„UNIVERZITET U BIHAĆU“

FAKULTET ZDRAVSTVENIH STUDIJA

ODSJEK: SESTRINSTVO; SMJER, FIZIKALNA TERAPIJA

MIKROBIOLOGIJA SA PARAZITOLOGIJOM

SEMINARSKI RAD
MIKROBIOLOŠKA ANALIZA VODE I MEMBRANSKA FILTRACIJA

Mentor: prof. Dr Huska Jukić Ime i prezime studenata: Aida Haščić

Jasmin Sefić

Bihać, maj, 2019.god.

SADRŽAJ
ABSTRAKT...................................................................................................................... 3
1.UVOD ........................................................................................................................... 4
2. ZAGAĐENJE VODE .................................................................................................... 5
2.1. Fizičko zagađenje voda......................................................................................... 5
2.2 Biološko zagađenje voda ....................................................................................... 5
2.3 Hemijsko zagađenje voda ...................................................................................... 6
2.4 Radiološko zagađenje voda ................................................................................... 6
3.MIKROBIOLOŠKO ZAGAĐENJE VODE ...................................................................... 7
3.1 Patogeni mikroorganizmi u vodi ............................................................................. 7
3.1.1 Escherichia Coli ............................................................................................... 7
3.1.2 Salmonellae .................................................................................................... 7
3.1.3 Protozoae ........................................................................................................ 8
3.2 Virusi u vodi ........................................................................................................... 8
4. MIKROBIOLOŠKI POKAZATELJI KVALITETA VODE ................................................ 9
4.1 Virusološko ispitivanje vode ................................................................................... 9
5.MIKROBIOLOŠKA ANALIZA VODE ........................................................................... 10
5.1 Metode mikrobiološke analize vode ..................................................................... 10
5.1.1 Metoda sa više cijevi ..................................................................................... 10
5.1.2 ATP Testiranje .............................................................................................. 11
5.1.3 Brojač ploča .................................................................................................. 11
6. FILTRACIJA .............................................................................................................. 12
6.1 Vrste filtara i odabir .............................................................................................. 14
7. MEMBRANSKA FILTRACIJA .................................................................................... 15
7.3 Prednosti korištenja tehnike membranske filtracije .............................................. 18
7. ZAKLJUČAK .............................................................................................................. 18

2
ABSTRAKT

Voda je neophodna za život. Većina ljudi današnjice nema pristup sigurnoj i čistoj pitkoj
vodi. Porastom stanovništva na Zemlji dolazi i do većih potreba za čistom i pitkom
vodom. U razvijenim zemljama mikrobiološke analize vode se obavljaju u velikom broju.
U zemljama u razvoju mikrobiološke ali i druge analize vode su apstraktni postupci.
Pored toga što su različite vrste analiza vode u manjku, negativan uticaj na vodu
pridonosi i smanjena higijena vode, tako što se u vodu izbacuju fekalne tvari ljudi i
životinja, štetočine iz industrijskih pogona i dr. U ovom istraživačkom radu istraživali
smo mikrobiološke analize voda, izvore onečišćenja voda, prisutnost mikroorganizama
u vodi, filtraciju vode, membransku filtraciju. Membranska filtracija se sastoji od
kombinacije konvencijalnog aktivacijskog procesa i vrlo djelotvornog razdvajanja krute
(aktivni mulj) i tekuće faze (obrađena otpadna voda). Mehanički tretirana voda prolazi
proces, aeracije, biološki tretman, te se, prolaskom kroz membranu, čisti od svih krutih
tvari koje su veće od pora na membrani. Zahvaljujući osobinama membrane moguće je
odstraniti viruse, koloide, bakterije, bjelančevine, itd.

Ključne riječi: pitka voda, mikrobiološka analiza, mikroorganizmi u vodi, filtracija,

membranska filtracija

3
1.UVOD

„Ima više savršenstva u običnoj kapljici vode, nego u svim strojevima koje su izmislili
ljudi“

Voda predstavlja jedno od najvažnijih tvari u prirodi, te predstavlja nezamijenjivo

prirodno dobro koje je neophodno za život živih bića. Zemljinu površinu, oko 70%
prekriva voda. Također voda izgrađuje 50-90% težine svakog živog organizma, te
održava biljni i životinjski, a tako i ljudski život na Zemlji. Osim za piće i pranje u
domaćinstvu koristi se i za navodnjavanje u poljoprivredi, za rekreaciju i sport, kao
jedna od najvažnijih industrijskih sirovina, te je nezamjenjiva u većini tehnoloških
procesa. Kako u cijelom svijetu, pa tako i kod nas dolazi do postepenog uništavanja i
zagađenja vodenih resursa. Većina proizvoda ljudskih aktivnosti pronalazi put do vode,
dok drugi, emitirani u zrak ili na tlo, opet na kraju, završavaju u vodotocima.

