SUKUK IJARAH : KONSEP DAN AMALANNYA DALAM PASARAN MODAL

ISLAM DI MALAYSIA

1.0 PENGENALAN
Sukuk Ijarah mempunyai sejarah tersendiri apabila ia diamalkan pada
pedagang-pedagang Arab. Pada zaman Rasulullah, baginda telah melarang penjualan
sukuk atau dokumen hutang untuk dijual beli tetapi baginda tidak melarang penjualan
sukuk atau dokumen yang berasaskan kepada penjualan aset. Bahkan, pedagang-
pedagang Islam ketika itu telah menggunakan dokumen tersebut untuk memudahkan
perdagangan mereka. Istilah-istilah seperti suftajah, sukuk dan hiwalah merupakan
istilah yang digunakan dalam urusan perdagangan mereka. Malah istilah cek juga
berasal dari perkataan sakki.

Dalam bahasa Arab perkataan sukuk adalah kata majmuk bagi perkataan sakk
iaitu yang bermaksud buku. Ia diambil dari perkataan parsi yang diarabkan dan
pluralnya adalah al-sakku (‫ )الصصصك‬dan sikak (‫)صصصكاك‬. Menurut kamus lisan ul ‘arab,
telah diriwayatkan oleh Abu Mansur berkata : “sakku adalah apa yang ditulis padanya
perjanjian. Asal perkataannya adalah sakku”ii.

Menurut Walter Fischel dan Abraham Udovitch (1970), istilah sukuk digunakan
bagi perdagangan negara-negara Islam pada awal Khalifah Islam. Beberapa istilah lain
juga turut digunakan seperti istilah suftajah merujuk kepada surat hutang dan sakk
merujuk kepada transaksi-transaksi bagi aset. Malah fuqaha’ Syafi’i telah merujuk
kepada istilah hiwalah bagi penyelesaian hutang kepada pihak ketiga dan ia diguna
pakai sejak 100 tahun selepas hijrahiii.

Terdapat dua hadis dan athar yang menjelaskan amalan sukuk pada ketika itu,
iaitu hadis larangan membeli sukuk atau kertas hutang.
Pertama : hadis yang diriwayatkan oleh Abu Hurairah yang bermaksud:

Telah berkata Rasulullah kepada Marwan: Kamu menghalalkan jual beli

As Sikak (Sukuk), ia adalah plural kepada Sakku. Ia juga adalah buku
dimana pemerintah menulis rezki(harta) manusia dan pembahagian
mereka satu buku dan mereka (pemerintah) menjual apa yang ada
didalamnya sebelum daripada mereka mendapati secara segera dan
tunai. Mereka juga memberi pembeli Assakku untuk di tandatangani dan
mendapatkannya. Maka Rasulullah melarang daripada yang demikian
kerana ia adalah jual beli apa yang tidak boleh didapatiiv.

Kedua : Riwayat Sulaiman bin Yasar yang diriwayatkan daripada Abu Huraira yang
telah berkata kepada Marwanv:
‫ب‬
‫ اعنحلعنل ع‬: ‫ اعنهس عقاعل لعنرعواسن‬: َ‫ععنن سسلعنيعمان بنن يععسار ععنن اعبب سهعرينصعرة‬
‫ فعصعقاعل عمنرعواسن‬. ‫ت بعصنيعع الرعبا‬
‫صللىَ ال ععلعنيبه‬‫صعكاعك عوقعند نعصعهىَ عرسسوُسل ال ع‬ ‫ت بنيععع ال ر‬ ‫ت فعصعقاعل اعسبوُ سهعرينصعرةَ اعنحلعنل ع‬
‫عما فعصععنل س‬
‫عوعسلنعم ععنن بعصنيبع الطنععابم عح ن‬.......
‫ت يعنستْعصنوُعف‬

Bermaksud : Dari Sulaiman bin Yasar dari Abu Hurairah : Bahawa

beliau telah berkata kepada Marwan : “Kamu telah menghalalkan
riba”. Marwan membalas dan berkata : “Saya tidak menghalalkan
riba”. Maka Abu Hurairah berkata “ Kamu telah telah menghalalkan

98
 penjualan as-Sikak (Dokumen hutang) dan Rasulullah telah menegah
untuk menjual makanan sebelum kamu mendapatkannya”.

Walaupun begitu, larangan hadis yang pertama adalah terhad kepada obligasi
kewangan ataupun dokumen hutang yang dikeluarkan. Biasanya dikeluarkan oleh pihak
penguasa atau kerajaan yang kekurangan wang. Sebagai balasan, pembeli mendapat
faedah riba dari pembelian dokumen tersebut. Maka Rasulullah melarang transaksi
sedemikian. Manakala athar yang kedua, larangan tersebut adalah terhad kepada
barangan ribawi iaitu 6 barangan yang tidak boleh dijual beli pada kadar untung. Malah,
Abu hanifa dan Abu Yusuf iaitu fuqaha utama dalam mazhab hanafi membenar jual-beli
dokumen atau sakk yang didasari dengan aset benar dan bukannya hutang atau
barangan ribawivi.

