ေလထုညစးညမး့မႈ

ေရ့သာ့်ပဳစုသူ
ေဒါကးတာသနး့ထျဋး
 မာတိကာ
ေလထုညစးညမး့မႈ........................................................................................................................... 1
ေလထုကိုညစးညမး့ေစသညးံ အရငး့အ်မစးမ္ာ့ ................................................................................. 3
လူလုပးအရငး့အ်မစးမ္ာ့ (MAN MADE OR ANTHROPGENIC SOURCES) ........................... 4
(က) လူဦ့ေရ တုိ့ပျာ့လာ်ခငး့ (POPULATION EXPLOSION) ....................................... 4
(ခ) ေက္ာကး်ဖစး႐ုပးၾကျငး့ေလာငးစာမ္ာ့ အသုဵ်ပဳ်ခငး့ (BURNING OF FOSSIL FUELS) . 4
(ဂ) ေမားေတားယာဥး အိတးေဇာအခုိ့အေငျ႕ (VEHICULAR DISCHARGE) ...................... 4
(ဃ) စကးမႈလုပးငနး့မ္ာ့လ္ငး်မနးစျာ ဖျဵ႕ၿဖဳိ့လာ်ခငး့ (RAPID INDUSTRIALIZATION)..... 5
(င) လယးယာစုိကးပ္ဳိ့ေရ့လုပးငနး့မ္ာ့ (AGRICULTURAL ACTIVITIES) ....................... 5
(စ) ေခတးေပၚစစးေရ့လႈပးရြာ့မႈမ္ာ့ (MODERN WARFARE) .......................................... 5
ေလထုကိုညစးညမး့ေစသညးံ ပစၥညး့အမ္ဳိ့အစာ့မ္ာ့ ........................................................................ 6
ညစးညမး့ေစေသာပငးရငး့အရာမ္ာ့(PRIMARY POLLUTANTS) ............................................. 6
ကာဗျနးေအာကးဆုိဒးမ္ာ့ (OXIDES OF CARBON) .......................................................... 7
ႏုိကးႀတဳိဂ္ငးေအာကးဆုိဒးမ္ာ့............................................................................................ 7
ဟုိကးၿဒဳိကာဗျနးမ္ာ့.......................................................................................................... 8
ဆာလးဖာေအာကးဆုိဒးမ္ာ့ (SULPHUR OXIDES) .......................................................... 8
အမႈနး၇ ဖုနး၇ အခဲ PARTICULATE MATTER .................................................................... 8
အေငျ႕ပ္ဵလျယးေသာ ေအားဂဲနစး်ဒပးေပါငး့မ္ာ့ VOLATILE ORGANIC COMPOUNDS.... 10
ေနေရာငးထဲပါ ဓာတုဓာတးတုိ့ပစၥညး့မ္ာ့ PHOTO CHEMICAL OXIDANTS ................. 10
သတၱဳမ္ာ့ႏြငးံ ေဟလုိဂ္ငးမ္ာ့ ......................................................................................... 11
ခဲသတၱဳ (LEAD)............................................................................................................ 11
်ပဒါ့ (MERCURY) ........................................................................................................ 11
အ်ခာ့အဆိပးရြိသတၱဳမ္ာ့ .............................................................................................. 11
ေဟလုိဂ္ငးမ္ာ့ .............................................................................................................. 12
ေလကုိအဆိပးသငးံေစေသာအရာမ္ာ့ ေလအဆိပးမ္ာ့ (AIR TOXINS) .......................... 12
ဆငးံပျာ့ညစးညမး့ေစေသာအရာမ္ာ့ (SECONDARY AIR POLLUTANTS) ........................... 12
ေလထုကုိ ညစးညမး့ေစသညးံသမာ့႐ုိ့က္မဟုတးေသာ အရာမ္ာ့ (UNCONVETIONAL
POLLUTANTS) ............................................................................................................ 13
လူတုိ႔၏ က္နး့မာေရ့အေပၚ သကးေရာကးမ္ာ့................................................................................ 14
ခႏၶာကုိယးတျငး့သုွ
ိ႔ ငးရာလမး့ေၾကာငး့ ................................................................................... 14
အႏၲရာယးက္ေရာကးႏုိငးစရာအလာ့အလာမ္ာ့သူမ္ာ့............................................................ 14
်ဖစးပျာ့ႏုိငးေသာ ေရာဂါေွဒနာမ္ာ့ ........................................................................................ 15
နာတာ႐ြညးေရာဂါမ္ာ့.................................................................................................... 15
အပင္မ်ားအေပၚ သက္ေရာက္မႈမ်ား .............................................................................................. 16
ေလထုညစးညမး့မႈႏြငးံ ဘိုငးေအာ႔စးဖီ့ယာ့(သကးရြိကမၻာ)................................................................ 17
သကးရြိကမာၻ (BIOSPHERE) ေပၚသကးေရာကးမႈမ္ာ့............................................................. 18

i
မို့ေလွသႏြငးံ ............................................................................................................................... 19
ေလထုညစးညမး့မႈ......................................................................................................................... 19
မို့ေလွသ ............................................................................................................................ 19
ပထွီ.................................................................................................................................... 20
မို့ေလွသအေ်ခအေန (WEATHER) ................................................................................... 20
ေလ (WIND) ....................................................................................................................... 21
အကးဆစးအနညးက္်ခငး့ ACID DEPOSITION ........................................................................ 22
ပီအိပးခ္း (pH) ႏြငးံ ေလထု၏ အကးဆစးဂုဏးသတိ.ၱ ................................................................. 22
သကးေရာကးမႈမ္ာ့................................................................................................................. 23
ေရေနသတၱွါမ္ာ့အေပၚသကးေရာကးမႈ ......................................................................... 23
သစးေတာပ္ကးစီ့်ခငး့ .................................................................................................... 23
အေဆာကးအဦ၇ ႐ုပးတု၇ ေက္ာကးတုိငးမ္ာ့အေပၚသကးေရာကးမ......................................
ႈ 24
်မငးကျငး့အကနး ံအသတး႐ြိလာ်ခငး့................................................................................ 24
ေလထုညစးညမး့မႈထိနး့ခ္ဴပးေရ့..................................................................................................... 25
အိးမးတင
ျ း့၇ အေဆာကးအဦတျငး့ ေလထူညစးညမး့မႈ........................................................................ 28
INDOOR AIR ...................................................................................................................... 28
အတျငး့ေလထု ညစးညမး့ေစေသာအရာမ္ာ့၏ သဘာွႏြငးံ ပမာဏ ....................................... 29
အတျငး့ေလထုညစးညမး့မႈကိုအဓိက်ဖစးေစေသာအရာမ္ာ့..................................................... 29
ေလာငးစာေလာငးကၽျမး့်ခငး့၏ ေဘ့ထျကးပစၥညး့မ္ာ့ COMBUSTION BYPRODUCTS........ 30
ဇီွပို့မႊာ့မ္ာ့ (BILOGICAL AGENTS) ................................................................................. 30
ဘကးတီ့ရီ့ယာ့ပို့ႏြငးံ မႈိပို့လဵု့မ္ာ့(FUNGAL SPORE) .......................................................... 30
ေဖားေမာလးဒီဟိုကးႏြငးံ အ်ခာ့ေအားဂဲနစး ဓါတးေပါငး့မ္ာ့......................................................... 30
ေက္ာကးဂျမး့မြ္ငးမ္ာ့ (ASBESTOS FIBERS) ......................................................................... 31
ေဆ့လိပးေငျ႕ (TOB ACCO SMOKE) ................................................................................... 31
ေရေဒၚနးဓာတးေငျ႔ (RADON GAS) ........................................................................................ 31
အ်ခာ့အေဆာကးအဦ့အတျငး့ ေလထုညစးညမး့်ခငး့ အခ္ငး့အရာမ္ာ့ ................................... 32
အတျငး့ေလထုညစးညမး့ေစႏိုငးသညးံ အေဆာကးအဦ့်ပငးပမြအရာမ္ာ့................................... 32
အတျငး့ေလထုညစးညမး့မႈေၾကာငး႔ခဵစာ့ရႏိုငးသညး႔ေွဒနာမ္ာ့ ................................................ 32
အတျငး့ေလထုညစးညမး့မႈကိုထိနး့ခ္ဳပးကာကျယး်ခငး့ ............................................................. 33
ထိနး့ခ္ဳပးကာကျယးနညး့မ္ာ့ .................................................................................................. 33

ii
ေလထုညစးညမး့မႈ
AIR POLLUTION

လကး ရြိအေနအထာ့အရ အႏၲရာယး အရြိ

ဆုဵ့ ပတးွနး့က္ငးညစးညမး့မႈ သဘာွ်ဖစးစဥးႏြငးံ

လူပေရာဂေၾကာငးံ ကာဗျနးမုိေနာကးဆုိဒး (CO)၇
ဆာလးဖာဒုိငးေအာကးဆုိဒး (S02)၇ ဟုိကးၿဒဳိဂ္ငး
ဆာဖုိဒး (H2S)၇ ႏုိကးႀတဳိဂ္ငးေအာကးဆုိဒးဓာတးေငျ႕
မ္ာ့၇ အမႈနး၇ ေငျ႕မႈနးႏြငးံ ေငျ႕ရညးမ္ာ့သညး ေလထု
ထဲသုိ႔ စဥးဆကးမ်ပတးေရာကးရြိေနကာ ေလႏြငးံအတူ
ပ္ဵ႕ႏြဵ႔လျငးံပါ့လ္ကးရြိသညး၈

ယငး့အရာမ္ာ့အာ့လုဵ့သညး ေ်မမ္ကးႏြာ်ပငးမြ
အထကးအ်မငးံေပ ဿွွွ အတျငး့တျငး ရြိေနၾက
သညး၈ ယငး့တုိပေၾကာငးံ ေလထု၏ သမမြ္ေ်ခကုိ
အေႏြာကး အယြကး်ဖစးကာ သကးရြိမြနးသမြ္၏ က္နး့
မာေရ့အတျကးလညး့ အႏၲရာယး်ဖစးေစသညး၈

သနး႔ေသာေလထုထဲတျငး ႏုိကးႀတဳိဂ္ငးဓာတး
ေငျ႕ (၄ဿ%) ၇ ေအာကးဆီဂ္ငးဓာတးေငျ႕ (ဿှ%)ႏြငးံ
နီယျနး၇ ဟီလီယမး၇ ခရစး(ပး)တနး၇ မီသိနး့၇ ဟုိကးၿဒဳိ
ဂ္ငးစေသာ ်ဒပးစငးမ္ာ့ အနညး့အက္ဥး့ (ှ%
ေအာကး) ပါွငး သညး၈ ပငးလယးေရမ္ကးႏြာ်ပငးအနီ့
ရြိ ေလသနး႔ထဲ တျငး ပါွငးေသာအရာမ္ာ့၏ ပ္မး့မြ္
ပမာဏကုိ ေအာကးေဖား်ပပါဇယာ့တျငး ေတျ႕ႏုိငး
သညး၈

1
ပငးလယးေရမ္ကးႏြာ်ပငး အနီ့ရြိ သနး႔ရြငး့ေ်ခာကးေသျ႕ေသာ ေလထဲတျငး ပါွငးေသာ အရာမ္ာ့၏ ပ္မး့မြ္ပမာဏ
(ပီပီအမး - ppm - ထုထညး)

ပ္မး့မြ္ပမာဏ
ပါွငးေသာ အရာမ္ာ့ ထုထညးရာႏႈနး့
(ppm)

အဓိက ႏုိကးႀတဳိဂ္ငး ၄၅ွ၆ွွ ၄.၅ွ၆ x ှွှ

ေအာကးစီဂ္ငး ဿွ၆၁ွွ ဿ.ွ၆၁ x ှွှ

အနညး့ငယး အာဂျနး ၆၀ွွ ၆.၀ x ှွ-ှ

ကာဗျနးဒုိငးေအာကးဆုိဒး ၀ှ၅ ၀.ှ၅ x ှွ-ဿ

မညးကာမတၱ နီယျနး ှ၅ ှ.၅ x ှွ-၀

ဟီလီယမး ၂.ဿ ၂.ဿ x ှွ-၁

ခရခးပးတနး ှ.ွ ှ.ွ x ှွ-၁

မီသိနး့ ှ.၀ ဿ.ွ x ှွ-၁

ဟုိကးၿဒဳိဂ္ငး ွ.၂ ှ.ွ x ှွ-၄

ကာဗျနးမုိေနာကးဆုိဒး ွ.ှ ှ.ွ x ှွ-၅

အုိဇုနး့ ွ.ွဿ

ႏုိကးႀတဳိဂ္ငးဒုိငးေအာကးဆုိဒး ွ.ွွှ

ဆာလးဖာဒုိငးေအာကးဆုိဒး ွ.ွွွဿ

သမုဒၵရာမ္ာ့ကုိ ်ဖတးတုိကးလာေသာေလ

ထုိေလထဲတျငး ဆာ့မႈနး၇ ဆာ့ေငျ႕မ္ာ့ပါသညး၈

ေ်မ်ပငးကုိ ်ဖတးတုိကးလာေသာေလ

ထုိေလထဲတျငး သဲမႈနး၇ ပနး့ွတးမႈနွ

း တးဆဵမ္ာ့၇ အ်ခာ့ေအားဂဲနစးႏြငးံ အငးေအားဂဲနစးအမ္ာ့မ္ာ့ပါသညး၈

ယငး့အရာတုိ႔မြာမူ အပငး၇ သတၱွါမ္ာ့ႏြငးံ လူတုိ႔အတျကး အမ္ာ့အာ့်ဖငးံ အႏၱရာယးမ်ဖစးေစတတးပါ၈

2
ေလထုကိုညစးညမး့ေစသညးံ
အရငး့အ်မစးမ္ာ့

ပုဵေသအရငး့အ်မစး - POINT SOURCE - သုိ႔မဟုတး

STATIC SOURCES ႏြငးံ ေရျ႕လ္ာ့အရငး့အ်မစး -
NON POINT SOURCE - သုိ႔မဟုတး - MOBILE
SOURCE ဟူ၊ ႏြစးမ္ဳိ့ချဲ်ခာ့သတးမြတးႏုိငးသညး၈

စကး႐ုဵ၇ အလုပး႐ုဵမီ့ခုိ့ေခါငး့တုိငးက အခုိ့အေငျ႕

မ္ာ့ထျကးလြ္ငး ထုိအရငး့အ်မစးကုိ ပုဵေသအရငး့အ
်မစးဟုေခၚသညး၈ ေမားေတားယာဥး အတးေဇာက
အခုိ့ အေငျ႕ထျကးလြ္ငး ထုိေမားေတားယာဥးကုိ
ေရျ႕လ္ာ့ အရငး့်မစးဟုေခၚသညး၈

မညးသုိ႔ေသာ အရငး့အ်မစး အမ္ဳိ့အစာ့က

ထျကးသညး၇ ထုတးလႊတးသညး်ဖစးေစကာမူ ေလထု
ကုိ ညစးညမး့ေစေသာအရာမ္ာ့ (AIR POLLU-
TANTS) တုိ႔မြနးသမြ္ ေလႏြငးံအတူ လျငးံပါကာ ရပး
ေွ့ေဒသ မ္ာ့တုိငး ေရာကးရြိသျာ့ႏုိငးသညး၈

ဥပမာ၈ ၈ ယူေက (ၿဗိတိ) ႏုိငးငဵကထျကးေသာ

ဆာလးဖာဒုိငးေအာကးဆုိကးဒးဓာတးေငျ႕၇ စကဲနး့ဒီေန
ဗီ့ယဲနး့ႏုိငးငဵမ္ာ့ (ဒပးခ္း၇ ေဟားလနး၇ ဆျီဒငး၇ ဘယးလး
ဂ္ီယမးႏုိငးငဵစသ်ဖငးံ ) တျငး အကးဆစးမုိ့အ်ဖစးရျာခ္
ရာ မြာ ပါသညး၈

ေလစီ့ေၾကာငး့မ္ာ့က သယးေဆာငးသျာ့သ
်ဖငးံ ဆဟာရသဲကႏၱာရက ဖုနးမႈနး႔၇ သဲမႈနး႔မ္ာ့
ဂ္ာမဏီသုိ႔ ေရာကးလာသညး၈

3
ထုိ႔အထူ အဆုိပါအရငး့အ်မစးမ္ာ့ကုိ

(ှ) လူလုပးအရငး့အ်မစးမ္ာ့ (MAN MADE OR ANTHROPGENIC SOURCES) ႏြငးံ

(ဿ) သဘာွအရငး့အ်မစးမ္ာ့ (NATURAL SOURCES) ဟူ၊လညး့ ချဲ်ခာ့သတးမြတးႏုိငးပါသညး၈

လူလုပးအရငး့အ်မစးမ္ာ့ (MAN MADE OR ANTHROPGENIC SOURCES)

အဆုိပါ အရငး့အ်မစးမ္ာ့ထဲတျငး လူဦ့ေရတုိ့ပျာ့လာ်ခငး့၇ ေက္ာကး်ဖစး႐ုပးၾကျငး့ ေလာငးစာမ္ာ့ အသုဵ့်ပဳ

်ခငး့၇ ေမားေတားယာဥးမ္ာ့မြ အခုိ့အေငျ႕ထျကး်ခငး့၇ စကးမႈက႑လ္ငး်မနးစျာ ဖျဵ႕ၿဖဳိ့လာ်ခငး့၇ လယးယာ
စုိကးပ္ဳိ့ေရ့ လုပးငနး့မ္ာ့ႏြငးံ ေခတးသစးစစးလကးနကးကိရိယာမ္ာ့၇ စစးပျဲမ္ာ့စသညးတုိ႔ပါွငးသညး၈

(က) လူဦ့ေရ တုိ့ပျာ့လာ်ခငး့ (POPULATION EXPLOSION)

လူဦ့ေရတုိ့ႏႈနး့်မနးဆနး်မငးံမာ့လာ်ခငး့က မြနးလုဵအိမးဓာတးေငျ႕မ္ာ့အထျကးမ္ာ့ေစကာ ကမာၻႀကီ့ကုိ

ပူေႏျ့ ေစသညး၈ ထုိ႔ေၾကာငးံ ပငးလယးေရမ္ကးႏြာ်ပငး်မငးံတကးလာေစသညး၈ ထုိ႔အတူ လူဦ့ေရတုိ့ပျာ့မႈ
်မနးဆနးမ္ာ့်ပာ့ လာ်ခငး့ေၾကာငးံ စာ့နပးရိကၡာပုိလုိလာသညး၈ ထုိအခါ စုိကးပ္ဳိ့ထျနးယကးဖုိ႔ ေ်မပုိလုိလာ်ပနးရာ
သစးေတာ်ပဳနး့တီ့ ်ခငး့၇ ေတာ႐ုိငး့တိရစာၦနးမ္ာ့မ္ဳိ့တုနး့ရ်ခငး့မ္ာ့လညး့ ်ဖစးေပၚလာႏုိငး်ပနးသညး၈

(ခ) ေက္ာကး်ဖစး႐ုပးၾကျငး့ေလာငးစာမ္ာ့အသုဵ်ပဳ်ခငး့ (BURNING OF FOSSIL FUELS)

သမာ့႐ုိ့က္ ေက္ာကး်ဖစး႐ုပးၾကျငး့ေလာငးစာမ္ာ့ ်ဖစးၾကေသာ ေက္ာကးမီ့ေသျ့၇ ဓာတးဆီ၇ ဒီဇယးႏြငးံ

