Univerzitet Crne Gore

METARLUŠKO-TEHNOLOŠKI FAKULTET PODGORICA

STUDIJE ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE

PRINCIPI ZASTITE ŽIVOTNE SREDINE

-seminarski rad-

EROZIJA I DEGRADACIJA ZEMLJIŠTA

Student: Profesor:
Pešić Danijela 32/18 Prof.dr. Jelena Šćepanovic

Podgorica,Januar 2019.godine
 SADRŽAJ

1. Uvod..............................................................................................3
2. Osnove erozije...............................................................................................................4

2.1. Tipovi erozije.......................................................................................................6

2.2.Erozija tla vodom i vjetrom...........................................................................8

3. Erozija vodom........................................................................................................8

3.1.Erozija vjetrom.....................................................................................................10
3.2.Mjere zaštite od erozije........................................................................11

4.Procesi degradacije tla................................................................................12

5.Štetnost tla...................................................................................................13

6.Zaključak.....................................................................................................13

7. Literatura...................................................................................14
 Uvod
Razvojem industrije javljaju se negativni efekti od hemijskih, bioloških, fizičkih i drugih zagađivača
životne sredine odnosno njenih osnovnih činilaca: zemljišta, vode i vazduha . Najveća opasnost prijeti
teško obnovljivim resursima kao što je zemljište. Nastajanje zemljinog pokrivača odvija se u periodu koji
traje milionima godina. Za formiranje sloja zemljišta debljine 1 cm potrebno je između 100 i 400 godina,
tj. za stvaranje zemljišta debljine 30 cm, pogodnog za poljoprivrednu proizvodnju, potrebno je između
3000 i 12000 godina. Kada se uništi, ono je praktično neobnovljivo. Prema podacima Organizacije
ujedinjenih nacija, površina obradivog zemljišta u svijetu iznosi oko 93.2 miliona hektara i mogla bi da se
poveća na 140 miliona hektara. Zemlje kao što su Rusija, Kanada, Argentina i Brazil imaju velike
mogućnosti povećanja obradivih površina, za razliku od Indije, Japana, Nemačke i Holandije koje takve
mogućnosti nemaju. Paralelno sa nastajanjem zemljišta odvijaju se i složeni dinamički procesi kojima se
zemljište odvaja od svoje osnovne mase, transportuje i taloži na nizvodnim delovima padina (erozija) ili u
rijekama (sedimentacija). Problem erozije najčešće se vezuje za poljoprivrednu proizvodnju u tropskim i
poluaridnim delovima sveta, odnosno za dugoročne posledice koje za sobom ostavlja. Ona međutim ima
veći značaj jer se javlja i na zemljištima pokrivenim šumama kao i na zemljištima namenjenim za
transport i rekreaciju.U ovom radu definisaćemo šta je erozija,tipove erozije i kako do nje dolazi,mjere
zaštite od erozije kao I procese degradacije tla I štetnost tla.

2. Osnove erozije
Erozijski i sedimentacijski procesi nisu tako dramatični kao vulkani ili potresi ali
utiču na cijelu zemljinu površinu i imaju značajan i dalekosežan uticaj na čovjeka.
Erozija je značajan dio geološkog procesa jer time započinje kruženje materije /
sedimentacijski ciklus.
Koliki je uticaj i postoji li uopšte uticaj čovjeka na brzinu erozijskog procesa?
Uz vazduh i vodu tlo je jedan od najvažnijih/najvrednijih prirodnih resursa za život
čovjeka na Zemlji. Što je tlo? Inženjerski geolozi definišu ga široko, kao neočvrsli
nevezani materijal koji se nalazi nad matičnom stijenom. Pedolozi ograničavaju tlo na
onaj rastresiti materijal koji dozvoljava rast biljaka, i razlikuju ga od regolita, koji nije
fertilan. U načelu, tlo podrazumijeva da materijal nije značajnije prenošen od mjesta
nastanka, dok sediment označava materijal koji je bio erodiran i fizički odnesen s
mjesta nastanka, prenošen vjetrom, vodom ili ledom pa taložen.
Što je erozija?
Erozija je razaranje postojećih strukturnih veza stijenske mase uslijed djelovanja
egzogenih geomorfoloških procesa. Pod pojmom erozija podrazumijevaju se
promjene morfoloških funkcija reljefa i pedološkog pokrova koje nastaju kao
posljedica djelovanja mraza, temperaturnih razlika, vjetra, površinskih voda, ili
uslijed antropogenog djelovanja.
Slika: 2.Osnove erozije

Kako nastaje?
Erozija nastaje djelovanjem vode (površinske) i vjetra. Kišne kapi udarajući u tlo
pomažu drobljenju i omekšavanju tla. Oticanje vode i vjetar odnose čestice tla. Što je
tečenje brže a vjetar jači odnose se veće čestice i više njih.
Šta uslovljava brzinu erozije (odnošenja) tla?