Sukuk menurut pandangan sarjana Islam moden pada waktu kini kadang-kadang
didefinisikan dan diistilahkan sebagai bon Islam, tetapi ia lebih sesuai di namakan
sebagai sijil pelaburan Islam. Dengan istilah sukuk, dengan mudah dapat membezakan
antara bon konvensional dan sekuriti Islam berbanding istilah bon.

Accounting and Auditing Organisation For Islamic Financial Institutions

(AOOIFI) telah mendefinisikan sukuk adalah :
“Investment sukuk are certificates of equal value representing undivided
shares in ownership of tangible assets, usufruct and services or (in the
ownership of) the assets of particular projects or special investment activity,
however, this is true after receipt of the value of the sukuk, the closeing of
subscription and the employment of funds received for the purpose for
which the sukuk wre issued. In this standart, sukuk have been designated as
Investment Sukuk in order to distinguish them from shares and bondsvii.”

Berdasarkan definisi tersebut sukuk ialah sijil yang mempunyai nilai hak milik
yang tidak boleh dibahagi dan dipecahkan dalam aset, manfaat dan perkhidmatan bagi
sesuatu projek pelaburan. Apabila perkataan sukuk digunakan, ia akan membuang
fahaman bahawa ia adalah pegangan syer dan bon.

Dengan penggunaan istilah sukuk, ia dapat memberikan kemudahan yang

banyak dan tidak terhad kepada pembiayaan hutang sahaja. Bahkan ia boleh melibatkan
penyertaan pelabur dalam satu-satu projek. Ia juga merupakan sekuriti pendapatan tetap
yang boleh dinikmati oleh pelabur-pelabur Islam. Malah sijil tersebut lebih fleksibel
kerana ia tidak terpengaruh oleh unsur-unsur spekulasi yang melampau dan lebih mudah
untuk didagangkan di pasaranviii.

3.1.1 CIRI- CIRI SUKUK

Berdasarkan kepada standart yang dikeluarkan oleh AOOFI sijil pelaburan
(sukuk) mempunyai beberapa ciri; diantaranya ialahix :
1. Pelaburan sukuk adalah sijil yang mewakili nilai sama rata yang dimiliki oleh
pemilik pembawa sijil tersebut dimana pemilik tersebut boleh menebus balik
pemilikan mereka yang terdapat dalam sijil.
2. Pelaburan sukuk adalah mewakili pegangan milikan dalam aset yang dilabur
dan bukannya mewakili pegangan hutang.
3. Pelaburan sukuk juga dikeluarkan yang berasas kepada kepada kontrak syari’ah
namun ia perlu mengikut undang-undang syariah yang diluluskan di negara yang
menerbitkan sukuk tersebut.

99
 4. Terma perdagangan sukuk adalah mengikut perdagangan dinegara yang
menerbitkan sukuk tersebut.
5. Pemilik pelaburan sukuk akan berkongsi keuntungan dan pulangan serta juga
menanggung kerugian seperti yang tercatat dalam sijil.

DEFINISI SUKUK IJARAH

Sukuk Ijarah ialah alat kewangan Islam yang boleh dijual-beli dan ditebus
apabila sampai tempoh matang. Ia diterbit dengan mengenal aset pendasar yang boleh
dijual beli bagi menjayakan pensekuritian ini. Pemilik aset akan menyewakan aset
kepada SPV iaitu sebuah syarikat yang ditubuhkan bagi menguruskan harta aset. Aliran
tunai sewaan diantara keduanya akan ditulis dan diterbitkan oleh SPV bagi menarik
pelaburan daripada pelabur dalam bentuk hakmilik unit yang tidak boleh dipecahkan.
Diakhir sewaan pemilik aset akan membeli aset dari SPV dan seterusnya pelabur boleh
mendapat hasil pelaburan dari jual beli tersebut (Mohd Hashim Kamali, 2007)

Berdasarkan kepada Standard Syari’ah No.(17)x, perkataan Sukuk Ijarah tidak

disebut secara jelas, tetapi disebut sebagai sijil pemilikan dalam aset sewaan
(Certificates of Ownership in leased Assets), sijil pemilikan manfaat (Certificates of
Ownership in usufructs) dan sijil pemilikan manfaat bagi aset pada masa akan datang
(Certificates of Ownership in usufructs of described future Assets). Sijil pemilikan
dalam aset sewaan didefinisikan oleh AOOFI sebagaixi :
“These are certificates of equal value issued either by the owner of a
leased assets or a tangible asset to be leased by promise or they are
issued by a financial intermediary acting on behalf of the owner with
the aim of selling the asset and recovering its value through
subscription so that the holders of the certificates become owners of
the assets.