Nekontrolirano zagađivanje površinskih i podzemnih voda, koje se naglo povećava,

dovodi do smanjenja kvalitetnih vodenih resursa. Glavni problemi koji utiču na
zagađenost vode su: organsko zagađenje, eutrofikacija, acidifikacija i teški metali.
Poseban problem predstavlja sadržaj organskih tvari, a naročito sve veća prisutnost
spojeva dušika. Voda predstavlja ekonomski resurs koji nam stoji na raspolaganju u
ograničenoj količini.

Nakon konferencije Ujedinjenih naroda o okolišu i razvoju u Rio de Janeiru, Opća

skupština UN-a je rezolucijom 22. Februara 1993. godine, odlučila da se 22. mart svake
godine obilježava kao Svjetski dan voda i da se na taj dan diljem svijeta posebno
skrene pažnja na probleme vezane uz vodu i vodne resurse. Porast čovječanstva
paralelno prati i porast potrošnje vode, te osiguranje dovoljne količine i kvalitete vode
postaje globalni svjetski problem.

4
2. ZAGAĐENJE VODE

Izvori zagađenja vode razlikuju se po načinu djelovanja i po obliku. S obzirom na način

djelovanja izvore smo podijelili na aktivne i pasivne. Aktivni su oni za koje se zna da
emitiraju neko zagađenje, te ono može biti stalni i povremeni. U stalnim aktivnim
izvorima zagađenje traje tijekom cijelog vremena promatranja. Takav izvor je npr.
zagađenje rijeke otpadnim vodama naselja, odnosno podzemnih voda infiltracijom iz
zagađene rijeke čije je korito urezano u vodonosne naslage. U povremenim izvorima
zagađenje vode događa se samo u jednom dijelu vremena promatranja. U taj tip izvora
spada npr. poljoprivredna površina s koje vodena otopina mineralnog gnojiva otječe u
površinske vode ili se procjeđuje u podzemlje samo u razdoblju nakon gnojenja
zemljišta.

Potencijalni izvori onečišćenja u normalnim prilikama uopće ne vrše zagađenje, već do

njihove emisije može doći zbog havarija, kvarova, nepažnje, ili drugih iznimnih
okolnosti. U potencijalne izvore spadaju npr. industrijske kanalizacije, cjevovodi za
transport nafte, naftnih derivata.

2.1. Fizičko zagađenje voda

Fizičko zagađenje predstavlja povećanje temperature vode, pojava mutnoće vode,
pojava boje vode i mirisa i okusa vode. Povećanje temperature vode najčešće je
posljedica ispuštanja rashladnih voda iz industrijskih( željezare, rafinerije nafte, tvornice
celuloze i papira i dr.) i energetskih objekata (termoelektrane i nuklearne elektrane) u
površinske vode bez prethodnog hlađenja. Boja,miris i okus vode samo su fizičke
manifestacije drugih vrsta onečišćenja.

2.2 Biološko zagađenje voda

Biološko zagađenje se sastoji od prisutnosti patogenih bakterija, virusa ili drugih
mikroorganizama koji mogu ugroziti ljudsko zdravlje. Mikroorganizmi dospijevaju u
površinske vode tokom otpadnih voda, a u podzemnu vodu iz propusne ili oštećene
kanalizacije. U sistemima javne vodoopskrbe primjenjuje se preventivna dezinfekcija
vode kloriranjem, ozoniranjem ili ultraljubičastim svijetlom.

5
2.3 Hemijsko zagađenje voda
Postoje dvije vrste zagađenja, a to su: anorgansko i organsko. Anorgansko kemijsko
zagađenje vode posljedica je njezina mješanja s industrijskim, rudničkim ili drugim
otpadnim vodama koje obično sadrže toksične elemente kao što su arsen,
šesterovalentni krom, olovo, živa. Organsko hemijsko zagađenje je degradacija kvalitete
vode zbog njezina kontakta s različitim organskim spojevima.

