ΤΕΛΕΙΑ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΕΚΘΕΣΗΣ

Γ΄Ιπθείνπ ΔΘΦΡΑ΢Ζ - ΔΘΘΔ΢Ζ
ΔΘΓΝΠΔΗΠ ΦΟΝΛΡΗΠΡΖΟΗΑ ΞΑΣΑΡΝ΢ΟΗΓΖ
(1) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια

Π. Σζαιδάξε 75-77 Πεξηζηέξη Σει: 2105711242 www.paxat.gr



ΠΔΡΗΔΥΟΚΔΛΑ
- Πξνινγηθφ ΢εκείσκα
1. Γηάινγνο
2. Γιψζζα-Γισζζηθή ππνβάζκηζε-Γισζζνκάζεηα
3. Δπηζηήκε
4. Θισλνπνίεζε
5. Ππξεληθή ελέξγεηα-Δλεξγεηαθφ πξφβιεκα
6. Δπζαλαζία
7. Βηνεζηθή
8. Καδνπνίεζε-Θνκθνξκηζκφο
9. Φαλαηηζκφο
10. Σερλνινγία-Πιεξνθνξηθή-Γηαδίθηπν
11. Αζιεηηζκφο-Οιπκπηζκφο
12. Διιάδα-Δπξψπε-Θφζκνο
13. Παγθνζκηνπνίεζε
14. Δζληθή ηαπηφηεηα
15. Παηξησηηζκφο-Γηεζληζκφο-Αλζξσπηζκφο
16. Κεζζηαληζκφο
17. Θνηλσληθνπνίεζε
18. Άγρνο
19. Αιινηξίσζε
20. Σνπξηζκφο
21. Πλεπκαηηθνί άλζξσπνη
22. Παξάδνζε-Ηζηνξηθή κλήκε-Ηζηνξηνγλσζία
23. Διιεληζκφο-ειιεληθφηεηα-εζληθή απηνγλσζία
24. Σέρλε-Κλεκεία-Ιαïθή ηέρλε
25. Οηθνγέλεηα
26. Πξνβιήκαηα κεγαινππφιεσλ
27. Γέιην-ην ρηνχκνξ σο παηδαγσγηθφ κέζν
28. Αμηνιφγεζε-Θξηηηθή-΢ρνιηθή αμηνιφγεζε


Ρν ζπγθεθξηκέλν βηβιίν γελλήζεθε απφ ηελ αλάγθε γηα ζπδήηεζε θαη

δηεξεχλεζε ησλ πξνβιεκάησλ θαη ησλ ζεκάησλ πνπ απαζρνινχλ ηελ επνρή
καο. Ξεξηιακβάλεη φιεο ηηο ελφηεηεο θαη ηα ζέκαηα πνπ ηα ιπθεηαθά βηβιία
«Έθθξαζε – Έθζεζε» ζίγνπλ ζην θεθάιαην «Θέκαηα γηα ζπδήηεζε ζηελ
Έθθξαζε – Έθζεζε».
Ρν εθπφλεκα απηφ ρσξίδεηαη ζε δχν κέξε: ζην πξψην, πνπ αλαθέξεηαη ζηελ
γεληθφηεξε ηερληθή ηεο γξαθήο ηνπ εθζεζηαθνχ θεηκέλνπ θαζψο θαη ζην
δεχηεξν, φπνπ αλαιχνληαη δηεμνδηθά φιεο νη ζεκαηηθέο ελφηεηεο πνπ πξέπεη λα
γλσξίδεη θαλείο γηα λα γξάςεη έθζεζε ζην Ιχθεην, ζε ζπλδπαζκφ κε βνεζεηηθά
θείκελα.
Ζ ηειεπηαία καζεηηθή ρξνληά ππήξμε θαη είλαη πάληα κηα ηδηαίηεξε

δνθηκαζία γηα ηηο ζσκαηηθέο, ςπρηθέο θαη εζηθέο δπλάκεηο θάζε ππνςεθίνπ. Θαη
φινη καο αλαγλσξίδνπκε φηη ην επηηπρέο πέξαζκά ηεο απνηειεί αμηέπαηλν
θαηφξζσκα ρσξίο ππεξβνιέο. Κε φζν ην δπλαηφλ πεξηζζφηεξε επηκνλή θαη
ςπρξαηκία πξνζπαζνχκε, ινηπφλ, λα επηηχρνπκε ην κέγηζην ησλ δπλαηνηήησλ
καο, γηαηί ηειηθά απηφ είλαη πνπ έρεη ηε κεγαιχηεξε ζεκαζία!
Θαιή κειέηε ζε φινπο!
Γξνχηζα Αηθαηεξίλε - Εακπέιε ΢ππξηδνχια

Κε ηελ έλλνηα απηή λνείηαη ε αληαιιαγή απφςεσλ δχν ή

πεξηζζφηεξσλ αηφκσλ πάλσ ζε έλα ζπγθεθξηκέλν ζέκα, κε
ζθνπφ ηελ αλαδήηεζε ηεο αιήζεηαο.
Πξνυπνζέηεη ηε δηαθσλία ή ηνπιάρηζηνλ ην ζηνηρείν ηεο

αιιεινζπκπιήξσζεο κεηαμχ ησλ ζπλδηαιεγνκέλσλ.
«Ν δηάινγνο εθθξάδεη (ξεηά ή ζησπεξά) ηελ αλάγθε ζχκπξαμεο γηα ηελ εχξεζε ηεο αιήζεηαο, γηα ηε
δηαηχπσζε ηεο πην ζσζηήο γλψκεο θαη απφθαζεο κέζα ζε ζπγθεθξηκέλεο ζπλζήθεο. Δίλαη έθθξαζε
δσηηθήο ιεηηνπξγίαο γηα ηελ απφθηεζε πεξηζζήο βεβαηφηεηαο θαη ηε ράξαμε πξνγξάκκαηνο δξάζεο.
Έηζη απνθηά πεξηερφκελν ν δηάινγνο θαη πξνβάιιεηαη σο αμία κεγάιε γηα ηελ αηνκηθή θαη ζπιινγηθή
δσή. Ζ θχζε ηνπ δηαιφγνπ ζα καο ππνδείμεη παξαθάησ ηνπο θαλφλεο ηνπ. Αιιά ρξεηαδφκαζηε αθφκε
θάηη λα πνχκε γηα ηελ εζσηεξηθή δφκεζή ηνπ. Σξήζηκε θαίλεηαη εδψ κηα ζχληνκε εηπκνινγηθή
δηεπθξίληζε: κε ηνλ φξν ιφγνο ε γιψζζα καο απνδίδεη θαη ηε ινγηθή ηθαλφηεηα ηνπ αλζξψπνπ θαη ηε
ινγηθή έλδπζή ηεο. Θαηά ζπλέπεηα δηάινγνο ζεκαίλεη δηαζηαχξσζε ησλ εθθξαζηηθψλ κέζσλ-ιέμεσλ,
πξνηάζεσλ, ζπιινγηζηηθψλ δνκψλ-θαη δηακέζνπ απηψλ ζπλάληεζε ηεο ινγηθήο δξαζηεξηφηεηαο ησλ
δηαιεγνκέλσλ. Πην δηάινγν ινηπφλ έρνπκε φρη αληηδηθία αιιά δεχμε ινγηθψλ δπλάκεσλ, φρη πνιεκηθή
ιφγσλ αιιά ζπκκαρία ινγηθψλ φλησλ.»
Κνξθέο δηαιφγνπ:
-1)Δζσηεξηθφο: κνλφινγνο, απηνθξηηηθή, ελδνζθφπεζε, -2)Δμσηεξηθφο: κε ηνπο ζπλαλζξψπνπο
καο, κε ην βηβιίν, κε ηελ πξαγκαηηθφηεηα (άλζξσπνη-θαηαζηάζεηο, πξνβιεκαηηζκφο), παηδαγσγηθφο
(αλαδήηεζε θαη εχξεζε ηεο αιήζεηαο), κεηαμχ θξαηψλ (αλάπηπμε εμσηεξηθψλ ζρέζεσλ).

Π Πνηα είλαη ε αμία ηνπ δηαιφγνπ;

-Αλάπηπμε θξηηηθήο θαη πξνβιεκαηηζκνχ, δεθηηθφηεηα ζε λέεο ηδέεο, θαηάθηεζε γλψζεο,
εκβάζπλζε ζε θαηλφκελα θαη πξνβιήκαηα, δηακφξθσζε ζπγθξνηεκέλεο εηθφλαο ηνπ θφζκνπ. Δπίζεο,
ν δηάινγνο παξέρεη ηε δπλαηφηεηα γηα πλεπκαηηθή εγξήγνξζε θαη αληίζηαζε ζηε καδνπνίεζε θαη ηε
ρεηξαγψγεζε, δίλεη δειαδή πλεπκαηηθή ειεπζεξία, -Ρν άηνκν γίλεηαη ππεχζπλν θαη καζαίλεη λα είλαη
δεθηηθφ ζε λέεο ηδέεο, κε απνηέιεζκα λα εθιείπεη απφ απηφ ην ζηνηρείν ηεο επηζεηηθφηεηαο. Ζ
αλάπηπμε ηνπ δηαιφγνπ ζπλδέεηαη κε ηελ θαιιηέξγεηα αξεηψλ φπσο ε παξξεζία, ε ηφικε, ην
ζάξξνο, -Κέζσ ηνπ δηαιφγνπ δηεθδηθνχληαη θαιχηεξα ηα αηνκηθά θαη θνηλσληθά δηθαηψκαηα θαη νη
πνιίηεο αγσλίδνληαη γηα αμηνθξαηία, ζπκκεηέρνπλ ζηα θνηλά, ειέγρνπλ ηελ εγεζία θαη γεληθά
αλαβαζκίδεηαη ε δεκνθξαηία, αθνχ κέζσ ηνπ γφληκνπ δηαιφγνπ απνθεχγεηαη ν ιατθηζκφο θαη
δηαζθαιίδεηαη ε πνιπθσλία, -Ν δηάινγνο κεηαμχ ησλ ιαψλ είλαη απνηειεζκαηηθφο, θαζψο θαζηζηά
εθηθηή ηε ζπλεξγαζία ησλ ιαψλ γηα ηελ επίιπζε δηεζλψλ πξνβιεκάησλ, κεηψλνληαη νη
παξαβηάζεηο αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ θαη δηαζθαιίδεηαη θαιχηεξα ε εηξήλε. Ξαξάιιεια κέζσ ηνπ
δηαιφγνπ ηεξνχληαη νη δηεζλείο ζπκθσλίεο, πεξηνξίδνληαη νη επεθηαηηθέο βιέςεηο ησλ ηζρπξψλ θαη
πξνάγεηαη ε δηεζλήο δηπισκαηία.
Αίηηα απνπζίαο δηαιφγνπ ζήκεξα ή γηαηί νη άλζξσπνη δελ ζπλδηαιέγνληαη;

-ζενπνίεζε ηνπ ρξήκαηνο θαη αδηαθνξία γηα ηελ παηδεία πνπ είλαη θχξηα πξνυπφζεζε δηαιφγνπ, -
Θξίζε ζρέζεσλ- αλσλπκία- απνμέλσζε αλζξψπσλ ζηηο ζχγρξνλεο κεγαινππφιεηο, -Θξίζε αμηψλ-
εζηθή ραιάξσζε, επηθξάηεζε αηνκηθηζκνχ, έιιεηςε ζεβαζκνχ πξνο ην ζπλάλζξσπν, άξα θαη ζην
δηθαίσκά ηνπ λα δηαθσλεί, -Θξίζε ζρνιείνπ, αθνχ πξνσζεί ην ρξεζηκνζεξηθφ πλεχκα θαη φρη ηελ
αλζξσπηζηηθή παηδεία, -ε πξνθαηάιεςε θαη ν θαλαηηζκφο νδεγνχλ ζε κνλφπιεπξε θαη δνγκαηηθή
ζεψξεζε ησλ πξαγκάησλ, γεγνλφο πνπ δπλακηηίδεη ηε δηεμαγσγή επνηθνδνκεηηθνχ δηαιφγνπ, -ε
ζχγρξνλε θξίζε αμηψλ νδεγεί επίζεο ζε αδηαθνξία γηα ηνλ άλζξσπν θαη ηνπο βαζχηεξνπο
πξνβιεκαηηζκνχο ηνπ θαη ζε έιιεηςε θαηαλφεζεο γηα ηηο αλεζπρίεο αιιά θαη ηηο επηζπκίεο ηνπ, -ν
αλζξψπηλνο εγσηζκφο θαη ε επηδίσμε επηβνιήο ζηνλ άιινλ γηα ηθαλνπνίεζε θαηψηεξσλ παζψλ.
Αηνκηθέο πξνυπνζέζεηο δηαιφγνπ:

-Σν άηνκν ζα πξέπεη λα είλαη ηθαλφ λα ειεπζεξψλεη ηνλ εαπηφ ηνπ απφ πξνεγνχκελεο
απφςεηο γχξσ απφ θάπνην ζέκα, ψζηε λα κέλεη δεθηηθφ ζε λέεο ηδέεο. Λα αηζζάλεηαη ζεβαζκφ
γηα ηε γλψκε ηνπ άιινπ θαη λα κπνξεί λα ζέβεηαη απηφλ πνπ δηαθσλεί καδί ηνπ θαη λα ηνλ επγλσκνλεί,
γηαηί πξνζθέξεη κηα ηδέα δηαθνξεηηθή θαη πηζαλφηαηα ζπκπιεξσκαηηθή ζηε δηθή ηνπ, -Δπίζεο,ην
άηνκν ζα πξέπεη λα έρεη ηελ εηνηκφηεηα λα ηξνπνπνηεί ηε γλψκε ηνπ γηα ηα πξάγκαηα, κφιηο
απηά ηνπ απνθαιχςνπλ φςε πνπ δελ είρε πξνζέμεη πξηλ. Ρέινο, απαξαίηεην είλαη ην άηνκν λα δηαηεξεί
ηελ εξεκία ηνπ, αθφκα θαη φηαλ απνδεηθλχνληαη ζσζηέο, ζέζεηο αληίζεηεο πξνο ηηο δηθέο ηνπ, -Ξξέπεη
λα παξαβιέπεηαη ε πξνέιεπζε ησλ ηδεψλ (απφ ζέλα, απφ θίινπο, ερζξνχο, κεγαιφζρεκνπο
ή ηαπεηλνχο) θαη λα θξίλεηαη κφλν ε ινγηθή ηνπο νξζφηεηα θαη επζηάζεηα (ηεθκήξην
ακεξνιεςίαο). Ν εγσηζκφο δελ πξέπεη λα ζηέθεηαη εκπφδην ζηελ απνθάιπςε ηεο αιήζεηαο, ελψ ζα
πξέπεη λα ππάξρεη θαη ε δηάζεζε γηα ακνηβαίεο ππνρσξήζεηο. Γηαθνξεηηθά, εκκέλεη ν θαζέλαο ζηηο δηθέο
ηνπ απφςεηο, ρσξίο ηε δπλαηφηεηα λα θαηαλνήζεη ηνλ ηξφπν ζθέςεο ηνπ ζπλνκηιεηή ηνπ. Δμάιινπ, ε
αιήζεηα είλαη πνιιαπιή θαη είλαη δπλαηφλ ν ζπλνκηιεηήο καο λα ηελ πξνζεγγίδεη απφ κηα άιιε νπηηθή
γσλία, -Βαζηθή αξρή γηα ηε ζσζηή δηεμαγσγή ηνπ δηαιφγνπ είλαη ε χπαξμε δεκνθξαηηθνχ
πνιηηεχκαηνο πνπ λα δηαζθαιίδεη θαη λα πξνάγεη ηελ ειεπζεξία ηεο ζθέςεο θαη ηεο έθθξαζεο.
Βνεζεηηθά θείκελα
Γηα ην δηάινγν…
Ρν «δηαιέγεζζαη» είλαη αξρή ηνπ ζχκπαληνο, ζεκειησκέλε ζηε ζχζηαζε ηνπ θφζκνπ, θαη
ηαπηφρξνλα λφκνο ηνπ πλεχκαηνο πνπ θαζξεπηίδεη ηε δνκή ηνπ. Ν δηάινγνο, σο θνξπθαία δηαδηθαζία
αλαδήηεζεο ηεο αιήζεηαο, εθδειψλεηαη ζε φινπο ηνπο ρψξνπο ηεο αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηαο θαη
απνηειεί κνλαδηθφ ηξφπν γηα ηε βειηίσζε ησλ ζπλζεθψλ δσήο θαη ηελ άκβιπλζε ησλ ζχγρξνλσλ
θνηλσληθψλ πξνβιεκάησλ, γηαηί αλαπηχζζεηαη θνριησηά κε ηνλ πξνσζεηηθφ αληαγσληζκφ Θέζεο-
Αληίζεζεο.

Κέζα απ’ απηή ηε δηαζηαχξσζε ζπιινγηζκψλ θαη επηρεηξεκάησλ, κέζα απφ ηε ζπλάληεζε ηεο
ινγηθήο ηθαλφηεηαο ησλ δηαιεγνκέλσλ, ηθαλνπνηείηαη αθελφο ε πλεπκαηηθή αλάγθε φισλ καο, αθνχ ν
θαζέλαο απηνεθθξάδεηαη, θαη αθεηέξνπ, επηηπγράλεηαη ε γφληκε επηθνηλσλία, ζηνηρεία πνπ ζπκβάιινπλ
ζηε ράξαμε θνηλνχ πξνγξάκκαηνο δξάζεο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ησλ θαηλνκέλσλ εθείλσλ πνπ
ππνλνκεχνπλ ηε ζηαζεξφηεηα θαη ηελ πνηφηεηα δσήο.
Ν επνηθνδνκεηηθφο δηάινγνο θαη φρη απηφο πνπ θαηαληά δηαμηθηζκφο, δηέλεμε θαη δηακάρε, κε
ζθνπφ ηελ ηθαλνπνίεζε ηδηνηειψλ ζπκθεξφλησλ, αλνίγεη ηνπο νξίδνληεο, ψζηε λα επηθξαηήζνπλ ην
δίθαην ζηε δχλακε, ε πεηζψ ζηε βία θαη ε αγάπε ζην κίζνο. Κ’ απηφλ πξνάγεηαη ην ήζνο, γηαηί
απνηειεί κηα πνιχηηκε ζπγγπκλαζία ςπρήο θαη λνπ, κ’ απηφλ αλαδεηθλχεηαη ην σθέιηκν έλαληη ηνπ
θαθνχ, ράξε ζ’ απηφλ θπηξψλεη ν ζπφξνο ηεο εηξήλεο, ηεο δεκνθξαηίαο θαη απνθεχγεηαη ν
νινθιεξσηηζκφο.
Ξξέπεη εδψ λα ηνληζηεί φηη ν γλήζηνο δηάινγνο πξνυπνζέηεη φξνπο, πνπ απνξξένπλ ηφζν απφ
ην αληηθεηκεληθφ πεξηβάιινλ (πνιίηεπκα, θνξείο αγσγήο) φζν θαη απφ ην εζσηεξηθφ ππφβαζξν ηνπ
θαζελφο (πξνζσπηθφηεηα).
Ξαξά ηε ζπνπδαηφηεηά ηνπ, φκσο, ν δηάινγνο είλαη ζπρλά επηθαηηθφο, ραξαθηεξίδεηαη ζαλ
δηάινγνο «θσθψλ», απνηειεί έθθξαζε θσλψλ αζχλδεησλ, αλζξψπσλ εζσηεξηθά θελψλ,
ζπκπεξηθνξψλ παξάιιεισλ, ρσξίο ζεκείν επαθήο θαη ζχγθιηζεο, γηαηί ε επνρή καο είλαη βαζχηαηα
αηνκνθεληξηθή, πλίγεη ζηνπο γξήγνξνπο ξπζκνχο ηεο ην πγηέο δηαπξνζσπηθφ άλνηγκα θαη ηζνπεδψλεη ην
θηεξνχγηζκα ηεο ςπρήο, πνπ ζπληζηά ζεκέιην ηνπ δηαιφγνπ.
Υζηφζν, ε χπαξμε νπζηαζηηθνχ δηαιφγνπ είλαη ζήκεξα απαξαίηεηε.
Α΢ΘΖ΢ΔΗ΢
1.Ξεξίιεςε 50 ιέμεσλ,
2.Κε πνηνλ ή πνηνπο ηξφπνπο έρεη αλαπηπρζεί ε Γ’ παξάγξαθνο;,
3.Ρη δειψλνπλ λνεκαηηθά νη παξαθάησ ιέμεηο ζην θείκελν: σο (§Α), αθνχ (§ Β), γηαηί(§ Γ), φκσο(§ Δ),
σζηφζν(§ ΠΡ);,
4.Ρν θείκελν είλαη εκηηειέο. Ζ ηειεπηαία παξάγξαθνο έρεη μεθηλήζεη κφλν. Ξψο ζα κπνξνχζαηε λα ηελ
νινθιεξψζεηε, ψζηε θαη φιν ην απφζπαζκα λα είλαη πην νινθιεξσκέλν,
5.Λα ζρνιηάζεηε ηελ αιιεινπρία λνεκάησλ ηνπ θεηκέλνπ ζηηο παξαγξάθνπο Γ, Γ, Δ,
6.΢πνζέζηε φηη είζηε πξφεδξνο ηνπ 15κεινχο ζπκβνπιίνπ ηνπ ζρνιείνπ ζαο θαη εθθσλείηε ιφγν ζηνπο
ζπκκαζεηέο ζαο ζρεηηθά κε ην πψο ην ζρνιείν ζα βνεζήζεη ζηελ θαιιηέξγεηα ηνπ γφληκνπ θαη
επνηθνδνκεηηθνχ δηαιφγνπ. Ρη ζα ιέγαηε;
Ζ ΠΔΗΘΧ
ΠΡΟΤΠΟΘΔ΢ΔΗ΢ ΓΗΑ ΣΖΛ ΤΗΟΘΔΣΖ΢Ζ ΣΟΤ ΔΠΗΓΗΧΘΟΚΔΛΟΤ ΣΡΟΠΟΤ

ΠΔΗΘΟΤ΢
Οηθνγέλεηα: Θαιιηέξγεηα δηαιφγνπ, λα απνθεχγεηαη ε πξνζπάζεηα γηα επηβνιή απφςεσλ κέζα ζηνπο
θφιπνπο ηεο νηθνγέλεηαο, έηζη ψζηε ηα παηδηά λα είλαη ηθαλά λα αλαπηχμνπλ ηηο απφςεηο ηνπο κε βάζε
ηε ινγηθή θαη λα επηρεηξεκαηνινγνχλ επηηπρψο.
΢ρνιείν: Αλαβάζκηζε ηνπ ζεζκνχ ησλ ζρνιηθψλ θνηλνηήησλ, ψζηε ηα παηδηά λα εθθξάδνληαη
ειεχζεξα, λα αληαιιάζζνπλ απφςεηο θαη λα επηρεηξεκαηνινγνχλ ζρεηηθά κε ηα θνηλά ηνπ ζρνιείνπ.
ΚΚΔ: Νκηιίεο πλεπκαηηθψλ εγεηψλ κε επηρεηξεκαηνινγία θαη πξνηάζεηο γηα θιέγνληα θνηλσληθά
δεηήκαηα, ψζηε λα απνηεινχλ πξφηππα γηα ηνπο πνιίηεο, πνηνηηθφο έιεγρνο δηαθεκίζεσλ πνπ ζπρλά
πεξηιακβάλνπλ αζέκηηα κέζα πεηζνχο.
Σν ίδην ην άηνκν: Κφξθσζε, ήζνο, ζεβαζκφο ζηνπο άιινπο, γισζζηθή θαιιηέξγεηα, κειέηε βηβιίσλ,
επαθή κε ηελ ηέρλε θαη ηδηαίηεξα ηε ινγνηερλία, ελεκέξσζε.
Θξάηνο: Νη πνιηηηθνί εγέηεο λ’ απνβάινπλ ηελ αλνχζηα ζπλζεκαηνινγία θαη λα εμνβειίζνπλ ηνλ
«μχιηλν πνιηηηθφ ιφγν», δειαδή λα δηαηππψλνπλ ψξηκεο πνιηηηθέο πξνηάζεηο κε εκβάζπλζε ζηελ
νπζία ησλ πξνβιεκάησλ θαη θαηάιιειε επηρεηξεκαηνινγία.

«΢ηελ αρξήζηεπζε ηεο ζθέςεο βνεζνχζε θαη ην γεγνλφο φηη ππήξρε πνιχ κηθξή εθινγή
ζηηο ιέμεηο. Σν ιεμηιφγην ηεο Λέαο Οκηιίαο, ζε ζχγθξηζε κε ην δηθφ καο, ήηαλ πνιχ κηθξφ,
θαη αλαδεηνχζαλ δηαξθψο θαηλνχξηνπο ηξφπνπο λα ην ιηγνζηέςνπλ πην πνιχ. Ζ Λέα Οκηιία
δηέθεξε πξαγκαηηθά απφ φιεο ηηο άιιεο γιψζζεο ζε ηνχην: θάζε ρξφλν γηλφηαλ φιν θαη πην
θησρή, αληί λα εκπινπηίδεηαη. Θάζε αθαίξεζε πνπ ηεο έθαλαλ ήηαλ θέξδνο, γηαηί φζν
ιηγφηεξε επρέξεηα έρεη θαλείο λα δηαιέμεη αλάκεζα ζε ιέμεηο, ηφζν κηθξφηεξνο είλαη ν
πεηξαζκφο λα ζθεθζεί. Έιπηδαλ λα δεκηνπξγήζνπλ ηειηθά κηα νκηιία πνπ ζα έβγαηλε απφ ην
ιαξχγγη ρσξίο θακηά ζπκκεηνρή ηνπ εγθεθάινπ.» (΋ξγνπει, 1984)
ΔΗ΢ΑΓΧΓΗΘΑ ΢ΣΟΗΥΔΗΑ: Ζ γιψζζα δελ είλαη απιψο έλα κέζν επηθνηλσλίαο πνπ ρξεζηκνπνηνχλ
ηα κέιε κηαο θνηλσλίαο γηα λα αληαιάζζνπλ κεηαμχ ηνπο πιεξνθνξίεο. Απνηειεί θπξίσο ηνλ ηξφπν
κε ηνλ νπνίν κνξθνπνηείηαη, θσδηθνπνηείηαη θαη εθθξάδεηαη ε αλζξψπηλε ζθέςε. Θα
κπνξνχζε λα ιερζεί πσο ν άλζξσπνο ππάξρεη κφλν κέζα απφ ηε γιψζζα ηνπ. Κε απηήλ
νξγαλψλεη ηνλ πλεπκαηηθφ ηνπ θφζκν, εθπιεξψλεη ηελ θνηλσληθφηεηά ηνπ θαη απνθηά κηα δηαιεθηηθή-
δεκηνπξγηθή ζρέζε κε ηελ πξαγκαηηθφηεηα. ΋ζν θαιχηεξα θαηνξζψζεη θάπνηνο λα θαηαθηήζεη ην
κεραληζκφ ηεο κεηξηθήο ηνπ γιψζζαο, ηφζν πεξηζζφηεξεο δπλαηφηεηεο ηεο λφεζήο ηνπ
ελεξγνπνηνχληαη άκεζα.
Αληίζεηα, αλ ηα κέιε κηαο γισζζηθήο θνηλφηεηαο δελ εκβαζχλνπλ ζηε κάζεζε ηνπ γισζζηθνχ νξγάλνπ
πνπ ρξεζηκνπνηνχλ, πεξηνξίδνληαη νη λνεηηθέο ηνπ δπλαηφηεηεο θαη επέξρεηαη αλαπφθεπθηα ε
ππνβάζκηζε ηεο γιψζζαο.

Αμία γιψζζαο γηα ηνλ άλζξσπν θαη ηνπο ιανχο:

-Γηαιεθηηθή ζρέζε αιιειεπίδξαζεο κεηαμχ ζθέςεο θαη γιψζζαο, κεηαμχ ιφγνπ-ζθέςεο θαη
ιφγνπ-έθθξαζεο, φζν πην ζχλζεηα θαη νινθιεξσκέλα εθθξάδεηαη έλαο άλζξσπνο, ηφζν
πεξηζζφηεξν θηλεηνπνηεί ην πλεχκα ηνπ, θαη αληίζηξνθα, φζν πην θαιιηεξγεκέλνο είλαη
πλεπκαηηθά, ηφζν πην πινχζηα εθθξαζηηθά κέζα ρξεζηκνπνηεί. Ζ θαηάηαμε ησλ λνεκάησλ θαη
ησλ γισζζηθψλ ζπκβφισλ θαιιηεξγεί ην ζπιινγηζκφ, λνεκαηνδνηεί ηε ζθέςε θαη εκπινπηίδεη ην
δηαλνεηηθφ πεδίν ησλ αλζξψπσλ. Ν κεζηφο θαη νπζηαζηηθφο ραξαθηήξαο ηεο γιψζζαο νδεγεί ηηο
ζθέςεηο ζε εηξκφ θαη ινγηθή ζπλάθεηα, επηηξέπεη ηε δηεχξπλζε ησλ νξηδφλησλ ηνπ αηφκνπ, ηε
ζθαηξηθή ελεκέξσζή ηνπ ελάληηα ζε θαηλφκελα παξαπιεξνθφξεζεο θαη πξνπαγάλδαο, πνπ αξθεηά
ζπρλά πξνσζνχλ ζήκεξα ηα νξγαλσκέλα ζπκθέξνληα. Γηακνξθψλνληαο ην θαηάιιειν θξηηηθφ
ππφβαζξν, ν άλζξσπνο νδεγείηαη ζηελ πλεπκαηηθή ειεπζεξία, είλαη ζε ζέζε λα εθθξάζεη ηε δηαθσλία
ηνπ κέζσ ηεο γιψζζαο-ιφγνπ θαη λα πξνβάιεη ηηο ζεηηθέο ηνπ αληηπξνηάζεηο, -Κε ηελ αξσγή ηεο
γιψζζαο δηαηεξνχληαη δηαρξνληθέο αμίεο, φπσο ην κέηξν, ν αλζξσπηζκφο, ε δεκνθξαηία γηα
ηνλ ειιεληθφ πνιηηηζκφ, -Ζ νπζηαζηηθή αλζξψπηλε επηθνηλσλία κέζσ ηεο γιψζζαο θαζίζηαηαη
επηηαθηηθή ζε κηα επνρή εζηθήο ξερφηεηαο θαη αιινηξίσζεο φπσο ε ζεκεξηλή, -Ζ θαιιηέξγεηα ηεο
θνηλσληθήο ζπλείδεζεο απνηειεί εχινγα πξντφλ ηεο αλάπηπμεο ηεο γιψζζαο, θαζψο κέζα
απφ ηε δηαπξνζσπηθή επαθή ηα άηνκα πξνηάζζνπλ ην «εκείο», ζέβνληαη θαη ιεηηνπξγνχλ αιιειέγγπα
κε ηνπο ππνινίπνπο, πεξηνξίδνληαο ηνπο δηαμηθηζκνχο θαη ηηο ζπγθξνχζεηο δηαζθαιίδνληαο έηζη ηελ
θνηλσληθή αξκνλία θαη ζπλνρή, -ν πνιηηηθφο ιφγνο γελλήζεθε κε ηε γιψζζα, ην ηδεσδέζηεξν
πνιίηεπκα, ε δεκνθξαηία ζηεξίδεηαη ζην δηάινγν θαη απηφο κε ηε ζεηξά ηνπ ζηελ θαιιηέξγεηα ηεο
γιψζζαο, εθηφο απφ ηε δηεθδίθεζε ησλ ειεπζεξηψλ ηνπ, ν πνιίηεο κέζσ απηήο αζθεί έιεγρν ζηελ
εμνπζία, ζηειηηεχνληαο θάζε κνξθή αδηθίαο ή παξαβίαζεο,
-ε γιψζζα είλαη ν θαζξέθηεο ηεο θνπιηνχξαο ελφο ιανχ, ε πεγή ηεο εθθξαζηηθήο ηνπ
δχλακεο γηα πξφνδν θαη εμέιημε, απνηειεί κέζν έθθξαζεο ζηελ ηέρλε, είηε σο γξαπηφο είηε σο
πξνθνξηθφο ιφγνο, επνκέλσο θαη ηξφπν αλαβάζκηζεο ηεο αηζζεηηθήο καο, -ε γιψζζα απαζαλαηίδεη
εκπεηξίεο θαη γλψζεηο, νηθνδνκεί ηα ζηνηρεία εθείλα πνπ ζπλδένπλ ην παξειζφλ κε ην παξφλ θαη ην
κέιινλ ελφο ιανχ, εμαζθαιίδνληαο ηελ ηζηνξηθή ζπλέρεηα θαη ηελ εληαία εζληθή ηνπ πνξεία.
Πψο εθδειψλεηαη ε γισζζηθή ππνβάζκηζε ζήκεξα;

-Ζ γισζζηθή ππνβάζκηζε είλαη θαηλφκελν πνπ ζπλίζηαηαη ζηελ θαζεκεξηλή θαθνπνίεζε
ηεο γιψζζαο απφ ηνπο λεφηεξνπο Έιιελεο. Ζ άγλνηα βαζηθψλ θαλφλσλ ηεο γξακκαηηθήο θαη ηνπ
ζπληαθηηθνχ ζε ζπλδπαζκφ κε ηελ ειεπζεξία ηνπ πξνθνξηθνχ ιφγνπ πξνθαινχλ ηελ ηππνπνίεζε ζηε
γισζζηθή επηθνηλσλία θαη ηε δεκηνπξγία άθνκςσλ λενινγηζκψλ. Ζ άγλνηα ησλ ιεπηψλ
ζεκαζηνινγηθψλ απνρξψζεσλ ηνπ ιεμηινγίνπ πξνθαιεί ηελ έιιεηςε ζαθήλεηαο θαη αθξηβνινγίαο ζηελ
θαζεκεξηλή έθθξαζε. Έηζη κηα ηφζν ξερή γιψζζα αδπλαηψληαο λα εμππεξεηήζεη ηηο άκεζεο
θαη ηαπηφρξνλα απαηηεηηθέο επηθνηλσληαθέο αλάγθεο, ζηξέθεηαη ζην κηκεηηζκφ μέλσλ
γισζζηθψλ πξνηχπσλ, -Ο «θαίξηνο ιφγνο» θαηά ζπλέπεηα είλαη κε εθηθηφο γηα ηνπο
λενέιιελεο θαζψο ην γισζζηθφ ηνπο φξγαλν παχεη λα ραξαθηεξίδεηαη απφ
δεκηνπξγηθφηεηα θαη εππξνζαξκνζηία ζηηο λέεο αλάγθεο ηεο επηθνηλσλίαο.
Ζ άθξηηε πηνζέηεζε μέλσλ ιέμεσλ, απνηέιεζκα ηεο γεληθφηεξεο πνιηηηζηηθήο νκνηνκνξθίαο πνπ ηείλεη
λα εγθαζηδξπζεί, αδξαλνπνηεί ζεκαληηθφ κέξνο ηνπ ιεμηινγηθνχ πινχηνπ ηεο ειιεληθήο. Ρν ιεμηιφγην
αιιά θαη δηάθνξεο εθθξαζηηθέο δνκέο πνπ δηαηεξήζεθαλ ζηελ ηζηνξηθή πνξεία θαη εμέιημε ηεο
γιψζζαο «αρξεζηεχνληαη», αθνχλ δελ ελζσκαηψλνληαη κε ηε ρξήζε ζηηο λέεο επηθνηλσληαθέο αλάγθεο
πνπ δεκηνπξγνχληαη. Ζ γιψζζα «θησραίλεη», ράλεη ην δπλακηζκφ πνπ αληιεί απφ ηελ πνιπκνξθία ηεο
θαη απνθηά ειιεηκκαηηθφ ραξαθηήξα. Γη’ απηφ θαη γίλεηαη επάισηε ζηελ αιινηξίσζε απφ μεληθέο
επηδξάζεηο, -ην γισζζηθφ αίζζεκα δελ θαιιηεξγείηαη ιφγσ ησλ εθθπιηζκέλσλ γισζζηθψλ
πξνηχπσλ: ηφζν ν θαζεκεξηλφο ιφγνο ησλ Κέζσλ Δλεκέξσζεο, φζν θαη ε γισζζηθή εθπαίδεπζε δελ
πξνζθέξνπλ ην απαξαίηεην ππφβαζξν γηα ηελ θαιιηέξγεηα ηεο γιψζζαο.

Ο ιφγνο ησλ Κέζσλ είλαη ζχληνκνο, ζρεδφλ ζπλζεκαηηθφο θαη πάληνηε ελεξγεί
ζπκπιεξσκαηηθά ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ηεο εηθφλαο. Κε δεδνκέλε δε ηελ ηζρπξή επίδξαζε ησλ
κελπκάησλ πνπ απφ απηά εθπέκπνληαη ζηε ζπκπεξηθνξά ησλ λέσλ, δηακνξθψλνπλ έλα γισζζηθφ
θψδηθα πνπ ηαηξηάδεη πεξηζζφηεξν ζε ιεδάληα εηθφλαο ή δηαθήκηζεο. Νη λένη άλζξσπνη απνδερφκελνη
πιήξσο ηα γισζζηθά πξφηππα ηεο ηειεφξαζεο, ηνπ ξαδηνθψλνπ ή ηνπ λεαληθνχ πεξηνδηθνχ ηχπνπ,
φρη κφλν αγλννχλ ην ιεμηιφγην ηεο ειιεληθήο-θαηλφκελν ιεμηπελίαο-αιιά αδπλαηνχλ πιένλ
λα παξάγνπλ απιά γξαπηά θείκελα ή λα αληηιεθζνχλ ινγνηερληθά, επηζηεκνληθά ή απφ
παιηφηεξεο κνξθέο ηεο ειιεληθήο θείκελα.
Γηα ηηο επεξρφκελεο γεληέο ειιήλσλ ίζσο ηειηθά λα ηζρχεη απηφ πνπ ν Διχηεο ππαηλίζζεηαη πνηεηηθά:
«Φσλάδσ ειιεληθά θη νχηε πνπ κ’ απνθξίλεηαη θαλείο», -Χο παξάκεηξνο πνπ ζπλέηεηλε ηα
κέγηζηα ζηε ζεκεξηλή γισζζηθή ππνβάζκηζε πξέπεη λα αλαθεξζεί θαη ην «γισζζηθφ
δήηεκα». Ζ δνγκαηηθή αληηπαιφηεηα πνπ επηθξάηεζε επί ρξφληα αλάκεζα ζε θαζαξεπνπζηάλνπο θαη
δεκνηηθηζηέο δελ άθεζε ηε γιψζζα λα εμειηρζεί ειεχζεξα θαη πνιιέο θνξέο ζηάζεθε αθνξκή γηα ηνλ
αθξσηεξηαζκφ πνιιψλ ελ δπλάκεη δεκηνπξγηθψλ ηεο ζηνηρείσλ. Νη επηπηψζεηο ηνπ γισζζηθνχ
δεηήκαηνο ήηαλ άκεζεο ζηε γισζζηθή εθπαίδεπζε, ε νπνία γηα πνιιά ρξφληα «αθξνβαηψληαο» κεηαμχ
θαζαξεχνπζαο θαη δεκνηηθήο δελ θαηφξζσζε λα θαηαζηεί παξάγνληαο αλάζρεζεο ηεο γισζζηθήο
θζνξάο, -Ζ παξαθζνξά ηεο γιψζζαο απφ ηελ εμνπζία, πνπ ρξεζηκνπνηεί πξνπαγαλδηζηηθφ ή
δηηηφ ιφγν, κπνξεί λα επηηείλεη ην πξφβιεκα, αλ θαη κε έλαλ ηξφπν έκκεζν θαη αδηφξαην.
Γηαηί ν ιφγνο ζηεξείηαη απφ ην πξαγκαηηθφ ηνπ λφεκα θαη γίλεηαη κέζν ηνπ πνκπνχ γηα λα επηβάιιεηαη
ζην δέθηε. Βέβαηα, δελ είλαη ηφζν ε γιψζζα φζν ν ρεηξηζκφο ηεο πνπ επηηξέπεη ζηνλ πνκπφ λα αζθεί
εμνπζία θαη βία κε ην ιφγν. Ξαξφια απηά, ε γιψζζα ράλεη ην αιεζηλφ ηεο πεξηερφκελν θαη δε ζηνρεχεη
ζηελ επηθνηλσλία αιιά ζηνλ εμνπζηαζηηθφ κνλφινγν.
΢πλέπεηεο ηεο γισζζηθήο ππνβάζκηζεο:

-Αδπλακία ζσζηήο επηθνηλσλίαο κεηαμχ ησλ αλζξψπσλ αθξηβψο εμαηηίαο ηεο αδπλακίαο
ζηε ζσζηή έθθξαζε. Αλ θαη ε γιψζζα έρεη κηα πινπζηφηαηε ιεθηηθή παξάδνζε, ηα άηνκα ηελ
αγλννχλ, δελ ρξεζηκνπνηνχλ φια εθείλα ηα ιεθηηθά ζρήκαηα πνπ ρξεηάδνληαη γηα λα απνδψζνπλ ην
εχξνο ηεο ζθέςεο θαη ηνπο δηαινγηζκνχο ηνπο, κε απνηέιεζκα λα κε γίλνληαη θαηαλνεηνί, λα κε
ζπλελννχληαη κεηαμχ ηνπο, αθνχ ε γέθπξα ηεο επηθνηλσλίαο ηνπο, ε γιψζζα, έρεη θαηαζηξαθεί. Θαη
αθνχ δελ κπνξνχλ λα ζπλελλνεζνχλ, δελ κπνξνχλ λα ππάξμνπλ, γηαηί ν άλζξσπνο σο θνηλσληθφ νλ
ρξεηάδεηαη ηελ επηθνηλσλία, ηνλ νπζηαζηηθφ δηάινγν, ελψ απηή ε ζηγή πνπ επηβάιιεη ε γισζζηθή
ππνβάζκηζε ηνλ νδεγεί ζηε κνλαμηά θαη ηελ αιινηξίσζε, -Ο πεξηνξηζκφο ζηελ έθθξαζε νδεγεί
άκεζα ζε πεξηνξηζκφ ζηε ζθέςε, ζηε θαληαζία θαη ζην ζπλαίζζεκα. Γηαηί, ε γισζζηθή πελία
δελ κπνξεί λα εμεγεζεί αιιηψο παξά απφ κηα ςπρηθή θηψρεηα, κηα εζσηεξηθή γπκλφηεηα. Έηζη,
δηακνξθψλνληαη άηνκα πνπ δελ έρνπλ κάζεη λα ζθέθηνληαη ψξηκα ή πνπ ραξαθηεξίδνληαη απφ
πλεπκαηηθή ζχγρπζε θαη πνπ επνκέλσο δελ κπνξνχλ λα ιάβνπλ ζεκαληηθέο απνθάζεηο γηα ηελ
πξνζσπηθή ηνπο δσή ή λα ζπκβάινπλ ζηελ θνηλσληθή πξφνδν. Δίλαη θαηαλνεηφ πσο απαηειή γιψζζα
ζεκαίλεη θαη θνηλσληθή θζνξά, -ε γισζζηθή θξίζε είλαη δπλαηφλ λα ζπληεξεί θαη λα
ππνδαπιίδεη ηε δηαβνπθφιεζε ησλ πνιηηψλ απφ ηελ απηαξρηθή εμνπζία ή απφ πνιηηηθνχο
παξάγνληεο ιατθηζηέο θαη αδηάθνξνπο νπζηαζηηθά γηα ηελ πξνζηαζία ηεο δεκνθξαηίαο θαη
ηνπ θηιειεπζεξηζκνχ. ΢π’ απηέο ηηο ζπλζήθεο ν ιαφο γίλεηαη ζχκα πξνπαγαλδηζηηθνχ ιφγνπ,
ρεηξαγσγείηαη θαη εηεξνθαζνξίδεηαη ρσξίο λα κπνξεί λα αληηιεθζεί ην πξαγκαηηθφ λφεκα πνπ θξχβεηαη
πίζσ απφ ην δίζεκν ιφγν ησλ πνιηηηθψλ ηαγψλ. Κάιηζηα, ε φζν ην δπλαηφλ κεγαιχηεξε ππνβάζκηζε
ηεο γιψζζαο δηεπθνιχλεη πεξηζζφηεξν ην έξγν ηνπο, θαζψο θαζηζηά ην ιαφ αδχλακν λα αζθήζεη
γφληκε θξηηηθή ζηελ εμνπζία, -ν πνιηηηζκφο, νη ηέρλεο θαη ηα γξάκκαηα παξαθκάδνπλ, θαζψο νη
άλζξσπνη δελ κπνξνχλ λα πξνζεγγίζνπλ θαη λα θαηαλνήζνπλ ηα λνήκαηά ηνπο, αιιά θαη γηαηί ε
γεληθφηεξε θξίζε πνπ δειψλεηαη κε ηε γιψζζα επεξεάδεη ηηο εθθξαζηηθέο αλαδεηήζεηο ησλ
θαιιηηερλψλ, -θίλδπλνο απψιεηαο ηεο εζληθήο καο ηαπηφηεηαο, ζπάεη ν ζπλεθηηθφο δεζκφο ηνπ
ειιεληθνχ έζλνπο θαη απηφ αιινηξηψλεηαη.

Πνηνο ν ξφινο ηεο ζρνιηθήο γισζζηθήο δηδαζθαιίαο ζηελ αληηκεηψπηζή

ηεο;
Ζ γισζζηθή δηδαζθαιία ζην ζρνιείν επηβάιιεηαη ζήκεξα λα δηακνξθψζεη έλα ηζρπξφ

γισζζηθφ αίζζεκα ζηνπο λένπο απνδεζκεπκέλε απφ ηηο πξνθαηαιήςεηο ηνπ παξειζφληνο.
Ξξνβάιινληαο πγηή γισζζηθά πξφηππα κέζα απφ ηε κειέηε ππνδεηγκαηηθψλ θεηκέλσλ ειιεληθνχ ιφγνπ
απφ φιεο ηηο πεξηφδνπο ηεο γιψζζαο, παγηψλεηαη ζηε ζπλείδεζε ησλ λεαξψλ καζεηψλ ε ηζηνξηθή
ελφηεηα ηεο ειιεληθήο. Έηζη, εκπινπηίδεηαη άκεζα ε ζθέςε ηνπο απφ πνηθίιεο ζεκαζίεο θαη εληζρχεηαη
ε εθθξαζηηθφηεηά ηνπο. Πθνπφο ηεο φπνηαο γισζζηθήο δηδαζθαιίαο πξέπεη λα γίλεη ε παξνρή εθνδίσλ
γηα πνηνηηθή επηθνηλσλία κέζα απφ ην εζληθφ γισζζηθφ φξγαλν, -ε γισζζηθή παηδεία ησλ ειιήλσλ
ζα αλαβαζκίζεη ηνλ θαζεκεξηλφ ηνπο ιφγν κφλν εθφζνλ αλαζεσξεζνχλ νη κέζνδνη
δηδαζθαιίαο ηεο γιψζζαο. Ζ εγθαηάιεηςε ησλ ξπζκηζηηθψλ πξνηχπσλ ιεμηινγίνπ-«απηφ ηνλ
ιεθηηθφ ηχπν ρξεζηκνπνηνχκε, ηνλ άιινλ φρη»-είλαη ζηνηρείν πνπ απνηξέπεη απφ ηελ ηππνπνίεζε ηεο
γιψζζαο. Ξαξάιιεια ε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο είλαη αλαγθαίν λα ζηεξηρζεί ζε δχν βαζηθνχο
ζεσξεηηθνχο άμνλεο: Ζ γιψζζα λα ζπλδέεηαη κε παξαζηαηηθέο εκπεηξίεο θαη ε γιψζζα λα
εθιακβάλεηαη πάληνηε σο κέζν ελεξγνπνίεζεο ηεο λφεζεο. ΢ε θακηά πεξίπησζε δελ πξέπεη
λα απνζπλδέεηαη θαηά ηε δηδαζθαιία ε κνξθή απφ ην πεξηερφκελν ηεο γιψζζαο, -Κέζα
ζηε ζρνιηθή εθπαίδεπζε ε γισζζηθή δηδαζθαιία είλαη απνδνηηθή φηαλ ζπλδεζεί κε ηνλ
πνιηηηζκφ πνπ ε θάζε πεξίνδνο ηεο γιψζζαο εθθξάδεη.
Δπηβάιιεηαη, ινηπφλ, ε δηδαζθαιία ηεο γιψζζαο λα κελ γίλεηαη κέζσ θαλφλσλ θαη απζηεξήο
ηππνιαηξίαο αιιά νη ζεκαζίεο, ηα θείκελα, νη εθθξαζηηθέο κνξθέο λα εληάζζνληαη ζην ζπγθεθξηκέλν
επηθνηλσληαθφ-ηζηνξηθφ πιαίζην πνπ δεκηνπξγήζεθαλ. Δμάιινπ, ε ζρέζε γιψζζαο θαη πξαγκαηηθφηεηαο
είλαη άξξεθηε. Ζ δεδνκέλε κεζνδνινγηθή αξρή ηζρχεη ηφζν γηα ηε δηδαζθαιία παιαηφηεξσλ κνξθψλ
ηεο ειιεληθήο φζν θαη γηα ηε δηδαζθαιία ηεο ζχγρξνλεο κνξθήο ηεο, -Ζ δηδαζθαιία ηεο ειιεληθήο
γιψζζαο είλαη επηβεβιεκέλν λα γίλεη ζπζηεκαηηθφηεξε.
Κε θαηάιιεια βνεζήκαηα, ηα νπνία ζα πεξηέρνπλ εηδηθέο αζθήζεηο, είλαη δπλαηή ε εμάζθεζε ησλ
καζεηψλ ζηελ αθξηβνινγία θαη ηε ζαθήλεηα ηνπ ιφγνπ, ζηε ιηηφηεηα θαη ηελ ππθλφηεηα ηνπ
χθνπο. Ηδηαίηεξε πξνζνρή απαηηείηαη λα δνζεί ζηελ θαιιηέξγεηα ηνπ γξαπηνχ ιφγνπ ησλ καζεηψλ, ν
νπνίνο ζήκεξα είλαη ππνβαζκηζκέλνο. Σέινο, θάζε αλαζεψξεζε ζηε γισζζηθή παηδεία δελ
πξέπεη λα αγλνεί ηελ πνιηηηζκηθή αλαγθαηφηεηα ηεο δηαηήξεζεο ηνπ γισζζηθνχ νξγάλνπ,
αθνχ απηφ απνηειεί ηνλ θπξηφηεξν παξάγνληα γηα ηε δηαηήξεζε ηεο πνιηηηζηηθήο ηδηαηηεξφηεηαο ελφο
έζλνπο. Δπνκέλσο, ε ζπζηεκαηηθή κάζεζε ηεο γιψζζαο απνηειεί απαξαίηεην φξν γηα ηε δηαηήξεζε
θαη δπλακηθή εμέιημε ηνπ ειιεληθνχ πνιηηηζκνχ θαη ησλ αμηψλ ηνπ.
Ζ αλαβάζκηζε ηεο γισζζηθήο δηδαζθαιίαο είλαη απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηελ

αληηκεηψπηζε ηεο γισζζηθήο ππνβάζκηζεο πνπ ζήκεξα παξαηεξείηαη.
Ζ επηθξαηνχζα γισζζηθή επηέιεηα εγθπκνλεί θηλδχλνπο λνεηηθήο θαη πνιηηηζηηθήο
επηέιεηαο.
«Αλ ηζρχεη ην αμίσκα ηνπ Wittgenstein, πσο ηα φξηα ηνπ θφζκνπ καο νξίδνληαη απφ ηα φξηα
ηεο γιψζζαο καο, πσο ν θφζκνο καο δειαδή ππάξρεη ηφζν, φζν κπνξεί ν θαζέλαο καο
γισζζηθά λα ηνλ εθθξάζεη, ηφηε ζα πξέπεη λα ηζρχεη θαη πσο θαιχηεξε πνηφηεηα γιψζζαο
ζεκαίλεη θαη θαιχηεξε έθθξαζε θαη βίσζε ηνπ θφζκνπ καο. Θα πξφζζεηα: θαιχηεξε
πνηφηεηα γιψζζαο ζεκαίλεη πην εηιηθξηλή θαη νπζηαζηηθή ζπλάληεζε αλζξψπνπ κε άλζξσπν».
(Γ.Κπακπηληψηεο).


«Ζ επηζηεκνληθή έξεπλα νθείιεη λα ιακβάλεη πάληνηε ππφςε ηεο ηηο εζηθέο θαη ηηο
πλεπκαηηθέο αξρέο ηεο δσήο. Αλ ε ηερληθή ππεξθεξάζεη ηελ εζηθή θαη ε αιφγηζηε
ρξεζηκνζεξία θαηαθαιχςεη ηε δενληνινγία, ηφηε ζα ζπκβεί εθείλν πνπ φινη απεχρνληαη,
δειαδή, ν άλζξσπνο ζα ππνηαρζεί ζε απάλζξσπεο θαη ζεξηψδεηο πξαθηηθέο θαη ν απέλαληί
ηνπ ζεβαζκφο ζα εθιείςεη νξηζηηθά».
Αξρηεπίζθνπνο Υξηζηφδνπινο
◊H επηζηεκνληθή έξεπλα απνηειεί ζεκειηψδε παξάγνληα εμέιημεο ηνπ πνιηηηζκνχ, αθνχ ζπλέβαιε θαη
εμαθνινπζεί λα ζπκβάιεη ζηε βειηίσζε ηεο αλζξψπηλεο δσήο.
◊Υζηφζν, ε αλεμέιεγθηε ρξήζε ηεο επηζηήκεο έγηλε αξθεηέο θνξέο αθνξκή γηα ηε δεκηνπξγία
πνηθίισλ εζηθψλ θαη θνηλσληθψλ πξνβιεκάησλ.
◊Ζ αχμεζε ησλ δπλαηνηήησλ ηεο θαηά ηνλ εηθνζηφ αηψλα είλαη ηέηνηα πνπ νξηζκέλεο θνξέο
επηζηεκνληθά επηηεχγκαηα απεηινχλ άκεζα ηελ αλζξψπηλε επηβίσζε. Ρν γεγνλφο απηφ ηξνθνδφηεζε
ηνλ πξνβιεκαηηζκφ γηα ηε ζρέζε επηζηήκεο θαη εζηθήο, γηα ηελ εζηθή επζχλε ηνπ επηζηήκνλα αιιά θαη
γηα ηηο ππνρξεψζεηο πνπ ε επζχλε απηή ζπλεπάγεηαη.
Πξνζέγγηζε ηεο έλλνηαο επηζηήκε

Ν φξνο επηζηήκε πεξηιακβάλεη ην ζχλνιν ησλ γλψζεσλ θαη ησλ κεζφδσλ πνπ απνξξένπλ απφ ηε
ζπζηεκαηηθή κειέηε θαη παξαηήξεζε δηαθφξσλ θπζηθψλ θαη θνηλσληθψλ θαηλνκέλσλ θαη απφ ην
ζχλνιν ησλ λφκσλ πνπ ηα δηέπνπλ. Ζ επηζηήκε απνζθνπεί ζηελ απνθάιπςε ηεο γλψζεο θαη ηεο
αιήζεηαο κε απψηεξν ζθνπφ ηε βειηίσζε ηεο πνηφηεηαο δσήο καο. Ρν γεγνλφο απηφ ζεκαίλεη φηη ε
επηζηήκε δηθαηψλεηαη, φηαλ ε γλψζε θαη ε αιήζεηα πνπ πξνθχπηεη απφ απηή βνεζά ζηελ πλεπκαηηθή
θαη εζηθή αλαβάζκηζε ηεο θνηλσλίαο, ζηελ ςπρηθή εξεκία ηνπ κέζνπ πνιίηε, ζηελ θνηλσληθή επξπζκία
θαη πνιηηηθή ζηαζεξφηεηα, ζηελ νηθνλνκηθή αλάπηπμε, ζηελ εηξήλε, ηηο πγηείο ζρέζεηο κε ηνπο άιινπο
ιανχο. Πε αληίζεηε πεξίπησζε ε επηζηήκε κπνξεί λα είλαη εμαηξεηηθά επηθίλδπλε γηα ηνλ άλζξσπν,
εθφζνλ ε γλψζε είλαη δχλακε θαη σο ηέηνηα κπνξεί λα απνβεί είηε σθειηκφηαηε είηε νιέζξηα γηα ηελ
αλζξσπφηεηα, αλάινγα κε ηε ρξήζε ηεο.
Θεηηθά απνηειέζκαηα επηζηεκνληθήο-ηερλνινγηθήο εμέιημεο:

-Α
Αχμεζε γλψζεσλ, πξνζέγγηζε αιήζεηαο, δηεχξπλζε πλεπκαηηθψλ νξηδφλησλ, άλνδνο
πλεπκαηηθνχ επηπέδνπ, απαιιαγή απφ πξνιήςεηο, δεηζηδαηκνλίεο, αλαρξνληζηηθέο
αληηιήςεηο, -Ζ άλνδνο ηνπ πλεπκαηηθνχ επηπέδνπ ζπλεπάγεηαη θαη βειηίσζε ηεο εζηθήο, άξα ε
εμέιημε ηεο επηζηήκεο νδεγεί ζε απαιιαγή απφ ζηεξεφηππα θαη πξνθαηαιήςεηο, κε απνηέιεζκα
ν άλζξσπνο λα σξηκάδεη θαη λα ζηξέθεηαη επθνιφηεξα ζε αξεηέο θαη αμίεο, -Φπρηθή ηζνξξνπία –
αζθάιεηα πνπ απνξξέεη απφ ην αίζζεκα θαηάθηεζεο ηεο γλψζεο θαη ηεο αιήζεηαο. Κέζσ
ηεο επηζηήκεο βξίζθνληαη λένη ηξφπνη ςπραγσγίαο θαη αμηνπνίεζεο ηνπ ειεχζεξνπ ρξφλνπ, -Σαρχηαηε
ελεκέξσζε-επηθνηλσλία ιαψλ, δηακφξθσζε ζπγθξνηεκέλεο εηθφλαο ηνπ θφζκνπ, γλψζεηο γηα ηελ
πνιηηηθή, δηεχξπλζε δηαιφγνπ θαη δεκνθξαηίαο, -Αχμεζε παξαγσγηθφηεηαο, εμεηδίθεπζε,
πηνζέηεζε λέσλ ηερληθψλ θαη κεζφδσλ πνπ βειηηψλνπλ ηελ νηθνλνκία, εμέιημε Ζ/΢ πνπ
ζπληεινχλ ζηελ θαιχηεξε νξγάλσζε, ηαμηλφκεζε θαη αξρεηνζέηεζε ηεο γλψζεο. Κε ηελ επηζηεκνληθή
θαη ηερλνινγηθή εμέιημε θαη ηηο εθαξκνγέο ηνπο ζηελ Ηαηξηθή θαηαπνιεκψληαη αζζέλεηεο, βειηηψλεηαη
ε πγεία θαη απμάλεηαη ν κέζνο φξνο δσήο.
Θαθή ρξήζε ηεο επηζηήκεο ζήκεξα ή αίηηα εθηξνπήο ηεο επηζηήκεο απφ
ηνλ θνηλσληθφ ηεο ξφιν:
-Δκπνξεπκαηνπνίεζε ηεο επηζηήκεο. Ζ ζεκεξηλή επνρή ραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ πεπνίζεζε φηη ηα
πιηθά αγαζά, ην θέξδνο, ην ρξήκα απνηεινχλ χςηζηεο αμίεο. Πην βσκφ απηψλ ησλ αμηψλ ν ζχγρξνλνο
επηζηήκνλαο ζπζηάδεη ηε γλψζε ηνπ, ηελ αλζξσπηά ηνπ, ην ήζνο ηνπ. Πε θάζε επηζηεκνληθφ θιάδν
ζπλαληνχκε αλζξψπνπο πνπ δειεάδνληαη απφ ηηο ηεξάζηηεο ακνηβέο, κε απνηέιεζκα λα απνθξχπηνπλ
ηα κεηνλεθηήκαηα ελφο πξντφληνο, ην νπνίν είλαη πνιιέο θνξέο επηθίλδπλν γηα ηε δεκφζηα πγεία.

Ξαχεη, έηζη, ν επηζηήκνλαο λα ζηνρεχεη ζην θνηλσληθφ φθεινο θαη θξνληίδεη λα εμππεξεηήζεη ηνπο
πξνζσπηθνχο ηνπ ζηφρνπο, πνπ δελ είλαη αλψηεξνη αιιά επηειείο: απνζεζαπξηζκφο, επαγγεικαηηθή
αλέιημε,
-Ηδενινγηθή ρεηξαγψγεζε ηεο επηζηήκεο. Ππρλά ε επηζηήκε ηίζεηαη ζηελ ππεξεζία εζληθψλ,
πνιηηηθψλ, ζξεζθεπηηθψλ ζθνπηκνηήησλ, κε απνηέιεζκα λα παγηδεχεηαη ε ίδηα θαη ηαπηφρξνλα λα
ππνλνκεχεη ηελ νπζηαζηηθή πξφνδν. Δμαηηίαο ηνπ θαλαηηζκνχ ησλ εηδηθψλ αιιά θαη ηεο εκπινθήο ησλ
επηζηεκφλσλ ζε πνιηηηθέο ζθνπηκφηεηεο, απεηιεηηθφο ελεδξεχεη ν θίλδπλνο ηεο ππνηαγήο ζε εληνιέο,
πνπ ζπληειεί ζηελ εηεξνθαηεχζπλζε ηνπ επηζηήκνλα θαη ζηνλ εγθισβηζκφ ηνπ ζε ακθηβφινπ
πνηφηεηνο ηδενινγίεο θαη ζηξαηεγηθέο,
-Σν δφγκα «Ζ επηζηήκε γηα ηελ επηζηήκε».Ξξφθεηηαη γηα ηελ αληίιεςε φηη ε επηζηήκε είλαη
απηνζθνπφο θαη αζθείηαη απφ εθείλνπο πνπ λνηάδνληαη πεξηζζφηεξν γηα ηελ επηζηεκνληθή εμέιημε θαη
ηελ πξνζσπηθή δφμα. Ρα πνξίζκαηα ηεο επηζηήκεο γίλνληαη θηήκα κηαο κηθξήο νκάδαο επηζηεκφλσλ
πνπ νινέλα μεθφβεηαη απφ ην ππφινηπν θνηλσληθφ ζχλνιν, κε απνηέιεζκα επξχηαηα ζχλνια
αλζξψπσλ λα παξακέλνπλ αθφκε ζην ζθνηάδη ηεο άγλνηαο, ηεο ακάζεηαο, ηεο πξφιεςεο. Δίλαη
πξνθαλέο πσο νχηε νη επηζηήκεο κπνξνχλ λα δηαδξακαηίζνπλ ηνλ θνηλσληθφ ηνπο ξφιν νχηε νη
επηζηήκνλεο λα ζηαζνχλ ζην χςνο ησλ πεξηζηάζεσλ απφ ηε ζηηγκή πνπ δελ αλήθνπλ ζην θνηλσληθφ
ζχλνιν, αιιά βξίζθνληαη ζηα ρέξηα κηαο κηθξήο κεηνςεθίαο πνπ ηηο ρξεζηκνπνηεί γηα ηα δηθά ηεο
ζπκθέξνληα.
Πθνπφο, φκσο θαη δηθαίσζε ηεο επηζηήκεο, φπσο θαη θάζε άιιεο ζεκαληηθήο δξαζηεξηφηεηαο, αηνκηθήο
θαη ζπιινγηθήο, νθείιεη λα είλαη ν άλζξσπνο,
-Ο ζηείξνο επηζηεκνληζκφο πνπ επηθξαηεί ηδενινγηθνπνηεί ηελ αλεπζπλφηεηα ηνπ
επηζηήκνλα. Πχκθσλα κε ηελ θπξίαξρε απηή αληίιεςε, ζηε ινγηθή δελ ππάξρεη εζηθή, άξα θαη ζηελ
επηζηήκε δελ ππάξρεη εζηθή αμηνιφγεζε, δελ πθίζηαηαη δειαδή ην «θαιφ» θαη ην «θαθφ», παξά κφλν
ε ινγηθή εξκελεία, ην «νξζφ» ή ην «εζθαικέλν».
Απηή ε πςειή αληηθεηκεληθφηεηα ηεο επηζηήκεο θφβεη θάζε δεζκφ κε εζηθέο, αμηνινγηθέο θξίζεηο,
πνιηηηζηηθέο παξαδφζεηο θαη πνιηηηθέο ηνπνζεηήζεηο θαη ζέηεη ππφ θξίζε ηελ ίδηα ηε δσή αθνχ θηλείηαη
ζηελ πεξηθέξεηά ηεο, -ε εμεηδίθεπζε ζπλδέεηαη άκεζα κε ηελ εθδήισζε ηνπ πξνβιήκαηνο,
θαζψο ν επηζηήκνλαο ζηξέθεηαη ζε έλαλ αδηάθνπν αγψλα απφθηεζεο φζν ην δπλαηφλ
πεξηζζφηεξσλ γλψζεσλ ζρεηηθά κε ην αληηθείκελφ ηνπ, ηνλ εμεηδηθεπκέλν επηζηεκνληθφ
θιάδν κε ηνλ νπνίν αζρνιείηαη, θαη απνζηαζηνπνηείηαη πηα απφ ηελ θνηλσληθή δπλακηθή.
Δμάιινπ, ε πλεπκαηηθή κνλνκέξεηα ζηελ νπνία ππνβάιιεηαη δελ ηνπ δίλεη ην έλαπζκα νχηε ηνπ
θαιιηεξγεί ην ελδηαθέξνλ λα αζρνιεζεί κε θνηλσληθά ζέκαηα.
Πξνο πνηα θαηεχζπλζε είλαη αλαγθαίν λα ζηξαθεί ζηηο κέξεο καο ε

επηζηήκε ψζηε λα απνθεχγεηαη θάζε αξλεηηθή γηα ηνλ άλζξσπν ρξήζε ηεο;
Ζ επηζηήκε επηβάιιεηαη λα ραξαθηεξίδεηαη απφ αλζξσπηζηηθή ζηάζε. Ν ζθνπφο ηεο λα κελ

απνθιίλεη πνηέ απφ ηελ εμππεξέηεζε ηνπ αλζξψπνπ. Πε θακία πεξίπησζε ε ίδηα δε λνκηκνπνηείηαη
ψζηε λα ρξεζηκνπνηεί ηνλ άλζξσπν σο κέζν. Ρα βαζηθά πξνβιήκαηα ηεο αλζξψπηλεο χπαξμεο θαη
δσήο λα απνηεινχλ πάληνηε πξνηεξαηφηεηα γη’ απηήλ.
Κέζσ ηεο επηζηήκεο απνθαιχπηνληαη νη πξαγκαηηθέο αηηίεο ησλ πξνβιεκάησλ ηεο θάζε
θνηλσλίαο αιιά θαη ηνπ πνιηηηζκνχ. Ζ επηζηήκε πξέπεη λα επηθεληξψζεη ηελ πξνζπάζεηά ηεο ζηελ
πξνζηαζία ηνπ πεξηβάιινληνο, ζηελ ίαζε επηδεκηψλ θαη αζζελεηψλ, ζηελ αλάπηπμε ηερληθψλ κεζφδσλ
γηα ηελ εμαζθάιηζε ηεο ηξνθήο ζε ιηκνθηνλνχληεο πιεζπζκνχο ηνπ Ρξίηνπ Θφζκνπ. Θα γίλεη έηζη ην
«ιπηξσηηθφ» κέζν γηα ηνλ πεξηνξηζκφ ηεο αληζφηεηαο σο πξνο ην βηνηηθφ επίπεδν, ε νπνία
παξαηεξείηαη ζην ζεκεξηλφ θφζκν αλάκεζα ζηηο «θνηλσλίεο ηεο αθζνλίαο» θαη ζηηο «θνηλσλίεο ηεο
ζηέξεζεο». Γηα ηηο αλαπηπγκέλεο θνηλσλίεο ζα θαζηεξσζεί σο κέζν γηα ηελ επίηεπμε πνηφηεηαο δσήο.

Ζ επηζηεκνληθή θνηλφηεηα κπνξεί λα ζπκβάιεη απνθαζηζηηθά ζηελ ηζρπξνπνίεζε ηνπ
νξζνινγηζκνχ ζην εζσηεξηθφ ησλ ζεκεξηλψλ θνηλσληψλ. Απηέο απεηινχληαη απφ ηελ αχμεζε
ησλ θαηλνκέλσλ δνγκαηηζκνχ, απφ πξνθαηαιήςεηο θαη απφ ηελ επηθξάηεζε ςεπδν-κεηαθπζηθψλ
κεζζηαληθψλ απφςεσλ. Ζ επηζηήκε έρεη ππνρξέσζε λα πξνζηαηεχζεη ηνλ απιφ άλζξσπν απφ ηε
ρεηξαγψγεζε θαη ηνλ ηδενινγηθφ εμαλδξαπνδηζκφ αλαδεηθλχνληαο θαη ελεξγνπνηψληαο ηελ θξηηηθή ηνπ
ζθέςε. Δπεξεάδεη έηζη ηε γεληθφηεξε λννηξνπία θαη δεκηνπξγεί ζπλζήθεο γηα κηα ζπλεηή αληηκεηψπηζε
πξνζσπηθψλ θαη ζπιινγηθψλ πξνβιεκάησλ.
Ζ επηζηήκε ζήκεξα νθείιεη λα απνξξίςεη ηελ ηερλνθξαηηθή αληίιεςε, ε νπνία ηείλεη λα

παγησζεί ζηνπο θφιπνπο ηεο. Ζ ηερλνθξαηία θαζηζηά ηελ επηζηήκε ζηνηρείν πιήξσο απηνλνκεκέλν
απφ ηελ θνηλσλία θαη ηε ζπλδέεη κε νηθνλνκηθά θαη πνιηηηθά ζπκθέξνληα. Ζ επηζηεκνληθή θνηλφηεηα
απνθηά ηε δηάζηαζε ηνπ «ηεξαηείνπ» θαη φζνη ζπκκεηέρνπλ ζ’ απηή λνκίδνπλ δηθαησκαηηθά φηη
κπνξνχλ λα εγνχληαη ηεο θνηλσλίαο θαη λα ξπζκίδνπλ φπσο νη ίδηνη επηζπκνχλ ηε δσή ησλ απιψλ
αλζξψπσλ. Κε ηνλ ηξφπν απηφ ε επηζηήκε απνκαθξχλεηαη απφ ηελ εζηθή θαη γίλεηαη επηθίλδπλε θαζψο
δελ ππάξρνπλ νη εζηθέο αλαζηνιέο γηα ηελ θαθή ρξήζε ηεο.
Ο ξφινο ηνπ επηζηήκνλα ζηελ πινπνίεζε απηήο ηεο θαηεχζπλζεο:

-Νθείιεη λα αζθεί ην επηζηεκνληθφ ηνπ έξγν κε ζχλεζε θαη πξνλνεηηθφηεηα, ψζηε λα
εθκεδελίδνληαη νη πηζαλφηεηεο γηα απξφβιεπηα αξλεηηθά απνηειέζκαηα ηνπ έξγνπ απηνχ. Απαηηείηαη
απφ ηελ πιεπξά ηνπ ππεπζπλφηεηα θαη ελεξγνπνίεζε ηεο θνηλσληθήο ηνπ ζπλείδεζεο. Δίλαη
αλαγθαία ε χπαξμε ζπλερνχο απηνειέγρνπ, γηα λα απνθεχγεηαη θάζε εθδήισζε αιαδνληθήο
ζπκπεξηθνξάο, ε νπνία κπνξεί λα πεγάδεη απφ ηελ ςεπδαίζζεζε ηεο παληνδπλακίαο πνπ δεκηνπξγνχλ
ηα ζεκεξηλά «ζαπκαζηά» επηζηεκνληθά επηηεχγκαηα. Ζ απνθπγή ηεο αιαδνληθήο ζπκπεξηθνξάο είλαη
άκεζα εθηθηή εθφζνλ ν επηζηήκνλαο δελ είλαη δέζκηνο ηεο εηδηθεπκέλεο γλψζεο αιιά δηαζέηεη
πξνζσπηθφηεηα νιφπιεπξα αλαπηπγκέλε. Ζ γεληθή παηδεία ελδπλακψλεη ηηο εζσηεξηθέο εζηθέο
αληηζηάζεηο ηνπ επηζηήκνλα θαη είλαη δπλαηφ κέζσ ηεο νιφπιεπξεο κφξθσζεο λα αλαπηπρζεί ζ’ απηφλ
ε αλζξσπηζηηθή εζηθή. Ζ βίσζε ηνπ αλζξσπηζκνχ θαζηζηά ηνλ επηζηήκνλα εζηθή πξνζσπηθφηεηα, ν
νπνίνο πξνζαλαηνιίδεηαη ζηελ εμππεξέηεζε ηνπ αλζξψπνπ θαη εθιακβάλεη ην έξγν ηνπ σο θνηλσληθή
πξνζθνξά. Γεληθφηεξα, ζα ιέγακε φηη ν επηζηήκνλαο σο πλεπκαηηθφο άλζξσπνο δελ πξέπεη λα ζησπά
ή λα κέλεη απνζηαζηνπνηεκέλνο κπξνζηά ζηα ηεξάζηηα θνηλσληθά πξνβιήκαηα ηεο επνρήο ηνπ. Υο
άηνκν κε απμεκέλε επθπΐα κπνξεί λα πξνζθέξεη ιχζεηο ζε ζπιινγηθά πξνβιήκαηα θαη λα αθππλίδεη
ηνπο ζπλαλζξψπνπο ηνπ, φηαλ εθδειψλνληαη πξνζπάζεηεο εμαλδξαπνδηζκνχ ή εθκεηάιιεπζήο ηνπο.
Ζ επηζηήκε δελ είλαη αλεμάξηεηε απφ ηελ εζηθή θαη ηελ θνηλσλία. Αλ ζεσξεζεί νπδέηεξε
θαη απηφλνκε γίλεηαη απηφκαηα επηθίλδπλε, εηδηθά ζήκεξα πνπ νη δπλαηφηεηέο ηεο έρνπλ
εθπιεθηηθά δηεπξπλζεί. Δμάιινπ: Πάζα επηζηήκε ρσξηδνκέλε δηθαηνζχλεο θαη ηεο άιιεο
αξεηήο, παλνπξγία νπ ζνθία θαίλεηαη (Πιάησλ).
Δπηζηήκε θαη άλζξσπνο
Θα πξνζπαζήζνπκε λα απαληήζνπκε ζε έλα θαίξην εξψηεκα. Ξνηα είλαη ε επζχλε ηνπ

επηζηήκνλα γηα ηα απνηειέζκαηα ηεο επηζηήκεο ηνπ; Ξνηα είλαη ε επζχλε ηνπ γηα ηε κνξθή πνπ πήξε
θαη πνπ παίξλεη ε «ζπγθξνηεκέλε πξαγκαηηθφηεηα»;

Ζ πξψηε επζχλε ινηπφλ ηνπ επηζηήκνλα αλάγεηαη ζηελ επηζηεκνληθή ηνπ γλψζε: Αλ
ρξεζηκνπνίεζε ζσζηά ηελ επηζηεκνληθή κέζνδν ή αλ έθαλε ζθάικαηα, αλ απέθπγε ηνλ
ππνθεηκεληζκφ, ηελ πιάλε, ηελ πξφσξε γελίθεπζε, ηελ επηπφιαηε επαγσγή, ηελ εζθαικέλε αλαγσγή,
παξαγσγή, ζχλζεζε, ηε κνλνιηζηθφηεηα θαη ην δνγκαηηζκφ ή αλ ππέπεζε ζ’ απηά. Απηή ε επζχλε είλαη
αλεμάξηεηε απφ ηελ θαιή ή θαθή ηνπ ζέιεζε. Δηδηθφηεξα, απηή ε επζχλε θαιείηαη επηζηεκνληθή.
Ξέξα φκσο απφ ηελ επηζηεκνληθή επζχλε γηα ην πψο εθάξκνζε ηε γλψζε ηνπ ζηε
ζπγθεθξηκέλε πεξίπησζε, ν επηζηήκνλαο επζχλεηαη εζηθά θαη πνιηηηθά γηα ηε δεκηνπξγηθφηεηά ηνπ.
Πην ζεκείν απηφ ζα θξηζεί ε πξάμε ηνπ φρη κε ην επηζηεκνληθφ θξηηήξην, αιιά κε ην εζηθφ (γηα ηελ
εζηθή δηθαίσζή ηνπ) θαη κε ην πνιηηηθφ θξηηήξην (γηα ηελ πνιηηηθή ηνπ δηθαίσζε). Ζ επζχλε ηνπ
επηζηήκνλα απφ εζηθή ή πνιηηηθή άπνςε δελ αλάγεηαη πηα ζηε γλψζε, αιιά ζηε βνχιεζή ηνπ.
΋πσο ζηελ επηζηεκνληθή επζχλε θξηηήξην απνηειεί ε ζπκθσλία ηεο αηνκηθήο επηζηεκνληθήο
γλψζεο κε ηελ αλαγλσξηδφκελε ζε δεδνκέλε επνρή σο νξζή (θαη θαζνιηθήο παξαδνρήο) γλψζε θαη
κέηξν απνηεινχλ νη θαλφλεο ηεο επηζηεκνληθήο κεζφδνπ, φπσο γεληθά δηακνξθψζεθαλ θαη θαζνιηθά
ηζρχνπλ, έηζη θαη ζηελ εζηθή θαη πνιηηηθή επζχλε θξηηήξην ζα πξέπεη λα απνηειέζεη ε ζπκθσλία ηεο
αηνκηθήο βνχιεζεο ηνπ επηζηήκνλα κε ηελ θαζνιηθή βνχιεζε (γηα ηελ εζηθή επζχλε) θαη κε ηελ
θπξίαξρε βνχιεζε πνπ ηζρχεη ζην δεδνκέλν ρψξν θαη ρξφλν ελέξγεηαο ή κε ηελ αληηπνιηηεπφκελε
βνχιεζε θνηλσληθήο νκάδαο ή ηάμεο (γηα ηελ πνιηηηθή επζχλε).
Αθνχ ε βνχιεζε απνηειεί ηε δπλακηθή έθθξαζε ηνπ ζπκθέξνληνο, ζα κπνξνχζακε λα πνχκε

πσο εζηθά δηθαηψλεηαη εθείλνο ν επηζηήκνλαο πνπ ελεξγεί ζχκθσλα κε ην θαζνιηθφ ζπκθέξνλ, δειαδή
ν επηζηήκνλαο πνπ ε αηνκηθή ηνπ βνχιεζε ζπκπίπηεη κε ηελ θαζνιηθή. Θαη θαζνιηθφ ζπκθέξνλ είλαη
απηφ πνπ αλαθέξεηαη ζε φινπο ηνπο αλζξψπνπο, αλεμάξηεηα απφ ην ρξψκα, ηε θπιή, ηελ εζληθφηεηα,
ηελ ππεθνφηεηα ή ηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή ηνπο θαηάζηαζε. Θαζνιηθφ είλαη, ζα ιέγακε, ην
ζπκθέξνλ ηεο αλζξσπφηεηαο. Έηζη, θαζνιηθφ είλαη ην ζπκθέξνλ γηα ηελ εηξήλε, ηελ ειεπζεξία, ηελ
πγεία, ηε κφξθσζε, ηελ επηπρία φισλ ησλ αλζξψπσλ.
Απφ ην ζεκείν, φκσο, πνπ δηαπηζηψλεηαη πσο δελ ππάξρεη θνηλφ ζπκθέξνλ, αιιά ην
πξνβαιιφκελν ζαλ θνηλφ είλαη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ζπκθέξνλ κηαο νκάδαο αλζξψπσλ, ηφηε ε
ζπκθσλία πξνο ηε βνχιεζε (πξνο ην ζπκθέξνλ) ηεο κηαο ή ηεο άιιεο νκάδαο δελ έρεη εζηθφ, αιιά
πνιηηηθφ έξεηζκα. Αλεμάξηεηα απφ ην εζηθφ ή πνιηηηθφ έξεηζκα, ε πξάμε έρεη λνκηθφ έξεηζκα, φηαλ
είλαη ζχκθσλε κε ηνπο θαλφλεο δηθαίνπ πνπ ηζρχνπλ θαηά ην ρξφλν ηεο ηέιεζήο ηεο. Ππλήζσο,
βέβαηα, απηνί νη θαλφλεο εθθξάδνπλ ην ζπκθέξνλ ησλ θξαηνχλησλ ζην ρψξν πνπ ηζρχνπλ. Γελ
απνθιείεηαη φκσο κία πξάμε ζχκθσλε κε ην δίθαην πνπ ηζρχεη λα εμππεξεηεί ην ζπκθέξνλ κηαο
αληίζεηεο πξνο ηελ θπξίαξρε βνχιεζε νκάδαο. Θαη ζηε κηα θαη ζηελ άιιε πεξίπησζε ην λνκηθφ
έξεηζκα «ππεξθαιχπηεη» (θαηλνκεληθά ηνπιάρηζην) ην πνιηηηθφ.
Ππλνςίδνληαο: α)Ζζηθφ είλαη ην παλαλζξψπηλν ζπκθέξνλ, β)Ξνιηηηθφ είλαη ην ζπκθέξνλ κηαο

κηθξήο ή κεγάιεο νκάδαο αλζξψπσλ θαη θαηά ινγηθή ζπλέπεηα: α)Ζζηθφ έξεηζκα έρεη ε πξάμε πνπ
ππεξεηεί ην εζηθφ ζπκθέξνλ θαη πνιηηηθφ έξεηζκα έρεη ε πξάμε πνπ ππεξεηεί έλα πνιηηηθφ ζπκθέξνλ.
Λνκηθφ έξεηζκα έρεη ε πξάμε πνπ είλαη ζχκθσλε κε ηνπο θαλφλεο δηθαίνπ, νη νπνίνη ηζρχνπλ θαηά ην
ρξφλν πνπ ηειείηαη.
Κε βάζε ηνπο νξηζκνχο απηνχο, ζα κπνξνχζακε λα απνθαλζνχκε γηα ηελ εζηθή, ηελ πνιηηηθή
θαη ηε λνκηθή επζχλε ηνπ επηζηήκνλα ζε αλαθνξά κε ηε δεκηνπξγηθφηεηά ηνπ ζηνλ επηζηεκνληθφ
ηνκέα. Θαη φπσο γίλεηαη θαλεξφ, ηα θξηηήξηα ηεο θάζε επζχλεο δελ ζπκπίπηνπλ. Γηαηί ην ηη ζπκθέξεη
ζε κηα νκάδα αλζξψπσλ απνηειεί, πνιιέο θνξέο, αληηθείκελν δηρνγλσκίαο κέζα ζηνπο θφιπνπο ηεο
ίδηαο ηεο νκάδαο. Δμάιινπ, επεηδή αθξηβψο ε επζχλε «αλαθχπηεη εθ ησλ πζηέξσλ», φηαλ ε
επηζηεκνληθή δεκηνπξγία επηθέξεη ηα απνηειέζκαηά ηεο, είλαη δπλαηφ εθείλν πνπ έθαλε ν επηζηήκνλαο,
πηζηεχνληαο φηη εμππεξεηεί ηα ζπκθέξνληα κηαο νκάδαο, λα απνδεηρηεί φηη δελ ηα εμππεξέηεζε «εθ
ηνπ απνηειέζκαηνο», νπφηε απφ πνιηηηθή άπνςε ζα πξέπεη λα ειεγρζεί ε εηιηθξίλεηα ησλ πξνζέζεψλ
ηνπ.

Αθνχ ε «επηζηήκε γηα ηελ επηζηήκε» δελ ππάξρεη, αιιά ε επηζηήκε, φπσο ιέρζεθε πην πάλσ,
ππεξεηεί ηειηθά ηνλ άλζξσπν, γηαηί αλαγθαία κεηακνξθψλεηαη ζε πξάμε κέζα απφ θάπνηα βνχιεζε, ζε
δεκηνπξγία, ζε ζπγθξνηεκέλε πξαγκαηηθφηεηα, έηζη θαη πέξα απφ ηελ επηζηεκνληθή επζχλε, πέξα
αθφκα θαη απφ ηε λνκηθή επζχλε, ν επηζηήκνλαο βξίζθεηαη θαζεκεξηλά κπξνζηά ζην πξφβιεκα ηεο
εζηθήο θαη πνιηηηθήο ηνπ επζχλεο. ΋ζν θαη αλ θαίλεηαη ε επηζηήκε μέλε θαη αλεμάξηεηα απφ ηελ
πνιηηηθή θαη ηελ εζηθή, φζν θαη αλ ν επηζηήκνλαο εηιηθξηλά λνκίδεη πσο ε πνιηηηθή δελ έρεη ζέζε ζηελ
επηζηεκνληθή ηνπ δεκηνπξγία, ην επηζηεκνληθφ ηνπ έξγν, είηε ην θαηαιαβαίλεη είηε φρη, έρεη
νπσζδήπνηε θαη εζηθφ θαη πνιηηηθφ λφεκα. Ρνχην ζπκβαίλεη αλεμάξηεηα απφ ην γεγνλφο φηη ν
επηζηήκνλαο κπνξεί λα παξακέλεη καθξηά απφ πνιηηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Ξάλσ απφ ηελ επηζηεκνληθή
ηνπ δεκηνπξγία επηθξέκεηαη, φκσο ζπλέρεηα ην θάζκα ηεο εζηθήο θαη πνιηηηθήο ηνπ επζχλεο.
Ρη ζα θάλεη ν επηζηήκνλαο, φηαλ ζπγθξνχεηαη ε λνκηθή κε ηελ εζηθή επηηαγή, φηαλ ζπκβαίλεη
λα δηαθσλεί κε ηελ θξαηηθή βνχιεζε θαη λα αληηηίζεηαη ζηα ζπκθέξνληα πνπ απηή εθθξάδεη; Ή
αθφκα, φηαλ ζπγθξνχεηαη ε πνιηηηθή κε ηελ εζηθή επηηαγή; Θα αγλνήζεη ηε λνκηθή ηνπ επζχλε γηα
ράξε ηεο πνιηηηθήο ή ηεο εζηθήο; Ή ζα αγλνήζεη ηελ εζηθή ηνπ επζχλε γηα ράξε ηεο πνιηηηθήο ή ηεο
λνκηθήο επζχλεο; Ζ απάληεζε αλήθεη αηνκηθά ζηνλ θάζε επηζηήκνλα θαη απηφο ζα ηε δψζεη, φηαλ
πξφθεηηαη λα πεη«ην κεγάιν ΛΑΗ ή ην κεγάιν ΝΣΗ».
Κα κπνξεί ν ζεκεξηλφο επηζηήκνλαο κέζα ζηελ θαηαπίεζε ηνπ ηεξάζηηνπ θαηαλαγθαζηηθνχ

(πιηθνχ θαη ηδενινγηθνχ) κεραληζκνχ ηνπ ζχγρξνλνπ θξάηνπο, κέζα ζηνλ αλεκνζηξφβηιν ησλ
πνιηηηθψλ παζψλ, ησλ νξγαλσκέλσλ νηθνλνκηθψλ ζπκθεξφλησλ, ησλ αδηθηψλ, ησλ αλνκηψλ πνπ
θαζεκεξηλά δηαπξάηηνληαη ζε φια ηα κήθε θαη πιάηε ηεο γεο «ελ νλφκαηη» δήζελ αξρψλ, κέζα ζηελ
ςεπηηά θαη ηε ζπθνθαληία, λα θξαηεζεί φξζηνο θαη λα αληηπαξαηάμεη ηελ αηνκηθή ηνπ βνχιεζε ζηελ
θπξίαξρε ή άιιε ηζρπξή βνχιεζε, φηαλ δελ ζπκθσλεί κε απηή; Ή κήπσο ζα πξέπεη, γηα λα παξακείλεη
ακφιπληνο θαη άθζαξηνο ζην «επηζηεκνληθφ θαη εζηθφ ηνπ κεγαιείν», λα ηα παξαηήζεη θαη λα θχγεη; Ζ
απάληεζε καο έξρεηαη απφ ηα βάζε ηνπ πξνγνληθνχ καο παξειζφληνο:Ξξφο ηφλ νλεηδίδνληα σο εηο
ηφπνπο αθαζάξηνπο εηζίνη. Θαη γαξ ν ειηνο, εθε Γηνγέλεο, εηο ηνπο απνπάηνπο, αιι’ νπ κηαίλεηαη.
Α΢ΘΖ΢ΔΗ΢
1.Λα επηζεκάλεηε ηξφπνπο θαη κέζα πεηζνχο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζην θείκελν,
2.Λα επηζεκάλεηε ηηο επξχηεξεο λνεκαηηθέο ελφηεηεο ηνπ θεηκέλνπ θαη λα δψζεηε πιαγηφηηηιν γηα
θαζεκηά,
3.Σξεζηκνπνηήζηε σο ηξφπν πεηζνχο ηελ επίθιεζε ζην ζπλαίζζεκα, ψζηε λα δεκηνπξγήζεηε κηα
παξάγξαθν κε ζέκα: «Ζ επηζηήκε πξέπεη λα γίλεηαη γηα ηνλ άλζξσπν θαη φρη γηα ηελ επηζηήκε»,
4.Κε ηξφπν πεηζνχο ηελ επίθιεζε ζηε ινγηθή δεκηνπξγήζηε κηα παξάγξαθν κε ζέκα: «Ζ επηζηήκε
πξέπεη λα γίλεηαη γηα ηελ επηζηήκε θαη ε θαηάθηεζε ηεο γλψζεο είλαη απηνζθνπφο γηα ηνλ
επηζηήκνλα», αληηθξνχνληαο νπζηαζηηθά φζα ππνζηεξίμαηε ζηελ πξνεγνχκελε άζθεζε,
5.Δληνπίζηε δχν αληηθεηκεληθέο αιήζεηεο θαη δχν γλψκεο ζην θείκελν,

6.Ρη είδνπο ζπιινγηζκφο ππάξρεη ζηε Γ’ παξάγξαθν;,
7.Ζ κνλνκεξήο αλάπηπμε ηεο επηζηήκεο ζήκεξα απάιιαμε ηνπο «κηθξνχο» απφ ηελ θαηαδπλάζηεπζε
ησλ «κεγάισλ»; Ππκβαδίδεη γεληθφηεξα κε ηηο αμίεο ηεο παηδείαο θαη ηνπ αλζξσπηζκνχ; ΢πνζέζηε φηη
δηαηππψλεηε ηηο απφςεηο ζαο ζε Ξαγθφζκην Ππλέδξην Λέσλ.

«Φ
Φάξκαθν» ε εζηθή γηα ηελ ηαηξηθή έξεπλα
Ξξηλ απφ πελήληα ρξφληα, ε αλζξσπφηεηα γλψξηζε ηα αλήζηθα πεηξάκαηα ησλ λαδί γηαηξψλ ζηνπο
θξαηνχκελνπο ηνπ Άνπζβηηο. Δίλαη γλσζηά ηα εγθιήκαηα, ρηιηάδεο άλζξσπνη δνινθνλήζεθαλ θαη
ρηιηάδεο ππνβιήζεθαλ ζε ζηείξσζε. ΋κσο, πφζνη γλσξίδνπλ ηα πεηξάκαηα ζε αλζξψπνπο-ρσξίο
βεβαίσο ηε ζπγθαηάζεζή ηνπο-γηα ην θαιφ ηεο πξνφδνπ θαη ηεο ηαηξηθήο επηζηήκεο;
Ρν εληππσζηαθφ είλαη φηη έγηλαλ θαη επηζηεκνληθέο δεκνζηεχζεηο, φπσο ηα απνηειέζκαηα

«κειεηψλ» ζπκπεξηθνξάο ηνπ νξγαληζκνχ ζε ζπλζήθεο ππνζεξκίαο, πνπ δείρλνπλ φηη ππέβαιιαλ ηνπο
θξαηνπκέλνπο ζε εμαηξεηηθά ρακειέο ζεξκνθξαζίεο. Υο παξαθαηαζήθε έκεηλε ζηελ ηζηνξία θαη ν
πεξίθεκνο άηιαο αλαηνκηθήο ηνπ λαδί Eduard Pern Kopf, πνπ πηζηεχεηαη φηη άληιεζε ηηο αλαηνκηθέο
ιεπηνκέξεηεο απφ ηα ζψκαηα ησλ θξαηνπκέλσλ…
«Θαλείο δελ πξέπεη λα βγεη απφ δσ. Θαλείο πνπ ζα κπνξνχζε λα θέξεη ζηνλ θφζκν ηε
δπζνίσλε είδεζε ηνπ ηη θαηάθεξε λα θάλεη άλζξσπνο ζηνλ άλζξσπν ζην Άνπζβηηο», έγξαθε ιίγν
αξγφηεξα ν Primo Levi, έλαο απφ ηνπο θαιχηεξνπο Ηηαινχο ζπγγξαθείο, πνπ επέδεζαλ απφ ην
Νινθαχησκα.
Απφ ηελ ηζηνξία ησλ λαδί γηαηξψλ, πνπ δπζηπρψο δελ αθνξά κηα κηθξή κεηνςεθία, αθνχ
ηφηε νη κηζνί γηαηξνί ηεο Γεξκαλίαο ήηαλ κέιε ηνπ λαδηζηηθνχ θφκκαηνο, πξνθχπηνπλ πάληα επίθαηξα
εξσηήκαηα γηα ηελ εζηθή ηεο ηαηξηθήο έξεπλαο. Ρφηε, ήηαλ ε ηδενινγία, είραλ πείζεη αθφκε θαη ηνπο
εαπηνχο ηνπο φηη νη πξάμεηο ηνπο ήηαλ ζχκθσλεο κε ηα «πηζηεχσ» ηνπο. Πήκεξα, πνπ νη αμίεο έρνπλ
αιιάμεη, ν θίλδπλνο βξίζθεηαη ζηα ηεξάζηηα νηθνλνκηθά ζπκθέξνληα πνπ ζπρλά ζπκπιένπλ κε ηηο
«επηζηήκεο δσήο». Ζ ζπγθέληξσζε ηνπ θεθαιαίνπ δεκηνπξγεί λένπο θηλδχλνπο. Δίλαη ραξαθηεξηζηηθφ
φηη πξηλ απφ ιίγα ρξφληα νη δέθα κεγαιχηεξεο θαξκαθεπηηθέο εηαηξείεο ηνπ θφζκνπ είραλ ηνλ έιεγρν
ηνπ 47% ηεο θαξκαθεπηηθήο αγνξάο. Έθηνηε, έγηλαλ θαη άιιεο ζπγρσλεχζεηο κε ηε δεκηνπξγία
βηνηερλνινγηθψλ εηαηξεηψλ-κακνχζ.
Ρνλ αηψλα ηεο βηνηερλνινγίαο, ην θαιφ θαη ην θαθφ πάλε καδί, αθνχ ε επηζηήκε καο ππφζρεηαη
ηνλ παξάδεηζν, κπνξεί φκσο εάλ θάηη μεθχγεη, λα καο απεηιήζεη κε ηελ θφιαζε. «΢πάξρεη ν θίλδπλνο
δεκηνπξγίαο γελεηηθψλ γθέην θαη ε αλαβίσζε ελφο απάλζξσπνπ ξαηζηζκνχ, ηνλ νπνίν δελ ζα επηβάιεη
θαλέλα θαζηζηηθφ θαζεζηψο, αιιά ην ηδίλη πνπ μέθπγε απφ ην κπνπθάιη» ζεκεηψλεη ν πξχηαλεο ηνπ
Ξαλεπηζηεκίνπ Ξαηξψλ, θαζεγεηήο Γελεηηθήο Πηακάηεο Αιαρηψηεο.
Δδψ, ινηπφλ, βξίζθεηαη ε επζχλε φισλ καο. Λα απαηηήζνπκε νη επηζηεκνληθέο εθαξκνγέο λα

κελ πξνεγνχληαη ηεο νξγάλσζεο ησλ αλαγθαίσλ ειέγρσλ θαη λα ζηεξίδνληαη ζε βαζχ εξγαζηεξηαθφ
θαη επηζηεκνληθφ έιεγρν. Λα γλσξίδνπκε ηα ηεθηαηλφκελα θαη λα πςψλνπκε ηε θσλή καο ελάληηα ζε
θάζε αξλεηηθή εθαξκνγή ηεο λέαο γλψζεο.
Γαιήλε Φνχξα, Θαζεκεξηλή, 6/2/2000
Α΢ΘΖ΢ΔΗ΢
1.Ξεξίιεςε 80-100 ιέμεσλ,

2.Κε επαγσγηθή, παξαγσγηθή ή αλαινγηθή ζπιινγηζηηθή πνξεία αλαπηχζζεη ε ζπληάθηξηα ηηο απφςεηο
ηεο;,
3.Λα αλαγλσξίζεηε ηε κέζνδν αλάπηπμεο (αίηην-απνηέιεζκα, γελίθεπζε, αλαινγία) ηνπ επαγσγηθνχ
ζπιινγηζκνχ πνπ αθνινπζεί θαη λα αμηνινγήζεηε ηελ νξζφηεηά ηνπ: «Ρνλ αηψλα ηεο βηνηερλνινγίαο,
ην θαιφ θαη ην θαθφ πάλε καδί, αθνχ ε επηζηήκε καο ππφζρεηαη ηνλ παξάδεηζν, κπνξεί φκσο εάλ θάηη
μεθχγεη, λα καο απεηιήζεη κε ηελ θφιαζε»,
4.Ρη είδνπο ηεθκήξηα ρξεζηκνπνηεί ε ζπγγξαθέαο γηα ηε ζηήξημε ησλ απφςεψλ ηεο; Λα αλαθέξεηε απφ
έλα ραξαθηεξηζηηθφ παξάδεηγκα γηα θάζε είδνο ηεθκεξίσλ,
5.Αηηηνινγήζηε ηηο επηινγέο ηεο ζπληάθηξηαο ζην ξεκαηηθφ πξφζσπν θαη ζηελ έγθιηζε πνπ
ρξεζηκνπνηεί ζηελ ηειεπηαία παξάγξαθν ηνπ θεηκέλνπ,

6.Λα βξείηε αληψλπκα γηα ηηο ππνγξακκηζκέλεο ιέμεηο,

7.Πε πνηα αηηία απνδίδεη ε ζπληάθηξηα ηνπο θηλδχλνπο πνπ νη «επηζηήκεο ηεο δσήο» εγθπκνλνχλ
ζήκεξα γηα ηελ αλζξσπφηεηα;,
8.Ξνην πηζηεχεηε φηη είλαη ην ρξένο ησλ ίδησλ ησλ επηζηεκφλσλ κπξνζηά ζηνπο θηλδχλνπο πνπ ηα
επηηεχγκαηά ηνπο εγθπκνλνχλ; ΢πνζέζηε φηη εθθσλείηε νκηιία ζε κηα ζρνιηθή εθδήισζε κε ζέκα
«Δπηζηήκε θαη Ζζηθή» (400-500 ιέμεηο).

Θισλνπνίεζε είλαη ε κέζνδνο ηεο γελεηηθήο κεραληθήο, θιάδνπ ηεο βηνινγίαο, κε ηελ
νπνία είλαη δπλαηφ λα δεκηνπξγεζνχλ αθξηβψο φκνηνη σο πξνο ην γελεηηθφ πιηθφ θαη ηελ
εμσηεξηθή εκθάληζε νξγαληζκνί, ρσξίο λα αθνινπζεζεί ε θπζηθή κέζνδνο αλαπαξαγσγήο.
Πνηνη θίλδπλνη πξνθχπηνπλ απφ ηελ εθαξκνγή ηεο θισλνπνίεζεο ζηνλ

άλζξσπν;
-Τπρνινγηθά πξνβιήκαηα ζηνλ άλζξσπν απφ ην αίζζεκα απψιεηαο ηεο κνλαδηθφηεηάο ηνπ (ε
νκνηνκνξθία είλαη ζηνηρείν πνπ γίλεηαη δχζθνια απνδεθηφ απφ ην άηνκν επεηδή αληηβαίλεη
ζηελ έκθπηε ηάζε γηα πξνβνιή ηεο ηδηαηηεξφηεηάο ηνπ), -εθκεδελίδεηαη ε δπλαηφηεηα ηεο
θχζεο γηα απηνξξχζκηζεε αλαπαξαγσγή γίλεηαη δηαδηθαζία απφιπηα ειεγρφκελε απφ ηνλ
άλζξσπνθίλδπλνο ππεξπιεζπζκνχ, -δεκηνπξγία δηθπψλ θνηλσληψλ, ξαηζηζκφο, αληίζεζε
κεηαμχ θιψλσλ θαη πξαγκαηηθψλ αλζξψπσλ, -ε ρξήζε ηεο θισλνπνίεζεο απφ αιαδφλεο θαη
ππεξβνιηθά θηιφδνμνπο εγέηεο είλαη δπλαηφλ λα πξνθαιέζεη ηνλ νινθιεξσηηζκφ ζηηο αλζξψπηλεο
θνηλσλίεο, -ε εθηεηακέλε εθαξκνγή ηνπ θισληζκνχ ζε κηα θνηλσλία αλαβαζκίδεη ην ξφιν
ησλ εηδηθψλ ηεο γελεηηθήο θαη ζέηεη ηηο βάζεηο γηα ηελ ηερλνθξαηηθή δφκεζε ηεο θνηλσλίαο. Νη
γελεηηζηέο ζα απνθαζίδνπλ γηα ηελ νξγάλσζε ηεο θνηλσλίαο θαη νη απινί άλζξσπνη ζα είλαη έξκαην ησλ
απνθάζεψλ ηνπο, -εζηθή παξαθκή ησλ θνηλσληψλ, ν άλζξσπνο αληηκεησπίδεηαη σο κέζν θαη ε
επηζηήκε γίλεηαη απηνζθνπφο.
΢ΤΚΠΔΡΑ΢ΚΑ: Ζ εθαξκνγή ηεο θισλνπνίεζεο ζηνλ άλζξσπν πξέπεη λα απνθεπρζεί, επεηδή έλα
ηέηνην εγρείξεκα ζα πξνθαιέζεη πνηθίιεο θαη αλεμέιεγθηεο βηνινγηθέο, ςπρηθέο, θνηλσληθέο θαη πνιηηηθέο
επηπηψζεηο.

