HBHE 2103 PROGRAM BERSEPADU SEKOLAH SIHAT
TOPIK 1 - PROGRAM KESIHATAN SEKOLAH
Program berkaitan kesihatan di sekolah :
1) Perkhidmatan kesihatan sekolah
2) Perkhidmatan pergigian
3) Rancangan makanan tambahan(rmt)
4) Program susu sekolah
5) Pendidikan pencegahan denggi
6) Sekolah kawasan larangan merokok
7) Program sihat tanpa aids dll
Rasional PBSS ;
1) Wujudkn program yg mampu melahirkan rasa ttgjwb
dan komitmen warga sekolah.
2) Meneragamkan bbrp program yg sedia ada d
sekolah
3) Wujudkan satu system yg fleksibel, inovatif dan
kreatif kpd kperluan sk berdasarkan keperluan
semasa
4) Tingkatkan kerjasama ant sk dgn msyarakat- hal
kesihatan
5) Program kearah menggalakkan amalan kesihatan
dipraktikan
6) Satu program utk mghasilkan impak dan menilai
keberkesanannya
Matlamat PBSS:
1) Utk membentuk sikap dan perlakuan yg positif
terhadap kesihatan
2) Melahirkan warga sk dan persekitaran yg selamat,
sihat dan berkualiti = capai wawasan
Objektif PBSS :
1) Memelihara dan meningkatkan persekitaran sekolah
=bersih, sihat & selamat
2) Membina persekitaran social sk yg mgalakkan
amalan hidup sihat
3) Menetapkan dasar /polisi kesihatn sekolah
4) Memupuk pengetahuan, sikap, amalan berkaitan
kesihatan kpd warga sekolah =lbh btt pjaggjwb ttg
pjagaan kesihatan diri/keluarga & masyarakat
5) Tingkatkn kerjasaman/penglibatan komuniti dalam
program kesihatan sekolah
6) Menyediakan perkhidmatan kesihatan sekolah utk:
- Menilai taraf kesihatan murid
- Galakkan bimbingan/kaunseling
bdasarkan keperluan/masalah
kesihatan murid
- Mberi jagaan rawatan kecemasan di
sekolah
- Mengawal dan mencegah penyakit
- Memberi bantuan penempatan OKU.
KEPENTINGAN KESIHATAN SEKOLAH DLM
KONTEKS
-melibatkan masyarakat(individu,keluarga, komuniti)=
bekerjasama mll PIBG, JKKK, persatuan,jabatan kerajaan/bkn
kerajaan.
-merke akan membuat tindakan berfaedah berikut:
a) pemeliharaan persekitaran
-kawalan pembiakan vektor
-pembuangan sampah
-persekitaran yg indah, bersih, selesa dan selamat.
b) struktur fizikal –lokasi yg sesuai, bangunan selamat,
pengudaraan sempurna, pencahayaan sempurna. Kemudahan
bdarjah/asrama memuaskan/baik
c) kerjasama ant masyarakat & sekolah – tandas, bekalan air.
Kantin/makanan yg bersih & sempurna
ENAM TERAS UTAMA PBSS - utk wujudkan
pendekatan bersepadu semua kelompok masyarakt.
1) POLISI KESIHATAN SEKOLAH
2) PERSEKITARAN FIZIKAL SEKOLAH
3) PERSEKITARAN SOSIAL SEKOLAH
4) PENGLIBATAN KOMUNITI
5) KEMAHIRAN KESIHATAN DIRI
6) PERKHIDMATAN KESIHATAN SEKOLAH
1) POLISI KESIHATAN SEKOLAH
- pernyataan yg menentukan tindakan dan keperluan bg
mpromosikan kesihatan.
Fungsinya:
a) Menyediakan piagam sekolah sbg panduan warga sk
dan masyarakt luar
b) Merancang dan mengawasi plaksanaan polisi
kesihatan
Cth polisi yg blh dibentuk oleh sekolah:
- Polisi keselamatan mkn di kantin
- Polisi pertolongan cemas
- Polisi keselamatan sekolah
- Polisi persekitaran fizikal sk
- Polisi persekitaran social
- Polisi pendidikan kesihatan dll
2) PERSEKITARAN FIZIKAL SEKOLAH – yg sihat dan
selamat
-mpyi kemudahan asas dan fizikal yg bersih, ceria, selamat
dan sihat
-persekitaran yg berfungsi utk;
a) mwujudkn persekitan fizikal yg bersih dan selamat
b) wujudkan persektian yg bebas dr risiko penyakit berjangkit
c) memastikan semua kemudahan asas mencukupi dan dlm
keadaan bersih, ceria, selamt dan sihat.(bangunan, tandas,
bekalan air, telefon, kantin dll)
3) PERSEKITARAN SOSIAL SEKOLAH
- persekitaran yg blh membentuk sikap dan amalan – menbina
sahsiah warga sekolah yg murni dan dpt meghadapi cabaran
mental atau fizikal
- mampu mnyediakan:
a) persekitaran yg kondusif – perkembangan mental yg sihat
b) persekitaran social yg sihat – perkembangan yg seimbang
dr segi JERI
melalui contoh aktiviti berikut :
1) aktiviti penghayatan agama dan nilai2 murni
2) pembimbing rakan sebaya,
3) Perkhidmatan kaunseling
4) Memberi bantuan dan sokongan moral, sokongan
kewangan kebajikan dll
5) Menangani kes2 disiplin mgikuti peruntukan
peraturan gy disediakan
4) PENGLIBATAN KOMUNITI
- satu bentuk kerjasama ant warga sk dgn ibu bapa dan
masyarakt utk mningkatkan tahap kesihatan warga sekolah
- penglibatan berfungsi spt berikut:
1) penglibatan aktif dlm akt kesihatan
2) melibatkan diri dlm btk tenaga kepakaran/bahan/kewangan
3) member dorongan/sokongan moral
4) sbg role model amalan hidup sihat
Contoh aktiviti :
1) PROSTAR(program sihat tanpa AIDS utk remaja)
2) Bebas denggi di sekolah
3) Anti merokok
4) Kempen cara hidup sihat
5) Sekolah bersih
6) Program kantin sihat
7) Bebas dadah, dll
KEMAHIRAN KESIHATAN DIRI
- satu usaha utk mbentuk sikap positif kea rah gaya hidup sihat
-aktiviti dijlnkan secara formal dan tidak formal
Contoh aktiviti ;
a) Kesihatan fizikal
- Kebersihan diri mll pengajaran
formal, pemeriksaan oleh
guru,amalan individu
 HBHE 2103 PROGRAM BERSEPADU SEKOLAH SIHAT
b) Kesihatan pergigian - bertujuan utk meyatupadukan dan meyelaraskan semua b) Memastikan persekitran bersih dan selamat utk galakkan
c) Senaman dan kecergasan aktiviti berkaitan dgn kesihatan sekolah amalan kehihatan yg betul, krg risiko jngkitan dan
d) Makan secara sihat kemalangan
e) Anatomi dan fisiolagi tubuh badan Polisi kesihatan sekolah(PKS) c) Memastikan dapur asrama, kantin dan dewan
- guru dan murid perlu ada pengetahuan asas ttg Definisi : makan- bersih, selamat dan mematuhi peraturan2
fungsi tubuh badan, perkembangan dan - satu prnyataan jelas dan berupaya menentukan tindakan dan kesihatan dan selaras dgn dasar pemakanan
pertumbuhan fizikal dan maslah yg berkaitan keperluan sumber bg mpromosikan kesihatan. Kementerian Kesihatan Malaysia
e) pertolongan cemas Fungsi : d) Sekolah bebas asap rokok
- latihan kepada guru dan murid - PKS bertujuan – menyediakan piagam sekolah sbg panduan e) Sekolah bebas dr pembiakan nyamuk aedes
- ada peti kecemasan dlm setiap bilik darjah warga sekolah dan masyarakat luar f) Sekolah bebas pencemaran udara, air dan bunyi.