Najčešće se radi o zagađenju naftom i njezinim derivatima, deterdžentima, organskim

pesticidima, organskim otapalima, organskim bojama, organskim kiselinama i fenolnim
tvarima.

2.4 Radiološko zagađenje voda

Radiološko onečišćenje voda posljedica je doticaja podzemne vode s različitim
prirodnim radioaktivnim elementima ili umjetnim radioizotopima. Izvor takvog
onečišćenja mogu biti ležišta uranskih ruda, rudnici urana, pogoni za preradu uranske
rude, nuklearne elektrane, odlagalište nuklearnog otpada, te primjena nuklearnog
oružja.

6
3.MIKROBIOLOŠKO ZAGAĐENJE VODE

Voda može biti zagađena velikim brojem mikroorganizama koji u nju mogu dospjeti iz
zraka, tla, sa biljaka, a najčešće iz fekalija ljudskog ili životinjskog porijekla.
Mikroorganizmi koji se mogu prenijeti putem vode su bakterije, virusi, itd. Voda koja se
koristi za piće ne smije sadržavati patogene mikroorganizme ili neku od bakterija
indikatora fekalnog zagađenja.

Mikrobiološki zagađena voda za piće izaziva niz oboljenja, bilo korištenjem zagađene
vode, bilo zalijevanjem povrća, pranjem povrća, pranjem voća ili pripremanjem hrane
upotrebom zagađene vode. Zagađenom vodom za piće najčešće se prenose crijevne
zarazne bolesti. U uzorku zagađene vode prisutni su pokazatelji fekalnog zagađenja.

3.1 Patogeni mikroorganizmi u vodi

Najčešće bakterije koje se mogu prenijeti putem vode su bakterije rodova i Escherichia
coli i Salmonella spp, Protozoae i dr.

3.1.1 Escherichia Coli

Escherichia Coli često uzrokuje proljeve kod male djece, a nerijetko i sepsu, upale pluća
i meningitis. Konzumiranjem vode zagađenom sa E. Coli, može se izazvati pojava
crijevnih bolesti. Kontaminacija pitke vode sa serotipom E. Coli poznatim kao O157:H7
može biti fatalna. Ovaj serotip uzrokuje abdominalnu bol, pojavu krvi u dijareji, te
hemolitički uremički sindrom. Proizvodi i toksine slični Shigi. Inkubacijski period traje 3
do 4 dana, a simptomi se javljaju od 7 do 10 dana. Procijenjeno je da 2-7% infekcija E.
Coli serotipom O157:H7, može dovesti do akutnog zatajenja bubrega.

3.1.2 Salmonellae
Salmonellae su patogeni mikroorganizmi koji uzrokuju oboljenja kod ljudi ( enteralne
groznice, sepse i gastrointestinalna oboljenja). Izvor infekcije može biti voda zagađena
fekalijama. Učestalost infekcijskih navedenih oboljenja smanjuje se u zemljama sa
većim standardima, jer se vrše mjere predostrožnosti. Dok u zemljama u razvoju sistemi
kanalizacije izostaju te je higijena na minimalnoj razini, češće dolazi do kontaminacije
vode fekalnim materijama.

7
3.1.3 Protozoae
Druga skupina mikroorganizama koja je čest stanovnik voda jesu Protozoae. Dva tipa
Protozoae koje nose najviše pažnje i razlog za brigu jesu Giardia i Cryptosporidium.
Ova dva tipa Protozoa su stanovnik crijevnog trakta kod životinja, posebno kod dabra i
jelena. Giardia i Cryptosporidium oblikuju uspavane i izdržljive oblike koji se nazivaju
cistama. Oblici cista su otporni na klor, koji je najpopularniji oblik dezinfekcije pitke
vode, i mogu proći kroz filtere koji se koriste u mnogim postrojenjima za obradu vode.
Ako se unese u organizam čovjeka putem pitke vode može uzrokovati iscrpljujuću i
dugotrajnu dijareju, te može biti fatalna kod osoba sa slabim imunološkim sistemom.

Pored ovih postoji još niz bakterija, kao što su Vibrio cholerae, Yersinia enterocolitica,
Campilobacter jejuni, Campilobacter coli, i druge koje također mogu izazivati probleme
po zdravlje ljudi.