KONSEP MU’AMALAH ISLAM DALAM SUKUK IJARAH

Dalam Sukuk Ijarah yang moden konsep mu’amalah Islam digunakan bagi
mewujudkannya. Diantara konsep tersebut ialah konsep pensekuritian, konsep ijarah,
ijarah muntahiyah bi tamlik dan ijarah thummal bay’.

3.5 KONSEP PENSEKURITIAN

Pensekuritian bermaksud proses menukar sesuatu kepada wang tunai dalam
bentuk dokumen yang boleh diniagakan di pasaran sekunder. Dalam bahasa arab ia
diistilahkan sebagai tawriq atau taskik seperti yang dijelaskan dalam bab dua sebelum
inixii. Ia adalah proses menukar sesuatu alat kewangan berasaskan aset kepada tunai iaitu
dengan mempakejkannya dalam bentuk sijil dan mengedarkannya untuk dijual kepada
pelaburxiii. Juga ia adalah proses membahagikan pemilikan aset dan manfaat yang
bernilai kepada unit-unit yang sama nilainya ke dalam satu sijil yang boleh dijual beli
dikalangan pelaburxiv.

Dalam ijarah atau sewaan Islam, aset yang disewa boleh dibahagikan kepada
unit-unit asalkan ianya dikenalpasti oleh pemiliknya xv. Sekiranya ia disewa oleh ramai
penyewa ia dikenali sebagai ijarah musya’ (sewaan secara beramai-ramai)xvi. Dalam
konteks Sukuk Ijarah, pemilik kepada manfaat dan aset sewaan adalah pelabur-pelabur
dan ia dibenarkan oleh syara’.

KONSEP IJARAH MUNTAHIYAH BI TAMLIK

100
 Konsep ijarah muntahiya bitamlik hampir sama dengan konsep ijarah. Bezanya
ialah pemberi sewa (pemilik aset) berjanji untuk memindahkan pemilikannya kepada
penyewa diakhir tempoh sewaan melalui tiga cara. Pertama, janji untuk menjual aset
tersebut kepada penyewa pada harga pasaran atau pada harga yang sama nilai sewaan.
Kedua, janji untuk memberikan aset kepada penyewa sebagai hadiah. Ketiga, janji
untuk memberikannya kepada penyewa sebagai hadiah apabila sampai tempoh ansuran
terakhirxvii.

3.2.2 STRUKTUR SUKUK IJARAH

Sukuk Ijarah distruktur dengan enam langkah utama seperti di dalam jadual
dibawah:
Rajah: 3.1 : Struktur Sukuk Ijarah

6.Opsyen jual

2. Hasil tunai

Bayaran pemajakan
1. Jualan aset
pelanggan Pemegang pelabur
amanah
Pelaburan tunai
3. Pemajakan

5. Bayaran pemajakan

4. Sekuriti

4.1 AMALAN SUKUK IJARAH DALAM PASARAN MODAL ISLAM DI

MALAYSIA
Sukuk Ijarah telah diamalkan dalam pasaran modal Islam Malaysia sejak tahun
2004 dengan jumlah terbitan sebanyak RM310 juta. Prinsip ijarah digunakan bagi
menstruktur bon Islam dengan pendekatan program nota kewangan (Comercial Paper)
dan program nota kewangan berjangka sederhana (Medium Term Note). Melalui dua
program tersebut, pihak swasta boleh mendapatkan dana atau menstruktur hutang
mereka berdasarkan amalan mu’amalah Islamxviii. Dengan adanya program penerbitan
bon Islam, maka pelabur Islam yang taat kepada perintah Allah boleh melabur dalam
pelaburan pasaran modal Islam berbanding dengan pelaburan konvensional.

4.2 PROSES PENERBITAN SUKUK IJARAH DI MALAYSIA

Sebuah syarikat yang ingin menerbitkan sukuk di Malaysia perlu merujuk dan
memohon kepada Suruhanjaya Sekuriti bagi kelulusan penerbitan sukuk. Bagi tujuan
penerbitan, Suruhanjaya Sekuriti telah mengeluarkan panduan penerbitan sekuriti Islam.
Garis panduan adalah seperti berikutxix :

4.2.1 MEMATUHI AKTA SEKURITI

101
 Bagi menerbitkan sukuk, penerbit perlu mematuhi Syeksen 32 Akta Sekuriti
1993 dan juga mematuhi garis panduan yang dikeluarkan oleh Suruhanjaya Sekuriti.
Diantaranya ialah penerbit perlu mengemukakan dan mengamalkan prinsip syariah yang
diluluskan oleh Suruhanjaya Sekuriti dalam setiap permohonan mereka bagi
menerbitkan sekuriti Islam atau sukuk. Bagi kelulusan penerbitan, proposal penerbitan
sukuk perlu dikemukakan oleh pihak bank perdagangan dan bank saudagarxx.