Jači nagib padine omogućit će bržu eroziju vodom, a zaravnjeno područje vjetrom.
Naravno i fizička svojstva podloge (tla) uslovit će podložnost eroziji. Izrazita je
zavisnost stepena/brzine erozije o intenzitetu i količini padavina. Pri manjoj količini
padavina imamo pustinje pa nema erozije površinskih voda, a ukoliko su veće količine
padavina stvara se biljni pokrivač, prvo livade, a potom šume (750 mm/a), a to svakako
smanjuje brzinu / stopu erozije.
Erozija se često znatno ubrzava na padinskim poljoprivrednim područjima gdje je
iskrčena šuma, a neodgovarajućim (poprečnim) oranjem erozija se ubrzava. Vršni dio
tla s višom koncentracijom organskih materija i nutrijenata posebno je hranjiv i važan za
poljoprivredu, a to je ujedno i sloj koji je prvi izložen eroziji. Osim poljoprivrede,
građevinski radovi znatno mogu ubrzati stepen erozije. Obično, prije gradnje otvara
se površinski sloj stabiliziran biljkama, pa se erozija znatno povećava. No površine
pod takvim zahvatima su relativno male u poređenju s površinama koje se obrađuju u
poljoprivredi, a i površine su izložena eroziji kraće vrijeme. Problem erozije pojavio
se od kada se čovjek počeo baviti poljoprivredom i nastavio s intenzivnom obradom
tla tokom cijele istorije civilizacije.

Erozija tla je proces koji se odvija u tri faze:

1. odvajanje pojedinih čestica od mase tla
2. prenošenje erozijskog materijala (vodom, vjetrom, silom gravitacije)
3. taloženje
Stepen gubitka tla obično se izražava u jedinicama mase ili zapremine po jedinici
površine u jedinici vremena.

Glavni fizičko-geografski faktori koji utiču na nastanak erozije:

1. vrlo promjenjive klimatske prilike – česta sušna razdoblja i česta
razdoblja obilnih kiša
2. tla izrazito podložna eroziji zbog slabe strukture, plitkoće profila i
nedostatka organskih materija
3. dinamičan reljef s velikim visinskim razlikama i strmim padinama
Glavni društveno-geografski faktori koji utiču na nastanak i intenzitet erozije:
1. kriza tradicionalne poljoprivrede → posljedica: napuštanje zemljišta i
degradacija strukture tla (naročito u brdovitim i planinskim područjima)
2. intenzivno uništavanje šuma i ostalog prirodnog biljnog pokrova antropogenim
djelovanjem i požarima
3. pretjerana ispaša čije posljedice su naročito izražene u područjima s polusuvom
klimom
4. pretjerano iskorištavanje poljoprivrednog zemljišta

2.1 Tipovi erozije

Plošna Erozija je uklanjanje tla u tankim slojevima pod uticajem kapi kiše i plitkom
protoku na površini tla. To se ogleda gubitkom najfinijih čestica tla koje sadrže većinu
hranjivih i organskih tvari u tlu. Gubitak tla je tako postupan da erozija obično ide
nezapažena, ali se kumulativni učinak računa za velike gubitke tla.
Slika 2.1. Erozija jarak i potočić
 2.2 EROZIJA TLA VODOM I VJETROM
Erozijski procesi se odnose na površinsku migraciju zemljišnog materijala i/ili matičnog
supstrata pod uticajem površinskih voda ili vjetra. Na brdovitim reljefnim formama, ubrzani
erozijski procesi (ekscesivna erozija) mogu uzrokovati znatno ispiranje tla, ali i matičnog
supstrata. Ovaj materijal se taloži u podnožju padine, a proces se naziva koluvijalni. Proces
erozije zavisi o nagibu tla, količini i intenzitetu padavina, obraslosti terena, brzini i učestalosti
vjetra i o funkcijama tla (propusnost tla za vodu, struktura tla i dr.). Erozijski procesi zbivaju se u
tri stadijuma, najprije dolazi do odvajanja zemljišnih čestica od mase tla, zatim se one putem
vode ili vjetra transportuju na veću ili manju udaljenost, a onda se talože. Kod toga su tlo i reljef
konstante, kako navode Kisić i sur., (2005), a količina i intenzitet padavina te uzgajani usjevi su
promjenjivi pokazatelji, oni zajedno učestvuju u stvaranju erozije u nekom prostoru. Erozija se,
kako proizlazi iz navedenoga, dijeli na eroziju vodom i vjetrom.