3.2 Virusi u vodi

Intestinalni trakt živih organizama sadržava i neke vrste virusa od kojih su veoma
značajni Rotavirus, Koksakivirus, Enterovirus.

Akutni hepatitisi su vrlo česta infektivna oboljenja izazvana virusima. Hepatitis A je

fekalno-oralna infekcija koja se prenosi kontaktom, zagađenom hranom ili vodom.
Hepatitis E, poznat po epidemijama širom svijeta, naročito u zemljama u razvoju sa
lošim socio-ekonomskim i higijenskim uvjetima života, u većini slučajeva nastaje
konzumacijom zagađene vode za piće. Dječja paraliza širi se fekalno-oralnim putem
preko zagađene hrane ili vode.

8
4. MIKROBIOLOŠKI POKAZATELJI KVALITETA VODE

Mikrobiološki pregled vode namjenjene za ljudsku upotrebu prevenstveno ima za cilj da

utvrdi prisustvo bakterija, parazita i virusa u vodi koji su mogući uzročnici hidričnih
epidemija, da odredi stanje zaštite vodonosnog sloja od vanjskog zagađenja i ustanovi
efikasnost tehnološkog procesa prečišćavanja vode. Ne postoje standardizirane metode
za pojedine vrste ovih patogena.

To je razlog da se mikrobiološka analiza u suštini svodi na bakteriološku analizu.

Danas, kada su vodeni resursi kontaminirani do stepena zdravstvenog rizika za
vodosnadbijevanje, ovakav pristup je neodrživ. Kompletna mikrobiološka analiza
(bakteriološka, parazitološka i virusološka) je uvjet za ocjenu kvaliteta vodozahvata.

4.1 Virusološko ispitivanje vode

Virusi su uzročnici različitih bolesti kod ljudi, a put njihovog prenosa je voda u koju oni
dospijevaju iz urina i fecesa oboljelih ( posebno enterovirusi). Virusi u vodi izdržavaju
sve temperature godišnjih doba i uvijek su potencijalna opasnost za zdrave ljude.
Problem detekcije virusa u vodi za piće je činjenica da se u velikim volumenima vode
nalazi mali broj virusnih čestica, koje je teško detektirati. Virusološke analize sirove i
tretirane vode se rutinski rijetko rade jer je ćelijska kultura kao osnovna metoda veoma
skupa.

9
5.MIKROBIOLOŠKA ANALIZA VODE
Mikrobiološka analiza vode bazira se na metodi analize vode kako bi se procijenio broj
prisutnih bakterija i, ako je potrebno, saznati kakve su to bakterije. Predstavlja jedan
aspekt kvalitete vode.
Taj se postupak koristi, na primjer, za rutinsko potvrđivanje da je voda sigurna za
ljudsku potrošnju ili da su vode za kupanje i rekreaciju sigurne za uporabu.

5.1 Metode mikrobiološke analize vode

Najpouzdanije metode su metoda izravnog brojanja ploča i metoda membranske
filtracije. mEndo Agar se koristi u membranskoj filtraciji dok se VRBA agar koristi u
metodi izravnog brojanja ploča. VRBA je kratica za ljubičasto-crveni žučni agar. Medij
koji sadrži žučne soli koje potiču rast gram negativnog i ima inhibitorno svojstvo za gram
pozitivno, iako ne potpuno inhibitorno. Ovi mediji sadrže laktozu koja je obično
fermentirana bakterijama koje proizvode fermentirajuću laktozu i koje se mogu
identificirati i karakterizirati. Fermentacija laktoze proizvodi obojene kolonije dok
fermentacija bez laktoze proizvodi bezbojne. Budući da se analiza uvijek temelji na vrlo
malom uzorku uzetom iz vrlo velike količine vode, sve se metode oslanjaju na statistička
načela.

5.1.1 Metoda sa više cijevi

Jedna od najstarijih metoda naziva se metoda višestrukih cijevi. U ovoj metodi izmjereni
pod-uzorak (možda 10 ml) se razrijedi sa 100 ml sterilnog medija za rast i alikvot od 10
ml se zatim dekantira u svaku od deset epruveta. Zatim se preostalih 10 ml ponovno
razrijedi i postupak se ponovi. Na kraju 5 razrjeđenja to proizvodi 50 epruveta koje
pokrivaju raspon razrjeđenja od 1:10 do 1: 10000.