4.2.2 MENYEDIAKAN DOKUMEN DAN PROPOSAL

Setelah pihak penerbit memahami garis panduan dan akta-akta berkaitan dengan
penerbitan sekuriti Islam atau sukuk, penerbit perlu menyediakan dokumen-dokumen
untuk kelulusan. Diantara dokumen-dokumen yang perlu dihantar ialah :
a.) Maklumat Syarikat dan Struktur Terbitanxxi
1. Maklumat syarikat penerbit dan profil ahli lembaga pengarah
2. Keterangan transaksi dan struktur sekuriti yang ingin diterbitkan
3. Kegunaan dana yang diterbitkan secara lengkap
4. Kelulusan tertentu dari penasihat syari’ah
5. Bagi terbitan sekuriti yang ingin membayar hutang pembiayaan yang lain
perlu mengemukakan maklumat pembiayaan hutang semasa.
6. Maklumat yang berkaitan dengan terbitan yang dikemukakan.
7. Nama, telefon dan no fax pegawai penasihat kewangan bagi terbitan perlu
dikemukakan.
b.) Terma dan Syarat proposal
Terma dan syarat utama perlulah di tulis nama pihak yang terlibat dalam
transaksi yang dicadangkan. Pihak tersebut ialah syarikat asal (originator), peniaga
utama (principle dealer), penyelaras kewangan, peguam, penasihat kewangan, penasihat
teknikal, penjamin, nama agen yang menguruskan kemudahan. Dalam terma dan syarat
proposal juga perlu disertakan nama penasihat syariah, agen pembayaran dan laporan
akauntan bagi tahun kewangan semasa. Bagi menstruktur terbitan sekuriti Islam, perlu
juga dinyatakan prinsip Islam yang diguna pakai, keterangan kemudahan, saiz dan
jumlah terbitan dalam nilai Ringgit Malaysia, harga terbitan, tempoh matang terbitan,
pembayaran kupon atau keuntungan sehingga tempoh matang, kegunaan terbitan,
penarafan dari syarikat penarafan (Rating Company), cara terbitan, had jual beli,
langganan minimum, aset yang digunakan bagi tujuan terbitan, harga atau sewaan bagi
aset yang dijual beli, jaminan dan waranti, pengakuan penerbit dan penasihat utama
serta penyata akaun yang terkini yang telah diauditxxii

c.) Maklumat yang dihantar selepas pra lulus suruhanjaya sekuriti

Bagi kelulusan satu-satu terbitan penerbit perlu menghantar maklumat tentang
saiz terbitan, cara terbitan sama melalui tender atau jualan atas kaunter atau melalui
sistem FASTxxiii. Maklumat langganan minimum bagi terbitan, tempoh matang, harga
sebenar dan kadar keuntungan atau sewaan juga perlu dihantar ke suruhanjaya sekuriti
bagi tujuan kelulusan. Maklumat tentang aset dan jenis aset serta terma dan syarat
utama transaksi yang dilakukan juga perlu dihantar. Selain daripada itu, maklumat latar
belakang syarikat dan SPV perlu dinyatakan seperti nama penerbit, alamat, No
pendaftaran syarikat, Tarikh penubuhan, Status syarikat, Aktiviti utama, Ahli lembaga
pengarah, struktur pegangan saham, modal berbayarxxiv

Menurut En. Wan Rahim Bin Kamilxxv, garis panduan ini digunakan bagi
kelulusan dan penyeliaan Sukuk Ijarah di Malaysia. Sekiranya Sukuk Ijarah distruktur
menurut standart dan garis panduan yang dikeluarkan oleh AOOFI maka ia diterima
pakai seperti prinsip ijarah mausufah fi zimmah yang dipersetujui oleh AOOFI.

102
Menurut beliau, bagi struktur Sukuk Ijarah kedua-dua garis panduan ini tidak
bersalahan antara satu sama lain.

4.5.4 SUKUK IJARAH DAN PELABURAN HARTANAH (REIT) DI

MALAYSIA : SUKUK AL-AQAR CAPITAL
a.) Struktur Sukuk Al-Aqar Capital
Bentuk Sukuk al-Aqar Capital berbeza sedikit dengan struktur Sukuk Ijarah
yang lain kerana ia melibatkan sewaan yang kedua pada transaksi sewaan yang pertama.
Sukuk Al-Aqar capital akan menandatangani perjanjian jual beli dengan REIT Trustee
iaitu satu syarikat amanah untuk membeli hospital-hospital tertentu. Bagi tujuan
pembelian tersebut. Al-‘Aqar Capital akan mengeluar sukuk atau sekuriti iaitu surat
keterangan perjanjian jual beli tersebut kepada pelabur bagi menyelesaikan pembayaran
pembelian hospital tersebut.