သဘာွဓာတးေငျ႕မ္ာ့ အသုဵ့မ္ာ့လာေသာအခါ အဆိပး်ပငး့ေသာ ဓာတးေငျ႕မ္ာ့၇ ေဘ့ထျကးပစၥညး့မ္ာ့
အ်ဖစးထျကးသညး၈ ထုိဓာတးေငျ႕မ္ာ့ထဲတျငး ကာဗျနးမုိေနာကးဆုိဒး၇ ကာဗျနးဒုိကးေအာကးဆုိဒး၇ မီသိနး့၇ ဆာလးဖာ
ဒုိငးေအာကးဆုိဒးႏြငးံ ႏုိကးႀတဳိဂ္ငးေအာကးဆုိဒးဓာတးေငျ႕မ္ာ့ (OXIDES OF NIRTOGEN) စသညးတုိ႔ပါွငးသညး၈

ထုိဓာတးေငျ႕မ္ာ့က ေလထုကုိ ညစးညမး့ေစသညး၈ အသကး႐ႈရခကးေစသညး၈ စကး႐ုဵေခါငး့တုိငးမ္ာ့က

ထျကးသညးံ အခုိ့အေငျ႕အမႈနးမ္ာ့ထဲတျငး ဆာလးဖာႏြငးံ ႏုိကးႀတဳိဂ္ငးမ္ာ့ မ္ာ့စျာပါွငးသညး၈ ယငး့တုိ႔ေလထုထဲ
တျငး ေလာငးကၽျမး့ဓာတး်ပဳကာ သကးဆုိငးရာေအာကးဆုိဒးမ္ာ့ ်ဖစးလာေစသညး၈ ( ဆာလးဖာဒိုငးေအာကးဆုိဒး၇
ႏုိကးႀတဳိဂ္ငးဒုိငးေအာကးဆုိဒး ) ယငး့တုိ႔ေရတျငး ေပ္ားွငးလာေသာအခါ ဆာလဖ္ဴရစးအကးဆစး၇ ဆာလးဖ္ဴရပးစး
အကးဆစးႏြငးံ ႏုိကးၾတစးအကးဆစးတုိ႔အသီ့သီ့်ဖစးလာသညး၈ ထုိအကးဆစးမ္ာ့ အကးဆစးမုိ့အ်ဖစး ေ်မ်ပငး
ေပၚ်ပနးက္လာသညး၈ ယငး့အကးဆစးမုိ့ေၾကာငးံ ေဂဟစနစးပ္ကးယျငး့ ႏုိငးသညး၈ စကး႐ုဵအမုိ့မ္ာ့ ေပါကးၿပဲေဆျ့
ေ်မ႕ႏုိငးသညး၈

(ဂ) ေမားေတားယာဥး အိတးေဇာအခုိ့အေငျ႕ (VEHICULAR DISCHARGE)

ၿမဳိ႕ု်ပေလထုညစးညမး့မႈ (၄၂%) မြာ ေမားေတားယာဥးအိတးေဇာအခုိ့အေငျ႕မ္ာ့ေၾကာငးံ ်ဖစးသညး၈

စကးသုဵ့ ဆီ (ဒီဇယး၇ ဓာတးဆီ) မ္ာ့ထဲတျငး အတျငး့ေပါကးကျဲအာ့ေကာငး့ေစရနး၇ အငးဂ္ငးထဲေရာကးဓာတးဆီ
အ်ပညးံ အွေလာငးကၽျမး့ေပါကးကျဲေစရနး ခဲ (တကးၾတာအီသုိငး့လးလကး (ဒး)) ထညံးရရာ၇ ေမားေတားယာဥး

4
အိတးေဇာအုိ့အေငျ႕ထဲတျငး ကာဗျနးမုိေနာကးဆုိဒး (၄၄%)၇ ႏုိကးႀတဳိဂ္ငးေအာကးဆုိဒး ဓာတးေငျ႕မ္ာ့ (၅.၁%ခနး)႔ ၇
ဟုိကးၿဒဳိ ကာဗျနးမ္ာ့ (ဓာတးဆီ၇ ဒီဇယး၇ ှ၁%) ႏြငးံ ခဲမႈနးမ္ာ့ပါသညး၈

ထုိဓာတးေငျ႕မ္ာ့၇ ႏုိကးႀတဳိဂ္ငးေအာကးဆုိဒးဓာတးေငျ႕မ္ာ့ႏြငးံ ေနေရာငး်ခညးတုိ႔ေပါငး့ကာ အဆိပး်ပငး့သညးံ

PHOTOCHEMICAL SMOG “အလငး့ဓာတုႏြငး့်မဴထု ”ကုိ်ဖစးေစသညး၈

(ဃ) စကးမႈလုပးငနး့မ္ာ့လ္ငး်မနးစျာ ဖျဵ႕ၿဖဳိ့လာ်ခငး့ (RAPID INDUSTRIALIZATION)

ဓာတုစကးမႈလုပးငနး့၇ စကၠဴႏြငးံ ေပ္ာံဖတးစကး႐ုဵ၇ ွါႏြငးံ ခ္ညးမြ္ငးစကး႐ုဵ၇ သတၱဳက္ဳိခ္ကးသနး႔စငးေသာ

လုပးငနး့ မ္ာ့၇ ေရနဵခ္ကးစကး႐ုဵမ္ာ့၇ သတၱဳတူ့ေဖား်ခငး့၇ ေရားဘာစကး႐ုဵႏြငးံ သာ့ေရနယးစကး႐ုဵမ္ာ့ကထျကးေသာ
အခုိ့ အေငျ႕အမႈနးမ္ာ့က ေလထုကုိ ညစးညမး့ေစသညး၈ ၿမဳိ႕်ပေလထုညစးညမး့မႈ၏ (ဿွ%) မြာ ယငး့တုိ႔
ေၾကာငးံ ်ဖစးသညး၈ ေလထုကုိ ညစးညမး့ေစေသာ အဓိကဓာတးေငျ႕မ္ာ့မြာ အဆုိပါ စကးမႈလုပးငနး့မ္ဳိ့စုဵ
ကထျကးေသာ ကာဗျနးမုိေနာကးဆုိဒး၇ ကာဗျနးဒုိငးေအာကးဆုိဒး၇ ႏုိကးႀတဳိဂ္ငးေအာကးဆုိဒး၇ ဆာလးဖာဒုိငး
ေအာကးဆုိဒးႏြငးံ ဟုိကးၿဒဳိ ဂ္ငးဆာလဖုိကး(ဒး) ဓာတးေငျ႕မ္ာ့်ဖစးၾကသညး၈

(င) လယးယာစုိကးပ္ဳိ့ေရ့လုပးငနး့မ္ာ့(AGRICULTURAL ACTIVITIES)

လယးယာလုပးငနး့သုဵ့ပုိ့သတးေဆ့၇ ေပါငး့သတးေဆ့မ္ာ့ (အေငျ႕၇ အမႈနး)က ေလထုကုိ ညစးညမး့ေစကာ

လူႏြငးံ တိရစာၦနးမ္ာ့၏ က္နး့မာမႈကုိထိခုိကးေစသညး၈

(စ) ေခတးေပၚစစးေရ့လႈပးရြာ့မႈမ္ာ့ (MODERN WARFARE)

ႏ္ဴကလီယာ ဓာတးေပါငး့ဖုိမ္ာ့က ထျကးသညးံေရဒီယုိသတိၱၾကျေရာငး်ခညးမ္ာ့၇ ႏ္ဴကလီ့ယာ့ဗုဵ့ေဖာကးချဲ

မႈ မ္ာ့ႏြငးံ ေခတးမီစစးလကးနကးပစၥညး့မ္ာ့ေပါကးကျဲမႈေၾကာငးံ ေလထုကုိ အႀကီ့အက္ယးညစးညမး့ေစႏုိငးသညး၈
လူမ္ဳိ့တုနး့ေစႏုိငးသညး၈

5
ေလထုကိုညစးညမး့ေစသညးံ
ပစၥညး့အမ္ဳိ့အစာ့မ္ာ့

ပငးရငး့ (PRIMARY POLLUTANTS) ႏြငံး

ဆငးံပျာ့ (SECONDARY POLLUTANTS) ဟု
ႏြစးမ္ဳိ့ချဲ်ခာ့ထာ့သညး၈

ညစးညမး့ေစေသာပငးရငး့အရာမ္ာ့
(PRIMARY POLLUTANTS)

သဘာွ အေလ္ာကး်ဖစးေစ၇ လူ႔ပေယာဂ

ေၾကာငးံ်ဖစးေစ ေလထုထဲသုိ႔တုိကး႐ုိကး ေရာကးလာ
ေသာ အႏၲရာယးရြိ ဓာတုပစၥညး့မ္ာ့ကုိ ပငးရငး့ညစး
ညမး့ေစေသာ အရာမ္ာ့ဟုေခၚသညး၈

ယငး့တုိ႔မြာ -
ကာဗျနးေအာကးဆုိဒးမ္ာ့
ႏုိကးႀတဳိဂ္ငးေအာကးဆုိဒးမ္ာ့
ဟုိကးၿဒဳိကာဗျနးမ္ာ့
ဆာလးဖာေအာကးဆုိဒးမ္ာ့
အမႈနးမ္ာ့တုိ႔်ဖစးၾကသညး၈

6
ကာဗျနးေအာကးဆုိဒးမ္ာ့ (OXIDES OF CARBON)

(က) ကာဗျနးမုိေနာကးဆုိဒးဓာတးေငျ႕

ထုိဓာတးေငျ႕ (၅ွ%)မြာ ေမားေတားယာဥးမ္ာ့က ထျကးသညး၈ ရျဵ႕၇ ႏျဵ၇ ႏုနး့၇ ဗျကး၇ စုိစျကးႏျဵအုိငးမ္ာ့ထဲရြိ

ေလမဲံၿပဳိကျဲ်ခငး့နညး့အရ ေအားဂဲနစးပစၥညး့မ္ာ့ ေဆျ့ေ်မ႕သျာ့ရာက မီသိနး့ဓာတးေငျ႕ကုိ ဓာတးတုိ့ေစ
ေသာအခါမြာလညး့ ကာဗျနးမုိေနာကးဆုိဒး ဓာတးေငျ႕ထျကးသညး၈ မီ့ေတာငးေပါကးကျဲ်ခငး့၇ ေတာမီ့ေလာငး
်ခငး့ႏြငးံ အငးဂ္ငးမ္ာ့အတျငး့ေလာငးစာဆီ အ်ပညံးအွေပါကးကျဲေလာငးကၽျမး့မႈမရြိေသာအခါမြာလညး့ ယငး့
ဓာတးေငျ႕ အနညး့အက္ဥး့ထျကးေသ့သညး၈

ထုိဓာတးေငျ႕႐ႈရေသာအခါ ေသျ့ထဲမြ ေအာကးဆီဂ္ငးကုိဖယးကာ ကာဗျနးမုိေနာကးဆုိဒးက ေသျ့ထဲရြိ ေဟမုိ

ဂလုိဘငးႏြငးံေပါငး့ကာ ကာေဘာကးဆီေဟမုိဂလုိဘငး်ဖစးလာသညး၈ ထုိအခါ ေသျ့အေန်ဖငးံ ေအာကးဆီဂ္ငး
သယးယူႏုိငးစျမး့ေလ္ာံနညး့လာသညး၈ ေလႏြငးံအတူ႐ႈထာ့ေသာ ကာဗျနးမုိေနာကးဆုိဒးပမာဏ (ှွွွ ppm)
ေက္ားလာလြ္ငး အသကးအႏၲရာယးရြိသညး၈ ထုိပမာဏထကးမ္ာ့ၿပီ့ ေသျ့ထဲေရာကးသျာ့လြ္ငး ဗဟုိအာ႐ုဵေၾကာ
အဖျဲ႕လုပးငနး့မ္ာ့ ယုိယျငး့လာသညး၈ အဆုတးႏြငးံ ႏြလုဵ့လုပးငနး့ေဆာငးရျကးမႈမ္ာ့က ကေမာကးကမ ်ဖစးလာ
သညး၈

ထုိ႕ေၾကာငးံ မူ့ေွမညး၈ ကုိမာွငးကာ ေမံေမ္ာံသျာ့မညး၈ အသကး႐ႈမမြနးရာက ယုိယျငး့ေႏြ့ေကျ့လာကာ

ေသႏုိငးသညး၈

(ခ) ကာဗျနးဒုိငးေအာကးဆုိဒး

ေက္ာကး်ဖစး႐ုပးၾကျငး့ေလာငးစာ၇ စကၠဴ၇ သစးရျကးမ္ာ့ႏြငးံ အ်ခာ့ကာဗျနးပါေသာ အရာမ္ာ့ ေလာငးကၽျမး့

သျာ့လြ္ငး ထုိဓာတးေငျ႕ထျကးလာသညး၈ ထုိကာဗျနးဒုိကးေအာကးဆုိဒးဓာတးေငျ႕မ္ာ့ကုိ အပငးမ္ာ့အသကး႐ႈအစာ
ခ္ကးရာမြာ သုဵ့သညး၈ ကာဗျနးဒုိငးေအာကးဆုိဒးဓာတးေငျ႕က လူ႕က္နး့မာေရ့အေပၚတျငး တုိကး႐ုိကးသကးေရာကး
မႈ မရြိေသားလညး့ ေလထုထဲတျငးမ္ာ့မ္ာ့ပါလာလြ္ငး (ှွ% ၏အထကးဆုိလြ္ငး) မြနးလုဵအိမးအာနိသငး သကး
ေရာကးမႈ်ဖစးေပၚကာ ကမၻာႀကီ့ပူေႏျ့လာႏုိငးသညး၈ အကးဆစးမုိ့ရျာႏုိငးသညး၈

ႏုိကးႀတဳိဂ္ငးေအာကးဆုိဒးမ္ာ့

၆o% ေသာ ႏုိကးႀတဳိဂ္ငးေအာကးဆုိဒးမ္ာ့မြာ ဒီဇယးအငးဂ္ငးမ္ာ့က ထုတးလျႊတးသညး၈ လြ္ပးစစးဓာတးအာ့

ေပ့စကး႐ုဵမ္ာ့၇ စကးမႈလုပးငနး့မ္ာ့၇ စီ့ပျာ့ေရ့ဇုနးႏြငးံ လူေနေဒသမ္ာ့ကလညး့ ထျကးေပၚလာေသ့သညး၈

ပုဵမြနးေန႔အပူခ္ိနးတျငး ႏုိကးႀတဳိဂ္ငးသညး အႏၱရာယးမရြိ၈ အပူခ္ိနး်မငးံလာလြ္ငး ေလထုထဲရြိ ႏုိကးႀတဳိဂ္ငး

ေအာကးစီဂ္ငးႏြငးံ ေပါငး့ကာ ႏုိကးၾတစးေအာကးဆုိဒးဓာတးေငျ႕ (NO) ်ဖစးလာသညး၈ ထုိဓာတးေငျ႕ေလထဲတျငး
ပါွငးမႈမ္ာ့လာပါက အသကး႐ႈရၾကပးလာႏုိငးသညး၈ အဆုတးကငးဆာ်ဖစး်ခငး့၇ နမုိ့နီ့ယာ့အဆုတးေရာဂါရ်ခငး့၇
အဆုတးေရာငး်ခငး့ႏြငးံ ခႏၶာကုိယးတျငး့ေသျ့ယုိစီ့်ခငး့တုိ႔၏ ပငးမအေၾကာငး့ရငး့မြာ ေလထုထဲတျငး ႏုိကးႀတဳိဂ္ငး
ေအာကးဆုိဒးဓာတးေငျ႕မ္ာ့ မ္ာ့်ပာ့ေန်ခငး့ေၾကာငးံ်ဖစးသညး၈

7
ဟုိကးၿဒဳိကာဗျနးမ္ာ့

ဓာတးဆီ၇ ဒီဇယးမ္ာ့်ဖစးသ်ဖငးံ ေမားေတားယာဥးမ္ာ့မြ အမ္ာ့ဆုဵ့ထျကးသညး၈ အပငးမ္ာ့ - အထူ့သ်ဖငးံ

ယူကလစးပငး၇ ွကးသစးခ္ပငးစေသာ အပငးမ္ာ့ကလညး့ အမ္ာ့အ်ပာ့ထုတးလႊ တးသညး၈ ထုိ႔အတူ လူလုပး
ကိစၥရပးမ္ာ့်ဖစးသညးံ ေက္ာကးမီ့ေသျ့ မုိငး့မ္ာ့အနီ့ရြိ စျနး႔ပစးပစၥညး့ပုဵမ္ာ့ႏြငးံ ေက္ာကးမီ့ေသျ့မ္ာ့ တေငျ႕ေငျ႕
ေလာငးကၽျမး့ရာကလညး့ ထုတးလႊတးေလံရြိသညး၈

ေလထုထဲတျငး ဟုိကးၿဒဳိကာဗျနးပါွငးမႈ ပမာဏ်မငးံမာ့လျနး့ (၂ွွ - မြ ှွွွppm) ဆုိလြ္ငး ကငးဆာ

်ဖစးႏုိငးသညး၈ အဆုတးကငးဆာ်ဖစးႏုိငးေ်ခ ်မငးံမာ့သညး၈ ေအ႐ုိမကးတစးဟုိကးၿဒဳိကာဗျနးမ္ာ့ ်ဖစးၾကသညးံ
ဘဲနးဇငး့(နး) (BENZENE)ႏြငးံ ေတားလ္ဴအငး့ (TOLUENE) တုိ႔က ပုိ အႏၲရာယးမ္ာ့သညး၈ ယငး့ဓာတးပစၥညး့
မ္ာ့၏ အေငျ႕ကုိ အ႐ႈမိပါက အက္ိအခၽျဲအေ်မႇ့ပါ့ႏုမ္ာ့ ေရာငး့ရမး့ႏုိငးသညး၈ ဟုိကးၿဒဳိကာဗျနးပမာဏ ေလထုထဲ
မြာမ္ာ့လျနး့လာလြ္ငး ခၽျဲအထျကးမ္ာ့ကာ၇ အသကး႐ႈလမး့ေၾကာငး့မြာ ခၽျဲဆုိ႕တတးသညး၈ ထုိအခါေခ္ာငး့
အဆကးမ်ပတးဆုိ့သညး၈

ထုိဟုိကးၿဒဳိကာဗျနးမ္ာ့ေလထဲရြိ ႏုိကးႀတဳိဂ္ငးေအာကးဆုိဒးမ္ာ့ႏြငးံ ေပါငး့လြ္ငး PHOTOCHEMICAL SMOG

ဖုိတုိကယးမစကဲလးစေမာံ (ဂး) ဟုေခၚေသာ “အလငး့ဓာတုမီ့ခုိ့်မဴထု ” ်ဖစးေပၚလာတတးသညး၈ ထုိႏြငး့်မဴထု၇
ထူထပးေနခ္ိနးတျငး လူမ္ာ့ မ္ကးေစံစပးသညး၈ အာေခါငး့လညးေခါငး့ယာ့ယဵက္ိနး့စပးသညး၈ ႏြာေခါငး့ယာ့
သညး၈ မႊနးသညး၈ အသကး႐ႈမွ၈ ဟုိကးၿဒဳိကာဗျနးမ္ာ့ႏြငးံ မ္ာ့မ္ာ့ၾကာၾကထိေသာ အပငးမ္ာ့၏ အရျကးမ္ာ့ွါ
သျာ့ ေလံရြိသညး၈

ဆာလးဖာေအာကးဆုိဒးမ္ာ့ (SULPHUR OXIDES)

