MODUL PEMANTAPAN PENGUASAAN

BAHASA MELAYU

SISTEM EJAAN, SEBUTAN DAN

INTONASI, KOSA KATA,
PERIBAHASA
MPPGBM
MODUL PEMANTAPAN PENGUASAAN GURU
BAHASA MELAYU

Cekap Bahasa Melayu

MPPGBM
POLA KESELARASAN VOKAL

Pola keselarasan vokal bermaksud

kesesuaian dua huruf vokal yang Pencerahan:
membentuk dua suku (praakhir dan akhir 18 pola kelarasan vokal
tertutup) kata pada kata dasar. mengikut sistem ejaan
baharu Bahasa Melayu.
16 kekecualian sistem
keselarasan vokal

Syarat sistem keselarasan vokal:

i. Keselarasan di antara dua huruf vokal pada
kata dasar. Tugasan:
ii. Kata dasar hendaklah berakhirkan suku kata Berikan 5 contoh
tertutup. perkataan yang dapat
iii. Bagi kata yang mengandungi lebih daripada memenuhi ketiga-tiga
dua suku kata, yang terlibat dengan sistem syarat sistem
keselarasan vokal hanyalah dua suku kata keselarasan vokal.
yang terakhir sahaja.
Cekap Bahasa Melayu
MPPGBM

POLA KESELARASAN VOKAL

Suku Kata Suku Kata Akhir Contoh Pemakaian

Praakhir Tertutup
a a asah, panas, kalah, halaman
a i alih, gadis, habis, sumbangsih
a u asuh, batuk, halus, lembayung
e pepet a emak, telan, kelam, tembelang
e pepet i benih, lebih, betik, sembelih
e pepet u belum, telur, tempuh, temenggung
e taling a enak, dewan, tewas, belerang
e taling e taling gelek, heret, leceh, selekeh
e taling o elok, esok, boleh, selekoh

Cekap Bahasa Melayu

MPPGBM

POLA KESELARASAN VOKAL

Suku Kata Suku Kata Akhir Contoh Pemakaian

Praakhir Tertutup
i a ingat, bilang, hilang, selinap
i i intip, pilih, sisih, belimbing
i u cium, riuh, tiup, tembelung
o a olah, otak, borang, sekolah
o e taling boleh, korek, oleh, celoteh
o o botol, kotor, borong, kelompok
u a ulat, ubat, tumpang, ketupat
u i usik, pulih, tulis, gerusih
u u tujuh, tunduk, untuk, tengkujuh

Cekap Bahasa Melayu

MPPGBM

EJAAN KATA PINJAMAN

1. Ejaan bagi kata pinjaman daripada bahasa Inggeris dan bahasa-bahasa

Eropah yang lain dibuat mengikut peraturan penyesuaian huruf-huruf
yang
terdapat dalam bahasa Inggeris atau bahasa asing disesuaikan dengan
ejaan bahasa Melayu.
2. Penyesuaian tersebut dapat dibahagikan kepada tiga golongan besar:
■ Ejaan yang pengucapan dan penulisannya sudah sebati dalam bahasa
Melayu seperti pencen, stesen,kelas (ejaan tidak diubah).
■ Ejaan yang belum sepenuhnya terserap ke dalam bahasa Melayu
seperti landrover, ad hoc (pengucapan dan penulisannya kekal dalam
bahasa sumber).
■ Ejaan yang baharu dipinjam dan belum sebati atau menyesuaikan diri
daripada segi sebutan dan ejaan. Pengejaan dilakukan dengan cara
mengubah unsur yang perlu sahaja supaya bentuk ejaan asal masih
terlihat. Contoh: au = au
automatic = automatik
c sebelum a, u, o dan konsonan = k
carbon = karbon
ch yang dilafazkan c = c
cheque = cek
Cekap Bahasa Melayu
MPPGBM
MODUL PEMANTAPAN PENGUASAAN BAHASA
MELAYU

Cekap Bahasa Melayu

MPPGBM
SEBUTAN BAHASA MELAYU BAKU

1. Sebutan baku ialah sebutan yang digunakan

dalam situasi formal atau rasmi (Ismail Pencerahan:
Dahaman, 1996). Tahukah anda kata sepakat
2. Urusan atau kegiatan yang ditakrifkan sebagai yang dicapai oleh ahli-ahli
formal atau rasmi termasuklah yang berikut: bahasa tentang dasar
■ Pengajaran dan pembelajaran formal di sebutan baku bagi kata
institut pendidikan oleh pegawai pendidikan, bahasa Melayu hendaklah
berdasarkan sebutan
pensyarah, guru dan pelajar.
fonemik atau sebutan
■ Ucapan pada khalayak ramai seperti pidato, berdasarkan ejaan (Awang
ceramah, syarahan, perbahasan, forum, Sariyan, 1988).
pengumuman dan kuliah.
■ Komunikasi rasmi dan perbincangan di sektor
awam seperti dalam mesyuarat rasmi, temu
duga, wawancara dan ucapan dalam
upacara rasmi.
■ Siaran melalui media elektronik (radio,
televisyen dan radio).
Cekap Bahasa Melayu
MPPGBM
SEBUTAN BAHASA MELAYU BAKU

