ODSINSNVdZSIH WMAZaC Le Oe a AR bo) MBit eecan| GRAMATYKA JEZYKA HISZPANSKIEGO Astrid Béhringer BUCHMANNTytul oryginalu: Langenscheiats Kurzgrammatik Spanisch Przeklad i adaptacja: Kamila Zagérowska ‘Adaptacja okladki: Anna Seidler Redakoja: Anna Kedziorek Korekta: Mafgorzata Cybulska-Janczew Produkeja: Marzena Baranowska Koordynacja projektu: Maiyurzala Kapusoinska Skiad i lamanie: GABO s.c., Milanowek Druk: Drukarnia Dimograt Sp. z 0.0., Bielsko-Biala Wydawea: BUCHMANN Sp. z 0.0., Warszawa © for the original edition: 2000 Lan: E \genscheldt KG, Berlin and Mincher © for he Polish editon: 2001 Langenscheidt Polska Sp. 00, Waresawa ISBN-10: 83-7476-049-4 ISBN-13: 978-83-7476-049-2 spis tresci 1 Rzeczownik 5 1.4, Rodzaj ae 5 1.2 Tworzenie formy zefskiel.... 6 1.3. Tworzenie liceby mnogie 7 2 Rodzajnik. 9 2.41 Roodzajnik OkreSIONY nn 8 2.2 Rodzajnik nieokresiony wan. 14 3 Zaimek ets 3.1. Zaimki osobowe . eens 3.2 Zaimki wskazujace ... 16 3.3 Zaimki delerzaweze ns ecwone 18 3.4 Zaimbi nigokreSlon® vaocnw 20 3.5. Zaimki pytajace «non 22 3.0 Zaimki wegledne. tas 4 Przymiotnil 25 44 Rodzaj See eis os 4.2 Tworzenie liczby mnogie)..... 26 4.3 Miejce preymiotrika.anuou 26 4.4 Stopniowanie. Ee IG, 5 Czasownik: koniugacie, tryby iczasy .. . 2 5.1. Odmionne i nieodmienne formy CZASOWMIKA..wrewmnenn 29 5.2. Koniugadle... = 12) 53 Tryby oe 29 5.4 Proste | lozone formy CzaSOWMIKONE wn 29 55 Formy DeZOSODOWE wane 30 5.6 Czasowniki zwrotne. 30 6 Tryb oznajmujacy ~ indicative 33 6.1. Czas teraéniejszy - presente. 33 62 Czas przeszly dokonany ziozony = perfecto. ee 6.3 Czas przeszly dokonany prosty = pretérito indefinido. 36 6.4 Czas przeszly niedokonany = pretérito imperteCtO nin 38 6s 66 67 7A 1" 114 2 12 124 122 13 13.4 13.2 Gzas zaprzeszly — pretérito plus- cuampertecto . at Czas prayszly prosty ~ futuro SHPO ne a Czas prayszly zlozony — futuro I143 ‘Tryb warunkowy ~ condicional ..... aad ‘Tryb warunkowy prosty ~ cond cional simple. 44 ‘Tryb warunkowy ziozony ~ con- dicional compuesto 45 Tiyb taczacy - subjuntivo ... 47 ‘Subjuntivo presente cnr 47 SSubjuntivo imperfecto 48 Subjuntivo perfecto ..neunn- 49 Subjuntivo pluscuamperfecto. 49 Usycie SUbjUMtHO nner 49 ‘Tryb rozkazujacy - imperativo 53 Forty ee 53, Miejsce zaimkow.. a Bezokolicznik - infinitive... 55 Formy opisowe z bezokoliczni- OM 36, Skracanie zdah podrzednych Imiestow nieodmienny ~ gerundio - 56 Formy een i 56 U2ycie... 56 Imiestow bierny - participio perfecto ’ 58 Forty oe pier 08) U2ycie. ae 58 Strona bierna - voz pasiva . 59 Formy ey Usycie... 5914 Usycle czasownikow ser estar... " 1441 Uayoie ser, 142 Uzycie estar... 143 Ser czy estar 45 Praystwek ~ adverbio .. 164 FOL _ 4152 Szczegolne przypadki uzycia 15.3 Micjsce przyslowka w zdaniu 15.4 16 16.1 162 163 6a 165 168 167 168 169. 16.10 16.11 16.12 16.13 sobre VUSBSVSSIBBARH BBVRRW 2g8e8 46.14 Inne preyimki 17 SpO|NIKL nnn 17.1 Spojniki lgczace 2dania wspol- FEGENE vse i 47.2 Spojniki laczace zdania pod- TERRE enn 418 Liczebnik ... 18.1, Liczebniki glowne.... 18.2 Liczebniki porzadkowe. 19 Mowa zalezna ... f 49.1. Nastepstwo czasow w mowie 20 Przeczenie 20.1 Praeczenie proste . 20.2 Przeczenie podwojne 21 Sayk wyrazow w zdaniu Gtowne czasowniki nieregularne ‘Terminy gramatyczne Indeks nm 73 73. 4 Rzeczownik 1.1 Rodzaj zeczowniki w jezyku hiszpafiskim sq rodzaju meskiego lub Zenskiego: Wigksz08¢ rzeczownik6w rodzaju meskiego ma nastepulace kontcowkt: a Wiekszos¢ rzeczownikéw rodzalu Zeriskiego ma nastepujace konicéwki.1.3 Tworzenie liczby mnogie} Rzeczowniki rodzaju Zeriskiego, ktore zaczynaiq sig na akcentowane a- lub ha-, maja w liczbie pojedynczej meski rodzajnik okreslony, chociaz zachowuja rodzaj Zeriski. W liczbie mnogiej maja znow rodzaj- nik Zens! El agua esta tria. Woda jest zimna. Las aguas costeras estén contami- Woy preybrzezne sq zanicozysz- nadas. zone. Rowniez np.: el alma, el aguila, el hambre dusza, orzel, giéd Niektére rzeczowmniki zmieniajq znaczenie w zaleznosci od tego, czy uzywany jest rodzaj meski czy Zenski: 1.3.1 Liczba mnoga na -s © Rzeczowniki zakonczone samogtoska nie © Reeczowniki zakofiezone na ~A lub -€: Ba 1.3.2 Liezba mnoga na -es Nastepujace reczowniki tworza liczbe mnoga przez dodanie -es: © Rzeczowniki zakoniezone na -i lub -t: 1.2 Tworzenie formy Zefiskie} Forme zeriska mozna czesto utworzyé od formy meskiej rzeczownil formy sa tworzone przy pomocy roznych rze- Fon ell © Rzeczowniki zako“iczone na spéigioske lub -y: T]_ W rzeczownikach zakohczonych na -2 w liczbie mnogiej -z przechodzi i) wee: la voz gios las voces gtosy avez raz las veces razy Niektore rzeczowniki maja jedng forme zarowno dla rodzaju meskiego, jak i Zeriskiego. Dotyc7y tn 7wlaszeza reczownikéw konczacych sie na -ista i -an- te, np.: Rzeczowniki, ktore w liczbie pojedynczej maja akcent na ostatniej sy- labie, tracq go w liczbie mnogie| laestacion -dworzec las estaciones— 1.3.3 Nieodmienna liczba mnoga 2 Rodzajnik W licabie mnogie| niezmienione zostaja nastepujace rzeczowniki: > Azeczowniki zakonczone na nie akcentowane -es lub -is: 2.4 Rodzajnik okresiony 2.1.1 Formy Wi jezyla higzpaniskim wystepuja nastepujace formy rodzainika okresionego: Weave sn ezeezownikow rodzaju mesklego, la / tas dla rzeczown)kow fo- Geaju 2ehekiego oraz lo jako forma nijaka dla rzeezownikow utworzonych ‘od przymiotnikéw lub przystowkow. Rzeczowniki, ktore sktadaja sie tylko z jednej sylaby, tworza liczba_ i | mnoga przez dodanie -es: el mes miesiac los meses. miesiqce @ Rzeczowniki zlozone, zakoficzone na -8: 2.1.2 Usycie Rodzajnika okresionego uzywa sig: © przy reczownikach w znaczeniu ogélnym, acy dary przedmiot jest Uwaga: brzedstawicielem danego gatunku. W tym praypad rodzajnik okresiony Niekiore rzeczowniki maja wylaeznie formy liczby mnogie}, np. oc evpojedyncze| ma znaczenie Kezdy, a w liczbie mnogie] ws2ysiNe: El caballo es util al hombre. Kon (kaddy) jest pozyteczny dia czlowieka. Los perros son fieles. Psy (wszystkie) sq wierne. © przed rzeczownikiem, ktory jest podmiotem w zdaniu: El perro ladra. Pies szczeka. El avin vuela. Samolot lata. © przy rzeczownikach 0 znaczeniu abstrakeyinym oraz okreslajacych ma- terie: La juventud no dura para siempre. Miodosc nie twa wiecznie. (a eidia es in vicio muy frecuente. Zazdros¢ jest bardzo czesta PrZy- wara. Zioto jest bardzo cenionym meta- fer El oro es un metal muy apreciado. m.By soca gdy mowa 0 okresteniach czasu: El martes no tengo clase. We wtorek nie mam lekgji Rodzajnik B © Forma nijaka lo wystepuje tylko w liczbie pojedyncze| i stuzy do tworze- nia rzeczownikow od przymiotnikow, przystéwkow, imiestowéw, zaim- kow dziertawezych i liczebnikow porzadkowych: Los miércoles vamos siempre al cine. W srody chodzimy zawsze do kina. Son las cuatro. Jest (godzina) czwarta. przy tytutach oraz w zwrotach grzecznosciowych (oprécz don i dofia): El doctor Garcia no tiene consulta Doktor Garcia jutro nie preyimuje. mafana. El ingeniero Lopez trabaja en esta Inéynier Lépez pracuje w tej fabry- ‘abrica, ce. La sefiora Dominguez es una amiga Pani Dominguez jest kolezanka mo- de mi madre. jej mamy. pray nazwach ezesci ciala lub ubrania: Lo bueno de esta casa es su claridad, Eso es lo primero que debemos hacer. 2.2 Rodzajnik nieokresiony 2.2.1 Formy Rodzajnik nieokreslony meski to un, a Zeriski: una. W liczbie mnoy wiednio unos i unas. Dobre w tym domu jest to, ze jest Jasny. To jest pierwsze, co musimy zrobic. Pedro tiene el pelo rubio. Ella abrié ta boca. Perdio la bufanda Pedro ma wlosy blond. Ona otworzyla usta, Zgubit szalik. przy reczownikach okresiajacych miary, wagi oraz w procentach iutamkach: Valen cincuenta pesetas el par. Pagué mil doscientas pesetas el kilo. Kosztuja piecdziesiat peset za pare. Zaplacitem po tysiqc dwiescie pe- set za kilo. EI 80 por ciento de su tiempo libre 80% swojego wolnego ozasu spe- lo pasa delante de la tele. za przed telewizorem. Las tres cuartas partes dela ciudad —Trzy czwarte miasta zostalo odbu- fueron reconstruidas. dowane. przy nazwach stron swiata oraz w niektorych nazwach geograficznych: La India Indie (la) Argentina Argentyna (Jos) Estados Unidos Stany Zjednoczone La Habana Hawana Navegando hacia el Oeste, Golén —_Plyngc na zachéd, Kolumb odkry! descubrié América. Ameryke. po todo w znaczeniu caly, wszystek oraz po todos wszyscy: El viento violento pas6 por todo —_Silny wiatr przeszed!f przez caly kraj. el pals. Todos los hombres quieren vivir en paz. Wszyscy ludzie chea 2y¢ w pokoju. 