Zatim se epruvete inkubiraju na predodređenoj temperaturi određeno vrijeme, a na kraju

postupka broj epruveta s rastom u broje se za svako razrjeđenje. Statističke tablice se
zatim koriste za dobivanje koncentracije organizama u izvornom uzorku. Ova metoda se
može poboljšati korištenjem indikatorskog medija koji mijenja boju kada su prisutne
vrste koje tvore kiselinu i uključivanjem sićušne obrnute cijevi nazvane Durham cijev u
svaku epruvetu za uzorak. Invertirana cijev Durham hvata sve proizvedene plinove.
Proizvodnja plina na 37 stupnjeva Celzija jak je pokazatelj prisutnosti bakterije E.Coli.

10
5.1.2 ATP Testiranje
ATP test je proces brzog mjerenja aktivnih mikroorganizama u vodi putem detekcije
adenozin trifosfata (ATP). ATP je molekula koja se nalazi samo u živim stanicama i oko
njih i kao takva daje izravnu mjeru biološke koncentracije i zdravlja. ATP se kvantificira
mjerenjem svjetla dobivenog njegovom reakcijom s prirodnim enzimom luciferaze
krijesnice pomoću luminometra. Količina proizvedene svjetlosti izravno je
proporcionalna količini biološke energije prisutne u uzorku.

Testovi druge generacije ATP-a posebno su dizajnirani za primjenu u vodi, otpadnim

vodama i industriji gdje uzorci uglavnom sadrže različite komponente koje mogu ometati
ATP analizu.

5.1.3 Brojač ploča

Metoda brojanja ploča oslanja se na bakterije koje rastu kolonije na hranjivom mediju,
tako da kolonija postane vidljiva golim okom i broj kolonija na ploči može se izbrojiti. Da
bi bilo djelotvorno, razrjeđivanje izvornog uzorka mora biti raspoređeno tako da se u
prosjeku uzgaja između 30 i 300 kolonija ciljane bakterije. Manje od 30 kolonija čini
tumačenje statistički neispravnim, dok više od 300 kolonija često rezultira preklapanjem
kolonija i nepreciznošću u brojanju. Kako bi se osiguralo da se dobije odgovarajući broj
kolonija, normalno se uzgaja nekoliko razrjeđenja. Ovaj pristup je široko korišten za
procjenu učinkovitosti obrade vode inaktivacijom reprezentativnih mikrobnih
kontaminanata kao što je E. coli nakon ASTM D5465. [4] [5]

Laboratorijski postupak uključuje serijska razrjeđenja uzorka (1:10, 1: 100, 1: 1000, itd.)
U sterilnoj vodi i njihovo kultiviranje na hranjivom agaru u posudi koja je zatvorena i
inkubirana. Tipični mediji uključuju agar broj ploča za opće brojanje ili MacConkey agar
za brojanje Gram-negativnih bakterija kao što je E. coli. Obično se jedan set pločica
inkubira na 22 ° C i 24 sata, a drugi na 37 ° C 24 sata. Sastav hranjive tvari obično
uključuje reagense koji se opiru rastu neciljanih organizama i čine ciljni organizam lako
identificiranim, često promjenom boje u mediju. Neki noviji postupci uključuju
fluorescentno sredstvo tako da se brojanje kolonija može automatizirati. Na kraju
perioda inkubacije kolonije se broje oko, postupak koji traje nekoliko trenutaka i ne
zahtijeva mikroskop jer kolonije obično prelaze nekoliko milimetara.

11
 Slika 1: Kultura Escherichie Coli na Petrijevoj ploči

6. FILTRACIJA

Najvažniji postupak u tehnologiji prečišćavanja vode je filtracija. To je postupak kojim se

čvrste netopive grubo dispergirane tvari u vodi prolazom kroz neko porozno sredstvo ili
neki drugi materijal izdvajaju iz vode, pri čemu suspendirane čestice veće od pora tog
poroznog sloja zaostaju na filtru. Primjenjuje se za uklanjanje koloidnih čestica i
mikroorganizama (posebno se misli na bakterije) koji su nakon procesa taloženja
zaostali u vodi. Tekućina koja je prečićena pomoću filtracije naziva se filtrat, a čvrste
čestice zadržane u filtru nazivaju se talog.

Uloga filtracije je da zadrži slijedeća onečišćenja iz vode:

 čvrste tvari, bilo da slobodno lebde u vodi ili su pri dnu vode, orgnaskog ili
anorganskog porijekla,

12
  koloidno dispergiranu mutnoću,

 boje izazvane črvstim koloidnim i otopljenim tvarima i

 hidrokside (npr. uklanjanje željeza iz vode).