f) kesihatan mental dan social - merancang dan mengawasi polisi Pemantauan dan penilaian
-perkembangan mental dan social- pendedahan kpd guru dan kesihatan Berdasarkan indicator berikut:
murid ttg perkembangan mental dan social Penetapan kenyataan PKS -Peratus sekolah melaksanakan program bebas denggi
-tekanan rakan sebaya dan keluarga - Ditetapkan bdasarkan lokasi -Peratus sekolah mncapai lebih 75% rating bebas denggi
sekolah,status sosioekonomi dan -Peratus 100% mematuhi peraturan melarang merokok
5) PERKHIDMATAN KESIHATAN SEKOLAH budaya masyarakat tempatan -Peratus sekolah bebas dr kemalangan di sekolah
5.1) merangkumi promosi kesihatan dan pemakanan, - Ditetapkan oleh jwtkuasa PBSS di
pejagaagn kesihatan, rawatan, rujukan, penempatan didlm peringkat kebagsaan PERSEKITARAN SOSIAL SEKOLAH
kelas khas oleh doktor perubatan dan pergigian, kktgn - Ditetapkan berdasarkan masalah Definisi :
kejururawatn dan guru2 utk pcapaian kesihatan optimum kesihatan yg dihadapi -Persekitaran mental dan social sihat dan selamat=
warga sekolah (PEMERHATIAN – MAKLUMBALAS =persektiran yg mbentuk sahsiah warga sekolah yg murni
5.2) Peranan : KOMUNITI(SEKOLAH/SETEMPAT)- dan dpt hadapi cabaran
-memaklumkan ttg tahap kesihatan murid tuk rawatan DATA KESIHATAN SEKOLAH – Fungsi :
lanjut/tindakan susulan KAJIAN PIHAK SEKOLAH DAN -mneydiakan persekitanrn yg kondusif utk perkembangan
-mbina kefahaman dan kesedaran ttg kepentingan kesihatan AGENSI BERKAITAN) yg sihat dn kurang tekanan dikalangan warganya
optimum dan gaya hidup sihat Polisi - polisi keselamatan mknan di kantin -myediakan persekitaran social yg sihat utk
-sdiakan khidmat ptolongan cemas dan rujukan sekolah perkembangan seimbang dr segi JERI warganya
-Megesan masalah kesihatan, merawat dan merujuk sbrg kes - Polisi pertolongan cemas Aktiviti :
yg memerlukan phatian dan tindakan lanjut - Polisi keselamatan sekolah a) Bina ketahanan mental dan keyakinan diri mll
-pemantauan dn penilaian atas aktiviti kesihatan sekolah - Polisi pencegahan penyakit peghayatan agama dan nilai2 murni
5.3) aktiviti2 perkhidmatan kesihatan sekolah - Polisi pendidikan kesihatan dll. b) Mberi perkhidmatan kaunseling bg kes2 tertentu
a) penilaian status kesihatan – meliputi pemeriksaan, Perlaksanaan PBSS di sekolah c) Jlnkan pelbagai aktiviti utk krgkan tekanan warga sk
pengesanan awal dan ujuan saringan tahap kesihatan warga Penubuhan J/kuasa PBSS peringkat sekolah d) Laaksanakan amalan Cara Hidup sihat setiap masa
sekolah penetapan kenyataan PKS Perlaksanaan PKS e) Galak pembentukan sahsiah yg murini mll p&P, kem
- Buku Rekod Kesihatan Pemantauan dan penilaian perlaksanaan Laporan motivasi, kem bina semangat dsb
-pemeriksaan berkala – thn 1, thn 6, tingkatan 3 & tingkatan 5 f) Tangani kes disiplin warga sk
b) rujukan dan tindakan susulan PERSEKITARAN FIZIKAL SEKOLAH g) Mberi bantuan /sokongan morak, khidmat nasihat
c) khidmat kaunseling Definisi : persekitran yg sihat dan selamat merupakan dan sokongan kewangan biasiswa dsb.
d) pemakanan keadaan sekolah yg mpyi kemudahan asas fizikal yg bersih, Pemantauan dan penilaian ;
e) pergigian ceria, selamat dan sihat Melalui indicator berikut :
f) pertolongan cemas- sediakan bilik dan sediakan sorg guru Fungsi: a) Peratus sekolah bebas dr pgunaan dadah
terlatih dlm ptolongan cemas b) Peratus bebas dr kes jenayah
- Wujudkn persekitaran fizikal yg bersih dan selamat
g) pendidikan kesihatan- penyampaian pendidikan, penilaian c) Peratus menjalankan program PROSTAR
- Wujudkn persekitaran yg bebas dr risiko jangkitan
berkala, pendedahan ttg kpentingan d) Peratus mjlnkan aktiviti khidmat nasihat/
penyakit
h) kanak2 dgn keperluan khas kaunseling/anti stress
Aktiviti:
a) Memastikan semua kemudahan asas sekolah mcukupi
TOPIK 2 – PROGRAM BERSEPADU SEKOLAH PENGLIBATAN KOMUNITI
dn dlm keadaan bersih, ceria, selamat dan sihat
SIHAT Definisi :

Satu bentuk kerjasama ant warga sekolah, ibu bapa serta
masyarakat yg myokong dan mpertingkatkan tahap
kesihatan warga sekolah.
Fungsi :
a) Pegnlibatan aktif dlm aktiviti kesihatan
b) Pemglinbatan dlm bntuk tenaga kepakaran, bahan,
kewangan
c) Mberi dorongan dan sokongan moral kpd murid
d) Menjadi role model amalan hidup sihat
Aktiviti :
1) PROSTAR(program sihat tanpa AIDS utk remaja)
-tingkat pegetahuan dan kesedaran ttg bahaya,cara
pencegahan dan pengawalan AIDS
-menerapkan sikap positif dan prihatin thp gejala social-
seks bebas dan dadah
2) Bebas denggi di sekolah
-tingkat kesdarn dan kefahaman dan kemahiran dlm
mcegah dan mgawal demam denggi mlibatkan warga
sekolah dan komuniti.
3) Anti merokok
-mempromisi kempen anti-merokok,
-jadikan sekolah kwsan larangan merokok
4) Kempen cara hidup sihat
-adakan aktiviti kempen cara hidup sihat mengikut tema
tahunan
5) Sekolah bersih
-mpertingkat dan mpromosikan kebersihan dan keceriaan
sekolah
6) Program kantin sihat
-merancang,,elaksana dan mgawasi
pyediaaan,ppmprosesan, hidangan, pjualan di kantin
sekolah
7) Bebas dadah, dll
-laksana program Sijil lencana Anti –Dadah
-aktiviti tingkatkn kesedaran pelajar ttg peyalahgunaan
dadah termasuk pcegahan dan pgawalan
Pemantauan dan penilaian:
a) Bilangan aktviti penglibatan komuniti yg dijalankan di
sekolah/warga sekolah
b) Bilangan penyertaan komuniti/ibubapa/warga sekolah
KEMAHIRAN KESIHATAN DIRI
Definisi :
-satu usaha mbentuk sikap positif kearah amalan cara hidup
sihat di kalangan warga sekolah
Fungsi:
- mengadakan P & P yg formal dan tidak formal dlm
mgendalikan kesihatan fizikal, mental rohani dan social, serta
alam sekeliling kearah amalan hidup sihat..
Aktiviti : dijalankan mll aktiviti formal @ tidak formal spt berikut:
a) Kesihatan Fizikal
i) kbersihan diri- murid diajar ttg kebersihan diri spt yg
ditetapkan oleh kurikulum sekolah
- pastikan mereka mjadikannya sbg amalan & tanggungjawab
seharian
b) kesihatan pergigian
-aktiviti kesihatan diajar dan diamalkan di sekolah
-adakan kemudahan utk latihan amali kebersihan pgigian
c) senaman dan kecergasan
-perlu peruntukkan skrg-krg dua waktu pembelajaran dlm
seminggu
-mengadakan kemudahan dan peralatan yg diperlukan
-murid dikehendaki melibatkan diri secara aktif
d) makan secara sihat
-sekolah perlu mengajar konsep makan secara sihat mll
kurikulum dan lain2 aktiviti tidak formal
-memastikan mkan yg dijual dikantin bersih, selamat dan
berzat
- galakkan murid memilih mkanan berzat, bersih dan selamat
e) anatomi dan fisiologi tubuh
-pengetahuan asas mgenai struktur/fungsi tubuh badan mll
pendidikan formal
-guru dan murid perlu didedahkan dgn pgetahuan dan masalah
ttg pkembangan dan p’tumbuhan fizikal
f) pertolongan cemas
- guru dan warga sk perlu dilatih ttg pertolongan cemas
-perlu ada skrg²nya 1 peti ptolongan cemas di setiap bilik kelas
g) perkembangan mental dan social
-pendedahan kpd murid dan guru ttg perkembangan mental
dan social yg normal
h)tekanan rakan sebaya dan keluarga
-sediakn pkhidmatan bimbingan dan kaunseling
-guru dedahkan cara mgenalpasti masalah kesihatan mental
dan social d sk
Pemantauan dan Penilaian:
(a) Pendidikan kesihatan formal
-Ujian bertulis scara topical/penggal/tahunan
-Ujian lisan slps topic/penggal/tahunan
-Senarai semak stiap pyeliaan berkala yg dijlnkan
-Kaji semula kurikulum sek yg formal dr semasa ke semasa
(b) Pendidikan Kesihatan Tidak Formal
HBHE 2103 PROGRAM BERSEPADU SEKOLAH SIHAT
-Laporan tahunan olh j/kuasa kesihatan sekolah, kelab
kesihatan sekolah dan biro kesihatan
-Hadiah dan pehargaan bg aktiviti promosi kesihatan di
sekolah mll ptandingan, kuiz dsb
-Skor pemeriksaan kesihatan diri/slps kaunseling
PERKHIDMATAN KESIHATAN SEKOLAH
Definisi : merangkumi promosi kesihatan dan pemakanan.