သဘာွအေလ္ာကးထျကးသညးံအ်ပငး ေက္ာကးမီ့ေသျ့ေလာငးစာသုဵ့ လြ္ပးစစးဓာတးအာ့ေပ့စကး႐ုဵမ္ာ့

ႏြငးံ စကးမႈလုပးငနး့မ္ာ့က အဓိကထျကးသညးံ ထုိဆာလးဖာဒိုငးေအာကးဆုိဒးဓာတးေငျ႕သညး ေလထုထဲတျငး
အုိဇုနး့၇ ဟုိကးၿဒဳိဂ္ငးပါေအာကးဆုိဒး၇ သုိ႔မဟုတး ေလထုထဲရြိ ေရေငျ႕တုိ႔ႏြငးံ ဓာတး်ပဳပါက ဆာလးဖ္ဴရစး
အကးဆစးထျကး လာသညး၈ ထုိအကးဆစးက ကမၻာေ်မ်ပငးေပၚသုိ႔ အကးဆစးပုိ့ သုိ႔မဟုတး အကးဆစးႏြငး့
အ်ဖစး်ပနးက္လာသညး၈ အကးဆစးဆုိသညးံအတုိငး့ အွတးအထညး၇ အေဆာကးအဦ၇ ႐ုပးတုမ္ာ့အာ့လုဵ့ကုိ
တုိကးစာ့သျာ့သညးံ အဆုတးႏြငးံ အသကး႐ႈလမး့ေၾကာငး့ကုိလညး့ ဒုကၡေပ့တတးေသာ ဓာတးေငျ႕်ဖစးသညး၈

အမႈနး၇ ဖုနး၇ အခဲ PARTICULATE MATTER

ေလထုထဲတျငးပါသညးံ အလျနးေသ့ငယးေသာ အစုိငးအခဲ၇ အမႈနးေလ့မ္ာ့ကုိ ပတီကူလိတးမကးတာ

PARTICULATE MATTER ဟုေခၚသညး၈ အရညးပုဵစဵ်ဖငးံရြိေသာ ်ဖနး့ဘူ့က ထျကးလာေသာ ေငျ႕ရညးမႈနးကုိ
ေအ႐ုိေဇာလး AEROZOLဟုေခၚသညး၈ ထုိေငျ႕ရညးမႈနးမ္ာ့သညးလညး့ ေလထုကုိ ညစးညမး့ေစေသာ
ပါတီကူလိတးမကးတာ (PM - ပီအဲမး) ထဲမြာပါသညး၈

ေလထုညစးညမး့မႈအေၾကာငး့ေ်ပာလြ္ငး ေလအရညးအေသျ့အေၾကာငး့ (အဲ - ကျာလတီ - AIR

QUALITY) ေ်ပာလြ္ငး၇ ပါတီကူလိတး မကးတာ (ှွ)၇ ပီအဲမး (ှွ) (PM10 တစးဆယးကုိ အကၡရာႏြငးံ
တစးတနး့တညး့မေရ့၇ ေအာကးနာ့မြာေရ့ရသညး )ႏြငးံ ပီအဲမး (ဿ.၂) PM2.5 ႏြစးမ္ဳိ့ကုိ အဓိကထာ့ေ်ပာသညး၈
ထညံးသျငး့စဥး့စာ့သညး၈ အဆုိပါ (ှွ) (ဿ.၂)စသညးတုိ႔မြာ ယငး့အမႈနး၏ အရျယးအစာ့၇ အခ္ငး့ (လုဵ့ပတး)
ကုိေ်ပာ်ခငး့်ဖစးသညး၈

8
PM10 ဆုိသညးမြာ အခ္ငး့လုဵ့ပတး(ှွ) မုိကးခရျနးအရျယးအစာ့ရြိေသာ အရာနြငးံ PM25 ဆုိသညးမြာ
လုဵ့ပတးအရျယးအစာ့ (ဿ.၂) မုိကးခရျနးရြိေသာ အခဲ၇ အမႈနး၇ အမႈနး႔၇ ေငျရညးမႈနးကုိဆုိလုိသညး၈ ယငး့အရျယး
အစာ့ထကး ေသ့ငယးေသာ အမႈနး႔နီ့ပါ့ရြိ အခဲမ္ာ့ကုိ UNDERFINES အနးဒါဖုိငး့(နး)မ္ာ့ဟုေခၚသညး၈ အရျယး
အစာ့အာ့်ဖငးံ (ွ.ှ) မုိကးခရျနးသာရြိသညး၈ ဓာတးေငျ႕မ္ာ့နီ့ပါ့ေလထဲ ႏြငးံ လျငးံသျာ့ႏုိငးသညး၈ မႈနးမုဵ႕ေနလျနး့
ရကာ့ တုိငး့တာ၊မရ၈ ဖမး့ယူ၊မရ၈

ေငျ႕ရညးမႈနးမ္ာ့်ဖစးၾကသညး (ေအ႐ုိေဇာလး)၇ ႏြငး့်မဴ၇ ွတးဆဵလုဵ့၇ ဘကးတီ့ရီ့ယာ့ႏြငးံ ပနး့ွတးမႈနးတုိ႔မြာ

ေလထုိကုိ မညစးညမး့ေစပါ၈ မီ့ခုိ့၇ ဘိလပးေ်မမႈနး၇ ဆီေငျ႕မႈနး၇ သလငး့ေက္ာကးမႈနး႔၇ ေက္ာကးဂျမး့မြ္ငး၇
ေပါငးဒါမႈနး႔၇ ဆီမီ့ခုိ့၇ ေဆ့လိပးေငျ႕၇ ်ပာမႈနး႔ စသညးတုိ႔ႏြငးံ ပငးလယးသမုဒၵရာက လျငးံလာေသာ ဆာ့ပျငးံ၇ ဖုနး၇ သဲ
စသညးတုိ႔မြာ ေလထုကုိ ညစးညမး့ေစႏုိငးသညး၈

ဒုတိယအမ္ဳိ့အစာ့ ေအ႐ုိေဇာလး ေငျ႕ရညးမႈနးမြာ ေလထုထဲတျငး ဆကးရြိေနကာ၇ ယငး့ကုိ ခဲ၇

ဟုိကးၿဒဳိကာဗျနး၇ ဆာလးဖာေအာကးဆုိဒးမ္ာ့ႏြငးံ ႏုိကးႀတဳိဂ္ငးေအာကးဆုိဒးမ္ာ့က စုပးယူလုိကးကာ (SMOKE +
FOG မီ့ခုိ့ + ်မဴ = မီ့ခုိ့်မဴထု) ကုိ်ဖစးေပၚေစသညး၈

သနး႔ေသာေလထု တစးကုဗစငးတီမီတာထဲမြာ၇ အမႈနး႔ပမာဏ ှွွဂရမး (100 per cm3) ပါၿပီ့

အႀကီ့စာ့ညစးညမး့ေနေသာ ေလထုတစးကုဗစငးတီမီတာ ယငး့အမႈနး၏ ဓာတုသဘာွႏြငးံ အရျယးအစာ့က
ပုိအေရ့ႀကီ့သညး၈ ထုိပါတီကူလိတးမကးတာမ္ာ့ကုိ ေအားဂဲနစးပါတီလူလိတးမကးတာ (ORGNIC PARTICU-
LATE MATTER) ႏြငးံ အငးေအားဂဲနစးပါတီကူလိတးမကးတာ (INORGNIC PARTICULATE MATTER) ဟု
ချဲ်ခာ့သတးမြတးၾကေသ့သညး၈

ေအားဂဲနစးပါတီလူလိတးမကးတာ (ORGANIC PARTICULATE MATTER)

ေငျ႕ရညးမႈနးမ္ာ့ထဲပါ သဘာွကရေသာ အခဲ၇ အမႈနး႕မ္ာ့ကုိေခၚသညး၈ ဥပမာ၈ ၈ မီ့ေတာငးေပါကးသ်ဖငးံ

လျငးံလာေသာ်ပာမႈနး၇ ေခ္ားခဲမႈနး၇ သဲမုနးတုိငး့ထဲပါသဲမႈနး႔၇ ေတာမီ့ေလာငးရာက လျငးံလာေသာ မီ့ခုိ့ေငျ႕၇ ်ပာႏြငးံ
သကးရြိ အပငးမ္ာ့က လျငးံလာေသာ ွတးဆဵ၇ ွတးမႈနးမ္ာ့၈

အငးေအားဂဲနစးပါတီကူလိတးမကးတာ (INORGNIC PARTICULATE MATTER)

အကးဆစးမုိ့၇ ေက္ာကး်ဖစး႐ုပးၾကျငး့ေလာငးစာ၇ စကးမႈလုပးငနး့ႏြငးံကာ့ အိတးေဇာမ္ာ့က လႊတးထုတးလုိကး

ေသာအရာမ္ာ့်ဖစးသညး၈

ဖုနး၇ အမႈနးမ္ာ့၏ လူမ္ာ့အေပၚသကးေရာကးမႈ

အရျယးအစာ့လုဵ့ပတးအာ့်ဖငးံ (ှွ)မုိကးခရျနးထကးေသ့ငယးေသာ အမႈနးမ္ာ့ကုိ အသကး႐ႈလမး့ေၾကာငး့

မြ တစးဆငးံ အဆုတးအေ်ခတျငးအနညးထုိငးႏုိငးေသာ အမႈနး (RESPIRABLE SUPENDED PARTICULATE
MATTER RSPM) ဟုေခၚသညး၈ PM10 ကုိ ႏြာေခါငး့ (အသကး႐ႈလမး့ေၾကာငး့ွမြ စတငးကာ) ဖယးရြာ့
ေပ့ႏုိငးသညး၈ ဥပမာ ႏြာေခ္်ခငး၈ PM2.5 ကမူအဆုတးအေ်ခရြိ ေလ်ပျနးမြ္ငးကျနးရကး (အယးလးဗီယုိလုိငး
ALVEOLI) မ္ာ့ အေရာကးနကး႐ႈိငး့စျာ ွငးေရာကးအနညးက္ကာ အဆုတးတစးသြ္ဴ့မ္ာ့ကုိ ပ္ကးစီ့ေစသညး၈

RSPM တုိ႔သညး အဆိပး်ဖစးေစႏုိငးေသာ ခဲ၇ ်ပဒါ့၇ ဘယးရီလယမး၇ အာဆငး့နစး (စိနး်ဖဴဓာတး)မ္ာ့ကုိ

သယးေဆာငးထာ့ႏုိငးသ်ဖငးံ သေႏၶသာ့ကုိ ထိခုိကးေစႏုိငးစျမး့ႏြငးံ ကငးဆာေရာဂါမ္ာ့်ဖစးေစႏုိငးစျမး့ရြိသညး၈

9
PM မ္ာ့၏ အပငးမ္ာ့အေပၚသကးေရာကးမႈမ္ာ့

ေလထုထဲပါ အဆိပးမ္ာ့ ေ်မေပၚက္လာလြ္ငး ထုေ်မၿမဳဵသျာ့သညး၈ အပငးစုိကး၊မရေတာံ၈ အရျကးမ္ာ့ေပၚ

ထုိအဆိပးမ္ာ့က္လာပါက အရျကးမ္ာ့ေပၚရြိ အသကး႐ႈေပါကးမ္ာ့ပိတးသျာ့သညး၈ ထုိ႔ေၾကာငးံ အပငးအသကး႐ႈ၊
မရ၇ အစာမခ္ကးႏုိငး၈ သိပးမၾကာ အပငးညႇဳိ့ေ်ခာကးေသဆုဵ့သျာ့ရသညး၈

PM မ္ာ့၏ အရာွတၳဳမ္ာ့အေပၚသကးေရာကးမႈ

သတၱဳမ္ာ့ကုိ တုိကးစာ့သျာ့ႏုိငးသညး၈ အေဆာကးအဦမ္ာ့၇ ႐ုပးတုမ္ာ့ေပၚတျငး အညႇိတကး၇ ေၾက့ (ဂ္ီ့)

တငးေစႏုိငးသညး၈ တုိကးစာ့သျာ့ႏုိငးသညး၈ ၿမဳိ႕်ပမ္ာ့တျငး ပုိအ်ဖစးမ္ာ့သညး၈

ရာသီဥတုိအေပၚတျငးသကးေရာကးမႈ

ဖုနးထူပါက ေနေရာငးအလငး့ ေဖာကးထျငး့မွငးသာ၈ ထုိအခါ်မငးကျငး့မရြငး့လငး့၈ တိမးထူေစသညး၈

မုိ့မ္ာ့ေစသညး၈ ႏြငး့ထူထူက္ေစသညး၈ ထုိနညး့မ္ာ့က ေရ၇ ေရေငျ႕မ္ာ့ကုိ သိပးသညး့ေစကာ ရာသီဥတုကုိ
အေႏြာငးံအယြကး်ပဳသညး၈ ထုိ႔အတူ မုိ့ေရ၇ ႏြငး့စကးမ္ာ့ကုိ ဓာတုပစၥညး့မ္ာ့်ဖငးံ စျကးဖကးခ္ယးလြယးကာ မုိ့ရျာ၇
ႏြငး့က္ပုဵကုိ ေ်ပာငး့လဲေစသညး၈

အေငျ႕ပ္ဵလျယးေသာ ေအားဂဲနစး်ဒပးေပါငး့မ္ာ့ VOLATILE ORGANIC COMPOUNDS

VOC မ္ာ့ဟုေခၚသညး၈ ေလထုထဲတျငးရြိသညးံ ေအားဂဲနစးဓာတုပစၥညး့မ္ာ့မြာ အေငျ႕၇ ဓာတးေငျ႕အ်ဖစး

ရြိေနသညး၈ အဓိကအာ့်ဖငးံ အပငးမ္ာ့က ထျကးသညး၈ ႏြစးစဥး၇ အုိငးဆုိပရငး့(နး) ISOPRENE တနးေပါငး့သနး
(၀၂ွ)၇ တာပငး့(နး)(စး) TERPENES တနး (၁၂ွ) ႏြငးံ မီသိနး့ဓာတးေငျ႕တနးသနး့ (၁ွွ)ခနး႔ထျကးသညး၈
မီသိနး့မြာ သဘာွေရတိမးေဒသမ္ာ့၇ စပါ့ခငး့မ္ာ့၇ လယးကျငး့မ္ာ့၇ ်ခ၇ မႊာ့ႏြငးံ ကၽျဲႏျာ့မ္ာ့ စာ့ၿမဳဵ႕်ပနးရာ
ကလညး့ မီသိနး့ဓာတးေငျ႕အမ္ာ့အ်ပာ့ထျကးသညး၈ အဆုိပါအေငျ႕ပ္ဵလျယးေသာ ဟုိကးၿဒဳိကာဗျနးမ္ာ့ ဓာတး
တုိ့ကာ ကာဗျနးမုိေနာကးဆုိဒး၇ ကာဗျနးဒုိငးေအာကးဆုိဒး ဓာတးေငျ႕မ္ာ့အ်ဖစး ေလထုထဲသုိ႔ေရာကးသညး၈

အထကးပါ သဘာွ VOC မ္ာ့အ်ပငး လူတုိ႔ဖနးတီ့ေသာ ဘဲနးဇငး့(နး)၇ ေတားလ္ဴအငး့၇ ေဖားေမာလး

ဒီဟုိကးဒး၇ ဗငး့ႏုိငး့လးကလုိ႐ုိဒး၇ မီေနာလး၇ ကလုိ႐ုိေဖားမး့ႏြငးံ ႀတဳိငးကလုိ႐ုိအီသုိငးလငး့စေသာ ေအားဂဲနစး
ဓာတုပစၥညး့မ္ာ့ေလထုထဲသုိ႔ ႏြစးစဥးတနး (ဿ၅)သနး့ခနး႔ ထုတးလႊတးေနသညး၈ သယးယူပုိ႔ေဆာငးေရ့၇ လြ္ပးစစး
စျမး့အငးထုတးလုပးေရ့၇ ဓာတုေဗဒစကး႐ုဵမ္ာ့၇ ေရနဵခ္ကးစကး႐ုဵမ္ာ့မြထျကးသညး၈ အ်ပညးံအွမေလာငးကၽျမး့
ေသာ ဟုိကးၿဒဳိကာဗျနးမ္ာ့ေၾကာငးံ ထုိလူလုပး VOCမ္ာ့ ေလထုထဲသုိ႔ေရာကးလာရသညး၈

ေနေရာငးထဲပါ ဓာတုဓာတးတုိ့ပစၥညး့မ္ာ့ PHOTO CHEMICAL OXIDANTS

ေနေရာငး်ခညးႏြငးံ ဓာတး်ပဳရာက ေပၚထျကးလာေသာ ဆငးံပျာ့ဓာတုပစၥညး့မ္ာ့ ယငး့တုိ႔အနကး

အေရ့ႀကီ့ဆုဵ့မြာ ႏုိငးႀတဳိဂ္ငးဒုိငးေအာကးဆုိဒး (NO2) ဓာတးေငျ႕၇ ေနေရာငး်ခညးႏြငးံ ဓာတး်ပဳေသာအခါ NO2
တျငးရြိေသာ ေအာကးးဆီဂ္ငးႏြစးလုဵ့အနကး တစးလုဵ့်ပဳထျကးသျာ့သညး၈ ထုိ်ပဳတးသျာ့ေသာ (အုိ - O) တစးလုဵ့က
ေအာကးဆီဂ္ငးဓာတးေငျ႕ႏြငးံ ေပါငး့လုိကး်ပနးရာ ေအာကးဆီဂ္ငး(အုိ) သုဵ့လုဵ့်ဖစးသျာ့သညး၈ ထုိ (အုိ)သုဵ့လုဵ့ပါ
ဓာတးေငျ႕ကုိ “အုိဇုနး့” (O3)ဟုေခၚသညး၈

10
 ေနကလာေသာ ခရမး့လျနးေရာငး်ခညးမ္ာ့က ကမၻာေ်မေပၚမက္ေရာကးေစရနး ထုိအုိဇုနး့လႊာက
ကာကျယးေပ့သညး၈ ထုိ အုိဇုနး့လႊာက ေလထု၏အထကး STRATOSPHERE မြာရြိသညး၈ ထုိ “အုိဇုနး့” သညး
အလျနးအာ့ေကာငး့ေသာ ဓာတးတုိ့ပစၥညး့်ဖစးရာ ေလထုထဲေရာကးလာေသာအခါ အပငးမ္ာ့၇ အေဆာကးအဦ့
မ္ာ့ (သုတးေဆ့၇ ေရားဘာ၇ ပလပးစတစးမ္ာ့) ကုိ ပ္ကးစီ့ေစသညး၈ လူ႔မ္ကးေစံႏြငးံ အဆုတးမ္ာ့ကုိလညး့
ပ္ကးစီ့ေစသညး၈

အုိဇုနး့တျငး ခါ့သကးေသာေညႇားနဵတစးမ္ဳိ့ရြိသညး၈ ထုိွိေသသမြာ PHOTOCHEMICAL SMOG အလငး့

ဓာတုမီ့ခုိ့်မဴထု၏ သိသာထငးရြာ့ေသာ လကၡဏာ်ဖစးသညး၈ ဟုိကးၿဒဳိကာဗျနးမ္ာ့သညးလညး့ ေလထုထဲ
အုိဇုနး့မ္ာ့ မ္ာ့လာေစရနး စျမး့ေဆာငးေပ့သညး၈ PAN - PEROXYACETYL NITRATE ပါေရာကးဆီအကးဆီ
တုိငး့လးႏုိငး့ႀတိတး်ဖစးလာေစရနး ႏုိကးႀတစးေအာကးဆုိဒး ဓာတု်ဒပးေပါငး့ကုိ အုိဇုနး့ကဖယးရြာ့ေပ့လုိကးသညး၈
ထုိ PAN သညးလညး့ အဖ္ကးအာ့ေကာငး့ေသာ ဓာတုဓာတးတုိ့ပစၥညး့တစးမ္ဳိ့်ဖစးသညး၈

