You are on page 1of 68
tRlosohia da Gencia F I. Relagid ve TEXTOS ~ sfosTala 4 1 Feo SS ee Sosrete t Rage 220~ 232 Cpeus ,Giador ¢ Reservador da Ordew. do Monde) Q- STEWART, Tau. Os NUweros do Nadorexa. Px g- WA1B (A Ordee Natural). B~ Koyrd, Aloumdre, & Revolugze Gechtfies Nlederua ca Discchucse do Ccswe Grego. ~ BERMAN, flornis . Gmacidncia Tek incite. 5- Home, David. Bovestghste Sobre © Prleudiwecls Howano Segie TE Divides CéNeas sobre as Operacies de Enleudiueccts Pag, WS-1S0 © Sess T solupim Ceca deseos dividas a IS)-153. G~ geToni, Couehe. Sore ¢ azar, fig. ao_at F_ ewbr eit, frangois. Hiskdriada Filosofia Howe (fer Gilles Delevze) fag. Sq-65, 19F- 202. B- Kant, Tuwanvel. Gitica da Razap fora, Refaeio, Pag. 91%. q- Kneusr, Gearge. A Ciéneia ¢ oulras espécies de conheciwento. 1O- ARAbTO, Stulo fF Psicctogine Nevrociéucia: Rg.25-UF e 30-31 U1- forPeR Hl: As Onigues clo Conheciwerte e da Tyroraucis poe: 32-39. A Nahore%s dos foblewasfilosdficos «suas rates Cieadficas pag: 122-24 As Cngens.- PY S5~ st. Caducia, ConlectSras e refitacbes 66 -6f tho. ae Cenheciuerks Chlehvo pag. 83-85) 4o 4G 6 Booval & I= BomBassaro , luis Grlos. Duss tendéacias Epi skwoleqies Cas fromleitasds Episkwclosia), poy: 28-86. X- Rfsrein, Tsasc, Thouas Kohn: A Cleudificidade eatendicla temo vighiusio de Dun paradi que. fog. IOS 1A. 3- Cttalmers jAlan PRories come sutures s Gs Paraciguiss de. Kohn. Pag. 123 - 2. Rohn. Tag Ly Oliva, Aikedo. Amarquismo Rpislewslégica. Pag: Isl-vta. 5 -cuaimers, slaw. A Teoria nia. Anarapisse do Cenheciusato dle de | “Ryenbud. Pre: sph let, G- kven, theuns. leigice de: ds Descaberds ov Pricclonie de Reaqui so" Pag. S- 32 t- Perper Karl. A Cidicio Norwal ¢ sews Ferigos. Re. 63-41, ®. Lavatos, Twre. © Filseauento ee Metedol ES in des Programas ce Pesquise Geuttfics. Rag. to8 -1S6. Avaliscio - Reva 1_ textos 124 Textos 10 ell Seminaries Grufot- Textos 1,223 Grub 2-Texto bes Gru® 3- Teo 6 ef Gufo 4 — Texto & Poe 2— A reahiite dosteuas dos sewinsios Jhcinnes Caldas Guserine Defroflos Ra ial —~t a a ssoouse;> soueqess sn3F s0P _. oogdgn tue exsa5.219 ens op ssoufyas opSernqnepsap-ex NoLKaN, ~Saigd Ged seeds opin op rump waStso e estd 6 vuoi FE Pee secetnesere sooner an 2 ee rosea musbyeau osnodosd ap snort E See ret aoe cs amor pee aed 8 une seDurpte 30d orbs opeuuane Hea lod "sed > %OPED F 3 i rogndire miley ea tan negrcon omene oe sin sesna}9sg SEP LOIN f rp serum orunb naasioe9 oul ay one sap opt ou "spravsnal ene epunied opeDea#e I koe an woeey 2 oe oe uopso OPUS Unt HUT STE EOF _ Se a Tao Tuo OPE H si na a Se eee ay apurar op s-TTuner 9p NP sconruonin op sac "ay separ See aaresody e esed [eoipes £19 owsUELTE nag", eIShUSD Tes | geen 9 spent: ee ep ens fupqusn owoo “oF2U9 Eissod ota} © anb OgSU=TXD EDO? (30D OF us so21S9j001 SOpEIED 50 5 osopaid win 21a 219 anb ap sooSeoiput sess fo nugos 52930242590) OWO> “BORMAN, 3 SOSUAIND qwopunts op uny ov ordioutid. op *sn2q ‘9p osed op opiiios # “ps. sudros 9 os asdurag ‘ont. 79 aired Jedmuud 9 extounid v 9 wise Z ‘meq Nos ¥ Fouroze} amb oy EIOPE Piunos ss-wazeaduio “sou o1uenb ovum sexopinies opass ‘srenb se epiend essou z seguod aped aje siod ‘oudosd 2] ze} sowIanap 50 “sofun 2 wis seus ‘sou 9 afe 92109 souoperpeus Jonbsrenb & ‘gu sesion sesso 'g "A OFOf ["S0z9808 OFF OFU 5919 snos soureiduina anb :ovoq 8 soe © 2 Gurenb 0 9 oxisoisy 9 UIEUSpIO SOU OWOD obiaL2s nas sed odtio? Seorpap 9 soidaurepueUs s2s 1209p3q0 ‘atiou Nas oseiSesUO> “O}-F> iguord ‘ogy ssapeaie 1p B20 "sjau TeLTUOD “o|-P2UOY "OL 2UIAI “Bibs souanag opeaSes sew 0 “osopuog sie 00 Sfeu: 0 “sesto se super ap JOpelsD © ‘sunodt Sidiwo ‘ousais ‘omuygut snaq wn ‘o1uEed “sous7eq4O2HY, jorejas OFF} 255 oni cpnypesy vjad~ ose 2-epesto soatypiuse> s2a9pod sT9s 25 ¥35192 fo anb eaenpa.9e UOIme: eopesojdxa 498 2p 210% ‘ug “s1U9uEESOpED: soiod opesnoe ‘eusopoyy eDURID EP senityReH SHEE FY __IERpuee "waepor véxa op ampdsa Pin Bxes}na UOIs2n“siuawuanUaptsa- SOB ———— —— ‘ue ‘womma ezed ‘opour nas ® epEEh “EB OPRAINIG ¢ TOLIEGE SOTCET 3h “oandios eaniso voix ‘01499 Jog ‘s02unUDD -zaordwoo ap sjaanaomns urese Opa ‘Tes08 w:> srugireg B12 opoipu nas TeDUGD Bp origo op orunaiop uin wos erep! suowox t1eg ‘oda o: careARUDseI¢as SzaIBGIOM $90 epepsoge p ruin ess9 ODF 5p SIL DWIENGIUTEDUNy OBSe3o1dz90u ens Ep eDUFO Tens zzed vowman: op fagpeon ase rp muainroioesepeuc no __hunogydmsxs-sepensoaui se opunpy op wiapiC Bp soponsasaag 2 4opous — sacl “9 0852S nung anny uINpg, = . Edwin Arthur Burts “A ocupagao principal da f tele Saori tae Propésito exisem os comeas een todes-da-mesmat si ‘onmia: em érbitas concéntricas,enguanio que o lado sem o conhecimento aa mento dos sons? Com do ciebropura que pos ser percebidae gor woes E, sande ens cas eee {eiitnent tla aicn a sriedos oom a ee incertae lene oneness : mamence ei se lente pela sus imediaca 20 ot aoe toe cule ausalidade fundamental Newton geralmenteaributu como uma operacdo direta de Deus, tas como e te cosmic sobre rata do {ePaGo, sobre « qual ped a Newion gue o acontclhnne aoe ec! oe CTaNE os havia deduzido a partir de princlion de Newer ee oe Seed dee vOu OS Bspectos principais do esquema, mas devorou se on Mente-& discussao referida acima, . “ees ia natural ¢ discutir. a partir a ir partir dos . € deduzir causas de efeitos. ate imeita_de. sodas, que, cercamente, no ¢ © mecanismo do mundo, mas, ue vemos no do? Para due aie 0} planeis se mouse Luise por As Bases Metaiisicas da Cigncia Moderna 298 “Senior, quando escrevi meu cratado sobre nosso Pereebia que tas principios poderiam ser aceitos, entre os homens ponderados, como uma crenga numa Divindade: ¢ nada pode alegrar-me mais que sabé-iz usl para aquele propésito. Mas. se desempenhei, dessa forma, um servico pUblico, isso se deve anenas 4 perseveranga € 20 pensamento paciente... ier, natural ou sobrenatural, que colocow o Sol ne centro dos seis planetas prmanoi, também colocou Sarumo no aro ds seus cinco planexas seed 2 Juiguer no centro dos seus quatro planetas secuncanos; ¢ 2 Terra nu centro da érbita ca -ei8a causa sido desprovida de toede emp lificado pare do mais, seno porque pareceu conve também ndo conheco outro motivo pelo sa espécie sendo por ser suficiente para aquecer 0s outros, A hipotese ci Segundov2 qual ‘os s6is -perdem-sua Iu2-e se tra ua vez, em planetas, nio tem lugar no equivocada; € certo que, tho fre- m, 0s cometas descem em nosso Ario, abaixo da Grbita de Jupiter e, por vezes, abaixo das de Vénus e Mercdrio: entretanto, nunca permanecem ai, ¢ 12m do Sol com os mesmos graus de movimento com que se aproximam dele. -proporcionar luz, eal ‘meu sistema e esté claremen A sua segunda indagacio, respondo que os movimeatos ora executados pelos planetas nio poderiam originar-se apenas a parr de uma causa nazural, mas sim do impulso dado por um agente inteligente. Pois, uma’ vez que of cometas descem 3 regio dos nostor planetas,e af movem-se de todas as maneiras, is vezescotao te que nao hé causa natural que possa deverminar que todos os planctas. primarios ¢ secundarios, se movam da mesma forma € no mesmo plano sem qualquer variacie consid vel: este deve ter sido 0 resultado de uma deliberacdo. Tamp ‘4 qualquer causa natural que poderia dar aos planecas o¢ se: grauls corretos de velocidade, em proporsio a sua distincia do Sol e dos outros corpos cencrais, necessiria para fazé-los moverse em Grbitas. concéntricas em torno daqueles. corpos. Se os planeras fossem tio répides como os cometas... ou se as discincias-dos centros em torno dos quais eles se movem fossem maiorer-owr menores... OU, se 2 quantidade de matéria contida no Sol; ou em tum anuosede ens 9 opSmsei® 9p i tne ep oiBpsoud 6 taid fe senda v ooze] smiuouiodee said Dsseampuy Ogu eioquie ‘sang op ,s38 —_ op'es eu opesiosqoouien ‘sodco sop epuone spent Hog ‘ekunqranrs 2p o\ojo 09 opunuz i onb 2p aisp opSsods e amafga tits onsen® sence o> swuanboxy ens op feisdy “onmeinois stuoss “tne sepIUA voids CouaN “Abpug acl 0 wl mauppuodssuioa Ses Wo woeon eee -srpnoess eso seco se vend sop spre ws syeustipe rpapsuodsor siuouresuput no masip snoq opuss oyy 9p odusz) Oe BOER _—_ tp.oidioutd ov opeuytos sreoueoeid eaves, oorspoot, pusiss Q “Tecod _ pubuod: sop spepienfuts epruinssid ep spmuita tis s1usun T3F OSG BOSE TES 2 wun sa7ef SeREIUN > "EyU i 2 “Sossoudhxo 1e soxsoundie sod sousosa sou FY EDEN anb appnbe ote> mag 9p tarfy“ooupou oureaniUD nor 9 epol tice nb wo sonlomid bo sub gue sta saeot “sourofog siousie eatin opepiane eri ap orolgo 0 woo EnuuoD OFFe|as ep ‘apisuoo ant "spepuuic eum exed omownlie onno epute snoq se8;%9p oroftued no ospgiou epereg “eznguovee: Vumbply wn owes 2p pun 0 saqanuoo konouruoa zane Sem : “ofese op ofu 9 -eujonts ap siueys: 9 ‘conod yy Jonk 10 anuep “ssossso9paid tor sop uinguau anb se1qWs9| W940) -1dx2 owen ‘onb euioins op truowsey wsnbe zoposn ‘oougisty opeotzruSts opunyoud stew 0 ‘anb uowian: ap eiSofoar ep $02 i Se(9‘sesuour 2 stenur soiuauztsoui so wes opioze ep sepeutals2i9y seatsape sopenbe wio> ezedap as anb igo ens tion apeptanig ep sauanbesqnt | Ries sod “soupsou oruoumemnd exes sanbyend op tone woe sogsejar sep ousdsas e mmndnd os opienb 3 “stusionas opseidiusv00 op od auampyip seieueid sop» jor op seustp sageeio fe cues 2 overs orvousmouoo op sovalgo euscT on SeneN TEP EMMIS ET TRIS 3 sepeptuioad seu fonegey e130 8 seROND “opion crasodoud ered eaionoss wn ouoa vemereeele “4 = "2pepuisig Pun ap EDugex> ap eroid ower LAID EU OLBUEpsoELIxD ap ofan epeU “Uy 10, in op er SURETERNENTUN] SSE sinszo9 opto offido &"apeprigesuoy tet 9p 2081 0 OPO! Lice -ptiseenprny munmmopiaz tan oat ‘oimax ‘Opunul op oySeadpt 3 wapio ap sows 40 s0p03 9p opesnde @ anb rousw & ‘ousfexo win onsale fe nolpe Uo eee ee tun woo 9 ‘esos ebvessy erosopod ent op este> vod "wISY: (ouiop e219,P ep oxte op opseusou e niieShs Asptog “ago seo atin oe ap tonne wiojx ens ty “anumioduces eonpuimen ue sod te Cee tne peor ru mag sea “E Sones nanan yoyo fu no sodioo soe jepuasso apepis: He seuopiosep ESojooj ens ehnuiiod oft Hwan oer eeeeene © efos “epeunse p-outap opSeu> run “tissym topo! oweUr ous eur ae NX anb op ersuapies "br tuapod sound "eieubigorsopod tn nD tte bv soy unpod ‘una onb oj ‘iuaureoo"s jezmseunigor sopod Sn tis hedie 6 Goer vied sunopren exoowursproeieqieases sol swap sajiis 9 tasted wsee -—-sp2-nuorep sneer vfonsrodterpor-stosioey spopuedd moreno Sean sop Jopst oF IUMOZD oldeuow Uo ona Owls forNsorS sped eounu oop sopod o tos seus “otuouragur wry teunyd 9 toons pod spepuatil bi Sod WLI eee opouGE EN wpe ond wore op muotew « “zuszou apepiei? © ues ousw ‘ond ota Weis fowstaous £0 nb no o> ¥ anb exed odor ret wtreaa} “onumiod "3 ‘seqes opusisid anb o > ou spepaed’ ep esne> | | | meee | | TPH ounus seur “ermsoy no e822 Sp-spepauen-spues#ogrranu—— (2 2 zexrdwop,:sienua>.sodia>-sop-rysprear—~ D OUL01 wie ureIIG0 reioueyd saesD amb wI09 PSEDU ESTP SepedeN FETORID 10 Feuopmiszi8 sazapod so 2 smauejd sop 3 [0s Op sodion FoF SOW M35 50 S0po1 WoD "BU oss9 teu ered ‘oursiog ‘seouauzoxo siuereg sasdii> ula no 2 sod ‘nw + opSou pm amaine ope st-oonng “Eupiel y susioUT 2 PEOEOSSS Ioqesed no seoroqsodry sexiquo wwe Wit o6-onoud Seu Wate] © ‘tion spepiaesd ep sorsa fy sepey, “uous ap OFsIpD epundne g O!DPjo1d nos (ott0> ‘SoatnugaU0D SojnouD wa "Exim Ep > onda] “owing 9p O10} 08 “se109 sod "ruunnop ep exojap exoyidxo zed aiterpe steU! epeast 10} and iu fOUNEpUNDES f0 wou “Jos op ousor wa eNRLO wLiaped OF Bio opstaidun ‘sourruoindu soidiouuid to woo opsooe 9p "epretd & suesoUt sorsrunud seiovetd s0"p onb op sousus no zioled asso} “oPSnNed & 19 epepiazsi v ond op reied opssodan gum wezelesoou> "eugleD ep opunUE 9p 43pod nes -eouanbasuco dod ‘> existe 9 mda no “ouinns es eexepoys EDURD Ep seamsENY somEG SY nung enepey wimpy #5 e kita, de-acordo com-esses-senhores ———vperério do pouce gu: ———rabalho-Na minharopi © Seta 296 Edwin Arthur Burtt em Huvgens ¢ em Leibniz of primeiros ej atividade divina & prim seus contemporineos ing de ter fe Ros aventurosos a confinar a ado Leinis enado com detrese op 5 or insultarem 2 Divindade com a inssecesn {i sido incapar de crar uma miguina pevfeia no comeyo a gual ae causa disso, necessitava de reparos experimentais seus, de tempos 1 a fim de continuar funcionando, “De acordo com a sone Todo-Poderoso tem de dar cords io ean ‘oitiovimente perpémo, Mais ainc ‘mente através de um concurso exiraordinario, © ave erm tum relojotiro que exerte seu oficio: consequentemente, ficado que e sempre obrigado a reparar o seu ‘mesma forca e vigor permanecem no mun passam de uma parce da matéra nara outs, eee ie arureza e com a bela ordem proce smlagres, ele nio os far para Sender da graca Quem pensar de outra forma deve ter ama notte rete ee sabedoria e do poder de Deus." a == OF. pomivel encontrar. nas obras de Newion de Bove, inameras Passagens em que se presume que, apds sua primeira construgao, ¢ munda: -Bazresa ficou independente de Bets para Secrest ‘movimento /O mundo nia paders tet angie dena ‘embora,_uma_vez formado, continuasse a ex "Ea estratura da nature pode sr fondensacto de virios espinton etreos,"e apor we reine diversas f ir a0 eae formas, pRmeiramente pea io d0 poder da naturez i ‘ “nele, todas as — Deus nada sofre com o mi: corpos ndo encontram resistencia na onipresenca quando investigamos mais detidamente, desco! izagdes da graca e evidéncas do contato divine conanua so Deus também tem de ter rf sual ino das questées aumanas, ‘uncdo atual no cosmo. como um todo: Hervere que Newwon, em consondncia com soda atradigho volunart cna filosofia medieval ena moderna, ead anabordiser cm Benes rato sobre a naturezs oa exempio mals expressive windade, na segunda edigio de Prncigtc, @ 0 “Este Ser governa todas as coisas, nfo como a aima do mundo, ‘mas como Senhor de tudo: em funcio da sua auroridade suprema, fle esta hal 5 Soberene U' al. que constitu: um Deus: uma autoridade suprema verdade: naginaria f22 um Deus verdadeiro, supreme ou imaging ddecorre que o verdadeiro Deus éum Ser vivo, inteligente e podero- so: e das suas outras perfeicées decorre que ele ¢ supremo, ou 9 Sez mais perfeito... Conhecemo-io apenas pelas suas criaghes melhores fe mais sabias, e pelas causas finais; admiramo-lo por suas perfei- ges, mas reverenciamo-lo e adoramo-lo por causa da'su2 autorida- de suprema; pois 0 adoramos como seus servos, ¢ um Deus sem autoridade suprema, providéncia ¢ causas finais nada mais ¢ que Destino e Natureza. .. ito dele a partir das aparéncias das coisas certamente no cabe sofia natural." absurdo privar um ser descrito dessa forma do controle real da sua criagio; conseqlentemente, deparamo-nos com 2 atribuigio que Newton concede a Deus para o desempenho de duas rarefas jportan- tes ¢ especificas na economia césmica didria. Uma ¢ a de impedir as estrelas fi Jeno espaco, Jsto nao €ensinado em Principia; no livro, conseqdentemente, é surpreendido pelo fato de que 0 aucor no cita essa dificuldade em parte alguma, como razio para no atribuir graviéa- de 2 matéria além do alcance das nossas observacoes ex; a ‘do ha problema. Descobrimos. ac 2 possibilidade delas possuirem gravidade, pois em Optcks, e na sua terceira cara 2 Bentley, ele aponta 2 gravidade como’ uma das functes divinas exercidas constantemente manter os intervalos entre as estrelas.