ΔΗ΢ΑΓΧΓΗΘΑ ΢ΣΟΗΥΔΗΑ: Ρα ηερλεηά νηθνζπζηήκαηα πνπ θαηαζθεπάδνληαη απφ ηνλ άλζξσπν

ραξαθηεξίδνληαη απφ αζηάζεηα ζε ζρέζε κε ηα θπζηθά νηθνζπζηήκαηα θαη γηα λα δηαηεξνχληαη θαη λα
επηβηψλνπλ ρξεηάδνληαη ηελ εηζαγσγή κεγάιεο πνζφηεηαο ελέξγεηαο. Έηζη, ν ζχγρξνλνο πνιηηηζκφο ζα
κπνξνχζε λα ραξαθηεξηζηεί «πνιηηηζκφο πνπ ζηεξίδεηαη ζηελ ελέξγεηα». Ρξεηο είλαη νη ηξφπνη, κε ηνπο
νπνίνπο παξάγεηαη ζήκεξα ε απαηηνχκελε ελέξγεηα:
1.Απφ ηηο ιεγφκελεο ζπκβαηηθέο πεγέο ελέξγεηαο: ελψζεηο ηνπ άλζξαθα, ησλ νπνίσλ ε
θαχζε παξάγεη ελέξγεηα. Ξιενλέθηεκα: είλαη ηδηαίηεξα απνδνηηθέο θαη εχρξεζηεο, επεηδή έρεη
αλαπηπρζεί ζε κεγάιν βαζκφ ε ηερλνινγία αμηνπνίεζήο ηνπο. Κεηνλεθηήκαηα: α)ξππαίλνπλ (θαηλφκελν
ζεξκνθεπίνπ), β)εμαληινχληαη ιφγσ ππεξεθκεηάιιεπζεο (ελεξγεηαθφ πξφβιεκα),
2.Ήπηεο ή ελαιιαθηηθέο ή αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο: ειηαθή, αηνιηθή, πδαηνπηψζεσλ,

γεσζεξκία, θπζηθφ αέξην, βηνκάδα. Ξιενλεθηήκαηα: α)δελ ξππαίλνπλ, β)δελ εμαληινχληαη.
Κεηνλεθηήκαηα: δελ είλαη ηδηαίηεξα απνδνηηθέο ζε πνζφηεηα ελέξγεηαο, είλαη νηθνλνκηθή αζχκθνξεο,
θαζψο δελ έρεη αλαπηπρζεί ηδηαίηεξα ε ηερλνινγία αμηνπνίεζήο ηνπο,
3.Απφ «ζθιεξέο» πεγέο ελέξγεηαο: Κε ζράζε (δηάζπαζε) ή κε ζχληεμε (ιηψζηκν)

ππξήλσλ=ππξεληθή ελέξγεηα ζε αληηδξαζηήξεο.

Θεηηθά απνηειέζκαηα απφ ηελ εηξεληθή ρξήζε ηεο ππξεληθήο ελέξγεηαο ή

ηα επηρεηξήκαηα ησλ ππνζηεξηθηψλ ηεο:
-Ζ ρξήζε ηεο επηβάιιεηαη, επεηδή είλαη ν κνλαδηθφο ηξφπνο γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ νμχηαηνπ
ελεξγεηαθνχ πξνβιήκαηνο, απνηειεί ιχζε αλάγθεο γηα λα απνθεπρζεί ε θαηάξξεπζε ηνπ πνιηηηζκνχ, -
Ζ ππξεληθή ηερλνινγία ζήκεξα είλαη αξθεηά εμειηγκέλε, ψζηε λα κπνξεί λα πεξηνξίδεη αηζζεηά ηελ
πηζαλφηεηα αηπρήκαηνο, -Ζ άξλεζε ηεο ρξήζεο ηεο απφ πνιινχο ζήκεξα είλαη απιψο ε θπζηνινγηθή
αληίδξαζε πνπ ππάξρεη γηα θάζε λέν επίηεπγκα ηεο ηερλνινγίαο (ζε φιεο ηηο ηζηνξηθέο πεξηφδνπο ηεο
αλζξσπφηεηαο ππάξρεη έλα ζχλδξνκν ηερλνθνβίαο απέλαληη ζε ν,ηηδήπνηε λέν εθεπξίζθεηαη), -Νη
αληηδξάζεηο πνπ ζεκεηψλνληαη δελ βνεζνχλ ζηε δεκηνπξγία ηεο απαξαίηεηεο ηερλνινγηθήο ππνδνκήο,
ε νπνία ρξεηάδεηαη, ψζηε λα είλαη αθίλδπλε ε ρξήζε ηεο ππξεληθήο ελέξγεηαο (νπηζζνδξνκηθέο θαη
ππεξζπληεξεηηθέο νη απφςεηο ησλ ερζξψλ ηεο πνπ αλαζηέιινπλ ηελ έξεπλα).
Αξλεηηθά απνηειέζκαηα απφ ηελ εηξεληθή ρξήζε ηεο ππξεληθήο

ελέξγεηαο ή ηα επηρεηξήκαηα ησλ ερζξψλ ηεο:
-Ζ επηζηήκε δελ έρεη εθεχξεη ηξφπνπο γηα ηνλ πιήξε έιεγρφ ηεο. Απηφ, άιισζηε, επηβεβαηψλεηαη θαη
απφ ηα αηπρήκαηα πνπ θαηά θαηξνχο ζπκβαίλνπλ ζε ππξεληθνχο αληηδξαζηήξεο, -ε κφιπλζε πνπ
πξνθαιείηαη αθφκε θαη απφ κηθξήο έθηαζεο αηχρεκα δελ κπνξεί λα ειεγρζεί νχηε λα πεξηνξηζηεί, αθνχ
ε ξαδηελέξγεηα είλαη ε ρεηξφηεξε κνξθή κφιπλζεο κε επηπηψζεηο: βξαρππξφζεζκεο (ζάλαηνη,
εγθαχκαηα, πεξηβαιινληηθή θαηαζηξνθή), κεζνπξφζεζκεο (θαξθίλνο, δηνρέηεπζε ξαδηελέξγεηαο κέζσ
ηξνθηθψλ αιπζίδσλ ζηνπο νξγαληζκνχο), καθξνπξφζεζκεο (κεηαιιάμεηο ζην γελεηηθφ θψδηθα,
ηεξαηνγελέζεηο), -ππάξρεη πξφβιεκα κε ηα απφβιεηα ησλ ππξεληθψλ εξγνζηαζίσλ (είλαη επηθίλδπλα,
επεηδή δελ είλαη δπλαηφλ λα αθνκνησζνχλ απφ ην θπζηθφ πεξηβάιινλ ιφγσ ηεο κεγάιεο δηάξθεηαο ηνπ
ρξφλνπ εκηδσήο), -Θίλδπλνο γηα ηελ επηθξάηεζε κηαο ηερλνθξαηηθήο νιηγαξρίαο, πνπ ζα ηελ απνηεινχλ
νη εηδηθνί ηεο ππξεληθήο ελέξγεηαο. Απηνί ειέγρνληαο απφιπηα ηελ παξαγσγή θαη ηε δηαλνκή ηεο
ελέξγεηαο ζα ιακβάλνπλ θαη απνθάζεηο γηα ηελ νξγάλσζε ηεο θνηλσλίαο.
Ζ ππξεληθή ηερλνινγία πξέπεη λα κείλεη ζε εξεπλεηηθφ επίπεδν, ψζπνπ λα βξεζεί ηξφπνο γηα ηελ
αλψδπλε εθαξκνγή ηεο. Δίλαη αλαγθαίν ην ελεξγεηαθφ πξφβιεκα λα αληηκεησπηζηεί κε ηελ αμηνπνίεζε
ησλ ήπησλ πεγψλ ελέξγεηαο. Ξξέπεη λα εγθαηαιεηθζεί ε άπνςε γηα ην πςειφ θφζηνο κηαο ηέηνηαο
αμηνπνίεζεο. Ζ πξνζηαζία ηνπ πιαλήηε θαη ε πγεία ησλ αλζξψπσλ είλαη πνιχ
ζεκαληηθφηεξα απφ νπνηνδήπνηε νηθνλνκηθφ θφζηνο.
Πνηνο θπβεξλά απηφλ ηνλ θφζκν;
Μεράζηε ηηο επηά Αδειθέο ηνπ πεηξειαίνπ. Κελ αζρνιείζηε κε ηηο θπβεξλήζεηο. Ν θφζκνο δηνηθείηαη
ζήκεξα απφ ηελ Aventis, ηε Monsanto θαη ηελ Advanta.
Δίδεζε πξψηε. Νη Βξεηαλνί αγξφηεο πιεξνθνξήζεθαλ πξνρζέο έθπιεθηνη απφ ηελ

θπβέξλεζή ηνπο φηη ηα δχν ηειεπηαία ρξφληα έρνπλ θαιιηεξγήζεη ελ αγλνία ηνπο θάπνπ 140.000
ζηξέκκαηα κε γελεηηθά κνιπζκέλνπο ζπφξνπο. Ζ αιπζίδα αξρίδεη απφ ηνλ Θαλαδά. Ππφξνη
ειαηνθξάκβεο, ε νπνία ρξεζηκνπνηείηαη κεηαμχ άιισλ ζηε ζνθνιάηα θαη ηα παγσηά, κνιχλζεθαλ κέζσ
ηεο επηθνλίαζεο απφ θξάκβε πνπ θαιιηεξγεί ε εηαηξεία Monsanto ζε θνληηλά ρσξάθηα θαη ζηε ζπλέρεηα
εηζήρζεζαλ ζηελ Δπξψπε απφ ηελ αγγιν-ζνπεδηθή εηαηξεία Advanta. Ζ ηειεπηαία παξαδέρζεθε ρζεο
φηη ην ίδην έγηλε ζηε Πνπεδία, ηε Γαιιία θαη ηε Γεξκαλία, ζπεχδνληαο λα βεβαηψζεη φηη ε παξνπζία ηνπ
γελεηηθά κεηαιιαγκέλνπ πιηθνχ ζηνπο ζπφξνπο είλαη πνιχ κηθξή θαη φηη ε γελεηηθή ζα απνθέξεη ζην
κέιινλ ζεκαληηθά νθέιε. Κφλν πνπ απηφ είλαη εθηφο ζέκαηνο. Ρν γεγνλφο είλαη φηη γηα πξψηε θνξά
θαιιηεξγνχληαη ζηελ Αγγιία γελεηηθά κεηαιαγκέλνη ζπφξνη εθηφο ησλ πεξηνρψλ φπνπ γίλνληαη
δνθηκαζηηθέο θαιιηέξγεηεο κε ηελ έγθξηζε ηεο θπβέξλεζεο. Νη αγξφηεο δελ ην γλψξηδαλ, ε θπβέξλεζε
(ιέεη πσο) δελ ην γλψξηδε, νη θαλφλεο πεξί ραξαθηεξηζκνχ ησλ ηξνθίκσλ ψζηε ν θαηαλαισηήο λα
μέξεη ηη αγνξάδεη θαηαπαηήζεθαλ.

Δίδεζε δεχηεξε. Ίρλε γελεηηθά κεηαιιαγκέλεο γχξεο εληνπίζηεθαλ ζε κέιη θαη θεξήζξα πνπ
πσινχληαη ζηελ Αγγιία θνληά ζε εθηάζεηο φπνπ ε γεξκαληθή εηαηξεία Aventis θάλεη γελεηηθά πεηξάκαηα
ζε ειαηνθξάκβε. Ζ θπβέξλεζε αλαθνίλσζε φηη νη πνζφηεηεο πνπ κεηξήζεθαλ δελ απεηινχλ ηελ
αλζξψπηλε πγεία (αιήζεηα, πψο ην μέξεη;), ελψ ε Έλσζε Κειηζζνθφκσλ ζπκβνχιεπζε ηα κέιε ηεο λα
απνκαθξχλνπλ ηηο θπςέιεο ηνπο ζε απφζηαζε άλσ ησλ δέθα ρηιηνκέηξσλ απφ ηηο δψλεο ησλ γελεηηθψλ
πεηξακάησλ. Κφλν πνπ απηέο νη δψλεο ζπλήζσο δελ γλσζηνπνηνχληαη γηα λα κε γίλνληαη ζηφρνο ησλ
νηθνιφγσλ! Θαη αλ εγθξηζεί ζε ηξία ρξφληα ε εκπνξηθή εθκεηάιιεπζε ησλ γελεηηθά κεηαιιαγκέλσλ
ζπφξσλ, δελ ζα είλαη ππνρξεσηηθή νχηε ε δεκνζηνπνίεζε ησλ αγξνθηεκάησλ πνπ ηνπο
ρξεζηκνπνηνχλ…
Δίδεζε ηξίηε. Νη θάηνηθνη ηνπ Άληζηνλ, ζηελ Αιακπάκα, πιεξνθνξήζεθαλ επηηέινπο γηαηί
θνληά ζην ρεκηθφ εξγνζηάζην ηεο Monsanto έρνπλ ζεκεησζεί απμεκέλα θξνχζκαηα θαξθίλνπ θαη
«νμένο ηνμηθνχ ζπλδξφκνπ», γηαηί νη γπλαίθεο έρνπλ θαηεζηξακκέλεο σνζήθεο θαη ηα παηδηά δπζθνιίεο
κάζεζεο. Ιχζεθε επηηέινπο ε απνξία ηνπο γηαηί ηα δσληαλά ηνπο άξρηζαλ λα παξνπζηάδνπλ πξηλ απφ
είθνζη ρξφληα δηάθνξα πξνβιήκαηα θαη ε Monsanto πξνζθέξζεθε πινπζηνπάξνρα λα ηα αγνξάζεη. Ρν
νηθνζχζηεκα έρεη κνιπλζεί αλεπαλφξζσηα απφ ηηο ελψζεηο πνιπρισξηνχρνπ δηθαηλπιίνπ (PCB) πνπ
ρξεζηκνπνηνχζε αθεηδψο ε εηαηξεία. Δθείλε γλψξηδε ηνπο θηλδχλνπο απφ ην 1969, φπσο θαίλεηαη απφ
εζσηεξηθά ππνκλήκαηα πνπ δεκνζηεχεη ην πεξηνδηθφ «Nation». Ρξεηο δεθαεηίεο αξγφηεξα, ήιζε ε ψξα
λα ελεκεξσζνχλ θαη νη ακέζσο εκπιεθφκελνη. Ρξεηο ρηιηάδεο απ’ απηνχο, κε πςειέο πνζφηεηεο PCB
ζην αίκα ηνπο, απνθάζηζαλ λα θάλνπλ κήλπζε. Κα ε Monsanto έρεη άξηζηνπο δηθεγφξνπο, απηφλ ηνλ
ρψξν ηνλ γλσξίδεη θαιά.
Κ.Κεηζφο, Σα Λέα, 19/5/2000
Α΢ΘΖ΢ΔΗ΢
1.Ξεξίιεςε 80-100 ιέμεσλ, 2.Πε πνην γξακκαηεηαθφ είδνο (δνθίκην, άξζξν, επηθπιιίδα, κειέηε) ζα
εληάζζαηε ην πξνεγνχκελν απφζπαζκα; Αηηηνινγήζηε ηελ απάληεζή ζαο, 3.Ξφζν πεηζηηθά είλαη θαηά
ηε γλψκε ζαο ηα επηρεηξήκαηα ε παξνπζία ηνπ γελεηηθά κεηαιιαγκέλνπ πιηθνχ ζηνπο ζπφξνπο είλαη
πνιχ κηθξή θαη φηη ε γελεηηθή ζα απνθέξεη ζην κέιινλ ζεκαληηθά νθέιε πνπ ρξεζηκνπνίεζε ε
εηαηξεία, γηα λα δηθαηνινγήζεη ηηο πξαθηηθέο ηεο;, 4.Ξνηα ζθνπηκφηεηα ππεξεηεί ε αλαιπηηθή
πεξηγξαθή ησλ ζπλεπεηψλ πνπ είρε ε ιεηηνπξγία ηνπ ρεκηθνχ εξγνζηαζίνπ ηεο Monsanto ζην
Άληζηνλ;, 5.« Ν θφζκνο δηνηθείηαη ζήκεξα απφ ηελ Aventis, ηε Monsanto θαη ηελ Advanta»,
ππνζηεξίδεη ν ζπληάθηεο ηνπ θεηκέλνπ. Ξηζηεχεηε φηη ηα ηεθκήξηα πνπ πξνζθνκίδεη ζηεξίδνπλ επαξθψο
ηε ζέζε ηνπ; Αηηηνινγήζηε ηελ απάληεζή ζαο, 6.Δμεγήζηε ηε ιεηηνπξγία ησλ παξελζέζεσλ πνπ
ππάξρνπλ ζηε δεχηεξε («ιέεη πσο») θαη ζηελ ηξίηε («αιήζεηα, πψο ην μέξεη;») παξάγξαθν ηνπ
θεηκέλνπ, 7.Ππλψλπκα ζηηο ππνγξακκηζκέλεο ιέμεηο, 8.Αληψλπκα ζηηο καπξηζκέλεο ιέμεηο, 9.Λα
γξάςεηε ηέζζεξηο πξνηάζεηο, ρξεζηκνπνηψληαο κηα θνξά ηελ θπξηνιεθηηθή θαη κία ηε κεηαθνξηθή
ζεκαζία ησλ ιέμεσλ δψλε θαη θαιιηεξγψ, 10.Ξνηεο αληηζηάζεηο πηζηεχεηε φηη πξέπεη λα πξνβάινπλ νη
άλζξσπνη κπξνζηά ζηνπο θηλδχλνπο πνπ ε βηνηερλνινγία εγθπκνλεί; ΢πνζέζηε φηη ην θείκελν ζαο
απνηειεί άξζξν (400-500 ιέμεηο), πνπ ζα δεκνζηεχζεηε ζηελ εθεκεξίδα ηνπ ζρνιείνπ ζαο.
Οη νηθνινγηθέο αληηθάζεηο ησλ βηνκεραληθψλ θνηλσληψλ
Ρν φηη κηα κέρξη πξηλ απφ ιίγν πεξηζσξηαθή επηζηήκε έγηλε κέζα ζε ιίγα ρξφληα επίθεληξν ζθιεξψλ
δηακαρψλ δελ κπνξεί λα εμεγεζεί κφλν απφ ηελ ηεξάζηηα επίδξαζε ησλ καδηθψλ κέζσλ ελεκέξσζεο.
Ρνχην νθείιεηαη ζηελ θχξηα δήισζε ηεο ζεκεξηλήο αλζξσπννηθνινγίαο, ζε κηα δήισζε πνπ
αλαθέξεηαη ζην κέιινλ θαη έηζη είλαη ηαπηφρξνλα πξνγλσζηηθήο θαη ππνζεηηθήο κνξθήο. Απ’ απηή ηε
δήισζε πιήηηεηαη απφ ην έλα κέξνο ν θαζέλαο, επεηδή αλαθέξεηαη ζηελ χπαξμε ηνπ αλζξψπηλνπ
είδνπο, θαη απφ ην άιιν κέξνο θαλέλαο δελ κπνξεί λα θάλεη γη’ απηή κηα δεζκεπηηθή θαη ζίγνπξε θξίζε,
επεηδή ηειηθά κφλν ζην κέιινλ ζα απνδεηρηεί αλ είλαη νξζή ή εζθαικέλε. Απηή ε ππφζεζε κπνξεί λα
αλαθεθαιαησζεί κε ηα παξαθάησ ιφγηα: Νη βηνκεραληθέο θνηλσλίεο ηεο γεο παξάγνπλ νηθνινγηθέο
αληηθάζεηο, πνπ ζχληνκα ζα νδεγήζνπλ ζηελ θαηάξξεπζή ηνπο.

Πε αληίζεζε κε πξνεγνχκελεο ζεσξίεο γηα ηελ θαηαζηξνθή ηνπ θφζκνπ απηή ε πξφγλσζε δελ
ζηεξίδεηαη ζε κηα γξακκηθή, κνλνδηάζηαηε επηρεηξεκαηνινγία. Δηζάγεη κάιινλ κηα νκάδα ζπλεξγψλ
παξαγφλησλ. Ξαξαζέηνπκε έλαλ (πνιχ απινπνηεκέλν) θαηάινγν ηνπ ζπκπιέγκαηνο ησλ αηηηψλ.
1.Ζ εθβηνκεράληζε νδεγεί ζε αλεμέιεγθηε αχμεζε ηνπ παγθφζκηνπ πιεζπζκνχ. Αθφκε θαη κε ηεξάζηηα
πνζνζηά αχμεζεο ηεο βηνκεραληθήο παξαγσγήο ρεηξνηεξεχνπλ νη δπλαηφηεηεο γηα ηελ θαηά θεθαιήλ
ηθαλνπνίεζε ησλ αλαγθψλ.
2.Ζ βηνκεραληθή δηαδηθαζία ηξνθνδνηείηαη κέρξη ζήκεξα θπξίσο απφ ηηο πεγέο ελέξγεηαο πνπ δελ
αλαλεψλνληαη˙ ζ’ απηέο αλήθνπλ θπξίσο νη νξπθηέο εχθιεθηεο χιεο, αιιά θαη ηα απνζέκαηα νπξαλίνπ
θηι. Απηά ηα απνζέκαηα ζα εμαληιεζνχλ ζχληνκα, ε αληηθαηάζηαζή ηνπο κε βαζηθά λέεο ελεξγεηαθέο
πεγέο είλαη ζεσξεηηθά δπλαηή, αιιά πξαθηηθά αδχλαην λα θαζνξηζηεί αθφκε.
3. Ζ βηνκεραληθή δηαδηθαζία εμαξηάηαη επίζεο απφ ηε ρξήζε νξπθηψλ πξψησλ πιψλ, θπξίσο ησλ
κεηάιισλ, πνπ θαη απηά δελ αλαλεψλνληαη, θαη ε εμφξπμή ηνπο πξνρσξεί κε ηφζν γξήγνξν ξπζκφ,
ψζηε ε εμάληιεζε ησλ απνζεκάησλ είλαη ήδε νξαηή.
4. Ζ θαηαλάισζε λεξνχ απφ ηε βηνκεραληθή δηαδηθαζία έρεη θηάζεη ζε ηέηνην χςνο, ψζηε λα κελ
θαιχπηνληαη πηα νη αλάγθεο απφ ηνλ θπζηθφ θχθιν παξαγσγήο ηνπ λεξνχ. Ρνχην έρεη ζαλ ζπλέπεηα λα
θαηαθεχγνπκε ζηα ππφγεηα χδαηα, πξάγκα πνπ ζα νδεγήζεη ζε δηαηαξαρέο ηνπ πδξνινγηθνχ θχθινπ
θαη ζε θιηκαηηθέο κεηαβνιέο. Ζ κφλε πηζαλή ιχζε είλαη ε αθαιάησζε ηνπ ζαιαζζηλνχ λεξνχ, ε νπνία
φκσο απαηηεί πνιιή ελέξγεηα θαη ζα επηηάρπλε ηε δηαδηθαζία πνπ αλαθέξακε παξαπάλσ ζηε ζέζε 2.
5.Έλαο αθφκε πεξηνξηζηηθφο παξάγνληαο είλαη ε παξαγσγή ηξνθίκσλ. Νχηε ε θαιιηεξγήζηκε έθηαζε
νχηε ε απφδνζε θαηά ζηξέκκα είλαη δπλαηφ λα απμεζνχλ φζν ζέινπκε. Νη πξνζπάζεηεο γηα ηελ
αχμεζε ηεο γεσξγηθήο παξαγσγήο νδεγνχλ πέξα απφ έλα νξηζκέλν φξην ζε λέεο νηθνινγηθέο
δηαηαξαρέο (πρ. δηάβξσζε ηνπ εδάθνπο, δειεηεξίαζε, κείσζε ηεο γελεηηθήο κεηαβιεηφηεηαο). Ζ
άληιεζε ηξνθίκσλ απφ ηε ζάιαζζα πξνζθξνχεη ζε νηθνινγηθά φξηα άιινπ είδνπο.
6.Έλαο αθφκε παξάγνληαο, αιιά κφλν έλαο παξάγνληαο αλάκεζα ζε άιινπο, είλαη ε πεξίθεκε
«κφιπλζε ηνπ πεξηβάιινληνο». Απηφ ην ζχλζεκα είλαη απαηειφ ζην βαζκφ πνπ ππαηλίζζεηαη έλα
«θαζαξφ» πεξηβάιινλ, πνπ θπζηθά δελ ππήξρε πνηέ θαη νηθνινγηθά δελ είλαη λνεηφ νχηε θαη
επηζπκεηφ. Κε απηφ ην ζχλζεκα ελλννχληαη κάιινλ θάζε είδνπο δηαηαξαρέο θαη αζπκθσλίεο ζηνλ
κεηαβνιηζκφ αλάκεζα ζηε θχζε θαη ζηελ αλζξψπηλε θνηλσλία, πνπ εκθαλίδνληαη ζαλ αθνχζηεο
παξελέξγεηεο ηεο βηνκεραληθήο δηαδηθαζίαο.
7.Ζ επηζηεκνληθή δηεξεχλεζε ελφο άιινπ παξάγνληα θαίλεηαη πσο βξίζθεηαη αθφκε ζηηο αξρέο:
πξφθεηηαη γηα ηε ιεγφκελε «ςπρηθή κφιπλζε», γηα ηελ νπνία ιείπνπλ αθξηβή ζηνηρεία. Δδψ αλήθνπλ νη
ςπρηθέο επηδξάζεηο ηνπ ππεξπιεζπζκνχ θαη άιινη θαηαπηεζηηθνί παξάγνληεο πνπ είλαη δχζθνιν λα
απνκνλσζνχλ.
8.Κηα ηειεπηαία νξηαθή αμία απνηειεί ε ιεγφκελε «ζεξκηθή κφιπλζε»˙ νη λφκνη ηεο ζεξκνδπλακηθήο
δείρλνπλ πσο αμησκαηηθά είλαη αλππέξβιεηε. Θεξκφηεηα απειεπζεξψλεηαη κε φιεο ηηο δηαδηθαζίεο
παξαγσγήο ελέξγεηαο. Νη ζπλέπεηεο γηα ηε θπζηθή ζεξκφηεηα ηεο γεο δελ έρνπλ αθφκε δηαζαθεληζηεί
αξθεηά.
Σαλο Κάγθλνπο Δληζελκπέξγθεξ, «Θξηηηθή ηεο πνιηηηθήο νηθνινγίαο», Αζήλα 1975, ζει.9-10.
Α΢ΘΖ΢ΔΗ΢
1.Ξεξίιεςε 80-100 ιέμεσλ, 2.Λα εληνπηζηεί ην είδνο ηνπ ζπιινγηζκνχ ηεο ηξίηεο παξαγξάθνπ ηνπ
θεηκέλνπ θαη λα αμηνινγεζεί ε νξζφηεηά ηνπ, 3.Ππλψλπκα ζηηο ππνγξακκηζκέλεο ιέμεηο ηνπ θεηκέλνπ,
4.Λα γξάςεηε γηα θαζεκηά απφ ηηο ιέμεηο νίθνο θαη αξρή ηξία απιά (φρη ζχλζεηα) νκφξξηδα επίζεηα,
5.Λα εληνπίζεηε ζηελ έθηε παξάγξαθν ηνπ θεηκέλνπ ζχλζεηεο ιέμεηο ησλ νπνίσλ ην πξψην ζπλζεηηθφ
είλαη ιφγην αρψξηζην κφξην, 6.Αο ππνζέζνπκε πσο ζε θάπνηα γεηηνληθή ρψξα πξφθεηηαη λα
θαηαζθεπαζηεί κνλάδα παξαγσγήο ππξεληθήο ελέξγεηαο. Κε επηζηνιή ζαο (400-500 ιέμεηο) πξνο ηνλ
πξφεδξν ηεο ρψξαο απηήο λα εθθξάζεηε αλαιπηηθά ηνλ πξνβιεκαηηζκφ ζαο.

ΔΗ΢ΑΓΧΓΖ: Ρν δηθαίσκα ηνπ «επ ζλήζθεηλ» είλαη απηνλφεην γηα φζνπο αλζξψπνπο δελ είλαη
δηαηεζεηκέλνη λα παξαηηεζνχλ απφ ηνλ απηνπξνζδηνξηζκφ ηεο δσήο ηνπο. Θα ήηαλ παλαλζξψπηλν
δηθαίσκα, εάλ έλα κεγάιν κέξνο ησλ αλζξψπηλσλ θνηλσληψλ δελ ην είρε εθρσξήζεη ζηηο ππεξθφζκηεο
δπλάκεηο. Θαη είλαη δχζθνιν λα αξλεζνχκε φηη ε εθρψξεζε απηή ζπληζηά αλζξψπηλν δηθαίσκα. Ρν
δηθαίσκα φκσο ησλ πεξηζζνηέξσλ κέζσ ησλ ζεζκψλ ηνπ θξάηνπο αθπξψλεη πιήξσο ην δηθαίσκα ησλ
νιηγνηέξσλ.
Ρελ πεηζηηθφηεξε απάληεζε ζα ζαο δψζνπλ δπν ηαηξηθά πεξηζηαηηθά. Δίλαη θαληαζηηθά. Θα
κπνξνχζαλ, φκσο, λα είλαη απνιχησο αιεζηλά. Ηζηνξηθφ πξψην: Γπλαίθα ειηθίαο 66 εηψλ.
Ξξνζβάιιεηαη απφ θαθνήζε φγθν. Σεηξνπξγείηαη. Ρέζζεξηο κήλεο αξγφηεξα, παξνπζηάδνληαη λέεο
κεηαζηάζεηο. Αθηηλνβνιείηαη αιιά κεηά 2-3 κήλεο νη κεηαζηάζεηο ππνηξνπηάδνπλ. Δίθνζη κέξεο
αξγφηεξα ε αζζελήο πεξηέξρεηαη ζε θψκα. Όζηεξα απφ δχν κήλεο θψκαηνο ε πίεζε εκθαλίδεη ξαγδαία
πηψζε. Ν γηαηξφο έρεη ηε δπλαηφηεηα λα παξαηείλεη ηε δσή γηα ιίγεο κέξεο θαη αληηζηνίρσο ηελ
αγσλία, ηελ ηαιαηπσξία θαη ην νηθνλνκηθφ μεηίλαγκα ησλ ζπγγελψλ. Ν γηαηξφο δε δίλεη θάξκαθα.
Ξαξαιείπεη ελζπλεηδήησο ηε ρνξήγεζή ηνπο. Αληί γηα ηε δσή ελ θψκα αθήλεη ηελ νινθιήξσζε ηνπ
ζαλάηνπ. Ξξφθεηηαη γηα κηα ηππηθή πεξίπησζε παζεηηθήο επζαλαζίαο.

Ηζηνξηθφ δεχηεξν: Άλδξαο ειηθίαο 70 εηψλ. Έρεη πνιιέο θαξθηληθέο κεηαζηάζεηο. Όζηεξα απφ
δηάθνξεο ζεξαπείεο νη πφλνη επαλέξρνληαη δξηκχηεξνη. Ν αζζελήο αλαθνπθίδεηαη κφλν κε νπηνχρα θαη
ζε φιν πεξηζζφηεξεο δφζεηο. Όζηεξα απφ θάπνηεο εβδνκάδεο, νη πφλνη γίλνληαη αθφξεηνη. Ρα νπηνχρα
δελ ηνλ αλαθνπθίδνπλ. Ν άξξσζηνο θάλεη έθθιεζε ζην γηαηξφ λα δψζεη ηέινο ζην καξηχξην. Ν
γηαηξφο γλσξίδεη θαιά φηη ην καξηχξην ζα θξαηήζεη φζν θαη ε δσή. Γλσξίδεη αθφκε ηξφπνπο γηα λα
δηαθνπνχλ κεκηάο θαη ην καξηχξην θαη ε δσή. Αθήλεη σζηφζν αρξεζηκνπνίεηνπο ηνπο ηξφπνπο. Ζ
επεξγεηηθή επζαλαζία πνπ εθιηπαξεί ν άξξσζηνο κπνξεί λα είλαη θαη ζηε ζπλείδεζε ηνπ γηαηξνχ πξάμε
αλζξσπηζηηθή, αιιά γηα λα ηεζεί ζε εθαξκνγή ρξεηάδεηαη θνηλσληθή ζπκθσλία πνπ λα θαηνρπξψλεη ην
ξφιν ηνπ γηαηξνχ σο ιπηξσηή θαη λα απνηξέπεη ην δηαζπξκφ ηνπ σο δεκίνπ.
Ν πξνβιεκαηηζκφο γηα ην δηθαίσκα ηεο επζαλαζίαο δελ είλαη ηπραίνο ζηηο κέξεο καο. Απνηειεί
λνκνηειεηαθή ζπλέπεηα ησλ αδηεμφδσλ πνπ πξνθαιεί ζηηο ζχγρξνλεο θνηλσλίεο ε άλνδνο ηνπ κέζνπ
φξνπ δσήο, ηεο αχμεζεο ηνπ πνζνζηνχ ησλ ππεξειίθσλ ζηνλ πιεζπζκφ, ηεο αδπλακίαο ηεο ηαηξηθήο
λα πξνζθέξεη ιχζε ζην πξφβιεκα ηνπ πφλνπ, ηεο αδπλακίαο ησλ αζθαιηζηηθψλ νξγαλψζεσλ θαη ησλ
νηθνγελεηψλ λα αληαπνθξηζνχλ ζηελ αγηάηξεπηε αξξψζηηα. Δίλαη, επνκέλσο, ψξηκνη νη θαηξνί; Ζ
ζεζκνζέηεζε ηνπ δηθαηψκαηνο ηεο επζαλαζίαο είλαη δήηεκα ρξφλνπ!
Ρκήκα ηεο θαζεκεξηλήο εηδεζενγξαθίαο απνηειεί ν έληνλνο πξνβιεκαηηζκφο γηα ην αλ είλαη αλάγθε λα
λνκηκνπνηεζεί ε επζαλαζία.
Δθείλνη πνπ ππεξαζπίδνληαη ηελ επζαλαζία ηζρπξίδνληαη φηη:
-ν άλζξσπνο έρεη ηελ απηεμνπζηφηεηα ηεο χπαξμήο θαη ηεο δσήο ηνπ θαη άξα κπνξεί λα επηιέγεη ν ίδηνο
ην πφηε ζα ηε δηαθφςεη,
-δελ ππάξρεη πην αλζξσπηζηηθή αληίιεςε απφ ην λα απαιιάζζεηαη έλαο αζζελήο πνπ πάζρεη απφ
αλίαηε αζζέλεηα απφ ηνπο πφλνπο,
-απνηειεί αλαθαίξεην δηθαίσκα ηνπ θάζε αλζξψπνπ, φηαλ θπζηθά ε ηαηξηθή επηζηήκε δελ κπνξεί λα
ηνλ βνεζήζεη, λα επηιέμεη ην ηέινο ηεο δσήο ηνπ,
-ζπληνκεχεη ε αγσλία ησλ ζπγγελψλ ηνπ, πνπ πνιιέο θνξέο είλαη επψδπλε,
-απαιιάζζνληαη νη ζπγγελείο ηνπ αζζελνχο απφ ηα ππέξνγθα έμνδα λνζειείαο,
-ηα αζθαιηζηηθά ηακεία πεξηνξίδνπλ ηα λνζήιηα πεξηπηψζεσλ ησλ νπνίσλ ε πνξεία είλαη κε
αληηζηξέςηκε.
Δθείλνη πνπ αληηκάρνληαη ηελ επζαλαζία ηζρπξίδνληαη φηη:
-ν άλζξσπνο δελ έρεη απφιπηε ειεπζεξία, γηαηί δελ κπνξεί λα απηνπξνζδηνξίζεη ηελ χπαξμή ηνπ.
Δθφζνλ δελ εξσηάηαη ν άλζξσπνο γηα λα ιάβεη ην αγαζφ ηεο δσήο ζεκαίλεη φηη δελ έρεη ην δηθαίσκα
λα ηε δηαθφςεη κε νπνηνδήπνηε κέζν,
-ν ζάλαηνο είλαη κπζηήξην, έρεη ηεξφηεηα θαη ε νπνηαδήπνηε πξφθιεζή ηνπ απφ ελέξγεηεο ηνπ
αλζξψπνπ ζπληζηά αζέβεηα,
-ελδερνκέλσο λα εθαξκνζηεί ε επζαλαζία θαη παξά ηε ζέιεζε ηνπ αζζελνχο γηα ηελ εθπιήξσζε
ζθνπηκνηήησλ ηνπ ζπγγεληθνχ ηνπ πεξηβάιινληνο,
-κπνξεί θαη ν πην αζζελήο άλζξσπνο λα αλαηάμεη, έζησ θαη ηελ ηειεπηαία ζηηγκή.

Δίλαη κηα εζηθή δξαζηεξηφηεηα πνπ εμεηάδεη κέρξη ην πνχ λνκηκνπνηείηαη ν άλζξσπνο λα παξεκβαίλεη
ζην γνληδίσκα ηνπ ζπλαλζξψπνπ ηνπ. Ιεηηνπξγεί θαλνληζηηθά θαη θαζνξίδεη ηε λνκηκφηεηα πνπ
δηέπνπλ ηηο επηζηεκνληθέο έξεπλεο.
Ζ αλαγθαηφηεηα είλαη παζηθαλήο δηφηη:
-ε εθξεθηηθή πξφνδνο ησλ βηνηαηξηθψλ επηζηεκψλ, δεκηνπξγεί λέα δεδνκέλα, πνπ αλαηξέπνπλ ηε κέρξη
ηψξα εηθφλα πνπ έρεη ζρεκαηίζεη ν άλζξσπνο γηα ηνλ εαπηφ ηνπ,
-ε κέρξη ηψξα λνκνζεζία δελ θαιχπηεη ηηο αλάγθεο λνκηκφηεηαο ηεο επηζηεκνληθήο έξεπλαο,
ρξεηάδνληαη λέεο λνκνζεζίεο πνπ λα ιεηηνπξγνχλ ξπζκηζηηθά ζηε λέα θαηάζηαζε πνπ δεκηνχξγεζε
νκνινγνπκέλσο ε επηζηεκνληθή επαλάζηαζε,
-ππάξρεη θίλδπλνο λα εθαξκνζηνχλ πξαθηηθέο επγνληζκνχ, κε απξνζδηφξηζηα απνηειέζκαηα γηα ην
κέιινλ ηεο αλζξσπφηεηαο,
-ππάξρεη θφβνο θαη θαρππνςία γηα ηα επηηεχγκαηα ηεο βηνηαηξηθήο, θαηλφκελα πνπ ελδερνκέλσο ζα
ππεξβεί ν άλζξσπνο έρνληαο σο ζχκκαρν ηε γλψζε θαη ηε λνκηθή πξνζηαζία,
-ππάξρνπλ επηζηήκνλεο πνπ πξνβαίλνπλ ζε πεηξακαηηθέο ζηνρεχζεηο ακθηιεγφκελεο ζθνπηκφηεηαο,
-ππάξρνπλ επηζηήκνλεο πνπ πέθηνπλ ζηελ πιάλε ηεο δπλαηφηεηαο θαη ηεο αλαγθαηφηεηαο,
-κ’ απηήλ πξνζηαηεχεηαη ε αλζξσπφηεηα απφ ηε κλεζηθαθία νξηζκέλσλ επηζηεκφλσλ, πνπ ζεσξνχλ
ηελ επηζηήκε σο κέζν πξνβνιήο ηεο αξξσζηεκέλεο πξνζσπηθφηεηαο.
Ζ βηνεζηθή ππάξρεη γηα λα πξνζηαηεχζεη ηελ επηζηήκε απφ ιαλζαζκέλεο ζηνρεχζεηο θαη φρη γηα λα
πεξηνξίζεη ην εχξνο ηεο δξάζεο ηεο, νχηε ηε ζηνρνζεζία ηεο, νχηε ηελ ειεπζεξία ηνπ επηζηήκνλα.
Ξξφθεηηαη γηα κηα εζηθή δξαζηεξηφηεηα πνπ ζρεηίδεηαη κε ηε δξάζε επηζηεκφλσλ θαη θαζνξίδεη ηα
πιαίζηα ηεο λνκηκφηεηαο κέζα ζηα νπνία κπνξνχλ λα θηλεζνχλ νη πξψηνη θαη κάιηζηα ηα πιαίζηα απηά
είλαη απνηειέζκαηα απηνζέζκηζεο απφ επηηξνπέο επηζηεκφλσλ. Ηζρχεη κε ηε βηνεζηθή φ,ηη ζπκβαίλεη
θαη κε ηε λνκνζεζία, ν λφκνο δειαδή, δελ πεξηνξίδεη ηελ ειεπζεξία ησλ αλζξψπσλ απιψο ηελ
πξνζδηνξίδεη θαη ηεο δίλεη κέζσ ησλ δηαηάμεψλ ηνπ ππφζηαζε, ζάξθα θαη νζηά.
Δίλαη επφκελν φηη ε βηνεζηθή δελ πεξηνξίδεη ηελ επηζηεκνληθή ειεπζεξία νχηε αλαζηέιιεη ηελ
επηζηεκνληθή δξάζε, αληίζεηα είλαη κηα αλαγθαηφηεηα ησλ ίδησλ ησλ επηζηεκφλσλ, πξνθεηκέλνπ ην
έξγν ηνπο λα απνθηήζεη έλα αλζξσπνθεληξηθφ ραξαθηήξα. Γηαθνξεηηθά, ρσξίο ηε βηνεζηθή νη
βηνηαηξηθέο επηζηήκεο θαη νη επηζηήκνλεο ζα ζπγρένπλ ηελ ειεπζεξία κε ηελ αζπδνζία.
Καδνπνίεζε είλαη ε δηαδηθαζία θαη ην θαηλφκελν εθείλν θαηά ην νπνίν θαηαξγείηαη ε αηνκηθή
βνχιεζε, νη άλζξσπνη παζεηηθνπνηνχληαη, απνθηνχλ αγειαία λννηξνπία, ζπλήζσο κέζα απφ έληερλνπο
κεραληζκνχο ππνβνιήο δηαβξσηηθψλ κελπκάησλ, νη νπνίνη απνζθνπνχλ ζηελ εμππεξέηεζε «ηδίσλ
ζπκθεξφλησλ».
Θνκθνξκηζκφο (ειιεληθά:ζπκβαηηζκφο) είλαη ε ηάζε ηνπ αλζξψπνπ λα πξνζαξκφδεη ηε

ζπκπεξηθνξά ηνπ ζηηο αληηιήςεηο, ηηο ζπλήζεηεο, ηα έζηκα ηεο θνηλσλίαο ζηελ νπνία αλήθεη, αθφκε θη
αλ δελ ηνλ εθθξάδνπλ.

Ζ πξφνδνο ηεο θνηλσλίαο πξνυπνζέηεη ηελ παξνπζία ηνπ πξνζψπνπ, εθείλνπ δειαδή ηνπ
αλζξψπνπ πνπ αηζζάλεηαη ηνλ εαπηφ ηνπ, ληψζεη πσο ειέγρεη ηηο επηζπκίεο, ηε βνχιεζε, ηηο ίδηεο
ηειηθά ηηο πξάμεηο ηνπ. Κφλν έηζη δηακνξθψλεηαη έλα πιαίζην δξάζεο, πνπ ζεκειηψλεηαη ζηελ
αηνκηθφηεηα, ζηα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά θάζε αλζξψπνπ, ηα νπνία ζπλζέηνπλ ην ςεθηδσηφ ηεο
θνηλσλίαο.
Γπζηπρψο, θάηη ηέηνην δελ πθίζηαηαη, φηαλ θπξηαξρεί ην θαηλφκελν ηεο καδνπνίεζεο, γηαηί απιψο
θαηαξγείηαη θαζεηί πνπ είλαη δηαθνξεηηθφ, θαζεηί πνπ ππεξέρεη, πνπ είλαη ραξηζκαηηθφ, εθιεθηφ. ΋ινη
πξέπεη λα ππνηαζζφκαζηε, λα ππαθνχκε ζε κηα αλψλπκε, απξφζσπε εμνπζία, πνπ θαζνξίδεη ηηο
επηινγέο καο θαη πξνδηαγξάθεη ηε ζπκπεξηθνξά καο.
Iζηνξηθή αλαθνξά: Ζ καδνπνίεζε είλαη θαηλφκελν πνπ ζην παξειζφλ εκθαλίδεηαη ζε θαζεζηψηα
απηαξρηθά, νινθιεξσηηθά, φπνπ ν πνιίηεο δελ αλαγλσξίδεηαη σο μερσξηζηή νληφηηεηα, αθαηξείηαη ε
δπλαηφηεηα πξσηνβνπιίαο θαη πξνζσπηθήο ζπκκεηνρήο ηνπ ζηα δξψκελα. Πήκεξα γίλεηαη ιφγνο γηα
καδνπνίεζε ζηηο πην ζχγρξνλεο θαη θηιειεχζεξεο δεκνθξαηίεο. Δπνκέλσο, ην θαηλφκελν παξνπζηάδεηαη
κε άιιε κνξθή θαη έρεη άιινπο ιφγνπο πνπ ην πξνθαινχλ.
Υαξαθηεξηζηηθά ηεο κάδαο:

-Θνπάδη αλεμέιεγθην, αγέιε αηφκσλ κε θνηλή ζπλείδεζε, πνιηφο πνπ εχθνια ρεηξαγσγείηαη, γηαηί
ηζνπεδψλεηαη ε αηνκηθή βνχιεζε θαη έηζη αλνίγεη ν δξφκνο ηνπ εηεξνθσηηζκνχ, ηεο
λάξθσζεο, αθφκε θαη ηεο νρινπνίεζεο,
-Ζ θχξηα ςπρηθή δχλακε ηνπ κέινπο ηεο κάδαο δελ είλαη ε ζπλείδεζή ηνπ, αιιά ην γεγνλφο φηη δελ
έρεη απνζπλδεζεί απφ ην ζχζηεκα. Θάζε θνξά πνπ αιιάδεη ην θνηλσληθφ ζθεληθφ αξρίδεη ε δηαδηθαζία
πξνζαξκνγήο, δηφηη δηαθνξεηηθά ειινρεχεη ε απφξξηςε, θαηάζηαζε πνπ ζεκαίλεη ελνρή, γηαηί ην άηνκν
δελ κπφξεζε λα ζπκβαδίζεη, λα κείλεη ζην «θνπάδη», -Ο θνηλσλφο ηεο κάδαο είλαη κέηνρνο ζην
θαθφ. Εεη κε ζπλαηζζήκαηα κλεζηθαθίαο θαη εθδίθεζεο, παιεχεη ελάληηα ζηε δηθαηνζχλε θαη
ηνλ αλζξσπηζκφ, ιεηηνπξγεί δηαβξσηηθά.
Κνξθέο καδνπνίεζεο:
-Πηελ εμσηεξηθή εκθάληζε (ακθίεζε, ηπθιή πξνζθφιιεζε ζηηο επηηαγέο ηεο κφδαο), -ζηελ
θαηαλάισζε πξνηφλησλ θαη ζηε δηακφξθσζε θαηαλαισηηθψλ ζπλεζεηψλ, -ζηνλ ηξφπν δσήο (αζηηθφο
ηξφπνο δσήο, ηππνπνίεζε), -ζηελ δηαζθέδαζε θαη αμηνπνίεζε ηνπ ειεχζεξνπ ρξφλνπ, -ζηελ
θαιιηηερληθή δεκηνπξγία (παξαγσγή καδηθήο/θαηαλαιψζηκεο θνπιηνχξαο, αλαπαξαγσγή ηεο
επηηπρεκέλεο ζπληαγήο θαιιηηερληθψλ έξγσλ κε ζηφρν ηελ εκπνξηθή απήρεζε θαη φρη ηελ πνηφηεηα), -
ζηε γιψζζα (δηακφξθσζε κηαο γισζζηθήο κφδαο, πηνζέηεζε ζηεξεφηππσλ εθθξάζεσλ ηνπ ζπξκνχ,
γεγνλφο πνπ ηππνπνηεί ην γισζζηθφ θψδηθα), -ζηελ ηδενινγηθή-πνιηηηθή-ζξεζθεπηηθή δσή θαη
ζπκπεξηθνξά (θαηλφκελα θνκκαηηζκνχ, θαλαηηζκνχ, νπαδνπνίεζεο, κεζζηαληζκνχ, ζξεζθεπηηθήο
κηζαιινδνμίαο).
Αίηηα ηεο καδνπνίεζεο:

-Ρερλνθξαηηθφο πξνζαλαηνιηζκφο θαη δνκή ηεο ζχγρξνλεο θνηλσλίαο: ηππνπνίεζε, απηνκαηηζκφο,
απζηεξφο πξνγξακκαηηζκφο, εγθισβηζκφο ηνπ αηφκνπ ζε ζπγθεθξηκέλα πιαίζηα δξάζεο
θαη ζπκπεξηθνξάο, -θαηαλαισηηθφ πξφηππν δσήο, πιηθφο επδαηκνληζκφο, εκπνξεπκαηνπνίεζε,
αλσλπκία, απνπξνζσπνπνίεζε, -κεραληζκνί πξνβνιήο ησλ θαηαλαισηηθψλ πξνηχπσλ κε
καδηθή απήρεζε (ΚΚΔ, δηαθήκηζε). Ζ δχλακε ηνπ κέζνπ (ε καγεία ηνπ ήρνπ θαη ηεο εηθφλαο, ν
εμσξατζκφο ηεο πξαγκαηηθφηεηαο) επηδξά αιινηξησηηθά ζηε ζπλείδεζε ηνπ αλζξψπνπ θαη επηβάιιεη
θνηλέο απνδνρέο, -ηερλνθξαηηθή κνξθή εθπαίδεπζεο: πλεπκαηηθή κνλνκέξεηα, απνδπλάκσζε ησλ
θξηηεξίσλ, αθαίξεζε ησλ πξσηνβνπιηψλ θαη ησλ δπλαηνηήησλ επηινγψλ.

Πλεπκαηηθή αδξάλεηα θαη αδηαθνξία γηα ηα πλεπκαηηθά αγαζά θαη ηηο πλεπκαηηθέο
αλαδεηήζεηο, άξα γίλεηαη εχθνιε ε ρεηξαγψγεζε θαη ην άηνκν θαηαιήγεη έξκαην
νπνησλδήπνηε ζθνπηκνηήησλ, -δπζιεηηνπξγία ηεο πνιηηηθήο: δεκαγσγία, ιαηθηζκφο,
πξνπαγάλδα, κεζζηαληθή αληίιεςε θαη νπαδνπνίεζε ησλ πνιηηψλ γηα ηελ επίηεπμε
ηδηνηειψλ ζηφρσλ, -Κφδα: νκνηνκνξθία ζηελ εκθάληζε, ζηελ ςπραγσγία, ζηε ζπκπεξηθνξά θαη
εμνκνίσζε ησλ πξνηηκήζεσλ ησλ αηφκσλ, -Παγθνζκηνπνίεζε: πνιηηηζηηθή βηνκεραλία,
θαηάξγεζε πνιηηηζηηθήο ηδηαηηεξφηεηαο, επηθνηλσλία, νηθνλνκία, πνιηηηθή θαη ηζνπέδσζε ηνπ
δηαθνξεηηθνχ.
΢πλέπεηεο ηεο καδνπνίεζεο: A)ζην άηνκν: απψιεηα ηεο πξνζσπηθήο ηαπηφηεηαο,

ηζνπέδσζε ησλ αηνκηθψλ ζρέζεσλ, νκνηνκνξθία, αθνκνίσζε απφ ηε κάδα (άθξηηε πηνζέηεζε
ραξαθηεξηζηηθψλ, πξνηχπσλ, ηδενινγηψλ, ζπκπεξηθνξάο ηεο κάδαο), απνδπλάκσζε πλεπκαηηθψλ
ιεηηνπξγηψλ, άκβιπλζε θξηηηθήο πξνζέγγηζεο θαη πξνζσπηθήο ζέαζεο ησλ πξαγκάησλ, ζπξξίθλσζε
θαληαζίαο, απψιεηα ςπρνινγηθήο ειεπζεξίαο, εμάξηεζε, αλαζθάιεηα, αβεβαηφηεηα, αδπλακία
δηακφξθσζεο αηζζεηηθνχ θξηηεξίνπ, αλάπηπμε κηκεηηθήο δηάζεζεο ρσξίο ηε δπλαηφηεηα
απηνέθθξαζεο θαη ηελ επηζπκία πξνζσπηθψλ θαηλνηνκηψλ, -ππνλφκεπζε ηεο εζσηεξηθήο ειεπζεξίαο,
αλάδπζε κηαο κνξθήο αζπλείδεηεο αιιά θαη εθνχζηαο δνπιείαο.
Β)ζηελ θνηλσλία: αλαζηνιή θάζε δεκηνπξγηθήο εμέιημεο θαη παξαγσγήο, ζηαζηκφηεηα, ηεικάησζε,
νπηζζνδξφκεζε, ππνρψξεζε ηεο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο ηε ζηηγκή πνπ απνδπλακψλεηαη ε νηθνλνκία
απφ ηελ ηδησηηθή ηεο πξσηνβνπιία, δπζιεηηνπξγία ηεο θνηλσληθήο δσήο, δηάζπαζε ηεο θνηλσληθήο
ζπλνρήο, ππνρψξεζε ησλ θνηλσληθψλ αμηψλ (ζπλεξγαζία, ζπιινγηθφηεηα), θινληζκφο ησλ θνηλσληθψλ
ζεζκψλ, έμαξζε παζνγελψλ θαηλνκέλσλ, απνμέλσζε, πξνβιεκαηηθή επηθνηλσλία ησλ αλζξψπσλ,
πξνβιεκαηηθέο δηαπξνζσπηθέο ζρέζεηο: επηθαλεηαθέο, επηδεξκηθέο, ηππηθέο, αλνχζηεο, θιπδσληζκφο ηνπ
δεκνθξαηηθνχ πνιηηεχκαηνο, απνδπλάκσζε ησλ δεκνθξαηηθψλ δηαδηθαζηψλ, θαηλφκελα θαλαηηζκνχ,
νπαδνπνίεζεο θαη νρινθξαηίαο, αλεπζπλφηεηα: θαηάξγεζε ηεο αηνκηθφηεηαο, ηεο αίζζεζεο
πξνζσπηθήο επζχλεο, ηεο θξηηηθήο ζηάζεο ζηα πνιηηηθά δξψκελα, πνδεγέηεζε ηνπ πνιίηε απφ θέληξα
εμνπζίαοην άηνκν θαζίζηαηαη έξκαην ζηα ρέξηα επηηήδεησλ πνιηηηθψλ, αλεπαξθήο αλάπηπμε θαη
πξναγσγή ηεο επηζηήκεο, ηππνπνίεζε ηεο θαιιηηερληθήο δεκηνπξγίαο θαη πλεπκαηηθή αηξνθία, θίλδπλνη
ηεο πνιηηηζηηθήο ηαπηφηεηαο, άκβιπλζε εζληθήο ζπλείδεζεο.
«Ρα κέιε ηεο κεγάιεο αζηηθήο θνηλσλίαο έρνπλ πηα απνπξνζσπνηεζεί. Δίλαη απιψο νηθνλνκηθέο
ηδηφηεηεο, επαγγεικαηηθέο θαηεγνξίεο, ηππνινγηθέο έλλνηεο πνπ ζρεηίδνληαη κεηαμχ ηνπο ζηηγκηαία θαη
εμσηεξηθά κε ην πάξε-δψζε ηεο θαζεκεξηλήο ζπλαιιαγήο, φρη κφληκα θαη εζσηεξηθά, ζπλαηζζεκαηηθά,
κε ηελ θαζαπηφ αλζξψπηλε, ηελ πξνζσπηθή δηάζηαζή ηνπο…΋ρη κεηαθνξά ινηπφλ, αιιά θπξηνιεθηηθά
ν άλζξσπνο ράλεηαη κέζα ζηε Βαβέι ηεο ζεκεξηλήο κεγαινχπνιεο. Παλ αηνκηθή χπαξμε εμαθαλίδεηαη,
απνπξνζσπνπνηείηαη, εμαιγεβξίδεηαη».
Δ.Παπαλνχηζνο, Σν δίθαην ηεο ππγκήο
H ςπρνινγία ηεο κάδαο – επηπηψζεηο
Ζ καδνπνίεζε θιείλεη κέζα ηεο δηαβξσηηθή θαη δηαιπηηθή δχλακε, ε νπνία πξνζβάιιεη θαηά
πξνηίκεζε ηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ αλζξψπνπ, ηελ απζππαξμία ηνπ, θαη ηνπ αξπάδεη θαηά πξψην θαη
θχξην ιφγν ηελ απηναμία ηνπ. Ζ κάδα, ην θνηλσληθφ απηφ θαηαζθεχαζκα, πνπ ηα κέιε ηεο είλαη
αλάκεζα ηνπο ζπλδεδεκέλα κε κηα ακνηβαία κεηαβίβαζε θαη κεηάδνζε ζπλαηζζεκαηηθψλ θαη κφλν
θαηαζηάζεσλ, ζηε δξάζε ηεο παξνπζηάδεη θάηη ην λέν, απηφ πνπ κπνξεί ρσξίο άιιν λα παξαρζεί απφ
ηα αηνκηθά δεδνκέλα. Έρεη κηα ηδηαίηεξε «ςπρή», κηαλ «έλσζε», κέζα ζηελ νπνία ν άλζξσπνο πέθηεη
θαη ράλεηαη. Γελ είλαη πηα «απηφο» ν νπνίνο θαηεπζχλεη ηηο πξάμεηο ηνπ, ηηο ζθέςεηο ηνπ θαη ηηο
απνθάζεηο ηνπ, παξά ε «καδηθή ςπρή». Απηή θπξηαξρεί ζην άηνκν θαη ην θάλεη αζχλεηδα εθηειεζηηθφ
ηεο φξγαλν. Ζ πξνζσπηθφηεηα δηαξξέεη, δηαιχεηαη κέζα ζην «ρσλεπηήξη» ηνπ καδηθνχ ζπλφινπ.

Ρν άηνκν κέζα ζηε κάδα κπνξεί λα πξνβεί ζε θάζε είδνο αλεζηθφηεηαο, επεηδή κέζα ζ’ απηή
δεη σο αλψλπκν. Απηή ηνπ ε αλσλπκία ην απαιιάζζεη απφ θάζε πξνζσπηθή επζχλε. ΋ηαλ φκσο
ραιαξψλεηαη ή αθαλίδεηαη ε ζπλείδεζε ηεο επζχλεο, εθεί πξνβάιιεη ην αραιίλσην ησλ παζψλ θαη ησλ
ελζηίθησλ. Ξάληα ε θπγή πξνο ηε κάδα είλαη ε θπγή ηνπ αλζξψπνπ απφ ηελ επζχλε.
Ν άλζξσπνο κέζα ζηε κάδα πθίζηαηαη πλεπκαηηθή ππνδνχισζε. Φηάλεη ζε θαηάζηαζε

έληνλεο έμαςεο, ψζηε λ’ αθαλίδεηαη θάζε ίρλνο απηνθπξηαξρίαο. Ρν άηνκν κέζα ζηε κάδα ράλεη θάζε
θξφλεζε θαη αδπλαηίδεη έληνλα ε λνεηηθή θαη ε θξηηηθή δχλακή ηνπ. Γίλεηαη έξκαην θάζε είδνπο
επηξξνήο θαη επίδξαζεο. ΢πνβάιιεηαη εχθνια, ράλεη ηε δχλακε ηεο ζθέςεο. Ζ πξνζεθηηθή εμέηαζε δελ
ππάξρεη. Ζ ζθέςε ζηελεχεη θαη γίλεηαη κνλφπιεπξε. Γελ κπνξεί λα δηαθξίλεη ην θαιφ απφ ην θαθφ, ην
δίθαην απφ ην άδηθν. Ρν δίθαην ην ηνπνζεηεί πάληα απφ ην κέξνο ηεο κάδαο, ζηε δχλακή ηεο˙ράλεη
ηέιεηα ηελ πξσηνβνπιία ηνπ. Ξεξηκέλεη λα ηνπ πνπλ ηη ζα θάλεη. Γη’ απηφλ ζθέπηεηαη «ν ππεχζπλνο».
Σάλεη ηνλ έιεγρν πάλσ ζηε βνχιεζή ηνπ, ψζηε λα γίλεηαη εμαηξεηηθά εχπηζηνο θαη ζηηο νπηνπηζηηθέο
ηνπ αξρεγνχ εμαγγειίεο. Ξηζηεχεη ζηελ πξαγκαηνπνίεζε ηεο νπηνπίαο. Ξηζηεχεη θαηεμνρήλ ζηα
«παρηά» ιφγηα ηνπ δεκαγσγνχ. Ρν άηνκν κέζα ζηε κάδα ππλσηίδεηαη ζε ζεκείν λα κε βιέπεη ηη γίλεηαη
γχξσ ηνπ, γη’ απηφ αθνινπζεί εθείλνλ πνπ ζα ππνζρεζεί ην άθηαζην. Ν άλζξσπνο ηεο κάδαο δελ
θξίλεη, παξά κηκείηαη˙ παληνχ κηκείηαη θαη πξνπαληφο ζηελ έθθξαζε. Δπαλαιακβάλεη ζπλζήκαηα θαη
θξάζεηο, ρεηξνλνκίεο, αθφκε θαη ιέμεηο, φια θνκκέλα ζην ίδην κέηξν θαη ζρήκα, απφ ηελ ίδηα κεραλή
βγαικέλα. Ακβιχλεηαη ε κλήκε ηνπ θαη ε αλάκλεζή ηνπ. Σάλεη ηε δχλακε ηεο απηνζπγθέληξσζεο.
Ν άλζξσπνο ηεο κάδαο κπνξεί λα πηζηέςεη θαη ηελ πην απίζαλε δηάδνζε. Αλαζηέιιεηαη ζη α
θέληξα ηεο ζθέςεο ηνπ, απφ θαηξφ ζε θαηξφ, ε ελέξγεηα γηα ινγηθή ζθέςε θαη κπνξεί έηζη λα ηνπ βάιεη
θαλέλαο κέζα ζην κπαιφ παξαζηάζεηο θαη ζθέςεηο ηέηνηεο, πνπ, φζν θη αλ είλαη αλχπαξθηεο, ν
άλζξσπνο ηεο κάδαο λα ηηο βιέπεη ζαλ ππαξθηέο. Πθέςεηο πνπ ζε άιιεο πεξηζηάζεηο ζα ηηο αλαγλψξηδε
σο θαληαζηνπιεμίεο, ε κάδα ηηο δέρεηαη ζαλ απφιπηα ζηελ πξάμε εθαξκφζηκεο. Δκπφδην δελ ππάξρεη
γη’ απηήλ. ΋ζν πην «εμηξεκηζηηθή» είλαη κηα ζεσξία, ηφζν θαη πην εχθνια ηε δέρεηαη. Απνθηά κηα ηάζε
πξνο κηα αραιίλσηε πξαγκαηνπνίεζε ηδεψλ θαη γλσκψλ, πνπ ηηο έβαιαλ ζην θεθάιη ηνπ.
Ν άλζξσπνο ηεο κάδαο ιέλε νη ςπρνιφγνη φηη παζαίλεη ηνχην: δέρεηαη ηνπο εζσηεξηθνχο
ηξφπνπο ησλ άιισλ, ηε ζθέςε ηνπο, ρσξίο λα ηνπ γίλεηαη θαλ ζπλεηδεηή απηή ε θαηάζηαζή ηνπ.
Ξαίξλεη ζέζε απέλαληη ζηα πξάγκαηα κε ηελ παξαίζζεζε πσο απηή ε ζηάζε ηνπ είλαη απζχπαξθηε
θη απηφλνκε, φηη είλαη πξαγκαηηθά δηθή ηνπ ζέζε, ελψ ζηελ πξαγκαηηθφηεηα δελ είλαη ηίπνηε δηθφ
ηνπ, παξά κηα ζθέςε θαη κηα ζέζε πνπ ηνπ κεηαβίβαζαλ, πνπ ηνπ έβαιαλ ζην θεθάιη ηνπ. Θη απηφ
γίλεηαη, γηαηί ν άλζξσπνο κέζα ζηε κάδα έραζε ην εγψ ηνπ θαη παξαδφζεθε ζχςπρα ζηελ μέλε
επίδξαζε, ζηελ μέλε επηξξνή.
Α΢ΘΖ΢ΔΗ΢
1.Ξνηα είλαη ε βαζηθφηεξε επίπησζε ηεο καδνπνίεζεο απ’ φιεο φζεο παξνπζηάδνληαη ζην θείκελν θαη
γηαηί;, 2.Πε πνην γξακκαηεηαθφ είδνο αλήθεη ην θείκελν; Λα δηθαηνινγήζεηε ηελ απάληεζή ζαο,
3.νπηνπία, «ρσλεπηήξη», έξκαην, εμηξεκηζηηθή, ακβιχλεηαη: Λα απνδψζεηε κε άιιεο ιέμεηο ηηο ίδηεο
έλλνηεο θαη λα δεκηνπξγήζεηε κηα πξφηαζε γηα θαζεκηά απ’ απηέο πνπ ζαο δφζεθαλ, 4.Ρη είδνπο
ζπιινγηζκνχ επηζεκαίλεηε ζηελ Γ παξάγξαθν; Λα ηνλ αλαιχζεηε, 5.Λα παξνπζηάζεηε ηηο επηπηψζεηο
ηεο καδνπνίεζεο ζηνλ πνιηηηθφ θαη ηνλ πνιηηηζηηθφ ηνκέα ηεο δσήο ηνπ αλζξψπνπ (300 ιέμεηο).

Οξηζκφο: Φαλαηηζκφο είλαη ε ηπθιή πξνζήισζε ζε ηδέεο θαη πεπνηζήζεηο, πνπ θηάλεη ζηελ
ππνζηήξημή ηνπο κε πάζνο θη έρζξα ελάληηα ζ’ εθείλνπο πνπ δε δέρνληαη ηηο ηδέεο θαη ηηο γλψκεο απηέο.
Δίδε θαλαηηζκνχ:
Θξεζθεπηηθφο (ζξεζθνιεςία)
Πνιηηηθφο (πνιηηηθή αδηαιιαμία)
Δζληθφο (ζνβηληζκφο, ξαηζηζκφο)
Ηδενινγηθφο (εκπαζήο ππνζηήξημε ηδενινγίαο)
Φαλαηηζκφο ζηνλ αζιεηηζκφ
Πνηα αίηηα νδεγνχλ ζην θαλαηηζκφ:
Ζ έκθπηε ηάζε ηνπ αλζξψπνπ λα πηζηεχεη ζε θάπνηα αδηακθηζβήηεηε, αθιφλεηε, ζηαζεξή

αιήζεηα
Νη εγέηεο πνπ κε ππεξβνιηθή θηινδνμία θαη ρσξίο εζηθή πγεία επηδεηνχλ λα θαλαηίζνπλ ηα
πιήζε, ηνπο αθαιιηέξγεηνπο θη ακαζείο, γηα λα εμπςσζνχλ νη ίδηνη θαη λα εμππεξεηήζνπλ ηνπο
πξνζσπηθνχο ηνπο ζηφρνπο θη ππνζέζεηο, γηα λα απνπξνζαλαηνιίζνπλ ηελ θνηλή γλψκε απ’ ηα
δσηηθά πξνβιήκαηα.

Ζ ακάζεηα, ε ππαλάπηπμε, ε έιιεηςε θξηηηθήο ζθέςεο, ε ζηελφηεηα πλεπκαηηθψλ νξηδφλησλ,
ηα ζπκπιέγκαηα θαησηεξφηεηαο έρνπλ σο απνηέιεζκα ηε ρεηξαγψγεζε ησλ καδψλ, ηελ
απνπζία δηαιφγνπ, ηε κνλνκέξεηα, ην δνγκαηηζκφ.
Νη πξνθαηαιήςεηο θαη νη νηθνγελεηαθέο δεηζηδαηκνλίεο θαιιηεξγνχλ ην θαλαηηζκφ.
Ρα ΚΚΔ θαλαηίδνπλ ηηο ιατθέο κάδεο κε ηελ φμπλζε ησλ πνιηηηθψλ αληηπαξαζέζεσλ αιιά θαη
ηηο σζνχλ ζηνλ ππεξθαηαλαισηηζκφ. Ζ δηαθήκηζε παζεηηθνπνηεί ηνπο δέθηεο θη έηζη ην έδαθνο
γίλεηαη θαηάιιειν γηα πξνπαγάλδα θαη ρεηξαγψγεζε ησλ καδψλ.
Ζ ζχγρξνλε παηδεία δελ παξάγεη ζθεπηφκελνπο αλζξψπνπο, ελδηαθέξεηαη γηα ‘εηδηθνχο’ θαη φρη
γηα ζπλεηδεηνπνηεκέλνπο θη ππεχζπλνπο πνιίηεο
Ζ πξνζήισζε ζε κηα ηδενινγία δίλεη ζην ζχγρξνλν άλζξσπν έλα ζηήξηγκα, έλα ηδαληθφ, λφεκα
θαη πεξηερφκελν ζηε δσή ηνπ. Δπεηδή ζπρλά ν ζχγρξνλνο βίνο είλαη άγνλνο θη αβέβαηνο, ην
άηνκν δεηά λα πηαζηεί απφ κηα ηδενινγία, γηα λα ηνπ δψζεη ζθνπφ θαη λφεκα. Ν θαλαηηθφο
γίλεηαη κάδα, είλαη εμαξηψκελνο, αλεχζπλνο θαη έηζη ελζσκαηψλεηαη ζε κηα νκάδα
Ν θαλαηηζκφο δηαηξέρεη ηελ επνρή καο πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ έιιεηςε εζηθψλ αμηψλ,
ηδενινγηθή ζχγρπζε, δνγκαηηζκφ, αηνκηζκφ, απαλζξσπηά
Ζ επηθξαηνχζα κηζαιινδνμία ζην ρψξν ησλ ζξεζθεηψλ
Ζ εκπνξεπκαηνπνίεζε ηνπ αζιεηηζκνχ
Πνηεο νη ζπλέπεηεο ηνπ θαλαηηζκνχ:
Ρν θαλαηηζκέλν άηνκν:
είλαη ακφξθσην θη άβνπιν φξγαλν ησλ επηηεδείσλ θαη δε κπνξεί λα θξίλεη νξζά. Ν θαλαηηζκφο
ζηεξίδεηαη ζην πάζνο, ηνλ ππέξκεηξν ελζνπζηαζκφ, ηελ έιιεηςε νξζήο θξηηηθήο, πνπ
παξακεξίδνπλ ηε ινγηθή
έρεη κνλνκεξή αληίιεςε, είλαη δνγκαηηθφ θαη κηζαιιφδνμν, καδνπνηείηαη
πηζηεχεη φηη θαηέρεη ηελ απφιπηε γλψζε, γη απηφ θαη δελ αλέρεηαη φζνπο έξρνληαη ελάληηα
ζηελ παληνγλσζία ηνπ, θαηαπαηψληαο ηα δηθαηψκαηά ηνπο. Αξλείηαη θάζε ζπδήηεζε γηα ηηο
αμίεο ησλ άιισλ θαη ηηο πεπνηζήζεηο ηνπο. Δπεηδή δελ αλέρεηαη ηηο ηδέεο, δελ αλέρεηαη θαη ηνπο
θνξείο ηνπο. Έηζη, αιινηψλνληαη νη αλζξψπηλεο ζρέζεηο θαη θαηαιχνληαη νη θνηλσληθέο αμίεο.
Πηηο θαλαηηζκέλεο θνηλσληθά νκάδεο:

επηβάιιεηαη ην δίθαην ηνπ ηζρπξφηεξνπ ζηηο θνηλσληθέο ζρέζεηο
ν θαλαηηζκφο πξνμελεί θνηλσληθέο αλαηαξαρέο θαη ζπγθξνχζεηο κεηαμχ ησλ ιαψλ,

εκθχιηεο ή δηεζληθέο. Ππξψρλεη ηνπο νπαδνχο ζε πξάμεηο βίαο θαη θαηαζηξνθήο. Ξξφθεηηαη
γηα αληηθνηλσληθή εθδήισζε, πνπ θαηαζηξέθεη ηελ αλζξψπηλε δξαζηεξηφηεηα ή
δεκηνπξγία (πνιηηηζκηθή ζηαζηκφηεηα) θαη δπλακηηίδεη ηελ θνηλσληθή θαη παγθφζκηα γαιήλε
εκπνδίδεηαη ε πξφνδνο θη ε εμέιημε (γεληθφηεξε νπηζζνδξφκεζε)
εμάπηεη ηα πνιηηηθά πάζε, θαιιηεξγεί ηελ αδηαιιαμία, ηε κηζαιινδνμία, δεκηνπξγεί θιίκα

έληαζεο θαη ζχγρπζεο κε απνηέιεζκα λα απνζηαζεξνπνηεί ην πνιίηεπκα (δεκηψλεηαη ε
δεκνθξαηία)
ζήκεξα βξίζθεη ηελ έθθξαζή ηνπ θπξίσο ζηνλ ξαηζηζκφ

παξεκπνδίδεη ηελ αλεχξεζε ηεο αιήζεηαο εθ’ φζνλ θαηαξγείηαη ε αληηθεηκεληθφηεηα θη ε
δηάζεζε γηα έξεπλα
Πνηνη είλαη νη ηξφπνη αληηκεηψπηζεο ηνπ θαηλνκέλνπ ζπλνιηθά θαη αηνκηθά:

Ν άλζξσπνο λα νπιίδεηαη κε αλζξσπηζηηθή παηδεία, θξηηηθή ζθέςε, ηθαλφηεηα γηα δηάινγν,
αληηθεηκεληθή θξίζε θαη δεκνθξαηηθφ ήζνο, πνπ αλαηξέπνπλ ην θαλαηηθφ κνλφινγν.
Νη πλεπκαηηθνί άλζξσπνη πξέπεη λα θξαηνχλ ηα πιήζε ζε πλεπκαηηθή εγξήγνξζε, ακθηβνιία,

αθχπληζε.
Ρα ΚΚΔ θαη νη πνιηηηθνί εγέηεο λα κε ρξεζηκνπνηνχλ δφγκαηα θαη πξνπαγάλδεο πξνθεηκέλνπ

λα επηηχρνπλ ηηο πνιηηηθέο ζθνπηκφηεηεο θαη ηηο νηθνλνκηθέο επηδηψμεηο ηνπο, εμπγίαλζε ηεο
πνιηηηθήο δσήο, ηζρπξνπνίεζε ηεο δεκνθξαηίαο.
Ν αιιεινζεβαζκφο θη ε αιιεινθαηαλφεζε δηακνξθψλνπλ πγηείο αλζξψπηλεο ζρέζεηο, ηηο

νπνίεο δε κπνξνχλ λα βιάςνπλ νη θαλαηηθέο νκάδεο.
Γηα λα αληηκεησπηζηεί ν θαλαηηζκφο πξέπεη νη άλζξσπνη λα πάςνπλ λα είλαη δνγκαηηθνί,

απφιπηνη ζηηο ηδέεο ηνπο, εκπαζείο, ζπκθεξνληνιφγνη, ξαηζηζηέο, δεηζηδαίκνλεο, εκηκαζείο,
ζνβηληζηέο.
Ζ νηθνγέλεηα νθείιεη λα αλαζξέςεη ηα λεαξά κέιε ηεο κέζα ζε θιίκα ειεπζεξίαο θαη δηαιφγνπ,
λα ηνπο παξέρεη γλψζεηο θαη δεκνθξαηηθέο αξρέο.
Απαγθίζηξσζε ηνπ αζιεηηζκνχ απφ νηθνλνκηθά ζπκθέξνληα.
Γηακφξθσζε νξζνχ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο πνπ ζα ζέβεηαη ηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ

καζεηή θαη ζα έρεη σο βαζηθφ ηνπ ζηφρν ηελ δεκηνπξγία ζθεπηφκελσλ θη ππεχζπλσλ πνιηηψλ.


Σερλνινγία (ε πξαθηηθή εθαξκνγή ησλ πνξηζκάησλ ησλ ζεηηθψλ επηζηεκψλ κε ηε

βνήζεηα ηεο κεραλήο, θαζψο θαη ην ζχλνιν ησλ γλψζεσλ γχξσ απ΄απηήλ ηελ εθαξκνγή, ε
ηερλνινγία απνηειεί ηελ χςηζηε κνξθή ηερληθήο, δει. ην πιένλ εμειηγκέλν είδνο ηεο)
ΔΗ΢ΑΓΧΓΗΘΑ ΢ΣΟΗΥΔΗΑ: Πηε ζχγρξνλε πφιε βιέπνπκε λα αλαπηχζζνληαη ρεηξνπηαζηέο νη

εθαξκνγέο ηεο ηερλνινγίαο. Ζ πξφνδνο πνπ έρεη γίλεη ζηνπο δηάθνξνπο ηνκείο ζηηο πφιεηο ησλ
ζχγρξνλσλ θνηλσληψλ είλαη εληππσζηαθή.
Ρα «δίθηπα ηνπ πνιηηηζκνχ» -νη παξνρέο ηνπ ειεθηξηζκνχ θαη λεξνχ, νη ζπγθνηλσλίεο, ηα
επηθνηλσληαθά κέζα-δηαηξέρνπλ απ’ άθξε ζ’ άθξε ην αζηηθφ ηνπίν αιιά θαη ηελ αζηηθή θνηλσλία
νιφθιεξε, εθφζνλ εμππεξεηνχλ νινέλα θαη κεγαιχηεξα ζχλνια ηνπ πιεζπζκνχ. Απηά εμεγνχληαη απφ
ην γεγνλφο φηη ε ζχγρξνλε θνηλσλία είλαη κηα θνηλσλία πνπ πηζηεχεη ζηελ ηερλνινγία. Κάιηζηα,
πξνζδνθά κε αξθεηή ζηγνπξηά ηε γξήγνξε βειηίσζε ησλ φξσλ ηεο δσήο-θηινδνμία αδηαλφεηε γηα
παιαηφηεξεο θνηλσλίεο.
Πξάγκαηη ν άλζξσπνο εμάξηεζε ζηελ επνρή καο ην κέιινλ ηνπ ζηε κεραλή. Γη’ απηφ θαη ε
κεραλή, ην ππξεληθφ ζηνηρείν ηεο ηερλνινγίαο, ραξαθηεξίζηεθε απφ πνιινχο κειεηεηέο σο
ε λεαξή κνίξα ηνπ αλζξψπνπ θαη ζεσξήζεθε αξθεηά επεξγεηηθή γηα ηε δσή ηνπ.
Θεηηθά απνηειέζκαηα απφ ηε ρξήζε ηεο ηερλνινγίαο:
-Γλψζε, άλνδνο βηνηηθνχ επηπέδνπ, απαιιαγή απφ πξνιήςεηο θαη δεηζηδαηκνλίεο, -Φπρηθή
ηθαλνπνίεζε απφ ηελ αίζζεζε ηεο δεκηνπξγίαο, ηεο θαηάθηεζεο ηεο γλψζεο θαη ηεο
πξνζθνξάο, -Κείσζε κφρζνπ θαη αχμεζε ειεχζεξνπ ρξφλνπ, -Αχμεζε παξαγσγηθφηεηαο,
εηδίθεπζε, αμηνπνίεζε θπζηθψλ πφξσλ, θάιπςε πιηθψλ αλαγθψλ, άξα θαη άλνδνο ηνπ βηνηηθνχ
επηπέδνπ ηνπ αλζξψπνπ, -κε ηνπο Ζ/Τ επηηπγράλεηαη ε ηαμηλφκεζε, ε νξγάλσζε θαη ε
αξρεηνζέηεζε ηεο γλψζεο, -αληηκεηψπηζε ησλ πξνβιεκάησλ πγείαο θαη αχμεζε ηνπ κέζνπ φξνπ
δσήο, -εμέιημε ησλ κέζσλ κεηαθνξάο θαη αλάπηπμε ηεο παξαγσγήο ζ΄φινπο ηνπο θιάδνπο:
εκπφξην, γεσξγία, βηνκεραλία, -ε δνκή ηεο νηθνλνκίαο επεξεάδεηαη απφ ηελ αλάπηπμε ηεο
ηερλνινγίαο θαζψο, εθφζνλ δεκηνπξγνχληαη λέα κέζα πξνγξακκαηηζκνχ, επηηπγράλεηαη ε
νξζνινγηθή αμηνπνίεζε ησλ νηθνλνκηθψλ πφξσλ θαη θαη’ επέθηαζε ε επηηάρπλζε ηεο
νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο.
Πήκεξα ινηπφλ ε ηερλνινγία είλαη ε βάζε θαη ε πξνυπφζεζε γηα ηε ζσζηή νηθνλνκηθή πνξεία ελφο
θξάηνπο. Σσξίο απηήλ είλαη θαηαδηθαζκέλν ζε ππαλάπηπμε. Δμάιινπ, έρνπκε θηάζεη ζε έλα ζεκείν
φπνπ ην παξαγσγηθφηεξν θεθάιαην ηεο νηθνλνκίαο δελ ην απνηεινχλ νχηε νη πξψηεο χιεο, νχηε ην
εξγαηηθφ δπλακηθφ, νχηε ηα θεθάιαηα αιιά νη ειεθηξνληθνί εγθέθαινη, -ηα επηηεχγκαηα ηεο
ηερλνινγίαο έδσζαλ ηε δπλαηφηεηα γηα ηελ επξχηαηε δηάδνζε ησλ πλεπκαηηθψλ
θαηαθηήζεσλ ζ’ φιν ηνλ θφζκν. Ζ δεκνθξαηηθνπνίεζε ηεο γλψζεο είλαη πιένλ γεγνλφο
αθνχ είλαη δπλαηφλ ζηνλ απιφ πνιίηε λα ελεκεξψλεηαη ζσζηά θαη λα απνθηά γλψζε γηα φζα
ζπκβαίλνπλ γχξσ ηνπ, -ε αλάπηπμε ηεο ηερλνινγίαο άλνημε λένπο νξίδνληεο γλψζεο θαη νη
ζπνπδέο θαη ε επηζηεκνληθή έξεπλα έρνπλ πξνρσξήζεη πνιχ. Ρν αλζξψπηλν πλεχκα
δηεπξχλεηαη θαζψο δέρεηαη πνιιέο θαη πνηθίιεο επηξξνέο θαη καζαίλεη λα θξίλεη θαη λα αληηκεησπίδεη
ζσζηά ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο. Κε ηελ ηερλνινγηθή πξφνδν κάιηζηα εληζρχζεθε ε
ζπλεξγαζία κεηαμχ αηφκσλ θαη ιαψλ. Κε ηα ΚΚΔ πεηπραίλεηαη ε γλσξηκία άιισλ νκάδσλ
θαη ιαψλ θαη έηζη εληζρχεηαη ε πνιηηηζηηθή αιιειεπίδξαζε, -Ππκβνιή ηεο ηερλνινγηθήο
αλάπηπμεο ζηελ θαιιηηερληθή δεκηνπξγία. Ππληέιεζε ζηελ ηειεηνπνίεζε ησλ εθθξαζηηθψλ κέζσλ
δίλνληαο έηζη ζηνλ θαιιηηέρλε ηε δπλαηφηεηα λα εθθξαζηεί κε πνιινχο θαη πνηθίινπο ηξφπνπο.
Κάιηζηα, ηα θαιιηηερληθά επηηεχγκαηα γίλνληαη πην πξνζηηά ζην επξχ θνηλφ πνπ ελεκεξψλεηαη
θαιχηεξα γη’ απηά θαη επαηζζεηνπνηείηαη, -νη κεγάιεο θνηλσληθέο κεηαβνιέο πνπ πξνθάιεζε ε
ηερλνινγηθή αλάπηπμε δελ άθεζαλ αλέπαθν ηνλ θψδηθα ησλ αλζξσπηζηηθψλ αξρψλ θαη
αμηψλ.

Ξαξαηεξείηαη αιιαγή ζηηο εζηθέο απαηηήζεηο ηεο επνρήο καο θαη γθξέκηζκα πνιιψλ πξνθαηαιήςεσλ
θαη ζηεξενηχπσλ ράξε ζηε δεκνθξαηηθνπνίεζε θαη επξχηαηε δηάδνζε ηεο Γλψζεο. Ρα άηνκα
ακθηζβεηνχλ πνιιέο παξαδνζηαθέο αξρέο θαη αμίεο δηακνξθψλνληαο λέα εζηθά πξφηππα πνπ
ραξαθηεξίδνληαη απφ έλα θηιειεπζεξηζκφ θαη απφ ηελ πξνζήισζε ζηηο αξρέο ηεο ηζφηεηαο κεηαμχ ησλ
αηφκσλ θαη ηεο ηζνλνκίαο.
Αξλεηηθά απνηειέζκαηα-παξελέξγεηεο απφ ηε κε νξζνινγηζηηθή ρξήζε

ηεο ηερλνινγίαο:
-Κεραλνπνίεζε ηεο εξγαζίαοαπνδπλάκσζε ησλ βηνινγηθψλ ιεηηνπξγηψλ ηνπ
αλζξψπνππεξηνξηζκφο ηεο ζπκκεηνρήο ηνπ αλζξψπηλνπ παξάγνληα ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία.
Ζ κεραλή, ζε φιεο ηηο κνξθέο θαη ηηο εθθξάζεηο απνηειεί ηε βάζε νηθνδφκεζεο ηνπ ζχγρξνλνπ
κνληέινπ πνιηηηζηηθήο αλάπηπμεο, ηνπ ηερληθνχ πνιηηηζκνχ. Ζ αλαγσγή ηνπ φκσο ζε κνλαδηθφ ζηφρν
ησλ θνηλσληψλ νδήγεζε ζηελ απνμέλσζε ηνπ αλζξψπνπ απφ ηνλ ίδην ηνπ ηνλ εαπηφ. Νη ηερλνθξαηηθέο
αληηιήςεηο θπξηαξρνχλ θαη νδεγνχλ ζηελ αληηθεηκελνπνίεζε ηνπ αλζξψπνπ, αθνχ απηφο
αληηκεησπίδεηαη σο παξαγσγηθή θαη θαηαλαισηηθή κνλάδα κφλν, -Πξνζθφιιεζε ζηε κεραλή θαη
ηαχηηζε ηεο ςπρήο ηνπ αλζξψπνπ κε ηελ χιε, άξα απνκάθξπλζε απ΄ην αγαζφ ηεο
πλεπκαηηθήο θαιιηέξγεηαο, ηππνπνίεζε ηνπ αηφκνπ, πιήμε θαη θνξεζκφο, -Απνμέλσζε ησλ
αλζξψπσλ θαη θξίζε ζηηο δηαπξνζσπηθέο ζρέζεηο, ν άλζξσπνο ησλ πφιεσλ απνμελσκέλνο
απφ ην ζπλάλζξσπφ ηνπ αλαδεηά ζε αιιφηξηα πεδία ην λφεκα ηεο δσήο, αδηαθνξεί γηα ηα
θνηλσληθνπνιηηηθά δεηήκαηα, γίλεηαη δέζκηνο ησλ ΚΚΔ, αξλείηαη ηνλ πνιηηηθφ ηνπ ξφιν, είλαη
αλεχζπλνο θαη αλειεχζεξνο -Ζ θαθή ρξήζε ηεο κεραλήο νδεγεί ζηελ αλάπηπμε εμνπιηζκψλ
πνπ απεηινχλ φρη κφλν ηελ εηξήλε αιιά θαη ηελ ίδηα ηελ χπαξμε ηνπ αλζξψπνπ ζηε γε, Ζ
θαηάζηαζε γίλεηαη άθξσο αλεζπρεηηθή αλ ζθεθζεί θαλείο φηη νη θαηέρνληεο ηα ππξεληθά φπια κπνξνχλ
λα επηβάινπλ ην δίθαην ηεο ππγκήο. Έηζη, νη πξνζπάζεηεο ησλ άιισλ ιαψλ, θαη θπξίσο ησλ κηθξψλ, λα
θαηαθηήζνπλ θαη λα πξναζπίζνπλ ηελ εζληθή ηνπο αλεμαξηεζία απνηπγράλνπλ κπξνζηά ζηε δχλακε
ησλ κεγάισλ, -Αζχδνηε εθκεηάιιεπζε ηεο θχζεο κέζσ ηεο κεραλήο θαη απνκχδεζε ησλ
θπζηθψλ πφξσλ, Ν άλζξσπνο επελέβε βίαηα ζην θπζηθφ πεξηβάιινλ θαη απνηέιεζκα απηήο ηεο
επέκβαζεο ήηαλ ε κεηαιιαγή ηνπ θπζηθνχ πεξηβάιινληνο ζε ηέηνην βαζκφ ψζηε κφλν κε θπζηθφ δε
κνηάδεη. Ρν ζχγρξνλν πεξηβάιινλ είλαη αθχζηθν, βηνκεραληθφ, αληηιεηηνπξγηθφ θαη αληηαλζξψπηλν, -
Άγρνο απφ ηνπο γξήγνξνπο ξπζκνχο ηεο ηερλνινγηθήο αλάπηπμεο θαη ηελ πξνζπάζεηα ηνπ
ζχγρξνλνπ αλζξψπνπ λα ηνπο αθνινπζήζεη. Ο πδξνθεθαιηζκφο ησλ πφιεσλ θαη ε
αζηηθνπνίεζε πνπ πξνήιζαλ σο απφξξνηα ηεο κεγάιεο αλάπηπμεο ηεο ηερλνινγίαο
νδήγεζαλ ζηελ απνκάθξπλζε ηνπ αλζξψπνπ απφ ηε θχζε θαη ηνλ αλάγθαζαλ λα δεη ζε
άμελν πεξηβάιινλ, πνπ θάζε άιιν παξά πξνσζεί ηελ αηζζεηηθή ηνπ, κφλνο αλ θαη αλάκεζα ζε
πνιινχο. Ρν γεγνλφο απηφ επεξεάδεη ζεκαληηθά ηνλ άλζξσπν θαζψο δηαηαξάζζεη ηε βηνινγηθή,
πλεπκαηηθή θαη ςπρηθή ηνπ ηζνξξνπία, -Σα επηηεχγκαηα ηεο ηερλνινγίαο δελ ηα θαηέρνπλ, άξα
θαη δελ ηα απνιακβάλνπλ φινη νη ιανί ηνπ θφζκνπ. Ζ αληζνκεξήο θαηαλνκή ηνπο δεκηνπξγεί θαη
ηα ηεξάζηηα ράζκαηα αλάκεζα ζηηο βηνκεραληθέο θαη ηηο κεηαβηνκεραληθέο θνηλσλίεο ηεο ζηέξεζεο, ηεο
εμαζιίσζεο θαη ηεο ρξφληαο ππαλάπηπμεο.
Ζ ηερληθή πξφνδνο δελ έρεη απαξαηηήησο σο ζπλέπεηα ηελ θνηλσληθή πξφνδν. Πε νξηζκέλεο
πεξηπηψζεηο κάιηζηα κπνξεί θαη λα ηελ επηβξαδχλεη. Ξνιιέο θνξέο ε κεηαθνξά γλψζεσλ θαη
ηερλνινγηψλ γίλεηαη κε ζηφρν φρη ηε ζπιινγηθή πξνθνπή αιιά γηα λα επηβιεζνχλ λέα πνιηηηζηηθά
πξφηππα, γηα λα ρεηξαγσγεζνχλ νη επηζπκίεο απφ ηε ρξήζε ησλ κέζσλ ελεκέξσζεο θαη δηαθήκηζεο γηα
λα πξνζαλαηνιηζηεί ε παξαγσγή θαη ε θαηαλάισζε πξνο φθεινο ησλ νιίγσλ θαη ηζρπξψλ.
Κηα αλαηξνπή απηψλ ησλ δεδνκέλσλ επηβάιιεηαη λα γίλεη κηα αλαηξνπή πνπ ζα ζπλίζηαηαη ζηελ
αλάπηπμε ηεο επηζηήκεο θαη ηεο ηερληθήο-πεξηζζφηεξν ρξήζηκσλ παξά πνηέ-ζηελ ππεξεζία ησλ
αλζξψπσλ-θαη φρη ηνπ αλζξψπνπ γεληθά θαη αθεξεκέλα. Θα επηρεηξνχκε ηφηε λα πξνζαξκφδνπκε ηα
ηερληθά δεδνκέλα ζηνπο αλζξψπνπο, θαη φρη ην αληίζηξνθν, πνπ γίλεηαη ζήκεξα.
Σερλνθξαηία είλαη ε άπνςε ή ε ζεσξία ζχκθσλα κε ηελ νπνία βαζηθά ζηνηρεία ηεο
θνηλσλίαο θαη ηνπ πνιηηηζκνχ είλαη ε ηερλνινγία, ε επηζηήκε θαη ε νηθνλνκία. Δθφζνλ απηά
αλαπηχζζνληαη κε νπνηνδήπνηε ηίκεκα είλαη δπλαηφλ λα επηιχνληαη φια ηα πξνβιήκαηα
ηνπ αλζξψπνπ (κπζνπνίεζε ηερλνινγίαο θαη αληηκεηψπηζε ηερλνινγίαο θαη επηζηήκεο σο
παλάθεηαο). Ζ ηερλνθξαηία πξνβάιιεη ηδηαίηεξα ην ξφιν φζσλ θαηέρνπλ ηηο εηδηθέο γλψζεηο
(εηδήκνλεο=ηερλνθξάηεο).

Πνηα είλαη ηα γλσξίζκαηα ή νη βαζηθέο αξρέο ηεο ηερλνθξαηίαο;

-Άθξαηνο νξζνινγηζκφοαπφιπηε επηθξάηεζε ηεο ινγηθήο θαη επηδίσμε ηεο αληηθεηκεληθήο νξγάλσζεο
ηεο πξαγκαηηθφηεηαο, -απζηεξφο πξνγξακκαηηζκφο ηεο θάζε αλζξψπηλεο δξαζηεξηφηεηαο θαη
ζπγθεληξσηηζκφο ζηε ιήςε απνθάζεσλ (απνθαζίδνπλ νη ηερλνθξάηεο), -ιαηξεία ηεο
παξαγσγήοεπηδίσμε ε κέγηζηε παξαγσγηθφηεηα θαη απνδνηηθφηεηα, -ε θχζε είλαη αζηείξεπηε πεγή
πινχηνπ.
Οη επηπηψζεηο απφ ηελ εθαξκνγή ηεο ηερλνθξαηίαο ζε κηα θνηλσλία:

-Αδηαθνξία γηα ηνλ αλζξψπηλν ςπρηζκφ, ππνινγηζκφο θαη ρξεζηκνζεξηθφ πλεχκα ζηηο αλζξψπηλεο
ζρέζεηο, -ηερλνινγηθή εζηθήν άλζξσπνο γίλεηαη κέζν (απηνζθνπφο νη ηερλνθξαηηθνί ζηφρνη), -
εληαηηθνπνηεκέλε θαη απφιπηα εμεηδηθεπκέλε εξγαζία, αιινηξίσζε απφ ηελ εξγαζία θαη πεξηνξηζκφο
ηνπ δεκηνπξγηθνχ ηεο ραξαθηήξα, -ηερλνθξαηηθή κνξθή παηδείαο πνπ θαηαξγεί ηελ
αλζξσπηζηηθήπλεπκαηηθή κνλνκέξεηα, -δηαηψληζε ηνπ θαηαλαισηηθνχ ζπζηήκαηνο (ε ηερλνθξαηία
ζθφπηκα ζπληεξεί ηνλ θαηαλαισηηζκφ, αθνχ έηζη εμαζθαιίδεηαη ε απξφζθνπηε ζπλέρεηα ηεο
παξαγσγήο), -νηθνινγηθφ πξφβιεκα απφ ηελ αιφγηζηε εθκεηάιιεπζε ησλ θπζηθψλ πφξσλ γηα ηηο
απμεκέλεο απαηηήζεηο ηεο παξαγσγήο, -ε ηερλνθξαηία θαηαξγεί ηελ πξαγκαηηθή δεκνθξαηία, θαζψο
ζέηεη ην ιαφ ζην πεξηζψξην θαη ε ιήςε ησλ απνθάζεσλ γίλεηαη απφ ηνπο ιίγνπο ηερλνθξάηεο εηδηθνχο
(ηερλνθξαηηθή νιηγαξρία).
Ζ αληηκεηψπηζε ησλ επηπηψζεσλ ηεο ηερλνθξαηίαο:

-παξνρή γεληθήο κφξθσζεο θαη παηδείαοεζηθή ζπγθξφηεζε θαη ηζρπξνπνίεζε ησλ εζσηεξηθψλ
αληηζηάζεσλ ηνπ αηφκνπ έλαληη ηεο ηερλνθξαηίαο (θξηηηθή ζθέςε, ηζρπξή βνχιεζε) νινθιήξσζε
ηεο πξνζσπηθφηεηαο, -ε επηθξάηεζε ηεο αλζξσπηζηηθήο εζηθήο ψζηε ν άλζξσπνο λα είλαη πάληνηε
ζθνπφο θαη φρη κέζναλζξσπνθεληξηθή θαη φρη νηθνλνκηθνθεληξηθή νξγάλσζε ηεο θνηλσλίαο, -
δεκηνπξγηθή αμηνπνίεζε ηνπ ειεχζεξνπ ρξφλνπ κε πξαγκαηηθή ςπραγσγίααλαπιήξσζε ηεο
απηελέξγεηαο θαη ηεο δεκηνπξγηθφηεηαο πνπ ζήκεξα ράλνληαη απφ ηελ απζηεξά εμεηδηθεπκέλε εξγαζία,
-ελίζρπζε ησλ ζεζκψλ ηεο ζπκκεηνρηθήο δεκνθξαηίαοελεξγφο ζπκκεηνρή ηνπ πνιίηε ζηε ιήςε
απνθάζεσλ πνπ αθνξνχλ ζηελ νξγάλσζε ηεο θνηλσληθήο θαη πνιηηηθήο δσήο, -εγθαηάιεηςε ηνπ
πιηζηηθνχ θαη θαηαλαισηηθνχ πξνηχπνπ κε ηαπηφρξνλε πηνζέηεζε κηαο εζηθήο ζηάζεο δσήο (ην άηνκν
λα έρεη ηε δπλαηφηεηα απνθσδηθνπνίεζεο ησλ κελπκάησλ ηεο θαηαλαισηηθήο πξνπαγάλδαο), -
δεκηνπξγία νηθνινγηθήο ζπλείδεζεο, ψζηε λα αληηκεησπίδεηαη θάζε πξνζπάζεηα ησλ ηερλνθξαηψλ γηα
ππνβάζκηζε ηνπ θπζηθνχ ρψξνπ.
Πιεξνθνξηθή είλαη ε επηζηήκε ε νπνία αζρνιείηαη κε ηελ απνζήθεπζε, επεμεξγαζία-

δηαρείξηζε, κεηαβίβαζε κεγάινπ φγθνπ πιεξνθνξηψλ κε ηε βνήζεηα ειεθηξνληθψλ
ππνινγηζηψλ. Ζ πιεξνθνξηθή ζήκεξα επεξεάδεη φινπο ηνπο ηνκείο ηεο αλζξψπηλεο δσήο
θαη απνηειεί θπξίαξρν ζηνηρείν ησλ αλαπηπγκέλσλ θνηλσληψλ. Γη’ απηφ θαη επηθξαηεί ν
φξνο «θνηλσλίεο ησλ πιεξνθνξηψλ».
Θεηηθά απνηειέζκαηα απφ ηε ρξήζε ηεο πιεξνθνξηθήο:

-εμνηθνλφκεζε ρψξνπεχθνιε αξρεηνζέηεζε, άκεζε αλαδήηεζε πιεξνθνξηψλ θαη γλψζεσλ, -
εμνηθνλφκεζε ρξφλνπηαρεία δηεθπεξαίσζε εξγαζηψλ κε αθξίβεηα, ρσξίο ιάζε θαη απειεπζέξσζε ηνπ
αλζξψπνπ απφ ηε κε δεκηνπξγηθή πλεπκαηηθή πξνζπάζεηα, -ε εθαξκνγή ηεο πιεξνθνξηθήο ζηελ
παξαγσγηθή δηαδηθαζία (απηνκαηηζκφο) νδήγεζε ζηελ παξαγσγή πνιιψλ, επνκέλσο θαη θηελψλ
αγαζψλ (δεκνθξαηηθνπνίεζε ηεο άλεζεο), -εμαγσγή ρξήζηκσλ ζπκπεξαζκάησλ γηα πνιηηηθά θαη
θνηλσληθά θαηλφκελα απφ ζηαηηζηηθή επεμεξγαζία ζηνηρείσλ (δεκνζθνπήζεηο, έξεπλα αγνξάο, απφδνζε
καζεηψλ), -δηεχξπλζε ησλ δπλαηνηήησλ επηθνηλσλίαο θαη αληαιιαγήο πιεξνθνξηψλ θαη γλψζεσλ
κεηαμχ ησλ θνηλσληψλπιαλεηηθφ ρσξηφκείσζε ησλ θπζηθψλ απνζηάζεσλ, -λέεο δπλαηφηεηεο ζε
φινπο ηνπο ηνκείο ησλ επηζηεκψλ αιιά θαη ηεο θαζεκεξηλήο δσήο (ηαηξηθή, ηππνγξαθία, δηαζηεκηθή
έξεπλα, νηθηαθέο ζπζθεπέο).

