¤i håc T i ch½nh - Marketing Bë mæn To¡n - Thèng k¶

PH’P TNH VI PH…N H€M NHI—U BI˜N

1 ¤o h m ri¶ng
2 Vi ph¥n to n ph¦n
3 Cüc trà h m

GV: ThS. L¶ Thà Ngåc H¤nh To¡n cao c§p ltn.ngochanh@gmail.com 1 / 19

 ¤i håc T i ch½nh - Marketing Bë mæn To¡n - Thèng k¶

PH’P TNH VI PH…N H€M NHI—U BI˜N

1 ¤o h m ri¶ng
1.1 ¤o h m ri¶ng c§p mët
1.2 ¤o h m ri¶ng c§p hai

GV: ThS. L¶ Thà Ngåc H¤nh To¡n cao c§p ltn.ngochanh@gmail.com 2 / 19

 ¤i håc T i ch½nh - Marketing Bë mæn To¡n - Thèng k¶

PH’P TNH VI PH…N H€M NHI—U BI˜N

1.1 ¤o h m ri¶ng c§p mët
X²t h m f = f (x, y) tr¶n D ⊂ R2 v  (x0, y0) ∈ D.
X Giîi h¤n ∆x→0 lim
f (x0 + ∆x, y0 ) − f (x0 , y0 )
∆x
(n¸u tçn t¤i) ÷ñc
gåi l  ¤o h m ri¶ng cõa h m f theo x t¤i (x0, y0), k½ hi»u
(x0 , y0 ) ho°c fx0 (x0 , y0 ).
∂f
∂x

GV: ThS. L¶ Thà Ngåc H¤nh To¡n cao c§p ltn.ngochanh@gmail.com 3 / 19

 ¤i håc T i ch½nh - Marketing Bë mæn To¡n - Thèng k¶

PH’P TNH VI PH…N H€M NHI—U BI˜N

1.1 ¤o h m ri¶ng c§p mët
X²t h m f = f (x, y) tr¶n D ⊂ R2 v  (x0, y0) ∈ D.
X Giîi h¤n ∆y→0 lim
f (x0 , y0 + ∆y) − f (x0 , y0 )
∆y
(n¸u tçn t¤i) ÷ñc
gåi l  ¤o h m ri¶ng cõa h m f theo y t¤i (x0, y0), k½ hi»u
(x0 , y0 ) ho°c fy0 (x0 , y0 ).
∂f
∂y

GV: ThS. L¶ Thà Ngåc H¤nh To¡n cao c§p ltn.ngochanh@gmail.com 4 / 19

 ¤i håc T i ch½nh - Marketing Bë mæn To¡n - Thèng k¶

PH’P TNH VI PH…N H€M NHI—U BI˜N

1.1 ¤o h m ri¶ng c§p mët
X²t h m f = f (x, y) tr¶n D ⊂ R2 v  (x0, y0) ∈ D.
Khi f câ ¤o h m ri¶ng ph¦n theo c¡c bi¸n, vectì câ c¡c
th nh ph¦n l¦n l÷ñt l  c¡c ¤o h m ri¶ng ph¦n theo c¡c bi¸n
cõa f ÷ñc gåi l  vectì gradient, k½ hi»u 5f hay gradf
 
∂f ∂f
5f (x, y) = (x, y) , (x, y)
∂x ∂y

Ghi chó:

X Khi t½nh fx0 (x, y), ta coi y nh÷ l  h¬ng sè.