™ Observes, em Opticks, a pergui “O que impede as estrelas fixas de se chocarem umas contre as outras?” Na carta 2 Bentley, apés aprovar o principal de sua hipécese sobre 3 criagicr ele acrescenta: “Apesar de 2 matéria ter sido dividida, no-principio, emt virios sistemas, ¢ cada sistema ter onstituldo por um poder ‘speptseinies esoypazseui-ens v epep aseyup x a ‘seizepunces sopepyenb se sxp01 ep opunus op ofsncixe 0 ‘uornax: ap oduio: op sovusts se ese % Fu 1upidd “auaurmerpausi opy “ansessp 6 wSojon t ered arene exesttadte eorasoo eumbew ed sspbryiedun e mq 2p apepune z > eouzisms B amgine sesuire s[oq “sivauLiowaue suspia> epeusol eDURDUIUsIsM ene "uo! Fu eon 3p o19(a0 opis eui3) ‘euinbyun esoiopod ET FERES USESSSaTS Sp esng Gis “OFsATN GSO oi TE ‘onta39 wo) 2 anb tuatp 2peiuos elanbep onuauo> omsjoxe o sonal muode “a9i9 ofed-a-essew vad “oduar ofed ‘oSedss ood - X Supureasoss epeasosoid 136 an9p “opos wn out autos ry 9 F79I99 & ‘oapredwoout wopi0 lan utezen anb so sopor otto9 ‘secinss. od wn ones ssuoutsruasede oman. “ore ‘so}9p eumnu “SOSTUSDS FOIOSWEUEDUS FOP TOPELEGST ap & 1op apod uoinax onb jepuspisoid opSuny jediouud e "sagse Fens se sepoi 3p operjnsex wa ‘onb zon eum ‘oriSos ep ered onBueioumng oumnuad win ae-nonoud “eanenitusis nusnenenjont SUELIESSO95U “FS OFt Skies Us snag ssTuEG 9p eUEUOIMDU eURpUD e “siusWeDLOT 2 obedso 0 onb 201 eu ~~ openuos ens : 7 Seunteun ops sefonbe » ‘soured no sougurau EFS ep spo op (riod) eupos ¥ epeULjuon me spepaiap : 235 Win 9 o1z “snag 9p soured Owen soured = — ou "tans spepiane sour ‘sepusnbos urszoy orb wo obedes op served owen punts © soueiaprsun ope Seuted se soutssous“opeitios essou sod 10722 9 soe sepenbope sesseur sep opsipe tad “oduis ou Y ORL lopessed op axed 7 oud i135 USING TOPE ‘ORFSATUR Op [POTTS OUPIOUY O EIGSE SSC] "PONE PUGS Sp “ng op outas ou epenua 8 epnnmiad > soup opt joade snag win opexiop 9 seul oBu 'eouipas eartrgaaun ep onspdoud be os 1d op ea: d o Sounu of2> ounsop 9 ‘sesjauew se sepon ap-'se2 “teMpoxa seigio wa wiusuoUs 9s s:auio $0 anb ontenbue, 2} 406 ‘oHgre n95 ou ‘ousuEpERS-OF-o TEs SOp renpesd ovtexSauisop ¥ opeag p_IBUY, s5ne_¥.:9 snag. ‘es> e1eg-—-—— OP 2 God eeTuoIman eWBojooias END sowexsenuO> IN PD OwSaE op sooLugnSEEY segbonaye sy“ OP OFDEs98U09 8 igaosd 2939 Op soar ¥ 1550 OpuRnD Opus Op RUSE o ST T ap opseitigo . TOG raat ESPEN wHUPOW ap epEsuem stew oimul tor EN "eDupisn ens ered optes ex. ydxsur os ‘opunuz ov ‘700 etsuodso1 snag souenucoua ‘usied ‘onco ap (eu opsedeper ex sopexiosgo autiosu09 ‘apeprationus “enunucs wspio F isenno Rapsap nioe snag ‘opor oF odnenbze og doud s0 ouoo eiuotisey > wepi0 ess9 an: Cutaip s9pod un anb uss asduros sued ansisqns 9 ‘souserut so ered ‘owueissaua ‘umundiosaee sox Ed PWIBpONN eOURID ep seaIRAIY some sy mung anu umoy ery Edwan Arthur Burt acidente que b flosofia mex Geagersda na comoeténca metafisica da razao. Ei aero fom Deus Geveria ser umm mundo em que o alcance ea certeza do Conhecimento fosser positivas e estreitamente limitados, se a prépria Ga do conhecimento fosse, realmente, possivel. Essa conclusi Sronuncada no quarto livro do Essay, de Locke, em que som joso salvou o inconsistente autor de cair nas regiée Noras fo Capitulo Vit probiemas envoividos a forma _.na~nova ~doutrina “da -causalidade," as~ambi campanha. Pois 2 afirmasio da de nomede Newton tomou conta da Eur Spfluéneta, Onde quer que af Zomo verdade, também ini 1 Artima, 2 20 8. Opnck.terctrs edigso Nene vante de uma engrena Pace ed suagbes. ce antes dele e que existrd eternamente Gas relacdes matemacicas ¢ bania & impoténcia todas uma engrenagem que conssia de masts brucs,vagueando 3 9, Opis p. 228 portar em satisfacto dos al do 12q{ od eptidns £39 “ox ‘spepinunivo> eum — yaqz199 Op Ojnainua wn ap oSedsa osnote Ou Epelia2u> “euewnY ELLIE wos ap ew[qoad o “epemdsrpur opsojauo wun owoD as-s91UBE E=Soy ‘31 jaWEWOU OpDayUOD exo 9 a1usseid exeiso wUsreUI ep oFUIWP © oper wand ed "snag wn ap eDuAEINS e OIENbUZ -OfUSELSTIUOT OF PUSGOIS oF att joy sued ¢ €3s0d 49s exopod siuaur|iip ouRiuoINoU o2tsyyeiot eazonbso jopestied sop soxqaigo so riusuI01 afoy 21e jo1 ausuius02d ema|goad op *wuxapout B1z0%9} 24 noUsoI seyO#=Ie? sep snaq ap opseutus “XIX 0179S op oustuopnjoss ‘wuLs0} eum 2p ‘2 YDEGIOH,P OFse O 2 sUMA,Y FT] UIEIEINSSP n op sosooue ssuopesuod soxueyTag sop sunsye woo sompuyd sos niSune tisprueseu omsyeineu assop opseneszastun [ey “ysowousou: sauaureuoUepEny (esrearun asmodry wun & Epedosde fe as eaed oywenso ontfojon: oxpenb win ap sopeS.indx> 108 ure s9f9 ;conpmiaress oxrembod o ope] ap aiuDureLoU OpuExap soured 2p sour: wis opseaqdxa ap operat o oduzs asa 2 wereoqde anb ‘oxD0T 2 soqgoH ‘uomaK: 2p sorerpoust s9s9/Sur sosossaza Ue sojed eppouior opis ewew ef eunid-eusew "my asso exeg “foarIngos op smquesu ssused 9 sounposd & soprenpa: 295 eso AEGTS09 fax EP FOLSHNOA EBUTE OpUSINT OGUST OuIgIS SSIOUEN TOISAS STUREBIiDaeT WEAEpED Sab ESET SP SOOT SO-SEIUS TICTEETEMETEE Fepeypedse eusuioy” sop’ Sen pls! eae sess2 WIE UNS “‘eDUREDD ep opbeuEsoU e ered jeu 9 covun ossed 0 ea ‘epebuvo/e Jas e bsloo eorun © @ ‘oLrp39 op OpeUILITs OpIs BiARY sh.9q]“zHOsOT go ap speulsiduir Siuenbus tousm ojad “soja exe “res ~asqns sm wo esorStyax apeprea eumn ssqaouod wuapod suDut[iout eoysowodonur s1usupetaour 9 91dwos ‘srerusafaxtT sop BuO: ¥ ts jeioouasap 2 eyipzaid epupistxs ew sod Jeyn} 9p 9422 BIUOWIEG 9 ez9fOq ejanbe o|-287 ap s1uonbasqns enuapun e'oseip wry "ureuscoredesop t23jaq 3 apepiiguiysrurens v onb o was ‘opunui op euozsis op rexs eaneusIeW sep indox e s2iueur 2p o sruade » oromnoestut sopod nas op ommsax fediouuid ad 9 ep saisod # 3 oursiue eso18>1 EBUSPUOIE 0 saus ‘coumsy ms op otod founds euopisuen oifmss Win 2 UoMDX 9p sesea oy "nosgp sousur assr0diy ep opsemo vornnop ¥ TOR jonueurw “seBnue sesso sesoud ap jaazoejdiay sopmanop So gh yobs mc ps pip o Sang She cane ee no Ses 0 8 Sa cre pear) On ao Ba aes Rss snes peer eee a Op sepuRpURGSp seh so1Bi= aaxjaus nas op sepelre fests sestusaid 9 spepniia sens sep omsa1 0 9 “zj-PSuEDTe urestMSsU0> justadwo sopui sv sepoi sod epeiuomsap aiusutepidel 10} UOIMa} 9p wBojon ereo ov e “emns wy “owoupayuer op oUID! op auatEad io snaq_ sanouros exo opSusruy eouey elo asypuR swweNouod F eaesedaad suey 9 ‘eiavazed owuenb eiipssanou of: B9 opt Estotuid esne wun 9p zi9p! Band 2p nodsns e mos renzajeitr opunur o wiesrqanied ef aiuasajtp odure> lin wa apepiresne> 9 s3pod ap seigpl $e SURE] Sp LOpTOUSp abe O “Tes srisuaigos ordouud wm op squoujea: eanyessoou exopeiedai-ome eumAbeU & 2 aagot atsued & wrerSowios suowoy so ITENUPSM EDUGS Fp SOUT ‘SOP SBRUN WI SSGSUNY SENS Sp OPER SUIT, BRP ES TSG owmenbey : . “anya e139 tun sessedusiin ap opadw se anb euros jo] euin e senalns 2 sexipouiod 08s sepepiseinous: sens se sepo3 onb sensou: ov ossaaiun op aiwasout apepmqnss stoutep s24ey eatnipeaze anbsoejdey apacad op cyfegea © wos OMe nos oF neSey> opunu op uropio vu steUSpIRCIT SSTOSESS AOE SSP ORSSOR Sieg “aos eridgsd ens y Epesiop ovsoy cammbycs © 2 2 stepussso uormane werscared amb sopepiieindasit se ebor in sueissadea-dowen9p Salossons s0-0[dire rear Zor tps OTUEOp sn sod rorugaoueipp 8 apuois fonfotod tris on op "er veaiod 2 gor 9 minorroud wougn & sey we 2URIp p noud sou onb onw ¥, ious mo “sidwos opueiue 10834 95 sopor ‘opzex ep opiano oF ssmgio ss1meypg sens 2p onuap s6-2TUODey wos wou Jers 204 G21 OFU ap sesade “anb {@NsSsIN LIV}s9 NIP ep OUI Wa 29-2107 ‘2u3}05 ovugns © oper ap zesade ‘anb O eapeussso8 spmaoa PRS 9 ovinip Zope: nas o eed sorew mse win seuade axmon “eHOTEZQM Sewer, Ton. Os Nuweros do Nodure za. RI, Roeco, 1996 - Todas as noites as stages se sucedem em intervalos anuais. Dois flocos de neve ‘exatamente iguais, mas todos tém uma simetria hexago- fes € a5 zebras so cobertos por padrées de listra Flexos de ondas eruzam os oceanos: grupos m 0 deserto. Arcos coloridos de luz enfei ‘ezes envolve a Lua nas noites de inverno. Gotas esféricas de dgua saem das nuvens. * A mente ¢ a cultura humanas desenvolveram um ‘és o chamamos 2 sistematizar nossas de padrdes, descobr zrande segredo: os padrées da natureza ndo existem somente para Ser admirados. eles sdo pistas vitais para as regras que governam 0s | Frocessos naturais. Ha quatrocentos anos, o astrénomo alemio Johannes Kepler escreveu um pequeno livro, O floco de neve i is lados, como presente de Ano Novo para seu protetor. N argumentava que os flocos de neve devem ser constituidos ‘agrupamento de diminutas unidades idénticas. Isto foi muito | que a matéria é ta | izou qualquer experiéncia; ele apenas | .¢.a qual é uma conseqiiéncia . Se voc’ colocar um grande ni tar agrupé-las to perto umas das outras quanto possivel, obterd entdo um arranjo semelhante a favo de mel, em que cada moeda — exceto aquelas.que se loc zam nas bordas — fica cercada por-seis-meedas-formando um hhexdgono perfeito. (0 noturno regular das estré desta vez do fato de que a Terra gira. Oni ‘ambém uma| e dunas sio | 1 2003 a8 ‘onb nugoasap sa\day “bo =» x FX 194 2P OGND duaxe sod :sepinas sazes sump Owsout 9[9 od oawoU WIR ED u Opuenb wizigo go0a enb orsuINU o 9 ogno o "PULIO} EMISaLE eq for =t x 9 4 9p opespend 0 ‘ojdutoxa 30d :owssous 2[9 20d | -rogidnyjmu ob wyigo goa anb oxsunu o 9 orawu uN ap opespenb © ahb ap as-asquiay “Jog oF tiDupIsIp v Ens ¥ WOD — Jos Op WO wajvia{dwoa vox vuin sep Tred taal 2159 enb oduoy 0 — vow “oid win 9p fengio opojied 6 excuoroejau onb owes oun opsped wn} nisgoasep wequier a1 “(sop!ooyuos were vus9] 9 oUINIES casildng “ouvyy ‘snug “onnoisyy seuade ood ens wa) sexouejd slog auowesizaid 9p elougistxe & seoydxo exed vaipoiout 2 sajdunis eb9a) euin nous a1q “stisuE]d sop omauFeroduso9 oU soj-p3ns01d UepIA Uns ep aured voq noioxap 2 "ezoumieu ep sooreuareu soguped soj$d opeurssey exa sajday “reuyz> & wan anb ojdurexa wn piso inby jeluapioe wn ap oaneoyusts oougumu opIped um selouaI=)Ip we yise apepinoilip y “oyzes vusseur njad osoBtied 3 20-2204 apod ‘wm sanbyenb anbiod jor) 3 “saquped sqoasep op — osodued sie. aruptuantonbesuo 9 — |15py stew oporsta 0 9 eojoroune Y 1 “6 o1nydvo ou Faso Bg “E651 WO EpEP 0} OS COTE] -s1ies opSeaydxo euin seu “opepnise aquauicjdure optas War opus 2psap 2 soynz9s sornu py opesi2sqo 10} se|noqued opsped 218g sI9s *seH8 sop tSaqvo tu saquouias szp stesidsa seoiped sou sopesiuostie asi wlapod sozouipu sousam $C “aruerp sod wisse @*¢1 = 8 + 6° = § + € ‘ojdwoxo 20g ‘sezoua1uT aquawerEIpaU sosaUIpU Stop SOP ogipe & wioo opngo 9 ozeuinu epeo zoquawtusaosip nas tied 0530j89 uinye a81xa anb seur ‘sorownu saisa vied opiutjop ovsped wn pH “eibugnbayy vive) woo sozsuipu somo enuosUD opu 2904 “svyeizd 6 I ‘GS "FE WAN sepLERrEW sop BLO! v-9‘]z WI S>I2ISE st Ey “oulinyap-ap-soatio so ‘ono wei SolUls|ap sownut *¢ “03n0-2p-s29109 so}-seyeiad sen wai sous so *o1duioxa 40d “68 “So “PE “IZ “ETS ¢ :e1ougnbos vyuense wysou w221090 anb sop umn 9 seycigd ap 03 -2itint 0 ‘S0]> Sepo) asenb wry “s2s015 sep seyrInd sou 911090 oso1IND orjaw opiped wp “sreradsa os sagsped sou sowenuooua anb sagSaoxa sv onb ap vpezyesua etuouepunyoud eSuaio wun a1y24 ‘auins pp seyjoy onenb op oxan win anb ap oxSnstodns v :se4poy SPH 1 aqUDun|CULIOU OAaH O “(2199089 up opuaptiodap * Ip no) sobeiq ooutD wa AUIU-op-sejanso sy “O10 sofssur so “onvnb “sored so ‘seuiod senp wey svossod sy “on -jadsau v tages, ezeumeu ¥ °g ojmide> ou os: a2gos a1erseq t532]25 2 “sronsJuluusyop aiuawestaru! ops suafio se{n> 2wasede apeport Toreaye ap oda win 3 sora 0 zoymydea asap [CCH ou soja asqos oanod tun 1o1oye) 9 “salouow Zan epco suyvoso We TIMNNse ens Waredar ‘nb seouipwioaé seutio) ops s1e1923] SQ "SOV? 2 sins20Uf 01ND BOE Sopfaayuioa opiped ap sodn stop sop ajua:2sueo auowenoydxe now} 25 apeplveUNy v SOUL EIUIN SoU] SOU ayvaWOS “seoped 2p sodiy sosow Jov2yuooos v opuapuasde ScwIvIse UpUIE SON “oquatAout op 2 opScitavsd ep sgn sod seafai se vsed suis;d ors seiaunyd sO "on “Usp ap supeoi|duiog sicur waq wiaoased seze.. stuynu LO} 2p OPEL op seisia sajduns waoared onb svstog 2 “aj2 wo> own{ opuerou Sou “3vjos ewaIsis op MUP soWEs en > SpEpINoIP EWA, ‘souinjoU Sojnayjo We soA0ul 25 wadazed sej==se sv yenb wad oFzes zp anb op opiauejd owuaunsom op sogaprs so sapualua as tied odusa) steu! ounw nosowag ~,viaueyd,, eared vssou eu naoqubUL sod anb owuay win + o1uene,, Uaywsis anb *szseuyjd weaeuseyo se O89 SQ “Juppodse OvSuoye Jod ureureo ax=23231p OWN OpOUL 2p ‘wasou 28 anb sejzusa 2p oz2uipl ouonbad t= "Sojnoyo wo w2noUs 2s anb svjanisa sep opuny ap olted 0 Woo z:seNUOD WH “2AoU 9s ‘ors; 0 seu ‘opased eal oasap Q “wiraeisep + eiueweuryuadas sags “osx9 St “opuny ap opsped wn 2a9aquodas v cz =puside soureyvar amb ‘os cull, “Bzaj9q OWOD uNTSse ‘apepHNN Wer.ssod saouped SQ “saus]O}] YOOHAYS lin 9 $204 as BUoLOUY OUOD sensow au ozanb sow “osoiuedse anbnan wr. seuade 9 o1st "LOSTEA, lun 9 900A ag ‘o[98 ap steisiia sop woIWgL= vINaWOas & stzNp=p uapod soonewioiu so “steuoBexay s2azu 2p Sooo Sop visueP lad B WOD sopriuosjuoD opuEnd “Jarpradi; 09139] O1W}DOIDU4 ap ‘lep29 Uns assejazd ansau 0 anb git “upeiuT=s9 opbemwpe WO oP ue:.198qo 2824 seuade e1pod *saoisenb sess2= Zeoidsiad ov) wo ofU nb "uosieys Iq 0 “oulzozed nag “ouop nas =p esrooueuly opdemIIs 2 ogsstjoxd e ‘apept v 2!znpop wipod orS21: 2p aanarep apurss o soynsoys ap viuod vwn weaciuasaide sy] opSEND “wougpAd v esed ise satwjoH] YoOoHaYg OWOD Wisse WZoIMeU z wHed ISS vONPLUOYEUL \y -sesjoo sp ogu 2 stigpt sp eayide as onb “ez2]9q ap awua1o}1p odu tun 9 seus “sojusoe{qns sopepurjnfas o sexe sv ulaznpop 9 S012 }put sop ayped v wedoutoa anb svonpiuarw 2s, esiejas, cones, € assim por diante. Todas estas formas podem ser enconlra- das na natureza, embora algumas sejam muito mais :omuns.jou mais evidentes, do que outras. O arco-ftis, por exer-slo. é uma colzgdo de circulos, um para cada cor. Nés normalment2 no vethos ‘rculo completo, apenas um arco; mas, do alto. :s arco-fris .Jam ser vistos como circulos completos. Voc8 també=1 poce ‘ver circulos nas ondas que se propagam em um lago, no ol::> humario e nas asas das torboletas. Por falar em ondas, 0 escoamento dos fluidos Zornece ‘um suprimento inesgotivel de padrées da natureza. Hd ones de mubtos tigos diferentes — que se movem em diregao & prai- formendo ras paralelas. propagando-se em forma de V atrds == um >4rco em movimento, irradiando-se a partir de um terremotc submarjno. ‘A maioria das ondas so criaturas gregérias, mas algur=2s — e¢mo por exemplo a onda que sobe um rio & medida que 2 eners ‘maré entrante se torna confinada a um canal estreito — rias, Ha redemoinhos estonteantes em forma de espiral ¢ pequinos véniices, E hd a formagio de espuma turbulenta e aleatcsia. apten- tercente sem estruura, que é um dos grandes eniginas cx mates cae da fisica. Ha padrées similares também na atmosf2ra. senvo 0 mais dramitico a grande espiral formada por um furac39 vi um astronauta em érbita. Também hd padrdes ondulatérios na terra. Os cecarios niate- maticos mais surpreendentes do planeta Terra so enc\ | grandes ergs. ou oceanos de areia, nos desertos da Saara, Mesmo quando o vento sopra constantemente er ditegio fixa, temos a formagio de dunas de areia, O padrio nais simples € aquele formado por dunas transversas, as qus:s — ekata- mente como as ondas ocednicas — se juntam em fileiras refas e paralelas que formam Angulos retos com a diregio predeminarle do Vento, Algumas vezes a5 proprias fileiras se tornam « ey oe AOU TIA] “sIeIoeA) sepO} OS seULIOy seiso IOIgIepUEYY HoUDg o> “hywereuu ojad osowey opeusoy oar wn 0} 1un 0 ope 20d upmnqinsip ¥as9 eupeul v enb ojad opoul o WOD ayUSUMaAlsvoe Chnut 2 ‘saioarp “weSipo.ut 28 onb Sou “sequEyUoU aatsnjour “eros “TIPU EP SeuLIO} sep se}mUI WoD svaUIIg apod 200. “o1ueIS!IU, ‘1ue}2]2 tin woo saysap anbrun tun vueu=I wipnSunpy ‘swus0utAuoo opour 2p aiueysip wadesied v 2 eunxoud van$:: ® sezi{e90} ex9 oyesBo}oy 0 bred ewo|gosd qodiouNd o tame 2 sone 2p sarcyfur sun8ie woo ‘aueysip apioy wn ap yexore] aT 3 vsoys03 wroURtTes B ‘apepsaA eX “apepIpunjosd ap sosiaU! slop += | 85199 ep vsoysos eyes eumn op eprog vu opeaeiye opis 401 ax2p Omse~ {0 onb o2vl9 9 2 ‘aaourauos squsumsterut 9 o103 Y “soj¥e stirs 9p tame v o8upe anb vys0r ap viougijes gun wIUdD “ayuarehIp~ “optisoaus coreg wn we ed ap sofwe snos ap uin ap ewiessore1 ‘win atq9x9 9p ¥3S08 oajpnad ap soduie> sop vi¥ojoa# woo eyjeqes: onb ooans e82jo win ‘syeanieu seumo} sexyno seiinu v as-opuisiss “epeurey 9 owiod ‘vonsyioisa apopravpiuais-omp