Αξλεηηθά απνηειέζκαηα απφ ηελ θαθή ρξήζε ηεο πιεξνθνξηθήο: -

Ξαξαηεηακέλε ρξήζε ησλ ππνινγηζηψλ δεκηνπξγεί ηελ εμάξηεζε απφ απηνχοπλεπκαηηθή απξαμία,
πεξηνξηζκέλε θξηηηθή ζθέςε, κπζνπνίεζε ηεο πιεξνθνξηθήο, ζσκαηηθή αδξάλεηα, βηνινγηθά
πξνβιήκαηα (θπξίσο ζηελ φξαζε απφ παξαηεηακκέλε έθζεζε ζηελ αθηηλνβνιία), -αλεξγία θαη
ππνβάζκηζε ηνπ αλζξψπηλνπ παξάγνληα ζηελ παξαγσγηθή δηαδηθαζία, -απνμέλσζε θαη κείσζε ησλ
θνηλσληθψλ εκπεηξηψλ ηνπ αηφκνπ, θαζψο ε ελαζρφιεζε κε ηελ πιεξνθνξηθή είλαη εμαηνκηθεπκέλε, -ε
εθαξκνγή ηεο πιεξνθνξηθήο ζηνπο εμνπιηζκνχο παξέρεη ηε δπλαηφηεηα γηα «δξάζε απφ απφζηαζε»,
ε νπνία πεξηνξίδεη ηηο εζηθέο αληηζηάζεηο γηα ηελ πξφθιεζε καδηθψλ θαηαζηξνθψλ θαη νκαδηθψλ
εγθιεκάησλ («θαζαξφο πφιεκνο»), -ν ζπλδπαζκφο πιεξνθνξηθήο θαη κέζσλ επηθνηλσλίαο-ελεκέξσζεο
γηα ηελ ηζρπξνπνίεζε ησλ κεζφδσλ ηεο πξνπαγάλδαο κπνξεί λα νδεγήζεη ζηε ρεηξαγψγεζε ησλ
αηφκσλ θαη ζηνλ πεξηνξηζκφ ηεο απηνλνκίαο ηνπο, ε πιεξνθνξηθή θαζηζηά εχθνιν ηνλ έιεγρν ηεο
πξνζσπηθήο δσήο ησλ πνιηηψλαπεηιή γηα ηε δεκνθξαηία-«ειεθηξνληθφ θαθέισκα».
Γηαδίθηπν είλαη έλα παγθφζκην ζχζηεκα ζχλδεζεο ειεθηξνληθψλ ππνινγηζηψλ ην
νπνίν θαζηζηά δπλαηή ηελ κεηαβίβαζε θάζε είδνπο πιεξνθνξίαο θαη ηελ επηθνηλσλία
αλάκεζα ζηνπο αλζξψπνπο ηνπ πιαλήηε πνπ ρξεζηκνπνηνχλ ειεθηξνληθφ ππνινγηζηή. Ο
λνεηφο ρψξνο πνπ θαηαιακβάλεη ην δηαδίθηπν νλνκάδεηαη θπβεξλνρψξνο.
Σν δηαδίθηπν πξνζθέξεη:

-Γηεξεχλεζε γλψζεσλ θαη νξηδφλησλ ησλ αηφκσλ πξνζθέξνληαο δπλαηφηεηεο πξφζβαζεο ζε αξρεία
μέλσλ βηβιηνζεθψλ, -γλσξηκία κε ηνλ ηξφπν ζθέςεο θαη ηηο ζπλήζεηεο άιισλ ιαψλ θαη πνιηηηζκψλ, -
κέζσ ηνπ δηαδηθηχνπ πξνάγεηαη θαη ε νηθνλνκηθή αλάπηπμε, εθφζνλ θάζε επηρείξεζε κπνξεί λα
δηαθεκίζεη ηα πξνηφληα ηεο θάλνληαο γξήγνξεο νηθνλνκηθέο ζπλαιιαγέο, -ζεκαληηθέο δπλαηφηεηεο
ζηελ εθπαίδεπζε θαη ζπκβάιιεη ζηνλ πξνγξακκαηηζκφ θαη ζηελ νξγαλσκέλε παξνπζίαζε εξγαζηψλ
απφ ηελ πιεπξά ησλ παηδηψλ
Αξλεηηθά δηαδηθηχνπ:
-παζεηηθνπνίεζε αηφκνπ θαη πεξηνξηζκφο ηεο θξηηηθήο ηνπ ζθέςεο ιφγσ έηνηκσλ ιχζεσλ, -ην
πξφβιεκα ησλ ράθεξο πνπ ζπάλε θσδηθνχο θαη εηζέξρνληαη ζηα αξρεία εηαηξεηψλ, επηρεηξήζεσλ αθφκε
θαη θξαηηθψλ ππεξεζηψλ, -δηαηππψλνληαη αλεζπρίεο γηα ηνλ θίλδπλν ειεθηξνληθνχ θαθειψκαηνο
κέζσ δηαδηθηχνπ
΢χγθξηζε δηαδηθηχνπ θαη ΚΚΔ:

Γηαδίθηπν ΚΚΔ
1.Ξην ελεξγεηηθή ε ζηάζε ηνπ δέθηε 1.ζηα ΚΚΔ απνθαζίδνπλ άιινη γηα ηνλ δέθηε
2.Ξξνππνζέηεη θαηάξηηζε ζηνπο ειεθηξνληθνχο 2.΋ινη έρνπλ ηειεφξαζε θαη ξαδηφθσλν

ππνινγηζηέο, θαηάιιειν εμνπιηζκφ θαη επνκέλσο
δελ έρνπλ φινη πξφζβαζε
3.Ξνκπνί θαη δέθηεο κπνξνχλ λα είλαη ηαπηφρξνλα 3.Ζ ζρέζε κεηαμχ πνκπνχ θαη δέθηε δελ είλαη
εθαηνκκχξηα ρξήζηεο ηνπ δηαδηθηχνπ ζπλήζσο ακθίδξνκε
4.Ρεξάζηηνο φγθνο πιεξνθνξηψλ πνπ δελ 4.Πηα θαλάιηα ηεο ηειεφξαζεο θαη ζηνπο
εμαθξηβψλνληαηπην εχθνιε ε πξνψζεζε ξαδηνθσληθνχο ζηαζκνχο ππάξρεη ην
θπθισκάησλ ξαδηνηειενπηηθφ ζπκβνχιην, ζηηο εθεκεξίδεο νη
δεκνζηνγξάθνη, νη εθδφηεο, ε έλσζε ζπληαθηψλ
πνπ ειέγρνπλ σο θάπνην βαζκφ ηελ πιεξνθφξεζε
απνθεχγνληαο αθξφηεηεο θαη θαηαρξήζεηο
5.Ζ γιψζζα δελ είλαη ηδηαίηεξα πνηνηηθή, είλαη 5.Ηδίσο ζηνλ Ρχπν ε θαηάζηαζε είλαη θαιχηεξε σο
θσδηθνπνηεκέλε θαη θπξίσο κε ειεγρφκελε πξνο ηε γιψζζα

Δηθνληθή πξαγκαηηθφηεηα είλαη ε ηερληθή δεκηνπξγίαο ηερλεηψλ εκπεηξηψλ πνπ ην

άηνκν βηψλεη σο αιεζηλέο. Ζ ηερληθή απηή είλαη κηα απφ ηηο λεφηεξεο εμειίμεηο ηεο
πιεξνθνξηθήο θαη βαζίδεηαη ζηελ εθπνκπή ειεθηξνληθψλ ζεκάησλ κε ηέηνηα ζπρλφηεηα,
ψζηε λα επεξεάδεηαη ε εγθεθαιηθή ιεηηνπξγία θαη λα δεκηνπξγνχληαη ςεπδαηζζήζεηο.
Αξλεηηθέο ζπλέπεηεο πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηελ εθαξκνγή ηεο εηθνληθήο

πξαγκαηηθφηεηαο:
-Αιινηξίσζε ηνπ αλζξψπηλνπ ςπρηζκνχ, θαζψο εθθπιίδνληαη ηα ζπλαηζζήκαηα θαη ράλεηαη ε αίζζεζε
ηεο πξαγκαηηθήο εκπεηξίαο, -επηηείλεηαη ε απνκφλσζε θαη ε απνμέλσζε ηνπ αλζξψπνπ απφ ην
ζπλάλζξσπφ ηνπάγλνηα ησλ πξαγκαηηθψλ ζπλζεθψλ δσήο (άηνκα ρσξίο θνηλσληθά εθφδηα), -
απφιπηε παζεηηθνπνίεζε ηνπ αλζξψπνπ, απνπζία θαληαζίαο-απηελέξγεηαο θαη δεκηνπξγηθφηεηαο,
θαζψο ε εηθνληθή πξαγκαηηθφηεηα εγθισβίδεη ηνλ άλζξσπν ζε ζπγθεθξηκέλα θαη απφιπηα
πξνγξακκαηηζκέλα φξηα χπαξμεο, δξάζεο θαη ζθέςεο, -ν άλζξσπνο εζίδεηαη ζηελ αλαδήηεζε ηνπ
«ηερλεηνχ» ρψξνπ θαη ηνπ ζεάκαηνοαπνθηά ςεπδαηζζήζεηο γηα ηνλ εαπηφ ηνπ θαη ηνλ θνηλσληθφ
ρψξνεπθνιφηεξε ε ρεηξαγψγεζή ηνπ.
Ν αμηνδήιεπηνο ηερλνινγηθφο πνιηηηζκφο είλαη δεκηνχξγεκα ηνπ πλεχκαηνο. Ξίζσ απφ θάζε
λέα θαηάθηεζε, πίζσ απφ νπνηνδήπνηε επίηεπγκα ππάξρεη ε δηαλνεηηθή πξνζπάζεηα, ε ζπλδπαζηηθή
θαληαζία, ε αγξχπληα ηνπ λνπ. Θαξπφο, ινηπφλ, ηνπ αλζξψπηλνπ πλεχκαηνο, ε ηερληθή-ηερλνινγία δελ
απνηειεί ηίπνηα άιιν παξά ην ζχλνιν ησλ αλαθαιχςεσλ θαη ησλ εθεπξέζεσλ πνπ δακάδνπλ ηηο
θπζηθέο δπλάκεηο θαη ηηο ζέηνπλ ζηελ ππεξεζία ηνπ αλζψπνπ, πάληα κε ηε ρξήζε ηεο κεραλήο.
Δίλαη αμηνζεκείσην φηη ε εθπιεθηηθή δχλακε ηεο ηερλνινγίαο ζπλνδεχηεθε απφ επαλαζηηθέο
αιιαγέο, πνπ αθνξνχλ ζην νηθνλνκηθφ πεδίν, ζηηο θνηλσληθνπνιηηηθέο ζπλζήθεο θαη, γεληθφηεξα, ζηνλ
ηξφπν δσήο θαη ζπκπεξηθνξάο καο. Αιιαγέο, φκσο, πνπ θαηαηείλνπλ ζηελ άπνςε φηη δεκηνχξγεζαλ –
δηακφξθσζαλ δχν ηάζεηο: ε κία ηάζε είλαη πνξεία «εμαλζξσπηζκνχ» θαη ε άιιε ηάζε είλαη αηξαπφο
ππεξαλζξσπηζκνχ- «παζνγελνχο» αλζξσπηζκνχ. Ρν πλεχκα ηνπ ζχγρξνλνπ πνιηηηζκνχ, απφξξνηα ηνπ
πκέλαηνπ επηζηήκεο-ηερλνινγίαο είλαη βαζχηαηα δηθνξνχκελν: αθελφο θαηεπζχλεηαη απφ ην πάζνο ηεο
απηνβεβαίσζεο, αθεηέξνπ ειαχλεηαη απφ ην πάζνο ηεο άξλεζεο.
Ζ ηζηνξία δείρλεη φηη ε εμέιημε ηνπ πνιηηηζκνχ, ηνπ ηερληθνχ ελλννχκε, είλαη αλνδηθή. Ν
ηξνρφο γηα παξάδεηγκα ππήξμε εθεχξεζε πνπ ζεκαηνδφηεζε ηελ θαηλνχξγηα επνρή ησλ αλζξψπσλ. Ν
θεξακεηθφο ηξνρφο θαη ν ηξνρφο γηα ην πξσηφγνλν ακάμη. Αλ ν ηξνρφο ηνπ ακαμηνχ ζπληζηνχζε «ζείν
δψξν», ηφηε θαη ν ηξνρφο πνπ θηλεί ηψξα ηα πάληα είλαη επίζεο έλαο πνιχηηκνο αξσγφο ζηελ
πξνζπάζεηα ηνπ αλζξψπνπ γηα πξφνδν. Κ’ απηφ ην παξάδεηγκα ζέινπκε λα πνχκε φηη ε εμέιημε ηεο
ηερληθήο, σο ειεγρφκελε ρξήζε ηεο ελέξγεηαο, πνπ δίλεη ε θχζε, απφ ηνλ άλζξσπν, αιιά θαη ε
ζχγρξνλε ηερλνινγία, σο εθαξκνγή ησλ πνξηζκάησλ ησλ επηκέξνπο επηζηεκψλ, δηαλχνπλ κηα πνξεία
ζξηάκβνπ. Απφ ηελ άιιε, φκσο, ε αλεμέιεγθηε ρξήζε ηεο, ε αέλαε παξνπζία ηεο θαη ε ζπλερήο
παξεκβνιή ηεο ζηε δσή καο πνιιαπιαζηάδεη ηηο αλάγθεο ηνπ αλζξψπνπ επηθίλδπλα. Υο εθ ηνχηνπ,
εηζεξρφκαζηε ζ’ έλα θαχιν θχθιν, πνπ δείρλεη φηη, ελψ απφ ηε κηα θαηέρνπκε, απφ ηελ άιιε
θαηερφκαζηε.
Ρα δεδνκέλα πιένλ ηεο πξαγκαηηθφηεηαο πεξίηξαλα απνδεηθλχνπλ ηηο επξείαο θιίκαθαο

αιιαγέο πνπ επέθεξε ε ηερλνινγία. Δξγαιείν ζηα ρέξηα ηνπ αλζξψπνπ, ηνλ βνήζεζε λα ειέγμεη ηε
θχζε ζην βαζκφ πνπ απηή δελ θαζνξίδεη απνθαζηζηηθά ηε δσή ηνπ. Ζ κεραλή ηθαλνπνίεζε πιήζνο
βηνηηθέο αλάγθεο, αλάγθεο πνπ πξηλ απφ ηελ είζνδφ ηεο θξαηνχζαλ ηνλ άλζξσπν ζηελ αλέρεηα θαη ηε
θηψρεηα. Ζ ηερληθή πξφνδνο επέθεξε θαη επηθέξεη ηε κείσζε ηεο απαζρφιεζεο ζηελ παξαγσγηθή
δηαδηθαζία, κε απνηέιεζκα λα δηεπξχλεηαη ν ειεχζεξνο ρξφλνο. Δθπιεθηηθή είλαη αθφκε θαη ε επρέξεηα
κε ηελ νπνία δηαδίδεηαη ε γλψζε θαη ε πιεξνθνξία. Νη κεραλέο, επνκέλσο, μεπεξλνχλ θαηά πνιχ ηηο
θπζηθέο φζν θαη ελίνηε ηηο πλεπκαηηθέο δπλαηφηεηεο ηνπ αλζξψπνπ.

Απηά, βέβαηα, είλαη ππνζρέζεηο θαη επηδξάζεηο πνπ πξνθαινχληαη απφ ηε ιεγφκελε «επζχλε»
ηεο κεραλήο. ΢πάξρεη, σζηφζν, θαη ε επζχλε ηνπ αλζξψπνπ πνπ, επζχλε πνπ ππνλνκεχεηαη απφ ηελ
αιαδνλεία ηεο δχλακεο, δχλακε πνπ απνξξέεη απφ ηελ αξρεγία, ηελ ηερλνινγηθή πξσηηά.
Ζ ηερλνινγία ζηηο κέξεο καο μεθεχγεη απφ ηνλ έιεγρν ηνπ αλζξψπνπ, αληί λα εμνπζηάδεηαη,
απνηειεί δχλακε έμσ θαη πέξα απφ ηνλ άλζξσπν. Γηφηη θπξίαξρν ηδαληθφ ηεο επνρήο καο είλαη απηή ε
ηερλνινγηθή πξφνδνο. Πην φλνκα ηεο ηερλνινγίαο ζπζηάδνπκε ηα πάληα. Θπξηαξρεί, δπζηπρψο, ην
ηερλνθξαηηθφ δφγκα, κηα ζηείξα θαη ηπθιή εκκνλή ζηελ ηερλνινγία θαη ηα παξάγσγά ηεο, ε νπνία καο
νδεγεί θαηεπζείαλ ζηελ ππνδνχισζε ζηε κεραλή, ζηε καδηθή παξαγσγή, ζηελ πνζφηεηα. ΋λεηξν
αηφκσλ θαη ιαψλ, είλαη λα θηηάμνπλ εξγνζηάζηα, απηνθίλεηα, δξφκνπο θαη γέθπξεο, ρσξίο λα
ζπλέρνπλ ηελ πνηφηεηα δσήο κε ηελ θαιιηέξγεηα ηνπ πλεχκαηνο. Γη’ απηφ, ε ζχγρξνλε δσή δελ
εθπλεπκαηψλεηαη απφ αμίεο θαη αξρέο, απφ νξάκαηα θαη πςεινχο ζηφρνπο.
Ξψο λα κε ζπκβεί άιισζηε απηφ, φηαλ ην πξφβιεκα ηεο κεραλήο είλαη ηειηθά ην πξφβιεκα
ηεο ειεπζεξίαο. Ν Βξπδάθεο παξαηεξεί: «ν θίλδπλνο γηα ηνλ πνιηηηζκφ δελ πξνέξρεηαη απφ ηελ
πνιπηνληζκέλε «δνπιεία» ζηε κεραλή, αιιά απφ ηελ ειεπζεξία πνπ δίλεη ζηνλ άλζξσπν ε κεραλή». Ζ
ππνηαγή, ινηπφλ, ζηελ αλάγθε ηεο ηερλνινγίαο, αθνχ απηή πξφζθεξε ζηελ αλζξσπφηεηα αλέζεηο,
θαινπέξαζε θαη επδσία, απνδπλάκσζε ηελ πξνζπάζεηα ηνπ αλζξψπνπ γηα θαιιηέξγεηα ηεο ςπρήο ηνπ.
Θενπνηψληαο ην άςπρν δεκηνχξγεκά ηνπ επηδφζεθε ζηελ θαηάρξεζε ησλ ζχγρξνλσλ επηηεπγκάησλ κε
θφζηνο ςπρηθφ θαη πλεπκαηηθφ.
Π’ απηήλ, ζπλεπψο, ηελ θαηάζηαζε έρεη πεξηέιζεη ε ηερλνινγηθά πξνεγκέλε θνηλσλία.

Θαηάζηαζε πνπ πεξηγξάθεηαη άςνγα ζηνλ «Έγθνπν ιφγν» ηνπ Καιεβίηζε: «Ζ έιιεηςε ζθνπψλ θαη ε
κεηαηξνπή ησλ κέζσλ ζε ζθνπνχο ξίρλεη ηελ αλζξσπφηεηα ζηελ πην θνβεξή ακεραλία πνπ έρεη
πεξηέιζεη πνηέ, επεηδή ηελ ηνπνζεηεί θαηακεζίο ηνπ κεδελφο. Γηφηη, ελ ηέιεη, ρσξίο ζθνπφ
απαμηψλνληαη θαη ηα κέζα. Γη’ απηφ, ζην ηέινο, ηίζεηαη σο ζθνπφο ε ππξεηψδεο αλαλέσζε ησλ κέζσλ.
Ενχκε ζε κηα θνηλσλία ε νπνία ζπληαξάδεηαη απφ ην δπλακηζκφ αλαλέσζεο ησλ κέζσλ ηεο, γηα λα
μεράζεη φηη δελ έρεη ζθνπνχο. Θη ελψ απνδεηά ηε ιχηξσζή ηεο απφ ηα κέζα, επεηδή απηά κφιηο
θαηαθηεζνχλ ζα ηελ απνγνεηεχζνπλ, ηα αρξεζηεχεη ακέζσο ξίρλνληαο ζηελ αγνξά λέα κέζα
ηειεηφηεξα. Θαη έηζη ην πξντφλ απηνχ ηνπ δηνλπζηαθνχ παξαγσγηθνχ δπλακηζκνχ πεηηέηαη ηελ επνκέλε
ζηα ζθνππίδηα».
Ζ αλακθηζβήηεηε ζχγρπζε κέζσλ (ηερλνινγία) θαη ζθνπψλ (ηδεψδε) κεηαηξέπεη ηειηθά ηε

κεραλή ζε δαίκνλα, ηελ εηδίθεπζε ζε πλεπκαηηθφ δπλάζηε, κεηαβάιιεη-κεηαιιάζζεη ηνλ άλζξσπν απφ
νλ επαίζζεην ζε νλ ςπρξφ, απνγπκλψλεη ηελ αλζξσπφηεηα απφ θάζε εζηθή δξαζηεξηφηεηα, γηαηί ην
εζηθφ θέληξν βάξνπο απνπζηάδεη δίλνληαο ηε ζθπηάιε ζηελ παξαθξνζχλε θαη ηελ αλαίζρπληε
θεξδνζθνπία. Σάλεηαη έηζη ε εζσηεξηθή λνκνηέιεηα, ε αιπζίδα ηεο ςπρήο˙ ςπρήο πνπ δελ
αλαγελλάηαη, φηαλ ν ηερλνθξαηηζκφο, ε κεραλνθξαηία, σο ζχγρξνλνο πιένλ ηξφπνο δσήο, ξεκάδεη
ζρέζεηο αηφκσλ, ιαψλ, θαηαζηξέθεη ην νηθνζχζηεκα, αιιά θαη αιινηψλεη ηνλ ίδην καο ηνλ εαπηφ.
Ζ ηερλνινγία βέβαηα δελ είλαη θίλδπλνο. Θίλδπλνο είλαη ε δεζπνηεία ηεο κεραλήο. ΋ζνη
ζθέθηνληαη αξρέγνλα ζηάδηα δσήο πιαλψληαη νηθηξά, ζθέθηνληαη απφιπηα θαη πεξηζσξηαθά. Ρε
ζεσξία ηεο ζρεηηθφηεηαο, ζεσξία πνπ πξεζβεχεη ηε κεηαβνιή ησλ θαηλνκέλσλ, είλαη αλάγθε λα ηελ
αθνινπζήζεη ν ζχγρξνλνο άλζξσπνο. «Ρα πάληα ξεη» έιεγε ν Ζξάθιεηηνο. Αθνχ ινηπφλ ε θνηλσλία
εμειίζζεηαη, είλαη δπλακηθή, πξέπεη λα αληαπνθξηζνχκε ζηηο απαηηήζεηο ηεο πάληα κε ζχκκαρν ηελ
ηερλνινγία. Απηή φκσο δελ αξθεί, αλ δελ ζπλνδεχεηαη απφ ηε ζέξκε ηνπ αλζξσπηζκνχ, ηελ παδεία
δειαδή ηεο αλζξψπηλεο νληφηεηαο. Κ’ απηήλ ν άλζξσπνο ζα ηεξαξρήζεη ηηο αλάγθεο ηνπ, άξα θαη ηνπο
ζηφρνπο ηνπ, πξνβαίλνληαο ζε κηα αμηνινγηθή αλαηνπνζέηεζε ηεο δσήο.
Σάληα Θσζηάια-Λίθνο Θακαξγηάξεο, Έιινγε ΢θέςε, ηφκνο Γ

Α΢ΘΖ΢ΔΗ΢
1.Ξεξίιεςε 200 ιέμεσλ, 2.Λα δεκηνπξγήζεηε πξνηάζεηο κε ηηο παξαθάησ ιέμεηο-θξάζεηο ηνπ
θεηκέλνπ: πκέλαηνο, εμαλζξσπηζκφο, θαχινο θχθινο, αλαίζρπληε θεξδνζθνπία, λνκνηέιεηα, 3.Νη φξνη
«επεκεξία» θαη «επκάξεηα» ηαπηίδνληαη; Κε πνηνλ απφ ηνπο δχν ζπλδέεηαη ε έλλνηα ηεο ηερλνινγηθήο
αλάπηπμεο;, 4.«Ζ ηερλνινγία ζηηο κέξεο καο…θαη πςεινχο ζηφρνπο»: Ξνην είδνο ζπιινγηζηηθήο
πνξείαο έρνπκε ζ’ απηήλ ηελ παξάγξαθν; Λα αηηηνινγήζεηε ηελ άπνςή ζαο, 5.Λα επηζεκάλεηε κέζα
πεηζνχο πνπ ρξεζηκνπνηνχληαη ζηε Γ’, Ε’, Ζ’ θαη Θ’ παξάγξαθν ηνπ θεηκέλνπ (ελδεηθηηθά), 6.Ξψο ζα
απνθεπρζεί ε επηθξάηεζε ηεο ζηείξαο ηερλνθξαηηθήο αληίιεςεο θαη ε ππνδνχισζε ηνπ ζχγρξνλνπ
αλζξψπνπ ζηελ ηερλνινγία; Ρη κπνξεί λα πξνζθέξεη ην ζρνιείν πξνο απηήλ ηελ θαηεχζπλζε; Λα
αλαιχζεηε ηηο απφςεηο ζαο ζε άξζξν ηεο εθεκεξίδαο ηνπ δήκνπ ζαο (600 ιέμεηο).
Σν θάληαζκα ηεο πξνφδνπ
Ζ πξφνδνο έρεη πεζάλεη πξν πνιινχ. Αιιά νη κφλνη πνπ ην έρνπλ πάξεη ρακπάξη είλαη νη δηαλννχκελνη.
Νη πνιηηηθνί θαη νη επηρεηξεκαηίεο θάλνπλ πσο δελ βιέπνπλ.
Ζ ηδέα ηεο πξνφδνπ ζεκειηψζεθε ζηηο αξρέο ηνπ 17νπ αηψλα απφ ηνλ Φξάλζηο Κπέηθνλ ζηε
βάζε ελφο νξάκαηνο πνπ ζπλδεφηαλ κε ηελ επηζηήκε: ε γλψζε ραξίδεη δχλακε, παξέρεη εμνπζία πάλσ
ζηε θχζε. Ν Ξξνκεζέαο έρεη απαιιαγεί απφ ηηο αιπζίδεο ηνπ, δελ είλαη πηα αληηκέησπνο κε ηνπο
ζενχο, είλαη ειεχζεξνο λα εμηρληάζεη ηα κπζηηθά ηεο θχζεο. Ζ πξφνδνο βξίζθεηαη αθφκε ζην επίπεδν
ηεο ζθέςεο, αιιά απηή ε ζθέςε παξακεξίδεη ηνλ νπξαλφ. Ξξφθεηηαη γηα κηα κνλαδηθή ζηηγκή ζηελ
αλζξψπηλε ηζηνξία.
Ζ ππφζρεζε κηαο ηέιεηαο θνηλσλίαο απνηειεί κηα ελεξγή νπηνπία, έλα πξφγξακκα πνπ πξνβιέπεη ήδε
ηελ θαηάξγεζε ησλ αζζελεηψλ θαη ηελ παξάζηαζε ηεο δσήο.
Ζ νπηνπία απηή ζα πάξεη ζηε ζπλέρεηα ηε κνξθή ζξεζθείαο. Θαη γχξσ ζηα ηέιε ηνπ 18νπ αηψλα,
θπξίσο κε ηνλ Θνληνξζέ, ζα κεηακνξθψζεη νιφθιεξε ηελ θνηλσλία. Ζ αλζξσπφηεηα είλαη πηα
θαηαδηθαζκέλε λα πξννδεχεη. ΋ια δνπιεχνπλ ζ’ απηήλ ηελ θαηεχζπλζε: ε επηζηήκε, ε ηερληθή, ε
πνιηηηθή, ην δίθαην, ε εζηθή.
Ρν ζρήκα απηφ δελ κπνξεί λα ζηαζεί πηα, επηζεκαίλεη ν Ξηεξ-Αληξέ Ραγθηέθ, ζπγγξαθέαο ηνπ
βηβιίνπ Γηα ηελ πξφνδν (εθδφζεηο Librio). ΋ρη κφλν επεηδή ν 20νο αηψλαο ζεκαδεχηεθε απφ ηνπο
παγθφζκηνπο πνιέκνπο, ην Νινθαχησκα, ηε Σηξνζίκα. Αιιά θη επεηδή νη αξλεηηθέο επηπηψζεηο ησλ
επηζηεκνληθψλ θαη ηερλνινγηθψλ πξνφδσλ-ε κφιπλζε, ην θαηλφκελν ηνπ ζεξκνθεπίνπ, ε πνιηηηζηηθή
ηζνπέδσζε, ε θξίζε ησλ ηξειψλ αγειάδσλ-είλαη κπξνζηά καο, επεξεάδνπλ ηε δσή καο, αλαθαηεχνληαη
ζηελ θαζεκεξηλφηεηά καο. Γηα ηνλ Ρδέξεκη Οίθθηλ θαη ηνπο ξηδνζπάζηεο νηθνιφγνπο, κάιηζηα, ε
πξφνδνο είλαη εγγελψο θαθή, ε θξίθε ηελ νπνία δεκηνπξγεί δελ είλαη ζπκπησκαηηθή αιιά
αλαπφθεπθηε. Κφλν πνπ ε δηαηχπσζε απηψλ ησλ θφβσλ θαζίζηαηαη δπλαηή ράξηο αθξηβψο ζηελ
πξφνδν. Ηδνχ ε αληίθαζε.
Ζ ηδέα ηεο πξνφδνπ δελ επηηξέπεη πηα ηελ νηθνδφκεζε ελφο ηθαλνπνηεηηθνχ πνιηηηθνχ
νξάκαηνο, ιέεη ν Ραξγθηέθ ζηνλ Λνπβέι Νκπδεξβαηέξ. Κπνξείο λα πεζάλεηο γηα ηελ ειεπζεξία. Ξνηνο
ζα πεζάλεη φκσο γηα ηηο λέεο ηερλνινγίεο; Ξξφνδνη ππάξρνπλ, αιιά είλαη πεξηνξηζκέλεο, κεκνλσκέλεο,
πξαθηηθέο. Δίλαη πξφνδνη πξνζαλαηνιηζκέλεο πξνο ηελ άκεζε ηθαλνπνίεζε αηηεκάησλ ή θαληαζκάησλ.
Αιεζηλφ είλαη ην ρξήζηκν, θάζε ηη ρξήζηκν είλαη επηζπκεηφ. Αιιά απηή ε ρξεζηκνζεξία δελ κπνξεί λα
ζηεξίμεη έλα φξακα γηα ην κέιινλ. Αιιά γη’ απηφ ε πξφνδνο, αλ θαη λεθξή, ζπλερίδεη λα δηαδίδεηαη.
΋ινο ν πιαλήηεο πηνζεηεί ηηο δπηηθέο αμίεο, πνπ είλαη βαζηζκέλεο ζηελ ππφζρεζε ηεο πγείαο θαη ηεο
απεξηφξηζηεο παξάηαζεο ηεο δσήο. Απηή είλαη ε ζξεζθεία ηεο επνρήο, κηα ζξεζθεία πνπ ππφζρεηαη
ζηνπο πηζηνχο φηη είλαη νη θαιχηεξνη θαη νη πην επηπρηζκέλνη. Γχξσ καο δελ ππάξρνπλ παξά
πξννδεπηηθνί, έζησ θαη αλ ζπρλά δελ ην μέξνπλ… Κ.Κεηζφο, Ρα Λέα, 24/5/2001

Α΢ΘΖ΢ΔΗ΢
2.Ξνηεο κεζφδνπο πεηζνχο ρξεζηκνπνηεί ν ζπληάθηεο ηνπ δεκνζηεχκαηνο; Αηηηνινγήζηε ηελ απάληεζή
ζαο,
3.Κε παξαγσγηθή, επαγσγηθή ή αλαινγηθή ζπιινγηζηηθή πνξεία αλαπηχζζεη ν ζπληάθηεο ηνπ θεηκέλνπ
ηηο απφςεηο ηνπ;,
4.Κε πνηεο κεζφδνπο γίλεηαη ε αλάπηπμε ηεο ηξίηεο θαη ηέηαξηεο παξαγξάθνπ ηνπ θεηκέλνπ;,
5.Ξνηνη παξάγνληεο νδήγεζαλ ζηνλ θινληζκφ ηεο εγθαζηδξπκέλεο θαηά ηνπο ηειεπηαίνπο αηψλεο
πίζηεο ζηελ ηδέα ηεο πξνφδνπ;,
6.Ξνηνη απφ ηνπο παξαθάησ ραξαθηεξηζκνχο απνδίδνπλ πηζηφηεξα ηνλ ηφλν ηνπ θεηκέλνπ; Λα
επηιέμεηε ηηο νξζέο απαληήζεηο θαη λα πξνζθνκίζεηε κέζα απφ ην θείκελν παξαδείγκαηα πνπ
πηζηνπνηνχλ ηελ νξζφηεηα ησλ επηινγψλ ζαο: α.δξακαηηθφ, β.ζνβαξφ, γ.ρηνπκνξηζηηθφ, δ.εηξσληθφ,
ε.νηθείν, ζη.ζαξθαζηηθφ,
7.Ππλψλπκα ζηηο ιέμεηο: παξακεξίδεη, θαηάξγεζε, αλαπφθεπθηε, ρξεζηκνζεξία,
8.Λα απνδψζεηε ζε πην επίζεκν χθνο ηηο θξάζεηο α. «…ην έρνπλ πάξεη ρακπάξη», β.«θάλνπλ πσο δελ
βιέπνπλ»,
9.Λα γξάςεηε ηέζζεξηο πξνηάζεηο, ρξεζηκνπνηψληαο κηα θνξά ηελ θπξηνιεθηηθή θαη κηα ηε
κεηαθνξηθή ζεκαζία ησλ ιέμεσλ αιπζίδα θαη δχλακε,
10.Ξξνζπαζήζηε λα αλαζθεπάζεηε νξηζκέλεο απφ ηηο ηδέεο ηνπ πξνεγνχκελνπ θεηκέλνπ θαη λα
θαηαδείμεηε ηα επεξγεηηθά απνηειέζκαηα ηεο επηζηεκνληθήο θαη ηερληθήο πξνφδνπ ζε άξζξν (500-600
ιέμεηο) πνπ ζπληάζζεηε γηα ηελ εθεκεξίδα ηνπ ζρνιείνπ ζαο.
Αζιεηηζκφο είλαη ε θαηαβνιή πξνζπάζεηαο απφ ηνλ άλζξσπν, ν αγψλαο ζην πιαίζην
ηεο επγελνχο άκηιιαο κε ζηφρν ηε ζσκαηηθή άζθεζε, ηελ ςπρνπλεπκαηηθή θαιιηέξγεηα θαη
ηε δεκηνπξγηθή ζπκθηιίσζε αηφκσλ, νκάδσλ, ιαψλ.
Πηηο κέξεο καο ην αζιεηηθφ ηδεψδεο παξνπζηάδεη ζπκπηψκαηα θξίζεο θαη εθθπιηζκνχ. Κέζα ζ’ απηφ ην
θιίκα, έρεη αλαπφθεπθηα πιεγεί θαη ε Νιπκπηαθή ηδέα εμαηηίαο ηεο πνιηηηθήο θαη εκπνξεπκαηηθήο
εθκεηάιιεπζήο ηεο.

Δηζαγσγηθά ζηνηρεία: Κέζα ζην γεληθφ θιίκα πινθεληξηθήο ζεψξεζεο φισλ ησλ αμηψλ θαη
ζεζκψλ παξαηεξείηαη έλα έληνλν θαηλφκελν εκπνξεπκαηνπνίεζεο πνπ παξαγθσλίδεη αξρέο θαη ηδαληθά
κε θξηηήξην ην θέξδνο. Ζ ηάζε απηή δηαπηζηψλεηαη έληνλα ζηνλ ρψξν ηνπ αζιεηηζκνχ θη έρεη
αιινηψζεη, αλάκεζα ζηα άιια, ηελ Νιπκπηαθή Ηδέα ρξεζηκνπνηψληαο ηελ σο «πξνπέηαζκα» γηα
ζθνπηκφηεηεο κε απψηεξν ζηφρν ηα νηθνλνκηθά νθέιε.
Ηζηνξηθή αλαθνξά: Πην παξειζφλ ε δηάζεζε ηνπ αλζξψπνπ λ’ αγσληζηεί θαη λα ζπλαγσληζηεί
είλαη θπζηθή θαη παλάξραηα. Υζηφζν, απηφ πνπ κεηξά πεξηζζφηεξν είλαη ην θίλεηξν απηήο ηεο
δηάζεζεο, γηαηί απηφ είλαη πνπ θαηαδεηθλχεη ηελ εηδνπνηφ δηαθνξά ησλ αλζξψπσλ θαη ησλ ιαψλ. Ρν
αγσληζηηθφ πλεχκα, ινηπφλ, ζην πιαίζην ηνπ αζιεηηθνχ πλεχκαηνο, βξήθε ηελ ηδεαηή ηνπ κνξθή ζηνπο
αγψλεο θαηά ηελ ειιεληθή αξραηφηεηα θαη ηδηαίηεξα ζηνπο Νιπκπηαθνχο αγψλεο (έλαξμε 776 π.Σ.),
δηφηη κέζα ζ’ απηνχο θαζξεθηίδνληαη πνιιέο απφιπηεο αμίεο, εδξάδνληαη φιεο ζρεδφλ νη αμίεο ηνπ
ειιεληθνχ πνιηηηζκνχ. Αμίεο πνπ απνηέιεζαλ ηε βάζε γηα ηελ πγηή αγσγή ησλ εθήβσλ, ηελ
πξνεηνηκαζία ηνπο γηα ηελ θνηλσληθή δσή, αιιά θαη αμίεο πνπ έρηηζαλ ηελ πνιηηεία ηεο αλζξσπφηεηαο,
ηνλ παγθφζκην πνιηηηζκφ.
Κεξηθέο απφ απηέο είλαη:
Λνπο πγηήο ελ ζψκαηη πγηεη, αζιεηηθή ζπλχπαξμε πνπ εμηζψλεηαη κε ηελ θνηλσληθή
ζπλεξγαηηθφηεηα θαη ηελ εζηθή ζπληξνθηθφηεηα, αγσληζηηθή αξεηή, επ αγσλίδεζζαη, γηαηί
ην ελδηαθέξνλ δελ εληνπίδεηαη ζηε λίθε αιιά ζηε ζπκκεηνρή, παλεζληθή ζπλάζξνηζε
(Οιπκπηαθνί αγψλεο), απφ φπνπ απνξξέεη θαη ην πλεχκα ηνπ Οιπκπηζκνχ θαη ηεο
ζπλαδέιθσζεο ησλ ιαψλ. Γηα εθείλνπο ζήκαηλε νηθνπκεληθή ζπλάζξνηζε ησλ ειεχζεξσλ
Διιήλσλ, αθνχ θάζε ηέζζεξα έηε ζπγθεληξψλνληαλ απφ ηε Καθεδνλία, ηε ΢ηθειία θαη ηε
Κηθξά Αζία γηα λα αγσληζηνχλ. Τπνγξαθφηαλ αλαθσρή (εθερεηξία) θαη ζηακαηνχζαλ νη
πφιεκνη, νη Οιπκπηαθνί αγψλεο ζπλδπάδνληαλ θαη κε άιιεο πνιηηηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο,
θαιιηέξγεηα θίιαζινπ πλεχκαηνο θαη φρη θαλαηηζκνχ θαη βίαο, επηβξάβεπζε ιηηή (θνκκάηη
ειηάο), κεγάιε φκσο δφμα (γθξεκηδφηαλ ηκήκα ηνπ ηείρνπο ηεο πφιεο γηα ηελ ππνδνρή ησλ
Οιπκπηνληθψλ, απνθηνχζαλ πζηεξνθεκία απηνί θαη νη απφγνλνί ηνπο). Απηή ε
επηβξάβεπζε απνθιείεη ηελ αμηνθαηάθξηηε πιηθή ζπλαιιαγή.
Σν αζιεηηθφ ηδεψδεο, επνκέλσο, ζεκειηψλεηαη ζε αξρέο δεκνθξαηηθφηεηαο, ηζνηηκίαο θαη

εζηθήο, αθνχ κε άμνλα ηνλ αζιεηηζκφ νη αξραίνη Έιιελεο δίδαμαλ κεξηθέο απφ ηηο
ζεκαληηθφηεξεο αμίεο ηνπ πξαθηηθνχ βίνπ. Σα αγαζά απηά πνπ απνπλέεη ν πγηήο
αζιεηηζκφο έρνπκε αλάγθε ζηελ επνρή καο, φπνπ ε επηθξάηεζε ησλ ζπκθεξφλησλ, ε
ηαπεηλφηεηα ησλ ζπλαιιαγψλ, ε εκπνξεπκαηνπνίεζε θάζε αμίαο αιιά θαη ε αδηαθνξία
επηβάιινπλ ηελ πηνζέηεζε ηέηνησλ ηξφπσλ ζπκπεξηθνξάο θαη γεληθφηεξα δσήο, φπσο
απηνί πνπ απνξξένπλ απφ ην γλήζην αζιεηηθφ πλεχκα.
Αμία αζιεηηζκνχ:
-Θαιιηεξγεί ην ζάξξνο, ηε ζέιεζε, ηελ απνθαζηζηηθφηεηα, ηελ ηφικε γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπ
αζιεηηθνχ αγψλα θαη θαη’ επέθηαζε ηεο δσήο. Υξηκάδεη ινηπφλ ςπρνινγηθά ηνλ άλζξσπν θαη
παξάιιεια κέζσ απηνχ δηνρεηεχεη ηνλ ειεχζεξν ρξφλν ηνπ καθξηά απφ ην άγρνο θαη ηελ ηππνπνίεζε,
δειαδή ςπραγσγείηαη γλήζηα, ρσξίο λα δηαζθεδάδεη αλνχζηα ή λα νδεγείηαη ζηελ ςπρνθηνλία ζηνλ
ειεχζεξν ρξφλν ηνπ (ςπρνινγηθφο ηνκέαο), -Δζίδεη ηνλ άλζξσπν ζηνλ έληηκν αγψλα, ηνλ κπεί ζηελ
πεηζαξρία, ζε θαλφλεο, ζηε ιηηφηεηα, ζην κέηξν, ζην ζεβαζκφ απέλαληη ζηνπο άιινπο, αθφκε θαη
απέλαληη ζην δηαθνξεηηθφ (Νιπκπηαθνί αγψλεο). Ρνλ βνεζά λα αλαπηχμεη απηνθξηηηθή θαη λα θηάζεη
ζηελ απηνγλσζία πξνθεηκέλνπ λα γίλεη θαιχηεξνο εζηθά (εζηθφο ηνκέαο), -αξκνληθή αλάπηπμε
ζψκαηνο θαη πλεχκαηνο, πγεία, ζσκαηηθή επξσζηία, ε ζσκαηηθή θαηάζηαζε επεξεάδεη ηελ πλεπκαηηθή
θαη αληίζηξνθα (πλεπκαηηθφο-βηνινγηθφο ηνκέαο), -πξνσζεί ηελ άκηιια θαη ηε ζπλεξγαζία, εληζρχεη ηελ
θνηλσληθή ζπλείδεζε. Ρν άηνκν, ηδηαίηεξα ζηα ζπιινγηθά αζιήκαηα, ππεξεηεί ηελ νκάδα θαη φρη ην
εγψ.

Αιιά θαη ζηα αηνκηθά αζιήκαηα νη αλζξψπηλεο ζρέζεηο εληζρχνληαη ζε κηα επνρή αλσλπκίαο,
απνμέλσζεο, ζηείξνπ αληαγσληζκνχ θαη έμαξζεο θαηλνκέλσλ θνηλσληθήο λνζεξφηεηαο
(θνηλσληθνπνιηηηθφο ηνκέαο), -νη αζιεηηθνί αγψλεο εληζρχνπλ ην εζληθφ θξφλεκα, ελψ ζπρλά γίλνληαη
πξφηππν γηα ηε γεληθφηεξε εζληθή επεκεξία. Ζ αληηπξνζψπεπζε ηεο παηξίδαο κέζα απφ αζιεηηθνχο
αγψλεο είλαη δείγκα ζεβαζκνχ ζηα ζχκβνια, ζηνπο ζπκπαηξηψηεο, ζην ίδην ην έζλνο (εζληθφο ηνκέαο),
-θαηαξγείηαη ν ξαηζηζκφο θαη εμαιείθνληαη νη φπνηεο δηαθξίζεηο, πξνάγεηαη ε ζπλαδέιθσζε ησλ ιαψλ
(Νιπκπηζκφο) θαη ε εηξήλε (δηεζληζηηθφο ηνκέαο).
Λα επηζεκάλεηε ηα θαηλφκελα θξίζεο θαη εθθπιηζκνχ ηνπ Οιπκπηαθνχ

πλεχκαηνο:
-Οη ζχγρξνλνη Οιπκπηαθνί αγψλεο απνηεινχλ κηα παγθφζκηα δηνξγάλσζε φπνπ εθηφο απφ
ηνπο αζιεηέο θαη ηνπο ζεαηέο ζπξξένπλ πιήζνο άιισλ επαγγεικαηηψλ. ΋ινη απηνί νη
δεκνζηνγξάθνη, νη δηαθεκηζηέο, πσιεηέο, απνζθνπνχλ ζηελ εμππεξέηεζε ησλ ζηελψλ ζπληερληαθψλ
θαη επαγγεικαηηθψλ ηνπο ζηφρσλ, ρσξίο λα ελδηαθέξνληαη γηα ην αγλφ πλεχκα ησλ αγψλσλ θαη ην
ζπκβνιηζκφ ηνπο, -Οη ίδηνη νη αζιεηέο ζπρλά θηλνχληαη απφ νηθνλνκηθά θίλεηξα, κηα θαη ην
έπαζιν δελ είλαη πηα ν «θφηηλνο» ηεο λίθεο, αιιά κηα ακνηβή εθαηνκκπξίσλ.
Ξξφθεηηαη γηα άθξαηε εκπνξεπκαηνπνίεζε θαη θηβδήισζε ηνπ Νιπκπηζκνχ θαη γηα κηα επίπιαζηε
ζπλεπψο αλαβίσζε ηνπ πλεχκαηνο ηεο θηιαιιειίαο, ηεο ζπλαδέιθσζεο θαη ηνπ έληηκνπ αγψλα, -Οη
Οιπκπηαθνί αγψλεο γίλνληαη αληηθείκελν πνιηηηθήο εθκεηάιιεπζεο θπξίσο απφ ηηο ρψξεο
πνπ αλαιακβάλνπλ ηε δηνξγάλσζή ηνπο. Γίλνληαη έηζη φξγαλν εμππεξέηεζεο ζπκθεξφλησλ θαη
ράλνπλ ηνλ παλαλζξψπηλν ραξαθηήξα ηνπο. Ξαχνπλ, δειαδή, λα θαιιηεξγνχλ αμίεο φπσο ε εηξήλε, ν
αιιεινζεβαζκφο ησλ ιαψλ, ε δηεζλήο ζπλεξγαζία θαη αιιειεγγχε,
-Οη αζιεηέο, άιινηε θηλνχκελνη απφ ην πλεχκα ηνπ εζληθηζκνχ θη άιινηε ηπθιά
απνδερφκελνη ηνλ πξσηαζιεηηζκφ θαη ηε λίθε κε νπνηνδήπνηε ηίκεκα, θαηαθεχγνπλ ζε
αληηαζιεηηθέο ελέξγεηεο. Ζ ρξήζε αλαβνιηθψλ νπζηψλ, ν αληαγσληζκφο κε ηνλ ζπλαζιεηή θαη νη
θαθφβνπιεο δειψζεηο ζηα Κέζα Δλεκέξσζεο, είλαη ηα δείγκαηα κηαο ηέηνηαο πξαθηηθήο, ε νπνία
ππνβαζκίδεη ην αζιεηηθφ ηδεψδεο, -Γεληθφηεξα, ηα πξνθαζνξηζκέλα απνηειέζκαηα ησλ αγψλσλ θαη νη
παξαζθεληαθέο θηλήζεηο πξηλ θαη κεηά απφ ηηο ζπλαληήζεηο, ηδηαίηεξα ηνπ πνδνζθαίξνπ θαη ηεο
θαιαζνζθαίξηζεο, -ηα ππέξνγθα πνζά πνπ δηαθηλνχληαη ζε πεξηφδνπο κεηαγξαθψλ επηειίδνπλ ηελ
νπζία ηνπ αζιεηηθνχ ηδεψδνπο θαη κεηακνξθψλνπλ ηνλ αζιεηηζκφ ζε ζσκαηεκπνξία.
Αηηηνινγήζηε ηα θαηλφκελα κέζα απφ ην πξίζκα ησλ ζχγρξνλσλ

δεδνκέλσλ:
-Ζ γεληθφηεξε θξίζε ησλ αμηψλ επεξεάδεη θαη ηνλ ρψξν ηνπ αζιεηηζκνχ. Ρν εζηθφ έιιεηκκα
ηνπ ζχγρξνλνπ πνιηηηζκνχ απνκαθξχλεη απφ ηα ηδαληθά ηνπ Νιπκπηζκνχ αθαηξψληαο απφ ηνπο αγψλεο
ηελ εζηθή θαη παηδαγσγηθή ηνπο δηάζηαζε, -ν πιηζκφο θαη ε επδαηκνληζηηθή λννηξνπία πνπ
απηφο ζπλεπάγεηαη. Ν ζεκεξηλφο αζιεηήο δελ αγσλίδεηαη γηα ηε δφμα θαη ηελ εζηθή ηθαλνπνίεζε πνπ
πξνζθέξεη ε λίθε χζηεξα απφ έλαλ έληηκν αγψλα. Αγσλίδεηαη γηα ηα νηθνλνκηθά νθέιε πνπ ζα ηνπ
πξνζθέξεη ε λίθε. Ζ γεληθφηεξε θνηλσληθή ζπκπεξηθνξά ησλ αζιεηψλ δελ απνηειεί πιένλ παξάδεηγκα
γηα ηνπο ζπλαλζξψπνπο ηνπο θαζψο απνκαθξχλεηαη φιν θαη πεξηζζφηεξν απφ ηελ εζηθφηεηα θαη ηελ
επζπλεηδεζία, -ε ζχλδεζε ησλ αγψλσλ κε ηελ εκπνξηθή πξνπαγάλδα. Νη κεγάιεο πνιπεζληθέο
εηαηξίεο πνπ ζπρλά εκθαλίδνληαη σο ρνξεγνί ησλ αγψλσλ επηδηψθνπλ ηελ πξνβνιή ησλ πξντφλησλ
ηνπο ζηε κάδα ησλ ζεαηψλ. Έηζη ν αζιεηηζκφο γίλεηαη κέζν δηεχξπλζεο ηνπ θαηαλαισηηζκνχ θαη νη
αγψλεο ζπλδένληαη κε ηε ζχγρξνλε «βηνκεραλία» πξνβνιήο πξνηχπσλ θαη ζπκπεξηθνξψλ κε ζθνπφ
ην θέξδνο, -ε παζεηηθνπνίεζε ησλ ζεαηψλ θαη ν πεξηνξηζκφο ηνπ δηθαηψκαηνο ηεο άζιεζεο
γηα ηνλ κέζν άλζξσπν. Ν πξσηαζιεηηζκφο απαηηεί ηελ ελαζρφιεζε κηθξνχ αξηζκνχ αηφκσλ κε ηνλ
αζιεηηζκφ. Ρα άηνκα απηά είλαη αλαγθαίν λα έρνπλ ηδηαίηεξα απμεκέλεο δπλαηφηεηεο γη’ απηφ θαη
αζρνινχληαη επαγγεικαηηθά κε ηνλ αζιεηηζκφ. Αληίζεηα, νη ζεαηέο απνθηνχλ ηε ζπκπεξηθνξά
ηεο κάδαο, γίλνληαη έλα εχθνια ρεηξαγσγνχκελν πιήζνο ην νπνίν, βέβαηα, δελ είλαη
δπλαηφλ λα βηψζεη ηνπο ζπκβνιηζκνχο πνπ απνξξένπλ απφ ην αζιεηηθφ ηδεψδεο. Ξνιιέο
θνξέο θαλαηίδνληαη θαη κε αθνξκή ηνπο αγψλεο εθδειψλνπλ επηζεηηθή ζπκπεξηθνξά σο νπαδνί.

Πξνηείλεηε ηξφπνπο ψζηε ν Οιπκπηζκφο λα επαλαθηήζεη ην αιεζηλφ ηνπ

πεξηερφκελν θαηαδεηθλχνληαο ηαπηφρξνλα ηηο ζεηηθέο ζπλέπεηεο κηαο
ηέηνηαο κεηαζηξνθήο:
-Ο πεξηνξηζκφο ηεο νηθνλνκηθήο δηάζηαζεο ησλ αγψλσλ θαη ε έκπξαθηε αλάδεημε ησλ
ηδαληθψλ πνπ δηακφξθσζαλ ηνλ Οιπκπηζκφ. Αλάδεημε αλζξσπηζηηθψλ αμηψλ, ηεο άκηιιαο θαη ηεο
εηξεληθήο ζπλχπαξμεο ησλ εζλψλ. Θαζίζηαηαη έηζη άκεζε ε θαιιηέξγεηα ηεο θηιίαο θαη ηεο
ζπλαδέιθσζεο, ε νπνία νδεγεί ζηνλ πεξηνξηζκφ ησλ αληαγσληζκψλ θαη ηεο βίαο πνπ πξνέξρεηαη απφ
απηήλ,
-Οη αγψλεο λα ιεηηνπξγνχλ σο επθαηξία επνηθνδνκεηηθνχ δηαιφγνπ γηα ηα δηεζλή

πξνβιήκαηα. Ζ αληαιιαγή απφςεσλ, κέζσ ηεο επηθνηλσλίαο ησλ ιαψλ, κπνξεί λα πξνζθέξεη ιχζεηο
ζε πνιιά παγθνζκίνπ ελδηαθέξνληνο πξνβιήκαηα, αιιά θαη λα εληζρχζεη άκεζα ηε δηεζλή ζπλεξγαζία
θαη αιιειεγγχε γη’ απηά, -Οη αζιεηέο νθείινπλ λα έρνπλ ζπλείδεζε ηνπ θνηλσληθνχ ηνπο
ξφινπ θαη λα ελεξγνπνηνχληαη πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο θνηλσληθήο πξνζθνξάο.
Αλακθηζβήηεηε είλαη ε επηξξνή ησλ νιπκπηνληθψλ ζηε λέα γεληά γηα ηελ νπνία απνηεινχλ πξφηππα.
Ξξέπεη, ινηπφλ, κε ηε ζπκπεξηθνξά θαη ηε ζηάζε ηνπο λα απνηξέπνπλ ηνπο λένπο απφ ηα λαξθσηηθά,
ηελ επηζεηηθφηεηα θαη ηελ θνηλσληθή αδηαθνξία. Νθείινπλ θαη κπνξνχλ νη αζιεηέο κε ην ζεηηθφ ηνπο
παξάδεηγκα λα δηαπαηδαγσγνχλ ηε ζεκεξηλή γεληά ζπκβάιινληαο άκεζα ζηελ εζηθνπνίεζε ηεο.
Ξαξάιιεια ε ελεξγνπνίεζε ηεο θνηλήο γλψκεο γηα θιέγνληα δεηήκαηα είλαη εθηθηή φηαλ απηά
πξνβάιινληαη απφ πξνζσπηθφηεηεο ηνπ αζιεηηζκνχ ζηα Κέζα Δλεκέξσζεο, -Ζ ζχλδεζε ησλ
αγψλσλ κε πνιηηηζηηθέο δξαζηεξηφηεηεο. Ρνλ ζπλαγσληζκφ ζηνλ αζιεηηθφ ζηίβν νινθιεξψλεη ε
πνιηηηζκηθή επαθή ησλ ιαψλ πνπ ζπκκεηέρνπλ ζηνπο αγψλεο. Απηφ κπνξεί λα γίλεη κε κηα ζεηξά απφ
πνιηηηζηηθά δξψκελα πνπ νδεγεί ζηε γλσξηκία θαη ηελ νπζηαζηηθή επηθνηλσλία ησλ ιαψλ απφ ηελ
ακνηβαία επίγλσζε ηεο θνπιηνχξαο, ηεο λννηξνπίαο θαη ηεο ηζηνξίαο ηνπο. Έηζη ηζρπξνπνηνχληαη νη
δεζκνί κεηαμχ ηνπο θαη δεκηνπξγείηαη ην νηθνπκεληθφ πλεχκα.
Σν πνδφζθαηξν σο θαηλφκελν
Αθνχγεηαη ζπρλά φηη ην πνδφζθαηξν είλαη ν «βαζηιηάο ησλ ζπνξ». Ζ δηαηχπσζε απηή
βξίζθεηαη θαηλνκεληθά ζηνλ αληίπνδα κηαο άιιεο πνπ ζεσξεί ην πνδφζθαηξν σο «ην πην ιατθφ ζπνξ».
΋κσο ην πνδφζθαηξν, φπσο θαη ε ζξεζθεία, είλαη ηαπηφρξνλα ην φπην θαη ε αλάζα ηεο θαηαπηεζκέλεο
πιάζεο. Ξνιινί βιέπνπλ κφλν ηελ θνξπθή ηεο ππξακίδαο, ηνλ επαγγεικαηηζκφ, ην θπλήγη ησλ πξηκ
θ.ι.π., φκσο ζηνλ θφζκν ππάξρνπλ κφλν 50.000 επαγγεικαηίεο πνδνζθαηξηζηέο θαη ζρεδφλ 40
εθαηνκκχξηα κε δειηίν εξαζηηέρλε. Θαη πφζα αθφκε εθαηνκκχξηα άλζξσπνη θισηζνχλ ηαθηηθά ηελ
κπάια ρσξίο λα έρνπλ βγάιεη δειηίν; Π’ απηή ηε ιατθφηεηα νθείιεηαη άιισζηε θαη ε θπξηαξρία ηνπ
πνδνζθαίξνπ, ε κνλαδηθφηεηά ηνπ ζε ζρέζε κε ηα άιια ζπνξ.
Ζ βαζηιεία ηνπ πνδνζθαίξνπ θπηξψλεη ζηελ θνπξηά ηεο θηψρεηαο ηνπ: ην γήπεδν κπνξεί λα είλαη ν
δξφκνο ή ε πιαηεία, ε αιάλα θαη ε απιή˙ ηα γθνιπφζη δχν πέηξεο˙ σο κπάια, αλ ηέηνηα δελ ππάξρεη,
κπνξεί λα ρξεζηκεχζεη νηηδήπνηε, έλα ηφπη, έλα θνπθνπλάξη, αθφκα θαη έλα θνλζεξβνθνχηη. Ξνηνο δελ
έρεη θισηζήζεη ζηνλ πεξίπαηφ ηνπ έλα ραιίθη δχν ζπλερφκελεο θνξέο; Δ, ινηπφλ, απφ απηή ηελ απιή,
αζπλαίζζεηε θίλεζε αξρίδεη ην πνδφζθαηξν.
Ρν πνδφζθαηξν ζα πάξεη έηζη, ζηελ Διιάδα, απφ ηηο αξρέο ηνπ αηψλα καο, ηε ζέζε ηνπ
πεηξνπφιεκνπ, ηε ζέζε ηνπ αγαπεκέλνπ παηρληδηνχ ησλ παηδηψλ. Θαη επεηδή θαλείο δελ κπνξεί λα
γηαηξεπηεί απφ ηελ παηδηθή ηνπ ειηθία, ην πνδφζθαηξν έγηλε ζηελ επνρή καο έλα παληνδχλακν
ζπιινγηθφ αζπλείδεην. Πηα 49 ηνπ ν ζπγγξαθέαο Franck Venaille γξάθεη πξφζθαηα φηη φηαλ
εκθαλίδνληαη ζην γήπεδν νη πξψηεο ζεκαίεο ηεο νκάδαο ηνπ, ηφηε μέξεη φηη δελ έγηλε μέλνο θαη άπηζηνο
ζην κηθξφ παηδί πνπ ππήξμε.

Έλα άιιν παξάδεηγκα ηεο εμάπισζεο ηεο πνδνζθαηξηθήο θνπιηνχξαο είλαη ε θξελίηηδα πνπ
πξνθάιεζε ζην ρσξίο πνδνζθαηξηθή παξάδνζε Βηεηλάκ ε αλακεηάδνζε ηνπ πξφζθαηνπ Κνπληηάι.
Ξαζηαζκέλεο ζπδεηήζεηο θαη ζηνηρήκαηα γηα ηα καηο δηαζρίδνπλ φιε ηε ρψξα, ελψ ηα παηδηά, θαηά
εθαηνληάδεο, παίδνπλ ζηνπο δξφκνπο ρξεζηκνπνηψληαο γηα δνθάξηα δχν παπνχηζηα θαη γηα κπάια έλα
θνλζεξβνθνχηη. ΋κσο ε ιατθφηεηα ηνπ πνδνζθαίξνπ δελ πεγάδεη κφλν απφ ηελ νιηγάξθεηα ηνπ
εμνπιηζκνχ ηνπ, αιιά θαη απφ ην ραξαθηήξα ηνπ: είλαη έλα παηρλίδη αληαγσληζηηθφ, γεκάην ζπιινγηθφ
πάζνο. Ν ζηίβνο, ε ηππαζία ή αθφκε ζήκεξα ην ηδφθηλγθ είλαη πξψη’ απ’ φια κηα αηνκηθή ππφζεζε.
Αθφκα θαη ζηνπο αγψλεο νη αληίπαινη είλαη ρσξηζκέλνη κεηαμχ ηνπο θαη θπξηαξρεί ε αηνκηθή άκηιια.
Πην πνδφζθαηξν νη αληίπαινη βξίζθνληαη ν έλαο απέλαληη ζηνλ άιινλ˙ δελ ζπγθξνχνληαη κφλν
ηθαλφηεηεο αιιά θαη θνξκηά. Αθφκα θαη ζην κπάζθεη, ην νπνίν αθνινπζεί θαηά πφδαο ηελ αλάπηπμε
ηνπ πνδνζθαίξνπ, νη θαλνληζκνί είλαη πην απζηεξνί θαη γεληθά ε ζχγθξνπζε ησλ ζσκάησλ κηθξφηεξε.
Απηή ε ηξαρχηεηα ηνπ πνδνζθαίξνπ δελ εθθξάδεη θαιχηεξα ηελ ηξαρχηεηα ηεο θαζεκεξηλήο δσήο, ε
νπνία είλαη ηδηαίηεξα αηζζεηή ζηα ιατθά ζηξψκαηα;…
Βάζηαο Σζνθφπνπινο, Σν Σέηαξην, ηεχρ. 15, 1986
Α΢ΘΖ΢ΔΗ΢
1.Ξεξίιεςε 120 ιέμεσλ, 2.Πε πνην ζεκείν ζα κπνξνχζε λα ρσξηζηεί ε Γ’ παξάγξαθνο ηνπ θεηκέλνπ
θαη γηαηί;, 3.Λα επηζεκάλεηε πέληε ιέμεηο/θξάζεηο κε κεηαθνξηθή ζεκαζία ζηελ Α’ θαη Γ’ παξάγξαθν
ηνπ θεηκέλνπ, 4.Λα δεκηνπξγήζεηε πξνηάζεηο κε ηα παξαθάησ νλνκαηηθά ζχλνια ηνπ θεηκέλνπ:
πνδνζθαηξηθή θνπιηνχξα, ιατθή ζηξψκαηα, ζπιινγηθφ πάζνο, αηνκηθή άκηιια, αζπλαίζζεηε θίλεζε,
5.Ξνηα ηδηαίηεξα εθθξαζηηθά κέζα θαη θαινινγηθά ζηνηρεία ρξεζηκνπνηεί ν Β.Ρζνθφπνπινο ζην θείκελφ
ηνπ θαη γηαηί;, 6.α)Ξνηα ζηνηρεία δείρλνπλ φηη ην θείκελν είλαη δνθίκην;, β)Ξνηα φηη είλαη απνδεηθηηθφ
δνθίκην;, γ)Ξνηα ζηνηρεία κπνξνχζαλ λα καο παξαζχξνπλ θαη λα καο νδεγήζνπλ ζην εζθαικέλν
ζπκπέξαζκα φηη ην δνθίκην είλαη ζηνραζηηθφ;, 7.Γηαηί ην πνδφζθαηξν ελψλεη θη έρεη γίλεη ην πην
δεκνθηιέο άζιεκα; Αλαπηχμηε ηηο απφςεηο ζαο ζε 450 ιέμεηο. Λα ρξεζηκνπνηήζεηε ζηνηρεία ηφζν απφ
ην θείκελν πνπ ζαο δφζεθε φζν θαη απφ ηα θείκελα ηνπ ζρνιηθνχ βηβιίνπ.

Απφζπαζκα απφ νκηιία ηεο θαο Διέλεο Γιχθαηδε –Αξβειέξ:

«Ζ Δπξψπε είλαη έλα ππεξεζληθφ πνιηηηζηηθφ ζρήκα εηξήλεο θαη αλάπηπμεο. Δίλαη ε
κνλαδηθή απηνθξαηνξία, ε νπνία δελ δεκηνπξγήζεθε κε βάζε ηε δχλακε νχηε πξνέθπςε
απφ θαλέλαλ πφιεκν. Γεκηνπξγήζεθε απφ ηελ ειεχζεξε βνχιεζε ησλ ιαψλ πνπ ηελ
απνηεινχλ». Θαη ζπλέρηζε αλαθέξνληαο: «Ζ παγθνζκηνπνίεζε ζηεξίδεηαη ζηε δχλακε
ηεο επηβνιήο, ν νηθνπκεληζκφο ζηελ πνιηηηζκηθή ψζκσζε».
Δηζαγσγηθά ζηνηρεία: Ζ θνηλή πνξεία ησλ πεξηζζφηεξσλ ιαψλ ηεο Δπξψπεο πξνο ηελ
νηθνλνκηθή, πνιηηηθή θαη θνηλσληθή ηνπο έλσζε πξνθχπηεη απφ ηε κνλαδηθή γηα ηα ηζηνξηθά δεδνκέλα
ζέιεζε εθαηνκκπξίσλ πνιηηψλ γηα ηε δεκηνπξγία ελφο λένπ πνιηηηζκηθνχ κνξθψκαηνο, ηεο
Δλσκέλεο Δπξψπεο.
Βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο είλαη ε δηάζεζή ησλ κειψλ ηεο γηα εηξεληθή
ζπκβίσζε θαη ζεβαζκφ ησλ ηδηαηηεξνηήησλ ηνπ θάζε ιανχ πνπ ζπκκεηέρεη ζ’ απηή.
Κέζα ζην πιαίζην ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο θπξηαξρνχλ αμίεο πνπ νδεγνχλ ζηελ αλάδεημε ηεο
νηθνπκεληθφηεηαο, γεγνλφο απαξέγθιηηα αλαγθαίν ζε κία επνρή θαηά ηελ νπνία ηείλνπλ λα
επηβιεζνχλ νη φξνη ηεο παγθνζκηνπνίεζεο.
Πψο ε Δπξσπατθή Έλσζε κπνξεί λα ζπκβάιεη ζηελ επηθξάηεζε ηνπ

νηθνπκεληζκνχ;
-Οη βαζηθέο ζπληζηψζεο ηνπ νηθνπκεληθνχ πλεχκαηνο θαιιηεξγνχληαη έκπξαθηα απφ ηνπο
ιανχο ηεο Δπξψπεο. Ζ θνηλή πνξεία ησλ ιαψλ ηεο Δπξψπεο έρεη σο ππφβαζξν ηεο ηνλ παξακεξηζκφ
ησλ φπνησλ δηαθνξψλ θαη ηελ εηξεληθή ζπκβίσζε. Ζ ζπκβίσζε απηή θαζίζηαηαη εθηθηή επεηδή
δεκηνπξγείηαη έλα πιαίζην αλεθηηθφηεηαο θαη αιιειναπνδνρήο κεηαμχ ησλ ιαψλ.

-Κέζα ζηνπο θφιπνπο ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο παξαηεξείηαη δεκηνπξγηθή αιιειεπίδξαζε
κεηαμχ εηεξφθιεησλ πνιηηηζκψλ. Ν πνιηηηζκφο ηεο Δπξψπεο είλαη απφξξνηα ηεο γφληκεο επαθήο
πνιιψλ δηαθνξεηηθψλ ζηνηρείσλ θαη απνηειεί ην έλαπζκα γηα ηελ αλαλέσζε ηνπ παγθφζκηνπ
πνιηηηζκνχ. Δίλαη δειαδή έλαο νηθνπκεληθφο πνιηηηζκφο, ν νπνίνο δηαζέηεη απεξηφξηζηνπο κεραληζκνχο
αλαλέσζεο θαη δηεχξπλζεο, ελψ παξάιιεια απνζηξέθεηαη ηε κνλνιηζηθφηεηα θαη ηελ νκνηνγέλεηα.
-Ζ δχλακε ηεο Δπξψπεο βξίζθεηαη ζηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν επέιεμαλ νη ιανί ηεο λα
ζπκπνξεπηνχλ. Απνθξπζηάιισζαλ κία άιινπ ηχπνπ πξνζέγγηζε αλζξψπσλ θαη πνιηηηζκψλ, κία
δεκνθξαηηθή πξνζέγγηζε, ηελ νπνία πξέπεη λα απνδερηνχλ θαη φινη νη άιινη ιανί ηεο πθειίνπ
πξνθεηκέλνπ λα αληηκεησπίζνπλ δξαζηηθά ηα πξνβιήκαηά ηνπο. Έηζη, ε Δπξψπε νθείιεη λα
ιεηηνπξγήζεη σο έλα πξφηππν νηθνπκεληζκνχ, ην νπνίν κπνξεί λα εδξαησζεί παγθνζκίσο, αλ θαη νη
ππφινηπνη ιανί ην πηνζεηήζνπλ.
-Ζ Δπξσπαηθή νινθιήξσζε δελ πξέπεη λα εγθισβηζηεί ζηα «ηερλνθξαηηθά νξάκαηα» ηεο
παγθνζκηνπνίεζεο. Γελ πξέπεη δειαδή λα απνβιέπεη ζηελ νηθνλνκηθή δχλακε, ε νπνία ζα ηελ
θαηαζηήζεη ηζρπξφ πνιηηηθφ θαη ελδερνκέλσο ζηξαηησηηθφ νξγαληζκφ πνπ ζα δηαζέηεη ηελ ππγκή λα
επηβάιεη ζηνπο άιινπο ιανχο ηε ζέιεζή ηεο. Αληίζεηα, επηβάιιεηαη λα γίλεη «θνηηίδα» αλζξσπηζηηθνχ
πνιηηηζκνχ. Ν λένο επξσπατθφο πνιηηηζκφο ζα θαηαδείμεη κηα άιιε κνξθή ηζρχνο, απηήλ πνπ απνξξέεη
απφ ηελ αιιειεγγχε, ηελ θαηαλφεζε ηεο ηδηαηηεξφηεηαο θαη ηελ αλάδεημε ηεο θνηλήο αλζξψπηλεο
κνίξαο.
΢ήκεξα, φκσο, ε Δπξσπατθή Έλσζε ιφγσ ησλ πνηθίισλ πξνβιεκάησλ ηεο αδπλαηεί λα
αλαδεηρηεί ζε παξάδεηγκα νηθνπκεληζκνχ. Ζ πνξεία ηεο πξνο ηελ νινθιήξσζε κέζσ ησλ
ζπλζεθψλ πνπ απνξξένπλ απφ ηνλ νηθνπκεληζκφ δπζρεξαίλεηαη απφ πνιινχο παξάγνληεο, νη νπνίνη
θπξίσο αθνξνχλ ζηηο πνιηηηθέο επηινγέο ησλ επξσπατθψλ εγεζηψλ.
Πνηα ζεκαληηθά πξνζθφκκαηα ζπλαληά ζήκεξα ε πνξεία ησλ ιαψλ ηεο

Δπξψπεο πξνο ηελ Δπξσπατθή νινθιήξσζε θαη πψο κπνξνχλ λα
μεπεξαζηνχλ;
-Οη πνιηηηθέο απνθάζεηο θαίλεηαη λα θηλνχληαη ζην πιαίζην ηεο ηερλνθξαηηθήο ινγηθήο. Ζ
Δπξσπατθή Έλσζε πξνζειψλεηαη ζηα νηθνλνκηθά δεδνκέλα ηεο θαη εγθαηαιείπεη ηελ πξννπηηθή ηεο
«Δπξψπεο ησλ πνιηηψλ» πεξηνξίδνληαο ην θνηλσληθφ ηεο πξφζσπν. Ήδε πνιινί κηινχλ γηα έλα επψδπλν
γηα ηνπο απινχο πνιίηεο δεκνθξαηηθφ έιιεηκκα πνπ ζεκαηνδνηεί ν ζπγθεληξσηηζκφο ζηε ιήςε ησλ
απνθάζεσλ, νη νπνίεο ιακβάλνληαη εξήκελ ησλ απιψλ επξσπαίσλ πνιηηψλ. Γηα λα πξαγκαηνπνηεζεί
φκσο ε επξσπατθή νινθιήξσζε απαηηείηαη ε δηεχξπλζε ησλ δεκνθξαηηθψλ δηαδηθαζηψλ ζηνπο
κεραληζκνχο ιήςεο ησλ απνθάζεσλ.
-΢ην εζσηεξηθφ πνιιψλ επξσπατθψλ θνηλσληψλ εθδειψλνληαη αληη-επξσπατθέο ηάζεηο. Ρν
θαηλφκελν εκθαλίδεηαη ζε αλαπηπγκέλα νηθνλνκηθά θξάηε, ησλ νπνίσλ νξηζκέλνη πνιίηεο δηαθσλνχλ κε
ηελ νηθνλνκηθή βνήζεηα πνπ δίλεηαη ζηα αλαπηπζζφκελα θξάηε-κέιε. Νη αληηδξάζεηο απηέο θέξλνπλ
ζηελ επηθάλεηα ηε ζεσξία γηα ηελ «Δπξψπε ησλ δχν ηαρπηήησλ», ζηελ νπνία ηα αζζελέζηεξα
νηθνλνκηθά θξάηε ζα έρνπλ ιηγφηεξα δηθαηψκαηα θαη πεξηνξηζκέλε ζπκκεηνρή ζηε ιήςε ησλ θαίξησλ
απνθάζεσλ.
-΢ήκεξα ζε πνιινχο επξσπατθνχο ιανχο ππάξρεη έθδεινο ν θφβνο ηνπ πνιηηηζηηθνχ
απνρξσκαηηζκνχ. Φνβνχληαη φηη κε ηελ έληαμή ηνπο ζην δηαπνιηηηζκηθφ πιαίζην ηεο Έλσζεο ζα
ράζνπλ ηελ ηδηαηηεξφηεηά ηνπο. Γηα ην ιφγν απηφ εθθξάδνπλ έληνλεο επηθπιάμεηο θαη πξνζπαζνχλ λα
επηβάινπλ σο κνλαδηθά ηα δηθά ηνπο ραξαθηεξηζηηθά. Ν θφβνο ηνπο σζηφζν είλαη αδηθαηνιφγεηνο, θαζψο
ν επξσπατθφο πνιηηηζκφο απνζθνπεί ζε δεκηνπξγηθέο ζπλζέζεηο ζηνηρείσλ θαη φρη ζηνλ απνθιεηζκφ θαη
ζηελ ηζνπέδσζε. Δμάιινπ ζε θάζε πεξίπησζε πνιηηηζηηθνχ απνρξσκαηηζκνχ επζχλνληαη νη πνιηηηζκνί
πνπ ηελ πθίζηαληαη θαζψο ηνπο ραξαθηεξίδεη κηα εγγελή αδπλακία πξνζαξκνγήο θαη βξίζθνληαη ζε
ζηάδην παξαθκήο.
-Δίλαη θαλεξφ πσο ε Δπξψπε δπζθνιεχεηαη ιφγσλ πνιιψλ εκπνδίσλ λα πξαγκαηψζεη ην
φξακα ηεο πνιηηηθήο θαη θνηλσληθήο ηεο ελνπνίεζεο. Ρα πξνζθφκκαηα πνπ πξνθχπηνπλ
πξνέξρνληαη απφ ηνλ εμαπινχκελν «επξσ-ζθεπηηθηζκφ» πνπ ηα ηειεπηαία ρξφληα αλαπηχζζεηαη ζην
εζσηεξηθφ πνιιψλ επξσπατθψλ θνηλσληψλ. Απηέο θαίλεηαη λα εθδειψλνπλ ηάζεηο εζσζηξέθεηαο
πξνζπαζψληαο λα επηιχζνπλ ηα εζσηεξηθά ηνπο πξνβιήκαηα φπσο ε αλεξγία, νη αληζφηεηεο, ηα
λαξθσηηθά, ε κεηαλάζηεπζε θαη ν ξαηζηζκφο. Έηζη, ζέηνπλ ζε δεχηεξε κνίξα ηελ Δπξσπατθή
νινθιήξσζε.
-Σν φξακα ηεο Δληαίαο Δπξψπεο πξέπεη λα πξαγκαηνπνηεζεί αθνχ μεπεξαζηνχλ γξήγνξα ηα

φπνηα εκπφδηα. Ξξνυπφζεζε γη’ απηφ είλαη ε ελδπλάκσζε ηεο επξσπατθήο αιιειεγγχεο θαη ε επηδίσμε
ησλ θξαηψλ-κειψλ γηα κηα εληαία δηπισκαηηθή θαη πνιηηηθή παξνπζία ηεο Δπξψπεο. Ζ δηακφξθσζε κηαο
θνηλήο επξσπαηθήο ζπλείδεζεο ζε θάζε επξσπαίν πνιίηε ζα ζπλέβαιε επίζεο ζηελ πην εχθνιε
νινθιήξσζε ηνπ Δπξσπατθνχ «νηθνδνκήκαηνο».
΢πκπεξαζκαηηθά:
Κέζσ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο δηαλνίγνληαη επνίσλεο πξννπηηθέο ηφζν γηα ηνπο ιανχο πνπ ζπκκεηέρνπλ
ζ’ απηήλ, φζν θαη γηα ηνλ παγθφζκην πνιηηηζκφ.
Ζ Δπξψπε θαζίζηαηαη αλαλεσηηθφο θαη δεκηνπξγηθφο θνξέαο νηθνπκεληζκνχ, αλ θαηνξζψζεη
λα απαιιαγεί απφ φ,ηη εκπνδίδεη ηελ νινθιήξσζή ηεο.
Πηε ρψξα καο αιιά θαη ζηα ππφινηπα κέιε ηεο Δ.Δ εθθξάδεηαη έλαο πξνβιεκαηηζκφο ζρεηηθά κε ηηο
βξαρππξφζεζκεο θαη καθξνπξφζεζκεο ζπλέπεηεο, ζεηηθέο θαη αξλεηηθέο ηεο επξσπατθήο νινθιήξσζεο.
Πχκθσλα ινηπφλ κε ηηο εθηηκήζεηο, ε ρψξα καο ζα σθειεζεί βέβαηα απφ ηελ έληαμε ζηελ Έλσζε, αιιά
ζα αληηκεησπίζεη θαη ζεκαληηθά πξνβιήκαηα.
Α. Θεηηθέο ζπλέπεηεο
-
Νη επελδχζεηο ηεο Δ.Δ ζηε ρψξα καο γηα ηελ θαηαζθεπή ησλ έξγσλ ππνδνκήο (αεξνδξφκηα, ιηκάληα,
εζληθέο νδνί, θηι) δεκηνπξγνχλ πξνυπνζέζεηο νηθνλνκηθήο αλάπηπμεο.
-Ζ ρξεκαηνδφηεζε ηνπ εθζπγρξνληζκνχ ηεο γεσξγίαο (λέεο θαιιηέξγεηεο, λέεο κέζνδνη θαιιηέξγεηαο,
εθπαίδεπζε αγξνηψλ) ζα εληζρχζεη ηελ παξαγσγηθφηεηα θαη ηελ αληαγσληζηηθφηεηα ηνπ
ζπγθεθξηκέλνπ ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο
-Ζ επξσπατθή ελνπνίεζε θαη ην θνηλφ λφκηζκα επλννχλ ηελ αχμεζε ηνπ ηνπξηζηηθνχ ξεχκαηνο πξνο
ηελ Διιάδα
-Ζ ζπιινγηθή δξάζε ησλ κειψλ ηεο Δ.Δ ζα δηεπθνιχλεη ηελ θαηαπνιέκεζε αληηθνηλσληθψλ
θαηλνκέλσλ (εγθιεκαηηθφηεηαο, λαξθσηηθψλ, ηξνκνθξαηίαο)
-Θνηλή αληηκεηψπηζε ησλ νηθνινγηθψλ πξνβιεκάησλ
-Άκβιπλζε ησλ δηαθνξψλ θαη αλάπηπμε θνηλήο επξσπατθήο ζπλείδεζεο κε ζεβαζκφ ηεο πνιηηηζηηθήο
ηδηαηηεξφηεηαο ηνπ άιινπ.
Β. Αξλεηηθέο ζπλέπεηεο
-Νη κηθξέο ειιεληθέο βηνηερλίεο θαη επηρεηξήζεηο δελ κπνξνχλ λα αληαγσληζηνχλ ηνπο επξσπατθνχο
θνινζζνχο κε απνηέιεζκα λα απμάλεηαη ε αλεξγία
-Ζ ζπλερήο ελίζρπζε ηεο θεληξηθήο επξσπατθήο εμνπζίαο εμαζζελίδεη ηηο θπβεξλήζεηο ησλ ρσξψλ-
κειψλ, πνπ δελ έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα επηιχνπλ ηδηαίηεξα πξνβιήκαηα ησλ ιαψλ ηνπο
Οξηζκφο ζεκαληηθψλ ελλνηψλ γηα ην ζπγθεθξηκέλν ζέκα
Ώζκσζε = ε αιιειεπίδξαζε, ε δηάρπζε ζηνηρείσλ κέζα ζε άιια.

Οηθνπκεληζκφο = πνιηηηθή ζεσξία πνπ ππνζηεξίδεη ηελ έλσζε ηνπ θφζκνπ ππφ θνηλή πνιηηηθή
εγεζία.
Παγθνζκηνπνίεζε = ε δεκηνπξγία κηαο παγθφζκηαο νηθνλνκηθήο δψλεο, κηαο παγθφζκηαο αγνξάο,
φπνπ ηα πξντφληα ζα θηλνχληαη ειεχζεξα ˙ ε κεηαηξνπή ηεο νηθνπκέλεο ζε κηα εληαία νηθνλνκηθή,
πνιηηηθή θαη πνιηηηζηηθή επηθξάηεηα.

Χθέιεηεο πνπ απνξξένπλ απφ ηελ Δπξσπατθή Έλσζε: -Οηθνλνκηθέο:

Θαιχηεξε αληηκεηψπηζε ησλ νηθνλνκηθψλ πξνβιεκάησλ (αλεξγία, ελεξγεηαθφ), πξνψζεζε πξντφλησλ
ζηηο αγνξέο ησλ άιισλ ρσξψλ, αλάπηπμε ηερλνινγίαο, ε γεξαηά ήπεηξνο θαζίζηαηαη ζεκαληηθή
νηθνλνκηθή δχλακε, κε απνηέιεζκα λα ηδξχνληαη εηαηξείεο ηθαλέο λα αληαγσληζηνχλ ηνπο
ακεξηθαληθνχο θνινζζνχο, βειηίσζε ησλ ζπλζεθψλ εξγαζίαο, ειεχζεξε δηαθίλεζε πξνζψπσλ
θαη θεθαιαίσλ, γεληθφηεξε άλνδνο ηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ. Υξεκαηνδνηηθά πξνγξάκκαηα
πξνο ηηο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο πνπ απνβιέπνπλ ζηελ θαηαζθεπή έξγσλ ππνδνκήο, έηζη ψζηε λα
ηεζνχλ νη βάζεηο θαη λα δεκηνπξγεζνχλ νη θαηάιιειεο πξνυπνζέζεηο πνπ ζα νδεγήζνπλ ζηελ
νηθνλνκηθή ηνπο αλάπηπμε, -Γηεζληζηηθέο: Θαιιηέξγεηα ζρέζεσλ θηιίαο θαη ζπλεξγαζίαο
κεηαμχ ησλ ιαψλ ηεο Δπξψπεο, ελίζρπζε αλζξσπηζηηθνχ πλεχκαηνο θαη δηαζθάιηζε ηεο
εηξήλεο. Δδξαηψλεηαη ε θηιία κεηαμχ ησλ εηαίξσλ θαη ε επξσπατθή ηάμε,
-Πνιηηηζηηθέο: Πνιηηηζηηθφο ζπγθξεηηζκφο, αληαιιαγή εκπεηξηψλ θαη ελίζρπζε ησλ

γξακκάησλ θαη ησλ ηερλψλ, πνπ απνθηνχλ παλεπξσπατθφ ραξαθηήξα. Γεκηνπξγείηαη ν
επξσπατθφο πνιηηηζκφο σο ζπλέπεηα ηεο αληαιιαγήο εζψλ θαη εζίκσλ κεηαμχ ησλ ιαψλ. Ρα έζλε
έξρνληαη πιένλ ζε νπζηαζηηθή επηθνηλσλία, θαζψο ππάξρεη δπλαηφηεηα ειεχζεξεο εγθαηάζηαζεο θαη
εξγαζίαο ζε νπνηαδήπνηε ρψξα αλήθεη ζηελ επξσπατθή έλσζε. Δδξαηψλεηαη ην πλεχκα ηνπ
δηεζληζκνχ, πεξηνξίδνληαη νη εζληθηζηηθέο πξνθαηαιήςεηο, γεθπξψλνληαη ηα ηζηνξηθά κίζε θαη ηίζεληαη
νη βάζεηο γηα ηε ζπλχπαξμε ησλ ιαψλ, -
Πλεπκαηηθέο: Γηεχξπλζε πλεπκαηηθψλ νξηδφλησλ θαζψο γηλφκαζηε δεθηηθνί ζε λέεο ηδέεο, απνθπγή
δνγκαηηζκψλ θαη πξνθαηαιήςεσλ, -Ζζηθέο-Φπρηθέο: Δπηθξάηεζε αζθάιεηαο, πεξηνξηζκφο θφβνπ θαη
ελίζρπζε ηνπ ζεβαζκνχ ζηα θξάηε-κέιε, -Πνιηηηθέο: Ζ ΔΔ κπνξεί λα ζπληειέζεη ζηε δηάζσζε θαη
ηελ αλαβάζκηζε ησλ δεκνθξαηηθψλ ζεζκψλ πνπ ζήκεξα δηέξρνληαη θξίζε. Γηαηί κφλν ζηνλ
επξσπατθφ ρψξν ζα είλαη εθηθηή ε δεκηνπξγία κηαο επξχηεξεο βάζεο ζπλεξγαζίαο γηα ηελ
αλακφξθσζε ηεο δεκνθξαηίαο θαη ηελ πξνζαξκνγή ηεο ζηηο αλάγθεο ησλ θαηξψλ καο. Γηαζθάιηζε
ησλ αηνκηθψλ ειεπζεξηψλ θαη ησλ δηθαησκάησλ φισλ ησλ πνιηηψλ, αλεμάξηεηα απφ ηε
θπιή ζηελ νπνία αλήθνπλ ή ην ζξήζθεπκα ζην νπνίν πηζηεχνπλ. Κάιηζηα, νη πνιίηεο ησλ
θξαηψλ-κειψλ πξνζηαηεχνληαη απφ ζεζπηζκέλα φξγαλα ηεο ΔΔ απέλαληη ζε νπνηαδήπνηε
πξνζπάζεηα απζαηξεζηψλ ησλ θπβεξλήζεψλ ηνπο ή πεξηζηνιήο ησλ δηθαησκάησλ ηνπο.
Δλδερφκελνη θίλδπλνη απφ ηελ έληαμε ηεο Διιάδαο ζηελ ΔΔ:

-Νηθνλνκηθή εμάξηεζε θαη ελίζρπζε αλεξγίαο, θαζψο νη ζέζεηο εξγαζίαο είλαη δπλαηφλ λα
θαηαιακβάλνληαη απφ εξγαδνκέλνπο μέλσλ ρσξψλ εμαηηίαο ηεο ειεχζεξεο δηαθίλεζεο ησλ πνιηηψλ ηεο
Δπξσπατθήο Έλσζεο, -Θίλδπλνο πνιηηηθήο εμάξηεζεο απφ ηηο πην αλαπηπγκέλεο ρψξεο ηεο ΔΔ θαη
ηαπηφρξνλα θίλδπλνο αιινίσζεο ησλ παξαδνζηαθψλ ζεζκψλ φπσο ην ζρνιείν θαη ε νηθνγέλεηα.
Απμάλνληαη έηζη, νη πηζαλφηεηεο εκθάληζεο ζπκπησκάησλ εζηθήο ραιάξσζεο θαη ακνξαιηζκνχ, -Βίσζε
θαζεκεξηλνχ άγρνπο, ην νπνίν απνξξέεη απφ ηελ επηζπκία καο λα κηκεζνχκε επηηπρψο ηνπο πην
πξνεγκέλνπο ζε εμέιημε ιανχο.
΢πκβνιή ηεο Διιάδαο ζηελ νηθνδφκεζε ηεο Δλσκέλεο Δπξψπεο:

-Ζ ζέζε ηεο ρψξαο καο ζηα Βαιθάληα απνηειεί κηα κνλαδηθφηεηα ηεο Διιάδαο, πνπ κπνξεί
λα ηελ θαηαζηήζεη «θνηλνηηθφ πξεζβεπηή θαιήο ζέιεζεο» ζε φιεο ηηο βαιθαληθέο ρψξεο.
Υο απνηέιεζκα ζα εληζρπζεί ν ξφινο ηεο ΔΔ ζηελ ηδηαίηεξα επαίζζεηε απηή πεξηνρή θαη ζα δνζεί ε
επθαηξία γηα πεξηζζφηεξεο επελδχζεηο ζε απηήλ. Δπηπιένλ, ε γεσγξαθηθή ζέζε ηεο ρψξαο κπνξεί λα
ζπληειέζεη θαη σο βάζε γηα ηελ αλάπηπμε δηπισκαηηθψλ θαη εκπνξηθψλ ζρέζεσλ κε ηηο ρψξεο ηεο
Κέζεο Αλαηνιήο θαη ηεο Βφξεηαο Αθξηθήο, -Ζ ηζηνξία θαη ν πνιηηηζκφο καο κπνξνχλ λα
πξνζθέξνπλ ζηελ αλαγέλλεζε ηνπ επξσπατθνχ πνιηηηζκνχ, ν νπνίνο ζηελ επνρή καο
δηέξρεηαη θξίζε. Θα ηνλσζεί πάιη ε πίζηε ζην άηνκν σο ππέξηαηε αμία θαη ζα ππάξμεη ελδηαθέξνλ γηα
λα δηαζθαιηζηνχλ νη πξνυπνζέζεηο εθείλεο πνπ ζα νδεγήζνπλ ζηελ επηπρία ηνπ κε έκθαζε ζηελ
νξγάλσζε ηεο νηθνλνκίαο γχξσ απφ ηνλ άλζξσπν, -Ζ Διιάδα κε ην αλζξψπηλν δπλακηθφ ηεο πνπ
είλαη εγθαηεζηεκέλν ζε δηάθνξεο ρψξεο ηνπ θφζκνπ, ζα θέξεη ηελ θνηλνηηθή ηδέα ζε πξψηε ζέζε
θαη ζα πξνσζήζεη ηα ζπκθέξνληα ηεο ΔΔ φπνπ βξίζθνληαη νκνγελείο αλά ηνλ θφζκν.

Α. ΠΑΡΑΓΟΛΣΔ΢ ΠΟΤ ΟΓΖΓΖ΢ΑΛ ΢TΖΛ ΠΑΓΘΟ΢ΚΗΟΠΟΗΖ΢Ζ
Ζ ξαγδαία αλάπηπμε ηεο ηερλνινγίαο επέηξεςε ηε γξήγνξε, άλεηε θαη αζθαιή κεηαθίλεζε ησλ
αλζξψπσλ, ηε κεηαθνξά ησλ εκπνξεπκάησλ θαη ηελ ηαρχηαηε κεηάδνζε ησλ πιεξνθνξηψλ. Νη απν-
ζηάζεηο εθκεδελίζηεθαλ θαη ηα ζχλνξα ησλ ρσξψλ νπζηαζηηθά εμαθαλίζηεθαλ.
Ζ αλάπηπμε ησλ Κ.Κ.Δ. πνπ κεηαδίδνπλ πιεξνθνξίεο απφ φιν ηνλ θφζκν θαη έρνπλ κεηαβάιεη ηε
γε ζε πιαλεηηθφ ρσξηφ.
Ζ επηθξάηεζε ηεο θνηλνβνπιεπηηθήο δεκνθξαηίαο είρε σο απνηέιεζκα λα κεησζνχλ νη πεξηνξηζκνί
ζηε κεηαθίλεζε ησλ αλζξψπσλ, ζηε κεηαθνξά ησλ αγαζψλ θαη ζηε δηάδνζε ησλ πιεξνθνξηψλ. Ν
θφζκνο έγηλε ζε κεγάιν βαζκφ εληαίνο.
Ζ επέλδπζε κεγάισλ θεθαιαίσλ ζε μέλεο ρψξεο απφ πάξα πνιιέο εηαηξείεο δεκηνχξγεζε κηα εληαία
αγνξά πνπ μεπεξλά ηα εζληθά ζχλνξα.
Ζ ζχζηαζε πνιπεζληθψλ εηαηξεηψλ πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη θαη δηαζέηνπλ ηα πξντφληα ηνπο ζε
νιφθιεξν ηνλ θφζκν.
Ζ ελζσκάησζε ζην δηεζλέο εκπφξην θαη ησλ πην απνκαθξπζκέλσλ πεξηνρψλ ηνπ πιαλήηε. Νη
ζηελέο νηθνλνκηθέο ζρέζεηο ησλ ρσξψλ.
Β. ΟΗ ΓΤΛΑΣΟΣΖΣΔ΢ ΠΟΤ ΠΡΟ΢ΦΔΡΔΗ Ζ ΠΑΓΘΟ΢ΚΗΟΠΟΗΖ΢Ζ ΢ΣΟ ΑΣΟΚΟ

ΘΑΗ ΣΖΛ ΘΟΗΛΧΛΗΑ
Ζ δηεζλήο επηθνηλσλία, ν ζπλαγσληζκφο θαη ε ζπλεξγαζία έρνπλ σο απνηέιεζκα λα βειηηψλνληαη
δηαξθψο ηα πξντφληα θαη νη πξνζθεξφκελεο ππεξεζίεο. Π' απηφ ην λέν δηεζλνπνηεκέλν πεξηβάιινλ,
ε αλζξψπηλε γλψζε πξνσζείηαη ηαρχηαηα, αθνχ αμηνπνηείηαη ε εκπεηξία θαη ε γλψζε ρηιηάδσλ
αλζξψπσλ ζε θάζε ηνκέα έξεπλαο. Ρν δεδνκέλν απηφ αλνίγεη πξαγκαηηθά λένπο νξίδνληεο ζε φινπο
ηνπο ηνκείο (π.ρ. ηαηξηθή).
Ξαξέρνληαη απμεκέλεο δπλαηφηεηεο ζηελ αλαδήηεζε επθαηξηψλ εθπαίδεπζεο θαη απαζρφιεζεο.
Δίλαη επθνιφηεξε ε κεηαθίλεζε θαη ε εγθαηάζηαζε ζε κηα μέλε ρψξα.

Γίλεηαη ε δπλαηφηεηα ζε κεγάιεο εηαηξείεο παγθφζκηαο εκβέιεηαο λα αλαδεηήζνπλ εξγαδφκελνπο
θαη ηθαλά ζηειέρε απφ φιν ηνλ θφζκν, πξνζθέξνληαο θαιχηεξεο ππεξεζίεο.
Έρεη ηελ επθαηξία ν άλζξσπνο λα δηεπξχλεη ηνλ ηξφπν ζθέςεο ηνπ θαη λα αληηθξίζεη ηνλ θφζκν
κέζα απφ κηα επξχηεξε νπηηθή, θαζψο ε επηθνηλσλία αλάκεζα ζηα άηνκα δηαθνξεηηθψλ ρσξψλ θαη
πνιηηηζκψλ γίλεηαη φιν θαη πην ππθλή. Έξρεηαη θαζεκεξηλά ζε επαθή κε αλζξψπνπο δηαθνξεηηθήο
εζληθφηεηαο, ζξεζθεπηηθψλ πεπνηζήζεσλ, λννηξνπίαο θαη θνπιηνχξαο.
΋ζν πεξηζζφηεξν εκπεδψλεηαη ε έλλνηα ηεο παγθφζκηαο θνηλφηεηαο, ηφζν πεξηζζφηεξν
ζπλεηδεηνπνηνχλ φινη φηη ηα πξνβιήκαηα είλαη θνηλά θαη πξέπεη λα ππάξμεη ζπλεξγαζία ζε
παγθφζκην επίπεδν γηα ηελ αληηκεηψπηζε ηνπο. ΋ζν πεξηζζφηεξν θεξδίδεη έδαθνο απηή ε άπνςε,
ηφζν πεξηζζφηεξν ε αλζξσπφηεηα ζα πξνζεγγίδεη ην φξακα ηεο εηξήλεο.
Γηα λα επηιπζνχλ ηα ζχγρξνλα πξνβιήκαηα πξνυπνηίζεηαη θαη ε αλάιεςε θνηλήο δξάζεο. Θάηη
ηέηνην έρεη αξρίζεη λα γίλεηαη ζπλείδεζε ζε φιν θαη πεξηζζφηεξνπο. Γη' απηφ ην ιφγν ππάξρνπλ, γηα
παξάδεηγκα, δηεζλείο, κε θπβεξλεηηθέο νξγαλψζεηο, πνπ αγσλίδνληαη γηα ηελ επίιπζε ζεκαληηθψλ
πξνβιεκάησλ, φπσο είλαη ε νηθνινγηθή θαηαζηξνθή.
Γ. ΘΗΛΓΤΛΟΗ ΠΟΤ ΔΙΙΟΥΔΤΟΤΛ ΑΠΟ ΣΖΛ ΠΑΓΘΟ΢ΚΗΟΠΟΗΖ΢Ζ
Θαζψο νη εκπνξηθέο ζρέζεηο γίλνληαη φιν θαη πην ππθλέο, νη νηθνλνκηθά θαη ηερλνινγηθά πξνεγκέλεο
ρψξεο έρνπλ ζαθή ππεξνρή έλαληη ησλ άιισλ, νη νπνίεο δελ κπνξνχλ λα αληηκεησπίζνπλ ηνλ
αληαγσληζκφ θαη ππεξρξεψλνληαη.
Ρεξάζηηα ζχλνια πιεζπζκνχ απφ πεξηνρέο πνπ είλαη βπζηζκέλεο ζηε θηψρηα εθξηδψλνληαη απφ ηηο
εζηίεο ηνπο θαη κεηαλαζηεχνπλ ζηηο πεξηζζφηεξν αλεπηπγκέλεο ρψξεο, αλαδεηψληαο θαιχηεξεο
ζπλζήθεο δσήο. Νη κεηαλάζηεο γίλνληαη ζπλήζσο αληηθείκελν εθκεηάιιεπζεο. Ραπηφρξνλα, ε αζξφα
θαη αλεμέιεγθηε εηζξνή ηνπο πξνθαιεί πξνβιήκαηα ζηηο ρψξεο ππνδνρήο.
Νη κεγάιεο εηαηξείεο πνπ δξαζηεξηνπνηνχληαη ζε δηεζλέο επίπεδν ππεξηζρχνπλ ζην πιαίζην ηνπ
ζθιεξνχ αληαγσληζκνχ έλαληη ησλ κηθξφηεξσλ, κε απνηέιεζκα νη ηειεπηαίεο λα θιείλνπλ. Έηζη, ε
αλεξγία ζε πνιιέο ηνπηθέο θνηλσλίεο απμάλεηαη. Ραπηφρξνλα, παξακέλεη ζηε δηεζλή ζθελή κηθξφο
αξηζκφο θνινζζηαίσλ επηρεηξήζεσλ, ν νπνίνο ειέγρεη ηελ αγνξά ζε βάξνο πνιιέο θνξέο ησλ θαηα-
λαισηψλ.
΢πφ ηελ πίεζε ηνπ δηεζλνχο αληαγσληζκνχ, επηβάιιεηαη ζηηο θνηλσλίεο έλαο ηξφπνο δσήο πνπ
ππαγνξεχεηαη θαζαξά απφ ηνπο λφκνπο ηεο αγνξάο θαη, πην ζπγθεθξηκέλα, απφ ηελ επηδίσμε ηεο
κέγηζηεο παξαγσγηθφηεηαο θαη αθφινπζα ηνπ κέγηζηνπ θέξδνπο. Θπξηαξρεί ε ππεξεξγαζία θαη ην
άγρνο. Έηζη, βαζηθέο αλζξψπηλεο αλάγθεο αγλννχληαη. Ν άλζξσπνο αιινηξηψλεηαη. Ρν θπζηθφ πε-
ξηβάιινλ ζπζηάδεηαη.
Δληζρχεηαη ν ζθιεξφο αληαγσληζκφο αλάκεζα ζηηο επηρεηξήζεηο, γεγνλφο πνπ πεξηνξίδεη ηα
δηθαηψκαηα ησλ εξγαδνκέλσλ (π.ρ. κεξηθή απαζρφιεζε, δηθαίσκα αζθάιηζεο).
Ρα ηδηαίηεξα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ πνιηηηζκνχ ησλ πην αδχλακσλ νηθνλνκηθά ιαψλ ππνρσξνχλ,
θαζψο επηρεηξνχλ λα αληηγξάςνπλ - αξλεηηθά ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο - ηνλ ηξφπν δσήο ησλ πινπ-
ζηφηεξσλ ιαψλ. Ρν ηδηαίηεξν πξφζσπν ηνπ πνιηηηζκνχ ηνπο αιινηψλεηαη απφ κηα άλαξρε
"αλάπηπμε", πνπ δελ ηνπο εμαζθαιίδεη θαιχηεξε πνηφηεηα δσήο, αληηζέησο ηνπο ππνβαζκίδεη αθφκε
πεξηζζφηεξν. Ζ πνιηηηζηηθή πνιπκνξθία ηνπ πιαλήηε αληηθαζίζηαηαη απφ ηελ νκνηνκνξθία ηεο
δηεζλνχο βηνκεραλίαο.
Ζ κεηαηφπηζε ηνπ θέληξνπ βάξνπο ησλ απνθάζεσλ απφ ην έζλνο -θξάηνο ζε ππεξεζληθέο,
απξφζσπεο εμνπζίεο εγθπκνλεί θίλδπλνπο γηα ηε δεκνθξαηία. Νη πνιίηεο αηζζάλνληαη φηη δελ
κπνξνχλ λα επεξεάδνπλ ηηο απνθάζεηο, νη νπνίεο ιακβάλνληαη πνιχ καθξηά απφ απηνχο. Δπνκέλσο,
ε δεκνθξαηία ππνλνκεχεηαη.
Νη νηθνλνκηθέο θξίζεηο κεηαθέξνληαη ηαρχηαηα κε ηε κνξθή ηνπ "ληφκηλν" απφ ηε κηα ρψξα ζηελ
άιιε.

