01 – Ksenofont : (430-354 p.n.e.

) Završio je zapisivanje Grčo-Perzijskog rata od

dijela gdje je Tukidid stao. Zapisao je „Hellenicu“. Bio član grčkih plaćenika
koje je Kit Mlađi potplatio da mu pomognu u zauzimanju prijestolja od
Artakserksa II. Taj pohod je propao, te se Ksenofont sa ostalim plaćenicima
morao vraćati do Helade. Taj povratak je zapisan u djelu „Anabis“

02 – Tolos : Zgrada hrama okruglog oblika, nalazila se u Ateni. Jedan od

pritaneiona što je bio naziv za bilo koji objekt u kojem se nalazila izvršna
vlast Grčke te dogovorala mnoge stvari vezane za upravljanje države.
Smatra se da se orginalni pritaneion zapravo sagrađen u Olimpji, u blizini
Herinog hrama. Te da se u njemu zapalila prva olimpijska vatra, i u njemu
su pobjdnici olimpijada slavili.
Također i vrsta grobnice koja se drugačije zove košnica. Vezane za
Ranomikenski period.

03 – Mikenske grobnice : Mikenske grobnice su bile u dva tipa: Bunar

grobnice i plitki grobovi. Bunar grobnice su duboke grobnice u obliku valjka.
Postoje dva pronađena kruga takvih grobnica: Krug A i Krug B. Nije rijetko
da se više osoba sahrani u jednu. U Bunar grobnicama su ostavljeni i
materijalni ostaci vezani za pokopanu osobu. (Posječale su malo na koloseum,
spomeni Agamemnonovu masku.)

04 – Teba u arhajsko doba : Teba je grad-država (polis) koji se nalazio u

Beotiji. Beotija je bila tradicionalna oblast antičke grčke. Nalazi se sjeverno
od istočnog djela Korintskog zalijeva. Po legendi Heraklo i Dioniz potiču
upravo iz Tebe. Mitovi : Kadma i Harmonija – Kadma ubija Aresovog
vodenog zmaja, da bi mu se iskupio ženi njegovu kćerku Harmoniju, i donosi
mir tadašnjem Grčkom svijetu. Te oženili su se na jednom otoku i tako
osnovali otok Tebu, a vrata otoka su dobila ime po Kadminoj sestri Elektri
(Elektrina vrata). Edip - U Tebi Edip ženi svoju majku, nakon što je ubio
svoga oca. Najveći grad Beotske oblasti, vođa Beotskog saveza, najveći
suparnik Ateni. Prvi put zapravo stupaju u loše odnose sa Atenom u 6
st.pr.n.e. kada Atena pomaže malom selu Plateji da zadrži svoju nezavisnost
u momentu kada je Teba htjela to selo podčiniti. Ta nesklonost prema Ateni je
vrlo dobro prikazana i tokom grčko-perzijskih ratova kada Teba šalje 400
vojnika da se bore na strani Grčke sa Leonidom kao vojnim vođom, ali na
kraju po dogovoru predaju se Perzijancima. Tada se vladajuća aristokracija
pridružuje perzijskom kralju Kserksu I. i odano se bori u njegovo ime u bitci
kod Plateje 479.g.pr.n.e. Naime, Grci su izašli kao pobjednici u toj bitci i
kaznili Tebu tako što su izbacili iz Beotskog saveza. Ali 457.g.pr.n.e. Sparta
tražeći protusilu za Atenu u središnjoj Grčkoj insistira da se Teba vrati na
čelo Beotskog saveza, što se i dešava. U Peloponenskom ratu Teba ogorčena
količinom potpore danoj Ateni odlučuje 431.g.pr.n.e. pridružiti se Sparti koja
im pomaže da pokore Plateju i unište je. Ponovno na vrhu Beotskog saveza
uspjeli su poraziti Atenu u bitci kod Delija, te po prvi put pokazali čvrstu i
ozbiljnu vojnu organizaciju koja ih je podigla do statusa najjače sile u
tadašnjoj Grčkoj. Nakon propasti Atene na kraju Peloponenskog rata
prekidaju savez sa Spartom jer saznaju da Sparta želi zaštiti par država koje
je Teba htjela pokoriti. Potpuno su razorili Atenu 404.g.pr.n.e., međutim već
sljedeće godine počinju njenu obnovu i veoma važnu obnovu Atenske
demokratije kao političkog sustava ne bi li našli jaku protivsilu sparti. Par
godina kasnije zahvaljujući Perzijskom zlatu koje su čuvali sve od Grčko-
Perzijskih ratova osnovali su jezgru saveza protiv Sparte. 395.g.pr.n.e. u bitci
kod Halijarta i 394.g.pr.n.e. u bitcki kod Koroneje ponovno su pokazali svoje
vojne sposobnosti u bitci protiv Spartanaca. Ali nakon bitke bilo je par
posljedica koje su za Tebu bile kobne. Glavna nagodba je predviđala
autonomiju svih grčkih gradova te tako odvukla sve ostale članice Beotske
zajednice od Tebe. Teba znatno vojno i ekonomski slabi te njihova moć je bila
potpuno prekinuta kada ih Sparta zauzima citadelu izdajničkim napadom
382.g.pr.n.e. Tri godine poslje Sparta je bila izbačena iz Tebe te je oligarhiju
zamjenila demokratija. Tebanski vojnici se vraćaju u Grčku vojsku i pokazuju
svoje junaštvo u mnogim bitkama te 371.g.pr.n.e. potpuno razaraju
Spartansku vojsku u bitci kod Leuktre. Te potvrđuju potpuno uništenje
Sparte i njihovog načina života oslobađanjem robova helota. Ali njihova
nadmoć nije dugo trajala. Smrću Epaminonde u bitci kod Mantineje
362.g.pr.n.e. grad je ponovno izgubio vodeću poziciju u Beotskom savezu.
Teba nije uspjela da se bori sa Fokidom jer je vojno bila nadmočnija, te saziva
Filipa II Makedonskog da im pomogne u ratu, Filip II sa lakoćom pobjeđuje
Fokidu te ga ta bitka zapravo motiviše da krene svoj famozni pohod na
Grčku. Kasnije odnosi između Tebe i Filipa II se mjenjaju kada Demosten
nagovara Tebu da se pridruži Ateni u posljednjem pokušaju da spriječi
Filipova osvajanja prema Atici. Teba gubi bitku kod Heroneje a s njom i svu
nadu o ponovnoj kontroli nad Grčkom. Filipu je bilo drago što je oduzeo Tebi
prevlast nad Beotijom, no neuspješna pobuna 335 g.pr.n.e. protiv njegovog
sina Aleksandra bila je brutalno kažnjena od strane Makedonaca i ostalih
grčkih država potpunim uništenjem i paljenjem, naime iz poštovanja prema
pjesniku Pindaru samo je ostala njegova kuća netaknuta i iz poštovanja
prema Grčkoj kulturi hramo vi su bili pošteđe. (Sveta četa – spomeni)

05 – Klase po Solonu : (Po uzoru na Draka)

-Stvorene po prihodu sa zemljišta izraženim u medimnima žita
-Pentakosiomedimni (500 i više medimni žita)
-Hipeji/konjaniic (300-500)
-Zeugiti/vlasnici jarma volova (200-300)
-Teti(manje od 200)

06 – Kako se zvao čovjek koji je javio za pobjedu u Maratonu ? (glasnik) –

Filipid
07 - Zbog čega su optuženi Aspasija i Fidija ?
-Aspasije i Fidije su optuženi da su prilikom gradnje kipa Atene skidali
komada zlata i sebi ih prisvajali. Te su optužbe više bile usmjerene ka Periklu
da se Periklu upropasti reputacija. Jer je Periklo njima povjerio gradnju tog
kipa. Skinuli su svo zlato s Atene i izmjerili da ima onoliko zlata koliko je i
dato za ukrašavanje tog kipa. Pored toga Aspasija je bila Periklova
ljubavnica koja je optužena zbog bezbožja.

08 – Nikijin mir : Mirovni sporazum između Atene i Sparte potpisan u

martu 421 p.n.e. Potpisali Nikija i Pleistonaks nakon Borbe kod Amfipolja.
Mirovnim ugovorom se vraćalo sve što je bilo osvojeno osim Niseje koja ostaje
kod Atene i Plateje koja ostaje kod Tebe.

09 – Nikija : Nakon Periklove smrti, on i Kleon postaju glavni suparnici u

vođenju Atenske države. Odbijajo je pohod na Siciliju, ali je bio primoran da
sudjeluje. Zbog njegove nepristranosti, pohod propada te biva pogubljen
zajedno sa Demostenom. Pogubili su ih Sirakužani.