သတၱဳမ္ာ့ႏြငးံ ေဟလုိဂ္ငးမ္ာ့

အဆိပး်ဖစးေစႏုိငးေသာ သတၱုမ္ာ့ကုိ တူ့ေဖား်ခငး့ႏြငးံ ကုနးထုတးလုပးငနး့မ္ာ့မြာ သုဵ့သညး၈ ေက္ာကးမီ့

ေသျ့ကဲံသုိ႔ ေလာငးစာထဲမြာလညး့ အနညး့အက္ဥး့ပါသညး၈ ေလာငးစာဆီမ္ာ့ ေလာငးကၽျမး့ရာက သတၱဳေငျ႕
သုိ႔မဟုတး အမႈနးအခဲအ်ဖစးလညး့ေကာငး့၇ သတၱဳအရညးက္ဳိ်ခငး့ႏြငးံ စျနး႔ပစးပစၥညး့မ္ာ့ စုပုဵထာ့်ခငး့ေၾကာငးံ
လညး့ေကာငး့ ယငး့သတၱဳဓာတးမ္ာ့ေလထဲသုိ႔ေရာကးလာႏုိငးသညး၈

ခဲသတၱဳ (LEAD)

ကမၻာေပၚတျငး ႏြစးစဥး ခဲ မကးထရစးတနးႏြစးသနး့ေလထုထဲသုိ႔ ေရာကးေနတတးသည၈း သတၱဳဓာတးေၾကာငးံ

ေလထုညစးညမး့ရမႈအာ့လုဵ့၏ သုဵ့ပုဵႏြစးပုဵမြာ ခဲ ်ဖစးသညး၈ အမ္ာ့အာ့်ဖငးံ ခဲဓာတးပါေသာ ဓာတးဆီေၾကာငးံ
်ဖစးသညး၈ ှ၆၆၂ ခုႏြစးတျငး အေမရိကနး်ပညးေထာငးစု၉ ခဲဓာတးပါ ဓာတးဆီသုဵ့စျဲမႈပိတးပငး်ခငး့လုပးငနး့
(ခဲဓာတး မပါေသာ ဆီေ်ပာငး့သုဵ့) အဆုဵ့သတးသျာ့ခဲံသညး၈

်ပဒါ့ (MERCURY)

အာ႐ုဵေၾကာကုိထိခုိကးေစေသာ အဆိပးတစးမ္ဳိ့၈ ေက္ာကးမီ့ေသျ့ေလာငးစာသုဵ့ လြ္ပးစစးဓာတးအာ့ေပ့စကး႐ုဵ

မ္ာ့နြငးံ အမႈိကးမ္ာ့၇ စျနး႔ပစးပစၥညးမ့မ္ာ့ မီ့႐ႈိ႕်ခငး့တုိ႔မြာ ်ပဒါ့မ္ာ့ ေလထုထဲေရာကးလာေစသညးံ ပငးမအရငး့
အ်မစးမ္ာ့်ဖစးသညး၈ ခဲေငျ႕၇ ်ပဒါ့ေငျ႕မ္ာ့ ေလႏြငးံအတူ ေွ့လြမး့ေသာ အရပးမ္ာ့တုိငး့ လျငးံပါ့ကာ
ေရေနေဂဟစနစးအတျငး့တျငး စုေအာငး့ေနႏုိငးသညး၈ ထုိ႔ေၾကာငးံ ညစးညမး့စျနး႔ပစးရညးမ္ာ့ စျနး႔ထုတးထာ့ရာ
်မစး၇ ေခ္ာငး့၇ အငး့အုိငးမ္ာ့ထဲက ငါ့မ္ာ့ကုိ စာ့ရပါက အႏၱရာယးမ္ာ့သညး၈

အ်ခာ့အဆိပးရြိသတၱဳမ္ာ့

နစးကယး(လး)၇ ဘယးရီလယမး၇ ကကးဒမီယဵ၇ သယးလယမး၇ ယူေရနီယမး၇ ဆကးစယမးႏြငးံ ပလူတုိနီယဵတုိ႔

်ဖစးၾကသညး၈ သတၱဳအရညးက္ဳိ်ခငး့၇ ေက္ာကးမီ့ေသျ့ေလာငးစာသုဵ့်ခငး့ႏြငးံ ပုိ့သတးေဆ့မ္ာ့အသုဵ့်ပဳ်ခငး့
တုိ႔ေၾကာငးံ စိနး်ဖဴဓာတး (အာဆငး့နစး)လညး့ထျကးလာတတးေသ့သညး၈

11
ေဟလုိဂ္ငးမ္ာ့

ဖလူအုိရငး့၇ ကလုိရငး့၇ ဘ႐ုိမငး့ႏြငးံ အုိငးအုိဒငး့ဓာတးေငျ႕မ္ာ့ဓာတး်ပဳအာ့်ပငး့သညး၈ ်ဒပးစငးဘွတျငး ေယဘူ

ယ္အာ့်ဖငးံ အဆိပး်ဖစးႏုိငးသညး၈ CFC ကလုိ႐ုိဖလူအုိ႐ုိကာဗျနး၇ ေရခဲေသတၱာ၇ ေလေအ့စကး၇ ေကားနးပရကး
ဆာမ္ာ့နြငးံ အ်မႇပးထျကးမီ့သတးေဆ့ဘူ့မ္ာ့တျငးသုဵ့သညး၈ ယငး့တုိ႔ ေလထုထဲေရာကးသျာ့ပါက ေနေရာငး
်ခညးထဲပါ ခရမး့လျနးေရာငး်ခညးမ္ာ့ ကမၻာေ်မေပၚမက္ေရာကးလာႏုိငးေစ၄နး ကာကျယးေပ့ထာ့ေသာ အုိဇုနး့
လႊာကုိပ္ကးစီ့ေစႏုိငးသညး၈

အထကးပါ ကာဗျနးမုိေနာကးဆုိဒး၇ ဆာလဖာေအာကးဆုိဒးမ္ာ့၇ ႏုိငးႀတဳိဂ္ငးေအာကးဆုိဒးမ္ာ့၇ ဟုိကးၿဒဳိ

ကာဗျနးမ္ာ့၇ အမႈနးမ္ာ့ (ပါတီလူလိတးမကးတာမ္ာ့)၇ PHOTOCHEMICAL OXIDANT AIR POLLUTANTS၇
ေလထုညစးညမး့မႈကုိ ်ဖစးေစသညးံ ပါွငးေနက္အရာမ္ာ့ဟုေခၚသညး၈

ေလကုိအဆိပးသငးံေစေသာအရာမ္ာ့ ေလအဆိပးမ္ာ့ (AIR TOXINS)

HAZARDOUS AIR POLLUTNATS အႏၱရာယးႀကီ့မ္ာ့သညးံ ေလထုကုိ ညစးညမး့ေစေသာအရာမ္ာ့

(HAPs) ဟုေခၚသညး၈ ထုိအရာမ္ာ့ထဲတျငး ကငးဆာ်ဖစးေစေသာပစၥညးမ္ာ့၇ အာ႐ုဵေၾကာအဆိပး်ဖစးေစေသာ
အရာမ္ာ့၇ မ္ဳိ့႐ုိ့ဗီဇကုိ ေ်ပာငး့လဲေစေသာအရာမ္ာ့၇ သေႏၶသာ့ကုိ ထိခုိကးေစေသာအရာမ္ာ့၇ အငးဒုိခ႐ုိငး့
စနစးကုိ ပ္ကးစီ့ေစေသာအရာမ္ာ့ႏြငးံ အ်ခာ့အဆိပး်ပငး့ေသာ အရာမ္ာ့ပါွငးသညး၈ ယငး့ဓာတုပစၥညး့
အမ္ာ့စုမြာ သတၱဳ်ဒပးေပါငး့မ္ာ့၇ ကလုိရငး့ပါသညးံ ဟုိၿဒဳိကာဗျနးမ္ာ့ သုိ႔မဟုတး VOC မ္ာ့်ဖစးၾကသညး၈
ထုိပစၥညး့မ္ာ့သညး ေဂဟစနစးထဲတျငး ကာလရြညးၾကာစျာ တညးရြိေနႏုိငးသညး၈ လူႏြငးံ တိရစာၦနးမ္ာ့၏
တစးသြ္ဴ့မ္ာ့ထဲတျငးလညး့ စုေအာငး့ေနႏုိငးသညး၈

ယငး့တုိ႔ကုိ ထျကးရြိေစေသာ လုပးငနး့မ္ာ့မြာ ေရနဵခ္ကးစကး႐ုဵမ္ာ့၇ ဓာတးအာ့ေပ့႐ုဵမ္ာ့၇ ဓာတုေဗဒ

စကး႐ုဵမ္ာ့၇ ေက္ာကးမုိငး့မ္ာ့၇ မုိငး့တျငး့မ္ာ့စသညးတုိ႔်ဖစးၾကပါသညး၈

ဆငးံပျာ့ညစးညမး့ေစေသာအရာမ္ာ့ (SECONDARY AIR POLLUTANTS)

မူလက ပငးရငး့ညစးညမး့ေစေသာ သဘာွအရာမ္ာ့ (PRIMARY POLLUTANTS)ေလထုထဲတျငး

ေရေငျ႕၇ ေနေရာငး်ခညး၇ အ်ခာ့ဓာတုပစၥညး့မ္ာ့ႏြငးံ ဓာတး်ပဳ်ခငး့ေၾကာငးံ ယငး့ဆငးံပျာ့အရာမ္ာ့ကုိ ရရြိလာ
သညး၈

အုိဇုနး့

ေလထုထဲပါမူလသဘာွဓာတးေငျ႕မ္ာ့နြငးံ ပငးရငး့(PRIMARY) ညစးညမး့ေစေသာ အရာမ္ာ့

ဓာတး်ပဳရာက ်ဖစးေပၚလာသညးံ ဆငးံပျာ့ညစးညမး့ေစေသာအရာ (SECONDARY)
အသကး႐ႈအဖျဲ႕ႏ္ငးံ အာ႐ုဵေၾကာစနစးကုိ ထုိခုိကးေစႏုိငးသည၈း
ေရားဘာႏြငးံ ်ပဳလုပးထာ့ေသာအရာမ္ာ့၇ အွတးအစာ့မ္ာ့ကုိ ပ္ကးစီ့ေစႏုိငးသညး၈

12
PAN

ဟုိကးၿဒဳိကာဗျနးရယးဒီကယးလးမ္ာ့ (ပငးမ - PRIMARY)ႏြငးံ ႏုိကးႀတဳိဂ္ငးဒိုငးေအာကးဆုိဒးဓာတးေငျ႕တုိ႔

ဓာတး်ပဳရာကရလာသညး၈ (ဆငးံပျာ့ - SECONDERY POLLUTANT)
PHOTOCHEMICAL SMOG မီ့ခုိ့်မဴထု်ဖစးလာေစႏုိငးသညး၈ မ္ကးလုဵ့၇ ႏြာေခါငး့ႏြငးံလညးေခ္ာငး့မ္ာ့ယာ့
ယဵ မႊနးထူေစႏုိငးသညး၈ အသကး႐ႈရလညး့ခကးေစသညး၈

အဆိပးသငးံေစႏုိငးစျမး့ႀကီ့မာ့သညးံ ဆငးံပျာ့ညစးညမး့ေစေသာအရာ အမႈနး႔၇ အခဲပုဵစဵအရ်ဖစးေစ၇ ဓာတး

ေငျ႕သဘာွ်ဖငးံ်ဖစးေစ ေ်မေပၚက္လြ္ငး ေ်မပ္ကးသညး၈ အပငးမစုိကးမရ၈ အကးဆစးမုိ့က္ထာ့ေသာေ်မ၇
အကးဆစး ဓာတးမ္ာ့သျာ့သ်ဖငးံ ေ်မပ္ကးကာ အပငးမရြငးႏုိငး၈ စကးမႈေဒသမ္ာ့မြာ ပုိအေတျ႕ရမ္ာ့သညး၈

အစုိငးအခဲ (အမႈနး႔အခဲ)မ္ာ့က အရျကးေပၚက္လြ္ငး အပငးအတျကး ေလလြယးေပါကး ပိတးသျာ့သ်ဖငးံ

အစာမခ္ကးႏုိငး၇ အသကး႐ႈမွႏုိငး၈ ထုိအခါသီ့ႏြဵအတျကးေလ္ာံမညးဒ အပငးႀကီ့ထျာ့ႏႈနး့တနး႔ေနမညး၈

ေလထုကုိ ညစးညမး့ေစသညးံသမာ့႐ုိ့က္မဟုတးေသာ အရာမ္ာ့

(UNCONVETIONAL POLLUTANTS)

ASTHETIC DEGRATION ေခၚ ပႆဒပ္ကးေစေသာအရာမ္ာ့ ေလထု၏ သျငး်ပငးလကၡဏာႏြငးံ ဓာတု

ဖျဲ႕စညး့ပုဵကုိပါ ပ္ကး်ပာ့ယုိယျငး့ေစေသာအရာမ္ာ့်ဖစးသညး၈ ဥပမာ ဆူညဵသဵ၇ အနဵ႔ဆုိ့မ္ာ့၇ အလငး့စူ့စူ့
(အလငး့ညစးညမး့မႈ) ယငး့တုိ႔ကာ့ အသကးအႏၲရာယးမရြိႏုိငး၈ သုိ႔ေသား ဘွအရညးအေသျ့နိမးံက္ေစသညး၈

ယငး့တုိ႔အထဲတျငး မႀကဵစညးအပးရာေသာ အရာမ္ာ့လညး့ပါသညး၈ စကး႐ုဵေခါငး့တုိငးမြ ေညႇားနဵ႔နဵေနသ်ဖငးံ

အနဵ႔ေပ္ာကးလုိေပ္ာကး်ငာ့ေရႊဥာဏးကျနး႕ကာ မီ့ခုိ့ေခါငး့တုိငးထဲေရေမႊ့ ်ဖနး့သညး၈ အန႔ဵေပ္ာကးေဆ့ ODOR
MASKANTS ဟုေခၚသညး၈ ကာ့ေဘားဒီထုႏြကးသဵ၇ အသဵခ္ဲ႕စကးတုိငး့အဆမဲံ က္ယးေလာငးစျာဖျငးံ်ခငး့၇
မီ့မ္ာ့ထိနးထိနးၿငိိ့ေအာငးထျနး့ထာ့်ခငး့ (နကၡတးတာရာၾကညံးသူမ္ာ့အတျကး အေႏြာငးံအယြကး်ဖစးေစသညး၈

13
လူတုိ႔၏ က္နး့မာေရ့အေပၚ
သကးေရာကးမ္ာ့

ႏြစးစဥး ေလထုညစးညမး့မႈႏြငးံ ပတးသတးဆကးႏျယးရာ

ေရာဂါေွဒနာမ္ာ့ေၾကာငးံ လူ (၂) သနး့မြ (၃) သနး့အ
တျငး့ သကးတမး့ေစံမေနရဘဲ ေစာစီ့စျာေသဆုဵ့ေနၾက
ရသညးဟု ကမၻာံက္နး့မာေရ့အဖျဲ႕ကဆုိသညး၈ ညစး
ညမး့ေသာ ေလထုေၾကာငးံ ေရာဂါဘယရ်ခငး့သညး
ထုိေလထုထဲပါ ညစးညမး့ေသာအရာ၏ ်ပငး့အာ့၇
ယငး့အရာမ္ာ့ ႏြငးံ ထိေတျ႕မႈၾကာ်မငးံခ္ိနး၇ အသကး၇
အရျယးႏြငးံ ပငးကုိယး အမာခဵ က္နး့မာေရ့အေ်ခအေန
ေပၚတျငး မူတညးသညး၈

ခႏၶာကုိယးတျငး့သုွ
ိ႔ ငးရာလမး့ေၾကာငး့

အသကး႐ႈလမး့ေၾကာငး့မြ အမ္ာ့ဆုဵ့ွငးသညးံနညး့
တူ အေရ်ပာ့၇ အစာ့အစာႏြငးံ ေရတုိ႔မြတစးဆငးံလညး့ ွငး
ေရာကးႏုိငးသညး၈

အႏၲရာယးက္ေရာကးႏုိငးစရာအလာ့

အလာမ္ာ့သူမ္ာ့

ကေလ့သူငယး၇ သကးႀကီ့ရျယးအုိမ္ာ့၇ အဆုတးေရာ

ဂါ၇ ႏြလုဵ့ေရဂါပငးကုိယးအခဵရြိသူမ္ာ့၈

14
်ဖစးပျာ့ႏုိငးေသာ ေရာဂါေွဒနာမ္ာ့

ေယဘူယ္ - အသကး႐ႈလမး့ေၾကာငး့ဆုိငးရာေရာဂါမ္ာ့၇ အဆုတးကငးဆာႏြငးံ ႏြလုဵ့႐ုတးတရကး အ တုိကးအခုိကး

ခဵရ်ခငး့၈
ွိေသသ - ဓာတ္တုိးမႈအားေကာင္းသည့္ ဆာလ္ဖာဒုိင္ ေအာက္ ဆုိဒ္၊ ႏုိက္ႀတဳိဂ်င္ေအာက္ဆုိက္ဒ္ ဓာတ္ေငြ႕မ်ား
ႏွင့္ အုိဇုန္းဓာတ္ေငြ႕မ်ားသည္ အလြန္ႏူးည့ံသည့္ မ်က္ေစ့ႏွင့္ အသက္႐ႈလမ္းေၾကာင္းမ်ားကုိ ယုိ
ယြင္းေစ ႏုိင္သည္။

PM2.5 - အရျယးအစာ့ေသ့သ်ဖငးံ အဆုတး၏ အနကး႐ႈိငး့ဆုဵ့အပုိငး့တုိငး ွငးေရာကး အနညးထုိငးႏုိငးသကဲံသုိ႔

သတၱဳဓာတးမ္ာ့ႏြငးံ အ်ခာ့HAP (အႏၱရာယး်ဖစးေစႏုိငးသညးံ ေလထုကုိ ညစးညမး့ေစေသာအရာမ္ာ့) ကုိ ထုိဖုနးမႈနး႔
တုိ႔၏ မ္ကးႏြာ်ပငးေပၚတျငး တငးယူသယးေဆာငးသျာ့ႏုိငးသ်ဖငးံ ထုိအရာမ္ာ့လညး့ အဆုတး၏ အနကး႐ႈိငး့ဆုဵ့
အပုိငး့ကုိ ေရာကးသျာ့ကာ အဆုတးလုပးငနး့စျမး့ေဆာငးရညးကုိ ယုိယျငး့ေစသညး၈ ထုိအခါ ႏြလုဵ့ကုိပါ ထိခုိကးလာ
သညး၈ ထုိအခါ အဆုတးအေ်ခထဲတျငး ေရ (ခၽျဲ၇ သလိပး၇ သာ့နဵရညးမ္ာ့) မ္ာ့၇ မ္ာ့လာကာ ႏြလုဵ့ယုိယျငး့်ခငး့
(HEART FAILURE) ်ဖစးလာႏုိငးသညး၈

ကေလ့မ္ာ့တျငးလညး့ ေလထု ထဲပါ အခုိ့အေငျ႕မ္ာ့ေၾကာငးံ ကေလ့ပနး့နာရငးၾကပးေရာဂါ (CHILDHOOD