Δζληθή ηαπηφηεηα είλαη ην ζχλνιν ησλ ηδηαίηεξσλ ραξαθηεξηζηηθψλ ελφο έζλνπο πνπ
ην δηαθνξνπνηνχλ απφ ηα άιια. Ζ ηαπηφηεηα ελφο έζλνπο θαζνξίδεηαη απφ ηελ παξάδνζή
ηνπ, ηε ζπιινγηθή κλήκε ηνπ θνηλνχ παξειζφληνο, ηα θνηλά ήζε θαη έζηκα, ηελ θνηλή
γιψζζα, ηε ζξεζθεία, ηηο ίδηεο πξνζδνθίεο γηα ην κέιινλ.
Πην βαζκφ πνπ ν ππεξεζληθφο απηφο νξγαληζκφο ιεηηνπξγεί δεκνθξαηηθά θαη θηιειεχζεξα θαη επηηξέπεη
ζε θάζε ρψξα-κέινο ηνπ λα δηαηεξεί ηελ ηδηαηηεξφηεηά ηεο θαη ηα δηθαηψκαηά ηεο, αιιά θαη ε ρψξα
καο απνθεχγεη ηελ μελνκαλία θαη ηηο άγνλεο αληηπαξαζέζεηο, ηφηε κφλν είλαη δπλαηφ λα δηαηεξήζεη ηελ
εζληθή ηεο ηαπηφηεηα αλαιινίσηε.
Υζηφζν, ηφζν νη εηαίξνη φζν θαη εκείο δελ αληαπνθξηλφκαζηε ζηα πξνεγνχκελα, κε απνηέιεζκα λα
είλαη δηθαηνινγεκέλνο ν θφβνο αιινίσζεο ηεο ηαπηφηεηάο καο. Απηφ είλαη εκθαλέο απφ ηα εμήο
ζηνηρεία:α) ηε γισζζηθή εμάξηεζε, β) ηελ άθξηηε πηνζέηεζε μέλσλ ηξφπσλ δσήο-μελνκαλία, γ)ηελ
νηθνλνκηθή θαη πνιηηηθή εμάξηεζε, δ) ηε ζηαδηαθή απνκάθξπλζε απφ ηα ήζε- έζηκα, ηε ζξεζθεία θαη
ηηο παξαδφζεηο καο. Ζ νπζηαζηηθή ελνπνίεζε θαη φρη έλσζε ηεο Δπξψπεο πξνυπνζέηεη ηελ θαηάξγεζε
ηνπ ξαηζηζκνχ, ηε δηαηήξεζε ηεο αξρήο ηεο πξναίξεζεο ησλ ιαψλ, ηελ εγθαηάιεηςε ησλ εζληθηζκψλ
θαη ηελ θαιιηέξγεηα ηεο νπκαληζηηθήο ζπλείδεζεο, ε)ηε ζηαδηαθή ππνηίκεζε ησλ παξαδνζηαθψλ εζηθψλ
αμηψλ θαη ηελ επηθξάηεζε λέσλ (ρξεζηκνζεξία, θεξδνζθνπία, εζηθή ραιάξσζε).
΋ια απηά νθείινληαη: -ζηελ πξνζπάζεηα ησλ αλεπηπγκέλσλ ρσξψλ λα επηθξαηήζνπλ

(νηθνλνκηθνθνηλσληθά ζπκθέξνληα), -ζηελ αλάπηπμε ηεο ηερλνινγίαο θαη ηελ παξάιιειε ππνβάζκηζε
ηνπ πλεπκαηηθνχ πνιηηηζκνχ πνπ ηείλνπλ λα εμαιείςνπλ θάζε παξαδνζηαθφ ζηνηρείν, ζεσξψληαο ην
άζρεην κε ηελ εμέιημε, -ζηα ΚΚΔ θαη ζηε δηαθήκηζε πνπ ζπληείλνπλ ζηελ εηζαγσγή μέλσλ ζηνηρείσλ,
ελψ παξάιιεια ηππνπνηνχλ ηε γιψζζα θαη επηβάιινπλ έλαλ νκνηφκνξθν ηξφπν δσήο, -ζηελ άγλνηα
ηεο ηζηνξίαο καο θαη ζηελ ειιηπή παηδεία πνπ θαζηζηά ηνπο αλζξψπνπο επεπίθνξνπο ζε μέλεο επηξξνέο,
ζηελ αδηαθνξία γηα ην έζλνο θαη γηα ην ρξένο πνπ έρνπκε απέλαληη ζηηο πξνγελέζηεξεο γεληέο λα
δηαθπιάμνπκε ηελ εζληθή καο ηαπηφηεηα.
΢πκπεξαζκαηηθά: Ζ δηαθχιαμε ηεο ηαπηφηεηάο καο είλαη ππφζεζε πνπ ζρεηίδεηαη άκεζα κε ηελ
χπαξμε θαη ηελ αλάπηπμε ηνπ έζλνπο καο. Γη’ απηφ ζα πξέπεη λα ηελ πξναζπίζνπκε, ρσξίο φκσο απηή
ε πξνζπάζεηα λα νδεγεί ζε εζληθηζηηθέο εμάξζεηο πνπ δπλακηηίδνπλ ην δηεζληζηηθφ πλεχκα ηεο επνρήο
καο.
Ζ Δλσκέλε Δπξψπε
«Απνζηνιή ηεο Δπξψπεο ζηελ νιφηεηά ηεο είλαη λα θαιιηεξγήζεη εηο βάζνο ην πνιηηηζηηθφ ηεο
ηδεαηφ λφεκα, πιεζηάδνληάο ην, θαηά ην κέηξν ηνπ δπλαηνχ, ζε αλζξψπηλεο δπλάκεηο. Ρν
κεγαιχηεξν βάξνο ηεο απνζηνιήο απηήο πέθηεη ζηνπο ιανχο ηεο θαζ’ απηφ επξσπατθήο δψλεο.
Ρσλ άιισλ δσλψλ νη ιανί ζα αθνινπζήζνπλ αξγφηεξα ηελ πνξεία ησλ πξσηνπφξσλ επξσπατθψλ
ιαψλ, σο θαιχηεξνη ή ρεηξφηεξνη κηκεηέο ηνπο.

Γηα λα γίλεη απηφ, πξέπεη λα μεπεξάζεη θαη ε θαζ’ απηφ Δπξψπε ηελ θξίζε πνπ δηέξρεηαη.
Αξλεηηθά πξέπεη λα μεπεξάζεη ηε ζεκεξηλή ηεο ππνηέιεηα ζηελ ηερληθή πξφνδν θαη ζεηηθά λα
αλαλεψζεη ηελ πλεπκαηηθή θπζηνγλσκία ηεο, αλαδεηψληαο ηελ, φρη ζηελ Αθξηθή ή ηελ Αζία ή ηελ
πάκπα ηεο Ακεξηθήο αιιά ζηα ζπιάρλα ηεο, ζηηο πεγέο ηεο. ΋ηαλ βιέπεη θαλείο ηνπο Γεξκαλνχο λα
κηκνχληαη ζην ρψξν ησλ επηζηεκψλ θαη ησλ ζπνπδψλ ηνπο ηνπο Ακεξηθαλνχο, αληί λα βξίζθνπλ
ιχζεηο απφ κέζα απφ ηε δηθή ηνπο πλεπκαηηθή παξάδνζε, κπνξεί λα δηαπηζηψζεη κε αζθάιεηα φηη ε
πνιηηηζηηθή θξίζε ηεο Δπξψπεο αθφκα δελ μεπεξάζηεθε. Αλάινγα ζπκπηψκαηα ππάξρνπλ πνιιά.
Αιιά ε πνιηηηζηηθή απηή θξίζε ζα μεπεξληφηαλε επθνιφηεξα, αλ ην επξσπατθφ ππφβαζξν δελ

δνθηκάδνληαλ απφ παξάιιειεο πνιηηηθέο θαη εζηθέο θξίζεηο. Αλ δελ γίλεη ε Δπξψπε, απηή κφλε,
ρσξίο εμσηεξηθή αγσγή, κηα νηθνλνκηθή κνλάδα, απηάξθεο ζε δχλακε θαη ζε ηερληθφλ νπιηζκφ,
ηζφηηκε κε ηελ Ακεξηθή θαη ηε Πνβηεηηθή Έλσζε, αλ γη’ απηφ ην ζθνπφ δελ θαηαζηεί έλαο εληαίνο
νηθνλνκηθφο ρψξνο, φπσο ηνλ έρνπλ δηαγξάςεη νη βαζηθέο ζπκθσλίεο ηεο Θνηλήο Αγνξάο, αλ πην
πέξα απάλσ ζηελ νηθνλνκηθή απηή ελφηεηα, δελ νηθνδνκεζεί ε πνιηηηζηηθή έλσζε ησλ ιαψλ ηεο
Δπξψπεο, πνπ ρσξίο λα απνβάινπλ ηηο εζληθέο ησλ ηδηνηππίεο, ζα απνηειέζνπλ έλα foedus
amphictyonicum, κε δεκνθξαηηθή νξγάλσζε, κέζα ζηελ νπνία ζα θξαηεί πιήξεο ηζνηηκία ησλ
Δπξσπαίσλ πνιηηψλ ζε βαζηθνχο ηνκείο, αιιά ζπγρξφλσο ηζνηηκία θαη ησλ εζλψλ, αλ κε κηα ιέμε
δελ νινθιεξσζεί ην απαξαίηεην πιηθφ θαη θνηλσληθφ ππφβαζξν γηα κηα ελσκέλε Δπξψπε, ηφηε δελ
ζα ππάξμεη θαη εληαίνο επξσπατθφο πνιηηηζκφο, παλίζρπξνο απφ ηελ ελφηεηα θαη ηελ
αιιεινζπκπιήξσζε ησλ ζηνηρείσλ ηνπ…
Αληηθάξκαθν ζε απηή ηε λνζεξή πνξεία, πνπ δηφινπ δελ απνθιείεηαη, είλαη έλα κφλν: ε
επηζηξνθή ζηνλ άλζξσπν. Θαη επηζηξνθή ζηνλ άλζξσπν ζεκαίλεη επηζηξνθή ζηνλ αλζξσπηζκφ,
ζε φιεο ηηο πξάμεηο θαη ηηο ζθέςεηο πνπ θάλνπλ ηνλ άλζξσπν άξρνληα θαη φρη δνχιν ηεο χιεο. ΋ρη
δνχιν ηεο ηερληθήο πνπ πξννξηζκφο ηεο είλαη λα θάλεη αθέληε ηεο χιεο ηνλ άλζξσπν θαη πνπ απφ
ην άκεηξν θαη ην ιαίκαξγν θαη ην απείζαξρν ηεο επηδίσμεο, ηνλ θαηέζηεζε δνχιν ηεο. Πηελ
θιεξνλνκία ηεο θαζ’ απηφ Δπξψπεο ππάξρεη ν άξηηνο άλζξσπνο, ν άξρνληαο, θαη ν δίθαηνο
ζπζρεηηζκφο ηνπ κε ηνλ γχξσ ηνπ πιηθφ θφζκν. Δθεί ζα αλαδεηήζνπκε ην παξάδεηγκα, ην
θξηηήξην, ην πνιηθφ αζηέξη ηεο πνξείαο καο. Πηνλ αξραίν ειιεληθφ θφζκν θαηά ην πιείζηνλ ζα ην
βξνχκε θαη απφ απηφλ ζα πξέπεη λα μεθηλήζνπκε.
Ζ νηθνδφκεζε ηεο Δπξψπεο δελ ηειεηψλεη ζηελ πνιηηηθή ζπλαξκνιφγεζε ππφ νπνηνλδήπνηε
ηχπν ηειηθψο θαη αλ πξνθξηζεί. Ξξέπεη γηα λα ηελ αηζζαλζνχκε νινθιεξσκέλε λα πξνρσξήζνπκε
ζε έλαλ άιιν αλαβαζκφ, πνπ θαη γη’ απηφλ γίλεηαη ζπρλά ιφγνο, αιιά πνπ επεηδή δεκηνπξγεί
θαηλνκεληθά ιηγφηεξα πξνβιήκαηα, δελ απαζρνιεί ηφζν, φζν ηα άιια ζηάδηα, ην νηθνλνκηθφ θαη ην
πνιηηηθφ, ηνπο νηθνδφκνπο ηεο Δλσκέλεο Δπξψπεο. Ξξφθεηηαη γηα ηελ πνιηηηζηηθή ελφηεηα ησλ
επξσπατθψλ ιαψλ…
Δλψ φκσο ε θαηά ρξφλνλ δφκεζε έρεη απηή ηελ ηάμε, νηθνλνκηθή, πνιηηηθή, πνιηηηζηηθή, ε
ινγηθή ηεο δνκήο είλαη αθξηβψο αληίζηξνθε.
Ρν ππφβαζξν, ην πξψην ζηξψκα, απνηειεί ε πνιηηηζηηθή ελφηεηα ηεο Δπξψπεο. Αλ απηή δελ
ππήξρε ζα ήηαλ αδχλαηε ε πνιηηηθή θαη θαηά ζπλέπεηαλ θαη ε νηθνλνκηθή έλσζή ηεο. Αλ έιεηπαλ νη
θνηλέο αμίεο, νη θνηλέο ζξεζθεπηηθέο, εζηθέο θαη γεληθά νη θνηλέο πλεπκαηηθέο θαηαβνιέο. Αλ δελ
ππήξρε ζακκέλε κέζα ζην ππνζπλείδεηφ καο ε ζηέξεε θαη άζξαπζηε εθιεθηηθή ζπγγέλεηα, πνπ
ηελ έζξεςε αηψλσλ νκνηνγελήο παηδεία, φ,ηη θαη αλ νηθνδνκνχζακε ζηνλ νηθνλνκηθφ θαη ηνλ
πνιηηηθφ ρψξν, ζα ήηαλ πξφζθαηξνη ζπλδπαζκνί ζπκθεξφλησλ, πνπ ζπλερψο κεηαθηλνχληαη θαη
ελαιάζζνληαη. Γελ ζα νηθνδνκνχζακε επί ηεο πέηξαο, αιιά επί ηεο άκκνπ. Αλ ν άλζξσπνο, ν
Δπξσπαίνο δελ ήηαλ απηφο ηνλ νπνίνλ έπιαζε ν ΋κεξνο, ν Πσθξάηεο, ν Αξηζηνηέιεο, νη κεγάινη
Πησηθνί, ν Δπαγγειηζηήο Ησάλλεο, ν Ξαχινο, ν Απγνπζηίλνο, ν Descartes, ν Kant θαη ν Goethe, ν
Δπξσπαίνο άλζξσπνο πνπ ζπγθέξαζε κέζα ηνπ Αζήλα, Οψκε θαη Ηεξνπζαιήκ, φιν ην νηθνδφκεκα
ηεο Δλσκέλεο Δπξψπεο ζα ήηαλ έλαο πχξγνο ηεο Βαβέι, πνπ θάπνηα ψξα –φρη καθξηλή- ζα
θαηέξξεε κέζα ζηελ αζπλελλνεζία θαη ηελ ακνηβαία άξλεζε ησλ πξσηαξρηθψλ αμηψλ ηεο δσήο.

Γη’ απηφ λνκίδσ πσο θαηά ηε ινγηθή ηάμε –αληίζεηα κε φ,ηη έγηλε ζηελ ηζηνξία- ην νηθνδφκεκα
ηεο Δλσκέλεο Δπξψπεο έρεη ηα ζεκέιηά ηνπ ζηε ζηελή ζπγγέλεηα ησλ πνιηηηζκψλ καο, ζηελ θνηλή
πίζηε καο ζηηο ίδηεο απφιπηεο αμίεο.
Απάλσ ζε απηφ ην αζάιεπην βάζξν νηθνδνκείηαη, ζαλ κηα ηζηνξηθή αλαγθαηφηεηα ε πνιηηηθή
θαη ελ ζπλερεία ε νηθνλνκηθή ελνπνίεζε ηεο Δπξψπεο. Έηζη βιέπσ λα αξκφδεη ζε φια απηφ ην κέγα
έξγν, ην πξσηείν ζηνλ θνηλφ πνιηηηζκφ είθνζη αηψλσλ, πνπ έρεη θαη απηφο σο πξνεγνχκελν πέληε
αηψλσλ θνηλφ πνιηηηζκφ ηνπ ειιελνξσκατθνχ θφζκνπ.
Οίδα θνηλή απφ φπνπ αληινχλ δσή είλαη γηα ην δέληξν ηεο Δπξψπεο νη θνηλέο απφιπηεο αμίεο ηεο, ν
ειεχζεξνο άλζξσπνο, ε ειεχζεξε θνηλσλία, ε ειεχζεξε ζπλείδεζε, ε ειεχζεξε ζθέςε, ε
ειεχζεξε θαξδηά –ν Δπξσπαίνο άλζξσπνο, ν αθαηαπφλεηνο δεηεηήο ηεο αιήζεηαο θαη ηνπ σξαίνπ,
ν ερζξφο ηεο ζηαηηθφηεηαο, ν δπλακηθφο νδνηπφξνο πξνο λένπο θφζκνπο. Οίδα θνηλή απφ ηεο επνρή
ηνπ Νκήξνπ, ηνπ Πσθξάηε, ηνπ Αξίζηαξρνπ, ηνπ Αξρηκήδε, σο ην πιήζνο ησλ κεγάισλ
Δπξσπαίσλ δεκηνπξγψλ θαη ησλ εξψσλ ηνπ πλεχκαηνο φισλ ησλ αηψλσλ, σο ηηο κέξεο καο, ξίδα
θνηλή, γεκάηε κε ρπκνχο είλαη ε ξίδα ηεο Δπξψπεο. Κία γιψζζα είλαη νη πνιιέο καο δηάιεθηνη, κία
είλαη ε κνξθή ηεο ινγηθήο καο, κία είλαη ε κεηαθπζηθή καο πίζηε. Θάζε θχιιν έρεη άιιε φςε, άιιε
θιίζε θάζε θιψλνο, αιιά ε ξίδα είλαη κία, ε ίδηα ηξεηο ρηιηάδεο ρξφληα».
Θσλζηαληίλνο Σζάηζνο
Α΢ΘΖ΢ΔΗ΢
2.άξηηνο, ξίδα, αζηέξη: Λα γξάςεηε δχν πξνηάζεηο γηα θαζεκηά απφ ηηο παξαπάλσ ιέμεηο, κε
δηαθνξεηηθή φκσο ζεκαζία ηεο ιέμεο απηήο ζηελ θάζε πξφηαζε,
3.Λα ζρνιηάζεηε ηε ζπλεθηηθφηεηα θαη ηε ζπλνρή ησλ Β θαη Γ παξαγξάθσλ ηνπ θεηκέλνπ,
4.«Ρν ππφβαζξν, ην πξψην ζηξψκα… πξσηαξρηθψλ αμηψλ ηεο δσήο»: Λα αλαγλσξίζεηε
επηρεηξήκαηα θαη ηεθκήξηα ζηελ παξάγξαθν Ε. Πηα επηρεηξήκαηα λα παξνπζηάζεηε αλαιπηηθά ηνπο
ζπιινγηζκνχο,
5.Ξνην εθθξαζηηθφ κέζν ρξεζηκνπνηεί ζηελ ηειεπηαία παξάγξαθν ν Θ. Ρζάηζνο θαη ηη επηηπγράλεη
κ’ απηφ;, 6.Πε ηη ζπλίζηαηαη ε θξίζε πνπ δηέξρεηαη ζήκεξα ε Δπξψπε; Ξνηα ιχζε πξνηείλεη ν
ζπγγξαθέαο;, 7.Ξνηα κπνξεί λα είλαη ε πξνζθνξά ηεο Διιάδαο ζηελ Δπξψπε θαη ηνλ θφζκν
ζήκεξα; ΢πνζέζηε φηη γξάθεηε άξζξν ζε θηινινγηθφ πεξηνδηθφ ζρεηηθφ κε ην παξαπάλσ ζέκα.
Δζληθή ζπλείδεζε
΋ηαλ κηινχκε ζήκεξα γηα ειιεληθή παξάδνζε, βάδνπκε ζην λνπ κηα πλεπκαηηθή θαη εζηθή εμέιημε
καθξφζπξηε θαη πνιππνίθηιε, κε πιήζνο δηαθιαδψζεηο πνπ κπιέθνληαη αλακεηαμχ ηνπο θαη ζπρλά
αληηζηξαηεχνληαη ε κηα ζηελ άιιε, κα δεκηνπξγνχλ σζηφζν έλα εληαίν ζχλνιν, κε ζαπκαζηφ
πινχην κνξθψλ. Φησρφο ινηπφλ καο θαίλεηαη ν δήινο ησλ δηαλνεηψλ πνπ παζρίδνπλ λα
πεξηνξίζνπλ ηελ παξάδνζή καο ζ’ έλα κηθξφ δηάζηεκα ρξφλνπ, έμαθλα ζηηο ηξεηο γεληέο ηνπ 5νπ
αηψλα π.Σ., φζν θαη αλ είλαη πεξίιακπξε θαη θαηαπιεθηηθή θαη κνλαδηθή ζηελ ηζηνξία ηνπ θφζκνπ ε
πλεπκαηηθή ζπγθνκηδή ηεο θιαζηθήο επνρήο. Φησρφο θαη άγνλνο, γηαηί ζηεξίδεηαη ζε κηα ζεσξεηηθή
αθαίξεζε, ζε κηα ζχιιεςε εξγαζηεξηαθή, αληίζεηε ζηε δσληαλή πξαγκαηηθφηεηα ηνπ ηφπνπ καο,
πνπ, εμφλ απφ ην πνιχδνμν θιαζηθφ ηδαληθφ, πεξηέρεη, ζηε κλήκε ηεο θαη ζηηο θιεξνλνκηθφηεηέο
ηεο, ην ζξχιν ηνπ Κεγαιέμαληξνπ, ην απέξαλην άλζηζκα ηνπ ειιεληζηηθνχ θφζκνπ, ηελ Νξζφδνμε
Δθθιεζία, ηα ρίιηα ρξφληα ηεο Βπδαληηλήο Απηνθξαηνξίαο θαη ηε κεγάιε ηεο ηέρλε, ηνλ θνηλνηηθφ
καο πνιηηηζκφ ηεο Ρνπξθνθξαηίαο, ηηο πεξηπέηεηεο ηεο Γηαζπνξάο, ηελ Θιεθηνπξηά, ηε δεκνηηθή
πνίεζε, ην Δηθνζηέλα, ην θαηλνχξην Θξάηνο κε ηνπο αγψλεο ηνπ θαη ηα παζήκαηά ηνπ, φια απηά
δεκέλα ην έλα κε ην άιιν ζ’ ελφηεηα νξγαληθή.

Κέζα ζε ηνχηε ηε δσληαλή, ηε δεζηή ελφηεηα ηεο ειιεληθήο παξάδνζεο δεη θαη ην θιαζηθφ ηδαληθφ
ζαλ έλα κέινο ηεο αλαπφζπαζην, πνπ ηελ επεξεάδεη αλέθαζελ θαη βαζχηαηα, κα θη επεξεάδεηαη
νινέλα απ’ απηήλ. Ζ πξνζπάζεηα λα ρσξηζηεί ην ηδαληθφ ηνχην απφ θάζε νξγαληθή ηνπ ζπλέρεηα, λ’
απνκνλσζεί θαη λα πςσζεί ζηε ζέζε δφγκαηνο πνπ λα κνλνπσιήζεη ην πλεχκα, αλαηξψληαο φιε
ηελ εμαίζηα πνηθηιία ησλ ειιεληθψλ κνξθψλ δσήο θαη δεκηνπξγίαο, έγηλε πνιιέο θνξέο θαη κε
δηάθνξεο πξνθάζεηο απφ ηνπο ινγίνπο ηεο ρψξαο καο θαη πάληα θαηαζηάιαμε ζηα λεθξά βάιηα
ηνπ ζρνιαζηηθηζκνχ.
Γελ ζηακαηά φκσο ζηελ ηδηαίηεξε παξάδνζή καο, φζν θη αλ είλαη ε παξάδνζε απηή
πνιπζχλζεηε θαη πιαηχρσξε, ε ζεκεξηλή ζπλείδεζε ηνπ Διιεληζκνχ. Παλ κέιε ηνπ ιανχ απηνχ,
αλήθνπκε ζηελ Δπξψπε γεσγξαθηθά, νηθνλνκηθά, θνηλσληθά, πνιηηηθά, ζπκκεηέρνπκε ζηε δσή ηεο,
πάζρνπκε καδί ηεο, ραλφκαζηε καδί ηεο θαη ζσδφκαζηε, αλ ασδφκαζηε, πάιη καδί ηεο. ΋ια ηαχηα,
ζήκεξα δελ ρξεηάδνληαη βέβαηα παξαπνκπέο γηα λα ην απνδείμεη θαλείο. Αιιά θη ε πλεπκαηηθή καο
αιιειεμάξηεζε κε ηε Γχζε είλαη κηα αηξάληαρηε πξαγκαηηθφηεηα ηεο χπαξμήο καο, απφ ηα βάζε
θηφιαο ησλ Κέζσλ Σξφλσλ, πξαγκαηηθφηεηα πνπ εδξαηψζεθε θαηά πξψην ιφγν αθξηβψο ζην
ηεξάζηην γφεηξν ηνπ θιαζηθνχ ηδαληθνχ. Ζ Δπξψπε νιάθεξε, κε ηα βηβιία ηεο, ηηο ηδέεο ηεο, ηα
ζχκβνιά ηεο, είλαη θνκκάηη ηνπ ζεκεξηλνχ εαπηνχ καο, θαζψο θαη ηα αξραία γξάκκαηα, ην
ξσκαηθφ δίθαην θη φ,ηη άιιν ζπληέιεζε ζην λα γίλνπκε απηφ πνπ είκαζηε. Δίλαη θάηη πνπ καο
έπιαζε θαη πξνζέηη είκαζηε θη εκείο, κ’ φζεο δπλάκεηο έρνπκε, θάηη πνπ ηελ πιάζεη απηήλ, έλα
κηθξφ κα δσληαλφ κφξην ηεο δηθήο ηεο δσήο.
Νχηε, σζηφζν, θαη ζην ζεκείν απηφ ζψλεηαη ε λεψηεξε ειιεληθφηεηά καο, γηαηί φζν βαζηά θαη
ζθηρηά θη αλ αλήθνπκε ζηελ Δπξψπε, ππάξρεη πάληα κηα πιεπξά ηνπ εαπηνχ καο πνπ αθνπκπά
ζηελ Αλαηνιή, κηα πιεπξά πνπ νη παιαηφηεξνί καο, κε ηελ θάπνηα λενπινπηηθή μηπαζηά πνπ
ραξαθηεξίδεη ζπλήζσο ηηο θαηλνχξηεο θνηλσλίεο, ληξεπφηαλε λα ηε θαλεξψζνπλ, αιιά πνπ εκείο,
σξηκφηεξνη θαη πην ζίγνπξνη ζηα πφδηα καο, ηε ληψζνπκε ζαλ έλα πινπηηζκφ ηεο δσήο καο θαη δελ
ζέινπκε λα ηε ράζνπκε. Ππλελλννχκαζηε κε ην Γάιιν, φκσο ζπλελλννχκαζηε θαη κε ηνλ Αξκέλε
θαη κε ηνλ Άξαβα. Ενχκε ζην ξπζκφ ηεο δπηηθήο δσήο, είκαζηε κέξνο ηεο Δπξψπεο, φκσο δελ
ππάξρεη ακθηβνιία πσο ε πνιπζχλζεηε ηδηνζπγθξαζία καο αλήθεη ηαπηφρξνλα θαη ζε θάπνηαλ
Αλαηνιή, πνπ δελ είλαη σζηφζν ε κεγάιε Αζία, αιιά κηα Αλαηνιή πην θνληηλή, ήκεξε θαη νηθεία.
Δίλαη ν γεσγξαθηθφο ρψξνο πνπ νη παιαηφηεξνη θαζφξηζαλ σο ηελ «θαζ’ εκάο Αλαηνιή», ρψξνο
πνπ θιείλεη κέζα ηνπ ηε Βαιθαληθή, ηε Καχξε Θάιαζζα, ηε Κηθξαζία σο ηνλ Θαχθαζν θη σο ηε
Κεζνπνηακία θαη νιφθιεξε ηελ Αλαηνιηθή Κεζφγεην κε ηνπο ηφπνπο πνπ απιψλνληαη ζηηο
αθξνγηαιηέο ηεο. Θαη ηνχηνο ν θφζκνο πεξηέρεηαη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα ηεο δσήο καο θαη ζα ήηαλ
αζπιιφγηζηνο απηναθξσηεξηαζκφο θαη ζηέλεκα ησλ νξηδφλησλ καο ην λα ζειήζνπκε λα
εμνπδεηεξψζνπκε ηα ζηνηρεία ηνπ πλεπκαηηθνχ εαπηνχ καο πνπ βξίζθνληαη ζ’ επαθή θη
αληαπφθξηζε καδί ηνπ.
Κα θη χζηεξα απ’ φιελ απηήλ ηε δηαδξνκή πνπ θάκακε κε ιηγνζηέο θξάζεηο ζην ρψξν θαη ζην
ρξφλν, κεγάιε ζα ήηαλ ε αθέιεηά καο αλ λνκίδακε φηη ραξάμακε ηα ηειεησηηθά φξηα ηεο
ειιεληθφηεηαο, φηη βξήθακε ηάρα ην βαζηθφ δφγκα πνπ δελ κπνξεί λα ην παξαβεί ε πλεπκαηηθή
δσή ηεο Διιάδαο δίρσο λ’ αλαηξέζεη ηνλ εαπηφ ηεο. Γηαηί ν Διιεληζκφο δεη, άξα αιιάδεη νινέλα
ζχζηαζε θαη κνξθή, αλαλεψλεηαη, αλαπξνζαξκφδεηαη ζε θαηλνχξηεο πεξηζηάζεηο, αθνκνηψλεη
θαηλνχξηεο επηδξάζεηο, αλαθαιχπηεη δξφκνπο πνπ δελ πεξίκελε, θηηάλεη έξγα πξσηφηππα,
δηακνξθψλεη αληηπξνζσπεπηηθνχο ηχπνπο αιιηψηηθνπο απφ εθείλνπο πνπ ήμεξε. Γελ ππάξρεη
ινηπφλ, νχηε ζα ππάξμεη, φζν ν Διιεληζκφο είλαη δσληαλφο, ζχζηεκα θαλφλσλ πνπ λα ξπζκίδεη
νξηζηηθά πφηε έλα έξγν είλαη ειιεληθφ θαη πφηε δελ είλαη. Ν κφλνο θαλφλαο ηεο ειιεληθφηεηαο πνπ
ζεθψλεη ε δηθή κνπ ηνπιάρηζην ζπλείδεζε είλαη ηνχηνο: Διιεληθφ είλαη θάζε έξγν πνπ βγαίλεη κε
εηιηθξίλεηα απφ ηε δσή, ηελ θαξδηά θαη ηε ζθέςε ησλ αλζξψπσλ ηνπ έζλνπο καο.

Ππιινγηζηείηε ηψξα, ζ’ απηά ηα δηαθφζηα πεξίπνπ ρξφληα πνπ απνηεινχλ ηελ θαζαπηφ
λενειιεληθή ηζηνξία, απφ ην μχπλεκα ηνπ γέλνπο πνπ ζεκεηψζεθε ζηα κηζά ηνπ 18νπ αηψλα θαη
δψζε, πνηνη δηαιερηνί άλζξσπνη εθπξνζψπεζαλ πην έληνλα θαη πην παξαζηαηηθά ηελ πλεπκαηηθή
θαη εζηθή καο δσή. Ν Οήγαο Φεξαίνο, ν Θνξαήο, ν Καθξπγηάλλεο, ν Πνισκφο, ν Θάιβνο, ν
Τπράξεο, ν Ξαπαδηακάληεο, ν Ξαιακάο, ν Θαβάθεο, ν Πηθειηαλφο. Ρη πνηθηιία ζηηο ηδηνζπγθξαζίεο,
ζηηο λννηξνπίεο, ζηηο ηάζεηο, ζηνπο ηξφπνπο ηεο έθθξαζεο! Ξνηθηιία κάιηζηα πνπ κπνξεί, ζην
πξψην θνίηαγκα, λα είλαη θαη θάπσο αλεζπρεηηθή θαη λα θάλεη ηνπο βηαζηηθνχο παξαηεξεηέο λ’
αλαξσηηνχληαη αλ ππάξρεη ηίπνηα θνηλφ αλάκεζα ζηηο ηφζν δηαθνξεηηθέο απηέο κνξθέο. Θαη,
σζηφζν, ην θάηη ην θνηλφ, πνπ πξαγκαηψλεη αλάκεζά ηνπο ηελ ελφηεηα, ην ληψζνπκε
αλακθηζβήηεηα. Δίλαη ν αέξαο, ν ηφλνο, ε πθή, ε ςπρή ηνπ Λενειιεληζκνχ. Δίλαη ν
Λενειιεληζκφο, φρη δφγκα, ζχζηεκα, δηδαζθαιία, ζρνιή, λφκνο απαξάβαηνο, αιιά ίζηα-ίζηα δσή,
θίλεζε, αληίθαζε, αλαδήηεζε, ηαμίδη, ζάιαζζα αλνηρηή…
Γ.Θενηνθάο, Πλεπκαηηθή πνξεία, εθδ. Βηβιηνπσιείνλ ηεο Δζηίαο, Αζήλα 1994, ζει.48-
5 1.
Α΢ΘΖ΢ΔΗ΢
2.Ξνηα γλσξίζκαηα ηνπ θεηκέλνπ καο επηηξέπνπλ ή καο εκπνδίδνπλ λα ην εληάμνπκε ζην
γξακκαηεηαθφ είδνο ηεο πξαγκαηείαο, ηνπ άξζξνπ ή ηνπ δνθηκίνπ;,
3.Ξνηα απνηειέζκαηα έρεη ε ρξήζε ηνπ α’ πιεζπληηθνχ πξνζψπνπ ζηελ επηθνηλσλία ηνπ
ζπγγξαθέα κε ηνλ αλαγλψζηε θαη ζηελ αλάπηπμε ηνπ ζέκαηνο;,
4.Ξνηεο, θαηά ηε γλψκε ζαο, είλαη νη ιεηηνπξγίεο ηνπ ζρήκαηνο ηεο απνζηψπεζεο πνπ
ρξεζηκνπνηείηαη ζηελ ηειεπηαία πεξίνδν ηνπ θεηκέλνπ;,
5.Πε πνηα «ζεσξεηηθή αθαίξεζε» αλαθέξεηαη ν ζπγγξαθέαο ζηελ πξψηε παξάγξαθν ηνπ
θεηκέλνπ θαη πνηεο είλαη, θαηά ηε γλψκε ηνπ, νη επηπηψζεηο απηήο ηεο αθαίξεζεο;,
6.Ππλψλπκα ζηηο ππνγξακκηζκέλεο ιέμεηο,
7.Λα γξάςεηε πέληε ζχλζεηα επίζεηα κε ην ίδην β’ ζπλζεηηθφ ηεο ιέμεο πνιχδνμν,
8.Ξνηα είλαη ε εηπκνινγηθή πξνέιεπζε ησλ ιέμεσλ ζπκκεηέρνπκε, ζπλελλννχκαζηε,
αζπιιφγηζηνο, αθνκνηψλεη, απαξάβαηνο;, 9.Ξφζν απαξαίηεηε θξίλεηε ηελ θαιιηέξγεηα ηεο εζληθήο
ζπλείδεζεο ζηελ επνρή καο θαη πψο, θαηά ηε γλψκε ζαο, κπνξεί απηή ε ζπλείδεζε λα ζπκβαδίζεη
κε ην πλεχκα ηεο δηεζλνπνίεζεο; ΢πνζέζηε φηη αλαπηχζζεηε ηηο απφςεηο ζαο (500-600 ιέμεηο) ζε
νκηιία πνπ εθθσλείηε ζε κηα εθδήισζε ηνπ πνιηηηζηηθνχ ζπιιφγνπ ηεο πεξηνρήο ζαο.
Σν Κνπζείν ηεο Δπξψπεο
Θαηά πξψην ιφγν, φηαλ βιέπσ δεθάδεο δεκφζηα πξφζσπα ηεο επξσπατθήο πνιηηηθήο, πνπ ζε
θξίζηκεο ζηηγκέο ηεο πξφζθαηεο επξσπατθήο ηζηνξίαο έρνπλ ιάκςεη κε ηελ απνπζία, ηελ
αδξάλεηα θαη ηνλ θνκθνξκηζκφ ηνπο, λα ζπζπεηξψλνληαη ζε δήζελ κε θπβεξλεηηθή
πξσηνβνπιία, δηαηζζάλνκαη αθεχθησο φηη θάηη καγεηξεχνπλ θαη θάηη θξχβνπλ. Ζ «ηδησηηθή
πξσηνβνπιία πνιηηψλ» ηεο Δπξψπεο, φπσο νη Helmut Kohl, Jacques Delors, Daniel Cohn-Bendit
θ.ά, είλαη βαζχηαηα ππνθξηηηθή θαη παξαπιαλεηηθή θαη κφλνλ ιφγσ ηεο κνξθήο κε ηελ νπνία
παξνπζηάδεηαη. Θα κπνξνχζαλ άγλσζηα άηνκα λα ιάβνπλ ηδησηηθή πξσηνβνπιία, αιι’ φρη δεκφζηνη
άλδξεο θαη γπλαίθεο ηέηνηνπ βαζκνχ. Απηφ ζα κπνξνχζε λα ζηνηρεηνζεηήζεη εμαπάηεζε ηεο
επξσπατθήο θνηλήο γλψκεο: εάλ φρη ην έγθιεκα ζπληειεζζέλ, ηνπιάρηζηνλ πξάμε
πξνπαξαζθεπαζηηθή, ηεο νπνίαο ε ρξεζηκφηεηα ζα εθηηκεζεί φηαλ ε Δπξσπατθή Έλσζε θιεζεί ζην
κέιινλ λα επηρνξεγήζεη πξφζζεηα κε επξσπατθφ δεκφζην ρξήκα ηε θαηλνκεληθά «ηδησηηθή
πξσηνβνπιία».

Θαηά δεχηεξν ιφγν, δελ ακθηζβεηείηαη ην φηη ν νηνζδήπνηε έρεη αλζξψπηλν θαη δεκνθξαηηθφ
δηθαίσκα λα θαληάδεηαη ηελ Δπξψπε φπσο ηνλ βνιεχεη είηε ζηνλ ρψξν είηε ζηνλ ρξφλν θαη
δξαγνπκάλνο επί ηνπ ζέκαηνο απηνχ, φπσο θαη επί νηνπδήπνηε, δελ επζηαζεί. ΋κσο, απφ ηα
ζηνηρεία πνπ θάζε θνξά απνθιείνληαη θαλεξψλεηαη ν κχρηνο ραξαθηήξαο ηνπ εθάζηνηε
εγρεηξήκαηνο. Πχκθσλα κε ηα κάηηα ηεο ζεκεξηλήο αζπφλδπιεο θαη πδξαξγπξηθήο επξσπατθήο
πνιηηηθήο, ην επξσπατθφ φξακα ηνπ 19νπ αηψλα θαη ησλ αξρψλ ηνπ 20νπ αηψλα, απφ ηνλ Victor
Hugo έσο ηνλ Paul Valery, είλαη κελ ξσκαιέν θαη παξαδεηγκαηηθφ, αιιά δελ πξέπεη πιένλ λα
ιακβάλεηαη ππ’ φςηλ ζηα ζνβαξά, θαζ’ φηη αζεξάπεπηα «ειιελνξσκαηθφ». Πχκθσλα κε ηηο
ππνηηζέκελεο «λέεο αλάγθεο», πνπ νπδείο είλαη ζε ζέζε λα νξίζεη, ε Δπξψπε ζα πξέπεη λα θιείζεη
ηα κάηηα πξνο φ,ηη είλαη παιαηφ, αξρατθφ θαη μεπεξαζκέλν (δειαδή ειιελνξσκαηθφ) θαη λα ηα
αλνίμεη πξνο φ,ηη είλαη πνιιά ππνζρφκελν γηα ην κέιινλ (δειαδή άιινπο πνιηηηζκνχο ηεο
Κεζνγείνπ, ηεο Κέζεο Αλαηνιήο θαη ηεο Αζίαο). Ξξψηνο δηδάμαο ζηελ ηέρλε ηεο καγεηξηθήο ηεο
ηζηνξίαο απεδείρζε πξν δεθαεηίαο ν επηζηήζηνο θίινο ηνπ Jacques Delors γάιινο ηζηνξηθφο Jean-
Baptiste Duroselle. Απηφο θαζηέξσζε, κε θνηλνηηθή επηρνξήγεζε, σο έλαξμε ηεο επξσπαηθήο
ηζηνξίαο ηελ επνρή ηνπ Θαξινκάγλνπ. Απηφο επίζεο επέβαιε ηελ άπνςε φηη ηζηνξία δελ είλαη νη
ηδέεο, ε παηδεία, ην πλεχκα θαη νη ηέρλεο, αιι’ απιψο θαη κφλνλ ηα πιηθά κλεκεία.
Ρα αξραία επηθά δεκηνπξγήκαηα, ε Αληηγφλε θαη νη ηξαγσδίεο, ε θηινζνθία, ηα καζεκαηηθά θαη ε

γεσκεηξία, νη πνιηηηθέο ζεσξίεο, νη πιαησληθνί δηάινγνη, ν Ξπζαγφξαο θαη ν Ζξάθιεηηνο, ε
ακθηβνιία θαη ε πίζηε, ην γλψζη ζαπηφλ θαη ην κεδέλ άγαλ ζεσξνχληαη απηνκάησο εθηφο
ζέκαηνο, ψζηε λα κπνξεί ε ζχγρξνλε Δπξψπε λα θιείλεη ην κάηη κε λφεκα θαη ζπγθαηάβαζε ζηελ
άμεζηε ηνπξθηθή ζηξαηνθξαηία θαη ζηνλ γεηηνληθφ ηζιακηθφ νινθιεξσηηζκφ. Ν ίδηνο ν Duroselle
εηζεγήζεθε ηφηε φηη ε έλλνηα «επξσπατθή ηαπηφηεηα» είλαη ελνριεηηθή, εθ’ φζνλ δελ ππάξρεη κία
επξσπατθή παηδεία, αιιά πνιιέο. Θαηά ζπλέπεηα, ζπλεπέξαλε ν γάιινο ζνθφο, εθ’ φζνλ ε Δπξψπε
εληνπίδεηαη ζηα πιηθά κλεκεία θαη φρη ζην πλεχκα θαη ζηελ παηδεία, κπνξεί λα ειίζζεηαη ζήκεξα
θαηά ην δνθνχλ θαη θαηά ην λνκηδφκελν ζπκθέξνλ ηεο πξνο πάζα θαηεχζπλζε. Ν ηζηνξηθφο ηνπ
κέιινληνο ζα καο πιεξνθνξήζεη έηζη φηη ν Hitler ήηαλ Νχλλνο θαη φρη Δπξσπαίνο, φηη ν
θνκκνπληζκφο αζηαηηθφ θαη φρη επξσπατθφ δεκηνχξγεκα, φηη νη ζηξαηνθξάηνξεο ηεο Άγθπξαο είλαη
αμηφπηζηνη θαη θεξέγγπνη ζπλνκηιεηέο ηεο Δπξψπεο, φηη νη Οψζνη είλαη αλαμηφπηζηνη θαζ’ φηη
απφγνλνη ηαηαξν-κνγγφισλ θαηαθηεηψλ, φηη ην ηδαληθφ ηεο Δπξψπεο εμέθξαζαλ ζηνλ 20ν αηψλα
νη κνπζνπικάλνη θνληακεληαιηζηέο ηνπ Θνζζπθνπεδίνπ θαη ηεο Ρζεηζελίαο. Απηή ε ξεπζηή,
αζηαζήο θαη πδξαξγπξηθή αληίιεςε πεξί Δπξψπεο πξνπαγαλδίδεηαη ζήκεξα ζηα ζνβαξά θαη
απξνθάιππηα απφ ηε Πρνιή ησλ απηναλαθεξπγκέλσλ «λέσλ θηινζφθσλ», φπσο νη Andre
Gluksman, Bernard Henri Levy, Alain Finkelkraut, ζηελ νπνία έρεη ζπεχζεη λα δειψζεη ζπκκεηνρή
θαη ν ηέσο εξπζξφο θαη λπλ πξάζηλνο Daniel Cohn-Bendit.
΋πσο θαη λα έρεη ην πξάγκα, θάζε πνιηηηζκφο έρεη ηελ απζφξκεηε θαη θαηαλνεηή ηάζε λα
νηθεηνπνηείηαη άιινπο κε ηνπο νπνίνπο γεηηληάδεη είηε ζηνλ ρψξν, είηε ζηνλ ρξφλν. ΋πνπ έρεη
ζπληειεζηεί κείμε πνιηηηζκψλ, ην πξφβιεκα ηνπ νξηζκνχ νμχλεηαη φρη γηα ηα ζηνηρεία πνπ
απνξξίπηεη ε κία ή ε άιιε πιεπξά, αιιά γηα ηα ζηνρεία πνπ δηεθδηθνχλ θαη νη δχν. Γηα πξψηε θνξά
ζήκεξα επηρεηξείηαη λα νξηζηεί έλαο πνιηηηζκφο κε ηφζν ξηδηθή απηναπφξξηςε ηκήκαηνο ηζηνξίαο
θαη παηδείαο πνπ απφ αηψλεο νπδείο είρε πνηέ δηαλνεζεί λα ηνπ ακθηζβεηήζεη. Θα κπνξνχζε ε
Δπξψπε λ’ αλνηρηεί πξνο ηελ Ρνπξθία, ηελ αλαηνιηθή Κεζφγεην θαη ηηο αξαβηθέο ρψξεο, ρσξίο λ’
απαξλείηαη ηελ πνιηηηζκηθή ηδηαηηεξφηεηα ηνπ παξειζφληνο θαη ηνπ παξφληνο ηεο, εάλ ην άλνηγκα
ην ελλννχζε ζσξεπηηθά. ΋κσο, αλη’ απηνχ, πξνηηκά ην άλνηγκα ζε ζπλζήθεο ρακειψλ
πξνδηαγξαθψλ θαη πνιηηηζηηθψλ εθπηψζεσλ: νξίδνληαο ρακειά ηνλ πήρπ, κπνξεί έηζη λ’ αγθαιηάδεη
ηελ Άπσ Αλαηνιή θαη ηελ Αθξηθή, αλάινγα κε ηηο ζηξαηεγηθέο θαη γεσπνιηηηθέο επηδηψμεηο ηεο.
Υζάλ ε επξσπατθή ηαπηφηεηα λα έρεη ζήκεξα εμειηρηεί ζε δηαθχβεπκα άγλσζηνπ πεξηερνκέλνπ.
Ππλαξπαζηηθή ε πνξεία ηεο γεξαηάο επείξνπ πξνο ηελ ελνπνίεζή ηεο: πνξεία πξνο ην άγλσζην.
Θψζηαο Βεξγφπνπινο, Ξνηνο θνβάηαη ηελ Δπξψπε, Λέα Πχλνξα, Αζήλα 2000, ζει.86-89.

Α΢ΘΖ΢ΔΗ΢

2.Ξέξα απφ ηελ επίθιεζε ζηε ινγηθή θαη ζην ζπλαίζζεκα, ν ζπγγξαθέαο ρξεζηκνπνηεί θαη ηελ
ηερληθή ηεο επίζεζεο ζην ήζνο ηνπ αληηπάινπ. Αθνχ εληνπίζεηε κέζα ζην θείκελν νξηζκέλεο
θξάζεηο πνπ επηβεβαηψλνπλ ηελ εθαξκνγή ηεο κεζφδνπ, λα θξίλεηε πφζν δηθαηνινγεκέλε θαη
ζεκηηή είλαη ε ρξήζε ηεο,
3.Κε παξαγσγηθή, επαγσγηθή ή αλαινγηθή ζπιινγηζηηθή πνξεία αλαπηχζζεη ν ζπγγξαθέαο ηηο
απφςεηο ηνπ;,
4.Πε πνηνπο βαζχηεξνπο ιφγνπο απνδίδεη ν ζπγγξαθέαο ηελ πξνζπάζεηα επαλαπξνζδηνξηζκνχ ηεο
επξσπατθήο ηαπηφηεηαο;,
5.Ξνηεο ελζηάζεηο δηαηππψλεη ν ζπγγξαθέαο γηα ηε ζχζηαζε θαη ηηο επηδηψμεηο ηεο «ηδησηηθήο
πξσηνβνπιίαο πνιηηψλ»;
6.Ππλψλπκα: ζπζπεηξψλνληαη, εμαπάηεζε, εγρεηξήκαηνο, ακθηβνιία, νηθεηνπνηείηαη,
7.Αληψλπκα: αδξάλεηα, θαηλνκεληθά, θεξέγγπνη, απξνθάιππηα, νμχλεηαη,
8.Λα απνδψζεηε ηηο ππνγξακκηζκέλεο ιέμεηο/θξάζεηο α. αθεχθησο, θαζ’ φηη, θαηά ην δνθνχλ κε
πην απιφ θαη νηθείν χθνο θαη β. θάηη καγεηξεχνπλ, ε Δπξψπε πξέπεη λα θιείζεη ηα
κάηηα…μεπεξαζκέλν κε πην επίζεκν ιφγν,
9.Δίλαη θαηά ηε γλψκε ζαο δπλαηή ε δηακφξθσζε κηαο θνηλήο επξσπατθήο ηαπηφηεηαο; Αλ φρη,
γηαηί; Αλ λαη, ζε πνηεο αξρέο πηζηεχεηε φηη πξέπεη λα ζηεξίδεηαη; ΢πνζέζηε φηη ην θείκελφ ζαο
απνηειεί άξζξν (400-500 ιέμεηο) πνπ ζα δεκνζηεπηεί ζηελ εθεκεξίδα ηνπ ζρνιείνπ ζαο.
Αλαδεηψληαο ηελ Δπξψπε
Ζ θπξίαξρε ηδενινγία ηνπ αγνξαίνπ επξσπατζκνχ «επηηάζζεη» λα πξνζεγγίδνπκε ηελ επξσπατθή

πνιηηηζκηθή ηαπηφηεηα είηε σο κία ππεξηζηνξηθή «νπζία» είηε σο κία γελεαινγία, αλαδεηψληαο ζην
παξειζφλ ηε δηθαίσζε ηνπ παξφληνο.
Θαη νη δχν απηέο πξνζεγγίζεηο απνθξχπηνπλ ηηο εγγελείο αληηθάζεηο θαη αληηλνκίεο ηεο
επξσπατθήο ηαπηφηεηαο θαη πνιηηηθήο θνπιηνχξαο θαη ηε δηαξθή ηζηνξηθή ηνπο αλαθαηαζθεπή,
αθνχ ηηο παξνπζηάδνπλ σο εληαίεο θαη δηαρξνληθέο νληφηεηεο. Κε ηνλ ηξφπν απηφ απνζησπψληαη
νη ηξαπκαηηθέο εκπεηξίεο ησλ πνιεκηθψλ ζπγθξνχζεσλ, ησλ ζξεζθεπηηθψλ αληηπαξαζέζεσλ θαη
ησλ εζλνθαζάξζεσλ, πνπ δηαπεξλνχλ ηελ ηζηνξία ηεο επξσπατθήο επείξνπ θαη νξηνζεηνχλ ηε
ζπιινγηθή κλήκε ησλ επξσπατθψλ ιαψλ.
Απνζησπάηαη, φκσο, ηαπηφρξνλα, θαη ην θαζνξηζηηθφ ζηνηρείν ηεο γεσπνιηηηθήο ππνβάζκηζεο

ηεο Δπξψπεο, πνπ γίλεηαη θνηλή ζπλείδεζε κεηά ην Β’ Ξαγθφζκην Ξφιεκν θαη ηελ είζνδν ηεο
αλζξσπφηεηαο ζηελ ςπρξνπνιεκηθή επνρή. Ν β’ Ξαγθφζκηνο θαη ν Τπρξφο Ξφιεκνο είλαη ηα
γεγνλφηα πνπ ζπληζηνχλ ην ηζηνξηθφ πιαίζην κέζα ζην νπνίν γελλήζεθε θαη δηακνξθψζεθε ε
πνιηηηθή ζηξαηεγηθή ηεο νηθνλνκηθήο θαη πνιηηηθήο ζχγθιηζεο θαη ζπλεξγαζίαο ησλ επξσπατθψλ
θξαηψλ.
Ξαξάιιεια, κία ηέηνηα αληζηνξηθή θαη εμηδαληθεπηηθή ζεψξεζε ηεο Δπξψπεο απνζησπά ην
γεγνλφο φηη ε επξσπατθή πνιηηηθή θνπιηνχξα ζπληίζεηαη απφ δχν αληηζεηηθέο ηδενινγηθέο θαη
δηαλνεηηθέο παξαδφζεηο. Ν Γηαθσηηζκφο, ν πνιηηηθφο θηιειεπζεξηζκφο θαη ην ηδεψδεο ηεο
παλαλζξψπηλεο ρεηξαθέηεζεο, πνπ ζηεγάδνληαη ηδενηππηθά θάησ απφ ηνλ φξν «πνιηηηθφο
νξζνινγηζκφο», αλαζρέζεθαλ ηζηνξηθά απφ αληίξξνπα ηδενινγηθά θαη δηαλνεηηθά ζρήκαηα πνπ
πεξηγξάθνληαη κε ηνλ φξν «πνιηηηθφο αλνξζνινγηζκφο». Ξξφθεηηαη γηα έλα ηδενινγηθφ κφξθσκα,
πνπ εμαθηηλψλεηαη έσο ηε ζπληεξεηηθή αληεπαλάζηαζε ηνπ ηέινπο ηνπ 19νπ αηψλα θαη ην δεμηφ
νινθιεξσηηζκφ ηνπ Κεζνπνιέκνπ.

Νη εγγελείο απηέο αληηθάζεηο απνηεινχλ νξγαληθφ ζηνηρείν ηεο επξσπατθήο ηαπηφηεηαο θαη
θάζε απφπεηξα απνζηψπεζήο ηνπο έρεη πξνθαλή ηδενινγηθφ ραξαθηήξα. Έξρεηαη, δειαδή, λα
ζπγθαιχςεη έθδειεο ή ιαλζάλνπζεο ζρέζεηο εμνπζίαο[…]
Ζ αλάδεημε ησλ αληηζεηηθψλ ηδενινγηθψλ θαη δηαλνεηηθψλ παξαδφζεσλ ζεσξείηαη αλαγθαία

πξνυπφζεζε γηα ηε ζπιινγηθή απηνγλσζία ησλ επξσπατθψλ ιαψλ. Ππγρξφλσο, απνηειεί ηνλ
απαξαίηεην δηαλνεηηθφ εμνπιηζκφ γηα ηελ δεκηνπξγία ησλ φξσλ πνπ κπνξεί λα νδεγήζνπλ ζην
κεηαζρεκαηηζκφ ηεο Δπξσπατθήο Έλσζεο ζε κία παξεζληθή νκνζπνλδία, πνπ ζα ζεκειησζεί ζηελ
ηζνηηκία ησλ εηαίξσλ, ηελ ηδηφηεηα ηνπ πνιίηε, ηελ θνηλσληθή δεκνθξαηία θαη ηνλ πνιηηηθφ θαη
πνιηηηζκηθφ πινπξαιηζκφ, ππεξβαίλνληαο ηηο ηζηνξηθέο δηαθνξέο, ηε γεσγξαθηθή δηαθνξνπνίεζε,
ηηο εζλνπνιηηηζηηθέο ηδηνκνξθίεο θαη αλαηξψληαο ηε δηαθαηλφκελε πνιηηηθή επηινγή ηεο
ζηεγαλνπνίεζεο ησλ επξσπατθψλ ζπλφξσλ. Ν νπηνπηθφο ραξαθηήξαο ηνπ ζρεδίνπ απηνχ δελ αίξεη
ηελ αλαγθαηφηεηα ηνπ αγψλα γηα ηελ ηζηνξηθή ηνπ πξαγκάησζε.
Ζ απάληεζε ζηε δεκηνπξγία άςπρσλ θαη ηερλνθξαηηθψλ ππεξεζληθψλ νξγαληζκψλ θαη ζηελ
επηιεθηηθή παγθνζκηνπνίεζε δελ πξέπεη λα είλαη ε λνζηαιγηθή ππεξάζπηζε ηνπ εζληθν-
δεκνθξαηηθνχ κνληέινπ, πνπ απνηειεί θπγή ζην παξειζφλ, πνιηηηζκηθή παιηλδξφκεζε,
ππεξαλαπιήξσζε ηεο ηξαπκαηηθήο βίσζεο ηνπ παξφληνο. Απελαληίαο, ελδεδεηγκέλε απάληεζε
απνηειεί ν αγψλαο γηα ηελ πξαγκάησζε κηαο λέαο θνζκνπνιηηηθήο ηάμεο κε ξηδνζπαζηηθφ
πεξηερφκελν, πνπ ζα απνζπλδέζεη ηνπο ηζηνξηθά πξνζδηνξηζκέλνπο φξνπο ηνπ ηξηπηχρνπ «εζληθφ
θξάηνο-αληηπξνζσπεπηηθή δεκνθξαηία-ηδηφηεηα ηνπ πνιίηε» δίλνληαο νηθνπκεληθή δηάζηαζε ζηα
αλζξψπηλα δηθαηψκαηα θαη ζηελ πνιηηηθή, θνηλσληθή θαη πνιηηηζκηθή δεκνθξαηία.
Ζ «δαηκνλνπνίεζε ηνπ πιαλεηηθνχ» δελ νδεγεί παξά ζηε ξνκαληηθή εμηδαλίθεπζε ηνπ
ηνπηθνχ, ζηελ νληνινγηθνπνίεζε ησλ ηζηνξηθψλ ηδηνκνξθηψλ. Ζ θξηηηθή ζηνλ εξγαιεηνπνηεκέλν
θνζκνπνιηηηζκφ ηεο κεηακνληέξλαο θαηάζηαζεο δελ πξέπεη λα ζηξέθεηαη ελαληίνλ ηνπ
ξπζκηζηηθνχ ηδεψδνπο ηεο παλαλζξψπηλεο δηαθαηαλφεζεο θαη ρεηξαθέηεζεο, αιιά, αληίζεηα,
ελαληίνλ ηνπ αθεξεκέλνπ αλζξσπηζκνχ πνπ εμαπιψλεη ηηε εηεξφηεηεο θαη ζπγθαιχπηεη ζρέζεηο
πνιηηηθήο θαη πνιηηηζκηθήο ηεξαξρίαο.
Γ.Θφθθηλνο, Αλαδεηψληαο ηελ Δπξψπε, εθδ.Κεηαίρκην, Αζήλα 2000.
Α΢ΘΖ΢ΔΗ΢
2.Ξνηα λνεκαηηθή ζρέζε δηαπιέθεηαη κεηαμχ ηεο δεχηεξεο, ηεο ηξίηεο θαη ηεο ηέηαξηεο
παξαγξάθνπ ηνπ θεηκέλνπ θαη κε πνηεο δηαξζξσηηθέο ιέμεηο αηζζεηνπνηείηαη;,
3.Κε πνηα κέζνδν γίλεηαη ε αλάπηπμε ηεο 6εο παξαγξάθνχ θαη κε πνηα ηεο 7εο;,
4.Ξνηεο ηδενινγηθέο θαη δηαλνεηηθέο παξαδφζεηο ζπλέβαιαλ, ζχκθσλα κε ην ζπγγξαθέα, ζηε
δηακφξθσζε ηεο επξσπαηθήο πνιηηηθήο θνπιηνχξαο;,
5.Ξνην φξακα πξεζβεχεη ν ζπγγξαθέαο γηα ηελ εμέιημε ηεο Δπξσπαηθήο Έλσζεο θαη πφζν εθηθηή
είλαη, θαηά ηε γλψκε ηνπ, ε πινπνίεζή ηνπ;,
6.Ξνηα ζηάζε απέλαληη ζηε παγθνζκηνπνίεζε απνξξίπηεη ν ζπγγξαθέαο θαη γηαηί;,
7.Ππλψλπκα ζηηο ππνγξακκηζκέλεο ιέμεηο θαη αληψλπκα ζηηο καπξηζκέλεο,

8.Λα ζπκπιεξψζεηε ηα θελά κε ηα θαηάιιεια ζχλζεηα ηνπ ξήκαηνο ηάζζσ:
α……………………………………………έλα εηζαγσγηθφ ζεκείσκα ζε θάζε άξζξν ηνπ
β……………………………………………κία επηζηνιή
γ……………………………………………ηζρπξά επηρεηξήκαηα
δ…………………………………………..ην έξγν ηνπ ζηα αξηζηνπξγήκαηα ηεο επνρήο
ε…………………………………………..ηνλ ερζξφ κεηά απφ πνιπήκεξε κάρε
ζη………………………………………….έλαλ ππάιιειν απφ κηα ππεξεζία ζε κηα άιιε
9.Νη ιαλζάλνπζεο ζρέζεηο εμνπζίαο είλαη απηέο πνπ: α. παξνπζηάδνπλ αληηθάζεηο, β. δελ
εθδειψλνληαη θαλεξά ή γ. είλαη άζηνρεο, εζθαικέλεο;
10.Πε πνηεο αξρέο πηζηεχεηε φηη πξέπεη λα ζηεξίδεηαη ε ελνπνίεζε ησλ επξσπατθψλ θξαηψλ, ψζηε
λα απνβεί σθέιηκε θαη γηα ηα ίδηα θαη γηα φιν ηνλ θφζκν; Αλαπηχμηε ηηο απφςεηο ζαο ζε άξζξν
(500-600 ιέμεηο) πνπ ζα δεκνζηεχζεηε ζηελ εθεκεξίδα ηνπ ζρνιείνπ ζαο.
Παηξησηηζκφο είλαη ε έκπξαθηε αθνζίσζε θαη αγάπε θάπνηνπ γηα ηελ παηξίδα ηνπ θαη
φ,ηη ζπλδέεηαη κ’ απηήλ, φ,ηη απηή αληαλαθιά.
Δζληζκφο είλαη ε ζπλείδεζε φηη αλήθεη θαλείο ζ’ έλα ζπγθεθξηκέλν έζλνο θαη ην
παηξησηηθφ αίζζεκα πνπ πξνθχπηεη απ’ απηήλ. ΢πλψλπκν ησλ φξσλ «εζληθή ζπλείδεζε»
θαη «θηινπαηξία».
Δζληθηζκφο είλαη ε παζνινγηθή πξνζήισζε ζην έζλνο θαη ζηα εζληθά ηδεψδε θαη φηαλ
αθφκε απηά πξαγκαηψλνληαη ζε βάξνο άιισλ ιαψλ. Υσξίδεη ηα έζλε ζε αλψηεξα θαη
θαηψηεξα θαη δειψλεη ηηο επεθηαηηθέο πξνζέζεηο κε ηε ζθπξειάηεζε ελσηηθνχ πλεχκαηνο
ζηα κέιε ηνπ έζλνπο.
Γηεζληζκφο είλαη ε ζεσξία ζχκθσλα κε ηελ νπνία πξέπεη λα επηδηψθεηαη ε ζχζθημε ησλ ζρέζεσλ
κεηαμχ ησλ ιαψλ θαη ησλ εζλψλ θαη ε θαηάξγεζε ησλ επηκέξνπο εζληθψλ ζπκθεξφλησλ.

Αλζξσπηζκφο είλαη ην ηζηνξηθά κεηαβαιιφκελν ζχζηεκα αληηιήςεσλ πνπ

παξαδέρεηαη ηελ αμία ηνπ αλζξψπνπ σο πξνζσπηθφηεηαο, ην δηθαίσκά ηνπ γηα ειεπζεξία,
εηξήλε, θνηλσληθή ηζφηεηα, δηθαηνζχλε, εξγαζία, κφξθσζε. Πεξηθιείεη ηελ πξνζπάζεηα γηα
ηελ θαηάξγεζε ησλ θπιεηηθψλ δηαθξίζεσλ, ηεο εθκεηάιιεπζεο ηνπ αλζξψπνπ απφ
άλζξσπν θαη ηελ θαηνρχξσζε ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ. Θαηά ηνλ Αιέμαλδξν
Γεικνχδν ζεκαίλεη ην «λα πιάζνπκε αλζξψπνπο κε γεξφ θαη θαζαξφ ζηνραζηηθφ λνπ, κε
δπλαηή ζέιεζε θαη ζεβαζκφ θαη αγάπε γηα ηνπο ζπλαλζξψπνπο καο».
Σξφπνη-πξνυπνζέζεηο γηα θαιιηέξγεηα ηνπ παηξησηηζκνχ:

-Δπαθή ησλ κειψλ ηεο νηθνγέλεηαο κε ηελ παξάδνζε, ηήξεζε εζψλ θαη εζίκσλ κέζα ζην ίδην ην ζπίηη,
-θιίκα νπζηαζηηθνχ δηαιφγνπ θαη γλήζηαο επηθνηλσλίαο, ψζηε λα κεηαιακπαδεχνπλ θαηάιιεια νη γνλείο
ζηα παηδηά ηνπο πςειέο αμίεο θαη αξεηέο φπσο ηελ θηινπαηξία, -πξνζπάζεηεο ηφζν απφ ηνπο κεγάινπο
φζν θαη απφ ηνπο λένπο γηα πεξηνξηζκφ ηνπ ράζκαηνο ησλ γελεψλ, ψζηε νη λεφηεξνη λα κελ
ακθηζβεηνχλ ζηέξεεο δηαρξνληθέο αμίεο φπσο ε παηξίδα, -νπζηαζηηθή δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο ηεο
ηζηνξίαο, ψζηε λ’ αλαπηπρζεί ην πγηέο εζληθφ θξφλεκα, θαζψο νη λένη ζα εθηηκήζνπλ ηνπο πνιινχο,
πνηθίινπο θαη αηκαηεξνχο αγψλεο ηνπ παξειζφληνο, -πξαγκαηνπνίεζε πνιηηηζηηθψλ εθδειψζεσλ ζηα
ζρνιεία κε ζέκαηα ζρεηηθά κε ηελ παξάδνζε θαη ηηο αμίεο ηνπ αξραηνειιεληθνχ πνιηηηζκνχ, -
νξγαλσκέλε πξνζπάζεηα θαηαπνιέκεζεο ηεο ιεμηπελίαο θαη νπζηαζηηθή δηδαζθαιία ηεο πινχζηαο θαη
κνλαδηθήο γιψζζαο καο πνπ ζα καο θάλεη εζληθά ππεξήθαλνπο αλζξψπνπο κε εζληθή απηνγλσζία θαη
γλήζην παηξησηηζκφ, -αλαβάζκηζε ηνπ λνήκαηνο ηνπ ενξηαζκνχ ησλ εζληθψλ επεηείσλ θαη ενξηψλ,
δηείζδπζε ζηε βαζχηεξε ζεκαζία ηνπο θαη φρη επηθαλεηαθή πξνζέγγηζή ηνπο, -νη πλεπκαηηθνί άλζξσπνη
κε ηελ πνιχπιεπξε-ηδηαίηεξε παηδεία ηνπο θαη ην μερσξηζηφ θχξνο ηνπο, κπνξνχλ λα πξνζαλαηνιίζνπλ
πνιινχο ζηελ εθδήισζε γλήζηνπ παηξησηηθνχ πλεχκαηνο, -ηα ΚΚΔ λα πξνβάινπλ γλήζηα παηξησηηθά
θνηλσληθνπνιηηηθά πξφηππα θαη φρη λα ππεξηνλίδνπλ ηελ πιηζηηθή θαη ππεξθαηαλαισηηθή αληίιεςε γηα
ηε δσή κέζα απφ δηαθεκίζεηο, ζεηξέο, θείκελα.
Ηζηνξηθή αλαθνξά ζηελ έλλνηα ηνπ εζληθηζκνχ:

Ν φξνο πξνέξρεηαη απφ ην φλνκα εζληθφο, ην νπνίν αλάκεζα ζε άιιεο ζεκαζίεο είρε απνθηήζεη, απφ
ηελ αξραηφηεηα αθφκε ηε ζεκαζία ηνπ εηδσινιάηξε. Δζληθνί νλνκάζηεθαλ θαηά ηνπο πξψηνπο
ρξηζηηαληθνχο ρξφλνπο νη εηδσινιάηξεο, θαη κάιηζηα νη Έιιελεο. Πηελ Ξαιαηά Γηαζήθε εζληθνί
ιέγνληαλ φζνη αλήθαλ ζηα έζλε, ήηαλ δειαδή νη άιινη ιανί ηεο γεο εθηφο απφ ην ιαφ ηνπ Ηζξαήι, ν
νπνίνο δηεθδηθνχζε γηα ηνλ εαπηφ ηνπ ηνλ «έλα θαη αιεζηλφ Θεφ». Ζ εζειεκέλε απηή δηάθξηζε
ζπζπείξσλε ηνπο Δβξαίνπο. Απφ ηε θχζε ηνπ, επνκέλσο, ν εζληθηζκφο έθεξε θνξηίν αξλεηηθφ: ζήκα
ζξεζθεπηηθνχ θαλαηηζκνχ.
[Ρν Έζλνο είλαη θαζαξφ δεκηνχξγεκα ηνπ 18νπ-19νπ αηψλα, θαζψο κέρξη ηφηε ππήξρεη ε έλλνηα ηνπ
Θξάηνπο. Απνηέιεζε δειαδή ηελ ππνθεηκεληθή-ηδενινγηθή έθθξαζε ηνπ Θξάηνπο θαη ηελ αληηθεηκεληθή-
πνιηηηθή νληφηεηα. Έρνπκε έηζη κηα ζχδεπμε Έζλνπο-Θξάηνπο εμαηηίαο ησλ αιιαγψλ πνπ επέθεξε ε
βηνκεραληθή επαλάζηαζε ζηνλ ηξφπν παξαγσγήο-δσήο-πνιηηηθήο-θνηλσληθήο νξγάλσζεο. Γειαδή ε
θνηλσλία νξγαλψζεθε φρη κφλν ζε πιηθέο βάζεηο (Θξάηνο) αιιά θαη ζε ηδενινγηθέο (ηδενινγηθή
νξγάλσζε ηνπ Θξάηνπο=Έζλνο, κε θνηλά νξηζκέλα ραξαθηεξηζηηθά ζηνηρεία: θπιή, ήζε θαη έζηκα,
ζξεζθεία…Πηε ζπλέρεηα πάλησο, δεκηνπξγήζεθαλ θαη πνιπεζληθά θξάηε-πνιπεζληθέο νληφηεηεο (φπσο
ζηελ πεξίπησζε ηεο Διβεηίαο: 4 θπιέο, 3 ζξεζθείεο, 3 γιψζζεο).]
Αίηηα ηνπ εζληθηζκνχ:

-Ζ θαηάξξεπζε δηεζληζηηθψλ ηδενινγηψλ (πηψζε ππαξθηνχ ζνζηαιηζκνχ ζηηο ρψξεο ηεο
Αλαηνιηθήο Δπξψπεο), πνπ δεκηνχξγεζε θελφ ηδενινγίαο θαη εμνπζίαο θαη έηζη ήηαλ εχθνιε ε
πξνψζεζε κεγαινηδεαηηζκνχ θαη εζληθηζηηθήο πξνπαγάλδαο απφ εζλφηεηεο πνπ κέρξη ηφηε δηαβηνχζαλ
ζηα αζθπθηηθά πιαίζηα ππεξεζληθψλ θξαηψλ.

Ζ δηάιπζε ηνπ θξάηνπο ππφ ηελ πξνεγνχκελε δνκή ηνπ θαη ε αδπλακία άκεζεο εθαξκνγήο
κε επηηπρία ελφο ζπζηήκαηνο δπηηθνχ ηχπνπ πνπ ζα εμαζθάιηδε ηελ πνιππφζεηε επεκεξία
θαη αλάπηπμε, έθεξαλ ζηελ επηθάλεηα πνιιά πξνβιήκαηα, φπσο ηελ ππνηίκεζε
κεηνλνηήησλ ή άιισλ εζληθψλ νκάδσλ ζηα πιαίζηα ηνπ θξάηνπο, πνπ νδήγεζαλ ζε
θνξχθσζε ηνπ αληαγσληζκνχ γηα ηελ εμαζθάιηζε ησλ ιηγνζηψλ κέζσλ παξαγσγήο. Πε έλα
θξάηνο πνπ ππνιεηηνπξγεί ή αδπλαηεί λα εμαζθαιίζεη ζηνπο πνιίηεο ηνπ έλα αζθαιέο, αλ φρη θαιχηεξν
αχξην, ν εζληθηζκφο πνπ εθδειψλεηαη σο απνζηξνθή πξνο ηνλ αιινεζλή ή ηνλ αιιφζξεζθν γίλεηαη ε
εχιεπηε ηαπηφηεηα, ην ζπλψλπκν ηεο ειεπζεξίαο, ηεο έληαμεο ζε έλα ακηγέο εζληθφ θξάηνο πνπ ζα
κπνξέζεη λα εμαζθαιίζεη ην επ δελ γηα ηνπο πνιίηεο ηνπ θαη λα ηνπο νδεγήζεη ζηαζεξά ζηε Γχζε.
-Ρν ρακειφ βηνηηθφ επίπεδν αιιά θαη ε γεληθφηεξε απνγνήηεπζε ηνπ πνιίηε απφ ηε δηαθζνξά, ηελ
θαθή δηαρείξηζε θαη ηελ έιιεηςε θξαηηθήο κέξηκλαο. Ρξνθνδνηείηαη επίηεδεο ην πλεχκα ηνπ εζληθηζκνχ,
ψζηε ν ιαφο λα απνπξνζαλαηνιηζηεί θαη λα θηλεηνπνηεζεί πξνο άιιεο θαηεπζχλζεηο, απνκαθξπλφκελνο
απφ ηα δσηηθά ηνπ πξνβιήκαηα. Οη ιατθηζηέο πνιηηηθνί ρξεζηκνπνηνχλ ζπρλά εζληθηζηηθά
κελχκαηα πνπ απερνχλ ζην ιαφ ηελ πξνζπάζεηα γηα αλάπηπμε ή εθθξάδνπλ ηνπο πφζνπο
θαη ηα νξάκαηά ηνπ γηα έλα θαιχηεξν κέιινλ. Γηα ιφγνπο δειαδή εζσηεξηθήο θαηαλάισζεο
δεκηνπξγνχλ εμσηεξηθνχο ερζξνχο, θαλαηίδνληαο ην ιαφ, ή ζηξέθνπλ ηελ θπξίαξρε εζλφηεηα
ελαληίνλ άιισλ εζλνηήησλ, πνπ δηαβηνχλ ζηνλ ίδην γεσγξαθηθφ ρψξν, ή ελαληίνλ κεηνλνηήησλ.
-Ζ γεληθφηεξε θξίζε εζηθψλ αξρψλ θαη αμηψλ, πνπ επλνεί ηελ ππνλφκεπζε ηεο αλζξψπηλεο αμίαο
θαη ηελ έμαξζε ηνπ θπιεηηθνχ θαη εζληθνχ εγσηζκνχ. Ζ έιιεηςε ζσζηήο, αλζξσπηζηηθήο παηδείαο
θαη ε αδηαθνξία απφ ηνπο θνξείο ηεο παηδείαο γηα ηελ αλάπηπμε ψξηκσλ πξνζσπηθνηήησλ
δεκηνπξγνχλ ηε βάζε εθείλε πνπ ρξεηάδνληαη ζεξκφαηκνη εζληθηζηέο γηα λα ζηεξίμνπλ ην δηαζπαζηηθφ
ηνπο έξγν θαη λα απνδπλακψζνπλ θάζε δηεζληζηηθφ ιφγν.
-Ζ έμαξζε ησλ θαηλνκέλσλ θνηλσληθήο παζνγέλεηαο φπσο ε αλεξγία, ε θηψρεηα επηηείλεη

ηηο εζληθηζηηθέο ηάζεηο, θαζψο ζην πξφζσπν ηνπ κεηαλάζηε βξίζθεηαη ην «εμηιαζηήξην ζχκα», κε
απνηέιεζκα λα ζπζπεηξψλεηαη ν εγγελήο πιεζπζκφο ελφο θξάηνπο ελαληίνλ ησλ μέλσλ θαη ππέξ ησλ
νκνεζλψλ.
-Σέηνηεο ηάζεηο είλαη δπλαηφλ λα εδξάδνληαη ζε ζηεξεφηππα, πξνθαηαιήςεηο ή ξαηζηζηηθά

αηζζήκαηα πνπ ζέινπλ άιιεο θπιέο θαηψηεξεο, αλίθαλεο λα παίδνπλ θάπνην ζεκαληηθφ
ξφιν ζηηο πνιηηηθέο δηαδηθαζίεο. Υο απνηέιεζκα, θάπνηεο θνηλσληθέο νκάδεο ζπζπεηξψλνληαη
ελαληίνλ ησλ άιισλ ζεσξψληαο πσο κε απηφλ ηνλ ηξφπν ζα εμαζθαιίζνπλ ηελ αλάπηπμή ηνπο,
εμππεξεηψληαο φκσο θπξίσο ηνπο ζηφρνπο εθείλσλ πνπ ηνπο θαηεπζχλνπλ.
-Νη ηζηνξηθέο δηαθνξέο πνπ δηαησλίδνληαη θαη αλαπαξάγνληαη απφ εθπαίδεπζε, ΚΚΔ, νηθνγέλεηα θαη
θξάηνο θαζψο επίζεο θαη ε ππεξάζπηζε ηεο ηζηνξίαο θαη ησλ παξαδφζεσλ κε ζηείξν ηξφπν
(πξνγνλνιαηξεία). Γελ είλαη ηπραίν ην γεγνλφο πσο ζπρλά ε ηζηνξία παξαπνηείηαη γηα λα
δνζεί ε εηθφλα ηεο αλσηεξφηεηαο θάπνηνπ έζλνπο ελψπηνλ ησλ άιισλ ή πξνβάιιεηαη ε
πνιηηηζηηθή ηνπ θιεξνλνκηά, ρσξίο έλδεημε ζεβαζκνχ πξνο ηνλ πνιηηηζκφ ησλ άιισλ ιαψλ
πνπ πξνζέθεξαλ ζηελ πξφνδν ηνπ αλζξψπηλνπ γέλνπο.
΢πλέπεηεο ηνπ εζληθηζκνχ: -

Ο ζνβηληζκφο πξνθαιεί ην κίζνο αλάκεζα ζηνπο ιανχο, θαζψο ηνπο εμσζεί ζε
παξαινγηζκνχο θαη αθξφηεηεο, νδεγεί ζε βηαηφηεηεο, ζπγθξνχζεηο θαη πνιέκνπο. Ξξνθαιεί
αδηέμνδα, θαζψο ε αδηαιιαμία, ν ζηείξνο δνγκαηηζκφο θαη θαλαηηζκφο δπζρεξαίλνπλ ηελ επηθνηλσλία
ησλ θξαηψλ θαη γελλνχλ ηελ ερζξφηεηα κεηαμχ ηνπο. Έηζη φκσο κηα ρψξα απνκνλψλεηαη, έρεη κφλν
ερζξνχο πνπ δελ δηζηάδνπλ λα ηελ ππνλνκεχνπλ ηδηαίηεξα αλ βξίζθεηαη ζε αζζελέζηεξε ζέζε.

-Πε ρψξεο φπνπ ν ζνβηληζκφο γλσξίδεη άλζεζε, ζπκβαίλνπλ απαξάδεθηα θαη απνηξφπαηα θαηλφκελα
φπσο ε παξαβίαζε αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ ησλ κεηνλνηήησλ πνπ δνπλ εθεί θαη
πξνέξρνληαη απφ άιιεο θπιέο θαη έζλε. Ζ δσή γη’ απηέο ηηο κεηνλφηεηεο θαηαληά
απάλζξσπε θαη καξηπξηθή, θαζψο νη αδηθίεο πνπ γίλνληαη εηο βάξνο ηνπο είλαη θαηάθσξεο
θαη ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο ε αηνκηθή αθεξαηφηεηα ησλ κειψλ ηνπο απεηιείηαη θαζεκεξηλά.
΋κσο, έηζη θάζε έλλνηα αλζξσπηζκνχ θαη θηιαιιειίαο ράλεηαη, ν ξαηζηζκφο εδξαηψλεηαη, ε απζαηξεζία
θαη ν θπληζκφο θπξηαξρνχλ.
-Ο ζνβηληζκφο φκσο ζπκβάιιεη θαη ζηελ πνιηηηζηηθή ζηαζηκφηεηα θαη νπηζζνδξφκεζε.

΢πάξρεη κνλάρα ηάζε δηαθχιαμεο θαη ελζάξξπλζεο ησλ ηνπηθψλ δεκηνπξγηψλ, ρσξίο παξάιιεια λα
ιακβάλνληαη ππφςε νη εμειίμεηο ζ’ άιιεο ρψξεο, αθνχ θάζε ηη μελφθεξην, φζν ρξήζηκν θη αλ είλαη,
αληηκεησπίδεηαη κε θαρππνςία θαη, αξθεηέο θνξέο, κε πεξηθξφλεζε. Έηζη φκσο απνθφπηνληαη νη δίνδνη
επηθνηλσλίαο θαη αιιεινεπεξεαζκνχ κεηαμχ ησλ ιαψλ.
Σξφπνη αληηκεηψπηζεο ηνπ εζληθηζκνχ:

-Θεκειίσζε ηνπ δεκνθξαηηθνχ πνιηηεχκαηνο ψζηε λα δηαζθαιίδνληαη ηα δηθαηψκαηα φισλ
ησλ εζληθψλ νκάδσλ θαη ησλ κεηνλνηήησλ θαη λα εδξαηψλεη ζρέζεηο ηζνηηκίαο θαη ζπλεξγαζίαο
κεηαμχ ηνπο.
-Λα ηεζνχλ νη βάζεηο γηα ηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή πξφνδν ησλ θξαηψλ. ΋ηαλ δειαδή
αληηκεησπίδεηαη ε νηθνλνκηθή θαρεμία ή ε κηδέξηα, ηφηε νη άλζξσπνη αληηιακβάλνληαη πσο κπνξνχλ λα
ιεηηνπξγήζνπλ κέζα ζε επξχηεξνπο θξαηηθνχο ζρεκαηηζκνχο ή κέζα ζε πνιπεζληθά θξάηε, αθνχ
αηζζάλνληαη αζθαιείο ζε απηά θαη έρνπλ ηε δπλαηφηεηα λα αλαπηπρζνχλ ρσξίο πεξηνξηζκνχο.
-Θα πξέπεη λα δνζεί ην δηθαίσκα ηεο απηνδηάζεζεο ζε φια ηα έζλε πνπ επηζπκνχλ ηε
δεκηνπξγία αλεμάξηεηνπ θξάηνπο. Γηα ην ζθνπφ απηφ νθείιεη λα κεξηκλήζεη ε δηεζλήο θνηλφηεηα,
θξνληίδνληαο κε βάζε ηνπο θαλφλεο δηθαίνπ θαη κε δηαηηεζία πνπ ζα ζεκειηψλεηαη ζηηο αξρέο ηνπ
θηιειεπζεξηζκνχ, λα επηιχζεη ηα ζρεηηθά πξνβιήκαηα θαη λα αλαγλσξίζεη ηε δπλαηφηεηα θξαηηθήο
νληφηεηαο ζε φια ηα έζλε, απνθαζηζηψληαο κε ηνλ ηξφπν απηφ ηα «ιάζε ηεο ηζηνξίαο».
-Δθαξκνγή θαιχηεξεο, αλζξσπηζηηθήο παηδείαο. Κηα ηέηνηα πλεπκαηηθή θαιιηέξγεηα είλαη

εθείλε πνπ ζα δψζεη ζηνλ άλζξσπν πάιη εζηθέο αξρέο θαη αμίεο, πίζηε θαη νξάκαηα γηα κηα
θαιχηεξε δσή, ρσξίο αληηπαιφηεηεο θαη εζληθέο εμάξζεηο, πξνσζψληαο ηελ ηδέα ηεο
ζπλεξγαζίαο αλάκεζα ζηα έζλε. Ξαξάιιεια ζα πεξηνξίζεη ή θαη ζα εμαιείςεη ηηο πξνθαηαιήςεηο πνπ
ηπρφλ ππάξρνπλ γηα άιιεο θνηλσληθέο ή εζληθέο νκάδεο θαη ζα ζέζεη ηηο βάζεηο γηα ηελ εηξεληθή ηνπο
ζπλχπαξμε.
-Οη πλεπκαηηθνί άλζξσπνη νθείινπλ κέζσ ηνπ θαιιηηερληθνχ αιιά θαη ηνπ δηαθσηηζηηθνχ
ηνπο έξγνπ λα ζέζνπλ ηηο βάζεηο γηα ηελ θαιχηεξε επηθνηλσλία κεηαμχ ησλ εζλψλ. Δμάιινπ,
ε πνιηηηζηηθή παξαγσγή απνηειεί ζε θάζε επνρή ηε δίνδν κέζσ ηεο νπνίαο ηα έζλε ζα πξνζεγγίζνπλ
ην έλα ην άιιν θαη ζα κάζνπλ λα ζέβνληαη αξρηθά ην δηθφ ηνπο πνιηηηζκφ θαη ζηε ζπλέρεηα θαη ηνλ
πνιηηηζκφ ησλ άιισλ ιαψλ, αιιά θαη ζα εδξαηψζνπλ ην δηεζληζηηθφ πλεχκα απαιιαγκέλνη απφ ηελ
θαρππνςία ζηηο κεηαμχ ηνπο ζρέζεηο.
Θεηηθά ζηνηρεία δηεζληζκνχ:

-Γηαζθαιίδεηαη ε εηξήλε, επηθξαηεί ε ζπλαδέιθσζε θαη ε αιιειεγγχε ησλ ιαψλ.
Θαιιηεξγείηαη ε παγθφζκηα νηθνπκεληθή ζπλείδεζε πνπ ελψλεη ηνπο ιανχο, εδξαηψλεη ηελ
νκνςπρία θαη επλνεί ηε ζπλεξγαζία.
-Κε ηελ παγθνζκηνπνίεζε ην άλνηγκα ησλ αγνξψλ γίλεηαη πξαγκαηηθφηεηα, νη ζπλαιιαγέο

θηιειεπζεξνπνηνχληαη θαη ην πεδίν ηνπο δηεπξχλεηαη, απμάλνληαο ηηο πξννπηηθέο θεξδνθνξίαο
γηα ηηο επηρεηξήζεηο, πνπ πιένλ απεπζχλνληαη ζηελ ελνπνηεκέλε δηεζλή αγνξά θαη ζην παγθφζκην
θαηαλαισηηθφ θνηλφ.

-Ζ αιιειεπίδξαζε ησλ αλνηρηψλ πιένλ θνηλσληψλ θαη ησλ πνιηηηζκψλ ηνπο ζπκβάιιεη ζηε
δηακφξθσζε ελφο νηθνπκεληθνχ πνιηηηζκνχ πνιχκνξθνχ θαη ζπλζεηηθνχ, ελφο
θνζκνπνιηηηζκνχ ζηνλ νπνίν ζα ζπλαληψληαη ελαξκνληζκέλα, ζπκθηιησκέλα θαη
αιιεινζπκπιεξνχκελα ηα πην αμηφινγα ραξαθηεξηζηηθά ησλ εζληθψλ πνιηηηζκψλ, ζπλεηζθνξά θάζε
ιανχ θαη πξνζθνξά ηνπ ζηε δηεζλή θνηλφηεηα.
-Αλαλεψλνληαη νη θνηλσληθνί θαη πνιηηηθνί ζεζκνί κέζα απφ ηελ αιιειεπίδξαζε θαη ηηο
δηεζλείο ζρέζεηο, εληζρχεηαη ν πνιηηηθφο δηάινγνο θαη ε δεκνθξαηία, βειηηψλνληαη νη λφκνη θαη
γεληθφηεξα αλαβαζκίδνληαη ζεζκηθά νη ρψξεο. Ξαξάιιεια εληζρχεηαη ην θχξνο ππεξεζληθψλ
νξγαληζκψλ, πνπ αγσλίδνληαη γηα ηα αλζξψπηλα δηθαηψκαηα, ελζαξξχλεηαη ε πξαθηηθή ησλ
ζπλεξγαζηψλ θαη ζπλελψζεσλ κεηαμχ ησλ θξαηψλ θαη πξνσζείηαη ν δηεζλήο δηάινγνο, κε ζπλέπεηα
ηελ εκπέδσζε ηνπ θαζεζηψηνο ηεο δηεζλνχο εηξήλεο.
Θίλδπλνη πνπ ελδέρεηαη λα πξνθχςνπλ απ φ ηελ α λ ά γ θε ηεο

δηεζλνπνίεζεο:
-Αληηζέζεηο αλάκεζα ζηηο θησρέο θαη ηηο πινπζηφηεξεο ρψξεο, -νηθνλνκηθή εμάξηεζε ησλ
αδχλακσλ θνηλσληψλ απφ ηηο ηζρπξέο, θαζψο νη αζζελείο νηθνλνκίεο αδπλαηνχλ λα επηβηψζνπλ κέζα
ζηνλ αζέκηην δηεζλή αληαγσληζκφ, -πνιηηηθή εμάξηεζε, αθνχ κηα θνηλσλία ρσξίο νηθνλνκηθή
αλεμαξηεζία ράλεη ζηαδηαθά θαη ηελ πνιηηηθή ηεο απηνλνκία, -νηθεηνπνίεζε ελφο νκνηφκνξθνπ
ηξφπνπ δσήο, ηνπ ιεγφκελνπ «πνιηηηζκέλνπ», φπνπ θπξηαξρεί ην αδεθάγν θαηαλαισηηθφ πξφηππν, -
απψιεηα ηεο ηδηαηηεξφηεηαο ησλ ιαψλ, ππνβάζκηζε ησλ ελλνηψλ ηεο παηξίδαο θαη ηνπ
παηξησηηζκνχ, αιινίσζε ηεο εζληθήο ζπλείδεζεο, απψιεηα ηεο εζληθήο απηνγλσζίαο, -
πνιηηηζκηθή παξαθκή, θαζψο νη ππεξεζληθνί πνιηηηζκνί αθνκνηψλνπλ ηνπο κηθξνχο
πνιηηηζκνχο θαη ηηο εζληθέο παξαδφζεηο, -αλαδσπχξσζε ηνπ εζληθηζκνχ, εθφζνλ νη ιανί
πνπ αηζζάλνληαη ζαξσηηθφ ην θχκα ηεο παγθνζκηνπνίεζεο, ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα
πξνζηαηεπηνχλ απφ ηνλ θίλδπλν ηεο πνιηηηζηηθήο θαη εζληθήο αιινηξίσζεο, ζπρλφηαηα
αλαδηπιψλνληαη θαη ζπζπεηξψλνληαη γχξσ απφ εζληθηζηηθά ηδενινγήκαηα, -αζηάζεηα θαη
θίλδπλνη παγθνζκίνπ πνιέκνπ, αθνχ ε εμαζθάιηζε ησλ ζπκθεξφλησλ κηαο κεγάιεο δχλακεο
κπνξεί αλά πάζα ζηηγκή λα νδεγήζεη νιφθιεξε ηελ αλζξσπφηεηα ζε θξίζε.
Υαξαθηεξηζηηθά ηνπ αλζξσπηζκνχ:
Ν αλζξσπηζκφο έρεη 3 κνξθέο
A)Δίλαη κνξθσηηθφ ηδεψδεοκνξθή αγσγήο πνπ απνζθνπεί ζηελ νιφπιεπξε θαιιηέξγεηα ηεο
αλζξψπηλεο θχζεο (αλζξσπηζηηθή παηδεία =εζηθή ζπγθξφηεζε).
Β)Δίλαη πλεπκαηηθφ ηδεψδεοε αληίιεςε πνπ ζεσξεί φηη ε αλζξψπηλε ζθέςε πξέπεη λα
απαιιάζζεηαη απφ δεζκεπηηθά γη’ απηήλ ζηνηρεία φπσο ν δνγκαηηζκφο, ν θαλαηηζκφο, νη πξνιήςεηο θαη
νη πξνθαηαιήςεηο (επηδίσμε ε εζσηεξηθή ειεπζεξία).
Γ)Δίλαη θνηλσληθφ ηδεψδεοείλαη ν ζεβαζκφο θαη ε έκπξαθηε εθδήισζε αγάπεο πξνο ην

ζπλάλζξσπν θπξίσο πξνο απηφλ πνπ βξίζθεηαη ζε δπζκελή ζέζε. Ν αλζξσπηζκφο σο θνηλσληθφ
ηδεψδεο επηρεηξεί λα εμαιείςεη ηηο αληζφηεηεο, ηηο δηαθξίζεηο, ην ξαηζηζκφ θαη λα αλαπηχμεη ηελ εζηθή
πιεπξά ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ αλζξψπνπ. Έηζη, νδεγεί ζηελ θνηλσληθή πξνζθνξά θαη ζηελ
εθδήισζε αιιειεγγχεο.

ΠΡΟ΢ΟΥΖ: Νη ηξεηο κνξθέο ηνπ αλζξσπηζκνχ είλαη κεηαμχ ηνπο αιιειέλδεηεο θαη ε κηα
πξνυπνζέηεη ηελ άιιε.
Ηζηνξηθή αλαδξνκή:
Θιαζηθφο αλζξσπηζκφον αλζξσπηζκφο ηεο θιαζηθήο αξραηφηεηαο. Θεσξείηαη θαηεμνρήλ

πλεπκαηηθφο θαη ηδαληθφ ηνπ απνηεινχζε ν θαιφο θαγαζφο πνιίηεο, απηφο πνπ ζπλδχαδε αηζζεηηθή θαη
πλεπκαηηθή θαιιηέξγεηα θαη πνιηηηθή ζπλείδεζε. Κέζν πινπνίεζεο απηνχ ηνπ ηδαληθνχ ηχπνπ ήηαλ ε
θιαζηθή παηδεία θαη βαζηθέο ηνπ αμίεο ε ζπκκεηξία, ε αλαινγία, ε αξκνλία, ε ηζνξξνπία, ε επξπζκία, ε
ζνθία, ε ζσθξνζχλε, ε αλδξεία, ε απηνγλσζία, ε δεκνθξαηία, ε δηθαηνζχλε.
Υξηζηηαληθφο αλζξσπηζκφοΞξνεθηείλεη ηηο βάζεηο ηνπ θιαζηθνχ αλζξσπηζκνχ θαη ζηεξίδεηαη θαηά
θχξην ιφγν ζηνλ ςπρηθφ θφζκν ηνπ αλζξψπνπ θαη ζηηο δπλαηφηεηεο πνπ απηφο ν θφζκνο έρεη γηα
εζηθνπνίεζε. Θεκειηψδεηο αξρέο ηνπ είλαη ε αγάπε, ε πίζηε, ε ειπίδα, ε επζπιαρλία, ε
ηαπεηλνθξνζχλε, ε θηιαιήζεηα, ε ηζφηεηα, ε ρξεζηφηεηα, ε θνηλσληθή θαη θπιεηηθή δηθαηνζχλε, ε
αιιειεγγχε, ε θηιαιιειία.
Αλαγελλεζηαθφο αλζξσπηζκφοΠηελ επνρή ηεο Αλαγέλλεζεο ν άλζξσπνο εκθαλίδεηαη γηα πξψηε

θνξά σο έλα νινθιεξσκέλν ζχζηεκα απφςεσλ θαη σο έλα επξχ ξεχκα ηεο θνηλσληθήο ζθέςεο.
Γελλήζεθε απφ ηε γφληκε επαθή ηνπ επξσπατθνχ πλεχκαηνο κε ηα θιαζηθά γξάκκαηα θαη σο πξφηππφ
ηνπ πξνέβαιε ηνλ παλεπηζηήκνλα άλζξσπν κε ηελ πιαηηά θαιιηεξγεκέλε πξνζσπηθφηεηα. Βιέπεη ηνλ
άλζξσπν ηαπηφρξνλα θαη σο βηνινγηθή θαη σο εζηθή νληφηεηα.
Αλζξσπηζκφο ησλ λεφηεξσλ ρξφλσλΖ παξαπέξα αλάπηπμε ηνπ αλζξσπηζκνχ ζπλδέεηαη κε ηε

δξαζηεξηφηεηα ησλ ζεσξεηηθψλ ηεο πεξηφδνπ ηεο αζηηθήο επαλάζηαζεο (17νο – 19νο αη.) πνπ
επεμεξγάζηεθαλ ηηο ηδέεο ησλ «θπζηθψλ δηθαησκάησλ» ηνπ αλζξψπνπ, εθηηκνχζαλ θάζε θνηλσληθή
νξγάλσζε απφ ηελ άπνςε ηεο αληαπφθξηζήο ηεο ζηελ αθεξεκέλε «θχζε ηνπ αλζξψπνπ»,
πξνζπαζψληαο λα βξνπλ ηξφπνπο λα ζπληαηξηάμνπλ ηα ζπκθέξνληα ηνπ αηφκνπ κε εθείλα ηεο
θνηλσλίαο. Ν Θαλη πξνέβαιε ηελ ηδέα ηνπ αηψληνπ θφζκνπ θαη δηαηχπσζε ηε ζέζε πνπ εθθξάδεη ηελ
νπζία ηνπ αλζξσπηζκνχ: Ο άλζξσπνο κπνξεί λα γίλεη γηα ηνλ άιιν άλζξσπν κφλν ζθνπφο, φρη
κέζν.
΢χγρξνλνο αλζξσπηζκφοΓηαθξίλεηαη ζε:
Α)Θνηλσληθφ αλζξσπηζκφ: Δίλαη ε πίζηε ζηελ ηδέα θαη αμία ηνπ αλζξψπνπ σο θνξπθαίνπ
πιάζκαηνο ηεο δεκηνπξγίαο θαη σο φληνο ειεχζεξνπ πνπ έρεη δηθαίσκα λα δήζεη, λα κνξθσζεί θαη λα
δεκηνπξγήζεη ζε κηα ζπγθξνηεκέλε πνιηηηθά θνηλσλία θαη θάησ απφ ηηο αξρέο ηεο ειεπζεξίαο θαη ηνπ
δηθαίνπ.
Β)Δθπαηδεπηηθφο αλζξσπηζκφο: Δίλαη ε πίζηε ζηελ αλζξσπνπιαζηηθή θαη αλακνξθσηηθή δχλακε

ηεο εθπαίδεπζεο.
Γ)Δπηζηεκνληθφο αλζξσπηζκφο: Δίλαη ε πίζηε ζηελ αληηθεηκεληθή αιήζεηα. Δίλαη ε αιήζεηα πνπ έρεη
ζρέζε κε ηνλ άλζξσπν, φρη σο μερσξηζηφ άηνκν, αιιά σο κέινο κηαο νκάδαο «εηδηθψλ». Ν ζχγρξνλνο
αλζξσπηζκφο ζεσξεί πσο ν άλζξσπνο είλαη ή πξέπεη λα είλαη ην θέληξν ηεο δξαζηεξηφηεηαο ηνπ ίδηνπ
ηνπ αλζξψπνπ. Πχκθσλα κε ηε ζχγρξνλε αληίιεςε είλαη αθαηαλφεηε ε «επηζηήκε γηα ηελ επηζηήκε»,
ε «ηέρλε γηα ηελ ηέρλε», γηαηί θαη νη δχν απηέο δξαζηεξηφηεηεο πξέπεη λα έρνπλ θέληξν ηνπο ηνλ
άλζξσπν.

Γηαηί ν αλζξσπηζκφο πξνβάιιεηαη σο επηηαθηηθφ αίηεκα ηεο επνρήο καο; -

Ρν βαζηθφηεξν πξφβιεκα ηνπ ζεκεξηλνχ πνιηηηζκνχ είλαη ε ζπλερψο δηνγθνχκελε πλεπκαηηθή θαη
εζηθή θξίζε θαη ε απνπζία πνηφηεηαο δσήο. Ζ ζεκεξηλή πξαγκαηηθφηεηα θαζηζηά πεξηζζφηεξν
επηηαθηηθή ηελ αλάγθε γηα ηελ επηθξάηεζε αλζξσπηζκνχ.
΢εκεξηλή πξαγκαηηθφηεηα:
-Όπαξμε δνγκαηηζκνχ θαη θαλαηηζκνχαληζφηεηεο, δηαθξίζεηο, εζληθηζηηθφ θαη ξαηζηζηηθφ κέλνο
-Όπαξμε πείλαο θαη εμαζιίσζεο γηα κεγάιν αξηζκφ αλζξψπσλ θαη αδηαθνξία απφ φζνπο επεκεξνχλ
-Θαηαπάηεζε δηθαησκάησλ θαη ειεπζεξηψλ, θαηαπίεζε
-Αδηαθνξία γηα ην ζπλάλζξσπν, αληαγσληζκφο θαη έληνλνο αηνκηθηζκφο
-Απμεκέλε επηζεηηθφηεηα, πφιεκνο
-Ν άλζξσπνο ζεσξείηαη κέζν, εθκεηάιιεπζε αλζξψπνπ απφ άλζξσπν κε ζηφρν ην πιηθφ θέξδνο
Άξα, ν πεξηνξηζκφο θαη ε εμάιεηςε ησλ παξαπάλσ θαηλνκέλσλ απαηηεί νπσζδήπνηε ηελ
θαιιηέξγεηα ηνπ αλζξσπηζκνχ.
Παξάγνληεο πνπ δπζρεξαίλνπλ ηελ θαιιηέξγεηα αλζξσπηζηηθψλ ηδεσδψλ:

-Ζ θπξηαξρία ηεο βίαο: θαηλφκελα θνηλσληθήο παζνγέλεηαο, πφιεκνη, πνιεκηθνί εμνπιηζκνί, ππξεληθά
φπια, εζληθηζηηθέο ζπγθξνχζεηο, απεηιή θαηά ηεο παγθφζκηαο εηξήλεο, -απάλζξσπεο ζπλζήθεο
δηαβίσζεο ζηηο πφιεηο, θαηαζηξνθή ηνπ θπζηθνχ ρψξνπ, αληαγσληζηηθέο θαη εκπνξεπκαηνπνηεκέλεο
ζρέζεηο, αδηαθνξία, κνλαμηά, καδνπνίεζε, -επηθξάηεζε ηνπ ηερληθνχ πνιηηηζκνχ, θπξηαξρία
ηερλνθξαηηθνχ πλεχκαηνο, εμεηδίθεπζε πνπ νδεγεί ζε πλεπκαηηθή κνλνκέξεηα, -αιινηξίσζε, απψιεηα
εζσηεξηθήο ειεπζεξίαο, αηνκηζκφο, θφβνο θαη αλαζθάιεηα γηα ην κέιινλ, πιηθφο επδαηκνληζκφο θαη
ζηπγλφο σθειηκηζκφο, -θαηάθσξε παξαβίαζε ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ, θπξίσο ησλ παηδηψλ, -
φμπλζε ησλ θνηλσληθψλ αληζνηήησλ, αλεξγία, θηψρεηα θαη εμαζιίσζε.
Σξφπνη θαιιηέξγεηαο ηνπ αλζξσπηζκνχ: -

α)Ρν άηνκν λα: ζπλεηδεηνπνηήζεη ηελ αμία ηνπ αλζξσπηζκνχ, λα θαηαβάιεη δηαξθή αγσληζηηθή
πξνζπάζεηα κε ζθνπφ ηελ απαιιαγή απφ ηα πάζε (θαηαλαισηηζκφο, αξρνκαλία, ρξεκαηνζεξία), λα
επηδεηθλχεη ππεπζπλφηεηα ζηηο πξάμεηο ηνπ θαη εηιηθξίλεηα ζηηο ζρέζεηο ηνπ κε ηνπο άιινπο, λα έρεη
επίγλσζε ηεο αηνκηθήο αμίαο θαη ηεο θνηλσληθήο ειεπζεξίαο, -β)ε θνηλσλία-πνιηηεία λα: παξέρεη
αλζξσπηζηηθή θαη φρη ηερλνθξαηηθή παηδεία, λα δίλεη αληηθεηκεληθή πιεξνθφξεζε απφ ηα κέζα
κεηάδνζεο κελπκάησλ, λα κεξηκλά γηα ηελ πξνζηαζία ηεο θχζεο, λα ελεξγνπνηεί ηνπο πλεπκαηηθνχο
αλζξψπνπο, θαιιηηέρλεο θαη επηζηήκνλεο, -γ)ε δηεζλήο θνηλφηεηα λα: πξνζηαηεχεη ην αλζξσπηζηηθφ
ηδεψδεο έκπξαθηα θαη νπζηαζηηθά θαη φρη κφλν κε ιφγηα, λα πεξηνξίδεη ηνπο εμνπιηζκνχο θαη λα
επηδηψθεη ηελ απνππξεληθνπνίεζε, λα βνεζά νπζηαζηηθά ζηελ αλάπηπμε ηνπ Ρξίηνπ Θφζκνπ θαη ζηελ
αληηκεηψπηζε ηεο θηψρεηαο, λα πξνζθέξεη αιιειεγγχε ζηνπο θαηαπηεδφκελνπο ιανχο απφ
νινθιεξσηηθά θαζεζηψηα θαη ζηνπο ιανχο πνπ ζηεξνχληαη ηελ εζληθή ηνπο αλεμαξηεζία, δ)εζηθφο θαη
πλεπκαηηθφο αλαπξνζαλαηνιηζκφο ηνπ αηφκνπ θαη ηεο θνηλσλίαο πξνο ηηο αλζξσπηζηηθέο αμίεο θαη
αξρέο, ε)βειηίσζε ησλ θνηλσληθψλ ζπλζεθψλ θαη αληηκεηψπηζε ησλ θαίξησλ πξνβιεκάησλ ζε ηνπηθφ
θαη παγθφζκην επίπεδν (αλεξγία, πείλα, θαηαπάηεζε δηθαησκάησλ θαη ειεπζεξηψλ), ζη)ζπιινγηθέο
πξνζπάζεηεο γηα ηε ζπλαδέιθσζε ησλ ιαψλ θαη ηελ παγίσζε ηεο παγθφζκηαο εηξήλεο, δ)ζχκκεηξε
αλάπηπμε πιηθνχ θαη πλεπκαηηθνχ πνιηηηζκνχ.
Παηξησηηζκφο-Δζληθηζκφο
Ρν θνηλφ πεδίν αλαθνξάο, ε βάζε δεδνκέλσλ ηφζν ηνπ εζληζκνχ φζν θαη ηνπ εζληθηζκνχ είλαη
ην έζλνο, ην νπνίν απνηειείηαη απφ κηα κεγάιε νκάδα αλζξψπσλ πνπ ζπγθξνηείηαη ράξε ζε θνηλνχο
θπιεηηθνχο, γισζζηθνχο θαη ηζηνξηθνχο δεζκνχο θαη ζπλήζσο ηαπηίδεηαη κε κηα νξηζκέλε γεσγξαθηθή
επηθξάηεηα. Βέβαηα, ην θπξίαξρν ελνπνηεηηθφ ζηνηρείν ηνπ έζλνπο πξνέξρεηαη απφ ηελ έληνλε αίζζεζε
ηεο δηθήο ηνπ ηζηνξίαο, θνπιηνχξαο θαη γεληθφηεξα ησλ πνιηηηζκηθψλ ηνπ ηδηαηηεξνηήησλ, άζρεηα αλ
έρεη θξαηηθή νληφηεηα ή φρη. Γη’ απηφ θαη πεξηιακβάλεη φρη κφλν φζνπο δνπλ ζην πάηξην έδαθνο, αιιά
θαη φζνπο δνπλ ζε δηάθνξεο ρψξεο, αιιά έρνπλ εζληθή ζπλείδεζε.

