Professional Documents
Culture Documents
DOCTYPE html>
<html lang="en">
<!-- __ _ _ _ __| |_ (_)__ _____
/ _` | '_/ _| ' \| |\ V / -_)
\__,_|_| \__|_||_|_| \_/\___| -->
<head>
<title>Full text of "De Civitate Dei"</title>
<meta name="google-site-verification"
content="Q2YSouphkkgHkFNP7FgAkc4TmBs1Gmag3uGNndb53B8" />
<meta name="google-site-verification"
content="bpjKvUvsX0lxfmjg19TLblckWkDpnptZEYsBntApxUk" />
<script>window.archive_setup=[]</script>
<meta charset="UTF-8">
<script src="//archive.org/includes/jquery-1.10.2.min.js?v1.10.2"
type="text/javascript"></script>
<script src="//archive.org/includes/analytics.js?v=b3f8047d"
type="text/javascript"></script>
<script>
'use strict';
if ('archive_analytics' in window) {
archive_analytics.service = "ao_2";
archive_analytics.send_pageview_on_load({
mediaType: "texts",
});
archive_analytics.process_url_events(window.location);
}
</script>
<script src="//archive.org/includes/build/npm/jquery-ui.min.js?v1.12.1"
type="text/javascript"></script>
<script src="//archive.org/includes/bootstrap.min.js?v3.0.0"
type="text/javascript"></script>
<script src="//archive.org/components/npm/clipboard/dist/clipboard.js?
v=b3f8047d" type="text/javascript"></script>
<script src="//archive.org/components/npm/@babel/polyfill/dist/polyfill.min.js?
v=b3f8047d" type="text/javascript"></script>
<script src="//archive.org/includes/build/js/ie-dom-node-remove-
polyfill.min.js?v=b3f8047d" type="text/javascript"></script>
<script src="//archive.org/includes/build/js/polyfill.min.js?v=b3f8047d"
type="text/javascript"></script>
<script
src="//archive.org/components/npm/@webcomponents/webcomponentsjs/webcomponents-
bundle.js?v=b3f8047d" type="text/javascript"></script>
<script src="//archive.org/includes/build/js/donation-banner.min.js?v=b3f8047d"
type="text/javascript"></script>
<script src="//archive.org/includes/build/js/more-facets.min.js?v=b3f8047d"
type="text/javascript"></script>
<script
src="//archive.org/includes/build/npm/react/umd/react.production.min.js?v16.7.0"
type="text/javascript"></script>
<script src="//archive.org/includes/build/npm/react-dom/umd/react-
dom.production.min.js?v16.7.0" type="text/javascript"></script>
<script src="//archive.org/includes/build/js/archive.min.js?v=b3f8047d"
type="text/javascript"></script>
<script src="//archive.org/includes/build/js/areact.min.js?v=b3f8047d"
type="text/javascript"></script>
<link href="//archive.org/includes/build/css/archive.min.css?v=b3f8047d"
rel="stylesheet" type="text/css"/>
<link rel="SHORTCUT ICON" href="https://archive.org/images/glogo.jpg"/>
</head>
<body class="navia ">
<a href="#maincontent" class="hidden-for-screen-readers">Skip to main
content</a>
<div
id="navbar_search_options"
class="search-options js-search-options"
aria-expanded="false"
aria-label="Search Options"
data-keep-open-when-changed="false"
>
<div class="pre-search-options"></div>
<fieldset>
<label>
<input
type="radio"
name="sin"
value=""
checked
>
<span>Search metadata</span>
</label>
<label>
<input
type="radio"
name="sin"
value="TXT"
>
<span>Search text contents</span>
</label>
<label>
<input
type="radio"
name="sin"
value="TV"
>
<span>Search TV news captions</span>
</label>
<label>
<input
type="radio"
name="sin"
value="WEB"
>
<span>Search archived web sites</span>
</label>
</fieldset>
<a
href="https://archive.org/advancedsearch.php"
class="search-options__advanced-search-link"
onclick="return AJS.advanced_search(this)"
>Advanced Search</a>
</div>
<div class="col-sm-
2 col-xs-7 col-sm-push-4">
<div class="linx">
<h5>Featured</h5>
<a
href="https://archive.org/details/books"
data-event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-
AllBooks"
><span class="iconochive-texts" aria-
hidden="true"></span><span class="sr-only">texts</span> All Books</a>
<a
href="https://archive.org/details/texts"
data-event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-
AllTexts"
>All Texts</a>
<a
href="https://archive.org/search.php?
query=mediatype:texts&sort=-publicdate"
data-event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-
ThisJustInTexts"
><span class="iconochive-latest" aria-
hidden="true"></span><span class="sr-only">latest</span> This Just In</a>
<a
href="https://archive.org/details/smithsonian" title="Smithsonian Libraries" data-
event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-SmithsonianLibraries">Smithsonian
Libraries</a> <a
href="https://archive.org/details/fedlink" title="FEDLINK (US)" data-event-click-
tracking="TopNav|FeaturedLink-FEDLINKUS">FEDLINK (US)</a>
<a href="https://archive.org/details/genealogy" title="Genealogy" data-event-click-
tracking="TopNav|FeaturedLink-Genealogy">Genealogy</a>
<a href="https://archive.org/details/lincolncollection" title="Lincoln Collection"
data-event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-LincolnCollection">Lincoln
Collection</a> </div>
</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-5 col-sm-pull-2">
<div class="widgets">
<center class="items_list">
<div class="items_list_img">
<a
href="https://archive.org/details/inlibrary?sort=-publicdate"
style="background-image: url('https://archive.org/images/book-
lend.png');"
aria-hidden="true"
data-event-click-tracking="TopNav|CircleWidget-BooksToBorrow"
></a>
</div>
<a
class="stealth boxy-label"
data-event-click-tracking="TopNav|CircleWidget-BooksToBorrow"
href="https://archive.org/details/inlibrary?sort=-publicdate"
>Books to Borrow</a>
</center>
</div><!--/.widgets-->
</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-7 col-sm-push-2">
<div class="linx ">
<h5>Top</h5>
</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-5 col-sm-pull-4">
<div class="widgets">
<center class="items_list">
<div class="items_list_img">
<a
href="https://openlibrary.org"
style="background-image:
url('https://archive.org/images/widgetOL.png');"
aria-hidden="true"
data-event-click-tracking="TopNav|CircleWidget-OpenLibrary"
></a>
</div>
<a
class="stealth boxy-label"
data-event-click-tracking="TopNav|CircleWidget-OpenLibrary"
href="https://openlibrary.org"
>Open Library</a>
</center>
</div><!--/.widgets-->
</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-7">
<div class="linx linx-topped">
<a href="https://archive.org/details/booksbylanguage" title="Books by Language"
data-event-click-tracking="TopNav|TopLink-BooksByLanguage">Books by Language</a>
<a href="https://archive.org/details/additional_collections" title="Additional
Collections" data-event-click-tracking="TopNav|TopLink-
AdditionalCollections">Additional Collections</a>
</div>
</div><!--/.col-sm-2-->
</div><!--/.row-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-7 col-sm-push-4">
<div class="linx">
<h5>Featured</h5>
<a
href="https://archive.org/details/movies"
data-event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-
AllVideo"
><span class="iconochive-movies" aria-
hidden="true"></span><span class="sr-only">movies</span> All video</a>
<a
href="https://archive.org/search.php?
query=mediatype:movies&sort=-publicdate"
data-event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-
ThisJustInVideo"
><span class="iconochive-latest" aria-
hidden="true"></span><span class="sr-only">latest</span> This Just In</a>
<a
href="https://archive.org/details/prelinger" title="Prelinger Archives" data-event-
click-tracking="TopNav|FeaturedLink-PrelingerArchives">Prelinger Archives</a>
<a href="https://archive.org/details/democracy_now_vid" title="Democracy Now!"
data-event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-DemocracyNow">Democracy Now!</a>
<a href="https://archive.org/details/occupywallstreet" title="Occupy Wall Street"
data-event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-OccupyWallStreet">Occupy Wall
Street</a> <a
href="https://archive.org/details/nsa" title="TV NSA Clip Library" data-event-
click-tracking="TopNav|FeaturedLink-TVNSAClipLibrary">TV NSA Clip Library</a>
</div>
</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-5 col-sm-pull-2">
<div class="widgets">
<center class="items_list"> <div
class="items_list_img">
<a
href="https://archive.org/details/tv"
style="background-image: url('https://archive.org/services/img/tv');"
aria-hidden="true"
data-event-click-tracking="ItemList|ItemListLink"
></a>
</div>
<a class="stealth boxy-label" data-event-click-tracking="ItemList|
ItemListLink" href="https://archive.org/details/tv">TV News</a></center>
</div><!--/.widgets-->
</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-7 col-sm-push-2">
<div class="linx ">
<h5>Top</h5>
</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-5 col-sm-pull-4">
<div class="widgets">
<center class="items_list"> <div
class="items_list_img">
<a
href="https://archive.org/details/911"
style="background-image: url('https://archive.org/services/img/911');"
aria-hidden="true"
data-event-click-tracking="ItemList|ItemListLink"
></a>
</div>
<a class="stealth boxy-label" data-event-click-tracking="ItemList|
ItemListLink" href="https://archive.org/details/911">Understanding
9/11</a></center> </div><!--/.widgets-->
</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-7">
<div class="linx linx-topped">
</div><!--/.col-sm-2-->
</div><!--/.row-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-7 col-sm-push-4">
<div class="linx">
<h5>Featured</h5>
<a
href="https://archive.org/details/audio"
data-event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-
AllAudio"
><span class="iconochive-audio" aria-
hidden="true"></span><span class="sr-only">audio</span> All audio</a>
<a
href="https://archive.org/search.php?
query=mediatype:audio&sort=-publicdate"
data-event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-
ThisJustInAudio"
><span class="iconochive-latest" aria-
hidden="true"></span><span class="sr-only">latest</span> This Just In</a>
<a
href="https://archive.org/details/GratefulDead" title="Grateful Dead" data-event-
click-tracking="TopNav|FeaturedLink-GratefulDead">Grateful Dead</a>
<a href="https://archive.org/details/netlabels" title="Netlabels" data-event-click-
tracking="TopNav|FeaturedLink-Netlabels">Netlabels</a>
<a href="https://archive.org/details/oldtimeradio" title="Old Time Radio" data-
event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-OldTimeRadio">Old Time Radio</a>
<a href="https://archive.org/details/78rpm" title="78 RPMs and Cylinder Recordings"
data-event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-78RPMsAndCylinderRecordings">78 RPMs
and Cylinder Recordings</a>
</div>
</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-5 col-sm-pull-2">
<div class="widgets">
<center class="items_list"> <div
class="items_list_img">
<a
href="https://archive.org/details/etree"
style="background-image:
url('https://archive.org/services/img/etree');"
aria-hidden="true"
data-event-click-tracking="ItemList|ItemListLink"
></a>
</div>
<a class="stealth boxy-label" data-event-click-tracking="ItemList|
ItemListLink" href="https://archive.org/details/etree">Live Music
Archive</a></center> </div><!--/.widgets-->
</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-7 col-sm-push-2">
<div class="linx ">
<h5>Top</h5>
</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-5 col-sm-pull-4">
<div class="widgets">
<center class="items_list"> <div
class="items_list_img">
<a
href="https://archive.org/details/librivoxaudio"
style="background-image:
url('https://archive.org/services/img/librivoxaudio');"
aria-hidden="true"
data-event-click-tracking="ItemList|ItemListLink"
></a>
</div>
<a class="stealth boxy-label" data-event-click-tracking="ItemList|
ItemListLink" href="https://archive.org/details/librivoxaudio">Librivox Free
Audiobook</a></center> </div><!--/.widgets-->
</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-7">
<div class="linx linx-topped">
</div><!--/.row-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-7 col-sm-push-4">
<div class="linx">
<h5>Featured</h5>
<a
href="https://archive.org/details/software"
data-event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-
AllSoftware"
><span class="iconochive-software" aria-
hidden="true"></span><span class="sr-only">software</span> All software</a>
<a
href="https://archive.org/search.php?
query=mediatype:software&sort=-publicdate"
data-event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-
ThisJustInSoftware"
><span class="iconochive-latest" aria-
hidden="true"></span><span class="sr-only">latest</span> This Just In</a>
<a
href="https://archive.org/details/tosec" title="Old School Emulation" data-event-
click-tracking="TopNav|FeaturedLink-OldSchoolEmulation">Old School Emulation</a>
<a href="https://archive.org/details/softwarelibrary_msdos_games" title="MS-DOS
Games" data-event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-MSDOSGames">MS-DOS Games</a>
<a href="https://archive.org/details/historicalsoftware" title="Historical
Software" data-event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-
HistoricalSoftware">Historical Software</a>
<a href="https://archive.org/details/classicpcgames" title="Classic PC Games" data-
event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-ClassicPCGames">Classic PC Games</a>
<a href="https://archive.org/details/softwarelibrary" title="Software Library"
data-event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-SoftwareLibrary">Software
Library</a> </div>
</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-5 col-sm-pull-2">
<div class="widgets">
<center class="items_list"> <div
class="items_list_img">
<a
href="https://archive.org/details/internetarcade"
style="background-image:
url('https://archive.org/services/img/internetarcade');"
aria-hidden="true"
data-event-click-tracking="ItemList|ItemListLink"
></a>
</div>
<a class="stealth boxy-label" data-event-click-tracking="ItemList|
ItemListLink" href="https://archive.org/details/internetarcade">Internet
Arcade</a></center> </div><!--/.widgets-->
</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-7 col-sm-push-2">
<div class="linx ">
<h5>Top</h5>
</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-5 col-sm-pull-4">
<div class="widgets">
<center class="items_list"> <div
class="items_list_img">
<a
href="https://archive.org/details/consolelivingroom"
style="background-image:
url('https://archive.org/services/img/consolelivingroom');"
aria-hidden="true"
data-event-click-tracking="ItemList|ItemListLink"
></a>
</div>
<a class="stealth boxy-label" data-event-click-tracking="ItemList|
ItemListLink" href="https://archive.org/details/consolelivingroom">Console Living
Room</a></center> </div><!--/.widgets-->
</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-7">
<div class="linx linx-topped">
</div><!--/.col-sm-2-->
</div><!--/.row-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-7 col-sm-push-4">
<div class="linx">
<h5>Featured</h5>
<a
href="https://archive.org/details/image"
data-event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-
AllImage"
><span class="iconochive-image" aria-
hidden="true"></span><span class="sr-only">image</span> All images</a>
<a
href="https://archive.org/search.php?
query=mediatype:image&sort=-publicdate"
data-event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-
ThisJustInImage"
><span class="iconochive-latest" aria-
hidden="true"></span><span class="sr-only">latest</span> This Just In</a>
<a
href="https://archive.org/details/flickrcommons" title="Flickr Commons" data-event-
click-tracking="TopNav|FeaturedLink-FlickrCommons">Flickr Commons</a>
<a href="https://archive.org/details/flickr-ows" title="Occupy Wall Street Flickr"
data-event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-OccupyWallStreetFlickr">Occupy Wall
Street Flickr</a> <a
href="https://archive.org/details/coverartarchive" title="Cover Art" data-event-
click-tracking="TopNav|FeaturedLink-CoverArt">Cover Art</a>
<a href="https://archive.org/details/maps_usgs" title="USGS Maps" data-event-click-
tracking="TopNav|FeaturedLink-USGSMaps">USGS Maps</a>
</div>
</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-5 col-sm-pull-2">
<div class="widgets">
<center class="items_list"> <div
class="items_list_img">
<a
href="https://archive.org/details/metropolitanmuseumofart-gallery"
style="background-image:
url('https://archive.org/services/img/metropolitanmuseumofart-gallery');"
aria-hidden="true"
data-event-click-tracking="ItemList|ItemListLink"
></a>
</div>
<a class="stealth boxy-label" data-event-click-tracking="ItemList|
ItemListLink" href="https://archive.org/details/metropolitanmuseumofart-
gallery">Metropolitan Museum</a></center>
</div><!--/.widgets-->
</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-7 col-sm-push-2">
<div class="linx ">
<h5>Top</h5>
</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-5 col-sm-pull-4">
<div class="widgets">
<center class="items_list"> <div
class="items_list_img">
<a
href="https://archive.org/details/brooklynmuseum"
style="background-image:
url('https://archive.org/services/img/brooklynmuseum');"
aria-hidden="true"
data-event-click-tracking="ItemList|ItemListLink"
></a>
</div>
<a class="stealth boxy-label" data-event-click-tracking="ItemList|
ItemListLink" href="https://archive.org/details/brooklynmuseum">Brooklyn
Museum</a></center> </div><!--/.widgets-->
</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-7">
<div class="linx linx-topped">
</div>
</div><!--/.col-sm-2-->
</div><!--/.row-->
</div><!--/#nav-tophat-->
</div><!--#navwrap1-->
</div><!--#navwrap2-->
<h1>
Full text of "<a href="/details/OEXV16R">De Civitate Dei</a>"
</h1>
<h2 class="pull-right">
<small><a href="/details/OEXV16R">See other formats</a></small>
</h2>
<br class="clearfix" clear="right"/>
<pre>*
■ #>ii
li
,AUGUiTlNl
I 14 7 O
^issms. •
k '*m,
CE
~+f**
6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32
16.
S&tr-
^1
• ■ffa/.-i
^,,.-, ^.ru, t*t* ~< «fj r*'""* "
;-r* ■*■'•'•
'^7£ ^Vw.M-t ^.
t/i/ ■('-•■'
■v
-34-
II lllllllll lllllllll M
3 <3 5
Trp iTTT rrn iTTTTTTi TTTi rni .: ill III::;: ~ iTiTTTTi TTTT TTJl rTTTTJTT n
6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19
Illlll|lllllllll|lll |lll lili|lll inl|lll I TTTTp rrn rTTTTTTi rTTTTTT pTT llllll
lllii| lll rTTTTTJl lll|llh|i'll| TTTTjm l|liii| ! ': |ll rTTTTTn IIImmmmIII llllll
IIIIIIII|IIIIIIim|I
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28
fTTTTTTTTTTTTTTTT
iTTTTTTi ~ TTTTl ITTTTTTi rTTl ITTTTrn rTTTTTTl rTTT rTTTTTTi rTTT TTTTl TTTTTT TTl
iTTTTTTl lli: II iTTTTT|i rTTl rTTTTTJi llll|lll:'::ll|l nTTTTTl l|lllllllll|llllll
2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28
■m
12 3 4 5
9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
•l^*
12 3 4 5 6 7
9 10 11 12 13 14 15 16 17 13 19 20 21 22 23
25 26 27 28
\ EdduerrarnrnomimfCbnnriiquiburinudftationeurbirpropcerCIirifcuin
CV^bdrbdripeperceruncui<r.if (LCapiccuIum primum. (JjIoriofilTimam.
Qudm tmprudencer R.omani deofpenacer qui croiam cuftodire non poceranc: fibi
crediderunc profucurofi (JCapicculum ceraum. (J Ecce quibuf.
Deafylo lunomrin croia:q> n.mmem liberauic a grecif ec bafilicifdpofcolorum que
omnefad fe confugiencera barbanfdefenderunc. «LCdpiccuIum cjrcum. <T Ve[ Ejf
Quod ne R^pmanjquidem ica ullafceperunc uc auicacerm cemplirearum parcerenc
uictif. <iCapiccu[umqumcum. (fQiiidergo.
Quod peccacum nd per peccdtu debeac declmari.([ Capicculum. xxiiii. ([A.C enim.
De biTque fieri nd [icet^cum afanclrirfadcd norcuncur qud racione fadfct credenda
([Capicculumcncefimumquarcum- ([Memmenc.
De quiburcaufirfequenci dirpucacione fic dirTerendu. <LCa xxx v.«i Sed adbuc.
vV^iE aduerfiratibufquaf fob mati metuunret quaf femper paffuf eft mudufcum
\^J deofcolerec. (JCapiccu-um pnmum. (JTam facif.
Dc dffii ftione belli punia fecudi' q uiref ucnufq: toTupce fuc Cd.x vm.tl S?cundo.
Qudtn ingrdtd fuenc romdnd ciuicaf Scipioni Iiberdton fuo:ec m quibuf monbuf
Dc Micbnddtif edicto:quo omnef ciuef romanof qui mcrd dfidm muenirent; luffic
occidi.([Cdpicculumuicerimumpnmum.tJ_QuamuifiIlud.
DcbifqucIibrofccundoeccercioconcinent:.(JCa.recundu. (£_?romiferamuf
nalttcudo imperu qcje non nifi bellifacquirirunin bono fiue fapicntiura babenda
fic fiue felicium. (j Capiccutum cercium. (£Qudcj priuf.
Quam (imitid fmc lacrocinufregnd dbfq: iufticid.(? Cdpicculu.ini. tL R-emocd icdq:.
DefugiciuifglddidconbufquorumpocentidfimilifFuericregiedignicaci.
{JTTapicCulum qumcum. (TProinde omitco.
A.n regna cerrend mcer pfedtuf fuofdcq: defectuGdeorum ue[ luuenc' uel defera:i f
duxilio. (Jpapicculum fepcimum. (| Sinullo.
Decribufgeneribufdeorum:dequibufSceuo[apontifexdifpucauiC. (tCapittuIu
uicefimumfepcimum. dRTelacum eft-
Defa|ficaceaufpicii:quoromaniregniforcicudoKftabiIicaruifaen;iudicari
De amore laudiP q cu fic uiciii ob boc uircufpucacur :quia per lpfum uicia matord
D; rerkando amore [audif bumane; qupmam luftorum glona omnif m deo fic.
Quam aliem lactancia debeacefle Cbriftiani:fi aliquid f ecennc pro diledricie eceme
Tacurpicerferuireuircucerbumaneglone^qcorponruolucaci^plxx. tfSoTenc.
R_omanum regnum a deo uero effe dirpoficum :a quo eft omnirpoceftaf ec cuiur
Que fic cbnfhanoic impacoru ec q uera f elicicaf tfCa. xxim. <jNeq: emm - "
>-^V E bifqui dicunt deofa fe nonpropter prefentem uita coluled propter er.em.3
d—M N cu ln tbeologia ciuili deicacem non efie confhtericim felecW dufea inuemn
Que credibilior caufa fic qua error paganicacif inoleuent. (LCd.xvui.CDe quibuf.
De mcerpcacoibufqbufcoIendiSacurni cam raaoanan___ Ca xi x4_3acurnu mgr.
De facnf cererif Eleufme. (JjCapiccuIum uicedmum. (Llncerenf.
De curpicudine facrorum que Libero celebranc 1 . (L Caxxi.<_Iam uero.
De Nepcuno ec Salaaaac Venitia. <_CapiccuIu uicefimufecundu.(_.Iam uttcj.
De cerra quam Varro de<i effe cofirmao eo cj> i[[e animufmundi quem opmacut
deunveciam banc corponffui mfirna parce permeec:eiq; uim diuinam tmpciac.
<_Epiccu[umuicefimumcernum.4_Nempe una eft.
Qua piccace difcernacur a creacunf creacorme pro uno coc dn colancur quoc func
Quod p fola cbriftiana^ religionem manifeftan pocuenc fallaaa fpincuu malignoi. '
debommumerroregaudencium.<LCapiccuIum,xxxiu.(Ll?erbancergo.
Debydromana:pcrquam Numauififquibufdamima_jmbufIudificabacur(_CapiC.
mcefimumquincum.<_J>Iam ec ipfe.
12 3 4 5 6 7
11 12 13 14 15 16 17
Quod neq; prop:er aerea corpora meq; propcer fupenora babicacula: demonef
ap
(jfHpicculumnonum. Acperboc.
Qtiomodo demoneffi nec cum dnf beacrnec cum bommibuf fint mifermnter
utranq: parrem fme utrmrq; comumone rmc medu. (LCapi. xiu.(j| Eft icaq__.
An bommefcu finc morcalefp.fimc uera bcicudme efTe f eUcef. .xim. <i Vcru eC.
24 25 26 27 28 29 30
^•f \ E ea parce openfqua duarii cmicacum id eft cel eftifac cerrene:micia eC finef
De condicione mundi ; que nec mcemp oralif fic nec nouo dei ordmaca confiho^quafi
poftea uoluenc quod ancea nolueric.<L Capicculum. mi. (LSed quid placuic.
Qye quafif ue mcelligenda fic dei requiefqua poft opera fex dierum requieuic in
. fepcimo. «ICapicculum odtauum.<[ Cum uero.
A.n emfbeancudmif quam beaci angeti ab inicio fui femper babuerunneciam dlof
21 22 23 24 25 26 27
elapfi runpet jaolc rumam [abennum perfeueranne (ite prefcienfiam accepennc qui
fteterunt. (LCapicculum decimumtercium. dAucli durum.
Qiio genere locuciomrdiclrum lic de diaboto q. m ucrtcace non (cecenciqma uencaf
non eft m eo.(£ Captctulum decimumquarcum. (TSubtecic autem.
De ecerna ec tnco mmucabili raencia dei ac uoluncace_juia Temper t[tt uniuerfa que
feat f.c ptacuerunt facienda quemadmodil farta. (LCapictulii.xxi. ((Quid eft en{.
De birquibufm untuerficace rerum a bono creacore bene condicarum quedam
dirp[icenc ; ecpucacnu[[ammd[amenenaturam.(iCapittu[um.xxii. <|Hanctn.
DeerroreinquoOngenirdoca:rinaincu[pacur.( 1 Gputu[um.xxiii.(_*Sedmu[co,
Decrmicace diuma: que per omnia opcra fua (ignificactomrrue fparfic mdicia.
(JCapicculum.xx.quarrum. (ICredimuf.
De cnparcita cociurpbtlofopbte dtr«p[ina. (LT5piccu[um.Xxv. (fQJilcu incellicn.
De imagme fumme cnnicacif que Tecundum quendam modumjn nacura eft necdu
beaciFicact bomimf (LCapictuIumuicefimumfextum. (jgtnoC
De eflencia ec rcienna.ec ucnufqr amore. (£Capicru!um.xxvit. (tlrauero.
Kn enam tpfum amorem quo ec effeer fctre aMtgimufditigere debeamuf quo mamf
diuinetrimcatifimdgmipropinquamuf: (JCapiccuIum.xxvm.»! Sed deduobuf
De fandrorum angelorum fciencia-qua cnmcacem m ipfa eiurdeicate nouerunc^qua
ope^caurarpurmopancearceginipriropenburarcificirmcuencur.<TCdp.ccu[um
uicefimumnonum. ^jItTi quippe.
cO
boc cotum uideeur diuerfum effe quod non efr. (J Cd.fecundum. (LHec dicta.
De iramiafdei non per na curam fed per contranam uoluncacenvque eum ipfifnoce:
bone uciq: nacurenoceaquid uicium fi non nocec non efc.<TCa m. «LDtcunt; aucem.
Denacurairracionaliumaucuica carencium:quemfuo genereacq: ordmedb
Quod m omni natura fpecieac m6 laudabilif fic creacor. (JCa. v. (jNaCure tgttur.
Gsufam efficiencem male uoIuncdCifnon eff; querendd. Ca. vtt. CiNemo igicur:
An fancft angeli quem babenc creacorem nacure: eundem babeanc bone uoluncatif
Quomodo mcelligendum fic promiffa bomini a deo uica ecerna auc tempora eterna
(_Cap:rcu[um deamumfexcum. (JTQue fecula.
eorum :qui opera ex etermtate repetita per eof dem femper uolunt feculoru redire
Concra eof qui dicunc ea que mfmica fune nec dei poffe faencia comprebendi.
d Capicculum decimumortduum. CLUIud aucem.
acq: icerum per circuicuf cemporum ad eaf dem mtfenaf Idborefq: redicuraf dCapic.
A.n ulliuf uel mmime crearure poffmc dici angeli creacoref. Q Ca.xxmt.C; Sed cum.
k '
De ea morce:que anime femper ut clrure utrunqr acadere poceft :et ea cut corpuf
Cur ab btfqui per graciam regenerarionif funt abfblutia peccdto :non auferatur
Quod ficuc miqui trulc ucitntur [ ege quebona cftata luftt bene ucuncur morce
8ua[if bo mo fic factufa deo :ec m quam foreem deadenc fue uoiuneacifdrbicrio.
Capicculum decimumquartum. (jDeuf entm.
Quod Adam peccanf pnuf reltquenc deum <j relinquerecur a deo. , et_prima' Fuifle
antme morcem a deo recefliffeJiiCapiccuium deamumqumcum. t(f Qiiamobrem.
De pbdofopbifqui anime feparaaonem a corpore non pucanc ede penatenvcum
Plato inducac lummum deum mmonbuf promiccencem:q< nunq fmc corponbuf
exuendi.dJCapitcuIum dectmumfexcum.(lSed pbilofopbt.
Contra eofqut afferunc cerrena corpora mcorruptibtlia fiert ecerna non pofle
Quod caro fancftoram que nunc requtefcie tn fpe-m meliorem recuperanda ftc
qud!tcdcem q fuic pnmorum bomtnum dnce peccdcum. (; Capirculuxx. (i Promde.
De paradifo m quo primt bomineffuerdnnqj recfte pofTic fignificanone eiuf fpuale
ahquid mce[[igt:fa[ua uencdce ndrraciontfbittorice de corporali [oco.(fCdpiccu[u.
uicelimumprtmum. (^Vnde non.
Quid dc fecundum bominem qutd ue fcctm deum uiuere.(j Ca.iiutfcum ergo uiuit.
fic optnio fed ec ipfi reprobancur:quomam uinorum caufaf nacure carnif dTcnbunc.
tLCapicculum qmncum. fl Non tgtcur opufeft.
De qualicace uoluntacifbumane:fub cutufiudicto dffectionefdnimi auc praue
dolore liue cri(tiaa:quam uircufammi fencire non debeac(jCapi. vm. Qiiaf enim.
Anpnmofbommerinparadiroconlticucofnuilifpturbdnoniburpnufgdeliqueric
De lapfu p.-itni bomimf m quo bene condtta ndmra eftmec pocelt nifi a fuo autore
decimumcernum. {flnoceulco.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 1B 19 20 21 22 23 24 25 26 27
De caaC^i ec pcmacta fcelerif Ca_m:quem a factnore eocepco nec dei fermo reuocautc.
II
fuiirenoncredunc.^Capitcu[umduodeamum.dNeq:enim.
auconcaffj^apicculumdeamumcercium. ((Sedcumboc.
An credibile fic pnmi feculi uirofufqr ad eam ecacem qua filiofgcneralle ref
eruntur:
Quod arca quam Noe lurfufeft facere:tn omnibuf Cbnftum cclefiamq: fignificec.
(^Capicculum uicefimumfexcum.(2 Iam uero.
Dearcaacq: diluuio nec tllif efle confenttendum:qui (blam bilconam reapiunt ftne
a^egoricafignificacionemeciUirquiroIarfigurardef.ndunc^repudiatabiftoriLa
Anomnebertiarumgenufeciamremotirfimeaterririnfuleexeonumeroacceperiic:
cj m arca dttuuti tnundacione feruacuf eft(JCaptccu[um. vu. (L Sed queftio.
Que racio f ecifTe uideamr :uc m cranfmigracione Tbare qua cba[deorder e renfm
mefopocamiam cranfjuicmuuafibi eiuf Nacbor fadta fic mmno.(Ll5?icculum
decimumcercium. (LDeinde.
De cercia pronnfliorie dei qua cerram cbanaam Abrae ecfemmi eiufm perpetuum
poIlicecur.«LCapiccuIum uicefimumpnmum. <[Cum ergo digreffi.
De fupei-acifab Abraam bofcibufzodomorum:quando Locb de captmitdte e-ipuit.
ec a Melcbifedecb facerdoce benedicWefl.(lCapiccu[u.xxii. (jHoc refponfo.
De uerbo dommi ad Abraam.-quo ei promicticur fecundum multitudmem ftellarum
mUciplicanda pofcencafquod credenfiufcificacufenr adbuc m prepucia conftuucuf
UX.apicCulum uicefimumcernum. (LEciam.
De A.gar analte Sare quam eadem Sara Abrae uoluic efTe concubmam. (LCapictu.
utcelimumqumcum.( l Iambinccempore.
cuiufconcupifcencid cafhcaci Sare nocere non pocuic. <£ Ca. xxx. (1 Poft hanc.
De ordcuio ec benedicfrione qudm Tfddc non dlicer q pdcer ipfiuf merico eiufdem
dc dilectioe dccepic. (fCapiccuium.cricefimumfextum. (T_Srcepic.
De bifquc m Efdu ec Idcob miftice prefigurdncur.il Cd.xxxvu.CPuo igitur.
De miflione Idcob in mefoporamiam dd dccipienddm uxorem ec de uifione quam
m icmere fomniauic:ec de quactuor ipfiuf femmifcum unam pecifTec uxorem.
Cdpicculum cncefimumodrauum. flMicncur Iacob.
(fCapiccuIum.xIiii.tlDeruncTro Iacob.
s\P Quo cempore (it impleta prqmiflio dei de terra Cbanaanr quam m poflcOione
eciam ifrabel cdrnalifdccepic. (J Cdpitculum fecundum. <L.In precedente.
De criparctciftignifica.ionibufpropbecarum:que_nunCdd cerrendm nunc dd cetefte
bierufaiemmuncaucem ad ucranq: referuncur.(LCaptccuIum.ui. CL Qiiocirca.
D; prefigurata comucdtione Ifrdelicici regni ec fdcerdociuec de bifque dntea macer
Samuelif perfonam gerenf ecclefie propbecauic. <xCapictuIum mi, Procurfufigit;.
De bifque ad Heli facerdoce bomo dei propbetice tocucuf efbfignificdf (acerdociu
quodfecmdum Aaron tnfcicucum f uerat auferendum. (_Capicc.v.(!Sedboc.
Demdaico facerdocio ecregno: que cum m ecernum dicancur (lacuca non pmanec
ucalidmtelliTdncurquefpondencurecerna. <j Cdpictu'um.vi. ([Cumigicur.
De dirupcione regni Ifrddicici:qua prefigurdtur perpecua diuifio lfraebf fpincalif
ab Ifraele carnati. (jCtpicculum fepcimum.<|_R.urfur.
De promiflionibufad Dauidmfilio eiufque nullatenuf m Satomonefed pleniflime
(LCapicculumdecimum. (JJPoftbec.
De rubrtancid populi dei.que per rucceffionem carnifin Cbrifto efbcjui rolureruendi
animamruamabinferirbabuicpoceftatem. <jJCapimilum.xi. (EPoftbecautem.
AdquorumperronampercineremcelligendaricHagicaciopromifrorum.d^quibuf
m pfalmo dic«?:ubi func mirencordie cueancique dfie. Capicculitxu. ([Sed cecera.
Anpromirrepaciruericari[[ifcemporiburpo(1icaucribi:querubSd[omonef[uxerac.
Depralmocercioec^de.xfecde.xv.ecde.Ixvu.mqburmorrecrefurrecl-iodomira
Cbrirtumpsrcinenrmuenicur:uelineif[ibrirquircripciripriurcopu[ancur:ue[meif
DeregiburpofbSa[omonem:riuemIuda:liueinirrae[. dCapiccu.xxi.<ICecen
Quo cempore Moyferpopulum dei de egypco eduxennec Ielu Maue qui eidem
ruccefficquorumregumecaceucmorcuur. 4iJap1ttulum.x1.il Hocaucem.
Deracrirfal(bmmdeomm>queregergrec.e.llirremponburmftimeninc!gueab
ex.cu Ifi-ael de Egypro ufiq; ad ob.cum lefu Nauedmumerancur. (LCap.cculum
duodecimum. (jPoftbec.
QualiumfabuUrum figmenca exorcafinreo temporequo bebreifiudicerpreene
elTe conuerfi.<f}Capictu[umdeamumrexcum.llHorancecroianum.
Quodpropbencaaucoricafomniorigmegenci[irpbi[oropbicmuenidc'anciquior.
AncredenduficqQ-qmdampucant.-imp[etirdecemprecucioniburquefuerunc:nu[[3
<*x
perlpexer
([Capiccuiumquincum. (LQuodaucem.
De errore bumanorum ludiciorum cum uenraflatet.d Ca. vi. ([Quid ipfa.
De diuerficace [mguarum quaTociecar bominum dinmicur: ec de mifena bellorum
eciam que lufta dicuncur.dCapitcutum repamum. 4lPoft auicacgn.
Quod amicicia bonorum fecura efe non po riic dum a pericubrque in bac uira Tunc
crepidan neceffe eft. dCapicculum odrauum. (L\Si aucem.
De dmicicia agetoif que boi m boc mu do no poc ee manif efca,ppcer fallacia' decmu
m quofmcideruc q mulcorrtbi deorcolendorpucaueruc. (LCa.ix.jfljn fociecace.
C^irfrudcurranrtirdefuperacabuiuruicecemptationepariac.^TCa.x^JSedneq;
De beancudine pacirecerne^in q fandhrfmife id e uera pfedtiodCa.xt. (LHanc.
Quod eciam bellannum reuicia offifq: bomu mquiecudinefad paciffmem cupianc
per uenire; fme cuiurappeacu nul[a nacura fic. (LCapictulii. xn. dQuod emm.
De pace uniuerfaluque mcer quaf [ibec perrurbacionerpnuari non poteft lege
nacure:dum fub lufto ludice ad id quifq; peruenic ordinacioesquod meruic uoUcace
Vnde ce[eftirrociecarcu cerrena ciuicate pace babeac ec ude difcordia. Ca. xvu. Sed
Queficprimarefurrecftio:quefe;undj.([C3piccu[umfexrurn. dDemdeadmngic.
De duabufrefurrecftioniburec de mille anmf quid m apocalipfi Iobanniffcripcii fic:
ec quid de etfra:ionabi[icer fenciacur.(f Cipicculum fepnmum. 4fDe bif duabuf.
D: alligacione ecfolunonediaboli. (JCapicculum odrauum.{JEc claufic.
Quid fic regnumjancftorum cum Cbrifro per mille annofec in quo difcernatur a
regno ecerno. (JCapicculum nonum({ Incerea dum.
Qiud refp ondcndum fic eifqui pucanc refurrecftionem ad fo'a corpora non eciam
ad animafpernnere. (j C^picculum decimumXlSunc qui pucanc.
De Gog ec Magog:quofad perfequendam ecc lefiam dei folucuf prope fmem feculi
diaboIufmcicabic.dCapiccuIum undecimum . (i Ec cum fmici.
An ad ultimum fupplicium pertmeac impiorunvq defccndiffe igmf de celo et eofdem
commedifie memoracur.(^CapirruIum duodecimum. (fTJuodueroaic.
A.n ante rempufperfecuuonif Anncbnfti mille anni annumerandi fmc. Capictu'u
decimumcerrium. {{Hecperfecucio.
II llll|llll II
Quod omnia uicia quem bac uita bumano contrana funt deconun refurrrcfoone
non (inc fucura =ubi manencenacurali lubftanna in unampulcbncudine ec quahcaf
concurrec u quanntaf.([Capittu[um deamumnonum.(XQuid tam.
uicefimumpnmum. ^jR.efticueeur.
De ufque preter illa maU que bonif malifq: communia func: ad luftorum Uborem
Quid ad ueram refurreAioniffide uel PUco uel Labeo uel eciam Varro coferre
Deecemafe[icicaceciuicatifdeifabbacoq:perpecuo.<ICapiccuIu.xxx4lQuacacric
11 12 13 14 15 16 17 18 19
24 25 26 27
12 3 4 5 6 7
9 10 11 12 13 14 15 16 17 1B 19
21 22 23 24 25
27 28 29
*m
<LAureIii A.uguft(ni Hipponefi ept.fLInlibrof de Guitate
dei. Argumentum cpcrtf totiuf. ex libro retracT dtionum.
{jTFrefdtioinlibrorde Ciuitate
dei A.d Mdrccllinum.v-CL;
tcrrena
'c™
eacumma:tepora[imobi!itatcnuricia:n6bumanoururpdtafdnji.Teddininagrana
donaca celficudo trdfcfddC.B-ex.n.ec c6dtcor ciuicdcifbuiufde q [oqui mfttcuimuf:
in fcnpcura popud fui fencencia diume [egifapuic: qua didlu eft: Deuflupbif
refifhc.
bumilibufducddc graciaboc uero: qo" dei eft: fuperbequoq: amme fpincufmflacuf'
afFectac: amacq; fibi in [audibuf dici.
Vnde ecia de cerrena ciuicace:que cum dommari a jperit! etfi populi feruidt: ipfd
ei
dominadi Iibido dommac: no eft pcereundu filenno: qcqd dicere: fii r cepci
buiufopif
racio poftuldt: ec fdculcardat;. Ex bac ndq; exiftuc mimici: aduerfufquofdefededd
efb dei ciuicaf. quojf cii mulci correcTo impieCdciferrore.ciuefin ea fiunc
fdcifidonei.
Mulci uero tnea cancifexardefcucigniburodiojf: caqi manifeftifbnficiifredepconf
emf ingraci func uc bodie concra ea [inguaf no mouerenc nifi Ferru bofhle f ugiecef
rn fdcratifeiuf [ocifuicdm^de qua fiiperbiunc mucniffenc. An non ecia i[[i K_omani:
Xprifh nommi infeftt func: gbufpropter Xpnftum Barbari pepercemc^ Tefldcur
boc Mdrtyru [oca ec BaMice Apoftolozc: que in i[U uaftdtione urbifad fe cofuei/
encef: fuofdlienofq: receperunc. Huc ufq: cruencuffeuiebdcmimicuf. Ibi accipiebac
imice truciddtonffuror. I[[o ducebanc d miferaciburboftibuf qbuf etia extrd ipfo
[ocd pepceranc ne meofincurrerenc: quifimile mifencordia n6 bdbebdc.OuiCdmc
ecidm ipft dlibi trucef dtq; boftili more feuiepcef poftea q dd [oca illd uemebac
ubi
. tuerar interdidtu.qcf dlibi lure belli [icuifleccoca fenendi
refrendbdc'immdn,carec
capciudndi cupidicaffrangebat:'. Sic eudferuc muln: qui nuc Cbnftidmfcemporibuf
decrdbuc:cc md!d quei[[d ciuicdfpertulic Cbnfto impucacbona uero.-que.n eof uc
uiuerec^propicrCbr.ftibonorefddl-drunf.ng.mpuCdcCbriftonoftro.redfdCofua
Cum poc.ufdeberec:i; gd rerte fd P erenc:.[[d:que db boftibufdfperd: ecdurd
perpeffi '
. luncilii c!iuine,puidencie cribuere^uefpleccorrupcofbommu morefbellifemedare-
acq: concerere. Icemq: uitdm morcaliu luftam dcq: [audabile Cdl.buf af HicTioibuf
exercere. ybdc r -q. uel m meliora crdnfFerre. ue[ in bifddbuc
terrifpropterufufdliof
decinere^LlIud uero:cjc? eifueIubicunq::propcer Cbnft. nomen:ue[ in [ocifCbnfti
nomini dicatirfim.f:etdmp[,fr.m,f dc pro largiore mifencordia ad capacicacem mul/
cicudim! elecTrif: precer bellorum morem: cruculeci barban peperceruc: boc cnbuere
temporibufCbnftianif bmcdeo dgeregrdtiaf bmc ad eiufnomen ueraciter currere:
uc ettugianc penaf igmrecerm. Quod nome mu[ci eoru menddcicer u".-rparunc: uc '
ejtugerenc pendrprencirexitii. nd quoruidefpeculdter: ec procdciter i, •
ulcdrcrcriiir
L.bri(b.:lunc m e.fp[ur,mi:qui illii mtencuimdddeq: no euairfent:nif.'feruorCbrifti
le ehe rmxifleric. ec nucingratd fupbid: acq; impufr.ma infan.a: eiufnomin.
refiffuc •
corde peruerfo: uc rempiternif cenebnf pumancur: ad quod nomen ore uel fubdolo "'
conrugerucj uc ceporali [uce fruerentur.
(L^iodnulldunqbelldicdgeaaruncutuicrtorerpropter. ■ - '
- > " eof eojc: quofuiceranc:parcerencuicT-if. |["Cii. ;
/T~ TOcbella.geftaqiconrcnpca func uelancecondicaRomamiuefabeiurexortu
V^V lm P e ™°-lega-c: ec proferanc.r.c db dlienigen.ral.qud capcam e(Te cuicacem:
ucD0rtel:_quiceperanc:parcerec eif quo^dd deoicfuozc ccpla cclfugiffe copereranc.
' U j,3 e °" ci ™ Barbarum precepiffe: uc irrupco oppido:nuUurferirec'muiin riloi
ecniocemplofuifrecinuencuf
Nonne uidic Eaeaf Pmmumq, per arar
bangume Feddce:qu ri P re racrauerac ign.f?
"A:
<F.
Quid.n.pufipfdMineruaperdiderdC:ucpertrec'dnfrorce: cultodeffuof'Hocfdne
IcdneiftifpendCibufuidtifB-omd: neuicerec':prudetefc5menddredetuerilc'Sed
bec Iuno dicebdc:ue[ut irara mu[ier:quid loqueretur: ignoraf Qiud Eneaf ipfe piuf
cotienfdppe[[dcuf'Nonne itd narrdc.
PdncbufOcnddefdrcifPbebiq; Sdcerdof.
Sdcrdmdnu:uidrofqdeofpdruumq:nepotems
Ipfecrdbit: curfuq; amenfad Iimind cendic.
rx:
^ Vid:ergo per multaf gentefque mrer fe bella gefteructet nufg uicltfin deoif
Juorumfedibufpepercenit nofter fermo difcurrac. B-omanofipfofuideamuf-
Ec qj accepca imuria ignofcere malebanr g per fequi: Quando cot tanrafq: urbefut
27 28 29
r*
}m tgitur nec ittiufflerum: nec buiuf nfum: nec i[[iuf caftam mifencordiam:
I rec buiuffacecdtn concinenciam E-tmdnoif rerum geftarum fcnpcoreftacere
potuerunt:qudndoprerermitteretur: fiuliquibufbommibufinbonorem cuiufptam
deorum fuorum fic pepercilfenf uc in quocunqi cemplo ceJem uel capnuiCdcem fien
probiberenc. Quicquid ergo udftdtionifitruciddcionif depredanonif concremdcionif:
dfflicflrionif m iftd recenciflimd H_omdndcUde commiflltm eft fecic boc confuetudo
bellorum. Quodaucem morenouofdrtumeft q> inuficdtd rerum fdcieimmdnicdf
Bdrbaratdm mitirdppdruit:utdmp[iflime bdfiliceimplendepopulo: cui pdrceretur
eii^erenc': et decernerenc': ubi nrmo Penret':unde nemo rdperetur:quo literadi
multi
a miferanbufbofribufducerencunde capuuadi nu[[inec a crudedbuf bofhbufab/
ducerenc^boc Cbnfti nominrboc Cbnfhdno cepori tnbuedu:qfquif no uideccecuf:
gfqfuidec.nec [dudat:mgratuf qfquiflaudanti relucTdC^infdnufeft. Abfic ut prudef
quifq boc fericdti imputet Barbarorum. Truculentiflimaf ec feuiflimdf mentef ille
t erriii ttille frenauitiille mirabilicer temperauit:qui per Propbet^ taco dnte
pdixic
flVificdbo m uirgd tniqcacefeoif :ec in fUgellif peccacd eoif . mifencordia dtic
medm
no difpergdm db eif {[Dicec aliqf Cur ergo lff d dmina milencordid ecia ad impiof
ingracofq: puenic '■ Cur putdmuTnifi qa ta prebuic qui quocidie facit onn fole fuu
fuperbonofecmdbf erplutcfuper lufcofectniuftofrQuduif.n.qmddmiftdeorum
cogicdcefpenic^dodbimpiecdtefecorrigac: qda uero ficuc A.poffoIufdicit: diuitiaf
bonitacrec longdmmicdtif dei contenentef fccfm duncia cordif fui ec cor impenreT
tbefdunzenc (ibi iram in dieire; ec reuelationif lufti ludicu dei: qui reddec
unicuiq:
fcctm opera eiufl cn paciecid dei dd pentcecidm inuitdc mdlof: ficuc fldgelfum dei
dd
patiencidm erudic bonof Icemqtmifencordiddei fouedof dmplecfticurbcnof: ficuc
feuencdfdei puniendof cornpic malof. pldcuit appediumeprouidentieppdrdrein
poftejf bona luflifqbuf no frucnc' iniufti.ee maU fpnf qbuf n6 excrucidbut: boni.
(iDe cdmodifdtcp mcfimodif que bonifac mslif pleruq: comunia func. (LCvn.
quibufliciceboni acq: innocencer ucuntur. fed cupidiuf q oporrebac eof qui m hoc
mudo peregrmant:: ec fpem fuperne patrie pre fe gerut. Non fo!u qppe mfirmioref
uicam ducentefconiugalem: filiof babentef ue! babere cupientef domofac famitiaf
poffidenceOquofApoO-oIufinecclefiaaUoquicurdocenfecmonenfqiiemadmodum
uiuere debeant: uxoref cum mantifec manci cu uxonbufet filu cum parennbufec
effe nece(lariautiIicacierudiendo^bominu:fedeapotiurinfirmitace:quadeIecT;ac
uel perempcio: Hoc eft ppter queda cupiditatifuinculamo ppter offitia cancatif.
Non mibi icaq; uidecur bec parua efle caufa: quare cum malirf [agellencur cc bontj^
qri deo placec perdrrofmoref etia temporaliu penaru af fircTione punire. FlagelUnf
enrm fimul: non quia fimul agunt malam uitam :fed qa fimu[ amant teporale urta.
fmcin melrufmutatun. Qtia m re no uciq: parem fed [6ge graurore babent caufam:
quibuf per propbetam dicic: IUe quidem m fuo peccaco moneturfanguine' aucem
prepofiti confhcuci funt m ecclefuf uc non parcanc obiurgando peccaca Nec idec^
quantauircurepiecacifgracifdeumdrligac.
y^~V Vibuf recTe conliderdtif: atq: perfpecTif: attende utrum aliquid mali
acciderit
K ^P. fide libuf et pufquod eif no m bonu uerterec.Nifi force putadu eft apoftouca
21 25 26 27 28 29 30
tc
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 1 6 17 1 B 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28
F-
/^VT enim m fanta ftrage cadauerumnecfepelin potuerut. Neq? iftud pta fidef
,EC
force quilpiam fic dbfurdufefb-uc cdcendac eof qui corpufocciduncmd debere timen
ance morce.ne corpufocuddic: ec cimeri debere poft morc&ne corpufoccifum
lepelin
nonfinanc-Fdlfum eft ergo.-qctaic CbnftiOquicorpufocaduc.-ec poftea nd bdbec:
quid facidnc: fi bdbenc canra: que de cadaueriburfaciant. A.bfic:ue falfum ficrquod
ueriraf dicir.Dictum eft enim altquid eof facere:cu occidunC:quia m corpore fenfuf
eft occidendo:poftea uero mbil babere quid facianc: qa nullurfenfureft m corpore
occifo.MuIcd icaq: corpora Cbnfcianorum cerra non cexic. fed nullum eoru quif q
d celo cca cerra feparauic.qua cotam implec prefentia ftirqui nouic unde
refufcicet:
quod creauic. Diciturqdem m pfalmo. Pofueruncmortalia feruorum tuoru efcam
uolatilibufceli. carneffancfcoru cuojcbeftufterre. Effuderuntfangumeeoribficuc
aquam in circuitu bierufalemec non erac;qui fepelirec. Sed magifad exaggeradam
crudelicatem eorum: qui ifta fecerunt-non dd eoru infelicirate qui ifta pcrpefli
func.
Qiiauif enim bec in confpedtu bominu dura:ec dira uidcani;: fed pciofa in cdf/pectu
dommi morf fandtoJC eiuf Proin omia ifta id eft curatio funenf: condino fepulcure:
pompa exequiarum: magif func uiuorum folatia: ij fubfidia mortuorum. Si aliquid
prodeft impio fepultura preciofa: oberic pio uilif aut nulla. PrecLardf excquiaf m
confpecftu boim exbibuic purpurato 1II1 diuiti curba Famuloru. fed mulco clanoref
inconfpectu domini ulcerofo illi pauperi mmiitenum prebuic angelorum. qui eum
non exculeruc m marmoreu cumulcufed in Abrae gremium fuftulerunc.(j_ B-idenc.
bictlli: concra quofdefendendamfufcepimufctuicacemdei. Veruncamenfepulcure
curam ecia eojf pbilofopbi concempferuc. ec fepe uniuerii exercituf dum pro rerrena
patria morerenturmbi poftea tacerenc: ue[ quibuf beft uf efca fierenc non curarunc.
Licuitq:debacrepoecifpIdufibiIiterdicere. Celotegitur: qui ncn babec urnam.
Qiiaco minufdebec de corponbufinfepulcifmfulcdre Xpidnifqbufecipfiufcarnif
ec membr02f ommu reformatio: nd folii ex terra: uerum ecia ex ahoy. elementoru
fecretiffimo finu: quo dilapfd cadauera receflerunc: in cemponfpundto reddenda:er,
redincegranda prcmittirur.
23 24 25
TTTTTTTTJTTTTTT
;^c
ire: fed ad fuof acernmof mimicof redire-- minime dubicarec. Hoc fi buic uicc ucile
exiftimabaccuiufcam borrendum exicum meruicproculdubio Fallebact. Suo qppe
docuic exemplo nibil deof ad iftdm temporalem feltcicdtem ftufprodeffe culconbuf:
quadoquideilleeojf. dedicufculcuuecuictuf: eccaptiuufabdudrufeft. ecqa noluic
dlicen g per eofiurauerac: fdcere.nouo:ac pufmduditccnimiumq: bornbili fupplicn
generecruciarufexcindtufeft. Si auc cultufdeoic poft banc uitanvueluc mercedem
redditfelicicacem^curcalunidnturtemporibufXpidnifideodicenrefVrbidccidifle
illdm cdUmitdte: quid deof fuofcolere deftitic: cum potuent etid
illofdiligenciffime
colenf tdm infelix f ien: q ille Reguluf fuic.' Nifi force contra cldnffimd
ueritdcem
canraqfqdcmencia mire cectcacifobnitit':uc contendere audedt-uniuerfam ciuicace
deof colencem mfelicem cffe non poffe: unum uero bominem poffe. quod uidelicec
potencid deoru fuoif mulcofpociuffic ldoned conferuare:qfingulof cum mulcitudo
conftec ex fingulif Si ducem dicunc .M. E_egulum ecidm m i!Ia captiuitare illifq:
crucidcibufcorponf: animi uirtute bedttl efie potuiffe: uircuf potiufuerd querdtur:
qud beatd poffic cffe ec ciuicaf:' Neq; enim dliunde bedCd ciuicdf dliunde bomo:cum
aliud ciuicafnon fic: q ccicorfbominu muIticudo.Qtiaobrenonduintenmdifputo
qualifm R_cguIo uirtuf fuenc. Sufficic nunc: q> ifro nobiliffimo exemplo
coguncur
Faceri: non proprer corponf bona:ueI earii rerum.-que extnnfecufbommi acadunc:
colendofdeof quddoquidem ille cdrerebifomnibuf mdluic: q deofper quofiurauic:
oftendere. Sed qd fdciemuf bominibuf: q gbridnc rale fe bdbuiffe ciueiquale cimenc
babere ciuicatem? Quod fi non timcnt: Cdle ergo aliquid- quale accidic K-eguIo:
etia
ciuiran cam diligencer: q iIIe:deof colentu dCcidere pocuiffe fdteancur: ec
Cbnftianif
teponbufno' calunienf . Veru qa de illif Cbnuianif orta queftio e qui etid cdptiui
ducti func: boc incueant: :cc taceanc: qui falubernme religioni ex bincimpudenter:
atq: imprudenter llluducqa fi dufeojf prcbro n6 fuic: q> attentifiimuf cultor
illoru
dum eifiunfiurandi fidcm feruaret:pacna caruic: dum dlidm no baberec: capnuufq;
apud boftefper [ongdm morcem:fupp!icio noue crudeliratif occifufe: miilto mmuf
nomen cnmmandu eft Xpidnti m capciuicace facraroip fuoif :qui fupnam pacnam
ueraci fide exfpectantef eciam in fuif fedibufperegrmof fe effe nouerunc.
IJI Agnum fane fe cnmen pucanc cbncere Cbnftianif cum eorum exaggeran.ef
jLLJLcapciuicace: adduntftupra eciam commiffi: Non folum m dliend matnmoma
( nirginefqi nupcuraffed etiam m quafdam fandlimonialef Hic uerononfidefnon
pietaf: no ipfd uirtufquecaftitafdi-icunfed noftra potiuf difpuCacio:incerpudore
arq; racione quibufdd coarcat' angufVuf. N ec tantd curdmuf bic aliemf refpofionem
reddere: quantum ipfifnoftnfccifolacione. Sic igic inpnmifpofiru.acqr cofirmaiu:
uircutem qua recte uiuic': ab animi fede:membnf corponf imperare:(and.uq! corpuf
ufu fiei-i fancTre uolunracif Qiia mconcuffa ac ftabili permanence:quicquid ahufde
corpore: uel in corpore feceric: quod fme peccaco propno: non ualedc euicdri pcer
culpam effe paciencif Sed quianon folum: quod ad dolorem: uerum eriam quod ad
Iibidine percinecm corpore alieno perpecran poteft: quicqd cale perpecratu fueric-
et fi recenca conftdnciffimo animo pudiciciam non excutic:camen pudorem mcutic:
23 24 25
II llll|llll II
jfi^
ne creddtur fadtum cu mentifet.d uoluntate: quod fien forCdfTe fine cdrnirdliqua
uoluptdte non pocuic. *
(lDemorreuoIuntdnaobmetumpcene:fiuededeconf. CC xvt
C per boc et que fe occiderunt :ne quicq buiufmodi paterentur:q U irb u manuf
— ^dffc-dcureifnolic lgnofci? Et que fe occidere noluerunrme fuo facmore alienu"
fUgiciudeuitdrent:quirquifeirboccnmededent:iprecriminein(ipiencien6carebic.
Ndmuciq:rin6[icecprtudrdpotefcdtebomin?occidereue[nocence:ctiiurocc(dedi
[icenciam [ex nuIU concedtt: profedro etid qui feipm occidic: bomicidd eft-.ec
tanto
f ic nocentior cu fe occidenc:quaco mnocenrior in cd cdufd fuic:qud fe occidendum
purduit. Ndm fi Iudef ddtti mento deteftamureuq: uentafiudicac: cum fe Uqueo
rurped.c^rcelerdteittiurcrddicionifduxineporiufgexpidrrecomiffum^uonidmdet
mdencordiam derperdndo exitiabihter penicenf nullu fibi ralubnrpenitcnne Iocum
reliquicqudto magird fijd nece fie abfhnere debec.-qui td[i r u pplicio:qdm fe
punidc:
non bdbec ? Iudaf emm cu fe occidit:fce[erdCti bominem occidirec ramen non folum
Cbnfti: ueru etid fue morcif reufifimuit bdnc uita.qd [icec ppter fuu fi:e[ufid[io
fiuo
fcelere occifure.Cur atic bomo :q md[i mbi[ Fecic:fibi mdiefaciatiec feipm
icerficiedo:
bomineinterficidtinnocentf.-nedliu pdtidt nocente.'acq: in reperpecrecpeccacum
propriti: ne m eojierpecrec: dlien u '■
24 25 26 27
,EC
»~ cocub
Faf obftat-cnftifq; paluf innabilifunde alligat. A.n forte ideo ibi nd cft-' quid
non
infoncem : fcd ma[e fibi confciam: fe peremic .' Qtud fi enim quod ipfa cancummodo
nofle pocerdt:quanuifiuueni uiolenccr irruencueciam fua [ibidme illecta confenfic:
Idq; in fepunienfica do!uic:uc morce putdrec expidndu;qq ne fic quideoccidere fe
debuic: fi fru ctuofa poffec apud deof f alfofagere pcnitencia: Veruncii Force ica
i:
faifumq; e illud;cj> fuerux duo:ec adulcenu unufadmificifed pocmf ambo adulcenu
c6mirerunc:unufmanifeftd inualone^alcera latmce e6fenfione:n6 fe occidic infonce.
et ideo poceft a [irceracif eiufdefeforibuf dicr n6 ee apud inferofinter lllofq
fibi lecii
infontefpeperere manu. Sed ica bec cauGi ex ucroq: lacere coarcac::uc (i excenuacur
bomicidium:adu[certum confirmecur. Si purgacur adulrenunrbomicidiu cumulec:.
ISTec omnino muemcur exicuf: ubi dicicur: fi adu[cera:cur laudaca.' Si pudica=cur
occifa ! Nobifcamen m boc cam nobili femine buiuf exemplo: ad iftof refutandof
qui Cbrirtianiffeminifm capciuicace copreffif alieni ab omi cogicacione fdncTiracif
infu[cant:fufficic:qi inprecidnfeiufldudibufdidtumefbduofuerunrecaduiceriuni
unuf admific. Talifenim Lucrecia ab eif magif credica efh que fe nullo adulcermo
pocuenc maculare confenfu. Quod ergo feipfanvquonid adulcerium percu[ic:eciam
non adulcera occidic: n6 eft pudicicie caricaf fed pudonfinfirmicdf Puduic ea enim
curpicudinif atiene in fe c6mifTe:etiam fi non fecum. ec Romana muuer laudifauida:
nimium uenta eft<ne pucarecur: quod uiolenter eft pdffa cum uiuerec:[ibecer
pafla:
fi uiuercc. Vnde ad oculofbommu menciffue teftem il[a penaadbibendam purauic:
quibuf cofcienctam demonftrare non pocuic. Sociam quippe fadh fe credi erubuic:
fi quod aliuf in ea fecerac turpirer ferrec ipfd pacienter. Non boc f ecerunc femme
Cbriftidne:quepaffe fimilia uiuunt.Tame nec in fe ultefunc cnme alienii: ne ahoif
fce[eribufadderencfud:fi quoniam boftefin eif concupifccndo ftupra commiferanc:
llle m feipfif bomicidia erubefcedo comiccerenr. Habenc qppe mcufgloria cafticddf.
ceftimonium confciencie. bdbenc aucem coram oculifdei fui. nec requirunc dmpliuf:
nifi qd recT-efacidnc.no amp[iufbatec:nedeuiecabducoricace [egifdiuine^cu male
deuicac offenftone fu r pitionifbumdne.
I
XC
J glirer occiduubec:quifquifbominem:ueI(eipm:ueIqiie[ibecoccidcric:bomicidil
tamen etil llli preter Lucreti_m:de qua fupra Qtif quod uideba_:diximuf:
_ 'non facile repertunc de cuiufautontate prefcribanc nifi illum Catonem qui fe
' Vtice occidit: non ga folufid fecit:fed quia uir doccuf ec ,pbuf babebatur: ut
merito
putetur recte etiam fien potuiffe: uel pofle qd" f ecic. De tuiuffdcfto:qd
pociflimum
dicS: nili q/ amici eiuf docti gda uiri:g boc fieri prudeciuf
diffuadebacnmbeciSIiorif:
g forcionf animi facmuf effe cefueruncquo demonftrarecur; non boneftaf curpia
precauenf: fed infirmicaf aduerfa non fuftmenf? Hoc ec ipfe Cato in fuo canffima
filio ludicauic. Na fi turpe erat fub uidtoria Cefanfuiuere: cur autor buiuf turpi/
tudmifpeior filio fuit: quem de Cefanf benignicace omia fperare preccpit.'Cur non
etillum fecumcoegicadmorcem? ISiam. fieufiliii: qui concraimpiumm boftem
pugnauerac: eciam uidrorem [audabilirer Torquatufoccidic- cur uicftuf uicTro filio
pepercic Cato: qui no pepercic fih .' An turpiuferat concra impenum effe uidrore:
9 cdtradecufferre uictore? Nullo modo igic' Cato turpe effe mdicauit fub uiclore
Cefare uiuere: aliogn ab bac turpitudme paterno ferro filiu [iberaret. Qiiid e
ergo:
nifi q> filium quantum amauit: C ui parci a Cefare ec fperauic:et uoluiccancu
glone
ipfiuf Cefanf: ne ab illo etia fibi parcere. :uc lpfe Cefar dixifle fercunmuidicauc
uc
aliquid nof mitiufdicamuf: erubuic '
,*=:
alienum: fed proprer fuum peccdtum: anceq boc quifq commttrdC:fe debet occtdere:
Nullo modo qde boc factdt dntmuf: utcontncidclibidmicdrniffuealiena Iibidine
concirdce: quideo poriufeiufq:fi:pienrie: qm corportfconcupifcentie: fiubiectufeft.
Verunramenfidetcftabilefacinuf: ccddmndbiIefce T ufeft crtdm fetpfum bomtnem
occidere:ficucueriCdfmdnifeftd,pcIdmdc:qfird defipidc ucdicdcaam nunc pcccemuO
ne forrepofted peccemuf.' Idm nunc perperremufbomicidium: ne forcepoftea m/
ciddmufin aduIcerium.'Nonnefi cdncum dommdrur iniqutcdfucnon mnocencia:
fed poriuf peccdCd eligancur: fartufeft mcerrum pro fucuro adulrenum q crrtum de
pre!enrebomicidium.'Nonnefdnufclt fldgincm cSmirrerequod pemtcndo fimet::
q rdle fdcinuf ubi locuffalubnf pemcenne non relinquituWHoc dixi proprer eof
uel eaf: que non alieni fed propru peccdci dcuiCdndi cdufa: ne fub dlcertuf
Itbidine
etidm exctcdrefueforreconfenctdnc: uimfibiqud moridnrur: mferenddm puranc.
Ceceru dbfic d mence Xpriftiana que deo fuo fidtc: m eoq: fpe policd eiufadiucono
nicic':dbftt mqud: utmenftdlifcuiunibec cdmifuolupcdcibufad cofenrtr curpirudif
ceddc. Qjod fi illd concupifcencidlifmobedientid: que ddbuc in membnf monfudif
babitdc:precer noflreuoluncaciflegemqudfilegeftid mouecur: quanto magifdbfcj
culpa eft m corpore non confenciencifi fi dbfq: culpa cft tn corpore dormienaf.'
i miii|iiii iimiiii imiiii iiiiiin iiniiii iiii iiiiiiiii iiiii ini|i iiiiiii
iiiiiiiii iiiiiii i|iin iiii|iin iiiiiiiii iiii iiii|iin iiiiiiiii iiii|iiii iiii|
iiii iiiiiiiii iiii|iiii iiiii iiiiiiii iiii|iin ini|i iiiiiii iii
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 1 6 17 1 8 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28
( "£--} Efrat una caufd de qua diccre ceperam: qua ucile putat;: uc fe quifq
occidat!
_■- — J fci[icecr.eirruacmpeccatu:iie[bUndienceuo!uprate:ue[dc[orefetMentequd
( caufdmfi uoluenmufddmiccere: eoufcf percffd pcrucmet ucborcandifincbommef:
tuc fe pociuficerimere: cu laudcro facle reggenerdci6ifdb[uti: uniuerfoif
remiflione
acceperincpeccacorum. Tuncemmcempuf eft cauendiomnia furura peccatd:cum
func omia deleca prerira. Quod (i morte fporanea redte fic- cur no cuc potilTimum
Fic' Cur babcizacuf fibt qfq parcic? Cur libcraiu caput toc rurfufuitebuiufpiculif
inferic' cum fic facilhme poceOatif: ilkra fiti nece: omia deuitare.'cum fcnptum
fic:
quiamac penculum: lncicit in i[[ud- Curergo amanc" toc et caca pcncu[a:ue[ cerce:
eciamfi non amantur: fufcipiuncur^cur manec m bac uira:cuiabfcedere[icictieft?
An uero td infulfd peruerfitafcor euertic: etd c6fidcrdCioneueriracifduertir:ucfi
fe
quifq mcenmere debec: ne uniufcap.-iuanfdominacu corruar in peccatii: uiuedtim.
fibi exifhmec: uc ipm perferdc mundu:per ornefboraffropraci6ibufplenu.'ec cdlibuf:
qualif fub uno domino formidac.' ecinnumrrdtidbufccteriffine qbuf bec uicano
ducicur?Qtudigic'caufeefc: curineifcxborcdcionibufccmporaconfumamuf qbuf
bdbciz-dcofd[[oquendo:fludemufdccendere (iue a<3 uirgindlem integncdrenvfiuead
connneciam uiduakm: liuc ad ipfcm tbon coiugalif fidem cu bal-eamufmetiora ec
ab omibufpeccadi piculif remoca copendia .'uc qbufcuq: poft remiflione recenciffima
peccdC02r: drnpienda morcc: fil-iqi ingereddm:pfuadere potuenmufcofdd dommu
fanioref puriorefq;Tmtcamur?Porro'"fiquirqrbocdggredtendu:dCq:perfuddendum
pucdc: no dico defipi t :fed infanit.Qua tande frSte bomi dicicuncerfice te: ne
pdruif
cuifpeccdciradiicidfgrduiuf. dii uiuif fub dommo bdrbarifmoribufimpudico^ q no
poce(cnififce[eratifiimedicere: Interficecepeccaciftuifomniburdbfofurif nerurfuf
calia uel ecia peiora ccimictdfdu uiuifin miido:coc impurifuolupcdCibufiKecebrofo:
coc nefdndifcrudelicacibuf furiofo: coc erronbufec cerronbufmimico : Hoc quia
nefdfeft dicere.nefafeft profetao fe ocadere. Nam fi boc fpontc faaedi u[U caufe
,tc
mfta effe po flet; pculdubio tufrior: q ifca no efTec.ga uero nec ifta efbergo
nutla eft.
JSIon iraq; uobifo fidelef Xpt fic cedto uita ueftra fi ludibno fuic boftibuf
cafhcaf
ueftra^babecifmagnam ueramq; cofolaaonem: fi fidam confcienna rennenfno uof
coTenfilTe peccacifeoif ■■ q m uof peccan pmiffi func.
QVod fi forte cur permtfli fint: queriaf: alta quidem eft promdentia ereatortf
mundi:acq; recTonf. ec mfcrurabilia func ludtcia eiuf ec inueftigabtlefuie eiuf.
Veruntnmterrogarefideliceraimafucftraf.anforte deifto itegritatifeccocmecie:
uelpudicicie bono^uofinflaciufextuliftifec bumanifiaudiHifdelecTareinbocecia'
atiquibufmuidiftif. Non accufo:quod nefcio:necaudio:qd° uobifmcerrogatacorda
ueftra refpondenc: tamen fiitaeffererpondrrincmolitemirar^bocuofamiliffeunde
bominibufplaccregeftiftif.illud uobifremafi;Te:quod oftendibomimtufno poceft:
Si peccdCibufnS confenfift f. diuine gratie ne amictereturdimnu acceflicauxilium.
bumane glone ne amaretur;bumanum fucceflic opprobnum.m utroq; confolamim
pufillanimef.illmc probacebmc caftigace illinc iufhFicace:bincemendace. Qjiarum
uero corda mcerrogata refpondenc; nunq fe de bono uirgimcacifuel uiduitacifuel
comugalifpudicicie fupcrbifle: fed burriIibufc6fentiendo: de dono dei cum tremore
exulraffemec inuid:f!e cuiqm parif excellenciam fancftitatifec caftitatif; fed
bumana
laudc poftpofica que canto maior dcfern folec; qudco eft bonti ranuf:quod extgtc
Iaudem:opraf!e potiufut eaif amplior numerufeP,et:q ut ipfe m paucirate ampliuf
emmerenc. ISiec ifte quidem:que caleffunc; fi carum qucq; aliquaf tarbanca Ubido
compreffic: permiflitm boc elTe caufentur: nrcideo credac deum tfta nsgligere; quia
permitcit: quod nemo impunecommtrttr. Qyedam emmuelutipondera malarum
cupiditatum:et per occultum diuinu prefenf ludtciu relaxatuner mamfefto ultimo
referuantur. Forraffifaut ifte:que bene fibi func cofciemo fe ex ifto cafhratifbono
cor tnFIaru exculiffe: et tamcn uim boftilem m carne perpcffe funt : babebac
aliquid
lacenrifmFirmiratif: que poffet m fuperbie faftii: fi bac bumilicace m
uaftationeilla
euafiffent: excollt- Sicut ergo qdam morte rapci funr : rte malicia rrucaret
intellecTii
eorum;ita auiddam ab iftif ui raptum efb ne prorpenrafmuraret modefham earum:
Vtnfq; uit' que de carne fua ;cp curpem nulliuf effent pcrpeffe concactum: ue[ lam
fuperbiebat:ucl fuperbireTi nec bofhu uioletia cocredtace effencTorfican poceranc:
non ablaca eft caftiraP fed bumilicaf perfuafa- Maru cumon occurfum eft manenti.
iftarum occurfum eft immmenci Quanq ecvllud non fic cacendum; q? qbufdam:que
ifta perpeffe func: pocuicuidencScinenciebonu m bonif corporahbufdepuradum:
ec cunc manere.-^nuliiuf IibidinecorpufaccrecTarecur: non aut efle pofitum m folo
adiuto diumuufrot ore uoluracifut fic fancTu :ec corpufer fpincuf nec cale bonum
efle: g> muico ammo poflit auferri. q error eif Fortafle ful : lacufeft. Cum .
n. cogicanc
qua confciencia deo feruiermtiec f ide tncciailTa no de illo fentiu t: g> lta
fibi feruientef:
eumq; lra muocancefdefetere ullo modo potuenc: quacunamq: illi cafticaf placeac:
dubicare non pofilmc:uidenc effe ccnfequenfnequacj lllum f-uiffe permtffuril:uc bec
acciderenc fancTif fuif ft eo mo penre poffec fancTitafqua' ccjcuIic eifiec diligic
m eif.
fectufefb quaf Nafica ille prudennflime cduedaf e{\e cenfebdc qudndo ciuicacem
jX
OMentefamentef: quif efl bic rantufno crrcr fed furcr:ut exitium ueltrit ficue
__ audiuimurplangentiburonentdliburpopuUr: ec maximirciuitatiburm remo/
eiMimifcerrifpublicu luclurn meroremqi ducetibufiuorcbeacra quererenf mcrarecif:
imp[eretifecmuIcoinraniord:clfuermrantea:facerecif/HancanimorumIatemac
peftem banc probicatfec boneftactfcaierfione^uctif SripioiIIemecuebjc-.quando
conftrui cbedtrd probibebac- quando retufprofperifuorfacile corrumpi atq; euerci
poffe: cernebac:quado uofab bofhli terrore frcurorefle nolebat. Neq: enim ceTebac ■
■
llle felicem efle rempublicam: Oannburmemburruentiburmoribuf: fed m uobirpluf
uaIuic:qctdemondimpiifeduxerunc:qqctbcmiefprouidiprecauerui:.Hinceft:g,
Vr»Ttamen quod uiuitiO dei eft. qui uohr parcendo admonet: ut corngammi
V ^ pemcedo.qm uobif etia mgratif prefhtic:uc ue[ fub nomtne fcruoif eiufl ue[ iit
- Tocifrnartyru eiuf bofhlef manuf euaderecif.^yomulufecB-emuf arytu wfiituifle
perbibencur:quo quifquif cofugerec-ab offii noxa [ibcr effec:augere querecefcreade
mulcicudine ciuicacif.Mirandu m bonore Cbnfh pceffic exemplu.boc cdfhcueruc
euerforefurbif quod mfhcueranc ancea condicoref. Quid aut magnfi:fi boc feceruc
ilb: uc ciuium fuorum numeruf fuppleretur: quod fecerunt lfh ut fuorum bofttum
numeroficaf feruarecur i Hec ec alia fiqua uberiuf ec commodiuf potuent refpddeac
inimicif fuifredempca famtlu dommi Xpnfti: ec peregrma ciuicaf B.eg-irXprifti.
enimia cecicace:c
/Vpenore iraq: [ibro ctc de ciuitate dei dicere inrtituiffemmnde boc umuerfum
_^opufiil[oadiuudnteinmanufrumpcumea:occurricmibirerpondendumene
primicureifquibecbelU^bufmudurirtecoteritf.maxieqiromaneurbirrecentema
Barbari! uaftationem Xpiane religiom tribuuc- qua probibecur nef-andtfracnficiif
leruiredemombuficu pociufboc debercnt tnbuere Xpo^cj, pprer emrnome concra
inl hcutum moremq: belloif rfquo c6Fugerenc:reIig,ofa ec ampfiffima [oca tartari
iibere prebueruc:acq: m multiffamulatu debicuXpomo folu uerufed ecia timore
conricltumf.c bonorauerunc:ut quod m eof belli mrefien [icuiffet:i[[icicum fibi
effe
uidicarenctnde inciditqueftio:cur diuma bnficia eriaad impioftgracofq: pueneric-
23 24 25 26
rt
<Y^~\ Eufenim ueruf eofa quibufn6 colebacur: mento neglexic.du aci t llh a
quorti
quare nullif [egtbuf adiuuerunc •' Vciq: dignii erat uc quomo ifti il!o2f facra:
ica i[[i
iftorumuica:aucfacftacurarenr. Sedrefpodecurqiuolucacepropaquifqmalufeft.
Qmf boc negauenc .' Veriicame: percmebat ad confultoref deof uite bone precepta
■■
&
27 28 29
Jnc e(V q> de uica IV monbuf ciuitatum atq; populorum a qmbufcolebani; :i[U
lumma non curaruc"ut tam borrendifeof& deceftabibbuf mahfno m agro ec
i uinbufno m domo atq; pecuniano demq: inipfo corpore quod meci ftbdie':fed in
ipfa metenn ipo redbore carmfaimceof impleri ac pefTimof fieri fine ul!a fiii
terribili
probibicioe pmicterenc.aut fipbibetac: boc oftendac pociuf boc probee'. Nec nobif
nefcio quof fufurrofpauci(Timo2c auribufanbeIacof:& arcana uduc re[igi6e
cradicof
iac1enr:quiburuiceprobicafcaftitafq:difcac'.feddemon(trenc'ue[commemorencur
loca cahbufaliquado conuenticuUf confecraca^no ubi ludi agerent obfcenifuocibuf
ec motibuf bifrrionu: nec ubi frugalia celebrarent: effufa omniu [icecia
curpicudmu.
Ecuerefrugaliarfed pudonf^ boneftatif fed ubi popu!i audirerquid du pceperuc
de cobibenda auancia :ambitione frangendasiuxuria refrenada.ubi difcerec miferi
quod difcend-tm Perfiuf mcrep-tic dicenf;
Difcite 10 miferi: ec caufaf cognoliire rerum-
Qttid fumuf ec quidna uicluri"gignimur.ordo
Quif dacuf? auc mete qmollif f Texuf" etunde.
Qjiifmodufargenci" quid fafoptarc.quid aTfier.
Vcile nummuf babec; patnecanfq: propmquif.
Quancum [argiri deceacquem te deuf e(Te tuffic:
Ec bumana q parce [ocacuf cfin re. Dicat' m quibuf [oaf bec docennum deorum
fotebancprecepcarecicari" et a culcontuf eorum poputiffrequcncer audiri ficuc nof
ofcendimuf ad boc ecdefiaf mfeicucaf: quaquauerfum reSigio Cbnfhana diffunditur.
,*=c
J~\ T enm n ° n traduntur lftd facnfdeoic : fed fabulifpoecarum .No!o dicere itla
^£_jLmyftica:q ifra cbeatnca effe turpiora.boc dico: q> negancef conumcic
bifbona:
eofdem itlof ludofm quibufregnic figmerd poecaru:no pcr impenu obfequm fdcrif
deorfi fuoic mcutiffe E-omanof: fed lpfofdeofut fibi follemcer ederent:- ec bonon
fuo
confecrareni5:acerbeimperddo:&;quoddmciexrorquedofecirfe.QiiodinpmoIibro
breui c6memorarioe perftrinxi. N5 ingrauefcenre pefti!ecia:ludi fcenici auconcate
Ponrif icu R.ome pnmitufmfhcuci func. Qiitfigitf m agendauitawion ea fibi pociuf
ftrctdda arbicreturque acftitdni; [udifautonrate diuma infcicuciO q ea que
f.pcicant;
legitufbumano confilio promulgdtif.' Adulreru. Ioue fi poere faltacicer pdideruc:
dn uciqi caftrquia cancum nefafper bumanof ludofconficftu eftmo quia neglectum
irafa: ac uindicare debuerunc.Ec bec func fcemcoic colerabiliora ludorum :comedie
(citicecec rragedie:boc afatute poera2f :dgede m fpecfracultrmulcd reru curpicudie:
fi-d nulla falcem.ficut aha mulca: uerborum obfcemrace compofice. quaf eciam mcer
ftudia que bonefta ac Iiberalia uocancur :puen [egere &: difcere coguncur a
fenibuf.
QVid auc bic fenferfc R.omam uecerefCicero reft-ai; m Iibn r quof deRepuUica
fcripfic. ubi Scipio difpucafaic. Nunq comedie nifi cofuecudo uice pacerecur:
pbare fua cbeacnfflagiciaporuiffent.Et Greci qdaannqorefuitio r e fue opinionif
quanda couenientid feruduerur. apud quof fuic etia [ege c6ceffum: ut quod ueller.
opbonrem Hyperbo
paciamur inquit: &: fi buiufmodi ciuef a Cenfore meliuf eft cj a poetd nocari.
Sed
Peri Jem cu la fue ciuiraci maxtmd ducontace plunmofdnnof domi &: bel[i
pfuiflec:
uioUn uerfituf ec eofagi m fcend no pluf decuic: q fiPUucufinquic nofter uoluiffec:
auc_NeuiufP.&: Cn. Scipi6i:auc Ceciliuf. M.Cdtoni maledicere. Dem paulopoft.
(jNofrre mquit concra.xu.CdbuIe cu ppaucafref capice fdnxiffenc: in bifbac quoqi
fancftienda pucauerunc: fi quif acftitauiffet: fiue carmen conddiffec quod infamiam
fdcerec:f[dgiriuued[ceri.pc[are.Iudiciir.n.acmagiftrdcuudifcepcarionibuf[egitimif
propofita uicd: no poecarii ingennfbabere debemuf:nec,pbrumaudire:nifiea [ege
ut refpondere (icedc: U ludiciodefendere. Hec ex Ciceronif qudrro de R.epublica,
libro dd uerbu excerpenda drbirratuf fum : ncnullif ppter fdciliorem intellecftu
uel
precermiflii: ue [ paululu comuracif: Mulcu enim dd repnner:qud molior explicdre:
fi pocero. Dicic deinde alia u fic cocludic bunc locu: uc
oftenddtueteribufdifplicuifre
Tt
K.onidnif! uel [audari quenq m fcena uiuii bomtnenvuel uicupan. Sed ur dixi boc
greci qq mucrecudiuf: tfi couemenciuf licereuolueruc: ci uiderec dtiffuifaccepca ec
graca effe opprobna. no tantii bommu:ueru u ipfo2£ deoif m fceniciffabulif: fiue a
poecifeenc illa c6Ficta:fiue Fiagicia eoir uera c6memorarent::&: agerent; m
cbeatrifi
aeq: ab eoi$cu[coribufut folo nfu:ac no ecia imicati6e digna uiderene". Nimifemm
fuperbum fuic Fame parcere pnncipu ciuicatif U ciuui: ubi fue Fame parci numma
noluertic. Nam quod afFerc' pro deFcnfione: non illa uera m deof dici:fed falla
acqi
confic^a: idipfum eft fceleftiuOfi pietate confulaf religionif. Si aiic malicia
demontt
cogiceO qd aftutiuf ad decipiendti atqi ca[[idiuf. ; Cii emm probru laci^ tn
pncipem
patne bonti acqi ucilemone tato e mdignmf gto a uencate remociuf'& a uica
illiuf
a,lienu.'Queigit; fupplicia fuffittuc: cu deofic ifta cam nefana ta mfignifmiuria.'
<f Qwa no cedi arte demonef ue\ tc ue[ f alfa de fe crimma: uel uera narrari.
dXT. x.
F
ipfeaicludi^couiuidilccftifterma.Quodcocuqlcfrt^pofl-caride-arraueric^diligEntiur
difleremuf. Nunc ad rem prefencem quod accmec: diffeivimur. fiue omibuf omia cantj
bonifpermixte rnbuani; . neq: enim efle dccet deof maloP cum potiuf ifti qa immudt
func fpintufiomef fint ma!i:fiue ccrca difcretideficutLabeonruifum eft:i!
[ifil[a:iftif
ifta diftnbuancur obfequia: Compecenciflime Greci ucrofq: bonore dignofducunc:
cc facerdocef per quof uictime mmiftrancur: ec fcemcof per quof [udi exbibencur.
Neuelomnibufdiiffuifi fiet [udi omibufgracifuncuel quod eftindigniuOnfquof
bonof pucanc < fi ludi ab eif folum amancur ■■ facere conuincancur imuriam.
n _^ j
XT"
,EC
deimec uendico Propbecemec Apoftolo alicui: nec cuilibee UCpi martyri: nec cuiij
Xpiano bomi copamufcuiuf noftre fencecie racio deopfperare fuo [oco explicabid.
Sed eum crVquadoquide ipfi uotuc fuifie femideum: preferendu efie cenfemuf fi non
Romulo ec HercuUquififtu nec occidifie frem: nec aliqct ppecraffe Hagiciu quifq
btftoricoif uel poecarum dixic auc fmxic: cerce ue[ Pnapo:ue[ a[icui Cynocepbalo:
pofiremo uelFebruo-que R_omant numina parcim peregnna receperuc.-parcim fua
propa facrauerur. Q116 i^tt: canca animi Si m02f mala bonif precepuf ec legibufuel
immmeciapbiberenc:uel in r ica exftirpanda curarenc du caUCqui ecia femmanda ec
augenda flagina curauerur:ca[ia ue[ iiui ue[ qii fua fadta per cbeacncaf
celebncacef
populif tnnocefcere cuptecef' uc canq auconcace diuina fiia fponce nequiffima
[lbida
accenderecur bumana: f ruftra boc excUmace Gcerone: q cti de poecif agef ad eof
accefiifiec.CUmor ingc BC approbacio populi qfi magni cuiiifda 8. fapiecif magifcni
quafiUi obducunc cenebraf.' Quof mucbunc mecuf' Quaf mfUmmanc cupidicacef?
QVe auc lHifeligendoic deoru eria ipfo !f ra[fo2f rano:ac r\6 potiuf adulatio eft:
qn iftum PUconem que femtdeu uolunc cacifdifpucacionibufUborancenem
ammifmalif: que papue cauenda r unt moref corrumperene" bumani nulla edicuU
facra dignti pucarcic ec Romu'um lufi diifmulrif preculcrut: quifet lpm femideum
pociu r q deu uocauerurueluc fecrr cior eoif dodrnna cS m t ndac ' Na ctia FUmine
illi mfhcueruc.qct facerdotu genufadeo in R.omamf facrtfceftace Apice exce![uic:uc
creffolorrldminef bater5ctribufnuminibufinfticucor.Dia[e:Ioui:Marria[eMarci:
Quinnatem : R-omuIo. Nam bemuolcntia ciuiu ueluc recepcuf in cclu Qmrmufeft
poftea nommaruf. x per boc 8. Nepcuno^ec PIucoi fracnbuflouif 8- ipfi Sacurno
parri eoif ifto R-omu[uf bonore piarufeft: uc pro magno facerdocium quod I oui
tribuerunc buic ecia boc tribuerencec Marci cancj pacn eiufforftcan propcer lpfum.
(£Quod fi dnf u[[a efier oira Iuticie ab eif R.omam accipere de'c uerunc
pcepca uiuedi pociuf cj [egefab alufbominibuf mutuare. ♦TC- xvi.