10 – Bitka kod Matineje : 4. Juli 362 p.n.e. između Tebe i Sparte. Tebance
predvodio Epamimondas, a Spartance Agesilije II. Tebanci su doživjeli poraz,
a ova bitka je oslabila grčke polise i olakšale osvajanja Filipa II Makedonskog

11 – Sveti ratovi : Sveti ratovi su ratovi koji su se u Antičkoj Grčkoj vodili oko
područja Amfiktionske lige, odnosno oko nadzora nad proročištem u Delfima.
(Amfiktionski savez je u arhajskom periodu drevne Grčke označavao savez
drevnih grčkih plemena sklopljen u mračnoj prošlosti, prije nego što su se
razvili grčki polisi. Od svih amfiktionija je najpoznatija Delfski ili Veliki
amfiktionski savez, čija je svrha bila briga o hramovima Apolona i Demetre.
On je, po predaji, osnovan oko 1100. pne. a mitski osnivač mu je bio
Amfiktion, brat Helena, praoca svih Grka. Predstavnici su se sastajali dva
puta godišnje - na proljeće kod Termopila i u jesen u Delfima.)

Prvi Sveti rat : Prvi sveti rat (595. pne.-585. pne.) je oružani sukob koji je u
staroj Grčkoj vodila Amfiktionska liga na čelu Delfima protiv grada Krisa, a
u suvremeno doba privukao pažnju kao prvi primjer kemijskog ratovanja u
historiji.
Sukob je nastao i ime dobio po tome što su Krišani, koristeći svoj strateški
položaj, često pljačkali i zlostavljali hodočasnike na putu za svetište Apolona
u Delfima, odnosno po stalnim upadima i prisvajanju zauzimanju zemlje
Delfa. Grčki polisi su se, po tradiciji, obratili za savjet proročištu u Delfima, a
ono im je reklo da je jedini odgovor na krišanske provokacije totalni rat.
Nakon toga su se polisi udružili u Amfiktionsku ligu, bacili Apolonovu kletvu
na Krisu i zarekli da neće stati dok grad ne bude uništen zajedno sa svim
njegovim žiteljima.
Na čelo amfiktionske vojske je došao Klisten, tiranin grada Sikiona. Njegova
mornarica je u Korintskom zaljevu blokirala morske pristupe Krisi, dok su
kopnene snage ostalih grčkih gradova opsjele Krisu s kopna. Prema većini
antičkih izvora, amfiktionske snage su slučajno otkrile cijev kojom se grad
snabdijevao s vodom, pa su je dali otrovati s kukutom. Branitelji su dobili
proljev i oslabili, te su ih napadači lako savladali i potom sve pobili.

Drugi Sveti rat : Drugi sveti rat se vodio godine 449/448. pne. kao posredan
sukob između Atene i Sparte u okviru tzv. Prvog peloponeskog rata.
Neprijateljstva su izbila kada je Fokida zauzela Delfi zajedno s proročištem.
Amfiktionska liga je zboga u pomoć pozvala Spartu čija je vojska bez
problema Delfe ponovno učinila nezavisnim. Međutim, Fokida je
tradicionalno uživala savezništvo Atene, te je godine 448. p.n.e. atenski
državnik Periklo na čelu atenske vojske poduzeo pohod na Delfe. S obzirom
da se spartanska vojska bila povukla, Atenjani su bez problema nametnuli
svoju volju Delfima, odnosno ponovno uspostavili fokiđansku vlast nad
proročištem. Neki historičari kasnija neprijateljstva u susjednoj Beotiji,
odnosno bitku kod Koroneje, također svrstavaju u Drugi sveti rat.
Bitka kod Koreneje se godine 447. pne. vodila između snaga Delskog saveza
na čelu s Atenom i snaga Beotskog saveza, kao jedan od okršaja prvog
peloponeskog rata. Deset godina ranije, u bitci kod Enofite, atenske snage su
porazile snage lokalnih beotskih gradova-država te ih prisile da se učlane u
Delski savez, organizaciju koja se ispočetka služila radi zajedničke obrane od
Perzijskog Carstva, da bi nakon Kalijinog mira postala isključivo sredstvo
ostvarivanja atenske hegemonije nad ostalim članicama. Iz tih gradova su
također prognani lokalni oligarsi za koje se pretpostavljalo da će biti
neprijateljski raspoloženi prema atenskoj demokraciji. Oni su, međutim, uz
spartansku pomoć, podignuli ustanke i vratili vlast u nekoliko gradova.
Atena je reagirala poslavši vojsku koju je činilo 1000 atenskih hoplita pod
vojskovođom Tolmidom te još neutvrđen broj savezničkih vojnika. Oni su
ispočetka imali uspjeha te zauzeli grad Heroneju. Međutim, kada su im se
kod Koroneje na otvorenom polju suprostavile botske snage, Atenjani su
poraženi i prisiljeni na povlačenje iz Beotije. Bitka je za posljedice imala
gubitak atenske hegemonije nad Beotijom, što je Atiku učinilo ranjivom na
spartanske kopnene napade. Uspješni primjer Beotije su sljedeće godine
nastojali ponoviti mnogi drugi polisi, dignuvši ustanke s ciljem da se oslobode
od Delskog saveza, a što je Atenu dovelo u tešku situaciju.

Treći sveti rat : Treći sveti rat je bio oružani sukob koji se između 357. i 346.
pne. vodio između Fokide i Amfiktionskog saveza na čelu s Tebom. Povod za
izbijanje rata je bilo fokiđanska okupacija proročišta Delfi koja je shvaćena
kao svetogrđe, odnosno Tebi poslužila da bi ostale polise pozvala na "sveti
rat". Fokiđani su, međutim, zahvaljujući sredstvima prikupljanim od
hodočasnika sebi mogli priuštiti najamničku vojsku koja je Tebancima
godinama pružala otpor, a na svoju stranu su uspjeli privući grad Feru, a
neko vrijeme i Atenu. Rat je, pak, odlučen kada se na stranu Tebanaca stavio
makedonski kralj Filip II. Nakon što je već ranije stekao dominaciju nad
Tesalijom, Filip je 346. pne. porazio Fokiđane, osvojio zemlju i prisilio ih na
mir kojim su mu predali svoje glasove u Amfiktionskom savezu.
Četvrti sveti rat : Najpoznatiji po bitci kod Heroneje (negdje piše 339. godine,
negdje 338. godine). Bitka kod Heroneje iz 338. pne. predstavljala je najveću
vojnu pobedu makedonskog kralja Filipa. Filipova vojska, koja je računajući
njegove saveznike iz Tesalije, Epira, Etolije, severene Fokide i iz Lokride
brojala oko 22 000 vojnika, je porazila vojsku koju su činile snage helenskih
polisa Atine i Tebe i njihovih saveznika. Poraz grčkih gradova-država kod
beotskog grada Heroneje doveo je do uspostavljanja makedonske hegemonije
u helenskom svetu. U ovoj bitci se koristila famozna falanga.

12 – Jonski ustanak : 499-494 p.n.e. Neuspješni ustanak Jonjana protiv tirana

nametnutih u njihovim gradovima. Pošto je Atena pomogla Jonjanima da se
pobune, Darije I je to iskoristio kao povod za svoj pohod na Eubeju i Atinu.
Jonjani su uspjeli spaliti Sard, ali nisu uspjeli da postignu slobodu.

13 – Opsada Tira : Od januara do jula 332 p.n.e. (Trajala je 10 mjeseci.) Ostali

feničanski gradovi su se predali Aleksandru, ali Tir nije. Aleksandar je
postavio zahtjev da dobije pristup Heraklovom hramu da da žrtvu kao
Heraklov potomak s očeve strane. Tir je odbio govoreći da nijedan
Makedonac neće stupiti na zemlju grada. Započela je opsada u kojoj je
Aleksandar neuspješno napravio most od čamaca. Pomoću brodova ostalih
feničanskih gradova uspjeva osvojiti grad nakon nekoliko mjeseci. Nakon
Tira kreće na opsadu Gaze.

14 – Zašto je Sard bio protiv Tira : Nakon bitke kod Granika Sard se predaje
Aleksandru potpuno, bez ikakve bitke. Tir je dao veliki otpor Aleksandru
prilikom njegovih osvajanja što je uvjetovalo da Aleksandar pobjesni i naredi
da se pola Tira razori i ubije a ostatak stanovnika stavi kao roblje. Sard je
bio svjestan Aleksandrove moći i odlučio je se predati da bi spasio svoje
stanovnike, te građani Sarda su smatrali građane Tira primitivnim i glupim
jer oni nisu tako postupili.