3. Garis panduan umum tentang sebutan baku

bahasa Melayu ialah seperti berikut:. Pencerahan:
■ Sebutan huruf: setiap huruf dalam ejaan rumi Keterangan K, L. Pike
perlulah dilafazkan dengan jelas mengikut dalam bukunya Phonemics
nilai bunyi bahasa Melayu yang (1943), iaitu kata-kata
dilambangkan dieja sebagaimana yang
■ Sebutan kata: hendaklah berdasarkan ejaan diucapkan dan diucapkan
sebagaimana yang dieja,
secara keseluruhan dan juga berdasarkan
dan tidak ada huruf yang
bentuk kata (pola pada suku kata) sama ada senyap.
kata dasar atau kata terbitan.
■ Intonasi: nada suara turun naik atau tinggi
rendah sewaktu bercakap dan hendaklah
berdasarkan jenis dan bentuk ayat atau
kalimat dalam bahasa Melayu serta
keperihalan keadaan yang berkenaan.

Cekap Bahasa Melayu

MPPGBM
SEBUTAN BAHASA MELAYU BAKU

4. Dalam bahasa Melayu, terdapat:

■ 6 fonem atau bunyi vokal baku
HURUF FONEM/ EJAAN SEBUTAN
VOKAL BUNYI
a [a] ada [a.da]
e taling [é] sémak [sé.mak]
e pepet [e] selak [se.lak]
i [i] bilik [bi.lik]
o [o] botol [bo.tol]
u [u[ duduk [du.duk]

Cekap Bahasa Melayu

MPPGBM
SEBUTAN BAHASA MELAYU BAKU

4. Dalam bahasa Melayu, terdapat:

■ 26 fonem atau bunyi konsonan
HURUF FONEM/ EJAAN SEBUTAN
KONSONAN BUNYI
b [b] bola [bo.la]
c [c] catat [ca.tat]
d [d] dada [da.da]
f [f] fakir [fa.kir]
g [g] gabus [ga.bus]
gh [gh] ghazal [gha.zal]
h [h] harga [har.ga]
j [j] jaga [ja.ga]
k [k] kala [ka.la]

Cekap Bahasa Melayu

MPPGBM
SEBUTAN BAHASA MELAYU BAKU

4. Dalam bahasa Melayu, terdapat:

■ 26 fonem atau bunyi konsonan
HURUF FONEM/ EJAAN SEBUTAN
KONSONAN BUNYI
l [l] lalai [la.lai]
m [m] madah [ma.dah]
n [n] nafkah [naf.kah]
ng [ng] ngeri [nge.ri]
ny [ny] nyala [nya.la]
p [p] papar [pa.par]
q [q] qari [qa.ri]
r [r] rapat [ra.pat]
s [s] saham [sa.ham]

Cekap Bahasa Melayu

MPPGBM
SEBUTAN BAHASA MELAYU BAKU

4. Dalam bahasa Melayu, terdapat:

■ 26 fonem atau bunyi konsonan
HURUF FONEM/ EJAAN SEBUTAN
KONSONAN BUNYI
sy [sy] syirik [syi.rik]
t [t] tajam [ta.jam]
v [v] virus [vi.rus]
w [w] wajah [wa.jah]
x [z] xilem [zi.lem]
y [y] yuran [yu.ran]
z [z] zapin [za.pin]

Cekap Bahasa Melayu

MPPGBM
SEBUTAN BAHASA MELAYU BAKU

4. Dalam bahasa Melayu, terdapat:

■ 3 bunyi diftong
HURUF FONEM/ EJAAN SEBUTAN
DIFTONG BUNYI
ai [ai] pantai [pan.tai]
au [au] pulau [pu.lau]
oi [oi] sepoi [se.poi]