'auce a dnf fuif Romam umendi [egef accipcre potuifient: no aliquoc annof
poft R omam condita ab Acbenielibuf mucuarecur [egef SoIoniG quaf ramen
non uc acceperunt: cenuerunc: fed meliorefec emendanoref facere conaci func. quif
Lycurguf Lacedemonuf legefex Apollmtfaucoricare fe ifticuiffe cSfmxenc. Qiiod
prudencer R.omam credere nolueriic. ppcerea no indeaccepcrut-Numa Pompt!iuf
qui R_omu!o fuccefiic m regnum; quafdam [egefque quide regende ciuicaci ncquaq
fufFicerenc: ccndidifii fertur.Qui etfecia mulca facra conftiruic. no came
perbibecur
eafdem [egefa nummibuf accepiffe. Ma[a igic' animr mala uice:maU moru: que ica
magna func: uc bi r docftiffimi eorum uin eciam ftancibuf urbibuf Relpublicafpenre
cSfirmcc^du eoif ne fuifculconbufacciderec mmime curamc.immo uerouc augeret;:
ficuc fupra di fpucacu e ft: omi modo curauerilc.
flPerapcu Sabinarum:alufq:iniquicacibufqueiriciuitare
R.omana:eciaUudacifuiguerecemporibuf. (JC xvn.
26 27 28 29
^r;
TTaqi babebo modii:et ipm Salufriii tcftem pociufadbibc bo. Qui cii m [aude
E_omanO!f dixilfcunde notififte fermo exortufcft. Iuf boniiq: apud eof ne>
t [egibufmagiOg naruraua[ebat:pdicafil[ud t?pu r quoexpuIfifregibufincreditiIicer
ciuitafbreui eracif fpacio plurmum cremc. Idem tamen in pnmo biftone fuelibro
acq; eiufexordio fdcee':etid tunc cii ad confulefa regibufeliec tranl [ata R_etpub!
ica:
poft paruum inceruallum iniuriafua!idorii: 8. ob eaf difceffionem pletifa pacnbuf:
alidfq: m urbe difceflionef fuiffe. Nam cum opcimif moribuf ec maxima concordia
populum E-omanum mcer fecundii ec pofiremu bellii Cartbaginenfe comemoraflec
egifle^caufamq: buiufbcm non amcrem lufticie^led ftance Carcbagme mecii pacif
inf ide fuiffedixifler. Vndc at Nafica ille ad repnmendam nequicia feruandofq:
iftof
morefopcimof: uc mecu uicia cobiberencur Carcbaginem nolcbaccuerti. Concmuo
fubiecic idem Salufttuf 8i atc. A.C d tfcordia u auaricia arq: ambitio:»: cecera
fecudif
rebufonn fueca maIa:poft Carcbagifexcidui maxie aueta fuc. Vc incelligeremuf
eria ancea B£ orin folere K augeri. Vnde fubnecTrenf cur bec dixenc. Nam iniune
mquic ualidoif tc ob eafdifceffio plebifa pacnbuf alieq: difTenfionefdomi Fuere.
Iam
in a p ncipio neq: ampliuf q regibuf exacTifdu mecuf aTargnio &: beilu graue
cum
Etruria pofitfi efb equo Si modefto lureagitatfi. Videf queadmodfi etia illo breui
cempore uc regibuf exactif id eft eiectifaliquaculum equo sc modefto mreagerec;:
merum dixit fuiffe caufam: qm mctucbat' bcllu qct rtx Tarqniuf regno atq: urbc
pulfufEtrufciffbctatuf c6rra Rcmanofgerebac. Atcende tcaq: qd detnde c6cexac.
(Jpetnde tnqutc feruili impeno patref plebe exercere. de uira acq: cergo regio more
c6fulere: agro pc[lere:8<: cercifexparrituffoli tmpto agere. Qt.itbuffeuitiif8^
maxfe
fenore opprefla plcbf cum affiduif bellif inbutum fimul &r milittam tolrrarcc.-
armaca
montem facrum acq: Auentinii infedic: tumq: tnbunof plebif u alta fibi mra parauic:
difcordtarum Si cercaminifufnufq: f intf fuic fecundum bellum Punicum. Cernifex
quo rempore ld eft paruo mceruallo pofr reeefexacTtof: qualef E-omant fuennt de
quibufait. mf bonumcpapud cof non [egibuf magif qm natura ualebat. Torro ft i[Ia
cempora talia repeniicur qbuf pulcbcrnma arcf. opnma futlfe-predicatur Romana
Refpubltca: qutdiam dec6fequenciecacedicendum:auccogitadumarbttramur :cu
paulatt m mutaca uc etufde biftonci uerbifucar: ex pulcbernma atqt optima peflima
ac flagitiofifTimafacftaeft^ poft Cartbagmifuidelicecuc commemcrauicexcidtum.'
Que cf pora ipfe Saluftiuf queadmodu, breutter recolac st defcnbac m emf biftona
[egi porefb quancifmalifmorumquefecundtfrebufexorca fiinc: ufqiad bella ciuilia
demonurer effe peruenmm. ex quo cempore uc aic maiorum morefnon paulacim uc
antea: fed torrcnttf modo precipicatt: adeo luuencufluxu acq: auartcta corrupra
eft:
uc merito dtratur gemtofefle q neqjipfi baberepofXent reffamiliaref: neq:
aliofpaci.
Dicic deifi plura Saluftmf de Syl[euitiifceccraq;fedicaceK.eipub.Eca[iifcnptoref
in boc confc nnunc quif eloquio multum lmpari- Cernif ramen uc opmor : ec quifqmf
aduertencfacillimeperfpicit: colluuie morum peffimorum quoilla ctuiraf prolapfa
fuenc ance noftri Regif aduecum. Hec enim geffa func no folum anceq Cbrtftufin
carne prefenf docere ceptflec: uerum ecia anteq de uirgme natufefret. Cum igic' coc
ectanca mala tempojj: illoif: uel colerabiliora fupertufuelpoft cuerfam Cartbagtnc
mcoleranda ei borrendadiiffuifimpurdre non audcant optmonef bumanifmenbuf
unde cabauirta ftluefcerec maligna aftucia mferentibuf: cur mala prefenria Cbnfco
lmputat: q docftrtna falubernma u falfofacfallacef deof coli uerac: U iftaf bommu
noxiaf f lagiciofafq: cupiditatef diuina autontate detrftanf atq^ condemnanf bif
malif tatefcenti ac Iibenci mundo ubiq: famiham fuam fenfim fubtrabit: quacondac
ecernam: ecnon plaufuuanicatif: fedmdicio ucncatif glonofifTimam ciuicacem.
•___—'
[uxum u auanciam prcccpca deoru fuoJf populo K-omano dara. Cm ucina catum
c_ft_ &: modeft-a rectcerenc:ac non eciam ab illopbrof- K ignominior_
depoO:erenr:
quibufper falfam dmmicace permciofam conciltarenc auconcacem. Legant noftra
ec per Propbecaffc per fan-tu euangeliu, U per A.poftoucofa_tur_: epiftoIaOcam
mulca concraauarictam acqi [uxun_ ubiqi populifad boc congregaciOqexcefleeer!
q diume: non ranq ex pbilofopbojf concercatiorabuf ftrepere: fed ranq ex oracuhO
ec dei nubtburmconare. U came [uxu acq: auancia fcerafq; ac curptbufmoribufance
aduentum Cbnfti rempultcam peffimam ac fUgtciofinlmam fa-tammon imputanc
ditffutf affb-honem uero eiuf qcunq; ifto tempore fuperbia debcieq; eoru pcrpefle
fuerinc:re!igioniincrepicancCbriftiane.Cuiufprecepcadeiuuifprobifq!moribufft
'ii
JX.
Quem quidem ille uerfum mquic ue[ breuicaCe: ue[ uentate tanqua ex oraculo mibi
quoda efle affatuf uidetur. Nam neq: ummifi ica morara ciuicaf fuiflecmeq: moref:
mfi 11 uin preruiflenc: auc fundare auc cam diu tenere pocuiflent tancam : U cl
tufte
laceq; imperancem R.empubficam. Icaq; ance noftram memonam ec mofipfe pacriuf
preftancef mrof adbibebat: 8. ueceru morem:ac matotf mftituca recmebat excel.ecef
utrt.Noftraueroerafcu R-epub[ica:ficutpicT:ur3accepifrecegregia:fedeuanefcecc
uecuftace non modo eam colonbuf nfdem quibuffuerac.-renouareneg[exic:fed neid
quidem curauic: ut formam falcem eiuf ti excrema canq Iiniamenca feruarec. Qutd
emm manecex anciquif monbufqbuf il[e dixic rem ftare romana . quofica oblmioe
obfblecofuidemunuc non modo non cofantunfed etia .gnorenc:. Nam de uirif quid
dicam .' Morefemm ipfi mtenerunt uirorum penuria i cutuf tanti mali non uidecur
reddenda racio nobif; fed ena canq reif capicif quodamo dicenda cauQi eft. Noftrif
enim uicnf no cafu abquo R-empublica uerbo recmemuf: rem ipfam uero ia pndem
amifimuf. Hec Cicero facebacur: Idge quidem poft morcem Afncanu quem m fuif
libnff ecic de R_epub[ica difpucare: adbuc tn ance aduentu Cbrifti. Que fi
diffamara
ee preualefcence reltgione Xpnfliana fennrenc::arq: dicerentur.-qutfnon lftorum ea
Cbrtfttanifimpucada efle cenferec '■ Quaobrem cur no curaruc dtt eo_t ne cuc
perirec:
acq: amicceret: illa Refpublica: qua Cicero [ongeanrecpCpuftn carne ueniffccam
lugubncer deplorac amiffa ! Vtdennc Uudacorefeiuf ecia illif anci qf utnf u monbuf
quabffuerit.urru tn ea uiguerit recta .ufticia^an forte nec tunc fuent uiua monbuf:
fed ptcT-a coIonbuf.qct8.ipfe Ctcero nefcienf cu eam pferret:expflit.fedaliaffideuf
uo[uent:bec uidebimuf- Enitar enim fuo [oco uc oftendam fcctm defimcionefipfiuf
Ctceronif:qbufqd (ic Refpubltca 8. qd fic populuf [oquece Sctpide breuicer pofuic:
acceftancibuf ecia mulcif fiue ipfiuffiue eoru quof [oqui fecit tn eadem
dtfpucatione
fententnOnun q il.am fuiffe Rempub[icam:quia nunq m ea futc uera mfticia. Scdm
probabi[ioreraucdefiniCionef8.profuomodoquedamR.efpublicafuic.a;me[iufab
anctquionbuf R.omanif- q a pofterioribufadminirtraca eft. Vera au c lufticia n_>
eft:
mrt tn ea R_epub[tca cumfcondicor rectorq; Cbriftufeft: ft u ipfam R.empub[icam
placet dicere.qm eam rem popub eemegare no poflumuf St au c boc nome qd" alibt
abcerq; uulgatu efb ab ufu no ftre locucioifeft force remociuf tn ea cerce ciuicate
eft
uera iufticia:de qua fcriptura fancta dicic. G.onofa de te didra iuncamcafdei.
tt
r^ffid quod pertmec ad piitem queftione ■■ qualibet taudabtle dtcac ifta fuiffc uel
F-^efTe R epubuca: r ca*m eo2C dodtiflimof aucoref la loge anXpi aduentti peffima
r- 'ac f lagiciofiffima facfta erac. I mmo uero nulla erac: acq; ommno penerac
pdicifumif
monbuC Vc ergo no penrec:du cuftodefeiuf populo culcon fuo dare pcipue uice ac
mozf precepra debueruc:a quo tot tephftot facerdotibuf u. facnficioru genenbufra
multiplicibufuariifq! facnf: tot fertiffo[[enitdcibuf:coc cacoif q: [udoif
celebncacibuf
co!ebant':ubi nibil demonefnifi negotiu fuii egerunt:noncurantefque\admodumi[[i
iuuerent" immo curatef ue etia pdite uiucrent: dii tamen bonon iuo illa oniia metu
fubdici mmiftrarenc. Kuc fi dederunt:pferatur:oftendatur:legae' quafdeoic legefilU
ciuiraci datafconcepferfc Graccbt: uc fedmoibufcuncla curbarenc: quafManur&:
Sylla u Carbo: uc in bel[a etia progredercncur ciuilia caufifiniquiffimif
fufcepca:ec
crudt-Itrer gefta; crudeliufqifimta.Quafdemq; Syllaipfecuiufuitam^morcO fadta:
defcnbece Saluftio alufq; biftone fcpconbuO qfno exborreac '. Qiur.lla R.epublica'
non tunc penffe faceac'? hn forte propter buiurcemodi ciuium moref Virgihanam
lllam fentennam: (icuc folenrpro defenfione fuorum deorum opponereaudebunc?
DifcelTere omneradycirari r qf relictir
Du: quiburimpenum boc fteceraC'
Pnmii fi ica eftmo babec:cur querant' de reugione Cbrifrianaiq» bac offenfi eof dn
fitt deferucrtit: quandoqdem matorereorii lam pdem moriburruifab urbiraltanbuf
cam multorac mmucordeof tanq murcarabcgcrunc. Sed came bec nummum curba
ubierac: cu longeancegmorercorruperenrur annquwa GallifRoma capca U mceTa
cfW An p r encef forre dormiebat?Tuc enim cota urbem bofriupoteftateredadta:
folurcoIlirCapicolmur reman r erat. Qiit etiam ip r e caperetur: nifi ralcem
ancererdnr
dormientibuf: uigilarenc. Vnde pene m fuperfhnone egyptt02f bertiafauefq; coteciti
Roma deciderar: cum anferi follema cclebrabac. Verii de btf aduencicur&:
corponr
pociuO q animi maliO que uel ab bofhbuf ue[ aha dade accidunt: nondum mtenm
difpuco. Nunc ago de labe m02f 'quibufpnmii paulacim dccoloratifdetnde torrecif
modo precipicdcif taca: quauirincegrircedhrmenibufq; facfta eft ruma Reipublice:
uc magni aucoref eoif eam tunc amiffem n6 dubiter dicere. Recte atic abfceflerac:
ucamitceret': omefadyciranfq; relicTrif dii: fi eorum de bona uica:atqi lufticia
ciuicar
pcepta concepferac. Nunc uero qlef quefo dn fuerOc: fi noluerut cci popub cukore
fuo uiuerei_que : male uiuentf n6 docuertic bfi mucre '■
JT
dignicace: tongeutrace cumutan: Sl perfrui duf iracif: pofle enam bonunef ficuc
Fuie
Regulufl capciuicace: feruicuce: mopta: uigiluf: dolonbuf excrucian sc emon: duf
amicif- Quod fi ica effe cocedunr c6pendio nibtl eof ;pdeffe: sc colt fupfluo
c6Ficent;.
ISJam (i uircucibuf ammi U probicace uice cuiuf premia poft morcem fperanda funcr
magifconcrana uc populufdi r cerec: mfhcueriic: fi nibil etiam in bifcranfeuncibuf
tc
temporatibuf bomfuel eifquof oderuncmocenc:ueletfquofdi[igunc:,pfunt: ucquid
coluncur? ucquidtanco fhidio cotendirequiruncur.' Cur quia [abonofif cnfhbufq:
cemponbufcanq offenfi abfceffennc: murmuracur Ut propcer eofCbnftiana redgio
c^uiriifmdigniffimifledicur.' Si autem babenc in bifrebufuelbeneficnuel maleficu
poreftacg.-cur m eifaffuerucpeflimo uiro Marics; opcimo uiro R_egulo defueriic'
A.n ex boc ipfi mcelligucur imuftiffimi sc peflimi ! Quod (i propcerea magifcimendi
ec colendt pucancur. neq: boc pucecur. Neq: eni minufeof muenic' K-egulufcoIuifle
q Manuflnectdeo uita peffima eligenda uicjeacur: quia magif Mario q B_egu[o dtt
f auiffe exifbmancur. Mecelluf enim R_omanorum laudacifiimuflqui babuic qumq;
fihof ConfuUrefleciam rerum cemporalium fedx fuic: ec Cacihna peflimuf opprefiuf
inopta: U in bello fui fcelenf proftracuf infelix. Sl uertflirna arq: cerciffima
felicitace
prepollenc bont deii colecef: a quo fob coferri poceft. I[[a igicur E-cfpublica
malif
moribuf cum pertrec:nibi[ dn eorum pro dingendifuel corngendif egerunc moribufl
ne penret: immo de prauadif sc corrumpendifaddiderunc monbuflur penrer.Nec fe
bonof fingac: <j> ueluc offenfi ciuitt miquirace difceflerunc:prorrufibi
eranr. pdunt;.
conutncutur. Nec fubuenire precipienclo- ncc [acere cacendo potuerunc- Omitco q/
Mariuf a miferancibuf Mmcurnefibuf Mance deem [uco eiufcommendacureu: uc
eiomniaprofperarec: ec ex fumma reuerfuf defperatione mcolumifinurbem: duxic
crude[ecrude[ifexercitu.Vbiqcrueca:qindiabi[ifbofti[iq: immamor eiufuicftona
Fuenc:eofqui (cnplerucileganc:qui fcireuoLik- Sed boc uc dixi omtcKVnec Mance
nefcio cui cnbuo Maru fangumeam fcbcicatem: fed occulte pociufprouidecie dei ad
tftorum ora claudenda: eofq: ab erroribufliberandof qui non ftuduf agunc: fed nec
prudencer aduercunc- Quia ec fi aduercunc-aliqd m bif rebuf dem6efpoflunc:tacum
qcum fecreco omiporentif arbicno pmiccunt'. Ne magnipedamufcerrena felicicace:
que (icuc Mano: mahfecia plerunq: concedit. Nec ea rurfufquafi mala arbitremur:
cii ecia m ea mulcof piof ac bonofuniufdei uen culcoref inuicifdemombuf ppolluifle
uideamuf. Nec eofdem immundiflimof Ipincuf ue[ propcer bec ipfabona malaue
terrena propitiandofaut cimendofexiftimemuf quta (icucipfi ma[i bommefm cerra:
fic eciam i[[i non omnia que uolunc: facere poflunc: nili quancum lUiuf ordmacione
finuncur: auufplene mdicid nemo comprebendit: nemo reprebendic mfte.
^^(Ttla certe tpfe cutuf cempora calia fuerunc: uc lupenora quorum uindex effe
^_^udebacur:i[fiufc6paracione quererent':cii pnmti ad urbe cocra Manii caftra
' mouiffec: adeo [eca exca immolanci Fuifle fcnbtc Ltutuf: uc cuftodin fe Poftumiuf
arufpexuo[uenC:capiciffupp[iciti fubicurufnifi ea:quemammo Sylla baberec:duf
luuanribufimpieuiffer. Ecce no difcefleranc adynflanfqi re[iclifdii:quado de rerum
euentu predicebat: nibilcp de ipfiufSylle correpctone curabac. Promicebac pfagadd
feltcicacem magnam: nec malam cupidicarem mmando f rangebanc. Deinde cii effec
m Aiia bellii Micbridacicum gerenfl per. L.Ttcium ei madacum eft a Ioue: q>
efiec
&
Micbndacem fuperaruruf &: facftum eft. A.c poftea molienti redire m urbemia;
fuaf
amicorumqiinrurrdfciuilifangume ulcifcmcerum madacum eftabeodem Ioue:per
Tm[icemquendam(egioniffextc:pnuffedeMicbridarepronunttaffeuicTorra:iVcuc
prbmictere daturum fe poceOacem qua recuperarec ab rnimicrf E_cmpublica nc> fine
mulco fangume. Tum pconcatuf Sylla que f orma milici uifa Fueric. Cu ille mdicaflec
eam Tecordacuf ciufeft quam priuf ab illo audierat: qui de Micbridacrca uictoria ab
eodemadaca perculerac. Quid bic refponderiporeft qre du curauerrnc ueluc fetieia
il>a nuncrare: ec nultufeoif curauenc Sylla monendo corrrgere: cara mala facluru
fceleftifarmif ciuilibuf qlia non folum fedarer fed auferrent ommno R_empublica. ^
Nempe mtelliguncur demonefficut fi pe tam diximotumqi nobif eft m Iicceriffacnf'
refq: ipfe facifmdicant: negoctum fuum agere: ut prodnfbabeaniunuc colamunuc
ea tllif exbibeantur:quibufu qut exbibenc fbciati una peffima caufam cti eifbabeac
miud.ciodei.DeindecuucniffecTarentu Syllaacq: lhfacnficafieciuidicin captce
uiculim lecorrffimilitudtnem coroneaurec. TuncPoftumiuf \rufpex ille refpondic:
prelarameiutcftoriam fignincari.iufiitqiUtexCifiliiffoIufuefcerecur.Pofteaparuci
facfromteruallo feruuf cuiufda. L. Pontn uaticinando c!amauic:a Bellona nuntiuf
uemo.uicToria tua eft S/IIa.Dcmdeadiecic arfurum eff- Capitoliu.boc «1 dtxiffec:
concmuo egrefluf e caftrif poftera die c6atacior regrefluf eft. 8. Capttolium
arciffe
clamauic. arferat autem rcuera Capicoltum. Qtiod qutde demont %L preutdere factle
futc: 8- celernme nunciare.lllud fane accende:quod ad caufam maxime percmecfub
qualibuf diifefle cupianc qui blaffemancfaluacorem: uotuntaceffideliu a dommatu
demonum Iiberancem. Clamauit bomo uaticinando^uictorra cua eftSylla.atq; ut id
diutno fpirrtu clamafie crederecur: miciauic eciam attqutd 8. prope futurum: 8_ mox
facTum. Vnde longe aberat per quem ille fpmcufloquebacur r non camen clamauic
ab fcelenbuf parce Sylla: que illic uictor Cam borrenda commiftc: cut corona aurea
ipfiuf uicTrorie illuftnffimum fignum m uiculmo iccore apparuic. Qiiaiu figna fi
dti
iftidarefoIerentiacnSdemonefimpirpfecftoilIifexcifnefaria ponufacq:ipfiSylIe
grauicer noxia: mala fucura monftrarenc. Neq: enrm eiuf digmcact cantum pfuic
iIIauicftoria:quancumnocuiccuptdicaci.Qua facftum eft:ut inimoderaciufmbianr:
ec feamdif rebuf elacufac precipitatuf: magif ipfe penret m morituf: qm imrmcofin
corponbufperderec. Hecilliduuere crtftiauereq: lugendamon exnf non augurnf:
non cuiuf q fommo uel uaticinto prenuncrabant. magifenim rimebatme comgeret::
qm ne umcerecur. Immouero facifagebanc: ucuicftor ciuiumglonofuf uictufaccp
cap ciuuf sc nefadif uicuf 8. per boc ipfifetia demombuf mulco obftncftiuf
fubderec'.
10 11 12 13 14 15 16 17
excufancur bumand.Confideretur tdmg que fic Cdlium deorfi ue[ maltrta ue[ miferid.
Si auc fe pugnaffe fmxeruc:quid almd egeruntinift uc fibi Romani bellado ctuilicer
canqdeorum exemplonullu nefafadmitrereuidererttur.' lam entm ceperanc betla
ciuilia.ec dtiqud neFdndorum preltorum ftragef execrandd precefTerac- Iam mutcof
mouerac a, milefqutda du occifo fpotia detraberec: Frem nudaco cadauere agnouic:
ac decefcacuf bella ctutlta u fetpm tbi pertmenffracerno corpori adiunxic. Vc ergo
tanri buiufmali mtntme cedereffed armojc fceleftoic magif magifcf ardor mcrefcerer:
mox it demonef quofillt deofpucanc: &! colendofac uenerdndordrbitranturinter fe
pugndncefbommibufdppdrere uofcuerunc: neimttari talefrugnafciuica rrepidarcc
dffeclwfed pociufbumanu lielufdiumo excufarecur exeplo Hdc aftutia maligm
fpincufecia [udof undemulca lam dixi lcenicofftt t dtcari facranqi lufferuc. ubi
deozc
cancafldgicidcbedcricircancictfdcqjfdbuldrumdcfiiomtufceletrdrdrunciucqrqutf
eofcalia Fectffe crederec: u quifquifn6 crederec: Ted tii iHof [ibencifKme (ibt
rdlid uelle
exbiben cernerec- fecuruf imirarecur. Ne quifitdq: exifhmarct m deofc6uitia pottuf:
q eifdignum aliquid fcpciraffe: ubtcuq: itlofinter fe pugnalTe poecec6memorarunr:
ipfi ad decipiendof bomincf poetajc cdrmma firmaueruc: pugnaf uideticec fuarnon
folum per fcenicof tn ibeairo: ueruecia pir feipfoftn capo bumamioculif exbtbetef.
Hec dicere c6pulfi fumuf qfii peflimirmonbuf ciuiu: K-omana Rempubhca la ancea
perdica FuifTemuKaq,- remdfifTe afi aduentti dfii noftn iefu CbnO|:autorereoip
dtcere
et fcnbere minime dubitauerur. Qua pditione duffuif no imputarq ma[a traTtcona
quibufmd[ifiueinuo[udnrr.(iueeuaddnC:pereunf:&' m qmburbom (iueuiuant:fiue
monanc' ptre no poffunc: Cbnfto "noftrtj impuraocu Cbrtfturnofter cata frequecec
pro monburopamirpcepca c6cra pdicormbrer: dn uero ipfo2f nulliftatibuf pcepcif
egenntdliquid cu fuo culcore populo: pro itla P-epublica ne penrec: immo eofdem
morefueluc fuifexeplifdutontate noxia corrupSdo-' egerut potiufuc penret. QuS
n6 ideo ut arbicror tuc periffe qutfq ta dicereaudebic: qa dtfcelTere
omeradycifanfq»
re[iclifdii:ue[ucamiciuircutibufc6uitiirbominu'OtTiderent?.quiacotfignifextoru:
auguriorunvudticmiorunvquibuf fe canq prerciorfuturorum adiucorefq: preiiorum
ladtaresscomendaregefViebanccouincuncfuifTeprerencen qutfi uereabrceffiffenc:
miciurB-omam in bella ciuilid fuircupidicdtibuf q illoif
inftigacioniburexdrrifTenc.
&■
JX
»»-^ i»nni**i
numimbufpUcere cernebar.et ideo n6 folum illifexbibenda: fed fibi quoqt imirada
credebac Non t![ud nefcioquid ueluc bonu uel boneftum quod ram paucif& cam
occultc dicebae": fi camen dicebatur: uc magif ne lnnocefcerec: q ne
fiereccimerecur.
\ ISceuoUrum:Scipionu:Fdbricioifbecpociufc6cupifcebecabi'U curpiffima
, Y"~V ? -" nfi 'Pfa Troiauel Iliu undeongo eft populi E_omani: neq;.n.pcereund_i
/j^auc diffimulandu efb quod 8. m primo Iit ro artigi eofdem babenfdeof _- cotef:
( cttr a Gre.ifuictu:capcu: acq: deletu eft.' Pnamo mqunt funt reddita Laomedotea
paterna p eriuria. Ergo uerum eft qj ApoIIo: acq: Neptunnuf eidem Laomedonci
Itt
Ixeric attqf ica ne cu ifra credif' Ego uero ifta n6 credo-Na U uir docfhriimuf
eorii Varro falfa fjec efle quif no audencer: neq: fidencer:pcnecamefacec'. Sed
/^JfEd urrum potuenc Venufex c6cubicu Ancbife Enea parere:uel Marfex Ilie
K_Jconcubicu Filie Numiconf Romulum gignereun medio relmqmuf Nam pene
J- ^andifracTo deferra Troia ferro igmcf donarenc: magif eof c6cra R cmanof
mouerecR.omuIifraceroccifuGqcocraTroianofgrecufmaritufillufuf.magifirrira/'
ret parncidium nafcencif q regnlcifadultenu ciuicanf Nec ad caulam quam nunc
agimufinccrefViutru bocficn R.omuIufiuflerit:auc Romuluffecenc. Quod multf
impudennaneganc- mulci pudoredubitdt:muItidoIore diflimuIdt.Necnofitaqun
ea re diligenciuf reqrenda: per mulcoic fcnptorum perpenfa tefhmoma demoremur:
Romuli frcm pald cSftac occifu. no ab bofhbufno ab ahemf Si aiit ppctrauic auc
imperauit boc Romuluf m»gif ipfe fuic Romano2f q Panf Troianoif capuc.Cur
igii: Troianif iram deoif -puocauic i[[e aliene c6iugifraptor: Se eortide deoif
cucefa
Romamfmuicauic lftcfuifratnfextincTor? Siauc fcelufa facto urp:oq: Romuli
alienii efbqcf debuic unq; uindicarwqct tota bcc illa cmitaf fecirqcf tota
confenfc:
ec non tam fratremi fed prfm qd" peiuf eft cccidiruterq: enim fuic c6diror: ubi
alcer
fcelereablacuf& n6 permiflitf eft efleregnator. Non eft utarbitror q>
dicaturquid
maliTroia mcrucnt:ut ea dn defererenc: quo poflcc extmgui- u qd boni Roma uc
eamdiiinbalirarencquopoflecaugen: nifiqjuidtimdefugeritc: %i feadifVofquof
panrer deciperenc: coculerut.lmmo uero Si illtc maferuc:ad eof more fuo decipiedof:
qui rurfurcafde rerrafbabicarent:&: bic eafdc arceffallacie fue magif ecia
exercendo
maionbuffionoritufgloriati funt.
10 11 12 13 14 15
27 28 29
nH
Quibuf iUud oppidu ftecerac: poft anciquof Grecoic igneO ruinalqr reparatu ! Si aud
abfceflerac: caufa reqro. «z oppidanoif quide qro muenio meliore:canco detenorem
deoif. Illin.concra Fimbna porrafdauferac:uc Sylle feruarenc incegra ciuicacem:
bic eof lracufmcendic. uel potiuf penituf excinxic. Adbue aut melio-f parciu
ciuiliu
Sylla dux fuic: adbucarmifR_empub[ic-ire-uperaremoIiebdt:.bo_fbono-f imcioru
nondit malofeuecufbabuic.Quid ergo me[iufciuefi[[iufurbiffacerepocueruc.'quid
boneftiuftquid fideliuf? qd B_omanaparence[adigniuf.'q meliori caufe R_omao_f
ciuicate feruare: 8. ccicra parricida Romane B-eipubliceporcafclaudere? Ac boc eif
in qcum exiciu uerfu fic:accend^c defenforef deoif ■ Deferueruc dn adulterof.
Iliumq:
flamif Grecozf reliqueruc:uc ex etuf cineribufR_oma caftior nafcerec.Cur 8- poftea
deferuertic eande ciuicate R_omamfcognata:n6 rebellacem aduerfufR-oma nobile
filia:fediufhortbufeiufparcibuffidec6lrantiflima piiflim-.qiferuacem : eaq:de[enda
reliqueruc: non Grecorum uinf fortibuOfed uiro fpurciffimo B-omanorum ! Auc fl
difplicebac duf caufa parciu Syllanaru: cui feruatef urbe milen portafclauferanc:
cureidem SyIIecancabond;pm.tcebancB.prenunrlaba^c. , An B. bicagnofcuntur
adulcoref feliciu potiuf q mfeliciu defenfbref? N on ergo Ilium ecta tunc ab eif
cum
euerceret?:defertueft. Na demoefaddecipiendufempuigildciffitrii: quod pocueruc:
feceruc.Euerfifqppe&rincefifomil-ufcuoppidofimuIacriffoIu Minerue limulacru
fub caca ruma cepli illiuf: uc fcnbic Liuiufmtegru ftecifle pbibect , Non uc
dicerecur.
Dh patru quorum femper fub numme Troia eft
Ad eorum laudeimfed ne dicerecur
ExceiTereomnefad/cif: arifqr relidtif du
(jA.niI!apdce:quefubnumafuic:deofpftitiflecredendulic. tC ix.
eo menco fcilicec quo R-oman.fmuIca facra conftituit. IIIi uerobomipro caco ocio
l eomi
Sed piane pro ratif bellif fufcepcif fa geftif mfta defenfio R omanoif e: Cf
irruecibuf
fibi imporcune mimicif refiftere cogebac non autditafadiptfcende laudif bumane:fed
neceflitaf tu?de felutif &; Iibertatif Ita fit plane.Nam poftq ref cotf ficuc
fcribic ipfe
Salufhuf [egibuf: monbufiagrifaucfraTatif pfpera fa tilq: poI[eTuidebat':ficuci
pleraq:
morcaiiu babet;:inuidia ex opulecia orca e. Igit; Regef populiq; fimcimi belio eof
cepcare: pauci ex amicifauxilio efie. Na ceteri metu pculfi [cige a
pencuiifaberanc,
AcRomanidomimiIitieq:mteti:feftmare:parare:aIiufaUur)ortari:bon:ibufobuia
tre: Ubertatem:patna: parentefq: armiftegere. Poft ubi pencula uirtute ppulerunt:
fotnfacq: amicifauxilia porcabanc: magifq; dandifq accipiendif beneficuf amiciciaf
paraba. Decenter bifartibuf Roma creuic. Sed regnante Numa ut tam ioga pax
effec: ucrum irruebac improbi bellaq: tempcabant '■ A n nibii eojf ftebat ut poffet
pax
illaperrtfcere.' St n.belUfecia cu Roma laceflebat': necarmifarmaobuiaferebatur:
quibuf modifagebat: uc nulla pugna fuperati: nullo marno impetu cernci fedareni;
intmtci: bifmodiffemper agerctur:uc femp Roma claufifiam portif pacata regnarec?
Quod ft m poteftace non f uic: no ergo Roma pacem babuic qdiu du eo;x:fed cjdiu
_x>minerfmicimicirmnqq!uo[uerucquieti_inul[obe[[opuocaueriic NidForcedu!
ralef ecia id bomi uendere audebucqct aliuf bomo uoluic fme noluic.mtereft qden.
i,i uicio propno malafmentefquatenuf linanc lfbi demonef ue[ cerrere ue[ exa__ire|
Sed fi femp boc poflenc nec aliud fecreciore ac fupiore poceftace cttcra eo_f
conarii
fepedlirerageret': femperm poceftatebatmntpacefbellicafcjiuicrroriafquefempei'
fereperbumano-fammo-f motufacciduc.quaftnpleruqicontrdeoru fieri uohicacq:
non (blum fabule multa metientef 8_ uix uen aliqd uel mdicantef uel fignificantef:
1
fed ecia ipfaE-omana confitet' bifrona.
^i^VEc bif facrif tn E_oma dignata eft e({e ccicenta: que tam mulca illic
Pompiliui'
" fr fjn-mimt. Na ipfiuf fiimii ceplii nondii babebac Iouif E_ex qppeTarqmuf
;tt
Roma: non cam magnif^ borrendifcladibufqualefex multifpaucafcomemorabo:
agirari afHigiq; debuit. Nimif . n . mulcof deof grandi fumo fuo cang figno daco ad
cuicione cogregauerat: qbufcepIa:a[cana:facrificia:facerdorefifticuedo acq: pbfdo:
fummu uero deum cui um bec nce gefta debent: : offenderec. Ec fehcior quidem cum
paucionbufuixic. Sed qeo maior facta eft ficucnaui naucaf: caco pluref adbibedof
pucauic. credo defperanf paucioref illof fub qbufm coparatione peiorif uice meliuf
uixerat: n6 fufficere ad opiculandu graditaci fue. Pnmo.n.fub iplifregibufexcepta
Numa Popiho de quo la fupra locucuf fum: qcum matti difcordiofi cercammif fuics
quod fracrem Romuli coegic occidi?
fT\ Vom6 nec Iuno que cii Ioue fuo la fouebac Romanof rerum dfiofgentemqi
l^^rogacam: nec Venufipla eneadaf fuofpocuic adiuuaremc bono il equo more
conmgTiTmererentur: ciadefq: canca irruic buiuf mopie: uc eadoto raperenc: moxq:
copellerenC pugnare cu focerif ec mifere f emine nondum ex tniuria mancif cd
ciliace:
ia parencu fanguie docarent'. A.c.nuiceruc m bac co f[icftati6e Romai uicmof fuof.
Quancif u qmulcif ucnnq:uu[neribufac funenbufca ppmquoic q U cofinium ifte
uictone cofticertic. Proprer unu Cefarem focerti: st unu generti eiuf Pompei£i:iam
mortua Cefanff ilia uxore Pcjpewqco Bi qittfto do.orififhncftu Lucanufexclamac.
Bella per ematbiofpluf q ciuilia campof dJufq: datum fcelen canimuf
Vicertitergo Romamiucfcragefoceroif manibuf cruecif ab eo2f filiabufamplexuf
miferabilef excorquerec: necilleauderec flere pacrefoccifofme offenderfc uidtoref
roaricof queadbucillif pugnatibufp qbuffaceretuoca: ncfciebcic. Talibufnupcnf
populu romanii no Venuf fed BcIIona doramc.auc forcaflif Mecto i[Ia i ferna furia
la cif fauence Iunone plufm illof babuic Iicecie: q cti etuf pcibuf c6cra Enea
fuerac
excicaca: A.ndromacba feliciufcapciuata cfbq illa coiugia E-omana nupferiit.Iicec
feruilefcn poft eiuf amplexuf nullii Troianorum Pyrrbufoccidit. Romam aucem
focerofincerficiebancmplnf: quoif lam filiafamp[exabant'in cbaUtmfliU uidcon
fubdtca dolore cm fuo2f morte potuitmo rimere: il[e fociace bellacibuf paremti
fuoif
morccf pcedecibufuinfcimebac: redeucibuf dolebac. nec timorem babecef IiberCimec
delorem. Na ppcer mtericti ciuiu:ppmquo^-f ratru:parencti:auc patrie cruciabat; :
auc crudelicer [erabant; ui£ftoriifmaric02f. Huc accedebac q> ut func alcerna
be[lo2f :
alique paretti ferro amiferuc uirofalieqi urroif q: ferro U parecef u uirof.
Neqj.n.SJ
apud R-omanofparuafueruCilIadifcnmina. Siquideadobfidione quocp puenctig
ciuicacif claufifq: porrif fe tuebat'- Quibuf dolo
apcifadmiffifcjboftibufintramenia:
m ipfo foro fceleraca tu. nimifacrox mcer generof focerofq: pugna comifla eft.a;
rap/
coref illi eciam fuperabant': ei crebro fugiencef mcra domof fuaf &;
graumffedabanc
pfhnaf quif Si ipfaf pudendaf [ugedafq: uictonaf Hic . n. Romulufde fuorum lam
uircuce defperanf Iouem rogauic uc ftarenc. acq: lUi bac occafione nomen Scaconf
muemt.Nec finif effec tati mali mfi rapce i[Ie laceracif cnnibufemicarenc.-KpuoIuce
parecibufira eoif lufhffima n6 armifuictricibuf fed fuppbci pietace fedarex. Demde
T. Taciti regg Sabmoru fotiti regni Romuluf f erre copulfufe: germam conforcif
impacief, fedqfi Si iftu diuco[erarec:q f r em geminuq; no pculic ■ Vnde 8i ipfo
icer/
feeto uc maior deuf eflec regnum fo[uf obcinuic. Que func ifta mra nupciarum :que
irncamera beltorum: quefedera germanicatif:affiniracif:lbciecacif: diumicacif? Que
poftremo fub coc dnfcuconbuftura ciuicactf.'' Videfqcabic dici u cjmulca
poffecinifi
irV
g~\ Vid demde poft Numii (Ub alufR egibuft Quaco malo no fbtu fuo fed ettam
(jR.omanoru in beliu Mbantpuocati funt ! Quia uidelicet pax Numeti loga
uiTuerac. Qua crebre ftragef Romam Mbamq: fueric exercitufsc utnufq; cdmocio
ciuicacif. Mba nanqi illa qu3 filiuf Enee creauicAfcamufRome marerppior ipfa q
Troia aTullo bofhtio Regepuocata cciHixicCcifiigef aCit & afflicta g &:
affhxit:
donec mulc02£ cederec pan defcclrioe cercammfi. Tunc euentii belli deTergeminif
binc arqi inde fratnbufptacuit expenn.a Romamfcref Oratu;ab Albamfauctref
Cunacu pcefferuc.a curiatufcribufduo Oratn-' ab uno aucem Oracio trefCunacu
(upatt U excfdti func. Ica Roma extitic uidtrtx ea clade etia in cerramie exrremo»
uc de fex muifunuf redirec domu Cui danum m ucnfq! >. Cui lucluf mft Enee
ftirpi:
nifi A.fcanu poftenf: mfi ,pli Venenf nifi nepocibuttouif'Nam &boc pluf q
ciuile
bellii fuic: qfi filia ciuttaf: cu ciuicate macre pugnauit. Acceflic aliud
buicTergemio2f
pugne ulcime atrox atqr borrendu malu . Na uc erac ambo poputi puf amici-uicint
qppe acqi cognaci uni Curtartozf defpofara fuerac Orauozf foror.bec poftea q fpofi
fpoliain utctore fracre coTpexic: ab ecde fracre qfii fleuic occifa S.Humamor buiuf
uniuf femmequniuerfi populi E-omani mibi utdet; fxiiffe affedtuf. I[[a queuirii tS
f ide media retinebac: auc force eciam lpm frem dolef qui eum occideraC: cui
fororem
promiferac:puco:q>non culpabilicer fleuenr.Vnde.n.apudVirgiliumpiufEneaf
laudabuicer dolec bofte ecia fua pempcu manu. Vfi Marcelfuf Syracufana ciuicacg
recoleOeiufpauloafi cutme U gloria fub manuf fuaf fubico c6cidifie:c6munEcogiraf
codicione fledo miferarufeft. Qtiefo ab bumano impetremuf affedtu:uc femla fpofu
fuu a fracre (uo pemptu (ine crimine fieueric: fi uin boftefa feuidtof ecia cum
laude
Fleueruc. Ergo fpoTo a fracre illata morce qfi femma illa flebat: tiic fe c6tra
macrem
ctutrace caca ftrage beilaffe: ai caca bic si m cognaci cruonf effufide uicifie
gaudebac
R-oma- Qiiid mibi obcedit; nome laudiO nomeq; utdtone ! Remoctf obftaculif ifane
opmic)if:facinora nuda cernanc': nuda pe(enc':nuda tudicent;. Caufa dicat'
Albeficuc
Troie adulcenti dicebat;. nulla calif: nulla fimiIifinuemi;Tdntu uc defidefmoueree
Tulliuf m arma uirof: ti lam defueca tnupbif (Jagmina.
Illo ttaq: uiao eantCi fcefuf perpecratum eft Ibcialif be!Ii: acq: cognati. Quod
uitium
Saluftiuf magnii crafeunter atcigic. Cum.n.faudaf breuicer anctqora c6memoraffec
cepora:qn uicabomtnii fine cupidicace agicabaC?: tc fua cuiq: facifplacebanc.
Poftea
uero inquic q in Afia Cyruf: in Grecia [acedemomt Si A.tbemenfef cepereurbef acqi
natiSef lubegere: [ibidine dominadi caufam bel!i babere:maxima glonS m maximo
Impeno pucare ec cecera queipfe mftituerac dicere. Mibi bucufq; faciffic ciufuerba
pofuiffe. Libido lfta dommadt magnif malifagicac ic contertt genufbumanum.bac
Iibtdine E-oma cunc uidta Mba fe uiciffe: cntipbabac. ic fut fcetenflaudem gbnam
nommabac: qfii [audatfmqcfcpturanoflrapeccacor tndeftderufanimefue^ qiniq
gent bfidicic'. Fallacia igu; cegmma B£ decepcone dealbacionef auferanc a rebuf uc
fmcero mfpiciacur examine. Nemo mibi dicac. magnuf ille atq: i[[e: qa cu iIIo u
tllo
pugnauic; ic uicic. Pugnac ecia gladiacoref. uinciit 8^ ipfi.babec premia
(audif&! iIU
audelitaf Sed puco efle laciuf cuiuf [ibec mercie penaf luere: q illoJf armo2f
glonam
querere. Si cfi fi in arena pcedercc pugnatun mcer fe gladiacorefi quorum alcer
eflec
F*
«y^VVIIufergo illoru fub tocdurpfidibuf m pace regnauit. Ipford auc R.egu qui
A_J_extcuffueruV De R_omulo uidenc adulacio FabuIofa:qua pbibet' recepcufin
]/ celu. Videriic qutda fcpcoref eoru qui eii ppter ferociratem a Senatu dtfcerpcii
effe
dixerunc. fubornaciiq; nefcio que Iuliii Proculii.-qui eu fibi apparutffe
dtcereneuq:
p_r fe populo madafle Romano ut mter numma coleret;: eoq; rr>6 populu q contra
Senacuincumefcere ceperat repffum: atq: fedatu. Acciderar.n.8- folifdefedtioquam
cerca ratige fui curfufeffecfta tmperica nefcief mulcicudo 1 mennf R.omu[t
cnbucbac.
Quafi uero fi [ucfcufille folif fuiffec: magif ideo credt deberet occifUr. ipfumq;
fceluf
auerfioneeriadiurnituminifindicaeii. Sicutreuerafaclueft:cumdnfcruciFixufen;
crudelicace acq; imptecace Iudeoif • Qua folifobfcuracione n6 ex canomco fiderum
purfu accidiffe rattfoftendtC:qi tiic erac pafcba Iudeo-f Nii plena luna pafcbe
foleni/
tafagit'. R.eguIarifaucfoIifdefecrtio n6 nifilunefme cocingit. Sacifas GceroiIIam
inter deof R.omu[i recepcione pucaca magif figmficat ee: q F acta. qn Si laudafeii
in
libnfde R.epublica Scipiomfq; fermone:tantu eft mqt cofecutufurcum fubico fole
oblcurato no cSparuiffet: deo-f m numero collocatuf pucarec': qua opimone nemo
unq mortaltf affequi potuic fme eximia uirtucifgloria. Quod auc dicic eu fubico non
t c6paruiffe: pfeclio ibi mtelligic' auc utolecia tepeftatif: auc cediffacinonfq;
fecrecii.
Nam & alu fcnpcorefeo-f defecTrot folifadduc etia fubtta cepeOate.quejjfedto
aut
pccartone rcelen pbuit: auc R.6mu[ti ip r a corumpric. De TuKo qppe ecia Hoftilia
qui rertiura R_omu[o rex fuit:qut u ipFe Fulmme abFumptureft :dicic m a rde [ibnr
eide Cicero ppterea u iftii no credicu. mcer deorrecepcu cali morce: qa forcaffe
quod
/ ^s
<tc
mi
XC
mulci ecia m exercicu tdhi Fulminifperiertic.' Ve[ quaclo ena - tnrer a[ia
mcolerabiltf
peftilecia Efculapiu ab Epidauro quafi medtcu deu B-oma aduocare acq: adbibere
c6pu[fa efc:qm R-ege ommu Iou£ q ta diuin Capicolio fedebac mulca flupra qbuf
adolefcefuacauerdcmo pmtferanc forcafie dtfcere medicinaiuei cu cofpirantibufuno
teporeboftibufLucanifiBruciGSanicibufErrufcif&s Senonibuf Gallifpmo ab eif
legaci pempti func'Demde cum precore opprefiufexercttuf fepcem cnbunifcum illo
peuntibuf&I milicu tredecim milibuf.uel qn poft grauef U longaf K_ome
feditionef
qbufad ulcimu piebfiamculti boftili direpciSe fecefierac.cuiuf mali ca dira
calamicaf
erat:uc eiufrei caufa quod m excremif pericuUf fien folebac: u DtcT:acor crearetur
Hortenfiufq plebe reuocaca m eodc magifcracuexpirauic.qct nulli DicTacori ance
c6cigerac. u quid illif dnf la pnte Efculapio grauiuf cnme fuic '. Tum uero ca
mulca
bella ubiq: crebruerunc: uc mopia milicu ;plerartt: illi qui eo g>,p[t gignecle
uacabac:
ob egeftatem milicare non ualencef boc nomen acceperanc: militie confcriberentur.
Aecitufctia aTarecimfPyrrbuffi_exGrecie cuc ingettgloria ce[ebracufifi_omao-e
boftif effecftuf cft. Cui fane de rerum fucuro euetu confulenci:fatif urbane ApoIIo
fic
ambiguii oraculii edidit:ut e duobufqcquid acadiflec:ipfediumufbaberec'. Aic en..
dico tePyrrbe umcere pofie R-Omanof atq: ica fiuePyrrbufa K-Omamf: fiueR-omat
a Pyrrbo umcerencur: fecuruffacidicufucriilibec expecTarec euentu, Qtie tunc &
qborrenda ucriufq: exercicufcladef: m qua cR fupior Pyrrbufextitit:utiam poffec
Apollme p fuo mtellrcTu pdicare diuinilmifi pxime alio plio B-omani abfcedcrec
fupcnorcf. Acq; m cara ftrage belloif etia peftttetia grauif exorca £ mulicru.
ISIam
pufq macurof parcuf ederec grauide monebat:. Vbi fe credo Efculapiuf excufabac:
q> Arcbiacru fe n6 obftetrice p? icebae'. Pecudef quoq: fimilicer mtenbac: ita
uc lam
defeeTuru genufanitnalm crederet;. Qutd bycmf tlla co memorabtlif cam mcredtbilt
tmmantcate feuiefi uc niuibufborr£da alcicudme etia m foro per dtef.xl.manecibuf:
tybenf quoq: glacie duraree 1 . Si noftnfteponbuf accidifiec: que ifiri u qca
dixifienc l
Qtud llla icide tngenf peftilecia:qdiu feuiuiC:qmuIcofpemit i Que cti m annu. alium
multo grauiuftenderec^fruftra pfice Efculapio.-adicu ead [ibrof Sibylltnof.In quo
genere oraculo2f ficuc Ciccro in tibnfde Diumacioe comemorac magif mcerpcibuf
uc poffunc fiue uoliic dubta c6iecTancibufcrcdi foIet.Tunc ergo didtu efbeam efie
caufam peftilecie: <f plunmafedeffacrafmulti occupacafpuacim cenerec.ficincerirn
a magno impttie: uel defidte cnmme Efculapiuf [iberacuf eft. Vnde attca mulcif edef
ille f ueranc occupace ncmme probibece: nifi quta cante numtnum turbe dtu fruftra
fuerac fuppltcatiiiatqi ita paulatim loca deferebant: a culconbufiuc rancf uacuafme
ulliufoffenfioe pofienc bumanif falcc ufibufuendicart. Nanq: tunc ueluc ad fedada
peftilencia diligeter repettca fueriic atq: reparaca; ntfi poftea eode modo
neglecTa:
acq: ufurpata [aticarentmon utiq: magne perttie Varromftribueretur.-gi fcnbenf de
edtbuf facnfcam mulca tgnorata comemorac. Sed ctic mcerim eleganf no peftilentie
depu[fto;fed deoxf excufatio pcurata eft.
■i
~V~ Am uero Pumcif belltf cfi mrer utrtlq! Impiti utcTona diu ancepf aeq: meerCa
aff[ide.'quod pdice ciuicacef .' qlonge lateq toc regicief cerrecp uaftate fuc ?
quotienf
r^
q fcnptoref ecia nof enmuf biftone. Tunc magno metu pcurbara B-omana ciuitaf:
monenciu dttatof mferof eria ludere delecTabaDcu rjfecto miferi bomiefipfa rabida
accidtt:q q> ita H-omant utcti funt;uc ecia R-eguIufiile caperet; cuiuf in pmo:
acm
Qui ecia lpm pmum bellu Punicum confeciflec: nili auiditate nimia laudif u glorie
Nec mala illo cepore grauiffima incra mema defueruc. Nam exundance nimif ulcra
morefTuuiocybenno:peneoniia urbifplanafubuerfafunc.aliirimpetuqfitorrencif
lignoif non ca bonorace q danace uirginef donare cofueuerar. Tum uerotlltc igmf
que ta tref in qbuf fuerat prefferat ciuitatef cu ab illo in cedio Iiberare non
poflent:
Neq:.n. uel ipm ignifagnoutc. aut uero erat ibi nume qct non ecia fi fuifTec:
fugilTec.
nc> repe!Iebat:a ciuicace cuiuf falute cueri putabant:: quid cotra illafaquaf
flamafq!
obiicerencfanobiffnllafacradicerencnon cucdifbifbonirtcporalibufinftituta^fed
uero cecicate miferabiU eif facnf que penre poffent: fien potuiffe extftimanc: ut
faluf
cerrena &; ceporalif felicita fciuitacif perire no poffec. Prcmde cu lllif ecia
manecibuf
n
pugne & cocienfHambali Romana clade glonolb ! Sed bec hacTenufi De Cannefi
aiic mirabilicer borredo malo gd dica? Vbi Hanibal ui efiet crudeliflimufirfi tanu
immico2f acrociffimoif cede faciacuf parci luffiffe pbibee'. Vnde cref
modiofannuIo2p
aureorum Carcbagine mific : quo mcelligerenc canca m illo plio dignicacem cecidifle
Romananvuc faciliufed caperec men(urd:q numeruf atq: bmc flrragef curbe cecere
tanco unq: numerofionr qco mfirmionfi que fme annulif iacebac:coiicieda potiuficj
nunciada pucaret*. Deniq: caca miticu mopia fecuca effc: uc Romam reof Facmorum
ppofica impumcace colligerec: feruina liberrace donarec: atq: ex illif pudedufino
ta
fupplerei; qinftituerei; exercitufi Seruificaq:: immonefacidmufmiuria:iam libertifi
proRomana RepuMica pugnatunfarma defuerunc. Detradta funttemplifi tanq
Romani diiffuifdicerenc: Ponice que ca dlu mucilicer babuifhf. fi forte aliquid
ucile
in facerepofiint noftra macipia: unde uof noftra numma nibil facere potuifhf. Tuc
taH (hpediiffuff iciedif cu defeciffec eranu : m ufufpublicof opef uenere pnuace.
adeo
unoquoq: id qct babuic: c6Ferente: uc pter fingulof annulof aureofifingulafqi
bullaf
miferabilia digmcatif mfignia: mbilfibi aun lenaturipfe^quatomagifceten ordmef:
tnbufq: relmqueret. Quif f errer iftofi fi noft-nf teponbuf ad bdc mopia cogerene':
cu
eof mo uix feramufi qii pro (iiperflua uoluprace plura donani; biftnonibufi cj cunc
legiombufpro extrema falute collata funt '
11 12 13 14 15
ttC
i uerafta migtace audere couellere piculofiffimu :immo uero uc ipa ref docuic
pnicio/
fiflimu fuic. Que funera Facta func.-cii porGraccbuf occifuf ci.-que ecia cu aliuf
f rater
eiufnon I6go mcerpofito tepore.neqj.n.legibuf u ordme pcacu.-fed turbifarmoruq!
conflicT-ibufnobilefignobilefq! necabane'. Poft Graccbialcenufinterfec1ionem:L.
Opimmf C6fu[ q aduerfufeu incra urbe arma c6mouerac: eoqi cum focnfopp flb sc
excincTomgccem ciuiu ftrage f ecerar cuqueftione babereciaiudiciana inqfitione
cecerofpfequenf:cria miiia bommu occidifle pbibeC. Ex quo mtelligi poceft.quanta
mulcicudine morciu babere pocuenc turbidufc6flidtuf armom: qii cancam babuic
ludiciojf :ueluc examiaca cogmcio.Percuflbr Graccbi ipfiufcaputqcum graue erac:
tanto aun pondere Confuli ucMidit.bec emm padtio cedem pcefferae. In qua eciam
occifuf eft cu libenf.M. Fulumf Confulanf.
egau fane Senatufcdfulto eo lpfb [oco ubi funereuftumultuf ille cclmifluf e":
I u bi toc ciuefordmif cumfq: ceciderunedef C6 cordie FacTa eft:uc Graccborum
penrtefrif: ti. c6cionanciu oculoffenrec: memoriaq: ccipungerec. Sed boc qd aliud
Fuic q imfio deoif : illi dee teplu c6ftituere:que fi eecm cmiCace no
cacifdiffecidibuf
dilacerata corruerec '. Nifi forte fcelenf bumfrea Cocordia: quia deferueracammof
ciuiunvmeruicin illa ede:cancj mcarcere mcludi. Cur enim fi rebufgefhfcongruere
uolueruc-ng ibi pociuf edS Difcordte fabncaruc' A.n ulla ratio reddtc cur Cocordia
dea fic: ec difcordia dea n6fic; uc fcctm LabeonifdifhncTrionc bona fic tfta:illa
uero
maIa'Necipfea[iudfecucufuidel;:cjquodaduertitB-omeeciam FebnficucSaluti
templu c6fticut(i. Eoigitfmodo n6 tantii C6cordie: ueru eci5 Difcordie conftitut
debuit. Periculofe itacp R_omam ta ma!a deairata uiuereuoIueruemecTroianum
excidiu recoluerucongineab eiuf offenfi6e fupfiffe. Ipfa qppe quia mcer deafnon
Fuerac inmrata:triu dearulitem aurei mali fuppofitione c6mendata eft. VndenXa
nummti: &: Venufuidnx: Bi rapta Helena &Trota deleca eft. Quapropcer fi
force
mdignata q> mter deof m urbe nullum templu babere meruit: ideo la turbabat catif
tumulctbufciuitate-.qto atrociufpocuic irritarrcu m loco illiuf cedif boc e m loco
fut
operifaduerfariefuec6IVicucaedemec?uiderec.'Hecuanarid&ibufnobifiIIidocT:i
fapiiecefq; ftomacbant:. ac cn nummu bonoif malorumq: cuIcorefDe bac queftione
Concordie Difcordieq: non exeunc:fiue precermifennc barum dearum culcum: eifq:
Febrem Betlonacj pretu[ennt:quibufantiqua pbana fecerut:fiue tc iftafcotuertnc:
cum fic eof dilcedente Concordia: Difcordia feutenf ufq: ad ciuilia bella
perduxenC.
.«
£ IVin uero Mariuf ciutti (angume tam cruentuO multifaduerfarfi fibi partium
V_^Aperempcif u uidcufurbe profugiflec.uix pautulti refpirance ciuicace ut uerbif
Tulliamf ucar: fupamc poftea Cinna cu Mano.Tu uero claridimifuirifinterfeclif
lumta ciuicarifexcirta func. Vlcuf e buiufuictone crudelicace poftea Syllamec dici
gde opufe qca dimmucioeciuiu:&: gca caIamiteE.eipubtice.De bacn.utdictaque
pmciofior futc: q fi fcetera que pumebani: :tmpunira retinquerenC A.tc U Lucanuf.
Exceffic medicinamodum.mmiumq: fecuca eft.
Qua morbt duxere manuf. periere nocetef.
Scd cum tam foti polTenc fuperefle nocencef.
TuncdacalibercafodiiC refolucaq; tegum. {[ Frenifirarult.
flltioljetlo Mananoatq: Syllano exceptifufq fonfm acie ceciderfic: m ipfa quoep
urbe cadauenbufuici: pIacee:fora: tbeatra :cep[a: copleca funt. uc dipficile
ludicareri
qfi uicTrorefptuffuneruedidenncucru pufucmncerec: an poftea ga uiciffenc.Cum
pmum uictona Manana qfi de exfilio (e ipfe refticutt: excepcif pafTim quaquerfum
cedibuf faclif: capuc Octauu Cofulif poneret: m rofrrifCefar u Ftmbna m domi/
bufcrucidarencur a fuifi duo Crafli pater u filiufm confpectu mutuo mactarentur:
Bebiufas Numiconufunco cracTrifparrifuifceribufinrerirec. Caculufbaufto uenena
fe manibufimtmcorum fubcraberec. Merula Ftamen Dialifprecififuemf Ioui etiam
fuo fanguie Ittarec. In ipfiufaiic Maru ocuttf cStinuo feriebant-.-quibuf
falucacibufi
dexceram porngere noluiflec.
tfQtialtf fueric Syllana uictona uindex Mariane crudelitacif. (fCT xxvn.
£^Niltana uero uictoria fecuca butuf uidelicet mndex crudetitacif poft tantum
C^^Jfanguine ciuiti quofufo c6paraca fuerac: finico la bello mimlcicnf uiuencibuf
/ crudelmftn pace eraffata eMam ecta poft Mant maionf pftmafac recenflimaf cedefs
addite fuerac alie grauiorefa Mano muene:atq: Carbone eartide parciuManaaJf .
Qut Sy[[aimmmEten6foIuuic7oria:ueruetiaipfadefperantef(aIutg:cuncT:afuif
alufq: cedtbufrmpleueriit. Nam pter ftrage late per diuerfa dtffufam :obfceflb enam
Senacu: de ipfa cuna taq de carcerepducebanc ad gladiu.Mutiuf Sceuola Pocifex
qm ntbil apud R_omanof ceplo Vefte lanctiufbabebaiJ.aram ipfa" amptexuf occifuf
eO.tgneq; illu qui ppetua cura Vtrginti femper ardebac:fuo pene fangutne excmxtc.
: Vrbg deifi SyKa uidror incrauic. q m uilla publica n6 iS bello: fed ipfa pace
feui&e:
fepce milia pedicCi undectiqi inermu no pugnando: fed lubendopfcrauerac In urbc
A*
auc tota quS uellec Sylfanufqfq: Fenebac. Vnde coc Funera numerari omnmo non
poteranc-donec Sylle fuggererec^fmendoreffe aliquofuiuereiuc enenc qbufpoflenc
lmparcq uicenfc. Tunc la cobibica que bac acq: bac paffim f unbuda ferebat [iceria
luguladwcabula illa cu magna graru[aci6e ppofica e:que bommu ex ucroq: ordie
fplcdido Equeftri fcilicec acq; Senacono occidendorum acprofcnbendoif duo milia
c6rinebac.c6criOabacnumeruf:fedc6fo[abat: moduf.Necqacoccadebancrancum
erac meronf.qcum [eticie qa cecen no cimebac. Sed mqbufda eoif q mori lufli erancs
ecia [icec ipfa crudelifceceroif fecuncaf genera morriu exqfita c6gemuic. Quedam.
rj,
fme Ferro [amanciu manufdinpuerut. immamuf bomiefbomme uiuu:q befhe folec
diflerpere cadauer abiedlu. Miufoculif effoflif 3i pciculatim mebnfapucatifin tacif
cruciacibufdiu uiuere: uel pociuf diu mon coadtuf i. Subuaftatefunc eci.3 caq uille
queda nobilefeiuicaref. unauero ue!uc unufreuf ocadi iuberec':fic cota lufla g
ciuicaf
trucidan.Hecfadta func in pace poft bellu no uc accelerarec' obrmeda uidtoria:fed
ne conceneret: obeeta- Pax cu bello de crudelitate cercauic:&; uicic.lllud.n.
pftrauic
armacoO ifta nudacof.bellu erac:uc qui fenebatMi poflet:fenret:pax aute no ut qui
euaferaciuiuerec: fed uc morief no repagnarec. Que rabiefexcerarum gentium:que
(euitia Barbaroif buic de ciuibuf uictone ciuiu c6pan poc?
/"V Vid H-oma funeftiuf: cetriuf: amanufcj uidic fucru olim Galloif Si pautoance
V^j^Gocboram irrupcionem: an Maru KSylte aliommq: m eojf parcibuf uirorum
cfanflimoru canq ftioif lummu m fua mebra f erocicace ? Galti quide trucidauerunc
Senacu:quicqd eiuf m urbe cora pter arcem capicolina: que (b!a uccuqs defenfa eft
repire pocuerur. Sed m i(!o colle co (ticutif auro uita falte uedideruc: qua K fi f
erro
rapere no poffenc: poflenc tn obfidioe cofumere. Gotbi uero ra mulcif Senaconbuf
peperceruc-' uc magif mirii fic: q> aliquofpemeruc. Ax uero Sy[[a uiuo adbuc
Mano
ipm Capicoliu: qct a Gallifiutu fuic:ad decemedafcedefuidtor infedic.Ec cii fuga
Manufeec lapfufferocior crueciorq: rcdicuruf; iftem Capicolio per Senacufeciam
c6fu!ru c5 mulcofuica Tebulq: puauic.Manamfaut parcibuf Sylla abfete qd fadtu
cui parcerec Fuic: qii Mucio ciuiSenaton PdtiFici aram ipfam ubi erac:ucaiuc:facra
B-omana miferif ambienci ampiexibufnon pepercerunt ! Syllana porro tabula iIU
poftrema: ucomiccamufaliafinnumerabilefmorcef: p[urefiugu!auic Scnatoref qtn
Gocbiuelexpoliarepocueruc. Qua igicur fronce: quocorde:quaimpudentia:qua
miipiccia: uel pociuf amctia:t![a ucl duf fuif no impucac:£ bec noftro imputac xpo
'
/^J H.ude[[4 belta ciuilia omnibuf belbf boftibbuf auconbufeciam eoif fatentibuf
V^\j amariora: gbufilta Refpublica nec afflidta fed pdita oino ludicata elt:[onge
an aduentu Xpi exorta func: Bi fcelerataif c6catbenatioe caufa^: a bello Manano
atq: Sy[[ano ad bella Sercoru u Catilme: quortia Sylla f-ueratilleprofcriptuf- ille
nutrituf: mde ad Lepidi u Catuli bellum: quoif alter gefta Syllana refcindere:a[ter
defedere cupiebac. ifi ad P6peu li CelannquojfPSpeiuffecnratorSyUefuerac^eiulcp
pocenciauel equerac ud. la eciS fupauerac. Celar auc E6peu pocccii ni ferebac. (ed
IX
quia no babebapqua rii illo utcfco interf-ecTocp rrafcendic. Hmc ad a[iit Cefare
qui
poft A.uguftufappe[facufpuenerunc- quo imperance nacuf eft XpnftuC Na u ipfe
Auguftuf cu mulcif geflic bella ciuilia: u m eif eciam mulci cUriffimiuin
perierunc.
mrer quof&i Cicero difercuf ille arcifex regede B-eipublice. P6peu quippe
uidcorem
C.Cefar&qui uicftoria ciuile clemencer exercuic: fuifcj aduerfaruf uic.5
digmcatemcp
donauic: ranq regra appetitore quoruda nobiliu comuracio Senacorum ueluc pra
R_eipub!ice Iiberrace m ipfa curia crucidauic. Huiufdem pocenciam mulcti moribuf
difpar uicufcp ofnibuf mqumatuf acq; corruprufaffedtare uidebacur AnconiufCut
uebemecer pro eade illa ueluc pacrie Iibercace Cicero refiftebar. Tunc emerferat
mi/
rabilif mdolif adolefcenf ille aliuf Cefar illmf. C. Cefdrif f iliuf adopttuuf qui
ut dixi
poftea appellacuf i Auguftuf. Huic adolefceci Cefan uc eiuf pocena c6cra A.nconm
nutnret Cicero fauebat: fperanfeu depulfa u oppffa Antonudnati6e mftauraturtt
Reipublicelibertate: ufcpadeocecufacqiimprouiduffuturorunvucitle ipfeiuuemf
cuiuf digmcate ac poteftate fouebat:&: eunde Cicerone occidendu Anronio qda qfi
concordie pacflione pmircerer.: u ipfam libercacem E-eiput Iice pro qua rnultum lUc
cUmauerac ditiom prope fubiugarec.
12 3 4
9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26
JX^as:
Siciliam: uc Cacanenfif urbif cecla obruca K oppfla diruerec. q" caUmicacc permoci
mifericordtter eiufde anm cnbucu ei reUxauere K_omani . Locuftaif ecia m Afnca
mulcicudtne prodigu fimtle fuifle: cu la effecpopub. H-0.puincta:
[iccerifma'dauerunc.
CoTumpnf n.frudcibuf; fotufq: [ignoif : mgenci acq; ineftimabili nube m mare dictic
efledeiecta. Quamorcua redditaq: lictonbuf: acqbmcaerecorrupto: cacam orcam
pefMenna: uc m folo regno mafimffe odhngenca bommum milia perifle ref-erant?:*!
mulco ampliufm cernf [icconbufq; pximif cunc utice ex crigmca milibufmroif que
ibi eranc dece: remlfifle confirmanc.Taltf icaq: uamrafqlem pacimur-- eiq:
refp6dere
compellimur: quidboif non Cbnftianereligoni cnbuerec fi temponbuf Cbriftianif
uiderec •' Ec camen duf fuififta no cnbuunc: quorum cultum ideo reliquerunc ne ifta
uel minora paciancun cum ea maiora perculennt a quibufantea colebancur.
tC
aVanq pnufuellem paululii mqrere.-que fic ratio-- que prudentia: cti Bommum
Felicjcace n6 poflif oftendere femper m bellicif cladibur&: m fangume ciuili
ue[
noftili cu bumano u cti tcnebrofo timore s; cruenra cupiditace uerfantiti i uc
uicro
[eticia eoap c6paretur:fragilicer fpledida:cui timeaC bornbiliuf ne repece
frangatur:
de imperu magnicudmeac laticudme uelle glonan. Hoc uc faciliufdiiudicetur non
uanefcamufinaniuencoficaceiaclaci:acq:obcundamuf incencionifacicmalcifomf
uocdbulifrerti: cti audimufpopulofregna: pumciaf.fed duofconfticuamufbommef
Nam fmguluf quifq: bomo:uc m fermone una liccera:ica qfi elemetum eft ciuicacif
&£
re?m qcalibec cerrarti occupatione [aciffimi Quo^: duojf bommti paupere unti ue[
ponuf mediocre:a[terCi prediuite cogicemuf fed diuice cimonbuf anxium:meroribuf
CdbcfLence:cupidicaceflagrance:nungfecurCifemperinquietu:perpetuifinimiciciaij;
J*oC
»(CI) Emota iraqi lufticid: qd funt regna nili magna [atrocmta .' Qttia u
[arroeinta
X_lgd funti ntft parua regna ! Manuf ecenf ipfa bominu cu impio pncipifregu;:
1^~\ Romde omitto querere qlef RomuIufc6gregauent:qm mulcu eif c6fu[cCi eft:
JL_/ uc ex illa utta dato ftbi cfiforcio cimcacif penafdebiraf cogtcare defifterf
c: qmm
(rnerufeofin maiora f actnora ppellcbac: uc deincepf pacacioref effent rebuf
bumanif
Hoc dico <j> ipm Rornanu Imperiu iam magnu mulcif genrtbuffubiuganf: cecenfqj
terribileidcerbefenfic^grauitertimuit non paruo negocio deutcande mgencif cladif
oppflum : qii pauciflimi gladiatorefm cdpdnid de ludo fugientefexercitii mdgnum
copararuc. trefducefbabuemt. Itdlui IdrilTime u crudelidime uaftauertir.Dicdt quif
lftofdeufddtuuenc: uc ex paruo u ex coccptibili [atrocimo pueniret ad regnii:tdtif
td R.omaifuiribufartibufq! mecuendti. hn qa n6 diu fueriit tdeo diumicuf negabiit;
adiuti. tj i uero tpfa cutuflibec bomffuitd diururnd ftt '■ Ifto ergo pddo nemme du
adiuultdd regnandti: qm finguli quiq: cito monunc'.Nec bnficiti deputandu e^qct
exieuocemporeinunoquoq:boimne:ac perboc figi[Iacimuciq:inomnibuf:uice
uaporif euanefcic. Quid. n.mcereft eoif qut fub R.omu[o deof colueruc: Bi oltm func
,EC
mortui: q> poft eo2f morte B_omanii tantti creutc Impiu:cu i!li apud
inferofcaufaf
fuafagdc? Vcrum bonaf an malafad rem prefence n6 percmet . Hoc auc de omibuf
incelligeeiu ei gperipm Impium quifdeced&ibufi fuccedetibulq; morcalibufin loga
fpacia ,prendat;:pauaf diebufuice fue curfim raptimq; trafierut: acftuu fuoif
faranaf
bdiuUcef Sin uero ecia ipfa breuifiimi teportf bnficia deozf adiucono cnbueda func:
n6 paru adiuci lunc illi gUdidtoref. q feruiltf c6dicionifuincu[a
ruperunc:fugerunc;
euaferuc:exercicu magnii u FornlTimu colligeriic: obedietefregum fuorum confiluf
u luffiO mulru romane celcicudim mecuf di : u aliquoc romanif impatoribufinfupa/
bilef: multd ceperuc: pouci funcuicfcoriifplurimifuliuolupcaciburqbufuoluerunc:
qct fuggeflic Iibido feceruc: poftremo donec mncerentur qct difficitlime eft
Factum:
fublimefregnacelcy uixeruc. Sed ad maiora ueniamuf
" "' Vfhnuf qGrecd uel potmfpegnna Trogti Popeiu fecucufelc.n6 Ucmecantti
t ficuc ille:uer£i etia breuiter fcpfic biftona\opuf Iibro2f fuo^f fic lnapir.
Priapio
I reif:genau:ndtion£iqiimperiupenefH.egererdt:quoradfaOigtubuiufmaien;atifnc»
abitio popularif; fed fpecftaca incer bonof moderatio,puebebac.popuii nullif
legibuf
cenebanfj.arbicnapnncipu prolegibuferdt.finefimputuen:mdgifofiferremoferac.
Intra fua cuiq; patna regna finiebdnc^.PrimufomnifiNinuf H_ex A.(lyrioru:uecere
u quafi auitii gecibuf more^noua Impeni cupidicace mucanic.bic pmufmcuIicbelU
finitimif u rudef adbue ad refiftendii populofad termmof ufqi lybie pdomuit. Ec
paulopoft. Nmuf inqc mdgnitudme quefice dnatiomf cocinud polTefiione fnrmauic.
Domiuf ergo pximif cu dcceflione uinu forcior ad aliof tranfirec:&: proxima
queq:
uidtona inftrumenm fequetif eec; totiufonentif populof (ubegit. Qualibec atic fide
rerii: ue[ lfte uelTroguf ftpfencma queda lllof fuifle mcticofi u alie fidefioref
Iittere
oftendtic: cdftat rn u mcer atioffiptoref regnu Aff/noif d Nmo E-ege fuifle [onge
Ureq: porredtu. Tdm diu atic pfeuerauic-uc R.omanu nondu fit emfetacif.Na ficuc
fcribiic q Cbromca biftona pfecun func: milleducetof u odragmta annofab anno
pmo quo Ninufregnare cepic permanfitbocregTmnrdoneccrdnfFerredad Medof.
Inferre ducem bella fmitimif u mde m cecerd .pcedere: ac populoffiti non moleftof:
foU R.egm cupidicace c6cerere u fubdere.- gd aliud g grade Ucroamti nominadu i!
13 14 15
xat
tt
jOTVr iHi ctia Iuno uxor adiugit::que dicat foror U cciiunx '. Qiiialouc mqunc
^^m ecbere accipimuf m aere Iunone.Ec becduo elemeca c6mncT:a func:alcerii
fupenufalterti infenuf N6 eft ergo ille de quo diclu eft Ioutfomia plena: fi altqua
parce implec U Iuno. A.n ucerq: ucriiqr implec: u ambo iftt coiugef u m duobufiftt
elemectf U m fmgulif fimul func ! Cur ergo ecber dac J Iouttaer Iunoni l Poflremo
ipfi
duo facifeffenc. Quid eft q> mare Neptiino cribuit; : terra Plutom : Ec ne ipfi
quoq:
fmec6iugibufremanerec:addic'Nepcuno Salacia: Plucont Proferptna. Namficuc
infertore celi parte id e aere mquiiic Iuno tenet: ita mfenore manf Salacia: u
terre
infenoreProferpina.Querucqueadmodti faraacfabulafnecmueniuc. Si.n.becica
effenc:cna ponufelemeca mtidi effe n6 qccuor eozf uecereffjderencuc fmgula deorti
c6iugia diuiderenc' fingulif elemecif Nunc uero omi modo afftrmaueruncaliud efTe
ecbere: aliud aere i aliud terram. A.qua uero fiue fupior fiue infenor utiq; aqua
eft:
puta qa diffimilif.nunqd in tffi uc aqua no fit ? Et infenor terra :quid atiud p6t
efie q
terra: qtalibet diuerfitate diftmcTra .'Demde ecce lam cotuf m bif quattuor uel
tnbuf
clemetif corporeuf c6p[ecufeft munduf. Mmerua ubi enc- qd cenebit :qutd implebic?
Simul.n. cu bifm capitoho c6ftirura eft: cu ifta fiha no fic amborum. Auc fi ecbenf
parce fupenore Mmeruam cenere dictic: U bac occafione fingere poecaf a. de Iomf
capice naca fic: cur n6 ergo ipfapociuf deojc E_egma depucaC: q. fic Ioue lupenor-'
A.n qa indignu erac pponere pacri filia:cur no de Ioue ipfo erga Sacurnum mfticia
ifta feruaca eft .' A.n qa uictuf eft ! Ergo pugnariic ! Abfic inqunc. fabularii
eft ifta
garrulicaf Ecce fabulifno credatt:8i de bif fenciani; meliora.Cur ergo non daca eft
pacn Ioutf&i fi n6 fublimior eqlif cerce fedefbononf Quia Saturnuf mqunt teponf
[ongicudo eft. Tempufigic' coltictqui Sacurnii coltic. u rex de02f Iupicer mfinuat;
im
nacuf ex cepore. Quid enim mdignu dtcttur cum Iupicer sc Iuno nati dicuntur ex
cempore- fi celum eft ille Si llla cerra: cum fadta (inc uciqi celi u terra .' Na
boc quoqr
mubrifruirbabenc eoru dodh acq: rapientef. Neqi de ftgmencifpoeticir: fed de pbi/
lofopborum [ibrtf a Virgilio dicTxtm eft.
Tum pater omnipocenf fecundirbymbnbuf ecber.
Contugifm gremium lete defcendit
^DFmulcifdiinquordodrorerpaganorumunum
eundemq: Iouem efle contendut^ ([C. xii.
^^vVocquocIibetigit J pbi[ofopbicirrationibura;dirputati6iburanerant.Modoric
C/^Iupjter corporei buturmudi animun q umuerra ifta mole ex qccuor uel quoc
eiTpfacec eIemenrc6rtrucT:a atq: c6pacfta implec Si mouet' m6 lii Oiar parcerroron
U fracnburcedac.Modo fic etber ut aere Iunone fubter Fufam deluper ampIecT-ac':
modocoturimulcuaerericiprecelu: terrauero canq c6iugeeandeq:matre:qaboc
m diuimrcurpe n6 eftfecudif bymbnbufa: femmiburfecet.Modo aucme fit necelTe
percundra difcurrere: deurunur de quo mulcia poera nobiUffimo didrum pucanc'
Deum nanq: ire per omnef
Terrarq: tradcufq: manfce[umq:profundum.
Ipfe m ecbere fic Iupiter. ipfe m aere Iuno Ipfe m man Neptunnuf-in mfenonbuf
etil manfipfe Salacia: U m terra Huto: m terra mfenore Proferpma. In focif do/
melcicif Vefta: m fabrorum fornace Vulcanuf in fidenbur fo[ u [una u ftelle. In
diuinac.bf A.po[[o: Mercunuf m marce:in Iano Imciacor:m TermtnoTermmacor:
Sacurnufin cempore: Mari"&! Bellona m bellif Liberinuineif: Cerefm frumentir:
Diana m filuif Mmerua m ingennr. Ip^e fic poftremo etia m llla turba qfi plebeio^:
deorti. Ipfi; pfic nomte Libenuirorii remimbuf&: nomme LiberefeminaruJpre fic
,«
Diefpicer qui partu pducat ad die. Ipfe dea Mena qua pfeceruc meftruif feminarii.
IpfeLucmaqueaparcurieciburinuocet;. Ipfeope feracnafcecibufexcipiefeoffmu
cerre 8C uocel; Opf. Iple ln uagtcu of apertat &c uocet; deuf Vagicanuf Ipfe
leuec de
cerra si uocec' dea Leuana. Ipfe cunaf cueac si uocec' dea Cunina. Non fic aliuffed
ipfe m deabuf lllifque f aca nafcenbufcanunc tc uocantur Carmecefi prefic forcuicif
uocet;q; Forruna. In diua R_umma mamam puulo immulgeac:qa ruma dixerunc
ueceref mamam.In diua pocma pocione miniftrcc.In dtua edutica eica prebeac.De
pauoreinfacuPauecianucupec-DefpequeuenicVenlia.DeuoluptaceVolupia.
Deadu Agenona. De ftimulifqbuf ad nimiu acftum bomo impe[[itur dea Stimuta
nommet;. Strenua deafitftrenuufaciedo.Numeria quenumeraredoceac.Camena
que canere.Ipfe fic ac deufConfufpbendo cofilia; u dea Sentia fenceciafmfpirando.
Ipfe dea IuuecaOque poft ptexca^ excipiac luuenilifcrarifexordia. Ipfe fic Forrua
barbaca que adulcofbarba mduir:quofbonorare uoiuennuc boc qlecuq: nume falte
mafcuIudeu:ueIabarbaBarbaruficucanodifNodotu.ue[cercenon Fortuna:fed
quia barbaf babec Forcumii nominarenc.Ipfe m Iugatmo deo c6iugefmgac:&; cu
uirgini uxon zona foiuit ipfe tnuocei: fiue mrcucef eiuP Si dea uirginefifuocetMpfe
fic MocunufueiTucmuf q eftapud Grecof Pnapuffi no pudec:Hec omia que dixi:
sc quecuq) n6 dixi: n6 enim offiia diceda arbicracuf fum: bi omnefdiudeeq: ficunuf
Iup!cer:fiuefincucqdamuoIucorniaiftaparrefeiufriueuircucefeiuf:ficuccifuidecur
qbuf eu placec ee mudi ammd . Que fententia ueluc magnoip mulcoipq: dodtozc eft.
Hcc fi lta func: qct qlefic nondu mcerim quero qutd perderenc fi unu deum colerenc
prudeciorecopendto? Qiiid.n.etufcontenerct; cu tpfecoIerecVSiaur metuendu Fuic
ne precermifie fiue negledte parcefemf irafcerentur: no ergo uc uolunc ueluc umuf
ammactfbec toca uica e:que offief co tmec deof qfi fuafuirtucef ue[ mebra uel
parcefi
fed fua queq; parfbabec uicam a cecerif feparata: fi preralcera irafci altera
p6c:& / alia
placart alia cocitan. Si adt dicic' omeffimul ld eft totu ipm Ioue pocuifle off
endi:fi
parref etufno etiam figillatim mtnutatimq; colerent; :ftulce dicic'. NuKa qppe
earum
pcermiccereC cu ipfe unuf q baberec offita: coIerecur.Na uc alia omictanvque func
innumerabilia: cu dtcuc cfiiia ddtra partef Iouifeffe: 8. offiia uiuere atq:
rctionalef
animaf babere:&! ideo fme cotrouerfia deofee: tio uidec q mulcofno co!ac:q
mulcif
edefno coftruac: arafno ftatuac:qTtn pauciffimtffideru ftaruedafee pucauerunc s_
figillanm facnficandu. Siigie'trafaint;: q no figillatim co[unc':n6 mecuunc paucif'
placacif coco ce[o iraco uiuere. Si auc fteKafomefideo coluc quia in Ioue func:quem
coIuc:ifto c6pendio poffenc m itfouno ofnibuf fupplicare- Sic.n.nemo irafceret':cd
m illouno omnibuffuppticaretur: ncmo contemnerecur:pociufqculufquibufdam
lufta irafcendi caufa illif qui pcermiffi effenc mulco numerofionbuf pberec".
pferttm.
cum eif de fuperna fede fulgenttbufturpi nudicace diftentuf preponerec'*:
Priapuf. .
II llll|llll II
jmd
forte lumant;: nibil omntno remanere p6 t: qd" n6 fit parfdet, Quod fi ita effc
:qfnon
uidear qta tmpietaf£ trreligioficaf coTequat': uc qct calcauenc qfqi parte dei
calcec:
u m omi ammace occtdedo parfdei crucidet" .' Nolo omia dicere que poffuc occurrere
cogitacibuf dici aut fme uerecudia no poffunc.
<jDe uf q fola rdttonabilia animatia parcef ef!e uniuf da aflerac. <LC xn.
C^C^- aucfola aimalia rationalta ficuc funt bomief parcef dei eS c6tendut:no iudeo
JZ^J quide fi cotuf muduf e deuf quS befhafab eiuf ptibuf feparenc. Sed ot lucTari
/quidopufS.'Deipforationa[ianimace:idebomieqdmfe[iciufcredipoc:qdeiparte
uapulare cii puer uapulac •' lam uero parcefdei fieri lafciuaf imqO impiafatq: ofno
danabilefqfferre poffec: nifi q prfuf infanit .' Poftremo qd irafcit: eifa qbufno
colii:;
cfi a fuifparcibufno cotacur .' R.eftat ergo ut dicanc omefdeoffuafbabere utcaf
ftbi
qu£q: uiueremullu eoif efleparce cuiufq:fed omefcoledofq cognofc. u colt poffunc:
quia ta muln func ut omef no poffmt. Qiioru Iupiter qa R_ex pftdeDipm credo ab
eifpucan cofticuifTe R-egnu: uel auxtffe R-omanu. Nam fi boc ipfeno fecic^quem
alium deum opuf cam magnu potuifle aggredi credact-cu omefoccupatt ftnt officuf 8-
operibuf propruf: ncc alcer irruat m alrenufr
utiq: paruti effet: fi quief u tufttcia fimnmoif cocra fe bellum geri nulla
prouocarec
miuria. ac felicionbuffic rebuf bumanifomma regra parua ef! enc:c6cordi uicmttate
letantia.Ec ita eent m mundo regna plunma genticbut func m urbe domuf plunme
citml . Promde belligerare u perdomtcif genttbuf dtlatare regnu:ma[ifuidef:
feliacaf:
bonifnecefficaf Sedqapeiufeetucinturio(iiuftionbufdnarent;:ideo nd mcogrue
dicicur etiam ifca feltcicaf. Scd proculdubio feltcicafmaior eft utcmum bonu babere
concordem : q uicmu tnalu fubiugare bellantem Mala uota func opcare babere que
odenO uel que nmeanut poffic effe que umcaf. Si ergo mfta gerendo bella n6 impia
non intqua R-omani Imperiu eam magnCi acquirere potueruntmunqd tanqaliqua
dea colenda eft eif eciam imquitaf aliena ' Multum enim ad iftam lacitudme Impern
ea coopaca uidemuf que Faciebac miunofof: uc eenc cu quibufiufta bella gererenc
U augerec' lmpenum.Cur auc U miquirafdea non lit ucl externaru gentiu-'fi pauor
u pallor u febnfdu R_omam efle meruerune' Hifigu: duabufid eftaliena mtqtace
u dea uirtona:dum bellorum caufafimqutcaf excitac:uicftoria eadem bella felicicer
1SI forte dictit g> dedm Vicronam Iupiter mittat: dtq: illd ranq R_egi deorii
cjbceperanfdd quof luflent uenidt .- Si in eo2f pdrte confidac ! Hoc uere dicicur
non de illo Ioue quera eorum R_egem pro fud opmtone conFingunt :fed de illo uero
B-ege fecu[orum:cjimiccacnon Vidoridm que nulla fubftantid eft: fedangelii fuii
tc faciac umcere quem uoluent: cuiufconfilium ccculcum efTe poceft.-imquu elfe non
poceft. Nam fiVidtorid ded eft cur non deufeft &iTriumphuf ec Vicftorie
lungit.':
ucl mdncufuel frdter:uel f i[tuf.'TdIia quippe ifti de diifopmari funt:qua[ia
fipoete
fmgerent.-dtq: d nobif exdgirarenc: Tefponderenr ifti :ndendd efle figmenra poecaif
:
non uenfactnbuendd numimbuOsi tdmen fe ipfi non ndebacicum tdlid deliramfca
non apud poetaf legebanc: fed in templif colebdnc. Iouem igid de omnibuf rogarft:
ei uni rdncummodofupplicarenc. Non emm fe mi r tffec Viclona fi dea effet fub illo
B-ege Si polTec u duderec refiftere: u fudm pociuffacere uoluncdtem.
ll|llll|lllllllll|lllllllll|llll|ll
ITET
funt bommef Fortunaerboc eft bone Forcune. Nam c& linc &: alu ptunmi ftmul
boc
eft uno crmpore mafe forcunemunqd ft ipfa effecfimut &■ bona eee ec
mala:bifa[iud
iltifalmd 'An ilU que dea eft femper eft bona.' Ipfa eft ergo feticicafCur adbibend
diuerfa nomia.' Sed sc boc ferendfl efbfolec n. &: una refdmerfif
nomibufappellan.
