SADRŽAJ:

1. UVOD ........................................................................................................................... 2
2. ISTORIJA RAZVOJA CASE ALATA .................................................................... 3
3. CASE ALATI .............................................................................................................. 4
3.1. Struktura i podjela CASE alata .............................................................................. 5
3.2. CASE proizvodi ..................................................................................................... 9
4. ZAKLJUČAK ........................................................................................................... 12
5. LITERATURA .......................................................................................................... 13
 1. UVOD

Razvoj informacione tehnologije karakteriše zaostajanje softvera u odnosu na hardver. Pomenuti

nedostatak softvera, koji se često naziva softverska kriza, nastaje zbog niske produktivnsti i visokih
proizvodnih troškova.

Rješenje softverske krize je u iskorišćenju osobina inženjera provjerenih praksi, i to, prije svega,
metodičnosti i operativne discipline. Kao rezultat nastaje softverski inženjering koji u sebi sadrži
sistematizovane i koordinirane aktivnosti potrebne pri projektovanju, implementaciji, eksploataciji
i održavanju softverskih proizvoda.

Dalji razvoj softverskih sistema na današnjem nivou mogućnosti računara i očekivanja korisnika,
zahtijeva visokostručan rad i programiranje za svoju realizaciju. Pošto je ručno razvijanje softvera
od najnižeg nivoa skupo i dugotrajno i sa ne uvijek predvidivim rezultatima, postoji potreba da se
razvoj softvera olakša, zbog čega je, prije više od dvadeset godina, nastalo softversko inženjerstvo
kao disciplina.

Automatizacija softverskog inženjeringa na računaru se izvodi posebnim alatom, čiji je naziv

CASE (Computer Aided Software Engineering).

2
 2. ISTORIJA RAZVOJA CASE ALATA

Termin ,,Softversko inžinjerstvo'' se prvi put pojavio na jednoj NATO konferenciji još
1968.godine. Pod njim se podrazumijevao skud metoda, tehnika i alata za projektovanje softvera,
po principima projektovanja proizvoda, uređaja i objekata u drugim inženjerskim disciplinama.
Softversko inženjerstvo se javilo kao odgovor na ,,softversku krizu''. Pod ,,softverskom krizom''
se podrazumijevaju svi, ne mali, problemi u razvoju softvera, prvenstveno niska produktivnost i
visoki troškovi razvoja. Softverska kriza se obično ilustruje sledećim Boehm-ovim dijagramom:

Slika br.1.: Boehm-ov dijagram

Istorijat softverskog inženjerstva će se diskutovati sa tri međusobno čvrsto povezana aspekta:

 Programski jeziki i programiranje,

 Modeli i metode razvoja softvera,
 Case alati za razvoj softvera.

Istorijat, odnosno ,,revolucionarne promjene'' se dešavaju uvijek na isti način: Prvo u programskim
jezicima, zatim u metodologiji razvoja softvera i na kraju u CASE alatima. Revolucionarne
promjene – faze razvoja:

 ,,herojsko doba'' – rješavanje problema isključivo programiranjem,

 strukturne metode,
 modeli podataka, baze podataka i jezici IV generacije,
 ,,doba zrelosti'' – objektne model.

3
 3. CASE ALATI

Computer Aided Software Engineering (CASE) označava aktivnost razvoja softverskih proizvoda
uz pomoć računara. CASE proizvod je namijenjen automatizaciji procesa razvoja softverskog
proizvoda / informacionog sistema ili nekog njegovog dijela. CASE proizvodi su razvijeni kao
rezultat nastojanja osoba koje se bave razvojem informacionih sistema da unaprijede sopstvenu
produktivnost.1 Naime, ironičnom se smatrala situacija da se u oblasti primjene informacionih
tehnologija teži povećati produktivnost rada drugih, ignorišući pri tome potencijal računara za
unaprijeđenje sopstvene produktivnosti.