X Khi t½nh fy0 (x, y), ta coi x nh÷ l  h¬ng sè.
GV: ThS. L¶ Thà Ngåc H¤nh To¡n cao c§p ltn.ngochanh@gmail.com 5 / 19
 ¤i håc T i ch½nh - Marketing Bë mæn To¡n - Thèng k¶

PH’P TNH VI PH…N H€M NHI—U BI˜N

1.1 ¤o h m ri¶ng c§p mët
V½ dö. T½nh c¡c ¤o h m ri¶ng c§p mët cõa c¡c h m sè sau
a f = x3 + 3x2 y 3 + 2xy + y 2
b f = ex ln y
c f = ex+y
2

d f = (2x + y 3 )5
e f = arcsin(xy)
f f = arctan(xy)

GV: ThS. L¶ Thà Ngåc H¤nh To¡n cao c§p ltn.ngochanh@gmail.com 6 / 19

 ¤i håc T i ch½nh - Marketing Bë mæn To¡n - Thèng k¶

PH’P TNH VI PH…N H€M NHI—U BI˜N

1.2 ¤o h m ri¶ng c§p hai
Cho f = f (x, y) câ c¡c ¤o h m ri¶ng c§p mët fx0 v  fy0 tr¶n
D ⊂ R2 .
2
¤o h m cõa fx0 theo x, KH l  ∂x hay fxx
 
∂ ∂f ∂ f 00
X = 2
∂x ∂x
∂2f
¤o h m cõa fx0 theo y, KH l  hay fxy00
 
∂ ∂f
X =
∂y  ∂x  ∂y∂x
∂2f
X ¤o h m cõa fy0 theo x, KH l  ∂ ∂f
∂x  ∂y 
=
∂x∂y
hay fyx00
∂2f
X ¤o h m cõa fy0 theo y, KH l  ∂ ∂f
∂y ∂y
=
∂y 2
hay fyy00

GV: ThS. L¶ Thà Ngåc H¤nh To¡n cao c§p ltn.ngochanh@gmail.com 7 / 19

 ¤i håc T i ch½nh - Marketing Bë mæn To¡n - Thèng k¶

PH’P TNH VI PH…N H€M NHI—U BI˜N

1.2 ¤o h m ri¶ng c§p hai
V½ dö. T½nh c¡c ¤o h m ri¶ng c§p hai cõa c¡c h m sè sau
a f = x3 + 3x2 y 3 + 2xy + y 2
b f = ex ln y
c f = ex+y
2

d f = (2x + y 3 )5
e f = arcsin(xy)
f f = arctan(xy)

GV: ThS. L¶ Thà Ngåc H¤nh To¡n cao c§p ltn.ngochanh@gmail.com 8 / 19

 ¤i håc T i ch½nh - Marketing Bë mæn To¡n - Thèng k¶

PH’P TNH VI PH…N H€M NHI—U BI˜N

2 Vi ph¥n to n ph¦n
Gi£ sû h m f = f (x, y) câ c¡c ¤o h m ri¶ng c§p mët v  c§p
hai tr¶n D ⊂ R2. Khi â:
X Vi ph¥n c§p mët (hay vi ph¥n to n ph¦n) cõa h m sè f , KH
df (x, y), ÷ñc x¡c ành bði

df (x, y) = fx0 (x, y)dx + fy0 (x, y)dy.

X Vi ph¥n c§p hai cõa h m f , KH d2f (x, y), ÷ñc x¡c ành bði
00 00 00
d2 f (x, y) = fxx (x, y)(dx)2 + 2fxy (x, y)dxdy + fyy (x, y)(dy)2 .