Filtracija se obično koristi kao završni korak poslije flotacije i sedimentacije. Kada su
prisutni odgovarajući uvjeti (brzina filtracije, dnevna svjetlost i slično) za vrijeme filtracije
mogu se odvijati i neki drugi procesi, kao što su biološka oskidacija amonijaka,
katalitičko uklanjanje mangana i zadržavanje bakterija i virusa.

Ona se uvijek odvija pomoću filtarskog sredstva. Filtarsko sredstvo može biti veoma
tanko s porama, pri čemu dolazi do zadržavanja na površini filtarskog sredstva i
stvaranja takozvanog kolača. Takva vrsta filtracije naziva se filtracija kroz kolač (slika
2). Ona se primjenjuje za separaciju koncentriranih suspenzija. Kod rijetkih suspenzija
ne može se upotrijebiti ova vrsta filtracije jer dolazi do brzog začepljenja pora filtarskog
sredstva.

Slika 2: Način zadržavanja čvrste baze:

a) filtracija kroz kolač, b) dubinska filtracija

Kada se čestice zadržavaju u filterskom sredstvu, tada govorimo o dubinskoj filtraciji

(slika 3). Čestice su manje od pora filtarskog sredstva i zadržavaju se unutar filtarskog
sloja na različitim dubinama. Ova vrsta filtracije je korisna za uklanjanje sitnih čestica i
za rijetke suspenzije kojima je volumni udio čvrste faze manji od 0,1 %. Kao filtarsko
sredstvo koristi se obično neki disperzni sistem koji stvara poroznu strukturu. . Dubinska
se filtracija primjenjuje u procesima obrade pitke vode kada se upotrebljavaju pješčani
filtri.

13
6.1 Vrste filtara i odabir

Postoji velik broj različitih filtara u današnje vrijeme. Filtri se s obzirom na pokretačku
silu mogu podijeliti na:

 tlačne
 vakuumske i
 centrifugalne.

Tlačni filtri se koriste obično u hemijskoj procesnoj industriji za separaciju suspenzija

koncentracije 1 do 10 %, koje sadrže sitnije čestice koje se sporo talože. Vakuumski
filtri pogodniji su kod suspenzija sa manjim udjelom sitnijih čestica. Prilikom odabira
opreme i procesnih uvjeta treba voditi računa o nizu faktora poput: svojstava tekućine,
svojstava čvrste faze, koncentracije, količine suspenzije, ispiranju kolača, mogućnosti
predobrade i slično.

Također, postoje još i jednoslojni ili višeslojni filteri, sa povremenim radom. Najčešći
filteri su oni koji ima silazni tok, a imaju jedan, dva ili tri sloja. Dvoslojni ili troslojni filteri
imaju malu prednost iz razloga što oni dozvoljavaju suspendiniranim česticama prolazak
kroz filtracioni sloj pa je kapacitet za suspendirane čvrste tvari veći.

Prilikom rada, čestice se hvataju u filterskom sloju, te kada dostignu kapacitet filtera
suspendirane čestice prodiru i dolazi do smanjenja pritiska. Tada se mora očistiti filter.
Čišćenje filtra se obavlja protokom vode u suprotnom smjeru, „povratnim pranjem“.
Nakupljene čestice, nečistoće sa filtera se sapiraju sa filtera u sistem za influent,
zajedno sa vodom od pranja.

Prema vrsti filtracionog poroznog medija, razlikujemo:

 pješčane filtre,
 naplavne filtre,
 membranske filtre i
 mikrocjedila

14
 7. MEMBRANSKA FILTRACIJA

U procesima membranske filtracije koristi se svojstvo polupropusnih sredina

(membrana). Način funkcioniranja membrana je takav da se voda koja se treba
filtrirati, sa određenim protokom, Q, dovodi u membransko kućište u kojem se nalaze
membrane. Na membranama dolazi do razdvajanja filtrirane vode - filtrat, Qf, koja je
prošla kroz membrane, i izdvojene otpadne tvari - retenat, Qo, koje se zaustavljaju
na membrani i odstranjuju.