2.2.2 Udycie Rodzajnika nieokreslonego uzywa sig: © ady okresla sie osobe lub przedmiot w znaczeniu bardzo ogéinym (ja- is, pewien, jeden z wielu) Dame un abrigo. Buscame un médico. Podaj mi plaszcz (jakikolwiek).. Znajdé mi lekarza (jakiegos). © dy po raz plerwszy w danym Kontekscie mow! sig 0 tej osobie ub o tym. przedmiocie: Miraba por la ventana y vi un hom- bre cruzando la calle, el hombre era muy alto. Wygladalem przez okno i zobaczy- fem (pewnego) mezczyzne prze- chodzacego przez ulice, mezczy- 2zna (ten) by! bardzo wysoki. © dy zastepuje rodzajnik okresiony w wypowiedziach o charakterze ogélne| normy, np.: Un hombre honrado nunca traicio- na a sus amigos. Uczciwy ozlowiek nigdy nie zdradza ‘swoich prayjaci6t, © dy rzeczownik wystepuje w sasiedztwie hay, cualquiera, todo, toda: En la mesa hay un periddico. Dame un boligrafo cualquiera. Conchita es toda una mujer ya. Na stole jest gazeta. Daj mi jakikolwiek dtugopis. Conchita jest juz (w petni) kobieta. "© piso tal (taki, taka) + imig wasne; forma ta wskazuje, ze chodzi o osobe ieznana: Dioen que Juana se ha ido con un Méwia, Ze Juana odeszla {al Carlos, z jakims Cariosem. Un nie zawsze jest rodzajnikiem nieokresionym! Moge tez petnié funk- jg lezebnika, np.: Hice todo el camino en un dia. Pokonatem caiq droge w jeden dzien. Echame una cucharada de aziicar. —Wsyp mi jedng lydeczke cukru. Un, una moze mieé tez znaczenie pewien, pewna, np.: Un dia desapareci6. Pewnego dnia zniknal. Erase una vez una bruja... Byla sobie pewnego razu czarowni- Unos, unas rowniez moga byé liezebri 1) nym albo rodzajnikiem. m lub zaimkiem nieokresio- Rodzajnikiem sq np. w zdaniu Delante de la casa vimos aunos __Przed domem widzielismy jakichs hombres. mezozyzn. Liczebnikiem nieokresionym sq np. w zdaniu: Dame unas de estas peras. Daj mi kilka z tych gruszek. Zaimkiem nieokresionym sq np. w zdaniu: Mientras unos trabajaban otros se Podezas gdy jedni pracowali, fueron a tomar café. inni poszli na kawe. Po czasownikach llevar i tener reczownik, ktéry okresla jakas ceche osoby, nie ma rodzajnika: Antonio lleva gatas. Antonio nosi okulary. Juan tiene barba. Juan ma brode. 3 Zaimek 3.1 Zaimki osobowe Zaimki osobowe dziela sig na: zaimki osobowe w funkoji podmiotu, zai ‘osobowe w funkcji dopetnienia oraz zaimki zwrotne. 3.1.1 Zaimki osobowe w funkeji podmiatu Formy: Zaimki osobowe w funkeji podmiotu — z wyjatkiem usted / ustedes — podob- nie jak po polsku sq zazwyczaj opuszezane. Sq uzywane tylko wiedy, kiedy podmiot powinien byé w spos6b szczegéiny podkreslony, np.: Yo siempre voy a Francia, pero ellos Ja jezde zawsze do Frangji ale oni prefieren italia, wola Wiochy. 3.1.2 Zaimki osobowe w funkeji dopetni Hiszpariskie zaimki osobowe w funkoji dopeinienia dzielq sig na tzw. akcen- towane i nie akcentowane. Formy nie akcontowane wystepuja zawezo ra zem z czasownikiem i nie wystepuja nigdy samodzieinie, natomiast formy ‘akcentowane moga wystepowaé samodzielnie i zawsze poprzedzone 3 przyimkiem. 3.1.2.1 Nie akcentowane zaimki osobowe w funkeji dopetnienia Formy: Liezba pojedyncza:Zaimek Liczba mnoga: 2aimor No se lo he dicho todavia. Jeszoze jej / jemu | im tego nie po- wiedziatem. Jesli w zdaniu wystepuja dwa zaimki w 3. osobie, wiedy zaimek w funkc]i dopetnienia dalszego le / les zmienia sig w se: le/ 2 le/les + la-sela ‘Le has contado ya la historia? Opowiedziales jej juz te historie? buen malo — mal un buen chiste dobry dowcip un mal dia aly (breydki) dzien Grande skraca sig zaréwno przed przymiotnikami rodzaju meskiego, jak i Zenskiego, ma zazwyczaj wtedy znaczenie przenosne: grande — gran un gran pintor una gran fiesta wielki malarz Swietna impreza Przed rzeczownikiem pojawiaja sie zazwyczaj zaimki nieokreglone w funkoji przymiotnika, takie jak: otro, cierto, tanto, mucho i poco. Hoy tenemos mucho trabajo. Dzis mamy duto pracy. 4.4 Stopniowanie 4.4.4 FormyJRE rome Przymiotniki nieregularne w stopniu wyszym I najwyzszym: 5 Czasownik: koniugacje, tryby i czasy 5.1 Odmienne i nieodmienne formy czasownika Odmienne formy czasownika okreslane sq przez osobe, liczbe, czas i tryb (np. czas terazniejszy, czas przeszly prosty, czas przeszly zlozony itd.). Nie- ‘oumienne formy czasownika, do ktorych w jezyku hiszpanskim naleza’ bez- okolicznik, imiestow czynny i imiestw przymiotnikowy biemy (w czasach zio- zonych), maja natomiast stale, niezmienne formy. a W znaczeniu przestrzennym grande i pequefio sq stopniowane regularnie: El piso de los Pérez es mas grande Mieszkanie paristwa Pérez jest que el nuestro, wieksze niz nasze. 5.2 Koniugacje 4.4.2 Tworzenie stopnia najwyzszego relatywnego Stopien najwyzszy relatywny tworzy sie przy uzyciu el més, la mas, los mas, las mas + praymiotnik, gdzie rodzajnik i przymiotnik sq zgodne pod wzgle- dem liczby i rodzaju: Las montanas de esta region Gory w te/ okolicy sq najwyzsze son las més altas del pais. w kraju. Hiszparskie czasowniki dzielg sig na trzy koniugacje, w zaleznosci od koricow- ki bezokolicznika: 1. koniugacja czasowniki na -ar, np. hablar (méwié) 2. koniugacja czasowniki na -er, np. beber (pic) 3. koniugacja czasowniki na -ir, np. vivir (évé, mieszkad) 5.3 Tryby 4.4.3 Tworzenie stopnia najwyészego bezwzglednego - superlatyw (superlativo absolut) ‘ ti desi przymiotnik koriczy sig na spdigtoske, dodaje sie do jego formy liczby ojedynczej koricowke -isimo, -isima, -isimos, -fsia: Jesii przymiotnik koriczy sie na samogtoske, to samogtoska ta wypada i jest zastepowana przez koricowke jak wyze}: \W jezyku hiszpariskim, podobnie jak w polskim, oprécz czasow, ktére okresla- ja 2darzenia i czynnosci w teradniejszosci, przesziosci i przysztosci,istnieja rowniez tryby, ale jest ich wigce] niz w jezyku polskim. ‘Tryb oznajmujacy - indicativo — odnosi sig do wypowiedz i opinii opisujacych raeczywistosé. ‘Tryb warunkowy — condicional ~ uzywany jest gléwnie w zdaniach nadrzed- nych, wytaza przypuszezenia oraz potencjaine caynnoéol i zdarzonia, uzywany jest rownie? jako wyrazenie ,przyszlosci w przesziosc!" oraz w zwrotach grzecznosciowych ‘Tryb laczacy ~ subjuntivo — uzywany jest gléwnie w zdaniach podrzednych, wyraga zyczenia, zdarzenia potencjalne, watpliwosci, odezucia. ‘Tryb rozkazujacy - imperativo — wyraza polecenia i zalecenia. 5.4 Proste i zlozone formy czasownikowe Niektore czasy tworzy sie prey pomocy zlozonych form czasownikowych. Uzy- wa sig wtedy odmiennej formy czasownika positkowego haber wraz z nie- ‘odmionng forma imicstowu przymiotnikowego bienego — participio perfecto. W ten sposob tworzy sig czas przeszly zlozony — pretérito perfecto, czas za- przeszly — pluscuampertecto, czas przyszly ziozony ~ futuro Il (compuesto) oraz tryb warunkowy zlogony.Bom 5.5 Formy bezosobowe Czasonnic FB 5.6.2 Miejsce zaimka zwrotnego Jest kilka bezosobowych form czasownikowych odpowiadajacych mnie wig- Zaimek zwrotny: oj polskiemu bezosobowemu sig: © wczasach prostych stoi przed odmienianym czasownikiem: © se (sie) + czasownik w 3. o jc 2A que hore te levartas los O Hore) wstajesz w niedziele? i Ss? En este barrio se vive muy bien. W tej dzieinicy mieszka sie bardzo etl dobrze. © w-czasach zlozonych przed odmienianym czasownikiem positkowym haber: @ bezosobowa 3. os. |. mt Me han contado que van a abrir Mowiono mi, 2e maja otworzyé tu un centro comercial aqui cerca. niedaleko centrum handlowe. No me he despertado cuando ha _Nie obudzitem sie, kiedy dzwonit sonado el despertador. budzik. Te has divertido en la fiesta? Dobrze sie bawites na imprezie? © rodzajnik nieokreslony uno + (zazwyczal) ezasownik zwrotny w 3. os. |. oj: Uno se preocupa vemnasiado por Za bardzo martwimy sig o dzieci. los hijos. (lub: Ludzie za bardzo martwia sie 0 dziec.) © wtryble rozkazujqeym twierdzacym dolgczany jest do czasownika: Piénsatelo. Preemys! to! w trybie rozkazujacym przeczacym stoi przed czasownikiem: iNo te Io pienses més! Nie zastanawiaj sie dluzej! © hay que (trzeba) + bezokolicznik: oy ae eee Ww formach bezokolicznika i gerundio dodawany jest na kofcu: informarse dowiadywad sie vistiéndose ubierajac sie Hay que reconocer que tiene Treeba przyznaé, Ze ma race. razén. 5.6 Czasowni -wrotne \W polgezeniu z czasownikami modalnymi (querer, poder + bezoko- licznik) oraz formami opisowymi z uzyciem bezokolicznika lub ge- rundio (tener que, ir a, estar + gerundio) zaimek zwrotny moze staé przed odmienianym czasownikiem lub moze byé dotaczony do nie- ‘odmiennej formy czasownika (do bezokolicznika lub gerundio): Czasownikum zwrotnym zawsze towarzyszy zaimek zwrotny. 