vise 2P sagsisuen sv sepo) Woo opeioosse Frs2 vleaso ap wIDURLEAUL Jed owsou 0 anb wesuqoosap soaisy s0 9 opinbiy wied loden == st} 2p opdisuen,, euun sod wssed unSp x opuenb wewioy as suaans 'y “wisid vuun 9 otsped aisa “2quaWeADS “opsuaix9 ap sondUIOLInE Inu ap suaand 2p soyprias woo aquouriexs wieisazed as opsusixe SP onawoqnb wn ap suaanu ap soypeisy “[1u Joey wn ap weave. Soyueure) sofna suant ap soureias wo ayuawjeiuawiiedxs epe3ts “HPA 10] SuoANU Sep PUNO] uP .e[e989 ap vougpuadopul, Is “oyuowies op aust: -eououlersts epuadop anb opou wn ap opu seu “ole|9 9 "eluio) vt [searoyp opsas seig “sopeoon sipded snas so jaajsnejd opow ap = Jowourtens 201 wenapod oud op vista vuanbad wasnt cuun 3 9340] 19 Visla 2pues3 woanu euip “unsse wn8}e opow ap ops osu suonny isv -sessor8 aiuownuy seurad vs) o8uopunures win ap oye) joP win 2 -osad ondosd 0 qos euesdyjoo ese vwn op oyururey op 21 [usta wan: 219 apues8 opnb ‘oxressor8 opout op souatl ofad “sszip BP zedeo pas ‘aruejajo wn searasqo ag -vwsow ep opseasosqo [Pied swowos wosnu eum 2p oyuourey o jenb 1921p apod ovu g20e “ovSuui0) ens ep woIsy B wioo opeuoroejar a1 Funsse 9 “21uouroiseg, ‘uotreustrur ys anb ‘eyFows op ojagdsa vuan ‘suoanu se vied 91409 seu! oun Oxsped wn py Wisse ¥piy “So.UnsIpu “seULI0} ap sop Hmnsep “sopeoijap sopeiowojsie ors suoanu sy HIqno “seougyso suoam (6.0p°)-euequaue-suow 20525893 aapsasnr129sme1019 6 sowagsuad apuo warsixa anb seguped — se2aquoaa1 v sowieSoi09 tose seuade anb sagiped afuesqe euoSaivo visy “eonpWEIp wULIOy 9p Seu “zjuouroquaaad OnintH 9s euEUINY oTSeUISEAN! ¥ NOIqaLe ond — steameu soguped op tioBawws wino win py ‘swoUyeUL “osu wn ep 2an{94 B oMNOD “> -uauepiiis wen onb “scodgosoxoiw steprooy|ay sepne opuezin weuaUsow as seanurtrp seupigeq sc 3 va1UUpyedso eIasL B LOD ovrmuoo nas seziunutU 2p eanewtar vn Gia "g 9p CUO] WO seAIND 2p 2u9s eum uio o1u2s) sed odsos nas opueSof “Jepioorjay vjou. uin ap yestdso varun v o1toD anoUl as °C=23sap op w1qoD viun zap PIs V “seaqoo 9 S2uLi2A ‘saxtod SOp Sepuo sep so salUEYJoUas sowaurow soz 9 sesnpaut sep. sogSesind se ‘soressed sop 09a 08 *sorasut sop osoasou Jupue oF apuais2 as opSowod0] tu opsped 9p Plougieaaid visg “opeunts auaurend! sou oxajdutoa stew ‘ovsped wn py ‘epue — ojeaea win ‘soure?:p — apadquponb wameyo un opueng) ‘epsanbs9 “eylomp-zaanbsa “eiiamp-vpsanbso avjnda4 ownyy wa OJOS 0 we0) spd sc “soueWny sop sEpuE 9p pou ON “oIUEWIAOL OD SO PUYteULIO} => soeaped SOP WEY {BuISap 9 *SopO) OBU seuI SOx 2p cLIOFeM e anb Jog {019 -a139 ossou op soupysmurey Slop so anus sebu2x9Ip se no oueuINy ‘opSei09 op oySisod owo2 saljeiap vurexa 220n opucnb opussa! -edesap ‘wapieduit sozoa seni 9 vinous v anb Jog zyereiejiq vin suns wer syeUUUE souints anb 30g {sors-syInbo sojnsupIN aqUIA ap 4nsed v opeuoj sejn323 opry9s wn — 0:72Us091 wn 9p v optds Bs -owwedsa stew vsasvyngiaa stoinptuoad sz=1103 weope sndyA sornt ‘nb Jog {S080iq ap OouigUIS o1UNfuoD tn ap sepeiop ops seW!-op -svjansa se anb og gstesidsa woutio] sej2u09 simu anb sod ‘ord eu auoW vWIN War enb so wed ynI9y ojos win wamnsuos sewurjd 2 steusue sou sopenuosua saguped so 2 seui0y SV ‘Sopea{S sv 9 stagaz se “sopiedoa] 0 s2z8n so woo “JewUe ouros OF apusisa as svypuew 9 seaist] sejad ezoanieu ep s0WTt O “soquod 2p ouowaye opsped win wo Teaiteo ootd wn ap opuei eu 2s saxejndout soSe1q sosioaip woo tn uped “seu30) as utapod ejanse ap euLz0} wo seuNp 8p sopesswoyfe ‘ojduraxa sog “siaajssod weus0} 2s seulIo} soso "2 UN 9p soquap so wig tema pro Gragas ao desen estes padres mais el segredos. J notamos tento um impacto pr Nossa compreensdo recente das re Wes secretas da natureza orientar satélites artficiais a novos dest ‘bustivel bem menor do que se imaginava ‘hos com um gasto de c possfvel, para ajuder a riagdes de peixes ¢ mi mais eficientes. Mas, ‘compreensio nos esti f pessoal que the dé seguranga ¢) Teta pensar om ens venpen calor vate te 11. Sertasetas 13: a) Passam desperebldas, so das como outros, ‘quaisquer a 1) Sto das que mio passam despereebides ) Sio das especies, Fico ‘mais atent(a) a0 que est a fina vtae tome alguns culdades 12. Quando he surge um rmabastarsibit,sua = primeira ila 6quet ©. a) Alguém he ogou uma “pag 1b) Doo fazer um check-un ) Nao deve estar num bom da 14, Se voce vise um vto, sua pani da sia: 4) Ach que wi um fantasia by “Cru rode!” )Preiso procure um ‘otalmalogsta| 15. suponha que voed ‘ueia ada um gato. ‘Aqule vino que voce ‘cha “nia estanho” the trou um belo fiote de sat peo. Voc: 9) No acota edz para 0 visio que mudou de iia 'b)Aceitao gato de presente <) Acclao gata e imediatamente tao animal para sar benzido 16, Voo ests andando pela 2 rye pore uma eseada *“Y foupando toda a eagada. Neste momento vec: a) Passa sob a oscada, mas se sentedesconortivel 1b) No passa soba escada se forma aiguma €) Obsora se é seg passa sob a eseada i mag poe | ite possivel.> eiro impulso.; 17, Quanio, so passado, ood contuse abatidoe esanimado, vec: i a) Achou qua estava etressadoe precsana descansar 'b) Aehou que era via de Inge tomou um banno com sl rosso ) Aehou que estva ‘ansado o precsava tomar tum Banho de mar 18. vosti-se de braneo na paseagem do ana significa para vooé: a} Um conduta reigiosa 1) Uma tadigo socal €) Um vl para wazer boas ners 19. quando as plantas de sua cata comegam & urea de repente voce ans ogo que! 83) Dakou de regilas por multe tempo 1) Serd qu algém ests ‘com maus pensamentos sobre min? : ) Aiur que fo em inna isa pésatho goto" 20, Se voos for . fapresentado(a) a uma * pessoa que ago he agada de meta, sem mato ‘parent, veo: 4 a) Precsa caiecta rmalnor 5 ) Deve have uma antipata™ ratual ) Esta pessoa ndo ten boas enerias u 21. Ao pereeberque este duetondiondotema ‘testo 13, voc: © a) Achou que fot um eno de, Iimpressio 'b) Fou incomodado ou ansloso 2 Nao pce TD) | creel de prs abc Toga ome = | ae le tc eneamgorr obo sigena nee canteens eno oo ee cdononstees etree se se, ms pte eeepc 8 Loe enn apremtam eens ma fate ca i tse stp se ene spt 9 19 Se tmarseum psa omni ao gs ete pens TTD) ste Eo eat de prsariet al com a EIS eB Exe er rloies eusl ene os fednens, ms seme 1 Bata on shor qusto do mundo mage @ saben ssomere tment com expences cents tne ve toren epngeemetatiless com ip conden. 2SSireme cmoreende cos grandes arpa deacon eat copite rego, no el sees raigoss Gena | {SStiponotrtso nteeamblantes como plano mate e- ‘Gist gents um mapa de rao bseado en txlogas Sertaadrne talon e po ola, oesloeztécn qe Sete reerinbica panos as de mate strange teeamo apr de ries eliosasexruades, CED _ | este 6 oes do pensamento mals supersiioso,que ‘sea eompreender 0s fndmenos 3 sua vl com ‘base em expenses mégea e sobreaturas, des ensderando explcagbes causa & matertalistas, ene aatbuieos bons ou maus eventos a intengdes nels de outinspossoas ou Uo “lina” enerytco [Teneo a ndmers, datas, locals ov objets, Est ‘sto cognitive € muta prio ao animism tal © tases de desenvohimento infant para 05 4Uais 0 ‘rund dos lenirenoe 6uma abeoita nest. Eta Panda de compreendero munda tone a dear 0 Traradvo am ennstante estado de alerta © scent & tet devetamarnavida Simpatias sho mma forma Vinsidiade prs dle rei, Mas a dlivindacle, as vezes, cesta Jonge demais para aju- di-lo, A religido é contem- plativa © vai tratar da do- senvolvinente espiritual, fenqanto a stperstigan 6 mais “mio na massa” e se pée a manipular as forgas ‘ocullas Pot isso, osegreddo & apelar para a magia. “O ho- ‘mein conn nao quer pro- togiio para a alma, ele dese- ssn10 & tut beat Sout, colheita, eseapar tle avidentos, alter nin © prego e ter conten inn, liz, Isnatel Cantata Neto, Gntao elt sente que preci- ssa fazer a sta parte’ Para 6 historiador, as. superst des so representantes dessa “religiosidade prati- a”, que tom origem nos povos pagues pré-cristios Console espiritual Supersticao ou religido, para o newtofisiologista Re rato Sabbatini ndo faz mui ta diferenca. “Acreditar em Deus é igual a acreditar que gato preto da azar”, diz. De Fat, amb ino propositiy responder a nossa necessidade de segu- ranca. Nao é por coincidén- cia que justamente 0 campo da said: ¢ da doenea, onde festamios, mais desanpara> dos, esteja tolalmente mina do por todas as sortes de crendices. Sabe-se, tam- Fam, que & entre 0s Idosos, fs voltas com a idéia da morte, que o misticismo © religido encontram maior rniimero the decotos. Issa f ica ajuda a entender por que, comm tanto.avango cientifico, ‘© pensamento magico 6 parece crescor. “A supersti- fin shi senda racionaliz- batini, "Eo uma forma de terapia.” © apatite que 9 homem tem pelo milagroso cria um t cenitio propicio para o sur gimento de manipulado- ris, o que nao deixa de ser uma ameaca 4 razsio. Mas iqnorar um tuncionamento qs 6 popes do nen belan farabiean nan ecita, “Aguele que exage= rem mecanismos e rituais corre 0 risea de se tornar excravo daquilo sobre © que no tem controle", diz Jorge Zacharias. "Mas 0 cextremamente cética pate acabar solapacto pelas for- ‘gas inconscientes, sofrendo de doencas psicossomati- ‘eas, por exemple. Descon- siderar ow ser fandtico s80 ; ambos perigosos.” O equi- Iibrio entre 0s universos parece ser mesmo 0 cami- nha mais sequra para o Homy sapiens demons <1 Para ler i + A Psicologia da Superstigio, Gustav Jahoda, Paz ¢ Terra. 1978 * Pensando o Ritual, Mario Perniola. Stucio Nobel, 2000 + Supersticao no Brasil Luis da Camara Cascudo. Global. 2001 i Colilew + Agasts 2008 + 37 eodoid sumyy “Sessea sy owsqeuorer um anb owo 3 ‘quszjed- ep OLPUTpIO Opmues OU “eTTOa} eam wega sfou opuenb ,owsmoreosse, ap ureuryo nb 0 weaqu00 -Sep EHOSOTE BP eHONSTY Op SfenueUT SO “eonPId = e103} ep OgSIeAtIOD apuElD “OssOU 0 ‘OIE; ap ‘p enb cow}durs opunux assou seonpid sep epepranitiet ep seodrpuoo sep opnyse ‘asazosop otustduie 0 and o1rio ejteweyuerede opunur op eonpid :tonpid eum ‘ ost ‘onenbor um O8S Loe} B NO Tous! ¥ “(TeuMGIN} OOD ELON v Zaq0 «doo opuenb ‘ezyeuojer ® 8 suLIOJsuEZ} B EIOqUIS OyNUT ‘grerqmot 88 Blep eM Mose Ws FISe OBSda0uCD EsSep qra8uo 8) oguenbuy 9s-vu103 eYL08} B :eLI08} ep No wD sug> ep Ogszeation eum es-eiedo ‘equeuejerereg “sordosd ‘sou ‘semJerio suzqno sesse @ Oss o 9 pf OpUNmE asso onb ep ojusumauessazd 0 waqure; seu ‘semyetzo sexo rod oysqa ‘orjaStense ‘oumesise ‘oroniony opuntz um ap ovssard “Uy @ esta} “eoITUAD Bory BU OUIOD "BNNUSS OMT ap Osieatan ep epedss eum ‘sueurepedioaue ‘9 owsind ame neg “Femonued oymur ogsisod eum wo} sume ‘ost Jog "THNS @ TOR squeureurore wigo uns We ‘my wud to eqixe onb ‘nez8 ome steur oe eaoje sump onb sasso Ogs @ ‘SopesSes soxno oaei ardures omsNduie o sep ‘uowd » op ‘owsHEUT op woRHO eum omsindwa op zy IM glealsteas ou To sopntes sou efejse OU enb esI0 eumsye Seigpl Seu oyu NO preasy TOWSTEUOIOEI O TOD oysieatt ep oviejer eumu NImyep o eG “oUIsHIdua o nueBip ‘Naarosqz Sousut no steur VigosoTid Ya VIMOISIE ¥ OWSINENE 0d-oySyOIsINOIS SZATTEC samt sod auny im . *280T —_ Senypoy ‘ormmoy 2p og THAIN OPE spyosroas (Aa AATHD TESTO WP PASH es6r ‘SimRg ‘Mepeqiog :x0Kry “7 996t ‘sired sdeosod ay sme. sopyp oszonb ‘aapoysag 2700 sopnsez — 1 ord g x coubgmg 0 pen ‘remng fo sap emia 3681 ‘slied “pox 12 PREP smbop ‘sordyounse Sop 2 sodorp sop eySteue o sear gus Ep consTur Opes sued 0 ogt ‘o} 2 ud = Safeqreq end ep oporyur o eyelar ao a/eisqemgindss ‘zuzmop ep opunzos% ondse O smiby ‘sid -o7ad emai “F 0 Ol 0 questées insdlites, que nos sdo, porém, familiares: bes. para se tomar proprietério de uma cidade abando- nada, lenger o seu dardo contra a porta da cidade, ov ser preciso tocar essa porta cam o dedo? Até que ponto seré possivel ser proprietério dos € mais importante do que a supe! dico, mas também a pintura, ‘A NATUREZA DA RELACAO A originalidade de Hume, uma das originalidades de Hume, provém da fora com que afirma: as relacdes so exteriores gos seus termos, Uma semelhante tese nao ‘pode ser compreendida a néo ser em oposicéo a todo © esfozco da filosofia enquanto racionalismo, que tentara reduzir'o paradoxo das relagdes: seja pela descoberta de um meio de tornar a relagéo interior aos seus-pré- prios termos, seja pela descoberta de um termo mais compreensivo e mais profundo ao qual a propria relacio fosse interior. Pedro é menor do que Paulo: como fazer dessa relagao algo de interior a Pedro ou a Paulo, ou a0 seu conceito, ou ao todo que formam ou & Idéia da qual participam? ‘Como vencer a irredutivel exterioridade da relacdo? E, sem dtivida, o empirismo havia sempre mili tado em fevor da exterioridade das relagdes. Mas, de certa forma, sua posicgo a esse respeito permanecia encoberta pelo problema da origem dos conhecimentos ou das iasi_tudo encontrava sua origem no sensivel e nas operagdes do espirito sobre o sensivel. Hume opera uma inverséo que vai elevar o empirismo a uma poténcia superior: se as idéias no contém nenhuma outra coisa e nada migis do que 0 cue se encontra nas’ impressoes nsIve!S, € precisamente porque as relagoes S40 exterio- ‘Fes-e Heterogéness a seus termos, impressbes ot idéias. A diferenga nia se.encontra, pois, entre idéias e impres s0es, mas entre du s de impresses ou idéias, as impressdes ou idéias de termos e as impressdes ou Home 6 idgies de relagSes. Assim, 0 verdadeiro mundo empirista vez em toda a sua extenséo lade, mundo em que o proprio pensa Jag40 fundamental com 0 Fora, mundo onde hd termos que sio verdadeiros atomos, e relacdes que sdo verdadeiras passagens externas — mundo onde a conjungio “e” destrona a interioridade do verbo “é”, mun- do de Arlequim, mundo disparatado e de fragmentos nao totalizaveis onde"Os COMUNICEEOS por meio de relacdes exteriores. O pensamento de Hume se estabelece num duplo registro: o atomismo, que mostra como as idélas ou impressOes sensiveis remetem a minima punctusis que produzem o espaco e o tempo; o associacionismo, que mostra como se estabelecem relac6és entre esses termos, sempre exteriores a esses termos € dependendo de 0 principios. De uma parte, uma fisica do_espi outra parte, uma ldgica das relagdes. = a Hume que per tence 0 mérito de ter rompido a forma coercitiva do jut zo de atribuicdo, tornando possivel uma légica auténoma das relacdes, descobrindo um mundo conjuntivo de to mos e de relagdes, cujo desenvolvimento se encontrard em Russell e na ldgica moderna, Pols as relagSes so 8s préprias conjuncées. A NaTeREZA HUMANA © que 4 uma relado? £ 0 que nos faz passar de uma impressio ou de uma dadas & idéia de alguma coisa que no é atualmente dada, Por ex penso em algo de “‘semelhante”... Ao ver 0 retrato de Pedro, penso em Pedro, que nao esta ai. Em véo se buscaria no termo Spria relacio é 0 efeito P contigiiidade, seme} Thanga e causalidade, que constituem precisamente ‘ma | natureza humana. Natureza humana significa que 0 € universal ou constante no espirito humsno no é jamal 42} ou qual idéia como termo, mas somente maneires de| passar de uma a outra idéia particular. Hume, nesse sen-| ga, entreger- Gestruigdo concertada das trés gre terminais da metafisica, 0 Eu, 0 Mundo ¢ Deus. | a tese de Hume pareve @ principio muito to deer Sqhs WD o}5ISUOO enb “eFOSOLT ea ousureco|sep apueIs opunges um zeredo ap SeqA wa mse eumy “eumser opsua;xa vam Jep sou] 8 Soidroursd soudord sessa 120107 ered OpSgjosse ep soidiomid sop esaaies eIseuey y ‘esjoo Jenbjenb ep opsny e emiesse o ezampen-er]u0o eum vuoy enb cITep um ep segSamp se sepo} wa epessedazym 9 je ‘eiuepuodsexz09 omorgo um sod ‘a ezamen tudosd vjed epeoassuco pies anb vous! era Bum we woustiedxe & steur sowessedenm oEN ‘eseod & tepugnbor @ ‘opdnszedns @ ‘opseonpe e atteurensy wepavoid enb unsse 9 ‘se-pedez oq} ep seznueut sens wo 910 osozmuetX O onb UNsse g “oweye Tes 0 EMUTIS anb feqiea opSpeder seus eum sod sopeazesqo sue “Tear sequeqlewies soseo ep segdnadar se zmnsqns ap ang e (voupuedxe © zessederym) weSenSuq up sopep -suidosd sep Zyi10s 05 Zod wfes ‘Terouesse 0 loo euapIoe 0 sqpunjuoa_sod_vles ‘eSuez ap