Υζηφζν, πξέπεη λα εληνπίζνπκε θαη ηελ εηδνπνηφ δηαθνξά ησλ δχν θαηλνκέλσλ. Ν εζληζκφο-
αγλφο παηξησηηζκφο θαηαξρήλ δελ είλαη θπιαθή γηα ηνλ άλζξσπν, νχηε θάηεξγν γηα ην ιαφ. Ρν ίδην,
βέβαηα, πξέπεη λα ηζρχεη γηα ην έζλνο, γηαηί αλ ε παηξίδα είλαη ην ζψκα, ν ηφπνο, έζλνο είλαη ε βίσζε
ηεο παηξίδαο ζπλεηδεηνπνηεκέλε κέζα ζ’ έλα ιαφ κε βάζνο ηζηνξίαο. Ν παηξησηηζκφο, ινηπφλ, νθείιεη
λα εγγπάηαη θαη θαηά γεληθή νκνινγία εγγπάηαη ηε γλεζηφηεηά ηνπ, θαζψο κέλεη αλνηρηφο,
δεκνθξαηηθφο, θηιειεχζεξνο, νηθνπκεληθά εππξνζήγνξνο. ΋ηαλ ν άλζξσπνο πνπ αλήθεη ζε κηα
παηξίδα κεξηκλά λα γίλεη απηφο πνπ είλαη ελ δπλάκεη, λα θαλεξψζεη ην πξφζσπφ ηνπ, δελ ζεκαίλεη φηη
δελ δέρεηαη, δελ επηζπκεί θαη ν αληηθξηλφο ηνπ λα θάλεη ην ίδην. Ρν δηθαίσκα θάζε ιανχ λα εκθαλίδεη
εηξεληθά ηελ ηαπηφηεηά ηνπ, κε δεκηνπξγηθή αιιειεγγχε, δελ ηνπ παξέρεη πνηέ ηελ επρέξεηα λα βηάζεη
ή λα ηζνπεδψζεη ηελ ηαπηφηεηα ησλ άιισλ ιαψλ, νχηε θαη λα ιεηηνπξγήζεη δηαιπηηθά. Ν ιφγνο ηνπ
Manzini «Αγαπψ ηελ παηξίδα κνπ, επεηδή αγαπψ ηηο παηξίδεο» είλαη ην βαζηθφ ραξαθηεξηζηηθφ
γλψξηζκα ηνπ αιεζηλνχ, ηνπ δίθαηνπ παηξησηηζκνχ.
Έηζη, ε νπζηαζηηθή θηινπαηξία είλαη αξεηή, γηαηί ν παηξηψηεο αγσλίδεηαη γηα ηα ηεξά θαη ηα
φζηα ηεο ρψξαο ηνπ, γηα ηε δηαθχιαμε ηεο παξάδνζεο θαη ηελ πξνάζπηζε ηεο εζληθήο ηνπ
αθεξαηφηεηαο, ρσξίο αθξφηεηεο θαη ππεξβνιέο, ζεβφκελνο παξάιιεια ηελ ηδηαηηεξφηεηα θαη ηα
θπξηαξρηθά δηθαηψκαηα ησλ άιισλ ιαψλ. Θάπνπ εδψ ζηακαηά, νξηνζεηείηαη ν παηξησηηζκφο. Απφ δσ
θαη πέξα θάζε πξνζπάζεηα επηβνιήο, ππνηίκεζεο άιισλ ιαψλ δελ είλαη εθδήισζε αγλνχ
παηξησηηζκνχ, αιιά έθθξαζε ζηείξνπ εζληθηζκνχ, ν νπνίνο δπζηπρψο αλαδσππξψλεηαη ζηηο κέξεο καο.
Ζ ππεξβνιή ηνπ εζληθηζκνχ θαη ν ηζηνξηθφο ηνπ παξνμπζκφο ππήξμαλ, γηα ηελ Δπξψπε ηνπ
20νπ αηψλα, αηηίεο θαηαζηξνθψλ. Γηα παξάδεηγκα, ν εζληθηζκφο ηνπ κνπζνπικαληθνχ θφζκνπ
εκθαλίδεηαη, κε ηελ έμαξζε ηνπ ζξεζθεπηηθνχ θαλαηηζκνχ ησλ ηζιακηζηψλ, φρη κφλν σο βάζε
απφξξηςεο ηνπ δπηηθνχ ηξφπνπ δσήο, αιιά θπξίσο σο εθδήισζε ελφο δηαηνπηθνχ εζληθηζκνχ θιεηζηνχ,
φπνπ νη πξνγνληθέο παξαδφζεηο δηδάζθνπλ πσο φινη νη κσακεζαλνί είλαη αδειθνί εμ αίκαηνο, παξά ηηο
φπνηεο δηαθνξέο γισζζηθέο, ηζηνξηθέο θ.ιπ. Έηζη, πξνσζείηαη κηα αδίζηαθηε επηζεηηθή δήισζε ηεο
«ηζιακηθήο ηαπηφηεηαο», πνπ δελ δηζηάδεη λα ιεηηνπξγεί σο «θαζαξηηθή δχλακε» ζε βάξνο άιισλ
ιαψλ κε δηαθνξεηηθή ζξεζθεπηηθή αληίιεςε.
Νη εζληθηζηέο, επνκέλσο, αθξηβψο επεηδή ζεσξνχλ φηη ε ηδαληθή πξφνδνο είλαη εμ νξηζκνχ
εζληθφ θαηλφκελν θαη επεηδή ζεσξνχλ σο αλψηεξν ην δηθφ ηνπο έζλνο, αληηιακβάλνληαη σο ρξένο θαη
επζχλε ηε δηάδνζε (αθφκα θαη κε ηε βία) ηεο «αιεζηλήο πίζηεο» πξνο ηηο άιιεο εζληθέο νκάδεο. Απηή
είλαη ε απνζηνιή ηνπο. Λα ππνηάζζνληαη δειαδή ζηελ θξαηηθή ηδενινγία, λα ηαπηίδνπλ ηελ χπαξμή
ηνπο κ’ απηή θαη λα αγσλίδνληαη γηα ηελ επηθξάηεζή ηεο. Γη’ απηφ αθξηβψο ν εζληθηζκφο ζεσξείηαη
κνξθή ςχρσζεο, πνπ δεκηνπξγεί ηελ νκαδηθή εγξήγνξζε. Ν εζληθηζκφο είλαη ε άιιε φςε ηνπ
ξαηζηζκνχ, γηαηί φπσο ν ξαηζηζηήο είλαη εγθισβηζκέλνο ζην ζρήκα αλσηεξφηεηαο-θαησηεξφηεηαο,
έηζη θαη ν εζληθηζηήο ζπλδέεηαη κε ηνπο νκνεζλείο ηνπ κ’ έλα ζπιινγηθφ βίσκα απηνέμαξζεο, πίζσ απφ
ην νπνίν κπνξεί λα θξχβεηαη ε δίςα γηα δχλακε ή ε κηθξφηεηα, πνπ φκσο αληηζηαζκίδεηαη απφ ηδέεο
κεγαιείνπ.
Βέβαηα, ζε θακηά πεξίπησζε δελ πξέπεη λα ζπγρέεηαη ν εζληθηζκφο κε ηνπο αγψλεο ησλ ιαψλ
λα θεξδίζνπλ ηελ εζληθή ηνπο αλεμαξηεζία θαη ηελ ειεπζεξία ηνπο απφ θάπνηνλ απζαίξεην θαη
θαηαπηεζηηθφ δπλάζηε.
Δίλαη, ζπλεπψο, ζαθέο φηη ν αιεζηλφο παηξησηηζκφο είλαη αγψληζκα πλεπκαηηθφ, ελψ ν
εζληθηζκφο απνηειεί αλάζρεζε ζηνλ πνιηηηζκφ, αθνχ νη ζπλέπεηέο ηνπ είλαη νδπλεξέο γηα ηνπο
αλζξψπνπο θαη ηελ εηξήλε. Αλ φινη καο θαηαλνήζνπκε φηη ην δηθαίσκα ζηε δηαθνξά πξέπεη λα καο
ελψλεη, ηφηε ζα δεκηνπξγήζνπκε ηηο πξνυπνζέζεηο γηα κηα θνηλσλία ελσκέλε, θνηλσλία πνπ ζα
ζεκειηψλεηαη ζην γλήζην παηξησηηζκφ θαη ζηελ απνδνρή φηη θάζε ιαφο πξέπεη λα νθείιεη, λα δηαηεξεί
ηε δηθή ηνπ εζληθή πξνζσπηθφηεηα.
Σ.Θσζηάια-Λ.Θακαξγηάξεο, Έιινγε ΢θέςε, ηφκ.Γ

Α΢ΘΖ΢ΔΗ΢
2.«Ν εζληθηζκφο ζηηο κέξεο καο δπζηπρψο αλαδσππξψλεηαη», αλαθέξεηαη ζην θείκελν. Κπνξείηε λα
αλαθέξεηε θάπνηα αληηπξνζσπεπηηθά παξαδείγκαηα, ηα νπνία λα πηζηνπνηνχλ θαη λ’ απνδεηθλχνπλ
απηή ηελ αλαβίσζε;
3.«Αγαπψ ηελ παηξίδα κνπ, επεηδή αγαπψ ηηο παηξίδεο»: Λα ζρνιηάζεηε ηελ άπνςε ηνπ Manzini ζε
κία παξάγξαθν,
4.Λα ζπγθεληξψζεηε ζηνηρεία πνπ ππάξρνπλ ζην θείκελν πνπ ζαο δφζεθε ηφζν γηα ηνλ παηξησηηζκφ
φζν θαη γηα ηνλ εζληθηζκφ θαη λα δεκηνπξγήζεηε κία παξάγξαθν κε ηε κνξθή ηεο Πχγθξηζεο-αληίζεζεο
ζρεηηθά κε ηε δηαθνξά ησλ δχν απηψλ ελλνηψλ,
5.Λα κεηαηξέςεηε ηελ ππνηαθηηθή ζχλδεζε ησλ πξνηάζεσλ ζε παξαηαθηηθή ζηα παξαθάησ ρσξία ηνπ
θεηκέλνπ: «Έηζη πξνσζείηαη κηα αδίζηαθηε…κε δηαθνξεηηθή ζξεζθεπηηθή αληίιεςε», «Νη εζληθηζηηθέο,
επνκέλσο…πξνο ηηο άιιεο εζληθέο νκάδεο»,
6.Νη έληνλεο εζληθέο θαη εζληθηζηηθέο εμάξζεηο θαη εμεγέξζεηο ησλ εκεξψλ καο έρνπλ ζνβαξέο
επηπηψζεηο ζηνλ παγθφζκην ράξηε θαη ηείλνπλ λα ζπζηάζνπλ ηελ εηξήλε ζηνλ ππνηηζέκελν βσκφ ηεο
ειεπζεξίαο θαη ηεο επεκεξίαο ησλ ιαψλ. Ξψο εμεγείηε απηέο ηηο εμειίμεηο; Λνκίδεηε φηη κπνξεί λα
ζπκβηβαζηεί ε έλλνηα ηεο εζληθήο ζπλείδεζεο κε ηελ εζληθή επεκεξία θαη ηε δηεζλή εηξήλε; ΢πνζέζηε
φηη δηαηππψλεηε ηηο απφςεηο ζαο ζρεηηθά κε ηα παξαπάλσ ζε κηα νκηιία ζηε Βνπιή ησλ Δθήβσλ (600
ιέμεηο).
Σν αλζξσπηζηηθφ ηδαληθφ
΋πσο ην θάζε άηνκν ρξεηάδεηαη έλα ζθνπφ ζηε δσή ηνπ γηα λα πάξεη λφεκα ε δσή απηή, γηα
λα ζπληνλίδεη φιεο ηνπ ηηο πξνζπάζεηεο πξνο κηα εληαία θαηεχζπλζε θαη λα ην βνεζά εληείλνληαο ηηο
δπλάκεηο ηνπ λα γίλεηαη νινέλα θαιχηεξν, ην ίδην θαη έλαο νιφθιεξνο ιαφο. Αιιηψο, άηνκν θαη ιαφο
αθήλνληαη ζηελ ηχρε θαη δνπλ δσή ηεο ζηηγκήο, ρσξίο πξννπηηθή θαη ειπίδα γηα πξφνδν πξαγκαηηθή.
΋πσο φκσο ζην άηνκν ν ζθνπφο ηεο δσήο ηνπ είλαη δπλακνγφλνο φηαλ πεγάδεη απφ κέζα ηνπ, απφ ηηο
δηθέο ηνπ αλάγθεο θαη δπλαηφηεηεο, έηζη θαη γηα ην ιαφ. Θη απηφλ κπνξεί λα ηνλ ζπγθηλήζεη θαη λα ηνλ
εκπλεχζεη κνλάρα έλα ηδαληθφ πνπ ξηδψλεη ζην δηθφ ηνπ ρψκα θαη ζηε δηθή ηνπ θπζηθή δσή. Ηδαληθφ
δειαδή πνπ πεγάδεη απφ ηελ ηζηνξία ηνπ θαη ηε δσληαλή ηνπ παξάδνζε, πνπ ηαηξηάδεη κε ηελ
ςπρνινγία ηνπ, κε ηνλ ηφπν ηνπ θαη ηηο αλάγθεο πνπ δεκηνπξγεί.
Ρέηνην ηδαληθφ βγαικέλν κέζα απφ ην ειιεληθφ ρψκα θαη ηελ ηζηνξία ηνπ ιανχ ηνπ είλαη ν
αλζξσπηζκφο. Αλζξσπηζκφο ζα εηπεί λα πιάζνκε αλζξψπνπο κε γεξφ θαη σξαίν ζψκα, κε θαζαξφ
ζηνραζηηθφ λνπ, κε δπλαηή ζέιεζε θαη ζεβαζκφ θαη αγάπε ζηνπο ζπλαλζξψπνπο καο. Αλνηρηνκάηεο
πνπ είλαη ζε ζέζε λα θξίλνπλ νη ίδηνη ππεχζπλα φζα πξνβιήκαηα ηνπο παξνπζηάδεη ε αηνκηθή θαη
νκαδηθή δσή ηνπο, ρσξίο λα παξαζχξνληαη ζαλ άβνπιε αγέιε απφ ηνλ πξψην δπλαηφ ή δεκαγσγφ ηεο
εκέξαο˙ αλζξψπνπο ηθαλνχο λα εμαζθαιίδνπλ νη ίδηνη κε ηελ πξνζσπηθή ηνπο εξγαζία ηνπο πιηθνχο
φξνπο ηεο δσήο ηνπο, φζνη ρξεηάδνληαη γηα λα θξαηηέηαη ε αλζξψπηλε αμηνπξέπεηα, λα θαηαθάζθνπλ
ειεχζεξα ηηο δεζκεχζεηο πνπ επηβάιιεη ε νκαιή ζπκβίσζε κε ηνπο ζπλαλζξψπνπο ηνπο θαη ε πξνθνπή
ηνπο˙ ηθαλνχο λα νξγαλψζνπλ ηε δσή ηεο ιατθήο νιφηεηαο φπνπ αλήθνπλ έηζη, πνπ ηα άηνκα θαη ε
νιφηεηα λα πξνθφβνπλ θαη λα θαιπηεξεχνπλ φιν θαη πεξηζζφηεξν ην επίπεδν ηεο πιηθήο θαη
πλεπκαηηθήο ηνπο δσήο˙ γηα ηελ πξνθνπή ηεο λα κε ξίρλνπλ ηελ επζχλε ζε άιινπο ή θαη ζηελ ηχρε,
παξά λα ληψζνπλ ηνλ εαπηφ ηνπο φρη κφλν ζπλππεχζπλν κε ηνπο θπζηθνχο εγέηεο αιιά θαη σο ηνλ
θπξίσο ππεχζπλν˙ λα βάδνπλ γη’ απηή θάζε δπλαηή πξνζπάζεηα, δίλνληαο νη ίδηνη ηελ θαηεχζπλζε θαη
ππεξληθψληαο εζσηεξηθέο θαη εμσηεξηθέο αληίζεηεο δπλάκεηο, θαη λα είλαη πξφζπκνη λα ζπζηάζνπλ γη’
απηή φρη κφλν ηελ εζπρία θαη ηε βνιή ηνπο παξά ζηελ αλάγθε θαη ηε δσή ηνπο ηελ ίδηα. Αλζξψπνπο
δειαδή πνπ έρνπλ πςσζεί απφ ην δσηθφ ζην αλζξψπηλν επίπεδν. Ξνπ έρνπλ δνπιέςεη κέζα ηνπο φζν
γίλεηαη ην αλζξψπηλν βάζνο θαη πνπ πξαγκαηηθά ειεχζεξνη ζηέθνπλ κνίξα ζηε κνίξα ηνπο.

Αλζξσπηζκφο δε ζα εηπεί ηζνπέδσζε ησλ αηφκσλ ζε κηα πνιηηεία. Ν θάζε πνιίηεο έρεη βέβαηα
δηθαίσκα λα δήζεη θαη λ’ αλαπηχμεη ειεχζεξα ηνλ εαπηφ ηνπ κέζα ζηα φξηα πνπ επηβάιινπλ ζε φινπο νη
δεζκεχζεηο γηα ηελ νκαιή νκαδηθή ζπκβίσζε ελφο ιανχ θαη ηελ πξνθνπή ηνπ˙ λα ηνλ αλαπηχμεη
κάιηζηα ζχκθσλα κε ην θπζηθφ ηνπ, γηαηί κφλνλ έηζη κπνξεί θαη ηνλ ςπρηθφ ηνπ θφζκν λα δνπιέςεη
βαζχηεξα θαη ζηελ πην κεγάιε απφδνζε λα θηάζεη. Απφ ηελ άπνςε δειαδή ηνπ δηθαηψκαηνο γηα ηε
ζπληήξεζε θαη ηελ ειεχζεξε αλάπηπμε ηεο πιηθήο θαη πλεπκαηηθήο ηνπο δσήο φινη είλαη ίζνη. Ζ
ηζφηεηα φκσο απηή δελ εμαθαλίδεη ηηο θπζηθέο δηαθνξέο αλάκεζα ζηα άηνκα, δηαθνξέο θαη σο πξνο
ηελ ςπρνζχζηαζε θαη σο πξνο ηηο ηθαλφηεηεο θαη ηε δπλακηθφηεηα ηνπ θαζελφο. Αλαγθαία ζπλέπεηα
ησλ δηαθνξψλ απηψλ ζε κηα πνιηηεία θαιά νξγαλσκέλε είλαη ν θαζέλαο λα παίξλεη κέζα ζ’ απηή ηε
ζέζε πνπ ηνπ έρεη νξίζεη ην θπζηθφ ηνπ θαη φρη ε θνηλσληθή θαη νηθνλνκηθή ζέζε ηνπ ζπηηηνχ ηνπ, θαη
ζηηο εγεηηθέο ζέζεηο ζε φινπο ηνπο θιάδνπο ηεο δεκφζηαο δσήο λ’ αλεβαίλνπλ εθείλνη πνπ πξαγκαηηθά
αμίδνπλ γη’ απηέο. Ππλέπεηα δειαδή είλαη ε ζσζηή ηεξαξρία ησλ πξνζσπηθψλ αμηψλ, ηεξαξρία πνπ φρη
κφλν ζ΄αλαγλσξίδεη ν θάζε πνιίηεο, παξά ζα βνεζά θαη ζην ζηήζηκφ ηεο.
΋πσο ηα άηνκα δηαθέξνπλ κεηαμχ ηνπο, έηζη θαη νη ιανί. Ρηο δηαθνξέο απηέο δελ ηηο αξλείηαη
ην αλζξσπηζηηθφ ηδαληθφ, αξλείηαη φκσο ην ρσξηζκφ ησλ ιαψλ ζε ιανχο θπξίσλ θαη ιανχο ζθιάβσλ ή
ιανχο πνπ πξέπεη λα εμνλησζνχλ. Γη’ απηφ φινη νη ιανί έρνπλ ηελ αλζξψπηλή ηνπο αμία, ηελ αμία ηνπ
αλζξψπνπ, θαη φινη έρνπλ ην ίδην δηθαίσκα λα δήζνπλ αλζξσπηλά θαη λ’ αλαπηχμνπλ ηνλ εαπηφ ηνπο
ειεχζεξα. Αιιά θη εδψ ελλννχκε ηελ ειεπζεξία κέζα ζηα φξηα πνπ νξίδνπλ φζεο δεζκεχζεηο επηβάιιεη
ζε φια αλεμαηξέησο ηα θξάηε απηφ ην ίδην αλζξσπηζηηθφ ηδαληθφ˙ ε ειεχζεξε κάιηζηα αλάπηπμή ηνπο
πινπηίδεη πνηθηιφηξνπα θαη πςψλεη ηε δσή γεληθά ηεο αλζξσπφηεηαο θαη ηνλ πνιηηηζκφ ηεο.
Α΢ΘΖ΢ΔΗ΢
2.«Αλζξσπηζκφο δε ζα πεη ηζνπέδσζε…θαη ζην ζηήζηκφ ηεο»: Κε πνηνλ/πνηνπο ηξφπνπο έρεη
αλαπηπρζεί ε ζπγθεθξηκέλε παξάγξαθνο;
3.Ξνην είδνο ζπιινγηζηηθήο πνξείαο αθνινπζείηαη ζηελ πξψηε παξάγξαθν ηνπ θεηκέλνπ;
4.Λα βξείηε ζπλψλπκα ησλ παξαθάησ ιέμεσλ ηνπ θεηκέλνπ: εληείλνληαο, θαηαθάζθνπλ,
ςπρνζχζηαζε, ηεξαξρία, εμνλησζνχλ,
5.«΋πσο ηα άηνκα δηαθέξνπλ κεηαμχ ηνπο έηζη θαη νη ιανί. Ρηο δηαθνξέο…πνπ πξέπεη λα
εμνλησζνχλ»(Α.Γεικνχδνο). Ξνηεο είλαη νη δηαθνξέο πνπ πξέπεη λα ππάξρνπλ κεηαμχ ησλ ιαψλ θαη
πψο ζπληεινχλ ζηελ πνηνηηθή αλαβάζκηζε ηνπ ζχγρξνλνπ θνζκνπνιηηηζκνχ; Ξηζηεχεηε φηη ηζρχεη
ζήκεξα ε δηάθξηζε ζε ιανχο θπξίσλ θαη ιανχο ζθιάβσλ, ε νπνία πηζηνπνηεί θαη ηελ απνπζία ηνπ
αλζξσπηζηηθνχ ηδαληθνχ; Λα αλαιχζεηε ηηο απφςεηο γηα ηα παξαπάλσ ζε κνξθή δνθηκίνπ.
Κεζζηαληζκφο είλαη ε πίζηε ζηελ χπαξμε ελφο ΢σηήξα θαη ε αλακνλή ηεο έιεπζήο ηνπ
ζηνλ θφζκν σο Ιπηξσηή. Ο Κεζζηαληζκφο έρεη ηηο ξίδεο ηνπ ζηηο αλαηνιηθέο ζξεζθείεο,
θπξίσο ζηελ εβξατθή, πνπ θαιιιηέξγεζε ηελ πξνζδνθία γηα ηνλ εξρνκφ ελφο Κεζζία-
εζληθνχ απειεπζεξσηή, ν νπνίνο ζα απάιιαζζε ην ιαφ ηνπ απφ ην δπγφ ησλ
απηνθξαηφξσλ.

Ρελ ηδέα απηή δαλείζηεθε απφ ηελ εβξατθή ζξεζθεία ν Σξηζηηαληζκφο γηα λα ηελ δηεπξχλεη,
αλαδεηθλχνληαο ην Σξηζηφ-Κεζζία σο πλεπκαηηθφ ιπηξσηή νιφθιεξεο ηεο αλζξσπφηεηαο. Ν
Κεζζηαληζκφο, φκσο, δελ πεξηνξίδεηαη ζην ρψξν ηεο ζξεζθείαο. Υο αληίιεςε θαη πξνζδνθία δηαπνηίδεη
θαη ηελ θνηλσληθν-πνιηηηθή δσή θάπνησλ ιαψλ, νη νπνίνη αλακέλνπλ κε ιαρηάξα ηελ εκθάληζε ελφο
ραξηζκαηηθνχ εγέηε θαη ελαπνζέηνπλ ζ’ απηφλ φιεο ηνπο ηηο ειπίδεο γηα άξζε ησλ αδηεμφδσλ, έμνδν
απφ θάζε είδνπο θξίζε, εθπιήξσζε ησλ ζπιινγηθψλ νξακάησλ θαη πφζσλ.
Αίηηα ηνπ Κεζζηαληζκνχ:

-Ν Κεζζηαληζκφο έρεη ηηο ξίδεο ηνπ ζηε ζξεζθεπηηθή θαη πνιηηηθή παξάδνζε, ζηελ ςπρνζχλζεζε ελφο
ιανχ θαη ζηηο πνιηηηζηηθέο ηνπ θαηαβνιέο. Ιανί πνπ θπβεξλήζεθαλ γηα αηψλεο απφ θαζεζηψηα
ζενθξαηηθά θαη αλδξψζεθαλ σο έζλε ζπκκνξθνχκελα κε ηηο «έμσζελ» επηηαγέο ησλ
εθάζηνηε ζεφπλεπζησλ βαζηιέσλ ή κηαο ζξεζθείαο ζθνηεηλήο θαη αδηάιιαθηεο, αλέπηπμαλ
κηα κεζζηαληθή λννηξνπία πνπ ηνπο ζπλνδεχεη ζ’ φιε ηελ πνξεία ηνπ ηζηνξηθνχ ηνπο βίνπ,
-΢ε πεξηφδνπο βαζηάο θξίζεο, φηαλ ηα αδηέμνδα ζε κηα θνηλσλία θαληάδνπλ αμεπέξαζηα, νη
ζεζκνί παξνπζηάδνληαη απνδπλακσκέλνη θαη ην ζχζηεκα αμηψλ ρξενθνπεκέλν, ε
απνγνήηεπζε ηνπ ιανχ δεκηνπξγεί ην θαηάιιειν ςπρηθφ θιίκα γηα ηελ εκθάληζε ηνπ
Κεζζηαληζκνχ, ν νπνίνο αλαηξνθνδνηεί ηελ ειπίδα θαη ηελ πξνζδνθία, -Πηηο πνιππιεζείο
θνηλσλίεο ε θπξίαξρε ςπρνινγία ηεο κάδαο επλνεί ην Κεζζηαληζκφ. Δθεί φπνπ ην άηνκν
ζπλζιίβεηαη κέζα ζην νκνηφκνξθν ζχλνιν δεηείηαη ν έλαο «Τπεξάλζξσπνο», ν νπνίνο ζα
ππνδείμεη ην δξφκν ζηελ «αγέιε» ησλ πνιιψλ θαη αλεξκάηηζησλ, -Ν Κεζζηαληζκφο θαιιηεξγείηαη
έληερλα απφ ηε ζξεζθεπηηθή θαη πνιηηηθή πξνπαγάλδα. Ζ ρεηξαγψγεζε ηεο εθπαίδεπζεο αιιά θαη
ησλ ΚΚΔ πξνο ηελ θαηεχζπλζε ηεο πξνβνιήο ζπγθεθξηκέλσλ πξνζψπσλ σο
ραξηζκαηηθψλ, ηεο κπζνπνίεζήο ηνπο, πξνθαιεί θαηλφκελα πξνζσπνιαηξίαο, θαλαηίδεη ηε
κάδα ε νπνία παξαιεξεί ζηε ζέα ή ζην άθνπζκα ησλ ιφγσλ ηνπ εθάζηνηε «Κεζζία».
΢πλέπεηεο ηνπ Κεζζηαληζκνχ: -

Ο Κεζζηαληζκφο αληηζηξαηεχεηαη θάζε έλλνηα απηνλνκίαο ηνπ αηφκνπ θαη ειεπζεξίαο ηεο
βνχιεζήο ηνπ. Ζ χπαξμή ηνπ ζπλεπάγεηαη ηελ επηθξάηεζε ελφο απζηεξνχ θψδηθα εζηθήο θαη
ζπκπεξηθνξάο πνπ ζηεξεί απφ ην άηνκν ην δηθαίσκα ηνπ απηνπξνζδηνξηζκνχ, -Ζ αλακνλή ηεο
ζσηεξίαο απφ εμσαηνκηθνχο παξάγνληεο νδεγεί ζε κηα κνηξνιαηξηθή ζηάζε δσήο. Ο
άλζξσπνο πνπ ελαπνζέηεη φιεο ηνπ ηηο ειπίδεο γηα ιχηξσζε-ζσηεξία ζε Κεζζίεο είλαη
αδχλακνο, αλίθαλνο λα αλαιάβεη ηα ελία ηεο δσήο ηνπ θαη, ζπλεπψο, άζπξκα-παηρλίδη ζηα ρέξηα φζσλ
ζα αλαιάβνπλ γηα ινγαξηαζκφ ηνπ ην βάξνο ησλ απνθάζεσλ θαη ησλ επζπλψλ, -Ν Κεζζηαληζκφο
απνηειεί ηδενινγία νινθιεξσηηθή θαη αληηδεκνθξαηηθή. Θεξχζζεη ηελ ππεξνρή, ηελ απζεληία
ελφο εθιεθηνχ «Τπεξαλζξψπνπ», φηαλ ε δεκνθξαηία αλαγλσξίδεη ηελ μερσξηζηή αμία θαη
ζηεξίδεηαη ζηελ ειεχζεξε δξάζε θαη ζπκκεηνρή θάζε ζθεπηφκελνπ αλζξψπνπ. Ξξνβάιιεη
ηε κνλαδηθφηεηα ηνπ ελφο ραξηζκαηηθνχ εγέηε πνπ ελζαξθψλεη ηε γλψζε θαη ηε ζνθία, ζπγθεληξψλεη
ζηα ρέξηα ηνπ θάζε εμνπζία θαη ππνδνπιψλεη ηνλ άλζξσπν. Ζ επηθξάηεζή ηνπ ζπλνδεχεηαη απφ
θαηλφκελα ζπγθεληξσηηζκνχ ησλ εμνπζηψλ ζε κεηνςεθίεο θαη πνιηηηθήο απνδπλάκσζεο ηνπ ιανχ,
θαηαπάηεζεο ησλ αηνκηθψλ θαη πνιηηηθψλ δηθαησκάησλ ησλ αλζξψπσλ απφ ηελ απηαξρηθή εμνπζία
ηνπ ελφο, κνλνπψιεζεο ηεο αιήζεηαο απφ ιίγνπο θαη πλεπκαηηθνχ ζθνηαδηζκνχ ησλ θνηλσληψλ.
Σξφπνη αληηκεηψπηζεο ηνπ Κεζζηαληζκνχ:

-Ζ αλάγθε ηεο πλεπκαηηθήο θαη εζηθήο ζσξάθηζεο ησλ αηφκσλ αιιά θαη ησλ ιαψλ απέλαληη ζε θάζε
πξνζπάζεηα πξνζεηαηξηζκνχ ηνπο απφ επηηήδεηνπο δεκαγσγνχο πνπ ππφζρνληαη ηελ έιεπζε Κεζζηψλ
είλαη αδηακβηζβήηεηε, -Ν νξζφο ιφγνο θαη ε θξηηηθή ηθαλφηεηα είλαη ηα πλεπκαηηθά φπια κε ηα νπνία νη
άλζξσπνη κπνξνχλ λα απνκπζνπνηνχλ ηνπο δήζελ ραξηζκαηηθνχο, ηνπο θεξφκελνπο σο
΢πεξαλζξψπνπο,

-Ζ αλζξσπηζηηθή παηδεία, ν απηνζεβαζκφο θαη ε αίζζεζε ηεο απηαμίαο απνηεινχλ εζηθά εθφδηα, ράξε
ζηα νπνία νη άλζξσπνη δε ζπζηάδνπλ ηελ αμηνπξέπεηά ηνπο, δελ παξαρσξνχλ ηα δηθαηψκαηά ηνπο, αιιά
πξναζπίδνπλ ηελ ειεπζεξία θαη ηελ απηνλνκία ηνπο, -Ζ ιεηηνπξγία αμηνθξαηηθψλ ζεζκψλ αλαδεηθλχεη
θαη απνδεηθλχεη πεξίηξαλα ηελ αμία ησλ πξνζσπηθνηήησλ ησλ πξνηθηζκέλσλ, δεκηνπξγηθψλ αλζξψπσλ
πνπ-πνιχ πεξηζζφηεξνη απφ έλαο-εκθαλίδνληαη ζε θάζε θνηλσλία γηα λα ηεζνχλ επηθεθαιήο ηεο
πνξείαο ηεο πξνο ηελ πξφνδν. Ζ ιεηηνπξγία ζπκκεηνρηθψλ ζεζκψλ απνθαιχπηεη ηε ζνθία, ηε ζχλεζε,
ην πνιηηηθφ έλζηηθην θαη θξηηήξην ηνπ δεκνθξαηηθνχ ιανχ, πνπ γίλεηαη πνιχηηκνο αξσγφο ησλ
θπβεξλψλησλ ζηελ πξνζπάζεηά ηνπο λα δηαρεηξηζηνχλ ζσζηά ηα ζπιινγηθά ζέκαηα.
Δηζαγσγηθά ζηνηρεία: Ρν άηνκν θαιείηαη απφ ηελ πξψηε ζηηγκή ηεο δσήο ηνπ λα εθπιεξψζεη
ηελ έκθπηε ηάζε ηνπ γηα θνηλσληθφηεηα ζπκκεηέρνληαο ελεξγά ζην θνηλσληθφ πεξηβάιινλ πνπ θάζε
θνξά εληάζζεηαη θαη αλήθεη. Δίλαη, ινηπφλ, ν άλζξσπνο χπαξμε πξννξηζκέλε λα εληαρζεί ζε φιεο ηηο
κνξθέο ηνπ θνηλσληθνχ πεξηβάιινληνο ηηο νπνίεο ζπλαληά θαη νθείιεη λα πξνζαξκφδεη ηε ζπκπεξηθνξά
ηνπ ζηνπο βαζηθνχο ξπζκηζηηθνχο θαλφλεο πνπ ε ζπκβίσζε κέζα ζ’ απηέο επηβάιιεη. Ζ δηαξθήο απηή
πξνζαξκνγή ηνπ αηφκνπ ζηηο θνηλσληθέο ζπλζήθεο νλνκάδεηαη ΘΟΗΛΧΛΗΘΟΠΟΗΖ΢Ζ.
Ζ θνηλσληθνπνίεζε είλαη δηαδηθαζία πνιχ ζεκαληηθή γηα ηελ επηβίσζε θαη ηελ εμέιημε ηφζν ηνπ
αηφκνπ, φζν θαη ηεο θνηλσληθήο νξγάλσζεο, αθνχ κέζα απφ απηή κεηξηάδεηαη ε ζχγθξνπζε ηεο
αηνκηθφηεηαο (πξνζσπηθή ζέιεζε αηφκνπ) κε ηε ζπιινγηθφηεηα (απαηηήζεηο ζπκβίσζεο). Αληίζεηα, κε
ηελ βαζκηαία θνηλσληθή έληαμε, ε αιιειεπίδξαζε αηφκνπ-θνηλσλίαο θαζίζηαηαη δεκηνπξγηθή θαη
σθέιηκε θαη γηα ηνπο δχν παξάγνληεο. Έηζη, ν άλζξσπνο γλσξίδεη ηελ θνηλσληθνπνίεζε ζπλερψο θαη
ζε φιεο ηηο ειηαθέο ηνπ θάζεηο γηα λα κπνξεί λα βξίζθεηαη δηαξθψο ζε ηζνξξνπεκέλε θαη φρη επηδήκηα
γη’ απηφλ ζρέζε κε ην θνηλσληθφ ηνπ πεξηβάιινλ. Ζ πεξίνδνο φκσο φπνπ νη απαηηήζεηο ηεο
πξνζαξκνγήο απμάλνληαη θαη ην άηνκν βηψλεη πνιχ έληνλα ηελ θνηλσληθνπνίεζή ηνπ είλαη ε εθεβηθή
θαη ε κεηεθεβηθή ειηθία. Πηε θάζε απηή νη επηδξάζεηο πνπ δέρεηαη ε αηνκηθφηεηα απφ ηνλ θνηλσληθφ
ρψξν είλαη πνιιαπιέο, ηθαλέο λα δηακνξθψζνπλ νξηζηηθά ηελ πξνζσπηθφηεηα ηνπ αλζξψπνπ
πξνδηαγξάθνληαο θαη ηελ κεηέπεηηα θνηλσληθή ηνπ παξνπζία. Ρα ραξαθηεξηζηηθά πνπ απνθηά θάζε
άηνκν ζηελ εθεβηθή ηνπ ειηθία κεηαβάιινληαη ειάρηζηα ζηα ππφινηπα ρξφληα ηεο δσήο φπνπ ε
θνηλσληθνπνίεζε ζπλερίδεηαη κε ππνηνληθνχο ξπζκνχο.
Απφ ηηο παξαπάλσ δηαπηζηψζεηο πξνθχπηεη ην ζπκπέξαζκα φηη ην απνηέιεζκα ηεο

θνηλσληθνπνίεζεο θαηά ηε λεαληθή ειηθία θξίλεη ηελ πνηφηεηα ηνπ αηφκνπ αιιά θαη ηελ πνηφηεηα ηνπ
θνηλσληθνχ ρψξνπ ζηνλ νπνίν απηφ αλήθεη. Έηζη, ε νκαιή θνηλσληθνπνίεζε ζεκαίλεη γηα ην άηνκν
νινθιήξσζε ηεο πξνζσπηθφηεηαο, σξίκαζε θαη θαηαμίσζε, ελψ παξάιιεια δηακνξθψλεη ηδαληθέο
θνηλσληθέο ζπλζήθεο. Ζ θνηλσληθή νξγάλσζε ζηεξίδεηαη ηφηε ζε δίθαηα νξηνζεηεκέλεο δηαπξνζσπηθέο
ζρέζεηο θαη ζε παξαγσγηθέο θνηλσληθέο κνλάδεο κε αλαπηπγκέλε ζπιινγηθή ζπλείδεζε, νη νπνίεο είλαη
ηθαλέο λα πξνζεγγίζνπλ φια ηα θνηλσληθά αγαζά.
Αληίζεηα, απνηπρεκέλε θνηλσληθνπνίεζε ζεκαίλεη άηνκα πεξηζσξηνπνηεκέλα, κε αληηθνηλσληθά

ζπλαηζζήκαηα θαη εγσθεληξηθή ζπκπεξηθνξά. ΋ηαλ κηα θνηλσλία απνηειείηαη απφ ηέηνηαο πνηφηεηαο
κέιε, θπξηαξρείηαη απφ θαηλφκελα θνηλσληθήο παζνγέλεηαο θαη αλαηξέπνληαη νη φξνη ηεο νκαιήο
ζπκβίσζεο. Απνηξέπεηαη έηζη θάζε πξνζπάζεηα γηα ζπιινγηθή πξφνδν θαη γηα αλαβάζκηζε ηεο δσήο
κέζα ζ΄απηή.

Πηηο ζχγρξνλεο θνηλσλίεο ε νκαιή θνηλσληθνπνίεζε επηηπγράλεηαη πνιχ δχζθνια, κε
απνηέιεζκα ηα λεαξά κέιε ηνπο λα νδεγνχληαη ζε δξφκνπο άξλεζεο θαη λα αληηκεησπίδνπλ πνηθίια
πξνβιήκαηα. Ζ θξίζε πνιιψλ απφ ηνπο ζεζκνχο πνπ ζηεξίδνπλ ηε δηαδηθαζία ηεο
θνηλσληθήο έληαμεο, θαζψο θαη ε αζηάζεηα ησλ θνηλσληθψλ δεδνκέλσλ, ηα νπνία
κεηαβάιινληαη δηαξθψο θαη ξαγδαία, έρνπλ θαηά πνιχ δπζρεξάλεη ηελ εθπιήξσζε ηεο
θνηλσληθήο θχζεο ηνπ ζχγρξνλνπ αλζξψπνπ.
Σξφπνη θνηλσληθνπνίεζεο:
-Νη παξνηξχλζεηο θαη νη ζπζηάζεηο ή νη θπξψζεηο πνπ επηβάιινπλ νη θνξείο θνηλσληθνπνίεζεο. Ξνιιέο
θνξέο νη παξνηξχλζεηο θαη νη ζπζηάζεηο απηέο δε γίλνληαη άκεζα αιιά παίξλνπλ ηε κνξθή έκκεζσλ
παξαδεηγκαηηζκψλ απφ ηηο πξάμεηο ησλ κεγαιχηεξσλ, -Ραχηηζε ησλ αηφκσλ κε άιια άηνκα ή νκάδεο.
Κε ηνλ ηξφπν απηφλ ην άηνκν απνδέρεηαη ην θνηλσληθφ ζχλνιν. Θα πξέπεη φκσο λα ηνληζηεί πσο ε
ηαχηηζε απηή δελ αθνξά φιεο ηηο αμίεο ή ηηο αληηιήςεηο ηεο θνηλσλίαο, θαζψο ηα άηνκα δηαηεξνχλ
πάληα κηα ζρεηηθή απηνλνκία, -Θνηλσληθή αμηνιφγεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο ησλ αηφκσλ. Ζ θνηλσλία
δειαδή αζθεί θξηηηθή ζηα κέιε ηεο θαη ηα θαιεί λα ζπκκνξθσζνχλ κε ηηο ππνδείμεηο ηεο.
Φνξείο θνηλσληθνπνίεζεο: A)Θεζκνζεηεκέλνη: ΟηθνγέλεηαΑπνηειεί ηνλ πξψην θνξέα

θνηλσληθνπνίεζεο ηνπ αηφκνπ, θαζψο απφ απηήλ ην λεαξφ άηνκν ζα έξζεη ζε κηα πξψηε επαθή κε ηα
πξφηππα θαη ηηο αμίεο ηεο θνηλσλίαο. Πηελ επνρή καο πάλησο, έρεη κεηαβιεζεί ν βαζκφο ζηνλ νπνίν
κεηαδίδεη ηηο αξρέο απηέο ζε ζρέζε κε άιιεο επνρέο, γηαηί ε εμάπισζε ησλ κέζσλ επηθνηλσλίαο θαη ε
ηαρχξπζκε νηθνλνκηθή αλάπηπμε δεκηνπξγνχλ πνιιά πξφηππα ζπκπεξηθνξάο θαη απμάλνπλ ηηο νκάδεο
πνπ αζθνχλ επηδξάζεηο ζηελ ηδενινγία ησλ αηφκσλ, ΠαηδείαΔθηφο απφ ηηο γλψζεηο πνπ πξνζθέξεη
ην ζρνιείν, ζηνρεχεη ζηε δεκηνπξγία αηφκσλ ηθαλψλ λα εληαρζνχλ ζηε ζπλέρεηα ζην ρψξν ησλ
ελειίθσλ θαη λα επσκηζηνχλ ηηο επζχλεο πνπ ζα έρνπλ ηφηε. Δπηπιένλ, ην ζρνιείν νθείιεη κελ λα
θνηλσληθνπνηήζεη ζσζηά ηνπο λένπο, ψζηε λα αληηκεησπίζνπλ ηα πξνβιήκαηα πνπ ηπρφλ ζα έρνπλ ζηε
ζπλέρεηα, αιιά θαη λα ηνπο δψζεη ηα εθφδηα πξνθεηκέλνπ λα εξγαζηνχλ γηα ην κεηαζρεκαηηζκφ ηεο
θνηλσλίαο πξνο ην θαιχηεξν, ΘξεζθείαΠπληειεί επίζεο ζηελ θνηλσληθνπνίεζε ησλ αηφκσλ, θαζψο
απνηειεί ζπρλά ην ζπλδεηηθφ θξίθν κεηαμχ ηνπο. Δπίζεο, νη ζξεζθεπηηθέο αληηιήςεηο είλαη δπλαηφλ λα
επεξεάδνπλ ηνπο θαλφλεο θαη ηηο αμίεο ηεο θνηλσλίαο, ΘξάηνοΞξφθεηηαη γηα ηνλ θχξην θνξέα
θνηλσληθνπνίεζεο. Ζ εμνπζία κπνξεί λα επηβάιεηαη απφιπηα ζηε δηακφξθσζε ησλ πξνηχπσλ ή λα
δηαπλέεηαη απφ έλα πλεχκα θηιειεπζεξηζκνχ. Ρα πξφηππα απηά δε δηαθέξνπλ απφ εθείλα άιισλ
θνξέσλ, ηείλνπλ φκσο λα θαζνξηζηνχλ λνκηθά. Έηζη, νη ζρέζεηο ηνπ πνιίηε κε ην θξάηνο, ε ζρέζε ηνπ
ζρνιείνπ κε ην καζεηή, φια θαζνξίδνληαη κέζα ζε λνκνζεηηθά πιαίζηα.
Β)Κε ζεζκνζεηεκέλνη: Ζ γεηηνληά, ην θηιηθφ πεξηβάιινλ, ηα ΚΚΔ, ηα ήζε θαη ηα έζηκαΝη

θνξείο απηνί επεξεάδνπλ ηα άηνκα κε εμίζνπ απνθαζηζηηθφ ηξφπν κε ηνπο ζεζκνζεηεκέλνπο θνξείο,
νη νπνίνη κπνξεί λα κελ έρνπλ πξνβιέςεη ή λα κελ επηζπκνχλ ηελ επίδξαζε ησλ πξψησλ ζηα άηνκα.
Παξάγνληεο πνπ ππνβνεζνχλ ηελ θνηλσληθνπνίεζε:

-Ζ αγσγή θαη ε θαιιηέξγεηα ηνπ αηφκνπ, ψζηε λα ζέβεηαη ηηο αξρέο θαη ηηο αληηιήςεηο ησλ άιισλ, -Ζ
δηάζεζε ζπλεξγαζίαο αλάκεζα ζηα κέιε ηνπ θνηλσληθνχ ζπλφινπ, -Ζ θνηλσληθή εηξήλε, ε δηθαηνζχλε
θαη ε κέξηκλα ηεο πνιηηείαο γηα ηνλ πνιίηε, -Ζ δηάζεζε πξνζθνξάο ζην θνηλσληθφ ζχλνιν, -Ζ
σξηκφηεηα ηνπ αηφκνπ, ψζηε λα εξκελεχεη θξηηηθά ηηο θαηαζηάζεηο θαη λα κπνξεί λα πξνζαξκνζηεί ζε
απηέο, -Ζ ζπλαηζζεκαηηθή θάιπςε ηνπ αηφκνπ, ψζηε λα αηζζάλεηαη ιεηηνπξγηθφ κέινο ηεο θνηλσλίαο.
Παξάγνληεο πνπ δπζρεξαίλνπλ ηελ θνηλσληθνπνίεζε:

-Ζ αλαζθάιεηα ηνπ αηφκνπ θαη ε αδπλακία ηνπ λα αληηκεησπίζεη δπλακηθά ηε δσή, -Ζ
ππεξπξνζηαηεπηηθή ηάζε ησλ γνλέσλ πνπ δε βνεζνχλ ηα παηδηά ηνπο λα απνδεζκεπηνχλ ζηαδηαθά
απφ απηνχο θαη λα νινθιεξσζνχλ, -Ρν ζχκπιεγκα θαησηεξφηεηαο πνπ εκπνδίδεη ην άηνκν λα
ιεηηνπξγήζεη ζσζηά ζην θνηλσληθφ ζχλνιν, -Ζ θηψρεηα θαη ε αλεξγία πνπ δεκηνπξγνχλ θνηλσληθέο
αληζφηεηεο, -Νη πξνθαηαιήςεηο ηεο θνηλσλίαο πνπ θαηαπηέδνπλ ην άηνκν θαη δε ζπληεινχλ ζηελ
θνηλσληθνπνίεζή ηνπ, -Ζ πνιηηηθή θαηαπίεζε θαη ν πεξηνξηζκφο ηεο αηνκηθήο ειεπζεξίαο.

Σν άγρνο ραξαθηεξίδεηαη σο ςπρνζσκαηηθή λφζνο : ςπρν - : πξφθεηηαη γηα απνδηνξγάλσζε ,

ζπλεηδεζηαθή αλαζηάησζε , λνεηηθή ζχγρπζε , ζσκαηηθή. Ξξφθεηηαη γηα ζσκαηηθά ζπκπηψκαηα ,
(αίζζεζε παξάιπζεο , ηαρπθαξδία , δχζπλνηα , θαηάξξεπζε).
« Ρν άγρνο ζηηο πην ηππηθέο, θαζαξέο κνξθέο ηνπ, είλαη κηα ζπγθηλεζηαθή - ζπλεηδεζηαθή θαηάζηαζε ,
ζηελ νπνία δσ κηα ζσκαηηθή αλαηαξαρή (ηαρπθαξδία, αίζζεκα παξαιχζεσο, αδπλακίαο, ιηπνζπκίαο,
δχζπλνηαο θιπ) κηα θαηαζηξνθή, κηα απεηιή ή έλαλ θίλδπλν πνπ ηνλ ζπιιακβάλσ ηαπηφρξνλα ζηε
ζθέςε κνπ ζαλ άκεζν θαη αλαπφθεπθην .
Ρν άγρνο είλαη κηα εηδηθή νδπλεξή ζπγθηλεζηαθή θαηάζηαζε απνθιεηζηηθφ ζρεδφλ πξνλφκην θαη
έθθξαζε ηεο βαζηάο δξακαηηθήο αλζξψπηλεο ππνζηάζεσο.Ρν θπξηφηεξν ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ, είλαη φηη
απνηειεί έλα ςπρνζσκαηηθφ βίσκα, κηαο βαζηάο θαη νδπλεξήο αλαηαξαρήο, πνπ πξνθαιείηαη απφ ηελ
αληίιεςε ηεο αλακνλήο ελφο αθαζφξηζηνπ επηθείκελνπ θηλδχλνπ .
Ρν άγρνο είλαη ηαπηφρξνλα θαη ζπλεηδεζηαθφ γεγνλφο θαη ζσκαηηθή αίζζεζε. Ρν άγρνο ζηε
δίλε ηνπ, παξαζχξεη νιφθιεξν ην αλζξψπηλν « είλαη » , πνπ παξαιχεη κπξνζηά ηνπ θαη ην
ζπιιακβάλεη απφ ηε κηα κεξηά ζαλ έλα ζπλεηδεζηαθφ βίσκα θαη απφ ηελ άιιε ζαλ έλα ζσκαηηθφ -
αηζζεηεξηαθφ γεγνλφο ( αίζζεκα πληγκνχ, ζπζθίμεσο θιπ) »
(Γηάλλεο Γαιαλφο)
Ξαξφιν πνπ ζηελ αγσλία θαη ην άγρνο, ππάξρεη λνεκαηηθή ζχγρπζε , ζα κπνξνχζακε λα
δηαθξίλνπκε δηαθνξέο πνπ ζα καο βνεζήζνπλ λα θαηαλνήζνπκε θαιχηεξα ηελ έλλνηα ηνπ άγρνπο .
« Ρν άγρνο αθηλεηνπνηεί, παξαιχεη θαη θαηαβάιιεη, γη' « Ζ αγσλία πξνθαιεί πεξηζζφηεξε αλεζπρία απφ ην
απηφ θαη γίλεηαη αληηιεπηφ ζαλ έλα βίσκα απνηπρίαο άγρνο θαη εληνλφηεξεο θηλεηηθέο αληηδξάζεηο γηα
, αδπλακίαο , εηηνπάζεηαο , έιιεηςεο πξνζαξκνγήο » απνθπγή , απνηξνπή θαη θαηαλίθεζε ηνπ θηλδχλνπ »
« Πην άγρνο δεη θαλείο πην πνιχ ην δξάκα ηνπ θαη ηε « Πηελ αγσλία ςάρλεη θαλείο λα βξεη κηα ιχζε
δπζηπρία ηνπ παξά ηα ζθέθηεηαη, θαη εγθαηαιείπεηαη θαη κηα δηέμνδν »
ζε απηά »
« Πην άγρνο είλαη ην ίδην ην εγψ πνπ δεκηνπξγεί ην « Πηελ αγσλία , ην αληηθείκελν ηεο είλαη πην θαλεξφ ,
αληηθείκελν ( ηεο ελφριεζεο ) ρσξίο λα ην ζέιεη θαη πην εμσηεξηθφ , πην πξαγκαηηθφ θαη πην πξνζηηφ , γη'
ρσξίο λα γλσξίδεη νχηε ηηο αηηίεο ηνπ , αιιά νχηε θαη απηφ ππάξρεη πάληα κηα πηζαλφηεηα δηαθπγήο ,
ηε θχζε ηνπ , γη' απηφ δεη ζαλ θάηη πνπ δελ κπνξεί δηεμφδνπ θαη ειπίδαο, κε ζπλέπεηα ηελ αλάπηπμε
λα ην αληηκεησπίζεη» δξαζηεξηφηεηαο , έζησ θαη απνηπρεκέλεο »

Αηηίεο άγρνπο
« Νη πξννπηηθέο πνπ έρεη αλνίμεη ε επηζηεκνληθή πξφνδνο ηνπ αηψλα, ηαιαηπσξνχλ θαη ηελ
αληηιεπηηθή θαη αθνκνησηηθή ηθαλφηεηα θαη θαληαζία
Ζ θαηάθηεζε ηνπ αγλψζηνπ δεκηνπξγεί λέα άγλσζηα. Ζ ρξνληθή ζηηγκή
απηνπνιιαπιαζηάδεηαη. Ζ δσή γίλεηαη πνιπεδξηθή. Ρα πεξηζηαηηθά απνθηνχλ απεηξάξηζκεο ζεκαζίεο.
Ξψο λα ζεκαζηνινγεζνχλ ; Ζ απφθξηζή καο είλαη ην άγρνο. » (Η.Κ. Ξαλαγησηφπζπινο)
« Ζ επηζηήκε θαη ε ηερλνινγία αλαηξέπνπλ φια φζα ζεσξνχληαη θαζηεξσκέλα θαη

απξνζπέιαζηα απφ ηε ινγηθή. Έηζη ν θφζκνο απνθηά λέεο δηαζηάζεηο πνπ ν άλζξσπνο δπζθνιεχεηαη
λα ζπιιάβεη . Ληψζεη αδχλακνο κπξνζηά ηνπ, γεκάηνο απφγλσζε απ' ηελ αδπλακία θαηαλφεζεο.
΋ιε ε ζχγρπζε, απηφ ην « άγρνο » θαζψο ην είπαλ, ηνπ αηψλα, πεγάδεη απφ ηε δηαδνρηθή
θαηάξξεπζε ησλ πξνζσπείσλ θαη απ' ηελ πξνζπάζεηα λ' αληηθαηαζηαζεί ε αμηνινγία ηνπ παξειζφληνο
απφ κηαλ άιιε αμηνινγία . » (Η.Κ. Ξαλαγησηφπνπινο )
Νη γλψζεηο απνκπζνπνίεζαλ ηηο αμίεο ηνπ παξειζφληνο, αιιά ν άλζξσπνο πνπ έρεη αλάγθε απφ
αμίεο θαη ηδαληθά , ληψζεη αλππεξάζπηζηνο .
Κέζα ζε απηά ηα πιαίζηα , ην άηνκν αδπλαηεί λα δηακνξθψζεη θάπνηα ηδενινγία, έλα ζχλνιν
αμηψλ σο έλα ζηαζεξφ ζεκείν αλαθνξάο. Γελ απνθηά ηηο απαηηνχκελεο δπλάκεηο θαη ην ζσξαθηζκφ κε
απνηέιεζκα λα είλαη ρακέλν ζηελ θαζεκεξηλφηεηα , αδχλακν λα αληηκεησπίζεη ςχρξαηκα ή κε
δπλακηζκφ ηα πξνβιήκαηα , ηηο αληηζέζεηο θαη ηηο απνθάζεηο ηνπ .
« Ρν άγρνο κήπσο καο μεπεξάζνπλ νη άιινη, ην άγρνο ηεο, θηψρεηαο, ην άγρνο κήπσο γειαζηνχκε
θαηά ηε ιήςε κηαο απφθαζεο ή κήπσο δελ ηα βγάινπκε πέξα ζε κία εμαληιεηηθή θαηάζηαζε .
(Θνλξαλη Ιφξελο)
« Κηα απφ ηηο ρεηξφηεξεο ζπλέπεηεο ηεο αλεζπρίαο, πνπ ηξέθεηαη απφ ην άγρνο, είλαη ε έθδειε
αληθαλφηεηα ησλ ζεκεξηλψλ αλζξψπσλ λα κείλνπλ κφλνη κε ηνλ εαπηφ ηνπο, έζησ θαη γηα κηα ζηηγκή.
Απνθεχγνπλ, κε αγρψδε επηκέιεηα, φιεο ηηο επθαηξίεο γηα απηνζπγθέληξσζε ή ζηνραζκφ, ζα λα
θνβνχληαη κήπσο δνπλ λα εκθαλίδεηαη κπξνζηά ηνπο, θαηά ηελ δηάξθεηα ηνπ δηαινγηζκνχ ηνπο, ε
ηξνκαθηηθή απηνπξνζσπνγξαθία ηνπο, παξφκνηα κε εθείλε πνπ πεξηέγξαςε ν ΋ζθαξ Νπάηιλη, ζην
νδπλεξά απνθαιππηηθφ κπζηζηφξεκα ηνπ : « Ρν πνξηξαίην ηνπ Ληφξηαλ Γθξέπ ».
(Θνλξαλη Ιφξελο)
« Ρν αλζξψπηλν νλ, απφ ηφηε πνπ απνθηά επίγλσζε ηεο ππάξμεσο ηνπο ζα κηαο απηνδχλακεο
βηνςπρηθήο κνλάδαο, ληψζεη λα πνξεχεηαη εμαθνινπζεηηθά ζε κηα πνξεία γηα ηελ νπνία απφ θαλέλα
δελ ξσηήζεθε λα πνηέ ηελ επηδίσμε... Ραπηφρξνλα φκσο ληψζεη πσο ελψ ξίρηεθε άζεια ηνπ κέζα ζε
έλα θφζκν ζηξνβηιηδφκελν, πσο απηφο θαη κφλν είλαη ππεχζπλνο γηα ηα πεπξσκέλα ηνπ θαη πσο απηφο
θαιείηαη ζαλ απφ κηα καθξηλή επίθιεζε λα πνξεπηεί θαη απηφο θαη λα ραξάμεη ηελ πξνζσπηθή ηνπ
ηζηνξία .... Ζ ζπλεηδεηνπνίεζε απηήο ηεο αλαγθαζηηθήο πνξείαο ζηελ νπνία θαη είλαη ζηξαηεπκέλνο
εζεινληήο, γεκίδεη ηελ αλζξψπηλε χπαξμε κε άγρνο ... »
(Γ. Γαιαλφο )
Σξφπνη αληηκεηψπηζεο ηνπ πξνβιήκαηνο
Ζ θαξκαθεπηηθή αγσγή αληηκεησπίδεη ηα επηθαλεηαθά ζπκπηψκαηα, δελ κπνξεί λα

θαηαπνιεκήζεηο ηηο αηηίεο ηνπ πξνβιήκαηνο.
Δθφζνλ νη αηηίεο εληνπίδνληαη ζηε ζρέζε ηνπ αηφκνπ ( « εγψ » ) κε ηνλ θφζκν, ε
αληηκεηψπηζε ζα αλαδεηεζεί ζηελ αιιαγή απηήο ηεο ζρέζεο, θαζψο θαη ζηελ πξνζπάζεηα
εζσηεξηθήο ζσξάθηζεο ηνπο αηφκνπ , ψζηε ε ηνπνζέηεζε ηνπ ζηνλ « ερζξηθφ θφζκν », λα είλαη
πην δπλακηθή.

Ζ εζσηεξηθή ζσξάθηζε έγθεηηαη αξρηθά ζηελ επαλαζχλδεζε κε ην βαζχηεξν « εγψ » θαη ζηελ
απφθηεζε πλεπκαηηθψλ ζηφρσλ - ηδαληθψλ, πνπ ζα παίμνπλ ην ξφιν εζσηεξηθψλ αληηζηάζεσλ .
Απ' ηελ πξνζπάζεηα πλεπκαηηθήο θαιιηέξγεηαο πεγάδεη κηα γεληθφηεξε θηινζνθηθή δηάζεζε
έλαληη ησλ θαζεκεξηλψλ πξνβιεκάησλ, δηάζεζε ε νπνία απνζηαζηνπνηεί ςπρνινγηθά θαη
πξνζθέξεη ηε δπλαηφηεηα ςχρξαηκεο αληηκεηψπηζεο.
Ζ ερζξηθή ζρέζε ηνπ αηφκνπ κε ηνλ θφζκν κπνξεί λα αξζεί κε ηελ πνηνηηθή αλαβάζκηζε ηνπ
ηξφπνπ δσήο , δειαδή κε ηελ επίιπζε ησλ θνηλσληθψλ πξνβιεκάησλ . Δπεηδή φκσο θάηη ηέηνην
είλαη, αλ φρη αδχλαην, πνιχ καθξνπξφζεζκν , πξψηε βαζηθή πξνζπάζεηα εληνπίδεηαη ζηελ
βειηίσζε ησλ θνηλσληθψλ ζρέζεσλ , αθνχ είλαη θνηλψο απνδεθηφ φηη ε αλζξψπηλε επηθνηλσλία
ηνλψλεη ςπρηθά θαη ακβιχλεη ην ερζξηθφ πεξηβάιινλ .
Αιινηξίσζε είλαη ε ζπκκφξθσζε ηνπ αηφκνπ ζε μέλεο αμηψζεηο ή απαηηήζεηο, κε

απνηέιεζκα λα απνκαθξχλεηαη απφ ηνλ εαπηφ ηνπ ή απφ ην πεξηβάιινλ ηνπ. ΢ηε ζχγρξνλε
επνρή ε αιινηξίσζε απνηέιεζε έλα ζνβαξφ θνηλσληθφ πξφβιεκα.
Ν ζχγρξνλνο άλζξσπνο φκσο έρεη αιινηξησζεί θαη απφ ην πξντφλ ηεο εξγαζίαο ηνπ. Γε κεηέρεη ζηε
ραξά ηεο δεκηνπξγίαο, αιιά επαλαιακβάλεη κία ζπγθεθξηκέλε κεραληθή εξγαζία γηα νιφθιεξα ρξφληα,
γεγνλφο πνπ ηνπ δεκηνπξγεί αδηαθνξία γηα ηελ εξγαζία ηνπ. Δπηπιένλ, ν ζεκεξηλφο άλζξσπνο είλαη
απνθνκκέλνο θαη απφ ην ζπλάλζξσπφ ηνπ, θαζψο νη δηαπξνζσπηθέο ηνπ ζρέζεηο είλαη θαζαξά
επηδεξκηθέο θαη επηθαλεηαθέο. Δίλαη αιινηξησκέλνο θαη απφ ηε θχζε, θαζψο δψληαο καθξηά ηεο ζε έλα
πεξηβάιινλ άμελν, πνπ δελ ηνπ ραξίδεη εξεκία θαη γαιήλε, ράλεη ηελ επαθή ηνπ κε ηε θχζε θαη ηελ
αληηκεησπίδεη σο κέζν πξνο εθκεηάιιεπζε.
Αίηηα αιινηξίσζεο:
-Ζ αζηηθνπνίεζε θαη ε παξάιιειε δεκνγξαθηθή αχμεζε απνκαθξχλνπλ ηνλ άλζξσπν απφ ηε θχζε
αιιά θαη απφ ην ζπλάλζξσπφ ηνπ, -Ζ αλάπηπμε ησλ ηερληθψλ κέζσλ θαη ν απηνκαηηζκφο ηεο εξγαζίαο
νδήγεζαλ ζε απνμέλσζε απφ ην δεκηνχξγεκα, -Ν ππεξθαηαλαισηηζκφο δίλεη ην πξνβάδηζκα ζηα πιηθά
αγαζά θαη φρη ζηνλ ίδην ηνλ άλζξσπν, -Ζ εζηθή θξίζε θαη ε παξαθκή ηνπ πλεπκαηηθνχ πνιηηηζκνχ, -Ζ
βία θαη ε εγθιεκαηηθφηεηα πνπ θάλεη ηνλ άλζξσπν λα αληηκεησπίδεη θαρχπνπηα θαη κε θφβν ην
ζπλάλζξσπφ ηνπ, -Ρα κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο δεκηνπξγνχλ πξφηππα θαη νδεγνχλ ζε καδνπνίεζε
θαη ηππνπνίεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο, -Νη ππξεληθνί εμνπιηζκνί θαη νη πνιεκηθέο ζπγθξνχζεηο
δεκηνπξγνχλ θφβν θαη αλαζθάιεηα γηα ην αχξην, -Ζ αδξάλεηα ή ε ζησπή ησλ πλεπκαηηθψλ αλζξψπσλ
πνπ δελ αθππλίδνπλ ηηο αλζξψπηλεο ζπλεηδήζεηο.
΢πλέπεηεο ηεο αιινηξίσζεο:

-Ζ απνμέλσζε απφ ην ζπλάλζξσπν νδεγεί ζε αδπλακία νπζηαζηηθήο επηθνηλσλίαο καδί ηνπ θαη
ζπλαθφινπζα ζε άγρνο, κνλαμηά θαη αλαζθάιεηα, -Ν άλζξσπνο απνζεψλεη ηελ χιε θαη καζαίλεη λα
θξίλεη ηνπο άιινπο κε βάζε ην έρεηλ κε απνηέιεζκα λα κέλεη αληθαλνπνίεηνο θαη δπζηπρήο, -Ζ γλψζε
αληηκεησπίδεηαη ρξεζηκνζεξηθά θαη ν άλζξσπνο γίλεηαη ζχκα ηεο καδηθήο θνπιηνχξαο, -Ρν άηνκν δελ
απνθηά απηνγλσζία θαη δελ νινθιεξψλεηαη σο πξνζσπηθφηεηα, -πεξηνξίδεηαη ε πξνζσπηθή ειεπζεξία
ηνπ αλζξψπνπ, θαζψο γίλεηαη ζχκα ηνπ θνηλσληθνχ θνκθνξκηζκνχ, -Δπηθξαηεί ε αδηαθνξία γηα ην
θνηλσληθφ ζχλνιν θαη ηα πξνβιήκαηά ηνπ, ν αηνκηζκφο θαη ν σθειηκηζκφο κε ζθνπφ ηελ εμππεξέηεζε
πξνζσπηθψλ νθειψλ, -ηα άηνκα δελ έρνπλ αμίεο θαη ηδαληθά, δε ζέβνληαη ην ζπλάλζξσπφ ηνπο θαη
ιεηηνπξγνχλ αληαγσληζηηθά απέλαληί ηνπ, -ε νηθνινγηθή θαηαζηξνθή ιακβάλεη αλππνιφγηζηεο
δηαζηάζεηο θαη ε θχζε αληηκεησπίδεηαη ρξεζηκνζεξηθά, σο κέζν πινπηηζκνχ ή σο ρψξνο
πεξηζηαζηαθήο ςπραγσγίαο.

Σξφπνη αληηκεηψπηζεο ηνπ αιινηξησηηθνχ θαηλνκέλνπ:

-Αλζξσπηζηηθή παηδεία πνπ λα εκπλεχζεη ην ζεβαζκφ γηα ην ζπλάλζξσπν θαη λα ζέζεη ηηο βάζεηο γηα ηε
δεκηνπξγία ζθεπηφκελσλ αλζξψπσλ, -πξνψζεζε ηνπ πλεπκαηηθνχ πνιηηηζκνχ, ψζηε ηα άηνκα λα
θαιιηεξγεζνχλ αηζζεηηθά θαη ςπρηθά, -αθχπληζε απφ ηνπο πλεπκαηηθνχο αλζξψπνπο, ψζηε λα γίλεη
αληηιεπηφ ην κέγεζνο ηνπ πξνβιήκαηνο θαη λα επέιζεη καδηθή αληίδξαζε, -ν άλζξσπνο λα ηεξαξρήζεη
ηηο αλάγθεο ηνπ θαη λα απνδεζκεπηεί απφ ηελ θαηαλαισηηθή ηνπ καλία, απνθηψληαο εζηθέο αξρέο θαη
αμίεο, -θηιειεχζεξν θαζεζηψο πνπ ζα ζέβεηαη ηνλ πνιίηε θαη δελ ζα ηνλ ρεηξαγσγεί.
Αληίζεηα, ζα θξνληίδεη ηηο αλάγθεο ηνπ, ψζηε εθείλνο λα ζπκβηψλεη αξκνληθά κε ηνπο ζπλαλζξψπνπο
ηνπ, -λα απνθηήζνπκε απηνγλσζία, ψζηε λα βξηζθφκαζηε ζε δηαιεθηηθή ζρέζε κε ηνλ εαπηφ καο, λα
γλσξίδνπκε ηη ζέινπκε απφ ηε δσή θαη απφ ηνπο άιινπο αλζξψπνπο, -ζσζηή αμηνπνίεζε ηνπ
ειεχζεξνπ ρξφλνπ θαη δεκηνπξγία νπζηαζηηθψλ δηαπξνζσπηθψλ ζρέζεσλ, -θαιχηεξεο ζπλζήθεο
δηαβίσζεο ζηηο πφιεηο θαη αληηκεηψπηζε ηνπ νηθνινγηθνχ πξνβιήκαηνο.
Ζ αιινηξίσζε ηνπ ζεκεξηλνχ αλζξψπνπ
Κέζα ζ΄απηήλ ηελ αηκφζθαηξα ηεο ηδέαο θαη ηεο πίζηεο, πσο φια πσινχληαη θαη αγνξάδνληαη, φιν θαη
εμαθαλίδνληαη ηα ζηνηρεία ηεο αλζξσπηάο απφ ηε ζεκεξηλή δσή, πνπ ηειηθά νδεγνχλ ζε κηα αθφξεηε
αλία ή αδηαθνξία πξνο ηνλ πιεζίνλ θαη απνμέλσζε απφ ην ζπλάλζξσπφ καο, ζε κηα απνμέλσζε ηεο
πξνζσπηθφηεηαο ηνπ αλζξψπνπ απφ ηα πξάγκαηα θαη ηνλ εαπηφ ηνπ. Νη ζρέζεηο καο έρνπλ ράζεη ηνλ
πξνζσπηθφ ηνπο ραξαθηήξα. Έηζη, παξαηεξεί θαλέλαο, πσο ε ζπγθεθξηκέλε ζρέζε ελφο αηφκνπ πξνο
ην άιιν έραζε ηνλ άκεζν θαη αλζξψπηλν ραξαθηήξα ηεο θαη δηέπεηαη απφ πλεχκα ζπκθέξνληνο,
παδαξέκαηνο. ΋ιεο νη πξνζσπηθέο θνηλσληθέο ζρέζεηο θπξηαξρνχληαη απφ ηνπο λφκνπο ηεο αγνξάο.
Δίλαη θαλεξφ, πσο νη ζρέζεηο αλάκεζα ζηνπο νηθνλνκηθνχο αληαγσληζηέο ζηεξίδνληαη επάλσ ζηελ
αδηαθνξία. Αλ ζπλέβαηλε ην αληίζεην, θαζέλαο απφ απηνχο δε ζα είρε ηε δπλαηφηεηα λα επηηειέζεη ηα
νηθνλνκηθά ηνπ θαζήθνληα, λα δηαγσληζηεί, δειαδή ελαληίνλ ησλ άιισλ θαη λα ζπκβάιεη ζηελ
νηθνλνκηθή ηνπο θαηαζηξνθή.
Πήκεξα ν άλζξσπνο ησλ βηνκεραληθψλ θνηλσληψλ δεη ηνλ εαπηφ ηνπ θαη ηνπο άιινπο, φπσο ηα
πξάγκαηα, ηα αληηθείκελα, απιψο κε ηηο αηζζήζεηο θαη κε ην λνπ, αιιά ζχγρξνλα ρσξίο θακηά
θαξπνθφξα ζρέζε πξνο ηνλ εαπηφ ηνπ θαη ην πεξηβάιινλ, γηαηί έρεη αιινηξηψζεη ηνλ εαπηφ ηνπ. Γελ
ηνλ αηζζάλεηαη ζαλ θέληξν θαη δεκηνπξγφ ηεο ηερληθήο ηνπ θαηαζθεπήο, ηνπ θαηαζθεπάζκαηφο ηνπ,
παξά ζαλ ππεξέηε ηνπ. ΋ζν πην πειψξηεο είλαη νη δπλάκεηο, πνπ έρεη απνδεζκεχζεη ν άλζξσπνο, ηφζν
πην αδχλαην αηζζάλεζαη ηνλ εαπηφ ηνπ ζήκεξα κέζα ζηηο βηνκεραληθέο θνηλσλίεο. Θαηέρεηαη απφ ηελ
ίδηα ηε δεκηνπξγία ηνπ, ηε ζηηγκή πνπ ράλεη ηνλ εαπηφ ηνπ.
Ν ζεκεξηλφο άλζξσπνο, θάησ απφ ην βηνκεραληθφ πλεχκα, πνπ είλαη ε αηκφζθαηξά ηνπ,
πθίζηαηαη ηέηνηα επίδξαζε, ψζηε λα δεη, ρσξίο θαη ν ίδηνο λα ην ζπλεηδεηνπνηεί ηνλ εαπηφ ηνπ ζαλ
πξάγκα, ζαλ αληηθείκελν θη φρη ζαλ νλ ελεξγεηηθφ, ζαλ θνξέα αλζξψπηλσλ δπλάκεσλ. Ν ζθνπφο ηνπ
ζεκεξηλνχ αλζξψπνπ, πνπ δεη κέζα ζηηο βηνκεραληθέο θνηλσλίεο, είλαη λα πνπιήζεη ηνλ εαπηφ ηνπ κε
επηηπρία ζηελ αγνξά. Γη’ απηφ θαη δελ αληιεί ηε ζπλαίζζεζε ηνπ εαπηνχ ηνπ απφ ηελ ελεξγεηηθφηεηά
ηνπ ζαλ έλα νλ, πνπ ζθέπηεηαη θαη αγαπά, παξά απφ ηνλ θνηλσληθν-νηθνλνκηθφ ξφιν ηνπ. Ρν αίζζεκα
ηεο αμίαο ηνπ εμαξηάηαη απφ ηελ επηηπρία, δειαδή απφ ην αλ κπνξεί λα πνπιήζεη ζε ζπκθέξνπζα ηηκή
ηνλ εαπηφ ηνπ, ην ζψκα ηνπ, ηε λφεζή ηνπ, ηε λνεηηθή ηνπ ηθαλφηεηα θαη δπλαηφηεηα. Θαη ε ςπρή
ηνπ αθφκε είλαη ην θεθάιαηφ ηνπ.
Ν ζθνπφο ηεο δσήο ηνπ ζπλίζηαηαη ζην λα ηνπνζεηήζεη ην θεθάιαην απηφ θαη λ’ απνθνκίζεη
θέξδε. Αλζξψπηλεο ηδηφηεηεο, φπσο θηιία, επγέλεηα, θαινζχλε θαη άιια πην ηεξά αθφκε πξάγκαηα
αληηθξίδνληαη ζαλ εκπνξεχκαηα, είδε ρξήζηκα, αλαγεγξακκέλα επάλσ ζην παθέην ηε
«πξνζσπηθφηεηαο» πνπ βνεζνχλ ζηελ αλζξψπηλε αγνξά λα επηηεπρζνχλ πςειφηεξεο ηηκέο.
Έηζη είλαη θαλεξφ πσο ε εθηίκεζε ησλ ίδησλ ησλ ηθαλνηήησλ ηνπ αλζξψπνπ εμαξηάηαη απφ
παξάγνληεο πνπ βξίζθνληαη έμσ απ’ απηφλ, βξίζθνληαη δειαδή ζηελ παξαπαίνπζα θξίζε ηεο αγνξάο, ε

νπνία απνθαζίδεη γηα ηελ αμία ηνπ, θαηά ηνλ ίδην ηξφπν πνπ θξίλεη θαη απνθαζίδεη γηα θάπνην
εκπφξεπκα, γηα αληηθείκελα δειαδή θαη πξάγκαηα πνπ δελ έρνπλ νληφηεηα, εαπηφ. Θαη’ απηφλ ηνλ
ηξφπν νη άλζξσπνη ηνπ βηνκεραληθνχ πλεχκαηνο ησλ θνηλσληψλ καο, ηνπ βηνκεραληθνχ πλεχκαηνο,
πνπ βάδεη ηε ζθξαγίδα ηνπ επάλσ ζηελ θνηλσληθή καο νξγάλσζε, ηείλνπκε λα ράζνπκε ηνλ εαπηφ καο
θάησ απφ πνιινχο ξφινπο, κε ηνπο νπνίνπο ληπλφκαζηε θαη ηηο πνιιέο κάζθεο, πνπ θνξνχκε. Κ’ απηφ
ινηπφλ ην λφεκα, πψο λα πνξεπζεί ην εγψ πξνο ην εζχ;
Ν άλζξσπνο ηνπ ηερληθνχ πνιηηηζκνχ κεηαβίβαζε ην θαζεζηψο «είλαη» ηνπ, εθπνίεζε θαηά
θάπνην ηξφπν ηνλ εαπηφ ηνπ. Θη έηζη αθαίξεζε ηε γλήζηα έθθξαζή ηνπ, ηε ζπκπίεζε ζηηο ζπκπιεγάδεο
ηεο ε ηερλνθξαηία, ηνλ απνμέλσζε απφ ηνλ πιεζίνλ ηνπ θαη δπζηπρψο θη απφ ηνλ ίδην ηνλ εαπηφ ηνπ.
Ρν ραξαθηήξα ηεο αιινηξίσζεο δελ έρνπλ κφλν νη νηθνλνκηθέο αιιά θαη νη πξνζσπηθέο ζρέζεηο κεηαμχ
ησλ αλζξψπσλ. Αληί λα είλαη ζρέζεηο κεηαμχ αλζξσπίλσλ φλησλ, παίξλνπλ ραξαθηήξα ζρέζεσλ
κεηαμχ πξαγκάησλ. Ν άλζξσπνο θαίλεηαη λα ράλεη ην εγψ ηνπ.
Η.Λ.Μεξνηχξεο, Ζ πνξεία ηνπ Δγψ πξνο ην Δζχ, Θεζζαινλίθε 1979.
Α΢ΘΖ΢ΔΗ΢
1.Ξεξίιεςε 100-120 ιέμεσλ, 2.Λα αλαγλσξίζεηε ζε πνην απφ ηα παξαθάησ είδε αλήθεη ην
εμεηαδφκελν θείκελν θαη λα αηηηνινγήζεηε ηελ απάληεζή ζαο: α.κειέηε, β.άξζξν, γ.δνθίκην,
δ.ρξνλνγξάθεκα, 3.Κε πνηα κέζνδν αλαπηχζζεηαη ε ηξίηε παξάγξαθνο ηνπ θεηκέλνπ; 4.Ξνην είδνο
ηεθκεξίσλ ρξεζηκνπνηεί απνθιεηζηηθά ν ζπγγξαθέαο; Ξηζηεχεηε πσο απηή ε απνθιεηζηηθή ρξήζε
εληζρχεη ή απνδπλακψλεη ηελ πεηζηηθφηεηα ηνπ ιφγνπ ηνπ; 5.Πε πνηα θχξηα αηηία απνδίδεη ν
ζπγγξαθέαο ηελ απψιεηα ηεο πξνζσπηθήο ηαπηφηεηαο θαη πνηεο, θαηά ηε γλψκε ηνπ, επηπηψζεηο
επηθέξεη απηή ε απψιεηα; 6.Ξνηα αληίθαζε ππάξρεη, θαηά ην ζπγγξαθέα, ζηε ζρέζε πνπ ζπλάπηεη ν
άλζξσπνο κε ηα επηηεχγκαηα ηεο ηερληθήο ηνπ;
7.Λα γξάςεηε έλα ζπλψλπκν γηα ηηο ππνγξακκηζκέλεο ιέμεηο, 8.Λα ζπκπιεξψζεηε ηα θελά κε ηα
θαηάιιεια ζχλζεηα ηνπ ξήκαηνο θέξσ/νκαη:
α……………………………….ζεκαληηθά θέξδε νη επελδχζεηο ηνπ.
Β……………………………….πνιχ απφ ηνπο άιινπο.
Γ………………………………(αφξ.)πνιιά ρξήκαηα γηα ηελ αλέγεξζε ηνπ λανχ.
Γ………………………………(αφξ.)αιιαγέο ζηελ νξγάλσζε ηεο επηρείξεζεο.
Δ……………………………….ζπρλά ελαληίνλ κνπ.
Πη…………………………….φηαλ ζπκψλεη.
Ε………………………………πνιιά ρξήκαηα σο αληάιιαγκα.
Ζ………………………………κε δπζθνιία ην ξ.
Θ……………………………..ζαλ αγξνίθνο.
Η………………………………απφ πφλνπο ζηε κέζε.
8.Πχκθσλα κε ην ζπγγξαθέα, «ηείλνπκε λα ράζνπκε ηνλ εαπηφ καο θάησ απφ………., πνπ θνξνχκε».
Βαζηζκέλνη ζηελ πξνζσπηθή ζαο εκπεηξία, λα αλαπηχμεηε ηνλ πξνβιεκαηηζκφ ζαο γχξσ απφ ην ζέκα
ζε κηα έθζεζε 300-400 ιέμεσλ.

Δηζαγσγηθά ζηνηρεία: Πηε ρψξα καο, κε αλαπηπγκέλν ηνλ ηξηηνγελή ηνκέα ηεο νηθνλνκίαο, ν
ηνπξηζκφο απνηειεί φρη κφλν κηα πινπηνθφξα πεγή εηζξνήο ζπλαιιάγκαηνο, αιιά θη έλαλ θαζνξηζηηθφ
παξάγνληα πνπ δηακνξθψλεη ηελ θνηλσληθή θαη πνιηηηζηηθή καο θπζηνγλσκία. Γη’ απηφ απνηειεί θνηλφ
αίηεκα λα βνεζεζεί ν ειιεληθφο ηνπξηζκφο απ’ φινπο, θξάηνο θαη πνιίηεο, γηα λ’ αλαπηπρζεί αθφκα
πεξηζζφηεξν, ψζηε λα ζπκβάιεη πεξαηηέξσ ζηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή αλάπηπμε ηεο Διιάδαο.
Κνξθέο ηνπξηζκνχ (κε θξηηήξην ηνλ ηφπν πξννξηζκνχ):

-Δζσηεξηθφο ηνπξηζκφοΖ κεηαθίλεζε ησλ θαηνίθσλ κηαο ρψξαο απφ πεξηνρή ζε πεξηνρή κέζα
ζηελ ίδηα ρψξα, -Δμσηεξηθφο ηνπξηζκφοΖ κεηαθίλεζε ησλ θαηνίθσλ κηαο ρψξαο ζε θάπνηαλ άιιε
γηα ζθνπνχο ςπραγσγηθνχο, κνξθσηηθνχο θαη εκπνξηθνχο, (κε θξηηήξην ην είδνο/ηελ πνηφηεηα
αλαςπρήο): -Καδηθφο ηνπξηζκφοραξαθηεξίδεηαη απφ ηελ πιενλαζηηθή ζπγθέληξσζε ηνπξηζηψλ
ζε πξνβεβιεκέλνπο απφ ηελ ηνπξηζηηθή βηνκεραλία ηφπνπο, -Δλαιιαθηηθφο ηνπξηζκφοέρεη ηε
κνξθή ηνπ αγξνηνπξηζκνχ (εζεινληηθή πξνζθνξά εξγαζίαο κε αληάιιαγκα ηελ ελζσκάησζε ζηηο
δνκέο θαη ηηο ιεηηνπξγίεο ηεο ηνπηθήο θνηλσλίαο) θαη ηνπ νηθνηνπξηζκνχ (επίζθεςε ζε πεξηνρέο
νηθνινγηθνχ ελδηαθέξνληνο θαη εζεινληηθή πξνζθνξά ππεξεζηψλ θαη εξγαζίαο γηα ηελ πξνζηαζία ηνπ
πεξηβάιινληνο).
Ηζηνξηθή αλαθνξά: Ν ηνπξηζκφο πνπ είλαη μέλε ιέμε εκθαλίζηεθε ζηελ ειιεληθή αξραηφηεηα κε
ην φλνκα «πεξηήγεζε». Νη Αξραίνη Έιιελεο, φπσο αλαθέξεη ν Ζξφδνηνο ζην δηάινγν Πφισλα θαη
Θξνίζνπ, ηαμίδεπαλ σο θηινζνθέσλ γελ πνιιήο ζεσξίεο είλεθελ επειήιπζαο, δειαδή επεηδή ήζειαλ
λα θηινζνθνχλ γχξηζαλ θαη γλψξηζαλ πνιιά κέξε. Αιινχ ν Ζξφδνηνο πάιη αλαθέξεη φηη ηαμίδεπαλ φρη
κφλν δη΄εκπνξίαλ αιιά θαη δηά ζεσξίαλ, δειαδή φρη κφλν γηα εκπνξηθνχο ιφγνπο, αιιά γηα λα κάζνπλ
θαη λα έρνπλ ηε ραξά χζηεξα λα δηεγεζνχλ. Ππνπδαηφηεξνη αξραίνη Έιιελεο πνπ έθαλαλ πεξηεγήζεηο
ρσξψλ ή πεξηνρψλ είλαη ν Ζξφδνηνο, ν Ιπθνχξγνο, ν Πφισλ, ν Ξπζαγφξαο, ν Ξιάησλ, ν Ξαπζαλίαο
θαη άιινη. Νη πεξηεγήζεηο απηέο πξαγκαηνπνηνχληαλ, πξνθεηκέλνπ λα απνθηήζνπλ γλψζε ησλ εζψλ θαη
εζίκσλ ησλ ιαψλ θαη ηνπ πνιηηηζκνχ ηνπο. Άιισζηε ζηηο πεξηεγήζεηο βξίζθεηαη θαη ε αξρή ηεο γέλεζεο
ηεο ηζηνξηθήο επηζηήκεο. Ν εζσηεξηθφο ηνπξηζκφο αλαπηχρζεθε ζηε ρψξα καο κε ηνπο Ξαλειιήληνπο
αγψλεο, ηηο Ακθηθηπνλίεο, ηα Καληεία, ηα Θεξαπεπηήξηα. Πην κεζαίσλα ν ηνπξηζκφο είρε αλαπφθεπθηα
ζξεζθεπηηθφ ραξαθηήξα κε ηελ επίζθεςε γηα πξνζθχλεκα ζηνπο Άγηνπο Ρφπνπο. Απφ ηνλ πεξαζκέλν
αηψλα ν ηνπξηζκφο αλαπηχζζεηαη ξαγδαία ράξε ζηα ζαιάζζηα θαη ρεξζαία κέζα.
Ξξψηνο ηδξπηήο γξαθείνπ ηαμηδίσλ ήηαλ ν Βξεηαλφο Cook ην 1868. Κεηά ηνλ Α ‘Ξαγθφζκην πφιεκν θαη
κέρξη ην 1936 ζεκεηψζεθε αξθεηή αχμεζε ηεο ηνπξηζηηθήο θίλεζεο, ηδηαίηεξα ζηελ Δπξψπε.
Πήκεξα ε αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ κε ηελ ηερλνινγηθή εμέιημε θαη κε ηελ άλνδν ηνπ βηνηηθνχ
επηπέδνπ πήξε παγθφζκηεο δηαζηάζεηο θαη ε θίλεζε πξνο άιιεο ρψξεο ζπληειείηαη νκαδηθά θαη
νξγαλσκέλα.

Ηδηαίηεξα κε ηελ πηψζε ησλ ζπλφξσλ γηα ηηο ρψξεο ηεο Δλσκέλεο Δπξψπεο απφ 1-1-93 θαη ηελ
ειεχζεξε δηαθίλεζε πξνζψπσλ, ππεξεζηψλ, εκπνξεπκάησλ, θεθαιαίσλ αλνίγεη κηα θαηλνχξηα ζειίδα
γηα ηνλ εμσηεξηθφ ηνπξηζκφ. Πηηο πεξηζζφηεξεο ρψξεο ν ηνπξηζκφο έρεη εμειηρζεί ζε νιφθιεξε
βηνκεραλία κε ζπγθξνηήκαηα ηνπξηζηηθψλ γξαθείσλ θαη ηα θξάηε ηνλ ζεσξνχλ κηα απφ ηηο
ζεκαληηθφηεξεο πεγέο ζπλαιιάγκαηνο θαη νηθνλνκηθήο θίλεζεο.
Πηε ρψξα καο ηελ νξγάλσζε ηνπ ηνπξηζκνχ αλέιαβε απφ ην 1929 ν Διιεληθφο Νξγαληζκφο Ρνπξηζκνχ
(ΔΝΡ) παξάιιεια κε ηα ηνπξηζηηθά γξαθεία. Ζ ρψξα καο κε ηηο θπζηθέο θαιινλέο, ηνλ ήιην, ηε
ζάιαζζα, ηα κλεκεία αλέθαζελ απνηεινχζε πφιν έιμεο γηα ηνπο μέλνπο πνπ απφ ην 1953 ε θάζνδνο
απηή πήξε ζηαδηαθά ην ραξαθηήξα πιεκκπξίδαο.
Παξάγνληεο πνπ επηδξνχλ ζηελ αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ:
1.Τιηθνί: -Ζ νηθνλνκηθή εμέιημε, -Ζ ζηαζεξή νηθνλνκηθή πξφνδνο, -Ζ ηειεηνπνίεζε ησλ κέζσλ καδηθήο
κεηαθνξάο, -Ζ κείσζε ησλ σξψλ εξγαζίαο θαη ε αχμεζε ηνπ ειεχζεξνπ ρξφλνπ θαη ηνπ ρξφλνπ
αδεηψλ, -Ζ παγθφζκηα εκπνξηθή δξαζηεξηφηεηα,
2.Θνηλσληθνί: -Ζ αζηηθνπνίεζε θαη ε ζπζζψξεπζε ζηα κεγάια αζηηθά θέληξα δεκηνπξγνχλ ηελ
επηζπκία ηεο θπγήο απφ απηά είηε ζην εζσηεξηθφ είηε ζην εμσηεξηθφ, -Νη ζηελφηεξνη δεζκνί κεηαμχ
ησλ ιαψλ θαη ην αίζζεκα ηεο παγθφζκηαο αζθάιεηαο κεηαμχ ησλ ρσξψλ,
3.Κνξθσηηθνί: -Ζ άλνδνο ηνπ κνξθσηηθνχ επηπέδνπ, -Ζ αλάγθε ζηελφηεξεο επηζηεκνληθήο θαη
θαιιηηερληθήο ζπλεξγαζίαο, -Ζ θαιιηέξγεηα ηνπ θνζκνπνιηηηθνχ πλεχκαηνο (άπνςε πνπ ππνζηεξίδεη φηη
ν θφζκνο είλαη εληαίνο, ζαλ κηα πνιηηεία, ρσξίο δηάθξηζε θξαηψλ κε ζχλνξα),
4.Φπρνινγηθνί: -Ζ αλάγθε γηα ςπρηθή εθηφλσζε θαη αλαλέσζε, -Ζ κνλνηνλία ηεο θαζεκεξηλφηεηαο
πνπ απνδεηά δηαθπγή,
5.Πνιηηηθνί: -Ζ εηξεληθή ζπλχπαξμε κεηαμχ ησλ ιαψλ, -Νη δηκεξείο ή πνιπκεξείο πνιηηηθέο ζπκθσλίεο
γηα δηεπθφιπλζε κεηαθηλήζεσλ, -Ζ ζχλαςε ζπκθσληψλ γηα αληαιιαγή επηζθέςεσλ θνηηεηψλ,
επηζηεκφλσλ, θαιιηηερλψλ, -Ζ πνιηηηθή νκαιφηεηα ζην εζσηεξηθφ ησλ πξνεγκέλσλ ρσξψλ, -Ζ
Δλνπνίεζε ηεο Δπξψπεο ηνπιάρηζηνλ ζε νηθνλνκηθφ επίπεδν.
ΔΗΓΗΘΟΣΔΡΑ ΓΗΑ ΣΖΛ ΔΙΙΑΓΑ: Ρν εχθξαην θαη ήπην θιίκα ηεο, Νη αξραηνινγηθνί ρψξνη
αλεπαλάιεπηεο αμίαο, ηα αξραηνινγηθά κλεκεία θαη νη ζεζαπξνί ηεο, νη παξαδνζηαθνί νηθηζκνί, ε
πινχζηα θαη καθξφρξνλε-αδηάιεηπηε ηζηνξηθή ηεο πνξεία, -νη ιανγξαθηθέο θαη θαιιηηερληθέο
εθδειψζεηο, νη θπζηθέο νκνξθηέο, ε παηξνπαξάδνηε ειιεληθή θηινμελία θαη ε εγθαξδηφηεηα ησλ
θαηνίθσλ, ε γεσγξαθηθή ηεο ζέζε.
Χθέιεηεο πνπ απνξξένπλ απφ ηνλ ηνπξηζκφ:
1.Οηθνλνκηθέο: -Δηζξέεη μέλν ζπλάιιαγκα θαη δηαθηλείηαη ην ρξήκα, -αλαπηχζζεηαη ην εκπφξην, ε

βηνκεραλία θαη ε βηνηερλία, -θαηαπνιεκάηαη ε αλεξγία κε ηα ζχγρξνλα ηνπξηζηηθά ζπγθξνηήκαηα ζηα
νπνία εξγάδεηαη πιήζνο αηφκσλ, -αλαδσνγνλνχληαη νηθνλνκηθά απνκνλσκέλα επαξρηαθά θέληξα, -
δεκηνπξγνχληαη πνιιά λέα επαγγέικαηα, -πεξηζηέιιεηαη ε αζηπθηιία, -βειηηψλεηαη ην βηνηηθφ επίπεδν
ηνπ πιεζπζκνχ, -δεκηνπξγνχληαη έξγα ππνδνκήο (δξφκνη, ιηκάληα, αεξνδξφκηα), -ηνλψλεηαη ε
επηρεηξεκαηηθή δξαζηεξηφηεηα θαη ε ηδησηηθή πξσηνβνπιία,
2.Πνιηηηζηηθέο-Δζληθέο: -Ξξνσζείηαη ε αληαιιαγή πνιηηηζηηθψλ πξντφλησλ (ζπλέδξηα, ζεαηξηθέο
παξαζηάζεηο, κνπζηθέο θαη πλεπκαηηθέο εθδειψζεηο), -πξνβάιιεηαη ν ειιεληθφο πνιηηηζκφο ζην
εμσηεξηθφ, νη μέλνη γίλνληαη θήξπθεο ηνπ πνιηηηζκνχ ηεο ρψξαο καο ζην εμσηεξηθφ, -πξνβάιιεηαη πξνο
ηα έμσ ε ειιεληθφηεηά καο θαη γίλεηαη γλσζηή ε ηζηνξία θαη ε θαηαγσγή καο, -ν ηνπξηζκφο απνηειεί
ηελ θαιχηεξε πξνπαγάλδα γηα ηηο ειιεληθέο ζέζεηο ζηηο δηεζλείο εμειίμεηο, -απμάλεηαη ην θχξνο ηεο
ρψξαο καο κεηαμχ ησλ μέλσλ ιαψλ, -Γνληκνπνηείηαη απφ μέλα πλεπκαηηθά ξεχκαηα ν ζχγρξνλνο
ειιεληθφο πνιηηηζκφο θαη πξννδεχεη, -εδξαηψλεηαη ε εηξεληθή ζπλχπαξμε ησλ ιαψλ, αθνχ ε Διιάδα
απνηειεί ην ζηαπξνδξφκη ζπλάληεζεο δηαθφξσλ ιαψλ θαη πνιηηηζκψλ, -πξνάγεηαη ε αιιεινεθηίκεζε
κεηαμχ αλζξψπσλ δηαθνξεηηθήο θνπιηνχξαο, ρξψκαηνο, θπιήο, εζληθφηεηαο, ζξεζθείαο. ΢πνρσξνχλ
νη πξνθαηαιήςεηο, θάηη ηδηαίηεξα ζεκαληηθφ ζηηο κέξεο καο κέζα ζηε δίλε ησλ ξαηζηζηηθψλ θαη
εζληθηζηηθψλ εμάξζεσλ, -ππνζθειίδεηαη ην ηνπηθηζηηθφ πλεχκα πξνο φθεινο ηνπ δηεζληζκνχ.

Αξλεηηθέο ζπλέπεηεο ηνπ ηνπξηζκνχ:

1.Τιηθέο: -Κε ηελ θαηαζθεπή ηεξάζηησλ ηνπξηζηηθψλ εγθαηαζηάζεσλ ξππαίλεηαη θαη
αιινηψλεηαη ην θπζηθφ πεξηβάιινλ, πξάγκα πνπ βηάδεη ηε θπζηθή αξκνλία θαη πξνζβάιιεη ην
αηζζεηηθφ καο θξηηήξην, -Απμάλεηαη ην θφζηνο δσήο, γηαηί παξαηεξείηαη άλνδνο ησλ ηηκψλ ζηα
θαηαλαισηηθά αγαζά. Έηζη αλαθφπηεηαη επίζεο θαη ν εζσηεξηθφο ηνπξηζκφο πνπ γίλεηαη αζχκθνξνο
γηα ηε κέζε ειιεληθή νηθνγέλεηα, -Ζ ειιεληθή νηθνλνκία ζηεξίδεηαη ζηελ παξαζηηηθή εξγαζία, ζηηο
ιεγφκελεο εξγαζίεο παξνρήο ππεξεζηψλ, πνπ απφ ηε κηα δεκηνπξγνχλ κηα λννηξνπία ππεξεηψλ, ελψ
απφ ηελ άιιε πξνσζνχλ ηελ πξντνχζα απνβηνκεράληζε ηεο ρψξαο θαη ηελ παξαγσγηθή ηεο
ππνβάζκηζε, -επηδεηλψλεηαη ην έιεηκκα ζην εκπνξηθφ ηζνδχγην, αθνχ ηα έζνδα ηνπ θξάηνπο
πεξηνξίδνληαη θπξίσο ζην ηνπξηζηηθφ ζπλάιιαγκα, -ε ζπλερήο εηζαγσγή αγξνηηθψλ πξντφλησλ,
γηα λα ηθαλνπνηήζνπκε ηηο αλάγθεο ησλ ηνπξηζηψλ, αθελφο εμαλεκίδεη ην εηζαγφκελν ζπλάιιαγκα
θη απφ ηελ άιιε ζέηεη ζην πεξηζψξην ηα αληίζηνηρα ειιεληθά, -ππνβαζκίδεηαη ε ρεηξσλαθηηθή
δνπιεηά ζηελ χπαηζξν θαη ε αγξνηηθή αζρνιία γεληθφηεξα, αθνχ νη κηζζνί ζηα ηνπξηζηηθά
επαγγέικαηα είλαη κεγάινη, -εξεκψλεηαη ε χπαηζξνο, ελψ ε ειιεληθή γε ππεξεηείηαη απφ γεξνληηθά
ρέξηα, -εκθαλίδνληαη θαηλφκελα θεξδνζθνπίαο θαη εθκεηάιιεπζεο ησλ ηνπξηζηψλ πνπ
δπζθεκνχλ ηε ρψξα καο ζην εμσηεξηθφ, -ν ηνπξηζκφο θαιιηεξγεί ζηνπο Έιιελεο ηελ νθλεξία θαη
ην πλεχκα ηνπ εχθνινπ θέξδνπο, 2.Πνιηηηζηηθέο: -Βηνκεραλνπνίεζε θαη θζνξά ηεο ιατθήο ηέρλεο, -
ππνβάζκηζε θαη θαιθίδεπζε ηνπ γλήζηα ιατθνχ κε ηαπηφρξνλε ππνβίβαζή ηνπ ζε
ιατθηζκφ, -θαηαζηξνθή παξαδνζηαθψλ νηθηζκψλ θαη βηαζκφο ηεο εγρψξηαο αξρηηεθηνληθήο,
-έληαζε ηνπ θαηλνκέλνπ ηεο αξραηνθαπειίαο θαη πψιεζε αλεθηίκεηεο αμίαο αληηθεηκέλσλ ζηνπο μέλνπο
γηα ζνπβελίξ-αλακλεζηηθά, -θζνξά ησλ εζψλ θαη ησλ εζίκσλ ησλ θαηνίθσλ πνπ εληφο ιίγσλ ρξφλσλ
πέξαζαλ απφ ηνλ πνπξηηαληζκφ θαη ηνλ αζθεηηζκφ ζηελ αζπδνζία θαη ηελ εζηθή παξαιπζία, -εληείλεηαη
ε μελνκαλία, εζληθφ ζχλδξνκν θαησηεξφηεηαο, κε απνηέιεζκα λα ππνηηκάκε ηελ αμία ησλ
πνιηηηζηηθψλ καο παξαδφζεσλ θαη λα πηνζεηνχκε θαηψηεξεο αμίεο μέλσλ πνιηηηζκψλ. Ο
πηζεθηζκφο απηφο πξνθαιεί ηελ αιιαγή ηεο λννηξνπίαο ησλ Διιήλσλ θαη θαηά ζπλέπεηα ζε
αιιαγή ηνπ ηξφπνπ δσήο, δηαηξνθήο, έλδπζεο θαη ςπραγσγίαο, -πην ζνβαξφ είλαη ην πιήγκα
ζε βάξνο ηεο ειιεληθήο γιψζζαο, πνπ ζηγά ζηγά ππνθαζίζηαηαη απφ κηα ηνπξηζηηθή γιψζζα, κηα
ζπξξαθή αγγιηθψλ, γαιιηθψλ, γεξκαληθψλ ιέμεσλ, -Δληείλεηαη ν θίλδπλνο ηνπ αθειιεληζκνχ πξνο
ράξηλ κηαο εμππεξεηηθήο ησλ μέλσλ λννηξνπίαο, 3.Θνηλσληθέο: -Νμχλνληαη θαηλφκελα θνηλσληθήο
παζνγέλεηαο θπξίσο απφ ηελ έιεπζε ηνπξηζηψλ ακθηβφινπ εζηθήο ζηάζκεο.
Πξνυπνζέζεηο γηα ηελ αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ ζηε ρψξα καο:

-Θεζκνζέηεζε ηνπ θνηλσληθνχ ηνπξηζκνχ, ψζηε λα δίλεηαη ε δπλαηφηεηα ζηνλ θάζε Έιιελα λα
γλσξίζεη ηελ παηξίδα ηνπ, -Ζ Ξνιηηεία νθείιεη λα ξίμεη ην βάξνο ηεο φρη ζηνλ πνζνηηθφ αιιά ζηνλ
πνηνηηθφ ηνπξηζκφ πνπ λα εθηείλεηαη ζε φιε ηε ρψξα θαη ζε φιε ηε δηάξθεηα ηνπ ρξφλνπ (νξγάλσζε
ηνπ ρεηκεξηλνχ ηνπξηζκνχ), -Δπίγλσζε επαγγεικαηηθνχ ρξένπο φζσλ αζρνινχληαη κε ηνλ ηνπξηζκφ θαη
εηδηθή επαγγεικαηηθή θαηάξηηζε, -εμππεξέηεζε ησλ μέλσλ κε άξηζηα θαη ζχγρξνλα κέζα ζπγθνηλσλίαο
θαη ηειεπηθνηλσλίαο, -πξνγξακκαηηζκφο ψζηε ε μελνδνρεηαθή αλέγεξζε λα κελ αιινηψλεη αηζζεηηθά ην
ηνπίν, -πξνζηαζία ησλ παξαδνζηαθψλ νηθηζκψλ θαη θνηλνηήησλ θαη πιηθά θίλεηξα γηα ηε ζπληήξεζε
θαη αλαπαιαίσζή ηνπο, -θαιχηεξα νξγαλσκέλε πξνζηαζία, θαζαξηφηεηα θαη αμηνπνίεζε ησλ
αξραηνινγηθψλ ρψξσλ, -ηίκηα ηνπξηζηηθή πνιηηηθή, πνπ ζεκαίλεη πξφζπκε εμππεξέηεζε θαη παξνρή
δηεπθνιχλζεσλ απφ ην θξάηνο θαη ην ιαφ, ψζηε λα απνθεχγνληαη ε εθκεηάιιεπζε θαη ε
αηζρξνθέξδεηα, -επγέλεηα (φρη δνπινπξέπεηα), θαιή ζπκπεξηθνξά, ηηκηφηεηα ζηηο ζπλαιιαγέο, -
εληαηηθνπνίεζε ησλ έξγσλ ππνδνκήο (δξφκνη, ιηκάληα, αεξνδξφκηα, ζηδεξφδξνκνη), -πξνζηαζία ηνπ
θπζηθνχ πεξηβάιινληνο θαη πξνζπάζεηα ειάηησζεο ηεο αηκνζθαηξηθήο ξχπαλζεο, πνπ εθηφο ησλ
άιισλ παξελεξγεηψλ απνηειεί αξλεηηθφ παξάγνληα γηα ηελ πξνζέιεπζε μέλσλ ηνπξηζηψλ θαη γηα ηελ
εηθφλα ηεο ρψξαο ζην εμσηεξηθφ, -Ζ κφιπλζε ησλ ζαιαζζψλ απφ θάζε είδνπο απφβιεηα εηδηθά ζε
ηνπξηζηηθέο πεξηνρέο πξέπεη λα αληηκεησπηζηεί κε εηδηθά έξγα απνρέηεπζεο θαη βηνινγηθνχ θαζαξηζκνχ
ησλ ιπκάησλ, -Ρν ρξήκα ηνπ ηνπξηζκνχ δελ πξέπεη λ’ απνηειεί ην κφλν κέζν βηνπνξηζκνχ. Ν
ηνπξηζκφο πξέπεη λα ζπλδπάδεηαη θαη κε άιιεο επαγγεικαηηθέο ελαζρνιήζεηο. Ζ Διιάδα πξέπεη λα είλαη
απηάξθεο, λα ζηεξίδεηαη νηθνλνκηθά ζε πην παξαγσγηθνχο νηθνλνκηθά ηνκείο θη φρη ζ’ έλαλ ηφζν
επαίζζεην θη εππαζή ηνκέα, πνπ κπνξεί λα λεθξψζεη εμαηηίαο κηαο πνιηηηθήο, πνιεκηθήο ή νηθνλνκηθήο
θξίζεο.