15 – Pseudo-Ksenofont : Djelo „Atenski ustav“ koje je pronađeno s ostalim

Ksenofontovim djelima, ali ga nije napisao. Prije se smatralno da je njegovo,
ali se autor i vrijeme pisanja ne znaju. Zato su mu i dali ime Pseudo-
Ksenofont (što znači lažni Ksenofont).

16 – Broj gradova na Kreti : Ilijada spominje 90 gradova (Knosos, Festos,

Zakro, Malija i Kania).

17 – Parižanka : Arthur Evans je pronašao fresku ove žene u Knososu.

Nazvao ju je Parižanka zbog ideale ljepote koji su vezani za Pariz tadašnji.
Krupno oko, potpuna bijela koža i crna kovrdžava kosa.
18 – Atena u arhajsko doba : Atena doživljava razne reforme poput
Drakontovog zakonika čiji su fragmenti koji se tiču smrtnih kazni sačuvani.
To je prvi zakonik, onda slijede Solonove reforme. Solon nakon pisanja novog
ustava Atene odlazi na put i njegov ljubavnik Pisistrat započinje svoju
tiraniju. Pisistat je dva (došao je na vlast 560 p.n.e.) puta protjeran, i tri
puta je dolazio na vlast. Jednom je doveo visoku ženu sa sjevera koja je
glumila Atenu da stekne reputaciju. Nakon Pisistrata dolaze njegova dva
sina Hipej i Hiparh, inače poznati kao Pisistratidi. Jednog od njih ubijaju
dva ljubavnika jer se jedan od njih sviđao Pisistratidu koji ga je pokušao oteti
od drugog ljubavnika. To ubistvo se slavila kao sloboda od tiranata, ali su se
Pisistratidi dokazali korisni u kriznim situacijama i pojedinim osvajanjima.
Pored toga konstantno je ratovala sa Spartom i Tebom. Smatra se jednom od
najvažnijih grčkih polisa. Središte je grčke umjetnosti i kulture. Te rodno
mjesto demokratije.

19 – Likurg u Sparti : Legendarni osnivač Lakedemonske države iz 9. Stoljeća

p.n.e. u smislu kakva je i bila tokom svih sljedećih stoljeća kao vojnička
država u kojoj se poštuju disciplina i jednakost svih građana (osim helota koji
su bili pokoreni Mesenjani).

20 – Kada je bila Sicilijanska ekspedicija ? 415-413 p.n.e.

21 – Pelaponenski rat :

Prema Tukididu, uzrok Peloponeskom ratu je taj što su Atenjani postali

moćni i zadavali su strah Lakedemonjanima te ih natjerali u rat.

Arhimedov rat (431-521 p.n.e.)

Prvi dio Peleponeskog rata započet 431 p.n.e. Arhidam II je bio kralj Sparte.
Povodi za ovaj rat je građanski rat u Korkiri gdje su međusobno ratovali
oligarhisti i demokrati Korkire (kolonije Korinta). Atena je pomagala
demokratima i započela je osvojanja Potideje koje bi ugrozilo Korint, a
Sparti je bila potrebna flota Korinta (Sparta nije imala jaku flotu, te
gubitkom flote svog saveznika Korinta, izgubila bi moć na moru). Sparta je
željela mir, ali uslov mira je bio da Perikle povuče ekonomske zabrane nad
Megarom (još jedan saveznik Sparte), ali je Perikle to odbio jer Atenjani neće
da slušaju naredbe Sparte. Time je rat započet.
Ratovali su Atena uz svoj Delski savezo i Sparta uz svoj Peloponeski savez.
Teba je htjela osvojiti Plateja tokom noći, što bi omogoćilo lakši pristup
Peloponezu. Arhidam je osvajao Atiku, a Sparta je gubila u pomorskim
bitkama. 429 p.n.e. je izbila epidemija u Ateni (kuga) u kojoj je Perikle umro.
427 p.n.e. Spartanci osvajaju Plateju. Kleon i Nikije nasljeđuju Perikla. Izbila
je pobuna na Lezbosu koju su Atenjani ugušili. Atenjani uspijevaju doći do
Pilosa, ali Spartanci pod vodstvom Brasidasa dolaze do atenske kolonije
Amfipolja. Kod te bitke je Tukidid protjeran i toj bici Brasidas i Kleon
umiru. Nakon te bitke dolazi do Nikijevog mira.
Nikijin mir (421-415 p.n.e.) (već spomenuto gore)
Mirovni sporazum između Atene i Sparte potpisan u martu 421 p.n.e.
Potpisali Nikija i Pleistonaks nakon Borbe kod Amfipolja. Mirovnim
ugovorom se vraćalo sve što je bilo osvojeno osim Niseje koja ostaje kod Atene
i Plateje koja ostaje kod Tebe.

Sicilijanska ekspedicija (415-413 p.n.e.)

U Ateni se razvila ideja da bi pomoć Segesti mogla poslužiti kao povod za
osvajanje otoka, odnosno širenje atenske hegemonije iz Egejskog mora na
zapadni Mediteran. Atena se, pod vodstvom svog velikog državnika Perikla,
tradicionalno ustručavala od širenja svog utjecaja na zapad, smatrajući da
bi prevelika imperija bila iznad njene mogućnosti. Nakon Periklove smrti, s
druge strane, jača radikalna struja nad čelu s Alkibijadom koja se zalaže za
ekspanziju na zapad i zagovara ekspediciju. Protiv ekspedicije je bio Nikija,
koji je zagovarao veći oprez, pogotovo s obzirom na daleko veću blizinu još
uvijek neporažene Sparte. Na kraju je odlučeno da se ekspedicija ipak
pokrene, a na Siciliju je poslano 100 trirema i 2200 atenskih hoplita. To je
predstavljalo dotada najveću vojnu ekspediciju u historiji antičke Grčke, a za
njene komandante su izabrani Alkibijad, Nikija i Lamah. Prva bitka kod
Sirakuze je, najviše zahvaljujući većem atenskom iskustvu i organizaciji,
završila atenskom pobjedom, ali su se Sirakužani uspjeli povući u zidine svog
grada. Atenjani pobjedu nisu iskoristili, nego su zimu 415/414. p.n.e. odlučili
provesti u Katani, koju su uredili u svoju glavnu bazu. U međuvremenu
dolazi do neuspjelog pokušaja opsade Sirakuze. Nikija je tada bio uvjeren da
se Sirakuza ne može osvojiti, te je poslao pismo u Atenu sugerirajući ili
povlačenje ili slanje ogromnih pojačanja. Atena se odlučila za ovo drugo,
poslavši početkom 413. pne. snage pod Demostenom, koje su brojale 73
brodova i preko 5000 hoplita. Iako se na kraju Nikija složio o obustavi
opsade, odlučio je sačekati s isplovljavanjem dvadesetak dana zbog lunarne
pomrčine. To su Sirakužani iskoristili te iznenada napali atenske brodove
pred sirakuškom lukom, nanijevši im teške gubitke. Iako su Atenjani uspjeli
odbili napade na svoje brodove, ostali su blokirani. 9.9. su Atenjani sve svoje
snage ukrcali na brodove i pokušali proboj. To je dovelo do krvave i konfuzne
bitke u kojoj, stiješnjeni u luci, Atenjani nisu mogli dobro manevrirati, te se
veliki broj njihovih brodova sudarao i nasukao. Usprkos toga, bitka je bila
taktički neodlučena, ali se Nikija odlučio skloniti na kopno. Atenska vojska -
koja je brojala oko 40.000 ljudi - je nakon toga spas pokušala pronaći u
unutrašnjosti Sicilije, ali je 13.9. podijeljena na dvije grupe - pod Nikijom i
Demostenom. Demosten se predao, dok se Nikijine snage izmorene žeđu
izgubile svoju koheziju na rijeci Assinarus i bile masakrirane od Sirakužana.
Na kraju je od atenske ekspedicije ostalo samo 7000 ljudi. Nikija i Demosten
su pogubljeni, dok su ostali nekoliko tjedana proveli u užasnim uvjetima u
lokalnim kamenolomima. Poslije su prodani u roblje.
Dekelejski rat (413-404 p.n.e.)
Nakon katastrofe koju je pretrpela sicilijanska ekspedicija, Sparta je odlučila
da obnovi ratne operacije protiv oslabljene Atine tako što će zauzeti
Dekeleju. Geografski položaj Dekeleje bio je veoma važan.
Po opštem mišljenju, sudbina Atine bila je rešena. Izgledalo je da se ona ne
može održati ni do kraja 413. p.n.e. Zato su neutralni polisi žurili da se što pre
priključe budućim pobednicima "ako ih niko ne bude ni pozivao" (Tukidid).
Sada su i oligarhijske grupacije u polisima Atinske pomorske države smatrali
da je došlo vreme za ustanak protiv vladavine Atine. Uspeh te borbe bio je
uslovljen stvaranjem ratne flote. Atinjani više nisu imali ratne flote koja bi
se mogla suprotstaviti neprijateljima. Ali i u takvoj situaciji atinska
demokratija ipak je smogla snage za pružanje snažnog otpora. Godine 412.
p.n.e. demos je mobilisao sva sredstva za borbu. Program operacija sastojao
se u tome da se "po svaku cenu opremi flota dobijanjem građe i novca, da se
osigura vernost saveznika, pre svega Eubeje, da se razumno smanje državni
rashodi i da se formira neka magistratura u kojoj bi bili najstariji građani i
kojoj bi dužnost bila da prethodno veća o tekućim poslovima" (Tukidid).
Atenjani podižu cjene carine, uvode mnoge reforme i vračaju se u bitku.
406. p.n.e.-Velika pobjeda atenske mornarice kod Arginuskih otoka
jugoistočno od Lezba. Uništeno je gotovo 80 peloponeskih brodova. Zbog
velike oluje atenski vojskovođe nisu mogli sakupiti brodolomce i poginule.
Zato su ih u Ateni, iako su pobijedili, optužili i šestoricu njih, koji su se
vratili, smaknuli.
405. p.n.e.-Atenjani se spremaju na odlučnu pomorsku bitku kod Egospotama
na tračkom Hersonezu. Nisu se obazirali na Alkibijadov savjet pa podignu
tabor na mjestu pogodnijem za opskrbu vojske. U toj bitci je Lisandar
ametice porazio atensku mornaricu. Spasio se jedino vojskovođa Konon s
osam brodova.
404. p.n.e.-Lisandar redom podvrgava spartanskoj vlasti otoke i obalna
mjesta u rukama Atenjana i uvodi oligarhijske vlade. Atena se puni
bjeguncima. Agid je opsjeda s kopna, a Lisandar s mora. Izbija i glad. Atena
kapitulira. Morala je priznati spartansku hegemoniju, odreći se svih posjeda
izvan Atike i predati čitavu mornaricu osim dvanaest brodova.
Uspostavljena je strahovlada tridesetorice tirana u Ateni pod okriljem
Sparte. Tada je Atena prestala biti političko središte Grčke, ali je ipak ostala
kulturno središte.