2.2.1. Erozija vodom

Erozija vodom može se podijeliti na eroziju kišom (površinska, brazdasta, jaružna,

bujična, dubinska u kršu i klizišta), te na riječnu (dna, obala) i morsku ili jezersku – abrazija.
Površinska erozija ne mijenja krajolik, jer zahvata ravnomjerno gornji dio obradive površine. Na
ovaj se način odnose manje količine tla, dok se brazdasta erozija odnosi na manje brazde u
kojima su koncentrirane vode površinskog oticanja. Najintenzivniji oblik erozije predstavlja
bujična i jaružna, čija je posljedica nastanak dubokih jaruga. Dubinska erozija u kršu se
pojavljuje kao posljedica poniranja vode u podzemlju zbog čega dolazi do propadanja tla.
Klizišta su pomicanja tla na nagnutim terenima, a najčešći je uzrok povećana količina padavina i
nepropusana podloga (na primjer lapor). Raskvašeno tlo, odnosno njegova žitka masa, može
nakon otapanja leda kliziti niz padinu, što se naziva soliflukcija. Na ovakav način dolazi do
prekrivanja nižih dijelova terena novim materijalima, pri čemu se stvaraju uslovi za višeslojnu
građu tla. Najzastupljeniji oblici erozije vodom, kako navodi Kisić i sur., (2005) u Evropi su
brazdasta, međubrazdasta i jaružna. Brazdasta i međubrazdasta erozija pojavljuju se na
poljoprivrednim, a jaružna na poljoprivrednim i šumskim površinama. Lakša pjeskovita tla
izloženija su eroziji vjetrom. Dominantan degradacijski proces u Evropi je erozija vodom, a jako
ili teško degradiranim tlima smatra se 10% površina (Van Der Knijif i sur., 2000 i Kisić,
2005)..Najveće površine pripadaju ravnicama s nagibom manjim od 3,5%, gdje se kretanje mase
tla ne opaža, blaži oblici erozije izdvojeni su na 27, 2% površine s nagibom do 8,8%, a na 48,3%
površine može se pojaviti pojačano spiranje zemljišnog materijala. Na strmim liticama moguće
je urušavanje tla. Slika 2.2 prikazuje opasnost od erozijskih procesa s pripadajućim nagibima
terena. Racz (1993) ističe kako erozija, osim što smanjuje produktivnost tla, nepovoljno utiče i
na kvalitetu voda. Odnošenje oraničnog sloja tla u vodotokove može prouzrokovati njihovu
eutrofikaciju.
Kod erozije uzrokovane kišom na proizvodnim površinama najčešće se preporučuje
konturna obrada, sjetva u pojaseve i terasiranje, a kod erozije vjetrom vjetrozaštitni pojasevi,
zatravljivanje i pošumljavanje. Na nagibima terena do 30 ne postoji opasnost od erozijskih
procesa i tlo se koristi za uzgoj svih kultura, sjetvom u pojaseve ili konturnom obradom (obrada
tla po izohipsama) I uzgojem kultura u plodoredu umanjuju se procesi erozije na nagibima od 3
do 70. Kod nagiba terena između 7 i 150 poreporučuje se izvođenje terasa, a takva se tla koriste
prvenstveno za uzgojdrvenastih kultura. Kod još izraženijih nagiba od 15 do 400 izvode se strme
terase za uzgojvinograda ili se takvi prostori koriste kao permanentni travnjaci i šume. Iznad 400
je golet ili šuma i ne poduzimaju se nikakve mjere zaštite od erozije.

