LXIII OLIMPIADA FIZYCZNA

ZAWODY III STOPNIA

CZE˛ŚĆ TEORETYCZNA

Za każde z trzech zadań można otrzymać maksymalnie 20 punktów.

Zadanie 1.
Zaobserwowano zbliżajac ˛ a˛ sie˛ do Ziemi kulista˛
planetoide˛ o średnicy D = 10 km i masie M =
1015 kg. Według obliczeń nieuwzgledniaj ˛ acych
˛
oporów ruchu w atmosferze ziemskiej najmniejsza
Rys. 1. Strzałki wskazuja˛ kierunek średniej predkość
˛
odległość od środka planetoidy do środka Ziemi
odłamków wzgledem ˛ planetoidy, a ich poczatki
˛
wyniosłaby r1 = 6400 km, a najwieksza ˛ wzgledna
˛
to rozważane miejsca wybuchu. Strzałki 1 i 3 sa˛
predkość
˛ v1 = 20 km/s. Aby zmniejszyć zagroże-
równoległe do osi środek planetoidy—środek Ziemi,
nie, wystrzelono w kierunku planetoidy rakiety z strzałki 2 i 4 sa˛ prostopadłe do tej osi.
ładunkami termojadrowymi.
˛ Głowice rakiet maja˛ Zadania 2. i 3. na str. 2.
sie˛ wbić na pewna˛ głebokość
˛ w powierzchnie˛ pla-
netoidy, a nastepnie
˛ równocześnie wybuchnać.˛ W
wyniku tego grunt ponad głowicami ma sie˛ za-
mienić w drobne odłamki oddalajace ˛ sie˛ z duża˛
predkości
˛ a˛ od planetoidy, a pozostała jej cześć ˛
nie rozpadnie sie. ˛ Całkowita energia wybuchu
ładunków termojadrowych
˛ wynosi Ew = 4 · 1018 J
= 1000 Mt (megaton) trotylu. Szacuje sie, ˛ że
masa odłamków wyniesie m = 1014 kg oraz że
w układzie środka masy √ planetoidy uzyskaja˛ one
całkowity ped ˛ p = x · 2mEw , gdzie x = 0,2,
skierowany prostopadle do powierzchni planeto-
idy. Rakiety moga˛ dotrzeć do planetoidy naj-
wcześniej, gdy bedzie ˛ ona w odległości d =
200000 km od Ziemi.
a) Rozważano cztery miejsca na planetoidzie
(patrz Rys. 1.), w których ładunki powinny
wybuchnać,˛ oraz trzy różne chwile, w których to
powinno nastapić:
˛ jak najwcześniej, tzn. w jak
najwiekszej
˛ odległości od Ziemi, jak najpóźniej,
tzn. tuż przed osiagni
˛ eciem
˛ minimalnej odległości
od Ziemi, oraz gdy planetoida bedzie˛ w odległości
ok. 12 tys. km od środka Ziemi. Który z
tych wariantów spowoduje, że planetoida ominie
Ziemie˛ w najwiekszej
˛ odległości?
b) O ile wzrośnie najmniejsza odległość środka
Ziemi od planetoidy w wyniku tej akcji?
Pomiń wpływ Słońca, Ksie˛życa i innych ciał
niebieskich.
3
Stała grawitacyjna G = 6,7 · 10−11 kgm s2 , masa
Ziemi MZ = 6 · 1024 kg, promień Ziemi rZ =
6370 km.
1
Zadanie 2. w kierunku x wynosi Fx , a siła rozciagaj
˛ aca˛ w
Detka
˛ rowerowa przy minimalnym napompowa- kierunku y wynosi Fy , to napre˛żenie w kierunku
niu, takim że ciśnienie wewnetrzne
˛ jest równe x jest równe Fx /ly , natomiast napre˛żenie w
zewnetrznemu,
˛ tworzy torus o promieniach kierunku y jest równe Fy /lx .
R0 oraz r0 (R0 > r0 ) — patrz Rys. 2.

Zadanie 3.
Rozważmy gesto˛ nawiniet
˛ a˛ cewke˛ (solenoid) o
N zwojach, długości L i promieniu R ≪ L.
Zbliża sie˛ do niej czastka
˛ o masie m i ładunku
q. Predkość
˛ czastki
˛ w dużej (≫ L) odległości od
cewki wynosi v, jest prostopadła do osi cewki i
skierowana do jej środka symetrii.
Jakie jest najmniejsze nate˛żenie I pradu ˛
płynacego
˛ przez cewke,
˛ przy którym czastka
˛ nie
wpadnie do jej wnetrza?
˛
Rys. 2.
Pomiń pole magnetyczne pochodzace ˛ od pradu ˛
płynacego
˛ w przewodach łacz
˛ acych
˛ źródło zasila-
Wzgledne
˛ rozciagni
˛ ecie
˛ ∆l/l0 powierzchni gumy nia z cewka.˛ Cewka jest tak nawinieta,
˛ że wzdłuż
detki
˛ w dowolnie wybranym kierunku oznaczo- jej osi nie płynie prad.
˛
nym przez || zależy od napre˛żenia w tym kierunku Podaj liczbowa˛ wartość I dla N = 10000, R =
σ|| oraz od napre˛żenia w kierunku prostopadłym 1 cm, L = 1 m, m = 1,7 · 10−27 kg, q =
σ⊥ zgodnie ze wzorem
1,6 · 10−19 C, v = 100 m/s. Przenikalność magne-
∆l tyczna próżni: µ0 = 4π · 10−7 N/A2 .
= ασ|| − βσ⊥ ,
l0
gdzie α > 2β > 0.
Detk
˛ e˛ napompowano tak, że ciśnienie w jej
wnetrzu
˛ przekracza ciśnienie atmosferyczne o p1 .
Wyznacz promienie R oraz r torusa, jaki tworzy
ta detka
˛ po takim napompowaniu.
Podaj wyniki liczbowe na R i r oraz R−RR
0
i r−r
r0
0