Cekap Bahasa Melayu

MPPGBM
SEBUTAN BAHASA MELAYU BAKU

4. Dalam bahasa Melayu, terdapat:

■ Penyukuan (sebutan bagi kata dasar berpandukan kaedah
pemenggalan suku kata ejaan)
POLA SUKU KATA PEMENGGALAN SEBUTAN
KATA SUKU KATA
v-vk aku a-ku [a.ku]
v-kvk ular u-lar [u.lar]
vk-kv arkitek ar-ki-tek [ar.ki.tek]
vk-kvk untuk un-tuk [un.tuk]
kv-kv selasih se-la-sih [se.la.sih]
kv-kvk dapur da-pur [da.pur]
kvk-kv delta del-ta [del.ta]
kvk-kvk sumpit sum-pit [sum.pit]

Cekap Bahasa Melayu

MPPGBM
INTONASI MENGIKUT POLA AYAT

1. Intonasi ialah turun naik atau tinggi rendah nada

suara sewaktu bercakap (Kamus Dewan, Pencerahan:
2005). Tahukah anda dalam
2. Intonasi penting dalam tatabahasa bahasa bahasa Inggeris,
pemisahan antara subjek
Melayu, oleh sebab peranannya dalam
dan predikat ditandai
membezakan bahagian-bahagian subjek dan dengan kata kerja pada
predikat dalam ayat. predikat. Hal ini tidak
3. Subjek ialah perkara, manakala predikat ialah semestinya berlaku dalam
ceritanya. Contoh: bahasa Melayu.

Pegawai itu pengurus.

(subjek) (predikat)

Abang menendang bola itu.

(subjek) (predikat)

Cekap Bahasa Melayu

MPPGBM
INTONASI MENGIKUT POLA AYAT

Cekap Bahasa Melayu

MPPGBM
INTONASI MENGIKUT POLA AYAT

Cekap Bahasa Melayu

MPPGBM
INTONASI MENGIKUT POLA AYAT

Cekap Bahasa Melayu

MPPGBM
INTONASI MENGIKUT POLA AYAT

Cekap Bahasa Melayu

MPPGBM
INTONASI MENGIKUT POLA AYAT

Cekap Bahasa Melayu

MPPGBM
INTONASI MENGIKUT POLA AYAT

Cekap Bahasa Melayu

MPPGBM
INTONASI MENGIKUT POLA AYAT

Cekap Bahasa Melayu

MPPGBM
MODUL PEMANTAPAN PENGUASAAN BAHASA
MELAYU

Cekap Bahasa Melayu

MPPGBM
KOSA KATA UMUM

1. Mana-mana kata umum dalam bahasa Melayu

termasuk kata dari dialek kawasan atau Pencerahan:
bahasa lama boleh dijadikan kosa kata umum Tahukah anda kosa kata
dengan syarat:. perlu diselitkan dalam
pengajaran dan
■ Kata berkenaan tepat meberi makna, konsep,
pembelajaran bahasa
proses, keadaan atau ciri yang dimaksudkan. Melayu bagi tujuan
■ Kata yang dipilih adalah yang paling singkat menambahkan kosa kata
(sekiranya ada yang sekelompok sinonim). murid.
■ Contoh: hospital dan rumah sakit, dipilih
hospital
fisiologi dan kaji tugas organ, dipilih
fisiologi
Tugasan:
Senaraikan lima
contoh kosa kata
yang biasa anda
gunakan.

Cekap Bahasa Melayu

MPPGBM
KOSA KATA ISTILAH

1. Mana-mana kata istilah dalam bahasa Melayu

terbentuk melalui syarat berikut:

■ Peristilahan kata bahasa serumpun

Kalau tiada istilah yang diperlukan daripada
bahasa Melayu, maka hendaklah dicari pula
daripada bahasa-bahasa yang serumpun
dengan bahasa Melayu.
■ Contoh:
gambut (Banjar) peat Tugasan:
nyeri (Sunda) pain Senaraikan lima
engkabang (Iban) ellipenut contoh kosa kata
awet (Jawa) lasting istilah yang anda
tahu.

Cekap Bahasa Melayu

MPPGBM
KOSA KATA ISTILAH

■ Peristilahan kata bahasa asing

Kalau istilah yang diperlukan tidak terdapat Pencerahan:
dalam bahasa Melayu dan bahasa serumpun Penulisannya istilah ini
dengan bahasa Melayu maka bolehlah hendaklah mengutamakan
bentuk ejaannya dalam
diambil kata-kata daripada bahasa asing.
bahasa sumber (yakni
disesuaikan, seperlunya)
■ Contoh: dan penyebutannya
atom atom hendaklah mengikut sistem
eluctron elektron bunyi bahasa Melayu.
professional profesional Demi keseragaman,
psychology psikologi bahasa yang paling
structure struktur internasional (iaitu
Inggeris) menjadi sumber,
melainkan konsep yang
berkenaan tidak ada
istilahnya dalam bahasa
Inggeris.