ASTHMA) ရတတးသညး၈

ကာဗျနးမုိေနာကးဆုိဒးဓာတးေငျ႕ေၾကာငးံ ကာဗျနးမုိေနာကးဆုိဒးဓာတးေငျ႕အဆိပးသငးံမႈ ( CARBONMONOXIDE

POISONING) ်ဖစးႏုိငးသညး၈ ေသတတးသညး၈

ဓာတးဆီထဲပါေသာ ခဲ (LEADED GASOLINE) ေၾကာငးံ ခဲအဆိပးသငးံႏုိငးသညး၈ ခဲဆိပးသငးံ (LEAD

POISIONING) ်ဖစးလြ္ငး ဦ့ေႏြာကးရြိ အဓိကက္သညးံ ႏ္ဴ႐ုနး့ (နာံဗးဆဲလးမ္ာ့ထဵ ေစံေဆားမႈမ္ာ့ ပို႔ပ့ရေသာ
နာံဗးေၾကာမြ္ငးမမ္ာ့်ဖငးံ ဖျဲ႕စညး့ထာ့ေသာအရာ) NEURONES မ္ာ့ကုိ ပ္ကးစီ့ေစသညး၈ ထုိအခါ ႐ုပးပုိငး့ဆုိငးရာႏြငးံ
စိတးပုိငး့ဆုိငးရာႏြစးရပးလုဵ့ ခ္ဳိ႕ယျငး့လာႏုိငးသညး၈ ဖျဵ႕ၿဖဳိ့တုိငး့တကးမႈရပးတနး႔သျာ့ႏုိငးသညး၈

နာတာ႐ြညးေရာဂါမ္ာ့

ေလ်ပျနးေရာငးေရာဂါ (BRONCHITIS)

ေလ်ပျနးအႀကီ့၇ အေသ့အကုနး အၿမဲေရာငးရမး့ေနသညး၈ ခၽျဲထေနမညး၈ ေခ္ာငး့ဆုိ့၇ ရငးဘတးေအာငးံႏုိငးသညး၈

ေလလြညံးွငးထျကးလမး့ေၾကာငး့ရြိ ၾကျကးသာ့မ္ာ့ ညႇစ္ထားသျဖင့္ ေလလမ္းေၾကာင္းမ်ားက်ဥ္းလာမည္။

နာတာရွည္ေလျပြန္ပိတ္ေရာဂါ CHRONIC OBSTRUCTIVE LUNG DISEASE (COPD)

ေလျပြန္မ်ား အၿမဲက်ဳံ႕ေနၿပီး ေလအိတ္ငယ္မ်ား (ALVEOLI) ကုိေပါက္ကြဲ ပ်က္စီးေစသည္။ အခ်ဳိ႕က အဆုတ္

ပြေရာဂါ (အဲမ္ဖုိင္စီးမား၊ EMPHYSEMA) ဟုေခၚသည္။ ယင္းေရာဂါ နာတာရွည္ျဖစ္လာပါက တစ္ကုိယ္လုံး
ေဖာေယာင္လာကာ ႏွလုံးယုိယြင္းတတ္သည္။ အဆုိပါေရာဂါကုိ ျဖစ္ေစေသာ အေၾကာင္းအရင္းထဲတြင္ ေလထုကုိ
ညစ္ညမ္းေစသည့္ ေဆးလိပ္ေငြ႕ ( ENVIRONMENTAL TOBACCO SMOKE - ETS ဟုေခၚ)လည္းပါသည္။

15
 အပင္မ်ားအေပၚ
သက္ေရာက္မႈမ်ား

အပငးမ္ာ့ပ္ကးစီ့ေစေသာ နညး့လမး့ (ဿ) မ္ဳိ့ရြိ သညး၈

တုိကး႐ုိကးအဆိပးသငးံ်ခငး့

အပငး၇ အရျကးမ္ာ့၏ ဆဲလးအေ်မႇ့ပါ့ကုိ ပ္ကးစီ့ေစ

သညး၈ ထုိ႔ေနာကး CHLOROSIS ကလုိ႐ုိ့ဆစး(စး) ေခၚ
အရျကးမ္ာ့ေပၚရြိ အစိမး့ေရာငး ကလုိ႐ုိဖငး့(လး)မ္ာ့ကၽျတး
သျာ့ကာ အရျကးမ္ာ့ေပၚတျငး အစကး၇ အကျကးမ္ာ့ေပၚ
လာသညး၈ ညႇုိ့ေရားလာသညး၈ တစးပငးလုဵ့ညႇဳိ့ေသသျာ့
သညး အထိ်ဖစးႏုိငးသညး၈

ဓာတုပစၥညးမ္ာ့ႏြငးံ ဓာတး်ပဳ်ခငး့

ဥပမာ အီသုိငး့လငး့ - ေမားေတားယာဥးအိတးေဇာက

ထျကးလာေသာ အခုိ့အေငျ႕၇ ေရနဵခ္ကးစကး႐ုဵမ္ာ့ႏြငးံ
ဓာတုကုနးထုတးစကး႐ုဵမ္ာ့မြ ထျကးေသာ အခုိ့အေငျ႕မ္ာ့
ထဲတျငးပါသညး၈ ဇီွ်ဖစးပ္ကးမႈ ထိနး့ညႇိပစၥညး့ သုိ႔မဟုတး
အပငးေဟားမုနး့သဖျယးဓာတး်ပဳကာ၇ အပငးမ္ာ့၏ ပဵုမြနး
ႀကီ့ထျာ့ဖျဵ႔ၿဖိဳ့မႈပဵုစဵကို ယိုယျငး့တိမး့ေစာငး့ေစသညး၈ ထို
အခ္ကးအရ၇ အခ္ဳိ႕သိပၸဵပညာရြငးမ္ာ့က ဥေရာပႏြငးံ
ေ်မာကးအေမရိကတိုကးရြိသစးေတာမ္ာ့ ်ပဳနး့တီ့ရ်ခငး့
မြာအေငျ႕ပ္ဵ႕လျယးေသာ ေအားဂဲနစးၿဒပးေပါငး့ (VOC)
ေၾကာငး႔ဟု ဆိုသညး၈

16
 ေလထုညစးညမး့မႈႏြငးံ
ဘိုငးေအာ႔စးဖီ့ယာ့(သကးရြိကမၻာ)

ေလထု (အကးတးေမာ႔စးဖီ့ယာ့ ATMOSPHERE)

ညစးညမး့မႈကို TRPOSPHERE ထ႐ုိေပါ႔စးဖီ့ယာ့
(ကမၻာေ်မ်ပငးအထကး(၅) မိုငးမြ ှ၂ မိုငးအကျာရြိ
အိုဇုနး့လျႊာအထကးနာ့တျငးရ)ြိ ေအာကးပိုငး့တို႔
တျငး က္ယးက္ယး်ပနး႔်ပနး႔ေတျ႔ရသညး၈

ေလထုညစးညမး့မႈအတိုငး့အတာအလိုကးေလထုကို
(၀) လျႊာကိုပိုငး့်ခာ့ႏိုငးသညး၈

ပထမအလျႊာ

ေ်မမြမီတာ(ှွွ)အကျာ ေယဘုယ္အာ့်ဖငး႔ ၿမိဳ႕်ပ

ေလထုကပိုညစးညမး့သညး၈ ွိေသသအာ့်ဖငး႔ စကး
မႈဧရိယာကပိုဆို့သညး၈ ထိုအလျႊာရြိညစးညမး့အရာ
တို႔ကိုအပငးမ္ာ့၇ ေရမ္ကးႏြာ်ပငးႏြငး႔အေဆာကးအဦ့
မ္ာ့က စုပးယူဖယးရြာ့ေပ့သညး၈

ဒုတိယအလျႊာ

မီတာ (ှွွ) မြ (ဿွွွ) အကျာ ညစးညမး့ေစေသာ

အရာပမာဏအာ့်ဖငးံ နညး့ပါ့စျာရြိေနသညး၈ ထိုအ
လျႊာရြိေလစီ့ေၾကာငး့၇ မို့ဖျာ့၇ မို့၇ ႏြငး့ႏြငး႔ ႏြငး့်ဖဴ
မ္ာ့ကလမး့ေၾကာငး့လျဲဖယး၇ ဖယးရြာ့ေပ့သညး၈ အ
ခ္ဳိ႕ကိုမို့၇ ႏြငး့တို႔အတျငး့ေပ္ား ွငးေစ်ခငး့်ဖငးံ ပမာဏ
ေလ္ာ႔က္ေစသညး၈

17
 တတိယအလျႊာ

ထိုအလျႊာမြ TROPOSPHERE အေရာကး၇ ေ်မာကးမ္ာ့စျာေသာေရေငျ႔၇ မို့တိမး့ေတာငးတို႔်ဖငးံ်ပညံး ွေနသညး၈

မို့တိမးမ္ာ့ထဲရြိ ေရစကးေရေပါကးမ္ာ့အတျငး့ ညစးညမး့ေစေသာအရာမ္ာ့ေပ္ားွငးေစကာ၇ ေ်မေပၚသို႔မို့အ်ဖစး
ရျာခ္ေစသညး၈ မီ့ေတာငးေပါကးကျဲ်ခငး့၇ ႏ္ဴကလီယာစျမး့အငးေပါကးကျဲ်ခငး့ႏြငးံ အလငး့ေရာငး၇ ဓာတုပစၥညး့
မ္ာ့ဓာတး်ပဳ်ခငး့တို႔မြ ထျကးေပၚေသာအရာမ္ာ့မူ ေလစီ့ေၾကာငး့ေရျလ္ာ့မႈေႏြ့ေကျ့ေသာ STRATOSPHERE
အလျႊာထဲတျငး ကာလရြညးၾကာစျာတညးရြိႏိုငးသညး၈

သကးရြိကမာၻ (BIOSPHERE) ေပၚသကးေရာကးမႈမ္ာ့

ေလထု(ATMOSPHERE)ထဲတျငးမူလကထဲကရြိေနေသာေရ၇ ေအာငးဆီဂ္ငး၇ ေနမြလာေသာခရမး့လျနး

ေရာငးၿခညးစသညးံ ေလထုကိုညစးညမး့ေစေသာ ပငးရငး့အရာ (PRIMARY POLLUTANTS) မ္ာ့ဓာတး်ပဳရာက၇
ေလထုကိုညစးညမး့ေစေသာ ဆငးံပျာ့အရာမ္ာ့ (SECONDARY POLLUTANTS ) ေလထုထဲမြာ်ဖစးေပၚလာ
သညး၈

ယငး့တုိ႔ေၾကာငးံေ်မႀကီ့၇ အပငး၇ သီ့ႏြဵ၇ တိရစာၧနးမ္ာ့ႏြငးံ လူမ္ာ့တို႔အေပၚတျငး ဆို့က္ဳိ့မ္ာ့က္ေရာကး

ေစသညး၈

18
 မို့ေလွသႏြငးံ
ေလထုညစးညမး့မႈ

မို့ေလွသ

METEREOLOGY ေလထုဖျဲ႕စညး့မႈ၇ ေလထု

တျငးပါွငးေသာအရာမ္ာ့ ေ်ပာငး့လဲမႈအေလံအထ
ကိုေလံလာေသာဘာသာရပး၈ မို့ေလွသက ေလထု
ညစးညမး့မႈကို အတိုငး့အတာအတိမးအနကးကို ဆဵု့
အ်ဖတး်ပဳႏိုငးသညး၈

ေလ - ေလတိုကးႏႈနး့ႏြငး႔ေလေၾကာငး့လာ့ရာ
( ဦ့တညးရာ အရပး ) က ေလထုကို ညစးညမး့ေစ
ေသာအရာမ္ာ့ ပ္ဵ႕ဵ ႏဵြ်ခငး့ႏြငးံ ပါွငးမႈႀကဲပါ့သျာ့ေစ
်ခငး့ကို အဆဵု့အ်ဖတး်ပဳသညး၈ ယငး့ကို ပငးမမို့ေလ
ွသအခ္ကးအလကး PRIMARY METEREO-
LOGICAL FACTOR ဟုေခၚသညး၈

ႏြငး့က္်ခငး့၇ မို့ရျာ်ခငး့၇ စိုထိုငး့ဆႏြငးံ ေနေရာငး်ခညး

်ဖာထျကးမႈ - ေလထုကို ညစးညမး့ေစေသာအရာ
မ္ာ့ ပ္ဵ႕ႏြဵ႔မႈကို သျယးွိုကး၊ထိနး့ခ္ဳပးေပ့သညး၈ ယငး့
တို႔ကို ဆငး႔ပျာ့ မို့ေလွသအခ္ကးအလကး SECON-
DARY METEREOLOGICAL FACTOR ဟုေခၚ
သညး၈

19
ပထွီ

ကမၻာ၏ပဵုသ႑နးႏြငး႔တညးရြိေနပဵုတို႔ေၾကာငး႔၇ ွငး႐ုိ့စျနး့မ္ာ့ထကး အီေကျတာမြာေနစျမး့အငး မ္ာ့မ္ာ့စာ့

စာ့ရသညး၈ ်ဖာထျကးေရာငး်ခညးမ္ာ့ကမူ လတၱီတျဒးမ္ဥး့တစးေလြ္ာကးအညီမြ္ပ္ဵ ႕ႏြဵ႔ေနသညး၈ ထို႔ေၾကာငးံအီေကျ
တာွငး႐ုိ့စျနးမ္ာ့ထကးပိုပူေႏျ့သညး၈ ဘကးမြ္ေစေသာအာ့်ဖငးံ အီေကျတာမြ အပူစျမး့အငးကို ေလမ္ာ့ကဲံသို႔
ွငး႐ုိ့စျနးထဵေရာကးေစ်ပနးသညး၈

ေလထုကို ညစးညမး့ေစေသာအရာမ္ာ့တို႔သညးလညး့ ယငး့နညး့တူ အီေကျတာမြွငး႐ုိ့စျနး့သို႔ပ္ဵ႕လျငး႔

ေစသညး၈ ပမာဏေလ္ာ႔က္သျာ့ေစသညး၈ ထိုစနစးအရ ေန႔ဖကးတျငးေ်မ်ပငးႏြငးံ ပငးလယးတျငးေလညြငး့တို႔
တိုကးခတးကာ ေတာငးၾကာ့မ္ာ့ထဲတျငးေလထနးသညး၈

ေန႔ဘကးတျငးေ်မကေရထကးအရငးပူေႏျ့သညး၈ ေ်မ်ပငးအထကးရြိ ေလလညး့ပူေႏျ့၇ ေပါ႔ပါ့ကာၾကျတကး

လာသညး၈ ရလဒးအေန်ဖငးံ သမုဒၵရာထကးက ေအ့၊ေလ့ေသာေလမ္ာ့ကေ်မ်ပငးဆီသို႔ ေလညြငး့ေလ့မ္ာ့
ဖနး့တီ့ေစလျႊတးလိုကးသညး၈ ထိုေလညႇငး့မ္ာ့က ပငးလယးေရမ္ကးႏြာ်ပငးအထကးတျငး ်ဖစးေပၚေနေသာေလထု
ကို ညစးညမး့ေစသညးံအရာမ္ာ့ကို ကုနး့တျငး့သို႔ေဆာငးၾကဥး့သျာ့သညး၈

ညေနပိုငး့ေရာကးလာေသာအခါ ေ်မ်ပငးႏြငးံေ်မ်ပငးအထကးကေလသညး သမုဒၵရာထကးက ေလထကး်မနး

်မနးးေအ့လာ်ပီ့ ထိုေလေအ့ကကုနး့ေပၚရြိေလထုကို ညစးညမး့ေစသညးံပစၥညး့မ္ာ့ကို ပငးလယးအတျငး့သို႔
သယးေဆာငးသျာ့သညး၈ သို႔ေသားနဵနကးခငး့ေလညႇငး့က ယငး့အရာမ္ာ့ကိုကုနး့တျငး့သို႔ ်ပနးသယးသျငး့ လာ
သညး၈

ေတာငးၾကာ့ေလမ္ာ့ - ေတာငးၾကာ့ေစာကးအတိမး့၇ အနကး(အၿမငး႔) ကိုလိုကးကာ အပူခ္ိနးေ်ပာငး့လဲ

ေနသညး၈ ေတာငးၾကာ့ ေ်မ၇ ေ်မ်ပငးထကးကေလက ်မနး်မနးေႏျ့လာကာေန႔ဘကးတျငးေရႊ႕လ္ာ့သညး၈ ညဘကး
တျငးမူေ်ပာငး့်ပနး၈ ေတာငး ၾကာ့ေလထဲရြိ ညစးညမး့ေစေသာအရာမ္ာ့ပ္ဵ ႔ႏ႔ြဵပုဵကိုခနး႔မြနး့၊မရ၈

ေဒသတစးခုရြိ ရာသီဥတုသညး ေရရရြိမႈႏြငးံ ေရအေငျ႔ပ္ဵမႈ၇ ေနေရာငး်ခညးေရာငး်ပနးဟပးမႈ၇ အပူကိုထိနး့

ထာ့ႏိုငးစျမး့၇ ေ်မ်ပငးအသျငး်ပငးႏြငး႔ထိုေဒသ၏ဖျဲ႔စညး့ပဵုစသညးံတို႔ေပၚတျငးမူတညးသညး၈

ေလထုညစးညမး့ေစေသာအရာမ္ာ့ႏြ ငးံ အပူရြိနးသညးေက့္လကးႏြငးံ စာလြ္ငးၿမိဳ႕်ပေဒသမ္ာ့မြာ ပိုမ္ာ့

သညး၈ လူဦ့ေရထူ ထပးမ္ာ့်ပာ့လာမႈ၇ အပူရြိနးထုတးလႊတးမႈ်မငး႔မာ့လာ်ခငး့ကာ့ အိတးေဇာအခို့ေငျ႕မ္ာ့၇
စကး႐ုဵအလုပးမ္ာ့က ထုတးလျႊငး႔ေသာေနေသာအရာမ္ာ့ႏြငးံ တိုကးတာအေဆာကးအဦမ္ာ့ (ေကာနးခရိေတာ
အုပးမ္ာ့ CONCRETE JUNGLES) တို႔ကၿမိဳ႕်ပမ္ာ့တျငး ရာသီဥတုငယး MICRO CLIMATE ကို်ဖစးေပၚေစသညး၈

မို့ေလွသအေ်ခအေန (WEATHER)

ေန႔ဘကးတျငး ေနေရာငးေၾကာငး႔ေ်မႏြငး႔ေလပူေႏျ့လာသညး၈ ေလထုကိုညစးညမး့ေစေသာ အရာမ္ာ့ကို

ထိုေလပူေႏျ့မ္ာ့က ပငး႔ေ်မႇာကးသယးေဆာငးသျာ့သညး၈ ေလေအ့မ္ာ့ကနိမး႔ရာသို႔ ဆငး့လာကာ ေလထုထဲရြိ
ပစၥညး့မ္ာ့ကိုေတာငးလိုကးေရာေမျပစးသညး၈ သာမာနးအေနအထာ့မ္ာ့တျငး ကမၻာေ်မ်ပငးႏြငံး နီ့ေသာေလ၏
အပူခ္ိနးသညး အ်မငး႔သို႔ေရာကးေလ ေလေအ့ေလ်ဖစးပါသညး၈ ေနွငးသျာ့သညးႏြငံးအမြ္ ေ်မ်ပငးေလက
ေကာငး့ကငးေလထကး ်မနး်မနးေအ့လာကာ အပူေ်ပာငး့်ပနးလနး်ခငး့ THERMAL INVERSION ကို်ဖစးေစ
သညး၈