Qmddiuerfeedef quid diuerfe are: diuerfa facra.'Eft caufa mquiunc: quia fehcicaf
iIU eft quam bom babenc precedencibufmeritif: f orcuna uero que dicicur bona:fme
ullo examie mentoififorcuituaccidtc bomtnibuf&: bonifs^ mdlifunde ecia forruna
nommacur. Quomodo ergo bona e(b que fme utto ludicio uemc u ad bonofa: ad
malof.' Vcquid aucem cohcurquetcafecaefbpaffim m quoftibecincurrenfucfuof
cutcoref pterunqi precereac:&: futf concempconbuf bereac? A.UC fiatiquid
proficiune
culcoref eiufuC ab illa uideant? U amenc:iam menca fequit; non forcuicu uemr. Vbi
eft ergo defmtctoiIU forcune.' Vbi eft quod a Forcuinfetiam nomen accepic ?Nibit
enim prodeft ea colere: fi forcuna eft. Si aute ruofcuttorerdifcernicut pfcforruna
n6 eft. A.n U ipfam quo uoluenc Iupicer mimc '. CoUtur ergo ipfe foluf. Non enim
poceft ei mbenci ec eam quo uoluenc rmcceci f orcuna refiftere. A.uc cerce ipfam
mall
coIanc:qui nolunt babere menca quibufpoffic dea Feticicaf mutcan.
<w
f orntudo dea n 6 e: que dffurt Mutio cum dexceram porrexit in flamaf: que affuic
Curtio ci fe pro pacna m dbrupca cerram precipice dedir- que affuic Decio pacn ec
Deao fi[io cu pro exeracu fe uoueruc? Si cnbif omibufuera inerac forritudo:unde
modonodgic:. Qudrepmdetia^qrefdpieaanulUnummuIocamerueruc^An qain
nomine genera.i lpfiuf uirrurefomefcolunr; '■ Sic ergo poflec &; unufdeufcoli
cuiuf
parcefceten dn putancur. Sed m ilU una uirtute U fidef eft: u pudiacid:que Cdmen
excra m edibufpropruf alcarid meruerunc.Hafdeafnon uencaffed uamcdffeac,.
( O mnid quippe agenda copleclit' uircuf: omnia opcandd feliacdf Si lupireruc bec
ddrec: ideo co[ebdl5:qa fi bonu dliquid efe [ancudo regmatq; dtutumitafiad eandem
percmec felicitate:: cur n6 mtelleclu eft dona dei e£:n6 deof.' Si aiic putate func
dee:
folcem alia tanta deoic turba no quererecur.Confiderdtif enim officufdeozf dearucp
rniniu:queficutuo[uerutprofuaopindti6efinxerut:inueniat:fipoffuntdliqdqi
tib aliquo deo preflan poflic boffii baberi lumitc: babenti felicirace- Quid
doclrme
Uet a Mercuno: uela Mmeraa perendii efiec;cu uircufomia fecti baberet.'Arfqppe
ipfabn: recfaqiuiuediuiriufaueceribufdefmicde.Vndeab eo cf greceareredicit:
uircuf nomen arcif Utmof craduxiffe putauerut. Sed fi uircufncl nifi ad mgeniofum
peffec uemreiquid opuferac deo Caco pacre;qui cacof ld eft acucof fdcerecfcum boc
poffccc6ferrefe[iacaf: Ingenio. r umqppenaraWicird'ifeft.Vndeetidfin6potuic:
a nodum ndto colidea Felicicufi uc boc ei coaliaca donarec:c6ferrec boc parecibuf
e luf culconbuf fuif uc eifmgeniofi filn nafccrent::qd opuferar perturient-uf
muocare
Lucindm: cti fi ddeffer felicirafino folum bene parerent:fed ena bonoRQuid neceffe
ewc Opi dee comendarenafcecefi deo Vagicano uagicncefi dee Cumne idcencefidee
R-umine fuggecef deo Scaulmo ftacefi deeAdeoneadeuncefi Abeone abeuncef dee
Menri uc bonam baberenc mence: deo Volumno ac deeVoIumne uc bcna uellenc:
dnf iSiugdlibuf uc benecoiugarenc: dnfdgrcfhbufur fruclurubernmofcaperenc:^
maxime ipfidiue Frudcefe: Marci &: Bellone uc bene belligerarenc;dce Vidcone ut
umcercc : deo Honori uc bonorarenc':dee Pecume ur pecumofi effenc;deo Efculano
<H fi[io eiuf Argentmo: uc baberenc eream argenceaq: pecumam. Nam ideo pacrem
Argencim Efculanu pofuerut; qa prmferea pecuma in ufu effe cepic: poft argetea.
Miror auc qi Argenrmufn6 genuic Aurmu quia &: aurea fubfecura e ■ Qi:e deii
ifti
fi baberenc; licuc Sacurno louem ica u pacn Argencmo ie. auo EfcuUno Aurmum
pponerec- Qiud ergo erac necefiefipcer bec bona ue[ aimi.uel corponf: uel excerna
Cdnca deoif rurba colere: tl inuocare:quofneq; omefcoTnemorauimee ipfi porueruc
omnibufbumdnifbomfminutatimfinguUcimq digeftif u deofmmutof X. (ingulof
prouidere.- cu poffec magno faciliq; c6pendio una dea Feiiacafcundta c6ferre: nec
lclu dd bona capienda quif q dliuf: fed neq: ad depellenda mala quererecur '. Cur
eni
efftt muocanda ppcer feffofdiua Feffonia: ppcer boftefdepellendofdiua Pdlonta:
pprer egrofmedicuf uel XpoIb:ue[ Efculapiufiuel ambo fimul quddo efiec grande
penculu.' NTcc deuf Spmenfifuc fpmafex agriferadicarecmecdeaRubigouc non
accederec rogarecur; una feluice prefence 8^ cuence-uc uel nulU maU exonrecur ucl
23 24
mt
/~\ Vid ergo eft quod pro mgena benefnao Varro lactat preftare fe ciuibuffitif/
V / Q mano fotuin comemorac deof quof coti oporceac a E-omamf ueru ecia dicit
tjuidad queqi pernneac: quo mbii ;pdeft inquic bomi alicuiuf medici nome formaqi
noffc U qd fic medicuf ignorare: ica dicit nibit p deft fcire deti effe Efculapiii:
fi nefciaf
ax ualicudim opicuIan:acq> ita ignorefcur ei debeaf fuppIicare.Hoc etia alia
fimiti/
tudine afrirmac dicefin6 m6 bfi uiuere: fed uiuere ofno nemine poffe:fi ignorer
qfr.a'
fic faber: quifpidtor:qfcedtor:a quo qd ucefile peterepoffcque adiucore aflumere:
que duce": que doctore.Eo mo nullidubiu ee affirenfira ee ucile cogmtione deoif =
fi faac qua quifq: deuf uim u facultace ac poceftace cuiufq; rei babeac. Ex eo enim
pocenmuf inquic fcire quem cuiufq: cauia ded aduocare a cq: muocare debeamufine
Faciamufuc mimi fo[ec:&: opzemufd Libero aqua: a Nympbifumum.Magna fane
utilitaf. Qitif no buic grafagerec fi uera m6fcrarec:8c fiunu ueru deu a quo eenc
ota
bona: scbominibufcotendti docerec ?
L d unde nuc agif:fi Ubn U facra eoru uera flmc: u Fe?icitaf dea cft:cur no ipfa
' felicem ! Qiufenim opcac atiqdppcer aliud > q uc fetix fiac .' Cur demq: tam
fero buic
tace dee poft coc romanof pncipef Lucuttuf edem c6fticuic.'Cur ipfe R.omutuffeIic£
cupienfcondere ciuicace: non buic templu pociffimu ftruxic i Nec propcer aliqd duf
cecenffupplicauic: qfi nibil deeecifi bec adeffcc.Na sd ipenec pufR.ex.nec uc pucaC
poftea deuffierecifibanc dea .ppicia no baberec. Vc quid ergo Romutufconfiituic
Romanifdeoflanii Ione:Marce Picti FaunuTybermii Hercule&i fiquofatiof?
Vc quid.T.Tanufaddidic Sacurnii Opem Sole: LunaVutcanii Luce:&quofqf
aliof addidit: incer quof ecia dea Ctoacma Feticicate neglecta '. Vc quid Numa toc
deofsicoc deaffineifta.' An eam f orce m canca turba uidereno pocuit.'Hoftitiuf
cerce Rex deofa: ipfe nouof Pauore acq: PaIIorej3pitiandofn6 mcroducerecfi dea
iftam nofcec auc colerec- pfenre qppe felicicace omrfi pauor u pattor n6 propmacuf
abfcederec: fed pulfuf aufugerer.Deinde qd eft boc qct iam R_omanii impenti tonge
laceq: crefcebaci Kadbucnemo feIicicacc;coIebac'A.nideo gradiufimpenu:qfe[iauf
fuic .'Nam qu6 ibi eflecuera feticicaf:ubiuera no erac piecaf^Piecaf n.ucra e ueraX
uen dei cutcufino culcuffatfoir coc deoif quoc demomoru. Sed u poftea ta m deorii
numerti felicicace fufcepta:magnabeIIorum cimtiu mfelicicaffubfecuca eft. An force
tufte eft mdignaca felicicafi cp u cam fero u no ad bonore fed ad contumeti^ potiuf
muicacaeft:ucctiea coleret: Pnapuf u Ctoacma: U Pauor8i Pallorai: Febnfiet
ceCera:n6numiacoIendoJC:fedcnmfacoIenciu.'Ad excremtifi cii curba mdigniffima
canca dea colenda uifa eft: cur no uet illuftnuf cecenf cotebat; .'Quifeni ferac qi
neqi
mcer deof Confencefquof dicuc m cSfititi Iouif adbtbenmec mcer deofquoffetecftof
^
V^Amunerd dmmd effemS deof? Sed qrn fciebdc ncmmi tdlid nifi dliquo deo Urgiete
W^
TTT^
pomif Pomona nd pomiificuc a bobuf Bobona non boue.aut certe nulU uocabutt
dectinatideficuc ref lpfe nomiant:':ut pecunia dicfta e dea:quead pecuniammd oino
pecunia dea ipa pucaca e. Ica uircuf que dac uirtute: banor g bonore: cdcordia que
cdcordia: uicloria que uicftoria dar. Ita mqunc cum feliacaf dea dtctc' nd itla que
dac':fed numS illud accendiC:a quo feticicafdacur. Ifta nobif reddira racione^multo
fanliuf eif quorum cor non nimif otduruic: perfuadebimuf forrafle-- quod uotumuf.
I enim ta bumana infirtnitaf fenfit nd mfi ab atiquo deo dan poffe fcticitafem:
I ec boc fenferunc bommefqui cam mutcofcotetanc deofin quibuf &-' ipm cortt
' JR-ege Iouc: qanome eiuf a quo darec' felicicafignorabac :&: ideo ip r iuf
rei nomme
quacredebacabillo dan: ea appelfareuoluenit. Satifergomdicatnecabipfo Ioue
danpofle feliacare qua la colebacfed utiq: ab i[Io que nommeipfiufcolendum efle
cenfebat.Cdfirmo prfufa quoda deo que nefciebat-tv eofcredidiffe danfeticicacem.
IpfeergoqueradupecoIaCiKfufficic.RepudiecTbrepitufmnumerabiliudemomo^.
illt no fufliciac bic deuf: cui nd fufficir munufeiuf. Itli mq nd fufficiac ad
colendum
deufdacor feticitatiOcui nd fufftcicad accipiendii ipfa feticicaf.Cui auc
fufficicmon.n.
babet bomo quid amptiufcpcare debeat:fcruiat ura deo daton fettcicatif Nd eft ipfe
que nommac loue. Ni fi td dacore felicicatifagnofcerencmon uctq: alm:uel alia^a
quo daret' f elicitaf nomine ipfiuf felicitatifmqrerenc; neq: ipm Ioue cu
taaftnrunif
cotendii pucarenc.Ifte atienajf dicic adulceracor uxozf.Ifh pueri putcbn rmpudtcuf
amacor: u rapcor.
(jDetudiffcenicifquoffibidiicetebran afuif cutconbufexegerut. <BJ xxvt.
.tc
babeac
na Falf,
eca m [i
poteranc turpia ludican '. In illifcerce [udir poenca nummu cnmma rrequentancur:
qui ludi cogetibufnummibufiunu fendtufmrt-aurdbancur.In i[[if[udifcorrupcorem
pudicicie Ioucm turpiflimi biftrionefcanrabac: agebdc:pldcebac:fi i[[ud
Fmgebdc':i[[e
irafceret:. Si ducfuifcnmibufetidfu5tifde[ecldbdt;:qn colerecmifididbolo feruiret;?
Itd ne ixe B-omanu conderec dilacarec conferudrec Impenii: quouif K_omano cui
difplicefcdc calid dbiedrior .' Ifte ddrec felicicace: qui cam mfelicicer
co[ebdt:':&: nifi ica
coleret:: mfeliciufirdfcebatur .'
(LDe cnbufgeneribufdeo2pde qbuf Sceuola Pdcifex difpucauic. CCT xxvn.
^^Tff
n>illl|llll llll|lll llll|llll II
\A.mil[udqud[eerbquodpdu[odntecdmemordut.pu[cbertmumdurptaumfuirre
l_fdixerut:Mdrtem SiTerminu u Iuuentdtem: nec Iout Regi deoif loco cedere
uo^uifle. Sic en( inqunc fignificdtii e Mdrcid genre id e Romdnd nemini [ocii que
tenerec ddcurd: Romdnofiqucq: cermmorppter deu Terminu nemme comocurum:
r.tuencuce ecid Romanappcer deu Iuuencace nemtni ee cefiurdm. Videdt ergo quci
babeac tftu Rege deoif fitoif * ddcore Regnt fiui uc ei aufpicia iftd pro dduerfdno
poneret i cui n6 cedere pulcbru efiec. Qt dnq bec fi uera r U nc:no bdbenr omo quid
nmeanc N6 enf c6fefiunrunc:g, du ceneruc Xpo:q ul IouicederencIueruoSdluir
quippe Impu fmibur Xpo cedere poiuerur u de fedibul locoif u mdxime de corde
credeciii. Sed dfiq Xpuruemrer m cdrneidfiq deniqi tftd fcriberentur: que debbnr
eotf pfertmurfed cR poftedq f drtu cft lub RcgeTdrqnio illud dufpiciu: dliquoneT
E-Omdnurexeracuf(urureft:boceftuerrurinfugdm:fd[rumq:oftendicdurpiciumq,
luuetdfilld nc5 ceffcnc loui u geTMdrcid fitpdncibur dcq; irrupeciburGdllifm ipfk
urbe cocncd l-.u cermmi impn deficienbufmultirdb Annibale cuitdcibuf m dnguftu
fuerac codrtdti. Ita eudcudCd e pu[cbrtcudod U rpiaoif .remdfic cocralouS corumdtid
non deoif ■ red demomoif. Aliud cft eni n6 cerfifrcdltud unde cerTerdrredirfe.
Qiidnq
illud puUbcrnmu aurpiciii (oco n6 cefierdc loui; p[ul Hddridnu Rege bommum q
Regedeoif cimuifieuidedc. Recepcirquoq,'a[io tepore pumivr mcmoretifi noftraj
pene memond recrorrurTermmurcerfic. quado Iu[ianurde02f i![o2f oraculirdedituf:
immoderdto aufit naueriurfc mcendi qburdlimonid porcabac':q exerctturdeftitucur
mox etia ipfi) boftib uulnere extincftur m cancacft redacfturmopta i uc irde nullur
euddcrec undiqi bortiburmcurfiintibur: mi!ice impaconrmorte turbato: nifi plactco
pacifiliic impn fmeT c6fticuerent' ufct bodieq: perfiftunc. no quide ranco
dernmenco
qcii concefferac HadridnuO fed medid tdntu copoficione defixi. Vdno igic auguno
•deurTermmurno ceflic Ioucq cefiic Hadridni uolurdtuceriic ecid Iulidi temcritdti:
tt loumidra neceffitdti. Viderunt becince![igenciorefigrduiorerqi Romdni.red cotm
tSruetudineciuicatirquedemonidarnciburfuerdCobligata: parum ualebdnt. Quta
li tpfi ettd fi ][[a uana erierennebde: ndture tdmen rerum fiib uniurucn dei
regimi-e
dtq: impto confticuce:reiigioru culcu qui deo debec;:exbibendu putdbdnr.reruienter
ucatc Apoftolurcrcature pociurq credton: quteft benedicflurm feaiU. Huiuruen
dei erdt duxifiu necefidnu^d quo micteretur landti uin u. uerdcicer pmqui pro uem
religtone morerencunuc fdira & uiuentiburto[Ierecur. Cicero augur imdet
auguria:
9
pene anilef Ec forme eni nobifdeoic^ etatef at ueftitufornatufq: noti func :gcncrd
Nec uero uc fabule ferflc:dii bellif prelufq; caruerunc.Nec folti uc apud Homerum
uamcatif fummeq: leuicattf. Ecce mcerim que coficenc' qui defendimc deof gencium.
Deifi cci becad fupfticionem ptmere dicacad retaicne uero quam ipfe (cctm Scoicof
uidec: docere^TNo enf pbilofopbi folu mqc ueru ecia maioref noftn fupfhctonem a
religione fuperaueriic. Nam qui cocofdief precabanc &; immolabac: ut fibi fui
Iiben
pouic: n6 inuenire.' Si emm a maionbuf illi func appeUati fupcrftitiofi qui tocof
dief
unq: cii canq fupfhaofa culpanc'.- implicat ifta culpa maioref tabum fimulacrorum
■• mucire auderec m populi c6cione. A-gamuficaq: Xpiani dommo deo noftro granaf:
1 n6 celo tc cerre ficuc ifte difpucac: fed ei quifecic celum a cerram:qui baf
fupftitionef
mt
non libt cantum contempcui efler.t: fed eciam ipfi uulgo defpiaenda mderentur: nifi
tacerentur. Ego ifta conncere: pucari debui: nifi euidencer a[io loco ipfe dicerec
de
religionibuf [oquenflmulca efle uera ;que non modo uulgo fcire non (ic uti[e:fed
ecia
ta ecfi faMa funt:a[icer exiftimare populu cxpediac.K id grecofcbeletafac m/ftena
cacicurmcace panecibufq! claufifle. Hic cerce cocum confilium pdidic ueluc
fapientiu
per quof ciuicacef u populi regerent; . Hac tam e fallacia mirif modif mabgni
demdef
deleclancur. qui u decepcoref u decepcofpanter pofftdenc. a quorum dommacione
nd [iberac nifi gratta dei per lefum Xpnftum dommum noflrum. Dicic eciam idem
autor acuciflimuf acq: docfhflimuf: q> bi foli ei uideanc' animaduercifle quid
eet deuf:
qui crediderunc eum efle animam motu ac racione mudum gubernantem.ac per boc
U fi nondu cenebac quod uericaf babecdeuf enim ucrufnon anima fed anime quoq*
eft effeclor u condicor camen fi concra preiudicia cdfuecudmif Iiber effe
po(Tec:unu
deum colendum faceretur acq: fuaderet :mom ac racione mundum gubernancem ;ud
ea cum lUo de bac re quefho remaneret; qj eu diceret efle anima non potiufa: anime
creatorem. Dicic etiam anuquof E-omanofplufannorcenru u fepcuagmta deof fme
fimulacro coluilfe. Quod fi adbuc mqc mafifleccaftiufdii obferuarent.Cuiuf fecetie
fue tefte adbibet mter cecera eciagence Iudeam.necdubitac eumlocuicacdcludere
uc dicac: qui primi fimulacra deorum populif pofuerunc: eofciuicatituf fuif u metum
dempfifle u errorem addidifle.prudencer exifhmaf deof faale pofle m fimulacrorum
ftcliditate concemm. Qiiod uero nd aic errorem tradiderunc fcd addiderunr: la utiqi
fuifle etia fme limulacnf intethgi uu[t errore. Qiiapropcer cti folof dicic
aiaduertifle
quid efle deuf: qui eum crederencanimam mundti gubernantem: cafhufq: exiftimac
fine fimuUcrifobferuare religionem: quifnon uideac qcum propmquauent uentaci .'
Si enim abquid cdtra uerufiacem canti poflet erronPprofeclo u unum deum a quo
mundum crederec gubernan u fme fimulacro colendu efie cenferecatq: m ca pxima
muentuf faale forcafle deanime mucahlirace commonerecur: uc nacuram potiuf
mcommucabilem que ipfam quoq? anima condidiflec deum uerum e{[t fentirec. Hec
cum ica flnc:quecunq; calefuin m fiuf litcerif mulrorum deorum ludibnapofuerunc;
conficen ea potmf occutta dei uofuntace compulfi funcq perfuadere conati. Si qua
igicur mde a nobif cefcimoma proferunc : ad eof redarguen dofprof erune^qui noiiic
aduercere de quanta u qmaligra demonum poceftate nof Iiberec fmgulare facrificiii
cam fknclifanguiniffufn&donum fpincufimparcitl.
,tt
I - Taq;uCcognofcerenturetiamiIIacerrenabona:qtuffoIifinbianc:quimeIior4
— JLcogicare no poffunc: u m lpfiufuniuf dei efle pofica poieftdce: no m mulcorii
( falfoi^ quofcoIedofRomara ancredideruc:popu'um fuu m Egypto de paucilKimif
mulciplicauic u m figmfimrabilibuf [iberauic.Nec Lucma mulierefille muocaucriic
qii earum parcufuc mirifmodifmulcipficarent:: u genf illa lncredibilicer
crefceret:ab
figypcioif perfequentiii u mfantef omefnecare uolentifi mambufipfe [ibnauicuple
feruauic. Sme dea Rumma fuxerunc: fme Cunma m cuniffuerunc: line Edulica u
Pocma efcS potfiq; ffipferucfine toc duf puenlibufeducaci ffic: fine dnf
cSiugalibuf
cSiugaci: line culm papi c6mgibuf mix ti.fme muocatoe Neprfini mare crafeucibuf
diuifum patuir: u fequentefeorum mimicof ffuclibufm fe redeuncibufobruic.Nec
cofecrauerfir aliq dea mana qfi de celo mana fupferuc: nec qfi ficiecibufaqua
pcuffa
pccrapfudicnympbaflympbafqicoIueruc.SineinfanifracrirMarcir^ Bellonebella
gefferiic: u fine uidlroria quide no uiceriic:r6 ea cn dea fed dei fui
munufbabuerfic.
fme Segetiafegrtef:fineBobonabouef:meIlarineMeIlond:pomarmePomonaEc
prfufomia pro qburcace falfoif deoif curbe K-omani fupplicandum pucduerur:ab
uno uero deo mulco fe[iciufaccep;ruc. u fi no m eii peccaflenc impia
curioficace.cac|
magicirarcibuTfeducfh ad alienof deof u ad idola defluendo: 8C poftremo .Xpnftum
occidedo^in eode regno ec fi no fpafiofiore tfi feliciore mafifTenc. Et nfic g>
per omef
Fere terrafgencerq; dirperfi func:illiuruniuruen dei .puidencia eft.uc g> deoic
falforu
urtpqq; rimulacraare:[uci: cepla euercunc' ec facnficia pbibencde codicibufeorum
probct: queadmodii boc fuent tanto aiippbetatii: ne forte cu legerefin noftnn a
nobifpucarec' effe conficlu. Iam quod fequi^ m uolumme fequenci uidendum eft:
ec bic dandurbuiufprotixicacifmoduf.
<L Aureln ^uguftmi Hipponeii Epi de ciuitace dei </ Liber Qumcur.
Cauram E_omam Impeni omniumq; regnorum: necforcuicam effe;
nec m ftellarum po r iuone confiftere. (fCapicuIum pnmum.
^^pnp
2 3 4 5
lEC-ct
Vonia c6ftat omiu reru opcandaru plemcudme efle Felicicaee:
quen.6 eft dea :fed dontidei:&ideo nu[[u deum colendueffeab
I bommibuf.mli q poc eoffdCere felicef. Vnde fi i[[d ded effecifold
[ colendd merico dicerecur. Iam cofequencer uidedmuOqua caufa
deuf qui p6c ic i[[a bona dare: que babere poffimc ecia no bom
ac per boc ecia no felicef: E.omanu impenu ca magnum camqi
Wiucurnu effe uoluenc. Quia enim boc deoru falforii i!U quam
.. 3 no Fecitisc mulca id diximuHg; ubi uifum fuenc opporcunu effe:
dicemuf Caufa ergo magnicudmif Impu R_omam nec forcmrd eft: nec facalifcfcjm
eoif fenceci.I:fiue opmione q ea dicuc ee fortuica: que uel nulUf caufaf babec
ue[ no
ex aliquo ranonabili ordme uemecef Bl ea fata[ia:que pcer dei &■ bommu uolucace
cuiufda ordinifnecefltcate c6cmguc.Prorfufdiuma prouidentia regna c6(licuuncur
bumana.Que (ippcered quifq fato tribuit: qa ipfam dei uolucatem uel ptacem fati
nomie appe[[ac: fent&id ceneac Imgud corrigdr. Cur.n. no boc pmii dicac qct
poftea
didcurufe(t:cudb il[o quif q quefienrqd dixerir facti ^Nam id bDmmefqfi audiunc
ufitaca loquedi c6fuecudme: no mcelligucnifiuim pofitioiffiderii qlifeqnqfnafcic':
fiue cocipu;, qd* aliqui alienac a dei uolucaceialiq ex illa ecia bec penJere
c6firmanc.
Sed illi qui fine d ei uolu cate decernere opmanC fidera qd agamuf ue[ qd bonorum
babeamuOmabif ue panamur:ab aunbuf omr.iu repelledi fur. N6 folii coit q uera
rcligione cenec: fcd q deoif qlmcunq: Iicec falfoif uoliic effe
cuIcoref.Hec.n.opmio
quid agic aliud: nifi uc nullufomo co[ac':auc rogec'deuf.' Concra quof modo nobif
difpuratio no l inftitucd^fed co cra eofq pro defenfioe eojif quofdeof pucac xpiane
religioi aduerfant;, I[[iuero q pofictoiftellait quodamo decernccm qltfquifq:
(it:82
qd pueniac boni: qduemaliaccidac ex deiuoIuta:efufpedut:fi eafdc (telldfputac
babere bac pcacem cradica fibi a fiima illiuf prace: uc uolecefiftd decem
'ic:mdgnam
celo Fdcitic iniund : m cuiuf ue[uc clanffimo fenacu dc fplcdidiftima cuna opmantur
fcelera facienda decerm: qualia fi dliqua cerrena ciuicafdecreuiffec: generebumano
decerncce Fuerac etiercedd. Quafe deifi itidicid de bommii fadhf deo relmqtur: qbuf
celefiif neceflicaf ddbibec'.- cii diif ille fit 8t fiderii &: bommu. ' A.uc fi
no dicunc ftellaf
dccepca qde pcace a fumo deo arbitno liio ifta decernere:fed m
ralibufnecefficatibuf
mgeredifitliuf oino mffa c6p[ere: ica ne de ipfo fenciedti e :qd" indigmRimu uifti
eft
de ftdUif uolucace fecire/Quod /i dicunc' ftelle fijnificare pociufifta: q
faceremcqfi
loctitioquedaficiudpoficio pdicenffmcuramodgcfnon.mediocricer docloif bofm
Fuicifta fencccia.no quideicafolecloqmacbematicimcuerbigratiadicanc: Marfica
poficuf bomicida (ieniFicdc: fed bomicida no f acic. Veruncii uc cocedamuf no eofuc
debec loqui: tc d pbilofopbifaccipere oporcere fermoif regula:ad ea pnunuada: que
m fiderit poficioe repire fe puciic: qd fic de quo nibil unq dicere pocueruc: cur
muira
gemmoif:madti6ibuf:8imeuecininpfeffi6iburdrtibuf:bonoribufceterifc|!reburad
bumana uira ptmetibuOatq: m ipa morte fic pleruq: caca diuerfiraOuc fimiliorefcif
rinc:qcti dd bec acnnec^multi excranei:q ipfi mcer fe gemmip exiguo cpifmcertiallo
m nafcedo feparati i m c6cepcu auc per unii c6cubicu uno eciam momenco feminaB.
^lJbegemmorumfimiliidiffimiliqiualicudme. (J^CT «.
xc
Luftra igit'auferf nofcile illud comencu de figuli rora : c\i refpondilTe ferunt
lNigidiuacquefh6erurbacu:unde&: Figuiufdppelldfufe.Du.n.rora figuliui
quarff a"poruit mtorfiffett currenteilla: fcifnumero de arramfro ranqunoeiuf loco
fuma celentate pcuf1ic:deifi mueca funt figna que Frxerac defiftfce motu: non paruo
mteruallo m rote illiufextremicace diftatta. Sic inqc m cata celi rapacitace enam
fi
alter poft alterii tata ceientate nafcac' qra rora bvf ipfe pcufli: m celi fpatto
plunmu
eft.Htc funt mqt quecuq: diflimillima pbibent; m moribuf cafibufq: gemmoif . Hoc
Figm cnru f ragiliuf e q uafa que illa rocacioe ftngunc'. N a fi ra rnulru m celo
incereO.
q $ coftelld c6ibuf c6prebf di n6 p6 c-' uc alcert gemtnoif beredicaf obueniac
alceri n6
obueniac: cur audf r cetenfq gemini no func cu infpexennt eoif c6fte(/dcionef calia
pnuttare: que ad lllud fecretum pctnf c quod nemo pot comprebfdere Si momencif
annotare ndfcenu? Si autppterea talta dictic m altoifgemcunfqa bec adpducfliora
fpacia cepo2cpcmec:momeca uero illa parttum mmuraif que mcer fe gemim poffiinc
babere nafcecef rebufminimiftnbuunc':de qlibuf macbemacici non folec c6fuli:quif
emm cofulac qfi fedeac qfi deambulecqfi uel qd prandeat.nuquid ifta dicimufquado
m monbufoperibuncafibufcpgeminoru plunma plunmumq; dluerfa monftramuf'
fcC
y-x a„ f unc duo gemim anciq patrii memona uc de mfigniburloquarric alter poft
*- im micofeof tncer fe f dcerec ipfd diftancia. Nunqd boc duit: qd uno ambulace
dUuf
drcribuc:undemdcbemdacic6fu[dnc.'Vnurduxicmercenndrid(erutcutem:dliurnon
feruiuic.VnuramdcrediUgebdC:dUurn6diUgebdC.Vnurbonorequtmdgnurdpud
c6ftel[dCi6iburn6arcrtbunc:ciredUoifc6n:e!Uri6iburinr pc cT:iriri-ddicunc.biaucem
(S Quibufmodifconumcdncur Mdcbcmdcici
uanam raenciam profiten. *CC. v.
, Vid den.q: udem ipfi quoif morfcu q, eodf tepore grari.or ternorq, apparc-bac
amboic:medicind[iterinrp,c.crHi P pocrdcergcminorrur P icacufe:nonefdtiriaoi
momero fitb una cadeq, celi pofittoe concepc. dmerfe bnc fata.que .[(ofpducancad
duaturmdcrtburduo pancer nan= dmerfa fdta babere nd pofTunt que .|[or P duc3c ad
fep.enrboram eleg.c qua cfi uxore concuterecmnde W.fi m.rabrfe ewnerec Vnde
e S rora,anc no darec depximo par, corp,f tJperamgco: fed eande quoq uabcud.mf
non debueru t nafccdo cadem faca murar,. Auc fi pprerea mucanC facl gemmorum
«LDegemmifd.rparirrexur. <[C VI .
Y~\0 tt.murgemmord,uerr, lexuf ambo adbuc ututtc ambo ecafe m«nt adbuc.
' rVmZf. L „ '"£""' d ' rpdrrf Ut P rerer ^"f^of "ecefe cft a u.nbbur dZe
fanmeon , .I[e m offic.o com,c.r m.I.car . « a fita domo pene femper pe ecrrmaSa
Nun ,d * , n cgcepcu ub, * u„u c6cub,cfi ee mamFeftu dk, u cln" mv.1 !,r '2
urcucocep™ fem.na de,n alterfi coc, F ere ofno non pofhV Vnde ne"2 ^fl L em
mX^=^^
ssassssasa^
noftrora ccurmde rel.cr^re rnnW j ^""oiou. "aeru lubdi: nunc ift. cum etiam
mr.tnec.ur c',c, auc cred, Doc 3 fidm™ V S C °" pl P omer " r - Vnde qu,d
racerepotu,ne,ucabeotammu[tumu,rgmaI,rancl,cated,ftaret.' dmMcCnnum
lllllll|lllllllll|lllllllll|lllllll
fcc
QVi uero no dftroif ccjfhcutione: ftcuti eft cum qmcqd concipit: uel nafctcur uel
|ncbpdC::red omniti conextonem fenemq: cauOjrum qca fic ome: quodfic:fdct
nomme dppelldnc: nci mulcu cum eifde uerbi concrouerfid Idborandii atq>
certandti
•eft:qnquide ipm caufa^ ordme Bi. quanda connexione dei fumi cribuuc uolucati Si
;jq:
potefrati: qui opcime &r ucraciflime credic' u cfid:a fcire afig fiat: U nibil
mordmatfi
reimquere:a quo funt omef poceffatef guif ab illono fmc ommum uolfitatef Ipfam
tcaq: precipue dei fummi uoluncace:cuiuf poceltafmfupabiliter per cficta porrigit::
([Nec m bac quefl i£>e auconrate baberer poetlca fentetia. Sed qm Stoicof dicit
mm
u m
xX
forrmre unde eciam fortuna nomen accepttmon effe dicimufnullaffed [acentef: eafq:
trtbuimuf ue[ dei uen ue[ quoru[ibec [pincuu uotuncaci. Ipfafq; n<acura[ef
nequaq ab
illiufuoluntace feiungimuf qui eft aucor omnif condicorq: nature. Iam uero caufe
uolucane auc dei fimr:auc angeloi^auc bofnvauc quoruq: ammaliu^fi cfiappelladc
uolurareffunc ammaliu raricuf expertiii mocufilliqbufaliq faciunc fcctm nacuram
fua: cii quid uel appeciic ucl euicanc- Angelo2f auce uolucacef dico fiue bono2f
quof
angelof dei dicimuf: fiue malorum quof angebf diaboli ue[ ecia demonefappellamuf
Sic Si bommu &: bonojc fcilicec Si malo2f :ac per boc colltgit; no ee
caufafefFicientef
omniu que fiuc^rafi uoltitanaf illiufnacure fcilicec que fpiif uiteefr. Nam Bt aer
ifte
fiue uentufdicit: fpuf-Sedqm corpufefti no eft fpufuice-Spufergo uice q uiuificac
omnia : creacorq; c omtf corpif U omnifcreati fpuf:ipfeedeufuciq:fpufno creacuf-In
etufuolurace fumma porefrafeque creacoip fpinruii uoluratefbonafadiuuar-malaf
ludicac.omnefordmar.a! qbufda cnbuic prarem.qbufdano rnbuic. Sicur-n.ommum
naruraru creacor eura omniu pratum dator no uoluntarfi. Male quippe uoliitatef
ab illo no func: qm c6tra nacuram func:que ab illo eft.Corpora igitur magtf
fubiacet
uoluratituf queda noftrtf td e ofum animaciu morcaliii: a. magifbomii q beftiaic:
queda uero ange[o2f : fed ornia maxie dei uoliicati fubdica func.Cm etia uoluntatef
omef fubuciunt;: qa no babet pr^tem ntfi qua i[[e ccicedic.Caufa iraq: rerii que
facic
nec fic:deuf eft- Mie uero caufe u facttic U fiuc. ficuc func oef creari fpu.f zc
maxime
racionalef.Corporalefaucem caufe que magiffiunc^q faciunt; non funtmter caufaf
effuientefannumerande:qm boc poffunt qd" ex ipftffaciiit Ipinruii uoliiratef. Quo
igic ordo caufa2f q pfcieti cercufe deo id eff ecic: ut mbtl ftc mnoflra uolurare.-
cum
in ipfo caufa2f ordmemagnii babeat locii noftre uo[iitaref.'Conredae ergo Ctcero
cii eif: qnunccaufaruordtne dicuceffe facale: uclponufipm facinomineappellac:
qct nofabborremuf precipuc propcer uocabulti quod no m re uera cofueuit mcelltgt.
q> uero negac ordme" omntii caufarii effe cernfSmu 8i det pfciencte nocifiimum:
pluf
eu q Seoici deteftamur. Aut enim deti efle ncgat-'qct qdem mducfta alcenufpfona tn
Iibrif de de02f natura facere molituf eft: aut fi efie confirerur deii .que negat
prefcmm
f ucuro2f:etia fic dtcic mbil aliud :q quod il[e dixtc mfipienfm corde fuomon eft
deuf
Qiu n.no eft prefciuf omnmm f uturo2c; non efl urtq: deuf.Quapropter u uoliiratef
noftre tm ualent: gcum dcufeafualere uoluicatq: prefciuic. zc ideo quicquid ualent:
cercifftme ualenc: u qct farture fuc ipfe oino facture fuc- qa ualtrurafarq:
fadturaf
llk prefuuic cuiufprefcientia fa[[t non por. Quaproprer ft mibi f aci nomen alicut
rei
adbibendum placerec: magtf dicere farti ee infirmtorif: porenctonf uolunrace q eum
babec m poceftare: q illo caufaru ordme que non uficato fed fuo more Scoicifatum
appcllac arbicrm noftre uoluntatifauf ern.
ii iiii|iiii iiii|iiii m
XX
ilU diffiriit: efle necefticaf: fcctm qua dicimufnecefle efle uc ita fic
a[iquid:uehca fiac:
nefcio cur e3 cimeamuf: ne nobif [ibercacii auferatuoliiratif. Neq:.n. Si uicam dei
ei
prefcienna dei fub neceflitace pommuOfi dicamuOneceffe l deu femp uiuere Bi cucta
prefcire.ficuc nec poceftaf eiuf mmuit; cu dicit' mon falliq: n6 pofle. Sic enf boc
n5
p6t:uc ponuf fi poffcmmonf eec uciq: pocefcarrT.Recte qppe omnipocenfdicie':qui
cn mon u fa[[i no pocefb. Dicif eram ommpoceffaciEdo qct uu[c no paciedo qct no
uulcquod fi ei acciderecnequacj eflec omnipocef. Vndeppterea quedam no pocefc:
quia omipotenfeft. Sicuc eciatn cum dictmuf neceffe efb effemc cum uotumuftibero
uetimufarbitrio: U uerCirjculdubio dicimuf u n6 idco ipm [iberu arbirnii neceffiran
fubncimufque adimic libercacem. Sunc lgic' noftre uoIiitateP u ipfe f aciunc
quicquid
uolSdo facimuf: qct n6 fierec fi nollemuf. Quicqd auc atioif boTmnti uolurare notef
quifq: pacif: ectl fic uotucaf ualec: U fi no ittiufm bommifuoluntaffed poceftaf
det.
Nam fi uolutafcm effec: nee poflec-qct ue[[et:pocentiore uoliicate impedirecur.Nec
fic cn uoliicafnifi uolcicaf e(lec:nec alcenuf fcd eiufeec g ue[[ec:8i fi n6 poffec
implere
qctueltec Vnde quicqd pcer fu5 uolucace pacic' b6:n6 debec rnbuerebumanifuet
angelicifuel cuiufq: creaci fpufuolucacibuf fed eiuf pociuf q dac poteftace
uolencibuf.
I f_in noftra uoIucace.Non enim qui boc prefciutc mbi[ prefciuic.Porro fii[[e qui
( prefciutc quid fucurum effec m noftra uotuntacemo uciq: nibil fed aliquid
prefciuic:
profecfro u ilto pfcience efc aliqd m noftra uolunrace. Qtiocirca nu[[o ni6 cogimur
auc recenca prefciencta dei cotlere uoluntatifart itriu :auc recento uotutatif
arbitno:
■ - Deuficaq: fummuf u ueruf c(i uerbo fuo u (pu fancto que cna unci func: deufunuf
omntpoceTcreacor&factoromVanimeatq:omifcorporif:cuiuffuncparciapacione
feucefqcunq: func uentace no uamcace fetccefq fecic bomine" ronafe aimal ex aima
ti corpore:qui eu peccance n6 lmpunitum effe pmificmec fme mifencordia dereliqcs
e qui bonifa! malif eflentia etia cix lapidibuf: uicam feminalem ecia cii arbonbuf
uitd'
fenfuatem etia cum peconbuf: ulcam mtettecftualem cum fo[ifangetifdedic:a quo eft
omifmodufoinirfpecief:omifordo:aquoefVmefura:numerur:p6duf:aquoegcquid
naturalicer eft: cuiufcunq: genenfeft: cumfcunq: eftimatiomf eft: a quofuncfemma
c™.
*x
dCjiie quidS Vtrgiliuf Ioue mducenfcanq futura pdicencenpfe tam facfta recolebac.
cernebatqr prefentia. Veruppterea c6memorare illa uoluuut oftendere dfianonem
poft libertace fic babuifle R_omanof uc m eoru magniflaudibuf poneret; . Hinc cfb
8- il[udeiufdepoeee:q> cum aliaru gerctium artibuf eaftpfafpropnafE_omanorum
artef regnandi acqr imperandi u fubigendi ac debellandi populof anteponerec aic.
Excudenc a[n fpirantia mol.iuf era.
Credo equidem.uiuof ducenc de marmore uulcuf.
Orabunc caufaf meUuf. celtq: meacuf
Defcnbcnc radio. 8_ furgenna fidera dicent
Tu rcgere impeno populof R.omane memenco.
He cibi erunc arcef pacifqr imponere morem.
Parcere fubieclif. s_ debellare fuperbof-
CfHafarcefiUi cato pitiufexercebacrSto mmuffe uolupratibufdabat-Ec eneruacioe
animi ii corponf m ccrcupifcedif 8- augendtf diuicuf a pcr illaf monbuf
corrilpsndif
rapiendo mifenf ciuibuf largiendo fcenicifturpibuf Vnde qui calef lam moru [abef
fuperabanc atq: abundabancrquando fcnbebat ifta Saluftiuf: canebacqr Virgiliufl
non illifarcibufad bonoref u glonam: fed dolifa.qr faflacuf ambiebanc- Vnde idem
dicicffi-ed pnmo magifambitio gauariciaammofbommu exercebacquodcamen
uuium propiuf uirtuci erac. JSfam gfonam: bonorem: lmpenum: bonuf a_ ignauuf
equefibiexopcac. Sed llle^nquic uera uianittturbuicquia bonearcefdefunt:do[tf
atq: fallacuf contmdicC[Hefunci[[ebonearteflper uirtucemfcilicet non perfallacS
ambitionem ad bonorem 8- gfona a; lmperiu peruenire.que rame bonuf 8. ignauuf
eque fibi exopcant. Sed i[[e id eft bonufuera uia niticur. Via uirtuf eft: qua
mncur
ranq ad pofleflionifFinemnd eft ad glonam: bonoreMmpertu- Hoc mfcitu babuifle
R_omanof etiam deorum apud illofedefmdicanc: quaf c6iuncTiflimafconflituerunc
uircutifs^ bononfpro duf babencefque dantur a deo. Vnde mtelltgi poteft que fme
uolebant efle uirtutif-8- quo eam reFerebant qui boni eranC:ad bonorem fcilicet
,nam
mali nec babebant eam quif bonorem babere cuperenc quem malifartibufconabant:
adipifci: id eft dolifacq: fa[[aciif Meduf [audacuf efl: Caco.De i[[o quippe ait.
Quo
mmufpetebae glonam: eo magifillum fequebatur. Quando quidem glona eft cuiuf
i[(icupidicacef[agrdbaC:iudiciumbominumbenedebomimbufopinantiu.Etideo
melior eft uirtuflque bumano teflimonio concenta no eft nifi confcientie fue. Wnie
dicic Apoftolufl Nam glona noflra bcc eft teflimontum confcientie noftre. Et alio
loco. Opuf aufem fiiu probec unufqui!q;:8_ tunc m femecipfb tatum glona babebiC:
8- non m alcero. Glonam ergo 8- bonorem U impertum que fibi eXopcabant:8- qua
bonif artibuf peruenire mtebant; bontno debet fequi uircuffed ipfa mrtute. Neqr-n.
eft uera uircufl mli que ad eu fin£ cendit ubi eft bonum bommiflquo meliuf non efh
XX
{jecume cupiditatem tc mulca alia uitia cdpnmentef Nam faniufuidet:qui & amor£
audrf uitium efle cognofcic. Quod nec poetam Fugtc Oranum qm aio
Laudif amore cumefi funt cerca piacula :que te.
Terpure lecfro poterunc recreare libello.
Veruncamen qui [ibidmef turpioref fide piefatifimpetrato fpmcu fancto & amore
mtelligibilifpulcbncudmifnon reFrenant: meliuf falcem cupiditate bumane [audif U
glone : non quide lam fancti :fed mmuf lam curpef func.EciamTulliuf mde filere
nc>
potuic tn eifdem Iibnf quof de R_epub!ica fcnplic.-ubi [oquif de mfhcuendo pnncipe
ciuicacif: que dicic alendum efle gloria. ti. cdfequenter cdmemorar maioref fuof
mulca
mira acq: preclara glorie cupidirace feciffe, Huic ergo uuio nd folii no
refiftebanc:
ueru ecia id excicandu u accendendu effe cenfebac.pucacefboc utileefTeB-eipublice.
Quanqm nec m vpfiuf pbilofopbie IibnfTuIliufab bac pefte diflimulec: ubi eam luce
clariuf cdhcefJ.Cu.n.de (tudnf taiibuf loqueret;.que uciq; fectada func hne ueri
boni:
nd uecoficace laudif bumane; bac mculic umuerfale generaleq: fencencia.Honofalic
arccfomefqi accedunt: ad (tudiagloria: lacecq; ea femp que apud quofq; improbant?.
CLDe refecando amore [audifbumane: quoraa
Iuftorum glorta offiif m deo fic- (ET ■
im
XIHI-
Vic igitttr cupiditati meliuf refifhcur fine dubitahone cum cedit: • Tanto enim
Iquifq: e deo fimilior: quacos: abbacimmundiciamundtor. Quembacuica BC
r fi nonrundicuferadicat: ex cordequia etiam bene proficiencef animof cempcare non
ceflac: faltem cupiditaf glone fuperccur dileclcde lufttcie.uc fi altcubi tacenc
que apud
quofqi improbancur: fi bona fi recta funcieciam ipfe amor bumane laudif erubefcat:
Si cedatamon uentacif. Tam enim eft boc uicm immicu pie fidei:fi maiorm corde
fit cupidicaf glone g dei timor uel amor: uc dommuf diceret. Qud poceflifcredere
glonam abinuicem expcctanrefi&i gloriam queafolo deo eft.nonquerenref?Icem
dequibufdam qui m eum credideranc 8£ uerebancur palam co ficenaic Euangelifta.
Dilexerunc glonam bommum magif q dei. Quod fancfti Apoftoli nd fecerunc- Qui
cum in bif locif predicarenc Cbrifl i nomen: ubi non folum lmprobacur ftcuc ille
atc:
tacencq; ea femper que apud quofq: tmprobancur: uerum eciam fumme deccftacionif
babebancur: cenencef quod audieranc a bono magiftro eodemq; medico mencium: Sl
quif me negauenc coram bominibuf negabo eu coram pacre mco qui m celif eft.uel
cora angelifdei. Incer maledida st opprobnanncer grauiffimafpfecucidef crudelefqi
penafnd func decernci a pdicacionefaluttfbumane:cacofremicu orTenfidifbumane.
Ec cp eofdiutna faciencefacq: dicencef; diutneq: uiuecefi debellattf quodamd
cordtbuf
dunfiacq: mcroducta pace lufticiemgenfin Ecclefia Xprifh glona confecuca efhnci
m ea tanq m fue mrcucif f tne quieueriic: fed eam quoq: ipfam ad dci glona
referecefi
cuiuf gracia talcferanc- Ifto quoq: fomice eof qutbuf confulebanc ad amorem illiufd
quo U ipfi calef fierenc accendebanc. Nanq; ne propcer bumanam glond bom eflent:
docuerac eofmagifter illorum dtcenf Cauece facere mfhcia ueftra coram bommtbuf
uc uidearmni ab eifwlioqum mercede non babebinf apud pacre ueftrii qui tn celif
eft.
&
geabuf. no e quod de Cni u uer, de, mfhca coqueranc: perceperfic mercede fium.
.iTvErceraurf Cmdto* tonge at.a eft i etia b«c opprobna fufrmencu pro au.eate
JJ^de,:quemund,bu,urd,[ccaor,burod.orde.I[[dciuita[remp.ternaeft:.t.nuuur
fon^quia nuuufmor.cur.Ibi cft uera * plena feliataf.ne deJVed dond ae Inde
d ebur W° m r U g r " 3 ' 0^™"™ P-tmetad b^c uitd morcal.u que pauaf
gen , m u"rT u rr h m?M < r " u< ' u i ,non c °S anc ' ^ "^o dl.qu.d
nocuerunc H.oman
25 26 27
tc
J __q> aln uicerucaliiuidhfuc otnono uideo: pter illu glone bumane manifTimu
.//"^VVid ergo magnil eft pro illa etema celeftiq; patna cd cfra feculi bumf
qualibec
l/iucunda bladimenta contemnere:fi pro bac temporali atq: tetrera filiof Brutuf
potuic Bi occidere:qd* lUaFacerenemme cogio' Sed cerce difficiliufe
filiofmterimere:
q quod pro iffca faciendum eft: ea que filnfcongreganda uidebancur atq; feruanda:
ue[ donare paupenbuf:ue[ fi exiftac teptatio que idp fide acq: mfhcia fieri
ctipellat:
amittcre. Feficefenim uel nofuel fiuofnoftrof no diuitie terrene faciunt: aut nobif
utuentibufamittende:aut nobifmortuif a quibufnefcimufue! forre a qbufnolumuf
poflidende. Sed deuffeliceffacic qui eft mentiu ucra opulentia Bruroautquiafiliof
ocadicunftlicicatifperbibet ceftimonium etiam poeca laudacor.Aic erom.
experunc : occidi f il» a parre pocueruc: quid magnu eft fi pro uera Iibercace que
nof
iplam pdcnam:fed eciam pro pacria camen quia cgrrd impenii fuu id eft concra quod
imperduerdcpa t erImperdror:abboneprouocaturiuueni[idrdorepugndueracIicec
uu.nec.occidic.neplurmdlierrccinexfplolmperiiconteptrqlon.mgtonaboftir
emul.l fuerat: a Gal ifiterum [iberauicquia non bdbetar potiorem ub, polTet umere
gloriofuf: cur exroIUt utlm gr.nde dliqu.d fecer.t . qu, forte m Ecclefia ab
inimic.f
ualuic ab berenco^ perniaofinima prau.rate defendit: cu a[ia non fic „6 ubi u.uatur
in bommu gtona: Ted ub. uira acqrac etema .' S, Mutiurut cu Porfenna R_ege pax
lZ^TF*'f m ° b f° V n "" 70r j P meb,JC: ^ 1? °'- rm ^- >P™ occdere no pcTtuiti
* con.urar.onem talmm perborrercenf: fine ulU d.'ac.one fe ab ,Ilo bc'Io fadca nace
25 26 27
fcc
glorie cupiditdfuicerdr: quid magnfi fe pro Euangehi fancTi predicaticie: qua ciuef
fuperne patne de diuerfif [iberanmr Si colliguncur erronbuf fecifiedicTuruf eflicui
dommuf de fepulcura patrif fui fclbcico ait: fequere me Si fine mortuc ffepelire
mortu/
offuof' Si M. Regulufne crudclifiimof boftefiurado fallerccad rofab ipfa Roma
reuerfufeft:qm ficuc Romanifeum cencre uolentibuf refpcr.cifie fert: pofrcacj Afnf
feruieracdigmrarem lilic bonefti ciuifbatere non pcfieccfiq: cartbagmenfeftjuonia
concra eofm Romano Senacu egcrac enjuifiirmffiippliciifnecduerunqui cruciacuf
non func pro fide illiufparrie concemnendrad cuiuf beatuudme fidefipfa perducic?
Auc quid retnbuetur dcmmo pro omrabufque recnbuic:fipro fide que 1II1 debecur:
talia fueric bomo paffuO qualia pro fide qua perniciofifiimif inimicif detebac
pafiuf
eft Reguluf '. Quomo auc fe audebic excollere de uoluncana paupercate XpianuO
Ut m butufuite peregrmacione expedicior amtuler uiam que pcrducir ad pacrid":ubi
uere duicie ip r e deufeft: cum audiac ucl legac L. Valenum qui m fuo defundbufeft
C6fu[atu ufq:adeo futfTe paupere: uc numifd populo colldtif eiuf fepulturd curarett
!
Audiac ue[ [egac Qumcium Cincmnatum cum quatcuor lugera pofiideret: tc ea fiuf
mambufcolerec: abaracroefie abducTum; uc dicTaror furec. maior utiq: bonore cj
Conful: uictifo* boitibufmgence glonam confecucum m eadem pauperrate manfiffe.
Auc quid fe magnu feciffc predicabic: qui nullo premio mundi bumf fueric ab ecerne
ltliuf pacne fotiecate feducTuf: cu Fabnciu didiceric tatif munenbufPyrrbi R-egif
Epirorarurrwpromifla etia quarca parce regm Romana ciuitace no potuifle diuelli:
ibiq: m fua pauprace pnuacu manere uoluilfe .' Nam lllud quod Rempublica id eft
rempopuli:rempacne:rem c6munem: cti baberenc opuIentifTimam acq: ditiflimami
fic lpfi m fuif domibuf paupereferanc: uc quida eorum qui lam bif Conful fuiffeC:
tx
Senaru pauperti bominfi peIIerec'notati6eCenfona:cj) dece pondo argenti m uafif
babere cfipertufeft. Ica ndem ipfi paupereferant:quoif tnumpbif publicu dicabatur
erarmm. Nonne omefCbnftiam qui excelleritiore propofito diuitiaf fuaf comunef
Facmncfcctm q> fcnptum eft m dcTibuf Apoftoloif : urdifiribuacTicurcuiqi
opufefts
uc ncmo dicac aliquid propnum : fed fmc dlifomnia c6munia:intel[igunc fe nulla ob
bocuenciianoporrereidctantia: ld faciendo pro obcmenda focicrareaneeioifcum
pene ca!e aliquid illi feccrmc pro conferuanda gloria Romanoif .' Hec &; alia
fiqua
repenuncurmticcenfeoif: quadofic mnocefierencqn canca fama predicarenrurmifi
Romanu impenti loge lateq: porrecTum magmfiaffucceflibufaugerecur.' Promde
per illud Imperitt ram magnu camq: diuturnu^uiroruqi tamo2f uirrucibufpcjarum
acq: glonofum: u illoif mcentioni mercefqua querebanceft reddica: ac nobif ppofica
neceffane c6monitiomfexemp[a: uc fi uirtucefquarum ifte urcunq: func fimiiefquaf
ifli pro ciuiratif cerrene glona cenuerucpro dei glonofiffima ciuicare n6
cenuenmufi
pudore pugamur:fi renuerimuffupbiano excollamur. Quoni.3 ficuc dicic Apoftoluf:
Indigne func paffionef buiufcemporifdd fucuram glonam que reuelabirur in nobif
Ad bumanam uero glonam prefencrcj cemponf fatifdigna uira extimabatur ilbzf .
Vnde eciam Iudei qui 3Cpm occiderunc: reuelante teftamenco nouo quod m ueten
ueldtfi fuic: ucno pro terrenif&! teporalibufbeneficufque diuina,puidetia
permixce
bonif malifq? ccjcedicfed pro ecerna uica munenbufq: ppetuifi U ipfiuf fupne
citntacif
(btiecace colatur deufunuC ic uerufi recTiflime nec iftorum gloria donati func: uc
bi
qui qualibufcunq: uircucibufcerrenam gloriam quefierunc 8£ acqurierunc: uincerenc
eof qut magnif uicuf datorem uere glone ti uuicacif eterne ocaderunt: acqi
refpuerfit.
^M — Ndm Iicec procliue fic-uc qui bumana glorid nimium delec7dcur:ecid dominari
l ardenccr affedtec: tamen qui ueram licec bumanarum laudum glonam conaipn"cuc:
ddnt operam bene mdicdntibuf non d.fpl.cere. Sunc enim mulra m mcntufbcna de
aulbuf multi beneiudicanc: auanuif ea muln nnn h^N^nr. »/ ««.. .... !,«« , «,
i uiui.. viimqun auc ime cupiaitdte gione qud uerec bomo bene ludicacibuf
dilplicere: dommdn dtq' imperdre defiderac:eiia per dpcrciffimd fcelerd qucnc
pleruqf
obcmere quid dilicit. Proindequiglonam cocupifiinaut ucrauid niricur.-aurccrce'
dolifacq: fdllacufcotendit: uolenfbonufuidenquod no eft.Ec ideo uircucefbabcn
mdgnd uircufeft cScemneregbrid: quia concemptufeiurmconfpecludciert.iudiaa
ducem no rcpenturbumdno. Quicquid emm fecenc dd oculof bommum quo glorie
concempcor appdreac:ad mdiorem lauderr boc eft dd mdiorem glorwm facere fi cre/
dat': non eft unde fe fufpicanciu fenfibuf dlicer efe q rufpicdncur oftenddc. Sed
qut
concemmc ludicid Uuddntium: conterrrir cridm fufpicdncium tementdtem: quorum
tame fi uere bonufeft non concemt fdluce. quoma cace lufticie eft qui de fpincu dei
uirtuceTbdbcc: ut etid ipfof diligdt inuricof ct itd di!iga t:uc fuof oforef uel
decraclo/
ref uelic corredcofbatere cofortcf: noin cerrena patna fed fuperna. In Uudacoribuf
ducem lufqudnuif peruipendac q, eum Ludanc: non tamen peruipendit qct amant.
nec eofuultfallcrelduddncef nedecipiatdiligencef Ideoq: inftacdrdcncerucpociuf
ll e laudec- a quo batecbomo quicqd m eo lurc [auddtur. Qiii aucem concempcor
g[oriedommd.ionirertduiduf:teft.drruperdc:riuecrudelirdreuitenuef!uxu[uxune.
Talefquidem B.omam fuerunc- Non enim cura rxifhmdcicnifomifid dcimndiiomf
cupidicace caruerunt.Multcftalcffuifle prcdit biftona. Scd buiufuun fummicd em
* qcidfi arcem quandam Nero Ccfdr pnmurobiinuic.Cuiuffuic ranca luxunef uC
rubil ab eo pucarec uinle mecuendu: caca crudeticir uc nibil rnclle babere
crederetur--
finefciret". Ecia talibufdormnddi poteifdfnd datf mfi rummi dei prouidentid: qfi
ref
bumandriudicactaliburdominirdignar.Apertadebdcreuoxdiumdel>:Ioqufcedei
fapientia. Per me regefregndc- &T>rdnni pc r me tenfc cerrd. Sed neTvrann,
non
peflimidcqMmprotiK-egenfedueierinoiefcrcefJicliexirtimenc^undicViretlmr.
Pdrf mibi pdcif enc dextram tengife ryrdnni.
Apert,ff.me abo loco dedeo dirtu eflr: qu. regrdre fatic bomire bypocntd' propter
ei canc. ,mpem glona confequenda: poceft camen a alia caufa efle [arentur. ppter
diuerra menta gener,rbuman, deo mag.r nota q not.f dum ,:[ud cor.ftecmcer offief
ueraacer piof: nem.ne fine uera p.ecace ,d eft uer.de, culcu uerd pofle bdbere
u.rcuce:
nec ea uerdm efle quddo glorie reru.t bumane. E r ramen qu, cuernci funr c.uitanf
hobenc uel . P ram: q fi nec , F fam I[[, autem qu, uera p,erace pred.cbene
u,uuc:f, ba'c
fcentia reged, populofcofedtdc, Ocnc: r.b.l e fel,t,ufrebufbuman,r:q f, deo «£&
Tm rTTTTTTl TTTTTr m iTTTTTi| TTT iii| nTTTTTl ITtITT TTJl iTTTTTTl l|lll iim|
III; ;il|llll llliiiill|llll . |llllll III llll:::;l II rTTTTTTT I llii|;:;: III
TTTTTTT] IIII|IIiiiiIII
3 4 b 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 2B 29
<K
kVe cum ifa fmC:n6 tnbuamufdandi regni aeqi impern poteftatemifi deo uera
r qui dat fedcicacem m regno celoic non nifi Iblifpuf regnu uero cerrenu u puf
fimpnf: ficuc ei placec cui nibil miufte placec- Quauif enim aliquid dixenmuf quod
' apercum nobif efle uoluic: cS mulcii eft ad nof u ualde fuperac uirefnoftraf
bommtt
occulca difcucere: U liquido exarmne menca dnudicare regnorii. Ille ign? unuf ueruf
J^
deuOqui ncc mdicio nec adiurono dcrenc genurbumanum: quado uoluit u quacum
uoluic RomantrRegnu dedie:qui dedic KflymduA etia PerfiH a quibulTolofduof
dcofcoh: unu bonu alteru malu c6tment hctere ifrorfi. uc tacea de populo Hebreo
de quo tam d.xi:qtum &cifuifum efbqui pter unu dett no co[uit:&! quado
regnauit.
Qia ergo Perfifdedic fegeteffine culcu deeSegecie: q alia dona terrarti fme cutcu
coc
deorum: quofifh rebuf (ingulif fmguIoHuel etiam rebuf fmgulifplurefprepofuerunc:
ipfe ena regnti dedit fme culcu eoic per quojf culcum fe ifh regnafle credtderuc.
Sic
caS bommibufqui Mcirioipfe.C-Celiiri:qui Augufto ipfe u Neroni: qVefpafianif
uel parn uel filio fuauiffimif imperatoribuf: ipfe sr domiciano crudeliflimoiEt ne
per
fmgulofire neceffe fit:qui Conftantmo Xpiaravipfeapoftate Iu[iano:cmufegregi3
indolem decepic amore dnandi focnlega &: deceftanda cunoficaf: cuiuf uanif
dedicuf
oracu[iferac:quadoFreturfecuncaceui(itonenauefqbufuidlufnecerfariurportabat:
mcendit. Demde feruide mftaf m modicifaufibur:&: mox mento tementatif occirur:
in [ocifboftilibuf egenum rdiqmt exerciru. ut aliter mde n6 poftet euadt:ntfi
contra
illud aufpictum dei Termim de quo fupiore [ibro diximurRomam Impern cermmi
mouerenl?. Ceffit enimTermmurdeufneceffitati:q n6 cefTerat Ioui. Hec plane deuf
unufK uerurregit U gubernat ut placec. Et fi occu[urcaufir&: nunquid mmftift
r^£ Ic etia" tepoM ipa belloir: ficuc m emfarbirno e tuftoq: mdtcio K tmfencorclia!
C_-/ uelacterereuelconfolan genurbumanum: utaha citiuralia r-rdiuff-miantur:
/ bellu piratarfi a Pompeio: bellu Pumcum tertium a Scipione mcredibili cetencate
ei
temponr breuitate confedra funt. Bellum quoq: fugitiuoif g[adiat02£ quauifirultif
R-omaifducibur» duoburcdful.buruidcinicaliaq; bornbilicer cdcrica atq: uaftafa:
tercio cameanno poft mulca confumpca confumpcu eft. Picencef Marfi:&: Pelign»
gecemd excere fed icalice: poft diutuma ti deuotiffima fub Romano tugo feruicutg
inlibertatem caputengere temptauerunt: lam mulnf nanoniburRomano Imperta
fubiugacif deletaq: cartbagme. In quo bello Ifalico Roman.rfepimme uiclifubt tsi
duo conOtlerpenerut Bi a[n nobiliffimi Senatorefinon diucumo tn tempore tradium
eft boc malu . Nl qumcufei annuffme dedit. fed bellu Punicu Tecundu cu maxtmir
detnmenr&! calamitateReipublice per annordece &: ocfto
romanarutrerexcenuauic
u pene confumpfic. mduoburprelnrferme.Ixx.Romanoif miliaocciderunt.Bellum
Puuicu pmu per.xx.^trefannorperadluefc. Bellti M.cbndaricu.xl.annif Acne
qutfq m arbicrecur rudimenta Romanorum Fuiffe forciora ad bel[a cinufperagcda:
fupionburteponburmu[c£i m omi uirtute [audatif bellu Samniticu annif cradtum
f ft ferme qnSjgmra. m quo belfo ita Romam uicTri funrut fub mgu etia mitterecur.
bed quia non diligebac glonam propter tufticia: fed mflicia propcer glona diligere
uidebanc: pacem fadcam fedufq: ruperunt. Hec ideo c6memoro:qm multi ptericaa
reru tgnan: quida etia diflimulatoreffite fcientie: fi teponburXpiamraliquod bellti
■
paulo dmtiurtrabt uident: illico mnram religionepteruinTme mfiliunt^exclamantef:
9 i. .Ila no effet u ueeere ntu numma colerenc': U romana illa uirtute que adiuuate
iV.arte u Bellona tanta celenter bella confecit: id quoq: cdernme fmtret;. Recolanc
.gitur qut legeriit q d.uturna bella: q uariifeuecibufct [udtuofifcladibura
ueteribuf
i.nt gel ta K-omamO ficuc rokt orbtftenvirti uelut yceUofinimu pelaguruana talmm
II !lll|llll llll|llll I
27 28 29
**
"\^"~\ Eqi emm nofXpianofquofda tmpatorefideo Felicef dicimuO quia ue[ diutiuf
JL_* imperdrue.uef imperantefftliofmorte placida reliquerticmel boffefReipublice
^i
,*c
lf~\ Am bonufdeuf ne bommef qui eu crederec propcer ecerna uita colendum : baf
~1~X Nde etillenonfolum umo feraauiCqua debebat Fidem:uerum etiam poflr eiuf
V./Vmorcem puifum ab eiuf mcerfedtore Maximo: Valentmianum eiufparuulum
trem ■>, ru, parterimperiicanq Xpianurexcepicpupillu: pacerno cuftodiuicaffedtu:
que deairuru omiburopiburnullo negocio poffec auferre: fi Uciurregnadi cupid.tace
magil g benefaciendi cancace flagrarcc. Vnde portur eum feruara emr imperacona
dign.rarefurceptu: .pfabumanitateecgrdcia confoidcufeft. Demdecum Maximuf
rembUef Facerec i[[i fucceflufbic m anguftufcuraru Ouuf r6 eft [apfurad cunoficacef
ia.rilega( acq; ,[[,citaf: fed ad lobanem m Eg/pti beremo confhcutu:que dei feruum
propberand, (pincu predicum Fama crebrefcence didicerac: m.f.c: atq: ab eo nuncium
u.etor, c -cercin. m uaccepic.MoxT 7 ranniMaximiexcindtor:Va[enaniana P uertt
.mperii iui parcbuf unde Fugatuf fuerac cum m^fencordifRma ueneratwne refctcuic:
TX
eoq: fiue per mfidiaffiue quo atia pacto uel cafu proxime extmcTo: a[iu Tyrannil
Eugemii qui m tlliuf Impatonf locfi non [cgitime f uerac fubrogacuOaccepto rurfuf
propbetico refponfo fide cercuf oppreffc concracuiufrobufciflimum exercici magif
orando q fenendo pugnauit. Milicefnobif qui aderanrretulerunrexcorra fibi efle de
manibufquecunq: laculabanc'; cu aTbeodofu parnbufm aduerfanofuebemefuecuf
lrec: ec non folum quecunq: m eof laciebantur conciraciflime raperec: ueru ena
ipfoif
rela m eoif corpora recorquerec Vnde ec poeca ClaudianufquauifaCbnfti nomine
alienufm eiuf tamen laudibuf dixif.
O nimmm diledre deo cui Fudic abaftrif.
Se Ioutfarmacuf uebemenfttbi milicac etber.
Ec coniuraa ueniunc ad ctaflica uenn.
VicTor auc ficuc credtderac: et predixerat: Tcuif (imu[acra que aiue rlufeum fuerac
nefcio qutbufrinbuf ueluc confecraca: ec m atpibuf confticuca:depofuit.eo;fq:
fulmma
cp aurea fuiffenc: locantibuf q> illa lecicia permitrebac curfonbufec fe ab
eiffulminari
uelle dicentibuf: bilanter bemgneq: donauit. Immicorum fuojc filiof quofnon ipfiuf
mffuffed belli abftulerat tmpetuf etia nfidum Cbnftidnofad Ecclefiam cofugientef:
Cbriftianof bac occafione fieri uoIuic^erXf lana cancace dilexic: nec pnuauit rebuf
fed auxitbononbuf Innemmem poftuictonam priuatarinimiciciafuatereperimfic:
bella ciuilia no ficuc Cmna ec Manuf ec Sylla et alu talef nec fmica fmireuoluerut:
fed magifdoluxc exorta q cuiq nocere uolmttermmaca. Incer bec omia exipfo tnitia
impern fuino quieuic: lurtidimifecmifencordifrimiflegibufaduerfufiiTpioflaboranti
Ecclefie fubuenire:quamVdlenfberecicuffauefAnanifuebemenceraffIixerac:cuiuf
Ecclefie fe membru effe magif q m cernf regnare gaudebac. Simulacra gennum ubiq;
euercenda precepit: fatif intelligenf nec cerrena munera m demonum; led in dei uen
effe
polica pocefcace. Quid auc eiufreligiofa bumiltcace mirabiliuf qfi mTbeffalomcenfiu
grauifltmu fcelufcui lam Epifcopifmcercedennbufpromiferat indulgenu^: tumultuj
quorudam q ei coberebac umdicare c6pu[fuf eft: ec Ecdefiafhca coercituf difciplina
lic egic pemtenciam : uc imperaconam celcitudmem pro illo popu[uforanf magif flerec
uidendo proftraram;qm pcccando cimerec iracam.Hec ille (ecum ec fiqua fimtua que
comemorare [ongu eft bona opera cu[ic: ex ifto ceporali uapore cuiuf Iibec culmmif
ec (ub[imicanfbumane:qu02f operct mercefe" ererna feticitaf cutufdacor eft
deuffolif
ueracicer puf. Cecera uero bona uice butufuel fafhgia ue[ fubfidia:ficuc ipm mudum:
[ucem auraf cerrafaqf Frudtuf: ipfiufq: bommifanima:corpuf fenfuf mence uica bomf
malifq: [argitur- In quibuf eft etta quelibet impeni magmcudo :quam pro cemporum
gubernattoe difpefat. Proinde la ena tltif refpondendu efle uideo: qui
manifefhflimif
documenttf quibuf oftendtc' cf ad lfta cemporalia que fola ftultt babere
ccScupifcunc:
mbi[ deo2f falforti numeroficaf profic: confutau atq: conuicti conantur
affereremort^
propter uice prefennf ualicacem: fedppcer ea que poft morce futura eft : efle
coledof
deofi Nam ilcifqui propter anuciciafmudi buiuf uolunc uana co[ere:een6 fe pmitci
puenhbuf Ienfibufc6queruntur: bifqumq: [ibnffatifarbicror efle refponfum. Quoru
cref pnoref cum edidifiem: ec m mubrozc mambuf efle cepiffencraudiut quofdam nefao
qua aduerfuf eofrefponfione fcnbendo preparare. Demde ad me perlacum efbgt lam
fcripfcnnc: fed cempuf queranc: quo fine penculo poffinc edere. Quof admoneo nor»
opcenc: quod eif non expedic. Facile eft enim cuiq mden refpodiffe qui
racerenoluic.
A.uc quid eft [oquaciuf uanirate: que non ideo poteft quod uencaf: quia (i uoluenc
eaam plufpoceft c!amare g uericaf.' Sed confiderenc omnw diligencer: ecfi force fme
VtXc^c
(rudto partiu mdicanteflefre talia pfpexennt:que ponufexag.ran q conuelli poflint:
garrulitare lmpudentiflima et quafi latynca uel mimica leuitate cobibeat fitaf
nugaf:
et potiura prudentibufemendari:qm Iaudan ab imprudentibufeligant. Nam (i non
ad Iibertatem uera dicendi: Ted ad [icentiam matedicendi cempuf expectant: abfit uc
eifeueniat quod aic TuIIiuf de quoda qui peccadi Iicenna felix appellabat'. O
miferfi
cui peccare Iicebac. undequifquif eft qui maledicendi Iicenna Felicem fe purat:
multo
eric felicior fi boc illi omnmo non Iiceat: cum poffit depofita manieace
iacTant,e:ena
ifto tempore canq ftudio confulendi quicquid uoluent cocradicere: et cjtum poflit
ab
eif quof c6fuht amica difputanone boc eft bonefte grauirer Iibere qct oportec
awjire.
numerilibrollanieTtaponequ.fnefcut.^Quandoeaputaturglonauanitatirnullif
cedere u.ribufueritanf m perniciem unq, eiufcm uinum ram immane dommat'. Nam
et conrra omnem curancf mdurtriam : non malo med.ci fed egron mfanabilirmorbuf
mu.clureft.Hi uero qu. ea que legtfc uel f.ne ulla uel no cu magna ac n.m.a uerenf
erronf obftmanone mrellecTra et confiderata perpendunc: fac.l.uf nor ifto numero
rerm.nato^qu.nq, uo[um.nu:plurq quert.onif.p.ufneceffitafpofrulabat fat.lTeaMe:
q m,nurd.rrera.ne .ud.cabunt. Totamq: mu.d.am quaXpnfhane rel.gian. de bu.uf
nln tf f^T"? r ° ntrlt!0ne M m " Mno "< : «™™ »"F*™i facere conanmr:
non lolum d.flimulancibur: fed eontra fuam confc,enn5 fauentibureaam doclfquof
TTTTTJTTTTTTTTTTTT
CCTL
Citerum quif Perat dicitatcp concendi' deofiibfi quorum m quarto Iibro quofcl.
c6memoraui:quibufrerum exiguarum fmgulif fmguU diftnbuuntur officia: uitar.i
eternam cuiqm preftare.' A.n uero permflimi ilti= u acunfiimi uin: qm fe pro magno
benifiuo confcnpca docuifle glonancuriuc fcirecur quare cuicf deo fupplicandu
eflet:
quid a quoq effet petendum: ne abfurditate turpifiima: qualif loculartter m mimo
fienfolet-peteretura Liberoaqua: a Nympbifumum:autoreferuccuipi.5bominu
dnfimmortalibuf fupplicanci:uccuma Nympbifpetiencumu^eiqtrefponderintmof
aquam babemufiboc aLibero pece:poffic rectedicerefiuinum non babecififalce date
mibi uicam etema.Qtiid bac abfurdicacemonftrofiuf? Nonne ilii cacbmnancefifolJc
enim effe ad rilum f-acilefifi non affeclent fa[[ere:uc demonefifupplici refpo
ndebuc?
O bomo.putafne in poteftace nof babere uicam: quofaudif non babere ue[ utrem '.
Impudettfiime igirur ftulcicie eft:uicameternam:a ta[ibufdufpetere:uelfperare:qui
utce buiuferunolifiime acq: breuifiime: 85 fiqua ad eam perctnent
adminiculanda.acc;,
fulciendamtta ftngulafparciculafcuert afieruntunut ft id:quod fubaltermftuce[a:ac
poteftate eft :pecacur ab alcero: cam fit mcouenienf ti abfurdii : ut immice
fcurnlicaci
uideacur effe fimillimu. Quod cum fit a fciencibuf mimif: digne ndencur m tbeatro.
cum uero a nefciencibuf ftulcif: digniufirndencur in mundo. Cui ergo deo: uel dea;
propcer quid fuppUcarecur: quantu ad tllof deofdttmec: quof tnfticuerunc ciuicacef:
a dodttf follercer tnuencum: memoneq; m^dacum eft.quid a Libero uerbigratta: gd
a Nympbifi quid a VuIcano:ac fic a ceterif quofpartim commemoraui in quarto
Ilbro:partim precereudbfpuraui.Porro fi a Cerere umira Libero pane:a VuLmo
aquam:a Nympbifignem pecere:erronf elbquanco maiorifdeliramenci efii mtelligt >
debec:ft cutq iftorum pro uica fupplicecurecerna? Quaobrem fi cum de regno cerrenc
quereremuf: quofnam tllud deofi uel deaf bommtbufcredendum effec poffe conferre:
difcuflifomnibuf (ogealtenu a uentate monftraru e:a quoq ifto2t mulcoif numtnu:
atq: falforum.-falcem regna terrena extftimare confticuimone inlantfiime impiecacif
efbfi ecerna uica: que terrenifomnibufregriif fine ulla dubicacione uel
comparacione
preferenda eft.ab iftorum quoq dan cuiq pofiecredatur.' Neq; enim propterea:du
talefuel cerrenum regnum dare no pofie uifi funt:quia illi magni U excetfi func:
boc
quiddam paruum: u abiecftum: qcod non dignarencur in canca fublimitate curare:
fed quantalibet c6(ideracionef-ragi[icacif bumane caducofapicefcerreniregm menco
quifq: concemnac: ilti du calefapparuerunt uc indigmflimi uiderencur:quibufdanda
acqi feruanda deberenc ucl ifta c6micti. ac per boc ficuc fuperiora proximif duobuf
Iibnf percrad:aca docuerunc: nulluf deuf ex illa Curba:ue[ quafi plebeioif uel
proceif
quafi deorum:idoneufeftregnamorta!iamorta[ibufdare: quaco mimuf poceft im/
mortalef ex mortalibuf facere ! Hif accedit : quia fi lam cum iftif agimufqui no
,ppter
iftam:fed propter uitam que poft morcem fucura eft: exiftimanc colendof deofi lam
nec propcer llla fa[ce:quedeoif taliu poteftatutanq difpartita
&,ppna:nonratione
uentatififed uanitatifopinione tnbuunt; :omnmo coledi funt:ficut credut ii:q culcii
eoru uite buiufmorcalifutilitatibuf necefianu efie cotendunc:c6tra quof um qumq:
precedencibufuolummibuf fanfiquancu pocupdifpucaui.Que cu ita fmt:fi eoru qui
colunt deam Iuuencacem:ecdfip(a floreretmfigmuftconcemtorefaute eiufiuelincra
annofoccumberenciuuencutifi uel In ea tanq leruili corpore rrigeflerentli maxillaf
cuItorufu02clpeciofiuf&:6eftiuiufforcunabarbataue(tiret:aquibufautfpeneretur
glabrofiaut ma!e barbatofuideremufietia fic recTriffime diceremuf bucufq: iftafdeaf
fingulafpoffe fuifoff icuf quodamodo [imitan:ac per boc a Iuuentate oportere peti
,^C
m~l^
r ur,ngen,o m a^
"etutruinal bc^r:^.;,™ mLl U!,0f n' [l: " ™ "eg L .genc,a : de qud .Ilof
*, feruar,:uc,I,oreVura.5 Mc" I e fT" -° n °- rUm P * bu,ufmodl '*™rrccond„
exc,d,o penacer UbZlT^ L '"^,' ^" uefcL >^ EnedrdeTro.ano
XXr
Kmfipiennburmentoahicienda.KumMBrdigiomrininiKilliiiiaiudicentur.Quid
exiftimaredebemuO nifi bom.nem acerrimum.ac pentiffimum. non camen fanifto
rpiricuIiberum.opprenumfmireaicCCiuicacirconruecudmeacIegibuOastamenea
auibufmouebacur.rub fpeoe commendande religiomrcacere noIu.lTe.'
lc,X n u rT e02 ^ bom,narcr ' bEr r ur!pnurdmm ' i ^ rb[uin ™"' ; gfc"n, d
rebur bumi r H ^ "^T *' " C dl ' qUd P arfd,u ' nd Prepon dCU r U n,uerf,r
otncu^fl„r£ ^ [CmdlSnd ^ Uelromanif - Rerum q u 'PP^"n-.n d ru[,brornon
I" re bbrorreru d.u.n d rfi-nnn ^ bomm " : non nacuniboim nacure deoif.
ox
quod drxi: m eo funt mulca contra dignitatem U nacuram immortaliil fidta.In boc-
enim efbuc deufaliufex capice:aliuf ex femore fic:aliufex guecif fangumifnacuf In
bocucdiifuracifinc:ucadulterdumnc:utferuierincbomini.Deniq!inbcKOmiadiif
accnbuum;:que no modom bomme:fed ecia quem cocempcilTimu bommecadere
poffiinc.Hic cerceubi pocuic:ubi aufufe:ubi impumtu pucauic:quata medaciffimif
fabulif nacure deo2f fierec uuna:fine caligine ullmf abiguicacifexprefiic.
Loquebatt
emm non de nacurali cbeo[ogia:non de ciuilrfed de fabulofaiqua [iberea fe pucauic
ee culpanda. Videamufqd de alcera dicac. Secundu genufe inquic qct demoftraui:
de quo mulcof librof pbilofopbi reliqueruc. In quibuf e:dn qui fiic:ubi:quod genuf;
qua[e:ex quo na cpe.-an a fempicerno f uerincan ex igne finc uc credic Heraclpcuf:
anexnumenfucPycbagoraOan ex acotmfuc Epicuruf. Sic alia que faciliufmtra
panecefm fcbolaiq excra in foro ferre pofiiinc auref. Nibi[ m boc genere culpauic
quod pbyficon uocauic: Siad pbilofopbofpcinec: cancum eoru mcer fe cocrouerfiaf
c6memorauic:per quof facta efb diflidenciu mulcicudo fectani. B_emouic rame boc
genuf a foroud eft a populiffcbolifuero 8- panecibuf claufic. Iltud auc pnmu men/
dacifiimum acq: curpifiimumaciuicatibufnoremouit.O religiofafaurefpopularef:
atq; in bifetia R_omanaf. Quod de dufimmortalibuf pbilofopbi difputant:ferren6
pofiunc:quod uero poece canut-&; biftnonefagunc: quia cocra digmcate ac nacura
immorcaliu fi^ta lunc:quia n6 modo in bomme fed etia in contempciflimu bomme
cadere pofluncmon folum ferunc fed ecia [ibencer audiunc. ISIeq: id cancunvfed duf
quoq: ipfifboc placereiS- p boc eof p[acandofefie:decernu>. Dixent aliquif
becduo
genera mytbicon a_ pbyficon id e fabulofum accp nacura[e:decernamufab boc ciuill
de quo nuc agit : unde i[[a 8. ipfe difcreuic i iaq: ipfu ciuile uideamuf qlicer
explicec.
Video quidecurdebeacde.erni fabulofum:quiafa[fum: quiarurpe:quiamdignum
efc. Nacurale aucema cmui uelledifcernereiquid efc aliud :q 8. ipfum ciuile facen
efle
mendofum? Si enim illud nacurale ts quid babec reprebellon ifuc excludat' '. Si
aiic
boc-quod ciuile dicit: nacurale n6 eftquid babec mentruc admittatur?Hec nempe
illa caufa e quare pnuf fcripfenc de rebuf bumanif: pofleriufde diumif qffl m
diumif
rebuf no nacura: fed bofm mfticuca fecucufe. Incueamur fane s_ ciuile cbeologia.
Terciugenufeftinquiciquodinurbibufciuef: maximefacerdocefnofle:acq: admi/
mftraredebec. In quo fcquof deof pubIice^o!ere:que facra 8_ facnficia facere quenq
parfic. Adbucquodfequicaccedamuf(tPrimainqccbeo[ogiamaxieacc6modata
eftadcbeacrumfecundaadmundum.cerciaadurbem. Quifnon uideaccuipabiuim
dedenc .' Vtiq fecude qua fupradixic efie pbilolbpbor u- Hanc.n. percmere ceftac ad
mundum:quo iftinibilefieexcelienciufopmanc: m rebuf.Duafuero dlafcbeoiogiaf
primam 6. cerciam i cbeatn fcilicec acq: urbif diftmxic ac lunxic. Videmuf enim non
concinuo quod eft urbifp-rcinere pofie: 8. ad munduiquauif urbefuideamuf efii m
mundo.Fien enim poceft uc in urbe fcctm fallafopinionefea colane': u ea credanc'
quoif m mudo uel excra mudum nacura fic nuf q.Tbeacrfi uero ubi e nifi m urbe .'
Quif cbeacru mftituic nifi ciuicaf? Propcer quid inflicuitmifi ppter ludof
fcemcof.'
Vbi func ludi fcenicrmfi in rebufdiumifide qbuf bi Iibn tata folleraa
cofcnbuncur .'
M. Varro cti (if bomo omniu acutifiimuf&; line ulla dubitacione docTriflimuf:
fedcame bomomon deufnec fpincuf dei:ad uidendasi Snuncianda diuma m
?*
btr:
■w
EC
iLPeinterpcacioniburnacura^iumracionu^quafpagani
docftorefpro duf fuif conancur oftendere. (Kvbi.
£ "y ^enim babenc ilci pbyfiologicaf quafdam licuc aiunc:id eft naturalm racionti
V^-^incerprccacionef Quafi uero nofm bac difpucacione pbyfiologiam queramuf
ti non cbeologidm;id eft racionem non nacure fed dei. Quauifenim qui uerufdeuf l-
non opmione fed nacura fic deuOnon rame omnifnacura deufe(t:quia Bi bomimfai
pecorir&;arbonr8iIdpiciiruriq: nacura eft:quorum nibtl eft deuf Si auc
mcerpreu/
Cionif buiuOquando dgicurdefacnrmdrnrdeorunv Cdpuc eft cerce q, macer deoru
cerra eft: Qvud ulcra qucnmuf ? Quid cecera pfcrucamur ^Qutd euidenciuruiff ragdc'
EtOqui dicunc omneriftordeor bommer fuifTe ! Sic enim func terngine:ficuc terra eif
eftmacer.InueraauctbeoIogia:opurdeiecerra:n6macer.Verucamenquoquom6
lacra eiurincerprerenc':&; referant ad reru nacuram: uirof muliebna paci no eft
fccfm
nacuram fed concra nacuram. Hic morbuf: boc crimen: boc dedecuf babec mcer ilU
lacra profeflionc.qct m uiciof.r bommii monbufuix bdbec mcer cormeca cofeflione.
Uemdefi ift,, fecraque rcenicircurpicudmiburcouincuncurerfefediora.bmcexcufdnc'
acqtpurgantur.q, babenc mcerprecdcionef fuaOquiburoftendanc' rerum (ignificare
ndcuram:cur non ecia poecica fimilicer excufencunacq: purgencur^MuIca.n.&npfi
ad eunde modu mcerprecaci func. ufqiadeo: uc qct ab eifimmanifiimu SJinfandinima
oicicur.bdcurnum fi[iofdeuorarre:ica ncmulli incerprecenc':q,[ongmquicafcemporir
que iwcurnt nomme fignificat':quicquid gigmc:ipfd cofumac. Ve[ licuc idem opmac'
V arro. q, percineac Sacumufad femina que in cerram de qua ormnc' :icerii recidurtc
^^^^^f
txi^
Icemq; alu alio modo «. fimilicer cecera. Ec tamen rbeologid f abulofa dictcur: u
cum
omnibuf bumfcemodi mcerpcactonibuf fuifreprebendicur:dbucicur:improbat:nec
(blu a nacuralpque pbilofopboic efb:uerum etta ab ifta ciuili:de qua dgimufquead
urbefpopulolq: pcmere dffenc:eo q> deduf indigna confmxenc menco repudiandd
difcernicur. Eo nimirum confiliouic qm dcucifiimi bommefacqi doctiffimi d qutbuf
iftrdc6fcrtpcafunc:dmbafimprobaddfincelIigebanc:&: iIUfci[icecFdbuIofdm.-&:
ifta
ciuilem: HUm uero dudebdc improbare: bdnc n6 dudebacilld culpdnda ,ppofueriic:
banc eiuf fimulem copdranddm expofuerur. non uc bec pre i[U cenendd eligerecur:
fcd uccu ilU refpuendd mceltigeree.dcq: icaline penculo eoif qulcitulem cbeologidm
reprebendere mecuebdnc:ucraq; c6cempca ed qua ndCuratem uocanc:apud meltoref
dmmofinuentreclocum. Nam &ciui[if&:Fdbu[ofadmbeFatuIcre(uc:dmbeq: ciuttef.
ambdf muentcc Fdbulofdf qui uantcacef ic obfcenicacefdmbdru prudecer inlpexenc.
ambdfciuilefqui [udoffcenicofpcmencefdd fabuIofdm:m deoic ciuiliu fefliuicdtibuf
u in urbium dtuinif rebuf dduercenc. Quomodo igic uice ecerne dande poceftdfcuiqt
deoru ifto2f cnbuicur:quof fua fimutacra u (azra couincunc: dnf fdbulolifapcifiime
reprobdCif:effefimttIimof:formifecacibuf-
rexu:bdbicu:c6iugiir:generaci6ibuf:rictbul:
inquibufomntbufaucbominerfu:nemce[Iigunt;.&:prouniurcutufqiUica:ue[morce:
(dcra eif&; fotlenia confhcucdbuncerroremlinuancibuf firmancibufq: demombuf:
auc cerceex qltbec occdfioneimmudifiimifpuffdllendirbumanifmentibufirrepfiffe.