Cekap Bahasa Melayu

MPPGBM
MODUL PEMANTAPAN PENGUASAAN BAHASA
MELAYU

Cekap Bahasa Melayu

MPPGBM
MAKSUD PERIBAHASA

1. Konsep mudah peribahasa adalah bahasa yang

berperi atau bahasa bercerita. Pencerahan:
2. Peribahasa merupakan khazanah yang tidak Tahukah anda peribahasa
ternilai harganya dalam mendidik jiwa orang itu sama tuanya dengan
bahasa sesuatu bangsa dan
Melayu.
mula digunakan apabila
3. Selain itu, peribahasa juga kaya dengan makna bangsa itu mengenal
tersirat serta mempamerkan nilai estetika peradaban.
tersendiri yang mampu memberi nasihat,
pengajaran dan didikan yang berguna kepada
masyarakat.
4. Jenis peribahasa yang digunakan dalam
masyarakat Melayu antaranya ialah simpulan Aktiviti:
bahasa, perumpamaan / bidalan dan pepatah. Layari laman sesawang
untuk mencari
beberapa maksud
peribahasa.

Cekap Bahasa Melayu

MPPGBM
MAKSUD PERIBAHASA

“Peribahasa sebagai ayat atau kelompok kata Pencerahan:

yang mempunyai susunan tetap dan Tahukah anda peribahasa
mengandungi pengertian tertentu.” merupakan warisan
(Kamus Dewan Edisi Keempat, 2005) masyarakat Melayu
lampau sebagai kiasan
“Peribahasa sebagai segala susunan cakap yang yang mempunyai maksud
pendek yang telah melekat di mulut orang ramai yang jelas berdasarkan
semenjak beberapa lama. Oleh sebab sedap dan pemerhatian dengan
melihat perbandingan
bijak perkataannya, luas dan benar tujuannya,
gerak laku manusia dan
dipakai akan dia jadi sebutan oleh orang. Sebagai alam.
bandingan teladan jadi pengajaran. Maka ialah
juga dikatakan yang dikata bidalan, pepetah,
perbilangan dan perumpamaan kerana tiap-tiap
Aktiviti:
satu ini cakap yang mengandungi segala sifat Layari laman sesawang
peribahasa yang telah disebutkan itu.” untuk mengetahui lebih
(Za’ba) lanjut tentang Za’ba.
3.
Cekap Bahasa Melayu
MPPGBM
SIMPULAN BAHASA

Terdiri daripada dua atau tiga

perkataan atau rangkai kata
yang membawa sesuatu
maksud tertentu. Rangkai kata
ini membawa erti yang
berlainan daripada perkataan-
perkataan yang digunakan.
Jadi, makna yang perlu Tugasan:
diperhatikan bukanlah makna Berikan maksud
yang tersirat sebaliknya makna simpulan bahasa
yang tersirat. berikut:
Buah tangan
Kaki bangku
Ringan tulang

Cekap Bahasa Melayu

MPPGBM
CONTOH SIMPULAN BAHASA

SIMPULAN MAKSUD
BAHASA
Ada hati Ada kemahuan
Alas perut Makan pagi; sarapan sekadar
menghilangkan rasa lapar
Besar hati Bangga atau gembira
Langkah seribu Berlari dengan pantas kerana
ketakutan Tugasan:
Putih hati Ikhlas Berikan contoh
Tanam budi Berbuat baik simpulan bahasa yang
anda ketahui.

Cekap Bahasa Melayu

MPPGBM
PERUMPAMAAN

Pencerahan:
Berasal daripada bahasa kiasan. Perumpamaan Perumpamaan yang
sering dikiaskan dengan perkara lain apabila menyebut perbandingan
hendak menyebut sesuatu perkara yang menggunakan perkataan
dimaksudkan. Perumpamaan selalunya ‘bagai’, ‘seperti’, ‘bak’,
membandingkan sesuatu tingkah laku manusia ‘umpama’, ‘macam’,
dengan alam sekeliling. Salah satu cabang ‘sepentun’, ‘penaka’,
peribahasa yang membawa maksiud berlapis. ‘ibarat’ dan ‘laksana’.
Perumpamaan lebih panjang daripada
simpulan bahasa dan lebih memberatkan
perbandingan.