Pored povećanja produktivnosti, osnovni ciljevi primjene CASE proizvoda su: skraćenje
vrijemena izrade projekata, povećanje kvaliteta i nivoa performansi informacionog sistema putem
stroge primjene razvojne procedure. Da bi se navedeni ciljevi postigli bila je neophodna
disciplinirana primjena konzistentne metodologije, čiji koraci bi se realizovali uz primjenu
računara. Jednom riječju, rješenje se tražilo u automatizaciji postupaka razvoja informacionog
sistema putem CASE proizvoda.

U najopštijem slučaju, pojam CASE se upotrebljava za svaki softverski proizvod namjenjen za

automatizaciju bilo kojeg zadatka razvoja informacionog sistema. Saglasno tome, CASE proizvodi
pokrivaju dijapazon od pojedinačnih alata za automatizaciju određenih zadataka, do kompletnih
softverskih alata za automatizaciju većine koraka metodologije razvoja informacionog sistema.
CASE proizvodi ne predstavljaju zamjenu za bilo koji metod ili tehniku razvoja, već samo dodatak
metodu ili tehnici u generisanju kvalitetnog proizvoda. Njihovo korišćenje je interaktivno,
prilagođeno korisniku uz naglasak na upotrebu grafike.

Značajno je napomenuti da se danas CASE proizvodi ne mogu shvatiti kao prost zbir alata koji su
namjenjeni razvoju softvera, već kao sistemi koji integrišu slijedeće komponente:

 hardver,

 softver,

1
Oručević, F., Informacioni sistemi, Sarajevo, 2005. god., str.67

4
  bazu podataka,

 procedure,

 kadrove.

U CASE terminologiji integralna, cjelina hardverskih i softverskih komponenti se naziva CASE

alatom. Procedure se nazivaju CASE metodologijom, a baza podataka CASE enciklopedijom.
Uspješna primjena CASE tehnologije pretpostavlja usvajanje odgovarajuće metodologije razvoja
informacionog sistema. Ukoliko se ovom zahtjevu ne udovolji, izostaće pozitivni efekti primjene
CASE tehnologije.

3.1. Struktura i podjela CASE alata

Automatizacija razvojnih zadataka determiniše strukturu CASE proizvoda. CASE se sastoji iz niza
alata koji su integrisani oko jedinstvene baze podataka. Opštu strukturu CASE proizvoda, čine:2

 alati za strategijsko planiranje,

 alati za sistem analizu,

 alati za dizajn baze podataka,

 alati za razvoj sistema,

 alati za izgradnju sistema,

 alati za upravljanje sistemima,

 alati za podršku procesima,

 alati za upravljanje projektima i

 enciklopedija ili meta baza podataka.

2
Oručević, F., Informacioni sistemi, Sarajevo, 2005. god., str.71

5
Svi CASE proizvodi koji se primjenjuju u praksi za domen razvoja i na tržištu, u svom sastavu ne
sadrže sve nabrojane alate. Zbog toga projektanti imaju poteškoća da sve faze razvoja
informacionog sistema pokriju CASE proizvodima, pa su prinuđeni da meta bazu podataka sele iz
okruženja jednog CASE proizvoda u drugo okruženje, što stvara određene probleme i ugrožava
kvalitet i konzistentnost sistema koji se razvija. Baza podataka ili CASE enciklopedija je
svojevrstan interfejs svih nabrojanih alata i u njoj se smještaju rezultati razvoja sistema.

Primjena CASE proizvoda u razvoju informacionih sistema proizvodi brojne i značajne pozitivne
efekte. Najvažniji među njima su:

 interaktivna izrada prototipa sistema,

 grafička prezentacija modela sistema,

 automatizovano generisanje dokumentacije,

 efikasna kontrola utrošenog vremena u razvoju,

 detekcija grešaka i korekcija nekonzistentnosti,

 identifikovanje komponenti sistema koje se mogu ponovo upotrijebiti u razvoju,

 efektivno upravljanje razvojem sistema,

 kontrola trošenja sredstava predviđenih za razvoj sistema i dr.