Qf Qo

Slika 3: Princip protočne membranske filtracije

Q = Qf+ Qo
Qf < Q

Membranski filtri imaju ujednačenu poroznost unaprijed određene veličine (obično 0,45
µm) koja je dovoljno mala za hvatanje mikroorganizama. Korištenjem tehnike
membranskog filtra, uzorak se propušta kroz membranu pomoću filtarskog lijevka i
vakuumskog sistema. Svi organizmi u uzorku koncentrirani su na površini
membrane. Membrana, u kojoj su se zaustavile bakterije, stavlja se u posebnu ploču
koja sadrži podlogu zasićenu odgovarajućim medijem. Prolaz hranjivih tvari kroz filtar
tokom inkubacije olakšava rast organizama u obliku kolonija na gornjoj površini
membrane. Tako formirane kolonije mogu se lako prenijeti u medije za potvrdu.

Tehnika membranskog filtra je učinkovita, prihvaćena tehnika za ispitivanje uzoraka

tekućina za mikrobiološku kontaminaciju. Uključuje manje pripreme nego mnoge
tradicionalne metode i jedna je od nekoliko metoda koje će omogućiti izolaciju i brojanje
mikroorganizama. Membranski filtri se često koriste u laboratoriju i industriji za
sterilizaciju tekućih materijala.

15
Membranski filtri mogu biti biološki procesi sa imobiliziranim slojem mikroorganizama ili
enzima, na samoj površini membrane, adsorpcija na membrani i slično. Membranski
procesi odvajanja i separacije su bazirani na radzvajanju suspenzije ili otopine kroz
polupropusnu membranu. Pogonska skila koja je neophodna za odvijanje tog procesa je
razlika pritisaka. Ovisno o pogonskoj sili, mehanizmu transporta tvari kroz polupropusnu
membranu, kao i vrste tvari koje se transportuju postavljena je klasifikacija
membranskih procesa.

Prema selektivnoj propustljivošću membrana razlikujemo četiri postupka:

1. Mikrofiltracija (MF), koja ima membrane veličine pora (otvora) 0,1 do 10

µm, za izdvajanje suspendiranih i koloidno dispergiranih čestica.
2. Ultrafiltracija (UF), s membranama veličine pora 0,001 µm = 1,0 nm do
0,1 µm, za izdvajanje većih molekula obično organskog porijekla.
3. Nanofiltracija (NF), čije membrane imaju veličinu pora 0,4 nm do 5,0 nm.
4. Reverzna osmoza (RO), s membranama veličine pora 0,1 nm do 1,0 nm.

Kroz membranu isključivo prolazi otapalo. Po pravilu se RO i NF primjenjuju za

izdvajanje otopljenih mineralnih i organskih tvari, a UF i MF za uklanjanje suspendiranih
čestica i mikroorganizama.

7.1 Postupci izvođenja membranske filtracije:

1. Prikupite uzorak i napravite potrebna razrjeđenja.

2. Odaberite odgovarajući hranjivi medij ili medij kulture. Podijelite juhu u sterilnu
Petrijevu posudu.

3. Zapalite ga i uklonite membranu iz sterilnog pakiranja.

4. Postavite membranski filtar u sklop lijevka.

5. Zapalite posudu za uzorak i ulijte uzorak u lijevak.

6. Uključite vakuum i dopustite uzorku da se potpuno povuče kroz filtar.

7. Isperite lijevak sterilnom puferskom vodom. Uključite vakuum i pustite da

tekućina u potpunosti iscijedi kroz filtar.

8. Zapalite pincete i uklonite membranski filter iz lijevka.

9. Postavite membranski filter u pripremljenu Petrijevu posudu.

16
 10. Inkubirajte na odgovarajućoj temperaturi i u odgovarajućem vremenskom
periodu.

11. Izbrojite i potvrdite kolonije i prijavite rezultate.

Tehnike filtracije mogu se podijeliti na:

 filtracije u kontroliranim uvjetima i

 filtracije u prirodnim uvjetima

Filtriranje vode u kontroliranim uvjetima izvodi se u sporim filterima, gravitacionim

filterima i u filterima pod pritiskom. Filtraciona jedinica se sastoji od objekta izgrađenog
od betona ili čelika i na njegovom dnu se nalazi drenažni sistem pomoću kojeg se
skuplja filtrirana voda i odvodi van filterske jedinice. Na podlozi koja je izbočena nalazi
se filterska ispuna . Iznad te ispune se nalazi prostor za vodu koja se filtrira.