22 – Šta prevladava u minojskoj umjetnosti ? Freske kao umjetnost, a kao

motivi morski, životinjski i biljnji (poredani po zastupljenosti.)

23 – Koja životinja prevladava u minojskoj umjetnosti ? Bik, a u morskoj

delfini i oktopod.

24 – Čija je Sirakuza bila kolonija ? Sirakuza je bila Korintova kolonija.

25 – Koju koloniju su obrazovala otjerana djeca iz sparte ? Koloniju Tarent.

26 – Grčko-perzijski ratovi ?

Bitka na Maratonu
490 p.n.e. Darije I se iskrcao na srpastoj obali kod polja Maratona. Cilj
Darija je bio da se osveti Ateni i Eubeji koje su pomogle Jonjanima u ustanku
protiv satrapa Jonije i spaljivanju Sarda. U Ovoj bici se iskazala Plateja koja
je jedan od rijetkih gradova koji su poslali Ateni vojinke za pomoć. U ovoj
bici su Atenjani izvojevali pobjedu (jurišali su prema Perzijancima i
izbjegavali njihove strijelce) i ova pobjeda je dovela do jačanje Atene ka
dominantnoj sili u Balkanskoj Grčkoj. Prema Legendi je onaj frajer čije sam
ime napisao na pitanju prije trčao od Maratona do Atene da javi pobjedu
Atenjanja, te je od umora krepao na licu mjesta.

Bitka kod Termopila

480 p.n.e. Termopil je uski klanac koji su Grci strateški izabrali za borbu
protiv daleko nadbrojnije perzijske vojske. U ovoj bici su se izdvojilo 300
Spartanaca pod vodstvom Leonide koji su zadržavali Perzijance u klancu.
Svi su izginuli osim jednog koji je bio u kampu zbog infekcije oka. Uz
Spartance su ratovali i Tebanci i Tesalci. Tesalci su poslani da stražare kod
jednog pastirskog puta. Kserkse je otkrio za taj put i poslao je svoje
Besmrtnike da ratuju sa Tesalcima. Nakon ove bitke su Perzijanci osvojili
Beotiju, te su se Tebanci pridružili Kserksu kao što su od početka željeli, ali
Atenjani i Spartanci su ih prisilili na savez. (Više je bilo da su plemići težili
ka Kserksu, a narod prema Atena i Sparti.)

Bitka kod Salamine

480 p.n.e. Kserkses nakon spaljivanja Atene želi pomorsku bitku s
Atenjanima, ali najmudriji Perzijanci govore da je to riskantan potez.
Temistokle uspijeva prevariti Kserksa da svoju flotu pošalje kod Grčke flote
kod Salamine, i time su Persijanci opet dovedeni da se bore kako Heleni žele.
Perzijanci su doživjeli težak poraz.

Bitka kod Plateje

479 p.n.e. Druga kopnena bitka u kojoj se iskazao Spartanac Pausanije. U
ovoj bici umire Mardonije, perzijski vojskovođa. Pausanije je želio da sačuva
Mardonijev leš, ali ga je neko ukrao i krišom sahranio. Spartanci su se
najviše ikazali u ovoj bici (Grci su pratili povlačenje Perzijanaca koji su išli
prema Beotiji), a Atenjani su kasnije ishod ove bitke koristili za svoju
propagandu, tj. Uzdizali su Atenjane koji su zakasnili na bitku i omaložvali
su Spartance.
27 – Sparta u arhajsko doba ? Desila su se dva mesanska rata gdje je Sparta
predvodila borbu protiv Mesenjanja i širenju svog utjecaja. Bila je najjači
polis u Heladi prilikom ovog perioda. Imali su dva kralja, jedan iz roda
Agida, drugi iz roda Euripontida. Imali su robove helote koji su obrađivali
zemlju i običaj gdje su spartanski mladići svoju muškost dokazivali tako što
su poubijali helote da bi se kontrolisao njihov broj i smanjila opasnost od
njihove pobune.

28 – Dešavanja u Atini prije Grčko perzijskih ratova ? Atena je pomagala

Jonskom ustanku. Vidi Atenu u arhajskom dobu. Nisam spomenuo onog
Olimpijca koji je pokušao da izvrši državni udar, ali je bio ubijen. Bile su i
Klistenove reforme zbog kojih se Klisten smatra ocem demokratije. Dalje je
omogućio pristup svim staležima da vrši neke političke funkcije
(unaprijeđenje Solonovih reformi).

29 – Tko su logografi ? Logografi su helenski pisci koji su zapsivali historiju,

ali su u historiju ubacivali i mitološke elemente, tj. Nisu izdavajali mitsko i
legendarno od stvarnog pri opisivanju događaja. Za primjer imamo
Hesiodovcu „Teogoniju“ koja piše o nastajnju bogova i svijeta.

30 – Usporedba i razlike mikenske i minojske kulture i umjetnosti : Kretska

umjetnost ima naturalistički stil koji je pun biljnih i morskih motiva (prije
toga su dominirale crno bjele boje i strah od prostora) dok u Mikenskoj
umjetnosti dominira strogo geometrijski stil. Te su se razlikovali u umjetnosti
nadgrobnog života (Agamemnonova maska). U Kreti poštuju smrt dok je u
Mikeni glorifikuju. Minojska kultura je vršila utjecaj na mikensku. Mikenska
kultura je više bila vojnički nastrojena, dok je minojska težila ka
prikazivanju svakodnevnog života i ideala ljepote. Još jedna razlika je u
arhitekturi gdje svi poznajmo palaču iz Knosa i kako je imala na sebi razne
estetske dodatke, dok u Mikenskoj kulturi je to bilo rijetko jer se njihova
arhitekrura nije bazirala na estetiku nego na ulogu građevine. (Usporedi
plaču iz Knossa i Kiklopske zidine npr.)

31 – Odakle su Menelaj, Nestor i Ahilej ? Menelaj iz Sparte, Nestor iz Pila, a

Ahilej iz Ftije.

32 – Tesalija u arhajsko doba ? Tesalija nije bila posebno utjecaja regija. Prije
se nazivala Etolija. Vladali su kraljevi i aristokrati. Imali su rudnike zlata i
srebra.(Iz mlađeg kamenog doba najpoznatiji su arheološki nalazi iz Tesalije.)

33 - Periklova smrt (kako i kada je preminuo?) Periklo je umro od kuge 429

p.n.e.