/ V Vid ipfa nummum officia ram uilitermmucattmq; concifd i propter quod: eif
\F dicunc pro uniufcuiufq; proprio munere:fupp[icdn oportere. Vnde no quide
om?ftan%d mulca idm diximuf. nonne fcurnlicati mimice: magif q diume confondnc
digmtdti '. Si dudf quif q nucncefddbtberec mfancrquaic una nibil nifi efcam:atcera
rubit nifi poru ddree:ficur iftt dd bec duaf ddbtbueruc deaf Edulica g^Pocina :
nempe
deftperei&Jdliquidmimolimilem fua domoagereuiderecur.Liberumdliberdmenco
appeiUre uotunc- - q> marefm coeundo per eiuf benefiaum emiffif
feminibufliberenC.
tiocidemdtcuncinfeininifagere Liberam'quam eciamVenerem pucanc: qj &ipfdf
perbtbeanc f<Emina emiccere. Ec ob boc Libero eandem utrilem corponf parcem m
templo ponrfemmea Libere. Ec ob boc dddunc mulierefaccnbucdf Libero:& uinu:
propcer libtdinem concicandd. Sicbacrbandlia fumma cetebranc mfania.ubtVarra
ipfe conficetur a baccbdncibuf calid fien non pocuiffemifi mence comoca. Hec cam6
poftea difp[icuerunclendcuifaniori:&: ed tufiicauferri. Salcem btc Cdndem
Forfitdn
fenferunc : quid immundi fpintuf dum pro dnf bdbecur in bomtnu poffinc menctbuf.
Hec cerce non fierent in cbedcrif ludunc qutppe tbi^ no furunt. Qiiauif deof bdbere
qui etid [udif tdlibufdeledtencifimile fic f urorif dQuale auc tllud eft: qj cii
religiofu
a fuperfimofo ed diftmctione dilcernac: tc a fupfciciofo dicac cimen deofd
religiofo
aurem Cdnru uerercut parentef.nonucboftefcimen.acq; omneficabonofdicac^uc
facitiuf fic eofnoccnctbufparcere:q [ederequenq mnocencem ;rame multert fece poft
parcu crefdeofcuftodefcomemorat ddbibenme Siludnufdeufper nodre mgrediac:
Kuexec.eorumqicuftodum fignificandorti caufa trei bominef circuire [imtna domuO
K in primo [imen fecuri ferireipofeea pi[o; cercio deuerrere fcopif uc
bifdacifculcure
fignif: deuf Siludnufprobibeacurmcrare. quia neq; arborefceduncur ac pucantur
fineferro: necpfar conftcicur ftnepilo: neq: frugef coarceruancur fme lcopif. Abbif
^L
to
Tj T Ibercdffdne:quebutcc!efutc:netrcdmurbdndtbeologidmcbedtncefimi[[tnid
morbuf qutdem;fed cotor. Hec numind poctufcredef & ceto reaptelV De ipfifuero
ncibufcrudeficer curpibuf; q bbere fcnpfic iHlile mquic umtef fibi pdrcef dmputdt:
[tX
•*&.
C^V Vnc autem propter tref cbeologiafquaf greci dicunc m/tbicen^pbyfuen: po/
i_f Iicicen:Ucineautemdiciporfunc:fabu[o(a:natura!if:ctuilif:a;neq;defabu[ora:
l quam &! ipfi muttorum Palforumq; deorum cultoreflibernme reprebenderunt:neqi
deciuili cuiuf lUa parfeffe conumcicur: eiufq: eciflafimillima: uel eciam decenor
inuenitur;fperanda eft a:terna uica:ii cui facifnon funt-'quein boc uolummedicta
func:adiungaceciamil[d:qu^infuperionbuf iibriP&maxime quarco ; defelicicatif
dacore deo plunma difpucaca func.Nam cuunifi uni felicicatiypter eternam tutam
confecrandt bommef eflenc: fi dea felicicafefler '■ Quia uero non dea : fed munuf
eft
dei: cui deo nili dacon felicicatif confecrandi fumuP qui ecernam uicam: uti uera
eft
U plcna felicicafpia cancace diligimuf '. Non aucem effe datorem felicitacif
quencjm
iftorum deorum:qui tanta curpicudme coluncur: sc rufi ica colancur: mulco turpmf
iralcuntur.-atq; ob boc fe fpincuf immundiflimofconficentur: puco ex ufqu,c dtcTa
funcneminemdubitareoporeere. Porroqumondacfelicicacem: uicamquomodo
poflic dare ecernam '. Eam quippe uicam eternam dicimuf: ubi efl fme f me f-
elicicaf.
Namfianimampa^nifuiuicecernif: quibuf^ipfifpiricufcrucubuncur immundi :
morf illa potiuf eterna dicenda eft q uica. Nulla quippe maior 8£ paor eft morOq
ubi non moncur morf Sed q» anime nacura : per id q> immorcalifcreaca e ; fine
qud/
Iicunq: uica efle non poceft: fumma morfeiuf eft alienatio a uica dei m a^tcrnicate
liipplicu. Vtcam igicur ecernam id eft fine ullo fme felicem: foluf ille dac: qui
dac uera
relicitace. Quanq ilIt:quof colic tbeologia tfta ciutlifdare no poffe conuiclt funt
no
folu propcer ifta ceporatia acq; terrena:quod fuperionbufquinq; Iibrif oftendimuf:
icd mulco magtPppcer uicam eterna :que poft morte f utura e:qct ifto uno etiam
illtf
cooperantibufegimuf:coIendi no func. Scd quonia uecernofe coTuecudmifuifnimif
malco radicefbabec-ficuideiftaciuilitbeologiarefpuenda atq: uitada parfi uideor
difpucafleun aliud uolume.-qd buic opiculace deo fubiungenduefbanimu' mtendar,
ia: xxn:
FvOfcerte deof feledtor Varro unmf Iibrt cotexcione cdmendac Ianu; rouem;
^A— ^Sacurnum:Genium:Mcrcunu:ApoUinem:Martem:Vu[canu:Nepcunnum!
bolem : O rcum: Ltberum patrem i Tellurem i Cererem :Iunonem:Luna m ;D.anam 1
Mma-ua:Venerem:Veftam.Inquibufomnibufferme.xx.duodecimmaref:octo
lunc remme.Hec numma utrum propcer maiorefin mudo admmiftracicnef feleda
dicunc:an cppopulifmagifinnotuerunt^maiorq: eft eifculcufexbibicuf Sipprcrea
quia opera maiora ab btradmiraftrancur in mundo :non eofinuenire debuimufinter
uiam quali pla:beiam nummum mulcicudmem: mmucifopufcultfdeputatam. Nam
iplc primum Ianuf cum puerpenum concipitur:unde cundta tlla opera fumunrex/
oraium, mmutatim mmutifdiftnbuca nummibuf: aditum apent recipiendo femira.
XDt ei 86 iacurnufpropter tpfum femen. Ibi Liber qui marem effufo remme [iberat
i.Di^iCeraquam8£Veneremuolunc:quebocidembeneficiumconferacfa:mme:ut
t^x;
criam ipfd emiffo femme Iiberecur. Omnef bi ex lllif funrqui fHecli dppcUanmr.
Sed ibi eft &: dea Mena :que menftruif fluonbuf preefb quanuiflouif fi[id:camen
ignobilifeft. Ecbdnc prouidennam Huorummenfcruorum m Iibnf fe[ccT:orum
deorum ipfi Iunoni ijem ducor dfligndc : que in duf felecftif eciam rcgind eft: Si
bic
tdnq Iuno Luandcum Cddcm Mend pnuignd fud cidem cruori prefidcc. Ibi func
&:duo nefcioqui obfcunfllmi Vicumnuf&Sencmufquorualcer uitdm:a[cerrenfuf
puerpeno Idrgiunrur.Et nimrum mu'to plufpreftanc cumfincignobi[iflimi:q il[|
coc proceref: &: felecfci. Ndm profecfto fine uicd &: fenfu quid cft i'lud
cocum q uod
muliebn ucero gencunnifi ncfcio quid dbiectiflimu-Iimo dc puluen compdrdndum !
f VVe igicur Cdufd tot felecfcofdeofdd bec operd minimd computit:ubi aVicCino
V^^Sencmoquoffama obfcurarecodicinbuiufmunificecieparcin^efupereni;'
ConfercenimfclecftufIdnufddicu:&;qudriHnud femini.conf-ercfelectuf Sdcurnuf
fcmen ipfum.Conferc felectuf Liberemfdem femtnifemiflione uirif.conferc boc ide
Liberd que Ceref feu Venufeft femmif Confert fekcftd luno &: bec non foU fed cu
Menafilid Iouiff-luorefmenfcruof.-ddeiufquod concepcumeftmcrementum: Ec
conferc Vicunufobfcuruf &: ignobilifuitam.confercScncinufobfcuruf&Mcnobilif
fenfum.Queduo canco illifrebufpreflanciorafuncquato Si ipfe refab bifincelleclu
ac nacione uincuncur. Sicuc enim que rariocmacur &: mtc[[igunt: profecto
pociord
funt uf: que fme incc[[ectu acq:racione ucpecora uiuunc &:
fenciuncita&nllaque
uitd fenfuq; funepreditd; nfque necuiuunc necfenfiunc merito preferuntur. Inter
felectofitdq; deof Vicumnufuiuificdror:&: Sencmuf fenfificdtor:mdgif bdbende/
bueruntqldnuf reminifddmiffor^Saturnuffeminifdatormel fator: &: Liber Si
Liberd feminum comocorefuel emifloref que (emma mdignum eft cos;itare: ni(i ad
uicam fenfumq;peruencrmc;qud;munerd felectanon dancur a duf leiectiO fcda
quibufddm mcognicif:&:preiftorumdignicacenegIectif Quod lircfpondecomniii
miciorumbdberelanum poreftacem:&: ideo ilbeciam quod dpericconcepcum non
immenco dccnbui;*; omniii femmum Sdcurnum;&' ideo femmdcione quoq: bommif
non pofledbeiufoperacionefeiungi:&:omniumicmmumemiccendoru Liberuma;
Liberanv&Iideobifeciampreeffequead fubfticuendof bominefpercmenc; omnium
purgandoru &"panendoru Iunonem;&: ideo ed r.6 deefTe purgdcionibuffeminarii
Kparcubufbommu. Querant quid refpondeanc de Vicumno&:Sencino:ucrum U
ipfofuelmc baberc omnium que uiuunr &: fenciunc poceftacem.Quod fi concedunc:
dttendat q eof (ublimiuf [ocacun fmt.Nd fcminibufnd r ci i cerra:&: ex cerra e
uiuere
auce acq; fencire ecia deof fidereof opindncur. Si auc dicunc Vicumno dcq: Sencmo
bec foU actribuCd que m carne uiuefcunc: &: fendbuf ddmmicutancur:&: cur no
deuf
iliequifacicomnia uiuereacqi(encire:enamcarniuicam prebec&: fenfumuniuerfdli
opere boc munufetidm parcubufcribuef/Ec quid opufefc Vicumno dcq;Sencmo!
fi db illo qui uice Si. fenfibufprcefl :uniuerfdlicer cucfra reguncup &:
bifquafi famulif
iffcd Cdmalia ue[utexcremd&:
imdc6mi(Tafut.'Irdnefuciliifeiectide(c<cucifdmi[id:
uc non muemrcc quibufecidm ipfi iftd comicterenr?fed cum totd fud nobilirate qua
uifi funt eligendi: opuf fdcere cum ignobilibuf cogeren;ur ' Iuno felecca sc rcgma:
EC
('Me[iuracftumerrecudiirinferioribunqnu[[irmfdm3nc'obprobriir.
g cum Seledcirquorum tance curpitudmercelebrentur. (LC.mt.
txn;
&
¥^k Icit ergo idemVarro adbuc de nacurali tbeologia pretoquenf deu fe arbicran
\_J effe animam mundr quem Greci uocant cofmon: u bunc ipfiim mundum efTe
*■ deum. Sed ficuc bommem fapiencem-cum fic ex corpore u ammo: camen ab ammo
dici fap.encemnca mundum deum d.ci ab animo Cum lic ex animo u corpore. Hie
uidecur quoquomodo confiten unum deum:fed uc pluref eciam incroducaciddmgic
mundum diuidi in duaf parcePid eft celum u cerram. Ec celum bifanam m etb:ra U
aera: cerram uero m aquam u bumum. E quibur fummum efle etbera: fecundum
aera:rerciam aquam:inf.mam cerram. Quafomnerparterquactuor animarumeffc
plenaf m etbere u aere lmmortalium: in aqua u terna mortalium. A fummo aucem
circuicu celi ufq: ad circulu lune ecberearanimarerre aftra ac ftelUfeafq:
celeftefdeof
no modo mcelligi effe:fed etia uidcn. Incer lune uero gyrum u nimboif ac uentoru
cacumina aereafeE ammaOred earanimo no ocu[.ru.der.:&2 uocan beroaf£ Urefsi
genior. Hec eft u.del.cecbreuicer m ifta prelocucione -ppofita cbeologia ndcuralif:
que no buic cm-fed u mulcirpb.lofopb.f placu.c. de qua cunc d.I.gentiufd.fferendu
cfbcu deciuiligcumaddeof felecT:ofactinec:opituIacedeo uero-qctreftacipleuero.
Mn^^^n
cgnc
Terminumdicerenr:dCq:iniCiirunamPacie^finiburdtccrdmdarent'qm^uiopcrdt;:
ucriiq: debec mcendere ! In omni enim mocudclriomf fue qui non refpicic iranu:non
profpicicfnie.Vndcncceneeft:ucmemoricrerpicienci:profpicienfc6necftjc'incetio.
Nam cui excidenc:qct ccpcnc:quomodo fmidcmo mueniec. Quodfi uiram bedcam
m boc miido mcbodripucarenciexcra mundii perficr&Jideo ldno id e mundo fo!a
micioif cribuerenc poceftd[C:profeclo ei prcponerencTerminu.eumq: a duf feledhf
no dlienarenc. Quancj ecid nunc cd. m ifhf duobufdnf inicid rerii cempordliufmefcj
crddrdnc'. Termmo dan detuic pluf bononf Mdior.n.Iecicid eft cii refqueq: ppicit':
foUicicudmifduc plend func cepcd:donec perducdnc? dd fme.que qui dliquid mcipics
mdxiedppecic.incedic.expedtdc.exopcdc.nec de reincbodcd nifi cerminec.-exulcdc.
EC
cempore- funw fupant digmcate. Sed rccte boc dicerec^ft f ddrO!j pnma dtfcemerem:
8i fumma. Sicuc emm intcium facti eft proficifci fummum peruemre: tmtiumrVb.
mcepno difcer.du fummum perceptio doclxine: a c lic m omnihufpnmd func iracu:
fummaq: func finef. Sed lam boc negocium incer IanumTermmumq: difcuflum efc.
Caufeaucemque dancur IouuefFuientta funt: non efFecta. Neq: ullo modo fien
poteft:uc ue[ cempore preuemantur a factif mtciifue fadtorum. Semper entmpor
eftrefquef-acic:qi[ldquefic. Qiidpropccr fi ad lanum perrmencinicidfddtoicnion
ideo priora func efTicientibuf caulifquaf Ioui tnbuunc. Sicucemmbil fic:icd mbil
incboacurut fidt-'quod non Fdcienfcaufd preceffenc. Hunc fdne deum penefquem
func omnefcdufcfddlorum ommum nacurarti naruraliumq: rerum:fi louepopult
appelldnc:&;cdntifc6cumeIiircdmq:fce[en:i r cr[mindci6ibufco[unt:tetriore
fdcnlegio
fefeobnrnngunc^qfiprorfufnuIlumputdrencdeum.VndefdtiureffeceirdliUciiquc
Iouifnominenuncupdre:dignumturpibuf8ifldgiciofif bononbuf: fuppofitouano
figmento quod potiuf blaffemdrent:ficuc Sdturno dicicur fuppoftcuf Upif quepro
filio deuorarec:ej iftum deum dicere u conancem:&r adulceranccm. & totum
mundum
regentem -u per coe frupra dif fluencem. u nacurdrum omnium nacuraliumq! rerum
caufaf fummdf bdbentem: u fuafcaufdf fconafnon babencem. Deinde quero quem
tam [ocum inter deof buic deocnbuanc loiu: fi Ianufeft mundufV Deofemm uerof
ammam mundi ac eiufpdrtefiffe dcfmiuic. hc per boc quicquid bocnon efbnoneft
utiq: fecundii iftof ueruf deuf Num igic' ica dicTrun func Iouem animdm mundiw
Ianuffic corpufeiufid eft ifte uifibtlifmunduf'H:>c fi dicuncmon ent qucddmodu
lanum deum dicdnc:quonia mundi corpufnon eft deufuel fecundii ipfoffed amm<i
mundi ac pdrcef eiuf. Vnde idem Vdrro dperciffime dicic deti fe arbttran effe
.rniml
mundi: Sibuncipfummundumeffedeum: fed ficuc bommem fdpiencem cum ficeX
animo u corpore:tdncum exanimo dtci fapienccnuca miidum deum dici ab animo:
cum fic ex dnimo u corpore. Soiii tcdq: mundi corpufno eft deuf fed aut fola aniiM
eiuf: auc fimul corpuf u animuf ica rdmen uc non fic a corpore fed ab animo deuf.
Si ergo Idn uf eft munduf u deuf eft Idnuf: ntlquid louem uc deufeffe poffic:
aliqu^
parcem lam efledidlun func 'Mdgif n.Ioui uniuerfum folenc cnbuere: undenllud.
Iouifomnid plena. Ergo u Iouemucdeuf fiCKmaximeucrex deorum:noaImm
poffunr exiftimdre q mundum.- uc m duf cerenf fccfm iftof fuifparcibuf regnet. In
banc fentencidm eciam quofdam uerfuf Valeru Sorani exponic idem Varro: m eo
Iibro quem feorfum ab iftifde culcu deorum fcnpiic.qui uerfuf bi func.
Iupicer omnipotenf regum rex ipfe deufq?.
Progenttor genicnxq: deum deuf unuf u omntf.
?m ergo I
^A quareduo du func lanuf U Iupicer ! Quare feorrum babenc ceptaMeorlu »*»'
diueffa facra :diffimilia fimuldcra ! Si propterea quia alia uifeft pnmordiorum: M
caufdrii: u tlla Iant u illa Ioutfnome acceptc^nuqutd fi unufbomo in diuerftfrebuf
ffljT^^W
t33X
duaf babedC potcftdtefdut dudfdrtef:quia flnguU:; diuerfa uifeft :ideo duo mdicef:
auc duo dicunc arrif icef? Sic ergo m unufdeuf cu lpfe babear poceftate pmordiojc:
ipfe caufaru ;num propcer boc illum duof deof efle necefle eft pucart:quia
primordta
Cdufeq refdue func' Quod fi bociuflum puCdnc:etiaipfum loue coc deofeffedicde:
quotquot ei cognomma ,pprer multdfpoceftatefdederunc. qm refomnef ex quibuf
ilU cognomma func adbibica:mu!te acq; diuerfe func:ex quibufpauca comemoro.
V>^\IxerunteumiucT:orem:inuiclu:opitu!u:impu[rorem.n:atutorem:ft 1 ibi[itor2!
;«
L***f Ed quid de boc Ioue plura:ad quem fortaffe ceteri referendi thnmt inamfre/
F- — maneac deorum opmio plunmoru cum bic ipfeficomnef fiuequando parcef
J etuf uel poteftatefexiftimancur: fiue cum utf dnime quam putac per ciiricd
diffufa:
ex parcibufmolif buiufmquaf uifibdif munduftfte confurgit: u mulciplici adtni/
niftractone nacure quafipluriu. deorum nsmina accepic?Quid eft enim Sdcumuf!
Vnurtnquic de pnncipibufdeunpenefquem fanonu ommu dommacufelt. Nonne
expoficio uerfuu iflorum Valeru Sorani fic fe babec. Iouem effemundu u eu omnu
femtna exfe emiccere u in fe recipere > Ipfe eft igrur penefquem facionum omnium
dommacufeft. Qiud eft Geniuf.' Deureft tnquic qui pr^poficufert: ac uim babec
omnmmrerum gtgnendaru- Quem alium banc uim baberecreduncq mundum: cui
diclum eft. lupicer omnipocenr progemcor genicnxq:. Ec cum alio [oco Gemum
dicicefle uniurcuiufq: ammum ranonalcm:*: ideo efTefingubr fmguloic: calem iic
mundi animum deum efead bocidem uciq: reuocac:uc canq uniuerralirGemufipfe
mundidnimure(recreddC.K,cefti ? icurquedpp[[dncIouem.NdmfiomnirG=iiif
deuf&:omniruiridnimurGsniunf;quicur ucficomniruinanimurdeuf.QuodfiK
ipfol abborrere dbfurdicafipfd compellic- reftdc uc eum rmguldriter u exccllmter
dicanc cjeum Gemum.quem dicunc mundi animunvac per boc Iouem.
ciam deorum poceftatem gencnpfi quoq: reg, deoic dommacunfi fcctm emfdrbicnii
*T 1ru t,U ' mr: aUC IoqUtnd ' ab ,Ib dca P ,l: ficultatem. qd" utiq: abfurdum eft.
S.
tnt
dd fepercmere noluiffe. kc per boc idem ipfe e Iouifdtq: MercurmC Quod fi fermo
ipfe dicicur.effe Mercuriuf; ficuc iIU que de eo incerprecdne' oftendunt. Ndm ideo
Mercunufqudfi mediufcurrenfdicic' dppelldrufqi fermo currac mcer boiefmediuf.
Ideo Hermef grece qcf fermo ue[ interpcdtio que utiqi dd fermone pnnet bermenid
dicicur-ideo &: mercibufpeffe quid mcer uendentef &: emencef fermo fic
mediufideo
aldf ei in cdpice &: pedibuf ponuciuolentef fignificdreuolucre fern p atra
fermonS:
ideo nuncium dictum; quonid" per fermonem omnia cogicdtd enunciantur. Si ergo
Mercunuf ipfe fermo efbecid ipfifconf icencibufdeufno e.fed cu fibi deoff dciuc
eof:
qui demonef func^imundif fupplicdndofpiritibufpoflidenturdb eifqui non d» fed
demonef func.Item quid nec Mdrri altquod elementum uel pdrcem mundi muemrc
pocueruc: ubl dgerec opera qudlidcuqi ndcure.deum belli effedixerunr.qct opufefb
bominunv&Jopcdbile eifnon eft. Si ergo pdcem perpetud felicitdfddretMdrfqutd
agerecmon bdberec. Si dtlc ipfum bellum eft Mdrf (icuc fermo MercunuO utmdm
ijmanifeftum. eft.ij non lic deufcam non fic a. bellum.qct uel fdlfo uocecur deuf.
precer cdm ddnc non pdrudm fubftdncidm: omnium mdelicet femmu.lbi eft u ilU
fed uc folec Venuf lunonem umcir.Ndm mulco pluref cdm ftelldm Veneri cnbuiic.
ita uc uix corum quif g reperidt:: qui dlitid opinetur. Quif dute non ndedt:cu
regem
enim effe debuic cecerif iIU fu[gcncior:qudnco eft ipfe pocennor. ICefpondenc ideo
Si ergo fupenorem [ocii mdior dignitdf mjrmrqudre SdCurnufibi eft loue fupior.'
Kn Udnicdf fdbule que rege louem fdcicmo pocuic ufq: dd fiderd puenire:&: cp
non
Qudre diic Idnufn6 dccepicdliqud ftclld.fi propcered quid rr.fidufe: & omnefi
illo
ftcIU qud no bdbec mter fiderd;tot fdciefdccepit i terrd ^Demde fi ppter foUf
(Iclldf
deofnon dico incer bof felectoffed nec mter illof quide qudfi plebeiof bdbuerunc'
TXi
' 4^i ^™"* trIum e^tremojc primum cum de diifcerorabroluiner [.brunvm dfera
_cle durmcercrdicere ingreflurait: Cum in boc [ibello dubiafde dnropmionef
_„r : ; -... 6 . -.-!-...• ^unnnnociioeuo aubidldec.nl opmionei
pouero^eprebendinodebeoQiii.n.pucabic.udicanoporcere^porr^cududierici
rdCiec,pie : Egocinurperducipoflum: ucmpnmo [ibroquedixi m dub.cdconcm
T, T3 '? ° 1 ue P, er(ir ' b " m ° m ™ "d aliquam dir.gam fumma. Ica non fo!u
H.rTr X T'"" m kd , et,am ' 1[um de cemf feclc >ncercum. In cercio porro iflo de
in.refW, rh fted 9 P re '°< urure ^ 9 e* naruraliTbeoIogiapreloqucndu putduic:
nrFn rf f b"'ufc.uiI.rTbeo!og,e uamcacef: u mfaniaf mendacef ub, eu non folu
crW^ rerum uen " f ; fed m *™ ™iorum premebdc auconcdf: De dufinqu.c
talrunT. mT P ub '"'^ ulbul e d er ced.cauerunc: cofq. plur.bur fign.rorndcofno/
o3'' n ° C,br0 fcnbam ' Sed uc Xe "°P^ner CoIopbon„,rfcr.b,c:qu.d pute:
3 4 5 6 7
11 12 13 14 15 16 17 18
22 23 24 25 26 27 28 29
fTjnMTTTTTTTTnTTTf
XhjC
i>
(f De turpitudinefdcro2fque[iberoce[ebrdntur.(lC.xxi.
p A.m uero Liben fdcrd: qucm Iiquidif femmibufdc per fjoc non folum tiquonbuf
»-friidT:uu:quo/f quoddmodo primdcu umii tenecuerum ecia feminibufdnimdliu
l Prefeccrunc.-ddqudnfdfurpirudinepuenerint^pigetquidedicereproptcrfermoraf
longitudincm:fed proprer fuperbdm iftoif bebecudinem non pigec. Incer cecera que
precermiccerc:quonidm mutca func.-cogonn Irdlie copicfqueddm dictc lacrd Ltben
celetracdcum cancd Iicencid curpirudmif uc in etuf bonorem pudendd uinlidCO/
lerentur. non falcem dliqudncum uerecundiore fecreco: fed in propdtulo exukdnte
nequicid. Nam boc cempore membrum Liben per dtef feftof cum bonore magno
pro ftclliftmpofitum prmfperrurd m comptttfa; ufiqi m urbem poftea uectdbdcur.
InopptdoduremtdumiounurLiberototufmenfirtnbuebdcur.cuiufdieburomner
uerbif f.dgitiof.fnmifutebdncur: donec illud membrum per forum tranfuectum effec:
aop ,n loco fuo quiefcerec. Cui membro mbonefto macremf-am.tidr bonefhnimam
palam coronam neceffe erac imponere. Sic uideticec Liberdeur pldCdnduffuerac
pro euencibur fcmtnum: fic db agnffafcmdcio repeltendd: uc marrona facere coge/
recur m publiccvqd: nec merecnx fi marrone rpectdrenc permtcti debtut m tbedcro.
x ropter boc Sarurnur rolurcrcdicureft non ruff.cere poffe fa;min.bur: uc occafio/
nei mu.cipl.cdndorum deorum fmunda animd repenrer^-db unouero deo menro
immundice dert.tuta:ac per mulcof fdlfofduiditdte mdionfimmund.ce prodicuK.
poituenXp "be n r:r" r " ! ^ fPUrCOrUm d —- ^if conuioldnddm
an;
impe una efl terra qud quide plenam uidemufanimaltbuf fuiC Veruntamen
npfum magnum corpufm elemencifmundiq; mfimam partem:cur eam uolunc
deain ?An quid fecunda eft.'Curergo no mdgifboiefdu func:qui eam fecundiorem
FactuncexcoIendo?fed cu ardnc: non cum adorant?Sed parfantme mudi mquiunc
que per illdm permeardeam llla facic. Qudfi non euidencior fic in bominibufdnimj:
que ucrumftt:nulIdfitquefVio:&:tdmebommefdii non bdbencur.Ecqj egrauiter
dolendujbif qui du non funt: ec qbufipft meltoref lunc : coIendtf &i
adorandtfmirabili
&: miferabili: errorefubduncur. Ec cerceidem Varro in eodem Iibro de dnf
felectiO
crefefle affirmac anime gradufin omniuniuerfaq; nacura. Vnum qui omnerpartef
corponfque utuunt^tranfit: 8i non babec fenfum :fed tatum ad uiuendii ualtcudtne.
Hanc uim m nofcro corpore permdnere dicic in offibuO unguibuf:&: cdpillif.ficut
m
mundo arborefque fine fenfu aluncur Si crefaic: ei modo quodd fuo uiutic. Secundu
grddumdnimedicit:in quofenfufeft.Hdncuimperueniretn oculofldurefndrefof:
cadrum.Ternu gradum anime efTe fummu: qut uocdtur animuf: m quointeldgetid
preminec.boc precer bominem omnefcdrere mortdlef. In qua quonid bommef deo
utdeneureflefimiIef:bancpartemanimemundidicicdeum:deuaucemnobifG:niu
uocari. Sic ergo Si m anima mundi trefgraduf inftituenf unam partem eiuffapidef
effe dicic.dc Iingna; sc banc cerram quam uidemuOquo non permanat fenfuC Aliam
uero quam fenfum uocac eiufuc etbera. Tertiam porro quS a. anitna eiufnucupac.
*-£\ Ebuic ergo una cerrappter iftj quadrigemma u ,m Srtuor babere cognomma
Q-' nonquartuorfdceredeoOficuctoccognom.niburunuriupicer^totcogno/
mZ ,A f undIuno:|, V1 u,buromn,buf "^mulcplex efTe d.cicur^ad unum deu »W
SerfT, /^f""", n ° mulc,cudo cognomini deoru eciam mulcicudmem facienf.
fiuemnf 1° d!lDUdndo etldm 'P r «ru.Mmarfeminaredrum qu a r Iib.dme que/
DrofW rcae 'P cn f ^^^rum.-fican.mdm u.IemfacT-dm^.mmundirfpir.ctuf
tbu rfir T / muIc, P l,cdre ^'bufcSraminanda proftemerecMicuc plunmii
unam deam , Ud r -^ P ,' SUlC - Ndm * 'P fe Vdrro aud( "' de 'P rd wba
uerecunddcufi
unamdeam uuIceeTellurem.Eandem mqu.c d.cunc Macrem magna. q, cympami
txn;
babeac fignif icari efie orbeni terre: q> mrnf m caprfe oppida: q> fedef f
mgacur circa
eanwcum omnia moueancur ipfam no moueri. Quod ga[[of buic dee uc feruirent:
fecerut.fignificac eofqui lemine mdigeanc:cerram fequi oportere.m ea qppeomma
reperiri. Quod feapudeam lactanrprecipic inquic:qui cerra coluc:neledeanc:femp
emm effcquid aganc. C/mbalorum fonicuf ferramentorum ictuf lactandorum ac
manuum:&: eiuf rei crepicufm colerido agro qd f ic:fignificac.q> ferramenta
i[[a erac
ideo ex ere:q> eam anciqui colebanc ere anceq ferrum efiecinuencum. Leonem mqc
adiungunc folucum:acq: manfuecum: ut oftendanc effenullum genuf terre tam re/
mocum ac uebemencer ferum :quod non fubiici co liq: conuemac. Deinde adiungic:
sc diciC:Tc[[urem macrem:*; nominibufplunbuf&cognommibufqct nommac;:deof
exiftrmacofefle qpluref. TeUurem mqc pucac ee Openuqi Opefiac melior. Macre-.
q> plurima panac:Magnam:q> cibum panac: Proferpina:q> ex ea proferpac
frugef:
Veftam: q> ueftiacur berbif. Sic aliaf deaf inquic non abfurde ad banc reuocant.
Si
ergo una dea eft'que quidem confulca uericace nec ipfa e(c.incenm:quia diuidicur in
mufcaf, Vniuf fmc ifta multa nomma: non tam dee mu[ce q nomma. Sed crrantiu
maiorum autoritafdepnmit:&! eundem Varronem pofr banc fencenciam trepidare
compeilic. Adiungic enim &c dicic. cum quibuf opirao maioru de bif deabuf q>
pluref
eafpucarunc effemonpugnac. Qyomodononpugnat: cum ualdeatmd ficunam
deam nomina babere muTca:a!iud ededeafmultaf.' Sed pocefl mquic fierimc eadem
ref 8C una fic:&: m ca quedam ref linc pluref Concede Si m uno bomme ee
refpluref.
nunquid ideo Si bommef pluref.' Sic in una dea effe ref pluref. nunquid ideo Si
deaf
pluref? Verumfeutuo[untdiuidantconf[enc:mu[cip[icenc:rcp[icenc:imp[icec. Hec
lunc Tellunf u Macnf magne predara myftena-.unde omnia referuni: ad morcalia
(emma: Si. exercendam agnculturam. Ica ne ad bec relaca u bunc finem babencia:
C7mpanum:turrefGa[[i lactacio infana membroipcrepicufcymbaloruimconfictia
leonunvuicam cuiq pollicencur ecernam ! Lca ne propccrea Galli abfcifi buic magne
dee feruiunt:uc (ignificenc qui femine mdigeanc: rerram fequi oporcere?quafi non
eof '.pfa potiuf ferui tuf femine faciac indigere ! Vcrum enim fequendo banc
deam :cu
mdigeanc: farrnen acquirant •■ an potiuf fequendo banc deam: cum babeanc: femen
amiccanc.'boc mcerprecari: an deceftaneft .' Nec attenditur quantum maligni
&&I
monef preua[uennc:qui nec aliqua magna biflacnfpoUicen aufi funr&i ta crudeba
exigere potuerunt. Si den cerra non effcmanuf ci bommef operando inferrenc: uc
femina confequerentur per illam.non etiam fibi (euiendomt femma perderenc ppter
illam. Si dea non eflet.ita fecunda fieret manibufaliemf ue non cogerec bommem
ftenlem fienmambuf fuif. Iam q> m Liben facrif bonefta matrona pudeda uinlia
coronabac fpedcance multitudine:ubi rubenf u fudaf fi eft u[[a fronfin bommibuf:
aftabac forfitan n mancuf &! q> m celebracione nupciarum fuper Priapi fcapum
noua nupca federe uidebacur: iongeconcempcibiliora atq: confufibiliora func pra;
ifta curpicudine crudeliflima: ue[ crudelicace curpiffima. Ibi dasmonicif arcibuf
fic
uterq: fexufifiudicuruc neuter fuo uulnere penmatur: ibi fafcmacio timecur agro/
rum:bicmembrorum ampucationon timecur. Ibi fic deboneftacur nou<c nupta;
uerecundia:uc non (blum fecunditaf fed ntc uirgmicaf adimac^: bic ita ampucacur
uirilitdfi uc nec conuercacur m feminam mec uir reiinquacur.
TX
Ot ktyf i[Ie non eft cclmemoratuf nec eiufab ifto mterprefatio requifita eft: m
\ — \cuiuf diledtionifmemonam Gaiiufabfcidicur. Sed docfh Greci atqi fapientef
nequdijranonem cdmfddtdm acq: preclaram tacuerunc. Propceruerndiemquippe
Faciem cerre que ceterifcemponbuf eft pukbnor: Porpbynufpbitofbpbuf nobilef
Atynfloref fignificareperbibuit. u ideo abfcifum quia fbfdecidic anre fructum.
Non ergoipfumbommem:ue[qiiafibomineni:quieft uocatufA.tynfeduiriIideiuf
flon coparauerunr.Ipfa quippe 1U0 uiuence deciderunc.immo uero non deciderunc:
necp decerpca fed ptane difcerpta func. Nec il[o floreamiffo quif q poftea frur-
tuf:
fed pociuf fterilicafconfecuca efb. Qtud ergo ipfe reliquufi u quid remdufic
abfcifo:
qu.d eo lignif-ican dicicur '■ Quo refercur '■ Que mcerpretdtio mde profercur '■
A.rt bec
Fruftra moiiendonibiiq: inueniendo:perfuadenc illud ponufefTe credendunuqctde
bomme caftrato fama ucTjuip [iccenfq! manddtum eft .' Mento bic aduerfdcufeft
Varronoftenneq;bocdicereuo[uic.non emm docftiflimum bominem Ucmc..
ee.erorum?queproferremurde[,br,r:nifiquot.d.ecantarenc^ra[rarenc-.ncbedcr,f;
c/rlcebT r nC "hT ""^ " m ' cumfm ^ n ^° ™S"e Matr. tantumoda
oTa ur r H :P r 9 ,Ua ^rw' * P ° eC,rene » f ^^q^ri poete ,d et.a fmxcrinc
[ttttPtjttttPt
TXTL
1
Vid igit' ua[ee:cj> uir dodriffimuf & acuciflimuf Varro uelut fut ti[i
difputaticle
bofomnefdeofin celum u cerram: redigere : ac referre ccnatur : u non poceft !
FluunrdemaniburTeniiuntJabunturJS^decidunt.Dic^ururenimdePeminifboced
dedeabuf. quoniam mquicucm primo libro dixide loctfduofunc prmcipia deoif;
animaduerfd de celo u terra. a quo c!u pdrnm dicuntur celeftefpdrcim cerreflrefut m
jfuperiortbufinitium f-ecimufa celo cum diximufde Iano : que dlu celii d[n dixerunc
teffe mundu:(ic de fermmfimciu fcribediFecimufdTellure.Senrio qujnca molefhdm
fdleac cantum patidcur mgcnium.Ducicur enim quaddm rarione uenfimili ce'u ee
qct fdcidt: cerram que pacidotr: ac ideo il!i mdfculmam utm cnbuic: buic fcmmmdm.
&:nondttendic:eum potiurefTe:quibecFdcidc:quiucrunq:Fecit.Hinc ecidtn Sdmo/
tbracum nobilia myftertd in fuperidre Iibro fic mcerprecdt;: edq: r e:qu„ nec fuif
nora
ifunc:fcnbendo expofiturum :eifq: miffurum qudfi rehgiofiffime polltcecur. Dicic
ent
Ifeibt mulcifmdicnfcollegiffe.infimuldcrifdliud fignificdrcce[um:aliud cerrdiwdliud
jexempla rerunv qudfPLco dppellac ldeafi Cedumlouem: terrdm Iunoncmndeap
iMmerudm uult tnccUigt. C<c!um a quo fidt aliquid: terrdm de qud fidt: exemplum
fcjm quod fidc. Qiid m re omitco dicere: q> PLco illdfidedfcdntd uim bdbere
dicir:!
uc fcctm edfnon celum dlquid fecenc: fed etidm celum Fdcftum fic. Hoc dico lftum in
Itbro felectoru deorum rdtionem illam rnum deorum qutbuf qudft cunccd coplexuf
ert^perdtdtfle. Celo emm tnbuit mdfculofdeof: femmdfcerre. I nccr qudfpolltic Mi/
neruam:quam fupra tpfum celum dnte pofuerat. Demde mdfcuiufdeuf Nepcannuf
tn mdri eft: quod dd cerrdm potiufi q dd celum pertmec.Difpater poftremo qm grtxoi
J
Pluron dicttur: etidm tpfe mafculuf Frater amborum terrenuf deufeffe perbibetur: j
'
fuperiorem terrdm tenenf: m inferton babenfProferpmdm comugem. Quomodo|
ergo deoftn celo :deaf tn cerrd cffe perbibenr: qut rurfuf deofdd cerram dedfdd
celum
referrecondncur.'Qt,!dro!idum:quidconftanf:quidrobrium:quiddefinicumfebet
|bcc dtfpucacio ?HU dutcm eftTellurinitiumdearum: Mdter Calicer nwgnd.-apud
qudm mollium ec dbrcirorum: refeq: Tecdncium acq: idcTdntium infana perftrepic cur/
pitudo- Qiud eft ergo 9 dicicur capuc deorum IanuO cdpuc dedrum Telluf necibt
Facicunumcapucerrornecbic fanum Furor >. Cur b<EC Fruftra referre mtunturdd
mundum^quafipoffit pro deo uero munduf: uel opurpro facftore co!t?Ec Hraceof
necboc poffe uenrafdperta conumctc. Keferanc b«£C pocutf dd bommef morcugf
u ad demonefpeffimof u. nulla queftio remdnejit.
r™ntr. ° mnl '' T e '" trf r nt ^' f ecic omn£ amn a flue q"°"''q' ™°do ummrem*
Z il ^ aonire /P«ni:rtue etid- Tent.ente: fiue etta mtellVente.Et uc lam mc.pwm
Tjp^
Tp^ Abemuf entm ab tllo preter buiufcemodt benef itia:que ex hac de qua nonnulla
J — £diximuf admtmftracione ndture bonif malifq; [drgitunmagnu u bonoif nprtti
f magne dilecTrtomf mdirtu. Qudnq.n.qi fumuf: q> utuimuf: q> celu terraq:
c6fpictmuf:
O) babemufmence atq; ractone: qud eum ipfum qui bec omnia condidicmqutramuf:
nequaq ualeamuf adliom fufftcere gractaru : tfi q/ nof oneracofobrucofq: peccactfsi
a cocemplaeione fue [ucifauerfof: ac cenebra^ td eft tniquicatifdiiedhone cecacof
no
Omnino deferuic.Mtficq: nobifuerbum fuum:qm eft eiufunicuf filiufquo pro nobif
m aflirmpca carne naco acq; paffoquanti deuf bominem penderet: nofceremufacq:
illo facrificio fmgulari a peccacifomibufmuddremur: etufcj: fpincu m cordibufnoftnf
diledlionediffufa^omnibufdifficulcacibuf fuperdtifin ecerna requie &:
cocemplactoif
eiufmeffdbilem dulcedmem ueniremuf Que cordd quoc [mgue dd agendaf ei gratiaf
facifeffe contendennc?
;n:
■X&
lOi myfbenum mtc eterne: iam mde ab exordio gcnenf bumam per queddm
£figna ti lacramenta ccporiburcongrua:quibufoporcutcpangeIorpredicatum
( efb. Deinde populuf bebreufm unam quandam rempublicam que boc facrammrum
agerec congregacufeft:ubi per quofddm fcientefper quofdam nefcienceOtd quod ex
aduencu Xpi ufq: nunc ti demcepf agicup prenunriaree' ede uencurum. Sparfd ecl
poftea eadem gence per gencef propcer ceftimomu fcripcurdrti quibuf ecerna faluf
in Xpo fucura predtdba eft. Omnefenim non folurn Propbene que m uerbiffunc:
nec cancu precepca uue que morefpietaremq: coformanc^dcq: i[[if [iccerifconnenc':
uerum eciam facra &cerdocia:cabernaculu fiueccmf[u:a[carid:fdcr,ntia:cer,mon,e:
dief feCti.ti quicquid altud ad eam feruimcem percmec: qua; deo debecur: Si grsce
propne [acna dicicur:ea fignificaca ti prenunciatafunc:que propcer ecerndm uiram
fideuum m 'Xpo-ti impleca credimuf u impkn cermmuf:ai implenda confidimuf,
"V^^i Er banc ergo rcligionem unam u ueram .-pocuic apenn deofgencium effeim/
J^J mundiffimofdemoneGfubdefunclorumoccafionibunanimdruuelcreacurdrii
/■ipeeie mundanarci deof fe pucan cupienccf ti quafi dminirbonoribufeifdeq
fcelcftif
V ac turpibufrebuf fuperba impuncace [ecantef: atq: ad uerum deum conuerlionon
bumanifanimifinuidencef Ex quorum immanirfimo Si impnflimo dominacu bomo
hberacur:cum credic m eum:qui prebuic ad exurgendu cance bumilicddfexemplum:
quanca ii[i fuperbia ccciderunc. Hmc func n6 folu ilh.de quibufmulca la dix.muf:
u almaccp alu fimilefcecerdru gencum: atq: tcrraru.fed ecia bi=de quibufnik dgimuf:
tanq m fenacu deorum fekdh. fcd plane feledti nobihcace cr.mmummon dignitate
uirtutum . Quoit facra Varro dum quafi ad naturdlefrdrtonefreferre conat': querenf
bonefbare refcurpefquomS bifquadrec: 8i cofoncr:n6 poceft muenire: cm ncn IBc
ipemoYracrorucaufequarputat: U e[poc,ufuu[cpucar,.Nafincnfc[tiipre:ucrii
et.a quel.bec aliebuiufgenenrefrenc.cjuirnif.I ad deum uerti u.camq ecernl que in
religionequercndaenr.pcmerenc:came q udI,cu q ,dererumnacuraredJicdra'.one:
aliquantulu m.r, 3 arencoffenrione:qua non mcelledba ,n racr,fa[,c|ue[uccur P , t
udo
autabfurditaffecerat: ficut m quibufdam tbearrorti fabul.ruel delubroic myf!cn,r
bacere idem Varro conacul efb. Vb. non tbeatra deIufcr OJf f.milicud.ne dbfoluicfed
hZ unf^i f"i r d ' ned , elubrad ' ltrn ' lu,,:! " mcn
"tcunq,conaturef>:ucrcnrii
bornbiliburrcburoffcnfum ueluc nacuralium caufarum racione redd.ca delm.rct.
Ttjtttttttttjttttt
cqc<
fcripce eranc caufe. m urbem pertulic ad pretorem. &c i!Ie cum mfpexilTec
prmcipia
rem cand deculic ad Senamm. ubi cum pnmoref quafda caufaf Iegiffenc:cur quidq;
m facrif Fuenc infticutumiNuma; morcuo Sendtufalfenfufeft: eofq; Iibrof ranqm
re[igiofipdcrefconfcripci:precoruccomburereccenfuerunc. Credac quifq; qct pucac:
immo uero dicat quod dicendu fugseflenc ucfana cocencio quilibec cance impiecacif
defenfor egregiuf Me admonere fufficiacifacroic caufafa rege Popilio K-omanorii
facroic mfticucore confcnptafnecpopulomec Senacuimec falcem lpfif facerdocibuf
mnocefcere debuiffeapfumq; Numam Pompilium cunoficace illicica ad ea demonii
peruemffe fecrecarque ipfe quidem fcnberec:uc baberec unde [egendo cdmonerecur.
Sed ea camen cum R.ex eflec: qui minime quenq meruerennecdocere aliquemmec
delendo uelquoquo modo confumendo perdere auderec: ica quod fcire nemmem
uoluicmc bommef nefaria docerec:uiolare aure rimuic: ne demonefiracof baberec:
obruic ubi cutu pucauic: fepulcbro fuo ,ppinquare aracrum polfe n6 credef Senacuf
aucemcum rehgionef frormidarec damnare maiorum: u ideo Numeaffentirccoge/
recur: it[of camen librof cam perniciofofefle ludicauic: uc nec obrui
rurfufiuberec:
ne bumana cunoficafmulco uebemenciufrem iam perdicam quererer: fed fUmmif
abolen nefanda monumenraiut quia lam neceffe effe exifhmabant facra ilU facere
toIerabiUuf errarecur cauffeorum ignoracifq cogmrif ciuicafcurbarecur-
^^coiJC
G^
J^J morefmf [exifle memordtur -cu ante illii omnef mdgifpbyficif id t ndturalibuf
CDeprecpuomterd.rcpuIofSocrac.rPIacone.qmomnem
Pbilolopbiamcripliciparriconedirtinxic. <Eimi.
g^mcerd,rcipu!orSocrac,rnonquidemimer,Coexce[[ent,n;mag[onac[,mi t .
J^!" 1 ??' ecerorobrcurarec placo. Qu. cum eflec Acbenienf.fbonertodpud
pucanr ° rf " ? M r° T rdb /' ff l0n S e /" orcond ' r -P"[orance.rec: parum tdmen
Ki PW°fopb.e rufj,cerere,paim:ac Socraccam d.fcip^ndm.qlonge
^ma raoieb r P 7 Srm '' C :qU ^ erfum C " m aI «™<'nob.I,t d tc fcende pcp,ende
cebdncur t tnA ' f 7 S/Pt ° ^™ ^""^ « U,c ™S n " bdtebdntur atq, do/
qmcnmd ,ca " e n T ffj"^ P drcer " en '= nr "t' Pytb-gorSmm fdmd celebrataur.
Kme com ' P h ! tPp^ CUnC fIOre n dC: d " d '« r ™nenr,or,bur,n ea doclor.buf
loqu erefCmtah T'r ^™»"™" S r 0Crdtem r 'ng"U,cer d.I.gebac: eum
«Pfe qca noru,." ", rerm0mo " rruir C ^'enr:ec.a ,IIa que uel ab dl.ifd.dlcerdc.uel
cL P Trau p ,rc"mF;"r ,d ^
^ojr^
,*2C
lepehendo curauic abfcondi •■v aratro eruta Senaturiuffir mcendi. In eo genere fut
enamiuaiut ahquid de Numa mitiuf fufpicemuri que Mexander macedo fcnbit ad
maB-emifibiamdgno Antifticefacrorum Egypc.orum quodam Leone pdtefdcfa:
ubi non Picuf*; Faunufia: Aeneafa: K_omutuO uel eciam Hcrcu[ef&: Efcutaptuf:
Bi LiberSemcU nacuf &:Tyndande fracrefi&: fiquofaliofex mortalibufpro
dnfba/
benc.-fed ipfi etiam maiorefgentium du:quofCicero m tbufcuianifcacitifnominibuf
uidecurarcingere. Iupiceri luno: SacurnufiVulcanuO V^Oa:&;a[iip[urirai:nuof
Varro conacur ad mundi parceffiueelemenca cranfFerre:bommeffui(ie produntur.
Timenf enim &: i[[e quafi reuelaca myftenaipetenfadmonec Aiexandrum.uc cum ta
matri confcnpca infinuauenc: f [ammifiubeac concreman. Non folum ergo ifta que
due cbeologie concment Fabuiofa fcilicec u ciuilif: Platonicirpbilofopbifcedant
cjui
ucrum deum u rerum aucoremi&:ueriratiri[[u(trdCorcm!&: bcacitudmif!drgitorc
tne
dixerunc: fed a[u quoqi Pbilofopbi qui corporalia nature prmcipia corpon deditif
menciburopmaci func.cedanc hfcancir&; canti dei cogniconbufuenri uc Tbdlefm
bumorei Anaximenerm aerei Scoici m ignei Epicumrinaconufboc e mmutiOimtf:
corpufailifque nec diuidi nec fenciri queunc. Ec quicunq: alu quoruenumeratiom
lmmoran non eft necefTeifiue fimpliciai fiue comuncta corpora i fiucuita carencu
liueuiuencia: Ted tamen corporai caufjm prmcipiumqi rerum effe dixemnc. Ndin
qmdam eoif a reburnon uiuirrerumarfieri pofle credideruncificuc Epicurei. Quid.
uero a uiuence qitedam umenciaiqueda non umenciaired tame a corpore corpored.
Nam Stoici ignem-id eft corpufiunu ex quaccuor efemencifiquiburmfibilirmjndur
bic conftacia; umentem:&: fapientemi tt ipfmfmundi fatncacorem arq omnium cpe
funcin eo.eumq: omnmo ignem effedeum pucauerunr.Hi U- cecen (innWeoruin id
lolum cogicare poruerunc-quod cum eircorda eojc ob(rridra carniffenfibufrabulara
lunc.ln fe quippe babebantiqct non uidebanci&j apud feimaginabdnturiciuodfonf
uiueraneeciam quando non uidebanc: fed cancummodo cogicabant. Hoc aucemin
conlpecftu talificogicacion.riam non eft corpuf fed rimidcudo corponfi iltid dutem
unde uidecur m animo bec fimilicudo corponOnec corpufEmec fimilirudo corponfi
u unde uidecuriacqi ucrum pulcbra an deformiT fic ludicacunprofwfto eft mrfmfq
■pla qiie mdicacur. Hec me n r bommir &- ipfe racionalifamme natura efti qus
uticp
corpul non efUfi iam il[a corponf fimibtudo cum m ammo cocnrantirafpicicur:
atqMudicatunnecipracorpureft.NSefcergoneccerrainecaquainecaerinecign.ri
quibul quattuor corponbuf que dicuntur quactuor elementaimundum corporaun
uidcmureffecompacaum.Porro r.nofteran.murcorpurn6 cfbqucmo deuTcredtor
anirn. corpufeft.' Cedanc ergo <si ifh: uc dicftum eft= Platomciricedanc u
illiquof
T^c^ cd,ccredcum 'orpureffe.uerucamen eiurdenacure cuiufiueeiammof
noi trol efle pucauerunc. Ita non eofmouic canca mutabihcaf anime.-qua de, naiure
tnbuere nerafe^Sed dicuc corpore mucae' amme nacura. Na p feipfam incomutdbilif
efl.Prorfiilv! »,l2 _!^ -5?"^?"° UULr " T <' cur ; "?<" P<= r fe. P ram
muulnerdbilif
pocefti,
por^ I qUOd ™? r,on P° ccfc: ™& re poceft-. A c pcr hcc q, corpore muw.
'teftialiqua repotelt.&:.deoinc6mucabiiereci-edic.:ncnpoce(c!
uidtm,^. Er ^°J nr ' PRl! ° r °Pf' 1 quorcerenfnon immento fama atq, glonaflatot
uidemuf.nuflu corpufelTedcumi^ ,deo cucfe corpora tranfcenderut qucrtof
mPTTTTTTPiT
rgnx
deum. ViderunC quiequtd mucabile eft-non efle fummum deum: u ideo omne" anima
mucabilefq: omnef fpincuf cranfcenderuncsquerenref fummu deum. Demde mderuc
omnem fpeciem m re quacuhq; muCabili: que eft quicquid iflud efts quoquomodo u
qudlifcunq; nacura esnon efle pofle ntfi ab llto qui uere 6 qui u mco mucahlicer
eft.
Kc p boc fiueumuerii mundi corpuf ftgurafqualicacefsordmacuq! mocu:&: elemenca
difpofica a celo ufqiad cerram&: quecunq: corporam eif func:fiue omnem
uitanvuel
que nutnt:&: c6cmec:qualif e m arbonbufl uel que u bec babec:&: fencir:
qualifeft ul
peconbufuel que u bec babec:&: incelligic:qualif em bomirabufsuel que nucncorio
fubfidio non indigecs fcd cancum c6cinec:fencic:&: mcelligic:qualif efl m
angelifftiifi
ab illo effe non podes qui fimplicicer efts quia non a[iud ild eft e&aliud
uiuere-quafi
poflic efie non uiuenfnec aliud illi eft uiueresaliud mcelligeresquafi poflic
uiuere no
mcelligenf.nec aliud illi eft incelligeresaliudbeatum e(Te:quafi poflit
mtelligere:&: nci
beacuf effe. Sed quod eft illi uiuere: mtelligere: bacum eflesboc eft illi ee.
Propcer bac
incomucabilicacem U fimpliciracenrincellexerunc eum u omnia lfta fecifle u ipfum
anullo fieri pocuifle.Coniiderauerunc enim quicquid efb: uel corpufefle uel uicams
melmrqi aliquid uicam e(Te ij corpuf fpectemqi, corponfefTe
fenfibilemstntelligibilemcp
uite. Proinde incelligibilem fpeciem lenfibili preculerunr. Senfibilu dtcimuflque
uifu
cadtuq: corponf fencin queunc :incel(igibi[ia que confpectu mencif mcelligi pofluc.
Nulla i. eni pulcbntudocorporalif fme m ftacu corponf ficut e f\gura:fiue m mocu:
ficuc eft cancilena:dequa non animufiudicec.quod profecto non po(Ter : nifime[ior
m lllo eflec bec fpecief fme cumore moliffme ftrepicu uocif: fme fpacto uel loci
uel
cemponf. Sed ibi quoq; nifi murabilireflecmon aliufalio meliuf de fpecie fenfibili
lu/
dicarec.meliufingeniolior:qcardiorsme[iufperitior:c|impericior:meliurexerciracior
cj mmuf exercicacuf. Ec idem ipfe unuf cu prof icic.-meliufuciq; poftea: cj pnuf
Qyod
anremrecip!Cmaiuf&:mmuf:finedubitacionemucabiIeeu-.Vndemgenicfi:&idoc1:i:
u m bifexerdcacibomincf facile colligeruncmo efle m eifrebufpnmam fpeciem:ubl
mucabilicaf efle conuincicur. Cum igicur m eoif confpedtu u corpuf&i animuf
mdgif
minufcp fpeciofa eflenr:&: fi omm fpecie carerepoflenc-.omnmo nulla
eflenruiderunc
e fle abquid ubi prima eflecmcSmucabilif fpeqef: u ldeo nec comparabilif acq:
ibiefle
rerum pnncipium rediflime crediderunc. qd" factti non efiec: u ex quo facta ciicta
eflent.Ica qct notum eft dei ipfe manifeftauic eifcum ab eifmuifibilia eiuf per ea
que
facta func mcellecta confpecta func: fempiterna quoqs uircufeiuf: u diumicafa qua
eciam uifibida U cemporalia cuncta creara (unr-Hec de il[a parce quam pbyfica ld 6
nacura[emnuncupant:dictafunc.
mencoceccn^nceponimu^dircreueruceiiquemenreconrpiciunt-dbiirquefenfibur
accmguni;-necrenliburddimecerqct poflunc:nece.rddnteru[trd q poMunc.[umen*ii:
mennu elTe dixertic dd d.fendd omn.dwndeq; ipOim deu d quo fddtd func omnu,
J^^lummobono.quoreferenceromnidquedgimur.Siquodnonpropterdbdfcd
.deo qmppe * f mifefr didruf quid propcer bunc cecerd uolumufi ipfum dutem non
&: corpore .*. ideo dbdfarucro .(torum duorum: auc db utroq: bene fib.pofreelfo
credebdnt:f.nd[,quoddmbonoquobedt.enenc:quocundcdquedgebd't:referrent:
Sd,d.(Tr " depC ';2 U0 referend " efc "on «t™ qu«r*n t Vnde .[[. qu, dicunc
dnnecen^ fT bmurmodl ;" " fa ^d.derunr ucfmdte elTec,d efl proprer fepta
I^bonrt L Pr r° POT f '" d b °" a qU ° '""" b0C S e "^°"" bon,f:md[u duce Iki
parce bom, m rdeceriore:qu. uero db dn.mo d pdrte me[.orc:qm dutdb utroq, d tota
" ' muere^ e. txSZ ^™" 1 ^™"^ ™™ »°m eCTc- fcctm uirmtem
3^ ^cdurl be ZZl P ^', T' C T de ^" bMC * ""'««onem: nec efie
"dturd fic mcoTpo dbr VnJ ^ fT^ h ° C * FM^Pb-n.-dmdredecW
«d emm dlpffiS^J co[|,g,tur: tunc fortebedcum ftud.ofu fi,p,en t ,e,
qu. eo fmuur quodd„ r de0 "*T Qi' a "'f"en.m non contmuobedtuf f,t:
«ftnorrf^S^Z Z T " do Mi 1 ue ««"d- „6 func ntfer, fimc«
.0- 6nftm„c,2 ^ISL""'™™- 9?" fi 5 'g ,r " r PWofbpb, de deo fiummo ^uero
11 12 13 14 15 16 17
llllllll|lllllllll|lllllllll|lllllllll|llll
21 22 23 24 2!
tttPttttttPtt
am
{iuep[dConiciacc6moddt[urnucupen^:fiuequodIifacea[iud(edlelucnomEipondnci
fiue cancumodo Ioma generif qut in eifprecipm fueriic ifta fenfennr: ficuc
idePlacoi
&;quieum benemceiiexeruc.fiueecia lcalici propcer Pyrbagoram 8c pycbagoreoO
u fiqui force alu eiufdem fencencie m id idem fuerunrfiue aliarum quoq: gentiu qm
fdpiccefue[pbi[ofopbibdbuifunc:A.cUncici:Lib7ci:Egypcu:Indi:PerfeiCbd[dei:
Scycbe:Gd[[i:Hirpam:a[uq: repenuncur qui boc uidennc:ac docuennr: eofomnef
cecerifdnceponimul':eofq: nobifpropinquioref fdcemur. Qudnuif n.bomo Xpianuf
[iccerifcdncum ecc[efiafticiferudicul:P[dConicoru fortenomemgnorccmecucru duo
genera pbibfopboru excicermc m greca [mgua Ionicorum u Icdlicorum fciac: non
cfi ica furduf eft m rebuf bumanif uc nefciac pbilofopbof uel (cudium fapiencra;:
ue[
ipfdm fdpientiam proficen.Cduec eofcdmen:qui fcd*m elemencd bumfmundi pbilo/
fopbancur:non fcctm dcum a quo ipfe fddtufelt munduf Admonecur enim pcepro
Apoftolico :fide[iterq: audic:qct diciu eft. Cauece ne quifuof decipiat p
Pbilofopbia
tc manem fedudtionem fcd*m elementa mudiDemde ne omnefcalef effe arbitrecur:
auctiCdb eodem Apoftolo dicidequibufdam: quid quodnocumeft dei manifefrum
elr. in i[[if:deuf enim illif m,intfertduit.Inuilibilid enim emfa conftitucione
mudi:per
ea :que f adra func inceUccta cofpiciuncur.fempicerna quoq: uircufetuf:8i diumicaf.
Ec ubi Acbemenfibuf [oquenOcum rem magna de deo dixiflec: &: que a pauafpofiec
mceUigi:q>m illo uiuimuf:*: mouemur:8;fumufadiecic 8C dic: (icuc 8C ueftn quidam
dixerunc. ISIouic ^&nz ectam ipfof m quibuf erran c cduere. Vbi enim didrum
efbq»
per ea que facta func:deufcllifmdnifeftauit mtelleclu coTpicienda muifibilid
fua:ibt
etiam didcuefi^noniUofiplumdeurecfce coluifie.quu 8C dluf rebufquibuf no opor/
cebac : diumof bonorefi[[iunicdncumdebicofdetu[erunc.quonidcognoicentefdeu:
non ficuc deum gtonficaueruc :auc grdcidfegerunc:fed euanuerunc m cogicacionibuf
fuif 86 obfcuracum eft mfipienf cor eorum. Dicencef enim fe fapiecefefie: ftulci
facti
) func:&: imurauerunrglortaincorrupcibilifdeiinfimilicudme
imaginifcorrupcibilif
| bomimf:&:uolucrum:&:quddrupedum:&:ferpencium:ubi&: K_omanof u
GrfCof&:
l_ Egypciof qui de fapiencie nomine glorcact func:fent incelligi. Sed de boc cum
lftif
. poftmodum dtfpucabimuf In quo aiic nobifconfenciunc de uno deo buiufuniuer/
1 fitacifaucore:qui non folum fuper omnia corpora eft mcorporeuOuerum etia fuper
] omnefanimdfincorruptibi[if:principiumnoftrum:[umeno(trum:bonumnortrum:
m boc eof Bi cecenfanceponimuf
P
lllllllll|lll
lllllll|lllllll
tC
caufam agereiquta eoic func [ittere notioref. Nam &; Grea quojc Imgua m
gentibuf
premmec:eaf magna pdicatione celebraruc :&2 Lacim permoci earum uel
excellenciii
ue[ glona uelgracidnpfdf Iibenciufdidicerunt^accy in noftrum eloquiii cranfferendo
110 bilioref clano refq; f ecerunr.
^TVIrantur autem qui dam nobifm Cbrifti gratia fbtiatueum audiuntiuel legunc:
" I rP latonem de deo iftd fenfifle,- que mulcum congruere uentdci noflre
religionif
/ agnofcunc. Vnde nonulli pucauerunc eum quado perrexic m Egyptii Hieremwm
audifli Propbecam :ue[ fcnpturaf propbeticaf in eadem peregrmacione [egifle.quoif
qmdem opmionem m quibufdam (ibnf meifpofui. Sed diligencer compuratd rempoif
ratio^quecbronica biftorid concmetur^PLironem mdicaCd cemporequo .ppbecautc
Hieremtaf cencum fermeannofpoftednacum fuiffe. Qiu cum oclogintd ZL unura
uixiffec: ab anno morcifeiufufq: dd cempufquo PcoIemeuf-R-ex Egypti fcripruraf
propbeticafgentif Hebreorum deluded popjfcic:&; per fepcuagmtd uirof Hebreof
qui etiam Grecam [inguam nouerant:interprerandaf babendafq: curauic:im ferme
repenuncur (exaginra. Quapropcer m llla peregrmanone fua Placo nec Hiercmtl
uidere pocuic:canco anredeFundximeceafae' fcnpcuraf [egere: que nondii fueranc
in Grecam [inguam cranflate qua ilie pol[ebat: mfi force quia f uic acernmi frudii:
Itcuc Egypciafita U lftdfpermterprecemdidicit.nonutfcribendo cranfferrec.quod
Pcolemeuf pro mgenti benefitio qui regia poteOate eciam timeri poterac: meruifle
perbibecur.fed uc co![oquendo:quid c6cinerenc:quacum capere potuilfcdddifcerec,
Hoc uc exiftimec i[[d fuadere uidenc' mdicid: q, [iber genefeof fic incipic In
pncipio
fecic deufcelumS; rerranrcerra aucem erac muifibilif ss incopofica: &;
cenebreeranc
fuper aby ffum a. fpintuf dei f erebatur fuper aquaf InTimeo autem Hato que [ibru
de mundi confticucione confcnpfic: dcum dicic m i[[o opere cerram pruno ignemcf
lunxiffe.Mamfeftum cft aucem q> igni cribuic celi locum. Hdbecergo bec fencennd
quanddmi![iuf fimi!itudmem qua diclrum eftin prmcipio fecic deufcelum &;ccrram,
Demde i[(a duo media quibufinterpoficif fibimec bec cxcrema copuIarentur:aquam
dicic &; aerem: unde putatur fic intellexifre quod fcriptu eft.fpinturdci
ferebac' fuper
aquaf. Parum quippe dttendefquo more foledt i[[a fcnpcura appeiUre fpincum deii
quoma Si aer fpinrufdicit:':qudttuor opinatufelemencd [oco lilo comemoratd uideri
pocefc. Deinde q,PIaco dicic amdtorem dei effe pbifofopbu : nibil fic illif Iictenf
fecnf
Hagrac:&;mdXimeiI[udquod&;mep'urimuadducic:ucpenedrfenciarPIdConciI[oi;
Ubrorum expercum fuifle: qi cum ad fdndUm Moyfcn ica uerba dei per angeluffl
perferantur: uc querenti quod fit nome eiuf qui eii pergere precipiebat ad populum
Hebrcu ex Egypro Iiberandu^refpondeatur.Ego fum:qui fum: u diceffiliififrael:
qui efbmite me ad uof Cdncj m eiufc6paranone qui uere efhquia mcomucabilifcfb-
• ed que mucabilia farta funcmon fmc. Vebemencer bocPIaco cenuit:&!
diligeoffime
comendauic.Ec nefcio utrum boc ufpia reperiacuf m Iibnfeoru qui ance riaronem
ruerancmir, ub.d.ctum eft ego fum: qui funv&; dicefeifqui efhm.fit mead uof Sed
d,r, T q! 'rl ,r d,d,ccrK!<lue precedentm eum ueterum Iibnffiue potiufquomodo
im f.M ° qU ' a 1* " 0ti e(i dcl man ' fcrt " <& >n iUiH deufenf
illifmamfeffauit:
f^ n emm e ' Urd C6 ftlmtI0ne mundrp ea que Facla funt mtellrcla coTpiciunc':
epicerna quoq; eoifuirtufa; diumicafno imerito mePUtonicorpbiloropbofekgife
10 11 12 13 14
21 22 23 24
TTTTTTPTTTTTTPlf
VAJLLL
■~7 Deo quippe fcof pocifdmu eleTi: quonid de uno deo qm fecic celum a cerram
_J_\_J__quanco meliuf fenferunt: canco cecerifgloriofiorefillultnorefq; babencumn
cni
( aliifpreUci ludicio pofteroru: uc cum AnftocelefPIaconifdifcipulufuir cxccllencif
ingenu ec eloquio PUconi quidem lmpar: fed mulcof fdcile fuperanf cum fectam
pipdceacam condidifiec: q> dedmbuUnfdifputdre confueucrar: plunmofq; difapulof
precUra Fama excellenfuiuo ddbuc precepcore m (uam berefim congregdfiec. Poffc
morceueroPUcSifSpeurippuffororifeiuffiliun^XenocrdcefdilecTufeiufdifcipulur
in fcbold eiufque Academia uocabatur eidem fuccefiiffenc:dtq; ob fcoc ti ipfi 8i
eorS
fucceflbref Academici dppelUrencunrecenfioref rdmen pbilofopbi nobilifilmt qutbuf
PldrofectddufpIacuicmoIuerucfediciPeripocecicofduc Acddemicoffed PUcoicof.
Ex qutbuf func ualde nobilicdci Grea: Ploanuf: Idmblicuf: Porpbynuf. In urraqi
aucem Imgud id e &: Grecd u Larind Apuiciuf Afer exrictc PUronicufnobilif. Sed
bi omnef a. ceceri eiufmodt a tpfe PUcoidiifpfcarimifefie fdcrd faaendd pucaueranc.
efle omnino ullura dcorum malum. Confcqucnfelt igicur: uc bonif bec cxbibenda
Hoc fi ica eft:nam de dnfquid almd decec credere ! IIU proFecfto udcudcur opmio:
eft deferenduf. Qj:t func ergo illi qui [udof fcenicof amdnc:eofq:
diumifrebufddiungi
nimtrum indicac malof' Qjud enim de [udif fccntcif PUco fenferic nocu efbcu poecaf
celebran lubenc. Deniq: tfti cum eofdem ludof mltdurari pciperent pofcencefcurpia:
libro ccmemoraui: mcer fcmidecf Lateo ponic. Qui Labeo numind m«[d uictimif
?*
II illl|iii! llll|l mjiii iif\ iiii\ii\ aw\^ [ii\ iwm \W\\\ iii\ pim w m\ nTTTTl
n~n m
10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26
TT^^^^^nff
27 28 29
cgnt
nequaq illum bomme Iknum fuifle lentiret. Quid ducem eciam rpfe Apuleiuf q £ m
demombuf Uudarec muenic: preter fubtilitdcem & firmirdce corpoic:&:
bdbicdtiomf
alciorem locu '. Nam de monbuf eorum cum de omnibufgenerdbcer [oquerecur: n$
folum mbil boni dixic: fed eciam p'unmu mdli.Deniq; [eito Jlo Iibro:prorfufnema
miracur eof etidm fcenicam rurpicudme m retuf diuinif bdberc uoluifle: &: cum
deof le
puCdn uelinc deorum crimmibuf oblecWi pocuiffe. li quicquid m eoif fdcnfoblcena
follenicdte feucurpi crudelicdceuel ndecuruel borrecur eo!f affectibuf conuenire.
V^^dicuOideo arbitrecur demonef feipfo effe melioref: q> bdbedC corpord meliord.
exceUencidm corpordlem quam demonef bdbere noffemufpre bonicdce uice qud dlif
anceponimurxoncemneredifceremufbabicuri &:nofimmorcd[icdcecorporum: no
uero de [oci dlcicudme: qj demonef in dere nof duce babicdmufm cerrauca pmouerl
gionifdffeclu fubdere debedmuf Sicuc eni fien pocuic:ut deree uolucref cerreftnbuf
nobif non ideo meltoref finc:quid cft der q cerra fupenor: fed ideo eif bominefpre/
Ferendi fimc.-quonia fpei pio:c bommum nequdq lllorum delpiratio copdrandd eft.
Ndm Si if[d rdcio Ptdtomf q elemecd qudccuor proporcione concexic dcq ordmdc:
iCd duobufextremif: igni nobiliflimo Bi cerra; immobili medid duo derem u dqudm
mcerferenfut qudnto der eft dquiO a. dere lgniftdnto it dque fupenoref fmc terrif:
quippe A puleiuf cum cererifrerreftrednimal bomme dicic. qui tdme loge preponic;
ordmem cenendum cum dgirur de mencifdnimdru -qui uidecur ordo efte m grddibuf
II lllllllll llll|llll I
r«
ilM dxgnu fic eof fptifab hoie cotna quoif uitufecid oporceac [iberan ([Cxv»
cjjnl
■ 3fCuftra tgicur eif Apuleiuf sc qurcunq; ita lentmnt bunc detulic bonorem: ue
E__l£ofm aere mediofincer ecbereum celum rerramq: cSfticuenf uc quonia nulluf
(. deufmrfcecur bomini quod PUronem dixtfle perbibenc: rfti ad deofperferant precef
bominum:&! tnde ad bommefimpecrara qu_ pofcunc. Indtgnum enim pucauerunc
qut tfta crediderunc: mrfcert bommefdiiO _ deof bomintbuf. dignum aucem mtfceri
demonef„ dttf _ bomimbuf.bmc pectca qut afltgnecnnde concefla qui apporcenc.uc
utdelicecbomocdftuf&iabarcrum magtcaru fcelenbufalienuf eof pacronofadbtbeac
per quof tllum dtt exaudianc: qur bec amanc:que rlfe non amando frc dtgnror:quem
£acrlruf_ [ibentiufexdudiredebednr.AmdncquipperUifceniCdfcurprcudmefqudfno
amacpudrctcta. Amanctn mdlefrcnfmagorum mrlle nocendt arcef quafnon amac
mnocencia. Ergo _ pudtcicta _ tnnocencid ft qurd a dirf rmpetrare uoluentmec po/
cenc (itrf mencif ntfr fuif inceruentencibufinimtcif non eft qj ifta poecica
frgmenca „
cbeacrtca ludtbna rufttfrcare conecur. Habemufconcra rfta mdgtftrum eojf _ tance
apudeof auconcdCifPIatonem: fr pudor bumanuficade fema[emerecur:uc non
folum dtltgac curpta :uerum eciam diuimcaci extfhmet grata.
<jDe tpiecate artif Magice que patrocimo ucit; fpintuu malignosf t[ C.xiXi
Orroaduerfuf:magtcdfartef:dequibufquofddmnimrrinfelicef _ mmifimprof
r enim ram grautcer tfta plecTuncur feuencace [egum:fi opera (unc numtnum co/
fecundu quem afium lenfum. ntft q> bec maleficia genere bumano pernrciofaenenoii
EC
*^\dec
ucrunq; occulcauennc: deofq: efle mdtuenne toauf rei buiuf ignarof. an utrunqj
Ubidmem liidm:dn fencencia quidem PUconif qua noluic deof per impiam [icenctam
ecboc nuntidre ett dn mfuIcare^Ec dii utrunq: fic audiunc: fic ucrunq; cognofcunt:
ucnonfoIummalignofdemonefdeorumdignitaciKPUconifrcligioniconcrdriacu/
Ptaconi bono longinquo dona crdnfmiccanc. Stc entm eofelemencoru quafi carbena
non poffinc. ucrunq' fcienceffed aenfs^ cerre pondera rranfmucare non ualencef Ia
ET
aVu tgitur ntbil iftorum quactuor eligendum efbne m quoltbec eorum de ditf
tam male fentidtur.reftdt uc nullo modo credendu fic:qcf Apuletufperfuddere
nttttunEt qutcunqt alti pbilofopbt funt eiufdem fentencienrd effe mediofd<cmonef
mter decf u bomtnef: tdnqm tnternunticf si tnterpreccf qut binc feranc pencionef
noftrdfinde referane refd nobtf peciraf; fed effe fpiricufnoccdi cupidifiimof d
tufticia
penttuf dlienof fuperbid timidof inutdcn tia IiuidoffalldCtd cdllidof qui tn boc
quicie
aere babtcant: quta de celi fupertortf fublimttdce detecti : merico irregrefftbtltf
crjnf/
greffiontfm boc fibi congruo ueluc Cdrcere prcdamndci func. Nec camen quid fupra
terram Si aquafaen [ocufeftudeo Si tpfi func mericif fupenoref bomimbuf: qut eof
no corpore:fed electo tn auxtlium deo uero pia mence facildme fuperanc:fcd mulctf
plane parctctpacione uere religiontf tndtgnif ranqm capcif fubdtctfq! dommdncur.
quorum maxime parci mtrdtilibuf &c fdllacibuf fignif fiue f-actorum fiue
prctdicd/
torunvdeof fe effe pcrfuafcrurtc. Qutbufddm uero utcia eorum atcenciuf &c
dtligentiuf
mcuentibuf: non pocuerunc perfuadere qct du fmc atq; tdeo mcer deof sc bomtnef
mcernunciofac beneficiorum tncerprecacoref fe efle ftnxerunc. St rdmen non tftum
fdlcem bonorem bomtnefeif deferendum putdrunt: qut illof nec deof cffe credebjnc:
quta mdlofuidebdnc.Deofautem omnefbonofuolebanc: necaudebanccamen on/
nmo tndtgnof dtcere bonorc dtuino: maxtme ne offenderenc populofa quibufctf
cernebanc muecerata fuperftitione per cot facra u cempla ferutn.
■^'~\Amdiu
^IrApuIeii
/ rnedtecaceue
am;
£C
mdicauerant furure ccmpora perditiomf fue: qui eriam prefenn m carne trementrf
dommo dixerunt. Quid uenifti ance tempuf perdere nof' Siue qutd fubitum ilhffutc
quod fucurum quidem fed rardtuf opinabancfiue quid perditione fuam banc ipfam
dicebdnc: qua fiebac uc cognitt fpernerenii.Ec boc erac ance cempufid e ance tempuf
ludiciis quo ecerna danacione pumendi func cum omnibuf eciam bominibuGqui eoif
fonecate detmentur: ficut reltgio loquitur qusC nec fallit nec Fallitur: non ficun
lfte
quafi omni uenco doctnne binc atq; inde peifUcuOu falfif uera permifcenfdolec qfi
pericuram re!igione:quem poffca conftcecur errorem- Pofttnulcd enim dd boc tpm
redic:uc iterum dicac de duf quof bommef fecerunc icd Ioquenf([Sed idm dc calibuf
finc fdcifdidta talia- lcerum mquicad bcmmerdtionemqjrededmuOexquodiumo
dono bomo animal dictum eft racionale. Mmufenim mtranda sc ii mirdnda fticquc
debominedidca func.omniumemm mirdbilium uicic ddmiracione: q> bomodtutna
pocuit inuemre ndcuram :eaq: efficere.<j^Quonid ergo produi noftn multu errabac
circa deozf racionem m:reduli:&: non animaduercenfad cultum religtonemq:diuind:
muenerunc arcem qua efFiccrenc deof Cui muence adiunxerunc uircucem de mundi
nacura conuemenrenveamq' mifcentef qm animaf facere non pocuerunc:euocdnref
animaf demonum uel angeloip edf mdiderunc imaginibuf fandtifdiuinifq; myfceruf:
per quafidola sc beneFacicdt sc mdle uiref bdtere porui(TenctiNefcio ucrum liccoV
Ftterencur ipfi demonefad.urdn: qu6 iftc cof euufelf. Qitomam inquic proaui noftri
mulrii errabanc circa deorum rdcionem incredulu 86 non antmaduercencefdd culcutn
religionemqt diuinamunueuerunc drcem:qud efficerenc deo. Nunquid fake mcdto/
criter eof dixic err^e uc banc artc muemrenc Faciendi deoOauc corencuf Futr dtcere
errdbactnifi addereo-K dtceret multu errdbanc'Ifce ergo mulcuferror S£ mcredulicaf
non animdduerrennu ad culcum religionemq: dtuinam : muenic arcem qud efttcerec
deof Ec camen q> mulcuf error Si mcredulicdf. u d cultu dc religione dmina
auerfio
ammi muenit ut bomo drte Fdcerec deoO boc dolet utr fapienf tanq religione diumi
uenturo cerce tcmpore auferri Vide fi non sc diumanf maiorum fuorum crrorem
pretencum prodere: Si mam diabolicdm pendm dcmonum fururam dolcrecopellic.
Si enim produi eoic mulrum crrando circd deo^f rdcionemuncredulitdte u duerfione
animi a culru ac religione dtuma inuenerunt artem: qua deofefficerenc: quidmtrum
fijbec arf deceftanda quicqd facic auerfa reltgione diuma^auferet: d reltgione
diutna:
cu uencafrmendfc errorff idefredarguac mcredulitdtg couerfio corngac auerfton^
Si emm rdcicifcaufifdixiflec proauof fuofmuemfle drccm qud deof fdcercntmoftru
Fuit utiq; fiqmd reclum piumq: (uperemufacrendere u uidere nequaqm illofad banc
arcem peruencurof fuiffe:qud bomo deof facicfi d uentdte non aberrarenr.fi cu qus
deo dignd func credercnt: fi animum aduerterent ad cultum religtonemq dtumam.
Et camen fi caufafartif buiul "nordiceremuf mulcu errorem bominu:&f
incredultcac&
Si ammi errdnrifacqiinfidelifa diuma religioneauerfionem: uccunq: ferenda eftc
impudentia refiftentium uenraci.Cum uero idem ipfequi poteftatem buiufarcif fup
omnid ccterd mirdtur m bommetqua illofdeof faccre coceffum eft: u dolec uenruru
efle cempuO quo bec omma deorum Figm entd ab bo minibufiftirutd ettam [egibufiu/
beantur auferrrconFitecur tamen atq- expnmit caufaf: quaread ifra peruencutn fc
dicenfproduorfuormulco errore;* mcredulitdte si dnimu non aduertendo ad culcil
reIig!Onemq;diumam:inuen l rfebancarcern qua facerrntdeof Nofquid oporcec
dicere: ue. pociufquid agere: ni r i quanraf PorfumuTgratidf dommo deo nortro qm
bec contrdrufcauril.ci inrticuta func abflulic. Nam quod inuimit mulcitudo errortf
ujirl
II llll|lll llll|llll I
;tc
r^ fri*r TO!ul ' ,, ' Udrifuturdprcn " nandodeploranrd,I *I3 !accer, " d <ft a
UnAifiiM
Wel delubrorum atqi cemplorum: fepulcbrorii eric mortuorumq; p[eniflimd.(lEtof
Jigypti bominefmortuofeffe teftdtur.Cum.n.dixiflet producf fuof multii eranref
circd deorum ratranem: mcredulof u non ammdduercencefdd culcum religionemqi
diumdmunuenifre arce:qua eff icerent deofi cui muente mquic adiunxerunt uirturem
cgj»
II llll|llll II
# X*
T^T^n^flfff
J=2T
;ta;
illum pro anima narquifTimi nebulomfmenro non futfle follicicum: (e autem pro
Anfhppi anima timcre debuiffe. Hac illo dtuice refponfione depulfb:pofted que/
fiutc. A.Geliufa pbilofopbo x\6 exagicandt ammo : fed difcendi-que nam illa racto
effec pauorif fui Qui uc docerec bominem fciendi fcudio grauicer accentum :,pcultc
ftacim defarcmuldfua Scoici Epicteci librum: in quo ea fcripcd effenc qu<e con/
gruerenc decrecif Zenonif&; Cbryfippi: quof fuiffe Stoicorii prmcipef nouimuf.
In eo libro fe legtffe dicic. A..Geliuf boc Scoicifpldcutfle: q> animi uifd
quafap/
pelUnc pbdncdfidfnec in poceftdte efcutru &: quando inctdantammo^cu uentac
ex cernbilibuf u formidabilibufrebuf: neccffe eft ectam fapiencif animti moueanc:
tca uc pdulifper uel pauefcac mecu: uel crifhcia contrabatur: tanq bif pafiiomfcuf
preuemencibufmentif&irdtiomfofficium: nec ideo camenmmencefieriopinione;
md[i:necdpprobdru(td.eifc|! coTentnrboc tni efleuolucinpoteftdte.idq:tnterefle
cefenc mcer dmmum fapientifa; ftulci.-ai ftulti dmmufeifdem pafliombuf cedinarcj
dccomodac mencifaffenfum: faptencefducem gutfeafnecefficdcepdctancunrecinec
ramen de nf qu« dppetere uel fugere ractonabilicer debenc: ueram at ftafctlem in/
concufld mente fencentiam. Hec uc pocui non quidem comodiuf A.Gelto:fed cerce
breuiuf ac uc puco planiuf expofut : que ille fe m EpuSreti Iibro legiffecSmemorac:
eum ex decrecif Scoicorum dixifle atq; fenfifle. Que fnta func: auc ntBiI aut
p<ene
nibil diftac mcer Scoicorum aliorumqi pbilofopborum opimonem de paflibnibuf
& percurbdttombufantmorum. Vtnqtemm mencetn:rdcionemq:fdpicnttfdbearum
dommacionedeFendunc.EtideoforrdfFedicunteafinfdptentcmnocadereStoici:
quia nequaq eiuf fapiencta qua uctq' fapienf efh ullo errore obnubilanD aut lafce
fubuercunt- Acciduncautem antmo fdpientif falud feremtdte fapientie:propter illd
que commodd uel mcommoda appellanc: quautf ea dicere nolmc bonamel mala.
Nam profeclo li nibilipenderec eafrcf ille pbilofopbuf quaf armfluru fe naufragto
fentiebac: ficuti eft uita ifca falufq: corponf non ica illud periculum
perborrefcerec:
uc pallonfetia tefhmomo proderetur. Vcruncamen ii illam poterat pmotionem
pdci: & fixam tenere mente fententiam: uitam illam falutemq: corponf quorum
amiffione mmabacur cempeftatu immamtdf non effe bond :que illofqbuf ineflint:
Fdcerenc bonofficuc fdcic luffcicid. Quod aucem aiunt ea nec bona appellanda effe:
fed comodd:uerborum cercammi non rerum examint-deputandum efh Quid en(
intereffc utrum aptiuf bona uoccncur em commoda:dum ramcn de bifprtuet' non
mtnuf Scotcuf q Penpareticufpauercac u palleat: ea no equalicer appcllando fed
equalicer eftimando. A.mbo fane fi bonorum iftorum feucCJtnodorum pertcultf ad
flagicium uel facmuf urgeantur: ut altter ea retmere non pofTmt : male fe dicunc
b<cc amiccere quibuf nacurd cor ponf fdlua u m columtf babecur : q dld conuccere
quibufmfhcia uioUtur. Ita menf ubi fixa eft ifta fententiamullafperturbationef
etiam fi dcctdunc infenoribufdnimi parctbuf m fe contra rattonc pualere pmtttit:
qum(mo etfipfa dommat': cifcr no cofentiendo su potiuf refiftendoTegnu uirtutlf
exercec.Tale defcnbtc ecid Virgiltuf Aenea ubt aic.