Cekap Bahasa Melayu

MPPGBM
CONTOH PERUMPAMAAN

PERUMPAMAAN MAKSUD
Ada rupa ada Sesuatu yang mahal itu
harga biasanya bermutu dan
cantik
Lain di mulut lain Berkata sesuatu yang
di hati berlainan daripada apa
yang ada di dalam hati
Bagaimana bunyi Patuh kepada segala
gendang begitulah perintah Tugasan:
tarinya Berikan contoh
perumpamaan yang
Seperti air dalam Orang yang tenang sikap
anda ketahui.
kolam dan tingkah lakunya

Cekap Bahasa Melayu

MPPGBM
PEPATAH

1. Pepatah terhasil daripada sesuatu peristiwa

yang berkaitan dengan kehidupan seharian Pencerahan:
anggota masyarakat. Bidalan atau pepatah
2. Pepatah mementingkan susunan bahasa yang membawa makna selapis
sahaja.
boleh ‘melekat di mulut dan menjadi sebutan
yang dihayati’.
3. Pepatah juga mementingkan pengajaran dan
pendidikan.
4. Pepatah seakan-akan sama dengan bidalan
tetapi pepatah mempunyai ringkasan perkataan
berkerat-kerat atau berpatah-patah.

Cekap Bahasa Melayu

MPPGBM
CONTOH PEPATAH

PEPATAH MAKSUD
Diam ubi Orang yang pendiam dan
berisi, diam berakal itu lebih baik
besi berkarat daripada orang yang
pendiam dan bodoh
Di mana ada Orang yang bercita-cita
kemahuan, di akan berusaha
situ ada jalan mencapainya
Tugasan:
Di mana bumi Menurut adat atau
Berikan contoh
dipijak, di situ peraturan di tempat yang
pepatah yang anda
langit kita diami atau tinggal
ketahui.
dijunjung

Cekap Bahasa Melayu

MPPGBM
BIDALAN

1. Bidalan adalah bahasa kiasan yang digunakan

untuk melahirkan fikiran yang tajam, tepat,
mengandungi perbandingan, teladan,
pengajaran, nasihat dan kata-kata hikmat.
2. Bidalan tergolong di dalam kumpulan yang
mempunyai erti selapis, iaitu susunan katanya
tidak berselindung-selindung lagi. Apa yang
dikatakan (ditulis) itulah maksudnya.

Cekap Bahasa Melayu

MPPGBM
CONTOH BIDALAN

BIDALAN MAKSUD
Jangan bawa resmi Semakin kaya semakin
jagung, makin sombong
berisi makin tegak
Adat periuk Jika ingin hidup mewah
berkerak, adat mestilah berusaha
lesung berdedak

Tugasan:
Berikan contoh bidalan
yang anda ketahui.

Cekap Bahasa Melayu

MPPGBM
PERBILANGAN

1. Perbilangan adalah susunan kata yang

berkerat-kerat dan dilafazkan satu persatu
seperti orang membilang sesuatu perkara.
2. Lebih tepat lagi perbilangan adalah perkataan
yang disusun berbilang-bilang dan dituturkan
bait demi bait.

Cekap Bahasa Melayu

MPPGBM
CONTOH PERBILANGAN

BPERBILANGAN MAKSUD
Hukum berdiri Sesuatu percakapan itu
dengan saksi, adat tidak boleh dijadikan
berdiri dengan kata pemutus untuk
tanda menjatuhkan hukuman
tanpa sebarang bukti

Tugasan:
Berikan contoh
perbilangan yang anda
ketahui.

Cekap Bahasa Melayu

MPPGBM
KATA-KATA HIKMAH

1. Kata-kata hikmat merupakan peribahasa bentuk

baharu yang diperkenalkan dalam Sukatan
Pelajaran Bahasa Melayu di Malaysia.
2. Kata-kata hikmat merujuk kepada kata-kata
seorang tokoh masyarakat yang menunjukkan
kepandaian, kebijaksanaan, memberi petunjuk,
pengajaran, kebenaran dan kemuliaan dengan
susunan kata-kata yang indah (Kamus Dewan,
2005).

Cekap Bahasa Melayu

MPPGBM
CONTOH KATA-KATA HIKMAH

KATA-KATA MAKSUD
HIKMAH
Masa itu emas Sangat berharga dan kita
perlu menghargai masa
Usaha tangga Jika kita berusaha
kejayaan dengan gigh, kita akan
mencapai kejayaan

Tugasan:
Berikan contoh kata-
kata hikmah yang anda
ketahui.

Cekap Bahasa Melayu

MPPGBM

PENUTUP

Modul ini memperkatakan sistem ejaan, sebutan dan intonasi, kosa kata
dan peribahasa.
Di samping itu disertakan juga contoh-contoh yang berkaitan dan
beberapa soalan latihan dan tugasan untuk membantu anda memahami
topik tersebut.

Cekap Bahasa Melayu