34 - Kada se desio Arhidamov rat ? 431 p.n.e.

35 - Šta su atenske arhe ? Arhont je titula izabranog plemića koji vrši sudske
i adminstrativne obaveze.

36 - Zašto je nastao Delfski savez i poslije atenska pomorska država ?

-Delfski savez je nastao kao savez koji je predvodila Atena, a bit je bilo
pomoći Ateni da skupi resursa da pravi brodove da može braniti sve
pripadnike saveza od buduće invazije Perzijanaca. Riznica zlata se nalazila
u Delu. Atena je ovaj savez koristila da tlači otoke i manje gradove i da jača
sebe kao pomorsku silu. Lezbos, Hios i Samos su jedina tri ostrva koja su bila
izvan utjecaja Atene.

38 - Bitka kod Egospotama ?

405. p.n.e. Posljednja bitka Peloponeskog rata. Spartanskom flotom je
upravljao Lisandar. Lisandar je uništio atensku flotu i time je pobjedio
Atenjane jer je atenski put žita prekinut (Iz Crnog Mora su Atenjani
dobivali žito kojeg nisu imali dovoljno u okolini svog grada. Ovo im je bio
glavni način izbjegavanja gladi).

39 – Periodizacija :
Mikenska Civilizacija – 1800-1100 pr.n.e. (Egejsko/Dorska seoba u 12 st.pr.n.e.)
Homersko Doba – 1100-750 pr.n.e.
Arhajsko Doba – 750-500 pr.n.e.
Klasično Doba – 500-333 pr.n.e.
Helenističko Doba – 333-30 pr.n.e.
Rimsko Doba – 30 pr.n.e.-476 g.
Romejsko Doba – 476 g. – 1453 g.
Moderno Doba – 1453 g. - ...

40 – Carski mir - Naziv za mirovni sporazum kojim je 387. p.n.e završen

Korintski rat između Sparte i saveza grčkih polisa na čelu s Tebom,
Korintom, Atenom i Argom. Uvjete sporazuma diktirao je perzijski kralj
Artakserkso II. koji je prema odredbama bio njegov glavni pokretač.
Odredbama sporazuma Perzijskom Carstvu konačno je priznata vlast nad
grčkim polisima na obali Male Azije i Cipra, dok je Sparti priznata
hegemonija nad ostalim polisima kopnene Grčke. Sporazum je poznat i pod
imenom „Antalkidin mir“; prema spartanskom vojskovođi i diplomatu
Antalkidi koji je uz posredništvo lidijskog satrapa Tiribaza uvjete mira
ishodio na Artakserksovom dvoru u Suzi. Mirovni sporazum je također
važan kao prvi primjer tzv. zajedničkog mira u povijesti antičke diplomacije.

41 – Šta je hegemonija ? Dominacija ili prevlast jedne države.

42 – Herodot ? Smatra se ocem historije iako se nalazi toliko grešaka,
subjektivnost i preuveličavanja u njegovim Historijama. Što jeste jeste,
frajer je znao da pripovijeda i to da valja. Pisao je historiju od početka
osnivanja Perzijskog carstva do kraja Grčko-Perzijskih ratova. Porijeklom iz
Helikarnasa, živio je kod Perikla. Pisao je i o Egiptu, ali je toliko toga fulio.

43 – Kolonizacija Crnog mora ? Kolonizacija Crnog mora

Kolonizaciju Crnog mora su prevodili Atena i Megara( Megara je grad
matrica Bizanta; jedina kolonija Megare i jedini veći uspjeh Megare). Crno
More je bilo potrebon Ateni jer nije imala dovoljno zemlje da ishrani svo
svoje stanovništvo, pa su slani preko Helesponta kolonizatori da osnuju
gradovi koji će saditi žita za sebe i za Atenjanje.

44 – Kolonizacija Sicilije ? Kolonizaciju Sicilije su predovdili Dorci dok su

Jonjani predvodili kolonizaciju istočnog mora. Sicilija je dobila naziv po
Sikilima za koje se pretpostavlja da su domoroci. Korint je osnivač Sirakuze,
a Sirakuza je najpoznatija i najbitnija kolonija na ovom prostoru. Problemi
su se javljali jer su Feničani imali svoje kolonije na ovom djelu Sredozemnog
mora i željeli su održavati hegemoniju te su bili učestali ratovi Etruščana
(njihovi gusari su pomagali Feničanima) i Kartaginjana protiv grčkih
kolonizatora.

45 – Beotija u arhajsko doba i Beotski savez ? (Prvo pročitaj sve vezano za

Tebu-pitanje 04) Politički život Beotije karakterizira se pojavom saveza
beotskih polisa, koji je nikao davno i u kojem je rukovodeća uloga pripadala
Tebi, najvećem beotskome gradu. Postojanje Beotskoga saveza već u 6. stoljeće
p.n.e. samo po sebi predstavlja važan čimbenik u povijesti Grčke. U Beotiji je
postojala amfiktionija, tj. savez susjednih polisa sklopljen radi zaštite
zajedničkih svetilišta, koja su se grupirala najpre oko hrama Posejdona, a
zatim oko hrama Atene Itonske. Osnovne funkcije ove amfiktionije bile su
briga o beotskim svetištima, o svetkovinama koje su tamo priređivane i koje
su i isto vrijeme predstavljale sajmove gdje su se bez straha mogli sastajati
trgovci iz raznih dijelova Beotije i gdje su se, konačno, riješavali sporovi
(osobito sporovi oko granica) između pojedinih beotskih polisa. Organi
amfiktionije raspolagali su ovlaštenjima u pogledu kažnjavanja onih članova
koji su zahvaćali teritorij hrama, narušavali sigurnost vršenja obreda, a
time i slobodu trgovine, ili uopće onih koji se nisu pokoravali odlukama
vijeća.
Plodno tlo Beotije privlačilo je njene susjede, te je Beotija stalno strepila od
napada sa svih strana. Vjerojatno su već u prvoj polovici 6. stoljeća prije
nove ere sjeverni susjedi Beotije – Tesalci pokušali je pokoriti i u tom cilju su
upali u Beotiju. No, pretrpjeli su strahovit poraz. U isto vrijeme Beotski
savez morao je voditi tešku i dugotrajnu borbu s Orhomenom, koji je u to
doba bio jedna od najmoćnijih država srednje Grčke, i koji je također
posjedovao plodno zemljište i jaku vojsku. Beotski savez je uspio oteti
Orhomenu jedan za drugim gradove koji su mu pripadali, i početkom 6.
stoljeće p.n.e. Orhomen je bio prisiljen priključiti se Beotskom savezu, pošto
mu je pošlo za rukom sebi osigurati neke privilegije. Manje uspješna bila je
dugotrajna borba s južnim susjedom – Atenom. Beoćani su najprije izgubili
grad Eleuteru sa starim Dionizovim hramom, zatim i cijelu oblast južno od
rijeke Asopa s gradom Platejom na čelu, a također i primorski grad Orop.
Vođenje tolikih ratova bilo je moguće samo uz postojanje jedinstvene vojske,
jakog rukovodstva i mogućnosti da se članovi saveza prisile na regrutiranje
velikih vojnih kontigenata u savezničku vojsku. Ovi su zadatci uslovili
pretvaranje Beotskoga saveza polisa u najstariju saveznu državu, koja je već
bila u znatnom obujmu centralizirana. Najjača u ovom savezu bila je Teba,
koja je i u ratu imala rukovodeću ulogu. Teba je postala i politički
rukovoditelj saveza i dovela ga je do financijske hegemonije, a pored toga i
do narušavanja nezavisnosti malih polisa. Međutim, u Beotiji nije došlo do
sinoikizma po atičkom uzoru, odnosno nije se izrodila jedinstvena
centralizirana tebanska država. To se djelomično objašnjava relativnom
zaostalošću Beotije, a djelomično i time što je amfiktionija smetala Tebi u
uspostavljanju hegemonije nad ostalim gradovima Beotskoga saveza.
Svi članovi Beotskoga saveza bili su dužni dati svoje trupe u saveznu vojsku.
Veličinu tih trupa utvrđivali su organi saveza prema posebnoj raspodjeli, u
skladu sa snagama svakoga polisa. Pripadnost savezu već nije predstavljala
stvar dobre volje svakog od njegovih članova: za neizvršenje vojnih obaveza,
a pogotovo za otpadništvo od saveza organi saveza izricali su vrlo oštre
kazne, oduzimajući teritorije, preseljavajući stanovništvo itd. Pošto nije bilo
općesavezne zemlje, dionice oduzete krivcu pripajale su se teritoriju Tebe
koja je, zahvaljujući tome, postajala sve moćnija. Pravo na održavanje
odnosa s Nebeotskim polisima također je bilo oduzeto od pojedinih beotskih
država i sva međunarodna politika nalazila se u rukama saveza. Pravo na
kovanje moneta pojedinih beotskih država očuvano je sve do vremena grčko-
perzijskih ratova, ali je svaka od njih morala na svoje monete stavljati
općebeotski grb – štit boginje Atene Itonske; jedino je Orhomen sačuvao pravo
na kovanje novca s vlastitim grbom – žitnim klasom.
Do grčko-perzijskih ratova svaki beotski polis čuvao je svoje državno
uređenje; na čelu većine polisa stajao je arhont; na čelu Tespije nalazio se
starinski kolegij aristokrata koji se sastojao od sedam demuha ili basileusa
biranih iz nekoliko plemićkih rodova; na čelu Oropa stajao je svećenik boga
Amfijareja. Tek poslije 446. p.n.e. državno uređenje pojedinih beotskih polisa
ujednačeno je prirodnim putem.
Organizacija društvenih ustanova dovoljno je poznata iz odlomka traktata
nepoznatog autora, kome je dato ime Oksirinhijski autor. U tom odlomku
opisano je uređenje koje je vladalo u Beotiji od 446. godine p.n.e. Postoje svi
razlozi za pretpostavku da je ustav 446. godine p.n.e. u svojoj osnovi
predstavljao obnovu ustava koji je bio na snazi od grčko-perzijskih ratova.
Prema tom uređenju, na čelu države nalazili su se beotarsi, vlada saveza.
Svega ih je bilo (barem od 446. godine p.n.e.) jedanaest; ugledniji članovi
saveza birali su po dva beotarha; izbori su obavljani svake treće godine.
Pored beotarha funkcioniralo je savezno vijeće; svaka beotska država birala
je po 60 poslanika na svakog beotarha i snosila je sve troškove oko
izdržavanja tih poslanika. Na istom se principu formirao i savezni sud, a
također i vojska (1000 hoplita i 100 konjanika na svakog beotarha).
Plemstvo koje se krajem 6. stoljeća p.n.e. nalazilo na čelu Tebe ne samo da je
vršilo stalan pritisak na narodne mase grada već je tlačilo i ostale beotske
polise. To je bio uzrok da se od Tebe odvoje Eleutera i Plateja i da pređu na
stranu Atene. Spartanski arbitražni sud, koji je pretresao taj konflikt,
priznao je Plateji pravo na nezavisnost od saveza, pošto je Sparta nastojala
omesti svako udruženje. Politika Tebe izazvala je u Beotiji jaku opoziciju
protiv hegemonije tebanskog plemstva, što je navelo Beotiju da potraži
podršku čak kod Perzijanaca. Takvo stanje vladalo je u Beotiji do početka 5.
stoljeća p.n.e.