GV: ThS. L¶ Thà Ngåc H¤nh To¡n cao c§p ltn.ngochanh@gmail.com 9 / 19

 ¤i håc T i ch½nh - Marketing Bë mæn To¡n - Thèng k¶

PH’P TNH VI PH…N H€M NHI—U BI˜N

2 Vi ph¥n to n ph¦n
V½ dö. T½nh vi ph¥n c§p mët v  c§p hai cõa h m sè sau
a f = x2 exy
b f = ln(2x + 3y)

GV: ThS. L¶ Thà Ngåc H¤nh To¡n cao c§p ltn.ngochanh@gmail.com 10 /

 ¤i håc T i ch½nh - Marketing Bë mæn To¡n - Thèng k¶

PH’P TNH VI PH…N H€M NHI—U BI˜N

3 Cüc trà h m
3.1 Cüc trà khæng i·u ki»n
3.2 Cüc trà câ i·u ki»n

GV: ThS. L¶ Thà Ngåc H¤nh To¡n cao c§p ltn.ngochanh@gmail.com 11 /

 ¤i håc T i ch½nh - Marketing Bë mæn To¡n - Thèng k¶

PH’P TNH VI PH…N H€M NHI—U BI˜N

3.1 Cüc trà khæng i·u ki»n
a i·u ki»n c¦n cõa cüc trà
N¸u f ¤t cüc trà t¤i (x0, y0) ∈ D v  n¸u f câ c¡c ¤o h m
ri¶ng t¤i (x0, y0) th¼
fx0 (x0 , y0 ) = fy0 (x0 , y0 ) = 0

Khi â, iºm (x0, y0) ÷ñc gåi l  iºm døng.

GV: ThS. L¶ Thà Ngåc H¤nh To¡n cao c§p ltn.ngochanh@gmail.com 12 /

 ¤i håc T i ch½nh - Marketing Bë mæn To¡n - Thèng k¶

PH’P TNH VI PH…N H€M NHI—U BI˜N

3.1 Cüc trà khæng i·u ki»n
b i·u ki»n õ cõa cüc trà Cho f (x, y) tr¶n D ⊂ R2, (x0, y0) ∈ D.
 
 f 00 (x, y) 00 (x, y) 
fxy
∆ (x, y) =  xx
 
00 (x, y) 00

 fyx fyy (x, y) 
00 00
 00 2
= fxx (x, y) fyy (x, y) − fxy (x, y)

 N¸u ∆ (x0 , y0 ) > 0 v  fxx

00
(x0 , y0 ) < 0 (hay fyy
00
(x0 , y0 ) < 0) th¼ f
¤t cüc ¤i t¤i (x0 , y0 ).
 N¸u ∆ (x0 , y0 ) > 0 v  fxx
00
(x0 , y0 ) > 0 (hay fyy
00
(x0 , y0 ) > 0) th¼ f
¤t cüc tiºu t¤i (x0 , y0 ).

GV: ThS. L¶ Thà Ngåc H¤nh To¡n cao c§p ltn.ngochanh@gmail.com 13 /

 ¤i håc T i ch½nh - Marketing Bë mæn To¡n - Thèng k¶

PH’P TNH VI PH…N H€M NHI—U BI˜N

3.1 Cüc trà khæng i·u ki»n
b i·u ki»n õ cõa cüc trà Cho f (x, y) tr¶n D ⊂ R2, (x0, y0) ∈ D.
 
 f 00 (x, y) 00 (x, y) 
fxy
∆ (x, y) =  xx
 
00 (x, y) 00

 fyx fyy (x, y) 
00 00
 00 2
= fxx (x, y) fyy (x, y) − fxy (x, y)

 N¸u ∆ (x0 , y0 ) < 0 th¼ f khæng ¤t cüc trà t¤i (x0 , y0 ). Khi â,
ta nâi (x0 , y0 ) l  iºm y¶n ngüa.
 N¸u ∆ (x0 , y0 ) = 0, ta khæng câ k¸t luªn têng qu¡t, câ thº
(x0 , y0 ) l  iºm cüc trà v  câ thº l  khæng. Lóc n y ta ph£i dòng
ành ngh¾a, ngh¾a l  so s¡nh f (x0 , y0 ) vîi f (x0 + h, y0 + k).
GV: ThS. L¶ Thà Ngåc H¤nh To¡n cao c§p ltn.ngochanh@gmail.com 14 /
 ¤i håc T i ch½nh - Marketing Bë mæn To¡n - Thèng k¶