Slika 2.2.1 Erozija nagib terena

2.2.2. Erozija tla vjetrom

Erozija tla vjetrom (eolska erozija) vrlo se rijetko dešavaa na zemljištima zaštićenim
prirodnom vegetacijom, a onaročito su ugrožene poljoprivredne površine. Eolska erozija zavisi
od pedoloških funkcija, klimatskih prilika i od ljudskih aktivnosti, a najčešće se javlja u
pustinjskim i polupustinjskim područjima. Ove erozijske procese, kako navodi Kisić (2016), vrlo
je teško identifikovati jer zahvataju velike površine, a zemljišni se materijal raznosi vazdušnim
strujama širom u okruženje. Glavni pokazatelji koji određuju erozijske procese vjetrom su
erozivnost klime i erodibilnost tla. Tla s povećanim sadržajem organske materije podložnija su,
zbog manje zapremine gustine eolskoj eroziji, u odnosu na mineralna tla. Bagnold 1941. (cit.
Kisić, 2016) kretanje čestica tla pod uticajem vjetra dijeli na površinsko puzanje (vučenje),
skakutanje (saltaciju) i lebdenje (suspenziju). Čestice veće od 500 m puze ili se kotrljaju po
površini jer ih vjetar ne može podignuti da bi lebdjele. Odbijanje čestica tla po površini naziva se
saltacija ili skakutanje, a na takav se način kreću čestice između 70 i 500m. Čestice se kreću
saltacijom uglavnom do 1m visine. Čestice koje su manje od 20m dugo se zadržavaju u zraku
odnosno lebde i po nekoliko dana pa se stoga prenose na veće udaljenosti i do nekoliko
kilometara, a one veličine od 20 do 70 m lebde u zraku nekoliko sati i ne mogu se prenositi na
velike udaljenosti. Erozivnost klime zavisi o brzini vjetra, negativnim temperaturama, sadržaju
vlage u tlu, količini i rasporedu padavina, evaporaciji i vegetacijskom pokrovu. Različita
zastupljenost ovih klimatskih elemenata određuje intenzitet, učestalost i trajanje eolske erozije.
Da bi se čestice tla pokrenule potrebna je odgovarajuća brzina vjetra ili trenja. Erodibilnost tla se
može definisati kao njegova sposobnost da se odupre sili vjetra, a zavisi od pedoloških funkcija
kao što su: tekstura tla, sadržaj organske materije, trenutna vlažnost tla i struktura. Visoko
erodibilna su pjeskovita tla s niskim sadržajem vlage i malim stepenom stabilnosti agregata, a
najotpornija na eroziju vjetrom su glinasta tla.

2.2.2 Erozija tla vjetrom

3. Mjere zaštite od erozije

Pri zaštiti tla od erozije vjetrom najprihvatljivija agrotehnička mjera je tlo obraslo
vegetacijom i zadržavanje biljnih ostataka na površini tla. Pokrivenost tla veća od 10% značajno
smanjuje eroziju tla vjetrom. Pri pokrivenosti tla od 20% erozija tla je smanjena na oko 50%, a
potpuno je onemogućena pri pokrivenosti većoj od 40%. Prihvatljiva mjera zaštite tla od
erozijskih procesa vjetrom je uzgoj ozimih i krmnih kultura gustog sklopa u plodoredu
(Kisić,2014).
Najučinkovitiji način zaštite tla i biljaka od erozije vjetrom na obradivim površinama su
vjetrozaštitni pojasevi, a koriste se i za zaštitu građevinskih objekata. U upotrebi je
ograničena zaštita u hortikulturi za svaku biljku posebno i masovna kod koje se podižu mrtvi
(suhozidine) i živi pojasevi (trave, grmlje, drveće), koji umanjuju kinetičku energiju vjetra. U
zaštiti poljoprivrednih površina vjetrozaštitni pojasevi su dopunska mjera i nužno ih je
kombinovati sa zahvatima obrade tla. Vjetrobrani se dijele na jednoredne i višeredne, a
maksimalno ih može biti do pet, smatra se da su najučinkovitiji troredni. Pri zaštiti proizvodnih
površina i naselja koriste se oni s većim brojem redova, a služe kao glavna zaštita. Iza njih se
postavljaju vjetrobrani s manjim brojem redova, sve do jednorednih. Uski vjetrobrani se
postavljaju uz puteve i zgrade. Kod podizanja vjetrobrana u sredini se nalaze visokostablašice
i one su tzv. vodeći red.
 3.1.PROCESI DEGRADACIJE TLA