Menfunmocd manec: lacbrymeuoluunmr inanef-
II llll|llll III
,-JX
ipf-.m mentem fubicimufregenddm &;iuudndam:menriq: pdHionefitd moderandir
acq: f renandafiuc in ufum iuftitiec6uercancur.Deniq:fiin di. r cip[manoftrdnon
tam quericur ucrum piuf dmmu^irafcacunfed quare irafcatur.' nec ucrum fic tnfhf:
fed undefic criitif: nec ucrum timeacfed quid cimeac:irafcienim peccann uc corrc/
gacur: concriftan pro dfflidto: uc [iberecur: cimere peridicanci ne pereac: nefcio
ucrum quifq fand confidenacione reprebendac. Ndm sc Scoicoru eft mifencordtd
fo[erecu[pare.Sed quaco boneftiufille Sroicurmifericordiapercurbarccbomimf
Iiberandi: q cimore nauFragu. Longe meimf ic bumaniufsi piorum fenfitufacco/
modaciuf: Qcero in Cefanf taude [ocucufeft ubi aic. Nul[a de uircucibuf cuifnec
admirabilior nec gracior mifencordia eft.CQuideft aucem mifencordia mfi aliene
mifene quedam in noftro corde compaflio- - qua uciq: fi poffumuf fubucnire com/
pellimur ' Seruic aucem mocufifte racioni: quando ica praibecur mifericordia: uc
mfticia conferuecur.fiue cum mdigenci tnbuicur: fiue cu ignofcicur penicenci-Hjc
Cicero [ocucor egregiufnon dubitauic appellare uircucenvqua Scoicof mcer uitu
numerare no pudec. Qui cii uc docuic [iber Epidteci nobiliflimi Scoici ex decrraf
Zenonif &c Cbryfippi qui buiuf fecfte pnmatum babuerunc buiufcemodi paffionef
inanimum fdpiencifadmittunc: quem uicufomnibuf liberum efle uolunc. Vnde
Fic confequenf uc bec ipfd non putenc uitia: quando fapienti fic accidunc ut
<.6ai
uircucem mencifracionemqr nibil poflinc: Bl una fic eadeq: fentecia Penpacecicoif:
ueleciam Mdtomcoif&iipfbrum Scoico2f . Sed uc aitTuIIiuf Verbi c6trouerlid
lam diu torquec bominef Greculof concencionifcupidioren q uericacif Sed adbm
menco quen poceft: ucrum cum ad uice prefencifpertineat infirmitacem:enamin
quibufq: bonifofficuf buiufcemodi perpeci affectuf: SancTri uero angeli ac line ira
puniant:quofdccipiuc ecernd dei [ege pumcndof-s; miferif fmemiferie copadionc
fubuenidnc s^ pendicancibufeifquof diligunc finecimoreopiculencur: u tamen
iftdt-um nomma paffionu confuecudme locuciomfbumane eciam m eofufurpenc:
propcer qudndam operum fimilicudmem.non propcer dffecfionum mfirmiratem:
ficuc ipfe deuf fcd"m fcnpcurdfirdfcimrmec tdmen ul!d pdflionecurbdtur.Hocenf
uerbum uindi<fte ufurpduic effcclufnon illiuf turbulencufarfedcur.
,t2^
^CJtSdHdtonicifigmentifpoetdrummfdmdtordeof
afierdnc.deconcrdriorum ftudiorum certdmme cum
/~\ Vid tlU ipfd defmicio dcemonum? Pdrum ne mcuenda efbubi certe omnef
l/dctermmando complexufeft. Quod dic cicEmonefefle genere animd[id:dni/
mopalliud:mencerdciondbilid:corporedered:cempore eternd ' In quibufqumq!
commcmordtif: nibil dixic omnmo qct d<EnV>nef cum bonif Idlcem bommibuf id
uiderencur bdbere commune:quod non effec m mdlif Nam tpfof bommefcum dli/
qudnco [dnufdefcribendocomplecfterecur:luoloco deittifdicenfcdnqm demftmif
acq: cerrenifcum pnufdixiflec de celeftibufduf uc commenddafdudbufparcibuf
ex fummo u infimo dd ulcimum cei-cio loco de meduf dcemonibuf loquerecur.
Igicur bommeftnquic rdCtone gdudencefiordcione pollencef.immorcdlibufdntmift
moribudirmebnfleuibuf&^dnxiifnietihuf^brucif^obnoxiifcorpibufdifiimilibuf
• •
• •
II llll|llll l|||||||| l|llll liii|llll :||llll liii|llll II
12 3 4 5 6 7
t^
PtttttttPtttt
ra^
fTlrorCdlid illifuinculd Fdciebdc. Icdboc ipfum q> morralef funt bommef corporei
ad mifencordidm dei pacrif pcmnere drbitratuf eft : ne femper buiuf uicd; miferi a
tenedntur.lrldc mifencordidindigneiudicatdeft miquitdf demonum:que m dnimi
pdfliui miferid :no morcale (icuc bommef fed ecernum corpufdccepic. Eflent qppe
felicioref bommibuf fi mortdle cum eif bdberenc corpuf &: cum duf bedtii dmmti.
Eftenr dutem pdrefbommibufifi cum animo milero fdltern mortdle cum eif bdbere
meruiffijc zc corpuf fi cfi dcqrerec aliqd piecdtifuc db erumfuel i morce
reqefcerec.
Nunc uero no folti felicioref bomimbuf no func dnimo mifero: fed ecid mifenoref
limc ppecuo corporifumculo. Non.n.aliq pieCdCifKfdpieciedifcipImd pficientef
mcelligi uolunc ex dcmonibuf fieri deoficti dperciffime dixenc demonef ecernof.
x_y Nempe
H Ml
;; . ' ;
II lllllllll III
EC
y) Sfc ita q: fcd*m Pldtomcof fublimium deorum uel beata etemitdfuel <tferna
" — ^bedtitudo:bominu ueroinfimorii ue[ miferid mortdlif uel mortdlitdfmifera:
demonum ducem mediorurmuel mifera etermcdfuel ecernd miferia. Ndm &:quina:
illiOqueindefinitionedemonumpofuitmo eofmediofficutpromictebdto.bendic
quonidm trid dixic eof babere nobifcum: q/ genere dmmalid : q> mence rdtiondU 1
9 dnimo pdfliud func.cum dufducemunum:q> cemporeecemd'&: unum proprium :
q> corpore dered. Qiiomodo ergo medu quando unum bdbenc cum fummif cn<t
cum inhmif ! Quif non uidcdc relicta m?diecdte qudntum inclmenc &: depnnwnt
tn mfimd i Sed pUne ibi etia medn poflunc ica inuenirnut unum bdbednc ptopnu
*K
IC—^mi
^-' hnmn:I
morralef func:eciam mifen fincmecefTe eft: qucrendufeft mediuf qui non foli
II llll|ll
II llll|llll II
IX
buiufmedn beatd morralicafmrcrucmendo perducae.que: neqi non Ficri monaleii
oporcebdcmeq: permanere morcalem. Morcalifquippef-aclrureftmon mfirmdcd
uerbi diumicace: fed carmf mfirmicace fufccpca. N on aute permanfit m ipfd cdrne
morcalifi quam refufcicautc a morcuif: quoniam ipfe eft frudtuf mediaciomfeiut
uc nec ipfi propcer quof [iberandofmedtacor cffecftuf eft: m perp;rua uel mortif
carne remdnerenc. Proinde mediacorem incer nofai deum u morcalirdtem bdbere
oporcmc crdiifeunteirr u beaticiidinem pcrmdnenrem uc per id qj trar.fic cogrueree
morirunf: stai ld qd" permanec: cranfferrec ex morcuif Boni igiturangeh mcer
miferofmorCdl-f8£ beacof tmmorralef medu effenon poflunc:quia ipfi quoq: bcsci
ec immorcalef func. Poflu 'C ducem m"dii effe dngeli maluquta immorcdlef lunc cti
illif mifcri cum iT-if. Htfconcrartufeft mediacor bonufiqui aduerftfeorum immor/
Cdlicdcem u miferidm u. morcalif effe ad c?pufuolutc:& bearufin ecernicdte
pfifcere
poruic A.c fic eof ii. immortdlcf fiiperbof: ic miferof noxiofne per immortdlitdtif
idcftdntidm feducerenc dd miferiam: ev ^uec. morcif bumilirate: u fue beacirudinif
bemgnitate deftruxic: m eif quorum cordd per fuam fidem mundanfi db illoruni
immudiffimd dommdcione [iberauic.Homo icdq: morcalif& miferlonge feiudhtf
ab lmmorcalibuf u beatif quid eligac mediu per quod immortalitati u. beatttudmi
copuIecur-^Quod poffic delecftare m demonum[mmorcaIicdce:miferum efbquod
poffic offendere in Cbnflri morcdlicace iam noneft. Ibi ergo cauenda eft mi'erd
fempicema:bic morf cimendd non efb queeflenon potuicfempirernd:&bedrirudo
amandd eft fempirernd. \d boc quippe fe interponic mediuf immortalifs; mifertiK
ad immorcalicacem beara cranfire non fmacquoma m boc perfiftic quod impedtt:
id eft in ipfa mifena. hd boc aute fe incerpofuic morcalif u beacifuc morwliHte!
cranfacnrd Si ex morcuif facerec immorcdlef: quod m fe refurgendo monfbauic: i£
cx milerif beacofiquia beacitudo nunq ab ipfo difceffc. Miuf eft ergo mediufmjlaf:
qui feparac amicofiaduf bonu r qui reconciliac inimicof. Ec ideo mulci funt medu
feparacorefquia mulcitudo quebeaca eft uniufdeiparcicipdtioneficbeacd.Cuiuf
participdcionirpriudcionemiferdmultitudomdlorumdngelorum^quefeoppomt
pociufad impedimentum; qmcerpomc ad beacitudinifadiuconum. &ecidm ipfa
multicudine obrtrepic quodamodo ne poffic ad iilud unum beacificum perueniri:
ad quod uc perduceremur non mulcif fed uno mediacore opuf erac: Si boc eo
ipfo cuiuf parcicipacione fumuf beaci. boc efl uerbo dci non fa cfto: fed per quod
facftd funcomnia.Nec ramen ob boc meduror eft quia uerbumimaximequippe
immorCale&mdXtmebeatum uerbumlogeeft a mo^Cdlibufmifenffed medutor
perquod bomo. eo tplb oftendenfunq: ad i ! [ud non folum beacum uerum eciam
bracificum bonum no oporcerequen aliofmediacorefiper quof arbicremur nobif
peruencionifgrddufefle moltendof. quia beacuf &i beatificuf deuf facWpdrcicepf
bumantcacifnoftreicompendtum prebuic participdndediuinitdtif fue. Neqenun
nofa morcdlicace u. miferia libc-anfi ad dngelof immorcdlef bearofcf ita perducit:
"C eorum parncipacione enH nofimmorraIef&: beati fimuf fed ad illam crimrdtem
cutuf&: angeli parcicipdtione beaci func. Ideo quando in forma fcrui uc
mcdidtor
olecunfra angelofeffe uo[uic:in forma dei fuper angelofmdnfic. Idem m mferio'
riburuiauiteiquunfuperioribufuira.NonemmuerumenrquodidemPlaconicuf
aicdixifie Pldronem.-nullufdeufmifcetur bomtm. Ec boc precipuum eorumfub'
Umicacifdic effe fpecimen:q> nulla accrecftatione bominumconcdminanmr.
tPttttttjtttttttt
JGSZ
ab ifta bommum concdtnmactone: qui non poffunt uidert: nifi uelmt.' Aut fmon
opmartcur uiden bommef cum radiof fuof cerraf ufcp percendanr. Qju Cdmen eorii
poftponenddiudiCduerunt:cum agtcurdebedtdutcd^orpordliujiontrecridtionu
facere mencionem. Vbi effc lffud Plocim ubi ait. Fugiendum eft tgic ad cUnflmtdi
patnam: &: ibi patebunc tibi omnid. Que igitur cjaflifinquic auc^fugd ftmilcm
deo
11 12 13 14 15 16 17 18 1<
22 23 24 25 26 27 28 29 30
!^^™T^ffl
josC
k V«mq eCtam ipfa ongo buiuf nommiOfi diumof intueamur [ibroOaliqd afferC
'cognirionedigni[fimum.Demonefenimdicucur:quonia'uocabu[ugrecueft:
ob fcientiam nominact.Apoftolufautem fpincu fanrto [ocucufaic: Scientta inflat:
cancaf uero ediftcac. quod recte alicer no incelligitur :nifi fciencta cunc
prodeffe cu
cancafineft: fxne bac auc mflareid eftm fuperbiam maniffime quafi ucncoficatif
excolkre. Eft ergo m demombuf fcientu fme cancate:&: tdeo cam mf laci id elt ta
fuperbi funt: ut bonoref diumofK religtonif feruicutem qua uero deo deben fcult:
fibl fdtifegermc exbiben:&: quancti poffunt:&: apud quof poffimc:adbuc
agunc.
;fcC
3 4 5 6 7
9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19
21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
n^^mn^ffl
rr
<lNomen deoru falfo afcnbidiifgenttuiquod camen
Zt angeltf fancT:in&: bominibufiuftifex diuinarum
fcnpcurarum auconcace commune efc. (TCocxii!.
quep:
11 12 13 14 15 16 17 18
22 23 24 25 26 27 28 29 30
!PTTTTTnPT)Tlf
nuncupan foler. Latria uero fcctm confuecudmem qua [ocutt (unt qut nobifdtuina
ebquu c6diderunc:auc fempenauc tam frequencer uc pene femp ea dicicur feruicuf:
que pernnec ad colendum deum.Protnde fi cacummodo culcufrpfe dicacur: non foli
deben uidecur.Dicimur eni colere bommef quof bononficacione:ue[ recordanone:
ue[ prefentia frequentamuf Nec folu ea quibufnofreligiofa bumilitace fubucimuf:
(edquedam etia que fubtecta funtnobifcoliperbtbentJ.Nam ex boc uerbo agncole
u colont sc mcole uocantur. Ec ipfof deof non ob alrud appellat celicolafniu <f
crlu
colant. non uciqr uenerando : fed mbabicando canq quofdam celi colonof. non ficuc
appellantur colont qui condittonem debenc gentcaU folo propcer agricuUurdm fub
domimo pafleflbruimfed ftcuc atc qutdam Ucmt eloquu magnufautor.
Vrbfantiqua fuiDttru cenuere coloni.
' unde st nof fieri beacof:obtedco quoda lumme mtelligibiU qct deufeft: illif sc
altud e
q tld: a quo i[[uftrdnt::uc clareanc: acq: eiuf parttcipattone pfecti beaciq:
fubfiftant.
Sepe muUumq: PIocinufalTenc fenfum PFaconifexplananf: ne i[[am qutdem quam
crcduncelTeuniuerfitdcifdntmam aliunde beacam efle:q noftram: idq:efle[ume:qct
V 'vVic nor feraicucem :que latrid grece d icicur: fiue m quibufqi (dcrafflencif:
ftuent
-*
(i c6plencur illa duci precepea m quibufrota lex pendet u propbetc. Diligef domin
fi
deii tuii m toco corce tuo- ec m cota anima cua-- &L m cota mence tuatk:
diligefpximii
cuum canq ccipfum. Vt enim bomo fefe diligere noffec:c6(cicucufelt et fmifquo re/j
ferrecomma:queagerec.uc beacufefler.Non enim q fe diligit altud uu!c efle
qfceatuf".
bic auce finife adberere deo. Iam igit; fcienci diligerefeipfunvcomendacur dcpximp
diligedo ficut feipfum. In quo quid aliud mandat; mifi ut ei quantu poteft comendep
diligendu deum '. Hic eft dei culcuPbec uera re!igio : bec recfta pierafbec tancum
decj
debica feruiruf.Quecunq: tgicur (morcalifpoceftafquancalibec uirtutepredica:fi notf
diligic ficuc feipfam : et uulc Mz fubditof ut beati fimuOcm u fubdita beaca e. Si
ergo-
non colic deu miferd eft:quia deo priuacur.fi auce colic deum n6 uult fe coli pro
deo^
IIIimimponufdiumefenteTiaefuffragat::KdiIec!l:ionifuiribuffauet:quafcriptueft:
facrificanfdiiferddicabttur:nm dommo foli.Nam uc alia nunc taceam:que pertmee
ad re[igionifobfequiu:quo'co!ic deuOfacnfittu cercenuilufbominuinefbquiaudeai:
dicere deben rafi dfio fob.MuIta deniq: deculcu diuino ufurpaca fut:que bononbuf
deferuturbumaniffiue bumilicace nimia :fiue adulacione peftifera. lca tfiut quibuf
ea
deferuncur bommef baberencur-qui dicunc colendi K uenerandi. Siautem eifmulfti
addicur:8iddordndi. Quifuero facrificaridu cenfuit: nifiei quem deum aut fciuit:
auc
pucautt:auc ftnxic .' Qua porro antiquuf fic m facnficando dci culcuf. duo illi
fratref
Cayn&:A.be[fatifindicant:quoif maiorifdeufreprobauicldcrifitiu:minorifafpexic.
c^
^A_/ deo:rekcum fcilicecad illum fmem boni-quo ueraciter poffimufee beati. Vnde
t «Ipfa mifencordia qua bommi fubuentcurfi propcer deum non fic :no eft facnfinu.
Et-fi enim ab bomme fit:uel offertur :ramen facrifitiu refdiuma eft:ica uc boc
quoq:
ueroboftidmuiuencem:rancad:deopIdccncem:rdtiondbi[eobfequiuueftrum.Siergo
^odidemApoftoIurconrequencerddiungenf^noIitemquiccofirmaribuicfeoiIo:
led reformammi m nouirate mentifue(tre:ad probandum que fic uoluntdfdei: quod
nue m nofiprofi fme m proximof: quar referuntur ad deum: opera uero mifiTiconta
non ob dl.ud fianc™ri ut a miferia Iiberemur:ac per boc uc beati fimuf: quodnonfic
nili a bono i[[o :de quo dirilum e(t:mibi auce adberere deo bonii efbprofedco
effic^
jnTTTTTTTjTTTTTT
facnfitium offeracur deo:per facerdorem magnu :qui etiam feiprum obtuht m paffide
pro nobifiuc tanci capicif corpufefTemuf fcctm formam ferui. Hanc enim obcuhc: m
bac obfacuf efbquia lcctm bancmediacor eftanbac SacerdofiinbacfdcriFiciumeft.
Cum iraq: nof borcacuf effec ApofcoUfuc exbibeamuf corpora noftra bofha uiud:
(ancTam:deop[acence:rdcionabi[eobfequiuno(tru:&noncdformemurbuicfecu[o:
(ed reformemur m nouicate fenfufnoftrpad probandu queficuoluntafderqct bonii
u benep[acicum:& perf edlunrqct totum facnficium nofipfi fumufdico enim mquit p
graciam dei: que data eft mibi:omnibuf qui func mcer uofi non p[uf fapere q oporcec
(apere: fed fapere ad cemperantidm: ficut unicuiq; deuf parcituf eft fidei
menfuram.
ficuc enim in uno corpore muka membra babemufiomma auce membra non eofdem
adtuf babentuta multi unum corpuf fumufm Xpo: (inguli aut alcer alcenufmebra
babentef dona diuerfa fcctm gratia que daca e nobifi Hoc eft facrifititi
Cbnftianojf .
mulci unu corpuf fumuf m Xpo:qct ccia facrameco alcanf fidelibufnoto frequentac
Ea[efia:ubieidemon(cracur:cj)inipfaob[acionequainofferc:ipraofFeracur.
£<W Enco illi m celeftibuf fedibuf confticuci (mortalefaj beati:qm creatonf fui
par/
% 1 9 tiqpacione congaudenc:cuiufecernicacefirmi:cuiufuericace certi: cuiufmunere
/ fdndcifunt: quonia nofmortalefa: miferof ut <morta[ef beatiq:
fimufmilencordicer
di!igunc:no[unc nof fibi facnficare: fed ei cuiuf u ipfi nobifcum fe effe noueruc.
Cum
ipfif enim fumuf una ciuicaf d«:cui dicicur in pfa[mo. G [oriofe dicta func de te
ciuicaf
dei.cuiuf parf m nobifperegnnaf :parfin illifopicutacur- Dc i[[a qppe fugna
ciuicace
ubi dei uoluncafmcelligibilifiacq: mcdmucabilif lex eft: de i[[a fuper nof
quodamodo
cura gerirur. Nanq: lbi cura denobif babica:ad nofadminiftrara per angelofi fancTa
ilU fcnpcura defcendic: ubi [egicur: facnficanf diiferadicabicur nifi deo foli.
Huic
fcnpture.buic [egi-Talibufprecepnf canca func acceftaca miracuU : uc fatifappareat:
cui nof facnficareuelmc immorcalefac beati:qui boc nobif uolunt effe:quod fibi.
{jDemiracuIifque deufad corroboranda fidem ptorunvetiarjer
angelosf minifcenu pmifTif fuif adbibere dignatuf eft.<JC. VUI.
J^C
quedam mira permtfli funruc mirabiliuf umeerentur. Iili cnim facicbant umentiifa!
mcancacionibufmdgicifquibur func mali ange[i:boc e mali demonefdediciiMoyfef
autem tdntopotennunqudroiiirtiufinnommedei-quifeciccclu^cemim.-fdcictibuf
dnTelifeoffdCiIe fuperauir. Deniq: m terna plagd deficiennbuf mdgif de;em pldge ptr
JAoyfm mdgnd myftenozc dilpoficione cop!ece fut : quibuf dd dei populu dnntccendu
Pbdrdonif st a^gyptioru durd cordd ceffcrunc.Moxq: penicutc. Ec cum dbfcedencef
bebreofconfequi conarenrurallifdiuifo man per ficcum cranfeuntibufundebincdc^
binc in fefe redeunte coopera:& opprefh flinc. Quid deillif miraculifdicam :
quecum
m deferco idem populuf ducerecur : ftupenda diumicace crebrueriit : aquaf que bibmd
poccranc:miflb ineaf ficuc deufpreceperat : ligno : dmantudme
caruifle:fitientefcjfa/
tidfle : mdndefunentibufuenifledecc[o : 8i cum effec colhgencibuf confhcuca
menlura:
quicquid ampliuf quifqi cotlegerac exorcif uermibuf pucruifle :ance uero diem
fabbacu
duplum collectunvquia fabbaco colhgere non [icebac.-nulla putredineuio[acum:de/
fiderantibufcarne uefci: que tanto populo nulla fufficere pofle uidebdcmolanlibuf
Cdftra completa: Si cupiditatif ardorem faftidio fdtietdcirexcmcftum obuiofboftef
tranficumq: probibencefatqi prcliantef: oranteMo/femambufeiuf m figuracrucif
extenfifnullo bebreoac cadente proftrarof; fediciofofm populo dei;ac fe ab ordradtd
dmmicuf fotietdte diuidencef ad exemplu uifibile muifibilif pene uiuof cerra
debifcctt
fubmerfofuirga pcuflam pecram cdnce mufcicudmi abudacia f[uenca fudifle-ferpentiu
morfufmorciferofimmiflbfdd pendm luftiflimam peccacorumun [igno exaltdCodttj
profpecfto eneo ferpence fdnacol: uc u populo fubuenirecurafflidto: u morfmorie
deftructd ue[uc crucifixe mortif fimilitudine figmficarec'.' Quem fane ferpence
jopccr
facti mcmonam referuacum;cum poftea popuiuferranfcdnqidolum colere cepifftc:
Ezecbiaf rex religiofd poceftdce deo fermenf: cum magna pieratif [aude contrmit
Ec U alia mulra buiufccmodi : que omnia ccJmemorare nimif longii eft fieblt
Jjd I comendandum uniuf uen detculium;*; mulcorum fallbrumq; probibendu.
Fiebant autem fimplici fide: dcq; fiducid piecanf: no mcancdcionibufs? carmmibuf
nefane cunoficaufdrce c6pofitif:qua ue[ mag.idnmcldetelrdbiliore nomine goetidm
ue[ bonorabiliore cbeurgian uocdc: qui quafi conanc' ifta deccmere ac illicuif
arnbuf
dedicofd[iofdamndbi[ef:quofa<; maleficofuulgufdppellac: bofenim ad goecianper/
cmere dicunc. aliofaucem laudabilefuiden uelint: quibuf tbeurgian deputanc: cum
fmt ucnqi ritibuf faUacibufdemonum obftndti fub nommibufangelorum. Ndin s
Porpbynufquandam quafi purgationem dmmeiper tbeurgian: concancerramensf
pudibunda quoddmodo difputdtione promiccic. reuerfionem uero dd detS banc arcem
prcn-arecuiq negdc^ucuideafeum mceruicium fdcnlegecunoficatiOsi: pbilofopla*
profeffionem :fententiifa[terndntibuf f ludtudre. Nunc ent bdnc arce rancj
falldcem:
& m ipfa adtione penculofam -ei [egibufprobibitd: cduendam monetmunc aiit ucluc
eiuf laudatoribuf cedenfutilc dicic effe mtidande parci ammemo qmdc mcellecWi
f "f r rerum '"t^ll^ibiliu rercipicur ueritaf nulldf babentium
fimil.tudinefcorporii:
led Ipinrali: qua corporalm rerum capmr.cur imagmef Hanc enim dicic per quafda
conlccrdtionertbeiirgicarqudfcbeletafuocantidoneamfien^rqtdptam rufccpnoncm
Ipincuum a angtlorum ad uidendofdeof.ex quibufcamen cbeurgicifcbelecif fattcur
MTM^^nm
mtelleduali anime nibil purgattonifaccedere: quod eam faciat tdoneam :ad uidendu
deum fuum:&: perfpicienda ea que uera func.Ex quo mcelligi pocefbqualiii deoru:
ue[ qualem uifione dicac fien cbeurgicifcofecracionibuP m qua non ca uidencur:que
uere func. Demq; animam rauonalem fiue quod magif amac dicere mceKectualem :m
fupema pofle dicic euadere: ecia fi quod eiuf fpincale efl nulU cbeurgica fuenc
arce
purgatum.porro autem a cbeurgo fpintalem purgan badtenuf ut non ex boc ad
immorralicatem etemitatemq; perueniat. Quanq itaq: difcernac a demombuf dngelof:
aerea loca efle demonu:ecberea uel empyrea differenfangeloif ■& admoneac ucendu
alicuiuf demonif amicicia: quo fubuectance uel paululum poffit eleuan a tcrra
quifcp
poft mortem:aliamuerouiamefleperbibeacddangel0!cfupemac6forcid:cduendd
camendemonii fociecacem exprefla quodamodo confeflione ceftacurubidicicdnima'
pofc morcem luendo penafculcum demonum a quibufcircunueraebacur borrefcere.
Ipfamq: cbeurgianquamue[uCc6ciIiatricemangelorum deorumq: c6mendac:apud
calefagere poceftatef: negare non potutt.-qua; uel ipfe muideant purgationi amme:
uel arcibuf feruianc muidorum:quere[am de bac re cbaldei nefcio cuiufexpromenf.
Confequicur mquit mr m cbaldea bonufi purgade anime magno molimine fruftra/
cof fibi effe fucceffuO cum uir ad eade pocenfcactuf muidia adiuracaf facrif
precibuf
potentiafalligaffecme poftulaca concederenc. Ergo 8C [igauic il[emquit:8iifte non
fbluic.Quo mdicio dixit apparere cbeurgtan:e£ tam boni c6ftciendt:q ma[i:& apud
deofsi apud bommefdifcipImam:paci etiam deof u. ad illaf perturbatioefpafftonefqi
deducrquaf comuntter demontbuf K bommibuf kputeiufaccnbutc. Deofcame ab eif
edjereefediralcitudinefeparann^PIaconifaffirenfmilladifcrecionerencennam.
(|De tbeurgta que f alfam purgationem animif:
demonum inuocacione promicnc. <£Coc.
II llll|llll II
c^
qutd fic quod non demoni uel alieui anime defunclrfed ipfi foli &■ lune dut
cuictinqr
celefciumbomo cuiltbecuicto obnoxtuftntcndic minaf: eofq: cernrac falfo uc etfex/
corqueat uentacem. NrMS celum fe collidere commmdCur:&: cecera fimilia bommi
impoflibilia.uc illi du cancj infipicctfiimi pueri falfif & ndiculifco
mmacionibufccn ici:
qct imperacur efficianc. Dtctt etiam fcnprtflfe Ceremonem quendam Cdlium fdcromm
uel pociuf fdcnlegiorum pertcum ea: quedpud ajgypciof celebrancur: ucl de Ilide:
uel de Ofiride marico eiufmdximdm uim babere cogendi deofuc fdcianr imperdtd:
quando tlle qui carmmibuf cogic ea fe prodere ue[ euercere commmarur. ubi fi etiam
Ofindifmembra diffiparurum cerribiltccr dictc: fi facereiuflanegIexennc.Ha:c arqr
buiufmodi uana u infdnd duf nominem mmari: nec quibuf libec fed
tpftfceleftibu0&;
(idera luce fulgftibufmec fine effecTru fed molecd poceftate cog?ce:atq: bif
terronbuf
ad faciendd que usluenc perducencem:merico Porpbynufddmiracur. imo uero fub
fpecte mtrantif&; caufaf reif tdliu requirenci r :dac ttelltgi illofbec agere
fpincuf:quo2f
genuf fupenuf fub aliorum opmacione defcrtpficmon uc ipfe pofuic natura:fed uitio
fall acef: qui fimuldnc deof sc animaf deftindcorum ^demonefaucem non uc aic tpfe
le
fimu[anc:fed plane func. Ec q/ ei uidec' berbif Si Upidibuf &: animdcibuf&:
fomf certil
quibufddm dc uoctbuf&; fio-uracioribufacq' figmenrtf quibufdam etidm obferudiif
m
celi conuerftone mocibuf fiderum :fdbncan m cerra ab bommibuf potefracef idcneaf
uarnfeffedibufexequendif coiu bocdd eofdemipfordemonefpercmec ludificatoref
animaru fibimec fubdica^ & uolupcana dbi ludibna de bominci erronbufexbibfref
A.uc crgo reuera dubicanf&: mquirenfifta Porpbynunea camen comemorac quibuf
conumcant; &reddrguanc:nec ddeafpoceftacefque nobifad bearam utcd caf eflenda
fatrencTed ad decepcorefdemoef percmere morJTrenc': aut uc meliora de pbi!ofopba
fufpicemur.-eo modo uoluit bommem igypcum talibuf erronbuf deditum &: dliqua
mdgnafelcireopinancemmonfuperbdquafiaucontatedodlonroffenderemecapte
aduerfancifalcercatione curbare: fedqual querencif& difcere cupiencif
bumilicace
ad ea cctgicanda conuercere: &: q fmc contemnenda ueleciam deuicanda monftrare.
Deniq; prope dd eptftole finem peeit fe ab eo docen: que fit ad beatirudmem uia. ex
argypcia fapicntta.Cecerti illcf qlufcouerfatio cii dnfad boc cffecuc ob mucmcndu
fugttiuum ucl predium copdrandunvuel propccr nuptiafutl mercactiramtucl qutd
bumfmodi mencem dtumam mquiecarenr:fruftra cof uideri dictt colmfle fdptcnctam.
tlla enim tpfa numma cum quibufcc1uerfarcntur:& ft de cetenfrebufuera
pdicerenc:
tamen quonia de beaucudtncnibil caurum ncc fdcifidoneum monerencmec dcofillof
effenec bemgnofdemonef fed aucilluqui dicicfal(ax:aucbumanu omnecdmencci.
Verum quia tanta u ralia gerunt bif drhbufuc umuerfum modiibumdne farulcatif
excedjnc-quid reftat nt r iut ea:que minfice canq diumicufpredici ue[ fien
uidencur:
nec cu ad umufdci culcii referunc':cui fimplicicer mberere
facencibufquoqiPIatonicif
& per mulra teftantibuf fblum beacificum bonum efbmalignoz^: demonum ludibna
ti. feducflona impedimenca que uera piecace cauenda func: prudencer intelligantur.
Orro aurem qurcuqr, miracula fiue per angelof fiue quocunqsmc! ita diumituf
ere ab eifuei per eof: qui nof fca"m ueritate pietatemcj diligunc neri-ipfo deo m
illif
, ^uere <
TX
opei-dnce credendii eft. Neqi.n. dudiendi ticiqui deum mutlbilem uifibilu miniaiU
operari negdnc :cum ipfe ecid fcttm ipfof feceric mundu :quem cerce utlibitem
nepare
non poflunc. Qmcquid igicur nura 'jtte f ic m boc m jndo ; profecto mmuf efb q
cccif
bic mtidufiid eft celu-'&! cerra :&: omnid que m eif lunc:que cerce deuf
fectc. Stcuc<iuc
ipfe qui fecicucd moduf quo fecic occutcufe ec mcoprebenfibttif bommi. Qudaifitdq:
miracuU uifitihum ndcurarum uidendi dfliduicace uiluermc-' tamen cum ed fjpiertcer
intuemurimuficattfiiniifrdriflimifq! mdicrd func. Ndm u omni mirdcuto quod fic per
bommcimdiufmirdculum fbomo.Quipropcerdeufquifecicuifibilid cclu gi ceram:
non dedigndtur f dcere uifibitid miracuta m ceto uel in cerrd: quibuf dd fe
muifibiEem
cotendum excicecanimanvddbucuifibitibufdeditdm. Vbi uero &quandofdcidt:in/
comucabile conlilium penef ipfum efb m cutufdifpolicione idm cempord faccd funti
quecunqi Furura func. Nam cempordtid mouenfcemporaticer non mouecur:neCd[ircr
nouic f dciendd q fdcta: nec dticer muocancef exaudic: q inuocdturofuidec. Namtl
cum exaudtunc dngeli eiuf ipfe in eifexaudic canq m uero nec manuf ddo ceplo fuoi
ftcut in omnibuf fandhf fuifi. eiufqi cempordticer fiur iuffd:ecernd eiuf tege
cofpecfti
^^J^IciCiJq:diumeprouidentiepIdcuicordindreremporucurnjm:utqueddmodum
^_) dixi:&; m dclibuf Apofto!orulegitur:(ex m edictifdnge[o2f ddrecur de uniuf
/ uen dei cultu: m quibuf Si perfond ipfiuf dei non quidem per fiiam fubftdntidm
qua
femp corruptibilibuf ocu!ifinuifibi'ifpmdncc:fcd cercifmdicuf per fubiecfram
credcon
creacuram uifibilicer dppdrerec:*: f/Ildbdcim p crdnfitorijfrempoif moruUfbumdne
Iingueuocibuf [oquerec':qui m fud nacurd n6 corpddcer fed fpiricdlicer:n6
fenfibilter
fed mceUigibilicermon cempordliterfed ut itd dicdm ecerndlicer.-nec incipic
loquimec
definic.quod apud tllum finceriufdudiunc : non corponf aure fed mencif miniftr auO
&; nucu:qui eiufuericdcemcomucdbili perfruunt immortdlicer beaci:&' qct
faciendu
modif mefFdbilibufdudiunc: &: ufq: m lftd uifibilid acq; fefibilia
pducenduuncocanter
aeqi mdifFicuIcer efftciuc. Hec aucem [ex diftnbucione cemporum ddCd eft: que pnuf
baberec uc dicftum ertr promifld cerrena: quibuf rdmen fignificarencur «rcernd :
quas
uifibilibuf fdcramenttfcclebrdrenc mulci: incefligcrenc pauci, Vniufcamen dei
culcuf
aperciflima illic u uocu u rerum omniu conteftdtione prectpicurmo untufde curba:
(ed qui f ccir cclum 8/ terrant:&: omnem anima&Jomnem fpincum:qui no
efbqctiple.
IUe.n.feciCibec facta litcarq; uc finpa: benefe babeac:eiufindtgec:a quo fadca fur.
II llll|llll II
-*
^:
P<
"Tjne arc
^ omnid
qui non umim folum dc fummum deum fed feipfof fdcriFitnfcoIi uo[unt:quod maiuf
q dci umuf concrd eof eligendum eO prefidium cui feruiunc dngeli bora : qui non
libi
fed itluubencuc fdcnficioieruidmuf.cutufnofipftfdcrincium cfledefcemuf.
K-omde tex dei qu,E m edicfhfddtd eft dngetbrunvm qud unuf deuf deorum
retigione fdcroru luflufeft coli-dlu uero quilibet probibituindrcd erac pofitd:
arcd teffcimonu nuncupdtd eft. Quo nomine fdcirfigmficdtupnon detVqui p illd
omnia colebdcuptircundudi folereuel connnen loco- cum refponfd eiuf tc quarddm
bumdnif fen(ibufddrencurligndexi!Iiufdrce!oco:fed ttolutdtifeiuf binc ceftimontd
perbiben:q> ecidm ipfd lex erac in cdbulif confcriptd fapideif &r in drcd ut
dixi pofitd:
qudm cempore peregrmdtiomfin beremo cum tdberndculo qd" fiimlicer dppelldtum
effc tdberndculum teftimonit:cu detitd Sdcerdocefuenerdtione portdbdt. Signumq:
erac: q> per diem nubef dppdrebdc: qu<E ficuc ignifnocte fulgebdc. Quec nubef
cum
mouerecuncaffcra mouebdnc.Si ubi ftdret.Cdftra ponebdncur. R_edditd func duce illi
legt mdgni miraculi ceftimonid.-preceriffcdquedixi:*: precer uocefqueex ilhufdrce
loco edebdtur. Ndm cu cerrdm promiflionifmcrancibuf edde arca cranfircdorddnif
fluuiufex pdrte fupenore fubfiifcenf et ex mfcriore decurrer f u lpfi ai populo
ficctl
prebuic cranfeundi locum. Dcirde ciuitdtif que primd fjoftitif occurrtc more
gentium
deofplurimofcolenffeptiefeddedrcdcircudcfrdimurircpcnce ceciderunt nultd mdnu
oppugndti -nullo driece percufli. Poft boc ecid cum m cerra promiflionifeenc:»;
edde
arca propcer eorum peccdtd fuiffec db boftibuf cdpcd^bi qui edm ceperancun cemplo
dei fui quem pre cererifcotebdnc bcnoriFicecoIIoedruntidbeuntefq: clduferuc ;
dpcoq:
poftera die fimufdcru cui fuppiicdbdt:muenerucco'ldpfum:deformicerq! confrdctu.
Demde ipfi prodignf acli dcformmfq: punitudrcdm diuira teftimonu populounde
ceperanc.Teddiderunc. Ipfd dutem redditio qudhf fuicf Impofuerune edm ptauftro:
eiq: luucncdfd quibufuuulof fuggencefdbftraxeranc fubiunxeruc:&: edfquo uellcc
irefiuerunc: eciam bicuim diumdm explordrecupiencef. A.citIefinebommeduc<c:
acq: recfcore dd bebreof uid percmdciter gradicncefnec reuocdte mugicibuf
efunentiti
filiorum^mdgnum fdcramentum fuifculcorcbufreportdruc. P3ec dCq: bumfmcdideo
pdrud func: fed mdgnd tcrrendif fdlubnccr erudiendifq: morcdlibuf. Si.n. pbilo^opbi
precipueq: Hdcomci recftiufcecerif fapuifle Iduddncur;ficuc pdutodnce comemordui.
q> diuindm prouidencid bec quoq: rerum mfimd dcq: terrend ddmmiftrare docueric*
numerofd:c ceftimomo pulcbritudinu: quenon folum m corporibufdntmdlium: ueir
etidm m berbtf fenoq: gignunturqudto euidenciufbec dtceftdntur diumirdti que dd
boram predicdtiomfeiuf fiunt:ubi ed religio commenddtur; queomnibuf cetefhbuf
terrcftribufmfcrnifqi fdcnficdn uetdc^unt deo tdncu mbenfqui fofufdiligef u
dilecluf
bedtof fdcic:eorumq: fdcnficiorum tempora imperacd prefmienf edq: permeliorem
fdcerdocem in meliufmutdndd predicenf nomffcd fedppecere:fed per bec d!id ponora
fignificdre ceftdtur-non ut ipfe bifbonontuf fublimet:: fed uc nofddeum colendum
eiq: coberendum igne dmorireiurdccenfi:qd* notifnon ilti bonum eft:excicemur.
**
3~TTN cicer aliquifilta falfa effe mmscuta: nec fuifTe fdcfta fed mendaciter
fcnpra!
CHOuifquif boc dicicfi bif rebuf negac ommno ullif IitrerirelTe credcndumipocefr.
etiam dicere:nec deof ullofcurare morcalia. Non.n.fe aliccr colerdof effe
pfudfcrurai
nifi miratilibufoperum eff ectibuf: quorum m biftona gencium tefhf eft iquarum du
feoftencaremirabilef potiufquttlefoftendere pocucrunc. Vnde boc opere nofrro
cuiuf bunc lam decimum Iibrum babemuf m manibulinon eof fufccpimuf refellendofi
qui uel ullam ee uim diumam neganc^uelbumana non curare concenduncifedeofcjm
noftro deo conditort fancte u glonofiffime ciuicacifdeof fuof preferunn nefcienccf
eum effe ipfum eciam mundi buiuf utfibilif ec mucabilifmuifibilem u inc6mucdbilein
condicorem : 82 utce beace non de bif que condidic:fed de feipfo ueriflimum
Urgitorem,
Eiufenim Propbecaueraciflimifaic:Mibi aucem adbereredeobonumeft. Defme
nanq: boni incer pbilofopbof quencunad quod adipifcendu omnia officta referenda
func. Ncc dixic tfteimibi aucem nimifdiuicufabudare bonii efbauc infigmn purpura
sc fcepcroiuel diademaceexcellere: aucqct nonnullli etiam pbilofopboru diccrenon
erubuerunc: mibi uclupcaf corponf bonti eft.auc qcf meliuf ucluc meliorefdicereuiii
func=mibi uircufammibonumeft.Sed mibi mquic adberere deo tonumeft.Hoceu
docuerac:cui uni cancumodo facnficandu : fancT:i quoq; anged [egalium
facrificioruni
eciam c6reftacione monueruc. Vnde ecia ipfe facnficiu eiuf factur fuercic :
cuiufigne
mcelligibili correpcufardebaDS; m eiuf mcffabilem rncorporeuq: coplexum fdnclo
deiideno ferebatur. Porro aucem fi mulcorum deorum culrorefiqudlefcuq: deof fuof
effe arbicrencur:ab eif facftd efle miraculauel cmilium reru biftone uel
Iibnfmdgicif
fiue qct bonefhufpucac cbeurguifcrcdunr : quid cae eft cur illif Iiccenfnolinc
crccere
ifta f acfta effeiquibuf ranco m<:icr debecur fideO quanto luper omnefeft
magnufui!
unt (oli facrificandum precipmnc.
<{Que racio fir uifibilif facrr icu quod uni uero Bi muifitili
deoofferndocecucrareligio. (CC.xix.
-*
r*
J iNde ueruf ille mediator m quantum formdm ferui accipienf: mediator cff ecluf
V^eft dei u bommum bomo lefuf Xpuf: cum in Forma dei facrifitium cum patre
liimdDcum quo u unufeft deufcdmen m formd ferui facnficiumaluic efle q fumere.
ne uel bac occafione quif q exifhmdret cuilibet facnficandum effe credture. Per boc
&: Sdcerdofefbipfe offerenf ipfe u oblacio. Cuiufrei fdcrdmentum quocididnum
effe
uoIuicEccleli,i:facrif-icium:cum ipfiuf corponfipfe fic capuc: &: ipfiufcapicif
ipfdlie
corpufcdm ipfd p ipfum q ipfe pipfam fuecuf offerri. Huiuf uen fdcrificu
mulciplicia;
uariaq; figna eranc facnficia prifca fanrtorum: cum boc unum per mulcd figurarec:
canquerbifrnulrifrefunddicerecupucfinefdltidiomulcum commendaretur. Huic
(ummo ueroqi facrificKccundca facrificia falfa ceflerunc.
fh
,tt
mfi eifpldcatd denc locum. mdlifcr. nolentibuf bona prodeflr non poflintmocere aute
mala poffmc non fibi ualentibuf reliftere bonif Noneftifkduereuerdcicerqifdncre
reltgionifuui.nonfic Iunnnem boc eftdereafpoceftacefpiorumuircunburinuideief
noftn mttrcjiTefutncunc. Non omntno fi dtct uficace poflet;Heroef noffri
fuppltctbuf
d6tf fed utrcucibufdiuinif beram fuperanc. Commodtufquippe Scipto Africdnufefc
cognominacufai uircuce A.Fncam utcertc; cj fi boftef domf pUcdffec uc pd.rierenc.
A |Erapieratebominerdeideredm potefrdtemmimtcamconrrdridmqtpiecdtm/
\_^orciZdndo enciuncmS pUcdndo^omnefcempcdtionefdduerficdCefqietufumciici
orancfo no tpfam fed fuum deu dduerfuf tpfim. Non.n.dltquem uincit aut fubiugdc:
nili fonecdCe pecCdCi.In etuf ergo nomtne uinctcur qui bomtnem affumpfireguq; finc
peccato uc in ipfo Sdcerdote dc fdcnf itio fierec remiflto peccdtoif-id eft p
medidtore
dei & boim bomine 3Cpm Iefunvper quem fddta peccdto^: purgattone recocdiaimir
deo. Non enim nifi peccatif bommef feparanc' a deo :quo;c m bac uitd n6 fit noftra
uircuce fed dtumd miferdCi6e purgacto:per indulgenna i!Itufn6 per noftra potemil.
quta u ipfa quanculdcuq; uirtufque dictcur noftra: idiuf eft nobif
bomtdtec6cef&.
Mulcum ducem nobifm bac cdrae cnbueremuOnin ufqi ad eiufdepofitione fub uema
uiueremuf.Propcena ergonobifper mcdiacorcm prefttca eft graciaiur polluct carne
peccatt: carnifpeccaci fimilicudmemunddremur- Hacdeigracid qud tn nof oftendit
magnam mifericordum fudm i si m bac utca per fidem regimur-- u poft banc uitam
per ipfam fpeciem incomucabiltfuericdctfad perfecfhonem pleniflimdm perducemur,
M llll|lll II
Jk
nobiflicicum eft dicere. quauirde unoquoq: [oquentefuel de pacre uel de filio ucl
de
fpiricu fdndto : ecidm fnriulum quenq; deum efle f dteamur. Nec dicimuf cantum qct
berenci Sdbcllidni eundcm efTe pdtrem qui eft u filiufK eundem efle fpintum fdndtu
qui efb V. pdter sc filiuf: fed pdtrem effe filu pjcrem:&: filium pdtrif
filium:&; pdtrif&!
fiSu fpintum (ancftum nec pacrem efTe nec filium. Vcrum Kdq: diclu eft non purgari
bominem nifi prmcipio: guif plurdliter dpud eof ftnc dtcld prmcipu.
^^rEdrubdicufPorpbyriurinuidirpocertdtiburdeqbur^erubercebdttKedflibere
\^D reddrguerc forrr.idabdt ■■ nolmc mcelligere dommum I efum Cbnftum efle pnn/
/ opium :cuiuf mcdrridcione purgdmur. Eum quippe in tpfa Cdtne concemprtctquam
propcer facnficium noftre purgdtiomfdfrumpfic: magnum fcilicec rdcrdmentum ca
fuperbid nonmtelligenOqudm fiid illebumtlicdtedciecic^ueruf benignufcf mediacor
in ed fe oftendenf mortdlicace mortdlibun qudm mdligni fdlldcerq; mediatorer non
bdbendo fe ruperbtufextulerunttmifenfqi bommibufddiuconum decepconum ucluc
«nmorCdlermorCdliburpromirerunr. Bonuricdq; ucrufq; medidcor oftendit peccdcu
effe mdlum non carnif fubftdnttd ue! ndturdm >que cum dnima bommif a; furcipi
fine
peccato potuic sc bdbcn: u morcc depom: sc m melturrefurrecftione mucan: nec ipfd
mortem: quifeffet paina peccdti quam tdmen pro nobif fine peccdco ipfe perfoluit:
peccando efle uicanddirvfed pociuf fi fdculcdrddtur pro mfticid perferenddm- Ideo
eram foluere pacuic monendo peccdtd:quid mortuurefb &; no pro fuo peccdto.Huc
illeEIdconicuf non cognouic efle prmcipiumdm cognofcerec purgdConu.Ncqi enim
caro pnncipium eft: duc animd bumand: Ted uerbum per quod fddtd func omraa.
Non ergo cdro per feipfdm munddc: fed per uerbum d quo fufcepcd eft: cum uerbum
caro f adtu efb. fcbabicauic in nobif Nam de cdrne fud mdnducdndd myftice loquefi
cum n qui non mteHexerunc:ofFenfi recederenc dicentef durureft bic r ermotquireum
poceft dudire:refpondic manencibufcecerir Spintureft qui uiuificdc^cdro aucem non
prodefl: quicq. Pnncipiii ergo fufceprd dnimd u carne:&: animd credenciu munddC
sc carnem. Ideo querennbufiudeif quireflec refpondir fe effe prmcipium. Quoducicp
cdrndlcf infirmi peccacif obnoxu sc ignordncie cenebnf obuolunmequdqm precipere
poffemufnui db eo mundaremur sc fdndrcmur: per boc quod eramuf:&; non eramuf
Eramuf emm bominefred mfVinon erdmuf In illiurdutem mcdrndCione ndcurd bu/
mana erac-Ted mftd no peccattix erac.Hec 6 mediano qud manuf Upfifidcentiburqi
porrecfU eft. boc eft Temen dirporitum psr dngeloOm quorum edictir&: lex
dabacur
qud ac unurdeufcoli iubebacur:&: bic medidcor uencurufpromiccebacur.
^_^\folum dntcq lex populo bebreo ddreturncq; enim cifpredicator deufucl ageli
uideretur promifld cdrnalu: ppcer quod uetu r dicicur teftamencu. Nam sc propbece
cunc eranc per quofucuc sc per dngelofeddem promiflio predicdta eft: sc ex illorum
&
n|
Jk
nec eif &crificemuf:fcd cum lplif &cfnfittum deo (imuf Nullo itaqi
dubitante:qui bec
depofica maligna obftmacione confiderac: omnef immorcdlef bcaci quinobifnon
muidencmeq; emm fi muiderenc effenc beacu fed pociufnofdiIigunc:ue u nofcum
ipfif beaci fimuf. pluf nobif fauenc:plufadiuuanc quando unti deum cu illif
colimufj
pacrem u f ilium u fpintum fkndtum: q fi eof ipfof per fdcrifiua coleremuf.
([ DeinconftaneiaPorpbjmimcerconfeflionemueridei
u culcum demonum fludtuancif. (L&xxvi-
of| Elbo quo quantu mibi uidec' :pro amicif fuifcbeurgif erubefcebacPorpbyrmr.
J fNam ifta utcunq: fapiebac: fed contra mulcorum deorum culcum deum uerum
^ non IiBere defendebac. Ec angelof quippe aliof effe dixic: qui deorfum
defcendencef
boibuf cbeurgicif diuma pnunciec:aliof auc q m cernf ea que pacrif func U altitudme
eiuf pf undicatemq: declarenc. Non igitur bof angelof quo2f mmiftenu eft declarare
uoIuncacEpacrifcredendueftuellenoffubdimifieicuiufnobifcinuntuncuoIuntace.
Vnde opcime admonec etia ipfe Placonicufiimicadofeofpociuf q muocandof Non
itaqi debemuf metuere ne immorcaIef&: beacofuni deo fubditofnon eif facnficando
ofFendamuf. Quod enim no nifi um uero deo deben fciunDcui u ipfi adberendo beati
lunc:proculdubio neq; per ullam fignificante figurameq: p ipfam re que facramencif
fignificatur:fibi exbiben uolunt.Demonu eft bec arrogancia fuperboij acq: mifer02C
a quibuf Ionge diuerfa eft piecaf fubditorti deo^nec aliunde q illi adberendo
beacoif ■
Ad quod bonum percipiendum:enam nobif fmcera benigmtace oporcec uc faueanc:
neq; fibi arrogenc quo eif fubnciamur :fed eu anuncienc (ub quo eif m pace
fociemur.
Quid adbuc creptdafo pbiIofopbe : aducrfuf poceftatef u uerif uircucibuf S£ ueri
dei
muneribufmuidefbabere Iiberam uocem 'Iam dixifci angelof qui patnfannuntianc
uoluncate: ab eifangelif cfie dmerfofqui ad tbeurgicof bommef nefcio qua dedudll
arce defcendunc. Qiud adbuc eof bonoraf ut dicafprenunciare diuina' Qiie tandem
diuma prenuncianc:qui n6 uoluncacem pacnf nunciant l Nempe illi func quof facrif
precibuf muiduf alligauic: ne prefrarenc animar: purgationem: nec a bono uc dicif
purgare cupietefab illifumculif folui:»: fue poeeftaci reddi pocueruc. Adbuc
dubicaf
bec maligna efjedemoma.uel ce fmgif forcafienefciredu non uifcbeurgof offederei
aquibufcunoficatedecepcufifVa perniciofa u mfana pro magno.beneficio didicifti.'
A.udefiftam muidiam non pocenciam fed pefhlencia:»! non dicam dommam fed qct
tu faterifancillam potiuf muidoru:ifto aere tranfcendo leuare m celum:8c mcerdeof
ueftrofeciam fidenof collocare^uel ipfa quoq: fidera bifopprobrufinfamare.'
prenuntiare dtunu. Quibuf diumtfte tamen per mtellectualem uitam Fdaf dlciore:
uc cibi uidelicec tdng pbtlofopbo cbeurgice arctf purganoefnequdq neceffdne utde/
ancur:fed dliifedf Cdmen imporcdf: uc banc ueluci mercedem redddf mdgiltrifcuif: a
eofqui pbilofopbari non pofiltnc ! dd ilta feductf que cibi canq fupenorum capaa
effe
mucdtd conFicerifi uc uidelicec qutcunq: d pbilofopbie uircuce remoa func:que ardua
ntmtfdcq; pducorum eft :ce ducore cbcurgof bomtnef d quibufnon quidem m dnimj
mtellectudli.-uerum fdlcem tndntmd fpincdlt purgencuninquirdnr. Etquonidiftoru
quofpbilofbpban pigecmcopdbiliccr maior e mulcicudo :p[urefdd fecrecofs^ illicicof
mdgiltroftuofqad fcboUf PUconicdfuentre coganf.Hoc entm nbt immundilTimi
demonefdcofecbereof fe effe Fmgentef:qu02i predicdcor ii. ageluffactufefpmirerut:
cp m dntmd fptncdli cbeurgtcd drte purgdci dd pdcrem quidem no redeunc: led fuper
deredfplugdf incer deof ecbereof babitdbunt. Non dudit tfbd bominum mulctcudo:
propcer quof d dtemonum domindcu, Iiberandof Xpuf dduemt. In tllo enim bdbcnc
mi(ericordiffimapurgationem.&imentif:&j fpirituf:&: corponf fut.
Proptered quippe
cocum bominem fine peccdCo ille (ufcepic: uc cocum quo conltat bomo a pejcdtorum
pefte fdndret- Quem cu quoq: ucirum cognoutffef: eiq: ce pociufg uel cue uircuci
qLuc
bumand Fragilif ec lnf irmd efliuel pnictociflime curiofitdti fdndndii
cuciufcoinililH
Non entm tedecepiffcquem ueftra uc rutpfe fcribifordcuU fancliim immorcilemq:
confeffd func.De quoettd poecd nobiltffimunpoecice qutde quuunalceriufddubrd&i
perfond.-ueracicertdmenlidd ipfum referdfdixic.
Te duce fi qua manenc fcelerirueftigtd noftri.
I rnca perpecua foluenc formidme cerraf.
Ed qutppe dtxtc: que ectdm mulrum proftcientiu m uirtute maicte ponunt propter
buiufuice mfirmttatem : 8i fi non fceleta :fcelerum tdmen manere ueltigia. que nd
nili
ab tllo faluatore fandntur : de quo tfte uerfufexprerrureft. Ndm bo c utiq: n6
& fapfo
dixiffe Virgtliufm egloge ipftuf quarto ferme uerfu mdicarubi att.
Vlcima cumei uentc tdm Cdrmimretdf.
Vnde boc a cumed Sibylld mcotanter apparet. Tbeurgi uero lllnuel ponufdemdef
deorum fpecief Ftgurafq! fmgentef.inquinant pociufq purgant bumanum fptncunii
Falfitace pbdntafmdtum &= decepcona uanarum ludiftcacione Formarum.Quomodo
entm purgenc bomimf fpintum qui tmmundum babent propnum r Alioqum nullo
modo carmtrabuf tnuidt bommif Iigareneur. Ipfumqi mane benefttiu quod pfecun
uidebantur: aut metu premcrennauc ftmtli muidentid denegarent. Sumcicqct pur/
ganone tbeurgica neq: mcelledlualem dmmdm boc eft mencem nofrram dictfpolTe
purgan: g/ipfam fpincalem ld eft antme noftre parce mente mfenorem: qua talurre
purgan polTe dfrerif: immorcdlem Cdmen ecernamq; non pofle bac arce fien cdfrarf
-X.pufducem uicam promtttit eterndm. unde ad eum mundufuotifquide ftoiMcbl'
tibufmiranciburtdmen Itupennbufq; concurnc. Quod qutd negare non potuifh m
tdntu a teipfo dirfetireutdenf: ut primii doceaferrdre bommef tbeurgica difciplm*
K qplunmof fdllere per cecdm mrtpiencemq: fencenciam:acq' effe cercifijmum errorem
agendo u fupplicando dd prmcipef dngelofq; decurrere: u rurfum quafi ne operam
peraidilleuideanniftadicendo:mictifbominefddtbeurgofutpeofdnimdrpirwIif
purgetunliorumquinonfecunduintelledlrualem animam uiuunc.
CQuibufperruanoniturPorpbyriurobcecdtufnonpomerit;
«eram fapienctam qct eft Cbnftuf.dgnofcere. (TcTxxvm.
II llll|llll I
-i
■WT^Reclicarpatrem U eiuf piliu quem uocaf patemu tntelledtu fiue mentem -U boif
JL-Jmedm quem putamuf tedicere fpirttti fancTu:&: more ueftro appelldf
crefdeof.
( v^bi &:(i uerbifindi(ciplinatifutimmi:utdetif ramen qudlirerctiq' &: quad
per quedam
tenuifimagindtionifumtracu[a:quonitendu"m(ic:fedincdrnationemincommucdbi[if
filn dei qua fdluamur :uc dd illd que credimufuel cx qua tulacunq' pdrte
mcelligimuf
peruerureualeamufmon uultif dgnofcere. I taq: uidetif utcurq; &: fi de
[ongmquo: U
(laciecaligantepamammqud manendum eft:feduidmquaeundu efc:nontcnettC
Conntenframengrdciam.quandoquideaddeuperuircutem intelligencieperuemre;
paucif dicifefle conceflum. Non emm dicif pducifptacutc: ue[ pauci uofuerunc: fed
cum dicifefleconceflum.-procufdubio dei gratiam no bcmmif fufficiencidm con?ecenf.
Vcenfendm boc uerbo aperciufubi Platomf fententiam fequenfncc ipfe dubitafm
bac uica bommem nulfo modoadperfedlionemfaptentieperuenire:(ccfmincel[edtu'
camen uiuenntufomne qucd decft prouidcncia dei u. gra tia poft b&nc uicam pofle
II llll|llll II
?*
compleri. O fi cognouifTefdei graciam pcr Tetim Xpm dommu noftru' ip r amq: eiuf
mcarnanone qua bomtnifamma corpu r q: lufceptcfummu ee exemp'.u gracie uidere
poruiftef. Sed quid fa^am^ Scio me fruftra [oqui morcuotfed quancum ad ce dttinec,
Qudncum auccm ad cofqui ce magnipcndunc:*; ce uet qualicuq: amore fdpiemte ud
cunoficace arcium:quafnon debuifti difcere diligunc. quof pociuf m cua copeCdttone
alloquor; forcdffe non f ruftra. Gracia dei non pocuic grariuf commendan: q uc ipfe
uracufdei fiimfm fe mc&mucabilicer manenf mduerecur bominem:&: fpem
diledtiomf
Mue darec bommibuf bomine medio : qua ad illum ab bommibufuenirecur : qui wm
tonge erac immorcalif a morcalibufmcomucabiiif a commucabilibufiuftufdb impufi
beacuf a mifertf. Ec quia naruralicer indidic nobtf uc beact lmmortdlelq; ee
cupidmuf:
manenf beatuf fufcipienfq: morca[em:uc nobifcribuerec quod amamuf perpenerdo
docuic cocemnere quod cimemuf Sed butc uencact uc poflcctfacquielcere: bumilttdre
opuferacque ceruui ueflredifficillime perluaden poceft. Qind enim mcredibilc duitt
prefertim uobifqut calia fapitif:qutbufad boc crcdendum uolipfof admonere debe-
dcifl
Qmd inqua uotifmcredibile dicitur: cum deuf dmtur altumpfifle bumanam dnimdtn
U corpufiqui tantti cnbuuifanime incellccTcuoIi queammj uciq: bununa eft.utedtn
confubftancialem pacerna; illi mcnti quem dei filium conntemim ; Fieri pofle
dtcdtif!
Qmd ergo mcredibile cft: fi aliqua una mcclledudlifanima modo quoda ineffatilt
8i fingulan :pro mulcorum faluce fufcepta eft .' Corpuf ucro anime cobererc uc bomo
cotufiK pleruf fictnacuranoftra irfj cefte cognofcin-uf.quod rafi
ufitdtifEmumefler:
boc prof ecto efiec mcrcdibiliuf Faciliuf quippe m fidem reaptendti eft :&: fi
bumdnu
dtumo: sc fimucabilemmcdmucabili: fpincum fpincui: auc ut uertifucdrqueinufu
babecifincorporeu tncorporeo: q corpufmcorporeo coberere. An forteucfcffcrdic
inulicatufcorpirpdrcufex uirgme '■ Neq: boc debec offendere. tmo pociuf dd piecace
fufcipiendd debec adducere : cp mirabilif mirabilitcr natuf eft. An uero q>
lpfum corpuf
morce dcpoficti: ac m meliuf refurrecflione mucaru : lam mcorrupribile acqi
imorrale
m fuperna fubuextt .' Hoc forcafle credere recufacif: mcuencef Porpbynu in btfipfif
[ibnfex qbufmulca pofui: quofderegrefludnimefcripfic: ca crebroprccipereomne
corpufeffefugierduucammd poftic beaca pcrmanerecum deo. Scdipfepoiiufif'»
rencienfcorngcndurFuic.prefertim aim deanimd mundibuiufuifibiltfse tdingentif
corporee molifcum lllo ram mcredibilia fapiacil.rlaconequippe aucorearimdlelfe
dicitifmundum: 82 annnal teaciflimu •■ quod uulcifefle etiarn ftmptccrnum. Qttomodo
crgo ncc unq foluccur a corporetncc unq carcbic teautucine: fi uc anima beacd fo
corpufefr omne fugicndum.' Solem quccr iftum st cetera fidera: non foluminlitnf
ucftrircorpora effe fdcemira:quod uotifcu cmnef bomir.ef &: c6 r picerend
contdnmr
& dtcere: Verum enam altiore uc pucdcif perttia bec ee antmalia beatifiimd
pbibeci r t
«£ cum bifcorpontuf fempicerna. Qitid ergo eft qct cu uobiffidefCbnftwnd fuddec':
tuc oHmifcimmi auc ignorare uof f .ngitilVquid diputare aut docere folcatiff Qiiid
caufe eft xur propter opinionerucrtrafquaruoriprioppugnanrCbriitidni effe nolrf
m i quia Xpufbumilicer uenica: uoT fijperbi erttf- Qualid fdnctorum corporamre/
riJi^n' ™ f " tUrd rmt: POteft dliquanco fcrupulofiul incer Cbnftiandrum fcnpwraif
docrtinimordifpucdri:Fumracammrempicernaminimedubicamuf.&!ca[iarucurdq[c
luarelurrccfhone Cbriftufderncnftrauicexemplum. Sedqualidct.nq: fecumm/
corrupcibilia prorrur&: immorcolia m nulloq: anime conccmplationem quam drntn
hgicur.impediencia prcdicentunuofq: cna dicatiferie m celeft.bufimmorcdlid corporJ
immorcalicer beaco^tquid eft cp uc beaci fimufomne corpuffugiendti efle opmamini:
-*
2T
C s nonulla st non parua cmendauic ! Nam Placonem animaf bommu poft morce
Merito difplicuit hoc Porpbyno. quoniam reuera credere ftulcum eft: ex il[a uita
que beatiflima efle no pocentmifi de fua erernitare fuent ceraflima :defiderare
ammaf
corp02X corrupcibiliii Ubem:&; indead ifta remeare.tang bocagatfummapurgano:
II llll|llll II
EC
Ml^^ffln^
,^~\ Ec eft retigio que uniuerfalem contmer uiam anime Iiberande. quoma nulla
J |nifibac [iberan poceft.Hecefcemm quoddmmodorega[ifuia:queunaduciC
I llll|l
II llll|llll II
fcc
Quod fenfic etia cum diXit.Nondum receptum hoc donum deii&c nondu m fiiara
nociciam Fuifie perlacu.Neq: enim propterea ueru non efie iudicauit:quu nodura
m fuam fidem rccepcum fuerac: uel m nociciam nondum peruenerar. Hec eff mtjm
Iiberandorum credentium uniuerfalif uia : de qua fidelif Abraam d-.umum accepic
oraculum. In femme cuo benedicenc omnefgmtef. Qui fuit quide gence CtaldeuC
fed ut talia promiffa pcrciperet.qi ex illo propagaretur femen difpoficum p angelu
mmanu mediatorif:m quo eec ifca Iiberande anime uniuerfaIifuia:boc eft omnibuf
gennbufdata:tuffuf eft difcedere de terra fua^ de cognatione fua:&; dedomo
patnf
fui. Tunc ipfe pnmituf a Cbaldeorum fuper ftinonibuf liberaruf unum uerum deii
lequendo coluic:cui boc etiam promictenti fidelicer credidic. Hec eft uniuerfdlifuw
de qua m fancta propbetia dicftum eft. Deufmifenatur noftn Bt bencdicat nobif:
illummec uultum fuum fuper nof a mifenatur nofcriiuc cognofcaniufincerrd uum
cuamun omnibuf gencibuf falutare tuum:unde ranto poft ex Abrae femme carne
iufcepca de feipfo aic ipfe Saluacor.ego fum uia 86 uentaf &c uica. Hec e
umuerfdlif
uia de qua canco anre propberacum efh Enc m nouiffimif diebuf manifefruf monf
domufdominiparacufmcacummemonnum: &c extolletur fiipercollef&uenienc
ad eum omnef gencef: sc mgredientur nationef mulce at dicenc. Venice afcerddmuf
mmoncem dommi &;indomumdeiIacop: &;annunnabicnobifuiamfuam:8!in/
grediemur m ca.Ex Sionemm prodiet lex: a uerbu domiri ab Hierufalem. Vu
ergo ifta non eft uniufgenctf: fed uniuerfarum gentium. Ec lex uertumq: dommi
non m Sion U Hierufale remanfic fcd mde proceflicuc fe per unmerfa diffudercr.
Vnde ipfe mediator poft refurrectione fuam difcipuiifcrepidancifcufaic. Qporcebat
implcrt que fcnpta func m lege Moyfi 8i Propbetif u pfaimif de me.Tunc aperuic
iltif fenfum uc mrellegercnc fcnpturaf &; dixic eif quia oportebat Cbnffum pacu
&;refurgerc a mortuifcercia die:&ipredicariinnomineeiufpemrencias;remimone
peccatoru pcr omnefgcnrenmcipiennbufab Hierufalem.Hec eft igitur uniuerfolif
anime Iiberande uia:qua fancfli angeli fancfhq: propbece pnuf m paucif bommibiif
ubipocuerunc deigranam repenencibuf st maxime m bebrea genreicuiuferacipti
quodammodo facraca refpubhca :m propbetacionem &; prenunnationem eiuicacif
dei ex omnibuf gencibuf congregar-de: %c cabernaculo &. cemplo u facerdouo
&
fdcrificnf fignif icauerunc: &c eloquufquibufdam manifeftifplenfq:
myfticifprediX/
erunc. Prefmf autem m carne lple mediacor.- acteaci eiuf Apoftoli lamceftanienti
nouigratiamreueIancefaperciufmdicarunc:que aliquanco occulnuf fupencnbuf
func fignincaca temponbufpro etatum generif bumani difcnbucione: ficuceam deo
fapienci placuic ordmare: mirabilium operum diumorum quortim fupenufpauca
lam pofui conteftantituf fignif.Non eni cancumodo apparuerunt uifionefageli*
&c celeltium mmiftrorum fola uerba fonuerunc: uerum etiam bommibuf dei uerto
fimplicifpietanfagentibuffpiritufimmudidebominumcorponbufacfenfibufpulfi
funcmicia corponf [anguorefq: fanati :fera animalia cerrarum &r aquarti:
uolanlia
ce[i:!igna:elementa:fidera:diuinaiufra feceruncunferna cefferunc:morrui raii#ni :
excepcifipfiufSaluacorifpropnif finguIanbufq;miracuIif:maximenatiuiMtif«!re'
furrecftionifquoruminunomacfrneuirginiratifrdntumodofacramenrii:indlte«'
autem enam eorum qui m fine refurrectun funt demonftrauit exempIum.HecuM
commbommem mundac: & immorcaliraci mortalem ex ommbuf qmbuf conftac
parnbufpreparat. Vt enim non alia purgano ei parti quererecur quam uocacin/
tellecfcualem Porpbynufalia ei quam uocac fpiricalem: aluq: ipfi corpon',pP»" ed
^ffln^w
ii |i ni|iiii
III llll|llll llll| I llll|llll llll|llll llll|l llll|llll llll|l rTTTTJTl ll|llll
llll|lll'ji<ll
11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21
24 25 26
&&
TTTTTmTmTTTTTf
( ttc
' " ibi fuic ifte Propbera:quando fecit deufcelum u terram i Non fed ibi fuic
deifapiecia
per quam facta funt omnia.-que m animafetiam fandcaf fe cranfFert:&s amicofdei
85
Propbetaf conftituit:eifq: opera fud fine ftrepuu mtuf enarrat. Loquuncur eif quoqi
C^zfpA quid pfacuit eterno deo tunc f acere celum u terram que antea non fecifiet i
KL_/ Qut boc dicunc fi mundum fuiffe eternu fine u[[o tnttio: U tdeo nec a deo fac/
- /tum uiden uolunt; nimifauerfi funt auentate: U letdli morbo lmpietacifmfaniunc.
' Excepnr.n.ppbeticifuocibufimuduripeordindnnimdfuamucdbi(icdte&;mobi[itdte
&; uifibiltum omnium pulcbernmd fpecie:quodamodo tdcituf u fadtum fe
efle-'&; non
nifi a deo meffabiliter atq: muifibiliter mdgno u ineff dbiliter ac muifibilicer
pukbro
l llll|l
II llll|llll II
fien fe pocuifie proclamac. Qui autem a deo quidem factum fatentunnon tamcn eS
ceponfuolunc babere fed lue creanonif intciuiuc modo quoda ueluc ax mcelkgibili
femper lic fadtufi dicunc quidem aliquid unde fibi deum uidencur ueluc a Fomuiy te/
mericaee defendereme fubico illi uenifle credacurm mencem quod nunq ante ueraflet
faceremundu: sc accidiffe illi uolunraccm nouam cum mnullo ficomnmo mutabilif,
Scd non uideo quomodo eifpoffic m cecerif rebuf racio ifta fubfiftere: maximeqm
anima quam fi deo coerernam efle contendennr: unde illi accidenc noua mifena qu£
nunq ancea per ecemummullo modo pocerunc explicare. Si enim altemauefemper
eiufmifenam 86 beacicudmem dixerinc-necefle eft dicanc enam femper alcernaruram.
unde il[a eof fequecur abfurdicafiut ecia cum beaca dicicur :in boc uuq: non lic
beata:
fi fucuram fuam milenam sc curpicudmem preuidec.fi aucem no preuidernec feturpc
ac miferam f ore:led beaca femper exiftimac.-falla opimone fic beata:quo dici
Oulciuf
nibil poteft. Si autem femper quidem per fecula recro mf mica cum beatitudine
altcr/
nafle anime mifenam pucanc: fed nunc lam de cecero cum fueric Iiberata ad mifenam
non ee rcdicuram:nibiIominufc6umcuntur nunq eam f uiffe uere beata;fed deincepf
mcipere effe noua quadam nec fallace beacicudme. Ac per boc fatebutur illi accidere
auquid noui u boc magnu atq: predaru:quod nunq recro per erernicacem accidiHtt,
Cuiuf nouicacifcaufam fi deum negabuc m ecerno babuiffe c6fiIio:fimul eu negabfic
eciam beacicudmifeiufaucorem.quod nepbande impiecacifeft. Si aucem dicenc etwn
ipfum nouo confilio excogitaffe: ucdececero (icanima inecernumbeata: quomodo
eum alienumab ea que illif quoq; difplicec mucabilicace monftrabunc .'PorrofieX
temporecreacam fed nullo ulcenufcempore pencuram: canq uerum babere mitium
fed no babere fmem fatentur:8z ideo femel expercam mifenam; fi ab ea fuent Iiberaw
nunq miferam poftea fucuram mon uciq: dubicabunc boc fieri manence mcommuta/
bilicate confiln dei.Sic ergo credanc u mundum excemporefieripocuiffcnecMmen
ideo deum m eo faciendo ecernum confilmm uoluncacemq: mucafle.
lEmde uidendum eft iftif qui deum condicorem mundi efle confentmnt: u tml
(7—^ querunt de mundi tempore quid refpondeamuf quid ipfi refpondeant de mutidi
loco:Ica enim quericuncur potiufcunc ti. nonancea facluf fic: queadmodum quert
poceft cur bic pociufubi eft: u no alibi. Nam fi mfmira fpatia temponfancc mudum
cogicanc: in qmbufeifnon uidetur deuf ab opere ceffare pocuiffe: fimiuter cogitent
excra mundum infimca fpacia locorum : m quibuf fi quifq dicac non pomiffe uawrc
omnipocencem:n6nec6fequenrericuc mnumerabilefmundofcu Epicuro fomnure
cogacur.' Ea cancum differenna q> eordle fortuicifmocibufacomorum gigniailentK
relolui: ifti autem opere dei fadrofdidturi fut:fi eu per mcermmabilem imenfiwtem
locorum excra mudum circuquacp patentium uacare noluermcmec eofdem mundof
quod eciam de lfto fenciunc ulla caufa poffe diffofui. Cum ufenim agimufi qui eram
aeum mcorporeu sc omnium nacurarum que no func quod ipfe creatorem nobifcum
lennunc. PJiofaucem nimifindignum eft ad iftam difpucacione religiomfadmittere:
maxime q> eofqui multifduf facrorum obfequiii defcrendum pucanc. Ifti pbilofopl»
ceceroi nobilicaceacq: auconcaceutcerunc. n6 ob aliud mfiquia (ongo quidem mrer/
ueruncamen rehquifpropmquioref func uericaci. A.n forte fubftanci<i dei qu*
fTTTTTTTTTnTTTTTTT
V J
nec mcludunc nec decermmant nec diftendut Ioco:fed de ea ficuc de deo fencire dignu
eft: fatencur: mcorporea pra;fenaa ubiqr cocam; a cancif locorum extra mundum
fpaciifdbfencemeffediclunfunc: &:uno cancumatq; m compduone llliufmfinicacif
tam exiguo loco m quo munduf elt occupacam i Nonopmor eof m bec uaniloquia
progreffurof Cum igicur unum mundum ingenci quidem mole corporea fmicum
ramen: Bi loco fuo determmatu :&r operance deo f actum effe dicanc:quid
refpodeanc
de infmiaf excra mundum locifcur m eifab opere deuf ceffec.boc fibi refpondeanc.
de mfmicif ance mundum cemponbuf cur m eif deufab opere ceffaueric. Ec ficuc non
eft confequenf uc forcui&i pociuf q racione diuina deuf non alio fed ifto m quo
eft
loco mundum confticueric:cum fpacuf locorum mfinicif ubiq: pacenabuf nullo ex/
cellenciore mento poffet bic eligi potiuf q alibi: quauif eandem diumam ratione qua
id faclxim eft nulla poffit bumana comprebendere: ica non eft confequenf uc deo
aliquid exiftimemufaccidiffe forcuicum: qi illo pottuf q antenore cempore condidtc
mundum: cum equalicer ancenora tempora per mfmicum recro fpacium precenffenc:
nec fuiffetaliquadifferenciaundecempufcempon eligendo preponerecur. Quodfi
dicuncinanefeffebommum cogicanonefquibufinfinicaimaginanturloca:Cumlocuf
nulluf fic precer mundct: refpondecur eif ifto modo inanicer bommef cogicare
pcerita
tempora. uacaciomf dei :cum cempufnullum fic ance mundum.
fl^enim recte difcernuntur eternicaf K tempuf: quod cempuf fme aliqua mobitl
' mucabilicace non eft: m ecernirate autem nulla mucacio eft :quifnon uideac qi
tempora non fuiflenc nifi creacura fierec: qua; aliquid aliqua mocione mucarec:
cuiuf
mociomf aj mutaoonifcu aliud acqi aliud que fimul effeno poffunt:cedic atq:
fuccedit
m breuionbuf ue[ productionbuf morarum {ceraallif cempuf fequerecur'Cum igicur
deuf m cuiufecermcate nulla eft omnimo mutatio creacor fic cemporum u ordmacor
quomodo dicacur poft temporum fpacia mundum creaffe non uideo: nifi dicac ance
mundii lam aliquam fuiffe crearuram-cuiufmoabuf cempora currerec. Porro fi Iiccere
facre maximecf ueracefica dicunc: m prmcipio fecifie deum celum &s cerram :uc
nibil
ancea feci(lemcel[tgarur:quia boc poaufm prmcipio feciffenon dicerecur:fi qd
feciffec
ancececera cuncla que fecic:procu!dubio non eft munduf factufmcempore: fed cum
tempore.Quod emm ficincemporc:&: poft atiquod fic: ac ace aliquod cempuf poft
id
quod precencum eft.ante id quod futurum eft. NuKum aucem ance mundum poffec
effeprecencu:quianuIlaeraCcreacuracuiufmucabiIibufmocibufagerei;.Cumcepore
aucem factuf eft munduffi in eiuf condicione factufelt mucabilif mocuf ficuc
uidecur
fe babere enam ordo i!Ie pnmorum fex uef fepcem dierum :m quibuf mane U uefpera
nommancundonec omnia que bifdiebufdeuf fecic fexco perficiantur die: feptimoqt
m magno mjrfterto dei uacano c6mendecur- Qui diefcuiufmodi func:auc perdifficile
nobifauc impoflibile eft cogicare: quanco magif dicere '■ Videmuf quippe iftof
nocof
dief non babere uefperam nifi de folif occafumec mane nifi de folif exorcu.
II llll|ll
II llll|llll II
F^
rLIorum aute pnorefrrefdief fine fole peracfh fimt:qui quarco die racTrufrefert'.
1 K r pnmicufquidem [ux uerbo dei facta: acq: incer lpfam u cenebraf deuf fepafo
' narraf --u eandem lucem uocaffe dienrtenebrafautem nodrem. Sed qualifulafitlux:
u quo alternance mocu : qualeq: uefpera u mane f ecent iremotu eft a
fenfibufnoftnf:
nec ira uc efbmtelligi a nobif poteft. quod camen fme ulla beficatione credendu
eft,
Aue.n.aliqua lux corporea e:fiue m iuperionbufmudi parabuf logea cofpeclibuf
noftnf: fiue unde fol poftmodum accenfuf eft :auc lucif nomme fignificaca eft
fancla
auicafm fandcifangelif u fpirmbuf beacif de qua dicit Apoftoluf: Qu£ furfumelt
Jrlierufalem maeer noftra. ecerna m celif Aic quippe u alio loco. Omnef eniuoffilu
lucifefhf&; f ilii dei, non fumufnoctif neqj cenebraru. Fit camen u uefpera
diei buiufn
mane aliquacenuf: quonia fcienna creacure m coparacione fciecie creaconfquoddmo'
uefperafcit: icemqi luceflit u mane fit: cum u ipfa refercur ad laudem
dileclionemcf
creatonf Nec m noctem uergicur: ubi no creator a creature diledhonerelinquicur.
Deniq: fcptura cti illofdiefdmumerarec ex ordmemuf q mcerpoliut uocabulu noclif
Non emm ait alicubi-- fadta eft nox: fed FacTa eft uefpera u faclum eft mcinedief
unuf. Ica dief fecunduf u cecen. Cognmo quippe creatura; m feipfa decoloraciorelc
uc ita dicam:q cti m dei fapientia cognofcit': ueluc m arce qua fadta eft.Ica
uefpera
congruentiuf q nox dici poteft.que tancum uc dixi cum ad [audandum et amandum
refercur crearore: recurnt m mane. Et boc cu fic m cognttione fui ipfiufdief
unufelr.
Cum m cognitione firmamenci qd* mter aquafmferioref u fupiorcf ce!u appelUru b
dief fecunduf Cum m cognmone terre ac marifomniumq: gignenctti quemdiabuf
concmuata func terre^diefrerttuCCum m cognmonS lummanum maionfs; minorif
omniuqi fiderunvdief quarcuf. Cum m cogmnone omnium que ex aquifammalium
natatilm atcp uolan[ium:diefquincur.Cum in cogmtione omniu ammaliucerrenojf
acq; ipfiuf bomimOdief fexcuf.
II llll|llll II
wTT^^m
21
"0-
Vnc quontam de fancte ciuicaarexorfu dicere mfricui!&; pnufquod ad fanctof
I agelof accmec dicendri pucaui i que buiuf ciuicanf&: magnd pdrl t- u eo
bedcior
/ 9 nunq peregrtnaca:que binc dtumd ceftimonid fuppecanc quantii Citif uidebit: deo
[argience explicare conabor. Vbi de mundiconltituttone facre littereloquuncur mo
euidencer diacur ucrum uel quo ordtnecredti funtangi-lt: ledfi precermiflinon func:
uelcelinomme ubt dtitu !nn pnncipio fecic dcufcelii &• cerrdmuel pociuf
(ucifbuiuf
de qud loquicur ftgnificdtt func. Non aucem precermilfof efle binc elhmo: q>
(criptum
e(l requieuiffe deum in riie fepctmo ab omnibufopenbuf fuifque fecic.cum liber ipfe
ira fic exorfuf In prmcipio fectc deufcelum tc cerram :ur ance celu sc terr d ntbtl
a[iud
fecifle uidearur- Cum ergo a celo &c rerra cepenc;acq: ipfd cerra quam pnmiruf
fecit:
ficuc lcnpoira confequencer eloquicurunuifibiuf&Mncopoftra nondumcp.
Iuceracfta:
uctq: tenebrefuermtfuper aby(Tum:id cft fuper qudnddm cerre & aque mdiftinctam
confuftone.ubi eni lux no eft;tenebre fmt necefie eft.demde omnia creando difpofica
ftnc que per fex diefcolimmaca narranrurquomodo angeli prerermiccerencur ranij
non edenc tn openbuf det a quibuf die fepnmo requteutc ' Opuf aute dei effe
angelof:
bic quidem &; fl non pretetmnlum non ramen euidencer exprefium eft: fed alibi
boc
fancfta fcrtptura clarifltma uoce celtacur. Nam s> m by mno cnum tn camtno
uiroif •
cum predicftum effec benedieite omnia opcra domini domtntrm execunone eorunde
operum cciam Idncttaneeli nominan funr. Ec m plalmo carurur. Laudate dominu
de c«elif: Idudace eum m excelfif lauddte eum omnef angeli eiuf laudare eum omnef
uirtuccf etuf. [audate eti fol &: luna: laudate eum omnef ftclle &: lumen.
laudace eum
celi celorum: U aque que fuper celof funclaudenc nome domim. Quoniam ipfe dtxic
ti. Facta func: ipfe mandautt a. creara func. Etidm bic apertiflime a deo
factofelfe
angelof diuimcuf dtctum eft: cum etftncer cecera cadeftia commemoracif mfertur ad
omma: ipfe dixic &: facta func. Quifpjrro audebtc optnan poft omnia ifta qu«e
fex
dtebufenumeraca func agelof factof ' Sed ec ft qf qita delipic:redargutcifta
uanicace
illa (cnprura parifautoritanfubi deufdictc. Quando facta furr fidera: [audauerunc
me uoce magna omnefageli mei. lam uero erdnt angeli quado fdtfta fuc fidera.facta
func aucem quarto die. Nunquidnam ergodiecerno factof effe dicemuf' Abfic. In
prompcu eft entm qmd illo dte factu fic. Ab aquifunq: terra dilireta eft.a:
diftmctaf
fiu genenf fpecief duo ifta elemenra fumpfcrunr. &: produxic terra quicqd ei
radictcuf
mberec.N anquidnam lecudo 'Nec bocquidem.Tunc enim firmamencu factum e
inrer aquaf fupenoref sl inferiorelicelumqi appellaru eft. m quo firmamenco quarro
die facta func fidera.Nimtrum ergo fiad iftorum dierum operadei pertmencdngeli:
ipfi funt illa lux que dtei nomen accepiDcutuf umtafuc comendaretur non elt dictuf
diefpnmuflfed dtef unuf Nec aliufcft fecunduf auc cernufauc cecert:fed tde ipfeunuf
ad implendum fenanum uel feptenanum numerum repeticuf eft. propcer fenaria ue[
feptenana cogninone.fenanam fcilicec operii que fecit deuf ic feptenana quienf
diei.
Cum entm dtxir deuf fiat lux Si facta eft lux i fi redte m bac luce creatio
mtelligtcur
ange[orum:profedtofacT-i(uncparticipef[uafa;teme:qua; eft ipfa incommucabilif
fapienna dei per quam facfta func omntaiquem dtcimuf umgenicum dei filium.- uc ea
[uce illummdti qua crean fterent Iux;&: uocarenrur dtef parcicipatione
incomucafcilif
lucif sc diet-quod eft uerbum dft per quod u tpfi U omnta fadta (itnt. Lumen quippe
uerum quod ilfummar omnem bomme ueniencem m bunc mundumiboc tllummac&:
omnem angelum mundum uc ftc Iux n6 inferpfo fed tn dea.a quo fi auerocurangeluf
fic immunduf:ficuc func omnefqui tiocdnc immundi fpintufmec lam lux m dominot
tc
, &: filu &: fptrituf fancti uniuf dei cui non efb
4 V ^St ttaq; bonum folum fimplex: &: ob boc folumincomutabile qd eft deuf Ab
fane inq id eft f-adra n6 gentta. Quod en( de fimplia bono genitu eft panter
fimpleic
- eft.s; boc eft quod illud de quo genicii eft.que duo patrcm it f itiu
diamuf.&urrum}
boc cu fandlo fpintu unuf eft deuf Qui fpiricufpacrif&: filii:fpirirur
fanrtufpropn<i
quadam notione buiufnomimfm facnf Iittenfnunaipatuf .Mtufautemelt qpdrer K
Filiuf quia nec pater eft nec filiuf. Sed dliufdixt no aliud :quia Bt boc parirer
limpleX
panterq: incomutabile bonum eft at coetemum . Et bec crmitaf unuf e deuf.nccideo
n6fimplex:quia trmicaf.NeqienimfiprjcrbocnaturamirtabonifimpIicemdicimuf:
quia pater m ea foluf: aut foluf fitiuf: auc foluf fpintuf fancftuf auc uero quui
foU£
ifta nominif mnitaf fme fubfiftentia perfonarum :ficut Sabelliani beretici
purauerur.
Pacer qui genuit fimplex efb&: f iliuf qui gemtuf eft panter fimplex eft: u boc
eft qi
illud de quo gemtufeft. Sed ideo (implex dicitur quoma qct babec boc efb excepco
q» relatiue queq: peribna ad alteram dicirur.ISfam unqj pacer babec fthumnec uniie
ipfe eft Filiuf.&: fiUuf babet patrem^nec tame ipfe eft pater- In quo ergo ad
fcmenpfu
dicitur no ad alteru: boc eftquod babet:ficut ad feipfum dicicur uiuenf babedouuq:
uitam:& eadem uita ipfe eft.Propter boc itaq: natura dtcic
fimplex^cuinonlitaliui
babere qa° uel poffic amtttere^uel aliud fic babenf aliud quod babecficucuaf
aliquem
Uquorem:aut corpufcolorenv auc aer lucem fiue Feruorem: auc amma fapienrwm.