5.6.1 Forma Voy a acostarme pronto mafiana. Jutro wezesnie poloze sie spac. ‘Me voy a acostar pronto mafana. 5.6.3 Czasownik zwrotny w jezyku hiszparskim — ‘czasownik prosty w jezyku polskim Nie zawsze czasowniki zwrotne pokrywaiq sie w obu jezykach, cho¢ tak jest najezescie}. Zdarza sig, Ze polski ozasownik zwrotny ma prosta forme po his2- parisku, lub zwrotny czasownik hiszpafiski nie ma formy zwrotne] po polsku, np. levantarse wstawa¢ refiir Mocié sie quedarse zostawad babear Siinié sig 30B Czasownik ‘Ayer nos levantamos tarde. Wezoraj pééno wstalismy. Se quedaron dos dias mas. Zostali dwa dni diuzej. iNo rifidis! ‘Nie Kiéccie sie! Este perro babea demasiado, Ten pies za bardzo sie siini, cuando ve la comida. widzi jedzenie. 5.6.4 Zmiana znaczenia przy uzyciu zwrotne| formy czasownika 'Niektore czasowniki maja rozne znaczenie w zaleznosci od tego, czy $4 zwroine czy nie, np.: 32 § Tryb oznajmujacy — indicativo 1 Czas terazniejszy ~ presente 1.1 Formy 4.1.1 Czasowniki regularne © Forme grzecznosciowa tworzy sie w liczbie pojedynczej prey pomocy za- imka usted oraz 3. osoby liczby pojedynczej, a w liczbie mnogiej - uste- des i 3. osoby liezby mnogiej. Zaimki osobowe w funkcji podmiotu, podobnie jak po polsku, sq pomija- ne; uzywa sig ich zazwyczaj tylko dla szczegdlnego podkreslenia ich zna- czenia w danym zdaniu. 6.1.1.2 Czasowniki nieregularne Czasowniki z obocznosciq samogtoski w temacie: W tej grupie czasownikéw, w formach z akcentowana samogloska tematu, za- chodza zmiany samogloskowe: 33[BL 172 cxmimacy Tak samo: esie o>ue esi empezar (rozpoczyna¢) _contar (opowiadac / liczyé) _elegir (wybierac) pensar (myslec) costar (kosztowad) repetir (powtarzac) perder (zgubi) encontrar (znajdowac /spoty- reirse (smiac sie) ‘querer (cheiec) ac) vestirse (ubleraé Vin. mover (ruszad) sie) T] W czasowniku jugar (graé, bawi¢ sie) zachodzi obocznosé u -> ue: 1 | juego, juegas, juega... Czasowniki z nieregularng forma 1. osoby liczby pojedynczej: W kilku czasownikach jedynie 1. osoba liczby pojedyncze| jest nieregularna: Tak samo: Tak samo: wszystkie czasowniki caer na -acer, -ecer i-ucir, —_ (ypadac) np.: agradecer (dzieko- wad), condueir (prowadzi¢) Czasowniki ze zmianami w pisowni: © W czasownikach na -uir w formach z akcentowang samogtoska tematu dodgje sig -y-: construir (buclowad) + construyo, contruyes, construye, conetrul- mos, construis, construyen "noc fl © W czasownikach na -iar i -uar akcentowane w temacie -i- lub -u- nosi ak- cent graficzny: enviar (wysylac) envio, envias, envia, enviamos, envidis, envian continuar (kontynu- + contintio, contindas, contintta, continuamos, owac) ‘coninudis, contindan © W czasownikach na -ger i -gir przed kuricowka -0 -g- zmienia sie w + coger (brac ) - cojo, coges, coge, cogemos, cagéis, cogen © W czasownikach na -guir, przed koricéwka - wypada -u: seguir (i8¢ za / kontynuowaé) ~ sigo, sigues, sigue, seguimos, seguis, juen © Wezasownikach na -cer (po spdigioskach) przed koficéwka -o spéigloska -c- zmienia sig w -2- vencer (2wyciezad) - venzo, vences, vence, vencemes, veneéis, vencon 6.1.2 Udycie © podobnie jak po polsku w celu wyrazenia lub opisania zdarze i zjawisk w teragniejszosci: Maria esta bastante cansada. Maria jest dosé zmeczona. © wodréznieniu od polskiego, w pytaniach | w zapytaniach o zgode: Pongo la mesa? Main veaksyé do stot? 6.2 Czas przeszly dokonany zlozony ~ perfecto Czas przeszly zlozony ~ pretérito perfecto — tworzy sie przy pomocy form czasu teraéniejszego czasownika positkowego haber oraz imiestowu przy- miotnikowego biernego - participio perfecto.ee © Czasownik positkowy i imiesiow stoja zawsze obok siebie. © Nioktére czasowniki maja nieregularna forme imiestowu (por. 12), np.: 6.2.2 Uzycie Czas przeszly dokonany zlozony ~ perfecto - odnosi sie do wydarzeh i czyn- nosci, ktore zakoniezone zostaly w okresie czasu, ktory jeszcze trwa, lub tez mialy miejsce w przesztosci, ale wcige maja odniesienie do teraznie)- ssz0Sei; ich dzialanie Iub skutek trwa jeszcze w czasie, w ktorym sig o nich mo- wi. W wypowiedziach z uzyciem perfecto najczeécie| pojawiaja sig takie okre- Slenia czasu jak: hoy (dis), esta mafiana (dzi$ rano), este afio (w tym roku), hasta ahora (do te/ pory), Este afio he leido mucho. Duo w tym roku czytalem. En el accidente se ha roto un brazo._ W wypadku zlamal sobie reke. Czas perfecto uzywany jest rowniez w zdaniach, ktére pytaja o wykonanie ja- kichs czynnosci lub dzialar: Has llamado ya a tus padres? Dzwonites juz do twoich rodzicow? 6.3 Czas przeszly dokonany prosty - pretérito indefinido 6.3.1 Formy 6.3.1.1 Czasowniki regularne 36 6.3.1.2 Czasowniki nieregularne Czasowniki z obocznoscia samogtoski w temaci W niiektérych czasownikach koriczaoych sig na -ir, w 3. osobie liczby pojedyn- czej i mnogiej zmienia sie samogtoska tematu: beara Tak samo: Tak samo: elegir morir umierac repetir reirse seguir sentir iin, Czasowniki z nowym tematem: W szeregu czasownikow w czasie indefinido zmienia sie calkowicie temat. Wszystkie one maja takie same koricéwki, niezaleznie od tego, czy naleza do 1.. 2. czy 8. Koniugagji, np.J] Jesii w nowym temacie czasownika pojawia sig J, to -+ w koricowce 3. 1} osoby liczby mnogie| wypada: decir + dijeron Czasowniki ze zmianami w pisowni: ‘@ Wczasownikach zakoficzonych na -eer, -uir, -aer oraz Ww czasowniku oir (slyszeé), nie akcentowane -i- pomiedzy samogloskami zmienia sig w 3. ‘osobie liczby pojedyncze| i mnogie} w -y~: leer (czytac) + lei, leiste, ley6, leimos, leisteis, leyeron caer oe cai, caiste, cay6, caimos, caisteis, cayeron @ Wczasownikach na -gar, przed koficéwka -e, w celu zachowania wymowy, g zamienia sig w gu: llegar (przybywac) — legue, llegaste, lego ... @ Wczasownikach na -car, przed konicowka -e, podobnie jak powyzej, ¢ za- mienia sig w qu: buscar (szukac) ef busqué, buscaste, busce ... @ Wczasownikach na -zar, rSwniez przed -e, 2 zamicnia sig w ¢: ‘empezar (zaczynac) >» empecé, empezaste, empez6 ... © Wczasownikach na -guar, przed koricéwka -e, u zamienia sig w a: averiguar (spraw- > _averigiié, averiguaste, averigué ... zac) Tryb oznajmujacy | 63.2 Uiycie Czas przeszly dokonany prosty — idefinido - uzywany jest do okreslania ezyn- nosci lub procesow, ktore mialy miejsce w konkretnym momencie lub w zamknigtym okresie czasu w przesziosci. Odpowiada na pylanie: co sie zdarzylo w preeszlosci? Czesto wymaga dodatkowego uscislenia czasu po- przez okoliczniki czasu, takie jak ayer (wozora)), la semana pasada (w ze- sly tygodniu). el afi pasado (w zesziym roku) i Ayer traté de llamaria. Wezoraj prébowatem sie do niej dodzwoni. La semana pasada perdi el avin W zeszlym tygodiniu nie zdazylem tuve que tomar el tren. na samolot i musialem pojechaé pociagiem. 64 Czas przeszly niedokonany ~ pretérito imperfecto 6.4.1 Formy 64.1.1 Czasowniki regularne 64.1.2 Czasowniki nieregularne W czasie imperfecto wystepuja tylko trzy czasowniki nieregulame: ser (byC), ver (widzied) oraz ir (i8¢, jechad): 64.2 Udycie Czas impertecto uzywany jest dla pokresienia trwania jakiegos dziatania lub jakiegos stanu w przesziosci. Odpowiada na pytanie: jak bylo w przesziosci? 39JB) 172 oommsicy i tym samym petni racze| funkcje opisowa (nazywany tez jest czesto czasem przesziym opisowym). Czas imprefecto uzywany jest: © do wyrazenia zwyczajowych czynnosci lub powtarzalnych zdarzen w przesziosci: Cuando era joven fumaba mucho. Kiedy bylem miody, duzo palitern. © do opisania przedmiotéw, oséb lub stanéw z przesztosci: De nifia se parecia mucho a su Kiedy byla mata, byla bardzo po- madre. dobna do swojej matki. © gdy opisywane sq dwie czynnosci, ktére w przesziosci trwaly rowno- ezeénie: Podezas gay oni spall, ja przygoto- wywaiam Sniadania. Mientras ellos dormian, yo preparaba el desayuno. Imperfecto i indefinido: Jesli dwie czynnosci mialy miejsce w przeszlosci, a jedna z nich juz trwata, podczas gdy druga sie rozpoczynata, wtedy do opisania tej, ktora trwa, uzywa sig imperfecto, a do rozpoozynajacej sig - indefinido: Estébamos de vacaciones cuando _Bylismy na wakacjach, kiedy nad- llegé el telegrama. zed! telegram. Niektore czasowniki zmieniaja swoje znaczenie w zale2nosci od tego. czy uzy- te sq w imprefecto, czy w indefinido (nie zawsze jest to podobne do polskich ‘odpowiednikéw niedokonany / dokonany): 6.5 Czas zaprzeszly ~ pretérito pluscuampertecto 6.5.1 Formy (Czas pluscuamperfecto tworzy sig przy uzyciu ezasownika positkowego ha- ber w czasie imperfecto oraz imiestowu: 6.5.2 Uzycie Czasu pluscuamperfecto uzywa sie do wyraéania zakofezonych, dokona- nych czynnosci lub zdarzen, ktére mialy miejsce wezesni - sora ly miejsci ie] niz inna czyn. Cuando la encontré para darie esta Kiedy ja spotkalem, zeby jej dac ten direccién, ya habia comprado otro pi- adres, juz kupita inne mieszkanie, 80. 