20
 ထိုသို႔ပူ၊ေပါ႔ေသာေလကအေပၚေရာကးေနကာ၇ ေအ့၊ေလ့လဵေသာ ေလေအာကးေရာကးလာေသာအခါ
အပူခ္ိနး်မငး႔တကးေနေသာ အ်မငး႔အကျာအေွ့က္ယးေသာေနရာတျငး ေလထုထဲရြိ ညစးညမး့ေစေသာ အရာ
မ္ာ့ေတာငးလုိကးေရာသမသျာ့်ခငး့ကုိ ခ္ဳိ့ႏြိမးထာ့သကဲံသုိ႔်ဖစးသျာ့သညး၈ အ်မငးံေပက ေလထုသိပးသညး့ဆ
မညီမညာေသာအလႊာ၏ သကးေရာကးမႈကုိ မေက္ားလႊာ့ႏုိငးေသာအခါ အပူခ္ိနးကလညး့ ေလ္ာံက္ေနေသာ
အခါမြာ “အပူေ်ပာငး့်ပနးလနး်ခငး့” ်ဖစးႏုိငးသညး၈ ထုိသုိ႔ ရကးၾကာၾကာ အပူေ်ပာငး့်ပနးလနး်ခငး့်ဖစးေနလြ္ငး
ေလထုညစးညမး့မႈတစးခု်ဖစးေသာ “SMOG” မီ့ခု့်မဴ်ဖစးႏုိငးေသ့သညး၈ မုိ့၇ ႏြငး့၇ ်မဴႏြငးံ မုိ့သိ့တုိ႔သညး
ေလထုထဲရြိ ညစးညမး့ေစေသာအရာမ္ာ့ကုိ ေ်မေပၚအေရာကး်ပနးယူေဆာငးလာၾကသညး၈

ေလ (WIND)

အီေကျတာႏြငးံ ွငး႐ုိ့စျနး့အၾကာ့ အပူခ္ိနး်ခာ့နာ့မႈေၾကာငးံ ေလထုပ္ဵ႕ႏြဵ႕သညး၈ ေလထုထဲတျငးပါွငးမႈ

ပမာဏ ေလ္ာံႏုိငးေစသညး၈ ေလ်ပငး့ေလ အပူခ္ိနးမ္ာ့ေလ၈ ဓာတးေငျ႕ႏြငးံ ဖုနး၇ အမႈနးမ္ာ့ မ္ာ့မ္ာ့ပ္ဵ႕ႏြဵ႕ေလပငး၈
မီ့ခုိ့ေခါငး့တုိငးတစးခုက ထျကးလာေသာမီ့ခုိ့တနး့ (PLUME) သညး ေန႔တစးေန႔၏ အေ်ခအေနကုိလုိကး၊
ေ်ပာငး့သညးအ်ပငး ရြိေနေသာ တိမးထု၏ဒီဂရီ၇ စုိထုိငး့ဆႏြငးံ ထုိေဒသရြိ အပူခ္ိနးတုိ႔ ေပၚတျငးလညး့ မူတညး
သညး၈

21
အကးဆစးအနညးက္်ခငး့
ACID DEPOSITION

ေလထဲမြ စုိစျတး အကးဆစးအနညးက္ေရ သုိ႔မဟုတး

ေ်ခာကးေသျ႕ေသာာ အကးဆစးအမႈနးမ္ာ့က္လာ်ခငး့ကုိ
ACID DEPOSITION ဟုေခၚသညး၈ အဂၤလနးႏုိငးငဵ၇
မနးခ္ကးစတာၿမဳိ႕တျငး ေလ၏ ဓာတုေဗဒကုိ ေလံလာေန
ေသာ အဂၤလိပးသိပၸဵပညာရြငး ROBERT ANGUS SMITH
က “အကးဆစးမုိ့ ACID RAIN” ဟု ှ၅၂ွ ်ပညံႏ
း ြစးတင
ျ း
စတငးေခၚေွၚသုဵ့စျဲသညး၈

ပီအိပးခ္း (pH) ႏြငးံ ေလထု၏

အကးဆစးဂုဏးသတိၱ

အကးဆစး်ဖစးမႈကုိ pH ႏြငးံ်ပသညး၈ အရညးတစးမ္ဳိ့

မ္ဳိ့ထဲပါ ဟုိကးၿဒဳိဂ္ငးအုိငး့ယျနး့ပမာဏ၏ အႏႈတးေလာံ
ဂရစးသငး(မး)ကုိ pH ဟုေခၚသညး၈ pH စေက့လးမြာ (ွ)
မြစကာ (ှ၁)မြာဆုဵ့သညး၈ အလညးေခါငးရြိ ကိနး့က (၄)၈
pH (7)ဟုဆုိ်ခငး့မြာ “ၾကာ့ေန” အကးဆစးလညး့မဟုတး၇
အယးလးကာလီ (ေဘံစး)လညး့မဟုတး၈ ထုိ႔ေၾကာငးံ pH
တနးဖုိ့ (VALUE - ရာခုိငးႏႈနး့ PERECENTAGE မဟုတး)
(၄) ေအာကးေရာကးေလ အကးဆစး်ဖစးေလ (၄) ထကး
မ္ာ့ေလ အယးလးကာလီ်ဖစးေလေလပငး၈

ပုဵမြနး မုိ့ေရသနး႔၏ pHမြာ (၂.၃) ွနး့က္ငး ေလထဲပါ

ကာဗျနးဒုိငးေအာကးဆုိဒး ဓာတးေငျ႕ႏြငးံ မုိ့ေရေပါငး့ကာ
“ကာေဘားနစးအကးဆစးေပ္ာံ ” WEAK CARBONIC
ACID ်ဖစးလာေသာေၾကာငးံ်ဖစးသညး၈

22
 မီ့ေတာငးကထုတးလႊတးေသာ အခုိ့အေငျ႕မ္ာ့ ဇီွပစၥညး့ေဆျ့ေ်မ႕်ခငး့ ၇ သမုဒၵရာေလထဲပါကလုိရငး့ႏြငးံ
ဆာလးဖိတးမ္ာ့ေၾကာငးံ မုိ့ေရ၏ pH (၂) ေအာကးသုိ႔ ေရာကးသျာ့ႏုိငးသကဲံသုိ႔ အယးလကာလီဖုနးမႈနး႔မ္ာ့
ေၾကာငးံလညး့ မုိ့ေရ၏ pH (၄)အထကးသုိ႔ တကးသျာ့ႏုိငးသညး၈ အယးလးကာလီဖုနးမႈနး႔ေ်ခာကးမ္ာ့က မုိ့ေရအကး
ဆကး်ဖစးမႈကုိ ေခ္ဖ္ကးေပ့ႏုိငးသညး၈

အကးဆစးမုိ့ဟုဆုိေသားလညး့ “မုိ့” တစးမ္ဳိ့တညး့မဟုတး၈ ်မဴ၇ ႏြငး့၇ ေရေငျ႕မႈနး၇ ႏြငး့မႈနး၇ ေ်ခာကးေသျ႕ေသာ

ဆာလးဖိတး၇ ႏုိကးႀတိတးႏြငးံ ကလု႐ုိဒးအမႈနးမ္ာ့ အနညးက္်ခငး့ (အကးဆစးႏြငး့၇ အကးဆစး်ဖဴ၇ အကးဆစးအမႈနး )
်ဖစးႏုိငးသညး၈

သကးေရာကးမႈမ္ာ့

ေရေနသတၱွါမ္ာ့အေပၚသကးေရာကးမႈ

ေရ၏ pH (၂) ေအာကးေရာကးပါက ငါ့ေပါကး၇ ငါ့သနးႏြငးံ ငါ့ဥမ္ာ့ ပ္ကးစီ့ႏုိငးသညး၈ (ယငး့ငါ့မ္ာ့

အစာ့အစာ်ဖငးံအာ့ထာ့ရေသာ ေရညႇိ၇ ေရေအ့ပငးမ္ာ့၇ အငး့ဆကးပုိ့မ္ာ့ႏြငးံ ေက္ာ႐ုိ့မဲံသတၱ ွါမ္ာ့ ထုိpH တျငး
ေသေၾကပ္ကးစီ့ေသာေၾကာငးံ်ဖစးသညး )

pH (၂) ေအာကးေရာကးပါက ဆယးလးမျနးကဲံသုိ႔ေသာ အရျယးေရာကးၿပီ့သာ့ ငါ့မ္ာ့ေသႏုိငးသညး၈ ငါ့ၾကငး့၇

ငါ့သုိငး့ကဲံသုိ႔ေသာ ငါ့မ္ာ့က ခဵႏုိငးရညးရြိသညး၈

အကးဆစး်ဖစးေနေသာ်မစးေရ၇ ကနးေရတုိ႔၏ ေၾကာကးစရာေကာငး့ေသာ သကးေရာကးမႈတစးခုမြာ ကနးၾကမး့

်ပငး၇ ်မစးၾကမး့်ပငးရြိ ေ်မသာ့၇ ေက္ာကးသာ့မ္ာ့ထဲက ်ပဒါ့ႏြငးံ အလူမီနီယမးကဲံသုိ႔ေသာ သတၱဳဓာတးမ္ာ့ ထျကးလာ
ေစႏုိငးစျမး့ရြိ်ခငး့်ဖစးသညး၈

သစးေတာပ္ကးစီ့်ခငး့

ေ်မသာ့ထဲတျငး အကးဆစးဓာတးေခ္ဖ္ကးႏုိငးစျမး့ရြိသညးံ သဘာွၾကာ့ခဵ ဓာတုပစၥညး့ (CATIONS) မ္ာ့

(ကယးလးဆယမး၇ မဂၢနီစီယမး) သညး ေ်မသာ့ကုိအကးဆစးမို့စာ့သ်ဖငးံ ဆုဵ့ပါ့သျာ့သညး၈ ထုိဓာတးပစၥညး့တု႔ိအစာ့
ေ်မသာ့ထဲသုိ႔ ဟုိကးၿဒဳိဂ္ငးႏြငးံ အလူမီနီယဵကဲံသုိ႔ေသာအ်ခာ့ CATIONမ္ာ့ အစာ့ထုိ့ွငးေရာကးလာသညး၈
ထုိ႔ေၾကာငးံ အပငးမ္ာ့ေသရသညး၈

သစးပငးႏြငးံ ေတာအုပးပ္ကးစီ့ေစေသာ အ်ခာ့အေၾကာငး့မ္ာ့မြာ -

ဓာတးေ်မၾသဇာအထညံးမ္ာ့လြ္ငး ေ်မဆီထဲတျငး ႏုိကးႀတဳိဂ္ငးဓာတးေပါငး့မ္ာ့ ပါွငးမႈမ္ာ့လာကာ အပငးႏြငးံ

ခါ့႐ုိကးသညးံ ဒဏးမခဵႏုိငး်ခငး့၈
အကးဆစးမုိ့ေၾကာငးံ ေ်မေအာကးေရာကးေနေသာ ေ်မေအာကးအကးဆစးေရထဲတျငး အဆိပး်ဖစးသတၱဳ်ဖစး
သညးံ အလူမီနီယဵဓာတး ေပ္ားွငးသျာ့်ခငး့၈
ေလထုညစးညမး့မႈေၾကာငးံ ယုိယျငး့ေနေသာ အပငးမ္ာ့ကုိ အပငးဖ္ကးပုိ့ႏြငးံ အငး့ဆကးပုိ့မ္ာ့က စိတးတုိငး့
က္စာ့ပစးၾက်ခငး့၈

23
 အပငးမ္ာ့၏ အ်မစးမ္ာ့ႏြငးံအတူ ေနေလံရြိေသာ အပငးကုိ အ်ပနးအလြနးအက္ဳိ့်ပဳသညးံ မိတးဖကးမႈိပုိ့မ္ာ့
အကးဆစးမုိ့ေၾကာငးံ ်ပဳနး့တီ့ကုနး်ခငး့၈
ဆာလးဖာဒုိငးေအးဆုိဒး၇ အုိဇုနး့ (သုိ႔မဟုတး) အဆိပး်ဖစးေအားဂဲနစး်ဒပးေပါငး့မ္ာ့ စေသာေလထုကုိ ညစး
ညမး့ေစေသာ အရာမ္ာ့ေၾကာငးံ အပငးမ္ာ့ေသရ်ခငး့၈
အထကးပါ ပတးွနး့က္ငးဆုိငးရာအခ္ကးမ္ာ့အေန်ဖငးံ တစးခ္ကး်ခငး့သာမက သငးံရာႀကဳဵရာ တျဲဖကး စပး
ေပါငး့ကာ အပငးႏြငးံ ေတာအုပးမ္ာ့ကုိ ထပးေဆာငး့ပ္ကးစီ့ေစ်ခငး့ စသညးတုိ႔်ဖစးၾကပါသညး၈

အေဆာကးအဦ၇ ႐ုပးတု၇ ေက္ာကးတုိငးမ္ာ့အေပၚသကးေရာကးမႈ

အေဆာကးအဦမ္ာ့၇ ပနး့ခ္ီကာ့မ္ာ့ႏြငးံ အွတးအစာ့မ္ာ့ ၾကပးခုိ့စျဲသညး၈ မီ့ခုိ့မႈိငး့ကပးသညး၈

ကမၻာံအထငးကရ အေဆာကးအဦမ္ာ့ (တာံဂ္းမဟာလး၈ လငးကျနး့အမြတးတရႏြငးံ ွါရြငးတနးေက္ာကးတုိငး)၇
ေလထုထဲပါ အကးဆစးေငျ႕မ္ာ့ေၾကာငးံ ်ဖညး့်ဖညး့ခ္ငး့ ပျနး့စာ့ကာ အလႊာ့အလႊာ့ကျာက္ေနသညး၈
သမာ့႐ုိ့က္အေဆာကးအဦမ္ာ့၇ သဵကူကျနးကရစးအေဆာကးအဦ၇ လမးတဵတာ့မ္ာ့က သဵႏြငးံ သဵမဏီမ္ာ့
ပဲံရျဲ႕ ကုနးသညး၈ ေဆျ့ေ်မ႕ကုနးသညး၈
ဓာတးတုိ့်ခငး့ေၾကာငးံ ေဆ့မ္ာ့ကျာ ကုနးသညး၈ ေရားဘာမ္ာ့ ပ္ကးစီ့ကုနးသညး၈
ထုဵ့ေက္ာကး၇ မာဘယး(လး)ႏြငးံ သဲေက္ာကးအေဆာကးအဦမ္ာ့ ကျာက္ကုနးသညး၈

်မငးကျငး့အကနး ံအသတး႐ြိလာ်ခငး့

ေလထုညစးညမး့လာသ်ဖငးံ မီ့ခို့်မဴထုမ္ာ့ထူထပးလာ်ခငး့၇ ထူထပးစျာက္ဆငး့လာ်ခငးေၾကာငးံ

ၿမိဳ႕တျငး့၏ယာဥးေမာငး့ရာတျငး၇ ေလယာဥးကျငး့မ္ာ့၉ ေေလယာဥးမ္ာ့ဆငး့တကးရာတျငး်မစးတျငး့၉ ကူ့တို႕
ေရယာဥးမ္ာ့ ကူ့သနး့သျာ့လာရာတျငး၇ ်မငးးကျငး့တို့လာက္ဥး့လာသညး၈ မ္ကးေစံတစးဆဵု့မ်မငးရႏိုငးေတာံ ၈
အေမရိကနး်ပညးေထာငးစု အေရြ ံပိုငး့တျငး ေႏျေရာကးၿပီဆိုပးက HAZE BLOB - ေခၚ ်မဴလဵု့ထုေၾကာငးံ
ကီလိုမီတာ ၀ွွွေက္ားလႊမး့်ခဵဳေသာဧရိယာမြာ ်မငးကျငး့၅ွ% တို၇ က္ဥး့ေနၿပီ်ဖစးသညး၈

24
ေလထုညစးညမး့မႈထိနး့ခ္ဴပးေရ့

“DILUTION IS SOLUTION TO
POLLUTION “

ေလထုညစးညမး့မႈ ထိနး့ခ္ဳပးေရ့
ကာလအစပိုငး့၇ အေစာပိုငး့က က္ငးံသဵု့ခဲံ
ေသာ ခ္ဥး့ကပးမႈ်ဖစးပါသညး၈

ေလထုလဲပါညစးညမး့ေသာ အရာ
ပမာဏေလ္ာံေအာငး ေဆာငး႐ျကး်ခငး့၇
<DILUTION> လုပးေသာ သေဘာ
သဘာွကို က္ငးံသဵု့ၾကညးံၾကသညး၈

ဥပမာ- မီ့ခို့ေခါငး့တိုငးမ္ာ့်မြငးံ
ကာ အခို့အေငျ႕မ္ာ့ ေွ့ေွ့လျငးံေအာငး
ႀကိဳ့စာ့ၾကညးံၾကသညး၈ ထိုသို႔ ေလကို
ညစးညမး့ေစေသာအရာပမာဏ ေလ္ာံပါ့
ေစရနးႏြငးံ ေွ့ေွ့လျငးံပ္ဵ႕ေစရနး ႀကိဳ့
ပမး့ခဲံေသာအရငး့အ်မစးမ္ာ့ကာ့ ယခု
အခါ ေလထုညစးညမး့မႈ ်ပႆနာအ်ပငး့
စာ့မ္ာ့ ေပၚလာေစသညးံ အခ္ငး့အရာ
မ္ာ့ လာ်ဖစးေနသညး၈