sozemuns ‘seurysa seifor ‘Seopoy Sesned seeped elo; visemes © “sDepT ‘esNeO BP OSED OU OpIiesqos ‘sey “oseo efanbeu no esau wieispis osu enb seoSejer sexo sod aqtesesd opderar ‘epoy zeondnp ap vise;tey woz anb won ou aiueulos oRt, oysta 10s apod_ossy_“seinonoy Wa 1819 sotrezet 3 set “foWg SeQUBIor TepuT “segdejer sedosd Se TSU, OBST E sHfles SSsou "Sousiieg “Seuseut Is 10d 12} uretiepod ova anb ogineo eum qyspuoo sau] exed ‘seisequey sens ‘saqdory sens Zessed sexjap wed sordiousd sessop as-aazes opdeu “Boum e siusuresieam ‘oeSeuSeun ep seodor se no OMT -9p 0 euTdiosp enb ezemnyeu eum soda aut oF oyndse © twexy opse}osse ep sordjouud so anb apeprea ‘stog “eypeyeq eyUETISe FEM as-ejomMeSEp ‘T ‘seyy ‘ezamen efzdozd © woo opsce =p ‘ogdisuex; ap ‘tadessed ap stot OMoo seyuEysuoo SeiSer oupep esse & woodun ‘orrpzquoo oF ‘eueumy ZN BP sojdgouurd so ‘sosonzjsuotr saquesyS ‘sopere sopesta ‘Soy ap segSemp opuewioz ‘oszeartm 0 azoozad onb ownep aim opunes ¢ OSes OF ezno v eum ap essed sew ‘elapt exo @ BUM ep essed ep sopod op opeand vise CEU cydse o ‘oudord ts @ anSexuq “eisuidue opunt: ow amaqmysrp as ap eee eyZe0' eum we} Baye @ OBL oysong ¥ © sO ‘apepnesnes'e euojouny stenb se woo apepRazoyuo we ‘(edue19) oBdelex 2 opunges eIouer afer ¥ 9 ‘OpSejer v odurs ouset O aMpoId ered OWUEI dod as-ureujquico ‘ouetmpuazus ou SOIMTISTP sosvo sop oydeazesqo oywenbus ‘zoustradxe ep ordiounid 0 9 ‘oxen eur eu sequeqjoures sosto sop opsny oytenbué ‘onqe Op ordjoutd © *(eSuaz ap snEi8 Sop oIno|yo owco sepmqeqord) sopearssqo soso sop ofmoizo ou vSuer0 @ wuorosodosd oyweupusiue ou ogiunsIp @ anb odie: ou: “sour o8 “(***t109 07709) oNGPY o mMARSUOD oBseuSeuT eu ovsny ap epepajidosd wssq ‘omusumpuoya ou sono Sop sum soperedes @ sojunsi wedeweuued eioquia oO: “yun ‘opseurseuy eu wrepuny os (q retreduooe no mas Dt onb wa sezea se supoy) sopearasqo seyteufeures soseo So enb 9 itmisse es-eondxe jwsneo ovdvrar ep ouau euojouny Te} wp wi eoueIs @ aod anb ‘ou Jod opezado oweureco1sep jeurud essa 9 Teouassa * ED spod 65 OG ono Os[e Wesseidxe , siueureHTesssosu,, ‘,aiduies, “,EqueHe, OGIOT SapOMOD] “CIO “=OOT B aqueut seresseoot Saz9} ve anb o8p ‘wor 8 sasiey ange = OSTA opus; ‘eyueure prejuess as anb 8p ‘zeUesaT as [os 0 JA OY “Tleowea e599 ohb ompaige ‘ua uMU 5 Siwwis sop mized = ‘oldwexe sg “eouguetxe eo Ae op ISDE ¥ DEP Jo] our an wsTO SUMBTE op TSS ‘We; SE SpepTEsTe V “epep ayuouenye 9 ogu anb wst0o eumsie ap @ OPep ollitel um ap sessed Seuade zez sou ogu anbiod jeoadss 9 vig “epeprresneo ep & ‘Teed 9 oyMUI OpSefex eum oyfadsar asse E SoUIETapISIOD ‘oywattreworouny essep S29 “pad sagSqpuoo sep 9 susnea sessep soyfaje owo sagsut “a1 Sep Ojuoureuo|ouMy Op O seu ‘sesMed SEP O 9 OBU BUT aigord Q "surzqgord 0 peut o¥) soumrepuserdtuoo od 9 Sop seuowdadep soureory ag gsegderar su Ieusisep ered amou oxo um squemos-oe; Tes wievered onb ogderocss2 3p soidjouprd ‘soeumy wemet ep sondouzd ep ojeur sod sagdvjei se qvondxa te preaey wedeyzea enb teqreso1 onsteoenTy Q ° 64 © Iusemsno : Hone 6 Snamentos ilegitimos das relagdes. Af também, Kant obedecem 2s regras efetivamente produtoras de um veré @ Hume alguma coisa de essencial. Nao estames conhecimento (probabilismo, célewlo das probabilidades), Bmeagados pelo erro, mas, o que € muito pior, estamce Mes, por meio de um ultimo refinamento, num terceivo imersos no delirio. ato, as crengas ilegitimas no Mundo, no Ba e em Deus De gueiquer maneira, isso ainda nada significa, na mostram-se Como 0 horizonte de todas as crencas legiti medida em que as ficgGes da fantasia torcem os print zp8s possiveis, ou como o grau mais baixo de crenga, pios da nerureza humana contra eles proprios, mes on Pots, se tudo € crenca, até mesmo o conhecimento, tile Sondlebes que podem sempre ser corrigidas: é 0 que € wma questo de sraus de crenca, até mesmo 0 delisio acontece com a causalidade, onde um cdiculo severo de go 220-conhecimento. O humor, virtude cética modema de Probabilidades pode denunciar as ultrapassagens del Hume, contra 2 ironia, virtude dogmatica antiga de SO. Zantes ou es relagdes fingidas, Mas a ilusao ¢ cingular, crates’ e de Plato, mente mais grave quando ela propria faz parte da nach A DTacnvacio inizacao. Neste caso, 0 proprio uso iantasiste ‘Gos principios da natureza humana tormase iim Principio. O delirio e a ficcio passam para o lade 0, se ele termina na Ge natureze humana. € 0 que Hume mostraré em nao natureza humana, é j es Sus. mais dificeis andlises, concernentes as iddias tar senéo uma parte do inquériié. Ge eu, de mundo e de Deus: como a posigéo de uns é Parte principal. Os principi geist#nela dos corpos distinta e continua, como a posiqaa ita sd tomam sentido com de uma identidade do eu fazem intervir toda sorte de ficticios das Telagdes, e Principalmente iris em condigdes tais que nenhuma ficcio véem-se atribuir mas nos precipita ao contrdrio em dilidade, uma exclus S ficgies que fazem parte, todas elas, da natures suma, 0 que constitui ena. E numa obra péstuma. que € talvez sua obra- nmatureza ou constancia 2, idlosas sobre a: Religigo Natural, Hume ao prineipios de associacao étodo critico nfo somente & religigo revela , Tas os prineipios de ‘paixlox idéias, mas tido, uma divécdo, uma irreversi- (Gade em funedo das paixdes. Em tureza/humana, 0 que dé uma espitito, nio so somente os = Teligiéo dita natural aos argumentos teleoldgicos ores”. Cumpre considerar’ digs coisas a esse Tespeito: Sobr? os quai se funda. Jamais o humor de Hume gue as paixdes ndo fixarh o eseitito, nao lhe dig uma atingiu um tal ponto: erencas que fazem tanto mais parte Batureza da mesma forma que oS principios de assooin ge nossa natureza quanto mais completamente ilegitimas ' 980! — e, de outro lado, que o Mado us espirito, en. $80 do ponto de vista dos principios da natureze humana, guanto delizio ou ficedo, néo reege ‘Ses da mesma &, Sem divida, 6 af que se pode compreender a nos forma pela qual ‘Vimos con cialmente a ultrapassar age as relacdes, Os principios de assoclagio — e espe- wusalidade — determinay: Gado, inspirando-lhe crengas OW ultrapassa- gitimas. Mas as @ restrigéo do alcance do ¢: fixacdp’ em idéias e objetos privilegiados. Pois Ga péisio nao € 0 egoismo, mas, o que é sinds veialidade: nés nos apaixonamos inicialmente ‘yor S80 Pais, nossos proximos e nossos semelhantes. (cat = z ZStiSp SHS Won ONSET yey sou aja anb wotensu 2 Sepreqodsap ‘Se anb sourejaio ovu gt ‘upnos 9 einp eszeu ZepUserdwod ap soreur so nap sou snag anb socne 6 13]8 “104 yea “eng reui0} es oF ‘ense e anb ap vispr & epins Hoo 2 (EPH eu sowzeital0 wermied-soucond sou (Se SuBWOE Ofe OITA essaan spurl manb 2. oqwouepes SUIS Sop Cxumfu109 0 oUtoD opunut o TesOpISUOD “quER “woo Nas O BiIZnpEp es Steuref rep ‘en8z ep oyreureuzsar sumg Jednooard yea enb ox;sand @ zeD0[09 a5, ep mequy : G.sig0s exten es owen owe xesued os-apog “OHTGss 6 G2 REstHOM OP apepriizn ep zista ua — sopenyen sone ¥ Bind SeApIeOOS OldWes OFS EBY epepiesnes @ and SOW Eprwsaseide a5 Ten et wrepi0 8 a — srawsues sepepiions “BUUQUaY STOP SO ‘oupmuco oF omy “sTeapredasty ‘pep Span? Sned enb wosrmupe ov ‘fojextog o stor vigaione qsudosd uioo reyes ered ‘uresias Soutey siop so :Hond D ‘ebeprlesneo ep vi093 eu eome: oBseotpour eum ee oistieid ras etepod o4eza o “esnta @ eprosyuoa opuas seyalrent Sab ‘esnso surety op eldosd ogicaouca @ {2850} WHSSE €s ‘SEIT ZoqTBJe Op syerDIMs OBzE: z ‘OpHen> ot 8 0; sytO Gp eueiqort ojed CooIoIKo o7usuL ‘eue4 MuqieT ould “esneo BU JexUOOTs sourssod an ; “Paxquoo op ewalqozd op o qns e ‘owed ‘sg 1 2 eoWor 9 eonFIeue Wep1o ep Bla X goExeuC Usso "308: iat Soye; OpuTuN ‘sar Bond SMO “PHFSSaveu OBxDUOD ap wisp g sedeI3 opeD wBessugo segsejex ooo seperepisuoa auduiss SBS sotises op ‘oquawussederm 0 ‘sowasstp om ‘9 repusazduion owe} so axjua erougIo ep ostoad 9 enb © “1m mies eodeysnf va iopep omd op GeuesepIsuoo ‘sjaagnt wlecsueuied speprresnes Up wer Gib10 ep VOUME opunges ‘9 opsejer essa SEH -vyeppauT Ggsseons op NO apepmsyuoo ep jeiodweyoredsa oBdel "ai vuM epeu steur ap Soy zepepifesneo 9p sourErEy epuenb ose ou ‘oyeye uioo ‘souley enb 9 and j igesd op sopep sox ‘oper essa tod ‘g YY “osuaurpaqoa sp sory ; seg RmuN ous{ns O “seaure ‘exeueur eznd ap omy ‘no ‘oxno o ered seaanGhrs 2p Selue Wel9 seu: ‘ojemoaquoD ep souains Bm ep iessed o71s1ds9 ossou ow wimnmmad opsdzared elmo aquaure, ‘s1eM28q oua{ns O 2 oueIsaIE9 Oxfat 507 ‘onaumad op znred v owe} opunsas o essespussus crates ee 2 teOnES 3p opesazzeoua ‘opnitoo “a opeD ond Bio; eum Wat “sors, epeprssesou Bum tau eeaat Gygins tm ‘ewojousmousz © opmuas essau votre oe Ope ‘orusidse ojed epeumnze s owtoo Te ‘apeprtesneo t atid SHMEE We zenuoote sourea ‘cords opusoauTanied One, Zeusom tod ‘stod ‘ebauioo sump ‘soutza; smas wo ‘9 o7st Jog wi 9 gateeettOo @ ond, seu ‘gies 9 ond, “Astoot ‘sesi00 Seu ‘Te} owioo ‘epep 9 oy epepftemneo op oFselos Foe Me owioo ‘seu 2 CEL ovisenb © eptnsosd’ ope 2B gnb wmieosyeansa onb sojosony sass9 ‘o2t9y9 wos ‘OBS ‘Buen eu aseiedo sa woo supy “eles opunes a “Sslexsed ep 3 euouesqareyy ap seopo se sqtoureNouniS Seectuee Howe & nenuzed ‘sx omoD “and ajenby FmHO}e! asap sume ‘Opisenb wssa a sepuodsa: wie owas operas un eueumy wamiea ¢ Opeoeene “o-pSuwore owes egies 9s anb “USESTSUY WER OWI0O OpETepISuCD ws OEIES pi_onb ofmbe amg Savarivsavo ¥a vitzteoug 0 @ Kaz “04 0 3 BO[ORT = sou ‘Se “OS3t B oyueND ‘Pusiumy ezamnyeu ep eioueto wum zezay sgdous ae oun Siueumy wamien ep sured v oFuas asuspuso. Oude opezepIsueD 9 opunur O oyzenbua ‘soUNie) bone spod Ops grainjen ep oiuaunoaquea ofdos : Sou 0 TEE woUpHiedke vizdosd w opuny enb wousyadse oo Spb sett ‘eiepagosues snoq um e eousspet rod oouce oiteuressedarym asso od 9 9 omajo o2 veneo ep sossee SEUSS Pod os Opu~gzamieu zand Tessoul op ‘ois bred siuasord opep omd o ossedeismn ‘ogur @ coond spe ‘Siem preieN 3s opto ou aytaWIELEDEpIeA BI9S as Brean sux O50} asso enb ‘oO: o tea O8 “onion Oe aot OF OBSISO x -snd autTERwiod ‘gz “soustaouas SoD opuenb Ovssoons = waaeY amb 3 snaq lod word sea ‘sia Sens sz as-opusemqne~a MeE B e1qoS isdtsxa apod a3 oeu ‘aqiad oP $wioo RGSS Sp Wiieldord 6 eseocjoo Guy ws au WED" OSET OS OULD “OPBOOAUT GEU SOUSUE OTe To "Opiaes onsary Q 961 £61 ANVYV sauwvosag ga aqvarnsav9 ga vigar ¥ 198 0 Inusenswo A IBEW be Causiumave be Descartes Kast 199 (lentificas modemas, 20 langarem } Tages explicativas entre diverse tim modificado a opiniio de Hur: Essa_tendéncia nase mes por emos na causalidade, Ora, Gat Wo% We cada conjuncdo néo nes Oferece nada mais SubTOPUsIto da perespeio corrente, po Glo que a precedente oferecia, Tepetico nfo nos revela Tagdes 1eGeqgueime € que 0 Erio conga e ee nascer no igbes tiscas que o explicam eo igen: 20 Ouro BEBO que nos leva a pasccr 2 28S termo sais. E, portanto, ao nivel de Gado me, # #euardar 0 segundo quence © primeiro é 'o que atirma'a causa. Gado. Ora, 0 habito nao esta é Hdade que a questo deve son Tesolvida. mente um Brin Mas a idsia de cause nao provisig do fato de perce. , Petmos, nas proprias coisas, ube energia que se desdo. de habitos, a’ roy bre, uma forca que Passa de um a outro termo? Aqui, efetivamente, Ziume volta 2 Malebranche eco célebre exemplo das no se descobre no contetido repre. dade se torne probabili *» Gepois quase-certeza, , no De maneira std claro, no entanto, que nem tude esté resolvido geral, € invocando ‘a i i {Gm 3880. Por um lado, a fllosotia de Hume supée a exis- Lo Os prope emnle @ sdaptacéo a vida Pater ee que onde formamos a idea de poder ee gs, Problemas deizados sem -solugso Por-Hume:requerem 8 solugdo de Kant. onb. oqweunpuswwe um ap ovdusaiom & oyuouTaNeyo ‘oqumyod ‘weir erougtredxe ep soyefqo so “epepnesnes ep o ajueuresjoard Opus oyfeou00 asso ‘soye{qo SOP OSes fun ou xe8n{ amo} onb smrused aut ep zedeo oyeou0o um sod wpeiuaisns 9 vie enb we epTent vu Jes oEU t ‘eana{qo oWoo soorede out ovu jeuawiOUaT ati9s BUA ‘S03 ‘afqo 9p oalgjaxioo um ‘apeprim ep ordiouud um gf “sero sugpuo} ep 9 SONaEY ap apes ‘sum ep TeMyeu osfafns o wou ‘sousis ep eouenbes eum sneq ep opusqeca: ‘Aarex sue ap aquardiozed 0 wut ‘snaq wo stigpr se opuaqeoied ‘quouesqeTeM @P Ovefns o weu ‘seyeIseq ep vue & wou 9 OBC OUENTEy opelns o sey ‘BSE e fanissod euro} nb ,osuad ne, Op epeprm & g ‘epepnm & ‘vip soque ‘agdns ovse3H Epo} o ovsestt a eu0%12 vpoL . “epeptfesneo ep e Bsorpue erioSee9 eum ‘ogSepaz up o1es Ou “eUO} os eloUmsans edd & ‘eouE. -sqns vuM ep oudosd 0 aiduies wie apepresnes & ‘sooIs ‘sep sou ‘oyuenbua qf ‘epepresneo e ‘jueH we ‘erqoosep 8 onb ovdeler ap etr0are0 ep ores ou ‘owas wo: -qo y ‘segdpedaz sens ap no apeproeala ens ap ‘ape suas vp Mbe steur wepuadep og apepresnes ens op orafgo op eoupistxe wp oxduume v onb oysod ‘eumE op seoWlor asizue eum 9 oBu Tentoe[sIUT ov Oo anb oisod OWS OB BaP IUEY ‘O"sNIOS esse Og “oquaux “[pusqwe op aseins e pies apepum e° mysuoD enb oe © tapeprm vudoid esse preqqear as anb owueunpusiua op eudosd oesuny ead 9 seut ‘sopep sop epeprm & prez “Wear 8 epuo sean] O pres ‘epepmiqisuas = eudosd “eur Joy ¥ ‘Tesneo ovSe3q] Ep vonspewereo 2 oIveuNpuarue ov vudosd ‘Joursioaazm oveuproqns v 2odo qUeH ‘joa -Jsuas ogSeuepI00 Y “ayuaLOTMS oBSpUCD Ens e OES CBE ‘soyefqo Sop optmur op seuressaaau segSrpuco sz oes ‘spepmiqisues ep Lozsd D seutz0y ‘odutar 0 @ Odedsa 0 as ‘sey “BULIO] BUN @ wLpieW uM wi spepmaisues ¥ “sovo omd wm 9 O¥u Jeaisuas opep o ‘aluaUTeIaD “ogdnujsuoo wssep ByMsaz 2 oweUNP suaqua of opmsysuoo 19s eAsp af ‘aiueuIOS epEpmiats suas ep [ear Oe Oprmutyep ses apod oBu arse tyeuaWTOUas orafgo ofzdozd 0 zreimser apuop ejenbe 9 oenm e SE: ‘Souewiousy OEdes sreu epeu puldunye Ogu oyoUTTOSyUOD oz. INV ¥ sauvosid aa sqvarvsayD aa Vigor ¥ ‘OSSOH :TousuOUT OJa[qo op a Is wa wsIOo Ep Bp oBduN SP ¥ ‘ogmm eum 9 opus eum ser3do B quEs NOAAT oon ems{gosd op oB5isod wisdosd v ‘oyaya tO Seoou ® IepUNy Tea qUEY ‘ezamjeu eum sp OpNT|SUY O 5} ‘uauOS BLA BUM, apuo ‘oqWeuNSayUOO Nes O IMIsUOD OF 2 Teimeptsosuey oquoUNpUDIHE uN ap spepruenncre c se00auT ov ‘se ,"apeprouriuodsa ens op oye um A vio anbiod ‘oyafns orrdord ofad aqustos seur ‘sozefqo sojad ‘epposuioy Jes apod sou ogu enb votun = 9 ovdesy w,, ‘af eaguose ‘,segduiuaseider Sessou se sepoy aq, ‘sumit sp wieBesuoul sayjooe apod juey anb oqod asso ge “Staats suas sousuguay so JeSex wepod ‘oundse op soaupjucd “$8 sompoid so ovs anb ‘oyaumpuaqua op ste sz OWoo Jepuserdwoo ap ‘oyeya woo “pasuezen 2 wurgigozd_o ‘aquauiequanbestog “sousuiguey soe zPIh 3 shop OjweuNpuEItIS O “Ypypa eMeueUT ap Je0lexo os ‘red ‘anb prtrqoasep O80 jue “ozueupusyta Op [eer osn Um 9p eIspI g selouNUA: & Wey Breas OOD eura{qoud op ogbisod & :ensiquie 9 opdenys Essa ‘aqueUTestooid ‘supy ‘ear ov xepuodsazi09 ap ‘eyed eximo ap ‘9 wordor oF! eum ojuenb Teuotovs ov; ‘sued wum ap ‘13s ap ‘aud o wa tesneo ovSeat @ :ojusupuSIUs op oEsusDId “woo sp spepinoey | [esneo oBeSq we mquye anb wa Bpipau ee ‘ery 9 aul epuTE afe seyy “seyuaroMD sordroutsd we) [earSTamMT Opunty 9 Toajsuas opunu and swusyso sod wmuqIeT ep eredes as Wey ‘gJT ap opdm}sassIC EN @DEDIOAH ot a» oth exo wn 9p apepenes eam eal ‘emnjosqe woUsIspX BUM sp soyTaltp so ‘woul ep pun op exo “earasaz @ wmmgny OpSdeouoD ens BouNUE ajo ond Unsse &{ “opeoridxe aqueuieormesaut osrestuq| um ap BITOUT sHd esto ouioo opearesuoo 1s asap smaq anb BuTisa 3UeM ‘Soyose sessou ‘oysar aq ‘uazIniry axjsour nas Oo “FIOM @P seaesqe ‘eryfusues su anb ‘zuqIeT ap seQd ‘deouoo se ‘uoLMaN |p 2 soLrzesaq ap sv WiOD “ZeI[;UCD od seque esuiedi0jse soresua sostounzd snag “Jeayssod 9 epepresnes & owoo sedepur os vied nnied squOUTeORT guey onb oumy eqos ogxayjar eum ap ‘uipsod ‘10; OBEN INV WA gavarysavo ¥ onsmn7y 0 oz 202 O Itumevismo construa 9s dados sensiveis segundo as suas préprias leis, ‘ou categori Gai coloca-se um bom ntimero de proble- 9S a0 Kantismo e que nao pertencem cepitulo. Em particular, Kant deverd expl sua teoria do esquematismo, a aparent dade de intuigdo