6.6 Czas prayszly niedokonany prosty - futuro simple (impertecto) 6.6.1 Formy 1 Czasowniki regularneJB), re onary 6.6.1.2 Czasowniki nieregularne W niiektérych czasownikach w czasie przysziym zmienia sig temat, natomiast koricéwki pozostaja regulame: 6.6.2 U2ycle Czas przyszly - futuro ~ uzywany jest: @ do okreslenia zdarzen i czynnosei w przyszioscl: Me devolvera el dinero en marzo. Oda mi pienigdze w marcu. Zdarzenia i czynnosci w przyszlosci wyrazane sq rowniez przy pomocy formy opisowe| ir a + bezokolicznik (tzw. czas przyszly bliski) uzywane} czasie terazniejszy' {Que vas a hacer mafiania? Co robisz (bedziesz robil) jutro? © do wyrazenia przypuszezenia dotyczacego terazniejsz0scl: Estara enfermo. Pewnie jest chory. 42 Tovcramer I 6.7 Czas przyszly dokonany zlozony ~ futuro ll (compuesto) 6.7.4 Formy Czas preyszly zlozony — futuro Il - tworzy sie przy uzyciu form czasu przy" szlego prostego czasownika positkowego haber oraz imlestow 6.7.2 Usyeie Czasu przyszlego zlozonego uzywa sig do wyrazenia czynnosci, ktora w pr2¥~ szlodcl zostanle zakonezona, Zanim inna czynnose sig rozpocznie, Cuando volvamos a vernos, ya Kiedy sie znéw spotkar jue habré terminado la carrera. po cache acy Gea Czas preyszly zlozony moze tez wyrazaé iszezel ie ae przypuszezenie odnoszace sie Habra olvidado la cita, Pewnie zapomnial 0 spotkanu."0 wanton i ici © do wyrazenia checi lub przypuszczenia dotyczacego czynnosei teraz- 7 Tryb warunkowy - condicional TieReoniyneeaater W jezyku hiszpafiskim tryb warunkowy ma dwa ezasy: prosty ~ condicional Cambiaria mi coche. Zmienitbym (teraz) samochéd. simple - oraz zlozony ~ condicional compuesto. No sacarias nada de venderlo. Nic by$ nie zyskal (w przysztosci), spreedajac go. 7.4 Tryb warunkowy prosty ~ condicional simple © do wyrazenia przypuszozenia odnoszqcego sie do ezynnosci i zdarzent 7.1.1 Formy w przesziosci: TAA Czasowniki regularne Mi madre tendria entonces unos Moja matka miala wtedy moze ze veinte afios. wadziescia lat. No te contestaria porque estaba Nie odpowiedziat ci, bo moze spat. ‘durmiendo. © w-mowie zaleznej do wyrazenia w zdaniu podrzednym ezynnosci pod niejszej w odniesieniu do czynnosci przeszle), wyrazonej w zdaniu nad- ragdnym (tzw. preyszlo8¢ w przeszlosci) (por. 19.2): Juan me pregunté, cuando vol- Juan mnie zapytal, Kiedy wréce. veria. 7.1.1.2 Czasowniki nieregularne i W niiektérych czasownikach w trybie warunkowym wystepuja obocznosci w temacie (podobnie jak w futuro simple): © w_zdaniu nadrzednym w ztozonych zdaniach warunkowych moéliwych (w zdaniu podrzednym jest wtedy imperfecto de subjuntivo — por. 8.2 18.5.3): Te prestaria el dinero silo tuviera. _Poiyczylbym ci pieniadze, gdybym Je miat. 7.2 Tryb warunkowy ztozony ~ condicional compuesto 7.2.4 Formy Tryb warunkowy zlozony tworzy sig przy uzyciu form trybu warunkowego prostego ~ condicional simple - czasownika positkowego haber oraz imie- stowu. 7.1.2 Udycie ‘Tryb warunkowy prosty ~ condicional simple - uzywany jest: © do wyrazenia uprzejmej prosby lub zyczenia: éPodria cerrar la puerta? Czy mogiby Pan | mogtaby Pani za- mknac drewi? Querria un kilo de uvas, por favor. Chcialabym / Poprosze pot kilo wi- nogron. 44B Tryb warunkowy 7.2.2 Uzycie 8 Tryb taczacy - subjuntivo ‘Tryb warunkowy zlozony - condicional compuesto ~ uzywany jest: © do wyraéenia ezynnosei dokonane| nastepujace| po innej czynnosci 8.1 Tryb taczacy czasu teraéniejszego ~ subjuntivo presente w przesziosci, ale wozesniejszej niz moment, w ktérym sig o nie] méwi: anf eens Me dio, que al dia siguiente Powiedzial mi, ze nastepnego dnia seguramente habria venido, pero _na pewno przyjdzie, ale nie przy- no vino. szedl. © w 2zdaniach warunkowych nierzeczywistych w zdaniu nadrzednym (wzdaniu podrzednym jest wtedy pluscuamperfecto de subjuntivo): Si hubiera tenido dinero, habria Gdybym (byl) miat pieniadze, poje- hecho el viaje. cchalbym w te podr6t (ale nie mia- Jem, wigc nie pojechatem). 8.1.2 Czasowniki nieregularne Czasowniki ze zmiang samogtoski w temacie: \W czasownikach na -ar i -er zmiany w subjuntivo sq takie same, jak w trybie oznajmujacym (por. 6.1.1.2): \W czasownikach na -ir zmiany samogtoskowe w subjuntivo sq réwniez takie, jak w trybie oznajmujacyi, ale tu dodatkowo zmienia sig rownie? forma 1. 2. ‘osoby |. mn., gdzie -e- przechodzi w -i- albo -0- w -u:a Tryb laczacy Czasowniki z obocznosciq w 1. osobie liczby pojedynczej: Czasowniki, ktére w trybie oznajmujacym wykazuja obocznosé w 1. osobie liczby pojedynczej, zachowuja ja we wszystkich osobach w subjuntivo pre- sente: 8.2 Tryb taczacy czasu przesziego niedokonanego - subjuntivo impertec- to ‘Subjuntivo imperfecto - tryb laczacy czasu przeszlego niedokonanego - two- ray sie dla wszystkich czasownikow tak samo: do tematu 3. osoby liczby oe | mnogiej czasu indefinido danego czasownika dodaje sie odpowiednie koncowki. © Koricéwki -ra i -se moga byé uzywane zamiennie, nie wykazuja one Zad- rnych réznic znaczeniowych, a ich wybér zalezy wylacznie od mowigcego. 8.3 Tryb taczacy czasu przesziego dokonanego — subjuntivo perfecto ‘Subjuntivo perfecto tworzy sie przy uzyciu subjuntivo presente czasownika positkowego haber oraz imiestowu: 8.4 Tryb taczacy czasu zaprzesztego - subjuntivo pluscuamperfecto ‘Subjuntivo pluscuamperefecto tworzy sig przy uzyciu subjuntivo imperfecto czasownika positkowego haber oraz imiestowu: 8.5 Uzycie subjuntivo O ile tryb oznajmujacy przedstawia czynnosci i stany jako obiektywne fakty, © tyle subjuntivo — tryb Iaczacy — wyraza subiektywne nastawienie do nich. Wypowiedzi z uzyciem subjuntivo wskazuja na osobisty stosunek méwigce- go. Subjuntivo uzywane jest prawie wylacznie w zdaniach podrzednych. rega Tryb laczacy 8.5.1 Po spdjniku que ‘Subjuntivo uzywane jest w zdaniach z que (po polsku najczeScie] odpowied- nikiem sq zdania z Zeby, czasem z Ze) © po czasownikach wyrazajacych zyczenie, polecer itd.: propozycie, zakaz ‘Queremeos que nos ayuden. Chcemy, zeby nam pomogtl Te propongo que hagamos el trabajo Proponuje, zebysmy te prace wyko- juntos. rnali razem. © po czasownikach wyrazajacych uezucia, np. radosé, obawe, Zal it: Siento mucho que no puedas Bardzo zaluje, Ze nie mozesz poise acompafiarme. ze mna. : Sus padres se alegran de que no —_Jego rodzice ciesza sig, 2e nie wy- se vaya al extranjero. jezdza za granice. © po osobistych opiniach z przeczeniem (np. czasowniki typu mowic, wie- rayé, mysle¢ itd.): No digo que tengas razon. Nie méwie, 2e masz race. No creemos que sea capaz Nie wierzymy, Zeby by! w stanie to de hacerlo. zrobié. © po pewnych wyrazeniach bezosobowych, ktore jednak zawieraja osobi- sty stosunek do sprawy: ser + przymiotnik + subjuntivo: Es importante que hableis con Wazne, ZebyScie z nimi porozma- alos, wall. Es posible que no estén en casa. __Moiliwe, ze nie ma ich w domu. 8.5.2 Po innych spdjnikach ‘ OkreSione spéjniki wymagaja uzycia subjuntivo: Te lo digo para que estés prepara- Méwie ci to, zebys byla praygoto- da. wana. ‘Antes de que venga tenemos que Zanim przyjedzie, musimy posprza- arreglar su habitacion, taé jego pokdj. 50 © Po cuando (jest, kiedy), después de que (po / po tym jak), aunque (mimo 2e, chociaz) ihasta que (dopdki, 22) moze wystepowaé zaréwno subjun- tivo, jak i indicative ~ tryb oznajmujacy. Jesli zdanie wyraza jakies zdarze- nile, ktére juz mialo miejsce lub przedstawia jakas czynnos¢ zwyczajowa, zywa sig trybu oznajmujacego. Jesii natomiast zdanie odnosi sig do jakie- 05 blizej nieokreslonego momentu w przyszlosci, wtedy pojawia sig sub- juntivo, Cuando llegé fui a buscarla. Kiedy przyjechata, pojechatem po nia pojechatem ja odebrac. Jak przyjedzie, to po niq pojade | to pojade ja odebrac. 