ISJibil entm borum e(t id quod babet. Nam neq: uaf Uquor eftmec corpufcolornec
aer lux fiue feruor-neq; anima fapienna S.Hmc eft q> etta pnuan poffunt
rebufqujf
babentia: maliofbabitufuel qualitatefuerti atq: mutan. uc st uaf euucuerur bumore
quo plenu eft:&: corpuf decoIeret::&! aer tcnebrefcapfiue fngefcat:*: anima
defipi*
Sed ec fi fit corpufincorruptibile quale fancttfm refurrectioe
promitnt':rabetqui(lc
ipfiuf mcorruptionif mamiffibilem quaUtatemifed manente fubftanna corporch™»
boc eft qd" ipfa incorrupno. Nam illa etiam per fmgulaf parrefcorporifrora eltmec
alibi maior alibi mmor. Neqi enim ulla parf eft mcorrupnor qm attera.corpufuero
ipfum maiuf eft m coco q m partc. &: cum alia parf eft m ea ampUor alia
mtnorni6ea
qua; amplior eft mcorrupnor q ea que mmor. Almd eft itaq: corpufquod nonubn?
fui totum efl.-atia incorrupcio que ubiq: emf cota efb quia omnif parfmcorrupnbilif
corporifeaa cetenfinequalif equaliter (corrupra eft. Neq:. n. uerbi grana qa
efcjruf
mmor eft q coca manufideo incorrupnbilior manuf c digituf Ita cum fmt inecualcf
manuf &: digituf.equalif eft tamen mcorrupabiUtaf manuf &: digin. A.c per
boc cjmfj
corpore mcorruptibili mfeparabilif mcorruptibiUtaf fic-aliud eft tamen fubfhinnJ q
corpufdiciturialiudquaUrareiufquaincorruptibilenuncupatr.Etideoficeniiiiinon
boc eft quod babetammaquoq: ipfa:etia fi femper fitfapienf ficut entcuaprefe 111
miferia Uberabicur.quia licet oinc fapienffit m ecernum: parttcipattone camen mcom'
mutabilif fapiencia; fapienf enc: qua; non eft quod ipfa. Neq: enim fi aer infufeh"
nunq deferacurndeo n6 aliud eft ipfe aliud lux qua iIIummat'.Neq: boc ita dwerin
quafi aer fic antma i quod putauerunc quida qui non pocueruncmcorpore^ cosnw"
fflTTf^r^^
ZI
QVe cum itafintmullo quidem modo fecundu aliquoc temponf fpattum: pnuf
eranc fpincufilli cenebre:quofangeIofdicimuf:fed fimul uc facti fiiclux fadtl
iunc.ndncamenicacancumcreati:ucquoquomodoeffenc:»jquoquomadouiuercc^
fed eciam illuminaci:uc fapiencer beaceq: uiuerenc. A.b bac illummarione auerft
qutdd
angelimon folum non obcmuerunc excellencia fapiencif beaceqj utce:quepculdubto
non ntfi ecerna eft cerca acq: fecura :fed « racionalem uicam Iicec infipience fic
babenc:
uc eam non poflinr amiccere: nec fi uelmc Quacenuf aucem anceq m peccaffent illiuf
fapienciefuerincparcicipendefinirequifpotenr.Tneiufcamenparcicipacioneeqlef
Futfle iftof tltifqui propcerea uere pleneqr beati funcquonia nequaqm de fue beact/
tudmifecernicace faIIuncur:quomodo ditfturt fumufquando quidem fi equalefm ea
FuifTenc:eciam ifti m eiuf ecernicace manfiflencpartcer beaci quia panccr cerci '■
Neqi
enim ficuc utca quandiucunq: fuencica eterna uica ueracicer dici pocenc: fi finem
ba/
bicurafic:fiquidemuica canciimodo uiuedo-ecerna uero fmem non babedo nomtaca
eft. Quapropcer quanuif non quicquid ecernum concinuo beacum ftc: dtcicur emm
ectam penalifignifecernufcamen fi uere perfetfreq: beaca uica non mfi ecerna eftmci
erac calififtorum uica beaca: quia quandoq: deficura: &: propcerea non ecerna
fiue td
rarencfiuenefciencefaliudputarent.quiafcienceftimor^nefcienceferror.-beatoreffe
uticp non (inebat.St autem bocica nefctebancmc falftfincercifue no fiderenc:fed
ucif
fempicernum: ^n quandoq: f mem babicurum effec bonum fuum: in neucram partem
firma afcenfione ferrencur:ipfa de canca felictcace concatio: eam beate
uicepleniru/_
dm&qua in fanclifangelif efe credimuf non babebanc. Neq:.n. beace uice
uocabutii
Ita ccicrabimufad quafda fignif icacioif anguftiaf: uc folit deii dicamuf beacii:q
cii ica
uerebeacufeSucmaior beacicudoee no poflicln curufcoperacioe qjangeli beati fucJ
fua quadam fumma beanxudmeiquanca effe m angelif poceft :qutd' auc quacum eft-
.JCC
II lllll|lll III
TTTmTTTTTTTTTTJl
^o:
fuorecu&nrenrelubdicurcrcdcontSiirupcrbiaruauelucpriUdUpoceftaceeUcurac
per boc falfuf U fal!ax:qu:a neqi unq poceftacem omntpocentif euadic.Ecquiper
piam fubiectionem noluic cenere quod uere etbaff ectac per fuperbam elacionem fi/
mulare.-quodnoneft.uclictntelligacur eciam quodbeacufapoftoluflobannefaic:
ab inicio diabo[ufpeccaC:boc efhex quo factuf efhiufticiam recufauie:quam mfi pia
deoqi fubdica uoluncaf babere non poffec. Huic fenccncie quifquif acquiefcic :non
cti
illif berecicif fapic id eft Manicbeif. sc Ti que a[ie peftef lca fenaunc:q>
fuam quadam
propnam cancj ex aduerfo quodam pncipio diaboluf babeac naturam ma[i:q caca
uanicacc defipumc:uc cum uerba iflra euangehca m auionratenobifcum babeanCnci
accendanc: non dixifle dominunauericacealienuffiiic^redinuericacenoftecic^ubi
a uericace lapfum incelligi uoluic: in qua uciq; fi fteciflec: eiuf parncepf
facftuf beaeuf
cum fandtifangelifpermanerec.
CC
~TN bifenim que quoquomodo func: u non funPquod deufeft:a quo fadla funt:
JLpreponuntur uiuencia: no uiuentibuOficuc ea que babent uim gignendi:ue[ etan
appecendrnf que ifbo mocu carec.Ec m uOque uiuunc preponuncur fencienciainti
fenaencibufricucarboriburanima[ia.Ecinii0quefenciuc:preponuncurincel(igcn4
non mtelligencibuf ficuc bommef peconbuf Ec m nOque mce[[igunt:preponunttir
immorcalia morCalibuOficuc angeh bominibufalcionf preponuncur nature ordme,
Eft aucem aliuOacq: aliuf pro fuo cuiufq: ulu efcimatioif moduGquo fit ut quedam
fenfu carencia quibufdam fencienubufpreponamuf m cancunruc fi poceftafeflecea
prorfufde narura rerum auferre uellemuOfiue quem in ea [ocum babent ignorantef
fiue eciam fciamuOnoftnf ea commodif poftponencef. Quifenim non domi fuepane
babere: q mureOnummoGq puhceOmalit .' Sed qmd mirum:cu m ipforu eciam boim
efhmacione:quoif cerce natura cance eft dignicaciGplerunq: canuf c6parecur cquuf:
cj feruuOgemma: q familia >. Ica in ca[i [ibercace ludicandi plunmum diftac rano
ccV
fideranciOa necellicace mdigenciO feu uotupcace cupienciOcum ifta quid per feipfum
m rerum gradibufpendacmecerficafaucequidipropcerquid expecac:cogitec.«ilta:
quid uerum [uci mencifapparear:uolupcdfuero quid mcudum corporif fenfibufbla/
diacur :exquirac. Sed cantum ualec m nacunf racionabbuf quoddam ueluci ponduf
uolupracif u amonfuc cu ordme nacure angeli bomirubuO camen [ege luftiae bora
bommefmalifangelifpreferdncur.
1 -^^ H.opcer nacuram igicur: non propcer maiicia diaboli diclxi reclre
mte[[igimuf:
Jk^-J Hoc eft initium ftgmencidomini.quia fine dubio ubi eft uicium ma[icie:nacura
£ non uiciaca precedic. Vicium aucem ica concra nacuram eft:uc n6 poffic mfi nocere
nacure. Non icaq: efifec uicium recedere a deo : nifi nacure: cuiuf id uicium efb
pociuf
compecerec:eflecum deo. Quapropcer eciam uoluncafmala grande teftimomume
nacure bone.Sed deufficuc nacurarum bonarum opcimuf creacor efVica malarum
uoluncacumiuftiffimufordinacor.uccum maleilteucuncur natunf bonifipfebene
ucacur eciam uoluntatibufmalif Icaq: Fecic uc diabolufmrtitutione i[[iufbonufuo/
luncace fua maluf in mferionbuf ordmacufilluderecur ab angelif eiufid eft utplinc
cempcationereiuffancTriOquibureafobefrederiderar.Ecquoniamdeufcumeumc^
derecf ucure malignicacireiurno erac uCiq; ignaruOa: preuidebat:que bona de malif
eiul eilec ipOe facfturuOpropcerea pfalmuf aicDraco bic que fmxifti ad lUudendum
ei.uc ineo ipfo q» eii fmxic:[icec per fuam bomcacem bonum:iam per (uS prefciencia'
preparafTe mce[[igatur:quom6 1U0 uteretur m malo.
II llll|lll II
^t^th^^^^^w
w^^^
&
t iX
uidic deufquia bonu eft. Vcruncp placuiftqa ucrfiq: fine peccara ell. Vbi atic
dixit
deuff lac [ux &; facfta eft [ux :8i uidic deuf [uce ga bona eft : &
poftmodum infercur:
ti. feparauic deufmcer lucem « cenebraf:uocauicq: deuflucem die &! cenebraf
uocauic
nocftenvnon boc loco addicum efb&uidic deufquia bonueft.ne ucruq; appellaret:
bonu.cum efiec bo2f alcezf ma[ii uicioppnomon natura.Ec ideo fo[a ibi [ux pUuit
condicon.cenebre auc angelice: sc fi fueranc ordmande:n6 cn fuercmc approband&
f~\ Vid eft eni aliud inteOig&Ium in eo: q> per omnia dicieunuidie deuC
qabonli
VJ' ert:nifioperifapprobaciofecundumarcem facti: qus fapteticiadeielHDeuf
autem nonufqi adeo cum dicic:fadriim eft:cunc didicic bonu: ac mbileorumfieret:
fi ei fmffk mcognicum. Dum ergo uidit quia bonum eft: quod ni(i uidiflet: antequi
fierecmon uciq: fiereC:docec bonu zz.no difcic. EcPlato quidem pluf aufuf g dicere.
elacum efle fcilicec deum gaudio^mundi umuerficace perfedra. Vbi ti. ipfe non ufqi/
adeo defipiebat:uc putarec deum fui openf nouicate facftu beatiore: fed lic
oftedere
uoluic arafici fuo placuiffe lam facftum:qa° placuerac m arte faciendummon <J
ulb
modo dei fciencia uanecur:uc aliud in eo facianc:que nondum func.-aliud queil fut:
aliud que fuerunc. Non enim more noftro ille^uel qj futurum eft:profpicit:ue[qcf
prerenrert:arpicic:uel qctpretentum eft:rerpicit:fed a!io modo quodamanolbsrli
confuetudme cogitationum loge alcecp diuerro. I[[e quippe non ex boc m illud co/
gicacioe mucata:fed omnmo m commutabilicer uidet;ita ut illa qmde que tempalittr
f lunc: ic fucura nondum finc: Si prefentia la finc: u precenca la non fmr.ipe uero
bec
omnia ftabili ac fempicerna prefenna comprebendac: nec alicer oculif: alitermaiffi:
non enim ex ammo c5ftac ec corpore. Nec alicer nunc:a[icer antea:etaliter pofta'
quomam non ficuc noftra ica quoq: eiuf fciencia crium cemporum:prefentifuide[icet
ec Praeriei ue[ f ^curi uanecace mutatur: apud quem no eft immucacio nec mometl
obumbracio. Neq ; emm eiurmcencio de cogicatione:in cogicacione cranfic.inailif
mcorporeo contuicu fimul adfunc cunclra: que nouic. Quoniam cempora ica nouit
k L r i^' rcem P or,bufc l Llgddmo<Jum cemporalia mouec nulfir
ruircemporalibufmo/
cibuT.Ibi ergo uidic bomim eff; quod fecic^ubi bonum effe md.cmcfacerec. Necga
tartu m uidic: fcienciam duplicauic-uel ex aliqua parce auxic: Canqm minonf facM
hceric priufcj facerec quod uiderec: qui cam perfedte non operarecur:mli ca pfefti
lciencia:cui nib.[ ex eiuf openburadderecur. Quapropter fi cancummodo nobifm/
linuandum effcqmrfecenc [ucem: fufficerec dicere fecic deuflucem.Si aucem no JbW
quil tecerinuerum eciam per quid feceric:fac.reirec ica enucian.ec dixit
deuffiaclitf:
ectac;taert,ux.ucnon cancum deunvfed eciamperuerbumlucemfeciffenoiremui:
>^uia uero maquedam maxime fcienda decreacura nobirmciman oportuic:quifrf
rcer,Dperquidfeceric.qrefeceric:deurdixicinquicfiac[ux:ecfacftaert[ux.ecu*
aeui lucen, c, u , d bona efc. Si ergo quenmuf qu.r f ecericdeufeft. Si per quid
fecent:
ner r ff" * ^' & qiUre fecerlc: g a bona eft. Nec aucor eft excelEtior deo:
er./ r w C '° r uerbo:rlec c ^ melior: g uc bonu crearecura bono deo.H*
t,ami lato C am codend, mundi luftilTima dicicuc a bono deo bona opa f,em:liu«
i a eric.|,ue abi.fq [egerac force cognoueric:fiueacerrimo mgemo <uifibiludei
10 11 12 13 14 15 16
fnTPTTTTTTTPTTTTTTTl
21 22 23 24 25 26 27 28 29
«*=T
,^=^A.nc ramen caufam id eft ad bona creanda dicit bonitate' depbanc mq caufam
J jtam luftam acq: idoneam: que diligencer confiderata U pie cogiCaca^omnef co/
/ Crouerliaf querencium mundi ongmemcermmac: Quidam berencinon uideruc:qa
egenam carmf buiuf f ragilemqi morcalitacem.iam de lufto fupplicio ueniencem dum
ei non conueniunc:p[unma offendunc-ficuc ignifiauc fngufaucfera beftia:uel quid
eiufmodi. Necaccendunc qm uel m luif loafndicurifq: uigear:pulcbroq: ordme dif/
ponancunquancuq: umuerfitaci reru pro fuif portionibuf deconftanq m comune
rempublica c6ferant:uel nobifipfififi eif c6gruecer acq: fciencer
ucamur:comoditacif
attnbuanc.ita ut uenena ipfa :que per inconuemencia pernitiofa func:conuemencer
adbibita m falubna medicamenta uercancur.qq a cotrano eciS bec qbuf dcledtac:
ficuc cibuf st pocuf:&; ifta lux lmmdderaro ec imporcuno ufu noxia (enciat:.
Vnde
nofadmonec diuina prouidentia non refinfipienter uituperare:fed unlicac£ rerum
diligecer mqrere. u ubi noftrii mgenium uel mfirmicaf deficic:ica credere occulcam
ficuceracqueda:queuixpotmmuf muenire.qa&;ipfauci[icacifocculcano:aucbu/
militacif exercicatio elbauc elationif actntio-cu oio natura nulla fic malu^noraecj
boc non fic nifi pnuacionifboni.fcd a cerrenifufqi ad celefha; &; a
uifibilibufufq; ad
muiribilia:func alnfaliabona.alufalia meliora :ad boc meqlia uc enenc omnia. Deuf
aute ica eft arcifex magnufm magniOuc mmor non lic m paruifi Que pua non fua
gradicace: na pena nulla e :fed araf iciffapiencia mecieda funD ficuc m fpecie
uifibili
bominif:fiunumradacurfupciIiu:qppeniodunibiI corpon sc qmulcum decrabicur
pulcbricudim.quonia n6 mole conftac^fed diftat a panlitate:ac dimefione mebroif
Nec Cme mulcu mirandi eft:q> bi qui nonnulla mala putac ede naturam:fuo quoda'
ppnoexorcappagacaqiprincipiomoluncaccipereiftam caufamcreacionifreru^uc
bonufdeufconderec bona-credencefeu potiufad bec mundana molimma rebellacif
aduerium fe mali repellendi: extrema necefficace perdudtum fuaq; naturam bonam
malo coercedo fupandoq: mifcuiffe.qua curpiflime polluca a crudelidime captiuari
U oppffam [abore magno uix mundec ac Iiberec:n6 toca civfed qd' eiufno pocueric
ab illa mqumatione purgari: tegmen ac umculu fucurum boftif uidti u inclufi- Sic
autem Manicbei no defiperent uel potiufinfararec: fi dei nacura ficuti e mcommu/
tabilem atq: of o incorrupubile crederec.cui nocere nulla refpoffic.anima uero que
uolucace mucan { decenuf u peccaco corru.pi pocuic ;acq: ita mco mutabilif ueritauf
luce pnuari no dei parte nec eiuf nature que deie:fed ab illo c6di ca longe impare
codicoriicriftianalanicacefenarenc. ^
Jad mulco eft mirandu ampliufiqi etiit qdam q unum nobifcu creduC omnium
'efTe non podemolueruc cfi ifta caufi fabncandi mudi ca bonam ac fimplttg bene ac
eft deuf bona cii que no facerec mfi bonuTdeuf Sed aramardiciic n6 gde gcerdei kd
l|llll l
II llll|llll II
fa ctara deo-prccaflea deo condieore recedendo:»: dtuerlir,pgrefTibur p diuerdate
pecc«oru:ace[irurqradcerrardiuerracorpomc|(iuincuUma-uifre.&;bucefreiii(i(|5
eamq; caufam mundi f u.fie fac.end. : n6 uc coderem: bona:fed uc ma!a cobiberenmr
Hic Ongenermre culpatur. In Iibnr ent quof appellac piarcbon id eft de pnciptf'
boc fenlirboc rcnpfic. Vbi p[ u rqm dici poceft miror bommem in ecclefiafciarurtenf
tam doctu:*: exerc.caavno accend.flepr.mum q boc efTec concrar.ii fcripnirebumf
tanceautoncaarmtccioni:que p omma opera dei fub.ugenC&: uidic deurqa bonueV
compienrq: omnibufimf erenfi&: mdic deufomia que fec,c&: ecce botia ualdc.
nulUm
abam caufam faciendt mundimce[[igiuotmc:nifiucbonafierencabonodeo.Vbifi
nemo peccafifccancummodo nacunrbomrefTec mundurornacufi&: plenuf.ErquM
peccacum eft non ideo cundta func tmpleca peccacifi cum bonorum [6ge maior nu/
meru: in celefhburfue nacure ordmem reruec. Nec mala uolucarquia narure ordmc
reruarenoluicudeoiufttdeilegeromntabeneordinJc.neffugic.quon.ar.cutpiclurj
cum colore mgro loco fuo pofica:.ca un.uerr.carrerctf, qu.rpoflic mcuer.:eeJm eum
peccatonburpulcbra elt:qu.r P er fe.pfbrconr.deraeor fuadeform.carturpecDemde
uidere debu.c Or.genefisj qu.cunq; .fta rap.unc:fi bec opm.o uera efTecmundu tdeo
rac-tum:ucatme p mertc.rpeccaco? fit02C canq" ergafhtla qbu^ penaucer tnctuderec
corpa acc.penc:r u p.ora &: [eutora que mmufim fenora uero K grauiora queapuuf
pe^uerunc:demonerquiburdeceriurnib.[ert:cerrenacorpaqburirfer.ur^™uiuf
ntb,l e=poc.uf q bom.nereca bonorpocurec.am q malor babere debmfTe. Nuc uero
ucincell.geremuran.ma2f menca n6 ql.cacburcorpotc ee penranda:aereum poflids
pelhmul Oemombomoautem u nunc [tcec malurionge m.nor.fim.c.or.rq: ma!,t,e:K
cerce ance peccatu cfl luceum corpuraccep.t. Qu.d auc rtufeiuf potefr d,a:q.fM fole
!3 y"° raun *' «™re(fa::no„ decor. pukbr.rud.num :ue[ eca fialuc, reru corpaM
conrulmfreamftcem deu:fed boc ponufeum.rt qa unaan.ma fic peccaueraj ti,
corpore mererec mclud. *c perbocfi c6c.g.rret:uc non unafed dueummonondue
ieddecemue[centum:r.m.[,cer eq U a[.cerq, peccalTenc.centum roIerbaberetbicmiiduC
™fi ln n. Z^" " ° P ' f,Cir J ' Ulfione mM ad rer " «"W'« &t«£ decoretf
Sm^vT C ° m 3' C P °, Cmr anc * " n '" r ^™= progreflione peccarmfiutfoU
f«er,c TJ^T ru P tnarc °™ n<i *"' <«™ ■" unaquaq, creacura requ.runc>fd
ttttPttttttTi
^t
QVantuince[[igidac'bmcpbi[ofopbtrapieciedifcip[inacripartitaeeuo[uerue:
immo uero cnptica eeammaduerrerepotueruc. Neq:.n.ipfiinflricueruc:ucita
effec: (ed ica efle pociuf muenerunc.cuiuf una parf appellaret: pbyfica =alcera
[ogicas
cercia ecbica. Quarum no mina [acma ia mulcoif [iccerif f requecaca ftic uc
nacuratifi
racionalif moralifq: uocarecur.quafeciain octauo [ibro breuicer ftrmximuf. Non
quo fic confequenfuc ifti in bifrnbufauquid fecundu deu de tnnicace cogicauennc.
Quauif Plaro pnmufiftam diftribucionem reppenfle u comencaffe dicaf:cui neqf
nacuraif omnrumaucor nifi deufuifu r eft: neq: incelligencie dacor meq: amonfquo
bene beaceq: uruadnnfpiratorSed cerce cude nacura rerumH! de ratione tndag<lde
uencacif u de fineboni ad que cuncta que agimuf ref erre debemuOdiuerfi diuerfa
fenciancun bif camen cribuf magnifa; generalibuf queftionibuOommfeorum uerfat;
mcencio. Ica uc cum m unaquacp eaif qutd quifq: Oectecur; mulciplex fic difcrepacia
opinionum:effe camen aliquam nacure cauOa: iciencie formam uice fummam nemo
concecur.Tna enim func quem unoquoq: boie arcifice fpectanc:: uc aliqd efFiciac:
nacura:doctnna:ufuONacuraingenio:doctrinafciencia:ufuffructu:diiudtcanduf
eft. Nec ignoro q/ propne fructuf fruencif ufuf uero ucentif fic.acq: boc mterefle
uideacur cp ea re f rui dicimur:que nof non ad a[iud referenda:per feipfam
delectac.
Vci uero ea re:quam propcer a[iud quenmuf.unde temporalibuf magifucendum eft
g f ruendum:uc frui mereamur ecermf Non ficuc peruerfi qui frui uolut nti mo:uci
autemdeo.quoma no nummurjpter deuimpedur:fed dcuypter nummum colunc,
Veruncamen eo [oquendi mo :que plufobcmutc confuecudo:&: fruclibuf ucimur.'
pc
u ulibuf f ruimur. Nam ii frucTuf lam proprie dicunt: agrorum: quibufucicf omnef
cempalicer urimur. Hoc tcacp more ufum dtxjrim m bif cribuf que m bof e fpedrlda
co mmonui. que func nacura:doctnna:ufuf E x bif propcer obcmenda beaca utcam:
criparcira ucdixi a pbitofopbif muenca c dtfctpana.nacuralifppcer nacura:ranoa[tf
■ propcer docTrrma. moralifpropcer ufii. Si ergo nacura noftra eflet a nobif pfecco
&;noftram nof genuiflemuf fapientia: neceamex doclnna^id efc altunde difcenda
p rrcipere curaremuf &£ nofter amor a nobif profedruf u ad nofrelacufad beace
m'
uedum fufFicerer-nec bono a!io-' qao f rueremur.ullo mdigerec. Ntic uero qa nanra
noflra uc eflec: deum babec aucorem.proculdubio uc uera fapiamuf ipfum debemuf
babere docftorenvipfum eciam uc beaci fimuf fuautcacif incime [argicorem.
tJDeimaginefummetrinicanfquerecunduquencUmodii
tnnacurae(t:necdum beacif icaci bominif. dCxxvi-
■~Ta uero ui quada naturalt ipfum elTe mcundum efc:uc non ob aliud: u bi q 1*
^ Jjuncmolmc mtenre. Ec cum fe miferof effe fencianc: non fe ipfofde rebuffed mi/
leriam pottuf auftrri uelmc.Wif ecia qui tc fibi mtferrimt apparenc: u plane
futic:eC
nonlo[umarapienciburqa3martu[ci:uerueciaabirquibeacoffeputanc:rmrernu'
mcancur:quia pauperef acq, mendici func.r.quif immorcalttacem darec:qua nec.pfa
mileria morerecur:,p P or.r.o fib, 9 fi m eadem m.rena femper effe nottw nulli *
nuf5
<*
21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
trinicacifimaginijjpmquamuf<rjCocxviii.
*=C
entm ambo efle m uno bammeSi boc boad ell t>amim:ue tllo proFtaenceiquobnie
utuimuntffcedeficiac: quo male ututmuf: donecad perf edtum fanecur: &mbonum
ccimucetur omne:a> uiuimuf Si emm pecora eflemuO carnalem utcam:8d qd* fecddu
fenfum eiufdem eft-amaremuO tdq! effec fuflPicienf bonum noftrum:&! feamdum boc
cum eflecnobif bene:mbi[ aliud quereremuf.Icem fi arborefefTemufnibil quide fen/
tience mocu amare poffemuOueruncamen id quafiappecere utderemurquo feratiuf
efTemuOubenufq; fructuofe. St effemuf [aptdeOaut Fludtuf:aut uentuf aucflamma:
uel quid eiufmodi: fine ulto quidem fenfu acq: utcamon camen nobtf deeffec cjfi
gdam
noftrorum [ocorum:acq! ordtnifappecicuf. Nam ueluc amorefcorporum morneim
func ponderu : fiue deorfum grauicace:(iue furfum [euicace nicanturaca emm corpuf
pondere:ficucanimufamoreFercur:quocunq!fercur.Quoniamigicurboffiierfumuf
ad noftn creaconrimagmem creacucmuf eft uera etermcafecerna uertcaOeeerna et
uera cancaf: eltq: tpfe ecerna & uera sc cara crtnicaf neq: confufa neqi
leparaca:miif
quidem rebufque mfra noffunc.quomam U tpfa nec ahquo modo eflenc nec aliqua
fpecie concinerencur: nec aliquem ordmem ue[ appecerent: ue[ cenerenc:nifiabilla
facta effent:qutfumme eft:qut fummelapienf efbqui fummebonufefccanqulper
omnia que fecic: mirabili (tabtutace curreneeOqft queda e;uf alibi magifalibi mmuf
tmprefla uefttgta colligamuf m nobifautem ipftf eiufimaginem contuencef canqu^
mmortlleeuangelicufFiIiufad nofmecipfofreuerlifurgamuO&iadtllumredeamufa
quo peccando recefferamuf. Ibt effe noflrum non babebtc morcem:ibt noffenolmi
nonbabebicerrorem.ibiamarenoftrum nonbabebicoffen(ion,em.Nuncauteifta
cna noftra quanutf cerca ceneamuOnec altifea credamuf ceftibuOfed nofipi prefenm
fenttamuOacq: tncertoreueraciflimo cernamufafpedtuicamen qndiu fucura:uelutif
nunq de Futura: ic quo fi ma[e:quo aucem fi bene agancur.peruencura fmc:quonid
per noftpfof noffe non pofiumuf altofbtnc ceftefuel quenmuOuel babemufdequoif
Ftde cur nulla debeac effe dubicacto :non e(t tfte fed poftenor eric diligentiuf
differedi
locuf In boc aitc Ubro de ciuicace dei:que no pegnnai; tn buiufutce morca[icite:fed
tmmorcaltf femp m ceufe-id e de angeltf fancftifdeo coberenbufiq necfuerunc un? !
nec futurt ftic defercoreOicer quofa: illofq ecerna [uce defereteftenebre faeti
fibdeii
pmicuf diuififle tam dixtmuOiIIo adtuuaee:quo S£ cepimufuc poflumuOexpucemuf.
|~IJi qutppe angeli fancti non per uerba fonancia deum difcunc-fed per ipfem p'
-■-Jeneiam tmmucabtlifuericacif boc eft uerbum eiufuntgenicum.Ec ipfum uerbum
8cpaerem sc eorum fpiritumfandtunreamq; effe tnfeparabtlem trinicatem:(inguUfa;
m ea perfonafunam effe fubftantum: u camen omnef non crefdeof effe fed unfi deti
ica nouerunc:uc eifmagif tfbafic noca:cjm nofipfi nobtfcognici fumufiipfam quoqi
creacuram mebuf tbt.boc eft tn faptencta dei canq tn arce qua fadta eft: q tn ti
ip<<
rctunc. ac per boc u fetpfof ibt mebuf q* tn feipfif ueruntamen u tn feipfifi facti
Smc
enim: K dmd func:q i[(e qui fecic. Ibi ergo canq m cogmctone diurna:in fetpftfaucS
tanq inuefpereinaificucfupraiam dtxtmuf.Mulcum aucedifferc utru tn earatione
cognofcacur abquid fecudum qua fadtum eft:an tn feipfo.ficucalicer fcic' reCtitud"
Imearunvfeu uencafFiguraru cu tncelledta cofptcitunabcer cum m pukere fcribit 1
20 21 22 23
TtttPtttttttTi
J_rat
feptimo autem die: id efc eodem die feptier repetito :q numeruretiam i P re aba
■__rac l oneperfedture_.:deireqercommendarur.mquaprimuran<_-,ficatiofonac.
ita deufuoluic ilcum diem ( .[[.rruiroperiburrandt.f.care:fed m requie fica.que nct
habec uefperam. Necp enim ulla creacura elt.uc etiam ipfa abcer m dei uerbo.abcer
inlecogniCa.Faciaca!i.ue[ucdiurnd:aIumue[ucu_percm_no_cia.Defeptenarii
>-*»
porro numen perfedtione diet quidem plura poffunc.fed !iber rfte iam proltxufeft:
ec uereor ne occafione comperca ficienciola noltram [euicer magif: q ucilicer
tactare
uelle uideamur.babenda eft icaqi racio moderacioniratqt grauicacifine force cum de
numero multum [oquimur; meTuram u pondufnegligere ludicemur. Hoc icaq: facif
ficadmonere:cj> cocufimpar pmurnumerufcernanurefhcocurper quacernanufiex
quibuf duobufrepcenanuf confcac. Ideo pro umuerfo fepe pomcur.ficuci efb fepcief
cadeciuftufi u rerurgec.id efb quocienfcunqi cecidencmon penbic.quod non deim/
quicacibuffed de cnbulationibuf ad bumilicacem perduce;mbufmcelligiuoluic.Et
fepciefm dielaudabo ce.quod alibialio modo dirtumeft-fjmperlaureiurtoremeo.
Ec mulca buiurmodtin diuiniraucoricaciburrepertunturiin quiburrepcenartufnu/
meruOuc dixi:pro cuiu r q: rei uniuerfirate poni rolec. Propcer boc eode fepenumero
fignacur fpiriturfandtuf de quo dommuraic. Docebic uoromnem uertrate ibi reqef
dei:quarequiefciturindeo.intotoqutppeid eftp'eni perfectioe requtef mparre
aucemlabor.Ideo laboramufqdiuexpartercimuf fcd cumusnertt:q> perfectu eft:
quod ex parce eft:euacuabicur.Hinc elt q> etum fcnpcuraf iftafcu labore nmamur:
fancti uero angeli quorum rocietaci tc con-creganonun bac peregrmattde labcrio/
filfima lufpiramufi ftcucbabenc permanendiecermracenvica cognofcendifdcilicate:
u. requiercendi felicicace. Sme difftculcace qpp; nof adiuuanc:quonia (piricualibuf
moribufpurir&iUberirnonlaboranr.
0|\ Eqmfauti
J___Jcriptum ef
y eflecorpoream.-a
10 11 12 13 14 15
20 21 22 23 24 25
tt^tT^tPtt^^
xr
(£ De duabufangelorum ratietaciburdiuerfinacqr
difpanbuf. que non incongrue incelliguntur
[ucif si cenebra2f nominibufnucupace. C.xxxm.
~)jf^\ Eccafte autem quofdam angetoOa: in buiuf mundi ima decrufof qui eifueluc
\J carcer e(l :ufq ad fucuram in die ludicn ulcima damnacione: A.po(to[uf Pecruf
» .«apertiflime oftendicidicenfia/ deufangeuf peccannbuf non peperac:fed carceribuf
( catigimf infen decrud:nf in ludtcio pumendof cradidenc releruan. Incer bof ergo
u lllofdeum uel prefciencia uel opere diuififle quif dubicec .' Illofq: [ucem menco
ap/
pellarcquifcontradicac? Quindoquide nofadbuc m fide utuencete eojf eqlicacem
adbuc fperancefuciq! nondum cenencef lam [ux didh ab ap >(cjIo fumuf? Fuiftif
enim inquic aliquanda tenebre: nunc aucem [ux tn dommo. Iftof uero defercoref:
cenebraf aperciflim: nuncupari:profecT:o aduercunc qui peioref effe eorbomtntbuf
infide[ibuffiueinte[[iguar:fiue credunc. Quapropter &fi a[ia lux in ifto
buiufltbn
loco tncelligendaefc^ubilegimundtxicdeurFtaciux^atieccnebrefignatefuncin
eo:qd* fcnpoim efbdiuificdeufmter lucem Si cenebraOnof camen ifbaf duafangeltcaf
fociecacefunam Fruencem deo: atceram cumencem fuperbte cypo:unam cut dtcicur:
adorace eum omnefangeli eiufialiam: cuiuf princepfdiciDbecomnia cibi dabo:fi|>/
ftracufadorauenfme.unam dei fandtoamoref[agrantem:a[teramfipriece[ficudif
immundo amore fumatem u quoniam ficut fcnpcum e(t: deuf fuperbifrefiftic.-bu/
milibufaucem dac granam: I[[am m cetifcelorum babicancem:iftam mde deieclam:
m boc inf-imo aereo celo cumulcuancem. Iltam iHummofa piecace cranquillauflam
cenebrofif cupidicatibufcurbulencam. I[[am dei nucu clemencer fubuemencem :iufte
ulcifcencem;iftam fuo faftudominandi: Si nocendi Iibidine exeftuancem. I[[am:uc
quancum uuIc:confuIac:dci bonicacif mini(tram:i(tam ne quancum uu!c;noceac:dci
poce(cacefrenacam.I[[ambuici[[udencem:ucnolenfproficperfecucionibuffuifbac
i[[i muidencem cum peregrmof colligic fuof Nofergo bafduaf fociccacefangelicaf
mcer fe difparef acqi concranaf unam U nacura bonam : u uoluncace reclram aliam
uero nacurabonam:leduo[uncaceperuerlanva[nf mamfeftionbuf diumarii fcrip/
curarum ceftimonuf dedaracafquod eciam in boc [ibro:cui nomen efteenefif [ucif
tenebrarumq: uocabulif fignataf exifhmauimufeciam fi abud fenfic boc loco Force:
. qui fcnpfic: non eft mucihcer obfcuncaf buiuf percractata fencentie. Qtiia u ft
uo t
luncacem auconf [ibn btuuf mdagare nequiuimuf: a regula camen fidei: que per
aliafeiufdem aucoricaciffacraflicceraffacif fidelibufnota eftmon aberrauimuf Etfi
emm corporaUa bec commemorata func opera denbabenc proculdubio nonnullam
fimilicudmem fpiricuahumfecudum qcf dicic Apoftoluf Omnefenim uoffiln [ucif
eftif:a^ Filu dieimon fumuf nocfaf ncqi tenebrarum . Si autem boc fenfic eciam
ille:q
(cnpftciad perfectiorem difpucacioniffine* noftra peruenic incencio-uc bomo dei ti
cximiediumeq: fapiencie:imo per eum fpincufdei m commemorandifopenbufdei:
que omnia lexco diedtcicefle perfec!ta:nullo modoangelofprecermififie credatur.-
fiuemprincipioquiaprimofecic:fiuequod conuemenciufintelligirunn prmcipioi
quia m uerbo unigenico fecic: fcnpcum fit m pnncipio fecic deuf celum ec terram.
quibufnominibufunmerfalif efc, fignaca creatura.uel fpincualif:*: corporalifquod
e(t credibibuf uel magnc due mundi partef:quibufomnia:que creaca funcconcme7
tur.uc pnmicuf eam cotam proponerec ac deinde parcefeiuf:fecundum myfticum
dierum numcrum exequerecur.
^ c™;
" merico effe dicancununa m bonif atcera m malifnon fotum angeUfuerum eci5 bo/
mmibufconflicute. Angetorum bonorum u malorum mccr fe concranofappetinu'
non nacurifprincipufq; diuerfif cu deuf omnm fubftantiaru bonufaucor u codicor
ucrofq!creaueric:feduo,tuncacibuf:&<cupidicaciburexciciffe:dubicarefafnonc^
u
atn conflanrefm comutu ommbuf bono:qd" ip r e i![ifdeufeft:acq! m eiufeterni«te !
uericace:cariCdCe:p C rfiflrunc.A.[ii[uapocei'tacepociurdc[caati:uetucfuumbonuiii
12 3 4 5 6 7
ffTT^^^P
20X
,^c
ad fitiofifraehego fum:qut fum. Cum enim deuf fumma eflencta ficboc efl fumme fiti
K tdeo immucabiliffic^rebuf quafex nibilo creauit:e(Te dedie:fed n6 fumme eiivxt
tpfe efcw a!uf dedic effi ampliuOaluf mtnufacqi tca nacuraf efTenciarii gradibufor/
dinauic. Sicuc eritm ab eo -<\£ eft fapereiuocacur fapiertoa:ftc ab eo qd" eft
ec aacd
effenciamouo quidem nomine quo uft uecerefnon funclaetm fermomfaucoref fed \i
noftnf ceponbuf uficaco : ne deeffec ectam Itngue noOre quod grect appellanc ufiam.
Hoc entm uerbu e uerbo expreffum eft:uc dicerec efjfeneta. A.c per boc ei
nacure:que
fumme eftiqua factence func: quecuncp (uncconcraria nacura non eftmdi que non
eft. Etquippe quodefbnonefficoncranumeft. Ec propcerea deo : id eft fumme
eflenoe:^ aucori omntum qualtumainqi eflinctarum .efTencia nulla ooncwu eft,
C^ri
TTTTTTTTJTTTTTT
TTTTTmTTTm^
>rt
^Y| A - e " re 'g'tur omnerquomam fimfK ideo babent modum fuum r P eaem fua:
J_|[_&: quandam fecum pacem fuam profedto bone func. Ec cum lbi funcubi efTe
(^ per naeure ordinem debenc:quantum acceperunc^uum efTe cuftodmncfc que femp.
efle no acceperuncpro cafu mocuq: rerum quiburcreaconr [egi rubdunc'-m meliuf
derenu("ue mucancur: m eum diuma prouidencia cendenterexicum :quem ratio gu/
bernande unmerfitatirmcludic.ica uc bec canca corruptio :quanta ufq; ad mceritti
namrar mucabilermortalefcp pducic: fic faciat nd ee qct erac u c no mde f lac con/
fequecer: qct ee debebac. Qi,e ctt ita fincdeulq fume efhatq: ob boc ab illo facfta
e
omnirefrenca.-queno fameefhqa neq: i[[i eqbreedeberecquede mbilofacta eec!
neq; ullo mo efTe poflecfi ab i[[o faclra non efTetmec ullorum uitiorum ofFenfione
Uicuperdndufifedoim nacuraif conrideracideUudadurefl.
II llll|llll II
II
^^^^^^^^^^^^^^^^M^ffl^^^
^WT^^^P
10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
Xxx
^jDeamoreperuerfoquouoIuncafabm comurabiii
bono:ad bonum mucabile deficic. (|C. vm.
■— non neceffariorfed uolun rariof def ectufturta pena confeqmcur. Defracur ertf
( non ad ma[a:fed male: ld eft non ad malaf nacurafi fed ideo male quia concra
ordme
nacurarum ab eo quodfumme efbad id quod mmufeft.Ncq! emm aunuinum clc
auaricia:ue[cupidicafifed bominif peruerfe amancifaurum lufttcta derelicT:a:quein/
comparabilicer auro debuic ancepont-Nec luxuna eft mcium pulcbrorii fiiiiuiumq:
corporum.fed amme peruerfe amancifcorporeafuolupcacefneglecfta cemperantu
qua rebuf (pincalicer pulcbnortbuf ti tncorrupnbtlicer fuautonbuf coapcamur.NK
i aiitancia uicium eft laudif bumane: fed ani me peruerfe amannf laudan ab bomibuf:
Ipreco cefhmonto confciencie.Nec fuperbia uittum cft dancif pocertaccnvuelipfiuf
eCiam poceftac.fi fed anime peruerfe amancif pocefcacem fuam: pocencionfiuftiaa
conrempca-Ac per boc qm peruerfeamac cuiuflibec nacure bonuisciafiadipifaturi
ipfe ftc in bono malufiai: mifer meliore puarufi
TTTTmTTTTTTTTTTTTf
^ixi
amoremunq fanctof angelof fuifTe credendum eft-. Ifh aurem:qui cum bora creaci
effencicamen mali func.mala propna uoliitacequam bona nacura non fecic:ni(i cu
a bono fponce defectc: uc mali caufa non fic bonum fed def ecTtufa bono :auc mmore
acceperuncamonf diumi graciam:g illi qunn eadem perfticerunc: auc fi ucricp bom
equalicer creaci func^rtifmaU uoluncace cadencibuf illi ampliufadiuci ad eam bea/
cicudini r plemcudinem:unde fc nunqua cafurorcercifumifierenciperuenCTunc.ficuC
lam etiam mltbro quem fequicur iftcicradtautmuf.Conficendum eft igic:cfi debica
laude creaconnn6 ad folof fandrof bommefpertmere:ueru eciam de fanfcifagedr
pofTe dicuq, cancafdei diffufa fic m eifper fpiricu (anrtum:q dacufert eiCnec cancu
bommum fed pnmicuf: precipueq: ange!orum:bonum elfcquodrcripcum efl:mibi
autem adberere deo bonum eft.Hoc bonum quibuf commune eft: babenc v. cum
,IIo cutadberenc^mcerfefociecacem fandtam:*: func unaciuitafdepeadeqiuiuum
facnf icium eiuf umumqr cemplum eiuf. Cuiuf parfque comungenda immortalibul
angelif ex morcalibuf bommibufcongregacur« nunc morcalicer peregnnacur in
ternf:uel m eifqui morte obierunc recrecifammarum receptaculif fedibufq; reqelctci
eodem deo creace quemadmodum exortafit^icuc de angelif dicftum cft:iamuideo_
efTe dicendum . Ex uno quippe bomme:quem deufpn mum condidic:genul bumanu
Gimpfic exordium. fecundum randtefcripcurefidemque mirabilem auconcace no
unmenco babec m orbe c:rrarum acq: m omnibuf gencibufquarfibi efTe credicural
mter cetera uera que dtxic. uera diutmcace predixic. Omictamuf tgitur coiedtural
bommum : nefaentium quid [oquantur de natura uel mftitutione generirbumant.
I Mu nanqi ficut de ipfo mundo credtderuc: Temper futfTe bomtneropmantur. Vnde
• aic u Xpaleiurcum boc ammancium genurdercnberet :rmgillatim inqmc mortalel
cuncTri:tamen uniuerro genere perpetui. Ec cum ilbrdidcum f uenc^i fmip ruic bu/
manumgenun quo nam modo uerum eorum loquatur biftona:narrant:q ruerinc
l quarumcunq: rerum muencoref qui pnmi Uberalium difciplinarumyliammq: arciu
\ mrticucoreHuel a quiburprimii illa ue[ illa regio pa r r q : cerrarum illa atq:
il a inluta
incoli cepenc. R.efpondenc:diIuunr&! conflagraciombuf per cerca tncerualla
ccpozf
non quidem omnia:fed plunma cerraru ica iiaftari: uc redigancur bominerad exi/
jmam paucicacem.ex quorum progcme rurfur multicudo pnftina reparetur.ac lic
Tdencide reparan u mftitui quaft pnma rerticuancur:pociurque fueranc illifnimiil
uaftacionibuf mterrupta ac exnncfta. Cecerum bommem nifi ex fcomme exiflerc
J ommno n6 pofle.Dicunc aiic qct purac: nc> qct fciuc.
V^r XttunC etiam eof quedam mendacirUe [itcere:quar perbibenc m biftona ce/
trtpprum multa annorum milia concmere: cum ex Iittennacnrab intticucione
II llll|llll III
XX
m eiufdem regm ponir exordio. Perfarum aurem u Macedonum impenum ufead
ipfum Mexandrum cui [oquebarunplufcjortoannorum mi[ia ule confcir.uic: m
apud GrecofMacedonum ufq: ad morcem Mexandn qdrmgenci ocWincquma.
repenancur. Perfarum uero donec ipfiufMexandn uirtona Fmirecurduc&i K tri/
gincacrefcompucecur. Longe icaq: bi numen annorum illif Ea-yprnffunc minoreri
nec «recia fi cer cancu co mpucarent? : equarene' . Pe-bibencur eni egypru quondam'
tam breuefannof babuipfe:uc quaoernifmenfibuf finirencur. Vnde annufplemor
innocuir^muItumabborrecinrpaciircemporumaprobabiliFidererummntominar
crededum eft illif [ircer.fqu^plenarfabulofifuelut antqu.tacibuf preferreuoluerut:
concraaucoricacemnotifiimorumdiuinorumq:[ibrorum:quecotumorbemr,bicre/
d.curu effe pd.xic:K cu. cocuf orb.f ficut ab ea pred.drum efl: cred,d,t: q ueue«fe
nirrafie precer,ca:ex ufque fucura pnunc.au.c:cum caca uencace impknlol».'
jS
3 4 5 6 7
III llll|llll llll
12 13
tTTJTTTjTTTTnTTTjTTTT
.^arttr
W~~ v Ane aucem le pbilofopbi mundi buiufnon alicer puCauerunc poffe uel debere
I 1 diffoluereinifiuc circuicufccmporu mducerenc-quibufeadem femper f uiffcc
( Tenouaca acq: repecica m rerum nacura:acqi ica demcepffore line ceffacioneafleue/
^ rarenc uolumma ueniecium precereunnumqi fecuIorum:fiue m mundo permanete
ifti circuicuf fierencftue cercifinteruallifonenf&: occidenf mundufeadem femper
qfi
noua que cranfacta &! uentura funciexbibsrec. A. quo [udibrio prorfuf
immortalem
animam caam cum fapientiam p:rcepenc: [iberare non poffunc: eunce fine ceffaade
ad fatfam beaacudmem : u ad ueram miferiam line ceffacione redeuncem. Quomodo
enim uera beacicudo eft:de cuiuf nunq ecernicace confidicurdum amma uencuram
mileriam aac m penrifTima uericace nelcic: auc infeliciflima imbeactcudie pnmefcic'
Kt li ad milenaf nuncj ulceriuf redicura ex bif ad beacicudmem pergic.-fic ergo
attqd
noui m cempore quod ftnem non babec cemponfcur non ergo &: munduf cur non
& bomo fadcufin mundo.uc i[[i nefcioq falfi circuicufa
fa[fiffapienbuffal[acibufc|,'
comperci infana doctnna cramice recti icmeVif eutcecur ■ Nam quidam sc illud qct
legicur in [ibro Salo monif qm uocacur ecclefiartefi quid eft.quod f uic .'ipfum
quod
eric:&: quid eftiquod fadtu eft /ipliim quod 6iec.&; non eft omne recenf
fub folcmec
II llll|llll II
££
qutfquam loquicur: ti dictc boc nouum eft nam futc tn feculif que Fueranc ance nof:
propcer bof circuicufm eade redeuncefai tn eade cuncta reuocancefdidtii tncetligi
uolunc; quod ille auc de uf rebuf dixic:de quibuf fupenuf [oquebacurboc e(t dege'
nerarioniburaliireuntribuMitfueniencibuOdefolifdnfracTribundecorrenciuUpfibur:
auc cerce de ornnium rerum genenbuf que ortuncuracq; occidunc. Fuerunt enim
bommef ance noffunc &; nobifcii;eruc u poft nofica quoqi ammancia uelarbufhi.
Monfbra quoq; tpfa que muriracanaramcur:quamutrinrer fe diuerfa ftnr:8i; quedS
eorum femelfacta narrencuncamen fecundum ld q> generalicer miracula 82 moftra
funciuciqi &fueranc:3£erune:n;crecenra£nojumet:ucm6ftramfubfo[en4fat'.
Quautf bec uerba qutdam ftc ince!lexennc : tanq m predeftinano ne dei lam facra
fuiffe omnta^faptenrtUe uolutflec tncelugu&! ideo nibi! recenreffe fub fole.
Abftc M.I
arecTrafideiucbifSalomontfuerbirillorcircuicurfignificatoreirecredamuf quibuf
,l[lt pucanc fic eadem cemporum cemporabuq; rerum uolumma repeci ;uc uerbt graua
ftcuctn tfto fecuIoPUco pbilofopbuf m urbe Axbenienfi; 82 m ea fcbola que Actde'
mica dtcta efb difctputordocuic^ica per mnumerabtlia recro TecuU mulcum prolixif
qutdem tncerualUrfed camen cerctf; u tdemPUco 82 eade ciuicaneademqtfcboUudcoj
dircipult repetiri:82 per mnumerabilia demde TecuU repecendi finc.Abric inquaiwut
nortfta credamuf Seme[ entm Cbnfturmorcuureft pro peccatirnoftnf fargatiik
a morcutriam non moritur: u morf ei ulcra no domtnabirunEV: noT poft rcfurecli/
onem Temper cum dommo enmuf cui m6 dicimuOquod Ucer admonec pfalmuf Tu
domtne feruabifnof 82 cuftodief nofa generacione bac tn ecernum. Sacifaurem iftif
exiftimo c6uenire-'qct fequit;-Incircuicuimpii ambulac.no qa p circulofquofopi'
natic eoru uica eft recurfuraiTed qa mo calif e erronf eo^f uiaud eft falfa dodtrmi
QVtd autem miru efbitt i ntrcircuttibur errancefnec adttum nec ejaril muemfc
qut genufbumanum acq; tfta noftra morcaltCafnec quo micio cepcaricTciuHH
nec quo Ftne cUudacur. quandoquidem alcicudmem dei penecrare no ponunr.quu
\ cum ipfe fic ecernuf 82 fine inrao :ab aliquo camen inicto exorfureft cempora;K M
minem quem nuntj ance Fecerarfecic m cemporemon ramen nouo 82 repenntioH
tmmucabili ecernoq; condlio. Quifbanc ualeac atcicudtne lnuettigdbilc inuefhgJr»
K tnfcrucabtlem perfcrutan:fecundum quam deuf bominem cemporalemanteque
nemo unq bommum futcmon mutabtli uoluncace tn cempore condidic ; S2 genui bu'
manu cx uno muTcipTtcautc .'quandoqutde pralmurtpfc cu premififfec.-acq; dwifc ;
! ru domme feruabiTnor 82 cuftodier nof a generacione bac m ecernumtac demde re'
repercuffiffec eofin quorum ftutca imptaq; doitrma nulU [tberaci6if 82 beacicuinn
anime feruacur ecernicaf concmuo fubncienrin ctrcutcu impu ambulanc ! TanqiU* 1
et dicerecur. Quid ergo tu credtf fencif tncelligif.' Nunqutd nam exiftmiandum eft
fubtco deo pUcuiffe botnme facere :que nuncj ancea mFinica recro ecermtacefeali^
cui mbi[ nout acctdere poceftun quo mucabile altquid non eft: Ec ne nofbecaudi'
encefaliquaforcecurbarecambiguttafconcinuorerpondicadiprumdeumbqu'*
fecundum alcicudmem cuam mulciplicaftt Filiof bommum: Sencianc mquic boffi*
quod pucanc:K quod eifp[acec:opmencur:&; dirpucenc: fecundum atacudinem nw
quam nullurpoceft noffe botm:mu!cip[icaai Wiorboim. Valde quippe almtn eft : «
3 4 5 6 7
9 10 11 12 13 14 15 16 17 16 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
PTTjTTTjTTrTjTTr
Xi±
lemper deum fuiffesr: bomme quem nunqua feceratfejcaliqua cempe pnmd facere
Jio qmdem ficut dominum deum aliquando dommum tion tuiflc dicere non
ideoaca bommem nunq anrea fuiffe: u ex quodam cempore pmu bommg
effe^dubicare non debeo. Sed cum cogtco cumf rei dommuf fempa- fueric:(i
. femper creacura non fuic: affirmarealiquid pernmefco: qui ti. meipfum mtueor: ti.
fcnpcum effe recolo. Qjufbommum poceft fcire confilium dei fauc quif poceric co/
; gicare qd uelic do mmufr Cogicacionefenim morcaliu timide : u mcerce adinuecioef
i noftre.Corrupribueenimcorpufaggrauacanimam^deprimiccerrenainbabicatia
fenllim mulca cogicance. Ex iifigic':que m bac cerrena mbabiranone mulca cogico:
depnmunc me ideo uciq: mulca-quia unu qct ex illifuel pcer illa qtt force no
cogico:
ucrum efbinuenirenonpoflum. Stdixerofemperfuiffecreacuranvcuiufdominuf
eflec:qui dommuf femper eft-nec dommufunq non fuicfed nunc illam nunc aliam
per alia acqi alia cemporum fpacia n;c aliquam creacon coecernam efle dicamuf qa"
f idef ranoqi fana condemnac :cauedum eft: ne fic abfurdum Si a luce
uencatifalienu:
mortalem quidemaliam perutcef cemporum cedencem: aliam fuccedence-immortale
uero no eff&cepifle nifi cu ad noflrum feoilum uencum el "t: quando &
angeli creaci
func:fi eof recte [ux illa pnmu fadta fignificat:aut illud pociuf celum de quo
didtu
eft: m pnncipio creauit deurcelum Siterrafn.cum camennon fuermrancecjfierec:
ne immorcalef (i femper fuifle dicancur:deo coecerm efife credancur.Si aucc dixero
non in cempore creacof efle angetoffed ance omnia cempora &: ipfof
fuiffe:quorii
deuf dominuf eflec:qui nunqua" mfi dommuffuic:quericur a me eciam fi ance omnia
cempora facfbi func:ucrum femper pocuerunc effe.qui facti func. Hic refpondendum
force uideacur:a> quodammodo non mconueniencer femper ettk dicatur. Vfqadeo
aucemifttommtemporefuerunc: uceciamanteomnia tempora facttfmc: (icamen
a celo cepra iltnc cempora :&: illi tarn eranz anze celum. A.c li cemouf no a
celo uerum
U ance celum fuit: non qmdem m bonf u diebuf & meiifibuf^ annifnam ifre di/
menfioncfcempordliumfpaciorum que uficaceac proprte dtcunc cernpa; manifeftu
eft: q? a mocu fiderum cepermt;unde &: deuf cum bec infh cuererdixic: &:
finc ifigna:
Bi mcempora:ec in diefec m annofied m aliquo mucabili motu; cutufalmd antertuf
precerient:aliud poftenuf fucceffenc: eo qj fimul effe non poffunc. St ergo ance
celu
m angelicifmocibufcale aliqutd fuicxc ideo cepuftam futc:acq; angelt ex quo factl
funcicemporalicer mouebacurectam (icomnt teTtporefuerunc.quandoquidem cum
llliffacta fiinc cempora. Quifauce dicac mon femper fuic quod omni cempore f uit .'
Sed fi boc relpondero: dicecur mibt. Quomodo ergo non func coecerni creacon: fi
femper tlle femper il[i fuerunc ! Quomodo eciam creati dicendi func:fi femper
fuiffe
incelliguntur '. A.d boc quid refpodebitur !kn dicendum ec femper eof fuifle quonia
omm cempore fuerunc:qut cum cemporefacTri func:facti funt aute cum qbuffacta
func cempora: ec camen creacof.' Neq: enim ecipfa cempora creaca efle negabimuf:
quif omnicempore cempuf f uifle nemo ambigac.lSIamecfi non ommcemporefutc
cempuf:eratergocempufquandonuIlumeraccempuf Qutfboc flulciflimufdixenc?
Pofiumufemm recte dicere-erac cempufquando n5 erac R.oma:erac cempuf qndo
II llll|llll II
II
Jcc
n nii|iin 111
12 13
^^^^M
^siiX
eterna.-que rame non fuerunt deo coecerna. Siguidem i!Ie anre rempora ecerna no
(b!umerar:u=rumeciam promifituicam ecernamiquamantfeftauiccemporiburfuif:
td eft congruif Qu.d aliud q uerbum fuum > Hoc eft enim uica eterna. Qiiomoda
autem promifit cum bommibuf unqipmiferic^qui nodu erant ante cempora ecerna:
nifiquia m ipfiuf eternitateiatg in iipo emf uerbo eidem coecerno la predeftinacioe
fixum erac:qct fuo cempefururu erac?
II llll|llll II
^c:
XlJud autem afiud quod dicunc. nec dei fciecia que mf mi ta func-- poffe copreKdt:
reftac eifuc dicere audeanc:accp butc fe uoragim prof lide lmpiecatifimmergfc
( q> nonomnefnumerofdeurnoueric.Eorquippeinfinicoreecerciflimueft.quonuB
in quocunq; numero fmem faciendum pucauerifitdem lpfe non dico uno addicaau/
gernfed quamlibec fic magnuf»; quamlibec mgmcem mulcicudme concmenfin tp&
racioneacq: Tciencia numerorum; non folum duplican uerum ecia mulciplicjnpot.
Icauero fuirquifqi numeru r propriecacibufcermmacur:uc nuIlureorupareHeaiiq
alceri poflic.Ergo u difpare^ mcer fe acq; diuerfi func^ finguli quiq; fimct funcec
omnef infmici func.Ica nec numerofpropcer mfinicacem nefcic omntpocenfdeufs
fi ufqi ad quandam famnum num-rorum fctencta dei peruenic:8£ cecerofignoracicf
boc uel demenctflimuf dixeric ?Nec audebunc ifbi concendere:8c numerofeofdtcerc
ad dei fcienciam non percinere-'apud quof Plaro deum magna aucortcace coraendac
mundura numeriffabncancem:8£ apud nofdeo dicftum legicur.-omniam menfura K
numero &iponderedifpofuifti. Dequo &iPropbecadicrc.qproferc numero fanii
Et Saluacor m Euangelto. CapiIIi inqutc uefbn o mnernumeraci func. Abfic icacpu'
dubicemuftj ei nocufno ricomnifnumeruOcuiufincelligecieTicucmpfalmocamt:
no eft numeruf Infmicaficaq: numeri.qutftnfinicorum numerorumnullufficnu'
meruf non eft cfi incomprebenribiltrei cuiurmcelligencie nd eft numeruf qpropcer
fi quicquid fciencta comprebendtcurfciencircompreftone finicunprofecfto scomm
infinicafquodamefFabili modo deofinica eft.-quia fciencia emfipi incompbttoW
non efb. Quare fi infinicafnuiieroru n raencie dei qua comprebandtcur eend poat
infmica:qui candem noffam.ifbomuncu!i:qui eiuffciencie Iimtce f igere prerumami» :
dicencef q> nifi eifdem circuicibufcernpomm eadem cemporalia repecancunnd pocelc
deufcundtaquefecicuelprefcireucfdciac:uelfcire:cufeceric.cuiurrapiectaftmpliatef
mulcip[ex:8i umformtcer mulciformir: ca incoprebenfibiti comprebeftdeommam'
coraprebenribilta coprebendtc:uc quecuq; noua ti. diffimilia cofequencia pcedcnbuf:
(i femper Facereuellecmordtnaca st improutra babere no poflecinec ea puiderec e<
primo cempe:(ed ecerna pfcientta cctcmeret i
etttPttttttTtttt
JTfT
QVorum enim auref pioru ferant poft emerfam toe eantifcp eaUmieaCibufuiea:
li camen mca i ftajiceda efbjiue po cmfmorf eftuca gramf uc mor fque abJiai
liberac morrifButufamore ttmeatungoft ta m magna mata taq: mutta &: b orreda:
cindem aliquando per ueram religionematqijapieritiam expiataa cq; fm icaicajjer/;
fuerTiread confpedtum deii acq: ica fieri beacum contemplattone mcorporee lucif'C
p"arcicipacTctemTncommucaT3irimmbrcaTicacifeiuf:cuiufadipifcendeamoreflagra'
'tnufFuc _ eamquandbq:riecefIeTicde/efi^&;eof quideferuncabilU
ecermcace:uencace
Feticitace detectoftartaree morca[icati:turpi
ftulcicie^miferiifexecrabilibufiptican.
ubi deufamiccatur:ubi odio uentafbabeatur.-ubi perimmundafnegciaf beacteudo
queratur:&: boc tdem atq; idem ftne utto fine priorti &:
pofteriorunvcercifmceruatlif
&; dimefionibuf feculorum facTrum efle &: fucurum;&: boc propterea ut
pofTint deo
circuTciburdefinicifeuntiburremperacq:redeuncibufpernoftrarfa[fafbeatitudiner
U ueraf mtferiaf alternatim quidem fcd m reuoluctfje mceuabili fempicemafnoea ee
opera fuaiquoniam neq: a factendo qutefcere nec qutefcendo poflic quc mf inica fimt
indagare.'Qiiirbecaudtat:quifcredat:quifferatiQuefiuera eflecmcifbtutacerK
prudenciuCuerumetiamucquomodoua[eo:dicam quoduolo^docJhufnefctrentur.
Nam fi bec illic m memoria non babuerimuf &: ideo beact ertmuf cur bic per
eorum
Tcienciamgrauacur ampliuf noftra miferia ! Si autem ibi ea neceflario fcicun fumuf:
bic falcem nefciamufuc bic feltctor fic expetftatio^q tllic adepcio fummi bom.quado
bic ecerria utca confequenda expectacunibi attc beaca fed non eccrna qndoq: amtc/
eenda Tcbgnolcicur. St aucem dicunc neminem pofTe adillam beaticudme peruenire:
htfrBoTcircuicuf ubt beactcudo ai miferia uiciflim alcernanc in buiufuice
erudtttone
cognoucnc:quomodoergofacenturquantop[uf quifq:amauericdeum;tantoeum
II llll|llll II
jzL
"i" 11 ! I I I""
22 23 24 25
ttTtttttttttTtttt
:*xk
II llll|llll II
II
coniugem tllt m adtucoriu generandpcx eiuf latere ofle detracto fecic ut deuf.Necf
emm bec carnali confuecudme cogicanda fun c; uc uidere fo [emuf opificefex tnaceni
pocentta det eft: q etia uiftbtlia muifibiltcer opac:. Sed bec f abulofa potiuf cj
uera ee
jt arbtcrant; : q utrcute Si fapientia dei: q nouic Si poc ecia fme femtbuf ipa
cera facere
(^^SL Edcumbifnu[!unobifembir[ibrifnegoaCi:qdiumamencefacere:ue[cuiare
TrrjTTrfflTT[TTTT
r 2 ^
«effmguntformarfimilercorponbufanimaUumialiaueroqueincnnfecufefficiccef
caufaf babec de fecrero zc occulco nacureutuencifatq: mce[[igentifarbicrto:que nd
folum nacuralefcorporum fpectef.uerum ectam ipfdfantmanctum antmaf dum non
fmc factrfitpradiclra illa fpeciefarcificibuf quibufq: cribuatur-bec aucem alcera
non
nifi uni arcif ici creacon k cddicon deo: q mundu ipfum u angelof fme u[(o mudo:
U fme ulltfangelif fecic. A.b i[[a enim ui diuina que omnium rerum dtuiftua:&i
uc ica
dicam effecTrtua eft:que fieri netefed facere:a qua accepic fpeciem cii
muduffierec:
Krocundicafceli:»; rocundtcaf fo[if:eadem ui diuma u effertiua que fien nefcic:fed
facere^accepic fpeciem roamdicaf ocu[t:&: rocundicaf pomt;&: cecere figure
nacuralef
quafuidemufm rebufquibufq: nafcencibufnon erxcrinfecufadbiberufedmtima cre/
atorif potencta qm dixic:ce[u u cerram ego impleo: u cuiuffapieria eft: que
acctngie
a f me ufqi ad fme forcicer ■■ u difpontc omnia fuautce r. Promde facti pnmicuf
ageli
fi buiufmodi mmifterium prebuerunccreaton cecera facienci: nefcio nec cnbuere illif
audeo quod force non poffunt: nec debeo derogare-quod ponunc. Creattone tamen
conditionemq: omniti naturarum-qua fic uc omnmo nacure linc eif quoq: fau&ibuf
non faciencibuf: illi deo cribuo cut fe eciam ipfi debere 9 func:cum graciaru
adrtde
nouerunc. ISIon fo[u tgitur agncolaf non dicimuffructuum quorumq: creacoref: cit
legamufneq; qut plancac: eflaltqutdmeq; qutngacTed qui mcremencum dac deufi
fed ne tpfam quidem cerram qutf macer omnium fecunda utdeaturque germmtbuf
erumpentta promouec: u ftxa radtcibuf conctnetwm ibtdem [egamuf deuf illt dac
corpuf quomodo uo[uenc:&: untcutq: femmum propnum corpuf Ica necfemmam
lui puerpent creacrtcem appelUre debemuffed pociuf tllum qui cuidam fuo famulo
dixtc:prtuf q ce formare m ucero nout ce.Ec qutfanima fic ue[ (ic affeclra
pregnactf
ualeac altqutbufueluc mduere qualicaubuffetum:ficuc de uirgifuartaciffeac lacob
uc pecora colore uano gtgnerencur :nacura tame tlla que gtgntcur: cam tpa nd fecttl
q nec tpfa fe f ecic. Queltbec tgtcur corporalef uel femtnalef caufe gtgnedif rebuf
ad/
bibeancurfiueoperaciombufange[orumautbommumautquorumcuq;antma[iu:
fiuemanumfeminarumq: mixcidibuOquelibececiam deftdena mocufue afme macnf
ualeanc aliqutd ImtamStorum auccotorum afpergere cenenf molbbufq; cdcepcibuf:
ipfafomntno nacuraf que lic uel (ic tn fuo genere affictancurmon factc nifi fummuf
deuf:cuiuf occulca pocencia cunc!ta penecranf:incdmucabi[t prefencta facic effe
qcqd
altquo modo efbmquancumcuq: efl-quia mft facience t[[o:uc cale uet ca[e eec: prfuf
dTend poflec. Quapropcer fi m tt[a Ipccte qua^formfecufcorporalibufatcificefrebuf
tmponunc:urbem R.omam;K urbem Mexandnatrvnon fabrof u arcbicecftof fed
regefquozf uoluntate confiuo U imp^rto fabncace func.tUam B_omu[u i[U Alexa/
drum babuifle dictmuf cddtcoref qnco poctuf nd mfi dett debemuf cddtcorem dtcere
naeuraru' :q neq; esc ea macerta f acit abqutd: quS tpfe non f ecerit :nec opartof
babct:
nifiquoftpfecreaueriDBCfi potentiSfuam:uttcadtca:fabricacortarebuf fubcrabat:
gf.n.tcanderuc:ftcucanceaqfierec:ndfueruc?Sedancedico:ecermcatenc) temge
aliuf creacor e tempoif :ntfi q fecic ea :quozf mocibuf currerec rga.
d De platomcorum opmtone qua pucauerunc
II llllllllll III
;xx
Promde ammarum noftrarum eof creacorefee noluit led corporum, Vnde quoml
Porpbynuf propcer anime purgationem dicit omne corpuf Fugiendum:fimu[q: cura
fuo PUcone alulcj! pUtonicif fencic: eof q immoderate ac mbonefte uixennt ppter
luedafpenar ad corpora redire tnortalia: Placo quidem etta befharum: Porpbynuf
cantummodoadbommum^requttureorutdicancdeofiltofquofanobifuoluntrfi
parencefaj conditorefnoftrafcolimtbil efli aliud : qm Fabrofcompedum carcerumue
noftroru:nec inftttucoreffed mclufbref alligacorefq: noftrofergaftulif erumnolifec
grauiflimifumcultf. A.uc ergo defmanc placomci penaf ammarum ex lfc.f corgfbuf
comminarraut eof nobifdeofcolendofnon predicenc:quorum m nobif operationei
ut quantum poffumuf:Fugiamuf:&: euadamuf bortancur. cum camen fit ucruqi Ul
fiffimum.lSIam neq: ica luunt penafanime ctl ad tfta' uicS p:nale denuo reuoluuni;:
&;omniumutuentium fiuem ceIo:fiuem cerra nulluf efb conditor: nifi a quofetfts
func celum sc cerra. Nam finulla caufa eft uiuedi m boc corpore: nifi,ppter pendiii
fupplicia: quomodo dictc idem Plato aliter mundum fieri non pocuiffepulcbemnifi
acq: optimummifi ommum ammaliumud eft immortalium u morralium genmbuf
implerecur '■ Si aucem noftra infcitutio q uel morcalef conditi fumuf-dmmu munuf
efbquomodo pena eft: ad i(Va corpora id e ad diuma benefitia remeare '. Ec fi deuf
quod adiduePIaco commemorac:ficuc unmerfi mundi ica ommum animaliu fpeatf
ecernatncelltgencia concmebac- quomodo non ipfecuncfta condebacfAnalicfiorii
effe arcifex nollet :quorum efficiedorum artem meffabtlif eiuf&t
meffabilicer \miii
btttfmenfbaberec?Merito igiturueraeft re!igio:que mundi uniucrfieumammalifi
quoqi umuerforum boc eft Si. ammarum &2 corpoif condicorem agnofcirsi pdicac.
Xn quibuf cerremf precipuufab illo ad eiuf tmagmem bomo propcer eam caifiquS
* X " K 1 "5 ua ^ orre a ' la maI ° r ktw facftuf eft unuf fed non relicfhif foluf
NiH en(
eft cj boc genuf tam difcordiofum uitio : f am fo tiale natura. Neq: commodiufconoa
uitium difcordie ue! cauendum;cum nondum exifteret:uel ranandumictiexcitiffc
nacura bquerecur bumana:qm recordationem illiuf parentifquem propterei deuf
creare uoluic uniide quo multitudo ppagarecurut bac admomtione eciam multif
concorfunttafferuarec'. Quod uero femma tlli ex eiuf latere faefta e:eti3 bmcfatif
fignificacu efb cj cara manct &: uxonf debeac ee coiuncfho. Hec opa deippcerea
ffit
utiqi mufitata: qa pnma.q auc tfta non credunc.-nulUfacfta,pdigiadebenecredw
Neqi.n.a; ipa fi ufitato nature curnculo gignerencur :£>digia dicerenc. Quid
autt^
fub gubemacione diumepuidentie:quif eoif caufa laceac :q mSftra gignutf.Atc gji
pfalmuffacer. Vemce u uidete opa domint que pofuit^dtgia fuper terram. Curergo
ex: Ucere mn femina facfta fic: &2 Isoc primu quodammo prodtgiu qd pftgurdueriP
aho [ocoquantu medeufadiuuent:dieam.
1 , 2
1~TT
II llll|llll II
>x
U^k Ori autem dtfiimulanda nafctcur quefho. Vcram reuera morH qua feparancur
I f a nima u corpuf bontffic bona.Qitta litca e:quomodo pocertc obcinere:qi e«5
( ipfafic pena peccaci . Hanc emm prtmt bomtnef mfi peccauiffenc: p:rpefli uciq;
non
fuiflenc. Qtto tgicur padco bona effi poffic bomf: que acctdere no poflet ntft
maltC?
Sed rurfuf ft non ntft m i'tf poflet accideremodeberec bontf bona efle fed nuIU.
Cur
entm eflic ulla penann qutbufnon effenc ulla pumenda? Quapropter farendum eft:
prtmofqutdem bominertcafutffeinrticucoPucfino p;ccauiff'nc:nullum morcifex/
penrentur genuffed ecf-lem prtmofpeccacoref tca futffe muIcacoGuc eciam qutcqutd
eo^ ftirpe eec exorcit: eade pena cenerec obnoxiu;
1 ^y On entm altud ex etf: q quod tp!i Fueranc: nafcerecur. Pro magnicudf e qutppe.
I culpe tlliuf: nacuram damnacio mucautc tn peiuf uc quod penaltter precefftc tn
[T^ff
^em^
*^ mrrriri
{fSegeneralifmortifmaloquoanime s^corponffotietaffeparatur.^Cvi.
ff~\ Vapropter qct attmecad corponf morcem ld eft feparatione anime a corpe:
X^^cum eam paciuncur qui monencefappellancurmulli bona eft.babec.n.afperii
(enlum S6 cocra naturammifipfaqua utrunq: diuel!itur:quod fueracm uiuence cci/
lunclrum acq:confercum:qndiumoracur:donec omnif adimacurfenfufiquiex ipfo
II llll|llll II
II
.'Et
i facroB
C»T^ emm ditigentiuf confideremuf eciam cum quifq: pro uentace Fideurer U Uixl
JZ_J dabilicer monc':morfcauec'. Ideo qppe aliqd eiuf fufcipicur ne coca c6cmgac:
, Kfecunda mruperquenunquafimacur.-accedac. Sufcipicuremmanimeacorpore
leparatio.-nedeoab amma feparaco eciamipa feparecur a corpore:ac fic cociufbof f
pnma morce compleca fecuda excipiacur fempiterna.Quocirca morfquide:ur dixn
cumeammoriencerpaauncur:cumq:ineirucm3riancur:facic:nemimbonaert:fed
laudabidcer co[eraturp cenendo uel adipifcendo bono. Cum uero m ea r U nc:qui lam
morcui nuncupancurmon abfurde dicic .■& mdifmaW-Si bomr bona. In requie eni
lunc amme piorum a corpore feparate: impiorum aucem penaf [uucdonec iftarii ad '
ecernam uicam.illarum uero ad eternam morce-quefecunda dicic':corpareuiuifcac.
^TO
,*?=tt
'jX
( Iaucem non eft m morcerquid eft uite ipa detracfho ! Non emm fruftra cum
_ Juita fueric corpori tota detracT:a:po(l morcem iam dicicurmifi quia morferac
( cum detraberecur. Nam fi ea decracTra nci eft bomo mmorte fed poft morce:qnda
mricumdecrabicurentimorte^Siautemabfurdumeltatcbommemancequamad
morcem perueniac lam effe dicamuf m morce cui emm propmquac peragendo uice
fue cempora: fi lam m ilU efhmaxime qma mmifeft mlblcnf uc limul u uiuenf ee di/
carur ic morienf:aimuigiUnf« dormienffimul efle non pofifcqueredum eft:qnda
eric mirienf.Etcnimantrq morfueraat:non eft moneffed uiuenOcumueromorr
uenenc: mortuufent non morienf. IUud ergo eft adbuc ance mortemjjoc lam poft
mortem. Quando crgo in morte? Tunc emm eft monenf: ur queadmodum tria fuc
cum diamuf ance mortem : m morte:&: poft mortem: ira cria fmgulif
fmgula:utuenf:
monenfmortuufqiTeddantur. Quando itaq: fic monenfid eft m morce.ubt neq: fic
uiuennquodeftancemorcemmeqimorCuuOquodeftpoftmorcem^edmorienOide
m morceidifficillime def imcur. Quandiu quippe eft anima m corpore.maxie fi eciS
fenfufadfit: pculdubio uiuic bomo q coftac ex anima ic corpore:ac per boc adbuc
ance morcem non m morce effe dicenduf eft.Cum uero amma abfcefEric: omnemq:
abftulenc corponf fenfum :iam poft morcem morcuufq; perbibetur. rerit lgie mter
ucrunq;:quo morienf uel in morce fic.Quonia fi adbuc uiuic:ance morrem eft:fiui/
uere defticic.-ia poft mortem eft. Nuncj ergo monef id eft m morte eecoprebgdit:'.
ica eciam m cranfcurfu cemporum quenc prefenfnec inuemtunquia fme ullo fpatio
efhper quod cranficur ex fucuro m preceritum.Nonne ergo uidendum effci ne ilta
ractone morfcorpordlifnulla effe dicacur .' Si enim efl.quando eft-que m nullo Si m
quaullufeflc non poce(t:quadoqdem:li uiuitur adbuc non eft:quia boc ante morce
non m morre?Sed rurfuffi nulla morfeft:ancequid:ueIpoft quid eft:quod dicitur
ante morte: fiuc poft mortem i Nam u boc inamter dicicur: fi morfnulla eft. Accp
ucmam in paradifo bene uiuendo egiflemufuc reuera nulla eflk morf. Nunc autem
non folum eftuerum eciam cam molefta eft:ut nec ulla explican locutide poflicmec
ulla racione uitari. Loquamur ergo fecundum confuetudmemmon enim alicer de/
bemufa; dicamufance morcem priufg morfaccedac:ficuc fcnptum efbance morcem
nelaudefbominequentj.Dicamufeeiam cumaccelTenc.poft morcem illmf uel ilfiuf
fvtdtum elt illud^uel illud. Dicamuf u de prefenti ccmpore uc poffumufueluc cu ira
loquimur:monenfil[ete(tatufeft:&; illifatq: lllif illud^atq: tllud
monenfdereliquic:
quifboc mfi muenfomnino facerenon poflec:&: pociufboc ance morcem recenenci
m morce. Loquamur eciam ficuc loquicur fcnptura diuma:que mortuofquoq: non
poft mortem fed m morce efle non dubicac dicere. Hmc emm eft ilfud. Quoma non
rit m morce qui memor fic cui. Donec enim reuiuifcanc:recfteefle dicfitur m morte:
ficuc m fomno efle quifq; donec euigilet: dicicur. Qiiauif m fomno poflcofdicamuf
dormienceOnon tamen eo modo poffumufdtcere eofqui lam func morcui monecef.
^fon enirn ad buc moriuncunqut quancum attmet ad corponfmorcem:de q nunc
diflerimuf ; ,am func a corpibuf feparaci. Sed boc eft.-qct dixi explican alicf,
locuctde
(,„
29 30 31
^txX,
n& paOTs.quomodo ue! moriencefdicancur uiuere:ue[ iam morcui etiam poft marce
adbuc elTe dicancur m morce. Quom6 emm poft morcem fi adbuc in mo r re - 6firam
cumeofnecmoricncerdicamufificuncorquimlbmnoruncsdKimurdorinienreOKci
in Unguore Unguentefi* q m dolore utiq: dolencefisi qui m uita uiuencef Kt uero
morcui pnurg refurgac e.Te dicunc in morce: nec camen poffunc appelUri monecefi
Vnde non tmporcune neq: mcongrue arbicror accidifTs^ fi non bumana mduftna
ludiciororcafle diumo uc boc uerbum-qa- eft moncurnn Ucina Imgua necgramacia
declmare pocucrmc ea reguU qua cecera calia dedmanrur. Nanq: ab eo qd" eft onct
fic uerbum precenci tempjrirorcufe1.&: fi qua fimilia func que per
cemporirprerici
parttcipia declmancur. \b eo uero quod eft moricur.fi queramufprecenci cemponf
uerbum:rer P onden Colet morcuurert.u.ltccera gemmaca. Sic emm dicicur morcuur
quomodo facuuf:arduuficarduuOc6fpicuur:&; fi q fimilia que nofucpcenti cempif:
Ted quoniam nomma func fine cempe dedinanc. Lllud auc quafi uc declinecur quod
declinan non pocefbpro paracipio precerici temponr pomcur nomen.Couemecer
itaq: raclxim efb-uc quemadmodumnd quod figmricac non pocefl agendouca ip r um
uerbum non pofTec loquendo declmari. kgi came poceft m adiucono gracie redep/
conrnoftn uc ralcem fecundam morcem dedmare poffimuf IIU enim et grauior ec
omnium malorum psffima:que non fic f;pa<acione amme u corponf r ed m ecerna
penam pociufucriufiq: complexu. Ibi cconcrano n5 erunc bominefance morre:acq:
poft morcenvfed remperm morce.-ac p:r boc nunq uiuencefinunq mortui:fed fme
Fme monentefi Nunq.n. ent bommi peiufm morce:q ubi enc morfipfdfme morce.
J l° e corporum fuorum nudicace c6f ufi fiunc.unde eciam f olnf ficulneifque forte
( a percurbatif pnma compcrca lunc pudenda cexerunc. Que pnufeadc mebra cranc:
redpudendanon eranc:fen r erunc emm nouum mocu mobediencifcarnif (ue canqu5
c^
XxsK
n iiii|ini n
II
.*=c
^uanmr.pofli deu facere conf .cetur Plato .'Cur ergo non pofcuc nec cerreflna
mor.ancur^ndeurnone(cpocerquourq I Cbrift,amcredunc:redquourq;P[atS,c,
±"S H 7 P ° conr ' Ilumd ^ P^^m Pocueruncpbiloropbimecpo/
cue, unc noOiVropbm.avn pocmreconcrar.o de. Propbecarad enuncandum efufi
quancum d.gnacur efc.uoluntacem fpinruf e, u r docuerirpbilofbpbor aurem ,n ea
cognofienda coniedhira bumana decepenc .' Verum non ufq:adeo decp, deWfe
no„ Tclum ignorantiameru etiam paicat.a:ue « fibt apernffime ref ragenc ma^nif
^rpucac,onumu,r,bura(rerencer:an,meuc beaca e& pafficmon rerrenumtannim:
led omne corpurefie fug,endum:& cerrefrxerdeorrurfurdicenterbdbere beacflimar
-nimars.camencerrenircorpiburall.gaCaficelefceruerodeor.gneaSpage^
etemenc,rquiburbectdntamo[eraterra,nce[umrurg,cmcluram.Hancenfanfma
th^ !T n, ° "* medl0 q f°i 8"™««*™«! uocanc:per omnelparcefaur
firTfte " ; 'IT™ * r™ ^Z eXCendl P er "-'rormuficorop,„dtur:uc
fattnr^M radXlmum;be f ^"'^^empiternum.cu.uranima^pfe^a
ece nii ' r C '" Km cmera; ^ r P" r P--°P""m non reUnqiierer.cu.ufqr corpufe ,n
ST/""™ U «■» 5"«™ r,mp[ex f ed coc corponburcdnc.ro; dpacru
?na^hT *"■„" ^""^ *"* P ocSt,a ""niorula corpora fieri pofTe cerrena:
eorum regem m ommbur corporeii clemencir.' Ndm fi amme uc beaca fic corpurefb
^nnC
omniarugienddfunccorpord:fedcorrupcibi[u : mj[e(td:grauia:moribundd:n6q[i4
fecicpnmiffaominibuf bomcafdeufed qualia efle compu!icpeccaci pena.
II llll|llll II
^ animantirqd"euidenteruiuebac:euidenceremorirur:eirpotuifletaccideremfipeccatl
meritum fequerec . Ltcec enim mftoif ac pioif amme defunctoifiq) m requteuiuaK
dubicare faf non fic:ufq:adeo tamen eif meliureflec cu fuif corponburbene ualecibuf
uiuere uc eciam illi qui ommmodo efle fine corpore beatifiimum exiftimanc: banc
opmionem fuam fentencia repugnante conumcanc. Neq: enim quifq audebic illoif
fapienterbommef fiue moricurof:(iue lam mortuof id eft auc careref corponburauc
corporarelicTrurofdiifimmorcalibufanceponere^quibuffumniurdcufapudPIatone
tnunufingenfmdiffolubilemfcilicecuicamadertecernumcum fuircorponburcon/
forcium pollicecur. Opcime auce cum bommibur agi arbicracur idemPlaro:fi came
banc uicam pie mfteq: peregermc: uc a fuircorponbur feparan m ipforum deoru 3
fua corpora nunq deferunc recipiancur fmum.
Scilicec immemoref fupra uc conuexa reuifanr,:
H-urfuO 8£ mapianc m corpora uelle reuerci.
/*
m.
eifuiuerencmecernum ; &:ca[iardnclDrmrerurrecl(One:bdbicuroreaipa:inquibur
biclaborauerunc corpa: uc nec eo"u carni aliquid corrupaomruel difficulcanfinee
eoif beacicudini aliqd doionfi&i mfeltcitacif poflic accidere.'
"' efb m medio paradifi.- cum arbore uerita fimul erac:mirabili dei gratia
preftabac': cn
U aliofrumebanc cibofiprecer unam arbore:que fuerarincerdicta.non qa ipfa erac
matu> redppcer comendandu pure Si fimplicir obediecie bonum:que magnauircur
eft racionalircreature fub creacore dommo ccifhtute. Nl ubi nullu malu cagebac':
profedto fipbibicum tangeret: lb[a mobediencia peccabat:. Mebancur ergo atiifique
fumebancmeammalia corpora molefhealiqmd efunendo acficiendo rentirent.De
[igno aucem uice propcerea guftabat': ne morfeirundecii q: fubrepeDuet fenedhtce
cofedla decurfificepoif fpdtitftncenrenrCdnq cecera effenc alimenrcmllud fdcrameco
uc fic fuiffe accipidt: Iignu uice m paradifo corpali: ficuc m fpincali boc e
mcelligibill
paradifo fapiencia dei.-de quafcnpcum eft.Lignumuice efl amplectenciburedm.
II llll|llll II
II
r^
mtettigi:cang ideo non fuermc due TnulterefAgar u Sara* ex ltlif duo fitii Abrae"
unufde dncilia^aliuf delibera: quiaduo ceftamenca meif figuraca dicic A.poftoluf.
auc ideo de nutta pecra Moyfe percuciSce aqua deftuxenc: quia poceft ittic figuraca
ftgnif icanone ecia Xpuf mceltigt: eode ^poftolo dicence:pecraaucem erac Cbrifcuf.
Nemo icaq:,pbibec mcelligt paradifum uicam beacoru.qccuor ent flumina quaccuor
uircucef:prudencia:cpancia:forctcudme:acq: iufticia;8i tigna eiuf omnefucitefdifci/
plinaffc: Iignorum frucfcufmoref piorum:&: tignum uiceupfam bonorum ommum
macrem fapieriam: &: ttgnum fcienaebora u matncranfgrelii mandaci expertmencu.
Penam emm peccaconbuf bene uciqi :quonia lufte: confticuic deuf fed n6 bono fuo
expentur bomo. Poffunc bec eciam m ecctefia mcelligt.uc ea mettufaccipiamuf canq
ppbecica mdicia pcedecia fucuroif . Paradifu fcibcec ipfaEcclefiam:ficuc deitta
legtct
rn canctco cacicorum. Quaccuor aucem flumtna paradili quaccuor Euagetia:ligna
frucftifera fancftof frucftufauce eorum:opera eorum.Iignum uice:fanc1u fdncftoif:
uciqi Cbnftum.lignum fciencie bom Si maIi:propnu uotucanfarbttrium. Nec feipo
qutppe bomo dtuma uoluncace concempca nifi pernictofe uci poceft.acq: ica difciC:qd
mcerftc:ucrum mbereac commum ommbuf bono^an proprto delecftecur. Se qutppe
amanfdonacur ftbi.uc mde cimonbuf meronbufq: complecuf cantec m pfalmo:fi cn
mala fua lencinad meipfum cnrbaca eft anima mea:correclufq: lam dicac:forcicudi/
nem meam ad cecuftodiam.Hec sc fiquaaliacommodiufdici poflunc:deintelIigeda
fptncaticer paradtfo^nemme probtbencedtcancur:dum camen &: biftorie uenCdf ft/
deliffima rerum geftarum narracione commendaca credacur.