Postoji više kriterijuma za klasifikaciju CASE proizvoda. Tako se oni klasifikuju: obzirom na
funkcije koje posjeduju, obzirom na ulogu koju kao instrumenti u rukama upravljača ili izvršioca
aktivnosti imaju, obzirom na mogućnost primjene u različitim fazama razvoja informacionog
sistema, obzirom na hardver i softver koji ih podržava, obrzirom na porijeklo i troškove i dr. Jedan
od mogućih kriterijuma pri klasifikaciji je namjena CASE proizvoda, koja ukazuje na broj
zadataka metodologije "životnog ciklusa" čiju automatizaciju CASE podržava.

6
Prema ovoj klasifikaciji diferenciraju se:3

 Upper CASE - CASE proizvodi namijenjeni za automatizaciju faze strategijskog planiranja

sistema i faze upravljanja projektima.

 Middle CASE - CASE proizvodi namijenjeni za automatizaciju faze analize i faze dizajna.

 Lower CASE - CASE proizvodi za automatizaciju faza programiranja, testiranja i uvođenja

informacionog sistema.

Slika br.2.: Struktura CASE alata4

3
Turban,E., McLean, E., Wetherbe, J., Informaciona tehnologija za menadžment, Beograd, 2003., str.54
4
http://bs.wikipedia.org/wiki/CASE_alati

7
Prema integralnosti CASE proizvodi se strukturiraju na:5

 CASE tool - CASE alati koji automatizuju pojedine aktivnosti u fazama razvoja
informacionog sistema. Koriste moćnu grafičku podršku za opis i dokumentovanje sistema
kao i za dizajn korisničkog interfejsa.
 CASE toolkit - CASE paket alata ili komplet predstavlja paket koji se koristi za
automatizaciju razvoja jedne faze ili određene funkcije kroz više faza razvoja
informacionog sistema (npr. projektovanje baze podataka).
 CASE workbench - CASE proizvodi koji služe za automatizaciju svih zadataka kroz faze
razvoja informacionog sistema i predstavljaju integrisanu kolekciju CASE paketa.

Kombinacijom kolekcije CASE paketa sa odgovarajućom hardverskom jedinicom dobija se radna

stanica za razvoj softvera - CASE workstation. Prilikom izbora kolekcije CASE alata treba imati
na umu, sa jedne strane, njihove karakteristike i vrste sistema kojima su namjenjene, a takođe i
zahtjeve korisnika i karakteristike sistema za koji se želi primjeniti CASE kolekcija.

U zavisnosti koje faze životnog ciklusa sistema pokriva CASE proizvodi se dijele na:6

 Projektanski CASE - automatizuju prve tri faze životnog ciklusa: strategijsko planiranje,
analizu i dizajn;

 Programerski CASE - automatizuju naredne tri faze životnog ciklusa: programiranje,

implementaciju i eksploataciju i održavanje;

 Integrisani CASE - podržava sve faze životnog ciklusa razvoja sistema.

Kada se pominju jezici četvrte generacije, treba imati na umu da je riječ o okruženju koje obuhvata
niz generatora i alata. Sve komponente tog okruženja su integrisane oko jedinstvene CASE
enciklopedije (rječnika podataka). Značajno se olakšava posao razvoja informacionog sistema
ukoliko se komponente okruženja IV generacije i ostali CASE proizvodi integrišu oko istog
rječnika podataka.

5
Turban,E., McLean, E., Wetherbe, J., Informaciona tehnologija za menadžment, Beograd, 2003., str.59
6
Turban,E., McLean, E., Wetherbe, J., Informaciona tehnologija za menadžment, Beograd, 2003., str.62

8
Težnja je da se savremenim CASE proizvodima pridruže i ekspertni sistemi, pa CASE proizvodi
dobijaju novi kvalitet koji se ogleda u njihovoj "inteligenciji". Ovakvi CASE proizvodi pomažu i
instruišu projektante i programere u razvoju sistema.