8.8.3 Subjuntivo w zdaniach warunkowych W 2daniach warunkowych subjuntivo wystepuje w zdaniu podrzednym (2danie na si), jesli warunek nie zostat speiniony. Jesli zdanie odnosi sie do terazniejszosci lub przysziosei (tzw. zdanie wa- Tunkowe mozliwe), to w zdaniu nadrzednym wystepuje tryb warunkowy prosty ~ condicional simple, a w zdaniu podrzednym — subjuntivo imperfecto: Gdyby nie padato, poszlibysmy na spacer. Jesli zdanie odnosi sie do przesztosel i spelnienie warunku nie jest juz mozli- we (tzw. zdanie warunkowe nierzeczywiste), to wtedy w zdaniu nadrzednym wystepuje try warunkowy zlozony ~ condicional perfecto, a w zdaniu pod- rzednym — subjuntivo pluscuampertecto: Cuando llegue iré a buscarla. Sino lloviera, dariamos un paseo. Si no hubiera llovido, habriamos Gdyby (bylo) nic padalo, bylibyémy dado un paseo. poszii na spacer. 8.5.4 Subjuntivo w zdaniach zaleznych Stbjuntivo wystepuje w zdaniach zaleznych, ktore zawieraiq jakis warunek albo zyczenie: Quiero hacer un viaje que no dure Choe wyjechac w podré, ktora nie mas de dos semanas. trwalaby dluzej niz dwa tygodnie. Busacamos un hotel que esté en Szukamy hotelu, ktory bylby w cen- el catro, trum. 51oe 8.5.5 Subjuntivo w zdaniach niezaleznych Subjuntivo uzywane jest rowniez w samodzielnych zdaniach, ktére wyra- aja Zyczenie lub nadzieje: Po quizas moze rowniez ~ w zaleznoéci od stopnia prawdopodobien- stwa ~ pojawié sig tryb oznajmujacy: Quizas tienes razon. Mode masz racje. 9 Tryb rozkazujacy - imperativo 9.1 Formy 9.1.1 Czasowniki regularne © Tylko w 2. osobie liczby mnogiej czasowniki maja odrebna forme trybu Fozkazujacego. W 2. osobie liczby pujedyriczej uzywa sig formy czasow- nika w 3, osobie liczby pojedynezej trybu oznajmujacego. W innych oso- bach uzywa sie odpowiednich form subjuntivo presente. W trybie rozka- zujacym przeczqcym we wszystkich osobach uzywa sie form subjuntivo presente: jno hables!, ino hable!, jno hablemos!, jno habléis!, ino ha- blen! (por. 8.1). 9.1.2 Czasowniki nieregularne Czasowniki, kt6re w czasie terazniejszym wykazuja obocznosci samogtosko- we w temacie, zachowuja je rowniez w trybie rozkazujacym, np.: Ponizsze czasowniki maja nieregularna forme w 2. osobie liczby pojedyn- ze:oo Nieregulamne formy grzecznosciowe, jak tez 1. 08. |. mn., podyktowane sq nie- regulamna forma subjuntivo: 9.2 Miejsce zaimkow W trybie rozkazujacym twierdzacym zaimki osobowe zostajq dodane do formy czasownika, niatomiast w przeczacym stoja przed czasownikiem: iCOmpralo! iNo lo compres! Kup to! Nie kupuj tego! Zaimki zwrotne rowniez dodawane sq do formy trybu rozkazujacego, ale w 1. os. Im. wypada z kofioowki -8, a w 2. os, Im -d: Sentemos + nos > jSentemonos! Usigdzmy! Esconded +0s + Escondeos! Schowajcio sie! 10 Bezokolicznik - infinitivo Bezokolicznik w jezyku hiszpariskim pojawia sig czesto w opisowych formach czasownikowych, zwanych perifrasis verbales. Czesto sluzy réwniez skraca- niu zdah podrzednych, 10.1 Formy opisowe z bezokolicznikiem Opisowe formy czasownikowe sluzq doktadniejszemu opisowi danej czynno- Sci, oznaczaja zazwyczaj poczatek lub zakoriczenie jakiegos dzialania: Voy a volver tarde. Wrdce pézno. Pedro acaba de llegar. Pedro wlasnie preyszed!. Por fin legé a terminar sus estudios. Nareszcie udlafo mu sie skoriczyé studia. 10.2 Skracanie zdan podrzednych © Al + bezokolicznik stuzy skracaniu zdania wyrazajacego czynnos¢ réw- noczesna: Al bajar la escalera, me cai. ‘Schodzac po schodach upadiem. lub: Upadiem, kiedy schodzitem po schodach. © Antes de, después de (zanim, po) + bezokolicznik stuzy skracaniu zdan podreednych wyrazajacych ezynnoéci uprzednie lub nastepne: Antes de ir al trabajo, Javier lee Przed pdjsciem do pracy siempre el periédico, Javier zawsze czyta gazete. © Por + bezokolicznik stuzy skracaniu zdah podrzednych przyezynowych: Por hablar tan alto has despertado —Paniewaé tak glosno méwilos, ‘a todo el mundo wszysthich obudeites. lub: Preez to, 2e méwites tak glo- ‘Sno, wszystkich obudziles. © De + bezokolicznik ma na celu skracanie zdah warunkowych lub wynikowych: De haber consultado un médico, Gdybys poszed! do lekarza, teraz ahora te sentrias mejor. czulbys sig lepiej.11 Imiestow nieodmienny - gerundio Hiszpariskie gerundio jest nieodmienng forma czasownika, ktora sluzy wyra- 2aniu czynnoscl jednoczesnych i ktora nie ma bezposredniego odpowiedni- ka w jezyku polskim, Najczesciej ttumaczy sie go jako imiestow wspélezesny albo podaje sie opisowa forme, np. w postaci Zdania podrzednego. 11.1 Formy 11.1.1 Czasowniki regularne 11.1.2 Czasowniki nieregularne We wszystkich ezasownikach na -it z obocznoscig samogloski w temacie cza- ‘su terazniejszego (-e przechodzi w -ie- lub -F) w formie gerundio -e- zawsze przechodzi w -F: ‘Czasowniki poder, dormir i morir w gerundio maja w temaci Czasowniki na -er i ~ir, ktore w bezokoliczniku maja dwie nastepujace po sobie samogloski, w gerundio zamiast -i- maja -y-: 11.2 Uzycie Podobnie jak bezokolicznik, gerundio réwniez wystepuje w perifrasis verba- les - opisowych formach czasownikowych — oraz moze sluzyé skracaniu zdah Podrzednych. 56 — | 11.2.1 Formy opisowe z gerundio Opisowe formy czasownikowe z uzyciem gerundio wyrazaja przebieg j is czynnosei, moga réwniez oznacza¢ je) poczatek lub koniee: 11.2.2 Skracanie zdan podrzednych Gerundio stuzy skracaniu: © zdah okolicznikowych sposobu: Cogiendo su bolso, se marcha Weiela torebke i wyszia. © zdahi wspoirzednych wyrazajacych jednoczesnosé czynnosci: Saliendo de la estacién, encontré —_ Wychodzae z dworca, spotkalem atu hermano. ‘twojego brata. © zdah warunkowych: Llegando un poco antes, podrés. —_Gdyby$ przyszedi troche wozeénie), ‘eenar con nosotros. mogibys zjes¢ z nami kolacje. © zdah okolicznikowych przyzwalajacych z aun: ‘Aun creyendo su historia, no pod- _Nawet gdybym uwierzyl w jego ra hacer nada por él. ‘opowiess, nie mégibym nic dla nie- go zrobié. 5712 Imiestow bierny - participio perfecto 13 Strona na — voz pasiva 12.1 Formy 13.1 Formy 12.1.4 Czasowniki regularne W igzvku hiszpariskim rozréznia sie dwa radzaje strony biernej: strong bior- nq niedokonana, wyrazajaca trwanie lub proces, z uzyciom czasownika ser, oraz strong bierna dokonana, wyrazajaca stan, 7 uzyciem czasownika estar. Odpowiada to mniej wigcej polskie] stronie biemej z uzyciem bad czasownika niedokonanego, badz dokonanego. 12.1.2 Czasowniki nieregularne Niektore czasowniki majq nieregulamne formy imiestowu biernego: Strona bierna tworzona jest przy uzyciu czasownikow ser lub estar oraz imiestowu biernego. mie jadza i i 7 12.2 Usycle imiesiow zgadza sie w liczbie i rodzaju z podmiotem zdania. oleh ae Imiesiow biemy uzywany jest: Polskiemu prayimkowi przez odpowiada hiszpariskie por: © przede wszystkim w potaczeniu z czasownikiem positkowym haber Cae escola Bern Pee one pa 2acym do tworzenia czaséw ztozonych. Imiesiow jest wtedy nieodmiet ¥ ‘mojego dziadka. ny: j 9.2 Uaycle Hemos trabajado todo el dia. Przez caly dzieri pracowalismy. me " Strona bierna w hiszpariskim jezyku potocznym jest rzadko uzywana. Naj- © w poiqczeniu z czasownikiem ser do tworzenia strony biernej. Imiestd b2escie| zastepuja ja formy bezosobowe z uzyciem czasownikow zwrotnych biemy jest wtedy odmienny i zgadza sie w rodzaju z podmiotem: 3. osobie liczby pojedynczej lub mnogiej: La ciudad fue fundada hace Miasto zostalo zlozone 200 lat te- 200 afios, mu. Las patatas se cuecen durante Ziemniaki gotuje sig 30 minut. 30 minutos. © w polaczeniu z czasownikiem estar do tworzenia strony biernej Zajqcej stan. Imiest6w jest odmienny: La puerta esté cerrada. Drawi sq zamknigto! 5914 Uzye 14.1 Uzycie ser Czasownik ser uzywany jest: czasownikow ser i estar © do identyfikacji os6b lub przedmictow: Rocio Hernandez es mi profesora de latin. Quito es la capital del Ecuador. © wokresleniach czasu: Son las cuatro. Hoy es al 24 de junio. Rocio Hernandez jest moja nauczy- ielka taciny. Quito jest stolica Ekwadoru. Jest czwarta, Dzis jest 24 czerwca. © zprzyimkiem de w okresteniach pochodzenia, wlasnosci lub tworzywa: Estas estudiantes son de Italia. El libro que te presté es de mi padre. Este vestido es de seda. © wokresleniach ceny: “Cuanto es? - Son 12 euros. Te studentki sq z Wloch. Ksigzka, kt6ra ci pozyczytem, nale- 2y do mojego ojea. Ta sukienka jest z jedwabiu. lle to kosztuje? — 12 euro. © Jesli ceny sie wahaja, wtedy uzywa sie estar + a: En este momento, los mejillones estan a 4 euros el kilo. 14.2 Uzycie estar Czasownik estar uzywany jest: W te) chwili matte sq po 4 euro za kilogram. © w okresieniach miejsca, kiedy rzeczownik wystepuje razem z rodzajni- kiem okresionym lub jest nazwa wiasna: Los nifios estan en el colegio. Carmen no esta en casa. 60 Dzieci sq w szkole. Carmen nie ma w domu. F]_ Jesli rzeczownik wystepuje z rodzajnikiem nieokresionym, bez rodzajni- {| ka oraz przed zaimkami nieokresionymi lub liczebnikami, wtedy w okte- Sleniach miejsca wystepuje hay (lest, sq), bezosobowa forma od cza. sownika haber: En este puesblo hay una iglesia muy bonita. ‘estas horas siempre hay mucha gente en la calle. W tej wet jest bardzo ladny koscit. 