A.m ficuc corpora ifta que babenc ammam uiuencemondum fpincu uiuificacSs
animaliadicuncur:corpord:nectameammefunc:fedcorpora:icaillafpincatia
fb
rrr
uocancur corpora. Abfic camen uc rpincuf ea credamuf futura: fed corpora: carnif
babicura fiibfilcenna.n: fed nuIUm cardicacem cor,-up:ionemqi carnalem fpirtcu ui'
uiFicance paffura. Tunc lam non cerrenuffed celeflif bomo enc.non quia corpuf qct
de cerra faccum eft: non ipfum enc: fed quia dono celeftt lam ca[e enc:uc etwm ce[a
mcolendo non amiffa nacurafed mucata qualitaceconueniac.Pnmufaucein bomo
de cerra cerrenuf m animam uiuencem faccuf efbnon in fpintum uiuificance.quod
ei per obedienne mericum fsruabatur. Ideo corpuf eiufquod cibo ac p ocu egebac.-ne
Fame afficeretur ac fici: si no immorraticace iila abfoiuta acqi mdiflb!ubi[i:fed
[igna
uice a mornfneceflicace probibebacur:acq: m muecucifflore rennebacurmon fpiri/
calefed animalefuiflimon dubium eftmequaq camen moricuru^nifun dei pcedecif
minancifcp fencentiam detmquendo corruiflec. Ec alimencifqde ecia extra paradifum
non negacifa Ii^no camen uice probibicufcardtufeflee cepore uecuftaceq: fimeduf:
in ea dumcaxac uica;qua m corpore [icec ammali doncc fpincale obediencie merico
fieret:poflee m paradifomifi peccaffcbabere perpccuam. Quapropcer etta fi mortem
iftam manifeftam qua fic anime a corpore feparaciouncelligamunfimul fignacam m
eo q> deuf dixerarqua die ederitif ex i[[o:morre moriemmpnon idco debec abfurdii
uideri :qa non eo prorfufdie a corpore func foluci :quo cibii mcerdicTru morcif
eriiq;
lumpferunc:eo quippe die^mucaca in decenuf uiciacaq- narura^acq: a ligno uice fepa/
ranone iufl:i(Tirna:tnorcifin eifeciam corpajfneceflicdffacca eft:cu q
nofneceflicate
nati fumjT. propcer quod ApDftoiufnonax:corpurquidem moncurumeft propcer
peccacumifed aic:corpufquidemmorcuum eft propcerpeccacum:fpiricufaucemuica
eft:propceriufticiam. Deinde fubiungic. Siaucem fpincuf eiufquifufcirauitXpm
a morcuif babicac i nobifqui fufcicauic Cbnftum a morcuif uiuificabtt u mortaba
corpora ueftra:per mbabitantem fptntii eiufin nobif Tun c ergo erit corpufm fpi/
rtcum uiuificancem:quod nunceft inanimamuiuencem.Ec camen morcuumdiciC
A.poftotuf quta lam monendi neceflicace conftnccu eft.Tunc auc ica erac in anima
uiuencem quamuifnon m (pintum uiuificancem:uc camen morcuum'dici redte non
poflenquia mfi perpecractone peccaci neceflicacem monendi babere non poflec.Cu
uero deuf &c dicendo : A.da ubi ef morcem figmficauenc amme.-que facT-a eft
tllo de/
ferenre:& dicedo cerra ef ec m terram ibifmorcem figmficaueric corponf que illi
FiC
antma difcedente: proptereade morce feciida ntbtl dixtfle credendufeft; qa occuira'
efle uoluic propter difpenfationem teflameti noui:ubi fecunda morf aperciflime de/
claracur:uc pnufifta niorfpnma que comunif eft omnibufproderec ex i[[o uenifTe
peccaco: quodin unocommuneFaccumeftomnibuf; morf uero fecunda non uciq;
communifeft omnibuf propcer eofqui fecundum propoficumuocati func fandri'
quofanceprefciuic:&;predeftinauic.ficutaic Apoftolufconformeffieriimagimfilii
fut.uc (ic ipfe pnmogenicuf m mubf f racnbuOquofa feomda morce pcr mediacorem
dei gracia [iberauic. In corpore ergo aimaii primu bommem faccumfic Apodoluf
lo quicur. Volenfenim ab fpincali quod m refurreccione futurum eft :boc q<J nunc
eft animjle difcernere-- feminatjinqcicorrupcione.furgetmmcorrupcioe. SemmaC:
m ccicumelia furgec m gloria. Semmat: m innrmicace:furgec in uircute. Semmatur
corpufantma[e:furgec corpuf fpincale. Deinde uc boc probarec: fi e mquiccorpuf
animale:eft Si fpincate.Ec uc quid eflec corpufanimale oftenderet:fic inqt fcnptum
eft.faccuf eft pnmuf bomo m animam uiuencem. Ifto igicur modo uoiutcoft?dere
quid fic corpufammale :cjuif fcnpcura non dixeric de boie primo: qui elt appe[[acuf
Adam :quando itli amma fUcu dei creaca eft= u f actufeft bomo m corpore animalu
II llll|ll
te
fed Facftufeft bomo tn ammam uiuencem. In eo ergo quod rcnpcum eft faeftureft
bomo manimamuiuencem:uoluic Apoftcluf incelligi corpufbominifanimale:fpi/
ncale aiic queadmodu mcelligendu eflfic: oftendic addendomouifTimufauc Adam m
(pirtcu uiuiFicSce: pculdubio Xpm fignif icafq la ex morcuif lta refurrexic:uc morl
omnmo demcepf no poffic.Demde fequit;:»: dicic. Sed non pnmu qa* fpincale e:(ed
a£ aiale.-demde fpincale. ubi mulco aperctuf dedarauicfe animale corpufinfmuaffe
m eo:q> fcnpcum efbfacftum efle pnmum bomtnem m ammam uiuencem.fpincalem
aute m eo:q> aicmoutffimuf Adam in fpincum uiutficance. Priuf eft entm animale
corpuf qua[e babuic primuf Adanrquauifnon moricurum mfipeccailec^quale nuc
babemuf ic nof bactenuf eiuf mucaca uiciacacp nacura:quacenufm illo pofteacj pec/
cauit efFect.im eft:unde baberec lam monendi necefficatem.' quale pro nobif etiam
Cbnftufbabere dignacufeftmon qde necefficace fed poceftace:pofteauero fpincale
quale lam preceflic in Cbrifto cancj m capice noftro : fecucurum eft aucem m mSbnf
eiuf ulcima refurreclrione mortuorum . Adiungic deinde Apoftolufduorum iftorum
bominii euidenciflimam differeciam dicenf Pnmuf bomo de cerra cerrenuf fecfiduf
bomo de celo celefhf. Qualif cerrenuf ca[ef &c cerrem.qualifceleftif calef Si
celeflef.
Ec quomodo tnduimufimagmem cerreniunduamufii: imaginem eiuf qui de ce[o e.
Hoc Apoftolufica pofuic:ucnunc quidem m nobiffecudum facramencu regenera/
ciomffiat.ficuc alibi dicic:quocquoc m Cbrifto bapcizaci eflifCbnftum tnduiftifre
autem ipfa cunc perfictcurcumecm nobif quodeftamma[enafcedo:fpirica[eFu/
enc Facftum refurgedo. Vc enim eiufdem uerbif ucarfpe falui Facfti fumuf. Induimuf
aucem tmaginem cerreni bommif propagacione preuancacioif u morcif qu3 nobif
inculic generacio:fed mduimuf imagmem celeftif bominif gratia mdulgentie uiceqi
perpetue: quod nobifpreftac regeneraciomon ntfi per mediacorem Aevsc bommum
bominem Ibefum Cbnftum:quem celeftem bornme uulc incelliguquia de celo uenic
ut terrene mortalitacif corp Dre uefhrecur:qct celefh immorcalicace ueftirec.
Celeftef
uero ideo appdlac Si aliof quia Fiunc per graciam membra eiuf uc cum i[[if fic unuf
Cbriftufueluc capuc sc corpuf. Hoc in eadem epiftola euidenciuf ica pome:p botem
morf&I p boiem refurreiftio morcuoif • Sicuc.n.m Ada oniefmonuni;:fic U m Xpo
omef uiuificabticMa uciq: f corpe fpincali.-qd" eric m fpiricti uiuificace.no qa
offiefq
m Adam monunc': erunc membra Xpi:ex lllifenf muko pluref fecunda m ecernum
morce plecftentur. Sedideo dicftum eftomnefacq; omnefquiaficuc nemo corpore
animali mfi m Adam moricur: ica nemo corpore fpincali nifi m Cbnfto uiutficac'.
Proinde nequaq pucandti eft mofin refurrecftione tale corpuf babiturofqle babuit
bomo pnmufance peccactneq; illud qa* dicTru efbqlifcerrenuftalefBi: terrem:fcd"m
illud mtelligedu e:qi facftil i admiflioe peccaci.No enim extftimandu eft eti pufq
peccaffec fpiricale corpuf babmlTe:K peccaci merico ( aiale mucacii. Vc. nboc
pucect
paril accedut: caci uerba do cftonf q dlt.fi £ corpufaf ale: e SL fpirica[e:ficuc
fcnpcti t.
Primuf bomo Ada factufe' m amma uiuence :fecunduf bo mo m fpincii muificance.
Ntiquid boc poft peccacum facftum eft :cum fic ifta bomtnifpnma condicio^de qua
beaciffimuf Paulufad corpufanimale monftrandu boc teftimomum legif aflumpfic .'
Tflffl
II Hll|lll llll|lll llll|llll II
xei<
l llll|llll llllllllliii
l|llll l
2 _
mibi atirer unq nuncupatuf oceurrit. Hic uero ubi legicur U Finxit deuf bommem
puluerem de cerra: u mfuffUuic fiue tnfpirauit m faciem eiuf fpincum uicemon aic
grecufpneuma: quod folec dici fpincuf fanctuffed pnoeiv quod nomen m creatura
q m creacore frequenciuf legicur. Vnde nonnulu eciam lacim propcer differenciam
boc uocabulum non Ipinrum fed f Ucum appellare mjluerunr. Hoc enim u in greca
ectam 1II0 loco apud Efaiam ubi deufdiciciomnemflacum ego f ecnomnem animam,
fine dubicacicie fignifieac. Quod icaqi grece pnoen dicicurmoftri aliquando fUcum:
aliquando fpincum:aliquadoinlpiracione.Ti uel afpiracionemaliquando ecia animii
interprecaci func. Pneuma uero nucj nifi fpincu fiue bomimf de quo aic A.poOoIuf
qmfn.fir bommum quefunt bommifmfi fpiritufbominifqmin ipo e(V:fiuepeconf
ficucin Salomonif [ibrofcripcumefbquiffcicfi fpintuf bominifafcendacm celum
furfum -ii. fpmcuf peconfdefcendac dejrfum m cerram: fiue ifti corporeu qui etiam
uenrufdicicurmam eiuf boc nomen eftubi m pfalmo camcur ignifgrando mx g[a/
cieffpincufcempelcacif fiue lam non creacum fed creacoremTicuceft de quo dicic dfif
ineuange[io:accipicefpincumfani5cum:eum corporeo fuionf flatulignificanf Ec
ubi ait. Ice bapcizace omnefgencefm nomme pacnf& filu Si fpincu 1 " fanccnubi
ipfa
trintcafeiccellenci flime u eu'deiicifiime com mendaca eft. Ec ubi legicur
deuffptncuf
efb. Ec aliifplurimirfacraru Iiccerarum locif In btfqutpp; omnibufceftimonnf fcnp/
curarum :quancum ad grecof accinec non pnoen uidemuf fcnpcum effe fed pneuma.
quancum aucem ad lannof ncm flacum fed fpiricum. Quapropcer m eo quod fcripcu
eft :infpirauic:ue[ fi magifpropne dicedum efhtnfufflauit m faciem etuf fpiruu
uice:
fi grecuf non pnoen ficuc ibi [egtcunfed pneuma pofuifiec: nec fic eflec
confequenfuc
creacorem fpincum qui propne dicicur m crmicace fpincuffanctufincelligere coge/
remur:quandoquidem pneuma uc diclrum efb non folum de creacore: fed eciam de
creacura dici folere mamfeftum eft. Sed cum dixiffet inqumnt fpintunvnd adderec
uice nifi lllum fpincum fandtum uellec mcelligi. Ec cum dtxtfle; fadcufeft bomo m
ammammon adderecutuememmifi anima uicam fignificarec:queil[idiumicufim/
parcicur dono fpincufdei.Cum emm uiuacam ma mquiunc proprio fue uicemodo:
qutd opuferac addere uiuencem:nifi uc ea uica lncelltgerec/.-que illi per fpincu
faiStii
dacur. ; H}cqd efcaliud:nifidi[igencerprobumanafu'picioneconcendere:8^ fcnp/
turaffanct-ifnon incelIigenceraccendere.'Qind enim magnum eracnon irelogiuf:
Sedineod:m[ibro ipfo: paulo fupenuf legere; producac cerra animam uiucncem:
qndo ammalia cerreftria:cuncftacreacafunc.'Deindea!iquancifincerpoficifin eode
came.i [ibro : quid magnum erac aduercere quod fcnpcumeft: u omma que babenc
fpincum uice:&! omnifqui erac fupx andam mortuuf eftxum mfinuaret omnia que
uiuebanc in cerra penffe diluuio ! Si ergo u ammam uiuencem: u. fpincum uice eai
m peconbuf muenimufficuc loqui fcnpcura diuma c6Tueuic: Si cum boc quoq: Ioco
ubi legicur omnia que babencfpincum uicemon grecufpneuma: fed pnoen dixenc:
cur non dicimufquid opuf erac ucadderec uiuencem :cum anima nifi umac-efle non
poffc? A.uc quid opuf erac:uc addere: utceicum dtxilec fpincum ! Sed mcelligimuf
an imam uiuencem 'U. fpincum uice fcnpcura m fuo more dtxiTexum animaliaud efb
corpora animaca uellec incellignquibufineflec per animam perfpicuuf ifte ccia cor/
ponffenfuf In bomimraucem condicione obliuifcimur quemadmodum loq fcnpcura
confueuenc.cum fuo prorfuf more [ocuca ficiquo infmuarer bominem ena racionali
anima accepca:quam non ficuc aliarum carmu aquifs^ cerra producencibuf fcd deo
Hancexreacam uoluic mcdligi :fic camen f acTum uc m corpore animali: qct fic ai ma
Pffffffl
ATI II
Tl TTTl ll|lll
II llll|ll
II llll|llll lllll|llll II
iX Trrrrr
(uHtr
Riuf ergo mdendum eft qutd fic fecundum carnem i quid fecundum fpintum
uiuere.Quifquifenim boc : quod diximufpnma f ronce mfpiac:uel n5 recolef:
ubl mmufaduertenfquemadmodum lcrtpture fancfle [oquancur.-poceft putare pbi/
lofopbof quidem Epicurcof fecundum carnem uiuere:qma fummum bonum bormf
m corportfuoluptate pofuerunr;»: fiqui aln limrqui quoquomodo corponfbonu:
fummum bonum effe bommtf opmaci func:&i omne eorum uulguf qui non aliquo
dogmaceueleo modo pbilofopbancur-- fed procliuefad [ibidmemmtfiex uotuptati/
bufquafcorporeiffenubufcapiuncgauderenefciunc. Scoicofauccquifummubonu
bommif m animo ponunr:fecundum fpintum utuere quia tc bomtmfanimufquid e
nift fpincuf.' Sed ficuc bquicur fcnpcura diuina;fecudum carnem uiuereucnq; mo/
ftrancur.Carnem quippeappellacnon folum corpuf terrent atcp mortalifanimtof:
ueluti cum dicic non ommfcaro eadem caro'fed alia quidem bomimfalia auce caro
pecorifalia uolucrum :alia pifctum:fed aluf mulcif modiffigmficacioe buiuf nominif
uttcunnrer quo'f uanoflocucionif modoffepe eciam ipfum bommem id eft naturam
bommtfcarnem nuncupat;modo [ocuciomfa parte cocu:qua[eefc ex openbuf [egif
non luftificabitur omnif caro. Qutd enim bicuolutt mtelligi: nifi omnef bommef.
QuodapjrtiufpauIopoftait.Inlegenemoiuflificatur.Ecadgalarbaf.Sciccefauc
quia non tuftiftcatur bomo ex openbuf legif. Secundum boc mcelligicup&I uerbu
caro fadtum eft-- id eft bomo. Qtiod non redre accipientef quidam :pucauerunc Xpo
bumanamatmam defuiffe. Sicut enim a toto parfaccipicur:ubi Mane Magdalene
uerba in euangelto leguncur dicenciOtulerunt dominii meum Si nefcio ubt pafueriic
<*
mT
eumscum dc fola Cbnfti carne loquereeur: quam prof ecto fepulcam de monumenco
putabac ablacamuca &j a parce cocum carne nommaca fceltigirur bomo:ficuc ea fuc
que fupra commemorauimuf Cum igicur mulcif modif quofperfcrutari u cothgere
[ongum efhdiutna fcnpcura nucupet carnenvqutd fic fecundum carnem umere:qd
profedto malum eft:cumipfa carmfnacura n6ficmaIum:utindagarepoflimuf:in/
Iptctamuf diltgencer iltum locum eptftolePautt A.pofto[i quam fcnpficad Gatatbaf
ubi aic.ManiFeftaatic func opcra carnif.que func fornicacionef immudtcie: [uxurie:
idalorum feruicuf: uenefiriaummtcicie^contentionefemulationef ammoficacefdiC'
fenfionef:berefef:inuidie:ebriecacef:comefatidef:8i; biffimilia:que predico
uobifficue
predtxi. quontam qui calia agunc:regnum dei non poffidebunc. Ifte cotuf epiftote
apoftolice tocuf quancum ad rem prefencem facif efle uidebicur confideratufpoceric
bac diffotuere queftionem : quid fic fecudum carng muere. In operibuf nanq: carnif:
que manifefta effe dixic:eaq? commemorata damnaumnon il[a cantum lnuenimuf
que ad uolupcacem percinenc carmf ficuci func fornicationef- immundicte:luxurie:
ebnecacef: comefacionenuerum eciam itla quibufanimt uicia demonftrantur a uo /
[upcace carnifaliena. Quifentm feruicute:que tdolifexbibetunuenefitiaunimicictaf:
concencionefemutacionenanimolicacendifrenfionefberefefmuidiafnonpociufin/
cettigac ammi utcia effe q carnif.' quandoquidem fieri poceft uc propceridotacnam
uelberefifaticuiurerrorem.auotuptatibufcarnifcemperecur^Eccamen enam tunc
bomo quamuifcarnif[ibidinefcontinere:acq: cobibereuideaturfcctm cameuiuere
bac apoftotica auconcace conumcicur.&i m eo q> abftmec a uolupcatibuf
carniOdS/
nabitia opcra carnifagere demonftracur. Quifimmiciciafno m animo babeac? Auc
quif lca toquacur uc immico fuo :uel quem putac mimicum dicac :ma[am carnem ac
non potiufmalum animum babefaduerfum me? Poftremo ficuc carnaticatefuc ita
dicam: fi quif audiflec.-non dubicarec carni tnbuere: ica nemo dubicac animofiratef
ad animum percmere. Cur ergo bec omma:&i bif fimilia dodtor gencium fide m, ue/
ncace opera carmfappeltacmifi quia eo tocutionif modo:quo cocum figmficatura
parce:ipfum bommem uulc nomme carnif incettigi '. Quod fi qutfcj dicic carne cam
effe tn matifmoribufquorunq,' uiciorum-eo q> anima carne afFecta fic
utuic:pfecfto
nonumuerfambommifnaturamdifigenceraduercic.lSramcorpufqde corruptibile
aggrauac ammam. Vnde eciam idem Apoftofufagenf de boc corrupcibiti corpore:
de quo pauloance dixerat u ft excertor bomo nofter corrumpicupfcimufinquic qa
fi cerrena noftra domuf buiuf babicactonifdiffotuatur:gt edifrtcacionem babemufa
deo domum n6 manufactam ecernamm cetif.Ecemmm bocmgemifcimufbabi/
cacutu noftru qct de ceto eft fupertndut cupiencef fi cfi tnduct non nudt
inuentamur.
Ecentm quandiu fumufm bac babicatione^ingemifcimufgrauaci eo qi nolumufex/
potiart fed fupueftin:uc abforbead morcaleauica.ec aggrauamur tgit; corrupcibilt
corpore ec ipfiuf aggrauaciontfcaufam non naturam fubftanciaq! corportffed eiuf
corrupcionem fciencef nolumufcorpore expoltarpfed etufimmorcattcace lupuefttrt.
Ectunc ergo enecorpuf fed qa corrupabile non enc:nc> grauabic.Aggrauarergo
nucantmam corpufcorrupctbile:*: deprtmiccerrenainbabtcacio fenfummutcaco/
gicance:uerucamen g omnia amme ma[a ex corpore pucane accidtffe:m errore fiie.
~ \\u ll|lll
I MM|IIII MM|I
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
I llll|lll II
,fcc
([OmnefqiillafnotiluViafquaccuoranimipercurbaciSeOcupiditac&cimoreMetrcia:
rxifticiam.-quafi originefommum peccacomm:atq:uiciarumuolefmcel[igiexcorge
accidere:fubiungac u dicac.
(jTamealicer febjbecFidernoftra.Namcorrupciocorporifqueaggrauacamma:
non peccaci pnmi eft caufa:fed pena; nec caro corrupcibilif animam peccacncem:fed
anima peccacnx fecic efle corrupcibile carne. Ex q corruptione carmf [icec exiftac
quedam mcicamenca uiciorum sc ipfa defidena uiciofamon camen omma uice mique
uicia cribuenda func carni: ne ab bif ommbuf purgemuf diabo!um:qui non babec
carnem. Ec fi emm diaboluf f ormcacor ue[ ebnofuO ue[ fi quid buiufmali efl :quod
ad carmfpercmecuoIupcaceOnon poceft dici:cum fic eciam calium peccatorii fuafor
il mfhgacor occu[cuO e tame maxime fuperbufacq; muiduf. Qye lllum uitioficaf fic
obcmuic :uc propcer bac effec m carceribuf cafigmoli buiuf aerif ecerno fupphcio
de/
ftmacuf Hec auc uicia que cenenc m diabo[o pnncipacum : carm cnbuic \poftolu0
quam cercum eft dubolum non babere.Dicic emm inimiciciaf'concencionef:emu[a/
cionefanimofitacefimuidiaOopera effe carniOquorum ommum malorum capuCaCq;
origo fuperbia eft: que fme carne regnac tn diabolo. Quif aucem i[[o eft mimicicior
lancTif'Quifaduerfureorconcenciofior:animofior : &2magifemu[uracq:inuiduf m/
uenicur ?Er bec omnia cum babeac fme carne:quomodo func ifta opera carnif nifi
quia opera func bommifi qucm ficuc dixi nomme carmfappellar.' Non eni babedo
carnem:quam nonbabecdiaboluffeduiuendo fecundum (eipfum boc eft fecundum
bominem:fadtufefc bomo fimitifidiabolo : quia m (([efecundti feipflim uiuere
uoluic:
quandotn uericacenonftecip ucnondedeifedde fuo mendacium [oquerecur-'qn5
folum mendax uerum eciam medacu pacer eft. Prcmuf eft quippe mcncicuO&i a quo
peccacum:ab illo cepiceffe mendacium.
ll|l Ijil
>nn<
i uiuere fecundum creacum bonum non eft bonum. fiue quifq: feciidum carnenvfiue
fecundum ammanvfiuelecundum bommemcocum: qui conftacexanima fticarne:
unde u nomme foliufanime U nomme Iblmfcarnif fignifican poteft :eligac uiuere.
Nam qui ueluc fummii bonu [audacanime nacuram: U tanq malum naturam car/
mfaccufarprofeclro u anima carnalicer appecic: u carnem carnalicer fugic.quoma'
id uamcacefencicbumana:non uencace diuma. N6 quidePIatonici ficuc Manicbe»
defipiunc: uc canq m<j[i naruram cerrena corpora deceftencur: cum omnia elemenca
quibufifte munduf uifibilifconcrecl-abilifq: compadW el>:qua[icacelqi eorum deo
artifici cnbuanc.Verucame ex cerrenifarcibufmonbundifq: mebrifficaflriciaimaf
H \\U ll|lll
I llll|lll llll|l
I llll|llll llll|llll II
JX
W lAm cumrpropoficum eft amare deum -.u non kainii. bommem:fed fecundu
l uicituruojucacifbone:queuficaciurinrcripcurirfanrtifcancafappe[[acur:fedamor
quoq; fecfidum eafdem facraf licteraf dtcicur. Nam u amacore boni dtcic Apofcoluf
II llll|llll II
( ^
<£T3e cribufperturbaciorabufquafm
H \\U ll|lll
I llll|llll llll|llll II
I llll|llll II
:tt
10 11 12 13 14 15 16 17 13 1<
23 24 25 26 27
uero eof u m mato porutffe ilte tpfe Vtrgiltanuf ceftif eft uerfuf; ubi baf
quarcuor
perCurbanonerfummabreuicacecompIexufele.Hincmecuunccuptuncgaudencqj
dolencqi.Dixic eaam tdem aucor:ma!a mencifgaudta. Protnde uotunc cauec cimec
gaudenc si bom 8i mali. Acq: uc eadem aliif uerbif enunciemufcupiunc cimenc te/ 1
rancur & boni U mati. Sed itti bene:tfti mate:ficuc bommibuf feu redca feu
peruerfa
uotuncafeft. Ipfa quoqi cnfttcia:,p qua Scoici nibil m ammo fapiecifinuemrt pofie
pucaueruc:repencur in bono:& maxtme apud nofcrof.Ndm Uudac ApoftoIufCo /
rmcbiof q> cocriftaci f uerunc Tecundu deum. Sed forcaffe quifducertc ilttf
Apoftolii
fuifle congracutacum: q> concriftatt f uerunc penicendo :quatif cnfticia nifi
eorum q
peccauerunc efle non poceft. Ica emm dicic. Video 9 epiftoUilla v. fi ad boram co /
cnftauic uof: nuc gaudeo :non qa cocnftari eftiffed qa concnftaci eftifm peniceciS
Concriftaci emm eftif fecundum deum:uc in nutto decrimencum paciammi ex nobif.
Que enim fecundum deum cnfticia e(l:penicenciam in latutem operauit^mundi auce
tnfticia operacur morcem. Ecce enim id lpfum fecundum deum concnftari:quantam
perfectc m nobifmduftnam. Ac per boc poffiinr Scoici pro fuifparcibuf refpodere:
ad boc uiden ucilem effe rnfliciatn: uc peccafle penueac: in animo acem fapiencif
ideo tuc non poftc: quia ncc peccacum in eum cadircuiufpenicentiaconcriftet::nec
ultum almd malum quod perpetiendo st fenciedo fic criftif. Nam ac Alcibiade feriic
fi me de nomme bommirmemona non fattic cum fibi beacuf uiderecur: Socrace dif/
pucance: u. eiqm milerelTecquoniamltulruf effecdemonftrantefleuiffe.Huicerga
ftulctcie fuic caufa eciam buiufuCiltfopcadeq! cnftiae:qua bomo effe fe dotec:quod
efle non debet. Scoici aucem non ftutcum fed fapiencem aiunc criftem effe no poffe-
Verumbifpbilofopbifqd*adbacqueftionedeanimipercurbacionibufaccmec:iam
refpondimuf m nono buiufopenf Ubro :oftendencef eofnon cam de rebuf qm de
uerbif cupidioref cfle concenciomfqm uentacif.
n [\u ll|lll
II llll|ll
^ rr
10 11 12 13 14 15 16 17 13 1<
23 24 25 26 27
>'■■■■!
bona plane u maximeopcanda efhfed nec tpfa buiufcft utce. Non eni quauumcuqi
uox efhfed maxime pioir mulcumq: mftorum acq: fandrorunrfi dixenmufquonia'
peccacum non babemufmofipfor feducimuf. U uertcaf in nobifnon eft. Tunc itaq;
aparbiaifta enc.-quando peccacum in bommenullum encNunc uero facif beneui/
uicurfinecnmme:fine peccaco aucem qui fe uiuere exifttmatmci id agic uc peccacu
non babeac: fed uc uemam non acctpiac.Porro fi apacbia t[[a dicenda efeieu animi
concingere omnmo non poceft ullufaff;cTraf:quif bunc ftupore non omnibufuicuf
ludicec erfcpeiore?Poceft ergo non abfurde dici.perfecT:a beancudine fme ftimulo
cimonf u fine ulla cnfticia fucuram. N:m ibi aucem fucurumamorem gladiumq;: qf
dixenc mfi omnimodo a uericace feclufuf^ Si auce apacbia illa e:ubt nec mecufulluf
excerrec nec angir dolor-auerfanda eft m bac uica: fi recte: boc eft fecundum dcum
uiuere uolumuf In illa uero beaca: que fempicerna/p mtccit: .-cimor plae fuperanduf
f .
Timor nanq: illede quo dicic Apo, toluf lobannefcimor non eft in cancacefed p/
Fedra caritaf forafmiccic cimoreiwquia cimor penam babec: qui aucem cimecmo eft
perfecfoif in cancate: non eft etuf generif cimor:cumf ille quo cimebac Apoftoluf
Paulufne Conncbn ferpencina feducerenc aftucia.buc enm cimorem babec caricaf:
rnimo nonbabebic nifi cancaf fed llliuf eft genenf cimor q non eft in canrace:de
quo
U ipe Apoftoluf Paulufaic. Non enim accepiftiffpincum feruitucif iteru m timore.
Timor uero ifte caftufpermanefm feculum fecu(i:fi eric u m fucuro feculom^ a!io
modo non poc incelligi pcrmanereinfeculum fecuIi:non enc cimor exterrenfa malo
quod acctdere poceft: fed cenenf tn bono quod amicci non poceft. Vbi cntmboni
adepct amor immucabilifefbprofeclro fi dici poceft mali cauendi timor fecurufeft.
Timorif qutppe cafti nomine eauoluncaf ftgntficaca eft-qua nofneceXe eric nolle
peccare: u no foHicicudme inftrmtcacifne force petcemufled cranquiliicate caritactf
cauerepeccacum. Aucft nulliufomnmo genenftimor ee potent:in illa cerctff.ma fe/
cuntate perpetuoic feliciumq: gaudtorum: fic dicM e timor dommt caftuf pmanef
m feculum lecuIt:quemadmodum dtclii eft pactencia pauperum non peribic inecer'
num. Neq; entm eternaencipfa pactencia:que neceffarta non eft nifi ubi coleranda
func ma[a:fed ecernum enc quo per pacteciam peruenicur, Ita fortafle timor caftuf
in fecutum feculi dictufeft permanenO quia id permanebic quo cimor ipfe perducic.
Que cum tca finc: quoniam recfca uira diceda eft qua peruemendum fic ad beacami
omnef affectuf lftofuica recta rectof babec:peruerfa peruerfofbeata uero eademq:
ecerna amorem babebic u gaudiummo folum rectum uerum eciam cercum:cimor£
aucem u dolorem nullum. Vnde tam apparcc uccumcf quatef effe debeanc m bac p/
egnnacione ciuef ciuiractfdeputuencef fecundum fpincum non fecundum carnem:
boc eft fecundum deummon fecundum bommem -U qualefin illa quo cendunc im'
morcalicacefufurifunt.Ciuitarporroboceftrociecafimcfiorum^nonfecundumdeu
fed fecundum bominem utuenriu i U m ipfo cultu falle concem ppuq: ttere
diutnicacif:
doctrinaf bommum demonum ue fectanciunvbifaffeiitibur prauifcanqua morbtf
&S'percurbacionibufquacicur. Ec fi quofciuef babec qut moderan calefmocuf u eof
quafi cemperare mdeacur i fic impiecace fuperba e[aci func: uc boc ipfo finc in eif
ma/
loref cumoref: quo mmoref doloref Et fi nonulli canco immantore quanro rartore
uanttatebocifeiprifadornauermr.-utnulloprfuferigant: & excicent:: nullo
flectac;
U mclinenct affectu: bumantrace coca poctufamtccuc q uera affeqnc: cranquildcace.
Non emm quia durum aliqutd ideo redtunvauc quia ftupidum eftndeo dnum.
I MII|IIMIIII|IIIMM
U?
^ijfHd ufrum pnm AniJ net pnmi bommef: duorum erae qmppe conmgium:
T^3 babebanc iftorafFecTtur m corpore ammali ance pe;cacum:quater m corpore
/ fpintafi non babebimuf omm purgaco fimcoqi peccaco^non immenco quencur. Si
emm babebanc: quomodo eranc beaci m lllo memDrabiti beacictidmif [oco id oft in
paradifo ! Quu"candem abMuce dici bearuf poceft:qm cimore afFicicuruel dolore.'
Quid aucem cimere uel dolere poteranc illi bominef m rancorum canca affluencia
bonorum:ubinecm3rrme-uebacur'necu[[acorponrmataualicudo:necaberacqcc[
quod bona uoluncjfadipifcerecurmec merac quod carnem ammum ue bomimrfe/
ticicer uiuenciroffenderec .' A.mor e-ac impercurbacufin deunracq: mcer fe coniugiu
Fida u fincera fociecace umenciu n-.Si ex boc amore g-andegaudium non defiftente
quod amabacur ad f ruendum. Erac deuicario cranquilla peccaci iqua manence nu[/
lum omnmo aliunde milum quod concnftarec irruebac. kn force cupiebacpbibicu
tignum ad uefcendum concingere.fed mon mecuebanc:ac per bx Si cupidicar&: me/
curiam cunc lllorbominereciam in itlo percurbabac [oco ' AMt uc boc exiftimemur
fuifTe: ubi nullum erac omnino peccatum. Neq: emm nullum peccacum eft: ea que
lex dei probibec concupifcere: atcp ab bif quoqi abfhnere cimore pene non amore
lufhcie. A.bfic mqua uc ance omne peccatum lam ibi f uenc cale peccatum: ut boc de
[igno admiccerenc quod de muliere dommufaic:qui uidenc mulierem ad concuptfcu/
dam eam: lam mecbacuf efteam m corde fuo. Quam igicur felicef eranc ec nutlif
agicabancur percurbacioniburammorum: nullifcorporum [edebantur incommodifi
tam felix uniuerfa fonecareet bumana:fi nec ilU malum quod ctiam m pofteroftra/
ucerencinec quifijuam ex eorum ftirpe imquitacem commicterec:que damnacionem
reciperec. Atq: ifta permanence feIicitate:donec per illam benedidhonem qua didtfi
eft crefate u muttip[icammi:predeftinacorumfiicftorum numerufcomplerecur.-alia
maior daretur quebeatiffimirangehrdaea eft:ubi lam effec certa fecuncaf peccacurfi
nemmemeflememmemqi monturum: ec calif eflee uita fandtorum poft nullum [a/
bonf u dotonf mortir experimencum :qua!if enc pofl bec omnia ir» incorruptione
corporum reddita refurredhone morcuorum.
CP\V 1 quia deuf cuncfta prefciuit' a ideo bommem quoqi peccaturam ignorare
^—J non pocuit :fecundum id quod prerciuic accp difpofuic ciuicacem fandtam eam
' debemufalTerere:non fecundumillud quod m noftram cogmcionem peruenire rton
pocuicquia m dei dirpoficione non fuic. Non enim bo mo peccato liio diumu pocuic
percurbare confi!ium:quafi deum quod ftacuerac:mucare compulencicum deu^pre/
fciendo ucruqi preuenericud eft u bomo quem bonum creauic g mafufecc fucuruf:
u quid boni eciam (icde it[o effecipre fatfturufi Deufeni K fi dicirur ftatuca
mutare:
unde cropica [ocunone in fcnpcurir fandW etiam pemcuifTe legitur deunviuxca id
dtcitur: q> bomo fperauerat^uel nacuratium caurarum ordo geftabatmo luxca id qct
flTffffffffffTT
14 15 16
II llll|llll llll|llll
17 ie i<
^□cnr
reommpacenrfadluru eTe prefciuerac Fecicitacpdeur ficuc fcripcumeftbommem
redtum: ac per boc uolunracif bone. Non emm redcureflc-c.bonam non babenruo/
lunt.stetn.Bona igicur uoluncafopuf eft dei cum ea quippe ab iIIo fartufert bomo
Mala uero uoluncaf prima: quom.3 omma mala opera pceflic m bomme.- defedcuf'
pociuffuic quidam ab qperc dei ad fua opera:cj opufullum. Et ideo mala opera qma
fecundum fe non fecudum deum:uc eorum operum ranqfrurtuum maloy: uolurar
ipfa effec ueluc arbor mala^aut ipfe bomo m quancum male uoluntatif. Porro mala
uoluntarguifnonficfecundumnacuram: fed conrra nacuranrquia uiciumert:tame
eiur nacure eft cuiur efb uicium: quod mfi m natura non poceft effe: fed in ea quam
creauic ex nibilo :no quam genuic creator de femetipfofttft genuit uerbum per qcf
facTra lut omnia. Qina 8i fi de terre puluere deuffinxit bomm&eadem terra
omifqi
cerrena marener omnino de nibib ert.ammamcf de nibilo fadcam dedic corporpcu
facTr.ifeft bomo. Vfq.adeo aac mala umcuntur a bonifmc cjuif finantur epfe ad de/
monftrandum q poflic u tpfifbene uti lufticu prouidenciflrma creaconfi bona came
fme malifeffe poflinc.ficuc deufipfe ueruf u fummuf:ficut ommf fup iftu caiigmofu
aerem celeftifmuifibilif uifibilifq; creacura: malauero mfi m bonifeire non
poflinc:
quia nacure m qmbuf runt:in quacum narure fimnuncf bone func.Decrabit: porro
malu.nonaliquanatura.queacceMeracueluIIaeiurparcerublararedeaqueuiciaca
ac deprauaca fuerac lanaca:acq: corredra. Arbicnum igicur uoluncatifcunc eft uere
Uberum:cumuiciirpeccanfq:nonferuit.Ta[edacumertadeo:quodamiflumpprio
uicio : nifi a quo dari potuic reddi non poceft. Vnde ueritardicit.fi uof f
iIiuNibera/
uent: tunc uere Iiben ericif. Idipfum efbac fi diceret.fi uor filiuf faluor fecc-
ictunc
uere falui ericifi Inde qmppe liberacor. unde laluacor. Viuebac itaq: bomo feamdu
deum f paraduo: &r corporali 8C Tpincali. Neq: emm erac paradifufcorporalif
ppcer
corponf bona-.ac propcer mentifnon erat fpiricaK Auc uero erat fpintabrquo per
mrenorefi& non erac corpora[ific|UO p excenorerrenfurbomofruercrur: Erac p[ae
ucrunq; propcer ucruq:. Poflrea uero q fuperbuf illeangelufiac per boc muiduf per
eadem fuperbiam a deo ad femecipfumconuerfur:& quodam quafi cyranntco fafitu
gaudere de fubdicif q efle fubdiiureligenfide Tpintali paradifo cecidic: de cuiuf
lapfii
fociorumq: eiurqui ex angehrdei angeli eiureffedh func:m Iibnrundecimo K duo/
decimo buiuropenr facirquancu pocui difpucam: ma[e fuafa uerfuna m boif fenfum
ferpere affedtanficui uciq: ftdci quoma ijje ceciderac muidebac: colubru in
paradira
corpora[i:ubi cum duobufi[[irbomtnibul"mafcuIo Si femma:anima[ia ecia terreflxia
cetera Tubdica Si innoxia uerfabancur: animj fcilicec [ubricum u corcuofiranfrac/
ciburmobile: operi Tuo cogruumperquemIoquerec*e[igic:eoq: perangelica pfinna
preftancioreq: nacuram fpincali nequiaa fibi fubiecTro:»: canq mlcrumeco abuteT
fallacia fermocinacur e Femme:a parce fcilicec mfenoreilliufbumane copule incipief:
ucgradacim peruenirecad cocunvnon erhmanruirum facde credulum.nec errando
pofle decipi:fed dum alieno cedic erron. Sicuc emm Aarcn erranci populo ad idoEu
fabncandumnon confenfic mdudcufifed ceflicoblt-ndcufinec Salomonem credibile
eft errore pucafle idolifeffe feruiendum^ed blandiciirfemineifad illa facnlegia
fuifle
compulfiim.ica credendum eft illum uirum fuefemine.um unum bommem bommi:
coniugem coniugi.-ad dei legem tranfgrediendum non ranq uerum [oquenci credidiffe
reducTtum:fed fociali neceflicudme paruifle. Non emm frufcrd dixic ApofrolurAda
nonj:ftreduc!tufi muher aucem feducta eflmifi quia illaquod ei ferpenr locucureft
cang uerii effcaccepic illcaucem ab umco noluic coTorcio dinmimec m comumoe
l llll|llll llll|llll il
II llll|ll
II llll|llll II
I llll|llll II
peccacimec ideo'minuf reuffed fcienf p-udenfq: peccauit. Vnde u Apofloluf non aic
non peccauicfed non eft feducrtuf.Nauriq: ipfum oftendic ubi dicic:per unu botem
incrautc peccarumm mundam^ paulopoftaperciufin fimilicudme mquic puarica/
tiomfA.de. Hof auce m feduclof mcelltgi uoluto- qui id quod f aciunc non pucanc
e(Te
peccacum illeaucem fciutc. A.lioquin quomodo uerum erir: Adam non eft fedudruf.'
Sed inexpercufdiume feuencacifm eo falli pocuic:uc uemale crederec ee ccimiflum.
Ac per boc m eo quidem q> muker feducta eft non eft ilte feducTruf; fed eii
fefcIUc:
quomodo Fuerat mdicandum quod erac didturuf multer quam dedifti mibi fotiam:
ipfa mibi dedic &; manducaui. Quid ergo opuf eft plunbuf: Ec fi credendo non
funt
ambodecepci:peccandocamenambofuriccapci:KdiaboUUque.fimplicaci,
/TV T? quem uero mouec curaliifpeccarif fic natura non mucecur bumana.-quead/
K^3 modum llla duorum pnmorum bominum preuancanone mucaca eft:uc cance
/ corrupnoni quancam uidemuf acq: fencimuf: &; per banc fubiacerec u morrrac
coc
U cancif canq: mcer fe concrarnf percurbaref u HucTruarec afFeclibufquaUrin pa/
radtfo ance peccacu Iicec m corpore eflec atmalifuciq: non fuic.fed quif boc
mouett:
ucdixi:nomdeo debec exiftimare leue ac paruti tllud fuiflecommiflum:quta in efca
Factum eft:non qmdem mala: nec noxia nifi quia probibtra.Neq: enim quiccj mali
deuf in illo cance f elicicacif paradifo crearec acq: plancarec- Sed o bediencia
commen '
daca eft m precepro-que uircufm creacura racionali macer quodammodo eft omniti
cufcofq: utrcucum.quando quidem fic facta eft uc ei fubdicam ee fic unIe:pernictofu
aucem fuam non eiuf a quo creaca efk fa:ere uolucacem. Hoc icaq: de uno cibi ge/
nere non edendo:ubi alioif canca copia f^biacebac^cam [eue precepcii ad obferuadti
cam breuead memonam recinendum ubi prefercim nodum uoluncaci cupidicafre/
fiftebac: quod de pena tranfgreflionif piitea fubfecucum efV canco maiore iniufhcia
uioUcum eft:quanco FaciUore pofiec obferuancia cuftodtri.
"FW
14 15 16 17 18 1!
23 24 25 26 27
xnn;
arbore mala. Vc aucem eflec arbor mala contra naturam factum efbquia mfi utcio
uoluncanfquod concra nacuram emon uciq; f ierec:fed uicio deprauan mfi ex nibilo
facta narura non pofTec. Kc per boc uc nacura fic ex eo babec 9 a deo fadla eflut
aiic ab eo 1 quod f adta efb def iciac.ex boc q> de mbilo facta eft. Nec fic
defictc bomo
uc ommno nibil effec:fed uc inclinacufad feipfum mmur effec cj erac:cum ei q UI f
uma
efcinberebat. R-eficOroicacpdeo:efreinfemecipfobocertribiplacere:non iam mbil
efleefbfednibilo propmquare. Vnde fuperbi fecundum raipcurarrancTraOalio no/
mineappellancur fibi placencef Bonum eft enim furfum babere corinon camen ad
reipfum quod eft fuperbtefed ad dommum quod eft obedientie:que ntfi bumiliu no"
poceft effe.Et tgtcur aliqutd bumibcacif miro modo:quod furrum factatcors* eft
aliquid elaciomr quod deorrum faciaccor. Hocquidem quafi concranum uidecur:
uc elaoo fic deorfum:« bumilicaffurfum. Sed pia bumilicarfacic rubdicum ruperion.
mbil eft aucem fupenur deo -ic ideo exalcac bumilicar que facic Tubdicu deo. Elacia
aucem que m uicio eft: eo tpfo quo refpuic rubtectionem: cadic ab illo quo non efl
qutccj rupenuriK ex boc enc tnfercuf: 8S fic quod fcnpcum eft. Deiecifti eoPcum ex/
collerencur. Non entm aic cum elan fuiffenc: uc priufexro[lecur:&: poftea
deicerentfs
fed cum excollerenrurcunc deiedtt func. Ipr u m quippe excollntam denci eft. Qua/
ppcer q, I1UC m ciuicace dei & ciuicaci dei m boc feculo pegrmanci maxie
comfdac 4
bumiIicansimeiufregequieftCbriftufmaxtmepredicacur:concranuq:buicuircuci
elacionif uictum: m emr aduerfano qui eft diabolurmaxtme domtnan :racnrliccerir
edocecur. Profedto tfta eft magna differenciaqua ciuicafunde loquimurucraq: dif'
cermcur.una fcilicec rociecafi piorum bommum:aIcera impiorum: ftnguta quecp cum
angebfad fe percmencibufim quibufpreceffic bac amor denbac amorfui.Mamfefto
ergo apercoq; peccaro:ubi fadtum eft:quod deuff icri probibuerat: diabolufbomme
non decepiffec.nifi lam ille fibi ipi placere ccpiflec. Hmc emm ic delectauiDqd:
dictu
eftenctfficuc dn:quod mebuf eflepoffenc fummo ueroq: prmcipto cobercdo p obe/
dienttammon fuum fibi exiftendo prtncipiu per fuperbiam. Du emm creanmon fua
uencace: fed dei uen parcicipacione func dn :plufaucem appecendo mmureft:qut dfi
fibt fufficere di!igic:ab illo q ei uere fuff icic:deficic. Ulud icaq: malli quo cu
fibi bomo
placec:cang fic 8C ipfe [ume :auercicur ab eo (umme.quod ei fi placec: & ipfe
fic lume.
Illud inq malum preceflerac mabdico: ucfequerecurbocma[um:quod perpecracum
eft in aperco. Verum eft emnvquod fcrtpcu eft. Ance rumam exalcacur cor:&: ance
gloriam bumtltacur. Illaprorrur ruma quefic m occulco-precedic rmnam queficm
mantfelto:dum illa rutna effe non pucatur. Quifenim exalcacionem rutnam putat:
Cum lamricibtdefedtur: quo elt relicTrur excelfur:' Quiraucem ruinam eflenon
uideac: quando ficmandact eutdenr^ tndubicacacranfgreffio' Propcerbocdeuf
illud probtbmc:quod cum eflecadmifrimmulla defendi poflec lmagtnaaonetufticie.
Ec ideo audeo dicereifuperbirefle ucile cadere m aliquod apercum mamfeftucp pec/
catum:unde fibi defpicianc quuam fibi placendo cectderanc. SalubriufemmPecruf
fibt dtfpucuit: quando fleutc:qm fibt placmrquando prefumpfic. Hoc dicitfc: facer
pfalmufi Imple facief eozc ignomtniai&querec nome cuu dfie.id eft uc cu
eifplacear
querectburname cuti :q iibi placueranc: querendo fuu.
11 111111111 11
1 111111111 iiii|iiii 11
1 iiii|iiii 11
IX
Via ergo concemptuf eft deufmbenf qut bominem creauerapqui ad <uS ima/
ginem eum feceraciqui cecenfdimaUbufppofuerdtiqui m paradifo cofticuerdt:
quTTETum ofm copiam falunfq: pre(literdc:qui precepcifnec plunbufnecgrandibuf:
nec difFicilibuf onerauerac:fed uno breuiffimo acq: [euiflimo ad obediene
(alubntace
admimculacuf fuerac: quo fuper eam creacuram cui Iibera feruituf expedirec fe effe
| dommum commonebac:iufta damnatio fubfecuca efbtalifq: damnano:utbomo qui
cuftodiendo mandacum fucuruf fueracetidmcarnefpiricaUfnerececiam mece car/
nalif: &: quia fuperbia fibi pldcueraridei lufticiafibi donareturme ficut
dffaftdbdt M
fua effet ommmodo poteftace: led a feipfo quoq: diffentienOfub lllo cui peccddo c6/
fenftcipro Iibercatequam concupiuic: duram mtleramq; agerec feruitutem:mortuuf
fpincu uolenf:»! corpore moncurufinuituf:defercor ecerne uice.etia ecerna nifi grd/
cta Uberarec.morce damnatuf. Quifq: butufmodi damndtionem uel mmi&uel miuftd'
pucat; meciri profecto nefctc:quancafuenctn peccdndo iniquitdfubi tdnrderdcnci
peccandi faciUraf. Sicuc enim Abrae n6 immento magna obediencia predicacurqa
ut occiderec filiumirefdifticiIUma eft imperaranra u xn paradifo tato maior inobe/
dientia futtiquantoid qd* precepcum eft nulliuf dif-nculcaaffuic. Ec ficuc
obedientia
lecundi boifeo predicdbiUor quo fad-ufeftobedienrulqidd morcenvita mobediecid
pnmi hommifeo deceftabiUor quo factufeft mobedienfufq: ad morcem. Vbi emm
magna e(tmobedienae penapropolica.-&: refd credtore faciUfimperaraiquifnd fdtif
explicec:qudnrum mdlum fic non obedire m re facili ti. tdnte poreftacif impeno :eC
rato Cerrena fuppliao ' Deniq: ut breuicer dicdcur:m illtuf peccaa pena: qd inobe/
diencie nifi inobedienaa retnbuca eft '■ Nam que bofnif eft alia mifena: mfi
aduerfuf
eum ipfum mobediecia eiufipfiuOuc quoniam noluic quod potuitiquod non poteft
uelic ! In paradifo enim etiam fi non omnia pocerat ante peccacum :quicquid camen
non pocerac.-nci uolebac:^ ideopocerac omnta:queuoIebac. Nuncuero ficucm eiuf
ftirpe cognofcimuf:K diuma fcnpcura teftacurbomo uanitaa limiliffacW c. Quif
enim cnumerac cjmulta que non poceft uelic: dum fibi ipfeid eft uoluntaa etufipfe
animuf eiufeocf inf erior cdro eiuf non obceperac ■' Iplb nanq: inuico:8i:
dnimufple/
runq: curbaeur.a: caro doIec:&: uecerafcic:&: moncuna: quicquidaliud
patimunqct
non pateremur inumifi uoluntan noftre noftra natura omnimodo atq: ex omnibuf
partibufobediree. A.c eni aliqd caro pacii; :quo feruire nd linicur. Quid mtereft
iide:
dum tamen per lufticiam dominacifdeiicui fubdia leruire nolutmuficaro noftra que
nobif fubdica fuerat non feruiendo molefta ficiquduifnofdeo non feruiendo moleftt
10 11 12 13 14 15 16 17 18
23 24 25 26 27
^XHII^
nobtf pocuenmufee no illt '. Neqi.n. ftc ille noftro uc nof ferutno corpif mdtgemuf
U tdeo noftra eft quod perapimuf mon illiuf pena quod fecimuf.DoIorefporro qut
dtcunc carnif' antme func m carne:*: ex carne.Quid eram caro per feipfam fme aima
uel dolee.-uel con ;upifcic '. Sed cu concupifcere caro dicicur ue[ do[ere:aur ipe
bomo
e fl:ficucdifleruimuf auc aliquid anime quod carnifafficicpaflio^uelafpera-ucfaciac
dolorenruel lemf: uc uolupcacem. Sed dolor carnif cancummodo ofFenfio eft anime
eX carne: 8i queda d b eiufpaflionediflenfio:ficuc anime dolor:que crifhcia
nucupai::
diflenfio eft ab uf que nobif nolccibufacciderunc. Sed tnfticia plerunq: precedic
me/
cufqui u ipfe tn anima efbnon m carne.DoIorem aucem camifnon precedic ulluf
quafi mecufcarmf qut ance dolorem m carne fenciatur.uolupcace uero pcedicquida
appecicufqut fencicur m carne:quafi cupidicafeiufificuc famef u ficif:»; ea que m
ge/
nica[ibufuficaciu r Itbido nommac':cum boc fic generale uocafculum omnif
cupidicattp
Nam u. tpfam tram nibil aliud efle g ulcifcendi Iibidmem ueceref defmierunc. quauif
nonnunq bomo ubi umdicle nulluf eft fenfufienam rebuf mantbuf irafcaf:uc male
fcnbencem fhlum collidac: uel calamum f rangac iracuf Verum u ifta Iicet trraciona
'
biltor: caman quedam ulcifcendi Itbido eft. u nefcioqueuc itadixenm: quafiumbra
recnbucionifuc qut ma!a faciunc:mala paciancur. Eft igicur Iibido ulcifcendi que
ira
dicicuneft Itbtdo babendi paccuniam; que auaricia:eft Iibido quomodocunq: umcech
que perutcacta : eft [ibido glonandt : que lacTrantia nuncupacur. Sunc mulce uaneq:
libidmefquarum nonnulle babenc enam uocabuU propria quedam uero no babenc.
Quif enim facile dixeric quid uotecurltbido dommandpquam camen plurimti ua/
lere tn cyrannorum antmif ectam ciuitia be[[a ceftancur ?
f ] Vm igicur finc mutcarum [ibtdmefrerum :camen cum Iibido dicicur necf cuiuf
\_ I rei [ibido fic addicurmon fere affolec animo occurreremifi illa qua obfcene
pcef
~ \\u ll|lll
I llll|lll llll|l
I llll|llll llll|llll II
I llll|llll II
HL
/TV EnCo buiuf [ibidmif maxtme pudec.mcnco u ipfa membra:que fuo quodam
" 1 9 uc ica dixenm luremon omnimodo ad arbicnum noftrum:mouentur:aut non
( mouentur-pudenda dtcuntur :quod ance peccacum bommifnon fuerunc.Nam ftcuc
fcnpcueft: nudt eranc:& non confundebancurmo qieiffuanudicafefrecincognica:
fed curpifnudtcaf nondum erac:quta nodum Itbido membra illa precer arbicnu oa I
mouebac:nondum ab bominifmobedienriam redarguendam fuamobedtencia caro
quodammo ceftimcuum perbtbebac. Neq: enim cect creaci eranc uc imperittt uulguf
opmacur: qndo qutdem ti tlle utdic anima[ia:quibufnomma tmpofuic: u de tllalegict
uidtc mulier quta bonum eft [ignum m efcam:K quia p[acec ocultf ad uidendu. Pa/
cebanc ergo ocu[i eorum: fed ad boc non erancaperti: boc eft non accenci: uc cog/
nofcerenc qutd eifmdumenco gracte preftarecur: quando membra eorum uoluncan
repugnare nefctebanc. Qua gracta remocauc pena reciproca inobedienua plecfterec:
exricic m motu corponf queda impudenfnouicafunde effcc mdecenf nudicaOffi fecic
accencoOreddidtcq; confufof. Hmc eft q> poftea q mandacum dei apca cranfgrelTtoe
utolarunc fcnpcum eft de illtf Ecaperci func oeult amboru.&! cognoucrunc:qa
nud(
eranc: U confuerunc folta ficuf: u fecerunc fibi campeftna. A.perct funt inquic
oculi
amborum: non ad uidendummam u ancea uidebanc:fed ad difcernedum mter bonu
quod amiferanc:&! malum quo cccideranc. Vnde U ipfum [ignum eo q>
tftamfacerec
dinofcentiam:fiaduefcendumconcrauecitumcangerecur:exearenomenacceptc:uc
appellarecurltgnum fctentie boni u mali.Ex apercaeram morbi mo[eftia:euidetior
fnc ecia ucudtcaf fairatif Cognoueriic ergo quia nudt eranc: nudatt fulicec ea
gratia:
qua fiebac:uc nudicaf corponfnulla eof [ege peccan menti eorum repugnance con/
funderec. Hoc icaqi cognouerunc:qct feticiufignorarenc:fi deo credcref&r
obediecef
non committerenc: quod eof cogerer expertrt:mftde[icar&: mobedientia qd
nocerec.
Promde confufi mobedtentia carniffue:tanq tefte pena mobedtentie luexonfuerunc
folia ftci: u fecerunc fibt campeftna-id eft (uccmctoria gcniraliu. Nam qda
mcerpref
fuccmctona pofuerunc. Porro aucem campeftna [atmum quidem uerbum eft:fed ex
eo dic^um:q> muenef qui nudi exercebancur m campo pudenda openebanc.undeq
ica fuccindti func campeitracofuuIgufappeUac. Quod icaq; aduerfufdamnaca culpa
mobedienne uoluncace tibido mobediencer mouebac: uerecundia pudencer cegebac.
Ex boc omnefgencefquoniam ab i[[a ftirpe pcreate func :ufq:adeo cenenc m ufu pu/
denda uelare:uc quidam Barban illafcorponf parcef nec m balneif nudaf babear.-fed
cum earum cegumenciflauanc. per opacafquoq: Indie folitudmefcum qutdam nudi
pbitaropbencunundeGymnofopbiftenominancuriddbibenccamengenicalibufce/
gummca:qaibufper cecera membroif carec.
OPuf uero ipfum quod libidme tali peragiturmon folum m quibufq: ftuprifubl
lacebre ad fubterfugienda bumana tudicta requtruncur.-ueru ectam m ufu fcor/
Corum quam cerrena ctuicaf lictcam curpicudmem fecic.-quamuifid agacur quod eiuf
ciuttacifnulla [ex umdtcaodeuicac cfi publtcum ectam permifla atq; impumta Iibido
confpecftum:aj uerecundia nacurali babec prouifum [upanana tpfa fecretu.faciliufcp
12 3 4 5 6 7
II lllll|lll III
xrat
Tr^vlnc eft q/ a. ;[[i pbtlofopbi qut uentati propiuf accefferuncuram atcp [ibtdmS
^ ad ea eciam que fapiencta perpetran uetac: ac per boc opuf babere moderatnce mece
acq: racione. Quam parce antmt cerciam'ue!uc m arce quada ad tflraf regedaf pbibec
co[[acam:uc illa tmperance ifttf feruiencibufpoflic m bomtne mfticia ex omnt ammi
parce conferuan. He igiCur partefquafsJ m bomtne fapience ac cemperance facetur
efie uictofaf uc eafab bifrebufiad quafimufte mouencur:menf compefcendo u cobi/
bendo refrenec ac reuocec: acq: ad ea permicrac:que fapientie [ege conceffa
func^ficuc
iram ad exercedam tuftam coercionenvficuc [ibtdmem ad propagande probfofficiu:
be mq parcef tn paradifb ance peccacum uiciofe non eranc. Non enim concra redra'
uoluncacemadaliquid mouebancur.-undenecefleefleceafrauonifcanq frenifrege/
cibuf abftmere.NamcjtnunciCdmouencur--&;ab eif qui cemperancer &Mu(ce&:
pie
utuunc:a[taf factliuPaliafdifficiIiuC camen cobtbendo &; refrenando
modtficanc':non
eft uctq: famcaf ex nacura-. fed [anguor ex culpa. Quod aucem tre opera «Itarumq:
affecTrionum :m quibufq: didhf acq: f acttf non ftc ablcondtc uerecundia uc opera
[i/
bidtntf: que fiunc gemcalibuf membrif qutd caufe eft mifi quia m cecenf mcbra
corpif
non tpIeafFecfioneCfed cum eifconfenfericmolucaf mouec:que in u(u eorii ommno
dominaeVNamquifquifuerbuemicciciratuOuelecia queqpercucicmonpoffecboc
faceremifilmguafa; manufmbence quodammo uoIuncace:mouerencur.quemebr4
eriacu iranulla eft: mouent;eademuo[uncaceAc uero gentcalefcorportfparceftca
[ibido fuo mri quodamm6 mancipauic-uc moueri non ualeanc: ft tpfa def uertt: ii
ntli
ipfa ue[ ultro ue[ excitata furrexertc. Hoc eft:quod puderboc e:quod mcuenctum
oculof erubelcendo deuicac. Magifqi ferc bomo fpcctanrium mulctcudtnem quando
miufte irafacur bommug ue[ uniufafpectum quando mfte mifcecur uxon.
(JjDeuaniflimaeurpitudmeCyntcorum. (TC.xx.
I llll|lll llll|l
^m
ii iiii|iiii m
i iiii|iiii ii
XC
~^V O c illi canmi pbilofopbi boc eft cynici nd uiderunc: pferenref cdrra bumana
J — C_uerecundiam:qutd altud g canmam:boc eft tmmundam impudenceq: fencetia:
( ut fcilicec quomam luftum efb quod fic cum uxore: palam non pudeac id ageremec
m uico nec platea qualibec comugalem concubicum deutcare. Vicic came pudor na/
curalif opmionem eiurerrorifiNam &ft perbibenc boc altquando glonabundu fectfle
Dtogenemuca pucancem fedcam fuam nobilioremfucuranvfi tn bomtnum memona
mfignioreiurimpudenaafigerecur.-pofcacameac/niciffienceMacumenr.pIufqjua/
luic pudor ucerubefcerenc bo mtnerbomtntbuO q error uc bomtnefcanibufee ftmilef
affectarenr. Vnde &: illum ue[ illof qut boc feaffi referuntur:poctufarbicror
concu/
bennum motufdediffi; ocultfbomtnu nefctennum quid fub pallio gererei::q bumano
premence confpeclru pocuiffe illam peragt uoluntacem. Ibi enim pbi nd erubefcebac
utden fe uelle conctibere: ubi Itbtdo ipfa erubefceret furgere. Ec nunc
uidemufadbuc
effe pbiloropbo f cynicofi Hi entm func qui non folum amittuntur pallio :uerum ena
clauam ferunc.nemo camai eorum audcc boc facere:quod fialtqm aufi efimc:ucnd
dtcam icTibuflapidancium:cerceconfpuennum faliuifobruerentur. Pudecigic'bumf
Itbidintfbumanam fmeulladubtcandenaturam. u menco pudet.Ineiufquippetn/
obedietia que gcnicalta corpifmebra folif fuirmonbuffubdidic.-K poteftate uolucacif
enputc: facifortenditur:qutd ficbominif tlli pnme tnobedientte recnbutum qct m ea
parce maxime oporcuitapparere:qua generarur tpa natura:que 1II0 pmo a magno
in decenureft mutaca peccaco:a cuiuf nexu nulluferuicur:ntfi td^quod cum omner
muno effint m communem pemtaem perpecracum eft: m. deuufhcia mndicacu: dei
gracia in fmgultfexptetur.
II llll|llll II
^im;
■>
jVifqi aute dicic non fuiffe cotturof: nec generacurof nifi peccaflentiquid dicir.
fi pc opcer numeroficacem fandtorum neceflanum bommif fuifle peccatum '.
Si enitn non pcccando fob remaneret:quia ficur putancmifi pcccaffenc:generare
nt>
poffenc: pfcclro ucno foliduo lufh bominefpoffenceffe:fed mulci^neceffariu peccani
fuic-Quod fi credcre abfurdum efbillud potiufeft credendum q> fancTroru numeruf
quancufcomp[endeil[ifuffiacbeatiflimeciuitati:tatufexifteret:&;finemo
peccaffec:
qncufnuc per dei graciam de mulcitudme colligicur peccacorum:quoufqifilu buiuf
fecub generanc: 86 generancur. Ec ideo ille nupcie digne felicicate paradifi fi
peccatu
non f uiffjc: a. dibgendam prolem gignerenc: 86 pudcndam bbidinem non baberent.
Sed quommodo id fien poffet: nunc non eft: quo demonflrerur exemplo-nec ideo
Camen mcredibde debec uiderretiam i[[ud unum fine ifta [ibidme uotuncaci pocuifle
feruire:cuicocmembra nuncferumncAcueromanuf&; p;defmouemuf cum uolu/
mufad ea que bifmembnf agenda func fme u[[o renifu canta f acilirace:quanta et m
nobif ec m alufuidemuf: maxime m artificibuf quorumqioperum corpora[iii:ubi ad
i m
I llll|llll II
<**
&%
II lllll|lll III
lllllll|lllllllll|ll
17 18
23 24 25 26 27
xmr[
iiiiiiiiiiiiiiiiiinijii
TTTTTTTTJTTTTTTTTTJT
II
TTTTTTTTJTTTTJTTTTJTTTTTT
TTTTTTTTJTTTTTT
f-aiinoffendi: omnmo nd" pofceiqi fic cercum :tra fempcr f uCurum. Hoc enim nacura
expetic: nec!plene atcp perfecfte beata encmifi adepca quod expetic. Nunc uero quif
bominutn poceft uc uu[c uiuere: quando ipfum umerenon eft m poceftace/ Viuere
enim uulc.-mori cogicur. Quomado ergo uiuiruc uulc:qui non muiciquadiu uulc !
Quod fi monuoluerirquomodopoceft ucuu[cuiuere:qum6uulcuiuere:&: fttdeo
mon ueltc; non quo nolic utuere: fed uc pofb morcem meuufpoflic uiuere '. Nondum
ergo uc uulc uiuic :fed cum ad id quod uult monendo peruenenc. Verum ecia uimc:
ut uult : quoniam fe extorftc fibuqui imperauic fibi nonue[[e: quod non poceft :
atcp
boc uelle: quod poteft. ficuc aic Terenctuf: Quontam non potefb ld ften quod uif ld
ue[if quod poflif. Non camen ideo beacuf efbquia paciencer mtfer eft:Beaca quippe
uica ftnonamacur:non babecur. Porro fi amacur:S£ babetur:cecenfomnibufrebuf
excellentiufnecefjfeeftametupquoniampropterbancamandumefhquicquidaliud
amatur.Porro ficancum amacur:quantum aman dtgna efbno enim beacufefta quo
ipfa beatauica non amac:ut dtgna eft.fieri non poceft:uc eam qui fic amac no eter/
nam uelic.Tunc igttur beaca enciquando eric ccerna.
II llll|lll II
23 24 25 26 27
Allll
II llll|ll
l llll|llll llll|llll II
I llll|llll II
V-r- L-X~>
Idei: celeftem uero amor dei: ufq: ad concempcum fui. Deniq: llU m feipfa:bec in
ceftif maxima eft glona. IIU i glona fua exalcac capuc fuum:bec dicic deo fuo glona
mea & exalcanf capuc meum. I IU m prmcipibuf afuel m eifquaf fubiugac nacioibuf
uiuencefauc corponf aucanimi fui bona auc ucnufqi fecuci funcauc qm pocuerunc
mcogicacionibuffuiOsi obfcuracumelcmfipienfcoreorum.Dicencefenimfeeflefa/
pienceO id eft dommance fibi fuperbia m fua fapiena fefe excollencef (tulci facTri
ftic:
i 1 creacure pociuf § creacon :qui eft benedictuf m fecula. In bac aucem nulla eft
boffiif
* fandloif mon folum boim uerii cciam si angelorum-- uc fic deuf omia m omibof
A.m£.
ad mce[[igendum:nof oporceac immoran. Arbicror came facif nof lam f ecifle magnif
BC difncillimif queflrionibuf de micio uel mundi uel anime :uel ipfiufgenenf bumam.
k quod m duo trenera difrnbuimuf unum eorum qui lecundum bommenralceru eoru
.. qui fecundum deum uiuuc. quaf eciam myftice appellamuf ciuicacefduapboc l duaf
fociecacef bominum.quarum eft una: que predeftmaca eft m ecemum regnare cum
t deo: alcera ecernum fupplicium fubire cum diabolo. Sed ifte fmif eft earum. de
quo
poft loquendum eft. Nunc aucem quoniam de exorcu earum:(iue m angelif quorum
uidecur earum aggredienduf excurfuf ex quo illi duo generare ceperunc donec bo/
14 15 16
22 23 24 25 26 27
<*I^
~ \\u ll|lll
I Mll|llll llll|l
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
rx
ugntFicande enam t[[a umbra feruiebac. Eitce anctliam u filtum eiuf.Non enim beref
eric fiiiufanalle-cum fiio m :o Ifaac. quod aic A.pofto[uf cum Filio libere.muemmuf
ergo m ccrrerta cruicace duafformaf.unam fuam prefcnciam demon(trancem:alceram
celefti ouican (igmf icande fua prefentia feruiencem. Panc aure ciuef cerrene
cmicatif
peccaco uiciaca nacura celeftif uero ciuicacifciuef paric a peccaco nacura
Iiberafgra/
na.undeillauocancuruafaireurtauafamifericordie. Significarum eft boc eriam m
duobuffilufAbrae: qj unuf de ancilla que dicebacur A.gar:fecundil carnem nacufeft
Hyfmaeb alcer au c £ de Sara [ibera fecundii repromiffione nacuf Ifaac. Vcerq: qde
de femine Abrae.fed lUii genuic demcifcrarcoTuecudo nacurauftii uero dedicpmiflici
fignificanfgracia.Ibibumanufufufortendtcur:bic diuinumbenenttumcomendat;.
/ F 1 ^- rrenA poTO ciuttaf que fempttema non ent: neqt entm cum m extremo fup/
/ l^Aplicio danaca fueric lam auicaferic-btc babec bonti fuum cuiuf fociecace
[ecac:
qualtrefle dc caltbuf rebuf [ecitia poceft. Ec quontam non eft cale bonum uc nullaf
angufttaffaaacamaconbuf fuifndeo auicafifta aduerfuffapfam plerunq: dtuiditur.
[ingando^bellandoacq! pugnando:3S aut mornferafauc cerce morca[efuicT"onafre/
quirendo. Nam ex quacunq; fui parce aduerfuf alceram fut parce bellado furrexenr:
quenc efle uictrix genctum 1 cum ftc capctua uinorii. E t ftquidem cum utcertc
fupbtuf
exto[[itur:etiam fic mornfera.Si uero condtaonem cogicanfcafufq; c6munef:magtf
que acadere poflinc aduerfifangicur: q eif que prouenerunciecundifrebufinflacur:
cacummodo morcalifeftiftauicTorta. ISIeq: enimfemp domman pocertc pmanedo:
etfquofpotuen- fubtugare utncendo.Nonauccm recTe dicunrur ea bona non effe:
que concupiliic bec ciutcaf quando eft Si ip r a in fuo genere bumano melior.Concu/
pifctc enim cerrcrum quanda" pro rebuf inftmif pacem.ad eam nanq: deftderac pucntre
3 4 5 6 7
llllllll|lllllllll|lllllll
14 15 16
,*t*
bellando. Quoniam fi uicertc u qui refiftaC non fuenc: pax enr quam non babebanc
partef muicem aduerfancef Si pro bif rebuf quaf fimu! babere non poceranc mfelict
egeftate cercancef Hanc pacem requirunc labonofa bella :banc adipifcicurque pu/
racur glonofa uictona. Quando aucem umcunc qui caufa lufhore pugnabanc:quif
dubirecgraculandam effe uicftonam u prouemfle opcabilem pacem ! Hec bona fiic:
u fine dubio dei dona func. Sed fi neglccV melionbuf: que ad fupemam percmenc
ciuitacem:ubi encuicTrona m ecerna u fuma pace fecuwbona ifta fic concubifcanCs
uc uel fola efle credancur; uel bif que meliora crcduncunampliuf diligancurmecefle
eft mifena confequacuna: que merac augeac.
Sic enim condica eft R_oma i quando occifum R_emam a f racre H.omu!o R-omana
ceftatur biftonamifi qi lfh terrene auicacifambo ciueferanc.-Si ambo glonadeR-O/
mane R-eiPublice mfticucione querebanc: fed ambo eam cancam quancam fi unuf
eflec babere non poceranc. Qui enim uolebac dommando gbnan:minufuciq? domi/
narecur:fi eiufpocefcafuiuo confbrce mmueref. Vc ergo coca dommatione baberee
unuf ablacuf eftfbcmf u fcelere creuicm peiufquod mnocemia mmufefTec 1 meliuf
Hi aucem fracrefCayn u Abel-nonbabebancambo mcer fe fimilem re2C tcrrenaru
cupidira-em.nec m boc alcer alcen muidic:q> eiufdommacuffterec angufhor qalreir
ocadic:fiambo dommarencur. Abel quippenon querebac dommationem mea au\>
tace : que condebacur a fratre;fed muidenaa illa diabolica qua muidenc bonif mali:
nulla alia caufa eft nifi quta illibonifunnliimali. NuIIoenimmodo ficmmorac/
cedence feu pmanence conforce pofleffio bomcacifimmo pofleflio bomcanf tanto f ic
laciorsquanco cocordior eam mdiuidua fociorii poflidec cancaf Non babebic deniq:
iftam pofleflione:q ea noluencbabere comunem.Ec canco eam repenec ampliorei
quanco ampliufibi pocueric amare conforcem. Illud igicur quod mcer Remum ec
R-amuIum exorcum eft:quemadmodum aduerfuf feipfam cerrena ciuicaf diuidacur
oftendit.qct auce mcer Ca/n u Abehmcer duaf ipfafciuicacef dei u boim mimiciciaf
demonftrauic. Pugnanc ergo mcer fe mali u mali. icem pugnac incer fe boni U mali.
boni uero u boni: fi perfecfh func mcer fe pugnare non poffunc. Proficienref autem
nondum perfectrica poffunc:uc bonufquifq: ex ea parce pugnec concra alcerunvqua
etiam concra femecipfum. Ecm uno quippe bomme caro eocupifac aduerfuffpiriruJ
u fpincufaduerfufcarnem.Concupifcenna ergo fpincalifconcra alceriufpoceft pug/
narecarnalem' uef concupifcencia carnahf concra alcenuf fpincalem: ficucmcerfe
pugnanc bom u mali. uel cerce ipfe ccncupifcencie carnalef mccr fe duorum bonorii
nondii uciq: perfecftozr. : ficu t incer fe pugnanc mali u mali: donec eorum qui
curand
ad ulcimam uictonam famcafperducatur.
H \\U ll|lll
I llll|lll llll|l
I llll|llll llll|llll II
I llll|llll II
EC
K /eo modo quo pnmtf bomtmbuf per crcaturam fubiecftam ueluc eorum fonuf
m|T^rf^wwn^^
14 15 1
j&K
I MIIIIIM llll|llll II
I llll|llll II
,fcc
\f~\ ^nc autem defendenda uidetur mibi biftona. ne fic fcnprura mcredtbrlifque
J_Jdicic ediFrcaca abuno bomme ciuirat£: eo cempore quo non pluf q uiri qttuor
( uet p^ciufcrerpoftea qm fracer Fracrem occidic FuifTe uidencur m cerra^id eft
prirmif
bomo patrem omntum.&: ipfe Cayn ai eiuff ilmfEnocb ex cuiufnomie rpa cmicaf
nuncupaca eft. Sed boc quof mouecparum confideranc non omnefbommefq cuc
effe pocuemcifcnpcorem facre buiuf biftone necelfe babuirjfe nommare.fed eoffolof
quofopenrrurcepti ratio poftulabat. Propoficum quippe rcnpconrillmffuic p quem
fpirrcuf fanctuf id agebac:per fucceflionef cercarum generacionum ex uno bomrne
propagacarum peruemre ad Abraam: ac demde ex emr lemme ad populum deiun
quo dtftrncto a cecercfgenttbufperfigurarecur tc prenunciarentur omnia que de ci/
mast \'"' ur ecernum enc regnum:&: de rege eiuf eodemq: codtcore Cbnfto m
fpintu.
preuidebancur efli f utura.ira uc nec de alcera focictace bomrnum caceret; cj
cerrenam
22 23 24 25 26 27
~ \\u ll|lll
I llll|llll llll|l
^rm
I llll|llll llll|llll II
' J
E3k
utd ecur efie diftantia: quod ignoro qua ranone iicfactum: non tamen tanta
nTTi [iiTrrn m^ rn it
22 23 24 25
^sx^
gignacur qui gignt commemoracur: mmuf uixtfli apud ebreof pacer eiufmuentcur
cencum annof fed pofteaq efl genirufidem ipfe cencum mmuf q m bebreif mueniunt;
innoftnf Arq: tca binc u mde ucnufq: unmerficaf cofonac. In fexca aucem genera/
none nufqm ucriq: codicefdifcrepanc. Infepnma uero ubulle qui nacufefl Enocb:
non morcuuf fed q> deo placuenc cranf lacuf efle narracureadem diflonancia efl
que
mfuperioribufquinq; de cencum anrafanceq gignerec eum qui ibi commemoracuf £
fi[ium.acq:icainrummafimulconfonanaa-VixicenimannoranceqmcrdnlTerrecur
fecundum ucrofq: codicef crecenroffexagmcaqumq;. Odtaua generacio babec quide
nonnuflam dmerfuacem: fed mmorem ac diflimilem cecenf. Macufalem quippe quem I
genuicEnocIvancecj gignerec eum qui m ipfo ordme fequicur fecundum bebreofnci /
cencum mmuf fed uigmci ampliuf utxic annof qui rurfufin nolcnfpofteaq eu genuic |
repenucur addici: & m ucrifq: fibi fumma uniuerfi numen occurnc. In fola nona
ge/ )
neracione id efb m annif Lamecb fi[n Macufale pacnfauce Noe.fima uniuerficacif }
difcrepac:fed non piunmum. Vigmn enim ic quaccuor aunofplufuixifle m bebreif
qm tn noflxifco dicibuf muenicur. Nara anceq gignerec fihum qui uocacufeft Noe:
(ix mmufbabec m bebreifq m noftnfpoftea uero cf eum genuenc:crigtnca ampliuf
in eifdem ij m noflrtf. Vnde fex i[Iif decradttfreftanc uigmciquaccuor uc ditJtum
eft.
'^J | Eer banc aueem difcrepannam bebreorum codicum acqi noftrorum exontur J
^A^ tUafamofinTmaquefttOiubi Macufalem qccuordectm anofuixifle polt dilumu S
( compucacupcum fcnpcura ex ommbufqui i cerra cunc fueranc folofodto bommef [
tn arca exicium commemorec euafiffe dituuuun quibuf Macufalem no fuic. Scctm 1
codicef enim noftrof Macufale pnufq gignercc illum quem uocauic Lamecb:uixic |
annofcencum fexagmcafepcem:deindeipfe Lamecb anceqmex illo nacufeflec Noe
uixicannofcencumodlogmcaoctoiquifimuIfiunccrececiqumqudgmcagnqi.Hif,
adduncur fexcenci Noe quoco eiufanno diluuium fadtum eft: qui fiunc nongenct |
qumquagmcaqumq:: ex quo Macufalem nacuf eft ufq: ad annu diluun. O mnef aiic j
anntuice Macufalcm nongenct fexagmcanouem compucancur. Quia cum utxiflec [
annof cencum fexagmcafepcem : ec genuifTecfifium quieftappellacuf Lamecbpoft
eum genicum utxic annofodtmgencorduoOQui omnef uc diximufnongenn fexa/
gmcanouem fiunc- Vnde decradtifnogentifqumquagincaquinq: ab orcu Macufale ?
. ufqiaddi[uuiu:remanecquaccuordecimquiburuixifiecredicurpoftdiIuuiu.Prop/ !
cer qucd nonnulli non 8C fi eum m c;rra ubi omnem carnem quam uiuere m aquif j
nacura non fmtc conltac fuifle detecam: cum pacre fuo qui cranf lacuff uerac aliqua
/ J
cum fuifTe: acq; ibi donec diluuium precenrec uixtfle arbicrancur :uo[encefderogdre
J
fidem codtcibufquofm auconcacem celebrtoremfufcepiceccleria:&:credenceriudeo2f
j
ponuf q iftofnon babere quod uerum eft.Non enim admiccunc q> magifbic ee po/ I
cuenc error mcerprecum: qm m ea [ingua effe fa[fum unde m noftram per grecam J
fcnpcura ipfa cranf lara eft. Sed mqtiiunc non efie credibile: fepntagmca
mcerprecef
1 qui uno fimul cempore unoq; fenfu mcerpreraa func errare pocuifle: auc ubi nibil
t; eorum mcererac uoluiflc mecirmudeof uero dum nobif inuidec 9 [ex 85 propbece ad
. nof incerprecando cranfierunc. mucafle quedam m codictbuf fuif uc m noftnf mmue/
recur aucortcaf.Hanc opmionem ue[ fufpicionem accipiac quifq: uc pucauenc: cercu'
III llll|llll
II llll|llll II
I llll|llll II
j eft camennon uixifle Marufalem poft dituuiunrfed eodem anno Fuifie defundlum:
i fepcuagmca mcerptibuf qd mibi uideac fuo Io:o diligaiuf mferendii efbcum ad ipfa
eui bommef uc poflec ecace umuf qui de duobuf quof folof cerra cunc babuic pareci/
^yTX Eq: enim ullo modo func audiendi : qui puc5c alicer annof illifcemponbufco /
^ Ipucacofid effc cancebremcanfuc unufannufnofter decem lUcf babuiffe credac\
C Quapropcer mquiunc cum audienc quifq: uel legenc nongencofannof queq: uixifle.-
deber incelligere nonagmca. Decem quippe i['i anni unuf annuf eft nofter: &-
decem
noftrrcencum 1II1 fuerunc. Ac per boc uc puranr: uigmticnum annorum fuic Adam
quando genuic Secb.Ec ipfe Secb uigmn babebac & fex menfef qndo ex illo nacuf
eft Euof quof appellac fcnpcura ducencof & qumq. annof. Quoniam ficuc ifti
fufpi/
cancur quorum exponimuf opmionem:unum annum qualem nunc babemufmdece
parcefiUi diuidebanc-8^ eafdem parcef annof uocabanc. Quarum parcium babec una
quadracum fenanum:eo q» deuffex diebuf perfecenc opera fua uc m fepumo requi/
efcerec.Deq remlibro udeamoficuc pocui difoucaut. Sexaef aucemfeniqnumeruf
quadracum fenanum faat: cngmrafex dief fiunc.qui mulciplicacideaefad crececof
fexagmta perueniunc. id eft duodecim menfef lunaref. Propcer qumq: dief enim reli/
quof quibuffolanfannufimplecur:& diei quadrancem propcer quem quater ducftum
eo anno quo bifexcu m uocanc unuf dief adicicun addebancur a uetenbufpoftea dief
uc occurrerec numeruf annorum.quofdiefB_omani tnccrfcalarefuocabar. Promde
eciam Euof quem genuic Secb-decem u nouem agebac annofquando ex illo nacuf
eft filiuf eiuf Caynan.quofannof dicicfcnpcuracencum nonagmta. Ecdemcepf per
omnef generacionef m qmbuf bommum anm commemorancur ance diluuiumulluf
Fere m noftrif codiabuf muenicur: qui cum efler centum annorum uel infra:uel ect-
cencum uigmri aucnon mulco ampliuf genuenc filium.fed q mmima ecace genueriic!
annorum centum fexagmca 8. quodexcurrtc fuifle referuncur. quia nemo inqumc
decem annorum bomo poceft gignere f iliof. qui numeruf centum appellabanc anra
ab illif bo mmibuf. fed m annif fedeam eft macura pubercaf u proli lam idonea pro/
creande.quof cencum u fexagmca annofilla cempora nuncupabanc. Vc aucealtcer
annum cunc Fuilfe compuraru n6 fic incrc dibtle : adiaunc qj apud plerofq:
fcnptoref
biftonerepericur:egypaof babuifle annum quactuor mefium :acarnanaf fex mefiu :
lauimof credeam menfium. Plyniuf fecunduf cum commemoraflcc relacum Fuifle m
Itcterifquedam uixifle centum qumq^gmca duofannoOaliii decem ampliufaltufdu/
cencoifannoif babuifleuica:a[iof trecentojf:qucfdaad qngencofaliofad fexcmtof:
nonnullofad ocTnngencofettam pcrueniflfcbec omiappcerminacemporum accidifle
arbicracurefl.A[iiquippeinquiceftacedecerminabancannum:a;aIcenbieme:aIiiq/
dnpercicif cemponbufficuc Arcbadef mquic:quorum annicrimenfeffueruc Adieac
eaam aliquando eg/pciof quorum peruuofannofquacerno^ menfium Fuiffe fupra/
dixtmuf luneq: Fme eo2f [imicafle annu. Itacj apud eof iqutc tc fingula milia
annorii
29 30 31
^tc^
^SrfEd cum boc dixcroiconcmuo rcferecur illud tudeorum efle medactunrde quo
Fi — -Tuperiuffacifadrum eft. Nam fepcuagmca mcerprecef [audabilicer celebratof
^J uirof pocutffe mencin difficile eft. Vbi fi queram quid fic credibtltufiiudeorum
gence
cam longe [aceq: dtfFufdm^m boc confcnbmdum mendacium uno confilio cofpirare
pocui ff;: sc dum alufmuide^c auconcacem fibi abftulifle uencacem. an. Ixx. bommef
qui etiam ipi ludei eranc m uno loco poficof quonta rex egyptt Pcolemeuf eof ad boc
opufarcmeracupfam uertcacegencibufaltenigenifinuidirie^aj cdmunicato iftudcunc
Fectffe conftIio:quif non uideac quid,pc(tuiuf faciliufq: credatur '. Sed abfit uc
prudef
quirpiamueliudeofcuiuflibecperuerfitacifarqimalictecancupotuiffe credacunco/
dicibuf cam multif U cam [dge [areq: difperfifiuel fepcuaginca llfcf memorabilef
uirof
boc de muidenda gencibuf uencace unum communicaffe confilium.Credibiliufergo
quifdixenc^cum pranum de bibliocbeca Pcolemei defcrtbi ifta ceperunc: cunc abquid
ca[e ften pocuiffe m codiceuno: fctlicec pnmtcuftnde defcrtpco:unde tam [aciufema/
narec-ubi pocutc quidem accidere ectam fcnpcortf error .' Sed boc 1 i[[a quefhone
de
uica Macufalem non abfurfum fufpican eft.a: tn i[lo a[to ubi fuperancibuf ui7mci'
qccuor annif (umma nd conuemt . In bifauc m quibufconcmuai; ipfiufmedocicatif
fimi[itudo:icauc ance genicum filium qut ordtni mlencunalibi fuperfmccencumanni
alibi defmc: poft genicum auce ubi deeranc fupfinc:ubt fupereranc definc:uc fumma
conueniac:»; boc in pnma .fecunda: cerna:quarca.quinca:fepcimaq: generactone m/
uentrur.-uidecur babere quadam fi dtci poceft error tpfe confbancta. nec cafu
redolec
fed induftnam.rcaq: tlla diuerficafnumeroif alicer fe babenctum m codicibuf Grecif
U lacinifi alicer m bebreifubi non eft tfta de cencum anntf pnufaddicif&:
poftea de/
craccirpercocgeneracionefconcmuaraparilitafinecmalicieludeorummecdiligecie
uel prudentie lepcuagmca incerprecu:feci fcnpconf cribuact erron:qui de bibliocbeca
\m
I lllllllll II
,*x
fupradicti regif codicem defcnbendum pnmuf accepit Nam eciam nunciubi numen
non Faciuc mtcntum ad altquid quod f aate pofltc mtelligt : ucl quod appareac
uciltcer
difci: Si negligencer defcribunrur:&: negttgennuf emedantur. Qutf enim exifhmec
fibl
effe difcendum quoc mtlia bommum cnbuf Ifrael fmgillanm babere pocuerunc quo/
num prodeffe aliquid non puracur. ec quoctif quifq: bommum eft cui profundiraf
unlicanf butufappareac ! Htc uero ubi per coc concexcafgeneractonef cencum anni
dlibi afTunc.-altbi defunc: u poft naatm qui commemoranduffuerac ftlium:defuc:ubt
affuerunc.-affunc ubi def uerunc:uc fumma concordcc.nimirum cum uellec pfuadere
qui boc pccie:ideonumerofiflimof«mnorutx:irfa annquof: q> eofbreuiflimofnucupa/
banc:& boc de macunrate pubercaafqua idonea ftlti gignarenc' conarerur
oftedere:
atq:ideo m tllif cencum annifdecem noftrofinfinuandofpucarecincreduliPnebofef
ram diu uixiffe rccipere m fidem nollenr: addtdtc cencum ubi gtgnendtf filuf
babilcm
non muenic ecacem: eofdemq: poft genicof ftltof uc congruerec fumma decraxtc: fic
quippeuoluiccredtbilef facereidonearum generandeprolifconuentenaferatumtuc
camcn numero : non f raudaree untuerfaf ccacef uiuenctum fmgulorum. Quod aucem
tn fexea gcneracione id non recic : boc ipfttm eft quod magif mouec illum ideo f
ectfle
cum ref quam diamuf poftulauic: quia non fccic= ubi non po ftulauic. Inuenic namq;
tn cadem generaaone:apud bcbreofutxtffe lared anrequa genuiflec Enocb cencum
fexagmca duof annof: qui fec-mdum illam racionem breuium annorum fiunc anm
fcdecim: HC atiqutd minuf q menfef duo;quetam ecafapca eft ad gtgnendum:8/ ideo
adderc ccncum annofbrcuefuc noftri uigmcifcx fterencnecefle nonfutc :nec poftna/
tum Enocb cof decraberc quof non addiderac ance nacum. Sic factum eft ucbtnc
nulla eflec mcer codicefucrofq: uanecaf. Sed rurfuf mouec:cur m oetaua generactoc
anceq deMacufalem nafceree Lamecb:cuapud bebreof legancur cencum oclaginra
duo anni: utginnduo anni mmuf mucmuncur m codicibuf noftrif: ubi potiuf addi
cencum folenc: sc poft gentcum Lamecb complendam reftituuntur ad fummam que
m codictbuf ucrifqi non dilcrepac. Si enim cencum fepcuagmta annof propcer puber/
cacif macurtcacem decem a; fepcem uolebac mcelltgt.-licuc nibtl addere ica nibil
derra/
bere lam debcbac.-quia mitcncrac ecacem idoneam generactoni ftltorum rpropcer qua
m aluf cencum annof ubi eam non mueniebac:addebac. Hoc aucem de uiginct anntf
menco pucaremufcaufa mendofirarifacctderepocuiflemifi eofficuc prtufdecraxerac
refticuere poftea curarcc: uc fumme conacmrec mcegncafAn forte afturtuf factum
extuimandum eft.-uc illa qua ccncum anm pnuffolenc adnci Si. poftea decrabi occul/
careturmduflria:cum8/itltcubi neceflenon fuerac: nonquidem de cencum anmf
ueruntamcn dc quancocunq: numero pnuf dccracto poft reddico cale quid ficrec'
Sed quomodoIibecirtudaccipiacur:fiuecredacuritaeffefacfl:um:fiuenoncredatur. -
ftue poftremo ica ftue non lta ficTedte fien nu'Io modo dubicauenm: uc cum dmer /
fum aliquid mutnfq; codicibufmuentcur :quando quidem ad fidem rerum geftarum
ucrunq: efle non pocclc:uerum ei tmgue poctufcredacur:unde eft m altam per tncer/
preccff acTra cranflano. Nam m quibufdam ecia codicibufgreafcribufai uno lactno:
&; uno eciam Syro mcer fe confencienabuf: muencuf eft Macufalem fex annif ance
diluummfmffe defunctuf.