25
ေလထုကို ညစးညမး့ေစေသာအရာမ္ာ့ထုတးလုပးမႈေလ္ာံခ္်ခငး့၈
အဓိက အရငး့အ်မစးႏြစးခုမြာ၇ သယးယူပို ံေဆာငးေရ့ႏြငးံ စျမး့အငးက႑၈ ထို ံေၾကာငးံ လြ္ပးစစးဓါတး
သဵု့စျဲမႈ ေခ္ျတာ်ခငး့၇ အိမးႏြငးံ ႐ဵု့မ္ာ့တျငးလြ္ပးကာပစၥညး့မ္ာ့တတးဆငး်ခငး့၇ အမ္ာ့်ပညးသူသဵု့ ၿမိဳ ံတျငး့
သယးယူပို႕ေဆာငးေရ့စနစးေကာငး့ထူေထာငးေပ့်ခငး့၇ ယငး့ကို သဘာွပတးွနး့က္ငး သယဵဇာတကို
ထိနး့သိမး့ ေစာငးံေ႐ြာကး်ခငး့ ဟုေခၚသညး၈
ေလာငးစာဆီေခၽျတာ်ခငး့ႏြငးံ ေလစျမး့အငး၇ ေနစျမး့အငး၇ ဇီွစျမး့အငး စသညးံ ေလထုညစးညမး့မႈ
မ႐ြိေစမညးံ စျမး့အငးမ္ာ့ကို ေ်ပာငး့လဲအသဵု့်ပဳ်ခငး့၈
နညး့ပညာမ္ာ့တီတျငး အသဵု့်ပဳ်ခငး့၈
ဖဵုအမႈနးဖယး႐ြာ့်ခငး့၈
အမႈနးစစး၇ ေလစစးဆနးကာမ္ာ့အသဵု့်ပဳ်ခငး့၈ ဆနးကာမ္ာ့ကို ပိတးစ၇ ဖိုငးဘာမြ္ငး၇ ဖနးမြ္ငး၇ သို ံမဟုတး
အကးစးဘကးစးေတာံစးဆဲလူ့လို ံ<စး> ်ပဳလုပးသညး၈ ဖဵု၇ အမႈနးမ္ာ့စုေဆာငး့သညးံ အ႐ြညး (ှွ) မီတာမြ
(ှ၂) မီတာ၇ အက္ယး(ဿ)မီတာမြ (၀) မီတာ႐ိြ ပတၱဴအိတးႀကီ့မ္ာ့အသဵု့်ပဳ်ခငး့၈ (ဖဵုစုပးစကးမ္ာ့ထဲ
တျငးပါေသာအိတးမ္ိဳ့)
သကးၿငိမးလြ္ပးစစးနညး့်ဖငးံ အနညးက္ေစ်ခငး့၈ (လြ္ပးစစးဓါတးအာ့ေပ့စကး႐ဵုမ္ာ့တျငးသဵု့ေလံ႐ြိသညး၈ )
လြ္ပးစစးဓါတးအမ္ာ့အ်ပာ့အသဵု့်ပဳရသညး၈သို ံေသား႐ို့စငး့သညး၈ ထိေရာကးမႈ ၆၆% ႐ြိသညး၈ အမိႈကး
မီ့႐ိႈ ံစကးကထျကးလာေသာ “်ပာ” (ထို်ပာထဲမြာ သတၱဳဓါတး၇ ေက္ာကးမီ့ေသျ့အစအန သို ံမဟုတး အ်ခာ့
အရငး့အ်မစးမ္ာ့က ထျကးေသာ်ပာ မ္ာ့အပါအွငး) မ္ာ့ကိုလညး့ထို သကးၿငိမး လြ္ပးစစးနညး့ အရအနညး
က္ေစေသာနညး့်ဖငးံ စုေဆာငး့ေပ့ထာ့ႏိုငးသညး၈
ဆာလးဖာဖယး႐ြာ့်ခငး့ ၈
ဆာလးပါွငးမႈမ္ာ့ေသာေက္ာကးမီ့ေသျ့အႏုစာ့၇ အစာ့ ဆာလးဖာပါွငးမႈနညး့ေသာ ေလာငးစာအ
စာ့ထို့ အသဵု့်ပဴ်ခငး့၈သနး ံစငးေသာေလာငးစာဆီ သို ံမဟုတး၇ သဘာွဓါတးေငျ ံမ္ာ့ကို ေ်ပာငး့သဵု့်ခငး့၈
ေက္ာကးမီ့ေသျ့ကို ထုချဲ၇ ေရေဆ့ ၇ အေငျ ံအသျငးေ်ပာငး့ေစ်ခငး့်ဖငးံ ၇ ထိုေလာငးစာကို အသဵု့မ်ပဳမီ
ဆာလးဖာ(ကနး ံဓါတး) ႏြငးံ သတၱဳဓါတးမ္ာ့ကို ဖယး႐ြာ့်ခငး့၈ CATALYTIC CONVERTER သဵု့၊ ဆာလးဖာ
်ဒပးစငး၇ ဆာလးဖ္ဴရစးအကးဆစး၇ အမိုနီယမးဆာလးဖိတးတို႔ကို ထုတးလုပးကာ ဆာလးဖာကိုဓာတးတို့
ေပ့ႏိုငးသညး၈

ႏိုကးႀတိဳဂ္ငးေအာကးဆိုကးမ္ာ့ဖယး႐ြာ့်ခငး့

အငးဂ္ငးထဲသို ံေလာငးစာဆီစီ့ဆငး့မႈႏြငးံ ေလအွငးအထျကး ထိနး့ခ္ဳပး်ခငး့၈ ေလာငးစာဆီ႐ိႈ႕ ၿမိြဳကးရာ

တျငးေပ့ရေသာအပူခ္ိနးႏြငးံ ေအာကးဆီဂ္ငးကို ထိနး့လႊတး်ခငး့်ဖငးံ ႏိုကးႀတိဳဂ္ငး ေအာကးဆိုဒး ဓါတး
ေငျ ံမ္ာ့မထျကးေအာငးကာကျယးေပ့ႏိုငး်ခငး့ ကာဗျနးမိုေနာကးဆိုဒး ႏြငးံ ႏိုကးထ႐ိုဂ္ငးေအာကးဆိုဒး ဓါတး
ေငျ႕ ၆ွ % ဖယး႐ြာ့ပစးႏိုငးရနး ပလကးတီနမး၇ အေလဒီယမးႏြငးံ ႐ိုဒီယမး ဓါတးကူ ပစၥညး့ (CATALYST)
မ္ာ့ပါေသာ CATALTIC CONVERTER အသဵု့်ပဳ်ခငး့ ၈

ဟိုကးဒ႐ိုကာဗျနးမ္ာ့ထိနး့ခ္ဳပးမႈ၈
ေလာငးစာဆီကိုအ်ပညးံအ ွေလာငးေစ်ခငး့ႏြငးံေလာငးစာဆီအေငျ ပ္ဵမႈထိနး့ခ္ဳပး်ခငး့နညး့အရ ဖယး႐ြာ့
ႏိုငးသညး၈ ဟိုကးဒ႐ိုကာဗျနးမ္ာ့ႏြငးံ VOC မ္ာ့သညး ေလာငးစာဆီအ်ပညးံအ ွ မေလာငးကၽျမး့ပါက ထျကး
လာသညး၈ ထို႔အတူ ဓါတုစကး႐ဵုမ္ာ့၇ သုတးေဆ့စကး႐ဵုမ္ာ့ အေ်ခာကးေလြ္ားပငးမငး့လုပးငနး့၇ ပလပးစတစး
ထုတးလုပးငနး့၇ ပဵုႏြိပးလုပးငနး့ႏြငးံ အ်ခာ့စကးမႈလုပးငနး့မ္ာ့က ထျကးသညးံ ေပ္ားရညး်ဒပးေပါငး့မ္ာ့ အေငျ႕
ပ္ဵပါက ဟိုကးၿဒိဳကာဗျနးမ္ာ့ထျကးလာသညး၈ ထို ံေၾကာငးံအလဵုပိတးစနစး(CLOSED SYSTEM) သဵု့ပါက

26
FUGITIVE GAS ဟုေခၚေသာ အၾကာ့လပးေနသညးံ ထိုၾကာ့ေခ္ာငးဓါတးေငျ ံမ္ာ့ (ဟိုကးၿဒိဳကာဗျနး
ဓါတးေငျ ံ) ထျကး႐ြိ်ခငး့ကို ေလ္ာ ံေစႏိုငးသညး၈
ေမားေတားယာဥးမ္ာ့တျငး POSITIVE CRANK CASE VENTILATION (PCV) စနစးတတး
ထာ့်ခငး့်ဖငးံ ပစးစတငးမ္ာ့ ပတးွနး့က္ငးမြထျကးလာေသာ ေလာငးစာဆီမ္ာ့၇ အ်ပညးံအွ မေလာငး
ကၽျမး့ေသာ ေလာငးစာဆီ မ္ာ့ကို ဖမး့ယူကာ အငးဂ္ငးထဲသို ံ်ပနးပို ံေလာငးကၽျမး့ေစညး၈ ဤနညး့်ဖငးံ
ဟိုကးၿဒိဳကာဗျနးမ္ာ့အ်ပငးေရာကးမလာႏိုငး၈ ထို႔အတူ အဆို ံ႐ြငးမ္ာ့ (VALVES) ၇ ပိုကးမ္ာ့ႏြငးံ ဆီ
ေလြာငးကနးမ္ာ့ကလျတးထျကးလာေသာ အေငျ႕မ္ာ့ကို ထိနး့ခ္ဳပး်ခငး့်ဖငးံလညး့ ေလအရညးအေသျ့
်မငးံမာ့လာေစႏိုငးသညး၈
စကးမႈလုပးငနး့သဵု့စကးမ္ာ့၏ အိပးေဇာ်ပျနးတိုငးမ္ာ့တျငး၇ မီ့်ပနး႐ိႈ ံစကး- AFTERBURNER
မ္ာ့တပးဆငးေပ့်ခငး့်ဖငးံ VOC မ္ာ့ကို ဖ္ကးဆီ့ပစးႏိုငးသညး၈
ဥပေဒ်ပဌာနး့်ခငး့ ၈
ေလသနး ံဥပေဒ (CLEAN AIR ACT ) ်ပဌာနး့ ေပ့်ခငး့်ဖငးံ မီ့ခို့၇ အနဵ ံဆို့မ္ာ့၇ ႏြငးံ ဆူညဵသဵ
မ္ာ့ေလထုထဲ သို ံ မထူတးလႊတးႏိုငးရနး ဟနး ံတာ့၇ တာ့်မစးေပ့ႏိုငးသညး၈ ဥပေဒ ်ပဌာနး့ ကာလ
အရညးအေသျ့( AIR QUALITY) ကို ထိနး့သိမး့ေပ့ႏိုငးသညး၈ ပဏာမ စဵႏႈနး့( PRIMARY
STANDARD) မ္ာ့ႏြငးံ ဆငးံပျာ့စဵႏႈနး့မ္ာ့ (SECONDARY STANDARD ) ေလထု အရညးအေသျ့
ထိနး့သိမး့ႏိုငးရနး သတးမြတးေပ့်ခငး့ ပဏာမစဵႏႈနး့မ္ာ့်ဖငးံ လူ႔က္နး့မာမႈကို အကာအကျယး ေပ့သညး၈
ဆငးံပျာ့စဵႏႈနး့မ္ာ့ကိုမူ ႐ုပးသတၱဳမ္ာ့၇ သီ့ႏြဵမ္ာ့၇ ရာသီဥတု ်မငးကျငး့ႏြငးံ လူတစးဦ့ခ္ငး့အလိုကး
ေနေကာငး့ထိုငးသာ႐ြိေစရနး ရညးသနး၊ သတးမြတးေပ့ပါသညး၈

27
အိးမးတျငး့၇ အေဆာကးအဦတျငး့
ေလထူညစးညမး့မႈ
INDOOR AIR POLLUTION

INDOOR AIR

စကးမႈလုပးငနး့မဟုတးေသာအေဆာကးအဦအ
တျငး့ ပတးွနး့က္ငးကိုဆိုလိုသညး၈ US-EPA အေမရိ
ကနး်ပညးေထာငးစု ပတးွနး့က္ငးကာကျယးေရ့ ေအ
ဂ္ငးစီက ထိုညစးညမး့မႈကို ်ပညးသူ႔က္နး့မာေရ့ဆိုငး
ရာပဥၥမေ်မာကး ်ပႆနာဟုသတးမြတးသညး၈

အေဆာကးအဦ့ ႐ဵု့၇ ေက္ာငး့၇ အိမး၇ တဲ၇

တိုကးခနး့၇ ေဆ့႐ဵု၇ ဇာတး႐ဵု၇ ကပျဲ႐ဵု၇ စာ့ေသာကးဆိုငး၇
အာ့လဵု့အက္ဵဳ့ွငးသညး၈

28
အတျငး့ေလထု ညစးညမး့ေစေသာအရာမ္ာ့၏ သဘာွႏြငးံ ပမာဏ

ေလထုညစးညမး့ေစေသာ အရာမ္ာ့သညး ်ပငးပေလထုညစးညမး့ေစေသာ အရာမ္ာ့ႏြငးံအတူတူပငး

်ဖစးသညး၈ စကး႐ဵု၇ အလုပး႐ဵု၇ ရပးထဲ၇ ႐ျာထဲ၇ ်ပငးပ ေလာကထဲ႐ြိ ေလထုညစးညမး့ေစေသာ အရာမ္ာ့
ထကးစာလြ္ငး ပမာဏအာ့်ဖငးံ လျနးစျာနညး့သညး၈ သို ံေသားႏိုကးႀတိဳဂ္ငးေအာကးဆိုဒးမ္ာ့၇ ကာဗျနးမိုေနာကးဆိုဒး
မ္ာ့၇ ေလထဲ႐ြိဖုနး၇ အမႈနးႏြငးံ အ်ခာ့ VOC မ္ာ့၏ ပမာဏမြာမူ ်ပငးပေလထုထဲ႐ြိ ပမာဏထကးမ္ာ့သညး၈

အတျငး့ေလထုညစးညမး့ေစေသာအရာမ္ာ့ INDOOR AIR POLLUTANT ႏြငးံထိေတျ႕ရပဵုမြာ

်ပငးပေလထုထဲပါေလညစးညမး့မႈႏြငးံမတူ၈ ေတာကးေလြ္ာကးထိေတျ ံေနရသညး၈ တစးေန႔တာကာလ၏ ၆၂%
ေက္ားအိမးထဲမြာကုနးဆဵု့ေနရေသာ ေမျ့ကငး့စ၇ ကေလ့ ၇ သကးႀကီ့႐ျယးအို ႏြငးံ မက္နး့မာသူ မ္ာ့မြာ ပိုထိ
ေတျ ံရသညး၈

်ပငးပေလထုထဲ႐ြိ ညစးညမး့ေစေသာအရာမ္ာ့၏ သကးေရာကးမႈအႏၱရာယး မြာ နညး့သညး၈ လူအမ္ာ့ထဵ

တိုကး႐ိုကးမထိမီၿပိဳကျဲသျာ့ႏိုငးသညး၈ ပမာဏ ေလ္ာံနညး့ႀကဲပါ့သျာ့ႏိုငးသညး၈ အတျငး့ေလထုထဲပါ ညစးညမး့
ေစေသာ အရာမ္ာ့ကမူ -

အခနး့တျငး့ေန လူႏြငးံ အနီ့ကပး၇ ေတာကးေလြ္ာကးထိေတျ ံေနသညး၈

လူ ံခႏၶာကိုယးထဲသို ံ ်မနး်မနးေရာကးႏိုငးေ်ခမ္ာ့သညး၈
အတျငး့ခနး့်ပငးဆငးမႈ အတျကး လူလုပးပရိေဘာဂ၇ ဓါတုပစၥညး့မ္ာ့ အသဵု့မ္ာ့လာသ်ဖငးံ အႏၲရာယး်ဖစး
ေစမညးံ ပစၥညး့ အမ္ိဳ့အမယးပိုမ္ာ့လာသညး၈

အတျငး့ေလထုညစးညမး့မႈကိုအဓိက်ဖစးေစေသာအရာမ္ာ့

(ှ) ေလာငးစာေလာငးကၽျမး်ခငး့၏ ေဘ့ထျကးပစၥညး့မ္ာ့ (COMBUSTION BYPRODUCT)

(ဿ) ဇီွပို့မႊာ့မ္ာ့ - BIOLOGICAL AGENTS (အဏုဇီွပို့မႊာ့မ္ာ့ႏြငးံ ဓါတးမတညးံေစေသာ အရာမ္ာ့-

ALLERGENS)

(၀) ေဖၚေမာလးဒီဟိုကး ႏြငးံ အ်ခာ့ေအားဂဲနစးဓါတးေပါငး့မ္ာ့

(၁) ေက္ာကးဂျမး့မြ္ငး (ASBESTOS FIBRES)

(၂) ေဆ့လိပးေငျ ံ (TOBACCO SMOKE)

(၃) ေရေဒၚနး ဓါတးေငျ ံ(RADON GAS)

29
ေလာငးစာေလာငးကၽျမး့်ခငး့၏ ေဘ့ထျကးပစၥညး့မ္ာ့
COMBUSTION BYPRODUCTS

ထငး့၇ ေရနဵဆီ၇ သဘာွဓါတးေငျ႕၇ ေလာငးစာေတာငးံ၇ ဖေယာငး့တိုငး၇ အေမႊ့တိုငး၇ ်ခငးေဆ့ေချ

ေလာငးကၽျမး့ရာက ထျကးလာေသာပစၥညး့မ္ာ့၈
မီ့ခို့မ္ာ့ထဲတျငးပါ ကာဗျနးမိုေနာကးဆိုဒး၇ ႏိုကးႀတိဳဂ္ငးေအာကးဆိုဒး ဓါတးေငျ ံမ္ာ့ႏြငးံ အမႈနး(်ပာမႈနး ံ)
မ္ာ့၈ ထငး့မီ့ခို့ထဲတျငး ခနး႕မြနး့ေ်ခအာ့်ဖငးံဓါတုပစၥညး့အမ္ိဳ့မ္ိဳ့ ေပါငး့တစးရာေက္ားပါသညး၈ ယငး့
တို ံအနကး (ှ၁) မ္ိဳ့မြာစီ့ကရကးမီ့ခို့ေငျ ံထဲပါ ကငးဆာ်ဖစးေစေသာ အရာမ္ာ့်ဖစးၾကသညး၈

ဇီွပို့မႊာ့မ္ာ့ (BILOGICAL AGENTS)

အဏုဇွ
ီ ပို့မႊာ့မ္ာ့ႏြငးံ ဓါတးမတညးံေဟေသာအရာမ္ာ့၈

အိမးေမျ့တိရစာၦနးမ္ာ့၇ ေလွငးေလထျကးပိုကး၇ ေလေအ့စကးထဲပါ ေလစစးဆနးကာမ္ာ့ထဲ႐ြိဖဵုမ္ာ့၇

အငး့ဆကး ပို့မႊာ့မ္ာ့၇ မႈိပိုမ္ာ့၇ မႊာ့ေကာငး၇ ်ပေကာငးမ္ာ့၇ တိရစာၦနးအေမႊ့အ်မြငးမ္ာ့၇ ေရညိြႏြငးံ
အငး့ဆကးပို့ အစိတးအပိုငး့မ္ာ့၈
ေၾက့ခၽျတးေဆ့၇ ေလသနး ံေဆ့၇ စိုထိုငး့ဆထိနး့စကးမ္ာ့က ထျကးေသာ အရာမ္ာ့၇ ပနး့ွတးမႈနးမ္ာ့
(CHEUICAL ADDITIVES) စသညးံ ဓါတးမတညးံေစေသာ အရာမ္ာ့ (ALLERGENS)

ဘကးတီ့ရီ့ယာ့ပို့ႏြငးံ မႈိပို့လဵု့မ္ာ့(FUNGAL SPORE)

ေလေအ့စကးမ္ာ့႐ြိ ေလစစးဆနးကာမ္ာ့ထဲတျငး႐ြိတတးသညး၈
အိမး႐ြိဖဵုမ္ာ့ထဲတျငး မိႈပို့လဵု့၇ ဘကးတီ့ရီ့ယာ့ပို့၇ တိရစာၦနးအေမႊ့အ်မြငး၇ တိရစာၦနးအညစးအေၾက့မ္ာ့
(ပို့ဟပး၇ အိမးေ်မြာငး ၾကျကး စသညးံတို ံ၏အညစးအေၾက့မ္ာ့) ယငး့တို ံ၏ အေၾက့ချဵမ္ာ့၇ လဲၿပီ့သာ့
အေရခဵျမ္ာ့၇ ေစာငး၇ ေခါငး့အဵု့စျပး၇ ေမျ ံယာခငး့၇ ဧညးံခနး့၇ အိပးခနး့ တျငး့ခငး့ထာ့ေသာေကားေဇာ၇
ဆိုဖာကူ႐ြငး အခငး့၇ အစျပးမ္ာ့ထဲ႐ြိ မႊာ့ေကာငးမ္ာ့၇ ၾကမး့ပို့မ္ာ့၈
အခနး့တျငး့စိုထိုငး့သ်ဖငးံ အစို်ပနး၇မႈိတကးေနေသာ ေနရာမ္ာ့စ သညးတို ံတျငး အဏုဇီွပို့မ္ိဳ့စဵု၇ အငး့
ဆကးပို့မ္ိဳ့စဵုႏြငးံ ဓါတးမတညးံေစေသာအရာမ္ာ့ အရဵ သငးံ႐ြိေနေလံရြိသညး၈