Pjagaan kesihatan, rawatan, rujukan serta penempatan di
kelas khas olh doctor perubatan/pergigian,jururawat,guru2 utk
pcapaian kesihatan yg optimum.
Fungsi:
a) Membina kesedaran dan kefahaman warga sk ttg
kesihatan optimum dan amalan cara hidup sihat
b) Megesan masalah kesihatan, merawat dan merujuk
kes utk tindakan susulan
c) Mencegah dan mngawal jangkitan penyakit
d) Menentukan rancangan khas cth RMT dijlnkan dgn
sempurna
e) Mberi khidmat ptolongan cemas
f) Mjlankan pemantauan dan penilaian atas aktiviti
kesihatan sekolah
Aktiviti :
a) penilaian status kesihatan
b)rujukan dan tindakan susulan
c) khidmat kaunseling
d) pemakanan, pergigian, pertolongan cemas, pendidikan
kesihatan, knak2 OKU
(rujuk nota topic 1)
Pemantauan dan penilaian
Mliputi :
a) pemeriksaan status kesihatan- peratus murid yg diperiksa
-Kadar pengesanan cacat penglihatan, liputan imunisasi
b)rujukan dan tindakan susulan- bilangan kes yg
dirujuk/bilangan kes yg cicir
c) pemeriksaan status pemakanan- bilangan dan peratus dgn
berat bdn mgikut ketinggian( krg 80%=krg zat, lbih 120%=
obesity), taraf hemoglobin, pyakit beguk , bantuan susu & RMT
d) pemeriksaan status kesihatan pergigian- peratus murid dgn
kebirsuhaj gigi optima, peratus yg diberi rawatan hingga tahap
demofitness
e) pertolongan cemas- bilangan peti ptlgan cemas yg lengkap
TOPIK 3- PERLAKSANAAN PBSS

Pd 1995- Malaysia telah melaksanakan projek perintis “health
Promoting School’ di 6 negeri(kedah, trenganu, Selangor,
Sarawak, Johor dan Melaka.
Konsep berteraskan Ottawa Charter on Health Promotion ini
berteraskan 5 komponen asas dlm memastikan sussana
persekolahan yg sihat dan selamat:
1)pernyataan polisi kesihatan
2) persekitaran sekolah yg sihat dan selamat
3) penglibatan keluarga dan komuniti dlm mpromosikan
kesihatan
4) kemahiran kesihatan diri dikalangan pelajar
5) perkhidmatan kesihatan sekolah yg berkualiti
PENDIDIKAN KESIHATAN
-Ditakrifkan sbg jumlah pengalaman sama ada di sk atau
dimana shj yg mpengaruhi pengetahuan, sikap dan amalan
sseorang murid dlm perkara berkaitan dgn kesihatan
-ianya bertujuan utk mbentukj minat dan keinginan, serta
wujudkan rasa ttgjwb murid utk kemajuan dan kebaikan
kesihatan mrk sendiri, keluarga dan masyarakat
Pendidikan kesihatan Secara Formal :
a) Mempertingkatkan/kemaskini kurikulum dan dari semasa k
semasa bdasarkan isu2 kesihatan semasa.
b) Mberi pendidikan formal kpd guru dan murid mll
Guru= kursus perguruan asas, kursus dlm
pkhidmatan,kursus lanjutan kesihatan
Pelajar = m/pelajaran yg ditentukan, latihan amali,projek²
khasindividu/berkumpulan
Pendidikan kesihatan Secara Tidak Formal:
a) Kempen2 kesihatan
b) Kuiz kesihatan/ pertandingan
c) Pameran kesihatan
d) Ceramah/forum
e) Pemeriksaan berkala
f) Pemeriksaan kebersihan diri oleh guru
g) Sediakan khidmat kaunseling
Pendidikan kesihatan Mll Amalan Kesihatan
a) Menubuhkan jwtankuasa kesihatan sekolah
b) Kelab kesihatan di setiap sekolah
c) Mengmalkan cara hidup sihat
Pendidikan kesihatan mll promosi kesihatan sekolah
a) Pendedahan kpd guru ttg kaedah dan teknik P & p
bkaitan aktiviti promosi kesihatan sekolah
b) Sekolah perlu pastikan warga sk mgetahui dan
mematuhi akta dan peraturan bkaitan kesihatan sk
Peranan PBSS
-myatupadukan dan myelaraskn semua aktiviti bkaitan dgn
kesihatan sekolah yg mampu tingkatkan taraf kesihatan warga
sekolah
Matlamat Pendidikan Kesihatan;
- Utk mbentuk sikap dan perlakuan yg positif thadap
kesihatan terutama kepada kanak2 yg dikatakan lebih
mudah dan berkesan.
Peranan murid :
a) Melibatkan diri secara aktif dlm aktiviti PBSS
b) Mberi cadangan aktiviti PBSS
c) Mpertingkatkan pengetahuan dan kemahiran
kesihatan – lbh btanggunjawab thdp kesihatan diri
d) Menyampaikan maklumat kpd ibu bapa dan
masyarakat – ttg aktiviti PBSS di sk
Peranan Guru (penggerak utama) :
a) Memahami teras2 utama PBSS
b) Myokong, melaksana dan mperkukuhkan aktiviti yg
dirancang olh j/kuasa
c) Btanggunjawab utk memastikan aktiviti2
dilaksanakan
d) Mjadi contoh kpd murid ttg amalan hidup sihat
e) Galak murid myertai aktiviti PBSS
f) Beri penerangan kpda ibu bapa/ masyarakat mgenai
PBSS
Peranan G/Besar/Pengetua
a) Beri penerangan kpd guru2 ttg PBSS
b) Tubuhkan j/kuasa PBSS
c) Merancang aktiviti dgn mgambil kira- keperluan
warga sk, pgalaman murid dan guru, kemhiran
kesihatan, berfikir kritis dan btanggunjawab pd
diri,keluarga/masyarakat, kesedaran murid ttg
kemahiran kesihatan diri
d) Memastikan pelaksanaan terancang dn tersusun dan
berterusan
e) Jalinkan hubungan baik dan beri penerangan kpd
ibubapa dan masyarakat .
Peranan ibubapa/masyarakat
a) Libatkan diri secara aktif dan mberi sokongan pd
aktiviti PBSS
b) Beri sumbangan kepakaran, kewangan, tenaga dan
peralatan serta kerjasama kpd sk
c) Beri galakan kpd anak2
d) Sbg contoh kpd anak2
Peranan PPB/PPD/JPN
a) beri penerangan
b) Beri bimbingan utk menubuhkan j/kuasa dan
merancang aktiviti
HBHE 2103 PROGRAM BERSEPADU SEKOLAH SIHAT
c) Aemghubungi agensi2 berkenaaan utk bantuan bg
mjlankan PBSS
d) Mengendali dan memantau pjalanan program
JAWATANKUASA PBSS( RUJUK MS 46-49)
FUNGSI J/KUASA PBSS= Menetapkan kenyataan polisi
kesihatan, mrancang dan melksana pelan tindakan, mbuat
pemantauan dan penilaian, myediakan laporan
Topic 4 – RAWATAN PERTOLONGAN CEMAS
Definisi : sbg bantuan permulaanatau rawatan pertama kpda
mangsa dlm suatu kemalangan/ kesakitan mgejut sementara
menanti ketibaan ambulans, doctor atau pakar perubatan.