Ζ ζεκαζία ησλ ελαιιαθηηθψλ κνξθψλ ηνπξηζκνχ:

-Απαιιάζζνπλ ηηο δηαθνπέο απφ ην θιίκα ηεο ηππνπνίεζεο θαη ηεο εκπνξεπκαηνπνίεζεο θαη
πξνζδίδνπλ ζηελ αλζξψπηλε δξάζε ηε δηάζηαζε ηνπ ηαμηδηνχ θαη ηεο πεξηήγεζεο, -ζπκβάιινπλ ζηελ
αλάπηπμε ζηελήο επηθνηλσλίαο θαη νπζηαζηηθήο γλσξηκίαο ηνπ ηαμηδηψηε κε ην θνηλσληθφ, θπζηθφ θαη
αλζξψπηλν πεξηβάιινλ ηνπ ηφπνπ ησλ δηαθνπψλ ηνπ, -θαιιηεξγνχλ ηελ θνηλσληθή θαη νηθνινγηθή
ζπλείδεζε ηνπ ηαμηδηψηε θαη πινπηίδνπλ ηνλ ςπρηθφ θαη πλεπκαηηθφ ηνπ θφζκν, -απνβαίλνπλ θηιηθέο
πξνο ην θπζηθφ, θνηλσληθφ θαη πνιηηηζηηθφ πεξηβάιινλ ηνπ ηφπνπ ησλ δηαθνπψλ θαη επηδεηθλχνπλ
απφιπην ζεβαζκφ απέλαληη ζε θάζε ηνπηθή ηδηαηηεξφηεηα.
΢πλάιιαγκα θαη θπζηθνί πφξνη
Ν ηνπξηζκφο εθηφο απφ ηηο γεληθφηεξεο σθέιεηεο ζε εηζφδεκα θαη απαζρφιεζε δεκηνπξγεί πηέζεηο ζηελ
ηνπηθή νηθνλνκία θαη θνηλσλία αιιά θαη ζην πεξηβάιινλ. Άιισζηε ε αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ βαζίδεηαη
ζηελ εθκεηάιιεπζε ηνπ ηνπηθνχ θπζηθνχ θαη πνιηηηζκηθνχ πινχηνπ, ηδίσο ζηα λεζηά. Νη πηέζεηο ηνπ
ηνπξηζκνχ είλαη ηδηαίηεξα έληνλεο σο πξνο ην λεξφ, ηελ ελέξγεηα, ηε γε αιιά θαη ηα απφβιεηα πνπ
δεκηνπξγνχλ (πγξά θαη ζηεξεά).
Ξνιιέο λεζηψηηθεο θνηλσλίεο δελ έρνπλ ηηο νηθνλνκηθέο ή νξγαλσηηθέο δνκέο θαη πφξνπο λα
αληεπεμέιζνπλ ζηηο πξνθιήζεηο ηεο ηνπξηζηηθήο αλάπηπμεο. Έηζη, απηή γίλεηαη ρσξίο έιεγρν θαη ρσξίο
λα εληάζζεηαη ζε κηα γεληθφηεξε ζηξαηεγηθή αλάπηπμεο, ψζηε λα εμαζθαιίδνληαη θαη λα εληζρχνληαη νη
ζεηηθέο επηπηψζεηο αιιά θαη λα απνηξέπνληαη νη αξλεηηθέο. Ππρλά θαη νη ηνπηθέο θνηλσλίεο, κπξνζηά
ζηα άκεζα νθέιε πνπ απνδίδεη ν ηνπξηζκφο, δελ έρνπλ ηελ ηθαλφηεηα λα ζηαζνχλ θαη λα
αλαινγηζηνχλ ηηο καθξνρξφληεο επηπηψζεηο (πρ ζην λεξφ, ζηε δηαζέζηκε γε θ.ά.)˙ φκσο εηδηθά σο πξνο
ηνλ ηνπξηζκφ, κηα δξαζηεξηφηεηα πνπ ραξαθηεξίδεηαη απφ έληνλν αληαγσληζκφ δηεζλψο θαη έληνλεο
δηαθπκάλζεηο, ε έιιεηςε καθξνρξφληαο πξννπηηθήο θαη ζηξαηεγηθήο κπνξεί λα είλαη θαηαζηξνθηθή γηα
έλαλ ηφπν, φπσο έρεη δείμεη επαλεηιεκκέλσο ε δηεζλήο εκπεηξία.
Ν ζχγρξνλνο ηνπξηζκφο απαηηεί ζεκαληηθέο πνζφηεηεο λεξνχ (γηα ληνπο, ζπληήξεζε θήπσλ,
πηζίλεο θηι), ειεθηξηθήο ελέξγεηαο (γηα ειεθηξηζκφ θαη άιιεο ρξήζεηο), γεο (γηα μελνδνρεηαθέο κνλάδεο,
παξαζεξηζκφ θαη άιια θαηαιχκαηα, ηερληθή ππνδνκή, εηδηθέο εμππεξεηήζεηο φπσο καξίλεο, γθνιθ
θηι.), πνπ επηβαξχλνπλ ηνπο πεξηνξηζκέλνπο πφξνπο ζην λεζί. Ζ ππεξεθκεηάιιεπζε ησλ ηνπηθψλ
πφξσλ ζπρλά νδεγεί ζε ζπγθξνχζεηο γηα ηε ρξήζε ηνπο θαη αθφκε θαη αλ μεπεξαζηνχλ πξνζσξηλά κε
κεηαθνξά π.ρ. λεξνχ απφ ηελ επεηξσηηθή ρψξα, νδεγνχλ ην ζχζηεκα ζπλνιηθά ζε κηα απμαλφκελε
εμάξηεζε θαη επηβάιινπλ ζπζηεκαηηθή πξνζπάζεηα γηα ηε δηαρείξηζε ησλ απμαλφκελσλ πξνβιεκάησλ,
μεπεξλψληαο ηηο δπλαηφηεηεο ησλ ηνπηθψλ θνηλσληψλ.
Ζ πνιηηηθή αλάπηπμεο ηνπ ηνπξηζκνχ πξέπεη λα εληάζζεηαη ζην πιαίζην κηαο γεληθφηεξεο
αλαδήηεζεο γηα κηα ζηξαηεγηθή «βηψζηκεο αλάπηπμεο». Ζ λέα αληίιεςε πεξί βηψζηκεο αλάπηπμεο ζηα
λεζηά επηβάιιεη ηνλ ζεβαζκφ ηεο θέξνπζαο ηθαλφηεηαο ησλ αλζξψπηλσλ θαη θπζηθψλ
νηθνζπζηεκάησλ.
Υάξεο Θνθθψζεο, Σν Βήκα, 13/5/2001

Α΢ΘΖ΢ΔΗ΢
1.Ξεξίιεςε 80-100 ιέμεσλ, 2.Κε πνηεο κεζφδνπο γίλεηαη ε αλάπηπμε ηεο δεχηεξεο θαη ηεο ηξίηεο
παξαγξάθνπ; 3.Λα θξίλεηε ην βαζκφ ελφηεηαο θαη αιιεινπρίαο ηνπ θεηκέλνπ, 4.Ξνηα δηαξζξσηηθή
ιέμε ζα ρξεζηκνπνηνχζαηε, γηα λα εληζρχζεηε ηε ζπλνρή ηεο δεχηεξεο θαη ηεο ηξίηεο παξαγξάθνπ, θαη
πνηα λνεκαηηθή ζρέζε αηζζεηνπνηεί ε ρξήζε ηεο; 5.Πρεκαηίζηε πέληε ζχλζεηα ρξεζηκνπνηψληαο ην α’
ζπλζεηηθφ ηεο ιέμεο καθξνρξφληνο (πρ. καθξφβηνο), 6.Λα βξείηε ηα ζπλψλπκα ησλ παξαθάησ ιέμεσλ
ηνπ θεηκέλνπ: βαζίδεηαη, ραξαθηεξίδεηαη, δηεζλήο, ζπζηεκαηηθή, μεπεξλψληαο,
7.Κε βάζε ηα εξκελεχκαηα λα ζπκπιεξψζεηε ηα θελά κε ηηο θαηάιιειεο ζχλζεηεο, παξαζχλζεηεο ή
παξάγσγεο ιέμεηο ηνπ νπζηαζηηθνχ βίνο:
α.απηφο πνπ κπνξεί λα δήζεη: βηψζηκνο
β.απηφο πνπ έρεη δσή:……………………………….
Γ.απηφο πνπ κπνξεί λα δεη ζηελ μεξά θαη ζην λεξφ: ……………………….
Γ.θάξκαθν πνπ θαηαζηξέθεη ηα κηθξφβηα: ……………………………………
Δ.(κηθ.)ην λα επηζηξέςεη θάηη ή θάπνηνο ζηε δσή, λα μαλαδσληαλέςεη: ………………………….
Πη.ην λα δηαηεξεζεί θάηη ή θάπνηνο ζηε δσή: ………………………………..
Ε.ν ζρεηηθφο κε ην βίν, ηε δσή: ……………………………………
Ζ.δσ καδί κε άιινλ: ………………………………………………

8.Ξνηα, θαηά ηε γλψκε ζαο νθέιε πξνθχπηνπλ απφ ηελ αλάπηπμε ηνπ ηνπξηζκνχ; Αλαπηχμηε ηηο
απφςεηο ζαο ζε άξζξν (300-400 ιέμεηο) πνπ ζα δεκνζηεχζεηε ζηελ εθεκεξίδα ηνπ ζρνιείνπ ζαο.
Πάκε… πελζήκεξε;
Ζ νηθνλνκηθή βαλαπζφηεηα, ε κχεζε ζηνλ πην άγξην θαηαλαισηηζκφ θαη ζηνλ μελνδνρνηνπξηζηηθφ
πνιηηηζκφ, πξνο ηνλ νπνίν σζεί κηα νιφθιεξε θνηλσλία θαη δξαζηηθφηαηνη κεραληζκνί ηεο,
ζπκπιεξψλεηαη απφ κηα άιιε, απείξσο βαλαπζφηεξε πιεπξά. Πην «πεληαήκεξν» επηθξαηεί ην χθνο θαη
ην ήζνο ηνπ ρνπιηγθαληζκνχ. Δίλαη βαξχ απηφ πνπ ιέσ θαη κνηάδεη ζαλ λα ζέισ, δίθελ εζηθνιφγνπ, λα
θαηαδηθάζσ απηή ηελ μεζηξαηηζκέλε λέα γεληά. Γελ πξφθεηηαη, φκσο, πεξί απηνχ. Ξάιη κεξηθά γλσζηά
ζε φινπο καο: γνλείο, θαζεγεηέο, καζεηέο, δειαδή ζε πάξα πνιινχο, ηφζνπο πνπ πξαγκαηηθά είλαη
παξάμελν πψο δελ γίλεηαη ιφγνο γη’ απηά. Ξελζήκεξν ζεκαίλεη δπλακηθέο παξέεο πνπ δίλνπλ ηνλ ηφλν,
ζπρλφηαηεο ζπγθξνχζεηο κεηαμχ ιπθείσλ-ζπρλά γηα ηε «ιεία» ησλ ζειπθψλ, ληαειίθη, ζπαζκέλα
έπηπια ζηα μελνδνρεία θαη ηα θέληξα, γηνπρατηά, ζπλζήκαηα, βία. Ξελζήκεξν ζεκαίλεη κνλαμηά κέζα
ζην πιήζνο γηα φζνπο θαη φζεο δελ είλαη ελζσκαησκέλνη ζηηο δπλακηθέο παξέεο, κεηαθνξά απφ ηελ
ληίζθν ηεο γεηηνληάο ή ηεο επαξρηαθήο πφιεο ζηελ θνζκνπνιίηηθε ληίζθν ηεο Οφδνπ θαη ηεο Θέξθπξαο,
ζεκαίλεη μελχρηη (δελ πεηξάδεη απηφ), νηλνπνζία, ςψληα ζηα καγαδηά. Κηα εηθφλα είλαη φι’ απηά, πνπ
ζίγνπξα δελ απνηειεί πηζηή αλαπαξάζηαζε ηεο πξαγκαηηθφηεηαο. Δίλαη, φκσο, ηφζν ζπλεζηζκέλε θαη
έληνλε απηή ε πιεπξά πνπ αθπδαηψλεη θαη θαηαξγεί ηηο πξνζσπηθέο επαηζζεζίεο, ψζηε λα ρξσκαηίδεη
ην ζχλνιν θαη νιφθιεξν ην ζεζκφ. Γη’ απηφ άιισζηε νη θαζεγεηέο θαη νη θαζεγήηξηεο, γλσξίδνληαο
πνιχ θαιά απηφλ ην δηάθνζκν, αξλνχληαη λα ζπλνδεχζνπλ ηνπο καζεηέο. Θη απηφ γηαηί ξφινο ηνπο
απηέο ηηο πέληε κέξεο πξέπεη λα είλαη ηνπ ρσξνθχιαθα˙ λα δνπλ κέζα ζε έλα ζπλερέο άγρνο κε γίλεη
ηίπνηε, κέζα ζε κηα αηκφζθαηξα πνπ δελ είλαη δηαζεηεηκέλνη λα ηε δήζνπλ. Γελ είλαη άιισζηε ιίγνη νη
γνλείο πνπ γλσξίδνληαο φια απηά αξλνχληαη λα ζηείινπλ ηα παηδηά ηνπο εθδξνκή, πηνζεηψληαο ηε
γλσζηή ζπληαγή: ρέξη πνλάεη, ρέξη θφβεη. Κηα άιιε ζπλέπεηα είλαη ηα αηπρήκαηα, θάηη δειαδή πνπ,
νχησο ή άιισο, πνηέ δελ κπνξεί λα απνθιεηζζεί, σζηφζν, κέζα ζε έλα ηέηνην θιίκα ε πηζαλφηεηά ηνπο
είλαη κεγαιχηεξε.

[…]Θαη ινηπφλ, λα θαηαξγεζεί ε πελζήκεξνο, λα ιεθζνχλ κέηξα, λα αζηπλνκεπζεί θαιχηεξα;
΢πάξρνπλ δηάθνξεο πξνηάζεηο, ζεηηθέο. Υζηφζν, φια ηα κέηξα ηνπ θφζκνπ θαη φιεο νη αιιαγέο ηνπ
ζεζκνχ δελ πξφθεηηαη λα αιιάμνπλ ηελ θαηάζηαζε, δηφηη δελ είλαη δήηεκα κέηξσλ νχηε θάπνησλ
θαθφηξνπσλ παηδηψλ. Δίλαη δήηεκα πνιηηηζκνχ. ΋ηαλ κηα νιφθιεξε θνηλσλία δεη κέζα ζηελ εμαγξίσζε
θαη ηελ εμαρξείσζε, φηαλ ν ρνπιηγθαληζκφο είλαη ν αλψηεξνο ζεζκφο ησλ Λενειιήλσλ, φηαλ ν
θαηαλαισηηζκφο είλαη ε χςηζηε αξεηή θαη ζθνπφο δσήο, φηαλ κφξθσζε ζεκαίλεη κφξηα γηα ηηο Γεληθέο,
φηαλ, θπξίσο, ν ίδηνο ν ζεζκφο ηνπ Ιπθείνπ έρεη εληειψο απνζαζξσζεί θαζψο θαηάληεζε έλαο
ππνρξεσηηθφο δηάδξνκνο γηα ηα ΑΔΗ θαη ηα ΡΔΗ, φηαλ ν αληαγσληζκφο θαη ε ρξεζηκνζεξία είλαη ηα κφλα
κέζα πνπ πξνζθέξνληαη ζηα παηδηά, φηαλ ε απάληεζε ζηα πξνβιήκαηα είλαη εθείλε ηνπ
λενζπληεξεηηζκνχ, φπσο πξφζθαηα ηελ είδακε ζε πνιιέο πεξηπηψζεηο κε απνβνιέο θαη «αιιαγή
ζρνιηθνχ πεξηβάιινληνο», φηαλ φιν θαη πην δπλακηθά εκθαλίδνληαη ζηα ιχθεηα νη αθξνδεμηέο νκάδεο κε
αγθπισηνχο ζηαπξνχο θαη θνπξεκέλα θεθάιηα, φηαλ ε έθθξαζε απηνχ ηνπ πνιηηηζκνχ, πνπ ε λέα
γεληά θαιείηαη λα πξνζνηθεησζεί, είλαη εθείλε ησλ ζίξηαι θαη ηεο ηειεζαριακάξαο, ηφηε ην
«πεληαήκεξν» δελ κπνξεί παξά λα είλαη κηα ηδηφκνξθε αλαπαξαγσγή ηεο ηειεζαριακάξαο θαη ηεο
αηκφζθαηξαο ηνπ γεπέδνπ. Κήπσο νη λένη δνπλ εθηφο θνηλσλίαο; Απιψο, ιφγσ ειηθίαο, νπξιηάδνπλ ιίγν
πεξηζζφηεξν, κηκνχκελνη ηα νπξιηαρηά ησλ κεγάισλ. Άγγεινο Διεθάληεο, Ζ επνρή, 11/4/1993
Α΢ΘΖ΢ΔΗ΢
2.Κε πνηεο κεζφδνπο γίλεηαη ε αλάπηπμε ηεο πξψηεο παξαγξάθνπ;
3.Αηηηνινγήζηε ηελ επηινγή ηνπ καθξνπεξίνδνπ ιφγνπ θαη ηνπ αζχλδεηνπ ζρήκαηνο ζην ρσξίν:
«΋ηαλ κηα νιφθιεξε θνηλσλία…θαη ηεο αηκφζθαηξαο ηνπ γεπέδνπ»,
4.Απφ ηελ αξρή αθφκε («Δίλαη βαξχ απηφ πνπ ιέσ…πεξί απηνχ».), ν ζπληάθηεο ηνπ δεκνζηεχκαηνο
δειψλεη φηη απνπνηείηαη νπνηαδήπνηε εζηθνινγηθή δηάζεζε ζηελ εμέηαζε ηνπ πξνβιήκαηνο. Ξηζηεχεηε
πσο ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν πξνζεγγίδεη ην ζέκα θαη φζα ππνζηεξίδεη δηθαηψλνπλ εληέιεη απηή ηε
δήισζε;
5.Λα εμεγήζεηε ην λφεκα ηεο θαηαιεθηηθήο θξάζεο ηνπ θεηκέλνπ «Κήπσο νη λένη…ηα νπξιηαρηά ησλ
κεγάισλ»,
6.Ζ ίδηα ιέμε (πελζήκεξνο, πεληαήκεξν) ρξεζηκνπνηείηαη ζην θείκελν κε δχν δηαθνξεηηθνχο ηχπνπο,
απφ ηνπο νπνίνπο ν έλαο («πεληαήκεξν») ηίζεηαη ζε εηζαγσγηθά. Ξνχ απνδίδεηε ηελ επηινγή ηνπ
αξζξνγξάθνπ;,
7.Λα απνδψζεηε ηηο ιέμεηο ληαειίθη θαη γηνπραηηά ζε πην επίζεκν χθνο,
8.Λα δηαγξάςεηε ηε ιέμε πνπ δελ ηαηξηάδεη λνεκαηηθά κε ηελ αξρηθή:
α.βάλαπζνο: απνηξφπαηνο, ζθαηφο, ζθιεξφο, ζηπγλφο
β.θαηαξγψ: αίξσ, αθπξψλσ, θαηαιχσ, πεξηζηέιισ
γ.ζπλερήο: αδηάιεηπηνο, αεηθίλεηνο, δηαξθήο, δηελεθήο
δ.επίπησζε: απνιαβή, απφξξνηα, απνηέιεζκα, επαθφινπζν
ε.ζχγθξνπζε: δηαπιεθηηζκφο, δηέλεμε, εκπινθή, θηινληθία
9.Λα γξάςεηε ηέζζεξα ζχλζεηα νπζηαζηηθά ή επίζεηα κε θαζέλα απφ ηα ζπλζεηηθά ησλ ιέμεσλ
ηδηφκνξθε θαη ρξεζηκνζεξία, 10.Κε γξαπηή εηζήγεζε (400-500 ιέμεηο) λα ππνβάιεηε ζηνπο
ζπκκαζεηέο ζαο ηηο πξνηάζεηο ζαο γηα ηελ θαιχηεξε δπλαηή δηεμαγσγή ηεο πελζήκεξεο εθδξνκήο. Αο
ζεκεησζεί πσο δελ ελδηαθέξνπλ ηα ηερληθά δεηήκαηα ηνπ ζέκαηνο (π.ρ.νηθνλνκηθφο δηαθαλνληζκφο,
επηινγή ηαμηδησηηθνχ γξαθείνπ, μελνδνρεηαθήο κνλάδαο θηι.).

Κε ηνλ φξν πλεπκαηηθνί άλζξσπνη ελλννχκε θπξίσο ηνπο αλζξψπνπο εθείλνπο πνπ
πξνέξρνληαη ζπλήζσο απφ ηνπο ρψξνπο ησλ γξακκάησλ, ησλ ηερλψλ θαη ησλ επηζηεκψλ,
έρνπλ πξαγκαηψζεη ην ηδεψδεο ηεο πνιχπιεπξεο θαη νπζηαζηηθήο κφξθσζεο θαη
θαηέρνληαο θαίξηεο ζέζεηο ζηνλ θνηλσληθφ κεραληζκφ αζθνχλ επηξξνή ζην πιήζνο, είλαη
δειαδή νη πλεπκαηηθνί εγέηεο ηεο θνηλσλίαο.
Χζηφζν, ζηνλ επξχηεξν θχθιν ησλ αλζξψπσλ ηνπ πλεχκαηνο εληάζζνληαη, φρη κφλν νη
ιεγφκελνη «δηαλννχκελνη», αιιά θαη φινη νη ζθεπηφκελνη άλζξσπνη, πνπ βηψλνπλ θη απηνί
θαζεκεξηλά ηελ πλεπκαηηθφηεηα καρφκελνη γηα ην θνηλφ θαιφ.
Δηζαγσγηθά ζηνηρεία: Ν φξνο πλεπκαηηθφο άλζξσπνο πνπ είλαη λενινγηζκφο θαη αξρίδεη λα
ρξεζηκνπνηείηαη γχξσ ζηα κέζα ηνπ αηψλα καο ζηε λενειιεληθή γξακκαηεία, δειψλεη ηνπο αλζξψπνπο
εθείλνπο πνπ, θαηέρνληαο θχξηα ζέζε κέζα ζηελ θνηλσλία, επεξεάδνπλ ηνπο απινχο πνιίηεο γηα ηελ
επίηεπμε θνηλψλ ζθνπψλ. Ν πλεπκαηηθφο άλζξσπνο είλαη εμεηδηθεπκέλνο ζηε ρξήζε νξηζκέλσλ
δηαλνεηηθψλ εξγαιείσλ πνπ νξίδνπλ κε ηξφπν μεθάζαξν θαη ζπζηεκαηηθφ ηα πξνβιήκαηα ηεο
θνηλσλίαο, ηηο αλάγθεο ηεο, ηνπο θαλφλεο πνπ ηε δηέπνπλ θαη ηηο αξρέο πνπ ζα έπξεπε λα ηζρχνπλ γηα
ηελ επίιπζε ησλ εθάζηνηε πξνβιεκάησλ ηεο. Ν εμεηαδφκελνο φξνο δηαθέξεη απφ απηφλ ηνπ
δηαλννχκελνπ. Θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηνπ δεχηεξνπ είλαη φηη απνηειεί έλαλ ζπζζσξεπηή γλψζεσλ ελψ
ηνπ πξψηνπ ε κεηαβνιή ηεο γλψζεο ζε επίγλσζε ηνπ ξφινπ ηνπ. Δλψ, ινηπφλ, ν δηαλννχκελνο
θαηέρεη ην πλεχκα, ν πλεπκαηηθφο άλζξσπνο θαηέρεηαη απφ ην πλεχκα. Έρεη ζπλαίζζεζε ηεο επζχλεο
έλαληη ηνπ αλζξψπνπ θαη θαηαζέηεη ηελ πξνζσπηθή ηνπ καξηπξία πξσηνγελψο, ζαλ λα είλαη ν πξψηνο
άλζξσπνο θαη ν ηειεπηαίνο. ΋ηαλ ιείςεη ν πλεπκαηηθφο άλζξσπνο, ιείπεη νπζηψδεο θαη
αλαληηθαηάζηαην ζηνηρείν ηεο χπαξμεο. Δλψ, φηαλ ιείςεη ν δηαλννχκελνο, αληηθαζίζηαηαη απφ άιινλ
δηαλννχκελν, πνπ δηαζέηεη ην ίδην απφζεκα γλψζεσλ.
ΟΝΙΝΠ ΞΛΔ΢ΚΑΡΗΘΥΛ ΑΛΘΟΥΞΥΛ

πλεπκαηηθνζ ΔΠΔΗΓΖ ΘΟΗΛΧΛΗΘΟ΢
Νθείινπλ λα βξίζθνληαη Γηαζέηνπλ θνηλσληθφ θχξνο Οφινο δηαθσηηζηηθφο θαη
ζε δηαξθή εγξήγνξζε ηαπηφρξνλα ξφινο
ζεκαηνθχιαθα ησλ ζεζκψλ θαη
ησλ αμηψλ ηεο θνηλσλίαο
Λα παξνπζηάδνπλ Έρνπλ μερσξηζηή παηδεία θαη άξα Νθείινπλ λα δηνρεηεχνπλ ηε

δεθηηθφηεηα ζε λέεο ηδέεο αληηιακβάλνληαη θαιχηεξα ηα κφξθσζή ηνπο γηα ην θνηλφ
θαη λα κελ είλαη πξάγκαηα θαη έρνπλ κεγαιχηεξε θαιφ, εθπιεξψλνληαο έηζη ηελ
δνγκαηηθνί θαη θαλαηηθνί. επζχλε. θνηλσληθή ηνπο απνζηνιή
Λα ζπλδπάδνπλ εηδίθεπζε Δίλαη δηνξαηηθνί θαη δηαβιέπνπλ ηηο

κε ζθαηξηθή κφξθσζε θαη επηθείκελεο αιιαγέο
λα έρνπλ ήζνο
Λα έρνπλ σο ζηφρν ηνπο Ζ γλψζε ζηα ρέξηα ησλ ιίγσλ είλαη
ηε δηά βίνπ παηδεία άζθνπε αλ φρη θαη επηθίλδπλε

Υαξαθηεξηζηηθά ησλ πλεπκαηηθψλ αλζξψπσλ θαη αλάιπζε ηεο

θνηλσληθήο ηνπο επζχλεο, ηνπ ρξένπο θαη ηεο απνζηνιήο ηνπο:
Πλεπκαηηθφο ηνκέαο: Έλαο πλεπκαηηθφο εγέηεο δηαζέηεη ραξίζκαηα φπσο ε δεθηηθφηεηα ζε λέεο
ηδέεο, ε δπλαηφηεηα εκβάζπλζεο θαη αμηνιφγεζεο ζε δηάθνξεο γλψζεηο, είλαη νπζηαζηηθά
πξνβιεκαηηζκέλνο, αλαδεηά ηελ αιήζεηα, γη’ απηφ θαη ακθηζβεηεί γφληκα πξνβάιινληαο ζεηηθέο
αληηπξνηάζεηο. Δπξχ πλεχκα, θαηαδηθάδεη ην θαλαηηζκφ θαη ηελ πλεπκαηηθή κνλνκέξεηα, βξίζθεηαη ζε
δηαξθή εγξήγνξζε θαη ελεκεξψλεηαη γηα ηα δξψκελα, επηζεκαίλνληαο ηε ζρέζε πνπ ζπλδέεη δηάθνξα
θαηλφκελα κεηαμχ ηνπο θαη δηακνξθψλνληαο κηα ζπγθξνηεκέλε εηθφλα γηα ηνλ θφζκν.
Ζζηθφο ηνκέαο: Γηέπεηαη απφ πςειέο αξρέο θαη αγσλίδεηαη γηα ηα ηδαληθά˙ είλαη άλζξσπνο
κε απηνγλσζία πνπ επηρεηξεί ζπλερψο ηνλ πεξηνξηζκφ ησλ ειαηησκάησλ θαη ηελ ελίζρπζε
ησλ πξνηεξεκάησλ ηνπ. Βαζηά αλζξσπηζηήο θαη αιηξνπηζηήο, θαζψο ε κφξθσζή ηνπ δελ είλαη
κφλν ζέκα γλψζεσλ, κάρεηαη γηα ηελ θαηαπνιέκεζε ηεο ππνθξηζίαο θαη ηεο ηδηνηέιεηαο ζηηο ζρέζεηο
ησλ αλζξψπσλ. Θαηαπνιεκά ηελ άγλνηα, ηελ ακάζεηα, ην ςέκα, ηελ απάηε, ηελ αζρήκηα, αληηζηέθεηαη
ζηελ θαθφηεηα, ηελ αδηθία, ηε βία, ην κίζνο θαη ηε ρπδαηφηεηα.
Θνηλσληθφο ηνκέαο: Γηαπλεφκελνο απφ αλεπηπγκέλε θνηλσληθή ζπλείδεζε απνηειεί

ζηπινβάηε ηεο δεκνθξαηίαο, γηαηί, φπσο είλαη θπζηθφ, έλαο άλζξσπνο κε νπζηαζηηθή
παηδεία δε κπνξεί λα ραξαθηεξίδεηαη απφ ζπληεξεηηθέο αληηιήςεηο θαη νινθιεξσηηθέο
ηάζεηο.
Πξνσζεί ην δηάινγν, ππεξαζπίδεηαη κε δήιν ηηο ειεπζεξίεο ησλ πνιηηψλ θαη ελαληηψλεηαη
δεκφζηα κε ηε δχλακε ηεο πξνζσπηθφηεηάο ηνπ ζε φπνηα απφπεηξα ιαηθηζκνχ, δεκαγσγίαο
ή αηαζζαιηψλ απφ ηελ πιεπξά ηεο εγεζίαο. Γθξεκίδεη ην θαηεζηεκέλν, γηα λα αλαζηήζεη ην λέν
ζρήκα πνπ νξακαηίδεηαη. Γελ εθθξάδεη ζηαηηθά ηελ θνηλσλία, φπσο είλαη, αιιά πξνπάλησλ ηελ
πξνζδνθία ηνπ γηα αλψηεξεο κνξθέο πνιηηηζκνχ.
Πνιηηηζηηθφο ηνκέαο: Ρνλ δηαθξίλεη ε επγέλεηα, ε επαηζζεζία, ε αλσηεξφηεηα. Δθηηκά ηηο ηέρλεο
θαη ζπλήζσο πξνέξρεηαη απφ ην ρψξν απηφ, πξνβάιιεη ην σξαίν ηφζν κε ηελ έλλνηα ηνπ θαιαίζζεηνπ
φζν θαη κε ηελ έλλνηα ηνπ θαινχ, ηνπ δίθαηνπ, ηνπ αιεζηλνχ. Ρηκά ηελ παξάδνζε, πξνζπαζεί γηα ηε
δηαθχιαμε εζψλ – εζίκσλ θαη γεληθά γηα ηελ πξνζηαζία ηεο πνιηηηζηηθήο καο ηαπηφηεηαο. Δηδηθά
ζήκεξα πνπ ιφγσ πνιηηηζηηθήο δηείζδπζεο ησλ αλεπηπγκέλσλ ρσξψλ ζηηο αλαπηπζζφκελεο
θαιιηεξγείηαη ε μελνκαλία, ε ελεξγφο δξάζε ηνπ είλαη άθξσο απαξαίηεηε. Νθείιεη ηαπηφρξνλα κε ηελ
ηδέα ηνπ επξσπατζκνχ λα ζπκβάιεη ζηε ζσξάθηζε ηνπ ειιεληζκνχ θαη ηεο ειιεληθφηεηάο καο. Ζ
πξνβνιή ηεο παγθφζκηαο αμίαο ηνπ ειιεληθνχ πνιηηηζκνχ, θαζψο θαη ε δεκηνπξγία λέσλ πνιηηηζηηθψλ
πξαγκαηηθνηήησλ ζσξαθίδεη ηε ρψξα καο απφ δηάθνξεο επηβνπιέο αλαδεηθλχνληαο ην κεγαιείν ηεο.
Ο πλεπκαηηθφο άλζξσπνο κπνξεί θαιχηεξα λα δηαγλψζεη ηνπο θηλδχλνπο

πνπ απεηινχλ ηελ θνηλσλία ζηελ νπνία δεη, επεηδή:
-γλσξίδεη θαη θξίλεη, -είλαη νμπδεξθήο θαη δηνξαηηθφο, -είλαη επαίζζεηνο
΋ια απηά κπνξεί λα ηα πεηχρεη:

-Γίλνληαο κε ηε δσή ηνπ ην παξάδεηγκα ζηνπο άιινπο, -δεκνζηεχνληαο ηηο γλψζεηο, ηηο απφςεηο, ηηο
θξίζεηο ηνπ κε ηε ζπγγξαθή βηβιίσλ, κειεηψλ θαη άξζξσλ, -δίλνληαο δηαιέμεηο, ζπκκεηέρνληαο ζε
δεκφζηεο ζπδεηήζεηο, -κε ηε ζπκκεηνρή ηνπ ζην δεκφζην βίν, ζηα θνηλά, -κε ην έξγν ζην νπνίν
επηδίδεηαη.

Γείγκαηα ηεο θνηλσληθήο ππνιεηηνπξγηθφηεηαο ησλ πλεπκαηηθψλ

αλζξψπσλ:
-Ν εξκεηηζκφο ηνπο, θαζψο ιεηηνπξγνχλ ζε θιεηζηνχο θχθινπο επατφλησλ (εηδηθψλ), -Ν ιατθηζκφο ηνπο
πνπ ηελ νπζία απνηειεί πεξηθξφλεζε γηα ηελ εμχςσζε ηνπ πλεπκαηηθνχ επηπέδνπ ηνπ ιανχ, ηνλ νπνίν
ζεσξνχλ αδαή, φηη δήζελ δελ κπνξεί λα θαηαιάβεη ηηο έζραηεο αιήζεηεο, -Κεγαινζηνκία πνπ δε
ζπλνδεχεηαη απφ θακηά ηθαλφηεηα εθαξκνγήο ζηελ πξάμε, θακηά εηνηκφηεηα ζπζίαο γηα ράξε ησλ
ηδαληθψλ πνπ ππνηίζεηαη φηη ππεξεηνχλ. Ξαξαηεξείηαη ε βαξχγδνππε θελνινγία, ην απηνλφεην θαη
παζίγλσζην εηπσκέλν κε ζηφκθν, -Ν θαηξνζθνπηζκφο ηνπο, θαζψο αλαβάινπλ ηελ θνηλσληθή ηνπο
δξάζε θαη δελ πξνζαξκφδνληαη ζηηο απαηηήζεηο ηεο επνρήο, -Ζ αδξάλεηα, αθνχ κεξηθνί πλεπκαηηθνί
άλζξσπνη βξίζθνληαη ζε ιήζαξγν θαη ζησπνχλ απέλαληη ζηα δεηλά ηνπ αλζξψπνπ, -Ν ζεκαληηθφηεξνο
κεραληζκφο δηακφξθσζεο ηεο θνηλήο γλψκεο, ηα ΚΚΔ, επεηδή ππεξεηνχλ ηελ νηθνλνκηθή θαη ηελ
πνιηηηθή εμνπζία, δελ πξνβάιινπλ ηνπο δηαλννχκελνπο πνπ έρνπλ ζηφρν ηελ αθχπληζε ησλ καδψλ.
Αίηηα ηεο θνηλσληθήο ππνιεηηνπξγηθφηεηαο ησλ πλεπκαηηθψλ αλζξψπσλ: -

Ζ παζεηηθή θαη άθξηηε κεηαθνξά μελφθεξησλ ζηνηρείσλ ρσξίο ηελ απαξαίηεηε κεηνπζίσζή ηνπο ηνπο
απνκάθξπλε απφ ηελ παξάδνζε ηνπ ηφπνπ αιιά θαη απφ ηελ πξαγκαηηθφηεηα ηνπ ειιεληθνχ ιανχ θαη
ηνπο εκπφδηζε λα πξνζεγγίζνπλ κε ην έξγν ηνπο ηηο πιαηηέο ιατθέο κάδεο θαη λα ηηο επηκνξθψζνπλ,
-Ζ επηθξάηεζε ηνπ δφγκαηνο «ε επηζηήκε γηα ηελ επηζηήκε» θαη ε «ηέρλε γηα ηελ ηέρλε» ηνπο έθαλε
λα ράζνπλ ηελ θνηλσληθή ηνπο πξννπηηθή θαη ηε ζπλαίζζεζε ηεο θνηλσληθήο ηνπο επζχλεο, -Ζ θξίζε
ηνπ πλεπκαηηθνχ πνιηηηζκνχ είρε σο απνηέιεζκα ην ρακειφ κνξθσηηθφ επίπεδν ηνπ ιανχ θαη ηε
θζνξά ηεο ραξηζκαηηθήο ζθέςεο, -ε ηδενινγηθή ζχγρπζε ησλ εκεξψλ καο επεξέαζε θαη ηνπο
πλεπκαηηθνχο αλζξψπνπο πνπ έραζαλ ηα ηδενινγηθά ηνπο εξείζκαηα θαη δελ κπνξνχλ λα νξακαηηζηνχλ
ηε δηέμνδν κε ηξφπνπο πνπ ζα είλαη εθαξκφζηκνη. ΋πσο ππνζηεξίδεη ν Πηζηιηάλνο, Γ., «Πε κηα επνρή
ζαλ ηε δηθηά καο, φπνπ ν άλζξσπνο έπαςε λα πηζηεχεη ζηνλ άλζξσπν ή ζην ζεφ, απφιπηεο έλλνηεο δελ
ππάξρνπλ, δηαηξέρνπκε κηα πεξίνδν εζηθήο θξίζεο πνπ πιήηηεη θαη ηνπο πλεπκαηηθνχο αλζξψπνπο», -
Ζ δίςα γηα θέξδνο θαη ε επαγγεικαηνπνίεζε ηνπ ιεηηνπξγήκαηνο ησλ πλεπκαηηθψλ αλζξψπσλ ηνπο
νδεγεί ζπρλά ζηε ζπζία ηνπ θνηλσληθνχ ζπκθέξνληνο πξνο ράξε ηνπ πξνζσπηθνχ νθέινπο, -Ν
πλεπκαηηθφο άλζξσπνο θαηαμηψλεηαη θαη θαζηεξψλεηαη ζχκθσλα κε ηηο λνκνηέιεηεο ηνπ θαηαλαισηηθνχ
ραξαθηήξα ηεο ζχγρξνλεο θνηλσληθήο δσήο. Θξηηήξην δελ είλαη πηα ε αμία, ε ζεκαζία ή ε πνηφηεηα ηνπ
νπνηνπδήπνηε έξγνπ ηνπ, αιιά ν ζφξπβνο πνπ ζα γίλεη γχξσ απφ ην φλνκά ηνπ ή γχξσ απφ ηελ
πξνζθνξά ηνπ, -ηα πνιηηηθά θφκκαηα αλαδεηθλχνπλ θαη πξνσζνχλ ηνπο δηθνχο ηνπο ηδενινγηθνχο
ππνζηεξηθηέο. Έηζη νη πλεπκαηηθνί άλζξσπνη γίλνληαη θεξέθσλα ηεο θνκκαηηθήο εγεζίαο κε
απνηέιεζκα λα απνθφπηνληαη απφ ηνλ επξχηεξν θνηλσληθφ ηζηφ, ελψ ε θνκκαηνπνίεζε αλαηξεί ηελ
ειεχζεξε ζθέςε, πνπ ζπληζηά ηε ιπδία ιίζν γηα ηνλ πλεπκαηηθφ άλζξσπν.
΢πλέπεηεο:
-Ν ιαφο νδεγείηαη ζηε καδνπνίεζε θαη εμαπαηάηαη, θαζψο απνπζηάδνπλ εθείλνη πνπ ζα ζίμνπλ ηα θαθψο
θείκελα ηεο θνηλσλίαο θαη ζα ηνλ αθππλίζνπλ, -Θινλίδεηαη ε δεκνθξαηία, αθνχ αλαπηχζζεηαη κφλν κε
νιφπιεπξα κνξθσκέλνπο αλζξψπνπο, πνπ δηαζέηνπλ εθηφο ησλ άιισλ θαη πνιηηηθή θνπιηνχξα, -
απνπξνζαλαηνιίδεηαη ε θνηλή γλψκε, θαζψο πιέεη ζε πειάγε ππεξαπινπζηεχζεσλ ζηα νηθνλνκηθά,
θνηλσληθά, εζσηεξηθά θαη δηεζλή ζέκαηα, -εληείλεηαη ε εζηθή θξίζε, θαζψο νη πλεπκαηηθνί άλζξσπνη
πνπ απνηεινχλ πξφηππα δε ζηέθνληαη ζην χςνο ησλ πεξηζηάζεσλ, -επηηείλεηαη ε πνιηηηζηηθή θξίζε θαη
επηβάιιεηαη ε καδηθή θνπιηνχξα, αθνχ νη πλεπκαηηθνί άλζξσπνη δε θξνληίδνπλ λα θέξνπλ ην ιαφ ζε
επαθή κε ηηο ηέρλεο θαη ηα γξάκκαηα.

O πλεπκαηηθφο άλζξσπνο θαη ε απνζηνιή ηνπ
«Κέζα ζηελ θνηλσληθή ζθαίξα, ηα πλεπκαηηθά αγαζά είλαη ηφζν απαξαίηεηα φζν θαη ηα πιηθά.
Ξαξαθξάδνληαο ηνλ αθνξηζκφ ηνπ Θαλη, ζα ιέγακε πσο ε χιε ρσξίο ην πλεχκα είλαη ηπθιή, αιιά θαη
ην πλεχκα ρσξίο ηελ χιε είλαη θελφ. Κηα θνηλσλία πνπ λνηάδεηαη κφλν γηα ηα πιηθά αγαζά είλαη
θνηλσλία δψσλ – κηα θνηλσλία πνπ λνηάδεηαη κφλν γηα ηα πλεπκαηηθά αγαζά είλαη θνηλσλία αζθεηψλ.
Αιιά ν άλζξσπνο, ν θνηλσληθφο άλζξσπνο, δελ είλαη νχηε δψν νχηε αζθεηήο. Σξεηάδεηαη θαη ηα πιηθά
αγαζά γηα λα ππάξμεη θαη ηα πλεπκαηηθά γηα λα ππάξμεη ζσζηά.
Ρα πξψηα ζα ηνπ δψζνπλ ην «δελ», ηα δεχηεξα ην «επ δελ» (Κ. Ξισξίηεο). Ξξνο ην «επ
δελ», δειαδή ηε γλήζηα, αιεζηλή, πνηνηηθή δσή νθείιεη λα νδεγεί ηελ θνηλσλία ν πλεπκαηηθφο
άλζξσπνο. Απηφο είλαη ν κνξθσκέλνο, ν πξνβιεκαηηδφκελνο άλζξσπνο, κε θξηηηθφ πλεχκα, πάλσ ζε
πξνβιήκαηα ηεο δσήο θαη ηεο θνηλσλίαο, θνηλσληθά, πνιηηηθά, πνιηηηζηηθά, εζηθά, πξνζαλαηνιηδφκελνο
ζε ζθνπνχο πέξα απφ ηα αηνκηθά ηνπ ζπκθέξνληα.
Δίλαη κηα πλεπκαηηθά θαη εζηθά νινθιεξσκέλε πξνζσπηθφηεηα, έλαο αλψηεξνο άλζξσπνο κε
ειεχζεξε ζθέςε, επξχ νξίδνληα, ν θάζε εξγάηεο ηνπ ιφγνπ θαη ηεο ηέρλεο, ν θάζε αιεζηλφο
επηζηήκνλαο. Ζ πξνζσπηθφηεηα απηή ραξαθηεξίδεηαη δηα βίνπ απφ έληνλε, ηζνξξνπεκέλε θαη εηιηθξηλή
αγσλία χπαξμεο. Ν πλεπκαηηθφο άλζξσπνο ηνπνζεηεί ην πλεχκα πξψην ζηελ ηεξαξρία ηνπ θφζκνπ, ην
πλεχκα, πνπ είλαη ε επγέλεηα, ε ηηκή, ε έμαξζε, ε πςεινθξνζχλε, ε αμηνπξέπεηα, ε βαζχηεξε θη
αιεζηλή πεγή έκπλεπζεο ηνπ αλζξψπνπ. Θαη κάρεηαη θαη ελδηαθέξεηαη, ψζηε ην πξσηείν απηφ ηνπ
πλεχκαηνο λα κε δηαθηινληθεζεί απφ θαλέλαλ θαη ηίπνηα, αιιά λα κείλεη επηθεθαιήο ηεο δσήο, γηα λα
ηελ εμεπγελίδεη θαη λα ηελ εμαλζξσπίδεη.
Πηνλ φξν «πλεπκαηηθνί άλζξσπνη» εληάζζνληαη ζπλήζσο νη δηαλννχκελνη, νη θηιφζνθνη, νη

θαιιηηέρλεο, νη πνηεηέο, νη δηαθεθξηκέλνη ζπγγξαθείο, επηζηήκνλεο, αθαδεκατθνί, θαζεγεηέο
παλεπηζηεκίσλ θιπ.
Ππλήζσο, δειαδή, κε ηνλ φξν απηφ ελλννχκε ηε δηαθεθξηκέλε, επξχηεξα αλαγλσξηζκέλε
πλεπκαηηθή εγεζία ηεο θνηλσλίαο, ρσξίο απηφ λα ζεκαίλεη φηη δελ κπνξεί λα εληαρζνχλ ζηνλ επξχηεξν
θχθιν ησλ αλζξψπσλ ηνπ πλεχκαηνο θαη φινη εθείλνη νη αλψλπκνη πνιίηεο πνπ δηνρεηεχνπλ ηελ παηδεία
ηνπο γηα ην θνηλφ θαιφ.
Ξλεπκαηηθφο άλζξσπνο δελ θαιείηαη, βέβαηα, εθείλνο πνπ είλαη παληνγλψζηεο ή θηλεηή
βηβιηνζήθε. Δίλαη θάηη πιαηχηεξν: είλαη ν άλζξσπνο πνπ θαηεπζχλεη πξνο ην αγαζφ θαη ηνπο άιινπο,
αθέξαηνο, πνπ δηαπιάζεη κε ην έξγν ηνπ θαη ηελ θνηλσλία, είλαη εζηθή δσή θαη θνηλσληθή δξάζε ζ’
φινπο ηνπο ηνκείο ηεο αλζξψπηλεο δσήο.
Γελ κπνξεί λα ζεσξεζεί πλεπκαηηθφο άλζξσπνο νπνηνζδήπνηε θαιιηηέρλεο ή νπνηνζδήπνηε
επηζηήκνλαο. Θαη ηνχην γηαηί ν πλεπκαηηθφο άλζξσπνο, σο επί ην πιείζηνλ, ρξεηάδεηαη θνηλσληθή
θαηαμίσζε, πνπ πξνέξρεηαη ηφζν απφ ηελ ηδηαίηεξε πξνζθνξά ηνπ ζηνλ εηδηθφηεξν ρψξν ηνπ
(επηζηεκνληθφ, πνιηηηθφ, θαιιηηερληθφ), αιιά θαη απφ ηε γεληθφηεξε δξάζε θαη πξνζθνξά ηνπ ζην
θνηλσληθφ ζχλνιν. Κε φπιν ηε γλψζε θαη ηε θξφλεζε, ν πλεπκαηηθφο άλζξσπνο νθείιεη λα αγσλίδεηαη
κέζα απφ ην έξγν ηνπ αιιά θαη ηηο άιιεο ηνπ δξαζηεξηφηεηεο, γηα ηελ αιήζεηα, ηε δηθαηνζχλε, ηελ
ειεπζεξία, γηα λα πςψζεη ηνπο αλζξψπνπο. Γηαηί, φπσο είλαη γλσζηφ, ε γλψζε, φηαλ κέλεη ζηα ρέξηα
ησλ ιίγσλ, είλαη άζθνπε αλ φρη θαη επηθίλδπλε. Ν πλεπκαηηθφο άλζξσπνο, ζ’ φπνην ρψξν θαη αλ αλήθεη,
έρεη ρξένο λα ζπλαηζζάλεηαη ηηο απμεκέλεο επζχλεο ηνπ σο νδεγνχ ηεο θνηλσλίαο θαη ηνπ πνιηηηζκνχ.
Mε ηε κφξθσζε πνπ δηαζέηεη, κε ηελ πλεπκαηηθή εληηκφηεηα θαη ζπλέπεηα, κε ηελ πίζηε ζηε
δηθαηνζχλε, κε ηελ αγάπε ζην ζπλάλζξσπν, ζηε δεκνθξαηία, ηελ εηξήλε, γίλεηαη πξσηνπφξνο ζε φιεο
ηηο εθδειψζεηο ηεο θνηλσληθήο δσήο. Ηδηαίηεξα ε πιηζηηθή επνρή καο ρξεηάδεηαη ηέηνηνπο γλήζηνπο
πλεπκαηηθνχο ηαγνχο, πνπ ζα επεξεάζνπλ κε ηελ ππεχζπλε θσλή ηνπο, ηε ζηάζε ηνπο θαη ην
θσηεηλφ παξάδεηγκά ηνπο, ηελ πνξεία ηεο θνηλσλίαο θαη ηνπ πνιηηηζκνχ.

Ν αιεζηλφο πλεπκαηηθφο άλζξσπνο είλαη παηδαγσγφο θαη θξνπξφο ηεο θνηλσλίαο ηνπ.
Αθππλίδεη ζπλεηδήζεηο, ζπληειεί ζηελ άλνδν ηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ, βνεζά ζηελ ηήξεζε ησλ
παξαδφζεσλ, γίλεηαη κπξνζηάξεο ζηνπο θνηλσληθνπνιηηηθνχο αγψλεο, πξνβάιιεη ηνλ πνιηηηζκφ,
επεξεάδεη ηε δηακφξθσζε ηεο θνηλήο γλψκεο, ζηηγκαηίδεη ην θαθφ, ην κίζνο, ηε βία, ηελ εθκεηάιιεπζε,
είλαη ζεκαηνθχιαθαο ησλ αλζξσπίλσλ δηθαησκάησλ, αζπίδα ειεπζεξίαο ηνπ πιήζνπο, θαζψο θαη ησλ
εζηθνπλεπκαηηθψλ αμηψλ ηνπ έζλνπο.
Ζ γλήζηα – νινθιεξσκέλε απηή πξνζσπηθφηεηα, φρη κφλν ζηνράδεηαη γηα ηνλ εαπηφ ηνπ θαη
ηνπο άιινπο, αιιά θαη θάηη πεξηζζφηεξν. Γξα γηα ηνπο άιινπο. Ν θάζε άλζξσπνο, νλ θνηλσληθφ θαη
πνιηηηθφ, δελ κπνξεί λα επηπρήζεη παξά κφλν ζηελ θνηλσλία ησλ αλζξψπσλ.
Αιιά ν πλεπκαηηθφο άλζξσπνο, νλ θχζεη «ππεξεηηθφλ», δελ κπνξεί λα επηπρήζεη παξά κφλν
φηαλ κε ηηο φπνηεο θαηαθηήζεηο ηνπ, θάλεη επηπρέζηεξε ηελ θνηλσλία ησλ αλζξψπσλ.
Πηηο κέξεο καο, νη αιεζηλνί πλεπκαηηθνί άλζξσπνη ζπαλίδνπλ ή δελ αλαγλσξίδνληαη θαη δελ
πξνβάιινληαη φζν ζα έπξεπε. Απηφ, αζθαιψο νθείιεηαη θαη ζηελ θξίζε ηεο ζχγρξνλεο εθπαίδεπζεο, ε
νπνία αληί λα πξνζθέξεη επξχηεξε αλζξσπηζηηθή παηδεία δηακνξθψλνληαο αλζξψπνπο ζθαηξηθνχο κε
αλχπλσηε ζπλείδεζε θαη ςπρή επαίζζεηε θαη επζπγθίλεηε γηα ηα θνηλά, έρεη κεηαηξαπεί ζε πεγή
λνκηζκαηνγφλσλ γλψζεσλ.
Απφ ηελ άιιε πιεπξά, ε θνηλσλία κέζα θαη απφ άιινπο θνξείο ηεο θαη θπξίσο κέζα απφ ηα
κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο, πξνβάιιεη ζαλ πλεπκαηηθή εγεζία κηα άιιε θαηεγνξία αλζξψπσλ πνπ
απνηεινχλ «ρξπζέο κεηξηφηεηεο» ή αθφκα θαη άηνκα ρακεινχ επηπέδνπ.
Θαιιίγξακκεο ζηαξ, επηηπρεκέλα θσηνκνληέια, εκπνξηθνί θαη κε πνηνηηθνί ηξαγνπδηζηέο,
δήζελ πξσηνπνξηαθνί ζθελνζέηεο ππαγνξεχνπλ ζην θνηλφ θαη ηδηαίηεξα ζηνπο λένπο, πνπ αθνινπζνχλ
πην εχθνια νηηδήπνηε θαηλνχξγην, ηδέεο θαη ζηάζεηο δσήο, θαιιηεξγνχλ ην γνχζην θαη ην αηζζεηήξηφ
ηνπο, ππνγξακκίδνπλ ηνχην ή εθείλν ην ζπλαίζζεκα, «εθπαηδεχνπλ θαη επηκνξθψλνπλ» ηνπο
αλππνςίαζηνπο δέθηεο «θαηά ην δνθνχλ» ή θαιχηεξα, ζχκθσλα κε ηα κεγάια νξγαλσκέλα
νηθνλνκηθνπνιηηηθά ζπκθέξνληα. Κέζα απφ ηνλ θαηαλαισηηθφ κεραληζκφ, πξνβάιινληαη πξφηππα πνπ
εμππεξεηνχλ ηνπο ιίγνπο θαη ηζρπξνχο θαη ππνβηβάδνπλ ην πλεπκαηηθφ επίπεδν ησλ αηφκσλ θαη ηε
γεληθφηεξε θνπιηνχξα ηεο θνηλσλίαο. Ξξφθεηηαη, ζα κπνξνχζακε λα πνχκε, γηα κηα «πεξηζηαζηαθή –
ζθφπηκα πξνβαιιφκελε πλεπκαηηθή εγεζία» κε απεξηφξηζηεο θαη απξφβιεπηεο επηδξάζεηο.
Αιιά θαη απφ απηνχο πνπ αλήθνπλ ζηελ παξαδνζηαθή – θιαζηθή πλεπκαηηθή εγεζία ηεο
θνηλσλίαο, δελ είλαη ιίγνη εθείλνη πνπ δξνπλ θεξδνζθνπηθά ή εμππεξεηνχλ θνκκαηηθέο ζθνπηκφηεηεο κε
έρνληαο ζπλαίζζεζε ηνπ ιεηηνπξγήκαηνο πνπ ππνρξενχληαη λα επηηειέζνπλ. Δίλαη απηνί πνπ ηειηθά
παγηδεχνπλ ην ιαφ, θαη ε πλεπκαηηθή παγίδεπζε είλαη ε ρεηξφηεξε, ε θνβεξφηεξε παγίδεπζε πνπ
κπνξεί λα ππνζηνχλ νη πνιίηεο θαη εηδηθά νη λένη.
Δθηφο απφ ηα παξαπάλσ αξλεηηθά θαηλφκελα, πνπ απνδεηθλχνπλ ηελ θξίζε πνπ εκθαλίδεηαη
ζην ρψξν ηεο πλεπκαηηθήο εγεζίαο ζήκεξα, ππάξρεη θαη ην γεγνλφο ηεο απηνπεξηζσξηνπνίεζεο
νξηζκέλσλ απηναπνθαινχκελσλ πλεπκαηηθψλ αλζξψπσλ ζηελ επνρή καο. Δίλαη απηνί «πνπ δήηεζαλ
ην κεγάιν ηίηιν ηνπ πνληνπφξνπ, αιιά πεξηνξίδνληαη ζην ιηκαλάθη ηεο αηνκηθήο ηνπο δσήο».
Γη’ απηφ θαη ην έξγν ηεο, θη φηαλ αθφκε ππάξρεη, είλαη έξγν εζηθά θαη πλεπκαηηθά ρισκφ, ρσξίο
ζαξξαιέα αλάζα, ρσξίο νξίδνληα. Δίλαη άλζξσπνη ρσξίο νπζηαζηηθφ ελδηαθέξνλ γηα ηα θνηλσληθά
πξάγκαηα, είλαη άηνκα θιεηζκέλα ζην γπάιηλν πχξγν ηνπο ρσξίο ζπλαίζζεζε ηεο αλζξσπηζηηθήο
απνζηνιήο ηνπο.
Ρν γεληθφηεξν θαηλφκελν ηεο απνπζίαο πλεπκαηηθψλ αλζξψπσλ, ηεο αδξάλεηαο ή ηεο κε
επαξθνχο αληαπφθξηζήο ηνπο ζηηο θνηλσληθέο απαηηήζεηο, είλαη έλα γεγνλφο άκεζα ζπλπθαζκέλν κε ηε
γεληθφηεξε εζηθή θαη πλεπκαηηθή θξίζε πνπ πεξλάκε. Έρνπκε θηάζεη ζ’ έλα ηεξάζηην χςνο
ηερλνινγηθήο εμέιημεο, πνπ φκσο δελ ζπκβαδίδεη κε ηελ εζηθή θαη πλεπκαηηθή. Ν άλζξσπνο έπαςε λα
πηζηεχεη ζηηο αμίεο θαη ζηνλ ίδην ηνλ άλζξσπν, γη’ απηφ θαη νη πλεπκαηηθνί άλζξσπνη, σο αθέξαηεο
πξνζσπηθφηεηεο ζηαδηαθά κεηψλνληαη.
Υζηφζν, ην έξγν ηνπ γλήζηνπ πλεπκαηηθνχ αλζξψπνπ θαίλεηαη πεξηζζφηεξν ζε δχζθνιεο
επνρέο, ζε ψξεο θξίζεο ηδεψλ, αξρψλ, ζεζκψλ θαη δηθαησκάησλ. «Ρφηε πξνπάλησλ έρεη θαζήθνλ ν
πλεπκαηηθφο άλζξσπνο, λα δξάζεη, λα κηιήζεη, λα αγσληζηεί, γηα λα θσηίζεη ηνπο αθψηηζηνπο, λα

θηλήζεη ηνπο λσζξνχο, λα γαιβαλίζεη ηνπο ελζνπζηψδεηο, λα μεζθεπάζεη ηνπο θάπεινπο, λα θαηαγγείιεη
ηνπο επηηήδεηνπο. Ρφηε, φηαλ απεηιείηαη ε ειεχζεξε ζθέςε θαη ε ίδηα ε ππφζηαζε ηνπ πλεπκαηηθνχ
αιιά θαη θάζε αλζξψπνπ, ζα δείμεη ν πλεπκαηηθφο άλζξσπνο αλ ηεξεί πξαγκαηηθά ηελ πίζηε πνπ
επαγγέιιεηαη. Πσπαίλνληαο, απφ απηαξέζθεηα, δεηιία ή θαηξνζθνπία, πξνδίδεηαη θαη πξνδίδεη», φπσο
ραξαθηεξηζηηθά γξάθεη θαη ν Ξισξίηεο.
«Νιφθιεξνο ν βίνο ηνπ πλεπκαηηθνχ αλζξψπνπ πξέπεη λα είλαη κηα επνπνηία ηφικεο,
ζεκλφηεηαο, ζεβαζκνχ θαη ηηκήο πξνο ηνλ άλζξσπν. Γελ είλαη ν ηέιεηνο, αιιά είλαη εθείλνο πνπ
ιαρηαξά ηελ ηειεηφηεηα. Θη απηή ε ηειεηφηεηα, ε θαζαξφηεηα θαη ε ιάκςε ηεο δσήο, είλαη ην κέγηζην
άζιεκά ηνπ».
Α΢ΘΖ΢ΔΗ΢
1.Ξεξίιεςε 200 ιέμεσλ, 2.Λα επηζεκάλεηε ην ζσζηφ ή ιάζνο ζηηο παξαθάησ πξνηάζεηο, ζχκθσλα
πάληνηε κε ηα λνήκαηα ηνπ θεηκέλνπ:
Α)Νη πλεπκαηηθνί άλζξσπνη δελ είλαη δπλαηφλ λα πξνέξρνληαη απφ ην ρψξν ησλ ρεηξσλαθηηθψλ
επαγγεικάησλ.
Β)Θχξην γλψξηζκα ησλ πλεπκαηηθψλ αλζξψπσλ είλαη ε πνιπκάζεηα.
Γ)Νη γλήζηνη πλεπκαηηθνί άλζξσπνη ζήκεξα αλαγλσξίδνληαη απφ ην ζχλνιν ηεο θνηλσλίαο.
Γ)Νη πλεπκαηηθνί άλζξσπνη επηηεινχλ ζεκαληηθφ έξγν ηδηαίηεξα ζε πεξηφδνπο θξίζεο, γηαηί ηφηε ηνπο
ρξεηάδεηαη πεξηζζφηεξν ε θνηλσλία.3. «Γελ κπνξεί λα ζεσξεζεί…ηεο θνηλσλίαο θαη ηνπ πνιηηηζκνχ»
(ζη), «Ν αιεζηλφο πλεπκαηηθφο άλζξσπνο…ησλ εζηθνπλεπκαηηθψλ αμηψλ ηνπ έζλνπο» (ε): Ξνην είδνο
ζπιινγηζηηθήο πνξείαο αθνινπζήζεθε ζηελ θαζεκηά απφ ηηο παξαπάλσ παξαγξάθνπο ηνπ θεηκέλνπ; Λα
δηθαηνινγήζεηε ηηο απφςεηο ζαο, 4.«Αιιά θαη απφ απηνχο πνπ αλήθνπλ…θαη εηδηθά νη λένη»: Πηελ
παξάγξαθν απηή δηαηππψλεηαη έλα νινθιεξσκέλν επηρείξεκα. Δίλαη θαηά ηε γλψκε ζαο ινγηθά νξζφ ή
φρη, θαη γηαηί; 5.Απνπζηάδεη ζήκεξα ν δηαλννχκελνο απφ ηελ θνηλσληθή δσή ή ν ξφινο ηνπ
ππνλνκεχεηαη θαη, αλ λαη, απφ πνηνπο; Λα απαληήζεηε αλαπηχζζνληαο ηηο απφςεηο ζαο (600 ιέμεηο).
«Έλα κέξνο ηνπ παξειζφληνο πεζαίλεη θάζε ζηηγκή θαη ε ζλεζηκφηεηά ηνπ καο κνιχλεη αλ
πξνζθνιιεζνχκε ζ’ απηφ κε ππεξβνιηθή αγάπε. Έλα κέξνο ηνπ Παξειζφληνο κέλεη πάληα
δσληαλφ θαη θηλδπλεχνπκε θαηαθξνλψληαο ηε δσληάληα ηνπ.»
Γ. ΢ΔΦΔΡΖ΢

Κε ηνλ φξν Παξάδνζε δειψλεηαη ν,ηηδήπνηε «παξαδίδεηαη», ν,ηηδήπνηε δειαδή

κεηαβηβάδεηαη απφ ηε κηα γεληά ζηελ άιιε είηε σο απνηέιεζκα ζπγθεθξηκέλεο αλζξψπηλεο
δξάζεο είηε κε ηνλ γξαπηφ ή ηνλ πξνθνξηθφ ιφγν. Κε ηνλ ηξφπν απηφ γίλνληαη γλσζηά ζε
κηα γεληά ηα ήζε, ηα έζηκα, νη ηδέεο, νη αμίεο ηεο πξνεγνχκελεο. Απνηειεί ινηπφλ ην
πνιηηηζκηθφ ζχλνιν ζην νπνίν-αλ θαη φρη κφλν ζε απηφ-ζα βαζηζηεί θάζε γεληά, γηα λα
δηακνξθψζεη ην δηθφ ηεο πνιηηηζκφ, λα εμειηρζεί θαη λα πξννδεχζεη.
Θάζε ιαφο, φπσο άιισζηε θαη θάζε άλζξσπνο κεκνλσκέλα, αθνξκάηαη, ζηεξίδεηαη θαη εμειίζζεηαη κε
βάζε ηηο εκπεηξίεο ηνπ παξειζφληνο θαη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν απηέο ζπλπθαίλνληαη ζην παξφλ. Ζ
ζπιινγηθή κλήκε θαη ζπκπεξηθνξά θάζε θνηλσληθήο ή εζληθήο νκάδαο πεξηιακβάλεη φια ηα ζηνηρεία
πνπ ζπλζέηνπλ ηελ έλλνηα ηεο παξάδνζεο. Απηά ηα ζηνηρεία επηβηψλνπλ ζην παξφλ επεξεάδνληαο ηε
δσή θαη ηε δξάζε ησλ αλζξψπσλ θάζε επνρήο. Ν ηξφπνο κε ηνλ νπνίν ζε κηα ηζηνξηθή πεξίνδν νη
άλζξσπνη αληηκεησπίδνπλ ηελ παξάδνζή ηνπο θξίλεη απνθαζηζηηθά θαη ηε δπλακηθή ηεο πεξαηηέξσ
πνιηηηζκηθήο ηνπο αλέιημεο. Έηζη, ε νπνηαδήπνηε κνλφπιεπξε απνδνρή ή απφξξηςή ηεο θαη ε
απνπζία επηιεθηηθήο εθαξκνγήο ηεο ζην παξφλ δεκηνπξγεί ζηαζηκφηεηα ζηνλ πνιηηηζκφ.
Κνξθέο παξάδνζεο:
1.Ζ πνιηηηζηηθή παξάδνζε πνπ δηαθξίλεηαη ζε: θαιιηηερληθή (κνπζηθή, ζέαηξν, αξρηηεθηνληθή),
αζιεηηθή, ζξεζθεπηηθή (λανί, ιαηξεπηηθά έζηκα, άγηνη), γισζζηθή, πλεπκαηηθή(πλεπκαηηθνί άλζξσπνη,
έληερλνο ιφγνο).
2.Ζ ηζηνξηθή παξάδνζε (θαηνξζψκαηα, αγψλεο έζλνπο, αξεηέο θαη κεηνλεθηήκαηα θάζε ιανχ).
3.Ζ ιατθή παξάδνζε (ιατθνί ρνξνί, δεκνηηθφ ηξαγνχδη, κχζνη, ζξχινη, παξακχζηα, νηθηζηηθή,
ρεηξνηερλία, ελδπκαηνινγία).
4.Ζ θνηλσληθνπνιηηηθή παξάδνζε (πνιίηεπκα, λφκνη, θνηλσληθή ζπκπεξηθνξά).
5.Ζ πιηθή παξάδνζε (δξαζηεξηφηεηεο ζρεηηθέο κε εξγαζία-θχζε)
6.Ζ εζηθή παξάδνζε(αμίεο, ηδαληθά ελφο ιανχ).
7.Ζ επηζηεκνληθή παξάδνζε(Φηινινγία, Ηαηξηθή).
8.Ζ νηθνγελεηαθή παξάδνζε(ήζε-έζηκα ζρεηηθά κε ηελ νηθνγέλεηα).
Θίλδπλνη απφ ηελ απφξξηςε ηεο παξάδνζεο:
Ζ άξλεζε ηεο παξάδνζεο εγθπκνλεί ηνλ θίλδπλν αιινίσζεο ηεο εζληθήο

ηαπηφηεηαο γηα έλα ιαφ. Ρα ζηνηρεία πνπ ζπγθξνηνχλ ηελ παξάδνζε δηακνξθψλνπλ ηελ
ηδηαίηεξε πνιηηηζηηθή θπζηνγλσκία ελφο ιανχ θαη ζπλδένληαο ην παξειζφλ κε ην παξφλ θαη ην κέιινλ
ελφο ιανχ ηνλ βνεζά λα απνθηήζεη ζπλείδεζε ηεο ηζηνξηθήο ηνπ ζπλέρεηαο. Ν ζεβαζκφο απέλαληη
ζηελ παξάδνζε νδεγεί ηνπο ζεκεξηλνχο πνιίηεο ζηελ εζληθή απηνγλσζία, εληζρχεη ην εζληθφ ηνπο
θξφλεκα θαη ηελ πίζηε ζηα αμεπέξαζηα ηδαληθά ηεο παηξίδαο θαη ηεο ειεπζεξίαο.
Ζ άγλνηα ηεο πνιηηηζκηθήο θιεξνλνκηάο ζηεξεί απφ ηε ζχγρξνλε δσή ηελ

πνιχηηκε πείξα ηνπ παξειζφληνο. Ρα παξαδνζηαθά πνιηηηζκηθά ζηνηρεία βνεζνχλ ζηελ
αλαλέσζε ηεο ζχγρξνλεο πνιηηηζκηθήο δσήο, θαζψο ε θηινζνθία, ε ηέρλε θαη ηα γξάκκαηα πεξλνχλ
κέζα απφ κηα εμειηθηηθή δηαδηθαζία σξίκαζεο θαη δελ δεκηνπξγνχληαη απφ ην κεδέλ. Γη’ απηφ άιισζηε
ραξαθηεξηζηηθφ ζηνηρείν ησλ θνηλσληψλ πνπ απνθφπηνληαη απφ ηηο ξίδεο ηνπο είλαη ε μελνκαλία θαη ε
ξερή κίκεζε ν,ηηδήπνηε μεληθνχ. Έηζη αλαηξέπεηαη ε πνιηηηζκηθή ζπλέρεηα θαη ζπλέπεηα, κε
άκεζν επαθφινπζν ηελ χπαξμε πνηθίισλ αληηθάζεσλ θαη ηελ αλεμέιεγθηε είζνδν
μελφθεξησλ ζηνηρείσλ δσήο, ηα νπνία είλαη αζχκβαηα κε ην ηζηνξηθφ πνιηηηζκηθφ πιαίζην.

Ζ απνπζία ηεο παξάδνζεο απφ ηελ ζπλείδεζε θαη ηελ θαζεκεξηλή δσή ησλ
αλζξψπσλ δπζρεξαίλεη ηελ απφθηεζε ηφζν ηεο αηνκηθήο φζν θαη ηεο ζπιινγηθήο
απηνγλσζίαο. Κεηψλνληαη έηζη νη αληηζηάζεηο έλαληη ηεο εκπνξηθήο, πνιηηηθήο ή
ηδενινγηθήο πξνπαγάλδαο θαη γίλεηαη εχθνιε ε ππνηαγή ζε ζηεξεφηππα ζρήκαηα
δσήο. Αληίζεηα, ε θαηαλφεζε θαη ε αθνκνίσζε ησλ παξαδνζηαθψλ ζηνηρείσλ ελεξγνπνηνχλ ηελ θξίζε
ηνπ αηφκνπ θαη ην θαζηζηνχλ ψξηκν λα αληηκεησπίζεη ηηο δπζθνιίεο ηνπ παξφληνο θαη λα εμάγεη
ρξήζηκα ζπκπεξάζκαηα γηα ην κέιινλ.
Σέινο, ε αθνκνίσζε ησλ δεκηνπξγηθψλ ζηνηρείσλ ηεο παξάδνζεο ζπζθίγγεη ηηο

αλζξψπηλεο ζρέζεηο ηφζν κέζα ζηα πιαίζηα ηνπ θάζε ιανχ φζν θαη ζε επίπεδν
δηεζλψλ ζρέζεσλ. Νη πνιίηεο θάζε θξάηνπο βηψλνπλ θνηλά ήζε θαη έζηκα θαη αηζζάλνληαη λα ηνπο
ελψλεη ην παξειζφλ ηνπο, κε απνηέιεζκα νη ζρέζεηο ηνπο λα νηθνδνκνχληαη πάλσ ζηελ αιιειεγγχε θαη
ηε ζπλαίλεζε. Ζ παξάδνζε φκσο ζπκβάιιεη θαη ζηε ζχζθημε ησλ ζρέζεσλ ησλ θξαηψλ, αθνχ κέζα
απφ απηή κπνξνχκε λα δηαπηζηψζνπκε ηελ θνηλή κνίξα ηνπ αλζξψπηλνπ γέλνπο, ηελ ηζηνξηθή ηνπ
δηαδξνκή θαη ηνπο θνηλνχο ζηφρνπο. Ηδηαίηεξα ζήκεξα πνπ ηα παγθφζκηα πξνβιήκαηα είλαη
θνηλά θαη ν επεθηαηηζκφο ησλ ηζρπξψλ θξαηψλ δεδνκέλνο, ε ζπκβνιή ηεο παξάδνζεο ζηε
ζπλαδέιθσζε ησλ ιαψλ είλαη θάηη πεξηζζφηεξν απφ επηηαθηηθή.
Θίλδπλνη απφ ηελ πξνζθφιιεζε ζηελ παξάδνζε (πξνγνλνιαηξεία):
Ζ ππεξβνιή ηεο πξνζθφιιεζεο ζηελ παξάδνζε είλαη αθξφηεηα ραξαθηεξηζηηθή

ιαψλ πνπ ζηεξνχληαη ζθαηξηθφηεηαο ζθέςεσλ θαη αληηιήςεσλ. Απηφ νδεγεί ζηε
κπσπηθή αληίιεςε ησλ πξαγκάησλ, ζηε ζπξξίθλσζε ησλ νξηδφλησλ θαη ζηε κνλνκέξεηα. Έηζη, ε
θνηλσλία ραξαθηεξίδεηαη απφ πλεπκαηηθή απξαμία πνπ θαζηζηά αδχλαηε ηελ επαθή κε ην παξφλ.
Ζ ρσξίο φξνπο απνδνρή ηεο παξάδνζεο εκπνδίδεη ηηο δηαδηθαζίεο

εθζπγρξνληζκνχ ζε φινπο ηνπο ηνκείο ηεο δσήο. Πην θνηλσληθνπνιηηηθφ πεδίν ε
πξνγνλνιαηξεία δε ζπκβάιεη ζηελ αλαλέσζε ησλ λφκσλ, θαζψο δελ πηνζεηνχληαη δηαηάμεηο πνπ λα
δηαζθαιίδνπλ ηα δηθαηψκαηα ησλ πνιηηψλ. Αληίζεηα, ζπληεξνχληαη νη ηαμηθέο δηαθξίζεηο, νη αδηθίεο θαη
νη αληζφηεηεο πνπ δηαζπνχλ ηελ θνηλσληθή ζπλνρή. Πηελ πνιηηηζηηθή δσή ηα θαιιηηερληθά ξεχκαηα θαη
νη λέεο ηερλνηξνπίεο απνξξίπηνληαη, ελψ ε ηδενινγηθή ρεηξαγψγεζε ηεο ηέρλεο δηαησλίδεηαη. Αθφκε, ε
γιψζζα δελ αλαλεψλεηαη, ελψ ε ζξεζθεία, ηα ήζε θαη ηα έζηκα γίλνληαη ζπλψλπκν ηνπ
ζρνιαζηηθηζκνχ. Πεξηνξίδνληαη, δειαδή, νη πξνζπάζεηεο γηα αθνκνίσζε δεκηνπξγηθψλ
επηδξάζεσλ κε απνηέιεζκα λα θαιιηεξγείηαη ε πεξηραξάθσζε ζε κε ιεηηνπξγηθέο κνξθέο
δσήο.
Ζ εκκνλή ζε ν,ηηδήπνηε παξαδνζηαθφ απνηειεί κνξθή άκεηξνπ εζληθηζκνχ. ΋ζνη

πξνζθνιιψληαη ζηελ παξάδνζε είλαη εχθνιν λα κεηαηξαπνχλ ζε ππεξπαηξηψηεο
πνπ εμπκλνχλ παζηαζκέλα ηα εζληθά ηδεψδε θαη θαιιηεξγνχλ ηελ μελνθνβία, κε
απνηέιεζκα λα ππνηηκνχλ ηα μέλα πξφηππα θαη λα καηαηψλνπλ θάζε πξνζπάζεηα γηα γφληκεο
πνιηηηζηηθέο αληαιιαγέο κε ηνπο άιινπο ιανχο. Νμχλνληαη έηζη νη αληηζέζεηο θαη ζηεξείηαη απφ ηνλ
παγθφζκην πνιηηηζκφ ε δπλακηθφηεηα πνπ πξνέξρεηαη απφ ηνλ πινπξαιηζκφ.
Ζ απφιπηε επηβνιή ηνπ παξειζφληνο ζπλεπάγεηαη ηελ απνηεικάησζε ζε

μεπεξαζκέλα θαη αλαρξνληζηηθά δεδνκέλα. Δθηφο απφ ηε ζηαζηκφηεηα ζηελ πνιηηηζηηθή
ζηάζκε επηθέξεη ηελ αδπλακία ζπληαχηηζεο θαη παξάιιειεο πνξείαο κε ηνπο ξπζκνχο αλάπηπμεο
άιισλ ιαψλ.΄Δηζη αλαζηέιιεηαη ε δπλαηφηεηα ηζφηηκεο ζπκκεηνρήο ζην πιαίζην δηαθξαηηθψλ θαη
δηεζληθψλ ζπλεξγαζηψλ.

΢πλζεηηθή άπνςε: Ζ παξάδνζε απνηειεί αλακθίβνια πξνυπφζεζε γηα νπζηαζηηθή
πξφνδν θαη δσηηθφ ζηνηρείν πνιηηηζκηθήο αλφδνπ. Υζηφζν, θάζε αθξφηεηα θαη ππεξβνιή
απέλαληη ζηελ παξάδνζε κπνξεί λα γίλεη γελεζηνπξγφ αίηην πνιηηηζκηθήο θξίζεο. Δπίζεο, πνιιά
ζηνηρεία ηεο παξάδνζεο κπνξνχλ, κέζα απφ ηε δεκηνπξγηθή πξνζαξκνγή ηνπο ζηε ζχγρξνλε
πξαγκαηηθφηεηα, λα απνηειέζνπλ ην έξεηζκα γηα ηελ αλαβάζκηζε ηεο δσήο. Ρέινο, ε επαθή κε ην
παξειζφλ ηξνθνδνηεί έλαλ ιαφ κε πίζηε ζε ηδαληθά θαη ηνλ νδεγεί ηφζν ζηε δηαηήξεζε ηεο
πνιηηηζηηθήο ηνπ ηαπηφηεηαο φζν θαη ζηελ νπζηαζηηθή πξνζθνξά γηα ηελ παγθφζκηα θνηλφηεηα.
Ζ παξάδνζε δελ πξέπεη λα αληηκεησπίδεηαη απφ άηνκα θαη ιανχο σο θαηλφκελν
απνθνκκέλν απφ ην παξφλ.
Θίλδπλνη πνπ απεηινχλ ηελ παξάδνζε ζηηο κέξεο καο:

-Ζ πνιηηηζηηθή αιινηξίσζε πνπ επηβάιινπλ νη νηθνλνκηθά ηζρπξέο ρψξεο, -Ζ πνιηηηζηηθή θξίζε ηεο
επνρήο καο πνπ θαζηζηά ηνλ άλζξσπν ζχκα ηεο καδηθήο θνπιηνχξαο, -Ζ απνπζία εζηθψλ αξρψλ σο
ζπλέπεηα ηνπ ππεξθαηαλαισηηζκνχ θαζηζηά ηηο αμίεο ηεο παξάδνζεο μέλεο γηα ην ζχγρξνλν άλζξσπν,
-Ζ ηερλνινγηθή αλάπηπμε θαζηζηά ηνλ άλζξσπν ππνρείξην ηεο ηερληθήο ζε βαζκφ πνπ λα ζεσξεί σο
νπηζζνδξνκηθά φια ηα ζηνηρεία ηεο παξάδνζεο, -Ρν άμελν πεξηβάιινλ ησλ πφιεσλ ζε ζπλδπαζκφ κε
ηελ απνκφλσζε ησλ αλζξψπσλ ζε απηφ θαζηζηά δχζθνιε ηε δηαηήξεζε ησλ ζηνηρείσλ ηεο
παξάδνζεο.
Ζ δχλακε ηεο παξάδνζεο
Ν κεηαπνιεκηθφο Έιιελαο, θπξηεπκέλνο απ΄ έλαλ ςπρξφ νξζνινγηζκφ, παξαζπξκέλνο απ’ ην

ξπζκφ κηαο εμέιημεο ρσξίο πξνγξακκαηηζκφ θαη αλζξψπηλν πξνζαλαηνιηζκφ, ηείλεη λα ζπζηάζεη θαζεηί
παξαδνζηαθφ ζη’ φλνκα κηαο ακείιηθηεο πξνφδνπ, πνπ ζπληξίβεη θάζε ζπλαηζζεκαηηθφ δέζηκν κε ην
παξειζφλ. Πηελ πξνζπάζεηά ηνπ λα θάλεη ηε δσή ηνπ πην άλεηε θαη πην κνληέξλα, λ’ απαιιαγεί απ’ ην
πλεχκα ηεο ππαλάπηπμεο, λα θαλεί φηη δελ είλαη Βαιθάληνο αιιά Δπξσπαίνο, νδεγήζεθε ζηαζεξά ζε
κηα πεξηθξφλεζε θη απνζηξνθή γηα θαζεηί πνπ ηνλ έδελε κε ην παξειζφλ.
Έηζη, ε ιατθή αξρηηεθηνληθή άθεζε ηε ζέζε ηεο ζε κηα λέα «ελνηθηαζηηθή» αξρηηεθηνληθή, πνπ
ειάρηζηα δεκηνπξγεί ην ζηνηρείν ηεο ζαιπσξήο θαη ηεο δεζηαζηάο, πνπ πξέπεη λα ληψζεη ν άλζξσπνο
ζην ζπίηη ηνπ. Ν κεηαπνιεκηθφο Έιιελαο ληψζεη ζην ζπίηη ηνπ ζαλ επηζθέπηεο. Ρα πιαζηηθά έρνπλ
αληηθαηαζηήζεη ηα παξαδνζηαθά νηθηαθά ζθεχε. Ρν ραξαθηεξηζηηθφ ειιεληθφ ρξψκα θαη ην κεξάθη ηεο
Διιελίδαο λνηθνθπξάο έρνπλ αθήζεη ηε ζέζε ηνπο ζε κηα κνληέξλα ηάζε.
Σάζεθε πηα ε ζνθία ηνπ ιανχ. Θφςακε ηηο ξίδεο πνπ καο έδελαλ κε ην παξειζφλ θαη
απνπξνζαλαηνιηζηήθακε ζε ηέηνην βαζκφ, πνπ αηζζαλφκαζηε μέλνη ζηνλ ηφπν καο. Ζ εζληθή καο
ηαπηφηεηα νινέλα θαη πεξηζζφηεξν θηλδπλεχεη. Παλ ιαφο ράζακε ηνλ εζληθφ καο θινηφ θαη θηάζακε ζε
καξαζκφ ηνπ εζληθνχ ππξήλα. Θαη είλαη γεγνλφο, πσο φηαλ θάπνηνο αθνινπζεί μελφηξνπα ξεχκαηα
παζεηηθά θαη ρσξίο λα ζθέθηεηαη, γίλεηαη φξγαλν ησλ άιισλ θαη νπζηαζηηθά ζθιάβνο ηνπο.
Αθαηξέζακε θάζε ζηνηρείν ειιεληθφηεηαο, πάςακε λα είκαζηε απηνχζηνη Έιιελεο. Ληψζνπκε θάπσο
ζαλ κηγάδεο.

Θη φια απηά, γηαηί πηζηεχνπκε πσο παξάδνζε είλαη «πηζσγχξηζκα» θαη ζηαηηθφηεηα, ρσξίο
ίρλνο εμέιημεο. Ξαξάδνζε, φκσο, θαη «ιατθφο πνιηηηζκφο» δε ζεκαίλεη νπηζζνδξφκεζε θαη είλαη
θαθφπηζην λ’ απνζπλδέεηαη απ’ ηελ πξφνδν. Ζ παξάδνζε είλαη έλλνηα θχζεη δπλακηθή. Δμειίζζεηαη
βηψλνληαο θαη ηηο ηξεηο δηαζηάζεηο ηνπ ρξφλνπ. Γελ είλαη ζπληήξεζε αιιά πξννπηηθή ησλ
δηαηεξεκέλσλ κέζα ζην ρξφλν, δειαδή κηα θιεξνλνκηά. Δίλαη ν δξφκνο ηνλ νπνίν ν άλζξσπνο αλνίγεη
γηα λα βξεη ηνλ εαπηφ ηνπ. Ζ δσή ηνπ αλζξψπνπ φκσο δελ είλαη πνηέ ζηαηηθή, πνηέ ζηάζηκε. Γη’ απηφ
φηαλ ιέκε παξάδνζε ζεκαίλεη ζηέλεκα ηνπ νξίδνληα, πεξηραξάθσζε ζε κηα πεξηνρή θάπνησλ ζηαηηθψλ
αμηψλ, δελ έρνπλ βαζχλεη ζηελ έλλνηά ηεο θαη ζηε ζεκαζία ηεο. Γηαηί παξάδνζε δελ είλαη ζψξηαζκα
λεθξψλ ζεζαπξψλ, κνξθψλ απαξραησκέλσλ. Δίλαη ε δηαξθήο απφ γεληά ζε γεληά κεηαβίβαζε φινπ ηνπ
δσληαλνχ πινχηνπ πνπ πεξηθιείεη έλαο πνιηηηζκφο:ε γιψζζα, ε λννηξνπία, ε ηέρλε, ηα ήζε θαη ηα
έζηκα, νη δνμαζίεο, νη ζξχινη, ε ζξεζθεία θαη αθφκα ην χθνο, ν ηξφπνο δσήο θαη ην ήζνο ησλ
αλζξψπσλ. Ξαξάδνζε γεληθφηεξα ζα πεη δσή. Αιιά δσή κε ζπλέρεηα, κε ζπλέπεηα, κε εηξκφ πνπ
απνθιείεη ηελ αζπλαξηεζία θαη ην ράνο. Θαη δσή ζα πεη θίλεζε. Θίλεζε πξνο ηα εκπξφο. Ξαξάδνζε δελ
είλαη φ,ηη ζα παξαιάβνπκε, αιιά φ,ηη ζα παξαδψζνπκε. Ξαξάδνζε ζεκαίλεη ζπλέρεηα, αέλαε
δεκηνπξγία. ΋ηαλ φκσο ε παξάδνζε έρεη λα καο πξνζθέξεη ππνδείγκαηα ήζνπο, πξφηππα
θαιαηζζεζίαο θαη αλζξψπηλεο ιχζεηο ζηα πξνβιήκαηά καο, ηφηε γίλεηαη ζπλδεηηθφο ηκάληαο κε ηελ
πξφνδν. Ζ άξλεζή ηεο ζα ζήκαηλε άξλεζε ηεο δσήο.
΢. Θαξγάθνο
Α΢ΘΖ΢ΔΗ΢
1.Λα επηζεκάλεηε ηξφπνπο θαη κέζα πεηζνχο ζηε Β θαη ηε Γ παξάγξαθν ηνπ θεηκέλνπ,
2.Ξψο ζπλδένληαη (θξαζηηθά θαη λνεκαηηθά) νη ηξεηο πξψηεο παξάγξαθνη ηνπ θεηκέλνπ κε ηελ
ηέηαξηε;
3.κεηαβίβαζε, εηξκφ, θαιαηζζεζία, θαθφπηζην, πεξηραξάθσζε: Λα βξείηε ζπλψλπκα ησλ παξαπάλσ
ιέμεσλ ηνπ θεηκέλνπ,
4.«Ν κεηαπνιεκηθφο Έιιελαο…ζπλαηζζεκαηηθφ δέζηκν κε ην παξειζφλ»: Λα κεηαηξέςεηε ηελ
παζεηηθή ζχληαμε ζε ελεξγεηηθή θαη ην αληίζηξνθα,
5.Λα βξείηε δέθα δηαξζξσηηθέο ιέμεηο ζηελ ηειεπηαία παξάγξαθν ηνπ θεηκέλνπ,
6.«Ζ παξάδνζε είλαη έλλνηα θχζεη δπλακηθή. Δμειίζζεηαη βηψλνληαο θαη ηηο ηξεηο δηαζηάζεηο ηνπ
ρξφλνπ(παξειζφλ, παξφλ, κέιινλ)»: Κε βάζε απηφ ην ζέκα λα γξάςεηε έλα άξζξν ζηε ζρνιηθή
εθεκεξίδα ζπκπεξηιακβάλνληαο θαηάιιεια επηρεηξήκαηα θαη ηεθκήξηα πνπ ζηεξίδνπλ ηελ παξαπάλσ
ζέζε (500-600 ιέμεηο).
Ζ ειιεληθή παξάδνζε θαη ε θξίζε πνπ δηέξρεηαη
Ρε ιέμε παξάδνζε ελλνεί θαλείο ζσζηά, φηαλ ηελ αληηιακβάλεηαη σο πξνζθνξά, θαηάζεζε
βησκάησλ, γλψζεσλ, εκπεηξηψλ ζε δηαξθή δηακφξθσζε, γεληθά καξηπξίεο αγψλσλ πνηθίισλ ζηε
ζεκαζία θαη ηελ έθθξαζή ηνπο, πνπ κεηαδίδνληαη απφ γεληά ζε γεληά, φρη κφλν ζαλ πξνζπάζεηα θαη
δείγκα επηβίσζεο, αιιά θαη ζαλ αγψλαο ηνπ αλζξψπνπ λα θαηαιάβεη ην λφεκα ηεο χπαξμήο ηνπ κέζα
ζην ρξφλν. Ζ επαθή κε ηελ παξάδνζε, ινηπφλ, πξνυπνζέηεη θξηηηθή ζηάζε, κέηξν, ζπγθεξαζκφ ηεο
πείξαο ηνπ παξειζφληνο θαη ησλ λέσλ ηάζεσλ.
Άκεζα ζπλδεδεκέλε κε ηελ έλλνηα ηεο παξάδνζεο είλαη ε έλλνηα ηεο ηζηνξηθήο κλήκεο. Ζ
βίσζε ηεο ηζηνξηθήο κλήκεο πεξηιακβάλεη δχν κνξθέο, ηελ επηβίσζε θαη ηελ αλαβίσζε. Ζ επηβίσζε,
πνπ κπνξνχκε λα ηελ νλνκάζνπκε θαη άκεζε ηζηνξηθή κλήκε, είλαη ε θαζνιηθφηεξε κνξθή, φπνπ δεη
ην ρηεο κέζα ζην ζήκεξα. Σσξίο απηή, θνηλσλίεο αλζξψπηλεο δε ζα είραλ δεκηνπξγεζεί. Ζ αλαβίσζε,
απφ ηελ άιιε πιεπξά, είλαη ε ζπλεηδεηή ζηξνθή ζηα πεξαζκέλα, ην ζπλεηδεηφ μαλαδσληάλεκα, πνπ
γίλεηαη πάιη κε αθεηεξία λα εμηδαληθεχζνπκε ην παιηφ θαη κε ζθνπφ λα ην πςψζνπκε ζε θαλφλα δσήο.

Γηα ηνπο Έιιελεο, ε πινπζηφηεξε θαη κνλαδηθή παξάδνζή ηνπο απνηειεί πίζηε ζηελ ειεπζεξία
θαη ζηνλ αλζξσπηζκφ, ζηε δηθαηνζχλε, ηε δεκνθξαηία, ζεκαίλεη αγάπε γηα ην αζιεηηθφ ηδεψδεο, ηηο
πνιηηηζηηθέο θαη εζηθέο αμίεο, ηε δεκνθξαηία, ην κέηξν, ηελ αλζξσπηζηηθή παηδεία θ.ι.π. Δίλαη πεγή
εζληθήο ππεξεθάλεηαο γηα καο κε ηα παξαδείγκαηα θαη ηα πξφηππα γηα κίκεζε πνπ καο πξνζθέξεη. Ζ
παξάδνζή καο απνηειεί θίλεηξν θξνλεκαηηζκνχ, έκπλεπζεο θαη δεκηνπξγίαο θαη γηα καο ηνπο ίδηνπο
θαη γηα φιε ηελ Δπξψπε (ν αξραηνειιεληθφο πνιηηηζκφο, άιισζηε, ήηαλ κε ηηο αμίεο ηνπ, ν εκπλεπζηήο
θαη ε βάζε ζηήξημεο ηνπ επξσπατθνχ πνιηηηζκνχ), αιιά θαη αθέλσηε δεμακελή εζηθνπλεπκαηηθήο
δχλακεο, ζε ζηηγκέο θξίζεο αιιά θαη γεληθφηεξα.
Αιιά παξά ην γεγνλφο απηφ θαη κνινλφηη θαπρηφκαζηε γηα ηελ έλδνμε θαηαγσγή καο,
αξλνχκαζηε ζπρλά ηελ παξάδνζή καο, γηα λα κε ζεσξεζνχκε νπηζζνδξνκηθνί. Απηφ ζπκβαίλεη θαη ζ’
άιιεο αλαπηπζζφκελεο ρψξεο, φπνπ νη ιανί έρνπλ θάπνην ζχκπιεγκα θαησηεξφηεηαο ζε ζρέζε κε
ηνπο ηζρπξφηεξνπο, ζηνηρείν πνπ ηνπο νδεγεί ζε μελνκαλία, δειαδή ζε άθξηηε πηνζέηεζε μέλσλ
ζηνηρείσλ θαη ηξφπσλ δσήο, πνπ δελ ελζσκαηψλνληαη φκσο γφληκα ζηε δηθή ηνπο παξάδνζε. Πηε
δπζάξεζηε απηή πξαγκαηηθφηεηα ζπληειεί θαη ε δπλακηθή πξνζπάζεηα ησλ αλαπηπγκέλσλ ρσξψλ λα
δηεηζδχνπλ πνιηηηζηηθά θαη νινέλα ζε κεγαιχηεξν βαζκφ ζηηο αλαπηπζζφκελεο, ψζηε λα
εμππεξεηήζνπλ πην αλψδπλα θαη άιια πνιηηηθννηθνλνκηθά ηνπο ζπκθέξνληα.
Ρν αξλεηηθφ απηφ θαηλφκελν ηεο απνκάθξπλζεο απφ ηελ παξάδνζε θαη ηηο αμίεο ηεο δε
ζπκβαίλεη κφλν ζηνλ ηφπν καο, αιιά είλαη ζνβαξφ δείγκα ηεο γεληθφηεξεο εζηθνπλεπκαηηθήο θξίζεο
ηεο θνηλσλίαο καο. Κέζα ζην πλεχκα ηνπ πιηθνχ επδαηκνληζκνχ θαη ηεο ζηείξαο ηερλνθξαηίαο, ν
ζχγρξνλνο άλζξσπνο πέθηεη ζην ζνβαξφ ζθάικα λα πηζηέςεη φηη ε επηζηήκε είλαη ηθαλή λα
δεκηνπξγήζεη απφ ην κεδέλ θαη κφλν κε ηε ινγηθή, έλαλ πιήξε πνιηηηζκφ, κε φια φζα πεξηιακβάλεη.
Κηα ηέηνηα αληίιεςε είλαη ηνπιάρηζηνλ αλφεηε, αθνχ πνηέ ν πνιηηηζκφο κηαο γελεάο δε δεκηνπξγείηαη
απφ ην κεδέλ. Οηδψλεηαη ζηνλ πνιηηηζκφ ησλ γελεψλ πνπ πέξαζαλ θαη απηφ ην ξίδσκα είλαη ε
παξάδνζε.
«Κνηάδεη ζαλ λα ελνριείηαη ν ζεκεξηλφο άλζξσπνο ζηε ζθέςε φηη απηφ πνπ είλαη, απηφ πνπ
έρεη ην νθείιεη ζηνπο παηέξεο, ζηηο γεληέο πνπ πέξαζαλ. Φαίλεηαη ζαλ λα αηζζάλεηαη ηελ αλάγθε λα
βεβαηψλεη ηε δηθή ηνπ χπαξμε, ηε δηθή ηνπ παξνπζία θαη κφλν, λα ραίξεηαη ηε δηθή ηνπ κηθξφςπρε
απηή ε ζηάζε. Ξεξηνξίδεη ηνλ άλζξσπν ζηηο ςπρνινγηθέο αληηδξάζεηο, ζην ζηελφ θινηφ ηνπ εγψ ή ηνπ
παξφληνο θαη κφλν. Γελ ηνπ επηηξέπεη λα ραξεί θαη λα δήζεη κε ηξφπν βαζχ ηελ παξνπζία ηνπ
αλζξψπνπ κέζα ζηνπο αηψλεο, κε ιίγα ιφγηα, δελ ηνπ επηηξέπεη λα δήζεη κέζα ηνπ ηνλ άλζξσπν ζαλ
νλ πνπ δεκηνπξγεί ηζηνξία».
Πηελ επνρή καο πνιινί άλζξσπνη θαη εηδηθά νη λένη ακθηζβεηνχλ ηελ παξάδνζε, ελψ έρνπλ
θάπνηα πξνθαηάιεςε θαη επηθπιαθηηθφηεηα απέλαληη ζην παξειζφλ. Ακθηζβεηνχλ άγνλα ηελ
παξάδνζε, γηαηί πηζηεχνπλ φηη ν παξαδνζηαθφο ηξφπνο δσήο ηνπο δεζκεχεη ηελ ειεπζεξία, ζηνηρείν
πνπ εκπνδίδεη ηελ εμέιημή ηνπο, φπσο απηνί επηζπκνχλ.
Πήκεξα νη άλζξσπνη έρνπλ ηελ εληχπσζε φηη ειεπζεξψζεθαλ απφ πνιιά πξάγκαηα πνπ δήζελ
ηνπο εκπφδηδαλ. Ξέηαμαλ, ινηπφλ, απφ πάλσ ηνπο καδί κε ηα άιια θαη ηελ παξάδνζε θαη βξέζεθαλ
ζ΄έλα ράνο. Απηφ ην ράνο ην νλνκάδνπλ ειεπζεξία. Θεσξνχλ πνιινί ηελ παξάδνζε θάηη ζπληεξεηηθφ
θαη μεπεξαζκέλν, γη’ απηφ πξνζθνιινχκελνη ζε μέλα πξφηππα, ελψ ν ζηείξνο απηφο κηκεηηζκφο δελ
αρξεζηεχεη κφλνλ ηελ πξσηνηππία ησλ εζληθψλ παξαδφζεσλ αιιά θαη ηελ πξνζπάζεηα ησλ λέσλ γηα
πξνζσπηθή δεκηνπξγία. Γηαηί, φηαλ ην κέιινλ νηθνδνκείηαη εξήκελ ηνπ παξειζφληνο, νπζηαζηηθά, είλαη
ρσξίο ζεκέιηα.
Ακθηζβεηνχληαη ε νηθνγέλεηα, ε ζξεζθεία, ν παξαδνζηαθφο ηξφπνο δσήο θαη δηαζθέδαζεο, ε

εθθιεζία, ην ζρνιείν, ε αγσγή, ε θηιία, ε παξαδνζηαθή κνπζηθή, ε γιψζζα, νη εζηθέο αμίεο, ε
δηθαηνζχλε, ε θηινπαηξία, ε αλζξσπηά. Έρνπκε θηάζεη ζην ζεκείν λ’ ακθηζβεηνχκε ζηνηρεία πνπ καο
πξνζδηνξίδνπλ σο αλζξψπηλεο νληφηεηεο θαη καο δηαθνξνπνηνχλ απφ ηα δψα, κφλν θαη κφλν γηαηί είλαη
παιηφηεξα, καο θιεξνδνηήζεθαλ.