ေဖားေမာလးဒီဟိုကးႏြငးံ အ်ခာ့ေအားဂဲနစး ဓါတးေပါငး့မ္ာ့

အိမးတျငး့အလြဆငးပစၥညး့မ္ာ့ (အခနး့ကာထာ့ေသာသဵု့ထပးသာ့၇ ငါ့ထပးသာ့မ္ာ့မြ- အထပးသာ့

သုတးေကား ေဖားေမာလးဒီဟိုကးဓါတးေငျ ံထျကးသညး)၇ ပရိေဘာဂမ္ာ့၇ အခငး့၇ ေကားေဇာမ္ာ့၇ ေလထျကး
ေပါကးမပါေသာအငးဂ္ငးစကးမ္ာ့ (ဥပမာမီ့စကး) ေဆ့လိပးေငျ ႕၇ ေၾက့ခၽျတးေဆ့၇ ပို့သနး႕ေဆ့မ္ာ့
(DISINFECTANTS)၈ ေန ံစဥးသဵု့အလြ်ပငး ပစၥညး့မ္ာ့(ေရေမႊ့၇ ေဘားဒီစပေရ့ စသ်ဖငးံ)၈ အိမးသနး ံ႐ြငး့၇
အလြဆငးရာတျငးသဵု့ေသာပစၥညး့မ္ာ့၇ (ေၾက့ခၽျတးေဆ့၇ သုတးေဆ့၇ မႈတးေဆ့၇ ်ဖနး့ေဆ့၇ အေရာငးတငး
ဆီမ္ာ့ (လိုကးကာ၇ဗို့နစး႐ြး ) စသညးံ ပစၥညး့မ္ာ့သညး ဓါတုပစၥညး့မ္ိဳ့စဵု်ဖငးံဖျဲ႕စညး့ ထုတးလုပး ထာ့သညး၈

30
 ေဖားေမာလးဒီဟုိကး - အေရ်ပာ့၇ အသကး႐ႈလမး့ေၾကာငး့ကုိ ယာ့ယဵ၇ ကသိကေအာငးံ်ဖစးေစႏုိငးသညး၈ ပ္ဳိ႕၇
အီ၇ ေခါငး့ကုိကး၇ မူ့ေွ၇ ေ်ခကုနးလကးပနး့က္ေစႏုိငးသညး၈ ပနး့နာရငးၾကပးအခဵရြိပါက ပနး့နာ်ပနးထေစ
ႏုိငးသညး၈ ကငးဆာ်ဖစး ေစတတးေသာ ဓာတုပစၥညး့လညး့်ဖစးသညး၈ အခနး့တျငး့အပူခ္ိနး (ှ၂ဒီဂရီ)
တကးလာလြ္ငး အတျငး့ေလထုထဲပါ ေဖားေမာလးဒီဟုိကးပမာဏ (ဿ) ဆ်ဖစးလာသညး၈ စုိထုိငး့ဆမ္ာ့
လာလြ္ငး ေဖားေမားဒီဟုိကးပုိထျကးသညး ၈
အွတးေလြ္ား၇ ပနး့ကနးေဆ့ရာ၇ အွတးတျငးသုဵ့ေသာ ဆပး်ပာ၇ မီ့ပူတုိကးရာတျငး သုဵ့ေသာ်ဖနး့ေဆ့
အွတးအညးမ္ာ့အေ်ခာကးေလြ္ား (DAY CLEANING)ရာတျငးသုဵ့ေသာ (TETRACHLOROETHYLENE )
သညး ကငးဆာ်ဖစးေစႏုိငးသညး၈ ဓာတုပစၥညး့တုိ႔မြာလညး့ အိမးတျငး့ေလထုညစးညမး့မႈကုိ်ဖစးေေစသာ
အရာမ္ာ့်ဖစးသညး၈

ေက္ာကးဂျမး့မြ္ငးမ္ာ့ (ASBESTOS FIBERS)

အခနး့တျငး့ရြိ မ္ကးႏြာက္ကးေက္ာကး်ပာ့၇ ၾကမး့ခငး့၇ အသဵလုဵ၇ အပူကာ၇ လြ္ပးကာပစၥညးမ္ာ့ စသညး

တုိ႔ထဲတျငးပါသညး၈ အဆုတးကငးဆာ၇ မီဇုိသီလယုိ့မာ့ေခၚအဆုတးႏြငးံ ရငးေခါငး့ကာ အေ်မႇ့ပါ့ၾကာ့တျငး
်ဖစးေသာ ကငးဆာမ္ာ့်ဖစးေစႏိုငးသညး၈

ေဆ့လိပးေငျ႕ (TOB ACCO SMOKE)

ထိုကေလ့မ္ာ့တျငး ႐ုတးတရကးအသကးရႈလမး့ေၾကာငး့ေရာဂါ (Ari)်ဖစးတတးသညး၈ အသကး ှ၅

လ ေအာကး ကေလ့မ္ာ့အတျကးပိုအႏၱာရာယးမ္ာ့သညး၈ ေဆ့လိပးေငျ႕ထဲတျငးအဓိကအာ့်ဖငး႔ နစးကိုတငး့၇
ႏိုကးႀတိဳဆိုေအမငး့မ္ာ့၇ PAH မ္ာ့၇ ကာဘျနးမိုေနာကးဆိုဒး၇ ကာဘျနးဒိုးငးေအာကးဆိုဒး၇ ႏိုကးၾတိဳဂ္ငး
ေအာကးဆိုဒးမ္ာ့၇ ေအခ႐ုိလငး့၇ ေဖၚေမာလးဒီဟိုကးႏြငးံ ဟိုကး်ဒိဳဂ္ငးဆိုငးယႏိုကးဓာတးေငျ႔မ္ာ့ပါသညး၈ မိဘ
ေဆ့လိပးေသာကးေသာ ကေလ့မ္ာ့သညး အလညးနာ့ပို့ွငးေရာဂါ (MIDDLEAR!NFECTION) ပို်ဖစးသညး၈

ေရေဒၚနးဓာတးေငျ႔ (RADON GAS)

အေဆာကးအဦအေဟာငး့မ္ာ့၏ အဂၤေတအခငး့၇ အကာ၇ အကးကျဲေၾကာငး့မ္ာ့ၾကာ့မြ အဆိုပါေ်မ

ေအာငး့ ေရဒီယိုသတၱိၾကျဓာတးေငျ႕မ္ာ့ ထျကးလာေလ႔ရြိသညး၈ ထိုဓာတးေငျ႕ရြိေသာေၾကာငးံ ေ်မႏြငးံႏြငးံလုပး
ေသာအုတး၇ အဂၤေတမ္ာ့ထဲတျငးလညး့ ရြိေနတတးသညးဟုဆိုသညး၈ ေရဒီယိုသတၱိၾကျပစၥညး့ ေရဒီယမး
(RADIUM)၇ ၿပိဳကျဲရာကထျကးလာေသာဓာတးေငျ႔်ဖစးသညး၈ မာဘယးလးေက္ာကး်ပာ့လုပးေသာ ဂရႏိုကး
ေက္ာကး၇ လငး့ေခ့္ေက္ာကးစသညးံ ေက္ာကးမ္ာ့ထဲတျငးလညး့ ထိုဓာတးေငျ႕ရြိႏိုငးသညး၈ ဟငး့လငး့ပျငး႔
ေ်မ်ပငးေပၚတျငးဆိုပါက ်ပႆနာမရြိႏိုငး၈ သို႔ေသား အလဵုပိတး အတျငး့ခနး့ထဲတျငးဆိုပါက အႏၱရာယးရြိသညး၈

ထိုဓာတးေငျ႔သညး သဘာွဓာတးေငျ႕ထဲမြ ေန႔စဥး(၀)ကီလိုဘရစးကကး၇ ေရထဲမြ (ေ်မေကာငး့ေနရာက

ေ်မေအာကးေရလႊာ ထဲေရာကးရာမြ) ေန႔စဥး (၁) ကီလိုဘရစးကကး၇ ေလထဲမြ (ှွ) ကီလိုဘရစးကကးႏြငး႔ အ
ေဆာကးအဦ့ေအာကးေ်မသာ့ႏြငးံ ေဆာကးလုပးေရ့ပစၥညး့မ္ာ့ထဲမြေန႔စဥး (၃ွ)ဘရစးကကးအထိထျကးေလံရြိ
သညး၈ RADON ဓာတးေငျ႕ေၾကာငးံ အဆုတးကငးဆာ်ဖစးေစႏိုငးသညး၈

31
အ်ခာ့အေဆာကးအဦ့အတျငး့ ေလထုညစးညမး့်ခငး့ အခ္ငး့အရာမ္ာ့

မို့လဵုေလလဵုေရခဲေဟားကီ့ကျငး့၈

ေရခဲ်ပငးအတုလုပးေသာ စကးမ္ာ့ကဓာတးဆီႏြငးံ သဘာွဓာတးေငျ႔မ္ာ့သဵု့သ်ဖငးံ ႏိုကးၾတိဳဂ္ငးဒိုငး

ေအာကးဆိုဒးဓာတးေငျ႕အမ္ာ့အ်ပာ့ထျကးသညး၈

ယာဥးအိုယာဥးေဟာငး့မ္ာ့ႏြငးံ ရထာ့မ္ာ့၈

ယာဥးေၾကာပိတးဆို႔ခ္ိနး၇ ႐ုဵ့ခ္ိနးေက္ာငး့ခ္ိနးမ္ာ့တျငး ထိုယာဥးမ္ာ့က ကာဘျနးဒိုငးေအာကးဆိုဒးဓာတး

ေငျ႕ႏြငးံ VOC မ္ာ့ကိုပဵုမြနးထကး (၃ ဆ မြ ှွ ဆ) ပိုထျကးသညး၈

ေလယာဥး

ေလယာဥးမထျကးမီႏြငးံ ေလယာဥးဆိုကး်ပီ့စတျငး ေလယာဥးတျငး့ေလလညးပဵုေႏြ့ေသ့်ခငး့၇ ခရီ့

သညးမ္ာ့၏လႈပးရြာ့မႈမ္ာ့်ခငး့၇ ေလယာဥးတျငး့ေလ၏ စိုထိုငး့ဆနညး့်ခငး့မ္ာ့ေၾကာငးံ ကာဘျနးဒိုငး
ေအာကးဆိုဒးဓာတးေငျ႕ အထျကးမ္ာ့သညး၈

အတျငး့ေလထုညစးညမး့ေစႏိုငးသညးံ အေဆာကးအဦ့်ပငးပမြအရာမ္ာ့

ဆာလးဖာဒိုငးေအာကးဆိုဒးဓာတးေငျ႕၈

အေဆာကးအဦတျငး့ ေလွငးေလထျကးပိုကးမ္ာ့၇ ေဆာကးအဦ့တျငး့ရြိ အကးကျဲေၾကာငး့မ္ာ့မြတ

ဆငး႔ွငးသညး၈ အေဆာကးအဦ၏ မို့လဵုေလလဵုအေနအထာ့၇ ်ပငးပ မို့ေလွသအေ်ခေနႏြငးံအခနး့
တျငး့၇ အေဆာကးအဦတျငး့အပူခ္ိနးေပၚတျငးလညး့ မူတညးေသ့တယး၈

ႏိုကးႀတိဳဂ္ငးေအာကးဆိုဒးဓာတးေငျ႔မ္ာ့၈

အဓိအာ့်ဖငး႔ကာ့အိပးေဇာပိုကး၇ မီ့စကးႏြငးံ အခနး့တျငး့အပူေပ့စကးမ္ာ့မြ ထျကးသညး၈

ခဲမႈနး႔၈

သုတးေဆ့မ္ာ့ထဲမြ ခဲ ပါသညး၈ ထိုသုတးေဆ့ဖတး ကျာက္ေသာသုတးေဆ့အမႈနးမ္ာ့ထဲပါ ခဲ

ဓာတး အသကးရႈလမး့ေၾကာငး့မြတစးဆငးံ ခႏၶာကိုယးထဲသို႔ွငးေရာကးႏိုငးသညး၈

ေလသနး႔်ဖနး့ေဆ့မ္ာ့ (AIR FRESHNERS)၈

အတျငး့ေလထုညစးညမး့မႈေၾကာငး႔ခဵစာ့ရႏိုငးသညး႔ေွဒနာမ္ာ့

အေထျေထျ

ေခါငး့ကိုကး်ခငး့၇ အာ့ယုတး်ခငး့၇ လနး့လနး့ဆနး့ဆနး့မရြိ်ခငး့၇ ေ်ခကုနးလကးပနး့က္်ခငး့၇ အာ

႐ုဵစူ့စိုကးႏိုငးအာ့ေလ္ာ႔ပါ့်ခငး့၇ စိတးတို်ခငး့၇ ပူပနးေသာကမ္ာ့်ခငး့၇ ေအားဂလီဆနး-ပ္ဳိ႕်ခငး့၇ မူ့ေွ

32
 ်ခငး့၇ အ်ဖစးမ္ာ့ေသာေရာဂါေွဒနာမ္ာ့၈ ဓာတးမတညးံမႈေၾကာငး႔အဆုတးေ ရာငး၇ အဆုတးအေအ့ မိ်ခငး့၇
ႏြာရညးယို်ခငး့၇ အေရ်ပာ့ယာ့နာ်ဖစး်ခငး့၈

ပို့ွငးနာ/ေရာဂါ (Infection)

LEGIONNAIRE DISEASE လယးဂ္ငးနဲေရာဂါ၇ တီဘီ၇ သာမာနးအေအ့မိေွဒနာ၇ တုတးေကျ့၇ ကငးဆာ၈

မ္ကးလဵု့

မ္ကးၾကညးလႊာေ်ခာကး်ခငး့၇ မ္ကးလဵု့ယာ့်ခငး့၇ ရျစိရျစိ်ဖစး်ခငး့၇ မ္ကးရညးက္်ခငး့၇ မ္ကးလဵု့နီ်ခငး့၈

ႏြာေခါငး့ လညးေခ္ာငး့

ႏြာေခါငး့ယာ့်ခငး့၇ ပိတး်ခငး့၇ အရညးယို်ခငး့၇ ႏြာေခါငး့ေသျ့လ္ြဵ်ခငး့၇ လညးေခ္ာငး့နာ်ခငး့၈

အဆုတး

ရငးၾကပး်ခငး့၇ ပနး့နာ်ခငး့၇ ေခ္ာငး့ဆို့်ခငး့၇ ေလ်ပျနးေရာငး်ခငး့ ၈

အေရ်ပာ့

နီ်ခငး့၇ ေ်ခာကးေသျ႔်ခငး့၇ ယာ့ယဵ်ခငး့၇ အငး်ပငးအဖုအပိနး႔ထ်ခငး့၈

အတျငး့ေလထုညစးညမး့မႈကိုထိနး့ခ္ဳပးကာကျယး်ခငး့

ထိေရာကးေသာ ထိနး့ခ္ဳပးကာကျာမႈသညး ေအာကးပါအခ္ကးမ္ာ့ေပၚတျငးမူတညးသညး၈

(ှ) ညစးညမး့ေစေသာအရာမ္ာ့၏ ွိေသသလကၡဏာမ္ာ့ (ပမာဏတုနး႔်ပနးဓာတး်ပဳႏိုငးစျမး့၇ အေငျ႔၇ အရညး၇

အခဲစေသာသဘာွ၇ အရျယးအစာ့)၈

(ဿ) အခနး့တျငး့ပ္ဵလျငး႔မႈပဵုစဵ (ေတာကးေလြ္ာကး၇ ်ပတးေတာငး့်ပတးေတာငး့၇ ညစးညမး့ေသာအရာမ္ာ့ထျကး

သညးံ အရငး့အ်မစးတစးခု (သို႔မဟုတး) အမ္ာ့၇ အတျငး့၇ အ်ပငး)၈

(၀) လူႏြငး႔ထိေတျ႔ေသာပမာဏႏြငးံ ေပၚေပါကးလာေသာထိခိုကးယိုယျငး့မႈ ၈

(၁) အခနး့၇ အေဆာကးအဦ့တျငး့ရြိ ပရိေဘာဂ၇ အသဵု့ေဆာငးမ္ာ့၏သဘာွ၈ (အခနး့တျငးေလ၏အပူခ္ိနး၇

စိုထိုငး့ဆ၇ အလငး့ေရာငး၇ ဆူညဵသဵ၇ တုနးခါမႈ၇ အခနး့ထဲရြိလူဦ့ေရအနညး့အမ္ာ့)၈

ထိနး့ခ္ဳပးကာကျယးနညး့မ္ာ့

(ှ) ညစးညမး့ေစေသာအရငး့အ်မစးကို သီ့သနး႔ဖယးထုတး်ခငး့၇ ထိုအရငး့အ်မစးမြ ညစးညမး့ေစေသာ အရာ

မ္ာ့မထျကးလာေစရနး ်ပဳ်ပငး်ခငး့၇ ထိနး့ခ္ဳပး်ခငး့၈

(ဿ) ညစးညမး့ေစေသာအရာအမ္ဳိ့အစာ့ကိုဖယးရြာ့ပစး်ခငး့၈ ဥပမာ - ေဆ့လိပးေငျ႕၈ အသကး (ဿ) ႏြစးေအာကး

ကေလ့မ္ာ့တျငး ႐ုတးတရကး အသကးရႈလမး့ေၾကာငး့ေရာဂါ (ACUTE RESPIRATORY INFECTION) ်ဖစး

33
ႏိုငးကာ၇ ကေလ့ႀကီ့မ္ာ့တျငး အလညးနာ့ပို့ွငးနာ (MIDDLE EAR INFECTION ) ်ဖစးႏိုငးသ်ဖငး႔ မိဘေဆ့
လိပးေသာကးလြ္ငးအိမး်ပငးထျကးေသာကး်ခငး့၈ ေက္ာကးဂျမး့မြ္ငးမ္ာ့ပါေသာပရိေဘာဂ၇ အသဵု့အေဆာငးမ္ာ့
ကိုဖယးရြာ့အစာ့ထို့လဲလြယးပစး်ခငး့ ၈

(၀) ေလွငးေလထျကးေကာငး့မျနးေစ်ခငး့၇ အပူခ္ိနး၇ အလငး့ေရာငး၇ စိုထိုငး့ဆ၇ သငး႔တငး႔မြ္တေအာငးစီ

မဵ်ခငး့၇ အခနး့တျငး့သဵု့စကးပစၥညး့ကိရိယာမ္ာ့ကိုပဵုမြနးမျမး့မဵၾကဵ႕ခိုငးမႈ်ပဳလုပးေပ့်ခငး့ ၈

(၁) အိမးတျငး့၇ အိမး်ပငးပတးွနး့က္ငးသနး႕ရြငး့မႈကိုပဵုမြနးဂ႐ုစိုကးေဆာငးရျကးေပ့်ခငး့ ၈

(၂) ဖျဵ႔ၿဖိဳ့ၿပီ့ႏိုငးငဵမ္ာ့တျငးမူ အတျငး့ေလထုသနး႔ရြငး့မႈ စဵႏႈနး့မ္ာ့အတိုငး့ရြိ၇ မရြိပဵုမြနးစစးေဆ့ၾကညး႔ရႈ်ခငး့၈ စစး

ေဆ့မႈအေ်ဖအရ်ပဳ်ပငးသငး႔သညးမ္ာ့ကို လိုကးနာစီစဥးေဆာငးရျကး်ခငး့ ၈

34
 Presented by

သငးတနး့တျငး့အသဵု့်ပဳရနးထုတးေဝပါသညး၈