Slika br.3.: Okruženje oko CASE enciklopedije7

3.2. CASE proizvodi

Na tržištu i upotrebi se nalaze različiti CASE proizvodi. Mnogi od njih imaju dobre osobine, ali i
nedostatke. Dobar CASE proizvod bi trebalo da ima slijedeće osobine:8

 Jednostavno i lako korišćenje - za neposrednog korisnika ovo je vrlo značajna osobina i

ogleda se u tome, da slijedeći faze odabrane metodologije bez poteškoća razvija
informacioni sistem.
 Podobnost korišćenja - ogleda se u jednostavnosti naredbi koje proizvode željene efekte.
Podobnosti korišćenja alata doprinosi odgovarajuća "inteligencija" koja je sadržana u
ekspertnom sistemu koji prati CASE proizvod.

7
http://bs.wikipedia.org/wiki/CASE_alati
8
Turban,E., McLean, E., Wetherbe, J., Informaciona tehnologija za menadžment, Beograd, 2003., str.73

9
  Robusnost i velika snaga - robusnost obezbjeđuje korisnika od poslijedica koje proizvode
proceduralne greške korisnika. Snaga proizvoda je kompleksna osobina i predstavlja
kombinaciju slijedećih svojstava: pouzdanost proizvoda, težina poslijedica koje stvaraju
loše osobine alata, konzistentnost alata i način na koji se alat integriše u okruženje.
 Funkcionalnost - ispoljava se kroz nivo konzistentnosti i broj faza metodologije razvoja
sistema koju alat podržava.
 Lako povezivanje sa postojećim sistemom - CASE proizvod se mora lako i nesmetano
uvesti u postojeći informacioni sistem. On treba jednostavno da se instališe i omogući da
se postojeće strukture datoteka ili baze podataka koriste na isti način kao i prije njegovog
uvođenja. CASE proizvod treba da omogući prenos podataka, odnosno njihovu razmjenu
između različitih CASE alata koji se već koriste u organizaciji.
 Kvalitet podrške CASE proizvoda - prilikom vrijednovanja proizvoda sa aspekta kvaliteta
podrške, značajno je sagledati i slijedeće elemente podrške:9
 reputacija dobavljača,
 zrelost proizvoda i njegova rasprostranjenost,
 mogućnost smanjenja troškova pri kupovini većeg broja kopija,
 mogućnost iznajmljivanja proizvoda,
 mogućnost vraćanja proizvoda uz povrat sredstava,
 mogućnost dobijanja punih prava i pristupa izvornom kodu,
 mogućnost i uslovi održavanja,
 vrijeme odziva u održavanju,
 pružanje pomoći u obezbjeđenju problematičnih odgovora,
 da li korisnik raspolaže pravom na nove verzije proizvoda bez naknade,
 koji je rok garancije,
 koji su rokovi isporuke,
 kakvi su uslovi obuke za korisnike proizvoda,
 da li postoje efikasni programi obuke i
 kakva su stručna i pedagoška svojstva kadrova koji vrše obuku.

9
http://bs.wikipedia.org/wiki/CASE_alati

10
 Tabela br.1.: Najkorišćeniji CASE proizvodi
CASE Metodologije Tehnike i razvojni Sistemi upravljanja
proizvod razvoja alati bazama podataka