46 - Klistenove reforme ?

Raspored stanovništva

Klistenov cilj je bio dvostruk: s jedne strane, konačno uništiti značaj rodova i
rodovskih grupacija i zato "izmešati" stanovništvo; s druge strane, pojačati
ulogu i značaj gradskog stanovništva u političkom životu. Za postizanje
prvog cilja Klisten je zamenio staru rodovsko-plemensku podelu na četiri file
s njihovom podelom na fratrije i rodove novom podelom na deset
teritorijalnih fila koje su dobile svoje nazive prema imenima mitskih heroja
Atike. Svaka od ovih fila delila se na tri tritije, a tritija na više dema. Dema
je sada predstavljala čisto teritorijalnu jedinicu. Svi građani bili su popisani
prema mestu rođenja i označavani su ne po rodu kome su pripadali ranije,
već po tome kojoj teritorijalnoj demi pripadaju. Tako su se kidale veze između
članova pojedinih rodova. S druge strane, građani koji su se nalazili van
rodova prvi put su u demama dobili pristup u samoupravu, pošto je svaka
dema bila ne samo teritorijalna već i samoupravna jedinica. Dema je sebi
birala demarha, posedovala je zemlju zajednice, raspolagala mesnim
prihodima, imala je svoje finansije i donosila je vlastite odluke (skupština
deme zvala se agora). Deme su bile obavezne da vode spiskove svojih
građana. Prema Herodotu, broj dema ukupno je iznosio 100 (po 10 na filu).
Kasnije je taj broj postepeno rastao do 174: mala naselja udruživala su se u
jednu demu.
File i tritije nisu sačinjavale celovite teritorije. To je bilo učinjeno da bi se
izbegla teritorijalna bliskost stanovništva Dijakrije, koja je predstavljala
oslonac tiranije, i stanovništva reakcionarnog Pediona. Tritije, koje su
sačinjavale jednu filu, nisu se nalazile jedna do druge, već po jedna u svakoj
od tri oblasti Atike – u gradu s njegovom okolinom, u primorskoj oblasti i u
Mesogeji, koja je zauzimala ostalu teritoriju Atike. Stare file, fratrije i rodovi
formalno nisu bili ukinuti, ali su izgubili politički značaj. To je svakoj fili
obezbeđivalo većinu koja se sastojala od gradskih elemenata (bivši paraliji).
Drugi Klistenov cilj, kako je već rečeno, bio je da se podigne značaj gradskog
stanovništva. Proširujući strukturu atinskog demosa, Klisten je dao
građanska prava velikom broju meteka, a možda čak i pojedinim oslobođenim
robovima. Povećavši tako broj gradskog stanovništva, Klisten je
istovremeno, zahvaljujući svom rasporedu tritija, podigao njegov značaj u
političkom životu. Za privredu Atine značajno je i to što je zemljišni cenz
preveden na novčani; robno-novčana privreda sve je više potiskivala
naturalne odnose.

Državno uređenje
Veće četiri stotine bilo je ukinuto, a umesto njega je uvedeno novo veće pet
stotina, u koje se biralo po 50 predstavnika iz svake nove file. Izbori su
vršeni po filama i demama, proporcionalno broju građana (najveća dema
davala je čak 22 člana u veće, a neke veoma male deme davale su samo po
jednog ili dva člana). Naukrarije, koje su sada zamenjene demama, nisu bile
ukinute, ali su izgubile svoj značaj, ostajući jedino kao poreske jedinice.
Znatno je povećan broj službenih lica. U cilju sređivanja finansija stvoren je
kolegijum od deset apodekata (prema broju fila); već od 501–500. godine bira
se (takođe prema broju fila) deset stratega, od kojih je uz arhonta-polemarha
obrazovan vojni kolegijum. Stratezi su uvek direktno birani, suprotno opštoj
tendenciji kasnijih decenija da direktni izbori ustupaju svoje mesto biranju
ždrebom. (Biranje ždrebom bilo je demokratičnije od direktnih izbora, jer je
bilo manje verovatno da će ishod biti rezultat manipulacije i pritiska.) Čak ni
Atinjani nisu bili spremni da u ovoj tako važnoj oblasti žrtvuju efikasnost
zarad principa demokratičnosti. Broj deset ostao je nedirnut, a verovatno i
princip "jedna fila, jedan strateg", mada se u 5. i 4. veku st. e. dešavalo da
dva stratega budu iz iste file, od kojih je jedan izabran umesto kandidata
druge file koji je dobio najmanji broj glasova. I ovde je, opet, cilj bio da se
obezbedi maksimalna efikasnost: možda su se u istoj fili nalazila dva
izuzetno sposobna vojna stratega. Još jedna osobenost strategije bila je
činjenica da se dužnost stratega mogla obavljati više puta. Zapravo, nije
sigurno da je strategija bila izuzetak u ovome; moguće je da se i arhontska
služba mogla ponovo obavljati.
Areopag je i dalje bio nadležna sudska instanca za dela iz oblasti teškog
kriminala, ali je pretresanje dela izdaje države preneseno na narodnu
skupštinu. Narodna skupština se sazivala češće i njena je uloga postala
mnogo značajnija. Funkcije veća pet stotina takođe su bile mnogo šire: ono je
postalo viši administrativni organ koji je potisnuo u pozadinu kolegijum
arhonata. Izbori za to veće vršeni su glasanjem, pri čemu niko nije mogao da
bude njegov član više od dva puta u svom životu. Godina je bila podeljena na
deset perioda od po 35–36 dana: tim su periodima data imena pritanija i
svakih 50 predstavnika fila obavljali su poslove u veću tokom jedne pritanije.
Tih 50 članova veća zvali su se pritani i predstavljali su zapravo atinsku
vladu. Pritani su zasedali u Tolosu, kružnoj zgradi samo u tu svrhu
sagrađenoj na atinskoj agori; u Tolosu su pritani zajedno obedovali o
državnom trošku.
Ostrakizam
Da bi otklonio opasnost od ponovnog zavođenja tiranije, Klisten je uveo
jednu posebnu meru, ostrakizam – proterivanje sumnjivih lica putem
narodnog glasanja. Svake šeste pritanije (koja je padala u isto vreme kad i
naša nova godina) pred narodnu skupštinu postavljalo se pitanje da li će
trebati te godine da se pribegne ostrakizmu. U slučaju pozitivnog odgovora
obavljano je osme pritanije glasanje čime se rešavalo pitanje onih za koje se
predviđalo proterivanje; za punopravnost glasanja bilo je potrebno najmanje
6.000 glasova. Onaj čije je ime bilo ispisano na najvećem broju pločica
proterivan je na deset godina i morao je da napusti Atiku najkasnije 10 dana
po donetoj odluci, ali proterani nije gubio svoja imovinska prava.
Klisten je svoje reforme nazovao isonomijom ("jednakošću političkih prava"),
a ne demokratijom. Nakon sprovođenja ovih reformi nijedan antički izvor
više ne pominje Klistena, pa se o njegovom potonjem životu ne zna ništa.