sensivel a se dobrar 2s exigéncias adimento. Tal nao é€ 0 nosso tema. Quisemos a transformacdo pela qual 0 problema pouco a pouco abandonara o dominio da ontologia para se_transferir para odo conhe: . ST que 0 problema de uma causalidade onto. iogica seja abandonado por Kant? De modo nenhurn, ‘Mas ele se coloca entio numa outra ordem, que ¢ a da Uberdade. © entendimento tem por func&o objetivar os fend- menos, 20 ligar um condicionado fenomenal a uma con. Gigdo fenomenal. Ele constitui assim a ciéncia. Mas esta a0 atinge a realidade mesma, 0 mundo dos mimenos traré 0 problema cldssico da causalidade, tal como se colocava gpoca de Descartes. Mas, com Kant, causa- \égica e causalidade cientitica, que, em Des. ituiam uma causalidade unica, estéo para Sempre separadas. A ciéncia e a filosofia verio que, de ‘agora em diante, divergem os seus caminhos. BIBLIOGRAFIA deve consultar as bibliogratias dos autores estudados aqui Conclusao MAIS A IDEOLOGIA, sob sua forma especificamente fi Sofica, foi tao tica'e to ativa quanto no século sy byséoulo que € chamado das “Luzes”. No “Luzes’, segundo pensam aqueles que foram arautos) 86 indiretamente sfo causa. O que seu valohexemplar é que elas souberam expy sua diversidade de niveis e de objetivos, ag ticas que se\desenrolavam na Inglaterra, yf Franga, na Alemanha, Cada ver mais se evidencia qyié a questo se Gesenvolve alhures, que novas forcas s6ciais se organi- vam, as quais nd se créem mais ob; a mimar a Ga Sorbohne, nem sequer/a se spoiar sobre igentsia, O pénsador que ¢énta sé é importante na ida em que é ginal. esse respeito, a obra de Rousseau € decisiva. define uma nova fun¢cio do escritor militante. Quanto a9 péticismo de Hume, ele nao tem outra significa: n40€ “antidoutrindrio”-— como —} ele desloca o “mo- mento” teérico para sua atividade critica elicaz. A Enciclopédia Substituia ‘9 projeto de saber fe- chado pela idéia do/sistema abe1 de conhecimentos. ‘Hume Rousseau yao mais adiante\eles jé fazem clau- dicar a nogio de véerdade. \ 7 Essa transfgfmagio do “estilo” da teoria é acompa- nhada por umd mudanca radical no “ ” da reflexio i capitulos que precedem em evi- de que, da critica de Pierre Bayle as assegurar a sua fungéo redutora: de agora em ‘nieu eyun ogres 8 e1eg ‘TuLoj BMS 10D 2 OUISaLI OBisuCD seuade py anb wa lua 0 eyau anb opots 2p ‘sediaienp sens spp oto wag cwsUNISaYOD 10 $0 sopen ap sesisqe B EpeElqo owsau 9 epeZuoINE Wse end Bad fusajduns ossaons noe 2p wABEIULA ¥ 2AaP EOHBOT Y “(ereanieu no syequapioe so]mopisqo a1u=Uw EssOU ua no wold @ wos) Tad 5 OpCY Sp SRUnOy SerBaY SE SAD SEW OPEL / siueUEsOIOBiE wAOad | ep a9 300 BUH TT sod UPS Hg OPPOSED +8 sewisow sep opSesn3ysap PUN ws 9 oluDUIME WHA ‘$0 15 atua ZIpUNJUER "BIouR!D wISOP HAD souodald 31995 509 jodoxsun wfes (319 0 DuLiojuoa wzauie9 ap Sopou SomPA SO a19OS NO cIUDKUTDaYUOD Op W930 1 augos sosssyorau [ss Goumy 2p opmuss o ‘oxbeusiewr v) “ayuoa ap sapepisedea sessanip s2 a1q0s som:Boon/8d efes sojmideD pur Suuaseydure @ ap sowspow sunSje ap eanteiust Y "EpEqnoe 2 wi] ‘opm anb oe ‘owewod ‘opussesed ‘stubipe ossed wn sep oprped eyuay oonodures ‘up wbuesn$2s @ anb op eIoueBajo = syets opbouruaiap ® no siaxysuodsip Sezaqnns seuun3je ap opssaxdns # SeLI0UjeUu azapysu0 as opu anb 2psap ‘Spine Os {sed winuuou ep sofetoisiry apsap opipod 1 ogu ap o1ry op a$-opussidap osnfias ‘omuurea asso sorouray srew soduizi so apsap opines wyuor no1897 © and / “oproyas was owsodoud aqwouusolzau ty OW . [BA owos zeuopuege anb equa a¢ anb ouisout ‘oyuruse> fe) wantuaAsod sLsq09s9p (gzes ¢ vsed oyun umn 9 gf 9 Leave) s2jdums wn saIUe 25-0 ‘pun ap osn8os oyurutes 0 tuin anb ap opjouanuoa audwes s2)s9 apod 2s O89 ind 398 anap UINUIOD fontiafgo 0 owco rijauew e 2:q0s opiooe ap as-ua10d sazopei0qrjoo SossaAIp 2 ONINO wh JeULOY 9 SEAL 42 Sov jaajssodut arowfendy euso1 26 opuenb fo ya swuawuawuapbay esjoaid ‘OL gSuEDTE BJEd ‘25 NO WI Nas Op vosRTe 25 O80] OF) Sapepinouyp wa 189 opsesoge|> Bisa as-sedinbo 2 25-resedasd oynut sode opuEnd, “opeyjnsas op anued v 08% “ppoupto vuin ap ounfos ogmeD © CEU no ‘anias opzes ep ojuyuiop o8 Sequz0uatiad soiuaui2ayuo9 Sop oBSEIOgEy® FOS, opdypa epundog v o1eyg eter “PAPO [sav “FAS © Seormahy By» wee) WP EP st SEER POH “powewuy ‘any RAAD® para julgt-los, mas ¢ tem que procurar adquirir os mesmos nas prprias e objet- vamente assim chamadas cigncias. 5» 8 parte pura de ambos. ou seja, aquela em.que pequeno sej2 © seu conte sozinh, sem com ela mesclar 0 que provém de outras fontes; pois, ima economia gastar cegamente todos os ganhos sem poder distin- quando ela emperre. qual parte dos rendimentos pode arcar com ual pane se deve cortéla: contrar esse eaminho igaperial fe tenha permanecido ear, eque ess2 trans- formagio se deve auribuir a uma revolugdo realizede pelo lampejo feliz de um “énico homer. numa tentativa a partir da qual esa revolugdo na maneira do que a descoberta do ceminho do famo- a Esperangal, bem como a da feliz pessoa que a levou a efeito, ‘ lampsjo, pois achou que / no na Ggura ou o simples conceito da mesma para através risdades, mes que devi ‘issmo introduziu pensando € se represeniou a priofi e que, para saber de modo a razao determina 0 seu objeto de modo completamente a priori tem que,ser__ | "IED prior, nfo precisava acrescentar nada a coisa a nfo ser 0 que CKITICA DA RAZAO PURA u resulasse necessariemente daquilo que ele mesmo havia posto nela conforme za desenvolveu-se muito mais lentamente até encontrar © largo caminho da ciéncia, pois faz apenas um século e meio que 2 proposta do engenhoso Bacon de Verulamo em parte ensejou esta descobera e em parte # ativou, uma vez que jé se andava em seu encalgo, e que ser explicada por uma sibita revolugio precedente na man 1u quando Torricelli deixou o ar carregar de uma coluna de gua conhecié: ‘ransformou metais em cal ¢ est e novo / em metal retirando-thes ou restituindo-Ihes ago:? isso foi uma revel $80 para todos 0s pesquisadores da natureza. Deram-se conta que a r2z80 $3 compreende o que ela mesma produz segundo seu projeto. que ela teria qu: 3 frente com principios dos seus juizos . €na Outre o experimento ave: e para ser instruida pela naturez ‘qualidade de um zluno que se deixe dtar tudo o que o professor quer. ras sim na de um juiz nomeado que obriga as testemunhas a responder as pereun:e ue Ines propde. E assim aif mesmo a Fisica deve 2 to vantaj 42 sua maneira de pensar apenas i idéla de / procurar na natureza (nd0 Ine iimputar), segundo o que 2 prépriarezio coloca nela, aquilo que preci de mesura e sobre o que nada poderia saber por si propria. AUravé Ciéncia da Natureza foi pela primeira ver posta no caminho seguro de unt ia, jd que por muitos séeulos nada mais hava sido que um simples tear. ‘A Metefisica, um conhecimento especulativo da raza inteiramen e simples conesitos (no como a Mateméties, plicando os mesmos se eleva completamente ecima do ensinamento da experiéncia na qual a i mesma. ndo teve aé agora um d © camiaho seguro de uma ciéncie, no 2s demais e de que sobreviveria mesmo smo de uma barbirie que a tudo extermi- nkinvamente na Metafisica, mesmo quando gus ar-se conta a priori (como se arroga) daquelas leis confirmadas pela experiéncia, a se precisa retomar o caminho iniimeras ve2es porque se des- "a sonde Se quer e, no tocante & unanimidade das / afirmagées ete © Bo 6x hina do métoda experienc, jr pics ae sio seater ‘028 Sou aulo> sesoo sep OBSEIUa pe LopSypouuos was oposuad 428 apod wt 7 ° eUUSOLN IS WP SUSIOD OWUOD soreIqO sojad a[uBas as BioUpLIEdeD op ‘oquaustpayuoo assou o nb opunnupy “sagSrpucd sep au9s ep 2pm} YPUIP 0 opor woo 9 tusUrELFeSso9qM OWN 19 OPZEI B SPUISOU IS WD SBSI0D SEU LopDUaRDIpUEOUY O 7 SOUDLIOU So guedye ep sainu so sessedesn e swoureyessocou ojedant Sou nb ‘epiosyuos OFU seu “Is wzed [eo oWoD Ope] 2p EUISaUI IS wo ‘ps109 B OLIBNUOD OF OpUEXIEP ‘SouDUIOUA, ¥ 212}oI oF OF 2[9-Nb “elas no ‘oRZ -21 1s:0u ep Houd 2 o1uaiNIS2yuOD op oBSelsaide Burswad Blanbep opeuInsés op ‘pepuaa up Bxoxdenuce eum ap ousumadxa o sywaures|saud apisax / inbe seyy fouD}9 FISep yeppuesso assazDIUL O aIuoUrESnf 9 anb o “jnyssod BISUgLIades BP so ressedes souapod stewie apepinogy esa woo anb “iaqus w “ued =pundas.ens ednoo 2s jenb op 2 wursou ep un oss oF yefoypnfoxd cwmar ayo -muprede opeynses oyuense wn ¥ zpuoo oUd B JeeayUOD 2p opEPYNoEy wssou p.opSnpop iso toIsiTEBWY ¥p 21 sopsooud 9p euaueut B opunas fuoo oquenbuo ezainyeu & “epure sreu ‘> WOL-E-O}USWISSGLCT wn 2p spepiigissod & weq omen x9 oy]aya woo 2s-apod “zesuod ap exyaueus Bu eSuepnut e1s9 Sody “BloUpLZod x9 tu ajuourepenbepe sopep J2s wopod saiwapuodso1i09 soralqo sofno / woud ‘oured es 9 0 ebueoye BATEAUE TIS e SUPU soureo0jo0 sowsoUN sou anb 0 9s woud » sounsayuoo seston sep onb ‘ages w ‘resued 2p exoueu Ep ‘opewojsuen oporar o ol09 sourewioy anb otnbep anbor-ap-espod eprpuatts> ‘eum apzey steur ogstmnsuco (s0}-Bstad jo seapeuas se ‘ejouguodyo vu sopap Jes BuIndye espsuew ap urar9pod) opz21 © owos opour op souaur ofed) uipiod was ‘auoureLTess329u 0351 2 ‘OETes ‘pad sopesuad stuade anb wo epipour eu ‘sorafgo sor ovfedsox wOD “sEp109U09 '53)9 woo 9 seyndas as onb uauetlessooou wo / wlouguadya Bp s029Iqo So sopor ‘wed stenb sojed “oud e, sorjzouoo wo essaidxo 9 anb 2 sorafgo sopep wasas 5u 9p SUE EpUIE WUT HOUdS TAARSHT SAD OTST BEAT BRS “owwommp -uoyup Jonas anb ewuaunsoquco 3p opour wi: ideo eidoid & anbiod |o9) emer! ‘gindei vs (sopep soralgo outos) Sopioayuod OBS jenb ‘oussow 09 anb o "no sorsfgo so anb sodas 1d ows opour oF owenb odezequi oud « offe ages e199 ‘as anb ass9an OBSIMIU! 2g “ oxadsau 21p anb ou o[e seu / ops a¢-pod x: $0159 OpuRxEp “SORSE SOP cowios wa assaxous as opmoadsa 6 anb Joust P19 O81 2s Jon notua1 ‘sopeiaods9 ‘op out wo BaBst8 Sonse ap ouns3x9 0 oper sub 2s-opunnUpE sose[20 sowaLN now sop opSeayxa © wa wag ounus sepue taiazanb OpU Sestoo Sep stodoP ‘anb oajuipdon 2 sowauresuad sosiaud so woo nasoudoe ousou QFO5ED wares sou 2p Soque sotusaus6 aos 081 HesTaqEIS anap onD soisTqo Sop VOUT) = orournoyuoo wa ap epepilgissod’ wptianbas € wos JONBUT epr0auGs an 0} < squRTETSaOD OWOU OPT THING se Winn SOUIGD so smb ‘Wp Sbjoie FOU oWpu SoulpaiTOsT Ogu 2S 294 PUI 1A 95-21U21 OSS 10, sodnssaid wy qos weresseoes oniauoaifvoo ossou 0 Hud ob Op s9A0N] SOWSSHI 50 S565 HOU © Odje Hosjoqeise Foujesuoo aIUWIpIU 9p seAteitN Se Sepor AION Wowlge sod FeynBar as on yuo oss0u 0 opal amb -UoUIL=2yuOD OUOD EOISYEIAWY WO Bsofeiuea OF1 Jo) sou] onb sesuod op eNIOUeUI BU OpSEMLO|SUE F -woUspp So 91qo5 seypoul 1979) ered stoxpIoU awaMEMEIOYNS we! 2p c1ajo B EpEAa] oBSnjonas EuIN sod OBS B08E anb O / urEzeWIO} 9s sfenb se ‘ezamieN ep BDURD Ep 2 eanEUIALEyy Ep sojduiax2 so anb reyoe BUDADP NL eode 2 ‘use1oj 0 sonno anb op sazy2j seus ‘eapeauoy epeaouss euanu ‘39s sowssesadso esed ode sou sompod sornipuy anb urg zb108e 212 Ope Opts ¥21 gs OF? TO HUgIPR] Sou Wy sod 2 s9QSeInUNIS WOd wpIARUD Sou YpUTe SEUH “oqES AP PISUE ‘esSou ep soe yoda steur sorsadse sop wnu euopuege sou 9s opu opuenb oEzet sS0u ta reyuoo exed sour oanowt oonod opnb “epure STEyY sayueRoduH STEU sossosaqut snas 9p win owloo of-panses ap [paysuvoul opSendse. OBZES TSSOU WO nonnaut ezsunieu 8 apuo ap siog gpeayssodum wimuauiod - {vloua!O up omes ‘oyurures © pure senuoauo inbs opipod 22} os oFU 2p ory O aAap 25 anb V ponb os zeae osour un ewndje plan wes ‘Rag “eLUOIIA wis9 augos esnopeanp assod EWN sepUNI @ sen] JOuaNE “sinbuoo ninBasuoo unde ayusrequico epure apuo odurea “opeynumis aequIOD ou 1x0 v opeunsop swusurelidoud nu eypereq op odureo win saiue ‘sqUEISIp opoM fe) 2p wsIUOSHD 2s BID ‘SoLEpNEd sas SOP « e « € € 6 € ° € 'S @ é € e € © © Zomo fendmenos se regulem pel iodo de representagio, ver-se& que @ Gradipio desaparece; conseqGentement=, o incondicionado precisa ser encon- Grado ndo em coisas na medida em que as conhecemos (nos sio dadas), mas Gur nelas na medida em que nio as conhecemos, como coisas em si mesmas, ridenciando-se.assim que & fundado 0 que inicialmen ftulo de / tentaiva.* Apés ter sido negado 8 razi _nese campo do suprasensivel agora ainda nos restatenar ver se no seu cone ‘Rants pritco nio.se encontram dados para determinar aqucle conceitoracion ‘Ganscendente do incondicionado e, deste modo, de acordo com o desejo da M tafisica, conseguir elevar-nos acima dos ss de toda a experiencia possivel ‘com 0 nosso conhecimento a priori, el somente com propésito pritico. Por meio deste procedimento a raréo especulativa ainds assim nos consepuiu pelo menos lugar para tal ampliagio, enbora tivesse que deixi-o vazio, ¢ ainda ‘omos por conseguint .,¢ 2 tanto até exortados por preenché-lo, / ‘9 pudermos, com dadas préticos da mesma, ‘objetivo desta Critica da razto pura especulativa consiste naquea tentati- va de tansformar 0 procedimento tradicional da Metafsica e promover através fisso uma completa revolugdo na mesma segundo o exemplo dos gedmetras € fnvestigadores da natureza, E um tratado do método e nao um sistema da ciéncia TFesma; nfo obstante traga como que todo 0 seu contorno, tendo em vista tanto es como / também toda a sua estrutura interna. Pois @ razo pura ‘apeculativa possul a peculiaridade de que pode e deve medir« sua propria facul- dade segundo as diversas manciras de escolher os seus objetos de pensamento, bem como enumerar completamente os varios modos dela se propor tarefas ¢ tragar assim todo 0 esbogo de um sistema da Met om efeito, no que ro aspecto, no con se pode acrescen- ‘no que diz respeito ao segundo aspecto, com ref ‘mento a razSo pura especulativa é uma unidade que su bem peculiar ena qual, como num corpo organizado, cada memro existe em fungao de todos os demais e todos os demais em fungio dele, ¢ assim nenhum principio pode ser tomado com seguranga numa relagdo sem ter sido ao mesmo «exe experimen da rio pura tm muito em comm com 0 que os quince chasm mde proedimniortéico. Rone do mata Ems mesmas A dlrs gad 00 Si dnade descobe que ea seaiaicocs amass Yer loz senio sav ee Cute Parser 4 tempo investi nna sua relagio universal com todo 0 uso puro da razio. Para a também possui uma rara felicidade da qual nao pode p par nenhuma outra ciéncia da razlo que tena a ver com objetos (pois a Légi 86 se ocupa com a forma do pensamento em geral) a saber, que uma vez condu dda por esta Critica ao caminho seguro de uma ciéncia podera abranger completa- ‘mente todo © campo dos conhecimentos a ela perteacentes / e, por conse concluir sua obra, podendo legé-la a posteridade como um patriménio suinte, também esti obrigada a essa com; ictum reputans, si quid saperesset agenda. perguntar-se-i, que pretendemos legar a posteridade purificada pela Critic : a um estado duradouro? Com um lance superticizt de olhios sobre esta obra, acreditar-se-4 perceber que sua utilidade seja somente negativa, ou seja, de jamais ‘cusarmos elevar-nos com a razdo especulative acime de eesta é, na verdade, sua primeira ut a com isso um obs e fato possui ‘no qual esta se estende inevitavelmente acima dos limites da se ‘a neste seu uso nao necessite nenhuma ajuda da razio especul ra a sua reagdo para ni cair em contrici lade positiva desse servigo prestedo pels no possui nenhuma utilidade posit Para que cada um possa tratar tranglila e segurarente dos seus afazeres. Na 12 da Critica prova-se que espaco ¢ texpo sto apenas formas da opbednoce1d a1weniodun stew» estowud | yesmeu 2 ay] Bis stod “wind oFzes ‘ep ongrerp Pain WeqUI Fe ticD = ‘opunw OU sHsND e BIBnUUOD 2 nis aiduee Boisi7es}\ BNO no Buin “2H5}8 wo> “soUswSJonpe Sop wIaUBIOUE) ep eID s1Bul Baoud EP SPAeNE * OIS! ‘ooypuoos eIfoueR Bp OBEY F > apeD!EI0W ‘enuoo s99Safg0 se sepor il 40d osnany ocuso: 0 opcn xed 9p waBenuea janpU -nseul 8 ogSezep!suoo mm tao} 96 opuenb ‘opmuos ‘ounxpw nex? we !sesOTnONSL serpugio 2p teBezipuzide v oss! woo opuemnosep segiuido 2 somrouresuad soxoU 2p opSuzaut ® eed aured as enb