Tujuan ;
a) Utk myelamatkan nyawa.
b) Krgkan keparahan kecederaan
c) Memulihkan mangsa sementara menunggu bantuan
perubatan tiba.
Matlamat:
a) Myelamatkan nyawa yg sedang
kesakitan/kemalangan
b) Meghadkan kesan2 kecederaan
c) Megalakkan/menbantu pemulihan
Peraturan tertentu dlm Pertolongan cemas:
a) Menilai situasi Kecemasan
-penilaian dan pemerhatian thp persekitaran thdp
lain2 bahaya pada diri dan mangsa
-hindar diri dr sebrg risiko
b) keperluan utk memastikan kaw kecemasan selamat
- utamakan keselamatan diri
-Pastikan mangsa thindar dr tempat merbahaya-pindahkan
mangsa
- jgn bertindak diluar kemampuan
c) menilai semua kecederaan dan member pertolongan cemas
- cuba lindungi mangsa dr sebarang bahaya, beri CPR dan
dptkan bantuan segera
d) meminta bantuan/pertolongan
ASAS PERTOLONGAN CEMAS KECEDERAAN LUAR
DAN DALAM
1) Periksa saluran udara- pastikan tidak terhalang oleh
bendasing/lidah/bendalir dsb
2) Bersihkan mulut dgn 2 jari
3) Periksa pernafasan- beri CPR . tekan dada jika nadi
tidak berdenyut
4) Pendarahan – dlm 1 minit blh mati jika pendarahan
teruk, guna satu kain yg bersih utk ditekan pada
tempat yg luka.

5) Pitam/pengsan – tidak sedar diri dlm masa yg
singkat
- Beri ruang, longgarkan pakaian, baringkan
terlentang, rendahkan kepala dr kaki
6) Terseliuh/terkehel – otot/ salur penyambung otot
terpusing yg myebbkan sakit atau bengkak
- Buka kasut sblm bengkak( buka bhg yg sakit),
rehatkan dan lekap dgn ais, balut, jumpa doctor
7) Patah tulang – akan myebabkan masalh kpd
tendon,saraf, dan salur darah
-simptom2 = rasa skit pd bhg tulang,dgr bunyi/rasa tulang
patah,x berupaya gerak anggota yg cedera, kebas/ hilang
denyut nadi pd tempat cedera
-bengkak/kebiruan
-bentuk/kedudukan tulang sendi tidak normal
-demah dgn ais jika baru berlaku utk krgkan
bengkak/lebam/kesakitan
- perlu elakkan perkara berikut:
-Jgn gerakkan mangsa yg cedera leher/belakang
-Jgn tarik pakaian magsa yg luka / terbakar
-Jgn beri sebarang cecair kpd mangsa yg tdk sedar diri
8) renjatan
- alihkan mangsa,dan baringkan telentang, angkat kaki
mangsa utk menigkatkan aliran darah
-selimutkan utk elak kesejukan dan kehilanganhaba,
longgarkan pakaian yg ketat/tali pinggang,tali leher
-jgn diberi sebarang cecair mll mulut
-kaki ditinggikan utk kurangkan pengaliran darah k jantung
9) Tercekik
-tercekik disbbkn mknan/ objek lain yg myebabkan mangsa
berhenti bernafas
- objek dikeluarkan dgn mggunakan jari/tangan ked lm mulut
bg elakkan gangguan pernafasan
-tanggalkan pakianan, dedahkan bhg dada
-utk kanak2= halakan kepala ke bawah, badan diatas
lengan/lutut kamu, buka mulut dan suruh batuk
-utk org dewasa = biar mangs tunduk dgn kepala lebih rendah
dr paru-paru, suruh batuk.
-kalau gagal, mngsa disuruh dlm keadaan asal dan tepuk
belakangnya.
-gagal juga = hantar k hospital
10) terbakar dan melecur
-buang pakaian/aksesori yg megecut dr kawasan terlibat
-rendam dlm air/atau balut dgn tuala yg basah/lembab atau
letak dibawah air sejuk yg mgalir selagi kesakitan msh dirasai
-melecur oleh bhan kimia= letak pd air yg mgalir kmudian tutup
dgn kain yg bersih utk mgelakkan gangguan udara
-jika luka terbakar besar, lakukan rawatan spt kena renjatan
11) mata
a) Merawat kecederaan mata
- keluarkan bendasing dgn air mata, air yg banyak ke atas
mata atau dgn putik kapas
-jika bendasing terbenam, jgn keluarkan, tutup mata dgn
lapikan mata yg bersih/disteril dan bawa ke hospital
-jgn guna bhn kimia utk mgelakkan kecederaan mata yg serius
12) keracunan
-Termakan mknan tercemar/luput tarikh/ubat-ubatan
-tindakan
-dptkan maklumat mknan yg dimakan oleh mangsa, jumpa
doctor
- bancuh 2/3 sudu garam dlm segelas air panas dan beri
kepada mangsa spy dia muntah
-atau masukkan jari utk membuatkan mangsa muntah
-lps muntah, beri mangsa minum susu utk mncairkan racun
tinggal
LANGKAH – LANGKAH BANTU MULA;
-tindakan yg sepatutnya dilakukan semasa mberi pertolongan
kpd mangsa kemalangan /kecederaan
A) D. R. A.B.C ( Danger, Response, check airways, check
breathing, circulation)
D= pastikan mangsa di tempat dan keadaan yg selamat
R= cuba pastikan mangsa bertindakbalas pd panggilan anda
A= periksa salur pernafasan, pastikan tidak tersumbat oleh
lidah, cecair, gigi palsu dll
B= periksa pernafasan mangsa
C=peredaran darah
B) T. O.T.A. P. S. ( Talk, Observe,Touch, Active, Passive,
Skills )
T=bercakap dgn mangsa sambil menengkannya
O= lakukan permehatian pada tanda2 kecederaan/gerakbalas
mangsa
T= sentuhan utk menentukan tahap kecederaan
A=pergerakkan aktif yg dilakukan olehh mangsa
P=pergerakkan yg pasif oleh mangsa
S=menguji kemahiran sblm dan slps rawatan
C) R. I. C. E (Rest, ice, compressed, elevation)
R= rehatkan mangsa dan cuba tenangkan
I=letakkan ais batu pd tempat kecederaan utk krgkan pgaliran
darah
C=sesuatu yg dpt mgawal pergerakkan darah dgn mgenakan
tekanan pd tempat yg cedera
E=meninggikan tempat yg cedera utj krgkan pengaliran
darah/kesakitan
D) EAR DAN CPR
HBHE 2103 PROGRAM BERSEPADU SEKOLAH SIHAT
I) CPR (cardiopulmonary resuscitation) – resusitasi
kardiopulmonari
-teknik utk meyelamatkan nyawa yg dgunakan sewaktu
kecemasan apabila mangsa tidak bernafas/nadi tidak
berdenyut
-merupakan kombinasi bantuan pernafasan dan penekanan
dada dibhg luar
-bantuan bernafas utk memastikan darah mangsa msh
dibekalkan ke seluruh badan mangsa sehingga bantuan
sampai
-tanpa CPR peluang hidup mangsa kan menurun dgn byk slps
5 minit pertama
-CPR utk bayi, kaedah 2 ibu jari lbh berkesan dr dua jari
-dua langkah utama melakukan CPR
Langkah 1: bantuan pernafasan dari mulut ke mulut
-Baringkan mangsa atas permukaan rata & agak keras
-Melutut disisi kiri kepala mangsa, buka salur pernafasan dgn
menolah dahi dan dagu mangsa ke belakang
-Picit hidung mangsa(tutup lubang hidung)
-Lekapkan mulut kita kemulut mangsa dan hembus nafas
-Lakukan sebanyak 2 kali
Langkah 2: melakukan tekanan luaran atau external cardiac
compression(ECC) pd bhg tengah dada/sternum mangsa
-melutut di sebelah kiri badan mangsa. Kenalpasti lokasi
pertemuan tulang selangka dgn cuaran xyphoid dgn mgunakan
jari telunjuk dan jari tgh kanan kiri.