Al-Aqar Capital sebagai pemilik aset akan menyewakan kepada REIT Trustee
dengan satu perjanjian sewa diantara kedua-dua belah pihak Dalam masa yang sama
Al-Aqar Capital mengeluarkan surat atau sijil perakuan kontrak sewaaan dan kontrak
jual beli aset hospital tertentu diantara kedua-dua belah pihak bagi dan memperaku
akaun dan surat hak milik aset kepada para pelabur yang berminat. Secara umumnya ,
sukuk tersebut mewakili kepentingan aset dan keuntungan pelabur yang dibahagikan
secara kolektifxxvi.

Kumpulan Pemegang Amanah Reit juga bertanggungjawab untuk membeli

semula aset hospital yang ditentukan daripada al-Aqar Capital sekiranya kumpulan
tersebut tidak membayar obligasi sewaan tersebut. Sekiranya tidak berlaku keadaan
diatas atau kegagalan membayar sewaan Al-Aqar Capital menjual aset tersebut pada
tempoh matang yang dipersetujui kepada vendor pada nilai rata iaitu RM 1xxvii.

Kemudian terdapat 5 aset hospital akan dicaj masuk kedalam sijil amanah
kepada pemegang sukuk atau pelabur dan bank sebagai jaminan tambahan yang akan
dimasukkan ke dalam akaun pembahagian keuntungan kepada para pelabur. Dimana
sekiranya berlaku kemungkiran pembayaran sewaan kumpulan Pemegang amanah reit
akan membeli keseluruhan 11 aset sebagai jaminan kepada deposit pelabur atau
pemegang sukukxxviii.

Al-Aqar KPJ REIT juga akan menyewakan kepada operator hospital pakar
dalam satu transaksi sewaan yang berlainan. Pembayaran sewaan tersebut akan
dimasukkan ke dalam akaun kutipan. Hasil dari akaun kutipan tersebut akan
dimasukkan kedalam akaun pembahagian keuntungan kepada para pelabur. Setiap
pelabur akan mendapat pendapatan tetap mengikut langganan unit sukuk mereka
masing-masingxxix.
Rajah 4.5: Struktur Sukuk Al-Aqar Capital

103
 8 Bayaran sewaan bulanan bagi 11 hospital yang digunakan
Operasi &
Akaun
Penyewa 2 Penyewaan pengawalan
Pembayaran
(Operator Pemegang amanah
6 REIT (Trustee)
Hospital 7 membeli 11
Pembayaran (Penyewa 1) Kuasa untuk
Pakar Lain
Sewa hospital sekirannya
kemungkiran janji

1 Penjualan aset 9
. Perjanjian sewaan
hospital tertentu (Ijarah) Wang sewaan
4 Pemegang diantara KPJ REIT
5 3 amanah bagi & Al-Aqar Capital
Proses
Pembelian hospital baru jaminan sekuriti
dicaj ke pemegang Al-Aqar Capital Jual beli & pindah
amanah (Tuan Sewa) milik
Operasi &
Penerbitan Sukuk Hasil belian Sukuk pengawalan
2 Akaun servis
pembiayaan
10
Pelabur Pembahagian pulangan berkala
Sumber : Suruhanjaya Sekuriti (www.sc.com.my)
b. ) Nilai terbitan, Aset , Kadar sewaan dan Siri Terbitan
Sukuk Ijarah Al-Aqar Capital ini berjumlah RM 300 juta yang diterbitkan
secara bersiri. Kadar keuntungan sewaan akan ditentukan semasa tarikh penerbitan
pertama yang akan diumumkan oleh pihak suruhanjaya sekuriti. Manakala aset yang
disekuritikan adalah bangunan hospital yang akan disewakan kepada operator dan
pengusaha hospital lain. Hasil dana dari pensekuritian akan digunakan untuk dilaburkan
dalam Real Estate Investment Trustee (REIT). Tempoh matang bagi sukuk ini bermula
dari satu bulan dari tarikh terbitan sehingga 7 tahun. Siri terbitan Sukuk Ijarah ini
adalah seperti berikut :
Jadual 4.4 : Siri dan Jumlah Terbitan Sukuk Ijarah al-Aqar Capital
Sukuk Siri/Kelas Terbitan Jumlah
Sukuk Ijarah Al-Aqar Siri Terbitan : MTN
Capital Kelas A RM 165 juta
Kelas B RM 30 juta
Kelas C RM 90 juta
Siri Terbitan : ICP RM 15 juta
Jumlah Keseluruhan RM 300 juta
Sumber : Suruhanjaya Sekuriti (www.sc.com.my)

c.) Operasi Sukuk Ijarah al-Aqar Capital

Sukuk Ijarah al-Aqar Capital ini diterbitkan melalui dua program iaitu program
islamic medium term note (IMTN) dan islamic comercial paper (ICP). Melalui ICP,
sukuk yang diterbitkan mempunyai tempoh matang dari 1 bulan sehingga 48 bulan dan
melalui program MTM sukuk mempunyai tempoh matang sehingga 7 tahun. Bagi
memudahkan pembayaran sewaan kepada para pelabur, akaun FSRA iaitu Finance
Service Reserve Account akan dibuka dan diuruskan. Juga segala urusan dagangan
sukuk ini akan didagangkan melalui sistem FASTxxx.