U Programu Ujedinjenih nacija za zaštitu okoline iz 1993. godine degradacija tla se

definiše kao proces koji dovodi do smanjenja njegove plodnosti ili proizvodne sposobnosti
naročito zbog ljudske aktivnosti. Mogu se izdvojiti sljedeći procesi degradacije tla:
- Fizikalni (gubitak plodnog tla zbog erozije vodom ili vjetrom, kvarenje strukture i
zbijanje tla, dezertifikacija).
- Hemijski (ispiranje hraniva i toksičnost zbog kisele ili bazne reakcije tla -
zaslanjivanja ili alkalizacije, štetne materije u tlu).
- Biološki (smanjenje sadržaja ukupnog ugljenika i bioraznolikosti u tlu).
Kako navodi Singh (2004), degradacija tla je globalni problem. Od ukupno 13,5
milijardi hektara zemljišta kojom raspolaže svjetska populacija, samo je 3,03 milijardi hektara
obrađeno (22%), a oko 2 milijarde hektara je degradiranog zemljišta. Područja izložena
različitom intenzitetu degradacije prikazuje slika(3.1).
Mogu se, dakle, izdvojiti sljedeći ključni degradacijski procesi u tlu: erozija tla vodom
i vjetrom, antropogeno zbijanje, dezertifikacija, smanjenje sadržaja organske materije i
bioraznolikosti tla, zakiseljavanje, zaslanjivanje, alkalizacija i štetne (toksične)materije u tlu. Do
degradacijskih procesa može doći na prirodan način ili ih može prouzrokovati čovjek zbog
neodgovarajućeg načina korišćenja i upravljanja zemljištem. Prirodna degradacija tla, kako
navodi Fitzpatrick (2002), zbiva se sporije u odnosu na induciranu zbog relativno stabilnog
stanja između nastalog tla pedogenezom i njegove degradacije pretežno gubitkom.
3.1Područja izložena degradaciji tla

3.2 ŠTETNOSTI U TLU

Štetne (onečišćujuće) osobine u tlu su one čija koncentracija djeluje nepovoljno na
njegovu osnovnu ulogu u proizvodnji hrane s mogućim posljedicama na zdravlje životinja i ljudi.
U ove materije ubrajaju se teški metali, organske onečišćujuće materije (industrijske hemikalije,
pesticidi, produkti izgaranja i industrijskih procesa) radionukleidi i patogeni organizmi. Najčešći
teški metali koji onečišćuju tlo i okolinu su Cd, Cr, Cu, Hg, Ni, Pb i Zn. Osim navedenih teških
metala u tlu i opšte u okolini, problem mogu predstavljati i drugi elementi. Tako su na primjer
Fe, Mo i Mn bitni mikroelementi čija toksičnost nije jače izražena. Zn, Ni, Cu, V, Co i Cr su
toksični elementi (Zn, Cu i Ni pripadaju u mikroelemente), a As, Cd, Hg i Pb nemaju biološku
funkciju i toksični su za organizme. Fiziološka uloga teških metala za čovjeka, ljude i životinje,
kako navodi Jug (2016), nije dovoljno poznata. Svi imaju tendenciju neograničenog nakupljanja
u organizmu i biljnom tkivu, što je naročito opasno pri uzgoju povrća na onečišćenim tlima. Iz
izloženoga je očito, da neki teški metali pripadaju grupi biogenih elemenata, drugi nemaju
nikakvu fiziološku ulogu, dok je jedan dio samo toksičan i stoga nepoželjan u živim
organizmima. Učinkoviti način rješavanja problema teških metala u tlu je provođenje
kalcifikacije ili kombinovanih organskih i mineralnih đubrenja s kalcifikacijom, a u posljednje
vrijeme preporučuje se i fitoremedijacija („izvlačenje“ teških metala iz tla pomoću biljaka koje
imaju naročiti afinitet prema pojedinim teškim metalima).
 Policiklični aromatični ugljovodonici (PAH) su spojevi koji se sastoje od četiri i više
prstenova benzena (fenantren, piren, krizen, fluorantren, perilen, benzo-a-piren, benzo-e-piren), a
po svojoj hemijskoj građi pripadaju u trajne organske onečišćujuće materije. Ovi spojevi su
kancerogeni i mutageni, a u tlo i okolinu dolaze različitim antropogenim emisijama. Druga grupa
toksičnih aromatičnih spojeva dobivenih hloriranjem bifenila (aromatični ugljovodonici koje
karakteriše otpornost na toplotu) su postojane organske onečišćujuće materije (POP). Koriste se
u organskim sintezama, u proizvodnji boja, kao konzervans i kao pesticidi (insekticidi). Ovi
spojevi imaju kancerogeno djelovanje, djeluju na reprodukcijske funkcije i na imunološki sastav
kod životinja.