-letak pangkal tapak tangan kanan bersebelahan jari telunjuk
tangan.(tempat tekanan dilakukan)
-letak tapak tangan kiri diatas tangan kanak yg berada di dada
-condongkan badan ke hadapan dan tekan bhg dada sambil
meluruskan siku
-tekan hingga l/krg 5 cm ke bwh dgn kadar kelajuan 80
tekanan seminit sbyk 15 tekanan
-*beri dua kali bantuan hembusan pernafasan
-ulang langkah * hingga mangsa pulih/bantuan tiba
-periksa nadi slps 10 hembusan nafas
ii) EAR ( Expired Air Resuscitation) – Resustasi Udara
Hembusan
-penyelamat membri nafas kpd mangsa yg berhenti
pernafasan.
-berkesan utk memasukkan udara beserta oksigen ked lm
paru-paru mangsa bila pernafasan berhenti tapi masih ada
denyutan nadi
- 3 teknik yg digunakan:
a) mulut ke mulut – melekapkan mulut ke mulut magsa dan
bernafas ke saluran udara mangs mll mulut
b) mulut ke hidung

- bila mangsa mgalami kecederaan muka/atau kecederaan
disebabkan oleh air
-mulut mangsa ditutup, lekapkan mulut k hidung, bernafas
perlahan-lahan dan kemudian lepaskan rahang utk
mmbolehkan mangsa menghembuskan nafas keluar
c) mulut ke hidung dan mulut
-pilihan utk EAR kpd kanak2 krn mulut penyelamat boleh
menutup mulut dan hidung mangsa.
-penting jika pernafasan terhenti sepenuhya
-masalah tercekik, pengambilan heroin, hamoir lemas, gigitan
dan sengatan serangga. Asma, emfisema yg myebabkan nafas
terhenti
-keberkesanan pernafasan terbukti dgn naik turun dada bagi
stiap nafas yg diberi pyelamat.
-5 kali cubaan utk dua pernafasan berkesan
- indikasi iaitu sianosis/kepucatan pernafasan terhenti @ kadar
pernafasan krg dr 4-5 kali dlm seminit
Prosedur EAR:
1) Baringkan mangsa, longgar baju d bhg leher
2) Buang kekeotoran dlm mulut
3) Pegang belakan leher mangsa dgn satutangan,
sebelah tangan lagi dongakkan kepala mangsa
sejauh mngkin
4) Picit hidung mangsa, sedut nafas dlm2, lekapkan
mulut dan hembus sekuat hati. Dada mangsa akan
naik
5) Tunggu hingga dada menurun, ulang langkah tadi
sebanyak 4 kali terus menerus dgn cepat
6) Laukan dlm kadar 10 pernafasan dlm seminit hingga
mangsa blh bernafas/bantuan sampai
7) Bila sudah bernafas, letak mangsa dlm kedudukan
pemulihan
8) Jika disyaki ada kcederaan, kekalkan dlm
kedudukan neutral
9) Lakukan resusitasi mulut k mulut dan tekan dada jika
nafas dan nadi tidak ada
10) Jika terhenti jantung, lakukan CPR
TOPIK 5 - PERKHIDMATAN KESIHATAN SEKOLAH
Merangkumi :
a) Penjagaan kesihatan
b) pemakanan
c) promosi kesihatan
d) rawatan rujukan penempatan kelas khas oleh doctor
perubatan, jururawat dan guru2
Objektif :
1) Membina kesedaran dan kefahaman kanak2 sk ttg
taraf kssihatan diri sendiri
HBHE 2103 PROGRAM BERSEPADU SEKOLAH SIHAT
2) Mgasaskan latihan seumur hidup ttg perlunya e) Kaunseling – oleh guru kaunselor yg dilatih
menilai taraf kesihatan seseorang pd jangkamasa f) Rekod dan laporan
ttentu Panduan lawatan sekolah dan tatacara;
3) Menentukan urid berada pd tahap kesihatan paling -lawatan ulangan k sk skrg2nya 1 kali setahun
optima -melibatkan pemeriksaan, ujian saringan dan pengesanan
4) Mengesan dgn lebih awal keadaan kesihatan yg awal tahap kesihatan murid
tidak normal dgn erujuk kpd pakar, Lawatan pertama ; -butir2 perihal kesihatan dan pelalian
pertubuhan,badan berkaitan=utk rawatan/pemulihan - Berat badan dan ukuran tinggi
5) Memberitahu ibubapa dan guru ttg taraf kesihatan - Penglihatan dan pendengaran
kanak2 sekolah= rawatan/penjagaan yg efektif - Pemeriksaan perubatan
6) Memberi perhatian pd kanak2 yg lbh memerlukan - Imunisasi
rawatan kesihatan/penyeliaan - Rawatan khas
Lawatan ulangan :
Pentadbiran dan organisasi perkhidmatan kesihatan ke -pemeriksaan perubatan oleh doctor bagi : murid yg tidak hadir
sekolah lawatan 1, kestindakan susulan. Kes rujukan
- Diselaraskan dgn pentadbir perkhidmatan kesihatan di bwh -imunisasi
kementerian kesihatan dgn kerjasama kementerian -Rawatan cacing
pendidikan -Rawatan khas
- Satu komponen dr rancangan kesihatan sekolah dan
dijlnkan oleh anggota Bhg kesihatan keluarga PENDIDIKAN KESIHATAN
Pasukan perkhidmatan kesihatan Sekolah: -ditumpukan kpd pelajar, k/tangan sekolah, ibubapa
a) Doktor (ketua pasukan) -diserapkan dlm kurikulum(pendidikan jasmani dan kesihatan
b) Jururawat kesihatan umum dan jururawat terlatih -aktiviti yg dijalankan termasuk :
menjalankan kegiatan dgn kerjasama a) pembelajaran di dalm b/darjah
c) Penolong jururawat b) ceramah
guru-guru di sekolah c) dialog
d) Atendan dan d)demonstrasi
e) Pemandu e) pameran
Fungsi perkhidmatan kesihatan sekolah f) tayangan alat pandang dengar
a) Membina kesedaran dan kefahaman warga sekolah g) pertandingan/kuiz kesihatan
mgenai kepentingan kesihatan optimum
b) Mengesan dan merawat serta membuat rujukan kes MASALAH KESIHATAN DAN PENYAKIT MASA KINI
yg memerlukan perhatian serius a) PERSEKITARAN
c) Mencegah dan mengawal penyakit - 6 jenis persekitaran tidak sihat
d) Memberi perkhidmatan pertolongan cemas 1) air minuman yg tidak selamat
e) Menjalankan pemantauan dan penilaian thdp aktiviti2 2) tiada kebersihan diri
sekolah 3) system pembentungan tidak baik
Aktiviti2 perkhidmatan kesihatan sekolah 4) pencemaran udara, kawalan vector
a) Penilaian kesihatan kanak-kanak sekolah 5) kimia bahaya
-dijlnkan secara berkala kepada murid pra, thn 1, thn 6) kemalangan
6,tingkatan 3 dan tingkatan 5. Berpandukan buku - penyakit berkaitan dgn alam sekitar :
RKM 1 yg diguna dr thn 1 hingga sekolah menengah 1) jangkitan pd system pernafasan
b) Rawatan, rujukan dan tindak susul – berkaitan dgn 2) cirit-birit
kes yg dirujuk 3) malaria
c) Imunisasi 4) keracunan
d) Pendidikan kesihatan – meliputi pendidikan formal, = blh mngakibatkan kcacatan jangka pendek/panjang, kejadian
penilaian berkala dan pendedahan kepentingan cirit birit dan muntah2.