0 te} porze zawsze jest duzo ludzi nna ulicy. © Estar jest uzywane do wyrazenia samopoczucia: Hoy no estoy muy bien. Dzis nie czuje sie najlepiej. 14.3 Ser czy estar + przymiotnik Fraymiotniki, ktére wyrazajq trwate lub charakterystyezne cechy, iqczq sie zczasownikiem ser. Dotyczy to rowniez ogéInych stwierdzen wyrazajacych Powszechnie znane fakty: Rosa es muy alegre. Rosa jest bardzo wesola (jest we- ‘sola 2 usposobienia). Esta pelicula es muy larga. Ten film jest bardzo atugi, La Tierra es redonda, Ziemia jest okragta. Przymiotniki, ktre wyrazaja eechy przejéciowe, zmienne, wystepuja z pola- czeniu 2 czasownikiem estar. Pray pomooy estar + przymiotnik wyraza sie réwniez osobisty stosunek do danej rzeczy: Felipe esta muy alegre hoy. Felipe jest dzis bardzo wesoly. Esta paella esta muy buena. Ta paella jest bardzo dobra, Niektére praymiotniki maja rézne znaczenie w zaleznosci od tego, czy wyste- puja w polaczeniu z ser, czy z estar: ‘i15 Przystowek - adverbio 15.1 Formy W jezyku hiszpariskim rozréznia sie dwa rodzaje praystowkéw: przystowki pierwotne (np. bastante - dos¢, todavia ~ jeszcze, ya — ju2) i przystowki po- chodne z koicéwka -mente. Jedne | drugie sq nieodmienne. Przysiéwki zakoficzone na -mente sq tworzone w nastepujacy sposdb: © W przymiotnikach zakoficzonych na -0 koficéwke -mente dotacza sie do ‘enskie] formy przymiotnika: Mieszkaja skromnie. Viven modestamente. © Wprzymiotnikach zakonezonych nae, -a lub spétgtoske, ktére maja jed~ ina forme dla obu rodzajéw, koricowke -mente dolgcza sie do petne| for- my przymiotnika: Pozdrowila mnie uprzejmie. ‘Me ha saludado amablemente, 15.2 Szczegoine przypadk! uzycia Przysiowki z koficowka -mente sq czesto zastepowane przez wyrazenia przyimkowe: Niewatplivie ma racje. Indudablemente tiene razon. > Bez walpienia ma racie. > Sin duda tiene razén. Inne wyrazenia przyimkowe zastepujace przysiowki: Praysi6wok BB Niektore praymiotniki moga tez wystepowac w funkeji praystowka: El profesor tiene que hablar alto, Los alunos hablan bajo. Nauczycie! musi méwié gtosno. Uczniowie méwig cicho. 15.3 Miejsce przystowka w zdaniu Praysiowki w Jezyku hiszpanskim stoja zazwycza] po czasowniku: Se pelearon bastante. Niedle sig poktécil. Pryalomid, ittre wyratala weipliatt lub nlepewmose, stole preed cxasow nikiem: Probablemente vengan mas tarde. Prawdopodobnie przyida pdzniej. Praysiowki, wyrazajace pojecia ilosciowe, stoja przed przymiotnikiem lub in- nym przysiéwkier: Este viaje es muy caro. ‘Mi hermana habia bastante bien italiano. Ta podréz jest bardzo droga. Moja siostra mowi dosé dobrze po wlosku. 15.4 Stopniowanie Prayslowki stopniowane sq podobnie jak przymiotniki:a Niektére przystowki, podobnie jak praymiotniki, majq nieregulame formy stop- 16 Przyimki nia wyzszego: 16.1 Preeglad Najczesciej wystepujace przyimki to: Czasami w jezyku hiszpariskim przy stopniowaniu przysiowkow uzywa sig formy przymiotnika w rodzaju meskim: Viajan tan rapido como nosotros. 162 Przyimek a (tumaczony réznie w zaleznosci od uzycia) uzywany jest przede wszystkim: © Wokresleniach celu, kierunku (do): Este aio vamos a ir a Espafa. W tym roku pojedziemy do Hiszpa- nil, w okresleniach odleglosci: E1 hotel esta a 500 metros de la es- Hote! znajauje sie 500 metréw od tacion. dworca. w okresleniach czasu. La clase termina a las tres y media. Lekja koftozy sie o w pdt do azwar- tej. przed dopetnieniem dalszym: Voy a regalarle el cuadro a miher- Podaruje mojej siostrze obraz, mana. przed dopetnieniem blizszym dotyczacym oséb: EI otro dia vi a Juan. ‘Niedawno widzlatam Juana.16.3 con Przyimek con (z, razem z) uéywany jest © Ww wyrazeniach okreslajacych towarzystwo lub okolicznosci towarzy- szace: Voy a hacer un viaje con mi hija. Wyiade z moja corka. Con este tiempo es mejor quedarse —Przy takiej pogodzie lepiej zostac en casa, w dom. © wwyradeniach okreglajacych sposéb lub Srodek: Se lo ha dicho con mucho tacto. Corta el pan con este cuchilo. 16.4 de Prayimek de najozesci Powiedziala mu o tym z duzym wy- czuciem. Pokréj chleb tym nozem. w jezyku polskim wyrazany jest przez dopetniacz {kogo? czego?), np. w zwrotach okreslajqcych: © wiasnosé: Este coche es de mi vecina. © cze86 cato: Para este plato necesitas un kilo de tomates. © blizsze okresienie, temat: La clase de francés es siempre muy interesante. To samochéd mojej sasiadki. Do tego dania potrzebujesz pdt kilo pomidorow. Lekcja trancuskiego zawsze jest bardzo ciekawa. Moze byé jednak tez tlumaczony przy pomocy przyimka z, np: © pochodzeni El ten viene de Barcelona. Mi marido es de Grecia. © tworzywo: Mi hermano sélo lleva camisas de seda. To pooiag z Barcelory. ‘Moj maz pochodkzi z Greojt. ‘M6 brat nosi tylko koszule z jedwa- iu. przyimka od, np.: © w okresleniach okresu czasu: Trabajo de lunes a jueves. © w okresteniach przestrzeni: La parada no esta lejos de sa Pracuje od poniedziatku do czwart- ku. Przystanek jest niedaleko (od) mo- jego domu. Czasem tlumaczone jest przy pomocy jako: Trabaja de intérprete. Va a Grecia de amhajador ‘Wystepuje tez w stalych zwigzkach frazeologicznych z niektérymi czaso\ mi lub preymiotnikami: enamorarse de alguien alegrarse de algo tirar de algo enfermo de algo 16.5 desde Przyimek desde (od, 2) wystepuje: © Wokresleniach miejsca: Desde mi ventana puedo ver toda la ciudad. © wokresleniach czasu: Desde las once de la mafiana no Pracuje jako tumacz. Jedzie do Grecji jako ambasador. zakochaé sie w kims cieszyé sig czyms ciggnac za cos chory na cos Z mojego okna moge zobaczyé ca- te miasto. Od jedenaste/ rano nic nie jactam, J] Desde (oc) w znaczoniu czasowym wystepuie albo samo (desde), i wtedy oznacza jakis konkretny moment, albo razem z hace (desde ha- 2) i odnosi sie do jakiegos okresu czasu. 67n- od + moment: desde: Desde marzo no he vuelto a hablar con ellos. ‘od + oktes czasu: desde hace: Belén estudia inglés desde hace tes afios. 16.6 en Przyimek en (w, na) uzywany jest: © wokresleniach miejsca: En esta ciudad hay cuatro muscos. © wokresteniach czasu: moze znaczyé w: En octubre empezaré con mi nuevo trabajo. lub za’ Estaremos de vuelta en una sema- na. © wokresler Iren tren es muy comodo. 16.7 entre ich Srodka transportu: (Od marca z nimi nie rozmawiatem. Belen uczy sig angielskiego od trzech lat W tym miescie sq cztery muzea W patdzieniku rozpoczne nowa prace. Wrécimy za tydzien. Jazda pociagiem jest bardzo wy- godna. Entre (miedzy, pomigdzy) jest uzywane zaréwno w znaczeniu czasu, jak i prze- strzeni: Entre la una y las cuatro esta todo cerrado, Ana estaba sentada entre sus suegros. 68 Miedzy pierwsza a czwarta wszyst- ko jest zamkniete. ‘Ana siedziala pomiedzy swoimi tesciami. | enie czasowe, oznacza ezas od jakiegos obecnej Hace tres afios lo vi por tiltima vez. 16.8 hace Przed trzema laty widzialam go ostatni raz. 16.9 hasta Hasta (do) wystepuje w znaczeniu czasowym i przestrzennym: Hasta Madrid son 400 kilémetos. Julio trabaja hasta las seis y me- dia. Do Madrytu jest 400 kilometréw. Julio pracuje do wpdt do siédme). Hasta znaczy réwniez nawet: iLo sé hasta yo! To wiem nawet ja! 16.10 para Prayimek para uzywany jest: © wokresleniach celu jako adresata (dla): Estos libros son para mi cufiado. Te ksia2ki sq alla mojego szwagra. © wokresieniach celu jako kierunku (do): El tren para Bilbao saldra con Pociag do Bilbao odjedzie veinte minutos de retraso. z dwudziestominutowym opéznie- niem. © wokresleniach jakiegos terminu w przysztosci (n Dejaremos el resto para mafana. Reszte zostawimy na jutro. © w potaezeniu z bezokolicznikiem, oznacza wtedy cel, zamiar (aby): Corrimos mucho para no llegar tra Szybko bieglismy, Zeby sie nie de. spézni¢. © w okresleniach oceniajacych (iak na): Para principiante conduce muy Jak na poczatkujacego prowadzi bien bardzo dobrze. 