Razlika između turbo-punjača i kompresora

Turbo-punjači i kompresori omogućavaju veću snagu dizel i benzinskih motora, a zadnjih

godina su jako popularni u skladu sa trendom “downsizinga”, odnosno smanjenja radne
zapremine motora. Oba sistema se koriste kod motora sa unutrašnjim sagorijevanjem kako
bi povećali količinu vazduha koja se ubacuje u motor, a time i goriva. Tako se povećava
snaga i efikasnost motora, a smanjuje emisija izduvnih gasova.

Ovi uređaji se razlikuju po tome kako dobijaju snagu za pokretanje, a zabunu često stvaraju i
nazivi: u suštini oba sistema su kompresori koji sabijaju vazduh. Ono što generalno
nazivamo kompresorom ugrađenim na automobil koristi snagu motora za svoj rad, tako što je
remenom spojen na koljenasto vratilo motora. Remen pokreće lopatice ili pužne prenosnike
kompresora koji sabijaju vazduh i usmjeravaju ga u motor.

Sa druge strane, turbo-punjač u kućištu ima turbinu koja se pokreće pomoću izduvnih
gasova motora (označeno crvenom bojom na slici) i putem vratila prenosi obrtaje na impeler
koji sabija vazduh i preko sistema crijeva ga ubacuje u motor (plava sekcija na slici).

Prvi koraci ka komercijalizaciji turbo motora načinjeni su tokom 60-ih godina, a konkretno prvi
model sa turbo-punjačem je bio Oldsmobile Jetfire, ali zbog grubog rada i velike “turbo-rupe”
ovaj automobil nije postigao značajniji uspjeh. Navedeni fenomen je i razlog zašto je trebalo
toliko vremena da se omasovi korištenje turbo-punjača – na niskim obrtajima turbo-punjač ne
stvara dovoljan pritisak. Takvi automobili su imali slabo ubrzanje pri nižim obrtajima, a naglo
oslobađanje snage na višim obrtajima je vršilo udarno opterećenje na elemente motora i
mjenjača i činilo vozilo nepredvidivim.

Razvijanjem sistema elektronskog ubrizgavanja goriva i predstavljanjem turbina promjenljive

geometrije, proizvođači su uspjeli da ublaže negativne strane turbo punjača i uvedu ga u
masovnu proizvodnju. Porsche 911 Turbo koji se pojavio 1975. godine je približio turbo-
punjače široj publici, a 1978. svijet je ugledao i prvi turbo-dizel: Mercedes 300 SD.

Ne može se reći da je jedan sistem u apsolutnoj prednosti nad drugim, već se mora
posmatrati područje primjene da bi se utvrdilo u kojoj disciplini je neki bolji. U zadnjih 20
godina, dizel motori su više vezani za turbopunjače, a benzinski za kompresore. Zakonska
regulativa EU koja je tražila od proizvođača da njihovi modeli imaju sve nižu emisiju izduvnih
gasova je natjerala automobilsku industriju da se okrene turbo-punjačima, koji su tako postali
prvi izbor kod modernih dizel motora. Prednosti turbo-punjača Razvijaju veću snagu u
odnosu na veličinu Efikasniji su, jer ne uzimaju snagu iz motora, već iz izduvnih gasova Niža
potrošnja goriva Manje su bučni Prednosti kompresora Nema “turbo-rupe” – motori sa ovim
sistemom razvijaju snagu linearno kroz obrtaje Jednostavnija konstrukcija Manje zagrijavaju
vazduh prilikom kompresije, pa ne trebaju veliki interkuler Nemaju posebno stroge zahtjeve
za podmazivanjem

Kada pogledamo listu ovih karakteristika, jasno je zašto su turbo-punjači popularniji. Oni
nude veću snagu uz bolju efikasnost, kod uobičajene vožnje omogućavaju nižu potrošnju
goriva, a istovremeno smanjuju i količinu izduvnih gasova. Mane kao što je komplikovana
konstrukcija i veliko termičko i mehaničko opterećenje njegovih komponenti, prevaziđene su
upotrebom kvalitetnih materijala i napretkom na polju motornih ulja. Kompresori su našli
primjenu, pored manjeg broja serijskih automobila, kod sportskih automobila i trkačkih bolida,
gdje potrošnja i emisija izduvnih gasova ne igraju ulogu, već je najbitnija momentalna
isporuka snage.

Kako ovi mehanizmi imaju svoje prednosti i mane, inženjeri su na pojedine modele
automobila ugradili i jedan i drugi i tako na prvi pogled dobili najbolje od oba svijeta. Mnogi
misle da se ovako dobija enormna snaga, ali u praksi se sve svodi na linearno povećanje
snage kroz čitav raspon obrtaja. Prvi automobil sa ugrađenim turbo-punjačem i
kompresorom je bila reli verzija modela Lančia Delta S4 iz 1985. godine, koja je iz 1.8
litarskog motora, uz dva interkulera, razvijala 247 KS, što je za ono vrijeme bio fantastičan
rezultat.

....