penjagaan kesihatan

e) DENGGI
-virus denggi yg baru dan tiada penawar spt viru DEN-3
menyumbang kpd kes demam denggi yg tinggi
f) Pencemaran Udara
-berpunca dari pembakaran terbuka di Negara kita dan Negara
jiran
-asap kenderaan, kilang,rokok
-jerebu meningkatkan bilangan pesakit akibat gangguan
system pernafasan
-kesan bhn kimia yg dilepaskan ; merencatkan, mganggu
system imunisasi, endoktrin.dll
g) Penyakit Tangan, Kaki dan Mulut
-berpunca dari bbrp kumpulan virus tmasuk enterovirus
-myebabkan ulser di mulut dan ketiak, tonsil, ruam pd kaki
dan sekitar lampin
-mudah jangkiti kk bumur bwh 5 thn
-caxsackie/enterovirus 71 boleh sebabkan kematian pd kk
cth 4 kes di Sarawak
TOPIK 6 - PROGRAM ADHOC/PROSTAR
1) Pendidkan pencegahan aids (PROSTAR)
- Berkonsepkan )oleh remaja,mll remaja, utk remaja’
- Utk remaja bumur 13 – 25 thn sbg pembimbing
Rakan Sebaya ke arah hidup sihat tanpa AIDS
- Utk menangani masalah HIV/AIDS di kalangan
remaja
2) Projek anti Denggi- kerjasama kementerian kesihatan dgn
kem. Pendidikan (1994)
-sbg kaedah pendidikan kpd murid sbg agen perubahan yg
berkesan utk mencegah dan mengawal kjadian pyakit
denggi
-aktivti utk mncegah denggi ; pemeriksaan aedes,
penyemburan kabus, penguatkuasaan Akta Pemusnahan
Serangga Pembawa Penyakit
3) Program doctor muda – rangka kerja kecemerlangan
Amalan Hidup Sihat
-melahirkan pelajar cemerlang dr segi akademik serta
berketrampilan
-meningkatkan taraf kesihatan pelajar (matlamat pihak
kesihatan)
-Program promosi kesihatan sekolah di peringkat sekolah
rendah
-pelajar sbg ‘model, promoter, motivator’ kpd rakan sebaya
- pelajar thn 4, 5, 6 dipilh dan dilatih sbg pembimbing rakan
sebaya
-Pemilihan berdasarkan kecermalangan akademik,
personality, minat, sifat kepimpinan, btanggunjawab suka
menolong org.
Topik 7 - RANCANGAN KESIHATAN
SEKOLAH(RKS)
- dimulakan sejak tahun 1967 dgn tujuan utk melahirkan
pelajar dan masyarakat sekolah yg sihat dan produktif
-1996, RKS diberi nafas baru dgn wujudnya PBSS bagi
menyatukan dan mnyelaraskan semua aktiviti berkaitan
kesihatan sekolah yg mampu meningkatkan kesihatan warga
sekolah.
Matlamat PBSS=meningkatkan pengetahuan mengenai
amalan kesihatan diri, mgalakkan amalan cara hidup sihat dan
memastikan persekitaran sekolah yg bersih, ceria,selamat dan
sihat.
Definisi RKS :
-berasaskan konsep kesihatan menyeluruh, merangkumi
kesihatan fizikal,mental, emosi, social dan rohani.
-terdiri dari 4 komponen utama:
a) pendidikan kesihatan
b) perkhidmatan kesihatan
c) hidup sihat di sekolah
d) kerjasama antara sekolah dan masyarakat .
Tujuan : meningkatkan taraf kesihatan dan pemakanan
murid/warga sekolah ke tahap optima
Matlamat :
a) Meningkatkan pengetahuan ttg kesihatan dan
memupuk nilai amalan kesihatan positif
b) Member jagaan, rawatan, kecemasan, rujukan,
pemulihan dan tindak susulan kpd murid
c) Mencegah dan mengawal penyakit berjangkit
d) Menilai dan mentafsir taraf kesihatan murid
e) Galakkan amalan gaya hidup sihat
f) Galakkan kerjasama dua hala ant sekolah dan
masyarakat
Objektif RKS :
a) Menggalakkan bimbingan dan panduan kpd kk, ibu
bapa, guru-guru dan masyarakat bkaitan kperluan an
maslah kesihatan mrk.
b) Mengenalpasti, pendidikan, pjagaan kk yg cacat
fizikal, mental, social dsb
c) Menggalakkan rawatan kecacatan yg boleh diubati
dgn rujukan serta merta kpd pakar/pertubuhan yg
berkaitan dgn kebajikan kk
d) Memastikan pelajar bebas dr gejala dan penyakit
sosoal
HBHE 2103 PROGRAM BERSEPADU SEKOLAH SIHAT
e) Memastikan makanan yg disediakan di sekolah
selamat dan berkhasiat
f) Member rawatan kecemasan thdp
penyajit/kecederaan ketika d sk
g) Menolong mencegah dan mengawal penyakit
berjangkit
h) Mebina persekitran sekolah yg sihat dr segi fizikal
dan mental
Rasional
a) Murid sekolah sepatutnya sihat tetapi msh
mengalami bberapa mslh kesihatan=perlu utk
tingkatkan tahap kesihatan
b) Murid sk merupakan agen perubahan krn mereka
mudah menerima pengetahuan/pendapat
c) Murid merupakan asset penting utk perubahan
terhadap sesuatu komoditi /masyarakat.
d) Murid dapt mempengaruhi orang di sekeling mrk yg
terdekat dlm pergaulan seharian utk membentuk
sikap/perlakuan positif terhadap kesihatan
e) Sekolah memnpyi sumber2 yg besar dari segi
kemudahan serta tenaga yg boleh mengembeleng
usaha kesihatan masyarakat
J/kuasa RKS Peringkat Daerah
a) Pegawai Kesihatan Daerah
b) Pegawai pendidikan Daerah & Penolong PPD
c) Pegawai perubatan dan kesihatan
d) Bahagian Kesihatan
e) Pegawai pergigian
f) Ketua jururawat
g) Pegawai Kebajikan masyarakat
Komponen RKS
a) pendidikan kesihatan
-menerangkan jumlah pengalaman yg pengaruhi
pengetahuan, sikap,amalan sseorg ttg perkara bkaitan
dgn kesihatan
-termasuk pendidikan formal/tidak formal
-utk membentuk minat dan keinginan/wujudkan rasa
ttgjwb murid utk kemajuan/kebaikan kesihatan diri
keluarga /masyarakat
-megharapkan murid lebih sedar akan masalah dan
keperluan kesihatan, membuat keputusan yg bijak ttg
cara hidup dan perlakuan kesihatan mrk
b) perkhidmatan kesihatan
-merupakan aktiviti utama pihak kesihatan di sk
- dijalankan secara kerjasama ant k/tgn
kesihatan,pergigian dan pihak sk
-merangkumi mbina kesedaran/kefahaman warga sk ttg
kepntingan mjaga kesihatan dan amalan gaya hidup sihat

- termasuk pengesanan mslh kesihatan, merawat dan merujuk
kes memerlukan phatian kepakaran
-merlukan kerjasama semua pihak khsnya ibu bapa/pihak sk
utk meningkatkan tahap kesihatan murid/masyarakat
-Bentuk perkhidmatan dan khidmat sokongan kesihatan
sekolah yg diberikan:
a) pasukan kesihatan sk
b) jabatan kesihatan
c) kementerian kesihatan
d) pihak swasta dan pertubuhan sukarela
-Bentuk perkhidmatan : rawatan ringan dan kecemasan,
kawalan penyakit berjangkit,perkhidmatan pergigian, program
imunisasi, rujukan dan rawatan susulan, penilaian atu
pemeriksaan kesihatan ke atas murid
c) hidup sihat di sekolah
-6-10 jam sehari masa murid dihabiskan di sekolah
-perlu dipastikan spy sentiasa dlm keadaan selamat, bersih
dan indah
-persekitaran yg boleh wujudkan persekitran yg kondusif kpd
proses P& P
d) kerjasama antara sekolah dan masyarakat .
STATUS RANCANGAN KESIHATAN SEKOLAH MASA
KINI
-dikira telah Berjaya dilaksanakan hampir 30 thn
-masalah /isu semasa mjlnkan RKS :
a) keberkesanan pendidikan kesihatan di sekolah
menunjukkan bhw tahap pengetahuan dan amalan kesihatan
mereka msh krg memuaskan
b) kekurangan kemudahan asas dan fizikal menjejaskan
perlaksanaan RKS
c) kewangan yg diperuntukkan menghalang tugas
penyelenggaraan dan naik taraf bangunan
d) beban tugas guru mgakibatkan Rekod kesihatan Murid agak
tergendala
e) program ini dijlkn mll kerjasama bbrp kementerian/agensi
bkn kerajaan, menimbulkan masalah penyelarasan mengikut
keutamaan masing2.