6916.11 por Przyimek por uzywany jest: © wwyrazeniach dotyczacych przyczyny badz sprawcy (przez, dla): ‘Todo esto lo ha hecho por ella. Wszystko to robit dla nie}. Por ti he llegado tarde. Przez ciebie sie spéznitem. © wwyrazeniach dotyczacych ceny, wartosei (za): Han pagado demasiado por esta casa. Za duzo zaptacili za ten dom. © wwyrazeniach okreslajgcych cel (p0 007): Voy por el pan. Ide po chleb. © Wniedoktadnych okresleniach miejsca, jak rowniez w okresleni sy (ktoredy?): No hay ningun restaurante por Nie ma tu w okolicy Zadnej restau- aqui. ragji \Vamonos a dar un paseo por la Chodmy na spacer po miescie. ciudad. ‘h trae © wog¢inych okresleniach czasu | trwanii Por la manana trabajo siempre degatt Rano pracuje zawsze od 8 do 11. Tak samo: por la tarde (po potudniv) i por la noche (wieczorem, w nocy) © wwyrazeniach dotyczacych zastepstwa (za, zamiast): Sino tienes tiempo, yo puedo ir Jest nie masz czasu, moge pojsé por ti, zamiast ciebie. © wwyrazeniach sposobu: Si mandas el paquete por avién, llegara mas rapido. Jesli wyslesz paczke samolotem, dojdzie szybcie) 70 a | © wstronie biernej dla wskazania wykonawcy czynnogci: El poema fue leido por un actor muy conocido. 16.12 sin Prayimek sin oznacza bez: Sin su ayuda no habria terminado el trabajo a tiempo. 16.13 sobre Wiersz zostal odezytany przez bar- zo znanego aktora. Bez jego pomocy nie ukoriczyibym pracy na czas. Sobre (na, 0) moze byé ueywane w znaczeniu konkretnym i przenosnym, wte- dy raczej tlumaczone jest jako 0 (kis, czyms): He dejacia las llaves sobre la me- sa. Hemos hablado sobre la pelicula que vimos el otro dia. 16.14 Inne przyimki Zostawitem klucze na stole. Méwilismy 0 filmie, kt6ry ostatnio obejrzelismy. Pozostale przyimki nie sq moze tak czesto uzywane jak powyzsze, ale warto je znaé: ante, delante de, antes de El coche esta delante de la casa. Present6 el poema ante el publico. bajo, debajo de Mira si esta bajo la escalera. Bajo la direccion de.... Debajo de la cocina hay un sétano. dentro, dentro de En el jardin no esta, mira dentro de la casa. Dentro tampoco esta. durante Leia durante todo el viaje. No lo he visto durante todo el dia. encima, encima de Cuelga el cuadro encima de la me- sa. przed, wobec ‘Samachéd sini prred clomem. Zaprezentowal wiersz pred pu- blicznoscia. od, pod spodem Zobacz, czy jest pod schodami. Pod dyrekcja. Pod kuchnia jest piwnica. wewnatrz W ogrodzie go nie ma, zobacz w Srodku (w domu) W Srodku fez go nie ma. podczas, w ciagu Czytalem przez cala droge. Nie widziatem go w ciagu calego dria. nad, na Powies obraz nad stolem. 7FB) hacia Se levanté y se ditigié hacia la pu- erta. segun Seguin dice el guia, tiene que estar por aqui. La pelicula fue rodada seguin un li- bro conocido. tras, detras de Tras la tristeza viene la alegria. w Kierunku Wstal i skierowal sie do drewi. wedug Wedtug tego, co méwi przewodnik, to musi byé gdzies tutaj. Film zostal nakrgcony wedlug zna- ej ksiqiki, 4, po, z tylu Po smutku przychodszi rados¢. La caja fuerte esta detras del cuadro. Sejf jest za obrazem. 17 Spojniki Podobnie jak po polsku, w jezyku hiszpafiskim rowniez mozna wyrdznié dwie arupy spéjnik6w: taczace rownorzedne ozlony zdah i tworzace zdania zlozone wspélrzedne oraz tworzace zdania zlozone podrzednie. 17.1 Spojniki tqczace zdanta wspotrzeane Najezestszymi spdjnikami w te] grupie sq: ‘Ya era bastante tarde y hacia ftio. (©) vamos a Grecia 0 nos queda: ‘mos en casa. No escucha ni parece interesarle. Estamos invitados a la fiesta pero no vamos a ir. No vino a las tres sino a las cinco. Bylo juz dos¢ pézno / bylo zimno. (Aibo) pojedziemy do Greci, albo Zostaniemy w domu, ‘Nie stucha ani nie wydlaje sie zain- teresowany. vestesmy zaproszeni na przyiecie, ale nie péjdzierny. fs eho tone tylko 0 pia- 17.2 Spojniki taczace zdania podrzedne 17.2.1 que ‘Spéjnik que (2e) podporzadkowuje zdania, ktore moga pelnié funkcje podmio- tu, dopetnienia blizszego lub sq uzupelt ‘ym z orzeczenia: Creo que va a tlover. Es probable que Rosa consiga el trabajo. em zdania nadrzednego wynikaja- Mysle, Ze bedzie padac. ‘Moiliwe, Ze Rosa dostanie te pra- 9. \W zdaniach w trybie subjuntivo que najczescie| odpowiada poiskiemu zeby: Qulero que me ayudes. No creo que venga. Chee, Zebys ml pomagt. ‘Nie sadze, Zeby prayszedt. 73@ ‘Spéiniki 17.2.2 Pozostate spéjniki © Spéjniki tworzace zdania okolicznikowe czasu: Cuando llegé ya hablamos termi- Kiedy preyszed!, bylismy juz po ko- nado la cena. lacji. Cierra las ventanas antes de que _Zamknij okna, zanim wyjdziesz. te vayas. Voy @ esperar hasta que sepa algo Bede czokal, az sie dowiem czegos cconcreto. onkretnego. Niektére spéjniki wymagaja trybu subjuntivo! (por. 8.5.2) © Spojniki tqczace zdania okolicznikowe przyezynowe: No os puedo acompafar porque Nie moge pdjs¢ z wami, bo nie no tengo tiempo. mam czasu. Carlos no va a quedarse mucho —_— Carros nie zostanie dugo, bo musi tiempo pues tiene que levantarse —_rano wstad. temprano. ‘Como no tuvo tiempo para vernos, —Poniewaé (skoro) nie mial czasu le devolvemos el dinero la préxima _spotka¢ sie z nami, zwrdcimy mu vez. ienigdze nastepnym razem. © Spéjniki tqaczqce zdania okolicznikowe skutku: Spojniki @ Jutro mam lekcje do ésmej, tak ze nie moge ci poméc. Mafiana tengo clases hasta las ‘ocho, de manera que no puedo ayudarte. © Spojniki tqozace zdania okolicznikowe celu: Ponte el impermeable para que no —_Zal6z plaszoz przeciwdeszczowy, te mojes, Zeby$ nie zmokt. J] Zdania okolicznikowe celu wymagaja trybu subjuntivo! (por. 8.5.2). \ © Spdiniki taczace zdania okolicznikowe przyzwolenia: Vamos a comprar la casa aunque —_Kupimy ten dom, chociaz jest dosé es bastante cara. drogi. W zaleznosci od znaczenia aunque moze wystepowaé w zdaniach w trybie oznajmujgcym, jak i w trybie subjuntivo. (por. 8.5.2) © Spojniki tqczqce zdania warunkowe: Sino puedes traerme el libro, yo iré a buscario, En caso de que llequemos con retraso os informaremos. Jesii nie mozesz mi przyniesé tej ksiazki, to ja preyjde po nia. Gavbysmy mieli sie spdznic, powiadomimy was. J] Ene#se (de) que, con tat de que ia condicion de que wymagajg uzy- ‘| cia trybu subjuntivo! (por. 8.5.2) 75@ ‘Spojniki © Spéjniki w zdaniach okolicznikowych sposobu: Lo hicimos como nabiamos Zrobilismy to tak, jak uzgoanilismy. acordado. Me miré como sino me hubiera —Popatrzyl na mnie, jakby mnie nie reconocido. oznat. Po como si wystepuie tryb subjuntivo imperfecto albo subjuntivo pluscuampertecto! 76 18 Liczebnik 18.1 Liczebniki gtowne © uno pred rzeczownikiem rodzaju meskiego skraca sie do un: un libro jedna ksigzka vieintitin libros ‘dwadziescia jeden ksigzok © Liczba 100 moze nazywa sig cien albo ciento. Cien wystepuje pred Fzeczownikami, przed mili millones, a ciento w liczebnikach od 101 do 199. cien asientos ciento veinte miembros sto miejsc stu dwudziestu czionkow: © Liczebniki od 200 do 900 (kolejne setki) sq zgodne w rodzaju z rzeczow- nikiem, do ktérego sie adnosza: cuatrocientas piezas czterysta czesci quinientos alumnos: pieciuset uczniow| 18.1.2 Uzycie Daty podawane sq w liczebnikach gtownych z przyimkiem de. Tylko w przy- padku pierwszego dnia miesiqca liczebnik porzadkowy moze zastapié liczeb- nik glowny: e122 (veintidés) de abril de 1946 22 kwietnia 1946 (mil novociontos ouarenta y soto) el primero / uno de febrero 1 lutego Godziny podawane sq w liczebnikach giéwnych z rodzajnikiem okresio- nym: 4Qué hora es? Kt6ra godzina? = Es la una, Jest pierwsza. = Son las dos. Jest druga. Przez nastepujace pél godziny minuly sq dodawane 2 uzyciem y: Es la una y cinco. Jest pie po pierwszej. Son las dos y cuarto. Jest kwadrans po drugie). Son las tres y media, Jest w pot do czwarte}. Pééniej minuty sq odejmowane od nastepnej petne| godziny z uzyciem me- nos: ‘Son las cuatro menos veinticinco. Jest za dwadziescia pigé czwarta. lub: Jest piec po w pot do czwarte. Son las cinco menos cuarto. vest za pietnascie piata. 18.2 Liczebniki porzadkowe © Liczebniki porzadkowe sq zgodne w liczbie i rodzaju z wyrazem, do kto- rego sie odnosza, | © Primero i tercero skracaja sig przed rzeczownikami rodzaju meskiego do primer i tercer: Mis padres vivien en el tercer piso. Moi rodzice mieszkaja na trzecim pigtrze. 