d.) Penarafan (Credit Rate)

Pihak RAM telah memberi nilai kadar kepada setiap siri terbitan sukuk ijarah
Al-Aqar capital seperti berikut xxxi:
Siri Terbitan Kadar
IMTN

104
 A AAA
B AA2
C AA(bg)
ICP P1

4.6 RISIKO SUKUK IJARAH

Amat penting bagi penerbit dan pelabur perlu memahami risiko apabila Sukuk
Ijarah distruktur. Beberapa risiko yang perlu diambil kira sebelum para pelabur
membeli Sukuk Ijarah. Diantara risiko tersebut ialah risiko pasaran, risiko tukaran
wang asing, risiko kemungkiran pembayaran sewaan, risiko ketidakpatuhan syariah dan
risiko operasixxxii.

4.6.1 RISIKO PASARAN

Apabila pelabur membeli Sukuk Ijarah, sudah tentu pelabur inginkan hak
pulangan sewaan dan keuntunganya. Katakan kadar pulangan sewaan semasa adalah
10%. Apabila penerbitan Sukuk Ijarah semakin popular kadar pasaran bagi pulangan
balik sewaan sudah tentu berbeza katakan 15%. Sekiranya kadar pulangan sewaan
adalah tetap sehingga tempoh matang, para pelabur sudah mengalami kerugianxxxiii.

4.6.2 RISIKO TUKARAN WANG ASING

Apabila para pelabur membeli Sukuk Ijarah yang didagangkan di pasaran
antarabangsa pelaburan tersebut biasanya didagangkan dalam matawang US dolar.
Namun, apabila nilai wang US dolar jatuh sudah tentu pulangan terhadap keuntungan
sewaan akan menjadi kurang. Oleh itu para pelabur perlu memerhati dan menilai kadar
tukaran wang asing sebelum membuat keputusan membeli sukukxxxiv.

4.6.3 RISIKO KEMUNGKIRAN PEMBAYARAN SEWAAN

Sukuk Ijarah juga tidak terlepas dari risiko kemungkiran pembayaran sewaan
seperti juga bon. Sekiranya syarikat asal (originator) tidak membayar sewaan kepada
SPV maka pelabur akan mengalami kerugian. Oleh itu pelabur perlu memilih sukuk
yang telah diberi penarafan yang baik oleh syarikat penarafan (rating company)xxxv.

4.6.4 RISIKO KETIDAK PATUHAN SYARI’AH

Di Malaysia sebelum Sukuk Ijarah diterbitkan, Suruhanjaya Sekuriti perlu
memeriksa dan mengawal selia proposal Sukuk Ijarah agar ia mematuhi kehendak
syara’ melalui Majlis Penasihat Syariah Malaysia. Namun sekiranya berlaku kontroversi
terhadap keputusan majlis penasihat syari’ah seperti berlakunya khilaf dan
percanggahan pendapat di arena antarabangsa, sukuk tersebut sudah pasti mempunyai
risiko terhadap pasaran antarabangsa kerana para fuqaha dan sarjana Islam tidak
menyokong kelulusan terbitannya. Begitu juga sekiranya Majlis Penasihat Syariah
membatalkan kelulusan sukuk kerana terdapatnya unsur tidak patuh seperti hasil dana
digunakan untuk perkara yang haram.Oleh itu sebelum menstruktur Sukuk Ijarah,
penerbit dan penasihat syariah perlu memeriksa samada sukuk yang diterbitkan tidak
kontroversi dan menepati pendapat kebanyakan para fuqaha dan sarjana Islam di dunia
pada masa kinixxxvi.

4.6.5 RISIKO OPERASI

Selain dari risiko di atas, risiko operasi juga perlu diambil kira oleh penerbit dan
pelabur. Diantaranya ialah risiko semasa proses penebusan sukuk. Apabila sampai
tempoh matang sewaan (ijarah), para pelabur boleh menebus sijil (Sukuk Ijarah)

105
mereka. Walaupun begitu, ia berisiko sekiranya syarikat asal (originator) membeli aset
ijarah semula dengan harga pasaran yang berkemungkinan lebih rendah dari harga
muka Sukuk Ijarah (face value). Ini menyebabkan pelabur tidak boleh menebus
keseluruhan unit Sukuk Ijarah kerana risiko tersebut. Dalam operasi sukuk, kecairan
ataupun keupayaan untuk didagangkan di pasaran kedua perlu diambil kira oleh para
pelabur kerana sekiranya sukuk tersebut tidak boleh didagangkan di pasaran kedua
pelabur akan menghadapi kesukaran untuk mendapatkan tunai sebelum tempoh matang.
Oleh itu pelabur yang inginkan tunai sebelum tempoh matang perlu memilih sukuk
yang boleh didagangkan di pasaran keduaxxxvii.