PROGRAM KESIHATAN SEKOLAH MASA KINI
a) pendidikan kesihatan
b) perkhidmatan kesihatan sekolah
c) program kesihatan pergigian sekolah
d) rancangan makanan tambahan (RMT)
-usaha kerajaan utk meningkatkan taraf
pemakanan/kesihatan murid
-membekalkan 1/3 dr jumlah keperluan nutrient harian
murid
-tujuan- meningkatkan taraf pemakanan dan kesihatan
murid
- mberi mknan tambahan kpd murid sk rendah terutama
luar bandar berpendapatan rendah
-memenuhi keperluan makanan murid(15-20% ke sekolah
x sarapan pagi/tghari/mkanan x seimbang)
e) program susu sekolah
tujuan :
-menigkatkan taraf pemakanan dan taraf kesihatan murid
-memastikan murid menerima mknan berzat/mgalakkan tabiat
minum susu
-program atas kerjasama dgn 6 buah sykt pengeluar susu
tempatan mll 2 skim; skim byaran subsidi kerajaan, skim
percuma
-program galakn pemupukan daya kretiviti guru-guru/murid
dlmm pgunaan bhn terbuang
f) program 3K(Peningkatan keselamatan, kebersihan,
keindahan sekolah)
-bertujuan utkwujudkan persekitaran sekolah yg selamat,
bersih, indah dan ceria
-timbulkan rasa syang kpd sek
-atasi mslh vandalisme
g) Pendidikan pencegahan AIDS di sekolah
h) Program bebas Drpd Asap rokok dll
ISU DAN MASALAH
a) Keberkesanan Pendidikan Kesihatan di sekolah
-sikap pelajar dan guru dan pentadbir sekolah thdp
kesihatan pandang ringan thdp PJK
-guru tidak terlatih atau bpengalaman dlm bidang
-kekurangan guru terlatih kerna ia bkn m/p
utama/peperiksaan
-Cuma sbg pelengkap waktu mengajar guru
-kekangan masa, byk perkara dimasukkan dgn masa
yg diperuntukkan utk pjk terhad
-guru tidak ada kemahiran membuat penilaian
pendidikan kesihatan =krn ianya lbh kpd sikap dan
amalan positif thdp kesihatan
b) organisasi dan pelaksanaan Program
-tahap pretasi kerja ahli j/kuasa yg berbeza
-kekangan staf utk mguruskan program kesihatan sekolah
c) Bebanan kerja guru
- program kesihatan terjejas krn guru lebh beri perhatian pd
kerja2 yg lain
d) kemudahan asas dan kemudahan fizikal
HBHE 2103 PROGRAM BERSEPADU SEKOLAH SIHAT
-kemudahan tandas,bilik persalinan,padang permainan, kantin
dsb
Menjejaskan tugas2 penyelenggaraan dan menjaga
persekitaran sekolah yg bersih, indah dan selamat
i) Masalah penyelarasan program
-perlaksanaan melibatkan pelbagai pihak = krn masing2
mpyi tugas keutamaan tersendiri
f) kewangan terhad
g) isu-isu baru kesihatan cth kesihatan social remaja,
pengurusan tekanan, penderaan, perlakuan berkaitan dgn
seksualiti
SYOR DAN CADANGAN
a) Pendidikan kesihatan dapat disampaikan dgn
berkesan berdasarkan bbrapa langkah
- Naik taraf PJK sbg salah satu m/p peperiksaan
spy dpat mengubah sikap guru, murid dan
pentadbir
- Guru-guru diberi latihan ttg kemahiran dan
pengetahuan yg sepatutnya
- Mpertingkatkan penilaian bg mgukur
keberkesanan PJK dr aspek pgetahuan, sikap
dan kemahiran
b) Kementerian kesihaan dan kementerian pendidikan
perlu mgkaji semula m/p PJK utk pastikan program
kesihatan dpt berjalan lancer
c) Mengurangkan beban tugas guru terhadap tugas2 yg
berkaitan dgn kesihatan sekolah
d) Kaji semula program2 kesihatan sekolah mengikut
perkembangan kesihatan semasa.
TOPIK 8 - RANCANGAN MAKANAN
TAMBAHAN
Tujuan: memberi mknan percuma kpd murid sekolah
rendah terutama dr luar Bandar dr golongan
berpendapatan rendah selaras dgn Dasar Ekonomi Baru
-meningkatkan taraf pemakanan dan kesihatan murid krn
didapati:
a) 15%-20% murdi dtg ke sekolah tanpa bersarapan
pagi/mkn tgahari
b) lebih krg 35% tanda2 pemakanan salah
Objektif :
a) memberi mkn tambahan kpd murid2 sekolah rendah
dr luar Bandar/berpendptan rendah secara imbuhan
dan sementara waktu utk meperbaiki keadaan
kesihatan
b) Member mknan tambahan yg berzat dan seimbang
bg mgatasi mslh pertumbuhan badan dan
kekurangan tenaga

c) Menyelenggara pendidikan kesihatan dan
pemakanan secara tidak langsung
d) Mgalakkan penglibatan dn penyrtaan msyarakat
e) Mengendalikan tabiat-tabiat bsopan, berdisiplin,
bertimbang rasa serta amalan berkaitan kebersihan
diri, mkanan dan kebersihan alam sekitar
Rasional :
a) 15%-20% murdi dtg ke sekolah tanpa bersarapan
pagi/mkn tgahari
b) lebih krg 35% tanda2 pemakanan salah
c) pemakanan yg salah dan serangan penyakit timbulkan
maslah dr segi pembesaran dan pencapaian dlm
pembelajaran.
Sejarah Perlaksanaan RMT
-bermula sejak slpd perang dunia ke2 oleh british sbg
satu usaha kecemasan
-bbrp pertubuhan kebajikan dan agensi kerajaan
menjlnkan RMT kpd bbrp sekolah rendah luar Bandar yg
terpilih shj
-1074 kerajaan Selangor memulakan projek perintis Di
bwh Rancangan Amalan makanan dan
Pemakanan(AMP). Diperluaskan di negeri lain
-1978 RMT diperluaskan dikawasan di luar kawasan AMP
-1982, RMT diperluaskan di semua sekolah rendah
-1983-1988, RMT dihadkan kpd sky g berfokuskan 200
dan ke bwh
-1989 RMT melitputi semua sk dgn mgutamakan
golongan termiskin
Kriteria Pemilihan Murid yg mnerima RMT
a)Taraf sosio ekonomi keluarga, pendapatan bulanan RM150.