ore no “o8fe sesquinysia & eseBeuo svewel “op uur ou wgnSuww owuend crue: ‘wou apustus epeu stenb sep sestoo e1qos eivout -epoulos (vjayfuruuen) seusi40s vied owsreuIBop oxounss09 op oxtetTefesooua ‘9qaoe1 ont ® opac OF1 enb zeqzs 2p epiap apmaueanf euln 2p sued sod odure: fop soujous ofasdwe 0 woqurei no “eonts> Ws OBZRI UP / oUEIna| suaNFeA o> ouuswepuny m3s se=re 0 wos oxsesedwoa we [2198 ws BlouRIO BUN ap oInSos -oyutieo-op sgavne-ogzes vjad jaxpSusoje eamajn v-seuods-as-efar-tentzasdeap-————~- 4Jo|BA 9p BAIpEp imnsuoa oBU Ye: “2pepusod y OF[e s982] [op 198 apod OBL ‘emg OFZEY BP EONLD Ep OU;uD o opunsas ersodwos voNPUMAINS EDIITAOP ‘BUN o> 25 ‘oItteLIog — ‘2peplresow v opuezruoSmue apEptInpeiou EoIELSOD ‘onus e1duias © ep0i ap 210} Bu1epepuon = 9 “Band OETE: EP FONIIT WEE efou paiioad 9p ext20u0.010 02 ars “vot TEUSOP OS ft IES TeaAT seq EU ago OTUDETS SND aa “owuesog “bind ogzei wp eojpad opsoyduo & ‘pot jeatssoduar wese|2ep wise» ouowious) we oun o weMLO}stEN axcuIes pep Bas Bu eyDEDLAde Bp crafgo 49s apod opu anb ov sopeatjde w2195 s1weIsgO OF ssod viouzuadre wp sorfgo ® seuade 0183 2p 25-opuepuas ‘anb soidioutid sefaidue wsjooid upp suse © sef0yp ered sowapusosuen S09 ‘OUseU OP w:9S OFZ83 eyUIU vp OURsse29U D!IBAd Os OF SEI stow 9 apops2qiy‘sneq anjuapo sanbas’ vuesiod oss0d oBN “2x24 325 Bd 0112 sod ossed anb 0 “ppp essou 2p sajduuns vzauniow ep 9 sag 2p Sol zpesuzied 225 apod usd Sop zanisod apepijun F 24q 0s ozssmasip Bss2 aiuzursioeag “s1uaUrEo1I09% s2ozyue0 SoUlEped anb 0 opm sou ‘wou S020 ® OPEL] 9 SPUISAW Is tuo SesIOD Sep Fa:80R PIDUEIOUS! JonTITADU B5sou & £4905 oP} anb 0 “re8n n2s 0 1 ep # oosapepyeicw ¥p euanepo ete, tise “opsnts smo we YpewO} OFS musou wp edtoursgord emeu Gusts ‘eon ov ojmpisgo tinwuan nqvodo Op autmod 9nbwvouaouaye puma tos 2p 2pepinnoo es fuqrind sols oad ef oto »eblpuaues ot Op dpepingye amb onto sft Ep elo}, © 288 cue) oan umn oe Join snp enodnshd so opu pf epson es pSipenos vung tanueso9t orroda oso sled) appyroure we woo 9 apypiog » axtumaptesco 9 ees Psion #090 Bum i009 owodo fm vonbe Jope arb musuvlassceu vet “oto woot no “oStodreovd est ose seu ongsted snes $ Op opp ano opewoid soap watn[notie ores v uitge ow on» pep / af opstodesasd» un zsoda iui osge Wels nb so eu pope a vund oyzv¥ va VOLTS 2.0 mney si a es senaresyy Yesamce yon 9 (om emus sabeos fe se Papa HD 6 Seanad ve apa go! wane “ensaistucs op rug oan satan opeaosd simon essed op Hs is US Jian «reg stance vised adr aamimosh sansa sppyen aman Fé Heo ‘riba ste eee tn ope no apussnns pease Hemp ap lu Oe RAE ‘hone ope oo sis punta Ett un tatty oss a opt "9 OPENID a [rsa apm ne aso nad ened Sores Da Ula © fen te op sunt epee os Wn) aap Es vod sO "page wn soe ee ‘ooo opzes essou we sous soupursuo sooneid soidioud woud znpe anb 19 eplpaw eu sprition BEEOU ep apepaudord owco (050x081 stem OpNUS OU) 2p sppsaqi]® aiubureyzesssoau pyuodnssaid (2i0W\ v anb eose soumnY ‘Soumet Sop seiusuiosep soidjauud sop woqwen orueuod > cwaupuerue op somd $02 y22u09 sop opS2i 1 yep 82 (jeraaajuy © 8 JaussUDs 0) oFbeu=seIdes 2p sopéis $0 sogure enue #0 “Ipeniveo eunyusu sousw opd +9 xs} DpEPIEOH F aoa opu opberuesesde: _-——roswad-opniuos-ossod “(ouasins nam o.gos.zumaye opSimiu! sod ne opuepod oF “aalssodun,.9 anb 0} oduia ov opeuimap opu ous zlazpor ® wiouesixe ens ‘we opeurminep owos au fm wm z22yu09 enb wun stod “Yanisues opunun o 3 onglae jenb ov s2u9 umn 3p apepsiadosd owion epepioqy w Sonodure uns “ssuoe od 2 (woqjduse opbeaseego Bod upure souelx) eunde exneinsedse OFzEL ‘sreeipow ‘owadse own 229 gos epesopisuo> “Bul[e eyulta B J9Deyu09 wssOd pu omenbuod -opbipennues wun 12090 ossiu anb wes ‘2uny) owost cnuerod @ remusu 19] p epnewigns opu owoo epesuod “esau ws wo esto Bun v eruaouaLRS ‘uwnbua “Wisse epure ope] anno sod 2 ‘eaxy opu EpIpaus wssou = remy 'y sw0juo0 aruaurPLsRssanou OUlO> (stnisia sogbe seu) ov2uioUay / ou epestd 4}235 apron eussou e suowrerexe optus “sepHawgNs WEYDE dul 95 OFU OFSe: uB\s epungas eu opmiuos Seppo sesioo Seulsow se 289 “eIDugUodx2 zp SoIai90 anb we epipaw vu “Pfos no “opnuss oxfound ou sepswor SesIO9 21905 sploUt oF sne9 ap ordjotid 0 siu!nS2sve0 10d 95 "eus9 9-o1veusipuarva op ScueaU0> 2p ¥ 2f HBLLSAW Is U9 ¥5IO9 oWwOD NO OUDWOVA} OWOD “agEE dnp wus ogo 0 se oputss nou OFY“uH4 ‘xo buf vanzjed v 19sn sopSisodosd se segue ue enbuod :opS:PEN bun so uss “cuath 3 ogu oss] JesteU apepysse09U B OPNaUIgNS Odeo <> sod “sus owsow wn v onsdses woD “soiUDtoyD sesme oxuenbue ye9 sea onb usa apeDyesnes essap OBS neo 9p oid!2UUG & jad purgssaneu Bpewi00 “OPDURSIE squodns, ,vopuscerede oe 2 ‘anb Uist OvaIIQUE]. J2A84 2p EpINSgeE O (0c ,So}-psuad sapod and soustd ofed sown "seuseu IF WI Se 9f90 souiseu sa889 .20eyua0 Sowspod ogu 25 “enb seayessax osioesd asduns # INV than DISOIPLINA: INTRODUGKO A MEVODOLOGIA DA PESQUIGA QBNTRO DE ENSINO SUPERIOR DE JU1Z DE FORA | : i A oxfneza B OUPRAS ESPROIES DE contiaszkaino ) (George Fe Apelier) Pre ' A Oiénoia 6 apenas uma parte da tonatte da humanidade de Gerprvondor 9 mundo em todos o seus aspectos. O hoon déforga-vé vor! descouriz bh ox dem no fluxo'da experiéneia, quer essa order soja, oblervada, coro, na | tone igo das estagées, quer essa sega postuladd por ‘eoorlas retinadas cono as, da relatividede, mecdniea qudntsen © evolucio. A Ciélicla procuré esse!’ on! dom na oxperiénoia da naturezn adquirida polo honom; a Literatura © 8 Arte proouram-na na experiéneda interior do honem ¢ em suas relagdes com cs | se us semelhantes; a Histéria, no paseado humano; a Religifio, na relagio do homem con um Ber Supremo; e a Filosofia em todos esses enpreendinentes hy nanos, Desta forma, a busca da ordem, na experiéneia, une Ciéneia, Litera~ ture, Histéria, Religifio, Filosofia e Arte. No gue diz respeito a Giénoia, essa tanto restringe como amplia a, oxpe; ridnoiadda naturesa, Restringe essa experiéncia quando se empenta en eli. minan tudo 0 yue nela for puramente pessoal. Procura renoyen tude,o ‘que. | for fico ‘howbientiste, individualmente considerado: recordagdos, encgdes | © sentimtentos estéticos desportados pelas disposigées de dtomos, ad’ cores! j e.05 hébitos' de pissaros, ou a imensidao da Via-Idctea, Também se. esforga, | pot binit’ geJa o que for que as pessoas experienciam mas em diferentes ‘gra’. us, ‘dependéndo da perspectiva e das condigées fisicas da experisneia. Por | t i i eonsoguinte, @ Ciéncda olimina a naiox parte da apardnoia sénsual ¢ esbéts cd'da natuteza. Poontes © cascatas séo descritos em termos de frequéncia 4'é"vaic# Luminosos, coeficientes de zefragao e forgas gravitacionais ou hidrodindiiicas; Bvidentemente, essa descrigio, por mais elucidative que se Ja, ndo & uma explicagdo complota daguile que realmente oxperienciamos, Ao se esforgan-se por ser. objetiva, a ciéncia exclui toda e quelquer’ | veferénoia & experigncia subjetiva, individual ou coletiva, logo, 2 Oién cia descreve um mundo de coisas sem valor, interatuando como se a humanida | do bdo existisse. Mas como a naturesa que experenciamos esta impregnadd: de de nossas avaliagdes - como no terror dos furacdes, na calma das legoas ¢ na tristeza doce © suave do cair das folhas:- a descrigho cientifica da na tureza permanece fria, incompleta © insatiefatéria. Por outro lado, a O1éncia amplia o conhecimento ao corrigin a nossa ex periénoia imodiata da natureza, A Ciénoia ndo substitui essa experiéncia mas transcende~a, pois a experiéncia imediata 6 o nosso primeiro e sumamen’ te: tendencies encontro dom a natureza e esté fHequentenente errada. Na ox periéneia imediato, deparamos com objetos s§lidos e'cores, mas a Ciéneda demonstrou que um objeto sélido 6, na realidade, um aglomerado de partfou las e que suas cores ndo lhe so inerentes, A Oiéneia domega precisamente * porque nio podemos entender ou controlar de forma,adéquada a natureza, den tro dos limites de experiéncia comum. Porém, 4 sua manéira propria, ela fa miliariza-nos com uma parte da realidade, ogSrodonues we {s woo) ,oonue, 8 opyues, sous so souUUyE owED!nbo CpUCHHHN SOMOS wy 196 souna} wa Yarip sowepod ‘wIssy ‘010919 $0 s0po ap opo2ylUn OWASSO oUsny|sUOD anb ‘opSoAIaEqO op [os/eNIUN waBon6uy oun ep osejop 0 “9 ojs! ows)}0>}s4 © O19 ‘ostowud op ajuavODap ‘DUAIA, 2p ojnaut5 op [oluswopuny ojd)>uud o11nG “ooboDysen ap sagSypu0d sons wa 9$ “oy0Bs0 o5ua|Ues OWA 9p ne oj/22v0D wn ap opijues o Jonb o opunbos o1ds>uUd O Jas no ‘oussiU019024)484 0 018 02159] OWISIANIsOd Op sIOs\U99 soso}!d sop WI so1in0 ap wig}0‘Jodwoy} “> 2 dow +y saved sesorow srs ex1ue oyus} nb ’02169) owsomayag ap sowoWwoY> end 1u02 93 anb weBop!oqo Ossep OVO} W9 104 «(5 WOD) Souuolep OU alUaUONIsA|2¥2 2 OD}U9 opeHuaDUO> “gowsaul sop 02169] 981/9UD ojed soprwudns ojuawo>yo1d wox94 si0}U—W s s0ss0u ap Di6ojojuo © S0Ai}o]21 SeQssNDsIp so ojnD~s OF80U op OpDIeU! OIF ajuoinp enb soworsesqo ‘aluew bp SYOSoIY Op o}UeD—1 OUDIsIY © SoWOSOVO opuonb “wissy “opopliuap! op 91081 op segSojnuuio} sou oUEAYL! OWN 919) fs anb zan own ‘9g $0U9 £00 J0U9|UD Opo}ed OU ‘jo}UBU! op 021/950}! OpnIse OD ‘2]uouIop wa6opiogo 0J0>41U9p! 2 on!Bgjouo:> onder onadg Wn JO2y094 OUNSSOIBU @ ‘epopiivep! op sosu921 sop ojsudoid 0 sowsepudesd0> 104) ‘suoBopioqo st we sojuedo opuoinse1d sowo}se anb opyjewo> ou9 owsew op DUA O-opUoLIO} 1bqo0 anb 0 ABojo4pAsd 40} 9p ooSoindep own wojveteides aoysjua!> o1GO}O2ISd Op 01122409 s0 en ap 0919 O5e14 bjs9 opuyo ofp anb sojUoUNByO sown 'OpNILOD 's02169[0018d 591193409 $0 010d DISH/oU2}0U BIBOIOIUO OWN YO 88 OP “YX OIND9E op nyosojy 0u ‘o2jipwoIsIs OAyo|UD| oueWNd 0 10} ‘9g 80UD FOP [ouy OU CIsodoxd ‘apopiiuep! op 0109} 0 anb so1\sous 9 ‘oynusdoa e1uesesd ou ‘onyalqo OssoN psn osoByad awn 95-00} o-opuoindap no © “opuonaszsep 20189 9p opsuajaid 0 anb opou ap "AB ojoy>Asd 3p} OUdosd op cuIqUID OU aut anb opSoz|0WeIsIs own ojuacesday sesoyndod s0>1B9j0218d so}a2u09 so C104 piBojojyo own suyjop ap BAyoju9| senbjonb onb 9 wnwo> osuas op waavaHad o9U sowniyy “ABojoy>48d yo} Bp 021220 ajoqep ou 62169] 9 douso> 10d opipusasdwe opsuaqul m0 opiuas ne: sen/8gjoque sagssa2sip 0 onb jo o20nnbe 0 0106 anb D_UED OU ODSNYYOD OWN ap O|DURISIK® D sowD}UOdO ‘s0L!2}UO OjmjdO9 ON, pistp}ioyW IBoJo}UD HWA ep BISNg V repppiuep| DP DZOeL Zz oinpidoy vw nb “niSpowe owed oo ojauow wnguay wa AUaye) 35 OU so s0v0>}0u werap eOU sOSUOYoWNt FO “OWE ON 281020 “ez ‘$830 2p seschrra ‘0 (REINA BORIS sopeayep opwos ‘snag sosjsous souiasosnsosd yyojow weBopsoqe @-e10d sepopinoyp sono gr01 ogSoulW)a Jo1d 0 ‘ojuojue ONY “o>/Sojo1syounau weGonBuyj own o ABojO4>4sd sop sod 0 sopoia6 sowa|qord so ‘puo|yDINU) OIDUIOY ap 2 nog 9p oDSdaDv0D OU Jo21po4 stow OpSOyrWLIO} Ons 910 poy ep 2 puaqoiekey ap sagSojnuo; sourownd sojed opuossod ‘9po} bp souoa! sou e101 sons opuorsng ‘OWSIAOUIWIe Op ODSINI}sU0> Bp ojUALI-OU 0 voyvodwoe sows ‘ojuo} e104 "sJo|UaU! SoUBUIgUA sO afuaWODYIUEFD J0>}0%8 @ ‘onal3s9p ap zodo0 -s10iqai90 sosteaoid a sopo|se 0 s21U2/2}0) 50172202 ap oqunlue> lun 40d ppjniysu03 - weBonBuy) exou own Jod opSinjysqns Ons ap a s02,69}0>%5d s0u09) op op5ojnw0) ov soIndod on/B]001sd ougjnqoDon oss0U ap opSoUNNa ‘op ojsodoid op o950}j000 © o10d s|uawiorssn|>x9 OPDOA 9150 OSF0s0IU! OSSON uinbo ofs0:044! sou opu enb ',2(Bojoyadsd j0j 0 9 onb 0, ejunved @ opoLoo|e: Sluaworeup 9139 ‘opo2oninbe olais9 enb opuio ‘ogSozuaj>0109 oss3 “ABojoy>tsd 10} 9 opSOja! we OWsIANOUIU|® Op sequO,Uese:ds) sojed 18) opS0zN9/20109 5p oo1}we opSonbapo op opisanb 0 sowsosepisuors0p 20 ‘o9S0B1/s9%ut Dfsou op eati0/0 © sjaw ApulD opyIBuU}se1 soWIse ‘OIUOLOY , "0080 J1!N>sIP ‘010A 0pU anb sepz01 10d fonyj22u09 OgSonpAsOp own sOU-s0~0d LnOD OsvES o> lempel foi openas uma aplicagéo desses dois principios oo caso espe psicologia (Carnap, 1932; Hempel, 1935) Dos pontos, «nosso ver, merecem deslaque nessa cn iar seu carder ntidemente desoniologizador, tendo «em visto o interesse estrilamenle ldgico dos autores. Nesse senlido, Hempel (op. cit. ». 20) faz questo de deixar ber claro o contraste existente entre o behaviorismo logico, de um lado, e 0 behaviorismo psicolégico ¢ o materialismo ‘outro. Em oviras palavres, hé uma recusa dispute sobre a existéncio ou inexisléncia de entidedes psicolégicas pelo simples foto de se tratar de proposigdes eis e, consequentemante, sem sentido. Dado o tom lo de Viena, nado mais natural do que relegar 0 problema rp0 & categoria de pseudoproblema, oriundo de umo confusée sobre o ingBo logica de conceitos psicol6gicos. No hé, portanto, nenhumna teorie sobre © : ie logica de sentencos e conceitos psicoldgicos, [Em segundo lugar, hé a suposicéo de que & possivel realizar umo completo Iradugéo entre sentengas perlencentes o dominios suposlamente distntos. Segundo 0 pode ser formulada em lingvagem isicolisto to 6, pode ser traduzida em uma proposigdo que relate © ico de seres vivos (p. 188) e, o que é mais importonte, sem que hhoja perda de sentido ov contetdo (p. 180). Defato, seo senlido de um conceito ou de umo expressdo nada mois é do que suas condigdes de verficagio, é comelo concluir que o sentido de toda sentenca psicol6gica se esgota nos aconleclmentos ‘esse argumenio n6o 6 sve concluséio, mos 0 préy toda o esperanca de se conseguiruma equivaléncia logo entre sentengas men sentencas isicolisos.\* Tiihando um cominho um pouco diferente, estava também em vogo, nesse periodo anterior : ave pol realizar uma terapia lingUistica nos conceitos 1press6es da filosolia ede psicologia, com base no pressuposlo de que os problemas, los6licos tinham sua origem num mau uso de nossa linguogem, isto é, transgress60 grammatical. Enice os principais representantes desse esilo fi desiacamos principalmente o seguado Witigenstein (1953) ¢ G. Ryle (1949). Por ge falar de uma investigago gromatical, tonto quanto Ryle mantémn 2 alitude desontologizadora, caracierislica das proposios de Camap e Hempel, ‘cima aludidas. No entonto, acenivam ainda mais o combate oo tradicional dualismo de substéncios, eo eriticarem duramente a idéia de que os concettos e sentengas "Num ergo om gue lace um our program de tradugSo, também de insprazso behaviors, os (1986) demonsva a imporsbiidade do 2 ellver ua kato de Eetengos mentale ern ‘enlengoseontendo openos 0+ lems Hcnies do picologia do operant. Coma esse programa § tostonle simior 20 de Carnap « Hempel, craciomes que erica de Coss deve igolmene se plier eo ease dels 26 tos designam abjelos meniais perlencentes a um mundo néo-fisico - exotomente “odogma do fantasma de méquina’ ‘00 ‘a lenda dos dois mundos’ (op. cit., cap. !). Além disso, néo hé também ern {quer com o mate! do mental representom o mesmo equivoco légico: a suposigéo de que os conceitos psicolégicos designom objetos (Witlgenstoin, op. cit., § 293, § 294, § 304) ou de {que os iermos ‘mentale “fisico’ pertencem 6 mesma calegoria gramatical (Ryle, op. . 22}. Hé, porém, uma diferenca fundamental entre a proposta de Witigens! €@ Ryle em relagdo ao behaviorismo légico, @ saber, 0 reconhecimento de que © senlide de conceitos ¢ expressBes psicolégicos no se esgola em proposigBes acerca do comportomento ou de eventos fisicos, embora hoja a possibilidade de eles serem ‘onalisados em termos de disposigdes e inclinagdes comporlamentais (Ryle, 1949, p. ‘ede Ryle de behoviorismo lo de demorcar sua diferenco em relagio a todos as ovtras formas, de behoviorismo."* curioso obsarvar qu conaltice, encontramos a reps {© promiscuidade entre o senso comum e 0 olividade filosdlica ov cie Crap e Hempel, percebomos que, embora eles eslejom tratando de psicologi ‘uma contus6o com os préprios lermos do senso comum, na medida em que eles reliram seus exemplos de situagSes do cotidiano, como se esivessem buscando ume: continuidade com folk psychology." Em Ryle e Wiligensiein, embora o compromisso com o senso comum esteja axplicito, hé também a idéio de que os problemos do welados e dissolvidos pele andlite da lingvagem ordindiio. Eniretonto, a do allude desontalogizadora de ambas as perspectivas, ndohhé 0 equiveco sgico apontado no primeiro capitulo. 