4.7.5 HARGA PEMBELIAN SEMULA ASET IJARAH SEMASA TEMPOH

MATANG

Apabila sampai tempoh matang dan tamat tempoh sewaan, syarikat asal
(originator) perlu membeli semula aset ijarah daripada penerbit (SPV). Apabila
syarikat asal menebus semula aset ijarah, pelabur tidak akan mendapat hak manfaat iaitu
bayaran sewaan kerana pelabur menebus kembali wang modal mereka dengan menjual
aset ijarah kepada syarikat asalxxxviii.

Namun adakah harga jualan dan belian tersebut mengikut harga pasaran atau
harga yang dipersetujui iaitu nilai muka bagi setiap unit sukuk xxxix ?. Mengikut standart
Sharia no.17 penerbit boleh menebus semula sijil tersebut dan menjual aset ijarah
samada pada harga pasaran atau harga yang telah dipersetujui iaitu nilai muka bagi
setiap unit sukuk.Bagi tujuan penebusan sukuk sekiranya berlaku kemungkiran
pembayaran, jumlah dan nilai tebusan semula Sukuk Ijarah boleh diketahui melalui
formula seperti dibawahxl :

RV = FV [1+{(r+p) x (n/365)
Dimana :
RV : Nilai tebusan (redemption value).
FV : Nilai muka bagi IMTN dan ICP.
r : Kayu ukuk bagi kadar hasil hingga matang (Yield
to Maturity / Kadar pulangan dalam kiraan
peratus (%) per tahun ).
p : Nilai ganti rugi termasuk ganti rugi (ta’awidh)
kepada kemungkiran pembayaran.
n : Bilangan hari diantara hari berlakunya
kemungkiran pembayaran dan tarikh akhir tebusan
keseluruhan sukuk.

Dengan adanya formula ini, pelabur boleh menjangkakan pulangan dan tebusan sukuk
mereka apabila tiba tempoh matang nanti.

4.8 KESIMPULAN
Berdasarkan data yang diperolehi dari tahun 2005-2007 Sukuk Ijarah
berkembang dari 2.9% kepada 11% pada tahun 2007. Perkembangan ini menunjukkan
bahawa usaha-usaha untuk memantapkan lagi pasaran hutang Islam Malaysia.
Suruhanjaya sekuriti telah memperkenalkan peraturan dan garis panduan bagi
mempercepatkan kelulusan sesuatu sekuriti baru. Suruhanjaya juga menerima pakai

106
standart dan garis panduan yang disepakati diperingkat antarabangsa seperti garis
panduan yang dikeluarkan oleh pihak AOOFI.

Sukuk Ijarah di Malaysia tidak hanya menerima pakai prinsip ijarah dan
ijarah thumma bay’ semata-mata bahkan turut mengamalkan prinsip ijarah mausufah
fi zimmah dalam pasaran modal Islam Malaysia. Di Malaysia, suatu terbitan itu tidak
terhad kepada satu prinsip sahaja bahkan boleh digabungkan bersama seperti ijarah
mausufah fi zimmah dan mudarabah seperti Sukuk PLSA. Terbitan sukuk di Malaysia
juga boleh diterbitkan secara bersiri bagi mengurangkan risiko kemungkiran
pembayaran.

Walaupun begitu, Sukuk Ijarah terdedah kepada risiko operasi, pasaran,

ketidakpatuhan syariah dan risiko tukaran wang asing. Oleh itu, pelabur, bank dan
Suruhanjaya Sekuriti perlu mengurangkan risiko dan mengembangkan prinsip agara
terus dapat berdaya saing dalam pasaran global.

Secara kesimpulannya, Sukuk Ijarah di Malaysia begitu unik kerana hampir

setiap prinsip sewaan Islam telah diamalkan dalam pasaran modal Islam yang
melibatkan pihak kerajaan, agensi dan swasta. Bahkan ia boleh diamalkan secara
gabungan bersama prinsip Islam yang lain seperti prinsip mudarabah-ijarah.