Zaključak
Erozija zemljišta je prirodni fenomen prisutan na cjelokupnoj površini zemljišta, na čiji intenzitet
direktan uticaj imaju ljudske aktivnosti i to kako u negativnom tako i u pozitivnom smislu. Borba
sa erozijom i bujičnim tokovima je posebna stručna oblast koja je doživela ekspanziju tokom
poslednjih sto godina, jer je to period aktivne urbanizacije, izgradnje infrastrukture i intenzivnog
razvoja poljoprivrede i industrije. Sanacija erozijom oštećenih zemljišta vrši se kombinacijom
tehničkih i biotehničkih radova, ali i posebnim vidom borbe sa erozijom, odnosno putem
administrativnih obaveza, zabrana i ograničenja prava korisnika zemljišta o slobodnom izboru
načina korišćenja zemljišta.Administrativne antierozione mjere primjenjuju se samo na onim
područjima koja su prethodno proglašena ”erozionim područjem”. To nije samo administrativni
termin već je to područje na kojem su erozioni procesi u labilnoj ravnoteži i nepravilno
korišćenje može prouzrokovati naglo intenziviranje erozionih procesa. Zbog toga je neophodno
identifikovati eroziona područja. To je složen posao koji zahtijeva analitičku obradu brojnih
podataka na određenim prostorima. Veći dio podataka se odnosi na druge oblasti (hidrologija,
uređenje i gazdovanje vodotokovima, planiranje prostora i drugo), pa je zato značaj identifikacije
erozionih područja posao koji prethodi bilo kojem strateškom projektu lokalnom ili globalnom.
 4.LITERATURA

-Husnjak, S. (2010): Pedologija. Interna skripta, Zavod za pedologiju, Agronomski fakultet Sveuč ilišta u Zagrebu,
Zagreb, 142 str.
-KisIć , I. (2014): Uvod u ekološku poljoprivredu. Udžbenici Sveuč ilišta u Zagrebu, 340 str.
-Kisić , I., Bašić , F., Butorac, A., Mesić , M., Nestroy, O., Sabolić , M. (2005): Erozija tla vodom pri različ itim
nač inima obrade. Udžbenici Sveuč ilišta u Zagrebu, Zagreb.
-Lyckacz, J., Penny, D. (2001): Soil Ogranic Matter. Alberta.ca, 8 pages.
(www1.agric.gov.ab.ca./department/deptdocs.nsf/all/agdex890)
-prof.dr.Goran Gjetvaj, Moguć nosti poveć anja stabilnost hidrotehnič kih nasipa, Građevinski fakultet
Sveuč ilišta u Zagrebu, Kač ić eva 26, Zagreb, 2011
-Levanić Silvio, Završni rad, Geotehnič ki fakultet Varaždin, 2010
-www.geosyn.co.uk (15.5.2015)
-Mulabdić M. & Bošnjaković M.: "Pojmovnik geosintetika", Sveuč ilište Josipa Jurja Strossmayera u Osijeku,
Građevinski fakultet, 2011
-Špoljar, A., Stojnović , M., Kamenjak, D., Dadač ek N., Andreata Koren M. (2001): Influence of Vetch and Oat
Growth in Crop Rotation on Soil Properties. Agricu lture Conspectus Scientificus, Vol. 66., 127 – 137 str., Zagreb
-mr Ognjen Gabrić EKSPERIMENTALNO ISTRAŽIVANJE PROCESA NA SLIVU: PADAVINE, OTICAJ I EROZIJA
TLA DOKTORSKA DISERTACIJA
-Skidmore, E. L., Fisher, P.S.,Woodruff, N.P. (1970): Wind erosion equation: Computer solution and application.
- SEMINARSKI RAD:Erozija zemljista Profesor: Miomir Stankovic Nenad Cvejic,Marko Mihajlovic Niš 2008