PH’P TNH VI PH…N H€M NHI—U BI˜N

3.1 Cüc trà khæng i·u ki»n
V½ dö. T¼m cüc trà cõa c¡c h m sè sau
a f = x2 + y 2 − xy − 8x + y + 10
1 1 1
b f = x3 + x2 − 6x + y 3 − y
3 2 3
c f = x3 + 2xy + y 2 − x + 5
1
d f = x3 + 4xy + 2y − y 2 − 13x
3
e f = (x + y 2 )ex

GV: ThS. L¶ Thà Ngåc H¤nh To¡n cao c§p ltn.ngochanh@gmail.com 15 /

 ¤i håc T i ch½nh - Marketing Bë mæn To¡n - Thèng k¶

PH’P TNH VI PH…N H€M NHI—U BI˜N

3.2 Cüc trà câ i·u ki»n
B i to¡n l  t¼m cüc trà cõa f = f (x, y) vîi (x, y) bà r ng buëc
bði ¯ng thùc g = g (x, y) = 0
a. Tr÷íng hñp g(x, y) l  h m bªc nh§t theo x v  y, ta ÷a v· h m
mët bi¸n v  dòng cüc trà h m mët bi¸n º gi£i quy¸t.
b. Tr÷íng hñp têng qu¡t, dòng ph÷ìng ph¡p nh¥n tû Lagrange

GV: ThS. L¶ Thà Ngåc H¤nh To¡n cao c§p ltn.ngochanh@gmail.com 16 /

 ¤i håc T i ch½nh - Marketing Bë mæn To¡n - Thèng k¶

PH’P TNH VI PH…N H€M NHI—U BI˜N

b. Ph÷ìng ph¡p nh¥n tû Lagrange
X X²t h m Lagrange L = f + λg, vîi λ ∈ R, ÷ñc coi l  h m
theo ba bi¸n x, y, λ.
X T¼m iºm døng cõa h m Lagrange:
 
0 0 0
 Lx = 0  fx + λgx = 0

 

L0y = 0 ⇔ fy0 + λgy0 = 0
 
 L0 = 0
 
 g=0
λ

GV: ThS. L¶ Thà Ngåc H¤nh To¡n cao c§p ltn.ngochanh@gmail.com 17 /

 ¤i håc T i ch½nh - Marketing Bë mæn To¡n - Thèng k¶

PH’P TNH VI PH…N H€M NHI—U BI˜N

b. Ph÷ìng ph¡p nh¥n tû Lagrange
X T¤i iºm døng (x0, y0, λ0), x²t d§u vi ph¥n c§p hai cõa h m L:
d2 L = L00xx (dx)2 + 2L00xy dxdy + L00yy (dy)2 ,

vîi dx v  dy li¶n h» vîi nhau bði r ng buëc gx0 dx + gy0 dy = 0.

 N¸u d2 L(x0 , y0 , λ0 ) x¡c ành d÷ìng th¼ iºm døng (x0 , y0 ) l 
cüc tiºu.
 N¸u d2 L(x0 , y0 , λ0 ) x¡c ành ¥m th¼ iºm døng (x0 , y0 ) l  cüc
¤i.
 N¸u d2 L(x0 , y0 , λ0 ) thay êi d§u th¼ iºm døng (x0 , y0 ) khæng
l  iºm cüc trà.

GV: ThS. L¶ Thà Ngåc H¤nh To¡n cao c§p ltn.ngochanh@gmail.com 18 /

 ¤i håc T i ch½nh - Marketing Bë mæn To¡n - Thèng k¶

PH’P TNH VI PH…N H€M NHI—U BI˜N

3.2 Cüc trà câ i·u ki»n
V½ dö. T¼m cüc trà cõa c¡c h m sè sau
a f = x2 + y 2thäa x + y = 1.
b f = x + y thäa x2 + y 2 = 2.
c f = xy thäa x + y = 2.

GV: ThS. L¶ Thà Ngåc H¤nh To¡n cao c§p ltn.ngochanh@gmail.com 19 /