Filtriranje vode u prirodnim uvjetima se može ostvariti jedino kada postoje povoljni
hidrogeološki uvjeti i tad se koriste metode zahvatanja sirove vode putem infiltracionih
vodozahvata koji se stavljaju uz obalu rijeke ili uz neki kanal, bunar ili bazen. Voda koja
se ispituje na ovakav način je skoro potpuno oslobođena suspendiranih tvari.

Tipovi filtra koji se koriste dijele se na brze i polagane. Brzina procjenjivanja kod brzih
filtara iznosi 4 do 50 m/h. Brzi filtri se najčešće upotrebljavaju u obradi pitke vode.Sloj
kremenog pijeska u filtru je obično debeo 0,6 do 0,75m, a veličina zrna varira od 0,45
do 0,55mm.

17
 Membranski proces Veličina pora (nm) Pritisak (bar)
Mikrofiltracija > 100 <1
Ultrafiltracija 5-100 1-5
Nanofiltracija 0,5-5 5-10
Reverzna osmoza 0,1-1 10-100

Tabela 1. Membranski procesi prema veličini pora

7.3 Prednosti korištenja tehnike membranske filtracije

 Dopušta testiranje velikih količina uzoraka.
 Membrana se može prenijeti iz jednog medija u drugi u svrhu selekcije ili
diferencijacije organizama, što omogućuje izolaciju i brojanje diskretnih kolonija
bakterija.
 Rezultati se mogu dobiti brže nego konvencionalnim MPN standardnim
metodama. Pruža informacije o prisutnosti ili odsutnosti unutar 24 sata.nisu. U
patogene mikroorganizme u vodi spadaje njeno prečišćava

7. ZAKLJUČAK

Voda, kao jedno od najvažnijih tvari u prirodi, treba se njegovati i čuvati. Naravno, ne
možemo u potpunosti utjecati na onečišćenja ili zagađenja vode od prirodnih uslova ili
mikroorganizama , ali možemo uraditi nešto kako bi vodu učinili ponovno čistom i
spremnom za konzumiranje. To se odnosi na prečišćavanje vode. Postoje različiti oblici
zagađenja vode kao što su:
1) fizička zagađenja - koja obuhvataju promjene fizickih svojstava vode u smislu
promjene boje, okusa, mirisa, pojava zamućenosti i povećanje temperature.
2) biološka zagađenja vode - koja se odnose na prisutnost mikroorganizama u vodi
poput bakterija i virusa koji mogu negativno djelovati na zdravlje.
3) hemijsko zagađenje - koje se odnosi na zagađenje vode različitim organskim ili
anorganskim hemijskim sredstvima
4) radiološko zagađenje voda - posljedica je kontakta podzemnih voda sa radioaktivnim

18
elementima.
Posebno je važno mikrobiološko zagađenje vode te je potrebno razlikovati
mikroorganizme koji su patogeni i koji nisu. U patogene mikroorganizme u vodi spadaju
E. Coli i Salmonella spp, Protozoae i druge. Također se i virusi mogu naći u vodi, a od
najznačajnijih su: Rotavirus, Koksavirus i Enterovirus.
Kako bi znali utvrditi da li se određeni patogeni mikroorganizmi nalaze u vodi ili ne
koristimo razne tehnike ispitivanja vode. Ako se utvrdi da je voda zagađena tada se
primjenjuje njeno prečišćavanje. Najvažnija metoda prečišćavanja voda jeste filtracija.
Filtracija je separacijska tehnika kojom se razdvajaju heterogene smjese čvrstih tvari od
tekućih tvari pomoću porozne pregrade (filtarsko sredstvo) koja je smještena u filteru.
Uloga filtracije je da zadrži onečišćenja vode na filteru a da čistu vodu propusti kroz
filter. Na osnovnu poroznog medija razlikujeno mnoge filtre, a jedan od najboljih je
membranski filter. Membranska filtracija predstavlja propuštanje uzorka kroz membranu
pomoću filterskog lijevka. Svi organizmi bivaju koncentrisani na površini membrane.
Ova tehnika membranskog filtra je jako učinkovita i prihvaćena je za ispitivanje uzoraka
tekućina za mikrobiološku kontaminaciju. Korisna je i učinkovita jer dopušta testiranje
većih količina uzoraka, membrana je lako prenosiva i rezultati se dobijaju znatno brže
nego drugim tehnikama.

19