107
i
Rujukan

Nathif J.Adam & AbdulKader Thomas (2005), Islamic Bonds: Your Guide to Issuing, Structuring and Investing in
Sukuk, London : Euromoney Books , h.45.
ii
Abi Fadhl Jamaluddin Muhammad bin Makrim Ibnu Mandhur al-afriqi al-Masri (1997), Lisanul ‘Arab , j.16, Beirut:
Darul fikr, h. 457
iii
Nathif J.Adam & AbdulKader Thomas (2005), op.cit., h.43-44
iv
ibid,h. 45
v
Imam Abi al-Husaini Bin al-Hajjaj (1998), Sahih Muslim, No.Hadith 1528/40, Kitabul Buyu’,j.3. Beirut : Darul
Kutub ‘Ilmiah, h.11.
vi
Nathif J.Adam & AbdulKader Thomas (2005), op.cit., h.45-46
vii
Accounting and Auditing Organisation For Islamic Financial Institutions (2003), “ Shari’a Standarts The full text of
Shari’a Standarts as at Rabi’ 1424H- May 2003”, AOOFI : Bahrain, h. 298
viii
Nathif J.Adam & AbdulKader Thomas (2005), op.cit., h.29-30
ix
Accounting and Auditing Organisation For Islamic Financial Institutions (2003), op.cit., h.300
x
Iaitu satu standard pelaburan Islam yang memberi panduan perundangan syariah terhadap penerbitan sijil pelaburan
Islam,jenis sijil, ciri-ciri, syarat dan bagaimana ia didagangkan.
xi
Accounting and Auditing Organisation For Islamic Financial Institutions (2003),op.cit., h.298
xii
Engku Rabiah Adawiah Engku Ali (2005), “ Syariah and Legal Framework of Islamic Securities”, (Kertas kerja
bengkel Islamic Bonds, Sukuk & Securitization, Product and Instruments in Islamic Securities, Hotel Renaissanse,
Kuala Lumpur, 6-7 September 2005), h. 3
xiii
Wan Abdul Rahim Kamil (2005), “ The Challenges of Securitisation for Islamic Financial Institutions” , (Kertas kerja
bengkel Islamic Bonds, Sukuk & Securitization, Product and Instruments in Islamic Securities, Hotel Renaissanse,
Kuala Lumpur, 6-7 September 2005), h. 4
xiv
Accounting and Auditing Organisation For Islamic Financial Institutions (2003), op.cit., h. 312
xv
Accounting & Auditing Organisation for Islamic Financial Institutions (2002), Standard Shari’ah 1423H-2002.
Bahrain : AAOFI, h.142.
xvi
Institute of Islamic Banking & Insurance (1995), Encyclopedia of Islamic Banking & Insurance. London : IIBI, h.138
xvii
Accounting and Auditing Organisation For Islamic Financial Institutions (2003), op.cit., h. 146
xviii
Suruhanjaya sekuriti, www.sc.com.my , 17 Disember 2008
xix
Suruhanjaya Sekuriti, “Guidelines On The Offering Of Islamic Securities”,
http://www.sc.com.my/eng/html/bondmkt/guidelines-islamic_PDF.pdf, 17 Disember 2008, h.1 (lihat lampiran A)
xx
Ibid
xxi
Ibid, h. A-5 (Lihat Lampiran B)
xxii
Ibid, h.A-6 – A-9 (Lihat Lampiran C).
xxiii
Fully Autamated for Tendering System ( Sistem Tender Automatik)
xxiv
Ibid, h. A-5.
xxv
Temubual dengan En. Wan Rahim Bin Kamil pada 18 Mac 2009 (Beliau merupakan pegawai di Jabatan Pasaran
Modal Islam, Suruhanjaya Sekuriti)
xxvi
Suruhanjaya Sekuriti, “Al-Aqar Principal Term and Condition of The Proposal” ,
http://www.sc.com.my/SC/search_issuer.asp?stype=S&stype2=Q&skey=aqar# , 15 Disember 2008, h. 6-8 (Lihat
Lampiran H)
xxvii
Ibid
xxviii
Ibid
xxix
Ibid
xxx
Suruhanjaya Sekuriti, “TELEKOM MALAYSIA BERHAD / HIJRAH PERTAMA BERHAD RM3,000 Million TM
Islamic Stapled Income Securities( Principal Terms and Conditions of the Proposal)”,
http://www.sc.com.my/SC/search_issuer.asp?stype=S&stype2=Q&skey=hijrah# , 16 Disember 2008, h. 9-10 (Lihat
Lampiran I)
xxxi
Ibid
xxxii
Ali Arsalan Tariq (2004), Managing Financial Risk of Sukuk Structure,
(http://www.sbp.org.pk/departments/ibd/sukuk-risks.pdf,) 15 Disember 2008 h. 43
xxxiii
Ibid
xxxiv
Ibid h. 45
xxxv
Ibid h. 48
xxxvi
Ibid h. 49-51
xxxvii
Ibid h. 52-53
xxxviii
Ibid
xxxix
Ibid.
xl
“Al-Aqar Principal Term and Condition of The Proposal”(15 Disember 2008),op.cit.,h.12