dla r0 = 0,013 m, R0 = 0,3 m, α = 5,0·10−5 m/N,

β = 0,49 · α, p1 = 2,0 · 105 Pa. Przyjmij, że
R ≫ r, tzn. że lokalnie detk
˛ e˛ można traktować
jak powierzchnie˛ boczna˛ walca.
Napre˛żenie w rozważanym zagadnieniu to siła
na jednostke˛ długości, jaka da˛ży do odsuniecia
˛
od siebie dwóch fragmentów gumy wydzielonych
przez odcinek prostopadły do tej siły. W szczegól- Rys. 3. Schematyczny rysunek odpowiadajacy
˛
ności jeśli rozciagniemy
˛ prostokatny
˛ kawałek sytuacji z zad. 3.
gumy do rozmiarów lx × ly i siła rozciagaj ˛ aca˛

2
 012345 6267482696746

   
!
 "#$$ 
) ,-
%& ( & *+,(. &/,01
'
2 3$ 456"  4 $ 
7& 8(%  & ' &/:1
9( 8 9(  ;<=
 434 >$4?  3$!3?4

4
-@& 8,A%CB D%EBF9 G8IH8 + ;J=
K&8I%C1 ;L=
!%E+%C  $ "  $ !MI"$ N
  $4"?  $   4
 4?>6  I& IOPQ  %E & *5$$ $%C 
$ 6 3#$$ IOPQ
S RB
B
IOPQ& + ;X=
G8H D ,TU@TR DVG8HW B
!  R& KY85U@ & -Y8 $ > ? $#$
$$! 4$6 56IOPQ ? 
Z4?R
 ? Z4?U
@
[ >  5> 
U@& %,\ 9 G8
B H5R&I%1
I\ \\ ;]=
 S3A$F! $!"^ 5$ >435
$ %_ & , U@9 `a_b c/0d $ 4$ >434$ 5 
  ,TU@ ,eU @ & ,%7fghiD7B5! %?
  $3$
$ >4345ij  7MM% eU@YU@6> ?$ 6?#$,7Y%_c/+kT/*lm
4!? R$ eR&7Ihnop5!p?  7MMI eRYR&
I7hnopYVI\%\W 6$ $!lB
4!  ?6$?
$I p>6!q* j$ ,T/* r $#IOPQ 4$! 5
3 $456? $?$ >434?$X6$
??? s$?
R&I\%\D^T7+ ;t=
?? U@5$4IOPQ  
IOPQ&0u005 ;v=
 
eIOPQ&/001 ;w=
4$6 56Z!$$? $ 4?!"N
  ?  ! 
$ x
>?y 
<
 012345 6267482696746

       ! " #$%
"  &'   ! " ()
*  +, -
 , ." - -/  0
-  / 1,."2()3 !/1"    4!/  ."/)
5, 6!   $"1 ,  +,  ,!" "1
72&)5,!""   0! "-"12  87(89:;287(!" 0
  ,  !<)3    "4,$72&=287(89:$ !
&=(9:> ;?<
@  ! 1"   $ 4!/  ."" -!") 5,
6!
 $"1 ,  +,   ,!" 87A(;7A(
"17
 -4 , 40 ,4"B10 ,  <)5,!"" 
  0! "-"178  A(9: ;A(B   / B, 40/"0 !4<)
3    "4,$787A(=78A(9:$ !
7=(9:> ;CD<
5,!"$  ." 
#E#F =GEH&I (E(F =G&EH> ;CC<
#F (F
*  !"114.  
(=(FJEKGEJLM9:(FI ;CN<
O KBQ EHM9( R
#=#F JP JEBKGE LM:9F:(F > ;CS<
B
3 "!."/ -  
(=TITJUUI(E( (F =TIJJI
F

#=TIVTTUI#E# #
F =TIJU8JTWX)

5  0 4$ 9:   .."JYKGE LBMY(F'  -/ %

"9: !."  "!"
". )5!!"!" "!
+$  !" !/ (9:)Z  $   " "%

"!' 4    ,/1 !"  -/ $
4 ,  0 0 "
!! )
5 4 $  ,/ "(!""   ,/ "#)[ !/
."/ -0 0 ;!0  ",<\#Y#
!"  !"  \(Y()

N
 012345 6267482696746

    ! "# $ !!! "%
 &!  ! ' ( $ "$ "  $
  ! ") #$ ! %  &&%  !
 ' #$ "*$$ * ! '
+%$
"  $  %$ $ -&%$"     
$" , $ 

. /01,-23145 6789
  $   :;
:</.:;/023141:1= 67>9
%* !
:</ ?0@?@23141:1/ ?0@:AB= 67C9
&:AB !% 2 "1":1'
D  
<314E<3F4/ ?0@G3AB 314EAB 3F44= 67H9
&AB 314% 2"1% $ #'( 
$"$ " !"   " " 
<3F4/I5 67J9
)%  &&$ %  "$K$ "*&$ 
 $   ! $'L% &% *  "!*%"M
AB 3F4/I5 67N9
O% #"
<3P4/ ?0@GAB 3P45 6QR9
  STU % 2$ "
AB 3P4/VWXZY@P[5 6Q79
\ "  " #"$  !   '( 
 $  !  
<3P4/],P5 6QQ9
^$
$ "M
],P/ ?0@GVWXZY@P[5 6Q_9
O% M
X/ V?W], Z5
0YP 6Q89
L% #   
X`I=IabS5 6Q>9