Ρν πξφβιεκα είλαη ζνβαξφηαην. Ζ άξλεζε ηεο παξάδνζεο ζεκαίλεη, θάκςε ηεο εζληθήο
ζπλείδεζεο θαη έιιεηςε φρη κφλν εκπεηξηψλ αιιά θαη ζηφρσλ.
Ζ άξλεζε ηνπ παξειζφληνο θαλεξψλεη αλσξηκφηεηα, αιινηξίσζε ηνπ έζλνπο, γηαηί

«ζβήλνληαο θαλείο έλα θνκκάηη απφ ην παξειζφλ, είλαη ζα λα ζβήλεη θαη έλα αληίζηνηρν θνκκάηη απφ
ην κέιινλ», φπσο γξάθεη θαη ν Πεθέξεο.
Ζ δσή είλαη κηα δηελεθήο έμνδνο πξνο ηελ επηηπρία ή ην ρακφ. Αλ δελ δηδαρηνχκε απφ ηελ
παξάδνζε, ζα θαηαιήμνπκε ζην δεχηεξν. Δίλαη ινηπφλ ηεξάζηηα ε επζχλε φισλ καο θαη ηδηαίηεξα ησλ
λέσλ. Απαηηείηαη νπζηαζηηθή βίσζε ηεο αλζξσπηζηηθήο παηδείαο θαη δεκηνπξγηθήο εθηίκεζεο ηνπ
παξειζφληνο θαη ησλ αμηψλ ηνπ. Απαηηείηαη ηδηαίηεξε επαθή κε ηελ παξάδνζε θαη γφληκε αθνκνίσζή
ηεο χζηεξα απφ ηελ θαηάιιειε επεμεξγαζία, πνπ έρεη ζαλ θξηηήξην ηε βειηίσζε ηνπ αλζξψπνπ θαη ηεο
θνηλσλίαο θαη ηελ εμέιημε ηνπ ζχγρξνλνπ πνιηηηζκνχ. Νθείινπκε ηνλ δένληα ζεβαζκφ ζηηο παξαδφζεηο
καο, γηαηί, φπσο ραξαθηεξηζηηθά ιέεη θαη ν Ξαιακάο, έρνπκε βαξχηαην ρξένο απέλαληη «ζ’ απηνχο πνπ
ήιζαλ, πέξαζαλ, ζα ‘ξζνπλ θαη ζα πεξάζνπλ».
Σ.Θσζηάια-Λ.Θακαξγηάξεο, Έιινγε ΢θέςε, ηφκ.Γ’
Α΢ΘΖ΢ΔΗ΢
2.Κε πνηνλ ή πνηνπο ηξφπνπο έρεη αλαπηπρζεί ε Α’ παξάγξαθνο ηνπ θεηκέλνπ;
3.Ξνηα ζπιινγηζηηθή πνξεία αθνινπζείηαη ζ’ νιφθιεξν ην θείκελν θαη γηαηί;
4.Πηελ Ε’ παξάγξαθν παξνπζηάδνληαη θάπνηα αίηηα ακθηζβήηεζεο ηεο παξάδνζεο απφ ηνπο λένπο.
Ξνηα άιια ζρεηηθά ραξαθηεξηζηηθά ησλ λέσλ κπνξείηε λα πξνζζέζεηε, ψζηε λα εμεγήζεηε ηελ
απνκάθξπλζε ησλ ζεκεξηλψλ λέσλ απφ ηελ παξάδνζε;
5.Λα δψζεηε ζπλψλπκα ή αληψλπκα γηα ηηο παξαθάησ ιέμεηο ηνπ θεηκέλνπ: επδαηκνληζκφο (ζπλψλ.),
πξνζθνιιψκελνη (ζπλψλ.), επηηξέπεη (αληψλ.), αλαβίσζε (ζπλψλ.), ακθηζβεηνχλ (αληψλ.),
6.΢πνζέζηε φηη εθθσλείηε ιφγν ζε πνιηηηζηηθή εθδήισζε πνπ ιακβάλεη ρψξα ζην πνιηηηζηηθφ θέληξν
ηνπ δήκνπ ζαο κε ζέκα ηελ μελνκαλία ησλ Λενειιήλσλ. Ξψο ζα παξνπζηάδαηε ην πξφβιεκα θαη ηε
δένπζα ζηάζε φισλ καο; (600-700 ιέμεηο).
Ζ δεκηνπξγία λα ζηεξίδεηαη θαη ζηελ παξάδνζε
Πην ξίδσκα ηνπ Διηθψλα, ζηε ζεκεξηλή Ιεηβαδηά θνληά, είλαη κηα κεγαιφπξεπε ξεκαηηά κε ςεινχο,
πέηξηλνπο, απφηνκνπο, βνπλίζηνπο φρηνπο, πνπ ηα λεξά ηεο αλαβξχδνπλ απφ δπν πεγέο κέζα ζε
βξάρηλεο ζπειηέο. Ζ κηα νλνκάδεηαη πεγή ηεο Ιήζεο, ε άιιε ιέγεηαη ηεο Κλεκνζχλεο. Κνπ θαίλεηαη
πσο ε επηβιεηηθή απηή ηνπνζεζία βίαζε ηνπο αξραίνπο Έιιελεο λα ζηακαηήζνπλ εθεί δα πέξα, γηα λα
ζηνραζηνχλ ηελ ηχρε ηνπ αλζξψπνπ θαη λα ζπκπεξάλνπλ πσο κήηε λα ζπκάηαη παληνηηλά κπνξεί θαη
πξέπεη, κήηε λα μερλά παληνηηλά. Θαη ην βαζχ απηφλ ζηνραζκφ ηνπο ηνλ ζπκβφιηζαλ κε ηηο
αλαβξπζηηθέο πεγέο.
Γηα ηα έζλε ζχκεζε είλαη ε παξάδνζε, πνπ φηαλ θαηαληά νιφηεια ζπλεηδεηή, ιέγεηαη ηζηνξία˙
θαη ιεζκνληά είλαη ε νξκή ηεο δεκηνπξγίαο. Ππληεξεηηθφ ζηνηρείν είλαη ε παξάδνζε θαη πξννδεπηηθφ ε
δεκηνπξγία. ΋πσο ζηα άηνκα ην κλεκνληθφ πιάζεη θαη δηαηεξεί ην εγψ ηνπο, έηζη θαη ζηα έζλε ε
παξάδνζε. Σσξίο απηή δε ζα ήμεξαλ ηνλ εαπηφ ηνπο, δελ ζα ηνλ αλαγλψξηδαλ, δε ζα έλησζαλ πσο
είλαη έλα θαη φκνην κε ηα πεξαζκέλα, θαη ζα ήηαλ ζαλ ρακέλα. Ζ παξάδνζε είλαη ν ζχλδεζκνο ησλ
αηφκσλ κηαο θπιήο, ησξηλψλ θαη πεξαζκέλσλ, πνπ ηα θάλεη έζλνο. Ηζηνξία είλαη ε ζχλδεζε ηνπ
ζπλδέζκνπ απηνχ.

Νξκή δεκηνπξγίαο είλαη ν ζχλδεζκνο ησλ ηψξα δσληαλψλ αηφκσλ ηνπ έζλνπο κε ηα εξρφκελα,
είλαη ε ιεζκνληά ησλ πεξαζκέλσλ, είλαη ν θαεκφο ησλ κειιφκελσλ. Θαλείο αο κελ αλαζεκαηίδεη ηε
ζπληεξεηηθφηεηα. Θαλείο αο κελ πεξηθξνλεί ηελ πξννδεπηηθφηεηα. Γηα έλα έζλνο θαη ηα δχν ζηνηρεία
είλαη απαξαίηεηα. Θάζε ζηηγκή ηεο δσήο ηνπ ζα θνηηάδεη ιπγίδνληαο θαη πξνο ηα πίζσ θαη πξνο ηα
εκπξφο, θαη πξνο ηα πεξαζκέλα, πνπ είλαη δηθά ηνπ, θαη πξνο ηα κειιφκελα, πνπ θαη απηά δηθά ηνπ ζα
είλαη.
Γχλακε θαη ζπζηαηηθφ ζηνηρείν ηνπ έζλνπο ε παξάδνζε, δχλακε θαη ζπζηαηηθφ ηνπ θαη ε
δεκηνπξγία. Ππληαηξηάδνληάο ηεο φπσο μέξεη, ζα δήζεη φπσο κπνξεί. Αλ ε παξάδνζε ξίδσζε ππεξβνιηθά
δπλαηή κέζα ηνπ, ζα ην εκπνδίζεη λα δήζεη θπζηνινγηθά, ζα ην θαηαληήζεη μεξφ, αιχγηζην θαη
δπζθνινθίλεην, αλίθαλν λα πξνζαξκνζηεί κε ηηο αλάγθεο, πνπ αιιάδνπλ νινέλα, θαη ηφηε ζα γίλεη
αλαπφθεπρην, φρη λα ηελ αξλεζεί νιφηεια, παξά λα ηε ρηππήζεη, ψζπνπ λα μεδεζεί απ’ απηήλ φζν
ρξεηάδεηαη γηα λα πνζήζεη ηα εξρφκελα.
΋ζν γηα ηελ αθνξκή δεκηνπξγίαο, δελ είλαη πνηέ ππεξβνιηθή, αιιά δελ κπνξεί λα κε
ζηεξίδεηαη θάπσο ζηελ παξάδνζε, αιιηψο μνδεχεηαη κάηαηα, μεθηά θαη θαηαζηξέθεηαη ν πνιχηηκνο
νξγαληζκφο πνπ ιέγεηαη έζλνο, θαη ε δχλακε ηεο δεκηνπξγίαο πάεη ρακέλε γηα πάληα. Ρε ιπγεξή
ηζνξξνπία κεηαμχ παξάδνζεο θαη δεκηνπξγίαο, ζπληεξεηηθφηεηαο θαη πξννδεπηηθφηεηαο, πξέπεη λα ηε
βξεη ην έζλνο, θαη ηφηε ζα δήζεη ζηα γεκάηα δσή πινχζηα θαη αθέξηα.
Έζλνο ρσξίο παξάδνζε δελ ππάξρεη. Θη εκείο νη ίδηνη, νη δσληαλνί, παξάδνζε δεκηνπξγνχκε
θάζε κέξα γηα ηα εξρφκελα ηα ρξφληα θαη γηα ηηο λεφηεξεο γελεέο κε ηηο πξάμεηο καο θαη κε ηε ζθέςε
καο, αιιά λα μερσξίδνπκε ηη είλαη γηα ρηχπεκα θαη ηη, φρη κφλν δελ είλαη, παξά θαη λα γλσξηζηεί
ηειεηφηεξα πξέπεη θαη λα δνπιεπηεί γηα λα αλζνβνιήζεη.
Ίσλ Γξαγνχκεο
Α΢ΘΖ΢ΔΗ΢
1.Ξεξίιεςε 80-100 ιέμεσλ, 2.Κε πνηα κέζνδν αλαιχεη ν ζπγγξαθέαο ην ζέκα ηνπ; Δπηιέμηε ηελ νξζή
απάληεζε αλάκεζα ζηηο πξνηεηλφκελεο: α.νξηζκφο, β.δηαίξεζε, γ.ζχγθξηζε/αληίζεζε, δ.δηεπθξίληζε,
ε.αηηηνιφγεζε, ζη.αλάιπζε δηαδηθαζίαο, 3.Ξνηα ηερληθή πεηζνχο ρξεζηκνπνηεί ν ζπγγξαθέαο ζηελ
πξψηε παξάγξαθν; Αηηηνινγήζηε ηελ απάληεζή ζαο, 4.Λα αλαγλσξίζεηε ην είδνο ηνπ παξαθάησ
ζπιινγηζκνχ θαη λα αμηνινγήζεηε ηελ νξζφηεηά ηνπο: «΋πσο ζηα άηνκα ην κλεκνληθφ πιάζεη…ζαλ
ρακέλα», 5.Δλψ ζηηο πεξηζζφηεξεο παξαγξάθνπο (1,2,3,4,5) ηνπ θεηκέλνπ θπξηαξρεί ην γ’ εληθφ
πξφζσπν, ζηελ ηειεπηαία γίλεηαη ρξήζε ηνπ α’ πιεζπληηθνχ. Ξνηα εμήγεζε δίλεηε ζηελ αιιαγή απηή;
6.Ξνηα ζρέζε ππάξρεη, ζχκθσλα κε ην ζπγγξαθέα, αλάκεζα ζηελ παξάδνζε θαη ζηε δεκηνπξγία, ζηε
ζπληεξεηηθφηεηα θαη ζηελ πξννδεπηηθφηεηα θαη πνηα ζηάζε πξέπεη λα πηνζεηεί έλα έζλνο απέλαληί
ηνπο; 7.Λα γξάςεηε ηα ζπλψλπκα ησλ παξαθάησ ιέμεσλ: κεγαιφπξεπε, αιχγηζην, ζπληαηξηάδνληαο,
μνδεχεηαη, κάηαηα, 8.Λα γξάςεηε ηα αληψλπκα ησλ παξαθάησ ιέμεσλ: παληνηηλά, ζπλεηδεηή,
απαξαίηεηα, αλαπφθεπρην, ηζνξξνπία, 9.Λα γξάςεηε δχν πξνηάζεηο ρξεζηκνπνηψληαο ηε ιέμε πεγή
κία θνξά θπξηνιεθηηθά θαη κία κεηαθνξηθά, 10.Λα ππνγξακκίζεηε φζεο απφ ηηο παξαθάησ ιέμεηο είλαη
νκφξξηδεο κε ην νπζηαζηηθφ ιήζε: αιήζεηα, αιήηεο, ιάζνο, ιαζξνρεηξία, ιηζνβνιψ, παξάιεηςε,
πιεζπζκηαθφο, ζπλζιίβσ, 11.«Έζλνο ρσξίο παξάδνζε δελ ππάξρεη». Λα επηβεβαηψζεηε ηελ νξζφηεηα
ηεο άπνςεο ζε έλα απνδεηθηηθφ δνθίκην 300-400 ιέμεσλ.
Λενειιεληθφο Πνιηηηζκφο
Ρψξα πνπ θαηαιαγηάδνπλ ζηγά-ζηγά ηα πάζε, πνπ γηα πνιιά ρξφληα θαζήισζαλ ηελ εζληθή καο δσή,
είλαη θαηξφο, πηζηεχσ, λα κηιήζνπκε γηα εθείλν ην μεραζκέλν είδνο, ηνλ Ξνιηηηζκφ. Θαη πην εηδηθά γηα ην
λενειιεληθφ πνιηηηζκφ.
Λενειιεληθφο Ξνιηηηζκφο είλαη ε εζληθή θιεξνλνκηά, ε ιατθή παξάδνζε. Δίλαη ηα πλεπκαηηθά
θαη θαιιηηερληθά έξγα. Δίλαη, ηέινο, νη άλζξσπνη Λενέιιελεο, πνπ δεκηνπξγνχλ, αλαδεκηνπξγνχλ θαη
πξνβάιινπλ ην λενειιεληθφ πνιηηηζκφ.

Ζ δσληαλή πλεπκαηηθή δεκηνπξγία, εθείλε πνπ αληαλαθιά θαη θαηαγξάθεη ηα βάζε ηεο εζληθήο
ςπρήο, πνπ δίλεη ηε δπλαηφηεηα ζηνλ πνιίηε λα εθθξάζεη κέζσ ηνπ πλεπκαηηθνχ έξγνπ ηνλ ςπρηθφ
θαη πλεπκαηηθφ ηνπ θφζκν, ιεηηνπξγεί ζαλ κηα εμηζνξξνπνηεηηθή δχλακε αλάκεζα ζηα πνηθίια θαη
ηζρπξά ξεχκαηα, θνηλσληθά, πνιηηηθά, ηζηνξηθά, εζληθά, πνπ κε ηε κνξθή ηζρπξψλ αλέκσλ
ζπγθινλίδνπλ ηνπο αλζξψπνπο θαη ηνπο παξαζχξνπλ πφηε απφ δσ θαη πφηε απφ εθεί.
Δίλαη, ζα ιέγακε, πεξηζζφηεξν θαη απφ κηα εμηζνξξνπνηεηηθή, κηα ζηαζεξνπνηεηηθή δχλακε,
φπσο αθξηβψο νη ξίδεο πνπ ζπγθξαηνχλ ην δέληξν θαη ην πξνζηαηεχνπλ, εηδηθά ζε ζπλζήθεο ζενκελίαο.
Έλαο ιαφο ρσξίο πλεπκαηηθέο ξίδεο είλαη θαηαδηθαζκέλνο αξγά ή γξήγνξα λα ππνβαζκηζηεί, λα
«απνπξνζσπνπνηεζεί», λα γίλεη κε δχν ιέμεηο «ιαφο-θπηφ», αθνχ ζα έρεη ράζεη ηα θπξηφηεξα
ραξαθηεξηζηηθά απφ θείλα πνπ ηνπ πξνζθέξεη ε εζληθή ηνπ ηαπηφηεηα. Ρε γιψζζα, ηελ ηζηνξηθή
κλήκε, ηηο θνηλέο αμίεο, ηνπο θνηλνχο ηξφπνπο πλεπκαηηθήο έθθξαζεο. ΋ια απηά πνπ νδεγνχλ ζε θνηλή
ζηάζε δσήο, θνηλή εζηθή ζπκπεξηθνξά, εζληθφ ήζνο.
Δίλαη, λνκίδσ, θνηλνηνπία λα πεη θαλείο φηη ην ειιεληθφ έζλνο, ν ειιεληθφο ιαφο, επέδεζε
ράξε ζηνλ πνιηηηζκφ ηνπ, δειαδή ηελ ηζηνξηθή κλήκε, ηελ ειιεληθή γιψζζα, ηα ήζε θαη ηα έζηκα θαη
ηέινο ην ιατθφ πνιηηηζκφ, πνπ απφ ηελ επνρή ηνπ Γηνλπζίνπ Πνισκνχ άξρηζε λα εκπινπηίδεηαη κε ην
έξγν ησλ επψλπκσλ δεκηνπξγψλ. Δμεηάδνληαο ηελ ηζηνξηθή πεξίνδν απφ ηηο αξρέο ηνπ 19νπ αηψλα έσο
ηηο κέξεο καο, ζα δηαπηζηψζεη θαλείο κηαλ εθπιεθηηθή πξάγκαηη αιήζεηα, φηη δειαδή ν λενειιεληθφο
πνιηηηζκφο είρε κηα θαηαθφξπθε πηψζε ηηο καχξεο κέξεο ηεο Σνχληαο, γηα λα θαηαιήμεη ζηε δεθαεηία
ηνπ ’80 ζε επίπεδα θάησ ηνπ κεδελφο.
Κε άιια ιφγηα, πνηέ άιινηε ζηε λεφηεξε ηζηνξία καο ην Γέληξν «Διιάδα», ην Γέληξν
«ειιεληθφο ιαφο» δε βξέζεθε κε ηφζεο ζάπηεο ξίδεο, κε θίλδπλν λα μεξηδσζεί απφ ηνπο ηζρπξνχο
αλέκνπο, πνπ απηή ηε ζηηγκή ζαξψλνπλ ηνλ θφζκν θαη εηδηθφηεξα ηελ Δπξψπε. Θαη φηαλ ιέκε λα
μεξηδσζεί, ελλννχκε λα βξεζνχκε απφ ηε κηα κέξα ζηελ άιιε ρσξίο απηή ηε ζπλεθηηθή νπζία πνπ
ζπλελψλεη ηα δηαζθνξπηζκέλα άηνκα, γηα λα ηνπο δψζεη ηελ πνηφηεηα «ιαφο», ηελ πνηφηεηα «έζλνο»,
ηελ πνηφηεηα «ιατθή ηαπηφηεηα».
Θα θαηαληήζνπκε άηνκα κε κφλν θνηλφ γλψξηζκα ην φηη ζα θαηνηθνχκε ζηνλ ίδην ρψξν θαη ην
φηη ζα έρνπκε ίζσο θνηλνχο ηξφπνπο δσήο δηακνξθσκέλνπο θπξίσο απφ ηα δηεζλή νηθνλνκηθά
κεγαζήξηα, ζηα νπνία θπζηθά ζα νθείινπκε πιήξε ππνηαγή, κηαο θαη απηά ζα είλαη πνπ ζα καο
ρξεζηκνπνηνχλ σο εξγαηηθή δχλακε θαη πειαηεηαθή χιε. Δξγάηεο-πειάηεο κε κπαιφ θαη ςπρή
δηακνξθσκέλε απφ ηελ ππεξεζληθή Ινγηθή, πνπ γλσξίδεη θαιχηεξα απφ ηνλ θαζέλα φηη ν ηδαληθφο
εξγαδφκελνο-θαηαλαισηήο είλαη απηφο πνπ δελ έρεη εζληθή κλήκε, νχηε εζληθή ςπρή, δελ έρεη δειαδή
ην ςπρηθφ θαη πλεπκαηηθφ νπινζηάζην κε ην νπνίν γαινπρείηαη, αληηζηέθεηαη θαη πιάζεη πνιηηηζκφ ν
ειεχζεξνο πνιίηεο.
Ξέξα απφ ηηο βαξχλνπζεο απφςεηο ησλ πξνζσπηθνηήησλ πνπ ζπλέβαιαλ κε ην έξγν θαη ηηο
ηδέεο ηνπο ζηε δηακφξθσζε ηνπ ζχγρξνλνπ λενειιεληθνχ πνιηηηζκνχ, είλαη εχινγν θαη αλαγθαίν ν
θάζε ππεχζπλνο πνιίηεο λα ζπκβάιιεη κε ηηο απφςεηο ηνπ ζηε δηακφξθσζε ηεο εληαίαο πνιηηηζηηθήο
ζηξαηεγηθήο, πνπ ζα έρεη σο αληηθείκελν λα εκπινπηίζεη φινπο ηνπο Έιιελεο, φισλ ησλ ηάμεσλ θαη
φισλ ησλ ειηθηψλ, κε ηελ πνιηηηζηηθή ηνπο θιεξνλνκηά, ψζηε λα ηνπο θαηαζηήζεη πινπζηφηεξνπο
ςπρηθά, ελεξγεηηθφηεξνπο, δπλακηθφηεξνπο θαη δεκηνπξγηθφηεξνπο πλεπκαηηθά θαη ηέινο,
ηζρπξφηεξνπο θαη πξνπαληφο πγηέζηεξνπο εζηθά. Λα ηνπο θαηαζηήζεη κ’ άιια ιφγηα ηδαληθνχο πνιίηεο
θαη πεξήθαλνπο παηξηψηεο, ζε κηα επνρή πνπ ε ρψξα καο δέρεηαη ηελ ηζρπξφηεξε θαη δπζθνιφηεξε
πξφθιεζε κέζα ζηε καθξφρξνλε ηζηνξία ηεο.
Γηαηί απηή ηε ζηηγκή ην ειιεληθφ έζλνο δελ απεηιείηαη απφ ζηδεξφθξαθηεο νξδέο θαηαθηεηψλ,
αιιά απφ κηα εηξεληθή εηζβνιή μέλσλ αμηψλ παληφο ηχπνπ, ηφζν πιηθψλ φζν θαη πλεπκαηηθψλ.
Δπνκέλσο, ε κάρε ζα δνζεί ζε θνξπθέο ηερλνινγηθήο δεκηνπξγίαο.

Θαη γηα κελ ηελ ηερλνινγηθή, δειαδή ηελ επηζηεκνληθή θαηάξηηζε ησλ λέσλ γελεψλ,
πξνβάιιεη σο πξψηηζηε εζληθή επηινγή ε θαηαθφξπθε αλαβάζκηζε ηεο Ξαηδείαο, γηαηί δηαθνξεηηθά
θηλδπλεχνπκε λα δνχκε ηα παηδηά καο ζθαινπάηηα πην θάησ απφ ηα παηδηά ηνπ επξσπαηθνχ θφζκνπ,
απφ ηελ άπνςε ησλ επηζηεκνληθψλ εθνδίσλ. Γηα δε ηελ πλεπκαηηθή δεκηνπξγία απαηηείηαη, κε βάζε ηε
ράξαμε κηαο εζληθήο πνιηηηζηηθήο ζηξαηεγηθήο, κηα ζπζηεκαηηθή πξνζπάζεηα, πνπ ζα μεθηλήζεη απφ ηηο
ηάμεηο ηεο δεκνηηθήο εθπαίδεπζεο γηα λα θηάζεη σο ηελ πνιηηηθή πνπ ζα πξέπεη λα αθνινπζεζεί ζηα
θξαηηθά θαη άιια κέζα καδηθήο ελεκέξσζεο, απηά πνπ δηακνξθψλνπλ ηειηθά ηελ πνιηηηζηηθή
ζπκπεξηθνξά ησλ καδψλ […].
Κίθεο Θενδσξάθεο, «Αζήλα-Παξίζη», Γεκνζηνγξάθνο, 7/5/1990
Α΢ΘΖ΢ΔΗ΢
1.Ξεξίιεςε 80-100 ιέμεσλ, 2.Κε πνηα κέζνδν αλαπηχζζεηαη ε έθηε παξάγξαθνο ηνπ θεηκέλνπ;
Γηθαηνινγήζηε ηελ απάληεζή ζαο, 3.Κε πνηεο κεζφδνπο γίλεηαη ε αλάιπζε ηνπ ζέκαηνο; 4.Ξνηα
αλεζπρία εθθξάδεη ν ζπληάθηεο ηνπ θεηκέλνπ γηα ην κέιινλ ηεο ρψξαο θαη πφζν δηθαηνινγεκέλε είλαη,
κε βάζε φζα αλαθέξεη; 5.Ξνηεο ιχζεηο πξνηείλεη ν ζπληάθηεο ηνπ θεηκέλνπ γηα ηελ πξνζηαζία ηεο
ρψξαο καο κπξνζηά ζηνπο θηλδχλνπο πνπ ειινρεχνπλ θαη πνηνο, θαηά ηε γλψκε ηνπ, επσκίδεηαη ηελ
επζχλε γηα ηελ πινπνίεζή ηνπο; 6.Ππλψλπκα: θαηαιαγηάδνπλ, επέδεζε, ζπλελψλεη, ππνηαγή,
γαινπρείηαη, δηακνξθψλνπλ, 7.Αληψλπκα: θνηλνηνπία, πηψζε, εχινγν, αλαβάζκηζε, πλεπκαηηθή, 8.Λα
γξάςεηε πξνηάζεηο κε ηε ιέμε ξεχκα ρξεζηκνπνηψληαο ηξεηο απφ ηηο ζεκαζίεο ηεο, 9.Κπξνζηά ζηνπο
θηλδχλνπο πνπ ε παγθνζκηνπνίεζε εγθπκνλεί, ππνζηεξίδεηαη απφ πνιινχο ε αλάγθε ηεο εζληθήο
απνκφλσζεο, ηεο ζηξνθήο ζηηο παξαδφζεηο θαη ηεο απφξξηςεο ησλ μεληθψλ επηδξάζεσλ. Ππκθσλείηε
κε ηελ πξφηαζή ηνπο; Αλαπηχμηε ηηο απφςεηο ζαο ζε θείκελν 500-600 ιέμεσλ πνπ ζα δεκνζηεχζεηε σο
άξζξν ζηελ εθεκεξίδα ηνπ ζρνιείνπ ζαο.
«Αλαηξηρηαζηηθή» απνθάιπςε
Ρελ Θπξηαθή ινηπφλ ηεο 5εο ηνπ Νθηψβξε ζηα Θπξηαθάηηθα παξνπζίαζαλ αλάκεζα ζηα άιια
θαη κηα κηθξή ηαηλία-έξεπλα θάπνηνπ ζπληάθηε πνπ ζηακαηνχζε ζηνπο δξφκνπο ηεο Αζήλαο
αλχπνπηνπο πεξαζηηθνχο θαη πεξαζηηθέο, λένπο θαη λέεο, ψξηκνπο θαη ψξηκεο, ππεξψξηκνπο θαη
ππεξψξηκεο, ηέινο πάλησλ ραξαθηεξηζηηθφ δείγκα γηα δεκνζθφπεζε ή ζθπγκνκέηξεζε, λενιιεληζηί
«γθάινπ», ησλ γλψζεψλ ηνπο γηα ηελ πνιηηηζηηθή καο θιεξνλνκηά. Ρν εξψηεκα θαηλφηαλ απιφ,
απιντθφ ζα ην ππέζεηε θαλείο, φκσο απνδείρηεθε ηξαγηθά εχζηνρν˙ απηφ έθαλε ηελ «αλαηξηρηαζηηθή»
απνθάιπςε. Ρν εξψηεκα ήηαλ: «Ρη είλαη ν Ξαξζελψλαο;» ΋ινη φζνη ξσηήζεθαλ, δέθα δεθαπέληε, δελ
κπνξψ λα είκαη βέβαηνο, εθηφο απφ έλαλ ηειεπηαίν λέν, φινη ινηπφλ φρη κνλάρα αγλννχζαλ ηη είλαη ν
Ξαξζελψλαο, αιιά έδσζαλ ηηο πην απξνζδφθεηεο απαληήζεηο κε ην πην απεξίγξαπην (θπξηνιεθηηθά)
χθνο. Αλ απαληνχζαλ: «Γελ μέξσ», ζα έιεγα πσο απνθαιχθζεθε ε άγλνηα ησλ Λενειιήλσλ, ε
αδηαθνξία ηνπο γηα φ,ηη βιέπνπλ θαζεκεξηλά, ε έιιεηςε ηεο πην απιήο πεξηέξγεηαο θιπ.
΋κσο δελ ήηαλ απηή ε απάληεζε˙ ε αληίδξαζή κνπ ήηαλ ηέηνηα, ψζηε δελ θαηφξζσζα λα
ζπγθξαηήζσ κε αθξίβεηα ηελ πνηθηιία ησλ απαληήζεσλ˙ αλαηξίρηαζα απφ φζα έβιεπα θαη άθνπγα. Κηα
λεαξή κε ην πην ειίζην ρακφγειν ηνπ θφζκνπ είπε πσο «δελ αζρνιείηαη κε ηέηνηα»˙ θάπνηνο είπε πσο
είλαη βέβαηα παιηφο, θάπνπ ζηα ρίιηα νρηαθφζηα ηφζα, άιινο πσο ήηαλ δηθαζηήξην, άιινο ζρνιείν, έλαο
αγαλάθηεζε πνπ δελ ηνλ άθελαλ ζηηο ζθνηνχξεο ηνπ θαη ηνλ απαζρνινχζαλ κε ηέηνηεο αλνεζίεο θαη
νχησ θαζεμήο. Ν ζπληάθηεο είρε ηελ έμππλε ηδέα λα ζέζεη ην ίδην εξψηεκα ζε κεξηθνχο μέλνπο. Αλ δελ
ήηαλ φινη απφιπηα ελήκεξνη, θαλείο βέβαηα δελ απάληεζε ηφζν αλφεηα, φζν νη Έιιελεο˙ θαη είλαη
ραξαθηεξηζηηθφ πσο ε ηειεπηαία απάληεζε, πνπ δφζεθε απφ θάπνηνλ Ηάπσλα, ήηαλ αθξηβέζηαηε ζε
φια ηα ζεκεία.
Απφ ηε κέξα εθείλε αλαινγίδνκαη αδηάθνπα ηη ζεκαίλεη γηα καο πνιηηηζηηθή θιεξνλνκηά˙ θαη φρη
κφλν θιεξνλνκηά˙ ηη ζεκαίλεη πνιηηηζηηθή δσή, ιατθή επηκφξθσζε, πνιηηηζηηθέο εθδειψζεηο θαη φια ηα
άπεηξα ερεξά παξφκνηα πνπ αθνχκε θαη δηαβάδνπκε απφ ην πξσί σο ην βξάδπ θαζεκεξηλέο θαη
Θπξηαθέο, πξνπάλησλ ηνπο ζεξηλνχο κήλεο ηνπ πνιηηηζηηθνχ νξγαζκνχ, φηαλ ηα θεζηηβάι
ζπλαγσλίδνληαη ζε αξηζκφ θαη πάζνο ηνπο ρεηκεξηλνχο πνδνζθαηξηθνχο αγψλεο.

Αιιά είλαη θαηξφο λα μαλαγπξίζνπκε ζηνλ Ξαξζελψλα. Νη απαληήζεηο πνπ άθνπζα δε
καξηπξνχζαλ ηελ άγλνηα, βεβαίσλαλ ηελ αδηαθνξία ησλ αλζξψπσλ απηψλ γηα πξάγκαηα πνπ είλαη
πέξα απφ ηελ πξνζσπηθή ηνπο ηθαλνπνίεζε˙ βεβαίσλαλ αθφκε πσο δελ ππάξρεη θακηά ληξνπή γηα ην
πλεπκαηηθφ απηφ γχκλσκα.
Θαη βέβαηα νη ηειεπηαίνη θηαίρηεο ήηαλ νη άλζξσπνη πνπ έδηλαλ ηηο αλαηξηρηαζηηθέο απαληήζεηο
ζην απιφ εξψηεκα γηα ηνλ Ξαξζελψλα. Απηνί πνξεχνληαη ην δξφκν ηνπο.
΋κσο εκείο νη άιινη, πνπ θακαξψλνπκε φηαλ καο απνθαινχλ «εγεζία» ηνπ ηφπνπ,
πλεπκαηηθή, πνιηηηθή θαη ηα ινηπά εχερα θαη εχζηνρα επίζεηα θαη νπζηαζηηθά, φινη εκείο πνπ
ζθηακαρνχκε απφ έδξεο πςειέο θαη πεξίνπηεο ηη θάλνπκε γηα λα μππλήζνπκε ζ’ απηνχο ηνπο
αλζξψπνπο ην ελδηαθέξνλ θαη ηελ αγάπε γηα φια φζα εκείο λεκφκαζηε θαη ζπαηαινχκε; Πρεδφλ
ηίπνηε. Θαη ε πνιηηεία; Ζ νξγαλσκέλε θνηλσλία ζηελ νπνία ν πνιίηεο απνζέηεη ηηο ειπίδεο ηνπ γηα ηελ
πεξίθεκε «πνηφηεηα δσήο» μνδεχεη ηα ιηγνζηά πνζά πνπ απνκέλνπλ απφ ηηο δαπάλεο πνπ ζεσξεί
πάληα πην επηηαθηηθέο –πνπ φκσο δελ είλαη φιεο- ζε θάπνηεο εθδειψζεηο πνπ ζπάληα ηθαλνπνηνχλ θαη
πνιχ ζπαληφηεξα απνβιέπνπλ ζε παξνρή νπζηαζηηθψλ πνιηηηζηηθψλ ζηνηρείσλ ζηνλ πνιίηε. Ζ παηδεία
καο νινέλα γίλεηαη πην ρξεζηκνζεξηθή, ην ξαδηφθσλν θαη ε ηειεφξαζε ζπαληφηαηα είλαη παηδεπηηθά θαη
ε ιεγφκελε ηνπηθή απηνδηνίθεζε εμαληιείηαη ζε θάπνηεο δξαζηεξηφηεηεο βηηξίλαο. Νη βηβιηνζήθεο είλαη
απφ ηα πην παξακειεκέλα ηδξχκαηα ζηνλ ηφπν καο θαη, φπνπ ππάξρνπλ, δε βξίζθνπλ ηελ αληαπφθξηζε
πνπ ζα επρφηαλ θαλείο.
Κ.Αλδξφληθνο, Διιεληθή Θηβσηφο, εθδ.Θαζηαληψηε, Αζήλα 1994
Α΢ΘΖ΢ΔΗ΢
1.Ξεξίιεςε 80-100 ιέμεσλ, 2.Ρν θείκελν αλήθεη ζηελ θαηεγνξία: α)ηνπ άξζξνπ, β)ηεο επηθπιιίδαο,
γ)ηνπ δνθηκίνπ. Λα επηιέμεηε ην ζσζηφ θαη λα αηηηνινγήζεηε ηελ απάληεζή ζαο, 3.α)Γεκνζθφπεζε: Λα
αλαιχζεηε ηε ιέμε ζηα ζπλζεηηθά ηεο κέξε θαη λα δψζεηε ηε ζεκαζία ηεο. Αθνινχζσο, λα
δεκηνπξγήζεηε λέα ζχλζεηα αιιάδνληαο ην δεχηεξν ζπλζεηηθφ, β)Λα ζρεκαηίζεηε πξνηάζεηο ζηηο
νπνίεο νη αθφινπζεο ιέμεηο ζα ρξεζηκνπνηνχληαη θπξηνιεθηηθά: θηψρεηα, αλαπεξία, νθλεξία,
αηεκειεζία, 4.Λα γξάςεηε κηα παξάγξαθν κε παξαγσγηθή κέζνδν, ζηελ νπνία ζα αηηηνινγείηε ηε
ζηάζε ηνπ Λενέιιελα απέλαληη ζηελ πνιηηηζηηθή ηνπ θιεξνλνκηά.
Αμία ηζηνξηνγλσζίαο:
-Αλαπηχζζεηαη ε θξηηηθή ζθέςε θαη ν πξνβιεκαηηζκφο, πξνζθέξνληαη δηδάγκαηα κέζα απφ ηα
απνηειέζκαηα ηνπ θαλαηηζκνχ, ηνπ κίζνπο θαη ηνπ πλεπκαηηθνχ ζθνηαδηζκνχ, απνθεχγνληαη ιάζε
ηνπ παξειζφληνο θαη γεληθά αλέξρεηαη ην πλεπκαηηθφ καο επίπεδν, πινπηίδεη ε γλψζε θαη απνηξέπνληαη
αλαρξνληζηηθέο θαη παξσρεκέλεο αληηιήςεηο, δνγκαηηζκνί θαη πξνθαηαιήςεηο, -Θαιιηεξγνχληαη ηδαληθά
θαη πςειέο εζηθέο αμίεο (ειεπζεξία, αλζξσπηζκφο, δηθαηνζχλε), ζπλεηδεηνπνηείηαη ην ρξένο καο
απέλαληη ζηνπο κεηαγελέζηεξνπο,
-Αληινχκε πξφηππα γηα απηνθξηηηθή θαη απηνγλσζία, ηζρπξνπνηείηαη ην πλεχκα αηζηνδνμίαο θαη
δεκηνπξγηθφηεηαο, γίλεηαη ε ηζηνξία αθεηεξία γηα αλάιεςε δεκηνπξγηθψλ πξσηνβνπιηψλ, απαξαίηεησλ
γηα ηνλ εμνβειηζκφ ηεο παξαίηεζεο απφ ηε δσή θαη ηεο ξνπηίλαο απφ κηα πιεθηηθή ζχγρξνλε
πξαγκαηηθφηεηα, -εληζρχεηαη ε ελφηεηα θαη ην πλεχκα ζπλεξγαζίαο θαη νκνςπρίαο ησλ αλζξψπσλ,
δηδάζθεηαη ν ζχγρξνλνο θφζκνο γηα ηελ αμία ησλ λφκσλ, αλαβαζκίδνληαη νη θνηλσληθνί ζεζκνί θαη
κπνξνχλ λα εθιείςνπλ ή λα πεξηνξηζηνχλ λνζεξά θνηλσληθά θαηλφκελα, -εδξαηψλεηαη ε θαιχηεξε
ιεηηνπξγία ηεο δεκνθξαηίαο, εκπλένληαη νη πνιίηεο θαη ζπκκεηέρνπλ ζηα θνηλά, απνθεχγεηαη ν
επλνπρηζκφο ηεο πνιηηηθήο ζθέςεο θαη έηζη ν πνιίηεο δελ γίλεηαη άζπξκα ζηα ρέξηα ιατθηζηψλ θαη
δεκαγσγψλ πνιηηηθψλ, θαζψο γλσξίδεη ην ξφιν ηνπ θαη ηε ζέζε ηνπ ζηελ νξγαλσκέλε πνιηηεία, -
επηηπγράλεηαη ε επαθή κε ηηο ξίδεο καο, εληζρχεηαη ε εζληθή ζπλείδεζε θαη ελδπλακψλεηαη ην εζληθφ
καο θξφλεκα, θπξηαξρεί ν αγψλαο γηα ηελ εζληθή αλεμαξηεζία, -επηθνηλσλία ησλ ιαψλ, θαζψο
απνθαιχπηεηαη ε θνηλή πνξεία ησλ εζλψλ, απνθεχγνληαη πφιεκνη θαη εδξαηψλεηαη ε εηξήλε, αθνχ ε
ηζηνξία δηδάζθεη κέζα απφ ηα ζθάικαηα ηνπ παξειζφληνο.

Ζ ζπκβνιή, ινηπφλ, ηεο ηζηνξηνγλσζίαο θξίλεηαη αλαγθαία φρη κφλν γηαηί δηαλνίγεη ηνπο
παξαπάλσ νξίδνληεο, αιιά θπξίσο επεηδή ε ζχγρξνλε θνηλσλία ραξαθηεξίδεηαη απφ
αληαγσληζκνχο, έξηδεο, εζληθηζκνχο, απνκφλσζε θαη εθκεηάιιεπζε ιαψλ, πλεπκαηηθή
κνλνκέξεηα.
Γηαηί απνπζηάδεη ζήκεξα ε ηζηνξηνγλσζία ή πνπ νθείιεηαη ε ηζηνξηθή

ιήζε θαη γεληθφηεξα ε αδηαθνξία γηα ηελ ηζηνξία;
Ζ εμνπζία ζπλήζσο επηδηψθεη ηελ ηζηνξηθή ιήζε, γηα λα ειέγρεη ηνλ θφζκν θαη λα θεξδίδεη πνιιαπιά.
Ξνιινί πηζηεχνπλ φηη ε ηζηνξία δελ γξάθεηαη αληηθεηκεληθά, αληίζεηα εμππεξεηεί ζπκθέξνληα θαη
θάζε ινγήο ζθνπηκφηεηεο.
Ενχκε ζηελ επνρή ηεο ηαρχηεηαο, ηεο ζπλζεηφηεηαο, ηεο θπγνπνλίαο θαη ηεο πλεπκαηηθήο
θφπσζεο˙ ν άλζξσπνο θάζε άιιν παξά κε ηελ ηζηνξία αζρνιείηαη.
Ζ επνρή καο επηπιένλ είλαη αληηπαξαδνζηαθή, ζεσξνχκε ην παξειζφλ αζήκαλην, θαζψο καο
ελδηαθέξεη κφλν ην παξφλ. Απηφ επηθξαηεί θπξίσο ζηνπο θφιπνπο ηεο λενιαίαο, ε νπνία ηαπηίδεηαη κε
ην λέν, ην κνληέξλν.
Ζ νηθνγέλεηα ράλεη ζηαδηαθά ην λφεκα ηεο εζηίαο, ε επηθνηλσλία απνπζηάδεη, άξα νη γνλείο δελ
κπνξνχλ λα κεηαδίδνπλ ηε ζεκαζία θάπνησλ αμηψλ, φπσο ηεο ηζηνξηνγλσζίαο.
Ζ εθπαίδεπζε ιεηηνπξγεί αλαζηαιηηθά, θαζψο ε ηζηνξία έγηλε κάζεκα πξνο απνζηήζηζε, ε γλψζε
εκπνξεπκαηνπνηήζεθε.
Πνιηηηζηηθφο ηκπεξηαιηζκφο
…Ν πνιηηηζηηθφο ηκπεξηαιηζκφο, αλάινγα κε ηηο πεξηπηψζεηο, κπνξεί λα ιεηηνπξγήζεη ζην ρψξν

ηεο ζξεζθείαο, ηεο νηθνλνκίαο, ηεο θνηλσλίαο θαη ηεο πνιηηηθήο, ηεο δηθαηνζχλεο, ηεο παηδαγσγηθήο θαη
ηεο εθπαίδεπζεο, ηεο γιψζζαο. Γηα λα έιζνπκε ζε ζπγθεθξηκέλεο πεξηπηψζεηο, παξαδείγκαηα
ζξεζθεπηηθνχ ηκπεξηαιηζκνχ καξηπξνχληαη απφ ηελ ηζηνξία ησλ θαηαθηήζεσλ, ησλ ηεξαπνζηνιψλ,
ησλ ζρέζεσλ αλάκεζα ζε ηεξαπνζηνιέο θαη ηζαγελείο θνηλσλίεο. Νη Ηζπαλνί «conquistadores» ηνπ
Hernando Cortez θαη ηνπ Francisco Pizarro ήηαλ θνξείο κηαο ζπγθεθξηκέλεο ηδενινγίαο-πνπ δηαδφζεθε
απφ ηελ εθθιεζία ζηελ ππεξεζία ηεο ηζπαληθήο κνλαξρίαο-γηα ηελ νπνία ε ζθαγή ησλ Αδηέθσλ ηνπ
Κεμηθνχ θαη ησλ Ίληηνο ηεο απηνθξαηνξίαο ησλ Ίλθαο ζην Ξεξνχ, φπσο θαη ε θαηαζηξνθή ησλ
ιεηςάλσλ ηνπ πνιηηηζκνχ ηνπο, ήηαλ άγηα πξάμε θαη ζέιεκα Θενχ…
Βηηηφξην Ιαληεξλάξη
…Ρν θαηλφκελν ηνπ πνιηηηζηηθνχ ηκπεξηαιηζκνχ ζήκεξα έρεη αξρίζεη λα γίλεηαη θαηαλνεηφ,
θαζψο ζπλερψο πεξηζζφηεξν απμάλνληαη εθείλνη πνπ παξαηεξνχλ ηε ζεκαζία ηνπ ξφινπ ησλ
επηθνηλσληψλ ζηελ θνηλσλία θαη ησλ αλαπφθεπθησλ δεζκψλ αλάκεζα ζηελ επηθνηλσλία θαη ηνλ
πνιηηηζκφ. Απφ κηα άπνςε ν πνιηηηζηηθφο ηκπεξηαιηζκφο ζα κπνξνχζε λα εξκελεπηεί ζαλ ζπλέπεηα κηαο
ηκπεξηαιηζηηθήο πνιηηηθήο, δειαδή ζαλ δεπηεξεχνπζα επίζεζε πνπ απνξξέεη απφ κηα ζπκπεξηθνξά,
άκεζνο ζηφρνο ηεο νπνίαο δελ είλαη ε πνιηηηζηηθή ζθαίξα. Κηα επηζεηηθή, π.ρ. ζπκπεξηθνξά πνπ έρεη
ζαλ θχξην ζθνπφ λα επηβάιεη ηελ πνιηηηθή ή ζηξαηησηηθή θπξηαξρία κηαο ηκπεξηαιηζηηθήο δχλακεο ζηνπο
πιεζσξηζκνχο άιισλ θξαηψλ, δελ κπνξεί λα κελ έρεη ζπλέπεηεο γηα ηνλ πνιηηηζκφ ησλ ίδησλ ησλ
πιεζπζκψλ, παξφινπ πνπ έλα ηέηνην απνηέιεζκα δελ απνηειεί πξσηεχνληα ζηφρν.

Πχκθσλα κε κηα άιιε εθδνρή, θαη ίζσο πην ζεκαληηθή γηα ην ζέκα καο, ν πνιηηηζηηθφο
ηκπεξηαιηζκφο απνδίδεηαη ζηε ζθφπηκα δεκηνπξγεκέλε απφ κηα επεθηαηηθή δχλακε θπξηαξρία ζηελ
πνιηηηζηηθή ζθαίξα πνπ πξαγκαηνπνηείηαη, ρσξίο βέβαηα λα εμαληιείηαη, κε ηε ρεηξαγψγεζε ησλ
πνιηηηζηηθψλ πξντφλησλ κέζα απφ ηελ εμαγσγή πξντφλησλ θαη ηερληθήο (κε ηε κνξθή
εηθνλνγξαθεκέλσλ πεξηνδηθψλ, ηαηληψλ, ηειενπηηθψλ πξνγξακκάησλ, δηαθεκίζεσλ θιπ) κε ζηφρν ηε
δεκηνπξγία θαη δηαηήξεζε γηα κηα ζεηξά απφ ιφγνπο ηεο εγεκνλίαο ζε έλα μέλν θξάηνο. Δλψ είλαη
πηζαλφλ φηη ν παξαδνζηαθφο ηκπεξηαιηζκφο είρε αγλνήζεη ην κνξθσηηθφ ρψξν ζπγθεληξψλνληαο ην
ελδηαθέξνλ ηνπο ζηηο πνιηηηθέο ή νηθνλνκηθέο δηαζηάζεηο, ν πνιηηηζηηθφο ηκπεξηαιηζκφο είλαη έλα
ακάγαικα απηψλ ησλ πιεπξψλ, κε ηελ ππεξίζρπζε εθείλεο πνπ ζρεηίδεηαη κε ηηο επηθνηλσλίεο. Ζ
ζνβαξφηεηα απηνχ ηνπ ηχπνπ επέθηαζεο ζπρλά ζπγθαιχπηεηαη απφ ηνλ ηδηαίηεξν ραξαθηήξα
αλαςπρήο θαη θπγήο απηνχ ηνπ πιηθνχ, δεδνκέλνπ φηη νη ηαηλίεο είλαη αθίλδπλεο ζε ζρέζε κε ηνπο
πνιέκνπο, ηνπο απνηθηαθνχο θπβεξλήηεο, ηα δηπισκαηηθά ηειεζίγξαθα…..
Σφκαο Γθνχβαθ
…Ζ επηζηήκε θαη ε ηερλνινγία ζηηο ζχγρξνλέο ηνπο εθαξκνγέο, ηδηαίηεξα ηηο βηνκεραληθέο,
είλαη ζήκεξα πξνλφκην ησλ βηνκεραληθψλ θξαηψλ, πνπ δηαηεξνχλ πεξηζζφηεξν ή ιηγφηεξν ηελ
απνθιεηζηηθφηεηά ηνπο κε κηα ζπλερή ηάζε επεμεξγαζίαο πξσηνπνξηαθψλ ηερλνινγηψλ θαη
εμαζθάιηζεο, κε απηφλ ηνλ ηξφπν, κηαο δχλακεο πνπ απφ ηερλνινγηθή γίλεηαη πνιηηηθή, πνιηηηζηηθή θαη
ζηξαηησηηθή.
΋πσο ππνγξακκίδεηαη ζε κηα έθζεζε ηεο Νπλέζθν, «απμάλνληαο ην νηθνλνκηθφ δπλακηθφ ηνπο, ηα
βηνκεραληθά θξάηε γλψξηζαλ ζεκαληηθέο θνηλσληθέο κεηακνξθψζεηο θαη δηαδίδνπλ κηα
επηζηεκνληθνηερλνινγηθή αληίιεςε ηνπ κέιινληνο ηνπ αλζξψπνπ. Δίλαη δηαδεδνκέλε ε αληίιεςε φηη
επηζηήκε, ηερλνινγία θαη αλάπηπμε ζπλδένληαη κε ζρέζεηο αηηίαο-απνηειέζκαηνο θαη νδεγνχλ ζε κηα
ζπζζσξεπηηθή δηαδηθαζία, ηε κνλαδηθή πνπ είλαη ζε ζέζε λα απαληήζεη ζηηο απαηηήζεηο ηεο
αλζξσπφηεηαο ζηηο αξρέο ηνπ 21νπ αηψλα.
Δίλαη ινηπφλ εχθνιν λα θαηαιάβνπκε φηη ηα ππφ αλάπηπμε θξάηε, ελψ πξνζπαζνχλ λα
θαηαθηήζνπλ πξννδεπηηθά ηελ απηνλνκία πνπ ζηεξνχληαη, δνθηκάδνπλ θάπνηα αλεζπρία ζε ζρέζε κε
ηα επηζηεκνληθά θαη ηερλνινγηθά πξφηππα. Αλαξσηηνχληαη αλ ε ζχγρξνλε επηζηήκε θαη θχξηα ε
ηερλνινγία έρνπλ, φπσο ππνζηεξίδεηαη, πξαγκαηηθά παγθφζκηα ηζρχ, παξφιν πνπ είλαη δπηηθήο
πξνέιεπζεο˙ αλ αμίδεη λα δηαθηλδπλεχζνπλ ηε δηθή ηνπο πνιηηηζηηθή ηαπηφηεηα, κε άιια ιφγηα ηελ
αληίιεςε ησλ ιαψλ ηνπο γηα ηε δσή˙ θαη ηέινο, αλ ε επαλεθηίκεζε ησλ αξραίσλ γλψζεσλ θαη ησλ
παξαδνζηαθψλ ηερληθψλ, πνπ παξαγθσλίζηεθαλ ή ππνβαζκίζηεθαλ γηα πνιχ θαηξφ, δελ ζα κπνξνχζε
λα είλαη αληίβαξν θαη πξνζηαζία γηα ηελ πνιηηηζηηθή ηνπο ηαπηφηεηα, αλ φρη απιά γηα ηελ ειεπζεξία,
πέξα απ’ φ, ηη είλαη ν θαιχηεξνο ηξφπνο γηα λα εκπλεχζνπλ εκπηζηνζχλε θαη λα δψζνπλ έλα εξέζηζκα
ζηηο κάδεο-φρη κφλν ζε κηα εθιεθηή κεηνςεθία ηερλνθξαηψλ-ελφςεη κηαο αλάπηπμεο ζηελ νπνία ν
θαζέλαο ζα ζπλεηζέθεξε ηελ πξνζσπηθή ηνπ πξνζπάζεηα θαη ηηο πξνζσπηθέο ηνπ πξσηνβνπιίεο.
Κπηράξα Θάληεξ
Α΢ΘΖ΢ΔΗ΢
1.«Ζ επηζηήκε θαη ε ηερλνινγία…θαη ζηξαηησηηθή»: Λα εμεγήζεηε ζχληνκα ην ρσξίν,

2.Πηηο παξαγξάθνπο: «Ν πνιηηηζηηθφο ηκπεξηαιηζκφο…ζέιεκα ζενχ» θαη «Ζ επηζηήκε θαη ε
ηερλνινγία…ηνπ 21νπ αηψλα», λα επηζεκάλεηε ηα ηεθκήξηα πνπ ππάξρνπλ,
3.Ππλψλπκα: ηκπεξηαιηζκνχ, ζπγθαιχπηεηαη, επαλεθηίκεζε, ιεηςάλσλ, ηζαγελείο,

4.Ρν ζπγθεθξηκέλν θείκελν αλήθεη ζην επηζηεκνληθφ είδνο ηεο κειέηεο ή πξαγκαηείαο. Ξνηα
ραξαθηεξηζηηθά ηνπ θεηκέλνπ απνδεηθλχνπλ απηφλ ην ραξαθηεξηζκφ;

5.Πηε ζεκεξηλή επνρή ηεο θαζνιηθήο ξεπζηφηεηαο θαη ησλ έληνλσλ αιιειεπηδξάζεσλ ζε παγθφζκην
επίπεδν, απεηιείηαη ζε ζεκαληηθφ βαζκφ ε πνιηηηζηηθή καο ηαπηφηεηα. Ξψο πηζηεχεηε φηη κπνξνχκε λα
επαηζζεηνπνηεζνχκε θαη λ’ αληηκεησπίζνπκε ηνπο θηλδχλνπο πνπ απνξξένπλ απ’ απηφ ην δσηηθφηαην
πξφβιεκα;

Δηζαγσγηθά ζηνηρεία: Δίλαη θνηλά απνδεθηφ φηη ν άλζξσπνο δεκηνπξγεί πνιηηηζκφ, ζχλνιν
δειαδή απφ επηηεχγκαηα πνπ ηθαλνπνηνχλ πιηθέο θαη πλεπκαηηθέο αλάγθεο. Θάζε πνιηηηζκφο σζηφζν
δηαθέξεη, θαζψο ζεκειηψλεηαη ζε μερσξηζηά θαη ηδηαίηεξα ζηνηρεία, πνπ ζπγθξνηνχλ ηε κνλαδηθφηεηα
ελφο έζλνπο. Έηζη θαη ην ειιεληθφ έζλνο, ν ειιεληζκφο απνηειεί ή θαιχηεξα θαιχπηεη κηα
ζχλζεηε ππφζεζε, πνπ πεξηιακβάλεη ηφζν ην γεσγξαθηθφ ρψξν κε ηηο ηζηνξηθέο
πξνζζαθαηξέζεηο ηνπ θαη ην ιαφ κε κηα ζπγθεθξηκέλε λννηξνπία θαη έλαλ ηδηαίηεξν ηξφπν
δσήο, πνπ πξνζηδηάδεη ζηνλ φξν «ειιεληθφηεηα», φζν θαη ηελ πλεπκαηηθή-πνιηηηθή θαη
γεληθφηεξα πνιηηηζκηθή θιεξνλνκηά, αιιά θαη ηε ζχγρξνλε παξνπζία ηνπ ειιεληθνχ
έζλνπο, ην νπνίν ζεκεησηένλ ζεσξείηαη «έζλνο αλάδειθνλ», θαζψο ηα ζηνηρεία πνπ ην
ζπλδένπλ είλαη κνλαδηθά θαη δελ ππάξρνπλ ζε άιινπο ιανχο ζηνλ θφζκν.
Ν ειιεληζκφο αλεπηθχιαθηα αλαθέξεηαη ζηελ παηδεία ησλ Διιήλσλ, ζηνλ πνιηηηζκφ πνπ απηνί
δεκηνχξγεζαλ κέζα ζην πέξαζκα ησλ αηψλσλ θαη ν νπνίνο κεηαιακπαδεχηεθε ζηνπο ππφινηπνπο
ιανχο, δίλνληαο δσληάληα θαη εξέζηζκα γηα εμέιημε θαη πξφνδν. Ππλεπψο, ν ειιεληζκφο είλαη ηδαληθφ
πνπ γίλεηαη εθαιηήξην γηα δεκηνπξγηθή αθνκνίσζε άθζαξησλ αμηψλ θαη αλαιινίσησλ ζηνηρείσλ. Ζ
ηζηνξία ηνπ ειιεληζκνχ είλαη ηζηνξία πλεχκαηνο, είλαη πνξεία εηξήλεο, ειεπζεξίαο, ειπίδαο, αγψλσλ
θαη αλζξσπηάο.
Ζ απνζηνιή ηνπ Διιεληζκνχ

Αλ ήηαλ λ’ απαληήζεη θαλείο ζην θξίζηκν εξψηεκα «πνηα πξέπεη λα είλαη ε κειινληηθή
απνζηνιή ηνπ ζχγρξνλνπ ειιεληζκνχ», ζα έπξεπε λα εηπεί φηη απηή ζα ήηαλ λα ζπκβάιεη ν ζχγρξνλνο

ειιεληζκφο ζηελ απνθαηάζηαζε ηεο ελλνίαο ηνπ αλζξψπνπ, ε νπνία απφ ην Β’ Ξαγθφζκην πφιεκν θη
έπεηηα έρεη πάζεη πάξα πνιιά. Ν ειιεληζκφο πάληνηε θαηά ηελ ηζηνξηθή ηνπ δηαδξνκή αλέδεημε ηνλ
άλζξσπν θαη ηνλ παξνπζίαζε λα παιεχεη κε ηελ ηζηνξηθή κνίξα, λα ηελ αληηκεησπίδεη θαηάκαηα θαη λα
πξνζπαζεί λα ηελ ππεξληθήζεη κε νξηζκέλα αζιήκαηα ηεο εζηθήο θαη πλεπκαηηθήο ηνπ δχλακεο.
Ξξέπεη λα δεισζεί φηη ζήκεξα νη Έιιελεο έρνπλ γνεηεπζεί θαη ζαζηίζεη απφ ηα πνιχ πξφρεηξα
επηηεχγκαηα ηεο ηερληθήο, ηφζνλ ψζηε πνιινί λα πηζηεχνπλ φηη κέζα ζ’ απηά έγθεηηαη θαη ν ζθνπφο ηεο
δσήο ηνπο. Γξήγνξα φκσο ζα έιζεη ν θφξνο θαη ζ’ αλαλήςνπλ απ’ απηήλ ηελ πιάλε, θαη ζα θαηαιάβνπλ
φηη ηα επηηεχγκαηα απηά ηεο ηερληθήο δελ είλαη απηφλνκα, αιιά είλαη παξάγσγα ησλ επηζηεκνληθψλ
θαηαθηήζεσλ ηνπ αλζξψπνπ. Ρα ηερληθά επηηεχγκαηα είλαη απιά κέζα θαη φρη ζθνπνί ηεο δσήο.
Νη Έιιελεο είλαη απ’ απηά ηα πξάγκαηα ππνρξεσκέλνη, αθξηβψο επεηδή ηα πιηθά πεξηζψξηα ηεο
δσήο ηνπο είλαη θαη ζα κείλνπλ πάληνηε πεξηνξηζκέλα, λα αλαδεηήζνπλ κέζα ηνπο ηελ πξψηε εθείλε
αξρή θαη αμία ε νπνία δηθαηψλεη θαη ζηεξίδεη φια ηα άιια θαη ε αμία απηή είλαη ν άλζξσπνο σο
νληφηεηα εζηθή θαη πλεπκαηηθή. Ν άλζξσπνο κε ηελ ειεπζεξία ηνπ θαη ηελ αμηνπξέπεηά ηνπ. Ζ
αλζξψπηλε παξνπζία σο ειεπζεξία θαη αμηνπξέπεηα θαλεξψλεηαη θαη ζηνλ θαζεκεξηλφ αγψλα ηεο δσήο
θαη ζηα δεκηνπξγήκαηα ηεο ηέρλεο θαη ζηα απνθηήκαηα ηεο επηζηήκεο. Αθφκα θαη γηα λα εμαζθαιίζεη
ηα πξνο ην δελ κέζα ζηα ζηελά ηνπ πιηθά φξηα, ν Έιιελαο είλαη ππνρξεσκέλνο λα αλαδεηρζεί σο
άλζξσπνο, σο πξνζσπηθφηεηα˙ έηζη ε πιηθή αμία εμαξηάηαη πάληνηε ζε απηφλ εδψ ηνλ ηφπν απφ ηελ
πλεπκαηηθή αλάδεημε. Γειαδή ην πιηθφ αγαζφ ζηελ Διιάδα είλαη πεξηζζφηεξν απφ παληνχ αιινχ,
δεκηνχξγεκα ηνπ πλεχκαηνο ηνπ αλζξψπνπ, ν νπνίνο θαιιηεξγεί ηε θχζε.
Ζ πξψηε αξρή ηεο δσήο, δειαδή ε ειεπζεξία θαη αμηνπξέπεηα ηνπ αλζξψπνπ, απηή είλαη πνπ
απνθαζίδεη ζηνλ Έιιελα θαη ηελ επηβίσζή ηνπ. Πηε ζεκεξηλή επνρή φπνπ αλακνριεχνληαη ηα πάληα
θαη θάηη πεξηζζφηεξν αθφκα, φπνπ ζπθνθαληνχληαη ηα πάληα, νη Έιιελεο γηα λα επηδήζνπλ πξέπεη λα
αλαδεηρζνχλ πλεπκαηηθά. Δίλαη ινηπφλ ζηνλ Έιιελα ε πλεπκαηηθή αλάπηπμε θαη αλάδεημε, ζα έιεγα,
αλάγθε βηνινγηθή.
Δίλαη βέβαην φηη ν Έιιελαο ζήκεξα απεηιείηαη απφ φια ηα ζεκεία ηνπ νξίδνληά ηνπ. Ζ απεηιή
απηή εκθαλίδεηαη κε πνιινχο ηξφπνπο, ν πεξηζζφηεξν θαηαθαλήο ηξφπνο είλαη ν φγθνο, ε κάδα ησλ
άιισλ, πνπ ηνλ απεηινχλ. Ξνηέ ζηελ ηζηνξία ηνπ ν Έιιελαο σο ιαφο θαη σο έζλνο δελ απνηέιεζε φγθν
θαη κάδα. Ρν ειιεληθφ έζλνο ήηαλ πάληα νιηγάλζξσπν ελ ζρέζεη κε ηα άιια. Αλ φκσο θαηφξζσζε λα
επηδήζεη, ηνχην έγηλε γηαηί είρε πάληα σο ζχκβνιφ ηνπ ηνλ Νδπζζέα. Ρν κέιινλ ινηπφλ ηνπ
ειιεληζκνχ ζηε ζχγρξνλε επνρή, φπνπ ν πφιεκνο κεηαμχ ησλ ιαψλ είλαη ακείιηθηνο, αθφκα θαη φηαλ
δελ θαίλεηαη ζηνπο αδαείο, εμαξηάηαη απφ ηελ πλεπκαηηθή ηνπ απφδνζε, θη απηή πάιη ζηεξίδεηαη ζηελ
παηδεία ηνπ.
Ζ παηδεία φκσο ησλ Διιήλσλ πξέπεη λα έρεη σο βάζε φ,ηη νλνκάδνπκε παξάδνζε, δειαδή ην
ζχζηεκα ησλ αμηψλ, ην νπνίν, δεκηνπξγεκέλν απφ εκάο ηνπο ίδηνπο, καο θξαηεί αθκαίνπο ζηε δσή.
Σσξίο απηφ ην ζχζηεκα ησλ αμηψλ, πνπ έρεη κέζα ηεο ε ειιεληθή παξάδνζε, ην κέιινλ ηνπ
ειιεληζκνχ γίλεηαη αβέβαην. Δθφζνλ ε πξψηε αμία ηεο δσήο είλαη ζηελ Διιάδα ν άλζξσπνο, θαη ε
Διιάδα θαη’ νπζίαλ παξάγεη αλζξψπνπο, απηφλ πξέπεη κε ηελ παηδεία λα αλαδείμνπκε γηα λα
επηδήζνπκε. Ν άλζξσπνο ζηελ Διιάδα λνείηαη σο ειεχζεξνο θαη σο απηφλνκνο.
Έλαληη ηνπ πιηθνχ πινχηνπ θαη θφξηνπ, πνπ έρνπλ λα παξνπζηάζνπλ νη πινχζηνη πιηθψο ιανί
ηεο γεο, εκείο είκαζηε θησρνί. Ν πινχηνο καο φκσο ππάξρεη ζε κηα άιιε ζθαίξα θαη απηή είλαη ε
ζθαίξα ησλ εζηθψλ θαη πλεπκαηηθψλ αγσληζκάησλ, ηα νπνία θαη γλσξίδεη ε αλζξσπφηεηα θαη ζπρλά
δηδάζθεηαη απφ απηά. Ρνικψ λα δηαηππψζσ ηε γλψκε φηη, αλ ν ζχγρξνλνο ειιεληζκφο δελ
αλαπξνζαξκφζεη ηηο δπλάκεηο ηνπ, δελ εκβαζχλεη ηελ παηδεία ηνπ θαη αλ δελ ζπλεηδεηνπνηήζεη ην Δίλαη
ηνπ, ηφηε ν ειιεληζκφο ζα θηλδπλεχζεη.
Η.Λ.Θενδσξαθφπνπινο
Α΢ΘΖ΢ΔΗ΢
1.Ξεξίιεςε 150 ιέμεσλ, 2.Ηζηνξηθή αλαδξνκή, αλακνριεχνληαη, πλεπκαηηθή αλάδεημε: Λα
δεκηνπξγήζεηε πξνηάζεηο κε ηηο παξαπάλσ ιέμεηο-εθθξάζεηο ηνπ θεηκέλνπ, 3.Πε πνην γξακκαηεηαθφ
είδνο αλήθεη ην ζπγθεθξηκέλν θείκελν θαη γηαηί; 4.Λα ζρνιηάζεηε ηελ πξφηαζε: «Αλ φκσο
θαηφξζσζε…Νδπζζέα», 5.Ρα πςειά ηδαληθά θαη νη εζηθέο αμίεο, ε ειεπζεξία, ε δεκνθξαηία, ε
θηινπαηξία, ε δηθαηνζχλε, ν ζεβαζκφο ζηελ αλζξψπηλε αμηνπξέπεηα θαη ε πίζηε ζην άηνκν, ν
νξζνινγηζκφο θαιιηεξγήζεθαλ απφ ηνπο αξραίνπο Έιιελεο. Ξνηα απφ ηα παξαπάλσ ηζρχνπλ ζηηο κέξεο
καο θαη γηαηί ε ηφλσζε ηνπο είλαη απαξαίηεηε; Λα γξάςεηε έλα άξζξν ζηελ ηνπηθή εθεκεξίδα ζαο πνπ
ζα πεξηιακβάλεη ηηο απφςεηο ζαο γηα ηα παξαπάλσ (600 ιέμεηο).


«Ζ ηέρλε είλαη ν πην ζχληνκνο δξφκνο απφ ηνλ έλαλ άλζξσπν ζηνλ άιιν»
ΟΝΕΔ ΓΘΑΟΥΛΡ΢
Δηζαγσγηθά ζηνηρεία: Ζ Ρέρλε είλαη πξνέθηαζε ηεο έκθπηεο ηάζεο ηνπ αλζξψπνπ γηα
δεκηνπξγία ηελ νπνία εθπιεξψλεη απφιπηα. Απνηειεί ηνλ πην εηιηθξηλή θαη απζεληηθφ ηξφπν εθδήισζεο
ηνπ αλζξψπηλνπ εζσηεξηθνχ θφζκνπ. Κπνξεί λα ζεσξεζεί γηα ην ιφγν απηφ πξάμε νπζηαζηηθήο
επηθνηλσλίαο κεηαμχ ησλ αλζξψπσλ, ησλ ιαψλ θαη ησλ ηζηνξηθψλ επνρψλ. Ξξνζδηνξίδεηαη σο
πλεπκαηηθή δηαδηθαζία ε νπνία κπνξεί λα λνεκαηνδνηήζεη ηελ πξαγκαηηθφηεηα δίλνληαο εξκελείεο γη’
απηή πνπ ε θνηλή ινγηθή ή ε επηζηήκε αδπλαηνχλ λα δηαηππψζνπλ.
Πνηνο πηζηεχεηε φηη είλαη ν ξφινο ηεο Σέρλεο; -Ζ Σέρλε δηεγείξεη ηηο εζσηεξηθέο
δπλάκεηο ηνπ δεκηνπξγνχ ηεο. Αμηνπνηνχληαη γηα λα δεκηνπξγήζνπλ ηελ αηζζεηηθή ζπγθίλεζε. Πην
θαιιηηερληθφ δεκηνχξγεκα δηνρεηεχεηαη ε εζσηεξηθφηεηα ηνπ δεκηνπξγνχ ν νπνίνο νδεγείηαη ζε άκεζε
ςπρηθή εθθφξηηζε, -Ζ δεκηνπξγία ηεο Σέρλεο δελ πξέπεη λα πεξηνξίδεηαη ζε εγσθεληξηθέο
αλαδεηήζεηο ηνπ θαιιηηέρλε γηαηί ηφηε γίλεηαη έλα ζηεγλφ δηαλνεηηθφ πείξακα, «δνπιεηά
αλάπεξνπ αλζξψπνπ πνπ θηηάρλεη αδεηαλά θνκςνηερλήκαηα θιεηζκέλνο κέζα ζε έλα απνζηεηξσκέλν
δσκάηην» θαηά ηνλ Γ. Πεθέξε. Ζ αληίιεςε απηή θαζηζηά ηελ ηέρλε απηνζθνπφ θαη αληηπξνζσπεχεη ην
γλσζηφ δφγκα:
«Ζ Σέρλε γηα ηελ Σέρλε». Παξαγλσξίδεηαη έηζη ν θνηλσληθφο θαη επηθνηλσληαθφο ξφινο ηεο
Σέρλεο, -Ζ Σέρλε δελ είλαη αηνκηθή ππφζεζε ηνπ θαιιηηέρλε νχηε απεπζχλεηαη ζε θάπνην
πεξηνξηζκέλν θχθιν «εηδηθψλ». Αληίζεηα απνηειεί ηελ αθνξκή γηα ηελ άκεζε επηθνηλσλία
αλζξψπσλ, θνηλσληψλ θαη πνιηηηζκψλ, θαζψο ν θψδηθαο πνπ ρξεζηκνπνηεί είλαη γλσζηφο ζε φινπο θαη
πξνζηηφο απφ φινπο ηνπο αλζξψπνπο, αλεμάξηεηα απφ ηνπηθφ, ρξνληθφ ή θπιεηηθφ πξνζδηνξηζκφ. Ζ
αηζζεηηθή ζπγθίλεζε πνπ παξάγεηαη απφ ηε ζέαζε ηνπ Χξαίνπ είλαη ην θνηλφ ζηνηρείν πνπ ν
νπνηνζδήπνηε άλζξσπνο κπνξεί λα βηψζεη, -Σν ζχλνιν ηεο θαιιηηερληθήο δεκηνπξγίαο θάζε
επνρήο αληηθαηνπηξίδεη κε ηνλ πην παξαζηαηηθφ ηξφπν ηηο θνηλσληθέο θαη πνιηηηζκηθέο
παξακέηξνπο ηεο. Απηέο θαηαγξάθνληαη απφ έλαλ ηδηαίηεξα ζπλεηδεηνπνηεκέλν δέθηε, ηνλ
δεκηνπξγφ-θαιιηηέρλε, ν νπνίνο είλαη ζε ζέζε, ιφγσ ηεο πλεπκαηηθήο ηνπ ελάξγεηαο, λα δίλεη ηηο
πξαγκαηηθέο δηαζηάζεηο ησλ θαηλνκέλσλ γχξσ ηνπ, ελψ πνιιέο θνξέο πξνρσξά θαη ζε δηεηζδπηηθέο
απνθσδηθνπνηήζεηο ηνπο. Ν δεκηνπξγφο κπνξεί απφ ηε ζέζε ηνπ λα ζρνιηάδεη θξηηηθά ηελ επνρή ηνπ
αλαιχνληάο ηελ κε ηξφπν πνπ λα θηλεηνπνηεί ηνπο ζπλαλζξψπνπο ηνπ γηα ηνλ κεηαζρεκαηηζκφ ηεο.
Κεηαηξέπεηαη έηζη ζε ζπλείδεζε ηεο επνρήο ηνπ, ζε έλαλ αληηθεηκεληθφ απνηηκεηή ηεο
πξαγκαηηθφηεηαο ν νπνίνο απνηειεί ην έλαπζκα γηα ηελ ελεξγνπνίεζε ηεο ζπιινγηθήο ζπλείδεζεο ζηηο
πεξηπηψζεηο πνπ απεηιείηαη ε αμηνπξέπεηα ηεο αλζξψπηλεο δσήο. Κέζα απφ ηελ επαθή ηνπ κε ηελ
Σέρλε ν απιφο άλζξσπνο κπνξεί λα ειέγρεη ηελ επνρή ηνπ θαη λα αληηκεησπίδεη ηηο εζηθέο
εθηξνπέο ηεο, -Ζ Ρέρλε είλαη κέζν θαηαλφεζεο ηνπ παξφληνο θαη ηνπ παξειζφληνο: Απνθαιχπηεη
ην λφεκα ησλ πνιηηηζκψλ θαζψο απνηειεί ηε ζπληζηακέλε φισλ ησλ ζηνηρείσλ ελφο πνιηηηζκνχ θαη
δειψλεη πνηα είλαη ε ζέζε ηνπ αλζξψπνπ ζηελ θιίκαθα ησλ αμηψλ ηνπ. Γίλεηαη απζεληηθή καξηπξία γηα
ηελ εζσηεξηθφηεηα ηνπ αλζξψπνπ θαη γηα ην πψο απηή αληηδξά ζηηο εμσηεξηθέο ζπλζήθεο πνπ θάζε
θνξά ππάξρνπλ.
Απηέο κπνξνχλ λα πξνθαινχλ είηε αληίδξαζε είηε θφβν είηε ηελ αίζζεζε ηεο πιεξφηεηαο ζηνλ
άλζξσπν, -΢ην έξγν ηέρλεο νη απιέο θαζεκεξηλέο ζθελέο δσήο απνθηνχλ λέα δηάζηαζε: Δλψ
νη απιέο εκπεηξίεο ζηελ θαζεκεξηλή δσή κπνξεί λα γίλνληαη αληηιεπηέο σο ζπκπησκαηηθή δηαδνρή
γεγνλφησλ, ε κεηαζηνηρείσζή ηνπο απφ νπνηαδήπνηε κνξθή ηέρλεο δεκηνπξγεί ηελ αηζζεηηθή εδνλή
ε νπνία κπνξεί λα ηαπηηζηεί κε ηελ αξηζηνηειηθή θάζαξζε. Ζ θάζαξζε ηνπ εζσηεξηθνχ θφζκνπ απφ ηα
ζπκβαηηθά ζπλαηζζήκαηα ηεο θαζεκεξηλφηεηαο δεκηνπξγεί αλζξψπνπο κε ςπρηθφ θφζκν ηθαλφ λα
θαηαθηήζεη ηελ ηζνξξνπία θαη ζηε ζπλέρεηα λα ηελ επεθηείλεη θαη ζηελ εμσηεξηθή ζπκπεξηθνξά.

Απφ ην γεγνλφο απηφ πξνθχπηεη άκεζα ε αλαγθαηφηεηα ηεο ηέρλεο σο δηαπαηδαγσγεηηθνχ

κέζνπ, -Ζ εμνηθείσζε ησλ αηφκσλ κηαο θνηλσλίαο κε ηελ αηζζεηηθή εδνλή απφ ηελ ηέρλε είλαη
ππφβαζξν αλζξσπηζηηθήο αληίιεςεο θαη ζπκπεξηθνξάο: Ξνιίηεο κε αηζζεηηθή παηδεία ζεκαίλεη
άλζξσπνη κε εμεπγεληζκέλα ζπλαηζζήκαηα, απηνγλσζία θαη βαζηά πίζηε ζηελ ειεπζεξία ηελ νπνία θαη
βηψλνπλ κέζα απφ ηελ εθθξαζηηθή ειεπζεξία ηεο ηέρλεο. Ζ κειέηε ή ε απφιαπζε ηεο Ρέρλεο
νινθιεξψλεη ηελ αλζξψπηλε πξνζσπηθφηεηα θαη θαιιηεξγεί θάζε ζεηηθή πξνδηάζεζε ηεο αλζξψπηλεο
θχζεο πεξηνξίδνληαο ηελ εθδήισζε ηνπ ελζηίθηνπ. Ν ζπλάλζξσπνο αληηκεησπίδεηαη θαινπξναίξεηα
αθνχ είλαη γλψξηκνο απφ ηελ απφ θνηλνχ πξνζπάζεηα πξνζέγγηζεο ηεο θαιιηηερληθήο δεκηνπξγίαο.
Δμάιινπ θαηά ηνλ Πεθέξε: «Ζ Ρέρλε είλαη ην κφλν κέζν πνπ βνεζάεη ηνπο αλζξψπνπο λα πιεζηάζνπλ
ν έλαο ηνλ άιινλ. Ρίπνηε δελ καο ελψλεη θαιχηεξα απφ κηα θνηλή θαιιηηερληθή ζπλείδεζε», -Ζ
πξαγκαηηθή ηέρλε πνηέ δελ γίλεηαη κέζν πξνπαγάλδαο: Ζ κφλε «ζηξάηεπζε» ζηελ νπνία νθείιεη
λα πξνρσξά ε Σέρλε είλαη ε ζηξάηεπζε ππέξ ηεο αλζξψπηλεο απζεληηθφηεηαο θαη
αμηνπξέπεηαο. ΢θνπφο νξίδεηαη εθ ησλ πξνηέξσλ ν άλζξσπνο. Ζ ηαχηηζε θαη ε εμάξηεζε απφ
φπνηα εμνπζία, παξάηαμε ή πνιηηηθή ηδενινγία ηελ θαζηζηά αλειεχζεξε θαη αληηαλζξσπηζηηθή, επηειέο
κέζν εμαπάηεζεο ζπλεηδήζεσλ θαη αλαηξεί θάζε εζηθνπνηεηηθφ ηεο ξφιν.
Δπηινγηθά: Ν ξφινο ηεο Ρέρλεο δελ είλαη κνλνζήκαληνο θαη πεξηνξηζκέλνο: Ζ Ρέρλε αλαδεηθλχεηαη
αλαγθαία αηνκηθή αιιά θαη ζπιινγηθή εκπεηξία κε αλεμάληιεηε κνξθνπνηεηηθή δχλακε.
Υαξαθηεξηζηηθά ζχγρξνλεο ηέρλεο: -Θαηαιχεη παξαδνζηαθέο αμίεο θαη

απνζηαζηνπνηείηαη απφ ηερλνηξνπίεο ηνπ παξειζφληνο. Πηειηηεχεη ηελ ππνθξηζία, ηε ζεκλνηπθία, ηηο
πξνιήςεηο, ηηο θνηλσληθέο ζπκβαηηθφηεηεο, -Δθθξάδεη ηελ αληηθαηηθφηεηα, ηελ πνιιαπιφηεηα, ηελ
ηαρχηεηα, ηε ζχγρπζε ηεο επνρήο, -Ζ ηερλνηξνπία ηεο ζχγρξνλεο ηέρλεο είλαη ζπρλά απξνζπέιαζηε:
Ρα ηδησηηθά ηεο ζχκβνια, νη κνξθνινγηθέο αλαδεηήζεηο, νη κεηαθνξέο, ε πξνζσπηθή κπζνινγία ηνπ
θαιιηηέρλε, νη ζπλεηξκνί, ε αθαηξεηηθή εθθξαζηηθή ηεο, νη απνθσδηθνπνηήζεηο πνπ απαηηνχληαη ηελ
έρνπλ θαηαζηήζεη απξφζηηε, -Ζ αλάπηπμε ηεο βηνκεραλίαο αγθάιηαζε θαη ηελ ηέρλε. Πήκεξα ηα έξγα
ηέρλεο παξάγνληαη καδηθά θαη βηνκεραλνπνηεκέλα. Ν θαιιηηέρλεο ηείλεη λα κεηαηξαπεί ζε κηζζσηφ
ππάιιειν πνπ ζπρλά εληέιιεηαη λα δεκηνπξγήζεη. Ρα έξγα ηέρλεο δηακνξθψλνληαη βάζεη ησλ
βηνκεραληψλ ηεο ηέρλεο θαη ηεο ςπραγσγίαο θαη θαζνξίδνπλ θαηά ζπλέπεηα ηα αηζζεηηθά θξηηήξηα ηνπ
θνηλνχ. Ζ εκπνξεπκαηνπνίεζε κεηαηξέπεη ηελ ηέρλε ζε πξντφλ πξνο θαηαλάισζε, ηελ επηειίδεη ζε
ηξφπν εθηφλσζεο θαη θηελήο δηαζθέδαζεο, -Ζ ηέρλε ζπρλά αληηκεησπίδεηαη σο κέξνο δηαθήκηζεο θαη
επίδεημεο. Ξίλαθεο απνχιεηνη ζηελ επνρή ηνπο ζήκεξα πσινχληαη έλαληη εθαηνκκπξίσλ δνιαξίσλ.
Κεγάιεο εηαηξείεο δηαζέηνπλ ηεξάζηηεο ζπιινγέο έξγσλ θαη νξγαλψλνπλ θαιιηηερληθέο εθδειψζεηο
θεξδίδνληαο θήκε αιιά θπξίσο θνξναπαιιαγέο. Ξνιιά έηζη πνιχηηκα έξγα ηέρλεο απνθιείνληαη απφ
ην επξχ θνηλφ θαη πεξηνξίδνληαη ζηηο πινχζηεο νηθίεο ησλ ηδηνθηεηψλ ή ζε ηδησηηθέο ζπιινγέο.
΢ΥΟΙΔΗΟ ΘΑΗ ΑΗ΢ΘΖΣΗΘΖ ΑΓΧΓΖ
΢ηφρνη: -λα εμνηθεηψζεη ηνπο καζεηέο κε ηελ αιεζηλή ηέρλε, -λα αλαδείμεη ηηο δεκηνπξγηθέο ηνπο
ηάζεηο, ηηο θιίζεηο θαη ηα ηαιέληα ηνπο, -λα ζπκβάιεη ζηελ πλεπκαηηθή θαη ςπρηθή θαιιηέξγεηα ησλ
καζεηψλ
Σξφπνη πινπνίεζεο ηεο αηζζεηηθήο αγσγήο: -δηδαζθαιία καζεκάησλ θαιιηηερληθήο παηδείαο

(θαιιηηερληθά, ζέαηξν, ινγνηερλία θηι), -επαθή κε ρψξνπο θαη έξγα ηέρλεο (επηζθέςεηο ζε κνπζεία,
δσγξαθηθέο εθζέζεηο θηι), -αλάιεςε δεκηνπξγηθψλ δξαζηεξηνηήησλ, δηνξγάλσζε θαιιηηερληθψλ
εθδειψζεσλ (ζεαηξηθέο παξαζηάζεηο)
Ζ πεξηνξηζκέλε απνηειεζκαηηθφηεηα ηεο αηζζεηηθήο αγσγήο νθείιεηαη: -ζηελ επηθξάηεζε
ηεο καδηθήο θνπιηνχξαο θαη ηεο εκπνξεπκαηνπνηεκέλεο ηέρλεο ζην επξχηεξν πεξηβάιινλ, -ζηελ
έιιεηςε θαηαξηηζκέλνπ πξνζσπηθνχ, επνπηηθψλ κέζσλ δηδαζθαιίαο θαη ρψξσλ αηζζεηηθήο έθθξαζεο, -
ζηελ επηθέληξσζε ηεο δεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο ζηε ιεηηνπξγία ηεο κεηαβίβαζεο γλψζεσλ θαη ηεο
πξνεηνηκαζίαο ησλ καζεηψλ γηα ηελ εηζαγσγή ηνπο ζηελ ηξηηνβάζκηα εθπαίδεπζε

ΣΑ ΚΟΤ΢ΔΗΑ
Ν πξψηνο ζπλεηξκφο πνπ απηφκαηα ππξνδνηείηαη απφ ηε ιέμε κνπζεία αλαθέξεηαη ζην μεπεξαζκέλν
θαη ζην λεθξφ. Πηελ θαζνκηινπκέλε ζπλεζίδνπκε κάιηζηα λ’ απνθαινχκε κνπζείν θαζεηί πνπ δελ
κπνξεί λα ζπκβαδίζεη κε ην πλεχκα ηεο επνρήο. Απφ εδψ πξνθαλψο πξνήιζε θαη ε αξλεηηθή ζεκαζία
ηνπ επηζέηνπ κνπζεηαθφο: κνπζεηαθέο αληηιήςεηο, ζπλήζεηεο, αλζξψπνπο θηι.
Έηζη φκσο αδηθνχκε ηα κνπζεία, πνπ νχηε ζην μεπεξαζκέλν νχηε ζην λεθξφ ζα έπξεπε λα
παξαπέκπνπλ. Γηαηί έρνπλ θαη απηά δσή, θαη κάιηζηα γεκάηε: κέζα ηνπο πάιιεη δσεξή ε ςπρή ησλ
πξνγφλσλ θαη αληερεί δπλαηή ε ιαιηά ηνπο. Αλ απηφ πνπ ζηελ πξαγκαηηθφηεηα πεζαίλεη δελ είλαη φ,ηη
νινθιεξψλεη ην βηνινγηθφ ή ηνλ ηζηνξηθφ ηνπ θχθιν, αιιά φ,ηη μερληέηαη, ηφηε ηα κνπζεία θξαηνχλ
δσληαλή ηελ παξνπζία ησλ πξνγφλσλ θαη ηνπ πνιηηηζκνχ ηνπο, χζηεξα αθφκε θαη απφ ηελ
νινθιήξσζε ηνπ βηνινγηθνχ θαη ηνπ ηζηνξηθνχ ηνπο θχθινπ.
Δπνκέλσο, ε ζεκαζία ηνπο δελ πεξηνξίδεηαη ζηε θχιαμε θαη ζηε έθζεζε αληηθεηκέλσλ ηνπ
παξειζφληνο˙ πξνεθηείλεηαη ζηε θχιαμε θαη ζηελ έθζεζε ηεο ζπιινγηθήο κλήκεο απηνχ ηνπ
παξειζφληνο. Γίρσο ζεκεία κλήκεο, ε γλψζε ηνπ παξειζφληνο ηξίβεηαη απφ ην ρξφλν, ζηγά ζηγά
εμαζζελεί θαη ζην ηέινο ζβήλεη.
Ρα εθζέκαηα ησλ κνπζείσλ πξνζθέξνπλ ζ’ απηή ηε γλψζε θαη πιηθά εξείζκαηα θαη βησκαηηθφ
πεξηερφκελν: ζ’ έλαλ Θνχξν βιέπεηο κε ηα κάηηα θαη ληψζεηο κε ηελ ςπρή ηνλ πνιηηηζκφ ησλ πξνγφλσλ.
Άιισζηε, κέζα απ’ απηά ηα εθζέκαηα ηρλνγξαθείηαη ε δηαδξνκή ηεο εζληθήο νκάδαο ζην ρξφλν
θαη αηζζεηνπνηείηαη ε ελφηεηα, ε ζπλέρεηα θαη ε πνηθηιία ηνπ πνιηηηζκνχ ηεο. Απφ ηα θπθιαδηθά εηδψιηα
σο ηα αγάικαηα ηεο θιαζηθήο επνρήο, απφ ηα γεσκεηξηθά αγγεία σο ηηο αηηηθέο ιεθχζνπο, απφ ηα
επξήκαηα ησλ κπθελατθψλ αλαθηφξσλ σο ηα αληίζηνηρα ηεο Αθξφπνιεο μαλνίγεηαη έλα πνιχρξσκν
κσζατθφ αηζζεηηθψλ ηξφπσλ, πνιηηηζκηθψλ επηπέδσλ, θνηλσληθψλ ζρέζεσλ θηι., πνπ απφ θνηλνχ
μεηπιίγνπλ ην κίην ηεο εζληθήο ηζηνξίαο.
Έηζη, ην παξφλ ζπλδέεηαη κε ην παξειζφλ θαη κέζα απφ ηε ζχλδεζή ηνπο γελλνχλ ηελ
πξννπηηθή ηνπ κέιινληνο. Ζ ζνθία, ε πείξα, ηα ιάζε θαη νη απνηπρίεο ησλ πξνγφλσλ δελ πάλε
ρακέλα˙ είλαη εθεί, απνηππσκέλα ζηα ρξεζηηθά θαη ζηα θαιιηηερληθά δεκηνπξγήκαηά ηνπο, γηα λα καο
πξνζθέξνπλ αηζζεηηθή απφιαπζε, λα καο κεηαδψζνπλ ηζηνξηθέο γλψζεηο θαη λα καο πινπηίζνπλ κε
εζληθά βηψκαηα.
Πρνιεία, ινηπφλ, κλήκεο θαη πνιηηηζκνχ είλαη ηα κνπζεία, ζεκείν ζπλάληεζεο ηνπ ζήκεξα κε
ην ρζεο, ρψξνο ζπλνκηιίαο ησλ ησξηλψλ κε ηνπο πεξαζκέλνπο. Αο ζηαζνχκε κε ζεβαζκφ θαη
πεξίζθεςε κπξνζηά ζηα εθζέκαηά ηνπο θαη αο αθήζνπκε ηε ζησπή λ’ απνθαιχςεη ηα κπζηηθά ηνπο.
Ίζσο ηφηε θαηαιάβνπκε ηελ πην απιή αιήζεηα ησλ κνπζείσλ: Ν ρξφλνο καο πξνζπεξλά θαη γξήγνξα
ζα γίλνπκε θαη εκείο γηα ηνπο θαηνπηλνχο πεξαζκέλνη. ΋κσο αλ κπνξέζνπκε κε έξγα πςειά λα
ζηνιίζνπκε ηε δσή ηε δηθή καο θαη ησλ άιισλ, ζα θαηαθέξνπκε θαη ηνπο πξνγφλνπο λα ηηκήζνπκε θαη
ζηνπο θαηνπηλνχο λα δψζνπκε έλα ιφγν λα καο ηηκνχλ.
ΣΑ ΚΛΖΚΔΗΑ
Γηα ηνπο πεξηζζφηεξνπο ηα αξραία κλεκεία είλαη θάηη ζαλ αλαγθαίν θαη φρη πάληα επράξηζην
ζπκπιήξσκα ησλ ηαμηδησηηθψλ εμνξκήζεψλ ηνπο. Νη επηζθέςεηο ζ’ απηά είλαη ζπλήζσο βαξεηέο θαη
ζπρλά απνηέιεζκα θαηαλαγθαζκνχ. Αθνχ έξρνληαη νη μέλνη λα ηα δνπλ, εκείο λα κελ πάκε; Κία,
ινηπφλ, απφ ηηο πνιχηηκεο εθδξνκηθέο ψξεο δηαηίζεηαη ζηνπο αξραίνπο ρψξνπο-γηα λα βγάινπκε ηελ
ππνρξέσζε-θαη κε βήκα απιαλέο πεξηδηαβαίλνπλ ζην «ζσξφ ησλ εξεηπίσλ», πνπ αλ έρεη γη’ απηνχο
θάπνηα αμία, δελ πξέπεη λα ηελ αλαδεηήζνπκε πέξα απφ ην θπζηθφ ληεθφξ πνπ πξνζθέξνπλ γηα ηηο
θσηνγξαθήζεηο. Θάηη είλαη θη απηφ!
Γελ είλαη πέηξεο λεθξέο ηα κλεκεία καο φκσο. Κέζα ηνπο αλαπλέεη ην πλεχκα ησλ πξνγφλσλ
θαη φζν βηαζηηθά θαη αζηφραζηα ηα πξνζπεξλνχκε, ηφζν ιηγνζηεχνπκε ην νμπγφλν ηνπο.

ΣΑ ΚΑΡΚΑΡΑ ΣΟΤ ΠΑΡΘΔΛΧΛΑ
Απφ ηε Λίθε ηεο Πακνζξάθεο σο ηελ Αθξνδίηε ηεο Κήινπ, πνιινί απφ ηνπο αξραηνινγηθνχο
ζεζαπξνχο ηνπ ηφπνπ έρνπλ κε βία θαη δφιν μεξηδσζεί απφ ηε γελέηεηξά ηνπο, γηα λα θνζκήζνπλ
δεκφζηεο ή ηδησηηθέο ζπιινγέο ηνπ εμσηεξηθνχ. Ζ καθξαίσλε ζθιαβηά, ε αξραηνθαπειία, νη
κεζνδεχζεηο ησλ ηζρπξψλ ρσξψλ θαη ε αλνξγαλσζηά ηνπ λενηδξπκέλνπ θξάηνπο θηψρπλαλ ηελ
ειιεληθή θιεξνλνκηά απφ έλα ζεκαληηθφ θνκκάηη ησλ αξραηνινγηθψλ ζεζαπξψλ ηεο. Αλάκεζά ηνπο θαη
απφ ην πην ζεκαληηθφ ίζσο, απφ ηα κάξκαξα ηνπ Ξαξζελψλα.
Ρν ηζηνξηθφ ηεο θινπήο ησλ καξκάξσλ απηψλ έρεη σο εμήο: ζηα 1799 θηάλεη ζηελ
Θσλζηαληηλνχπνιε σο έθηαθηνο πξεζβεπηήο ηεο Βξεηαλίαο ν Έιγηλ θαη δχν ρξφληα κεηά απνζπά απφ
ηελ απιή ηνπ Πνπιηάλνπ θηξκάλη γηα ηε κεηαηφπηζε θάπνησλ ραξαγκέλσλ πιαθψλ θαη βξάρσλ˙ ε
κεηαηφπηζε εμειίζζεηαη ζε νξηζηηθή απνκάθξπλζε, νη πιάθεο θαη νη βξάρνη κεηαηξέπνληαη ζε δσθφξνπο
θαη αγάικαηα˙ ηα κάξκαξα κεηαθέξνληαη ζηελ Αγγιία θαη απφ ηφηε θπιάζζνληαη ζην βξεηαληθφ
κνπζείν. Θνληά δχν αηψλεο πέξαζαλ θαη εθεί ζπλερίδνπλ λα βξίζθνληαη αθφκε. Πε πείζκα ηεο
παγθφζκηαο θνηλήο γλψκεο, νη εθάζηνηε βξεηαληθέο θπβεξλήζεηο αξλνχληαη επίκνλα λ’ αληαπνθξηζνχλ
ζην ειιεληθφ αίηεκα θαη κε αδηαιιαμία εκκέλνπλ ζηηο ζέζεηο ηνπο. Γίθαηα, ιέλε, βξίζθνληαη ζηελ
θαηνρή ηνπο ηα κάξκαξα θαη φηη αλ έκελαλ ζηελ Διιάδα ζα θαηαζηξέθνληαλ θαη ηέινο φηη είλαη κέξνο
ηεο παγθφζκηαο θιεξνλνκηάο θαη αλ ηπρφλ επηζηξαθνχλ ζα δεκηνπξγεζεί πξνεγνχκελν θαη γηα άιιεο
πξνεγνχκελεο δηεθδηθήζεηο. Έηζη, ηα κάξκαξα θαη ην κλεκείν ηνπο, ε ζπλείδεζε θαη ε κλήκε ησλ
αλζξψπσλ, ε εζληθή ππεξεθάλεηα θαη ε αμηνπξέπεηα ελφο νιφθιεξνπ ιανχ εμαθνινπζνχλ λα θέξνπλ
νξαηά ηα ζεκάδηα ηεο πξνζβνιήο. Ρν φηη απνηεινχλ κέξνο ηεο παγθφζκηαο πνιηηηζκηθήο θιεξνλνκηάο
δελ επηδέρεηαη ακθηζβήηεζε. Απηφ πνπ επηδέρεηαη ακθηζβήηεζε, θαη κάιηζηα, βάζηκε, είλαη ε
πξνζπάζεηα θάπνησλ λα παξνπζηάζνπλ ηνλ εαπηφ ηνπο δηαρεηξηζηή απηήο ηεο θιεξνλνκηάο, φηαλ
πξφθεηηαη γηα μέλνπο πνιηηηζκηθνχο ζεζαπξνχο, θαη λα ην αξλνχληαη, φηαλ πξφθεηηαη γηα ηνπο δηθνχο
ηνπο. Δμάιινπ, πνηνο είπε πσο, αλ ηα κάξκαξα επηζηξαθνχλ ζηε ρψξα καο, ζα πάςνπλ λ’ απνηεινχλ
θνκκάηη ηνπ παγθφζκηνπ πλεπκαηηθνχ πινχηνπ;
ΚΛΖΚΔΗΑ ΘΑΗ ΔΘΠΑΗΓΔΤ΢Ζ
Ρα θάζε ινγήο κλεκεία θέξνπλ νξαηά ηα ζεκάδηα ηνπ πλεπκαηηθνχ επηπέδνπ, ησλ αηζζεηηθψλ
αληηιήςεσλ, ηεο θνηλσληθήο νξγάλσζεο θαη ησλ πνιηηηθψλ ζρέζεσλ, πνπ ραξαθηήξηδαλ έλα ιαφ ζε κηα
δεδνκέλε ηζηνξηθή ζηηγκή. Απνηεινχλ ην πλεπκαηηθφ απνηχπσκα θαη ην πιηθφ ίρλνο ηνπ ζην ρψξν θαη
ζην ρξφλν θαη σο ηέηνηα ζπληζηνχλ ηνλ πην άκεζν θνξέα ηνπ πνιηηηζκνχ ηνπ.
Θα ήηαλ, ινηπφλ, ινγηθφ λα θαηέρνπλ πεξίνπηε ζέζε ζην εθπαηδεπηηθφ έξγν θαη λα
αμηνπνηνχληαη σο κέζα γηα ηελ επίηεπμε ησλ ζθνπψλ ηνπ. Γηαηί αλ ν θπξηφηεξνο απφ ηνπο ζθνπνχο ηνπ
ζρνιείνπ είλαη ε επαθή ηεο λέαο γεληάο κε ηα πλεπκαηηθά επηηεχγκαηα φισλ ησλ πξνεγνχκελσλ, ηφηε
ηα κλεκεία κπνξνχλ λα πξνζδψζνπλ ζ’ απηή ηελ επαθή βησκαηηθφ θαη άκεζν ραξαθηήξα, πνιχ
βαζχηεξν θαη πιεξέζηεξν απ’ φ,ηη ε απιή δηδαζθαιία.
Ρν ζίγνπξν είλαη πσο ην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα δε κέλεη αδηάθνξν κπξνζηά ζ’ απηή ηε

δπλαηφηεηα: είηε άκεζα (επηζθέςεηο) είηε έκκεζα (κεηάδνζε γλψζεσλ) πξνζπαζεί λα γλσξίζεη ζηε λέα
γεληά ηα κλεκεία ηνπ ηφπνπ. Δίλαη φκσο απηή ε δπλαηφηεηα επαξθψο αμηνπνηεκέλε θαη έρνπλ απηέο νη
πξνζπάζεηεο ην επηζπκεηφ απνηέιεζκα; Δχινγα, θαηά ηε γλψκε καο, εγείξεηαη ε ακθηβνιία.
Ξξψηα απ’ φια, ζηηο πεξηζζφηεξεο απφ ηηο επηζθέςεηο θπξηαξρνχλ γλσξίζκαηα πνπ αληίθεηληαη
ζηε δπλαηφηεηα ηεο νπζηαζηηθήο επηθνηλσλίαο κε ηα κλεκεία. Θφξπβνο, πξνρεηξφηεηα θαη βηαζχλε
θξαηνχλ ηνπο καζεηέο ζε θαηάζηαζε ζπλαηζζεκαηηθήο απνζηαζηνπνίεζεο θαη πξνζδίδνπλ ζηελ
πεξηήγεζή ηνπο ην ραξαθηήξα κηαο αλάιαθξεο εθδξνκήο. Ρηο πην πνιιέο θνξέο, ιείπνπλ απφ ηνπο
καζεηέο δχν βαζηθά ζηνηρεία: αθελφο ε πξνεξγαζία, ψζηε λα γλσξίδνπλ ηη ζα δνπλ, αθεηέξνπ ε
εμεξεχλεζε, ψζηε λ’ αλαθαιχςνπλ φ,ηη ζα δνπλ. Έηζη, απξνεηνίκαζηνη θαη παζεηηθνί θνηηάδνπλ αιιά
δε βιέπνπλ, πιεξνθνξνχληαη αιιά δε καζαίλνπλ, δηδάζθνληαη αιιά δε βηψλνπλ. Θαη απηφ ζεκαίλεη φηη
ε ηππνπνηεκέλε αηκφζθαηξα ηεο ζρνιηθήο αίζνπζαο δηαπεξλά ηε ζρέζε ησλ λέσλ θαη κε ηα κλεκεία: ν
εθπαηδεπηηθφο πξνπνξεχεηαη, νη καζεηέο αθνινπζνχλ˙ ν εθπαηδεπηηθφο κηιά, νη καζεηέο αθνχλ…

Απφ ηελ άιιε νη γλψζεηο πνπ ηα ζρνιηθά εγρεηξίδηα πεξηέρνπλ γηα ηα κλεκεία είλαη εθ ησλ
πξαγκάησλ αλεπαξθείο. ΋ρη κφλν γηαηί ραξαθηεξίδνληαη απφ ηελ απνζπαζκαηηθφηεηα, αιιά θπξίσο
γηαηί ζην πιαίζην ελφο βαζκνζεξηθνχ θαη εμεηαζηηθνθεληξηθνχ ζπζηήκαηνο παξακέλνπλ κφλν γλψζεηο,
θαη κάιηζηα θελέο λνήκαηνο θαη ζεκαζίαο έμσ απφ ην θαζνξηζκέλν πιαίζην. Πηελ θαιχηεξε, ινηπφλ,
πεξίπησζε δηαηεξνχληαη σο εγθπθινπαηδηθέο θαη ζηε ρεηξφηεξε ιεζκνλνχληαη. Δίηε έηζη είηε αιιηψο
δελ είλαη ζε ζέζε νχηε ην ελδηαθέξνλ λα θηλήζνπλ νχηε ην βίσκα λα γελλήζνπλ.
Θα ήηαλ εχθνιν λα θαηαινγίζνπκε ηελ επζχλε γηα φια απηά ζηνπο εθπαηδεπηηθνχο θαη ζηνπο
καζεηέο, λα ςέμνπκε δειαδή ηνπο κελ γηα αδηαθνξία θαη ηνπο δε γηα αζέβεηα. Ξέξα φκσο απφ άδηθε
ζα ήηαλ θαη δηαζηξεβισηηθή κηα ηέηνηα θξίζε, γηαηί παξαβιέπνληαο ηελ παζνινγία ελφο νιφθιεξνπ
ζπζηήκαηνο εκκέλεη ζηελ εζηθή πξναίξεζε ησλ ππνθεηκέλσλ ηνπ, πνπ, φπσο θαη λα έρεη, επεξεάδεηαη
απφ απηήλ ηελ παζνινγία.
Δλδηαθέξνλ θαη ζεβαζκφο ππάξρνπλ, αιιά ρσξίο ην θαηάιιειν εθπαηδεπηηθφ θιίκα είλαη αδχλαην λα
θαξπνθνξήζνπλ. Θαη κέρξη ην θιίκα απηφ λ’ απαιιαγεί απφ ηε κνλνκέξεηα ηεο γλσζηνθεληξηθήο θαη
βαζκνζεξηθήο ηνπ ιεηηνπξγίαο, ηφζν ε δπλαηφηεηα ηεο βησκαηηθήο επαθήο κε ηα κλεκεία θαη ηνπο
πνιηηηζκνχο πνπ εθπξνζσπνχλ ζ’ αθπξψλεηαη θαηά ηελ εθπαηδεπηηθή πξάμε.
Ζ ζεκαζία ησλ κλεκείσλ: -Υο δσληαλά απνκεηλάξηα παιηφηεξσλ πνιηηηζκψλ απνηεινχλ πεγή
γλψζεο θαη κάζεζεο, -πηζηνπνηνχλ ηελ ελφηεηα θαη ηε ζπλέρεηα ηνπ εζληθνχ πνιηηηζκνχ κέζα ζην
ρψξν θαη ζην ρξφλν, άξα είλαη αλαπφζπαζην ζηνηρείν ηεο ηαπηφηεηαο θαη ηεο θπζηνγλσκίαο ηνπ ιανχ,
-θαιιηεξγνχλ ηελ εζληθή ζπλείδεζε θαη βαζαίλνπλ ην εζληθφ θξφλεκα, -εκπλένπλ ην ζαπκαζκφ γηα ηα
θαηνξζψκαηα ησλ πξνγφλσλ θαη παξσζνχλ ζηελ αλάιεςε κεγαιφπλνσλ έξγσλ, -πξνζθέξνπλ
αηζζεηηθή απφιαπζε θαη ζπγθίλεζε θαη απνηεινχλ πεγή έκπλεπζεο γηα ηε λέα δεκηνπξγία
Ζ ζεκαζία ησλ κνπζείσλ: -Θξαηνχλ δσληαλή ηελ παξνπζία ηνπ ρζεο θαη θπιάγνπλ ηελ γλψζε θαη
ηε ζνθία ηνπ, -κε ηα εθζέκαηά ηνπο πηζηνπνηνχλ ηελ πνηθηιία ησλ εθδειψζεσλ θαη ηε ζπλέρεηα ηεο
πνξείαο ηνπ πνιηηηζκνχ, -ζπκβάιινπλ ζηελ θαηαλφεζε ηνπ ηξφπνπ δσήο, ζθέςεο θαη δξάζεο ησλ
πξνγφλσλ, -ζεξκαίλνπλ ην εζληθφ αίζζεκα θαη θαιιηεξγνχλ ηελ εζληθή ζπλείδεζε, -πξνζθέξνπλ
αηζζεηηθή ζπγθίλεζε θαη απφιαπζε.
Ζ ζρέζε ηνπ επηζθέπηε κε ηα κλεκεία πξέπεη λα νξίδεηαη απφ αηζζήκαηα ζεβαζκνχ: -
Ξλεχκα εηιηθξηλνχο θηινκάζεηαο θαη εξεπλεηηθήο δηάζεζεο, -έληαζε φισλ ησλ αηζζήζεσλ, -επηζπκία
βησκαηηθήο επαθήο.
Ζ πξνζπάζεηα ηνπ ζρνιείνπ λα θέξεη ηνπο λένπο ζε επαθή κε ηα κλεκεία θαη ηα κνπζεία
πινπνηείηαη κέζα απφ: -ηε δηδαζθαιία ηνπ καζήκαηνο θπξίσο ηεο ηζηνξίαο θαη άιισλ ζπλαθψλ
γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ, -ηε δηνξγάλσζε εθπαηδεπηηθψλ εθδξνκψλ θαη επηζθέςεσλ
Πξνηάζεηο γηα ηελ απνηειεζκαηηθφηεξε ζπκβνιή ηνπ ζρνιείνπ ζηελ επαθή ησλ λέσλ κε ηα
κλεκεία θαη ηα κνπζεία: -Γηάρπζε ηεο γλψζεο θαη ησλ πιεξνθνξηψλ γχξσ απφ ηα κλεκεία ζε
κεγαιχηεξν θάζκα δηδαζθφκελσλ καζεκάησλ, -αλάιεςε πξσηνβνπιηψλ απφ ηα ζρνιεία γηα ηελ
αλάδεημε ησλ κλεκείσλ ηεο ηνπηθήο πεξηνρήο θαη ηελ εθπφλεζε καζεηηθψλ εξγαζηψλ γχξσ απφ απηά
ζην πιαίζην ηεο πεξηβαιινληηθήο εθπαίδεπζεο, -κεζνδηθφηεξε πξνεηνηκαζία θαη νξγάλσζε ησλ
επηζθέςεσλ ζε αξραηνινγηθνχο ρψξνπο θαη κλεκεία, ψζηε νη ηέηνηνπ είδνπο εθδειψζεηο λα
απαιιαγνχλ απφ ηνλ θαζηεξσκέλν ηνπξηζηηθφ ραξαθηήξα θαη λα ιάβνπλ ηε κνξθή ηεο πεξηήγεζεο.
Αθξφπνιε 1982
Kάπνηε ε Αθξφπνιε θαηλφηαλ απφ θάζε κεξηά ηεο Αζήλαο θαη πνιιέο κεγάιεο αξηεξίεο έδεηρλαλ πξνο
απηήλ. Ρψξα θαη φηαλ αθφκα δελ πιαληέηαη θαη πνιχ-γηαηί πάληνηε πιαληέηαη ιίγν-ην ζχλλεθν ηεο
αηζαινκίριεο-ην πεξηβφεην «λέθνο»-, ε Αθξφπνιε θαη πάιη δελ θαίλεηαη εχθνια ή δελ δηαθξίλεηαη ην
ίδην ιακπξά.