47 – Kretsko pismo ? Postoji piktofgrafsko silabiličko pismo zvano „Linerano

pismo A“ koje nije dešifrovano i l“Linearno pismo B“ koje je dešifrovano.

48 – Ropstvo u homersko doba ? Ropstvo je u staroj Grčkoj bilo uobičajena

institucija, kao i u drugim antičkim društvima. Procenjuje se da je većina
atinskih građana posedovala bar po jednog roba, a grčki pisci uglavnom su
ropstvo smatrali i prirodnim i nužnim. Na određeno preispitivanje tog
stanovišta nailazi se u sokratovskim dijalozima, a kod stoičkih filozofa nalazi
se najstarija zabeležena osuda ropstva. Grci su bili aristokratsko društvo, za
neke ljude su određivali da su robovi po njihovom rođenju tj. po tome kojoj
familiji pripadaju, ti ljudi su se odgajali da budu robovi. Pored ovog tipa
robova bili su ratni zarobljenici, ljudi koje su na moru oteli pirati, oteti ljudi
sa kopna te kupljeni robovi. Nisu imali toliko loš položaj u društvu, te se
poštovalo njihovo zvanje. U Ateni je izmišljeno dužničko ropstvo. U Ateni je
postojalo dužničko ropstvo sve dok ga Solon nije ukinuo. To je značilo da bi
građanin koji nije mogao otplatiti svoje dugove, postajao rob svog poverioca.

49 – Klistonova urota ? Klisten i Isagora su protjerail Hipijasa (Pisistratid)

iz Atene i zauzeli moć, ali je Isagora uz pomoć Kleomena protjerao Klisten,
ali je Klisten vraćen na čelo Atene.

50 – Mikena ? Mikena je arheološki lokalitet na sjeveroistoku Peloponeza u

Grčkoj. U 2. tisućljeću pr. Kr. Mikena je postala jednim od glavnih središta
Egejske kulture. Zbog njezine važnosti cijeli se razdoblje grčke povijesti od
1600. pr. Kr. do 1100. pr. Kr. naziva mikenskim razdobljem. (Kultura i
umjetnost gore spomenuta, pričaj o tome), u svakom ratu vođenom ona je
nastradala, sve dok je Arg nije uz pomoć svojih saveznika potpuno uništio.

51 – Najpoznatiji iztraživaći Mikene ? Arthur Evans & Heinrich Schliemann

52 – Kilonova zavjera ? Kilon je olimpijski pobjednik koji je 632 p.n.e. pokušao
izvršiti državni udar. Uspio je zauzeti samo Akropolj, uspio je pobjeći od
protivnika. Alkmeonidi su ga ubili dok se krio u nekom hramu i od tuda
potiče prokletstvo Alkmeonida zbog kojeg se odbijala njima neka veća vlast.

53 – Kimon ? Admiral atenski tokom Grčko-Perzijskih ratova. Sin Miltijada,

pobjednika u Bici kod Maratona. Pokušao je pomoći Spartanicima u borbi
protiv helota ali je ostraciziran zbog njegovo neuspjeha. Vodio je političke
borbe protiv Perkla. Veoma je volio Lakedemoniju.

54 - Atenjani u Salamini ( predvodnik ) ? Temistokle

55 – Aristid (Aristed) ? Atenski vojskovođa i državnik. Kao strateg, Aristid je

sudjelovao u maratonskoj bitki (490. p.n.e..); Protivnik Temistoklove politike
razvoja Atene u pomorsku silu, zbog čega je prognan 482. pr. Kr.. Pomilovan
prije bitke kod Salamine (480. pr. Kr.) u znatnoj mjeri pridonio pobjedi Grka
u toj bitci. Predvodio atensku vojsku, zajedno s Pauzanijom, u bitci kod
Plateje 479. p.n.e. s Temistoklom radio na tome da Atenjani obnove u ratu
razorene gradske zidove usprkos protivljenju Spartanaca. Zatim na čelu
atenske flote nastavio rat s Perzijom. Znamenito Aristidovo djelo jest
stvaranje Prvog atičkog pomorskog saveza 477. p.n.e. Zbog poštenja i
nepodmitljivosti suvremenici su mu dali nadimak Pravednik. On je bio
Arhont od 489-488 g. p.n.e.

56 – Troja ? Troja, ponekad Ilij u starijim hrvatskim tekstovima je

legendarni grad i poprište Trojanskog rata, koji je dijelom opisan u
Homerovoj Ilijadi, epskoj pjesmi na starogrčkom sastavljenoj u 9. ili 8.
stoljeću p.n.e. Osim toga, Troja je ime arheološkog nalazišta na navodnoj
lokaciji homerske Troje u Maloj Aziji, danas mjesto Hissarlik (turski za
"Mjesto utvrda") u sjeverozapadnoj Turskoj, u blizini morske obale
jugozapadno od Dardanela pod planinom Idom. Slojevi ruševina ispod
citadele u Hisarliku su kronološki nazvane Troja, od I. do IX. I ima podjelu
na 13 perioda po stoljećima (1,2,3,4,5,6,6h,7a,7b1,7b2,7b3,8,9), iako nije sigurno
smatra se da je 7a Homerova Troja.

57 – Blago Troje ? Schliemann je navodno pronašao Prijamovo blago, odnosno

ogrlicu koju je njegova žena preko granice Turske prenijele u Berlin, pa su
sovejti nakon osvanja Berlina odnijelu tu ogrlicu Rusiju.

58 – Tri etničke skupine Grka ? Dorci, Jonjani i Ahejci.

59 - Kolonizacija Italije ? Jug Italije koloniziran većinom od Doraca. Bitne

kolonije su Kima i Tarent. Preko Kime su Etruščacni i Latini dobili grčki
alfabet koji je kasnije pretvoren u Latinicu.
60 – Pitagora ? Rođen na Samosu, preselio se u Kroton gdje je imao svoju
sektu matematičku. Živio je u šestom stoljeću SE, volio je putovati i
istraživati. Imao je svoje sljedbenike koje su jednom prilikom Krotnjani
spalili.

61 – Arhimed ? Fizičar iz Sirakuze. Živio u trećem stoljeću stare ere. Ubili ga

Rimljani jer im nije dao da mu diraju krugove. Navodno je usmjeravao
Sunčevo svjetlo svojim staklarskim izumima da spaljuje brodove. Također je
poznat po svojoj nudističkoj trci kroz grada kada je otkrio značaj sile potiska
pri računanju težine zlatne krune jer tiranin Sirakuze nije vjerovao da je
platio za krunu onoliko koliko je ona vrijedna.

62 – Trjer ? Vrsta broda koji ima tri reda vesala.

63 – Vođa Fokiđana u prvom Svetom ratu ? Klisten

64 – Seleukidi ? Seleukidi su dinastija koja je vladala velikim dijelom Azijskog

carstva Aleksandra III Velikog, u razdoblju 305. p. n. e.-64. p. n. e.
Dinastiju je osnovao Seleuk I Nikator, Aleksandrov general. 321. p. n. e. dobio
je na upravu Babiloniju, kao satrap. U ratovima dijadosa od 311. p. n. e.
Babilonija je u njegovom trajnom posjedu. 305. p. n. e. proglasio se kraljem.
Seleukidi su vladali velikim područjima u Aziji sve do dolaska Rimskog
imperija. Nakon 190. p. n. e. Seleukidima ostaje u posjedu samo Sirija, a u
dinastiji nastaju stalne borbe za vlast. Poslije toga Seleukidi nisu dali
značajnijeg vladara.