4 ico quanto no behaviorismo que consideramos como 0 mesmo erro: 2. Em °SEmbora hoy ovlores que oprosmem e pensomanto de Wigensiin ao de Skine Bloor, 1983) ro ecredtemos que eso sia @ snlepetagbo mois adequade de 30 obo, tendo am visio 300 fo de wna porivel Wdeniicagao ene sua poscdo @ 0 behowionsmo f\ 3304, § 307). Alim dtzo, no que dt respot 6 leselio dom ‘volquer lee onloldgico, come lex Skinner em 18-19; Abb, 1982}. No caso de Rye, 6 mois comum 300 lgicos Enelnto, jf vinct © equivaco da fol closiicagdo. De quolqver forms, mesmo que e+ 10 de behaviowmo - come fozemos imo pode oprerente, dado su0 ico #50 pouco quonio 21 le ‘njgun jo un sp apopaisiod © apo3p0" so we sou-owowvas0>‘apopivept op =, top sworveap so fope ap ayanors onawoquore} Ln 320} 9 ogy OpSvoR eH0U OWED “OHUOINNG + Svontuuy 9p 0 ewoweuiat rrapeue> FOWL) 4, Taper sosion oiqos seo|senb ap op5njos 9 a1od sinquluo> exsp o}059I§ © "s0} Igo oanb op: uaa ’ayky ep Joquy ‘oyjoqous op umn Jenjonua stop odio>-ajuew owojqoxd op 063) «jv9D ope ep owsyoucioyy 0 2npord ab nb “od sw) 09U 93 “BOWEL ‘opowloy ves ostod oj za“ fonys>u09 Jew $01}92009 top 92189] 2s1puD oUeD own ip soqvewnou, sop Wet ejuownBs0 0, sSuowsuny oudoud 03 aqvowo216o} sopod sonp 20d op] ‘v00), 2p oU04D of@ ond ‘2;uoU op jora6 weBopsoqe own agdoxd BuowFUY ‘HOUS 2 #204j op ooSdeau00 ou sajuosaid sepop|naylp so sasedns ap DANOIUEK ON (16 °d) jeapurssosdus 9 js0uie2 aod ons opp] 2p opuoniep ‘oyuewns0 op oa} cua oj2ads0 00 2s0}u9 Ont wO/ep apop4vapl Op SBIOSUE}eP £0 “ossip waty “(L9-62 8 ‘S66 ‘Guo.isunyy) ono OeEsD Nas oF inuyys9 soue> Jod soposnd> Soueje ap souuio} wa souado 0% ojo ‘seq8osu0s sop 2 oF: JOU @ 290|g 9p a8} 0 WOD SOW|Gosd sepuOs6 slop Ooyjuep! BUOHIFUY ‘soja axue 9popr ‘yoped own ap. weBow os]0j 0 opoud oles oou enb op ut Jas wonop anb ‘sojuavod! So5ussayp sowNEIO wagWO} OY ‘OIUOIONUZ 4 VOWS ‘e201 9p S019p! sop ogSojuaUIe|diwO> own ojvaseide Buosisuuy ap wabopI09o 9 diy own souedo J9s ep opuoxsep ‘ai 10 onb (£461 “261 8961) SuoHsUsY opuonb ‘ogS18a) vended own owuesaides anb 0's99508U08 sop 0509 00 aueWOs fayde pows “owuo|Ua ON “(Zp {9} O12UR!D oIad Op!D9}oqDI59 105 ins sou “epoprss020u 9p £0us8} wo oDU apoptuep! op oDSojAUN So192u09 fop (jovessvepre oedz0) ea!B9joluo opSome;poI09 9 09 opSodnsoe1d Hyp 3} s9}0 eave youossuayul DSuaz2}p op ‘eivawayvenbesvo> “e s10sqov02 qos soSu2ju2s wo soyyojvaw soSuequos op oOSnpoH ep epopriqssodu ‘abn @P O4j0Gou 60 OS0|s) We o}piod oHOdwIs lpibes uo obo" yr 0 nied towoyo opuonb ‘ours 294 21 oyna © apa fou gis 090 jou600 “ant rma ooupuedeo © OUBrap ABOU F5d) BOI, OHO wy Hay "6561 ‘vous) ounjonp 09 sjoquod :02013 w2 sopo20;—p Solis s9 sueuyonuasto 30:80 UE 9p O8H0 op ‘220i '9}9 pun bye wows op onusiqo © (91S “OZ6L srow anb sop wn waqwo} 2 2\ueW op oy {9s-opuowsoy ‘spopiiuep! op oUOa 9 Osjnct OH on sowosis, “6561 Ue "9nd UBUD 904 9” ob Op OPEL 2390", "Owe: + -enb e2auod,) somuasep sojor0%e1d sno spuaide aj2jonb ojed pau 0 wo> awvowoqun!‘o|ouss9 ep o05or ‘2]u21 oqyen o951¢op op souqgy snes ep ogSonbapout no opSonba {2p wel onprapus o onb apopro0d09 0 s021/0x0 9 ajusiquio op jonpy Died slonpsuodsa,sjo.qeve> sowsiuoz0u so 4uqozFep ODUgE PORE ‘jr fo 's05109 #0 Spuodl ‘omuguedre ons 243!H9p ons @ opuonb en 20dne 9p 019.9 jopien.o nap onb’,ss22014 WONT sen sonb anb ',02169|ousw0u9} 0129I0),, ap owoy a] end ‘005 1Gov99 sossanoud $0U89 0 opo: 2 © anb 0104 “03538801 (ow o ouepisuo9 enb ajanbo sosadns osnaoud @20\4 ‘OU 1u! a> opyowo> ‘02:59) UI Op olvawn6in ou 9A 8 09169} © 21090) 220Ig ‘OILO1 0104 joao sosseDoud op sou} tke sopooydxe 2s wapod opSzeds0.1U 9p wap © Kart By conscrumssenbrtracors » Breselia, OB. Tnente o silencioa. Nao sei se poderia d a J cegetir Ee encontro. Espero. con: ima que pistcndo exitinar nesta conferéncia (¢ espero nio apenas fambein resolver) pode ser deserito como um dos aspectos da velha inental ~ a dispita entre o em- na observaqio. en ma inruigao intelee- 46 ainda hoje bastante vivas, O empirismo, que aindi’e a Ss lnglaterra, nfo s6 conquistou os Estados Unidos, fase hoje tambern largamente aéeto ne préprio continente europeu come a Gadeira teoria do conhecimento cientifico. O intel: ‘mente. tem sido demasiadamente distorcido pelas varias formas do irracionalis smoderno. conferéncia, procurarei demonstrar que a5 diferengas entre as excolas cempliita ¢ racionalista so em verdade bem menos expressivas do que as seme: hancan, € que ambas esti erradas. Sustento que estejam erradas embora eu mes iro que, embora tanto a rario ‘essas fancies pouco se as julam. Mais precisa Semelhaim as que procurarei demons ome fontes do coi que nem a observa¢ao nem imento, no sentido em que até hoje tem sido definidas Socks Aratitude de-Kantere diferente. Segundo ele, a pergunta “ antes gue um homer podia propor a si mes 108 de temperamento filosbfico. Ber ‘as nts mais imp a episemologia fo, afirma que © que nio existe a verdade objetiva) e 0 pragmatismo epistemol6gico (isto é AS ORIGENS DO CONHECIMENTO OA IGHORANCIA 2 a nocio de que a verdade é 0 mesmo que a uilidade) fae. (CE. Let the People The nto, nfo pode influenciar a tao coisas perigosas © pode: ‘ém algumas vezes produrido Na jpoténcia da flosfia ¢ largamente rejeitada pelos fe que mesmo os fopinigo, eta nova doutrina da Fates aeHo é muito simples. A crenca de um liberal. erenca na dos direitos fundamentais ‘pode cometer eros f fos, da mesma forma como no pode ter certeza um fesaber que é verdade. Ja e da tecnologia modernas inspirou-se nesta epis © homem be bode ser tare. & esta {6emula que explica a iberas. suny opis evry ogu azruoaus 0 anb aauesest2veu as-minjouod “301d © nN] Wor “fot 9P apeps9q w opuenb “ans (6 9192 7 '539 ord CO too auedanoy “woiedors oy sau, 38 opso99Teaaud 06 “3PM tp janfunout oven elougborwoo w p opseuidsuo> CUNL FsO}IND EUAHD EE 1g "de “Gyv0s uado oxy now 9pm id © sodxa 3p OF5@20 © fin ap sonod weyun an eu saesan01d U3 apepiae © yahavus euLio} Ed "epinoduo> a\weErseq > OpSesidsuod ep ei poupsouSt ep so1u0y se cnuesiod ‘ops sei sen 9 somaouooasd ste, “aivapina apepsan e sesioxua uresIod eu onb sed soupe sossou opweloa 2 9pepisit 2p s€-opuoyou2"senou SeSU 1298 CEG eued a sonueiouit soiveu sou ered weutdsuo> anb 583305 ap OSE EP Jers pod wouysouSt y “soaoou 2 seand a103us[eusS1.0 soa sesou ureso1124z0d an, PEoyoqeu seougnyyar sexo > OBSpED ed “osseMpe ead sopeoau! sor12940> tp otsod # “nfor no “oxuausaquoD © “9PRPIE P “She exsayiueur apepsan ep Eusnnop ® anb EnsuoW ‘epedsmap a1sous 8 saaqy ion 0119 ure gi2is091 9S ‘yourspesso preoidiowus 0 opu “wind 2yugur © wo> a] 0 wanb > oszoqy Osa un j enumvu y -eromeu ep opepppuamne v :97injou so720198 ep eULTOD Gunosp os 9pod anb "stueyjatuse euuMop eu soUENUODUD oor wT ‘2nuapiae apepiaa ® user awauses ou sq] “OUEIUOD OP jaurese sounnsunsip anb ojmnbe ig sonapcas ep tua suueodtat WU Pisum eif\ojousrsida Ens nosreq SUE Soneaod 9p sowsureuliua sop oBFwy o mmnsuo> euLsnep SSF apes agvua sapod ese ogres ep ,{einieu my, © 9“apepios © 194 e1ed sou SouIag aM Greuowompe somuounsse 2p 2pepysaoau sjew Poaey ofu ‘ossip swodaq_"exaqo> jade presi "ge 1s 200 seppu3s 2F ‘epnooyoo oplaend yonjsoquoaor aiduos 9 9pepign Ban 3p vermslaa apepssn ep vussinop, od -ropesquus| OEE 4204095 FO Ou1oD) ‘odn8 op miyuesnt9 seu © > aouowwe ep opdea4tures esoyino mun “opbes|dsue> ep e108 y “2149pIA9 2 9PEPION ss iow ¥oNDI Ya OL WENIIAHNUS OG SXIDINO SE Suv etaperst uses 2) seed aod 3k stitjousinda v ous orenege opmvo um ose anb Hse SUE aa esonge ue ‘senuappr seppupsunosp wo no onsouonsid oft“ lopuesopiauoa “spepnoine sonbyenb 2°08! ‘0 noopputioy adios Thonny pre oaSg(ousiads oumpsqsed "WIS “wowoy oudgid ou eoueyuOD {op # epeii aidaioe axenb paso “apepsos e sTUs208Hp ap ulowoy op 2peporde> cu Truuiny oper ep sapod ou esuaioeap y “estodo OESesiy © w9QUIET aI, sagovinssua svanioaines « [AS ORIGENS DO CONHIECIMENTO EDA IGNORANCIA s Muitos epistemologistas, portanto, abandonario decepcionados sua posicio cotimista para ct fima imponente teoria autoritiria baseada numa episte ‘mologia pessimista vu Plato tem um papel decisivo na pr exis inva afrmara wet de Siete de suas histérias nde a0 para 208 12 DK = Dich Kran, Fragman der Yorohraiher ‘Supsasd ens eaebsoy “apepyear ¥ uroo eprpunyuoT 4 Spipinn ep obSiaves 9 rains amb spepunip tp retired seo ‘epesonnba toesusnued ap opernsas 0 nb e opungar -sopjupuizeg 9p wu too “opnidog “apepin © sedueaye wapad sorgpp sooned sun gf amb euisUs siod ‘apepiurimny © epor arenb & asajai at amb ou “easjunssed euoo) Fun 2 856 se 3euorusur uss — of 9pusIu> 9 “0p ‘opunus © 298 tun on epure feos epunus op wens ep th boy "ous 20890 ' ,aepiooas, ¥ onsae o3|n2uy > wont joy! op waSested byaq eum ensuowaD sa1Es905 aNb © J segue ae ouioa apepsos e970) 04020 ye apepiaA vp opsesensax © 7 souuUD Ep s-s22qquoaas 9p Texyap sowatapod oBU apep9s © ~ up gy ‘opsoyg) sourspoyuos gf anb 02a © — ofvstayotquon-as 7 ort 9d "souisnaqyucno: © sou reyup gf anb oruauoqu ‘run isomooonbse "us9seu OV se sepot 2924009 ) OEP sep 20 9 ep 0 Daimyo nan ap oxsourmayuos O) “owauijayue> op ‘8 0 wiowsoy opos ¥ ehlorno epipaus #439 Wa anb “OpIe|g 9p suuUDUD EP sagdvinazaa syunioalNos cS Mart Baer 1B <> -gonperunaspreruragoes, OnE, Breselia ANATUREZA DOS PROBLEMAS FILOSOFICOSE SUAS RAIZESCIENTIFICAS 125 1 epitteme que se teria alcangado — no era um fato. Como sabemos agora, ov ‘eredicamos saber, a teoria de Newton nfo passa de wma maravilhosa conyectura, lima excelente aproximagfo da realidade; insdlita, de fato, mas nfo como verdade ivina, apenas como invencio do génio humano. Nio era episteme, mas dasa. Portanto, o problema de Kant desaparece, e com ele suas maiores perplexidades. cle ch com orgulho, sua “revolucio de Copémico" da epistemologia. O conhecimento — epusteme — era possivel porque ndo somos meros receptores Pas pasa a ser, asim, por que nenhuma outra pesioa descobriu.o que Newron, Aescobrir. Por que razko nowo mecanismo de processamento dos dadoi da‘ober vagdo ndo funcionou antes de Newton? Esta é, naturalmente, uma conseqiéncia absurda da idéia de Kant. No ‘um pscudoproblema’ sua concepgio (e um {1 — Aina em 19099 protiems porbave Pane ‘A solucio proposta por Kant para ese problema insolvel consstia no:que’ ~ upeossony arusuaaon nepyo9 9p 22URD “L ,OULUET OIUDURDIYUOD o ~ d1qos wIstA ap sommod SAL“ forisaud-g “arouord jar woe Sera se szpuryuon,ofu, e5ed opepa> seu oupe foun 2p, 1ER52}99 rupiqosd Stop eise]{ “ojon91g ajanbep waqo ¥-waSizo nap amb esisoud wus9]qoud “omdemais © Siuourere[a opppuavue say wooared 2Ue¥ op F100 soonod * oye seonod sewn gs ‘epdpaduioa.ense 2.onb epugns31q08 fopw sosaansul sagdvanng svanigaloo ‘estigee * conscrussseaenracirs.UnB, Brasilia. “ue-nossd conhecimento néo ‘conforme podemos percebe ‘Se buscarmos poderemos aprender, conhecé-las melhor. ‘Avverdade certa, contudo, ninguém jamais a conheceu coDem m conheceriva dos deuses Ou ade todas ss ou Greio que 2 resposta apropriada & questio alt in coperanca de detectar e climinat 0 ero crticando as smut, Kant ransportou.sstayidéia, com, ousadia, para o terreno da religit Son qualquecquecseja aformascom quea.divindade se revele anos, ainda... que © os. gue precsamor jlgar se nos € lic presente em pesoa, somos.n6 fngo aceiti-la como Deus ¢ ad Tal Ras oR Der GPL de Rake Par: 2 foe ib pers ont ung pou forme ma coe {AS ORIGENS DO CONHECIMENTO E DA IGNORANCIA FS ‘Tendo em vista esa afirmativa corajosa, parece estranho que, Fetoque final na filosfia ertica de tcoria de Newton pode perfeitamente estar errada, 2 despeito do seu gran: Qual é a fonte ow a base io ei; minha afr {quer modo, as origens e os pedigrees em pouco a ver com a verdade. Mas, 5 Ge ato interessado no problema que procure resolver com a afirmativa que fi toda a severidade de que Fores capaz. Se pude? jental_para refutar o que dise, cerei satsfagio em F que poss’ cs respostat s6 ser apropriada se a pergunta for dirigida a jstéria). Se a conjectura for hisérica, as fontes Creio ter chegada o momento de formular os resultados epistemolgicos des ta discussio. Voi faze-lo sob a forma de des teses sequencias. 3, Com respeito a esse exame, todos of tipos de argumentos podem ser relevantes. Um procedimento pico consiste em examinar se nossa ceorias sf0 ceuuoy zanbyenb op ‘sfageoud 31 ‘ap sored "9 ens] — F2aENOd BOTT: 2 Reon s02yfzent sgurespaud anb 2p °e ‘eyuyu epg peanaeuaiqos 907 ‘Saruase(qne trediourad serzpr emp 1 sopos sowos “sowade4uon nb soruausSesy SOF “nb seaqussy Sud ‘fodior amb ow #91 DEA “SPEPINU Sp oper song “toa mney souges og anb seusde HOU Guna “opunus 0 auqot os[e sopuasde seus wuad © eioq -epupioust eos ep ojoquat tan you uta and odeds> op oEPHsEA ‘as ouEUIES #918 ‘op epouroggrasisur & 2aqor dmg s0Um ay 2 owus> aren zed SES Gelfeasdus ou onb sopepgend — orewe wou wesusd ogy seu ‘s9puess sy cobedra op ozpnsea Ep a7ueYp apt sOUEEINIOSGE Ow seen op) dom oxieare ov eppupuodast apuesS manque anb softuie [Samy wiopenaends wosered eum (16g “0) too ou ossoagun op OBSURUD 5 “Sab op oeprsea Ep sean WM 42h sOwapOd xyuyuy so5 suouresessoaon a49p eypups0Us sso seu “ouy s9F apod 9s omsauatooqua> omou anb ap ore} 0 *FDUEIOUS! WsEOU Ep 2100} qediound © ole) 9p ‘eary "wouTzOUs esou Ep owSUI=wOD © — ‘op orsourDoyuo> Spefmonae 9 siugosu09 ‘enypoads9 steu “OIBUHEIIYLOD ces openyead syeur onuenb “opunis axqos sowapuaide seu onsen raezous} an ‘sofesos 9 epeiuanaud opSnyos € 2 apunyoud 9 reuisi40 rugiqoxd o opuenb o14aus paid ‘eecoqgosd soaoe mimeo, EWqox4 tn ¥ EPEP OENICS EPL, “OT lorena open ¥ sopestn> reqion seusaigoud 50 tseyom ap OBDeMUIO} F EXEd sorusUMNsHT OwO refed ay -apepisesoa es ure9 sopeUO!Y|a Seuo|qOxE 9 se1s052 ip opey © siuesiodws )OFY “Fopeayrulis » seaneyed tgHLCD cpsanbeo opey O "eDuTiodiN tor onno @ awwenodw Ope] wn wt « ‘IONYUONDT Vad OLNERIOZHNOD 04 SNADNHO SY jovne ops feuin sesnuaaua ® sou-repnte Souss224u0294 OPueND) 2PEPI “Spepmaa bso22foqeisa eusut aid f0p0> 30 ove} ap efor seouziede Sep Solio so out) * fostwio Pipi © OFU :BH9PEPION 2 Sepeoaaynbo aratafendy OF sera se seo1tpow sp z9pod nas op aa spuedsp.somazey anb seusaquasep sep OFE2 (oxhoks od "bojoonbie ia) fone OBER eusn-e FEES IPOS US fouremod terse seumngye ezoqurg “s1uspansid cruasunayuor op op>eoy!POUE GES Romtemaurepury "assjsuoo osmuSoudh nasccopbesi2ego: yp 93st OU. 9G “usy ota pros oyna] euin ap — EPEU-op utd OBU OWUoEHEAYUD O “9 ipadsas ¥ “eDppD @ seyade 2 soqooene LESH © dpuapeasde ss imo sod “ojdwoxs ofad souspuaide souraqes anb op aed = fo orto OP 3H ssopvinusua svanazatnoo “ Kart 4 conjecuraseRerracoes, UB, Brasclie y “ea aa i HESS viguseeiiade racade do cetoEinstin pode ser deduside Spm ny Sees pola Deans dk ee we (snogt 2p 018 wn ap oad sox @ anb op stew oyedsas nav v 1928) souapod ogu ‘eusormi idgguiny siodsp sui "SeoueTs-a SPMUe We FSW Pun 9 owsiadai:3p ojéul sod w5uox eum ap opSeuin0} v — ‘ ogSnpi @ anb osjauitid-tansosqo anb jo] eurayqoxd op Popsajos aqusus op soe awngz 9p. opnput ap ooxgjooisd wu Sayqond .op. ofSn]0s- waou UIE faxyHOIUS “aIuoWLRDHONSTH, | a1ysBs9p 9p sop ‘OP Soe (a,)3851p 0 no sow “vossod senbjund vied cap obtnpuy ap on8 210014 pq — OL somata eae _uioa "FoUsTeqTOS © OWTOT ee F sejapapion oso se a0) ss Sfetp bc sepepayesr: wo1seso ‘sog8fpuoo ste wossooauede anb u09 oY Cid 913 ouisgaronb:soas00 Hooy w TAOSTS Sp_,aDepITPUOINES, Up APRS eup{goid jeuimousp ob 9p : ee een a = eHqe 2 wed oyatijoaqucd-sumbpé2p-opoigm ronbyenb. op ogSeoqdy ® td 2.Y7 ¥ vanETou vwsodsar ¥sFOu.9p ‘fnssoduil aiuoamjeooy s9uio) wozoxed anb sogbrpuoo we opr ‘opénsoaad ‘vys9 seuode 7 vu sey BMsrussnuanb sujanse Jod.no ‘sase# sod no ‘wongeo wood seaneizodxa sussou wa Op8439 21055550 sod 50 so opw.anb seseSiny $0 sopor asenb aaxasd “eongad opSe 119 omsoi aur py ‘euns wy Msp sud OUT HINSUSA TOD Cp PORT SOW aT PN Sin cuiow) © zezanfed