Ιίγν απνδψ ιίγν απνθεί ηεο έρνπλ ςαιηδίζεη ηηο γξακκέο ηεο ηα ζπίηηα ηα πςειά, ηα θηίξηα ησλ
πνιπθαηνηθηψλ θαη ησλ μελνδνρείσλ, πνπ κε δηάθνξνπο ηξφπνπο έρνπλ θαηαθέξεη λα πάξνπλ
πεξηζζφηεξν απφ ην θαζνξηζκέλν χςνο. Λφκηδαλ ίζσο πσο νη έλνηθνη ησλ πςειψλ δηακεξηζκάησλ ζα
είραλ ζέα πξνο ηελ Αθξφπνιε, κα ηε ζέα ηελ θφβνπλ άιια θηίξηα πξηλ απφ ηα δηθά ηνπο θαη, αλ φρη
απηφ, ηελ ακαπξψλεη πάληνηε ε ιίγε ή ε πνιιή χπαξμε αηζαινκίριεο.
΋κσο ε Αθξφπνιε, φινη απηνί νη αξραίνη λανί πνπ βξίζθνληαη επάλσ ζ’ απηήλ, γη’ απηή ηε
ιάκςε θπξίσο ζαπκάδνληαλ απφ καθξηά, ηελ αίγιε πνπ κεηέδηδαλ ζηηο ςπρέο ησλ αλζξψπσλ, φηαλ
κέζα ζην κφρζν ηεο εκέξαο θαη ηα βάζαλα ηεο δσήο έζηξεθαλ ηα κάηηα πξνο απηήλ. Αθφκα θαη ηψξα…
Ζ ζάιαζζα πνπ δελ παξαιείπεηαη πνηέ ζαλ θφλην ηεο Αθξφπνιεο ζηνπο παιηνχο πίλαθεο θαη
ηα ραξαθηηθά, ηψξα κφιηο θαη δηαθξίλεηαη ζακπά απφ ηελ Αθξφπνιε, αθφκα θαη ηηο ειηφινπζηεο κέξεο.
Ρψξα ην δφξπ ηεο Αζελάο ζα ήηαλ αδχλαην, αθφκα θαη κε ηζρπξέο δηφπηξεο λα παξαηεξεζεί, απφ
απηνχο πνπ παξαθάκπηνπλ ηελ Πνπληάδα άθξα. Απηφ είλαη έλα κέηξν, πνπ καο δίλεη ηε δηαθνξά.
Θάπνηε νη ζενί εθάιππηαλ κε λέθνο ηνπο ζλεηνχο, φηαλ ήζειαλ ζαπκαηνπξγηθά λα ηνπο
ζψζνπλ. Ρψξα νη ζλεηνί θαιχπηνπλ κε λέθνο ηνπο ζενχο, κε θίλδπλν λα ηνπο θαηαζηξέςνπλ. Αιιά νη
λήπηνη δελ ληψζνπλ ηνλ ζαλάζηκν θίλδπλν. Ξξηλ απφ ηνπο ζενχο, πξηλ απφ ηηο εηθφλεο θαη ηα νηθήκαηα
ησλ ζεψλ, ζα ραζνχλ νη ίδηνη θαη ηα έξγα ηνπο.
Ρν λέθνο ησλ ζλεηψλ είλαη γηα ηνπο ζενχο νιέζξην. Ρν κάξκαξν έξρεηαη θαη ηξίβεηαη, γίλεηαη
ζθφλε. Νη ζετθέο γξακκέο ράλνληαη, κέζα ζηε ιήζε ηεο χιεο. Ζ θζνξά θαίλεηαη πεξηζζφηεξν ζηα
ιεπηά ραξαθηεξηζηηθά ηνπ πξνζψπνπ, εθεί πνπ πξνζβιέπνπκε, φηαλ πξνζεξρφκαζηε πιεζίνλ.
Νη Θφξεο ηνπ Δξερζείνπ έπαζαλ κεγάιεο θζνξέο ζηα ραξαθηεξηζηηθά ηνπο. ΢πνινγίζηεθε πσο
εάλ αθεζνχλ εθεί, ζε φρη πνιιά ρξφληα ζα δηαβξσζνχλ απφ ην θαπζαέξην θαη ζα ηξηθηνχλ κε ηελ
επήξεηα ηνπ θαηξνχ, πνπ δέξλεη εθεί επάλσ πην άγξηα. Ρν ίδην θαη ηα γιππηά ηνπ Ξαξζελψλα. Ρν ίδην,
θπζηθά, έπαζαλ θαη νη θίνλεο, αιιά ζ’ απηνχο δελ δηαθξίλεηαη αθφκα ε θζνξά κε γπκλφ κάηη εμαηηίαο
ηνπ φγθνπ ησλ.
Πήκεξα ην Δξέρζεην είλαη δσζκέλν κε ζθαισζηέο θαη Θφξεο ςεχηηθεο, νκνηψκαηα ησλ παιηψλ,
ην ππνβαζηάδνπλ. Νη γλήζηεο βξίζθνληαη θιεηζκέλεο ζην Κνπζείν ηεο Αθξφπνιεο, αιιά θη εθεί είλαη
δήηεκα αλ απνθεχγνπλ εληειψο ηε κνιπζκέλε αηκφζθαηξα, πνπ άκβιπλε ηφζν ηα ραξαθηεξηζηηθά
ηνπο.
Ν Ξαξζελψλαο θη απηφο ζηελ αλαηνιηθή κεξηά ηνπ δσζκέλνο κε ζθαισζηέο. Κα ψζπνπ λα
καθαξίζεηο ηνπο αλζξψπνπο πνπ είλαη επάλσ ζ’ απηέο, ζθέθηεζαη πσο γηα ηελ απνθαηάζηαζε δεκηψλ
είλαη αλεβαζκέλνη. Γελ είλαη κφλν ην θαπζαέξην, νχηε είλαη κφλν ν θαηξφο θαη ν ρξφλνο θαη νη
αλαζηειψζεηο νη θαθέο, πνπ έθαλαλ ηηο δεκηέο, αιιά είλαη θαη νη ηειεπηαίνη κεγάινη ζεηζκνί.
Ρα ίδηα πάλσ θάησ ζπκβαίλνπλ θαη ζηα Ξξνπχιαηα, πνπ ηα ζθαινπάηηα ηνπο εδψ θαη ρξφληα
πήγαηλαλ λα θαγσζνχλ απφ ην ζνχξζηκν ηφζσλ θαη ηφζσλ θνπξαζκέλσλ πνδαξηψλ επάλσ ζηα παιηά
κάξκαξα. Γη’ απηφ θαη ηα έληπζαλ κε μχιηλν πάησκα-εμαηξεηηθά αθαιαίζζεηε ιχζε.
Απηφ ην ιηψζηκν, ε θζνξά απηή απφ ηα βήκαηα είλαη έλαο άιινο θίλδπλνο πνπ δηαηξέρνπλ φρη
κφλν ηα θηίζκαηα κα θαη απηφο ν ίδηνο ν Ηεξφο Βξάρνο. Ρα βξάρηα ηεο Αθξφπνιεο είλαη ιησκέλα πηα,
ιεηαζκέλα, απφ ην πεξηδηάβαζκα εθαηνκκπξίσλ αλζξψπσλ. Ρα βξάρηα φκσο θαη νη πέηξεο απηέο,
εθφζνλ είλαη ξηδηκηέο, έρνπλ θη απηέο ηελ πξσηαξρηθή αμία ηνπο, θαζψο απνηεινχλ ην θπζηθφ βάζξν
ησλ πεξηψλπκσλ θηηζκάησλ. Θαη νη αζσφηεξεο αθφκα πέηξεο έρνπλ πάλσ ηνπο αξραία ίρλε.
Ζ Αθξφπνιε, είηε ην μέξνπκε είηε φρη, είλαη ε ηεξά θηβσηφο ηνπ Διιεληζκνχ. Ρνπ Διιεληζκνχ
ζαλ έζλνπο θαη ηνπ Διιεληζκνχ ζαλ ηδέαο. Δθεί βξίζθνληαη ηα κεγάια, ηα ζπνπδαηφηεξα ζεβάζκαηα
ησλ Διιήλσλ, ηα νπνία ηψξα επί ησλ εκεξψλ καο –ηη ληξνπή!- θηλδπλεχνπλ. Νη θαηλνχξηεο αηηίεο
ελψζεθαλ κε ηηο παιηέο θαη επηζπεχδνπλ ην ξήκαγκα. Ζ θαηαζηξνθή πνπ ζεκεηψζεθε ηα ηειεπηαία
είθνζη πέληε ρξφληα, δελ είρε γίλεη ζηνπο είθνζη πέληε αηψλεο ηεο χπαξμεο απηψλ ησλ θηηζκάησλ.
Δθηφο, βέβαηα, απφ ηελ θαηαζηξνθή επί ηνπξθνθξαηίαο, φηαλ ν Κνξνδίλεο βνκβάξδηζε ηνλ Ξαξζελψλα
(1687).

Ζ Διιάδα ζα γνλαηίζεη, αλ ηα κλεκεία απηά θαηαζηξαθνχλ. Δίκαζηε κπζηηθά δεκέλνη κ’ απηά,

πέξα απφ θάζε νξζνινγηζηηθή θαη κνληέξλα δήζελ αληίιεςε. Δίκαζηε ρακέλνη, αλ δελ ηα ζψζνπκε, αλ
δελ θεξχμνπκε παγθφζκην ζπλαγεξκφ γηα ηε ζσηεξία ηνπο. Άιισζηε, ηα κλεκεία απηά σο κνξθέο δελ
είλαη πηα κφλν δηθά καο.
Ζ ξχπαλζε ηπιίγεη ζενχο θαη αλζξψπνπο. Νη δηάθνξνη θίλδπλνη πνιηνξθνχλ ζλεηνχο θαη
αζαλάηνπο. Πσηεξία ηεο Αθξφπνιεο ζεκαίλεη θαη δηθή καο ζσηεξία. Βηνινγηθή ζσηεξία πξψηα πξψηα.
Ζ Αθξφπνιε πνπ έζσζε ηελ Αζήλα πνιιέο σο ηψξα θνξέο, ίζσο ηε ζψζεη θαη πάιη.
Γ.Ησάλλνπ, Δθήβσλ θαη κε, εθδ. Θέδξνο, Αζήλα 1982, ζει. 102-4
Α΢ΘΖ΢ΔΗ΢
1.Ξεξίιεςε 100-120 ιέμεσλ, 2.Πε πνην απφ ηα παξαθάησ γξακκαηεηαθά είδε ζα κπνξνχζε λα εληαρζεί
ην πξνεγνχκελν θείκελν; Δπηιέμηε ηελ νξζή απάληεζε αλάκεζα ζηηο πξνηεηλφκελεο θαη δηθαηνινγήζηε
ηελ επηινγή ζαο: α.δηήγεκα, β.κειέηε, γ.δνθίκην, δ.άξζξν, 3.Βαζηζκέλνη ζην θείκελν λα εληνπίζεηε ηηο
θπξηφηεξεο αιινηψζεηο πνπ έρεη ππνζηεί ε Αθξφπνιε, 4.Πηηο έμη πξψηεο παξαγξάθνπο ε αλάπηπμε ησλ
ηδεψλ νξγαλψλεηαη ζε δχν άμνλεο. Ξνηνη είλαη απηνί θαη ηη πεηπραίλεη ν ζπγγξαθέαο κε ηε ρξήζε ηνπο;
5.Ξνηα είλαη, θαηά ην ζπγγξαθέα, ε ζεκαζία ηεο Αθξφπνιεο γηα ηε ρψξα καο; 6.Λα εληνπίζεηε ηξεηο
πξνηάζεηο ηνπ θεηκέλνπ ζηηο νπνίεο ππάξρεη πνηεηηθή ιεηηνπξγία ηεο γιψζζαο, 7.Λα γξάςεηε ηα
ζπλψλπκα ησλ παξαθάησ ιέμεσλ ηνπ θεηκέλνπ: επήξεηα, καθαξίζεηο, αθαιαίζζεηε, πεξηψλπκσλ,
επηζπεχδνπλ, 8.Λα γξάςεηε πέληε επίζεηα κε ην ίδην β’ ζπλζεηηθφ ηεο ιέμεο πεξηψλπκνο θαη λα
ρξεζηκνπνηήζεηε δχν απφ απηά ζε πξνηάζεηο, 9.«Ζ Διιάδα ζα γνλαηίζεη, αλ ηα κλεκεία απηά
θαηαζηξαθνχλ». Βαζηζκέλνη ζηε δηαπίζησζε ηνπ ζπγγξαθέα, λα αλαπηχμεηε ζ’ έλα δνθίκην 400-500
ιέμεσλ ηε ζεκαζία ησλ κλεκείσλ γηα ηελ εζληθή ηαπηφηεηα θαη ηελ πνιηηηζκηθή θπζηνγλσκία ηνπ ιανχ
καο.

Δηζαγσγηθά ζηνηρεία: Ζ νηθνγέλεηα, κε ηνλ δηαξθψο κεηαβαιιφκελν ραξαθηήξα θαη ηελ

ηδηαηηεξφηεηά ηεο, έρεη ζηαδηαθά εμειηρζεί ζε έλαλ απφ ηνπο πην ζεκαληηθνχο θνηλσληθνχο
ζεζκνχο. Ζ δηαρξνληθφηεηα ηεο χπαξμεο θαη ηεο ζπνπδαηφηεηάο ηεο έγθεηηαη ζην ξφιν ηεο σο
ζεκειηψδνπο θνηλσληθήο νκάδαο θαη σο θνξέα θνηλσληθνπνίεζεο ησλ κειψλ πνπ εληάζζνληαη ζηνπο
θφιπνπο ηεο. Πηηο κέξεο καο, σζηφζν, παξαηεξείηαη κηα ζνβαξφηαηε θξίζε ζην ζεζκφ ηεο νηθνγέλεηαο,
θξίζε ζπλπθαζκέλε θαη άκεζα εμαξηψκελε απφ θάπνηα αξλεηηθά δεδνκέλα ησλ ζχγρξνλσλ θνηλσληψλ
ηα νπνία ηείλνπλ λα απνδπλακψζνπλ φινπο ζρεδφλ ηνπο θαζηεξσκέλνπο ζεζκνχο πξνζδίδνληάο ηνπο
κηα λέα, θαηά πνιχ δηαθνξνπνηεκέλε θπζηνγλσκία. Δπαθφινπζν απηήο ηεο θξίζεο είλαη κηα
ζεηξά αξλεηηθψλ επηδξάζεσλ ζην άηνκν θαη ηελ θνηλσλία, κηα θαη ε νηθνγέλεηα απνηειεί
ηνλ ππξήλα ηνπ θνηλσληθνχ ζρεκαηηζκνχ.

Πνηα είλαη ε πξνζθνξά ηεο νηθνγέλεηαο;
Ν φξνο νηθνγέλεηα πεξηιακβάλεη ζην ζεκαζηνινγηθφ ηνπ εχξνο, ην αλζξψπηλν εθείλν ζχλνιν, ζην
νπνίν ιεηηνπξγνχλ θάπνηνη δεζκνί ζπγγέλεηαο αίκαηνο, αιιειεμάξηεζεο θαη ακνηβαηφηεηαο
ζπλαηζζεκάησλ. Δίλαη, απφ ηελ άιιε, ε πιένλ νιηγάξηζκε θνηλσληθή νκάδα κε θαζνξηζηηθή φκσο
επίδξαζε ζηε δηακφξθσζε ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ αηφκνπ θαη ζηνλ πξνζδηνξηζκφ ησλ δεδνκέλσλ
ηνπ θνηλσληθνχ ρψξνπ.
Ζ πνξεία ηεο νηθνγέλεηαο κέζα ζηνλ ρξφλν αθνινχζεζε ηελ ίδηα πνξεία ηνπ εμεπγεληζκνχ πνπ
αθνινχζεζε θάζε άιινο αλζξψπηλνο ζεζκφο, φπσο ε ζξεζθεία ή ε δηθαηνζχλε. Απφ ηηο πνιπγακηθέο,
εθηεηακέλεο θαη θαηεμνρήλ αγξνηηθέο νηθνγέλεηεο, πξνέθπςαλ λένη ηχπνη νηθνγέλεηαο, αληίζηνηρνη θάζε
θνξά κε ηα θνηλσληθά δεδνκέλα, ηηο αλάγθεο θαη ηελ θνζκνζεσξία θάζε επνρήο. Νη ζεκεξηλέο
κνλνγακηθέο, ππξεληθέο νηθνγέλεηεο αληηθαηνπηξίδνπλ ζε κεγάιν βαζκφ, ην γεληθφηεξα απνδεθηφ
ζχζηεκα αξρψλ θαη αμηψλ, ηελ αζηηθή θπξίσο βηνζεσξία θαη ηηο επηθξαηέζηεξεο αληηιήςεηο γηα ηνλ
ηξφπν ζπκβίσζεο ησλ αλζξψπσλ. Ξαξά ηηο δηαθνξνπνηήζεηο γηα θάζε επνρή, ε νηθνγέλεηα δηαηεξεί ην
ξφιν ηεο, έλαλ ξφιν πνιπδηάζηαην θαη αλαληηθαηάζηαην, κε ζπλέπεηεο θαζνξηζηηθέο γηα ηελ πεξαηηέξσ
πνξεία ηνπ αηφκνπ θαη ηεο θνηλσλίαο.
Ζ ζπκβνιή ηεο νηθνγέλεηαο ζηε δηάπιαζε ηεο αλζξψπηλεο πξνζσπηθφηεηαο είλαη
αλακθηζβήηεηε. Πην δηθφ ηεο επεξγεηηθφ ξφιν, ζηελ ππεπζπλφηεηα αιιά θαη ζηελ πλεπκαηηθή ηεο
ζηάζκε, ελαπφθεηηαη ε ελεξγνπνίεζε ησλ δπλαηνηήησλ ησλ λεαξψλ κειψλ ηεο. Ζ νηθνγέλεηα εμάιινπ
είλαη απηή πνπ θαζνδεγεί ην άηνκν θαη δηαπιάζεη ηζνξξνπεκέλα ηελ πξνζσπηθφηεηά ηνπ, πάληνηε κε
γλψκνλα φρη απιψο ην δενληνινγηθφ, αιιά ην πεγαίν θαη αληδηνηειέο ζπλαίζζεκα ηεο αγάπεο.
Ξαξάιιεια απνηειεί ην θαηαθχγην ζην νπνίν ν λένο βξίζθεη ηελ θαηαλφεζε πνπ ρξεηάδεηαη θάζε θνξά
πνπ νη εμηδαληθεπκέλεο απφςεηο γηα ηε δσή ζπγθξνχνληαη κε ηελ πξαγκαηηθφηεηα ζηελ νπνία ζηαδηαθά
εηζάγεηαη. Π’ απηφ αθξηβψο ην ζεκείν, ζηελ είζνδν, δειαδή, ηνπ αηφκνπ ζηελ θνηλσληθή
πξαγκαηηθφηεηα, βξίζθεηαη ε ζπνπδαηφηεξε πξνζθνξά ηεο νηθνγέλεηαο. Απηή, σο πξσηνγελήο θνξέαο
θνηλσληθνπνίεζεο αθήλεη αλεμίηεια ηα ζεκάδηα ηεο ζηε δηακφξθσζε ηεο θνηλσληθήο ζπκπεξηθνξάο
ηνπ αηφκνπ. Έηζη κέζα ζηελ νηθνγέλεηα ην λεαξφ άηνκν αθνκνηψλεη δπλακηθά θαη άκεζα ηνπο θαλφλεο
πνπ ε θνηλσληθή ζπκβίσζε επηβάιιεη.
Ζ θνηλσλία σο αξκνληθά δνκεκέλν ζχλνιν επηκέξνπο νηθνγελεηψλ, δέρεηαη ηηο

εηεξφθιεηεο επηδξάζεηο απφ ηηο νηθνγέλεηεο πνπ ελππάξρνπλ κέζα ζ’ απηή. Ζ θνηλσληθή δσή
δηακνξθψλεηαη απφ άηνκα πνπ γαινπρήζεθαλ θαη κνξθνπνηήζεθαλ ζην πιαίζην ηεο νηθνγελεηαθήο
ζπκβίσζεο. Έηζη, αλ ε νηθνγέλεηα κε ηελ θαζεκεξηλή πξαθηηθή ηεο εληζρχεη θαη ελζαξξχλεη ηελ
ειεχζεξε έθθξαζε, ηελ αλάιεςε πξσηνβνπιηψλ, ηε ζπκκεηνρή ζηα θνηλά ή ηνπο αγψλεο γηα ηδαληθά,
πξνζθέξεη θνηλσληθέο κνλάδεο πνπ κπνξνχλ λα ηελ σθειήζνπλ. Αλ, αληίζεηα, ε νηθνγέλεηα δηέπεηαη
απφ ζπληεξεηηζκφ, αλειεπζεξία ζηελ έθθξαζε θαη απηαξρηζκφ, ηφηε ζα θιεξνδνηήζεη ζηελ θνηλσλία
άηνκα κε απνθιίλνπζα ζπκπεξηθνξά, αλίθαλα λα πξνάγνπλ ηνλ θνηλσληθφ βίν.
Πψο εθδειψλεηαη ζήκεξα ε θξίζε ζ’ απηήλ;

Αλεμάξηεηα φκσο απφ ηνπο ξφινπο πνπ αλαιακβάλεη ε ζχγρξνλε νηθνγέλεηα έρεη
απνθηήζεη παζνγελή ραξαθηεξηζηηθά πνπ απνδίδνληαη ζηελ θξίζε ηνπ ζεζκνχ. Ρα ζηνηρεία
πνπ ζπλζέηνπλ απηή ηελ θξίζε είλαη επθξηλή θαη εθδειψλνληαη κε πνηθίινπο ηξφπνπο. Ρν θπξηφηεξν
φκσο απφ απηά είλαη ν δηαξθψο απμαλφκελνο αξηζκφο δηαδπγίσλ, νη κνλνγνλετθέο νηθνγέλεηεο θαη νη
απνηπρεκέλνη γάκνη πνπ ηείλνπλ λα αληηθαηαζηήζνπλ ηνπο πγηείο νηθνγελεηαθνχο ππξήλεο. Ξαξάιιεια
θαη θάησ απφ ηελ επίδξαζε ηνπ ράζκαηνο ησλ γελεψλ θαη ελφο γεληθφηεξνπ θιίκαηνο αζπλελλνεζίαο,
ηα κέιε ηεο νηθνγέλεηαο ζηαδηαθά απνκαθξχλνληαη, ράλνπλ ηνπο κεηαμχ ηνπο δεζκνχο θαη αδπλαηνχλ
λα βξνπλ δηεμφδνπο ακνηβαίαο θαηαλφεζεο. Ππρλά άιισζηε παξαηεξνχληαη θαηλφκελα εθνχζηαο
απφζπαζεο ησλ λεαξψλ κειψλ απφ ηελ νηθνγέλεηα ζε κηα πξνζπάζεηα θπγήο θαη απεμάξηεζεο απφ ηε
βνχιεζε ησλ γνλέσλ ηνπο.

Σελ θξίζε ηεο ζεκεξηλήο νηθνγέλεηαο ζπλζέηεη θαη ε γεληθφηεξε ακθηζβήηεζε ηνπ
ξφινπ ηεο φπσο απηή αληηθαηνπηξίδεηαη ζηνλ πξνβαιιφκελν ηξφπν δσήο. Ζ επηδίσμε ηεο
ειεχζεξεο ζπκβίσζεο ησλ θχισλ, θαζψο θαη ην νμχηαην δεκνγξαθηθφ πξφβιεκα επηβεβαηψλνπλ ηελ
ππνβάζκηζε ηνπ νηθνγελεηαθνχ ζεζκνχ ζηε ζπλείδεζε ηνπ ζχγρξνλνπ αλζξψπνπ. Ηδηαίηεξα έληνλε
επίζεο είλαη ε απνδνθηκαζία ησλ νηθνγελεηαθψλ πξνηχπσλ απφ ηνπο ζεκεξηλνχο λένπο, νη νπνίνη ηα
ζεσξνχλ αλαρξνληζηηθά θαη αζχκβαηα κε ηηο απαηηήζεηο ηεο ζχγρξνλεο δσήο. Ρέινο, ε επηβίσζε
παηξηαξρηθψλ αληηιήςεσλ ζηελ νξγάλσζε ηεο ζεκεξηλήο νηθνγέλεηαο δεκηνπξγεί ζπγθξνπζηαθέο
θαηαζηάζεηο νη νπνίεο απνηξέπνπλ ηε ζπλεξγαζία ησλ δχν ζπδχγσλ νμχλνληαο έηζη αθφκε
πεξηζζφηεξν ηελ θξίζε.
Πξνζδηνξίζηε ηα αίηηα ηεο θξίζεο:

Ζ θξίζε ηνπ νηθνγελεηαθνχ ζεζκνχ αηηηνινγείηαη απφ έλα ζχλνιν ζπλζεθψλ θαη
δεδνκέλσλ πνπ κέζα απφ ηελ αιιειελίζρπζή ηνπο απνδπλακψλνπλ ηελ θνηλσληθή
ιεηηνπξγηθφηεηά ηνπ.
-Ακθηζβήηεζε φισλ ησλ παξαδνζηαθψλ ζεζκψλ θαη αμηψλ ηεο ζχγρξνλεο δσήο, -απνκάθξπλζε ηνπ
αηφκνπ απφ ην νηθνγελεηαθφ ηνπ πεξηβάιινλ ιφγσ ησλ ζπλαλαζηξνθψλ πνπ ηνλ επεξεάδνπλ, -Ζ
αλάιεςε ηεο θχξηαο επζχλεο γηα ηε δηαπαηδαγψγεζε ησλ παηδηψλ απφ εμσνηθνγελεηαθνχο θνξείο
εληζρχεη ηελ απνκάθξπλζή ηνπο απφ ηελ νηθνγελεηαθή εζηία, -Πήκεξα ιφγσ ηεο εηζφδνπ ηεο κεηέξαο
ζηελ εξγαζία θαη ηνπ πεξηνξηζκέλνπ ρξφλνπ ελαζρφιεζήο ηεο κε ηελ νηθνγέλεηα, ε εξγαδφκελε κεηέξα
δελ κπνξεί λα έρεη πνιιέο επθαηξίεο επηθνηλσλίαο κε ηα παηδηά θαη απηφ ιεηηνπξγεί αξλεηηθά γηα ηε
ζπλνρή ηεο νηθνγελεηαθήο νκάδαο.
ΠΡΟ΢ΟΥΖ: Οη ζπλέπεηεο ηεο θξίζεο ηνπ ζεζκνχ ηεο νηθνγέλεηαο είλαη νδπλεξέο γηα ηα
άηνκα θαη ηα επξχηεξα θνηλσληθά ζχλνια. Νη δηαιπκέλεο νηθνγέλεηεο πνπ ζηεξνχληαη ζπλνρήο
απνηεινχλ ππξήλεο εθθφιαςεο πεξηζσξηαθψλ αηφκσλ ή εγθιεκαηηθψλ πξνζσπηθνηήησλ. Ζ θξίζε απηή
δεκηνπξγεί ή δηαησλίδεη πνιιά θαηλφκελα θνηλσληθήο παζνγέλεηαο θαη θαζηζηά αλέθηθηε ηε βειηίσζε
ησλ θνηλσληθψλ δεδνκέλσλ. Δίλαη, ινηπφλ, επηβεβιεκέλε ε αλαβάζκηζε ηνπ θνηλσληθνχ ξφινπ ηεο
νηθνγέλεηαο θαη ε εμπγίαλζε ηνπ ζεζκνχ. Απηή ζα επηηεπρζεί φηαλ ε νηθνγελεηαθή δσή ζηεξηρζεί ζηελ
ηζνηηκία, ην δηάινγν θαη ηελ νπζηαζηηθή επηθνηλσλία κεηαμχ ησλ κειψλ ηεο. Ξαξάιιεια ε νηθνγέλεηα
νθείιεη λα αληαπνθξίλεηαη ζηηο ζχγρξνλεο ζπλζήθεο δσήο θαη λα πξνεηνηκάδεη ηα λεαξά άηνκα γηα λα
αληεπεμέξρνληαη ζηηο απαηηήζεηο ηεο θνηλσληθήο πξαγκαηηθφηεηαο.
ΔΠΗΙΟΓΟ΢: Σσξίο ηελ χπαξμε ηεο νηθνγέλεηαο ε θνηλσληθή ζπκβίσζε είλαη αδχλαηε. Πηελ χπαξμε θαη
ηελ πξνζθνξά ηεο ζηεξίδεηαη ην θνηλσληθφ νηθνδφκεκα. Δπεηδή, ινηπφλ, ν ξφινο ηεο είλαη δηαρξνληθά
ζεκαληηθφο θαη επεηδή ε θξίζε ηνπ ζεζκνχ ζήκεξα πξνμελεί ηε ζπζζψξεπζε πξνβιεκάησλ,
θαζίζηαηαη αλαγθαία ε επηηπρήο αληηκεηψπηζε θαη αλάζρεζε ηεο θξίζεο. Ζ πγηήο θνηλσλία πξνυπνζέηεη
ηελ πγηή ιεηηνπξγία ηεο νηθνγέλεηαο.

Δηζαγσγηθά ζηνηρεία: Νη κεγαινππφιεηο είλαη ν θχξηνο άμνλαο ηεο δσήο ησλ ζχγρξνλσλ
θνηλσληψλΑζηηθέο θνηλσλίεο/αζηηθφο πνιηηηζκφοαλζξψπηλνο ηχπνο ηνπ «Homo Urbanus».
Πιενλεθηήκαηα ηεο δσήο ζηηο κεγαινππφιεηο:

-Πνηθηιία αλέζεσλ θαη πςειφ βηνηηθφ επίπεδν (νη εθαξκνγέο ηεο ηερλνινγίαο είλαη επξχηαηα
δηαδεδνκέλεο ζηελ θαζεκεξηλή δσή θαη ε πγεηνλνκηθή πεξίζαιςε είλαη πιεξέζηεξε), -Σν αζηηθφ
πεξηβάιινλ πξνζθέξεη άπεξεο επθαηξίεο ζηνπο αζηνχο-θαηνίθνπο ηνπ ψζηε λα δηεπξχλνπλ
ηνλ πλεπκαηηθφ ηνπο θφζκν (επθαηξίεο γηα εθπαίδεπζε, ελαιιαθηηθέο δπλαηφηεηεο γηα δηαζθέδαζε
θαη ςπραγσγία, θαηάθηεζε πξνζσπηθήο ειεπζεξίαο-απηνθπξηαξρίαο), -Ο πινπξαιηζκφο θαη ε
ειεπζεξία ζηε δηαθίλεζε ησλ ηδεψλ απαιιάζζνπλ ηνλ άλζξσπν απφ αλαρξνληζηηθέο
αληηιήςεηο θαη ζπληεξεηηθέο ηδέεο (νξζνινγηζκφο, απαιιαγή απφ πξνιήςεηο-δεηζηδαηκνλίεο,
δεθηηθφηεηα ζηνπο λεσηεξηζκνχο, απαιιαγή απφ ζηεξεφηππα θαη πξνθαηαιήςεηο).
Κεηνλεθηήκαηα ηεο δσήο ζηηο κεγαινππφιεηο:

-Σν αζηηθφ πεξηβάιινλ απνηειεί έλα ακηγψο ηερλεηφ νηθνζχζηεκα απνθνκκέλν απφ ηνλ
θπζηθφ ρψξν ζε ηέηνην βαζκφ πνπ νη ζχγρξνλεο κεγαινππφιεηο ραξαθηεξίδνληαη ζθιεξνί
ππξήλεο ηερλεηνχ πεξηβάιινληνο (απνπζία θπζηθνχ ρψξνπ, κφιπλζε, ξχπαλζε αηκφζθαηξαο,
αλέθηθηε ε πνηφηεηα δσήο, έληνλνο ξπζκφο δσήο), -Ο ζχγρξνλνο άλζξσπνο πνπζελά δελ
αηζζάλεηαη ηφζν «άπνιηο» φζν ζε κηα κεγαινχπνιε βηψλνληαο θαζεκεξηλά ηε καδνπνίεζε
θαη ηελ απνπξνζσπνίεζε (απνμέλσζε, αλσλπκία, θαρππνςία, αλαζθάιεηα, ηάζεηο θπγήο, άγρνο θαη
ςπρνινγηθά πξνβιήκαηα),
-Δθδήισζε βίαο θαη εγθιεκαηηθφηεηαο (πεξηζσξηαθέο νκάδεο απφ εθείλνπο πνπ δελ κπνξνχλ λα
ζπκκεηέρνπλ δξαζηηθά ζην ζχζηεκα «παξαγσγή-θαηαλάισζε» θαη δηαβηψλνπλ παξαζηηηθά,
νξγαλσκέλν έγθιεκα πνπ ζηεξίδεηαη ζηελ αλσλπκία θαη ελδεκεί ζε θαθφθεκεο θαη κε εμαζιησκέλν
πιεζπζκφ ζπλνηθίεο).
Πξνηάζεηο-κέηξα γηα ηελ άξζε ησλ κεηνλεθηεκάησλ:

-Οξηζκέλα απφ ηα πξνβιήκαηα ησλ κεγαινππφιεσλ είλαη δπλαηφλ λα αληηκεησπηζηνχλ αλ
ππάξμεη νηθνλνκηθή, δηνηθεηηθή θαη πνιηηηζηηθή απνθέληξσζε (θίλεηξα απνζπκθφξεζεο
πιεζπζκνχ, θξαηηθφο πξνγξακκαηηζκφο θαη ζρεδηαζκφο απνθέληξσζεο κε δηνξαηηθφηεηα), -Ο
«εμαλζξσπηζκφο» ηνπ αζηηθνχ ρψξνπ κπνξεί λα επηηεπρζεί κε ηε βνήζεηα
αληηξξππαληηθήο ηερλνινγίαο (πεξηζζφηεξν αλζξψπηλε πνιενδνκία-ήπηεο γηα ην πεξηβάιινλ
ηερληθέο ιχζεηο, αλάδεημε ησλ ελαπνκεηλάλησλ θπζηθψλ ραξαθηεξηζηηθψλ), -Ζ ελζάξξπλζε ησλ
απιψλ θαηνίθσλ λα ζπκκεηέρνπλ ελεξγά ζηηο απνθάζεηο γηα ηελ νξγάλσζε ηεο δσήο ζηε
κεγαινχπνιε ζα νδεγήζεη ζηελ επίιπζε πνιιψλ θαζεκεξηλψλ πξνβιεκάησλ (δηαδηθαζίεο αγσγήο-
εθπαίδεπζεο, δεκηνπξγία αηζζήκαηνο επζχλεο γηα ηελ πφιε-ςπρηθφο ζχλδεζκνο αλζξψπνπ θαη πφιεο),
-Ο ζχγρξνλνο αζηφο νθείιεη λα γίλεη απφ «θαηαλαισηήο» πνιηηηζκνχ δεκηνπξγφο

πνιηηηζκνχ αληηδξψληαο ζπλεηδεζηαθά ζηηο θαηαζθεπαζκέλεο θαη αιινηξησηηθέο γη’ απηφλ
κνξθέο αζηηθήο θνπιηνχξαο (θξηηηθή αληηκεηψπηζε πξνηχπσλ αζηηθνχ ρψξνπ, ελεξγεηηθή
ζπκκεηνρή ζε νκάδεο πνπ ζηνρεχνπλ ζηε δεκηνπξγηθή ςπραγσγία), -Ζ αλαβάζκηζε ηεο
θνηλσληθήο πξφλνηαο γηα ηα εμαζιησκέλα ζηξψκαηα ηνπ αζηηθνχ πιεζπζκνχ κπνξεί λα
απνηξέςεη ηελ πεξηζσξνπνίεζή ηνπο θαη ηελ εθδήισζε αληηθνηλσληθψλ πξάμεσλ απφ απηά
(θξαηηθή κέξηκλα θαη θνηλσληθή δξάζε ηεο ηνπηθήο απηνδηνίθεζεο, θνηλσληθή πξνζθνξά θαη
αιιειεγγχε απφ ηνπο απινχο πνιίηεο).

ΔΠΗΙΟΓΟ΢: «Ζ πφιε, ελψ αξρηθά ζήκαηλε έλα ξίδσκα, κηα ζηαζεξφηεηα, ζήκεξα απέβε κηα
αλσλπκία, έλαο δπζθίλεηνο αλζξσπνπνιηφο θαη πξνπαληφο κηα λνζηαιγία γηα ηε δσή θάπνπ αιινχ»
(Π.Φσηέαο).
Αλαζεψξεζε ηεο δσήο ησλ κεγαινππφιεσλπνηφηεηα δσήο γηα ηνλ άλζξσπν/ε πφιε δσηηθφο ρψξνο
γηα αλαβάζκηζε ηνπ πνιηηηζκνχ (πεγή ηνπ πνιηηηζκνχ).
Δηζαγσγηθά ζηνηρεία: Ρν γέιην απνηειεί κηα απφ ηηο βαζηθέο δηαθνξέο πνπ δηαρσξίδνπλ ηνλ
άλζξσπν απφ ηα δψα. Παθψο ηελ ηθαλφηεηα ζχζπαζεο ησλ κπψλ ηνπ ζηφκαηνο θαη παξαγσγήο ήρνπ
ηελ έρνπλ θαη θάπνηα δψα. ΋κσο, ηελ ηθαλφηεηα ζχζπαζεο ησλ κπψλ ηνπ ζηφκαηνο θαη παξαγσγήο
ήρνπ κε ζθνπφ ηελ έθθξαζε ηεο ραξάο, ηεο επζπκίαο, ηεο επαξέζθεηαο κφλν ν άλζξσπνο ηε δηαζέηεη.
Δπνκέλσο, ν άλζξσπνο είλαη ην δψν πνπ γειάεη θαη, θαηά ην δηεπξπκέλν νξηζκφ ηνπ
Κπεξμφλ, ην δψν πνπ κπνξεί, επίζεο, λα πξνθαιεί ην γέιην ζηα φκνηά ηνπ. Ρν γέιην, ζπλεπψο,
δελ είλαη κηα απιή ηδηφηεηα ηνπ αλζξψπνπ αλάκεζα ζ’ άιιεο, αιιά έλα αλαπφζπαζην ζηνηρείν ηεο
αλζξψπηλεο θχζεο ηνπ, έλα αμερψξηζην ζπζηαηηθφ ηεο αλζξψπηλεο ππφζηαζήο ηνπ. Δχινγα ινηπφλ
παξαηήξεζε ν Γάιινο θηιφζνθνο πσο δελ ππάξρεη θσκηθφ έμσ απφ ην θπξηνιεθηηθά
αλζξψπηλν. Ξξάγκαηη, ηελ ηθαλφηεηα λα αλαγλσξίδεη ζε νξηζκέλα πξάγκαηα θαη θαηαζηάζεηο κηα
αζηεία πιεπξά ή λα ρξσκαηίδεη ηα ιφγηα θαη ηηο πξάμεηο ηνπ κε κηα αζηεία δηάζεζε, ψζηε θαη ν ίδηνο λα
γειά θαη ζηνπο άιινπο λα πξνθαιεί γέιην, κφλν ην αλζξψπηλν νλ ηε δηαζέηεη.
Θαη φκσο απφ φιεο ηηο θπζηθέο ηδηφηεηεο θακία δελ ζπθνθαληήζεθε κε ηέηνηα έληαζε φζν
ην γέιην. Αλ εμαηξέζνπκε ηελ αξραία ειιεληθή θνηλσλία θαη ελ ζπλερεία ηε ξσκατθή, νη πεξηζζφηεξεο
απφ ηηο θαηνπηλέο, κε απνθνξχθσκα ηηο θνηλσλίεο ηνπ κεζαίσλα, θαηήγγεηιαλ ην γέιην σο ζχκπησκα
δηαθζνξάο θαη σο παξάγνληα θαηάπησζεο ηνπ αλζξψπνπ.

Ρν γέιην, έιεγαλ, αιινηψλεη ηηο γξακκέο ηνπ πξνζψπνπ θαη παξακνξθψλεη ηελ εηθφλα ηνπ, άξα
πξνζβάιιεη ηνλ άλζξσπν θαη ηνλ εμνκνηψλεη κε πίζεθν. Ξίζσ, βέβαηα, απφ ηέηνηεο απφςεηο, θξχβνληαλ
ιφγνη πνπ δελ ήηαλ άζρεηαη κε ηνπο κεραληζκνχο ηεο εμνπζηαζηηθήο επηβνιήο: φζν ιηγφηεξν γέιην,
ηφζν κεγαιχηεξνο θφβνο θαη θαηά ζπλέπεηα ηφζν ηζρπξφηεξνο έιεγρνο απφ ηε ζξεζθεπηηθή θαη ηελ
πνιηηηθή εμνπζία. Θα ήηαλ φκσο πνηέ δπλαηφλ λα αθαηξεζεί απφ ηνλ άλζξσπν κηα ιεηηνπξγία
ηφζν θπζηθή θαη αλαγθαία, φζν πεξίπνπ θαη ε αλαπλνή; Ρν αγέιαζην δελ ηαηξηάδεη ζην
αλζξψπηλν πξφζσπν: πίζσ απφ ηε ζνβαξνθάλεηα θξχβεηαη ζπλήζσο ε πην ζθιεξή θαηαπίεζε ηεο
ςπρήο, ε πην ηζρπξή δηαζηξνθή ηνπ πλεχκαηνο θαη ε πην βαζηά αιινηξίσζε ηεο θχζεο˙ θξχβεηαη,
δειαδή, κηα αθξσηεξηαζκέλε αλζξψπηλε χπαξμε πνπ είλαη παξαηηεκέλε απφ ην ζεκειηψδεο δηθαίσκα
ζηε ραξά, ζηελ επηπρία θαη ζηελ ίδηα ηε δσή.
Ρν γέιην είλαη θνξέαο λνήκαηνο θαη ζεκαζίαο, απνηειεί δειαδή ζεκείν πνπ κεηαδίδεη πνηθίια
κελχκαηα: ραξάο, ζπκπάζεηαο, αληηπάζεηαο, επαξέζθεηαο ή δπζαξέζθεηαο, απηνζαξθαζκνχ ή
εηξσλείαο, ζπκθσλίαο ή ακθηζβήηεζεο, άλεζεο ή ακεραλίαο. ΢πάξρεη κηα απίζηεπηε πιεζψξα
ζπλαηζζεκάησλ θαη ηδεψλ πνπ κπνξνχλ λα κεηαδνζνχλ κέζα απφ έλα απιφ γέιην ή ρακφγειν. Ο
ηξφπνο, ε ζηηγκή, ν ιφγνο, ν ζθνπφο, ε έληαζε θαη ε δηάξθεηα ηνπ γέιηνπ θαζνξίδνπλ θαη ηε
ζεκαζία πνπ σο κήλπκα εκείο ηνπ δίλνπκε ή εθ ησλ πξαγκάησλ απηφ απνθηά. Δπνκέλσο,
αθνχ ηηο πεξηζζφηεξεο θνξέο ην γέιην δελ είλαη κηα απιή έθθξαζε πνπ μεθηλά θαη ηειεηψλεη ζε εκάο,
αιιά μεθηλά απφ εκάο θαη κεηαδίδεηαη ζηνπο άιινπο σο κήλπκα, δελ κπνξεί παξά λα επεξεάδεηαη
θαη απφ ηηο ζπλζήθεο ηεο δεδνκέλεο επηθνηλσληαθήο πεξίζηαζεο. ΢πάξρνπλ έηζη θαη ζην γέιην
φξηα, πνπ αθνξνχλ ηελ έληαζε, ηε ζπρλφηεηα, ηε δηάξθεηα, ηνλ ηξφπν θαη θάζε θνξά νξίδνληαη απφ
ηηο ζπλζήθεο ηεο επαθήο θαη ην ηππηθφ ηεο πεξίζηαζεο.
Ξξφθεηηαη φκσο γηα φξηα πνπ δελ είλαη νχηε ζπκπαγή νχηε παγησκέλα. Υηνχκνξ ιέκε φηη έρνπλ νη
πεξηζζφηεξνη άλζξσπνη πνπ είλαη ηθαλνί λα πξνζαξκφδνληαη ζ’ απηά ηα φξηα θαη λα εθθξάδνπλ ην γέιην
ηνπο κε θαηάιιειν ηξφπν. Αίζζεζε φκσο ηνπ ρηνχκνξ ιέκε φηη έρνπλ κφλν ιίγνη άλζξσπνη πνπ
κπνξνχλ λα ρεηξίδνληαη απηά ηα φξηα κε ηφζν απνηειεζκαηηθφ ηξφπν, ψζηε λα γελλνχλ ή λα
αληηιακβάλνληαη ην αζηείν, ρσξίο λα δεκηνπξγνχλ πξνβιήκαηα, αθφκα θαη φηαλ ην ηππηθφ ηεο
πεξίζηαζεο δελ ην επηηξέπεη.

Καζήκαηα γέιηνπ
…Γηφηη ε 6ε Καΐνπ είλαη Ξαγθφζκηα Ζκέξα Γέιηνπ.
Γηφηη αχξην ζα έρεηε ηελ επθαηξία λα πάξεηε κέξνο ζε
δξψκελα γεισηνζεξαπείαο, ελψ ζηε «λνζειεία» ζαο
ζα ζπκβάιεη θαη κηα πξσηνπνξηαθή ζεαηξηθή
παξάζηαζε. Δίλαη ν δεκηνπξγφο ηνπ πξνγξάκκαηνο
Διιεληθή Θιηληθή Γέιηνπ,
γηαηξφο Αιέμαλδξνο Ινππαζάθεο.
Ση είλαη ε Διιεληθή Θιηληθή Γέιηνπ;

Δίλαη πξφγξακκα, δελ είλαη θηίξην. Ξξνζθέξεη
ζεξαπεπηηθά καζήκαηα γέιηνπ, κε ηε κνξθή ζεκηλαξίσλ θαη βησκαηηθψλ εξγαζηεξίσλ γέιηνπ, απφ ηνλ
Ηαλνπάξην ηνπ 1998. Πηελ Θιηληθή Γέιηνπ αθήλνπκε ηνλ εαπηφ καο λα εθθξαζηεί. Αλαδεηνχκε ηελ
επηπρία, αλαθαιχπηνπκε ην ραξνχκελν ηξφπν ζθέςεο. Αλαδεηνχκε ην εζσηεξηθφ ρακφγειν,
απειεπζεξψλνπκε ην αζηείν παηδί πνπ φινη έρνπκε κέζα καο.
΢ε ηη βνεζάεη ην γέιην ζχκθσλα κε ηελ Ηαηξηθή;

Ζ ηαηξηθή επηζηήκε έρεη αζρνιεζεί ζνβαξά κε ην γέιην ηα ηειεπηαία 50 ρξφληα. ΢πάξρνπλ εθαηνληάδεο
δεκνζηεχζεηο εξεπλψλ γηα ηα επεξγεηηθά απνηειέζκαηα ηνπ γέιηνπ ζηελ πγεία καο. Ρν γέιην έρεη
άκεζε επίδξαζε ζην αλνζνπνηεηηθφ ζχζηεκα. Βνεζάεη ζηε δεκηνπξγία πεξηζζφηεξσλ Ρ-θπηηάξσλ ηνπ
ακπληηθνχ καο ζπζηήκαηνο. Απηά είλαη απαξαίηεηα γηα ηελ απνηειεζκαηηθή εμάιεηςε ησλ ινηκψμεσλ.
Ξψο γίλεηαη απηφ;
Ρν αλνζνπνηεηηθφ ζχζηεκα επεξεάδεηαη απφ ην γέιην, ζε γεληθέο γξακκέο, κε δχν ηξφπνπο: Ξξψηνλ,
απμάλεη ηε ζπγθέληξσζε θπθινθνξνχλησλ αληηζσκάησλ ζην αίκα θαη, δεχηεξνλ, απμάλεη ηε
ζπγθέληξσζε ησλ ιεπθψλ αηκνζθαηξίσλ. Απηφ ζεκαίλεη φηη ην άηνκν γίλεηαη πεξηζζφηεξν αλζεθηηθφ
ζηηο ινηκψμεηο. Δπίζεο ην γέιην βαζαίλεη ηελ αλαπλνή καο θαη έρνπκε θαιχηεξε νμπγφλσζε. ΋κσο θαη
ζην «θαζαξά» βηνρεκηθφ πεξηβάιινλ ηνπ νξγαληζκνχ καο ζπκβαίλνπλ αιιαγέο.
΋πσο;
Νη πην αμηνζεκείσηεο είλαη ζηα επίπεδα ησλ ελδνγελψλ νπηνεηδψλ (ελδνξθίλεο, εγθεθαιίλεο).
Ξξφθεηηαη γηα νπζίεο πνπ έρνπλ θαηαπιεθηηθή παπζίπνλε δξάζε, δεκηνπξγψληαο παξάιιεια
αηκφζθαηξα επθνξίαο θαη εξεκίαο ζηνλ άλζξσπν. Έηζη, ζπκβάιινλ πνιχ ζε κηα αίζζεζε αηζηνδνμίαο
θαη εμάιεηςεο ηεο ζιίςεο. Έλα ιεπηφ μεθαξδηζηηθνχ γέιηνπ ηζνδπλακεί κε πνιιά ιεπηά ραιάξσζεο. Ρν
γέιην καο γπκλάδεη, αθνχ 100-200 γέιηα ηελ εκέξα ηζνδπλακνχλ κε 10 ιεπηά θσπειαζίαο ή
ηξεμίκαηνο. Δπηπιένλ, κία ψξα γέιηνπ αξθεί γηα ην θάςηκν 500 ζεξκίδσλ, αθνχ φινη νη κχεο ηνπ
ζψκαηνο θηλνχληαη.
Ιηάλα ΢ππξνπνχινπ, Διεπζεξνηππία, 5/5/2001

Α΢ΘΖ΢ΔΗ΢
2.«Ζ ηαηξηθή επηζηήκε έρεη αζρνιεζεί ζνβαξά…50 ρξφληα». Βαζηζκέλνη ζην θείκελν λα δηθαηνινγήζεηε
ην ελδηαθέξνλ πνπ επηδεηθλχεη ε ηαηξηθή γηα ηε κειέηε θαη ηελ θαηαλφεζε ηνπ γέιηνπ,
3.Αξθεηέο ιέμεηο/θξάζεηο ηνπ θεηκέλνπ είλαη αληιεκέλεο απφ ηελ ηαηξηθή νξνινγία θαη εληάζζνληαη ζην
εηδηθφ ιεμηιφγηφ ηεο. Αθνχ εληνπίζεηε θάπνηεο, λα εμεγήζεηε πνχ νθείιεηαη ε ρξήζε ηνπο,
4.Λα εμεγήζεηε γηα πνην ιφγν ρξεζηκνπνηνχληαη εηζαγσγηθά ζηηο παξαθάησ θξάζεηο: -ζηε «λνζειεία»
ζαο …παξάζηαζε, -φκσο θαη ζην «θαζαξά» βηνρεκηθφ…αιιαγέο,
5.απαξαίηεηα, ζπκβαίλνπλ, αμηνζεκείσηεο, παξάιιεια, εξεκίαο: Ππλψλπκα,
6.πξσηνπνξηαθή, δεκηνπξγφο, αλνζνπνηεηηθφ, παπζίπνλε: Απφ πνηα ζπλζεηηθά απνηεινχληαη νη
παξαπάλσ ιέμεηο ηνπ θεηκέλνπ;
7.Ζ ιεηηνπξγία θιηληθψλ, φπσο απηή πνπ αλαθέξεηαη ζην πξνεγνχκελν δεκνζίεπκα, θαλεξψλεη κηα
δπζάξεζηε πξαγκαηηθφηεηα: ζηαδηαθά ην γέιην ιείπεη απφ ηε δσή ησλ αλζξψπσλ θαη γη’ απηφ ε
αλάγθε ηνπ γίλεηαη νινέλα θαη κεγαιχηεξε. Πε πνηεο αηηίεο πηζηεχεηε φηη νθείιεηαη απηή ε έιιεηςε; Λα
αλαπηχμεηε ηηο απφςεηο ζαο ζε θείκελν 300-400 ιέμεσλ πνπ ζα απνηειέζεη ηελ εηζήγεζή ζαο ζε κηα
ζρνιηθή εθδήισζε κε αθνξκή ηελ Ξαγθφζκηα Ζκέξα Γέιηνπ.
Αξθεηνί απφ φζνπο αζρνινχληαη κε ηνλ πξνβιεκαηηζκφ γηα ηε ιεηηνπξγία

θαη ηε δνκή ηεο ζρνιηθήο εθπαίδεπζεο ππνζηεξίδνπλ φηη ην ρηνχκνξ
απνηειεί ζεηηθφ παξάγνληα γηα ηε ζρνιηθή δσή, ελψ άιινη φηη είλαη
αλάξκνζην θαη αλαηξεπηηθφ ζηνηρείν γηα ηε ζρνιηθή πεηζαξρία θαη πξάμε.
Δηζαγσγηθά ζηνηρεία: Πην πιαίζην ηνπ ζρνιείνπ ζηφρνο δελ είλαη κφλν ε επηηπρεκέλε
πξφζιεςε γλψζεσλ αιιά θαη ε νηθεηνπνίεζε κνξθψλ νκαιήο θνηλσληθήο ζπκπεξηθνξάο απφ ηελ
πιεπξά ησλ καζεηψλ.
Πηε ζρνιηθή ηάμε ε ζχλζεηε απηή κάζεζε βηψλεηαη θαζεκεξηλά σο έλα επηθνηλσληαθφ γεγνλφο
αλάκεζα ζην δάζθαιν θαη ζηνπο καζεηέο.
Ν εθπαηδεπηηθφο έρεη ζηε δηάζεζή ηνπ πνιιά παηδαγσγηθά κέζα, ηα νπνία ιεηηνπξγψληαο σο δίαπινη
επηθνηλσλίαο, παξέρνπλ ζ’ απηφλ ηε δπλαηφηεηα ηεο άκεζεο πξνζέγγηζεο ησλ καζεηψλ. Κέζσ
ζπγθεθξηκέλσλ παηδαγσγηθψλ ηερληθψλ εθπιεξψλνληαη κε ζρεηηθή επθνιία νη γλσζηηθνί θαη
ςπρνθνηλσληθνί ζηφρνη ηεο εθπαίδεπζεο. Κηα ηέηνηα παηδαγσγηθή ηερληθή κε πνιινχο
ππνζηεξηθηέο αιιά θαη κε αξθεηνχο πνιέκηνπο είλαη θαη ε ρξήζε ηνπ ρηνχκνξ ζην ζρνιηθφ
πεξηβάιινλ.
Αμηνιφγεζε ηνπ ρηνχκνξ σο παηδαγσγηθνχ κέζνπ-πφηε γίλεηαη

αλαζρεηηθφ κέζν γηα ηε ζρνιηθή δσή;
-Ζ χπαξμε ηνπ ρηνχκνξ ζην ζρνιηθφ ρψξν είλαη πξνυπφζεζε γηα ηελ νπζηαζηηθε
επηθνηλσλία δαζθάινπ θαη καζεηψλ. Ν δάζθαινο εγθαηαιείπεη ην ζπληεξεηηζκφ θαη ηε
ζνβαξνθάλεηα, γίλεηαη εθεπξεηηθφο, κε ακεζφηεηα ζην ιφγν θαη πξνζελήο γηα ηνπο καζεηέο ηνπ. Ρν
ρηνχκνξ ηνπ δαζθάινπ ιεηηνπξγεί σο ζηνηρείν ελζάξξπλζεο γηα ηε ζπκκεηνρή ησλ καζεηψλ ηνπ ζηε
ζρνιηθή πξάμε θαζψο δεκηνπξγεί ζ’ απηνχο έλα αίζζεκα αζθάιεηαο θαη άλεζεο κέζα ζην ζρνιηθφ
ρψξν. Ν δάζθαινο γίλεηαη έηζη επθνιφηεξα απνδεθηφο θαη ν ξφινο ηνπ παχεη λα ζπλδέεηαη κε ηελ
απηαξρηθφηεηα θαη ηελ θαηαπίεζε, αθνχ νη καζεηέο ηνλ αληηκεησπίδνπλ σο θαζνδεγεηή θαη ζπλεξγάηε
ηαπηφρξνλα, -Ο καζεηήο θηάλεη επθνιφηεξα ζηελ θαηάθηεζε ηεο πξνζθεξφκελεο ζ’ απηφλ
γλψζεο αθνχ ην ρηνχκνξ πξνζθέξεη ηε δηαιεθηηθή πξνζέγγηζή ηεο. ΢πκκεηέρεη ελεξγά ζηε
ζρνιηθή δσή, ληψζεη επράξηζηα θαη ειεχζεξνο κέζα ζ’ απηή. Κπνξεί λα εθδειψλεη απηελέξγεηα
θαη δεκηνπξγηθέο πξσηνβνπιίεο.

Ρν ζρνιείν απνηειεί ρψξν πνπ θαιιηεξγεί ηε δεκηνπξγηθφηεηα ησλ λέσλ θη έηζη απνθεχγνληαη ε αλία,
ε έιιεηςε ελδηαθέξνληνο, θαηαξγείηαη ε ηππνπνίεζε. Βειηηψλεηαη ε απφδνζε ησλ καζεηψλ θαζψο
απαιιάζζνληαη απφ αγρσηηθέο εκπεηξίεο θαη απφ ην αίζζεκα ηεο δηαξθνχο ςπρνινγηθήο πίεζεο, ην
νπνίν ελππάξρεη ζην παξαδνζηαθφ ζπληεξεηηθφ ζρνιείν, -Κε ηε ζπλδξνκή ηνπ ρηνχκνξ ηα
νπνηαδήπνηε γλσζηηθά αληηθείκελα παξνπζηάδνληαη κε ειθπζηηθφ θαη ελδηαθέξνληαη ηξφπν
θαη δεκηνπξγνχληαη νη πξνυπνζέζεηο γηα ηελ εχθνιε θαηαλφεζή ηνπο. Νη γλψζεηο κπνξνχλ λα
ζρεηίδνληαη άκεζα κε ηηο πξνζσπηθέο εκπεηξίεο ησλ καζεηψλ, ε κάζεζε γίλεηαη άκεζα βησκαηηθή
δηαδηθαζία θαη νη καζεηέο αθνκνηψλνπλ εχθνια ηα γλσζηηθά θαη ηα θνηλσληθά πξφηππα πνπ
πξνζθέξνληαη, -Ζ παξνπζία ηνπ ρηνχκνξ ζηε ζρνιηθή δσή φκσο ζε θάπνηεο πεξηπηψζεηο
γίλεηαη ζηνηρείν αζχκβαην κε ηε δηδαζθαιία. Απηφ ζπκβαίλεη φηαλ ην ρηνχκνξ ιεηηνπξγεί κε
ηξφπν πνπ λα αίξεη ηελ επηζηεκνληθφηεηα θαη ηε ζνβαξφηεηα ηεο κεηαδηδφκελεο γλψζεο θαη γίλεηαη
κέζν γηα κνξθέο εθπαηδεπηηθνχ ιατθηζκνχ, κε ηνλ νπνίν ν δάζθαινο πξνζπαζεί λα θεξδίζεη απιψο ηελ
εχλνηα ησλ καζεηψλ ηνπ. Νδεγεί ζε παξαλνήζεηο θαη πξνθαιεί θαηαζηάζεηο εκηκάζεηαο, -Αξλεηηθά
επίζεο ιεηηνπξγεί ην ρηνχκνξ θάζε θνξά πνπ γίλεηαη αθνξκή γηα ηελ αλαηξνπή ηεο
θαηαλνκήο ησλ ξφισλ ζηελ ηάμε. Τπάξρεη ηφηε, δειαδή, ν θίλδπλνο ηεο ηζνπέδσζεο θαη
ηεο απνπζίαο ζεβαζκνχ πξνο ηνλ δάζθαιν. Νη καζεηέο δελ είλαη ζε ζέζε λα θαηαλνήζνπλ ηελ
αλάγθε ηνπ απηνπεξηνξηζκνχ ηνπο θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ καζήκαηνο θαη παξαζπξφκελνη απφ ηελ
εθεβηθή ηνπο επηπνιαηφηεηα δελ αληηιακβάλνληαη ηε ζθνπηκφηεηα ηνπ ρηνχκνξ, ην νπνίν πιένλ
ρξεζηκνπνηνχλ θαηαρξεζηηθά θαη απζαίξεηα. Γελ εξγάδνληαη κε ππεπζπλφηεηα ζηελ ηάμε, ελψ θάζε
πξνζπάζεηα ηνπ δηδάζθνληα γηα ρξήζε ηνπ ρηνχκνξ εθιακβάλεηαη απφ απηνχο σο δείγκα θπγνπνλίαο
ηνπ ηειεπηαίνπ.
Πξνυπνζέζεηο ψζηε λα εμαζθαιίδεη ην ρηνχκνξ κηα επράξηζηε θαη δεκηνπξγηθή

αηκφζθαηξα κέζα ζηελ ηάμε ρσξίο λα νδεγεί ζηελ απνδηνξγάλσζε;
-Ζ απνθπγή ηεο αλαηξεπηηθήο ιεηηνπξγίαο ηνπ ρηνχκνξ ζηελ ηάμε είλαη δπλαηή εθφζνλ ν
δάζθαινο γλσξίδεη επαξθψο ην δπλακηθφ ηεο καζεηηθήο ηνπ νκάδαο. Γηαηεξψληαο πάληνηε ην
ξφιν ηνπ θαζνδεγεηή είλαη αλαγθαίν λα θαηεπζχλεη θαη λα ειέγρεη αδηάθνπα ηηο παξακέηξνπο
ιεηηνπξγίαο ηεο ηάμεο ηνπ θαη λα κελ επηηξέπεη νπνηαδήπνηε παξέθθιηζε απφ ηνπο βαζηθνχο
εθπαηδεπηηθνχο ζηφρνπο ηνπ. Γηαηεξψληαο ην θχξνο ησλ γλσζηηθψλ αληηθεηκέλσλ πνπ δηδάζθεη δελ
πξέπεη λα θάλεη ην ρηνχκνξ απηνζθνπφ ηεο δηδαζθαιίαο ηνπ. Δπηπξφζζεηα, νθείιεη κε δηαθξηηηθφ
ηξφπν-παηδαγσγηθφ «ηαθη»-λα εκπνδίδεη ηελ εθδήισζε νπνηαζδήπνηε άθνκςεο ζπκπεξηθνξάο ζηηο
ζρέζεηο κεηαμχ ησλ καζεηψλ, -Σν ρηνχκνξ επλνεί ηε ζρνιηθή δσή αλ είλαη πεγαίν θαη
απζφξκεην. Πηελ αληίζεηε πεξίπησζε, φηαλ απνξξέεη απφ κηα θαηαζθεπαζκέλε εθ ησλ πξνηέξσλ
δηάζεζε θαη δελ μεθεχγεη απφ ηα ηππνπνηεκέλα ζρήκαηα, πξνθαιεί ηελ απνγνήηεπζε ή ην ριεπαζκφ.
Γη’ απηφ, αλ ε πξνζσπηθφηεηα ηνπ δαζθάινπ ή ησλ καζεηψλ δελ δηαζέηεη ηελ έθεζε γηα ηελ ρσξίο
πίεζε ρξήζε ή απνδνρή ηνπ, είλαη θαιχηεξν λα κε γίλεηαη θακηά απφπεηξα έληαμήο ηνπ ζηελ
εθπαηδεπηηθή πξαθηηθή, -Σν ρηνχκνξ σο παηδαγσγηθφ κέζν είλαη απνδνηηθφ εθφζνλ ηζρχεη ε
πξνυπφζεζε φηη δελ ζα ζπλνδεχεηαη απφ αθξφηεηεο. Νη πξνζσπηθέο αλαθνξέο πξέπεη λα
απνθεχγνληαη επεηδή κπνξεί λα ζεσξεζεί φηη κέζσ απηψλ ζίγεηαη ε πξνζσπηθφηεηα ησλ καζεηψλ.
Αληίζεηα ε ρηνπκνξηζηηθή δηάζεζε κπνξεί λα αθνξκάηαη απφ ηε ζχγρξνλε πξαγκαηηθφηεηα θαη ηηο
έληνλεο θαζεκεξηλέο θαηαζηάζεηο πνπ βηψλνπλ ηα κέιε ηεο εθπαηδεπηηθήο θνηλφηεηαο ζ’ απηήλ. Έηζη
κπνξεί λα ζπλδεζεί άκεζα αιιά θαη επράξηζηα ην ζρνιείν κε ηελ θνηλσληθή πξαγκαηηθφηεηα θαη κέζσ
απηήο ηεο ζχλδεζεο λα αληιεζνχλ απφ ηνπο καζεηέο πνιχηηκεο εκπεηξίεο γηα ηε ζχδεπμε γλσζηηθψλ
αληηθεηκέλσλ θαη δσήο,
-Ζ ρξήζε ηνπ ρηνχκνξ απνβαίλεη πεξηζζφηεξν δεκηνπξγηθή φηαλ απηφ ζπλδέεηαη κε θάπνηα
απφ ηα γλσζηηθά αληηθείκελα ηνπ ζρνιείνπ. Ζ παξνπζία ηνπ ζε πνιιά θείκελα ηεο
λενειιεληθήο θαη αξραίαο ινγνηερλίαο δίλεη ηελ επθαηξία γηα ηελ χπαξμε κηαο «αγσγήο
γέιηνπ» κέζα απφ απηά. Ν δάζθαινο αιιά πεξηζζφηεξν νη καζεηέο εμνηθεηψλνληαη κε ην αίζζεκα
ηνπ πξαγκαηηθνχ ρηνχκνξ αθνκνηψλνληαο ην χθνο ησλ θεηκέλσλ απηψλ. Ραπηφρξνλα κηα ηέηνηνπ
είδνπο εμνηθείσζε ζπληειείηαη εθφζνλ εκπινπηηζηνχλ ηα ζρνιηθά εγρεηξίδηα κε γεινηνγξαθίεο, ζθίηζα
ή θαη κε κηθξά ρηνπκνξηζηηθά θείκελα.

Δπίινγνο: Ρν ρηνχκνξ έρεη επεξγεηηθή επίδξαζε γηα ηελ ηάμε κφλν φηαλ ηεξνχληαη νη παξαπάλσ
βαζηθέο πξνυπνζέζεηο ζηε ρξήζε ηνπ. Γηαθνξεηηθά γίλεηαη αλαπνηειεζκαηηθφ θαη δηαιπηηθφ ζηνηρείν
γηα ηε ζρνιηθή δσή. Ζ ρξήζε ηνπ ζέηεη ηα ζεκέιηα γηα ηε δεκηνπξγία ελφο αληηαπηαξρηθνχ θαη
ηαπηφρξνλα απνδνηηθνχ ζρνιείνπ, ζην νπνίν ηα πξνβιήκαηα πνπ πξνθχπηνπλ ζηε ζρέζε καζεηψλ θαη
θαζεγεηψλ ή ζηηο ζρέζεηο κεηαμχ ησλ καζεηψλ, ζα επηιχνληαη κε ηελ επηθνηλσλία…
Αμηνιφγεζε – Θξηηηθή
Υξήζηκεο έλλνηεο
Αμηνιφγεζε: Ζ εθηίκεζε ηεο αμίαο (πξνζψπνπ ή έξγνπ) κε ηε ρξεζηκνπνίεζε ζπγθεθξηκέλσλ

θξηηεξίσλ.
Αληηθεηκεληθή θξηηηθή: ε θξηηηθή πνπ απνδίδεη πηζηά ηελ πξαγκαηηθφηεηα.
Αξλεηηθή θξηηηθή: ε θξηηηθή πνπ επηζεκαίλεη αξλεηηθά ζηνηρεία.
Απηνθξηηηθή: ε θξηηηθή πνπ αζθεί θάπνηνο ζηνλ εαπηφ ηνπ, ν απηνέιεγρνο.

Βηβιηνθξηηηθή: ε θξηηηθή βηβιίνπ ή άιινπ δεκνζηεπκέλνπ θεηκέλνπ απφ εηδηθφ, ε νπνία δεκνζηεχεηαη
ζηνλ Ρχπν ή απηνηειψο, ε βηβιηνθξηζία.
Βηβιηνθξηηηθφο: απηφο πνπ αζθεί θξηηηθή βηβιίσλ ζε εθεκεξίδεο ή πεξηνδηθά.
Δλδνζθφπεζε: ε εμέηαζε, ε έξεπλα ηνπ εαπηνχ καο. Ζ πξνζπάζεηα γηα απηνγλσζία.
Δπνηθνδνκεηηθή θξηηηθή: ε σθέιηκε, απνηειεζκαηηθή, δεκηνπξγηθή θξηηηθή.
ζεηηθή θξηηηθή: ε θξηηηθή πνπ επηζεκαίλεη ζεηηθά ζηνηρεία.
Θαινπξναίξεηε θξηηηθή: ε θξηηηθή πνπ αζθείηαη κε αγαζέο πξνζέζεηο, κε θαιή πίζηε, ρσξίο
πξνθαηάιεςε θαη πζηεξνβνπιία.
Θαθνπξναίξεηε θξηηηθή: ε θξηηηθή πνπ αζθείηαη θαθφβνπια, κε πζηεξφβνπιε δηάζεζε.

Θξηηηθή: α. Ν εληνπηζκφο ησλ ζεηηθψλ θαη ησλ αξλεηηθψλ ζηνηρείσλ, β. Ζ επηζήκαλζε ησλ αξλεηηθψλ
ζηνηρείσλ.
Θξηηηθή έξγνπ ηέρλεο: ε απνηίκεζε ηεο αμίαο ή ηεο απαμίαο, ησλ αξεηψλ ή ησλ αδπλακηψλ ελφο
έξγνπ ηέρλεο.
Θξηηηθφο: απηφο "πνπ ζρνιηάδεη θαη αμηνινγεί θαιιηηερληθά θαη πλεπκαηηθά έξγα.
Πνιεκηθή: ε νμεία ιεθηηθή επίζεζε.
Τπνθεηκεληθή θξηηηθή: ε θξηηηθή πνπ πξνβάιιεηαη σο πξνζσπηθή αληίιεςε ή απνξξέεη απφ ηελ αηνκηθή
θξίζε θάπνηνπ, ρσξίο απαξαίηεηα λα ζπκθσλεί κε ηελ πξαγκαηηθφηεηα.
Βαζηθνί άμνλεο
Α. ΣΑ ΑΠΟΣΔΙΔ΢ΚΑΣΑ ΠΟΤ ΑΠΟΡΡΔΟΤΛ ΑΠΟ ΣΖΛ ΘΡΗΣΗΘΖ

■ Σα ζεηηθά
Ρν άηνκν ζρεκαηίδεη ξεαιηζηηθή εηθφλα γηα ηνλ εαπηφ ηνπ ή ην έξγν ηνπ. Έηζη, ηνπ δίλεηαη ε
δπλαηφηεηα λα βειηησζεί, θαζψο ηνπ επηζεκαίλνληαη ηα ειαηηψκαηα ή νη ειιείςεηο, νη
αδπλακίεο θαη ηα ζθάικαηα ηνπ, απνθεχγνληαο πηζαλέο απνηπρίεο.
Θαηαλνεί ηηο δπλάκεηο ηνπ θαη κπνξεί λα ηηο αλαπηχμεη θαη λα ηηο αμηνπνηήζεη.
Ξξνρσξεί ζε ζσζηέο επηινγέο, ζέηεη ζηφρνπο πνπ πξνζηδηάδνπλ ζηηο δπλάκεηο ηνπ.
Βειηηψλνληαη νη δηαπξνζσπηθέο ηνπ ζρέζεηο, θαζψο γίλνληαη πην εηιηθξηλείο θαη ζπλεηδεηνπνηεί
ηα αξλεηηθά ζηνηρεία ηεο ζπκπεξηθνξάο ηνπ πνπ ελνρινχλ ηνπο άιινπο.
΋ηαλ αζθείηαη θξηηηθή ζε θνηλσληθά ζέκαηα, θσηίδνληαη φιεο νη πηπρέο ηνπο θαη ιακβάλνληαη
θαιχηεξεο απνθάζεηο.
■ Σα αξλεηηθά
Ρν άηνκν δηακνξθψλεη ιαλζαζκέλε εηθφλα γηα ηνλ εαπηφ ηνπ, ηηο ελέξγεηεο ή ην έξγν ηνπ,
φηαλ ε θξηηηθή δελ αληαπνθξίλεηαη ζηελ πξαγκαηηθφηεηα.
Απνγνεηεχεηαη, απνζαξξχλεηαη, γίλεηαη εηηνπαζέο θαη εγθαηαιείπεη ηελ πξνζπάζεηα, φηαλ ε
θξηηηθή είλαη αξλεηηθή, ή επαλαπαχεηαη θαη δε βειηηψλεηαη, φηαλ ε θξηηηθή επηζεκαίλεη
αλχπαξθηα ζεηηθά ζηνηρεία θαη αγλνεί ηηο ειιείςεηο ηνπ.
Νδεγείηαη ζε αληηδξαζηηθή ζπκπεξηθνξά. Ξξάηηεη αθξηβψο ην αληίζεην απφ απηφ πνπ ηνπ
ππνδεηθλχεηαη.
Κεηψλεηαη θαη εθηίζεηαη, φηαλ ε θξηηηθή δελ εθθέξεηαη κε ζσζηφ ηξφπν θαη κάιηζηα φηαλ
αζθείηαη ελψπηνλ ηξίησλ.
Νη ζρέζεηο δηαηαξάζζνληαη θαη ςπρξαίλνληαη, κε ζπλέπεηα λα εκθαλίδεηαη ε εκπάζεηα.
Πε πνιηηηθφ επίπεδν, κπνξεί λα πξνθιεζεί θιίκα έληνλεο αληηπαιφηεηαο θαη αληηπαξάζεζεο.
Β. ΟΗ ΠΡΟΫΠΟΘΔ΢ΔΗ΢ ΣΖ΢ ΔΠΟΗΘΟΓΟΚΖΣΗΘΖ΢ ΘΡΗΣΗΘΖ΢

Ζ νξζφηεηα θαη ε αληηθεηκεληθφηεηα ηεο θξηηηθήο.
Ζ γλσζηηθή επνπηεία ηνπ ζέκαηνο απφ ην άηνκν πνπ αζθεί θξηηηθή.
Ν θαινπξναίξεηνο ραξαθηήξαο ηεο. Πηφρνο πξέπεη λα είλαη ε βειηίσζε ηνπ άιινπ ή ε επίιπζε
ησλ πξνβιεκάησλ θαη φρη ε πξνζσπηθή πξνβνιή ηνπ θξίλνληνο θαη ε πξνψζεζε ηδηνηειψλ
ζπκθεξφλησλ.

Ν ζσζηφο ηξφπνο εθθνξάο ηεο πνπ ιακβάλεη ππφςε θαη ηελ ςπρνζχλζεζε ηνπ απνδέθηε ηεο.
Ζ επηζήκαλζε ησλ αξλεηηθψλ ζηνηρείσλ ρσξίο λα απνξξίπηεηαη ην άηνκν σο πξνζσπηθφηεηα.
Ζ εθθνξά ηεο κε ζαθήλεηα ψζηε λα γίλεηαη θαηαλνεηή.
Ζ άζθεζε ηεο ηελ θαηάιιειε ρξνληθή ζηηγκή, ιακβάλνληαο ππφςε ηα πεξηζψξηα βειηίσζεο
θαη ηελ ςπρνινγηθή θαηάζηαζε ηνπ απνδέθηε ηεο θξηηηθήο.
Ζ άζθεζε ηεο φηαλ ν άιινο είλαη παξψλ θαη ζην πιαίζην ηνπ δηαιφγνπ, νπφηε δε ιακβάλεη ηε
κνξθή απζαίξεηεο θξίζεο θαη πβξηζηηθνχ κνλφινγνπ.
Ζ χπαξμε αληηπξνηάζεσλ. Γελ αξθεί λα επηζεκαίλεη ηα αξλεηηθά ζηνηρεία, πξέπεη λα
αληηπξνηείλεη εθηθηέο ιχζεηο.
Ρν θιίκα ακνηβαίνπ ζεβαζκνχ θαη εκπηζηνζχλεο κεηαμχ θξίλνληνο θαη θξηλφκελνπ.
Γ. ΣΑ ΑΠΟΣΔΙΔ΢ΚΑΣΑ ΣΖ΢ ΑΤΣΟΘΡΗΣΗΘΖ΢

■ Σα ζεηηθά
Ππλεηδεηνπνηνχκε ηηο ειιείςεηο καο θαη βειηησλφκαζηε. Δληνπίδνπκε ηα ζθάικαηα καο θαη δελ
ηα επαλαιακβάλνπκε. Έηζη, γηλφκαζηε πην απνηειεζκαηηθνί, απνθεχγνπκε ηηο απνηπρίεο θαη
δηεπθνιχλνπκε ηε δσή καο.
Βειηηψλνπκε ηηο ζρέζεηο καο κε ηνπο άιινπο.
Ξξνιακβάλνπκε ηελ θξηηηθή ησλ άιισλ.
Απνθεχγνπκε ηελ έπαξζε θαη ηελ αιαδνλεία. Βιέπνπκε ηνλ εαπηφ καο ζηηο πξαγκαηηθέο ηνπ
δηαζηάζεηο.
Θαηαλννχκε φηη θαλείο δελ είλαη αιάλζαζηνο. Έηζη, θξίλνπκε επηεηθέζηεξα θαη ηνπο άιινπο.
■ Σα αξλεηηθά
Ζ θαηάρξεζε ηεο απηνθξηηηθήο κπνξεί λα έρεη αξλεηηθά απνηειέζκαηα:
΢πνηίκεζε ηνπ εαπηνχ καο θαη απνγνήηεπζε. Απψιεηα ηεο απηνπεπνίζεζεο. Δζσηεξηθή πίεζε
θαη άγρνο.
Δπηδίσμε ζηφρσλ θαηψηεξσλ απφ ηηο δπλάκεηο καο.
Δγθαηάιεηςε ηεο πξνζπάζεηαο ιφγσ εηηνπάζεηαο.
Απνηπρία ζηελ πξνζπάζεηα καο.
Δθκεηάιιεπζε απφ άιινπο. Ππξξίθλσζε ησλ δηθαησκάησλ καο.
΢ρνιηθή αμηνιφγεζε
Δηζαγσγηθά ζηνηρεία: Ζ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία γεληθφηεξα κπνξεί λα ζεσξεζεί σο επηθνηλσληαθή

πξάμε αλάκεζα ζην δάζθαιν θαη ζηνλ καζεηή. Πηελ επηθνηλσλία απηή θαζέλαο απφ ηνπο δχν
παξάγνληεο ζπκκεηέρεη κε νξηνζεηεκέλε δξάζε θαη πξνθαζνξηζκέλνπο ξφινπο. Ν καζεηήο ζπκκεηέρεη
θαη ελεξγεί σο ζπλεηδεηφο απνδέθηεο γλσζηηθνχ θαη ςπρνπαηδαγσγηθνχ κελχκαηνο, ηνπ νπνίνπ
θνξέαο θαη ξπζκηζηήο είλαη ν εθπαηδεπηηθφο.
Βαζηθφο ξφινο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ απνηειεί θαη ν έιεγρνο ηεο απνδνρήο ηνπ κελχκαηνο απφ ην καζεηή
πξνθεηκέλνπ λα αμηνινγεζεί ε ηειηθή επίδξαζή ηνπ ζ’ απηφλ θαη λα πξνζδηνξηζηεί ν βαζκφο επηηπρίαο
ηνπ δηδαθηηθνχ έξγνπ. Ρελ αλαγθαηφηεηα απηή εμππεξεηνχλ ηα ζπζηήκαηα αμηνιφγεζεο πνπ
ρξεζηκνπνηήζεθαλ απφ ηελ επνρή πνπ ε εθπαίδεπζε ζεζκνζεηήζεθε. Κεηά ηελ επηθξάηεζε ηεο
ζπγθξηηηθήο-αξηζκεηηθήο αμηνιφγεζεο εθδειψλνληαη αξθεηέο αληηδξάζεηο γηα ηηο ζθνπηκφηεηεο ελφο
ηέηνηνπ ζπζηήκαηνο θαη πξνηείλεηαη απφ πνιινχο ε άκεζε αληηθαηάζηαζή ηνπ.

Ζ αμηνιφγεζε κε ηε κνξθή ηεο βαζκνιφγεζεο είλαη αλαγθαία γηα ηελ

επηηπρή ιεηηνπξγία ηεο εθπαίδεπζεο:
-Ζ παξαδνζηαθή κνξθή ζπγθξηηηθήο αμηνιφγεζεο ελζαξξχλεη ην καζεηή γηα δεκηνπξγηθή πξνζπάζεηα
θαζψο απνηειεί άκεζε επηβξάβεπζε ηεο εξγαηηθφηεηαο θαη ηεο επηκέιεηάο ηνπ, -Ζ βαζκνιφγεζε θαη ε
θαηάηαμε ησλ καζεηψλ κε βάζε ηελ απφδνζή ηνπο θαιιηεξγεί ηελ άκηιια θαη ηελ απηνγλσζία: Ζ
επίγλσζε ησλ δπλαηνηήησλ είλαη ην ππφβαζξν γηα ηελ σξηκφηεηα θαη ηνλ ξεαιηζκφ ζηε ζηνρνζεζία
ηνπ λεαξνχ αηφκνπ,
-Ρν ππάξρνλ ζχζηεκα αμηνιφγεζεο ζηεξίδεηαη ζε αλαθεθαιαησηηθέο εμεηάζεηο νη νπνίεο επλννχλ ηελ
επαλάιεςε θαη επνκέλσο ηελ θαιχηεξε θαηάθηεζε ησλ γλψζεσλ πνπ πξνζθέξνληαη ζην ζρνιηθφ
πεξηβάιινλ: Νη καζεηέο έρνπλ έηζη ηελ δπλαηφηεηα λα θαιχπηνπλ ηα θελά, λα ζπζηεκαηνπνηνχλ ηε
κειέηε ηνπο θαη λα εληείλνπλ ηηο πξνζπάζεηεο γηα ηε βειηίσζε ηεο απφδνζήο ηνπο, -Ν εθπαηδεπηηθφο
κπνξεί λα απνηηκήζεη πξαθηηθά ηε κέζνδφ ηνπ: Αλαζεσξείηαη εχθνια ν ηξφπνο δηδαζθαιίαο θαη απμάλεη
πνζνηηθά ε δηδαθηηθή χιε επεηδή ε αμηνιφγεζε είλαη άκεζα ειεγρφκελε θαη δελ απαηηεί ρξφλν. Νη
επηδφζεηο ησλ καζεηψλ ιεηηνπξγνχλ σο θξηηήξην γηα ηελ επάξθεηα γλσζηηθνχ πιηθνχ θαη ηνπ ηξφπνπ
κεηάδνζήο ηνπ, -Ζ ραιαξφηεηα ζηνλ έιεγρν ησλ καζεηψλ κπνξεί λα δηαζαιεχζεη ηελ πεηζαξρία πνπ
απαηηεί ε ζρνιηθή ηάμε: Δίλαη πηζαλφ νη καζεηέο λα ηξαπνχλ ζηελ επηπφιαηε αληηκεηψπηζε γλψζεσλ
θαη εθπαηδεπηηθνχ ή ζηελ αδηαθνξία θαη ζηελ απάζεηα.
Ζ βαζκνιφγεζε παξάγνληαο πνπ θαζηζηά ηελ εθπαίδεπζε

αλαρξνληζηηθή:
-Ζ αμηνιφγεζε πνπ ηζρχεη είλαη κνλφπιεπξε: Γηέπεηαη απφ κηα πνζνηηθή αληίιεςε θαη
αγλνεί ηνλ ςπρνπαηδαγσγηθφ αληίθηππν ηεο ζπγθξηηηθήο βαζκνιφγεζεο. Γελ ζπλεθηηκά φια
ηα ζηνηρεία ηεο πξνζσπηθφηεηαο ηνπ καζεηή νχηε ελδηαθέξεηαη γηα ην ςπρνινγηθφ ππφβαζξν ηεο
επίδνζήο ηνπ. Γελ είλαη επνκέλσο αληηθεηκεληθή θαζψο δελ απνηηκά νιφπιεπξα ηηο πλεπκαηηθέο
δπλαηφηεηεο, -Θαιιηεξγείηαη έλα θιίκα βαζκνζεξίαο θαη αλαπηχζζνληαη έληνλα
αληαγσληζηηθά ζπλαηζζήκαηα κεηαμχ ησλ καζεηψλ: Ζ επηδίσμε ηνπ βαζκνχ ζέηεη ζε
δεχηεξε κνίξα ην πεξηερφκελν ηνπ γλσζηηθνχ πιηθνχ θαη ζηξέθεη ηνπο καζεηέο ζηε
κεραληθή θαη ζηείξα απνκλεκφλεπζε. Ζ επηθαλεηαθή πξνζέγγηζε ησλ καζεκάησλ, ηα νπνία πιένλ
είλαη απιά κέζα γηα ηελ επίηεμε ηνπ κέγηζηνπ βαζκνχ, αθαηξεί ηελ απηελέξγεηα απφ ην καζεηή πνπ
δελ αθνκνηψλεη νχηε πξνεθηείλεη δεκηνπξγηθά ηελ παξερφκελε ζ’ απηφλ γλψζε,
-Οη εμεηάζεηο γίλνληαη ζθνπφο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ ζπζηήκαηνο εθφζνλ απνηεινχλ ηνλ
κνλαδηθφ ηξφπν γηα λα αμηνινγνχληαη ζπγθξηηηθά νη καζεηέο: Γεκηνπξγείηαη ε λννηξνπία πνπ
ηαπηίδεη ηελ επηηπρία ζηηο εμεηάζεηο κε ηελ επαγγεικαηηθή επηηπρία ή ηελ θνηλσληθή θαηαμίσζε, -Ζ
βαζκνιφγεζε ιεηηνπξγεί ζπρλά σο αγρνγφλα πεγή γηα ηελ επαίζζεηε παηδηθή ή εθεβηθή
ςπρνζχλζεζε: Θινλίδεηαη ε απηνπεπνίζεζε ησλ καζεηψλ απφ ηε ζρνιηθή απνηπρία. Γεκηνπξγείηαη
έηζη ηάζε απφξξηςεο ηνπ ζρνιείνπ θαη επηδηψθεηαη ε θπγή απφ απηφ, -Ο ζεκεξηλφο ηξφπνο
αμηνιφγεζεο ιεηηνπξγεί ηζνπεδσηηθά ρσξίο λα εμεηάδεη ηελ θνηλσληθή πξνέιεπζε ησλ
καζεηψλ: Σν γεγνλφο απηφ θαηαξγεί νπζηαζηηθά ηελ ηζφηεηα ησλ επθαηξηψλ ζηε κφξθσζε
αθνχ ηα παηδηά ησλ εππνξφηεξσλ ηάμεσλ έρνπλ πεξηζζφηεξεο δπλαηφηεηεο γηα απμεκέλε
επίδνζε ιφγσ ηνπ πξνλνκηαθνχ γηα ηελ θαιιηέξγεηα ηεο κάζεζεο νηθνγελεηαθνχ πεξηβάιινληνο, -
Δληζρχεηαη ε θαηεγνξηνπνίεζε ησλ καζεηψλ: «Οαηζηζηηθή» αληηκεηψπηζε ησλ καζεηψλ κε ρακειφ
βαζκφ. Ζ επίδνζε ζπλδέεηαη απζαίξεηα κε ηε ζπκπεξηθνξά. Έηζη δεκηνπξγείηαη ε λννηξνπία ηνπ
απηαξρηθνχ θαη άθακπηνπ ζρνιείνπ πνπ ιεηηνπξγεί απνξξηπηηθά ρσξίο δηάινγν. Ζ εθπαίδεπζε απφ
ακθίδξνκε επηθνηλσληαθή πξάμε κεηαβάιιεηαη ζε απφιπην ζχζηεκα εμνπζίαο γηα φζνπο δελ κπνξνχλ
λα είλαη πάλσ απφ ηε βαζκνινγηθή «βάζε».

Ζ αμηνιφγεζε απνηειεί αλαγθαηφηεηα γηα ηελ εθπαίδεπζε, δελ πξέπεη φκσο λα

γίλεηαη ηζνπεδσηηθά θαη κνλφπιεπξα αιιά κε:
Δμέηαζε ησλ αηνκηθψλ, ςπρνινγηθψλ θαη θνηλσληθψλ ηδηαηηεξνηήησλ ησλ καζεηψλ
Γηεχξπλζε ησλ θξηηεξίσλ αμηνιφγεζεο: Θξηηηθή ζθέςε, δεκηνπξγηθή δχλακε, απηελέξγεηα,
θνηλσληθφηεηα, ηθαλφηεηα επηθνηλσλίαο
Ξξνζσπηθή επαθή θαη νπζηαζηηθή επηθνηλσλία κεηαμχ δαζθάισλ θαη καζεηψλ
Ππλδπαζκφο βαζκνχ θαη πεξηγξαθηθήο αλάιπζεο γηα ηελ απφδνζε θάζε καζεηή
Ρν βαζηθφηεξν πξφβιεκα ηεο ζχγρξνλεο εθπαίδεπζεο δελ είλαη ε θαηάξγεζε ηνπ ζπζηήκαηνο
αμηνιφγεζεο πνπ εθαξκφδεηαη ζ’ απηή. Ν ζεζκφο ππνβαζκίδεηαη απφ ην πλεχκα επδαηκνληζκνχ θαη ηελ
πεξηξξένπζα θνηλσληθή λννηξνπία ηεο κεηάζεζεο ησλ επζπλψλ. Νπνηαδήπνηε εθπαηδεπηηθή
αλαζεψξεζε δελ κπνξεί λα γίλεη απνζπαζκαηηθά.
ΘΑΙΖ ΚΔΙΔΣΖ!!!



ΤΕΛΕΙΑ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΕΚΘΕΣΗΣ

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ΤΕΛΕΙΑ ΣΧΕΔΙΑΓΡΑΜΜΑΤΑ ΕΚΘΕΣΗΣ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Γ΄Ιπθείνπ ΔΘΦΡΑ΢Ζ - ΔΘΘΔ΢Ζ

ΔΘΓΝΠΔΗΠ ΦΟΝΛΡΗΠΡΖΟΗΑ ΞΑΣΑΡΝ΢ΟΗΓΖ

(1) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια

(2) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια

(3) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια

(4) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια

(5) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια

(6) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια

Ρν ζπγθεθξηκέλν βηβιίν γελλήζεθε απφ ηελ αλάγθε γηα ζπδήηεζε θαη

Ζ ηειεπηαία καζεηηθή ρξνληά ππήξμε θαη είλαη πάληα κηα ηδηαίηεξε

Θαιή κειέηε ζε φινπο!

Γξνχηζα Αηθαηεξίλε - Εακπέιε ΢ππξηδνχια

(7) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια

Κε ηελ έλλνηα απηή λνείηαη ε αληαιιαγή απφςεσλ δχν ή

Πξνυπνζέηεη ηε δηαθσλία ή ηνπιάρηζηνλ ην ζηνηρείν ηεο

(8) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια

Π Πνηα είλαη ε αμία ηνπ δηαιφγνπ;

Αίηηα απνπζίαο δηαιφγνπ ζήκεξα ή γηαηί νη άλζξσπνη δελ ζπλδηαιέγνληαη;

Αηνκηθέο πξνυπνζέζεηο δηαιφγνπ:

(9) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια

ΠΡΟΤΠΟΘΔ΢ΔΗ΢ ΓΗΑ ΣΖΛ ΤΗΟΘΔΣΖ΢Ζ ΣΟΤ ΔΠΗΓΗΧΘΟΚΔΛΟΤ ΣΡΟΠΟΤ

(10) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια

(11) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια

Αμία γιψζζαο γηα ηνλ άλζξσπν θαη ηνπο ιανχο:

Πψο εθδειψλεηαη ε γισζζηθή ππνβάζκηζε ζήκεξα;

(12) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια

΢πλέπεηεο ηεο γισζζηθήο ππνβάζκηζεο:

(13) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια

Πνηνο ν ξφινο ηεο ζρνιηθήο γισζζηθήο δηδαζθαιίαο ζηελ αληηκεηψπηζή

Ζ γισζζηθή δηδαζθαιία ζην ζρνιείν επηβάιιεηαη ζήκεξα λα δηακνξθψζεη έλα ηζρπξφ

Ζ αλαβάζκηζε ηεο γισζζηθήο δηδαζθαιίαο είλαη απαξαίηεηε πξνυπφζεζε γηα ηελ

(14) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια

(15) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια

Πξνζέγγηζε ηεο έλλνηαο επηζηήκε

Θεηηθά απνηειέζκαηα επηζηεκνληθήο-ηερλνινγηθήο εμέιημεο:

(16) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια

Πξνο πνηα θαηεχζπλζε είλαη αλαγθαίν λα ζηξαθεί ζηηο κέξεο καο ε

Ζ επηζηήκε επηβάιιεηαη λα ραξαθηεξίδεηαη απφ αλζξσπηζηηθή ζηάζε. Ν ζθνπφο ηεο λα κελ

(17) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια

Ζ επηζηήκε ζήκεξα νθείιεη λα απνξξίςεη ηελ ηερλνθξαηηθή αληίιεςε, ε νπνία ηείλεη λα

Ο ξφινο ηνπ επηζηήκνλα ζηελ πινπνίεζε απηήο ηεο θαηεχζπλζεο:

Δπηζηήκε θαη άλζξσπνο

Θα πξνζπαζήζνπκε λα απαληήζνπκε ζε έλα θαίξην εξψηεκα. Ξνηα είλαη ε επζχλε ηνπ

(18) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια

Αθνχ ε βνχιεζε απνηειεί ηε δπλακηθή έθθξαζε ηνπ ζπκθέξνληνο, ζα κπνξνχζακε λα πνχκε

Ππλνςίδνληαο: α)Ζζηθφ είλαη ην παλαλζξψπηλν ζπκθέξνλ, β)Ξνιηηηθφ είλαη ην ζπκθέξνλ κηαο

(19) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια

Κα κπνξεί ν ζεκεξηλφο επηζηήκνλαο κέζα ζηελ θαηαπίεζε ηνπ ηεξάζηηνπ θαηαλαγθαζηηθνχ

5.Δληνπίζηε δχν αληηθεηκεληθέο αιήζεηεο θαη δχν γλψκεο ζην θείκελν,

(20) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια

Ρν εληππσζηαθφ είλαη φηη έγηλαλ θαη επηζηεκνληθέο δεκνζηεχζεηο, φπσο ηα απνηειέζκαηα

Δδψ, ινηπφλ, βξίζθεηαη ε επζχλε φισλ καο. Λα απαηηήζνπκε νη επηζηεκνληθέο εθαξκνγέο λα

1.Ξεξίιεςε 80-100 ιέμεσλ,

(21) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια

6.Λα βξείηε αληψλπκα γηα ηηο ππνγξακκηζκέλεο ιέμεηο,

(22) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια

Πνηνη θίλδπλνη πξνθχπηνπλ απφ ηελ εθαξκνγή ηεο θισλνπνίεζεο ζηνλ

(23) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια

ΔΗ΢ΑΓΧΓΗΘΑ ΢ΣΟΗΥΔΗΑ: Ρα ηερλεηά νηθνζπζηήκαηα πνπ θαηαζθεπάδνληαη απφ ηνλ άλζξσπν

2.Ήπηεο ή ελαιιαθηηθέο ή αλαλεψζηκεο πεγέο ελέξγεηαο: ειηαθή, αηνιηθή, πδαηνπηψζεσλ,

3.Απφ «ζθιεξέο» πεγέο ελέξγεηαο: Κε ζράζε (δηάζπαζε) ή κε ζχληεμε (ιηψζηκν)

(24) Γξνχηζα Αηθαηεξίλε-Εακπέιε Πππξηδνχια

Θεηηθά απνηειέζκαηα απφ ηελ εηξεληθή ρξήζε ηεο ππξεληθήο ελέξγεηαο ή

Αξλεηηθά απνηειέζκαηα απφ ηελ εηξεληθή ρξήζε ηεο ππξεληθήο