ISTOČNA KRIZA DO 1878.

GODINE I BERLINSKI KONGRES

USTANAK U HERCEGOVINI I BOSNI 1875. GODINE

Sredinom 1875. godine došlo je do masovnog ustanka seljaka u Hercegovini, a

nešto kasnije i u zapadnoj Bosni. Neposredni povod za ustanak u Hercegovini bili
su nerodna prethodna godina, teška zima i bezobzirnost zakupaca desetine.
Pokret se prvo javio u okolini Gabele i donjem toku rijeke Neretve. Zatim su se
pobunili pravoslavci u okolini Nevesinja i u južnoj Hercegovini, a u okolini Trebinja
ustanku su se priključili i muslimani.

Ustanak u Bosni počeo je u okolini Bosanske Dubice, Prijedora, Bosanske

Kostajnice i Bosanske Gradiške. Postojalo je nekoliko političkih struja, a nakon
ulaska Srbije u rat sa Portom 1876. godine, ustaničko rukovodstvo je proglasilo
ujedinjenje Bosne sa Srbijom.

RAT SRBIJE I CRNE GORE PROTIV PORTE

Želeći proširiti svoje teritorije Srbija i Crna Gora su postigle sporazum i sredinom
1876. godine ušle u rat sa Osmanskim carstvom. U ovom ratu Crna Gora je zauzela
veliki dio Hercegovine dok je srpska vojska poražena pa je došlo do primirja. Tek
nakon ulaska Rusije u rat 1877. godine i prodora njenih trupa kroz Bugarsku Srbija
je obnovila ratne operacije u dolinama rijeka Nišave i Donje Morave.

RUSKO-OSMANSKI RAT I SANSTEFANSKI MIR

Rusija je u aprilu 1877. godine objavila rat Osmanskom carstvu. Nakon

višemjesečnih ogorčenih borbi Rusi su prodrli preko planine Balkan i došli u blizinu
Carigrada. Porta je bila prisiljena da početkom marta 1878. godine zaključi
nepovoljan mir u San Stefanu. Tim aktom predviđeno je stvaranje tri nezavisne
države na Balkanu: Velike Bugarske, Crne Gore i proširene Srbije. Za Bosnu i
Hercegovinu bila je predviđena autonomija u okviru Osmanskog carstva.
BERLINSKI KONGRES 1878. GODINE

Nezadovoljne jačanjem Rusije evropske sile su tražile reviziju sanstefanskog

ugovora. Na zahtjev austrougarske vlade odlučeno je da se sazove Kongres velikih
sila u Berlinu.

Berlinski kongres je održan od 13. juna do 13. jula 1878. godine uz učešće
predstavnika Rusije, Austro-Ugarske, Engleske, Francuske, Italije, Osmanskog
carstva i Njemačke. Iako se Osmansko carstvo tome protivilo Kongres je povjerio
Austro-Ugarskoj mandat da okupira i upravlja Bosnom i Hercegovinom (član 25.
Berlinskog ugovora).

Prema ostalim odredbama Berlinskog traktata Srbija je dobila nezavisnost,

proširenje na četiri nova okruga, obavezu priznavanja ravnopravnosti nesrpskih
naroda i morala je obećati da će izgraditi željezničku prugu od Beograda do Niša.
Crna Gora je takođe dobila nezavisnost i teritorijalno proširenje, ali se morala
obavezati da će zaštiti pripadnike drugih vjeroispovijesti. Kneževini Bugarskoj
obezbijeđen je vazalski odnos prema Porti, a istočna Rumelija dobila je autonomni
status. Austro-Ugarska je prepustila Porti upravu nad Novopazarskim sandžakom.