65 – Drakonovi zakoni ? Veoma strogi zakoni, ali prvi pronađeni zapisani

zakoni. Prema jednom fragmentu, krađa kupusa je bila kažnjavanja smrću.

66 – Nastanak Tebe ? Postoje dvije inačice ovoga mita. Jedna inačica mita je
da je nakon što je Zeus preuzeo Europu, Agenor (otac Europe) poslao sina
Kadma da je traži. Kadmo je tražio pomoć Delfskog proročišta i ono mu je
reklo da prati vola i da kada vol padne od umora da tu sagradi grad. Vo je
pao od umora na mjestu Sedmovratne Tebe. Tu je ubio zmiju Aresa i od
njenih zuba su nikli Spartoji, vojnici elitne garde.

67 – Minos ? Kralj Krete. Pretpostavlja se da je neka titula vladara, poput

wanaksa za mikenski period. Ličnost iz mitova vezanih za Minotaura i za
adminstraciju Hada. Bio je tužilac.

68 - Koji narod vodi porijeklo od Krećana ? Eteokrećani. (Narod koji je živio

na Kreti prije nego što su ih Dorci istjerali tokom osvajanja krete).
69 - Dogovor Grka oko Plateje ? Pošto je Plateja jedina dala odaziv Ateni da
pomogne u Bici kod Maratona, Plateja je trebala da dobiva poštovanje,
odnosno da je niko ne pokorti, ali kurac, osvojili su Tebanci i Spartanci tokom
silnih budućih ratova.

70 - Demokratija u Ateni ? Demokratija je se preobrazavala preko niza

reformi (Klistenova, Solonova), mada se Klistenova reforma smatra
začetkom demokratije. Dosta položaja se dobivalo kockom.

71 - Šta boginja Atena drži u ruci ? Štit sa glavom Gorgone.

72 - Stratezi i njihov broj ? Stratezi su vojskovođe koji su se upravljali vojsku

tokom ratova. Oni su se birali iz pojedinačnih fila. Broj stratega je _____ .

73 – Sveta četa i tko ju je osnovao ? Sveta četa Tebe bila je trupa probranih
vojnika, sastavljena od 150 parova ljubavnika, koja je činila elitnu jedinicu
tebanske vojske u 4. veku pre nove ere. Osnovao ju je 378. pne. tebanski vojni
zapovednik Gorgida. Jedinica je imala ključnu ulogu tokom bitke kod Leuktre
u kojoj je Teba pobedila nadmoćniju Spartu. Sveta četa je potpuno uništena u
bitci kod Heroneje, 338. godine.
Razlog za osnivanje ove jedinice nalazio se u ideji da će se ljubavnici boriti
hrabrije i međusobno povezanije nego što bi to činili neznanci bez međusobnih
jakih veza. Plutarh smatra da su Tebanci na stvaranje ove čete bili
inspirisani Platonovom Gozbom. U Gozbi Fedar kaže:

„Kad bi se, dakle, moglo udesiti da se država ili vojska sastavi samo od
ljubavnika i ljubimaca, onda ne bi niko bolje boravio u svojoj državi nego ovi
koji bi se uzdržavali od svih sramota i nadmetali se jedni s drugima za svaku
lepotu; i boreći se jedni do drugih, takvi ljudi, pa da ih se i samo malen broj,
pobedili bi, tako reći, ceo svet. Jer, čovek koji ljubi zacelo bi teže podneo da ga
vidi njegov ljubimac kako je ili pobegao iz borbenog položaja ili odbacio
oružje, nego da ga u tome vide svi ostali; i voleo bi mesto toga i više puta
poginuti; a tek ostaviti svoj ljubimca ili mu ne pomoći kada je u opasnosti –
niko nije takva strašivica da ga ne bi sam Erot oduševio za junaštvo, tako da
bude jednak sa onim koj i je najbolji junak po prirodi.“

74 – Koji dio Krete je bogatiji istočni ili zapadni ? Istočni

75 – Polisi u Beotiji ? Teba

76 - Kako su završili pobjednici stratezi tokom Peleponenskog rata ? Bili su

pogubljeni.
77 – Kleomen III ? Kleomen III je bio kralj Sparte u periodu 235-222. p.n.e. Na
vlast je došao naslijedivši agijadsko prijestolje Sparte od svog oca Leonide II
235. p.n.e.
Od 229. do 222. p.n.e. Kleomen je vodio rat protiv Ahajskog saveza i njegovog
vođe Arata od Sikiona. Istovremeno je na domaćem planu poduzeo niz
reformi čiji je cilj bio preporoditi spartansku državu i vratiti joj nekadašnju
snagu. Nakon što je od Ahajaca poražen u bitci kod Selasije godine 222. p.n.e.
je pobjegao u Egipat. Došavši u Ptolemejida, godine 219. p.n.e. ih je pokušao
svrgnuti, ali je poražen te je izvršio samoubistvo.

78 – Agis IV ? Spartanski kralj, nije bio veoma cjenjen. Pokušao je uvesti

reforme u sparti. On je započeo sa jednom zanimljivom idejom da bi svi
Spartanci trebali imati jednake prihode, u početku je dobio veliku podršku u
toj ideji, ali poslje je sve više gubi i počinje napadati narod što ga ne
podržavaju, dok su zapravo ostale utjecajne figure u Sparti osporavale
njegove ideje. On je žrtva „izgubljenih biografija“ i ne zna se previše o
njegovom životu. Smatra se da je bio javno pogubljen zbog svojih ideja o
reformama jer je Spartanski narod veoma tradicionalan.

79 – Tko su bili Pizistratidi ? Djeca Pizistrata, njegovi potomci, a to su

Hiparh i Hipija.

80 – Kreta u arhajskom dobu ? Na Kreti su živjeli Dorci i Eteo-krećani. Bili

su militaristički odgajivanje, kao u Sparti, ali uz više slobode. PRIČAJ O
GEOGRAFSKOM POLOŽAJU, VOJSCI, UMJETNOSTI I KULTURI NE DA
MI SE SADA PISATI. <3

81 – Tukidid ? Učesnik Peloponeskog rata koji je opisivao tok rata do jedne

određenje tačke, nakon koje nastavlja Ksenofont. Opisuje sve analitički i
izbjegava pisanej informacija koje su vjerovatno neistine. Umire u 395 p.n.e.
napisao „Povijest peloponenskog rata“.

82 - Knososki dvorac (period, faze i istraživači) ? Period : Minojsko-Kretsko

doba; faze u arhitekturi sastoja se od više spratova koji su se naknadno
gradili, istraživaći : Arthur Evans.

83 - Koji je mit vezan za dvorac u Knososu ? Mit o Tezeju i Minotauru.

84 – Koji je otok s najvećim brojem Freski ? Terra

85 – Koji je otok uništen vulkanskom erupcijom ? Santorini

86 - Najveći problem atenskog polisa ? Dugovi, dužničko robstvo. Solon ukida

ovo ropstvo, i to spada u reforme njegove.
87 - Dvije operacije Arhidamovog rata ? Osvajanje Atike i odbrana
Peleponeza od Atenjana.

88 – Homerska Grčka ? Mračno doba homersko. Nema puno pisanih izvora o

tom periodu. Ali ako se odnosi na Homerovu viziju Grčke tokom trojanskog
rata, onda je to bogatstvo i pošteno ratovanje.

89 – Izgled Mikene (Lavlja vrata – kiklopske zidine) ? Mikena je oklopljena

tzv. "kiklopskim zidinama" od nezgrapnih i nepravilnih kamenih gromada s
dva trijumfalna ulaza od kojih je onaj veći, Lavlja vrata, sa svojom
trilitskom strukturom (dva okomita dovratnika nose vodoravni arhitrav –
gredu, težak 35 tona), nemaju ljupkosti ukrasa, usprkos plastički snažnom
reljefu koji prikazuje dva sučeljena i danas krnja lava, sa stupom među
njima. To je prvi monumentalni reljef stare Grčke.

90 – Kako se zvala Pizistratova stranka ? Pedijeji, tj. Stranka siromaha i

većine ljudi Atene koji se nazivaju prema brdu na kojem su živjeli.

91 – Tri stranke za vrijeme Pizistrata ? Pedijeji (njegova), dijakriji i paraliji.

92 – Šta je demagogija ? Demagogija je govoriti ono što narod želi čuti.

93 - Megara, kolonija, ovajači ? Megara je grčki polis.Stanovništvo ovog

polisa je koristilo brodove za prodaju oružja susjednim gradovima. Sastojala
se od dvije luke: Pegae (zapadno od Korintskog zaljeva) i Nisae (istočno u
Saronskom zaljevu). Kolonije Megare je Bizant.