Sebulan, pendapatan perkapita RM35.00 dan kebwh, saiz
enrolmen sk, kelongaran bg sk dgn bilangan murid 100 org
kebwh
b)Keluarga/penjaga berpendapatan RM400.00 dan kebwh
c)Status pemakanan murid yg mgalami pemakanan salah
perlu dikesan dan disahkan oleh pegawai perubatan
d)Jarak rumah dari sekolah( jauh dr sk) dan tiada kemudahan
pengangkutan
Menu Makanan RMT
a)1995, peruntukan harian seorg murid dr 45 sen kpd 80 sen di
semnanjung, 50sen kpd 90sen di Sarawak dan Sabah
b)Penyediaan 20 jenis menu makanan seimbang dihasilkan
dan mula diberi hingga ke hari ini
Contoh : bubur nasi(ayam). Mee kari, bihun goring, nasi
goring, nasi ayam, nasi lemak dll
Peranan Guru Besar/Guru
a) Memilih dan mengedar senaraimurid layak RMT
b) Merekod penerimaan mknan
c) Mengawasi murid ketika menikmati mknan,tunjukajar
budaya mkn ygg sesuai
d) Megikut pertumbuhan fizikal murid spt berat
bdn/tinggi skrg2nya awal dan akhir thn
e) Mengawasi penghidangan
f) Mematikan rekod penerimaan perbelanjaan
peruntukan RMT disimpan dan dikemaskini
PROGRAM SUSU SEKOLAH
-untuk meningkatkn taraf pemakanan dan taraf kesihatan
murid dan menggalakkan tabiat meminum susu dr peringkat
awal
-Dijlnkn dgn kerjasama 6 sykt pegeluar susu tempatan
-terdiri dr 2 skim :
a) skim susu percuma-bekalan susu percuma kpd murid
terpilih
b) skim susu bayaran-penyertaan murid secara
sukarela, dgn atau tanpa subsidi kerajaan
Objektif :
a) Meningkatkan taraf pemakanan dan kesihatan murid
b) Memupuk tabiat minum susu
c) Membekal susu kpd murid terpilih berekonomi
rendah/kekurangan zat makanan
d) Pnglinatan bersama agensi2 kerajaan/bkn kerajaan
konsep pensyarikatan mlaysia
Isu2 Program susu
-maslah keracunan dikalangan murid slps minum susu=
pengantungan program susu berulang kali
-dikatakan berpunca dr keti
Adaan tempat penyimpanan susu yg sesuai di kantin sk
Langkah Pencegahan
a) Penekanan pd aspek kebersihan dan keselamatan
mknan perlu dipertingkan
b) Pendedahan kepda memilih mknan yg selamat
merangkumi pemilihan mknan yg sedia ada
c) Meperkenalkan konsep melabel mknan
d) Pendekatan penyediaan mknan yg selamat
e) Pendekatan penyimpanan yg selamat
f) Pendekatan kpd kebersihan diri dan tabiat baik dlm
pgendalian mknan
-pemeriksaaan fizikal spt pengukuran suhu masa memasak,
suhu penyimpanan, suhu penjajian hendaklah diberi
keutamaan bkn saja pemeriksaan secara visual
3 jenis pencemaran makanan utama
a) Biologokal- bakteri,,fungi dan virus
HBHE 2103 PROGRAM BERSEPADU SEKOLAH SIHAT
b) Fizikal – benda/ bhn asing( rambut,cebisan kaca,
paku dll)
c) Kimis- racun serangga, racun rumpai, bhn pencuci
kimia, bhn pengawet yg berlebihan dll
Perlaksanaan dan penilaian
Peranan Guru besar dan Guru:
a) Memilih dan mnyedia senarai murid yg layak
menerima susu percuma
b) Mengurus pesanan dan pengagihan susu skim
percuma dan skim bayaran
c) Menyimpan rekod kutipan dn penyerahan wang PSS
d) Menggalak tabiat minum susu/ menekankan khasiat
minum susu
e) Menubuhkan j/kuasa PSS=guru2, agensi kerajaan yg
berkaitan, wakil masyarakat setempat dan bdn2 bkn
kerajaan
f) Memberi penerangan mengenai perlaksanaan PSS
di sk
TOPIK 9 - AMALAN KEBERSIHAN SEKOLAH
Objektif :
a) Membina perlakuan amalan kebersihan sebagai
budaya hidup yg berterusan
b) Menigkatkan kprihatinan dan komitmen warga sk thp
kebersihan dan keceriaan, mghargai kemudahan yg
disediakan
c) Memupuk semangat berttgjwb/bekerja berpasukan
utk mencapai matlamat amalan kebersihan sekolah
d) Melaksana aktiviti amalan kebersihan sekolah
e) Mewujudkan iklim, identity sk sbg institusi yg sihat,
bersih indah dan ceria
Piawai amalan kebersihan sekolah ; menetapkan
a) Sekolah perlu bersih dan berfungsi dgn selamat
b) Tidak menjadi tempat pembiakan serangga dan
haiwan perosak
c) Kemudahan sekolah perlu dijaga spy selamat
digunakan
5 komponen asas bg memastikan suasana persekolahan sihat
dan selamat :
a) Polisi kesihatan sekolah
b) Persekitaran sekolah yg sihat dan selamat
c) Pemglibatan keluarga dan komuniti
d) Kemahiran kesihatan diri
e) Perkhidmatan kesihatan sekolah
Perkara asas memastikan makanan bersih dan selamat :
a) Kebersihan bhn mentah
b) Pengendalian mknan yg bersih

c) Kebersihan diri pengendali mknan
d) Keperluan kemudahan asas yg mencukupi
e) Reka bentuk peremis dan peralatan yg sesuai
f) Pengurusan dan penyelengaraan presmis yg
sempurna
g) Penyediaan mkanan yg betul
Ciri2 kebersihan bhn mentah
-dipilih dr sumber yg dketahui, bersih, segar dan
tidak rosak
-dibasuh sblm dimsk
-dibuat di tempat bersih
-bilik penyimpanan bersih, teratur dan basingan dr
bhn bkn mknan
Ciri2 kebersihan diri yg baik
-amalan mbasuh tangan dgn sabun slps mggunakan
tandas, sblm myedia/mghidang mknan
-kuku pendek dan bersih
-bpakaian bersih, pakai apron, tudung kepala yg
bersih dan betul
-jgn meludah, bercakap dan bersin di kws myedia
mknan
-jgn mghisap rokok semasa myedia mknan
-System pembuangan sampah sempurna
-sistem pembuangan air limbah berkesan dan sesuai
-tandas sempurna, mencukupi dan bersih
Ciri2 reka bentuk premis mknan yg sesuai
-mpyi ruang yg mcukupi dan basingan bg pyediaan
mknan, pamer dan simpan mknan, ruang pelanggan
yg selesa
-almari/rak pyimpanan mknan mestilah ditutup rapi
-lantai mudah dicuci, tidak mudah rosak dan tidak
menakung air
-tempat membasuh sesuai dan mcukupi
-peti sejuk disediakan
-pencahayaan dan pengudaraan mcukupi
-Tmpat pyediaan mkanan mestilah dr jenis yg mudah
dicuci/kalis air
Ttgjwb Seorang Pengusaha permis Mkanan
- Semus aspek kebersihan dipatuhi
- Semua pekerja mdpt pemeriksaan
kesihatan dan suntikan pcegahan
pyakit tifoid
- Pekerja yg sakit mdpt rawatan
- Melatih pekrja ttg kesihatan dan
kebersihan diri
Ttgjwb pekerja di premis Mknan
HBHE 2103 PROGRAM BERSEPADU SEKOLAH SIHAT
- Menjaga kebersihan dan kesihatan -mberi galakan kpd anak2 myertai aktiviti/program
diri -mjdi contoh kpd anak2 dlm mgamalkan gaya hidup sihat
- Melapor kpd majikan apabila sakit.
Dptkan rawatan segera PERKHIDMATAN PERGIGIAN
- Elak perbuatan spt korek hidung, - MULA DILAKSANAKAN PD 1950 AN
sentuh mknan dgn tgan kotor - Ditumpukan kpd murid sk rendah
- Pelajar dan amalkan tabiat kebersihan dank pd sk tertentu shj
yg baik,pgendalian mknan yg baik/ Program kesihatan pergigian
kebersihan tempat kerja - Satu usaha pcegahan dan
Faktor penymbang kpd keracunan mknan peningkatan kesihatan pergigian
a) Kebersihan diri yg rendah Penglibatan pihak sekolah( peranan)
b) Peralatan, perkakas dan ruang tempat kerja dicemari a) Kebenaran utk rawatan – mdptkan kebenaran dr ibu
c) Bekalan mknan dr sumber yg tidak selamt bapa utk rawatan anak2 mrk
Pengurusan dan perlaksanaan: b) Penjadualan program pergigian
Tugas dan ttgjawab c) Penyediaan tempat rawatan di sk
a) polisi kesihatan sekolah d) Penglibatan didlm aktiviti promosi kesihatan
b) Persekitaran fizikal sekolah yg sihat dan selamat pergigian
c) Persekitaran social sekolah yg sihat dan selamat -menerapkan unsure kesihatan dpl P & P
ulasan sama dgn 5 teras PBSS -latihan meberus gigi kpd murid
d) Penglibatan komuniti -mbantu semasa ceramah oleh jururawat jika ada
dlm topic 1 masalah bahasa
e) Kemahiran kesihatan diri -implimentasi polisi kantin ttg pejualan gula2/coklat
f) Perananpengetua/GB/ptadbir sk -kempen pergigian bsama pihak pergigian utk
-beri penerangan kpd guru2 mgenai perlaksanaan tingkatkan kesedaran thpd kesihatan pergigian
amalan kebersihan di sk
-Tubuhkan j/kuasa kebersihan
-merancang aktiviti dan program
-kemahiran kesihatan, kemahiran berfikir secara
kritis dan ttgjwb syarakat
-sumber2 sedia ada
g) Peranan guru
- memahami komponen2
-Myokong, melaksanan dan mperkukuhkan aktiviti2 kebersihn
- memberi cadangan aktiviti2 kebersihan
-mjadi contoh kpd murid dlm mgamal gaya hidup sihat
-Menggalakkan murid terlibat aktif dlm aktiviti dan program yg
dijlnkan
-memberi penenrangan kpd ibubapa mgenai program amalan
kebersihan
h) peranan murid
- melibatkan diri secara aktif
-bertanggungjawb mjaga keberdihan dan kesihatan diri
-myampaikan maklumat kpd ibu bapa dan masyarakat mgenai
aktiviti kesihatan dan program kebersihan yg dijlnkan
Peranan ibu bapa
-melibatkan diri secara aktif dan myokong aktivti.program
-bantuan kewangan/kepakaran/barangan/sokongan moral kpd
sekolah