IEW Warnier-Orr SQL, DB2,

IMS-DL/1, Oracle

Promod PLUS Yourdan, Uniface Six, Sybase, Oracle,

de Marco, Source Pilot, Informix, Ingres,
Hatley/Pirbhai C, Fortran OCM

Oracle CASE J. Martin, Uniface Six, Oracle, DB2

de Marco, CASE Generator
Ernst & Young SQL, Forms

Synthesis Yourdan, C, C++, Fortran, Novell Btrieve,

Coad, Cobol, Magic SQL, Sybase,
Constantine, Oracle, Informix
Ross

Westmount Yourdan, Ingres 4GL, Ingres, Informix,

de Marco, Informix 4GL, Sybase
ISEE
Chen Uniface Six

Westmount Ward-Mellor, Ingres 4GL, Ingres, Informix,

de Marco, Informix 4GL SQL
I-CASE
Chen,
SSADM

PTECH Martin-Odell, sopstveni ugrađeni OODBMS

OOAD C++ generator koda

Paradigm Plus Rumbaugh OMT, ProtoScrpt, C, C++, ORACLE 7, dBase,

Martin-Odell, OOIE, Ada, SmallTalk, DB2, uniSQL, Access,
PowerBuilder,
Booch OOAD, Coad, Centura, SQLB ase,
SQL, JAVA,
Yourdon, Shalaer- Sybase/SQL, object-
Corba IDL, Visual
Mellor, AOOD Store, gemStone
Basic

Rational CASE Rumbaugh OMT, C, C++, Forté, Java, Oracle 7, Sybase,

Booch OOAD, Jacobson SmallTalk, Power- SQLBase,
family
Objectory Use Builder, Gupta SQLServer, Watkom
Case, SQLWindows, Visual- SQL,
UML Basic Ansi SQL

11
 4. ZAKLJUČAK

Razvojem informacionog sistema (IS) treba definisati što objektivniju sliku realnog svjeta,
njegovih bivših i sadašnjih stanja, kao podlogu za procjenu budućeg ponašanja i naravno, podlogu
za dalji razvoj i primjenu informatičke tehnologije. Za opis rada poslovnog sistema veliki je
problem to što ne mogu da se koriste prirodni jezici, zbog mnogih jezičkih dvosmislenosti. S druge
strane, precizan opis preko formalnih jezika je nerazumljiv za većinu ljudi. Ono što omogućuje
fleksibilno izvođenje svih aktivnosti i što zaokružuje cijeli ovaj posao je CASE alat, kojim se
omogućuju automatsko registrovanje svih izmjena i ažurno održavanje projektne dokumentacije.

Computer Aided Software Engineering (CASE) označava aktivnost razvoja softverskih proizvoda
uz pomoć računara. CASE proizvod je namjenjen automatizaciji procesa razvoja softverskog
proizvoda / informacionog sistema ili nekog njegovog dijela.

Automatizacija razvojnih zadataka determiniše strukturu CASE proizvoda. CASE se sastoji iz niza
alata koji su integrisani oko jedinstvene baze podataka. Opštu strukturu CASE proizvoda, čine:
alati za strategijsko planiranje, alati za sistem analizu, alati za dizajn baze podataka, alati za razvoj
sistema, alati za izgradnju sistema, alati za upravljanje sistemima, alati za podršku procesima, alati
za upravljanje projektima i enciklopedija ili meta baza podataka.

Primjena CASE proizvoda u razvoju informacionih sistema proizvodi brojne i značajne pozitivne
efekte. Najvažniji među njima su: interaktivna izrada prototipa sistema, grafička prezentacija
modela sistema, automatizovano generisanje dokumentacije, efikasna kontrola utrošenog vremena
u razvoju, detekcija grešaka i korekcija nekonzistentnosti, identifikovanje komponenti sistema
koje se mogu ponovo upotrijebiti u razvoju, efektivno upravljanje razvojem sistema, kontrola
trošenja sredstava predviđenih za razvoj sistema i dr.

12
 5. LITERATURA

[1] Oručević, F., Informacioni sistemi, Sarajevo, 2005. god.

[2] Radivojević, M., Elektronsko poslovanje, Banja Luka, 2007. god.

[3] Turban,E., McLean, E., Wetherbe, J., Informaciona tehnologija za menadžment, Beograd,
2003. god.

[4] http://bs.wikipedia.org/wiki/CASE_alati

[5] http://wapedia.mobi/bs/CASE_alati

13