essap of SHUOE SIaNID-SO Sp GHAOUT 0” ayCaWETy|D oxtnia_eso8y oink, $395 SBOE ‘otumpy ap walsuou visodsos i, SA AP id sr Se seildpupian wos) ‘3p erausouor souwarsgpnd sory “HOD” que nossa i A natureza, estava certo — 6 que inéncia falha ao tenté-lo: as regularida- ‘mas no admitidas rut impbe suas ona vezes nossa que tenlamos impor sho psicologicam peasou i Tegularidades 4 nosso ambiente claramente i um mundo que s¢ con vas; e-hé muilas necessiGades mais a necessidade de correspondencia de de aprender uma lingua com para assergbes descrtivas (¢ outras). Isto levou-me pri- Ponclusto de que expectetivas podem surgir sem qual- quer repetigfo, ou antes de qualquer uma; ¢ depois levou-me a ira andlise Togiea que mostrou que cles nfio podem surgit de outra forma, porque a repeticfo press similaridade nfo de vist x que consideragSes ‘podem ser transfers para consideragdes psicol6gicas « evou- Tne depois a conjectura heuristiea de que, Sque fe mantém em W6pica também se mantém — desde Gdequedamente transferido — em psicologia. (Este principio heuristico & 0 que agora chamo “| ‘de transferéncia”.) - Suponho tet sido amplamente este 1 donar a psicologia ¢ voltar-me para a ‘Tégic Tnteiramente fora que & psi enearada como uma di ‘iologica e que, especialment Stein devia ser encarada qualquer feoria psicoldgica da aa lo ae conhecime ‘Ona, se transterirmos para a psicologia bumana ¢ animal aquele método de preferéncia que 0 resultado de nossa so- jeodo de Ty, chegaremos claramente ao bem eonhecldo mérodo deenperiéncia ¢ de eliminagio de erros: as varias experiéncias orrespondem & formacio. + cONSDELENIES: © x meio de. tes Tsto me levou & formulaglo: a princi eum: (tal como deserita por Jennings( ue Einstein busca conscientemente a eliminagéo do erro, Ele ‘geralmeate, 2 Sniigaor de en se baseia amplamente em instintos inatos. B-6-vlirb' gid” algutis desses instintos se ligam aquele fenémeno vago qué el sofos denominam “renga”. ts orgulhar-me pelo fato"de slo sofo de crenga: interesso-me primordialmente acho comparativamente sem importdntia qué alguém nelas on néo. E suspeito que o interesse’te fildsofos ® as resulte daquela filosofia errOnea que chamo “indi- livismo", Sio tebricos do conhecimento e, partindo de expérita- cias subjetivas, deixam de distingvir entre o conheclmento obje- tivo e 0 subjetivo, Tsto os leva a crer na erenga como o género 40 qual o conhesimento é ume espécie (a diference especitica é u talvez. por um “critério de ver. jez, ou vivackdade,(*) ou “razio Por isto é que, como E, M. Foster, nao creio em crenga, HG, porém, outras razies, e mais. importantes, para. des confiar das crengas. Disponho-me totalmente a admitir que ‘tem- alguns estados psicolégicos que podem set chamad pectativas” e que hé-matizes de expectativas, desde « expectativa de um cio que esti prestes a ser levadoa-passear ~~ até a expectativa quase inexistente de um escolar que sabe, mas realmente nio cr8, que se viver por tempo bastante longo sera tum dia um velho, Mas é discutivel que a pelavra “cieng: -usada por filésefos-para-descrever™estados™ sentido, Parece que na maioria das vezes denotar, nfio_estados momentineos, mas si chamar”crengas “fixas”, incluindo_as_inco para bipoteses formuladas val ~~ portanto, para assergoes da forma Se eased aywourepdure Swousioaquoo 3p O85 Dados ap OBSTINbE esFOU op VON ep Matt op ep37o/ sls 2p re Fcasog estas ap Huo) ¥_(ED ip an 190.2 ToT “anfias 98 owto2 sopesujae 295 urvssod inj sous snag -sowod 50 sopor wa Epes aut Wquos op wniuoo ostes ap BHO ¥ -nfire sonou 1930393990 98 3p sorojouaxa. sesso snsisiod gud © ees ani fsesioo ap sodi solupA odws) owsst oF p anb sommaqes 1 ipad mp sopura wandat wan opucjdusan 3} 9 ON; sous "earapepsen 9 g rad] onvgiul ‘ousour ofisuo9 evfend wa suse aoziud wIOvat aor bipad op soyafe $0 Opunaasga OPIs7 195 a4 So ae aT Tyee "wpad WAM OPUTATOEGO TS EUSt SPUN FOPTATASGO O,, :arulnfos Og ‘TeHy D ‘ulsysuist 9 aruowapunss nonoyssandusr onb oysounse 1409 [PSSM 9] aruocul sto} wunoydos anb “isittap! oS earapupien aes apod 1p taal efp exIApEpIeA 201 sso 26" “steal OD", SUM Coe)" (NaC JOG vnay opsojanay_e_OWOx: stout sogiped soany apod opx{ Ogsipand oP ‘Sear upuu “Spupsen op S00 SeTBTT *SeSUTS TT =F sopor ws “WrpIOIUeo SMF Tans sonny fans 3 OBE "BPLANP TAS “OI pp mom ~ ' i ' amos que 0 balde, no nascimento, de, ou que muds sua estrturs com © pro- jue eliminam parci _err0s no processo de expe- rigncia e eros. 16, — Esboco de uma Ej ja Evoluciondria © ~ {Ald onde sei, a: expresstio “epistemologia evolucionaria” é evida a meu amigo Donald T. Campbell, A idéia & pés-darwi- “niana’e -femonta ao: fini“do: século-dezenove. —- sse com grande inte , sem divide, mas também Lloyd Morgan durante 0s anos que precederam a redagdo de meu primeiro livro. Contudo; como: muitos outros filésofos, ace go. entre-dois-problemas de. conhecimento: a ” ow verificadas. Mas, apesar e hipstese°4pode, sob certs circunstiincias, ‘alcangar do que uma: hipdtese B lei_ mesmo bem ez, nfo excluindo Wricas e psicol Contudo, vestigagées na problemas impor ‘Assim falo_ agi sustemte que as idéias condutoras da em vea de factuais; apesur disto, tod 's. podem ser sugeridos por esuidos: da linha diteta’ ou 0 ime percepgoes que’ é seu selo divino de'verdade © que-oferece'a ‘2 mou ver enca- estamos s ‘OFia ou de uma crenca em razio do que se slega como ambém (em gumentar.que Partindo do realismo cientificoé bem claro que, s¢-nossas ‘ambiente, ‘expectativa e 4 presieza s de, hossas crenigas mais priticas so provavelmente verdadeiras, ea ram-se elas a parte mais. dogmé je modo algum fide- 2 sempre um bom pont de Jguns dos animais de mai A apod. gs oustnniio, 9p odn wo, ‘ousyuedi0 wn 2p oBde2 i rar oypadst ys sogsisodsip suss2_2 - sw Lsgodaauasq sossoy aaismiauy 2 puoas 2p opmudasduy 7 oruouooyuo opel — St : -sepp od sepsis mm a soghwalasqo.sess0U OWOD s1B) “sm32q0089P “opi onMOOp “9 astqre0 OTWAUTZIGUCD OSS0U boys op wafsns ‘eiffar ap via ‘Sarsqy seajaaad su 2 ovum Taye BIE WO Ong, OF a TOYTOD. MS. STARIpEspSOUST ows1a (AcepropSnjoxs up edeis ‘gudoay ¥ openuoundze oyust 9 vou ep eam ¥ fot sesuq wa sustoo ssa jauiag ‘oors{ualD opera 0 wos wep us aapuiaasduzos sou ig 9 oFSnjona B JoYpeUw topuieard 100 eeqynorgm"o" 7 HUIS" Hp ‘opoigt © “opSeUILATIa @ wITaqaDSAP ide-apvuviodso eu Sols ses wungo.d auoTU=tu: SOT opeyeolsi'g ursrsurg, anb ossed oF ‘sera W821) ramp 9 sepouguedxa ap opoigtr op Ost ‘pruraisuey 2 eqame @ aniue eSuaroytp > see : “Syeur B088-01sia. 125-9904. (ge)D! sv nduyy wean ap OPSUAATL eH OOIFOfOIG oSueAe opusTIeT O a ‘ouistuiauep op oud » no sooiio, soivouodmo> so (sjeuap e1moureimans ixo ‘osuad ‘onsy * ‘vp Bat50 & 20U2) nseq toy o1taueysn{e ap ossa00xd o ag “aytsiquie.%S,@ sopR 2 SOAIA UrazTySa s9aquose anb soponby.anb, TA sous|uesIO SoTIA oIaENbY. ‘sou Bion Opoul sysop 9 tyoajazigos sof2 OBrapod “apr fe 9 soluauyul| seSuepmur © solusuiMst Vie ‘sogSemnu wostzaposd soustnedz0 $0.25 95 ‘sim08s ie recip sowopod (.,) ‘oESents w2,siuaiqare op st. 3 TaQeIseaK © ows souistaeSso sop sepepatdoud Se, anus. ep! gos eumiye wsjoo py Ogu ‘euIns watt “g1i3} Bu epia @ BpOr 9 BYU _Suup p_sanyqaiso-epi0e-t0o-s1Ua1giae Wh 9p BPSUST rulauop op ookiduls ¢.onb 0 wn 9 seus eoraidurs Bost Ba 9p eae ‘utd [eapsopisuoo ‘sesanjed sei900 Niyos wesez4y 9 anb sapopytenb sejanbe nsoq voutuais ,owuswour o esed epeidepe pnduod ‘worsyjoine: © eGatso"asenb wynaugy wise “sop rag vys9 wonep (oiuotwow o1e0 wn 718) twoalAssq0s pnb $0 ‘Squstuayuaqbesuoe ‘woaared oySvinus wo aqusrgaIe n2s = sopeidepe aq opise ove 2nd s woo} BIS2 WIO9 OPIS" 1020 Tt(GO%d vO sey apod missy “oxseanpas vi 2pod opassed ou vp ‘ounany Ou OsS20n5 2p foa1 anb ap ores 0 ‘offojoig 0 BH 3 0 candasee vounu opsssed c2tio) 2 i 7Bu0) 2p Wj B UO e182 oTOINU absurdo fazer qualquer est s do conhecimento de unidade restante s6 consiste ainda, que sdiria para essas modificacbes’ & 1ambém 19 — Retrospecto subre a Epistemologia Subj Do ponto de vista aqui alcancado, deve de parti + isto e, nossus experiéncias-observacior isposiedes ‘Ao mesmo tempo, decorre daf segundo teorema: no variam, ou se al- .-aquilo que Russell. cham: valva compromisso vermos inclinados cri ‘como comegamos. Mas, vés da fisica’ e di bes_sio_al jue sejam decifracdes admirayelmente excel de presstiposicdo, ou teo tamente, Em’ seu lugar temos de-erigit ume mento na qual_o suiei edor,.0 observation, dest ‘papel importante, mas s6 muito restrito 0 que The parece totale ‘A teoria_de senso comum do“conhecimesilo, com ela cedor. ~ A esse tipo-de'conhecimento ctianiaiéi jetivo” apesar do fato de que simples do conhecimento. subjetivo ‘conhece: a, quero distinguir ent vo (que se poderia chamar melho: 7 duas espécies de “conheci- iD 6h BL oust, siuowvoytsadss “¢ opanna owounajonuasap 9 9 ‘euneaniy wedenfuy ep sopeninsas sop 3 ant Tos OTgad op wioagissuos wad ¥ wenssod_opw as ap TOTEOd "S WuguIDN SSGSESURS SoaMTTINTS Op Gioquis "sjoutue so anb ap © (¢ opunt) seII0 sess super ap apuedep osu 18 ap vyougjasuco Dueyd # anb ap asa f omwodosg “sni0p 9p slodsp zepiose 9p seanessedxo sussou supediy opis e103) $0559 WHO “auvIp.Iod wysse 2 !979z0I ap anol solipa too sepessed sejouguedye ap rouesqua] vssou seideo souopod op vison: essou ap {(epepiesy ens) oduas op Guadser ¥ selz0o1 sussou 9p ‘21metosuoDu souIUDIy mo sowNTIOP fopuenb epenaquos woUgIsIXe ENS =P ° 3 soyoas svssou op :¢ opunur Op set ‘spuadop ‘aques0di 9 anb rodust sieai sued # o8u0j ap 9 2 — si Jp 2 joao}. Boiloy ap saodisodosd se : oqaOaT sap B Sauady -‘soyjaut = ou.to0b_seayp=souspod SSR apc opunur op owweuijoaqucg) arial = mon. tyedmouud as, (¢) on! SEPP D 0 sea! on 6p 2 Jone GGorgatoe8 stzoqoosap, "soit ~ouies_opour 2p svolsg2) Sey9qo2sep 392 “ouigin-9°¢ opanca 0 onb wo opnuss tan = “enouy 9 somusd sozenimu Sop } ap" saprionat op wenaiqoxd 0: vjoupnbesuoa owen 2x : ge ‘vr9}109 i Sovoumu 80 sommLsqoosap -opduiag "7 OpUNH Ou oxssoarude S519 f upopuen=% so1aulzoyuos 2p Wey 0 nb s209I9qNI89 { Sroapitodesii05 evfo9 Tonbyonb onb sojue "9 OW Toyuejosuo9 WHE [ns sogzo1 2p assod 2p sfars9 eiuoio o ab 2s-1anbat “ Tar ESET SOLSGOSTED 105 Op sou GIUATSE HL Fasuideyuos ap wey wu miodut anb 2p ogbeFaye v seus i TAD TOTOT FURTTOH ¢ opunci om sygosep somapor (1) ‘anb op syeur e anayo ‘s1u2a : mob 3p _soso1 seusga ottar ¢ opunus asap O19dse V ado opmnse tn 9 90 SeRATCF # TOpHNTRIOG jaquoa Sop Opunul OF poss ujdo ‘Bun no ‘e5uoz9 wu op “evuio} apd S9z94 se OmstUeAZO.o Teab dsp" 99.0 ns oyuomsaqu09 © (2) yuoD 9p vaHoio1g eto "ap ovdls oyuaunjooq{u0o 3p g) # (@) ‘sogSiesse senp ouour "yuo Op wNWo> Osuas ap BLOM ep ydxe op wy Ww ovxouoo m9 sopsivode semaiqoxd iqiq Wie Fepunrasu0> = $0: Ws oanafgo oyueumaquoo ap soidwTaxs, azanbesy.opuesa_vuin 9 esq OA separ TRS ap FeupyIve F lousy wNsEe 2 ¢ OPuNUT OP =(oanguaé ofip9o Oss0u 9D 2 o1ggEtioeqoD OP LNIUOD Osuas ap E103) ¥ oorSot oppoques op “sowtsasead 96 ‘o) TagHsOgTs “FeIMIPs|EO, oT EnOU Sp OSIROT OpyIuGD Op ayisuos on “Oanelqe OPE eer SHISUTSNTUSS WO “OATATGO ojwoulaaquOD *(SOmsyTeS “Jo ep sogsnodsip sep arsisuoo stod ‘ooyuspadsx0 oyaamisayue9 5 iagio @ posteriori de uma woria depende inteira- mente-do. modo por que resistiv 2 M 80 de. aprender — nto uni de vista objetivo: o metodo, do conhecimento. Mas, embora delereva 0 pode ser interpretado como uma “descti¢io de ovaluch ica, Animais, ¢ mesmo plantas, g8¢"s6l E resolvem seus problemas pelo m is_concorrent soderem ser estes realmente significa essantes, Por outeo: lado, teorias_altamente_testaveis sfio_interes- i ainda que deixem di e-versas” as: teria 6 _eXOssomalicos como favos dé endossor 86 sobre a import igo" a. priori talvez pudesse se mente a nosso interesse por posteriori — por ot verdade. e verossis 2as~também—que-tenham~passado. be de fato. por. testes: sevétos, melhor do: que suas concorrent © que,.caso se torne manifesto seu caréter: conjectural por tefutagio; déem origem’ “a. problemas novos,- inesperados frutiferos: ido da teoria e por iss0 podem Em muitos casos, nos bard pr realizado pode ser avaliado pela lacuna problema original © 0 novo problema rest da tcoria, Este ciclo pode novamente ser descrito pelo nosso dia grama repetidamente usado: as (eorias (¢ os precon. ‘agueles que no entendem, ‘ndo_correspondem PL >IT + EE + Py 1mo_pre-darwiniuna, Dei ado _de erro. O crescimento do conhecimento — au conjecturais, de que nio pode haver per- 142 stl 5% ie eed epeayydure ros apod anb ayurisuoa tiivoonas vjanbep 9 opunu osjaoiz1 © wed souinginuoa anb_woa .cinposd op ‘e1qo wssou 9 soutsur sou anua zewore-iup op apuedap opm anb onfns orst enuOD ‘112199 Op Oat7oj09 sd no, ewuaus opeis9-0 wos prose op ‘nem no wog 3 ope nsqu-Q. "CAG. NS. Wa. as-dosessoIdxa SaIOp snos-‘oIuaTer nas. sa1dxa © sou wind opSey 19190. essow 3 souisaut sou sowanap: unsse:anb-tumererio soya. onb ogbipent @ 9 saz0ssaoapaud sossow'8opmt ésenb-soutsnap auduras end ap ayueyrodw oynen © qqusurepnemups. o1u9d-0" no ‘opunut osjeaiay op orwuUoNE @ Teisoiadns spur ‘ T= SyuaMifseqHe9 oo OsvoUD anb s¥sjoo s¥ss9 NOI © “ont ESOC ET Sp TOMOUND Sb _OVSETUT O STSUEISER SpTOAT Sanger 9p tagssaidee no. sagSnsoja olwog sUows2K eymrouoine seid Bg: ovtt voupHOdu steut 2p ood 0 o102 omsou3anb 0 ‘08]09:S0 JexJop O17 wa wiLes sey soa ap ago Tp ‘Ssonen a -SaIUpsUs SOP TMS SCUO-SIGOS OUST HT ap uit sanbjeab eiqos orseduy nos onb 9 Tojuswissel0 op SOPOT eta sab isu moM Me ONSUTTNS Bure WD sysIKS OpuT “st STU SRAE SSMEITOD op OEM G anb 3p ‘opeun IPB _O1J. 0 S1GOS.2 [esnMD OPSmjaL w axgos nes ap ogssaidxa jy UeYT [Jassmy anb ogSejor be ‘own omneur 9 :sa810369 sossou ap Or; sou enue opSejs1 = 1evous 2p oAoU opow aiuvuodu 495 spod wfepioge wssou * vjougpuassunsomny 9 owsyuDuanyy jad sopelia ogs anb ould wo ‘OBS OnOU foam WHR v.tne SQ_-ousiatia ap [auorge1 woot wu aquayeaynbo © umsodsoam sopnuas sop sosfig SQ °(SoyOSoI ap sogduaaut ules gn 9. wna sopnues sop sopep sovis9 soudosd sossou ap onuap supi “x9 SU no stom se anb ap ory op offer “(aiusuBaneHIOSOxs OlUENd squatUEoNPUIOS € assim pode realmente ser confundida com expressio, Mas, no’ nivel hum: esdenhada com real esforgo, Ti EEG proceso Jo aprendizado, do erescimento do con vo, é sempre _o mesmo fundamentalment possam descrevet) como “dado” ou consiruir, inventar situagdes novas —, (© que faz noss0s esforcos diferirem dos de um animal jenas que nossa corda iro mundo de discussio « de uma ameba é descartar algumas de- nossas te formos felizes, podemos ter éxito a sobrevivocia de algumas de nossas teorias- errOneas (e muitas delas so ertOneas), enquanto a ameba perecerd com sua teoria, sua crenga e seus Togicamente mais forte O que ode se chamado segundo pnd —-o-mundo-se cada.vez mais o-elo-errtré: = fs: nossas: ages no pri- preender a mente humana ¢ o se terceiro mundo 6 impossivel do segundo, dos diferentes de aprender ow de adqui- rir ou produzir conhecimento o método.é darwi Mas — do devemos desprezar o fato- de que-o_lamarckismo € ama. ie de aproximagto do-darwinismo e:de que: os produtos de lego, portanto, ‘parecem muitas vezes como se fossem pro- dutos de adaptagio lamarcki darwinismo, podemos .dizs sarckismo:)-Mas“a—” seleco 6 uma espada de dois gumes: néo ¢ s6 0 ambiente qu nos seleciona e modifica — também nés sel ficamos o ambiente, principalmente por deseot - ecolégica. Pazemos-isto,-no-nivel humano. pela cooperaciorvom’ ~ tum mundo objetivo totalmente novo — 0 tercciro mundo, 0 mundo do conhecimento experimental objetivo, que inclui novos _ e3.experimentais © objetivos. Nao moldamos ov ‘expressando-o no estado de nossu- mente; nem Ambos, nds ¢ o teresiro mundo, erescemos podem ser encarados como 0s pro de um comportamento-experimental que se isto 6, nfo determinado — dentro de cerio dominiv ou alcance cireunscrito ou limitado por sua situagdo interna (especialmente sua composiglo genética) e sua situa¢lo externa (0 ambiente) 147

You might also like