10.2.1 Uzycie Liczebniki porzadkowe uzywane sa zazwyczai tylko do 10. Powy2e] 10 uzywa sig liczebnikéw glownych: He terminado el capitulo 12 (doce). Skoriczylem dwunasty rozdzial. Przy imionach monarchow liczebniki porzadkowe — do X ~ stoja po imieniu: Carlos Quinto Karol V 7919 Mowa zalezna W mowie zaleznej po hiszparisku, tak jak po polsku, zazwyczaj uzywany jest ‘tryb oznajmujacy: 19.1 Nastepstwo czas6w w mowi W mowie zalezne| uzycie czaséw w zdaniu podrzednym zalezy od tego, ja- ki czas zostal uzyty w zdaniu nadrzednym. alone] W przypadku poleceit i prosb nalezy pamigtac, ze w mowie zalezne| wyraza- ne sq one przy uzyciu subjuntivo: Jesli w mowie zalezne| w zdaniu nadrzednym uzyty zostal czas teraéniejszy, Pretérito perfecto, czas przyszly prosty lub tryb warunkowy prosty (condi- ional), to zdanie podrzedne zachowuje czas zdania pierwotnego (mowy niezalezne)): Jesli w zdaniu nadrzednym w poleceniach w mowie zaleznej pojawia sie in definido, imperfecto lub pluscuamperfecto, wtedy w zdaniu podrzednym ojawia sie Subjuntive impertecto: Jesli w mowie zaleznej w zdaniu nadrzednym uzyty zostat czas imperfect, indefinido lub pluscuamperfecto, wtedy w zdaniu podrzgdnym zachowane zostaja czasy: imperfecto, indefinido, pluscuampertecto oraz con (tryb warunkowy), inne natomiast zmieniaja sig w nastepujacy sposéb:20 Przeczenie 20.1 Przeczenie proste Proste przeczenie tworzy sig uzywajac partykuly no. No jest uzywane podob- nie jak po polsku: pelni zaréwno funkcje odpowiedzi negatywne), jak i przecze- nia preed czasownikami: Nas a ir ala fiesta? = No, ya tengo otra invitacion. = Nie, mam juz inne zaproszenie. No puedo ayudarie. ‘Nie moge ci pomeée. Pedro no tiene ganas de ir al cine. Pedro nie ma ochoty i¢ do kina. Idziesz na impreze? 20.2 Przeczenie podwojne Podobnie jak po polsku, w jezyku hiszpariskim wystepuje przeczenie podw6j- ne. Niektore przyslowki nie wymagaia przeczenia podwoineap., jesli stoja na Poozatku zdania, Oto przyslowki, ktore moga wystepowae same lub w prze- zeniu podwéjnym: Jesli praystowek lub zaimek przeczacy stoi po czasowniku, wledy wzmac- niany jest przez no na poczatku zadania: No he hablado nunca con ellos. No le molesta nada. No ha venido ninguno de ellos. No ha venido ni uno de ellos. No lo conozco tampoco. Nigdy 2 nimi nie rozmawiatem Nic mu nie przeszkadza. Zaden 2 nich nie przyszedt. Ani jeden z nich nie przyszedt. Tez go nie znam. Jesii zaimek lub przystéwek przeczacy stoi na poczatku zdania, wtedy po- mija sig podwojne przeczenie: Nunea he hablado con ellos. Nada le molesta. Nic mu nie prraszkactza Ninguno de ellos ha venido. Zaden z nich nie przyszedt. Ni (siquiera) uno de ellos ha veni- Ani jeden z nich nie preyszedt. do. ‘Tampoco lo conozco. Nigdy z nim nie rozmawialem. Tez go nie znam. 21 Szyk wyrazow w zdaniu ‘Szyk zdaf hiszpaiiskich wykazuje rownie duzq dowolnos6, jak w jezyku pol skim. Podstawowy szyk zdania hiszpariskiego zazwyczaj jest nastepujacy: podmiot + orzeczenle + dopetnienie Carlos lee el periédico. Carlos czyta gazete. Nalezy pamigtaé, 2e dopelnienie blizsze jest zawsze przed dopetnieniem dalszym, Carmen le da su direccién a Maria. Carmen daje sw6j adres Mari Odstepstwa od schematu sktadniowego podanego powyéej, dokonywane za pomoca inwersji, sluza podkresleniu dane czesci zdania: En marzo empieza el curso W marcu rozpoczyna sig kurs hisz- de espajiol de negocios. pariskiego handlowego. (podkresiony okolicznik czasu) Gay dopetnienie, przez inwersje, znajduje sig na poczatku zdania, jest ono powtarzane przez zaimek osobowy: ‘Ami madre le compro un reloj Mojej mamie (je)) kupie zegarek. Inwersjg stosuje sie tez ze wzgled6w stylistycznych, np.: © dla podkrestenia jakiegos czionu zdania lub wyra7u' Sonaban las campanas. Dewony dzwonily. © gdy przed rzeczownikiem jest rodzajnik nieokrestony: Reinaba un desorden increible. Panowat niewiarygodny balagan. © gdy rzeczownik poprzedzony jest zaimkiem nieokresionym: Ha pasado cierto tiempo. Uptyneto troche czasu. Inwersja wystepuje te? w zdaniach pytajaeyeh. Charakteryetycznc jost poja- wienie sig rowniezna poczatku pytania znaku zapytania (odwréconego), po- niewaz w jezyku hiszpariskim nie ma specjalnych struktur syntaktycznych, sy- gnalizujacych pytanie, tak jak np. polskie czy. Orzeczenie znajduje sig prze- waénie na pierwszym miejscu, chociaz nie jest to konieczne. Tak jak poBB sor vrazon w zn polsku, pytanie mona zaznaczyé jedynie intonacja, ale i tak znak zapytania (edwrécony) postawiony zostanie przed czasownikiem, np.: ‘Ana Sanchez, ha vuelto Czy Ana Sanchez wrécita juz de America ya? zAmeryki? Inwersja, tak jak po polsku, wystepuje w zdaniach wtraconych — orzeczenie przed podmiotom: zAdénde vamos esta noche? Dokad pdjdziemy dzis wieczorem? = pregunté Marta. ~ zapytala Marta, Gtowne czasowniki nieregularne (Podane sq tylko czasy, w ktérych wystepuja formy nieregularne) decir ~ powiedzied, méwié estar ~ byé, znajdowac sie hacer — robié, czyniéDh ie rn noes lr isc, jechac oner ~ stawiad, klasé 86 ser ~ byé 87Indeks (Liczby oznaczaja numery stron.) 2 (praymek) 65 bbezokolicenik (infinitvo) 55 pertasis verbales z b. 55 Skracanie zdah podkzednych z b, 55 bbezosabowe formy czasownka 23 con 68 ‘czas przeszly dokonany prosty (paz indetn- do) 36 czas przesay ledkonany (ati mperect) czas prayszly prosty (palrz futuro simple) 44 as pcp ony (par tuo compuesto) czas teraéniejszy (paz presente) 33 (cas zaprzeszly (patrz pluscuamperfecto) 41 czasownik 28-30 ‘bezokolicznik 55 ‘bezosobowe formy czasownika 30 cczasowniki zwrotne 30, ‘gerundlio 56 fray 30, 61 oniugacje 29 rastepstwo czasow w mowie zalezne) 80 fedmienne | nleodmienne formy czasowrika 20 participio perfecto 58 Strona bierna 59 subjuntivo 47-49 tryby 20 Bycie sor estar 60 ‘c2asowkt zwrere 30 ‘migisoe zaimka zwrotnego 31 ‘czasowrik zwroiny w hiszpariskim ~ czasow- nik prosty po polsku 31 zmiana znaczenia przy W2yciu 2wrotng| fry ‘czasowmika 32 6 68 esde 67 on 68 nro 68 ‘ormy 56 perirasis verbales z u2yciem ~ 57 ‘skracanie zdah podrzednych z ~ 57 uzyce 56 race 69 ‘rasta 69 nay 30, 61 Imlest6w nieodmienny (patre gerundlo) 56 Imiestow preymiotrikowy biemy (patrz partic pio perfect) 58 imperfecto 39, 40 tindefinido 96, 40 formy 39 subjuntivo imperfecto 48 uzycie 60, 51, 52 Indetinido 36-38 {ormy 36.38 uzycie 39 impertecto | ~ 38 kontugacje 29 liczba mnoga preymiotrikéw 26 liczba mnoga rzeczownikévr 7 liczba mnoga rzeczownik6w zlazonych 7 rieodmienna liczba mnoga 7 licesbriki 77-78 ‘owne 78 orzadkowe 78 ‘mowa zale2na (discurso relatado) 80 Tastepstwo czas6w 80, 81 polecenia 81 ‘edimienne | nieodmienne formy czasowrika 29 para 63 anticipio perfecto 58 ‘ormy 58 uuiycie 58 perfecto 35 formy 35 uzycie 36 subjuntvo perfecto 49 portrasis verbales 87 pluscuamperfecto 41 Tormy 41 uycie 41 ‘subjantvo pluscuamperfecto 49 por 70, 59 presente 20-05 formy 99-35 uuaycie 35 ‘subjuntvo prosento 47 przeczenie 82 proste 82 Podwojne 62.przyimki (preposiciones) 65-71 265 con 68 0 65 osde 67 ‘on 68 ‘ont 68 race 69 rasta 69 para 63 preymiotnik (aditivo) 25 ‘miejsce w zdaniu 26 rodza| 25, ser czy estar + praymiotnik 61 slopien najuy2szy | suporatyw 23 stopien wyaszy 27 stopniowanie 27 tworzenielczby mnogie) 26, przysibwek (adverbio) 62 formy 62 mmiejsoe w zdaniu 63 osobliwosci uzycia 62 stopniowanie 63 pytania, szyk w zdaniach pytajacych 83-64 aimkl pylajgce 22 que 73 rodza) rzymiotnika 25, rreczownika 5 tworzonie rodzaju zeriskiego 6 rodzanik 9-1 rieokresiony 11 ‘okresiony 8 raczownik (sustantvo) § iezba mnoga na -06 & liczba mnoga nas 9 liczba mnoga rzeczownik6w 2tozonych 8 rieodmienna liczba mnoga 8 rodza 5 tworzenie liezby mnogie 7-8 ‘worzenie rodzaju Zeriskiego 6 ser 60 lye ~ | estar 60 = 22 star + priori 61 ‘kta (patrz szyk zdana) 83 ‘sobre 71 spdiniki (conjunciones) 73 inne 73 que 73 |worzace zdania podrzedne 73 |worzqce zdaria wspolragdne 73 94 ‘strona bierna (voz pasiva) 69 Tormy 69 vuycie 69 subjuntivo 47-52 impertecto 48 presente 47 Perfecto 49 ppluscuamperfecto 49 o spoiniku que 50 po innych spojnikach 50 ‘w zdaniach niezaleznych 62 \w zdaniach warunkowyeh 51 w zdaniach zaleznyeh 51 luzycie 49-52 sey zdania 83 w zdaniu pytajgcym 83 tty laczacy (pair subjuntvo) 49-52 tty cznajmulacy (indicativo) 33-43 futuro simple 41 futuro compuesto 43 Impertecto 39 indefnido 36 perfecto 35 ppluscuampertecto 41 resente 33 tryb rozkazulacy (imperative) 53-54 ‘ormy 53 mmiejsce zaimkow 54 try warunkowy (condicional) 44-45 prosty 44 Zlozony 45 zaimki 13-24 ‘dzlertawcze 18 nigokresione 20, ‘osobowe 13 pylajace 22, wokazujgce 16 wagledne 2 zwroine 16, 31 Zzdania okoicznikowe colu 75. 2dania okoicznikowe czasu 74 2dania okolioznikowe preyczyny 74 2dania okolicznikowe prayzwolonia 75 zdania okoliczrikowe skutku 74 ‘dania podrzedne 73 uuzycie subjuntvo 47-52 skracanie zdah podrzgdnych 2 utyciom ge- ‘uncto 57 ‘kracanie zdef podrzednych z uzyciem bez- ‘okolcznika 58 Zzdania warunkowe (oracién condicional) 48, 48,75 subjuntvo w zdaniach warunkowych 51, 75