?ecK
\-f\ Vnc u«i uidcamuf quo nam modo euidencer poffic oftendrnc! eam breuefuc
|_£_i[[[ decem unufeflec noftenfed rance probxicacifannofquance nunc babemuf:
II llll|llll II
I llll|llll II
^c
diu uiuebanc potutfle conftictn ciuteatem fane terrenam no illam que dicitur
ciuitaf
dei^de qua uc fcriberemuOtanci laborem butuf openftn manuf fumpfimuf,
TTTTTTTtT
sst
II llll|llll II
I llll|llll II
p:
lingute debuerunr. Eflec emm unufbomo Fitttf fuif f ratri fciticet foronqi
coniugibuf:
&: parer &: focer &: auucutufi tra &: uxor emf eifdem
coniugibuffi[ufi&: macer &:amica
U focruf. Ideq; incer fe fitu e02f n6 folu effenc f ratrefacq; coniugef uerum ctiam
c6/
fobrmi: quia &: fracrum fitn.Omnefauc ifte neceflicudmefqueunibomtni crefboief
connectebantmoueconnedterent fi effentin fmgutif fmgulcut unuf bomo baberec
alteram fororenvatceram uxorem: atteram confobnnam :alcerum pacrem :&; atcerum
auun:utum:atterum focerum :alceram macrem: atteram amitam:atceram (bcrum.accp
ica fe non m paucicace coarcacum;fed tanufarq; numeroliuf propmquitanbuf crebnf
umcutum fonale diffunderec. Quod bumano generc crefcente &: mutnpticaco:enam
mcer impiof deorum mulcorum falforumq; culcoref fic obferuan cerntmufiuc enam
(i peruerfif [egibufperrmtcancur f raterna coniugtaimelior tatnen confuetudo ipfam
ma[ic exborrere licenam:&: cum fororefaccipere m macrimonium primifbumdm ge/
nenf cemponbuf omnino [icueric:fic aduerfet: quafi nuq [icere pocuenc. Ad bumanu
enim fenfum uel dtliciendum ue[ offendedum:mof ualec plunmum. Qui cum in bac
caufa moderacionem concupifcencie coerceat: eum defignan acq; corrumpi mento ec
nefanum ludicacur. Si enim eft miquum auidicate poflidedi tranfgredi Iimire agroic:
quanco eft miquiuf [ibidme concumbendi fubuertere [imitem morum ! Expern aute
(umuf m conrtubuf confobnnarum eciam noftrifremporibufipropcer gradumppinq/
cacif fracerno gradui proximum q x-ato per moref fiebae: quod fieri per tegef
licebac.
quia id nec diuma probibuic; necnondum probibuerattexbumana. Veruntamen
factum etian [icicum proprer uicinicatc borrebacur i[ticm:&: qct fiebac cu
cofobrma
pene cum (brore fien uidebatur. quia U ipfi inter fe propter tam propmquam con/
ianguinicatem fratrefuocancur:&: pene germani funt. Fuit autem annquif pambuf
religiofe cure:nc ipfa propiquitaffe paulanm propaginum ordinibufdirimef [ogiuf
abiret:&: propmquicafeffe defifterec:eam nondum longe pofitam rurfuf mammonii
umculo cotligare:&: quodammodo reuocare fugieeem. Vude lam pleno bommibuf
orbe terrarummo quidem fororefex patreuet matre:uelex ambobuffuifparetibuf
nataf fed tamen amabantde fuo genere ducere uxoref Veruntame quifdubitet bo/
neftiufboc tempore eaam confobrmarum probibita efle comugtamon folu fecundu
eaquedifpucauimurpropcermuInpIicaddfafFiniracefnebabedcduarnecefntudinef
und pcrfond:cum due poftint eafbdbere Si numerufpropmquitdnf dugen.fed cnam
quia nefcio quomodo meft bumane uerecundie quiddam nacurate atq: [audabiteuc
cui debec cd ppmqtdnfuerecundu bonor&db ed coanedt quauifgeneratncem came
Iibidinem^dequderubefcereuidemufSiipfdm pudicictdConiugatem.CopuUnoigtt:
tndnf&; feminc quancum actinecad genurmorcdtium:quodddmfemmanum eft ciui'
caaf fed terrena ctuitafgeneranone canrumodo: ceteftif auc ecia regeneratione opuf
babec: ucnoxam generanonif euadat. Vcrum autemaliquod fuerit:uel fi fiuc-quale
Fueric eorporale dfq; uifibde regeneranonif fignum ance diluuium:ficuc A.brae
circii/
cifio poftea eft imperacafdcrd biftortd cacec. Sacnficaffe tn deo eha
illofannqfJimof v
bomtnefnotdcetqd" &■ m duobufpnmiffrdtribufclaruic.&: Noe poft diluuium
camj
de arca fuiffec egreffuf: boftiafdeo legtrur immolafle. De qua re in prccedetibuf
[ibnf
lam diximufnon ob aliud demonefarrogancef fibi diumitatem deofq: fe credi cupieV I
eefifibi expetere lacnficium u gaudere buiufcemodt bononbufinift qa uejf facnf tnii
deo uero deben faunt.
^X
aVm crgo effec Adam utriufq: genenf pacenid eft u cuiuffenefad cerrenam ec
cuiuf fenefad celeftem pertinec ciuiracem:occifo Abel atq: m emf mcerfcctione
jmniendaco mirabili facramenco:facti func duo patref fmgulorum generum Cayn
U Secbm quorum filiif quof commemoran oportebac:duaTum iftaru ciuitatum in
genere morcalium euidenriuf indicia darere ceperuncCayn quippe genuic Enocb -i
cuiufnomme condidic ctuicacem:fcilicet non peregnnantem inboc mudo:fedm eiuf
cemporali parce ac felicicace quiefccncem. Cayn autem mcerprecacur poffeflio.unde
dicftum eft quando nacuf eft fiue a parre fiue a matre eiuf acquiftui bommem per
deu.Enocb uerodedicano.bic enim dedicatur cerrena ciuicaf ubi condic':quonia bte
babec eum que mtendit &: appettc fmem ■ Porro llle Secb mcerpretatur
reuirrecfrio :
U Enof nliufeiufmterpretatur bomo.non ficuc Ada.Ecipfum eni nome mrerptat;
bomo:fed commune pbtbeeur ee in illa [ingua id eft Hebrea mafculo u femme. Na
fic de illo fcnpcum eft. Mafcutum u feminam f ecic eof&: benedixit illof&r
cognomi/
nauiteorumnomen Adam. Vndencmambigitur ficappellacamfuiffefeminamEua
proprio no mine: uc tamen Adam quod mcerpretarur bomo nomen etlec amborum.
Enofaurcm fic interpreraturbomo:utbocn6 poffe femmamnuneuparipittlingue
illiufaffcucrenttcancjm filiufrefurrecftibninubi non nubenc neq: uxoref ducencNon
enim enc ibi generacio xum illuc perduxenc regenerano. Quare u boc non m caffu
nocandum arbitron q> m bif generanoibufque propagant ex illo qui eft appellatuf
Setb: cum gcnuiffe filiof filiafq: dicaturmulla ibi genita nommanm femma expreffo
eft.m bif aucem que propagancur ex Cayn m ipfo fme quoufq: procenduncurmo/
uifftma femina gemteanominatur. Sic enim legitur. Matufabel genuic Lamecb.Ec
fumpfic ibi Lamecb duaf uxoref Nomen uni Ada-' u nomen fecunde Sella &: pcpic
Ada Iabel bic eracpacer babitatiummcabernaculif pecorariorum.Etnomefracrif
eiuf lubalbic fuic qui oftendic pfaltenu u citbaram. Sella aucem peperic u ipfaTu/
balca/m u erat eranuf&: malleacor eramen u ferri- Soror aucTubakaym Noema.
Hucufq: porrecte funt omnef generancSef Cayn^que funcomefab Adam octo anu'
meraro ipfo Adam fepcem fcthcet ufq; ad Lamecb^quiduarum mantufuxorum fuit:
&:octauaeftgeneracioinfi[iifm quibuf u femma commemoracur- Vbieleganrer
fignificarum eftrerrenam ciuicacem ufcp i fui finem carnalefbabicuram generanoef
que marium fcminarumcfl coniuncfhone proueniunc. Vndea: ipfequodprecer eaf
nufqreperieur ancediluuium^ommibufTJropriifexprimuncur uxorefilliufbotO
qui nominac* bicnouilfimuf pacer. Sicuc aute Cayn qui mterpretac' polTeflio terrene
coditor cmifatif: u filiuf eiuf m cuiuf nomie codita e Enocb q interpretar-
dedicacios
indicat ifta ciuicacem u mmum u fmem babereterrenu ubi nibil fperacur ampliufq
qct m boc feculo cemi pocefbita Setb qui mterpTerac' refurredho: cu lic generationu
feorfum comemorataru paterquid de filio eiuffacra biftona dicac mtuendum eft.
S~~^TSah mquit natur eft filiufec nommauit nomen eiuf Enof Hic fperauif. m/
V_Aiocare nomen domini dei. Nempe clamat atteftatio ueritatif.In fpe igic' uiurt
ll llll|llll ll
l llll|llll ll
t^
ludtuOK eiuffratre Serb g meerptat; rc(urredho morr Xpi ti mta eiur ex morcuif
figuracur.Ex quafide gigmrurbic ouicaf dei id e bomo q rperauicmuocarenome
dommi dei. Spe enim felui fach fumuf aic Apoftoluf Spefaucem que uidecur: no cfb
fpef Quod enim uidcc qutfquid fperac? Siaucem quodnonuidemuffperamuf per
paciennam expecTamufi ISlam quif uacare boc exiftimet ab alntudme facramenci.'
Nunquid enim Abel non fperauic muocare nomen dommi dei-cuiuf facnficiu fcnp/
cura cam acceptum deo fuiffe commemorar? Nunquid ipfe Secb non fperauic nome
domini dei de quo dicTum c(t. Sufcitauic enim mibi deuf femen aliud pro AbeI.'Cur
ergo buic proprie tribuitur quod piorum omnium mtelligitur ee communeTOfi qa
oportebat m eo qui de pacre generationum m meliorem partem boc e(t fuperne ci/
uitanffeparacarum:{imufcommemoracufexottufprefiguraribommemide(tboim
fottetatem ■■ que non fecundum uirefterrene felicicatif; fcd fecundum deum uiuit m
fce
felicitatif eterne.' NecdtcTum eft bic fperauicm dbmmum deumiaucbic muocauic
nomen domim deufed bic fperauit mquit tnuccare. ubiq: propbccia eft exorrurum
populum qut fecundum elecTionem gracie muo:auic nomf dommi dei boc eft q J p
alium propbetam dicTum e(t Apoftoluf de boc populo ltelligi ad dei grana pnnere.
Ec enc omnifqcuqi inuocautnc nome dommi faluuferic.bocn.ipfu qd" dicic Si no /
nunauic nome eiuf Enofqd' inrerprecat? bomo :ac dcmde addic' bic fperauit muocare
nome dommi dei: faafoftendic q> non m fnpfo fpeponere debeac bomo. Maledidtuf
enim omnif ficuc alibi legic: qui fpe fua ponit m bomme. Ac per boc m fe uc fic
cmif
alcenufciuicanf quenofolu fecundu ftltfi Ca/n dedicae boccempe:boc emorcalif
buiuf fecuh labence cranfcurfu:fed m illa immortalitace beacitudmif fempiceme.
*"•■ 1 ^""^^apropagoaiiufeftpacerSetbmeageneranonebabetdedicanonir
, -*—i nomen que fepttma eft ex Adanvannumerato Adam. Sepnmufeni ab illo m/
( tufefb Enocb qiu incerprecacur dedicano.fed ipfe eft ille cranfldcuf qui placuic
deoi
«mfigni numerom ordmegeneracionum quofabbamm confecracum eft fepnmuf
falicec ab Adam ;ab ipfo autem pacre iftarum generationum que difcemunt; a gene/
raaone Cnymid efla Setb fexcufeft:quoco diefart-ureft; bomo:& confumatuc deuf
Omma operafua. Sed buiufEnocb tranflano noftre dedicanonifeft perf-igurata di/
lano. Qj,e qde um FacTa eft m Cbnfto capite noftro:q fic refurrexic uc no moridt
ulceriuf fed etum ipfe cranriarufenr. R-eftac aucem altera dedicacio umuerfe domuf
cuiufipreCbriftufeftfuiidiimentum^que differc'mfme:quado erit oim refurrecTio
no monrurorum ampliuf Siue aucem domufdei dicacifiue cemplum dei.fiue ciuicaf
■ • deind ipfum eltmecabborreta Utmi eloqun cofuetudme. N im siVirgiliufimperio/
nnimam ciuicacem domum appellac AnaracrR.omanoruoIenrinte[[ig[ 5 q de Affaraco
perTroianoronginem ducunt ■ti domum A.enee eofdem ipfonqa eo duceTroiani cu
lcaliam ueniuencab eif condita eft R_oma. Imiratufnaqi eft poeca tlle Iiaeraf
racraf;-
in quibufdtcicur domuf lacob iam mgenfpopulurbebreorum.
}\^J ex Adam per Filium eiuf Setb:ut per illafperaemrec ad Noe fub quo FacTxim e
quo Matrbeuf Euangelifta mapit generanoef quibuf ad Cbnftum peruenic etet n£i
R_egem ciuicanf dei: quid mcendebat m generationibuf ex Cayn:8_ quo eaf pducere
uo[ebac.'R.efpondetur.ufq:addi[uuium:quocoeumi[ludgenufterrenenuitatifab/
fumptum efb fed reparamm eft ex Filuf Noe. Neq: emm deefle potetit bec terrena
grinanteminbocfeculoregeneranoperducitada[te-cfecu[u:cuiuffilunecgenerac:
nec generantur. Hic ergo generan 8c generare ciuitati ucncp commune eft: quamuif
dei ciuitafbabeat 8_iam bic mulca ciuium mifia:queab opere generandi fe abfcmeac.
Sed babet etiam i[[a ciuef nonnulbf ifti fnm[ef:ex mutatione quadam licec errantef.
A.d eam nanq; peranentietiam qui deuiantef ab buiuf fide diuetfaf berefef
codideruc.
1 Non enim eft boc bonum i mfi cum fit fecundum fide fummi boni qui deuf eft. Hoc
ue[ ad Ifraeliacum popuIum:in quo celefh auiraa enam cerrena Hierufale figura
propbeaca prebuic:uel ad Xpm leeundu camem qui eft fup omia deuf benedicTruf m
fi non erac tunc proporaone [ongtuiratif illiuf enam fera pubercaf Vc emm pereque
trigmta anno rum Fuermt cum filior generare ceperunc o ctiefcriceni : quoma m o d:o
funt anni. Num itaq; toco demde tempore ufq; ad diluuium non generauerunt '. Qi«
■ ex Adam ufq: ad diluuium compucantur anni fecundii codicef noftrofduo milia du/^
II llll|llll II
I llll|llll II
'F£
modif iftam folutam effe queftionem : aut de fera pubercace propornone cam longe
uite;aut de fitnrqm commemorancur m generationibuf q> no fuermt pmogemtrfed
bi per quofad eum quem mtendebat:autor [ibn poterat puemre-ficuc ad Noe m ge/
neraciombuf Setb.Promde m generationibuf Cayn fi non occurnt q deberet mtedl
ad quem prerermifrifprimogeninr per eofqui c6memoran funt peruenin oportebac:
fera pubercarmtelbgenda reftabaDutaliquanto poft centum annof puberefbabilefqj
adgignendumfacrtifuennc.utordogenerationumperprimogenitorcurrereti&rurq!
ad diluuium ad numerum annorum rance quatitaaf occurreret. Qiiamuifften poflit'
ut propter aliquam fecreciorem caufam que me [atet: ufq: ad Lamecb u eiuf ftliof
generationum perueniente concextu^commendareturbecciuicarquam dicimurter/
renamac deinde cerfaret fcnpcor [ibn commemorare ceterafque ufqi ad diluuium ee
pocuerunt. Poteft u llla efie caufa cur no ordo generationum per pnmogenicordu/
ceretur:ut necelTe non (ic m i[(if bommibur cam feram credere pubercacennq. falicec
eade ciuitafqua Cayn m nomme Enocb nlufui codidit:[6ge [ateq: regnarepotuenc:
ti regef babere n6 fimu[ plureffed ruirecaciburfingulof quo^ genmflenc fibi fuco-
ffu/
rof quicunq: regnarfenc. HorumR_egum pnmufefTe potuie ipfe Cayn: fecundureiuf
filiuf Enocb m cuiuf nomme ubi regnarecur condita eft cmicaf tertiuf Irad quem
genuic Enocb: quarcuf Mambel quem genuit Irad.-qumrufM«irulkbe[ que genuic
Manibcbfextuf Lamecb quem genuic Matufabebq eft fepnmuf ab A.dam p Cayn.
Nonautem erdt confequenr ut pnmogeniti m regnum regnantibuffuccederenc pa/
•• tribuf: fed quof regnandi meritum propcer utrrutem terrene unlem cmitati:
uelforf
. aliqua repenret.-uel il[e ponriimum fuccederec pacri beredicano quoda iure
regnadi-
quem pre cererirfi.iifdikxilTec.Pomitauteuiuenceddbuc Iamecbacq:regnanref,en
diluuium: uc ipfum cum alnf ommbuf bominiburexcepnf qui m arca fuerunc quem
perderet:mueniret.Neq: enim mirandum e(t:fi uana quantate numerofiracifannoru
mterpofica:per tam [ogam etatem ab Adam ufq: ad diluuium non equabfnumeri ge/
neratioer babu.t urraq, progenieO fed per Cayn feptcm . per Setb auce dece:
fepcimuf
eft enim uc lam dixiab A.dam ufq: Lamecb. decimuf Noe. Ec ideo non unuf fi'.uf
Lamecb ficuci cecerirfupenuf: fed plurefcommemoraci func-quia mcertum fuerac qf
ei fuiffec morcuuo fuccefiuruffi regnandi cempufmcer ipfum sc diluuium remdnrito.
bed quoquom6 rebabeacfiuep primogemcor fiue pcrfi-egerex Cayn generacionu
ordo decurrenf illud mibi nulfo pacto prerereiidum fdenno uidecur : q> cu Lamecb
fepcimufab A.dam fuiffecinuencufcoc eiufanumerati funt f .[u donec undenarmfnu/
meruf impkrerur: quo figmficatur peccacum. Adduncur cmm trerfilu u una f ilu
Vxorefautem aliud poffunt fignificare:n6 boc quod nunc commendandu uidecur
JNunc enim de generanoniburioqmur.ille uero unde finc genice tacicum e. Quonil
ergo lex denario numero predicatur: unde eft memorabilifille decalogufprofedlo
numerurudenanurquoniam tranfgreditur denarium:cranfgreffi6em [egifac per boc
peccacu l.gnificac. Hmc eft q/ m cabemaeulo tcftimonii qct erac m itmere r opu[i
dei
uemc cemplum ambulatonum: undecim uela cilicma fien pcepta func In alino qp/
„lT° ^° ^^^"'■"'"^raPrerbedorad rmilrrum futurofiquia conncencefin
aucio prollernimur tancj dicentefquod m P ra[mo fcnpcum eft.peKatum meum ante
me e. lemper. Progen.erergo ex Adam per Cayn fceleracum undenano numero fi/
rur.quo peccacu lignificarur: u ipfe numeruf a femma claudirura quo fexu mitiu
racrum elt peccan perquod omnef monmur.Commiffum eft aucem ut u uoluptaf
camil que Ipiritui refifterec fequeretur. Nam u ipfa filia Lamecb Noema uolupcaf
19 20 21 22 23 24 25 26
29 30 31
&K
.. nomen do mini det. Eam quippe fottecacem bomtnum pref igurac que dicipego aufem
ftcuc oliua frudhfera m domo det : fperaui m mtfencordia dei. Vanafautem glonaf
famofi m terra nommifnon requtrar.Beatufeni mr cuiuf eft nomen dommt fpef ciufs
u non refpexic m uanicaccf &: mfaniaffalfaf Propolinf tcaq: duabufciuitactbuf
una
in re buiuf feculralcera m fpe dei:canqm ex communi que aperca eft m Adam tanua
morcaltcattf egre(Tif:ur percurranc &:difcurrancad difcretofpropnofai debitof
fmeO
mcipit dmumerarto cemporum in qua &: alte generarionefadiictuncurfadtarecapitu/
lacioeex Adanrex cuiufongme damnacauelun maffa una.-meritcdanmati6i tradita
\m
I llll|llll II
ix
(. auitacifquod malum a fexu femmeo caufam rurfuf muenicnon quidem tlto modo
quo ab micio. Non entm cuiuf q enam cunc fallacia feducte ille femtne perfuaferunc
peccatum uinf: fed ab tnino que prauifmonbuff ueranc ( cerrena ciutcace id eft m
ter/
ngenarum fonecace : amace func a ftltifdei autbuf fcrltcec peregrmannf m boc fcculo
alcenuf ctutcanf: proprer pulcbritudme corporum. quod bonum dei quidem donum
efbfed propcerea td largtcur eciam malif: ne magnum bonu uideacur bonif. Deferto
itaqi magno bon:> Sibonorumpropno: lapflif eft factufad bonummmimummon
bonifpropnum fed bontf maltfqi commane:ac ficfilu det filiarum bommum amore
lunt capn:atq: uc etf coniugibuf fruerencur tn amorem fonecacifcerngene defluxeruc:
| deferca piecace quam m fancta fonecace feruabanc. Stc entm corponf pulcbricudo^a
deo quide fadtum fedteporalecarnalemfimumbonu^maleamacurpoftpoficodea
ecernouncerno^fempicerno bono:quemadmodum mfhcia deferca u aurum amai: ab
auanOnuUopecCdCoaurifedbominiflcafebabetomnifcreacura.Cum.n.bonafoK
bene poceftaman u male. bene fciltcec ordme cuft^dico: maleaucordinepcurbato.
Quod m [aude qmdam creaconf breuicer uerfibufdixir.
Hec cua func bona func quia cu bonuf tfta crealti.
Nil noftrum eft m eif ntft quod peccamufamancef.
Ordine n ^gleito pro ce: quod condicur abfre.
Creacor aucem fi ueracicer ameturboc eft li ipfe non aliud pro tllo quod non eft
ipe
amet' -male aman non poc. Nam &: amor ipfe ordmace amandufeft:quo beneamat'
quod amandum efbuc bene fic mnobif uircufqua uiuitur bene. Vnde mibi uidec' q>
defmitio breuifsc uerauircunfordj eft amorif Propcer quod m fanci-j cancico cmf
acoif cantac fponfa Cbrirti:ciutcafdei. Ordmace m me cancacem. Huiufigic' cantatif
boc eft dtlecflionif&i amonfordme percurbaco:deu filit dei neg[exeruc:&?
fiIiafboim
dilexerunc:quibufduobufnomimbuf fanf ciuicafucraq: difcernic. Neqr.n.&f illi
non
erdntfiliibommum per nacuram: fed aliud nomen babere ceperancper granam.
?*K
quertionemnoftrdnfeuncercommemordCamimcemobuiufopenrUbroreUqmmuf
mfolucam. ucrum poffmc ageh cum fpiricuf fmc: corporalirer coirc cu fcmmif: Scnpttt
eft enim. Qui facit angelof fuof fpintuO id eft eof qm nacura fpmtuf func:f-acic
efte
angeloffuoOmiungendo eifofficium nunaadi, Qui enim grece dicitur ange[of:quod
no men Unna decUnaaone angeluf perbibetur : Uana Ungua nunuuf mrerpretacur *
Sed ucrum eoru corpora confequencer adiunxenc dicendo:&: mmiftrof fuofignem
ardencem: an q> cantace canq igne fpincaliferueredebeanc mmiftri eiuf:ambiguum
eft-ApparuiflecamenbommibufangelormcalibufcorporibuOucnSfoIuuideriue^:
eciam cangi poflenceadem uenfiima fcnptura ceftacur. Ec quoniam crebernma fama
eft:mu[ciq! fe expercofuel ab eifqui experri efienc^de quorum Fide dubicandum non
eftaudifife confirmanc: Sduanof ^Faunof quofuulgo Incubofuocantumprobof
fepe excitiffe mutieribuf: zt earum appenfle ac peregiffe concubicum U quofdam de/
monefquof Duliof Galli nuncupanc:banc affidue immundicia Si cempcarc tc efficere
plurefralefq: afieueranr:ut boc negare impudetie mdeatur. Non binc aliquid audeo
temere defmircutrum aliquif fpintuf elemenco aereo corporati funrnam boc eleme/
tumeciam cumagitaairfUbelio^fenfucorponftactuq: fennturpoflmtenabacpaci
[ibidmem :ut quomodo pofiunt fenaennbuf f emmif mifceantur. Dei camen an^dof
Cmctof nul[o modo il[o cempore fic Ubi potuifie credidenmmec de bifdixiffe Apof'
tolum Pecrum. Si enim deufangelif peccancibuf non pepercit:fed carcenbufcaliginif
mfen recrudenf Cradidic m ludiao puniendofreferuari: fed pociufde i[Uf qui primum
apoffcatacef a deo cum diabo[o prmcipe fuo ceaderuc:qui pnmum bommem p mui/
diam ferpenana fraude decepic. Angelof aucem Fuifieenam dei bommefnuncupatofi
eadem fcnpcura fanclra [ocupleaflima csfhf eft. Nam u de Iobanne fcnptu eft. Ecce
mitco angelum meum ante Faciem cua:qui preparabic uia eua\ Ec MaUcbiaf ppbeca
propria quadam id eft propne fibi imparaca graaa didluf efc anTeluf Verum boc
mouec quofdam: q> ex i[[if qui didh func angeli dei:&! ex mulieribufquaf
amauerut:
non quafi bominefgenerifnortnfed gigancef legimuf effenacoOquafi uero corpora
bommum modum noftrum [onge excedenna:quod enam fupra commemorauimon
eciam nofirnf cemporibuf naca fmc. Nonne axvx. paucofannof cum romanc urbif q<i
a gocbif faclum eft propiquaret excidium: R_ome fuic femma cum fuo pacre u fua
macre: que corpore quodammodo giganceo [onge cecerif prcmmerec:ad qua uifenda
mirabiliffiebat ufqjqq; concurfuf? Ec boc erac maxime admiranoni:q> ambo gentef
eiuf nec falcem cam [ongt bominef erant.-q longiflimofuidere confueuimuf.Porueruc
igitur gigancef nafccK priuf qm Filu dei qui ic angeli dei diclrt
func:fi[iabufbominum
boc eft fecundu bommem uiueaum mifcerencur: filu fciUcec Secb Eiliabuf Ca/n. Na
& canonicafcnpcura ficloquicurunquolibrobeclegimuf: cuiufuerbaifi-afunc.Ec
factum eft poflcj ceperunc bommef mufcifienfuper cerram: at filie nace func illif
ui/
dencefangeli deifiUaf bommum quia boni func:fumpferunt fibi uxorefex omibufqf
elegeranc. Et dixic dommuf deuf-Non permanebic fpincuf meufm bommibuf bifin
ecernum: propcer quod caro func. Erunc autem diefeorum cencum mgma anni.Gi/
gancef aucem eranc fiiper terram m diebuf illif. Et poft i[[ud cum mtrarent fi[u
dei ad
FiUaf bommum it generarent fibi: lllt erant gigantefa feculo bommef nomman. Hec
llbn uerba diumi fatif indicanMam illifdiebuf fuifle gigancef fuper cerranvquado
fnUl
da acceperunt uxoref f iliaf bo mmii: cum eafamarer bonafid eft pulcbraf. C6
fuetudo
quippe fcnpcure buiuf efbenam fpeciofofcorpore bonof uocare. Sed sc poftqm boc
factum eft naa (unc gigancef. Sic enim aic.gigancef aiic erant fuper cerram mdiebuf
II llll|llll II
I llll|llll II
tx
II llll|llll II
( w
gigancerillinomman^quiabminofueruncfrarurofiTctencerprelium.Nonborele/
gic dommuO nec uiam rcientie dedit illiO fed intenerunc quia non babuerunc faencia:
peneruncpropcerinconfideranaam.
/^V Vod autem dixtt deuHerunt dtefi[[o2C centum uigmn annt;non fic accipiedum
VeLSSjl c ' ua '' P rerl unnacum fte poft bcc bommefcencum uigmci annor umendi non
crantgredixum u poft diluuium enam qumgencor excefliffe inuemamuf. Sed mcel/
[igendum eft boc deum dixifTe cum circa fmem qumgencorum annorum efTec Noe:
id eft quadnngentofodtaginta uice annoragerec :quof morc Tuo rcnpcura quingecof
uocacmommecotturmaximam partem plerunq: fignificanf:fexc:nce(imo quippe ano
uice Noe: fecundo menfe fadtum eft dtiuutum. Ac fic centum uigmci anra pdicli fuc
fucun uite bommum periruroruimquibuftranfacfhrdiluuio delerentur.Nec fruftra
credicur fic f acftum effe diuiumm: lam non muencif m terra qui non eranc digni
tali
morte defungi; qua m impiafuindtcacu efbno q> bic qutcq bonif quadoq: montunf
ca[e genurmon iffaciat a[iquid:qd° eifpoffic obefle poft mortem. Verunrame nulluf
eorum a diluuio morcuureftquorde lemine Setb propagacorfanclra rcnptura com/
memorac. Sic autem diuiracur diluuu caufa narratur. Videnf mquit dommurdeur
quia mu[ap[icaeefuncma[iciebommu Tupercerram:8i q> unufquifq: cogicac mcorde
fuo diligencer fuper maligna omnerdtef cogitauic qma feac bommem fuper terram:
K recogicautc ec dixicdeuf. Delebobommem quem feaafacieterre:ab bomineufcp
pecu! : ic a repentibuf ufcp ad uolanlia ce[i :quia iracuf fitm quo ntam feci eof.
tR.a dei non perturbatio animi eiufeft.Ted mdicium quo irrogaair pena peccato.
Cogicaao uero eiufa: recogicaao-murandarum rerum eft immutabilirrano.Neep
enim (icuc bommem ica deum cutufq fadfr fui pemccc:cuiuf eft de omnibufomnmo
rebufca fixa fencentia q cerca prelcienaa. Sed fi non uracur fcnptura
talibufuerbif:
non fe quodammodo familianuf mfmuabit omni generi bommum quiburuult e(le
confultum: ut &; cerreat fuperbiencer; 8^ exerceac querenccf: ac
excitecnegligentel:ec
fllac mtelligenteCQiiod non faceret:fi non fe priurmctmarcc ac quodammodo defcen/
derec adiacencef Qiiod autem erram mtentum omnium animalium cerrenojf uolaa/
tumq: denunaat: magratudincm futurecladir effacur: non ammanabuf raaomf
experabuf cancj u ipla peccauerinc mmacur exmum.
Am uero <f Noe bommi «ufto u ficut de i!Io fcnpnjra uendica loquitur m lita gey
neraa6e perf ectomo unq: ficuc pficicndi funt auerauitanrdei m llla imortalicate
perac deufuc arcam faciacan qua cu (iufid eft uxore Fiuu"k nunbufia cu aimalibuf
II
TTWpTTTTTTpTTTTTTpTTTT
TTTTTTTTJTTTTTT
EC
1 %< | On tamen quifq putare debet :aut fruftra bec effi confcripta:aut
tancummoda
( auc econrrano bec ommno gefta n6 effe:fed folaf effe uerborum figuraGauc quicqd
illud eft: nequaqua ad propbeciam Ecdefie percinere. Quif enim nifi mece peruerfuf
WjM
x^
manicer fcnptof efle concendac IibroOper annorii mtlta canta religtone u tS ordmace
fuccenronifobleruanaacuftodicofaucfolafrefgeltafimcincuendanubi cerreucalia
omtccam: fi numeroricafanimalmm cogebac arce cancam fien magmcudm&immuda
bina Si munda fepcena mcromtca animalia quid cogebat:cum equah numero poffenc
iicraqi feruan '■ A.uc uero deuf qui propcer reparandum genuf leruanda precepic:eo
modo i!la quo tnftioierat refctcuere non ualebac ? Qut uero non efie gefta :fed
folaf
rerum lignificandarum Figurafeffe cocendunc: pnmum opmancur cam magnum Fien
non potuiffe dituuiumc afcifiimof moncefqutndecim cubiafaqua crefcendo cranfce/
derec:f>pcer olimpi ueracem monctf liipra qua perbibent; nubefno poffe
cofcedere:
q> cam fublimtf q celum ficmr non ibi fic aer ifte crafiior ubi uenci nebule
bymbrefq;
gignuncunnec atcendunc omnium elemencoram crafiifiimam cerram ibi efie potuifie,
An Force negant efie cerram uercicem monaf. Cur igicur ufq: ad illa celt fpaaa
cernf
exalcari ucuifie:&: aqutf exalran non [icuifie concendunc:cum ifti menforef u
pen/
foref elemecorum aquaf cernf perbibeanc fupenoref acq: [euiorcf? Quid icaq; racioif
afferunc:quarecerra grauior sc infenor [ocum celi cranquitliorifinualericper uolu/
mmacocannorum: u aqua [euior ac fupenor permiffa non fic boc Facere fafcem ad
tempuf exiguum '■ Dicuncenam non pocuifie capere arce ilTiuf quanncacem aimafcum
genera ca mulca tn ucroq; fexu^bma de immundif feptena de mundtf. Qui mibi uided
non compurare nifi crecenca cubica bngicudtnif: u laacudinifquinquacmca:tngmta
alacudiniOneccogitarealiudcancumeffeinfupenoribuficemqialiudcatuTninfupe/
nonbuffupenorum: ac per boc cer ducTra t![a cubita fieri nongenca per [ongu:cent£i
qumquagmca per [acum: nonagmca per altum. Si aucem cogicemufquod Ortgenef
nonineleganceraftruxic:MoyfenfciIicec bommemdei erudicum ficuc fcrtptum eft
omntf fapienaa Eg/pnorum:qui geomeencam dtlexerunc: geomecnca cubica figm/
ftcare pocmfie: ubi unum quantii fexnoftra uatere afieueranc:quifnon uideac qntii
rerum capere potuic i[[a magntcudo '■ Nam illud quod dtfpucanc cance magnttudiraf
arcamnonpocuiflecomptngi:inepnfiimeca[umniancur:cumfciancimmenfaf urbef
Futffe conftrucTaf: nec attedunc centii annof qutbufarca tl[a eft f abncaca. Nifi f
orce
[apif lapidi adberere poteft Ibla catce coniuntjluf: uc muruf per coc milia
circiiagat;:
U [tgnum [tgno per fuftudmef epirofcfauofglucen bicummifnon poceft adberere:uc
fabncarecur arca non curuif fed rectif [ineif (onge [aceq; porredta: quam nulluf m
mare mitcac conacuf bomtnum;fed [euec unda cum uenencnaturalt ordtne ponderti:
magifq: diuma prouidenaa qm bumana prudenna nacancem gubernec ne mcurrac
ubicunq: naufragium, Quod aucem fcrupulofiffime quen folec de minunfiimifbefti/
oliOnon folum qualef func muref u ftellionef uerum enam qua[ef [ocufte: fcarabei i
mufce deniq; sc pulicef ucrum non amplionf numeri m arca i[Ia f uennc quam qui eft
def inicuf cum boc imperarec deuf: pnuf admonendi func quofbec mouent:fic acapi/
endum effe quod dicTum eft que repcanc fuper cer ram: uc neceffe no f uenc
conleruart
m arca que pofiunc in aquif utueremon folum merfa ficuc pifceO uerum fupematanna
ficut mufce alicef Demde cum dicicur mafculuf ic femma erunc:profedco incelligicur
ad reparandum genuf dici. Ac per boc nec illa necefie fuerac ibt efle:que pofiimc
ftne
concubicu de quibulq: rebuf ue[ rerti corrupcionibufnafci:ue[ fi Fuerunc licuc m
do/
mibuf effe confueuerunc:fine ullo numero defmtco efle pocuiffe. Auc fi myfterium h/
craafiimum quod agebatur -zc cante rei f igura enam m uentate Factt alicer no
poffec
implenmift uc omnia lbi cerco i!fo numero cffencqueutuere m aqmfnacurapbibcnce
nonpofieijc:nonfuiciftacurai[[iufbominifue[i[[orubominum:feddiuma.Honeni
II llll|llll III
II llll|llll II
'jX :s±X3C
ea Noe capta mtromitcebae: fed uenienna u mcranaa permtecebac. A.d boc enf ualet
quod didtum eft: mtrabuncad ce. Nonfctlicec bommif aiitufed deinuot: icafaneuc
no illic fuifle credenda fmc que fexu carenc. Prefcrtpcum eft enim acq: def micu
:maf/
culuf u femma erunc. Mia func qppe que de qutbufq: rebuf fme c6cubicu ita nafcunt;:
uc poflea concumbanc l£ generenc: ficut mufce. Alta uero m quibuf mbil fic manf K
femmeficucapef Ea pocroqueficbabentfexunvutnonbabeanc Fetum ficuc muli
Bi mu[e:m:rum fi ibi f uerunt:acn6 pociuf parencefeorum ibi fuifTe fufFecent:equmii
mdelicec acq: aftnmum genuO&c fiqua a!ia func que c6mixcioe diuerfi
genertfgenuf
aliquod gignunc. Sed Bi. fi boc ad mjrflertum peranebar:ibi eranc:babec enim ecboc
genuf mafculum u Femmam. Solec eciam mouere n6nu[Iof ; genera efcarum que illic
babere poceranc animalia que non nifi carne uefci pucancur.ucrum precer numerura
ibi f uerinc fme cranfgreflione mandan: que aliorum aledorum neceflicaf lllic
coegtffet
mcludi.an uero quod poauf eft credendum precer carnefaltq alimenca ee pocueruc:
queommbufconuenirenc^Nouimufemm qmulcaanimalta qbufcaro cibufeltfm/
gibuf pomifq: uefcant':&! maxime fico atq: caftaneif Quid ergo mut fi uir llle
fapief
& luftuf eciam diuinitufadmonicuf quid cuiq: congruerecifme carmbufapcam cuiqi
genen altmonia preparauic u condidic' Qmd eft aucem quo uefci no cogeretf amef-'
Aut quid non fuaue auc falubre facere poflec deuHqui eciam uc fme cibo utuerenc dt/
uma Facilttace donarec: ntfi uc pafcerencur eciam boc implende Figuretanti mylteni
conuemrec.' Non aucem ad preftgnandam Ecclefiam peranere cam mulnplicta rerii
figna geftarummid fuent concenaofufnemo permicncur opman.Iam emm gecefica
Ecclefta repteuerur.-mudtq: U immudi donec cercum peruemat; ad fme ica eiufuni/
tanfquadam copagme connencur uc ex boc uno manifeftiflimoxnam de cecertfque
obfcunuf aliqnco dttita funt U difficiliufagnofci queunc dubican fafnon fic. Quecti
ita fmc: fic nec maracer tfta efle confcnpca pucare qutf qm uel durufaudebicmec
ntbtl
fignificare cum gefta fincmec fola dicfta efTe fignificanua no Fadta.-nec altena
effe ab
Ecclefta ftgmficanda probabiltcer dtct pocefbfed magtfcredendum eflr &:
fapiencer eS
memone [iccertfq: madaca:&! gefta efle u figniftcare altqutd:&: ipfum
aliquid ad pre/
figurandam Ecctefiam peranere. Iam ufq; ad buc araculu perductuf Iiber ifte clatt'
denduf eftatt ambarum ciuicacu curfufcerrene fcilicec ic fecudum bomine utuenttfK
celeftif fecundum deum poft diluuium u demcepf in rebuf confequenbufrequiricur.
iii|n nf\ rr
^vr;
qu. P«aao«m patrem, no m ipfto fed m M.o eiuffuo nepotc maledtceret b.fuerb.f.
Maledidluf Cbanaan puer: famulufenc frdtnbuf ftuf Cbanaan porro nacuffuerae
ex Cbam i qut parrif dormiennfnec texerat fed ponuf prodiderat nudicacem Vnde
U confecucufadiungic benedidtionem duorum maximi U mmimi filiorumdicenf. Be/
nedicTruf dominuf ^deuf Sem: u ent Cbanaan puer i[[iuf[etificec deuflapbec:&:
'ba/
bitec m do mibuf Sem. Sicuc ipfa eiufdem Noe 86 umee plancaao , et ex eiuf frucT-u
mebnacio -86 dormientifnudatio u que ,bi cecera fadta acqi confcnpra funcpropbe/
ncirfuncgrduidacafenribur&:ue[acacegmmibur.
II llll|llll II
I llll|llll II
rCL
Ifrael ert. Ec bibic de umo eiur.fiue ille calix bic telligat de quo dicit-
potelWbibere
calicem quem ego bibicururfum:!* pacer fi fien poteft tranfeat a me calix ifte:quo
fua
Rne dubro fignincac paflione :fiue qa uinu. f radcufeft umee: boc ponuf illo
fgnificatu
eft ■ 9 ex ipfa umea boc eft ex genere ifraelitarum carnem pro nobif K fangumcm ut
pacipofrecanupfit:a;inebnacurert:ideftpafrure(c:^nudacurelc.rbinanqmudaca
eft id eftapparuic eiurmfirmicaf de qua diac A.poftoIur.Et fi crucifixufeft ex
(Fir/
mirate Vnde icem dicic. Infirmum dei foraufeft bommibuf: 86 (Vulrum dei fapiemur
eft bommibuf. Quod uero cu didtu elTec 86 nudatureft: addidic rcriprara i domo fiu.
elesanceroftendic^cpafuecarnirgenreKdomemarrangumifruiutiqiludeirfuerac
crucem morcem^pafruruf Hac paffionecrift. Fonfm fbnorantu uocirreprobi an/
nunnancmo enim qct anunriacmtelliguntprobiauc m interionbominebabettam
grande myftenuwq: bonoranr lntufin corde mfirmu 86 ftultum dei : qa Fornureft «
fapientiurbommibur. iW rei figura eft.q, Cbam ex.erfboc nuntiauicfonf Sem
uero 86 Iapbetucbccuelarentboceft bonorarecmgrefirunctoceftmcenuridege/
runc. HecrcrpcurefecretadiumemdagamurucpoflumuOaliufaliomagifmmurue
congruencer.uerunrnfidel.ter. cerra renecefnon ea finealiq prefiguratione futuroif
' gefta atqi confcripta: neq: nifi ad Cbnftu a emfEcclcfia que ciuicafdei
eftefiereFe/
renda:cumrab mitio genenfbumani no deFuic predicacio qua p oia uidemuripleri:
Benedidtir igicur duoburfilnr Noe: atq; uno m medio eorum maledidro: demcepl^
ufq: ad iVbraam de luftorum aliquorum qui pie deum colerenc comemoranone Mirfi
eft:per annorampliuf q" mille.Nec eordefuifTe credidenm:fed fi omntframemorarec-
mmiflongum Fierepa: effet bec magifbiftonca diligencia q propbenca prouidenna.
■ • IUa itaq: exequirar [icterarum facrarum fcnpror iftaru uel ponuf per eu dei
rpmtul:
quiburnon folum narrencur pretenta uerum eciam prenuntienoir fucura.-quetamen
pertment ad ciuitate dei.qma ti de bomtmburqui non func ciuereiufquigd bic dicic:
ad boc dicitur :uc illa ex comparatione contrana uel profiaac uel emmeac N6 fane
omnia quegeftanarranmr: aliquid enam figniFicarepurandafunttfed propttrilla
que aliquid fignificantieciam ea que nibil figmficant arcexunrur. Solo enim uomere
rerraprofcmdirunfed ut bocfien poffic eriam ceteraaratn membra futneceflaria.Ec
foli nerui m cicbara arq; buiurmodi uafirmuficifaprant ad cancuifed uc apcan poflic
mfimt 86 cecera m compagigmiburorganoic: que n6 pcutiunrar a canent.buf fed ed
que pcufla refonanc birconnedtuntur. Ita m ppbetica biftona dicunc' 86 aliq quS
nibilfignifttant:fedquibufadbereancquefignificant:^quodammodoreligentur.
ll|llll|llll llll|llll II
f ^
Arcbad et Cbalane: m terra Sennaar.De cerra tlla exttt Afluriet edificauit Nmtuen
ec Hyobotb ciuttatenvet Caletb ec Dafem mcer medtu Nmtuerec Caletb.bee auttaf
magna. Ifte porro Cbufpater gigSttl Nemrotb :primuf nommacufert m filttf Cbamt
cutuf quinqs f ilu tam f ueranc computan ec nepocef duo- Sed iftum gigance auc poft
nepocef fuof nacof genutc: auc quod efc credtbiltuf feorfum de illo propcer
ciufemt/
nennam fcnptura [ocuta eft.quando quidem etregnum eiufcomemoratum efbcuiuf
tninu erat illa nobiltffima Babylon cmiraf; ec que tuxca c6memorace fuc: liue
ciuicacef
ftue regtc>ef. Qjtod uero dictu eft de cerra illa id eft de terra Sennaar que
pertmebac
ad regnu Nemrotb:extfle Affitr et edtficaffe Nmiuen etaltafquaf cfitexuit cimtacef:
loge poftea facttt eft: quod ex bac occalione perftnnxtc: propcernobtlicacem regnt
Afiyriotpquodmtrabilicer dilatautt Nmuf Beli f iliuf cSditor Niniue cmttanf magne:
cuiufctutcatifnomen ex illmfnomme denuacum eft: uc a Ntno Nmtue uocaretur.
Aflur autem unde A.ffyrii: non futt m filuf Cbam medn filu Noe:fed m filnf Sem re/
pentur: quifutcNoemaximuf filtuf Vnde apparec de pgeme Sem exorcof f utfle
qui poffea regnii giganaf illiufoptmerent. et tnde procederenc acqi altaf conderene
auirarefquatc pnma eft a Nino appellata Nintue. Hmc redtc' ad alium filiii Cbam
tjut uocabatur Mefratm: ec co mmcmoranrur quof genutt non tang fmguli bommef:
fed nattonef feptem. Ec de fexca ueiuc de fexto Mio genf commcmoramr extfle que
appellacur pbilifcumiunde fiunc ccco. Inde tcerti ad Cbanaan redid. m quo medtuf
Noe fitiuf maledtcTufeft Cbam:etquof genutc undecim nominatur.Deindeufcf ad
quoffmef peruenermt commemoractfquibufdam ciutratibufdicirur. Ac pcr boc ftlnf
ac neponbuf computanf de progeme Cbam: trigmraunuf gentn rererunrur: reftac
commemorare ftltof Sem maxtmtftlti Noe.Ad eum quippegradacim generacionti
iftarum peruentt a mtntmo exorca narrario. Sed unde mciptunc commemoran Filtt
Sem ;babec quiddam obfcuncanfquod expofinoneiuuftrandum efr-.quia u multum
ad rem pernnet qua requinmuf- Sic enim legicur. Et Sem natuf efhenam ip(i pacrt
omntum filtorum Heberfratn Iapbetmaton. Ordo uerborumeft. Et Semnaruf
eftHebep quiSempacer eft ommumfi[i02£ fuoriim. Sem ergo patriarcbam mtelligl
uoluit omnium qui de fhrpe eiuf exorrt funr quof commemora urufeft. (iue finc f ilu
:
(iue ftnt ncpocef ec pronepocef: ec demcepf mde exorrt. Non fane ifhtm Heber genutt
Sem :fed ab tllo qumtuf m ptogemtorum ferie repentur- Sem cuippe mrer aliof f iliof
genuit Arf axat: Arfaxat genutt Caynan: Caynan genuit Sala- Sala genuic Heber.
Non tcaq; fruftra ipfe pnmufeft nommacufm pgenie uemente de Sem:ec prelatuf
eft etiam filttf cum ftt qutntuf nepof: nifi quia uetum eft a> traditur ex tllo
Hebreof
efie cognomtnatof: tanq Hebereof: cum et alia poflit effe opinto i ut ex Abraam
tancj
Abraet didh efle utdeacur. Sed nimtrum boc ueru eft q/ ex Heber beberei appdlati
funt.ac deinde una decracT:a Ittcera Hebret quam Imguam foluf Ifrael populuf po/
tuic obnnere: m quo dei ctuttaf et m fanftifperegnnara eO •■ et m omnibuf
(acramenro
adumbrata. Igicur filu Sem prtuf fex nommancur: deinde ex uno eorum nati func
quactuor nepotef etuf tcemqialter filtorum Sem genuttetuf nepotem: Atqi exillo
tndem pronepof natuf eft: atcf mde abnepof qut eft Heber. Genuttautem Heber
duoffiltof: quorum unum appellauit Pbalecb: quod mcerprecatur diuidenf. Deinde
fcrtptura (ubiungenfranonemqi butufnomtnifreddeOqut tn diebufmquit eiufdiuila
eft terra=Hoc aiic quid (icipoft apparebit. Aliuf uero qui natufeft ex Heber genutc
duodecim filiof: ac per boc ftunc omnefprogentci de Sem uigtnn ec fepce. In fumma
igitur omfprogema de tribuf filttf Noead eft cjndeam de Iapbec.-ec trigtntaunuf de
ll llll|llll ll
ffcc
Cbam : uigmn feptem de Setn : Fiunt feptuagmta u rref Demde fequitur fcnptura
dicenf Hi Filu Sem m cnbubuf fiuf fcd"m Unguaf fuafm regiombuf fuif &M-ngcribuf
fuiflcemq: de omnibuf be mqutccnbuf filtorum Noe fecundum generanonefeotf.
Ab bif difperfe func infule gennum fuper cerram poft diluuiu. Vnde colligiC fepcua/
gmcacrefuslponufquodpoftea dcmonltrabicur fepruagmraduargenceftunc fuifle;
non bommel. Nam u pnuf cum fuiflenc commemoranfilu Idpber:tta conclufum efb.
ex bif fegregate func infulcC gennum m terrafua: unufqmfq; fecundu lingudm fudm
m cnbubuf fuif u in gencibuf fuif lam uero m fiiiif Cbdm quoda loco tiperciufgentef
commemordce func:ficuc fuperiufofrendt. Mefraim genuir eof qui dcuncur ludin: tc
eodem modo cecere ufq: ad feprem gentef. Ec enumeracif onmibufpofted concludenf:
bi filu Cbam inquic m tnbubuf luif fcdra Imguaf fudf in regionibuf fuif&:
lngrabuf
fuif Proprered ergo mulrorum filu no func co memorarrqutd gennbufdliifnafcenda
dccefferunc:ipfi ducem gencef fdcere nequmeruc. Nam que dlid cdufd extinc: uc cutri
filn lapbec oclo enumerentunex duobuf eoip cancu fiki ndci cSmemoranrupBS cum
filu Cbdm qudttuor nommentur :ex tnbuf Cdncum qui ndCi func:ddttciuncun u cum
Filu Sem nominencurfexduorum cdncum poftertrafdtrexicur ! Nunquid cecerifine
FiIufremdnferunc?Abficboc credere. Sed gencef propcer qudf comemorari digni eent:
non unq:fecerunc:quid ficuc ndfcebdntundliifgenabufdddebdntur.
12 3 4 5 6 7
PJESjJ:
Moyfen. Quid auc FaCcura Fuerac bumana:cc uana pivelumpcio 1 Que fi cuiuf Ibcc
m cailum aduerfufdeum alcicudinem molif excollerec: quado montef cranfcenderec
uniuerfor' Quandofpaciunebulofiaenrbuiufeudderec' Quid deniq: nocerecdeo^
quantacuq: uel fpincaltf uelcorporalifeUcio^Tucam ueramq: m celum uiamolif
bumilicaffurfum leuanfcor ad dominiimon contra dominil: ficuc dicTufeft gigaf
ifte u<cnacor contra dominum. Quod non mteUigencef nonnulli ambiguo gr<cco
decepcifunc:ucnonmrerprecarencur concradommti: fedancedominti. Enanciott
qppeec concra-.ec ance fignificac. Hocenim uerbti eft ecia in pfalmo.ec ploremuf
ance dommu:qm Fecic nof. Ec boc uerbii eft etia m Iibro lobmbi fcnpcu efb in fu/
rorem erupifti concra dommii. Sic ergo incelligenduf eft gigaf ifce uenator concr4
dominu. Quid aute bic fignificacur.boc nomme:quod eft uenacormifi animalium
cerngenarum decepcor^oppreffor: extinclor ^Engebac ergo cu fuifpopulif rurrem
c6cra dominu i qua e lmpia fignificaca fuperbia. Mento auce maluf purad affedtuf:
ecia cui n6 fuccedic effeduf Genuf uero ipfti pene quale f uic > Quonia enim
dnatio
imperannfm Imgua effc: ibi damnata eft fuperbia:iic no intelligerec mbenfbommi:
qui noluic mcelligereucobediret deo lubenti. Sic illa cortfpiracio diflbluca
eft:cum
quifqs ab eo quem non incelligebac: abfcederecmec fe mfi ei: cum quo loqui poterac:
aggregaret : ec per Iinguaf diuife (unc gentef difperfeq; per cerrafi ficuc deo
placuic
qm boc modif occultifnobifqi mconprebenfiMibuf fecic.
<JX5edefcenfionedomini ad conFundendam
Imguamedificancium turnm <£C.v.
/r^kVodemmfcriptumen:ecdercendicdominufuidereciuicate:etturnm:qaam
\^J edificauerunt filu boim.-boc e n6 filn dei:fed illa focietaffcctm bomme uiuef:
quXcefrenam dicimuf ciuicatem: nonloco mouefdeuf: qui femper eft ubiq! cotuf:
fed defcendere dicituncum aligd facic m terra: quod precer uficacum nature curfum
mirabiliter facTrci:prefencia quodammo eiufoftendac. Nec uidendo difcic ad tepuf:
qut nunq poceft aliquid ignorare:fed ad tempuf uidere; ec cognofcere dicicur. quod
mden:&fcO£no(ci facic.Non fic ergo uidebat illa ciuicdfiquomo ea dommufuiden
fecic:quadoTibi quancti difpdcerer: oftendic. Quamuirpo(licince[IigideufadiIUm^
ciuicacem defcendifle:quia defcenderiic angeli emOm qbuf babicac.uc qd" adiunrtu
eft:ecdixicdominufdeuf:eccegenufunum:ec[abiumunumomnium:ecca;cera:ac
dandeaddicumuerace:etdefcendentefc6fundamuribilinguameoru:recapitulatio
ric:demonrtranfquemadmodumfaciafit:quOdckctumfuerac: defcendic dominufi
Sicenimiadefcederac:quidftbiuulc:ueniie ; etdefi:endecer:c6fundamufibi[mgua
eorunvqct mcelligic' angelifdictumifi quia per angelordefcendebat: quun angelif
defcedeciburerac^Ec benc no aic uenice: ecdefcedencefcofundice: fed cofundamuf
ibi Iinguam eorum :oftcndenrita Te operan per mimfb-of fuofuc finc eciam ipfi co/
operacorerdei:ficucapoftolufdiac:deicnimrumurcooperarii. ^
^kj faciamufbomine^qa non dixic facia. Sed quia fequit: ad imagmem nofcrdnv
( nef af eft credere ad imagmem angelorum bomme f adlum^auc eande effc imagine
qma unufert deuf ecia cii dixiflTec faciamuf ec fecic inquic deurbomme ad imagme
II llll|llll II
I llll|llll II
^nc
deimon dixic fecerunc ctaaiic ad imagmem deorum. PoceraC ecbic eadem mttttig
trmitaf. tang pater dixer.t ad fiUum: * fp.ntum fondtum: uemte et defendenter
.. confundamuT.b. I.ngua" eoiC.fi aligd elfcquod angelof prob.beret mtelligi: qbuf
pocufconuemc uen.re ad deum monbuffancTiOboceft cogicatiombufpiir. qu.buf
ab aTconfuiicur incgmucabiUruericaOtanS, lex ecernaun ilU eoru curia fimerna.
Neq, en.m fibi ipfi func uentaOfed creacr.afparc.c.per U er.taciOadi[!am mouenmr
tanqua ad foncem u.ce.uc cp nonbabenc ex re.pfiOcap.ant ex .pfa. * ideo eorum
rtabiUreft ifte motufquo uemunt.qui no recedunc. Necfic oquicur angel.l deul:
quomodo norinuicem [oqu.mur nobiOuel deo ue[ angel.fii.el ipfi angeU nob.ffiue
per illordeurnobiO Oed meffabiU fiio modo.nobifautem boc idicacur noftro modo.
Dei quippefiiblimior ance fiium facrii tocuco=ipiurfui fadci eft immutab.lirracio:
quenon babetfonumfbrepencem-atq! cranfeuncem.red uim fempicerne man&em:
et temporal.ter operancem. Hac [oqu.cur angeUnancc.O nobifaucem alicer longe
pofitir Quado atit ecia noraliqd calelocucclif rcenoribufauribufcapimuf: angeuT
propmSmur. Non itaq; mibi affidue reddenda e rac.o m boc opere de locucio.bul
dei. A-uc emm uericarmcommucabilirper Ce ipram mefTabiUcer [oquicur : racionalif
creature mentibuOaut per mutabilem creaturam [oquic'=fiue rpintuaUburimagibur
noftro rpincui.fiue corporalibuf uocibuf corponrrenuu.lliud Tane qct dirtii eft:et
nunc no def ic.enc ex ilUfomma que conaci fuermc facere: no d.ccu e cofirmandoi
fed tang mterrogando:ficuc folec a c6minant.bufdici:quemadmodum aic quidam.
Numarmaexped.enccocaq;exurbefequencur?
S.c ergo accipiendu.ranq dixenc. Nonne omma deficiec ex illifique conati EueriC
f acere > Sed fi ira dicaturmonexprim.c comminantem. Veru propcer cardmfculof
addidimufparciculam. id eft ne:uc diceremurnonne. quomam uoce pronunnannl
proneno.ecpromnififcnberefoIemufiExiHifigicurcriburbommibufNoefiluf:
fepcuagincacrer u e[ pocuruc raco declaraca l feprnagfcadue genteOcocideq: Ungue
per cerrarelTe ceperucque creOcendo u mfuUrimpleueruc. A.uccurg auce numerul
genr.it mulco aplmrg Iinguarii. Na U i afnca barbaraf g?cefi una Ungua pluriaf
nouimur.Ec bominerquide mulciplicato genere bumano. ad inruUrmbabicandar
nauigio tranfire pocuilTe:quirambigac.'
^^£%ec\ queftio de omm generebeftianl g.que Tub cura boim non runcuelfictiti
K^J rane no nafi;anc ex cerra: fi:d Tota c6mixc.one mar.r ec f emme propagancur:
' ficuc lupi ec buiufmodi cecera: quomodo poft: diluuiu quo ea que m arca non
elTenC
cucca delera func: ecam m mfulif elfe potuericfi reparaca n6 fiit nifi ex birquora
genera in ucroqj fexu arca fixuauic Poffuncqutde cred. ad infiiUrnacado trafifle:
fed proximafi Suntautemquedamcam longepofiteacontineniiburternO utad
eaOnuIU uideac 1 natare potuifTe beftiait. Quod fi bomierearcapcaffecii aduexeruc:
ec eo modo ubi babicabant earii genera infticuerunc.uenandi ftudio fien pocuiffc
incredibile non eft. Quauifiuflu dei fiue permidmettam opere angefomm negandu
no fic pocuifte cranlTerri. Si uero ex terra exorce fiit.recundu ongme pnma qu^do
dixicdeufi producac cerra amma uiua.mulco clanufapparec n6 cS reparandorum
animaliu caufa=g figmficandaru uanaru gentiii J>pter ecclelie lacramencu m arca
f uuTe offiia genera.fi m mfiiUrquo cranfire no pol&mulca animalia cerra
pduxic.
lllin ~ ~
Xnr:
)e-quedd
(JCVB:
ST\ Vericur ecia ucrum ex Filuf Noe:ueI pociufexillo uno bomme unde eciam
V^Jipliexciceruc: propagata effe crededum fic queda moftruofa bominti genen»
que gehcium narrac biftona:ficue perbibencur quida unii babere aculum m Fronce
media: quibufda pUncaf ucrfaf effe poft crura :quibufda ucriufq: fexufee naeura:ee
dexceram mammam uirile fimftram muliebrg.-uiabufq; alcermf coeundo ecgignere
ec parere i alufora n6 efie: eofq: per naref rancumo fufcepto ec emiffb balitu
uiuerc
Aliofftatura effe cubical ef quof Pygmeofa cubicu greci uocac-alibi qumquennef
concipere feminaf ec odtauum a naciuicace annum non excedere.Icem ferunc efle
gencem ubi finguU crura m pedibufbabenc: nec poplicem fledriic: ecfunc mirabilif
celencacifquof fciopodaf uocanc: g> p eftu m cerra lacencefrefupmi umbra fe pedu
proceganc: quofdam fme ceruice oculofbabere in bumenf: ec cecera bommu^uel qfl
boim genera que i MantU placea Cartbagmifmufiuo picta fuc:ex libnfdepropca
ueluc cunofionf biftone. Quid dicam de Cynocepbalif: quorum cama capita acq:
ipfe Ucracufmagifbeftiaf q boief confirei; i Sed omu genera bommu que dicuni:
effcefle crederemon eeffe. Veru qfquifufpiam nafcit; bomo id efl animal racionale
ec mortaUqualibet noftnfm uficatam fefibufgerac corponfformam feu colorem:
fiue motum: fiue fonti :fiue qualibet uim:qualibec parce: qualibec qualicace
nacure:
ex illo procboplafto uno ongine duceremulluffidelium dubitauenr. Apparertame'
quid m plunbufnatura obcinuenc: ec quid fic ipfa rancace mirabile. Qualifautem
racio reddit de monftrofifapud nofbommum parcubuf califde monftrofifqbufda
gencibuf reddi poteft.Deufenim creacor eft omnium : qui ubi ec quando crean qd
oporceapueloportuericiprenouicfcienfuniuerfitatifpulcbntudinequarupartiu
uel fimilicudme uel diuerfitdce concexac Sed qui cocum mfpicere non poceft: canq
deformicace parcifoffendicur:quonia' cui cogruacec quo referacur: ignorac.Hu/
nbuf q quimf digicifm manibuf ec pedibuf nafci bommef nouimuf: ec bec leuior efl:
cj illa di(cacia:fed tame: ablic uc quifica defipiac: uc exifVimec i numero
bumanorS
digicorum erraffe creacorem: guif nefcienf cur boc Fecenc. Ira t£ li maior
diuerficaf
onac':fcic i[Ie:quid egene:cuiufopera lufte nemo reprebedic. A.pud btppone nacuf
eft bomo quafi lunacaf babenfpUncafec m eifbmoftancummodo digicoffimilefec
manuf. Si aliquagenfralifeffcilli cunofeatq: mirabili adderet; biftone. Nu igit;
iftum propcer bec negabtmuf ex uno illo qui pnmufcreacufeft effe propagatum i
Androgeni quof etia bermapbroditof nuncupat :quauifadmodum ran fint:diff icile
eft came uc cemponbuf defmc: m quibu f fic ucerq: fexufapparec-uC ex quo pociuf
debeanc accipere nome incercii fic. A meliore came boc 6 a mafculfo uc
appellarent;'
loquendi confuecudo preualuic. Nam nemo unq androgenafauc bermapbrodicaf
nticupauic. Ance anofaliquoc noftra certememorta: moriete duplex bomo nacuf
eft fuperioribufmcmbriPinferioribuf fimplex IStam duo eranc capica: duo pecTnra:
quaccuormanufmencer aucem unufec pedefduo (icutuni,bomini:ettamdiuuixic
ucmulcofad eum uidendu fama cocrabcret. Quif aucem ofcinefcomcmorarepofiic
bumanoffecuOIongediffimilefiiOexquibufeofnacofefrecerciflimueft/Sicucerga
bec ex illo uno negan non po ffunc onginem ducere:ica quecunq: gentef i diuerli/
cacibuf corporum ab uficaco nacure curfu quem pluref ec prope omnef cenec ueluC
exorbicafie craduncur: fi definicione illa includuc : uc rationalia animalia finc
acqi
II llll|llll II
I llll|llll II
/T\ Vod uero et anftpodar effe FabuUncur: id eft bommefa cocrana parte cerre
\J ub, fot oncur quando occidic nobiO aduerfa pedibufnoftnf calcare ucftigia:
n&Ta ratione credendii eft. Neq: boc ulla biftonca cogmti6e didiafle le aff
irmac.
fed qf, racocnando comeccanc:eo Cf mcra conuexa celi cerra fofpenfa ficeundemcf
locum mundurbabeac ec mfimu.-ai medium:ec ex boc opmancur alcera cerre parte
quemfraertbabicacione bommu carere non poffe. Nec atcendunceciamfirigum
coglobaca u rotunda mudufefle credat = fiue aliqua ranone monftrecurmS tamen
efle confequenfi uc etiam ex ilta parte ab aquarum congerie nuda fit cerra. Demde
ecia fi nuda fcnecf boc ftati necefie ee: ut boiefbabeat.quonia nullo m6 fo-ipcura
ifta metiCur:quenarraarprecencir6acicfide:eo <f eiurpredicTra conplenc'. NrmiVqt
abfordum eft.uc dicaC aliquorbommerex bac m illam parcem oceam immenficace
CraiecTramauigare ac peruen.re poruiffeuc etia illic ex uno 1II0 pnmo boie gcnul
mrticueretur bumanu. Quapropter incer ilforcunc bominii populof g per.bnCB.
gecersi tocde IinguarcoIIigunc' fuiffe diuifrqueramuf fi polTumuriuenire illam m
cernrpegrinante cmitate dei.que ufqt ad diluuiu arcamq; perducla g: atq; innlltf
Noepeoif benediccioerpreueraffemonrtrac: maxfe in maximo qe(V appellatul
Sem:quadogdem Iapbec ica bndicftufefbuc m eiufde: Eracrirfoidomibuf babicarec:
I *inenda eft igit' fenergeneracionti ab lpfo Senv uc ipfa oftendae poft ditumu'
lciu icace d ei: ficuc ea renergeneracionii ab illo qui e appellacur Secb oftedebac
ahtecMuuium.Propcer boc ergo fcnpcura diuina cfi cerrena ciuicacem in babyloe
boc eft m conf ufioe efle monftmlTec ad pacnarcbam Sem recapiculado reuertiC:
ec orditur mde gubernaci6efurq; ad Abraam commemoraco eciam numero annoif =
quanco quifq: ad banc renem percmencem filium genuiflec quancoq: uixiflec. Vbl
cerce agnofcendu eft quod ance promireram: uc appareacquare (ic dictum de f ihif
Heber nomg ifoufPbalecfrqa m diebuf eiufdiuifa e cerra. Quid emm aliud inreUi/
gendum eft cerram efle diuirammifi diuerficacem Imguaruffl '■ Omiffifigicur cecerif
llliii ~ ~
isxfr:
filuf Senvad banc rcm non percmentibuf illi conedtuncur m orcTme generationu :
per quofpoflit ad Abraam perueniri: ficuc illi connectebantur ante diluuium: per
quof peruenitur ad Noe: generationibuf que propagate funt ex illo Adam f ilio q
appelUcufeft Secb. S ic ergo mcipic generationu ifta contextio. Et be generatioef
Sem. Sem filiuf Noe cencum annorum erat cu genuic Arfaxac fecundo anno poft
diluuium. Ec uixicSem poftqua genuic Arfaxac quingetofannof: ec genuic filiof
ec filiafet mortuufeft. Sic excquicur cecerof dicenf quoto quifq: anno
uicefuefiliCi
genuenc ad iftum generacionum ordmem pemnencem: qui percendic ad Abraam:
ec quoc anof poftmodum uixenc: incimafeu filioffiliafq: gcnuiffe: uc incelligdmuf
unde potuermc populi aaxefcere: ne m paucifq comemoranmrbomibufoccupaci
puerilicer: b<Eficemufunderanta fpatia terrarum atq> regnorum repleri
potuermc
degenere Sem: maximepropceraflynorumregnum: unde Ninufilleonentaliu
dommator ufquequaq: populorum mgenci profpericateregnduic:eclatiflimum dc
fudabflimum regnum quod diucurno tempore duceretur fuif pofterifpropdgauic-
fied nofne diuciuf q opuf eft immoremurmo quot anofquifq: m ifta generdtionii
lerie uixent.Ted quoto ano uitefue genuent filiu bocordie memorandu tdntiimc»
-ponimuf ut ec numerum annorum a trafacto diluuio ufq: ad Abraam colligamuf:
etpreterilU m qbufnofcogic neceflicafimmorari: breuiceralia: curfiq: cangamuf.
S ecundo lgicur anno poft diluuium Sem cum eflec cencii annorii genuic Arfdxac.
Arfaxat aucem cum effec centum tngintaquinq: annorum genuit Cbaynam.Qui
cum effet centum trigmta annoic genuitSala- Porro etiamipfeSala totide anno-f
erat quando genuit Heber.Centu uero et trigmta 6- qttuor agebac annof Heber:
cum genuicPbaIecb:in cuiuf diebufdiuifa e terra. Ipfe autem Pbalecb uixic centii
tngmta annpf et genuic E_agau.ec R_agau cenrii u trigicaduofet genuitSerucb.
ecSerucb centum ectnginca:etgenuic Ndcbor.8. Nacbor fepcuagmtanouem: eC
genuicTbaram.Tbara autem feptuagmta 8. genuic Afcram que poftea nom.auic
deuf mutato uoca bulo Afcraa. Fiunt i tacj anni a diluuio ufq; ad Abraam mille fep/
tuagmca V. duo fe cundum uulgaca editionenvboc eft mcerpretii feptuagitaduo-f.
In bebreifaute codicifcuflonge pauciorefannofperbibec mueninjegbufratione
auc nullanvauc difFiciIIimam reddunc. Cii ergoquenmufin illiffepcuagicaduabuf
gencibuf ciuitatem dei:non ponumuf affirmare illo cempore quo erac lllifUbiu unus
id eft loqueta una: cunc lam genuf bumanum alienacum fuifle a cultu uen dei: ita
uc m Iblififtirgeneratiorabuf piecaf uera remaneret: que defcendunt de femine Sem:
per Arfaxat:ec cendunt ad Abraam. Sed ab illa fuperbia ediFicande turnfufq: ad
celum.qua impia fignificac' elatio^terrena apparuit ciuitafboc eft fbtietafimpioif
•
Vcrum icaq: ance Noe fuenc an Utuerit: an pociuf ucraq: permanfenc: pia fciliccc
induobuffiIiifNoe:quibenedictifimt eoifq: poftenfimpia ueromeo: quimale/
dictuf efhacq: eiuf progeme:ubi etiam exortuf eft gigafuenacor contra dominum:
non eft duudicatio facilif. Fortaffif enim: quod profcdto eft credibiliuf s. m
filuf
duorum illorum lam func: anceq babyloma cepiflec mfticurfuerunc concempcoref
dei : s. m filuf Cbam cuIcorefdei:ucrunq: camen bommu genufcernf nuncj defuifie
credendum ert. Siquide ec quado dicJtti eft: omnef declmaueruc (imut mucilef factl
funt.-non efb qui f aciac bonti: nci eft ufq: ad unum : m ucroq: pfalmo ubi bec
uerba
func:et bec [eguntur-nonne tognofcenc omnefqui operant: miquitacem: g deuorac
plebem meam ficue efcam pamO 1 Eracergo eci3 tunc populufdei: unde illud quod
dictum eft:non eft:q faciac bontimon eft ufcp ad unii: de filufboim dictii eft:
nori
II llll|llll II
II llll|llll II
A*
de filuf dei. Nam pr*mi(Tum eft: deufde celo profpexic fuper filiofbominum: uc
uiderecfieftincelligenf aucrequirenfdeum. AcdeinderlFafubiuncT-a: qua: omnef
f idofbommum id eft ad ciuicatem percmencefquf uiuic fecundum bommem.-ec no
fecundum deurmreprobofeffe demonftrac.
kVamobrem ficuc Imgua una cu eer omnm mo ideo filu pefhlentie defucrunt:
am ance diluuium una erac Imgua: ec camen omncfprecer unam Noe luftl
dorniTdeleri diluuio merueruc: lca quado menco elacionfipiecatifgecerlinguarum
diuerficacepuniceatq^diuirefunc: ecciuicafimpiorum confufionifnomen accepic:^
boc eft appellaca eft babyI6.no defuic domuf Heber uci ea que ancea fuic omniu
[tngua remanerec. Vnde ficuc fupra memoraui cum ceptrtenc enumerari fi!uSem:q
finguli gencef fmgutaf procrearuc-primuf eft commemoracufHeber: cu lic abnepoC
ipfiufboc eft ab i!lo qumcufmueniatur exortuf. Qtiia ergo m eiurfamiliaremdlu'
beclingua:dtuiri>era!iar[inguafcecerifgentibufqueIinguapriufbumanogeneri
non immento credicur f uifle commumfideo deincepfbebrea eft nuncupata.Tunc
enim opuferac ea difhngui ab aIur!mguirnomine propno:(icut aliequoqi uocate
func nommibuf propnir Qtidndo autem erat unamibil aliud S bumana Iigud uel
bumana locutio uocabacunqua fola unmerfum gmuf bommu loquebac'. DixeriC
aliquif. Si m dieburPbalecb filu Heber diuifa eft cerra per Iinguaf id eft bommef:
qui cunc eranc in cerra^ex eiuf nomme pociu r dibuic appellan Iingua il!a qu£ fuic
omnibufance communif Sed mtelligendum eft ip r um Heber propcerea cale nome
impofuirfefilio fuomcuocarecurPbalecbquodincerprecdCurdiuifib: quiacuncet
nacufeO:quadoperIinguafcerradiuifaeft:ideftipfocepore: ucbocfic: quoddirtu
eft.In diebufeiuf diuifa cft terra.Nam niii ddbuc Heber uiuerec:quando Imguarii
Facfta eftmulcicudomonexeiufnomtnenomenacciperecungua^queapudillum
pocuic permanere. Ec ideo crededa eft ipfa fuifle prima illa commumf quomam de
pena uenicilla muluplicaiio^mucacioqilinguarum. ecuciqipreter bac penamelTe
debuic populufdei. Nec fruftra Iinguam iflam-boc efbqua cenuic Abraam: necin
omneffiliorruorcranfmitcerepocuic:fed ineofcancum quipropagatiper IacobeC
infigniufacq! emmentiufin dei populum coalefcentendei ceftamenca: ec ftirpexpi
babere pocuerunc. Nec Heber ipfe eandem Iinguam m uniuerfam progenie fuam
refudic: fed m ea cantu cuiuf generacionef perducuncur ad \braam. Quapropter
ecia fi nci euidencer expreffu £: Fuiflealiquod pium genuf boim: quando ab impuf
babylonia condebaturmec ad boc ualuic bec obfcuncaf: ut quierenriff raudaretur:
fed pociuf uc exercerecur incencio. Cum enim [egicur unam fuifle Iingua primicuf
omnium:ecanteomneffiliorSem commendacur Heber quamuifabilloqumtuf
onacur:ec bebrea uocacur Imgua: quam patnarcbarii ecpropbccarum no foliiin
fermombuffuif: ueru eriam licccrirfdcrifcuftodiuicauconcaf. Profedto icaqi cum
quarncur mdiuifionelinguarum: ubilinguaillaremanerepocuenc: quarfuicance
communif que fine ulla dubicacioneubi remanficmon ibi fuir illa pena:quefaccae
mucacionelinguarum^quidaliudoccurricmifiqjmbuiufmodigeceremanlicacuiiif
nomme nomen accepic.&J boc mfticie genorbuiurno paruumdpparuiffe ueftigiu:
cj> cum alie gencefplecterentur mucacione Imguarum- ad iftam non pcruenic cale
^T
4 [eguncltr promifla diuma : que nunc m crtfto uidemufimplen. Sicut ergo fcnpcura
r fandtd mdicante didicimukin regione Cb a!df orum nacuf eft Abrddm: que terra ad
de qua natuf eft Abraam : m qua untuf ueri dei culcuf U quancum credibile efbin
qua lam fola eciam bebrea [tngua remanferac: quautf ec ipfe: licuc iam manifefttor
^m
I llll|llll II
de.populiifmegyptoacd.nMeropocani.aferuiffid.irdlienilleruNauendrrdnn!
refff/ceterifex progen.e .[[.ur Heber in linguafpauldcini dlidfi u m ndc.oncfdl.df
porterirdeHuencibur. Promde ficuc per dquarum diluuium und domufNoe rema/
ferdc dd reparandum genufbumdnunvf.c m d.luu.o mufcdrum fuperfcitionum per
uniuerfummundum und remanferac domufTbare: .nqi.acufcod.ca elt plancacio
ciu.cat.rdei Den.qi ficuc illic enumeiattffuprd generacio.burab Adam ulq; dd Noe
fimul cum dnnorum numenfiec expofica dilum. caura.prmfq' deufinciperec de arca
fabncddd loquiad Noedicicur-beduremgeneracionerNoe: icaKbicenumeracif
eenerdtiomburab ilUrq e appellaturSem f.Uo Noe ufq; dd Abrad; deinde ffigmf
drticulufrimilicer pomC: uc diCdC^.be fuc generdCtderTbdre.Tbare genuicAbraa U
Nacbor u Kram-.u Aram genuic Lotb.Ec mortuurefc Ardm:coramTbare p d tre
fi.0 :in cerra in qua nacureft in regioe Cbaldeorii. Ec fumpferunc Abrd u Nacbor
fibi uxorefnomen muIienrAbram Sdrdi: u nomen mulienrNdcbor Melcbd hlia
Ardm.Ifte Aram pacer Mclcba; fuit:&: pater Iefcbe: q UvE Iercba credicur ipfd
efle
eciam Sara uxor Abrae.
lll|n ~ ~
:. cetera que narrat IVcbior Kmonicef Vnde mamfefrum e domu Tbarc pfecucione
pdlfa, tuilTe d Cbaldeif pro uerd piecace qud unufec ueruf db eif colebdtur deuf.
camen poftea qudf. boc et.d m ordme fequerec' temporuiec erac inquic omnil cerrd
[dbiu unii -u uox und om.buf- Quomo ergo rcctm fuaf g&ef U fecundu fuaf Iigudf
erancifi erac und omn.burmifi qa ad illud qct U trdfierdt recdpiculando eftreuerld
narrdtio '■ S.c ergo U b.c cum eflec diclru u fueruc d.efTbdre m Cbdrrd qumq: u.
ducent. ann. u mortuufeTbdre m CbdrrdDeinde rcnpcurd redeundo dd id quod
ideo pretermiferdt: uc pnurdeTbareid: quod incboacu fucrdc coplerec. &c dixic
inquic dommuf dd Abrdm exi de cerrd cud etcecerd. Eoft que dei uerbdfub.ung.c:
lllllll|lllllll
II lllll|lll III
Ec exuc Abram quJddmodii [ocucufeft illi dommuOsi abuc cu iKo Lotb. Abram
aucS erac qumq: u fepcuaginca annorii cu exiic ex Cbarra.Tunc icaq: boc Faclii
efbquando pater eiuf cencefimu quadragefimii u qumcum annu agebac ecdcifcunc
enim fuic buiuf fepcudge r imuf&: qncufdnuf. Soluca efb auc rfta queftio e;
alicer:
uc fepcuaginca qumcp anni Abre quado egrefjfufefc de Cbdrra:ex i!lo copucdrenr;
ex quo de igne Cbd[deo2i [iberacufeftmon ex qua nacuf e: canq cunc poriufnacur
babeuuf (ic. Sed beacuf Scepbanuf i dcfhbufApoftolozf cu ifta ndrrarec. Deufmqc
glorie apparuir AbraepdCnnoftrocum effecin Mefopocdrmapriufqbabicarecm
Cbarra.er aic ad lUum. Exi de cerra cua u de cognacione cua:&: domo patrifcui:K
ueni mcerrdm quam ribi demonfrrabo. SecundumbecuerbaScepbarii: nonpoft
morcem parnfeiuf [ocucuf eft deufAbre.-qui utiq: m Cbarra morcuufeft:ubi cu illo
ec ipfe f iliuf babicauic :fed priuf q babitaret in eadem ciuitaceiiam camen cura
eflec
in Mefbpocamia.Iam ergoexicrat a Cbaldeif. Quod icaq:adiungicSrepbanuf tic
Abram egreffuf eft deccrra Cbaldeorum &: babicauic m Cbarramon dcmonftrat cj
fic Facfrum poftea q [ocucuf eft illi dcuf Neq: enim poft illa dei uerba egreffufe
de
cerra Cbaldeorumcum dicac ei [ocucum deum effe i Mefopocamid-feddd cotu Jlud
cempufpercmec quod aic: cunc id eft ex quo egreffuf eft a Cbd!deifec bdbicdiucin
Cbarra. Icem quod fequitur &: inde poftq morcuuf eft pacer eiuf collocauic i!
lum m
cerrabac:m qua uofnunc bdbicanf&: patrefueftn: no aic poftq mortuuf eO pater
eiufexuc de Cbarra fed inde poftq morcuuf eft pater eiufbic eti co[Iocduic.In:e[[i/
gendum eftie;icur [ocucumdeum fuiffecum Abrdm^cuefleciMefopotdmidpufq
bdbicdrecmCbdrra:fedeum iCbdrrdm perueniffecu pacreretecoapud fepcepco
dei;&: inde exiffe fepcuageiimo &: quinco fuo:pdcnraucem fui centefimo
qdragefimo
qumco anno.CoItocacione uero eiufm cerra Cbanaanno profectione de Cbdrra
poftq morcem patrifeiuffaricain efle dtcic:quia lam morcuuferac pacer eiuOquado
emic cerra cuiuf ibi id Cue rei cepic e(ie pqfleffbr. Quod duce iam in Mefopocamia
confticuco boc eft lam egrefio de cerra Cbaldeorum dixic deufexi de cerra cua: et
de cognacione cua: a: dedomo pdcrifcur.no uc corpufmde eucerec quodia fecerac*
fed ucanimum aueUererdicicur. Non enim exieracindeanimo:fed fpe redeundi«
defideno cenebacur.que fpef&i defidenum deo mbence ac luuauce &: i[[o
obediente
fuerac ampucandum. Non fdne mcredibilicer exifhmatur: cum poftcd fecutu r effec
Nacbor pacrem fuum:tunc Abram precepcum dommi imp[euifle:uc cuSara coiuge
fua Si Locb fi[io fratnffui exirerde Cbarra.
lll|h l|l I
c
zxsd
\f~ \ Eridemcempul
^m
i nii|iiii ii
i4^V Einde cdif icaco ib. alca n u mnouato deo KbrS profecWe mde:a; babitauic
\J m beremo:acq mdeire (egyprumfamifnecenricacecompulfufefiiubiuxore
C fuam dixic forore fua mb.l mericuf Erac emm u boc quia pptnqua erac faguine:
ficuc ecam Loib eadem propmquicace cu fratrif eiufefiec f iiiuffracer eiufe didtuf.
Icaqi u xorem cacuic non negauic-coniugif cuendam pudiciciam commiccenfdeo:&:
bumanafcauenfinfidiaf uc bomo. Qiioniam fi penculum quancum cauere pocerac:
non cauerec:magifcempcarec deu:g fperarec in deo. De qua re concra calummance
Fauftum Manicbeum fdcifdiximuf. Demq: facTrum eft quod de dommo prefupfic
Abram. NamPbarao Kex Egypci qui ea fibi uxore acceperac: grauicer affficluf
manroreddidic.VbiabficuccredamufalienococubicuFuilTepollucd. Qc.iamulco
eft credibiliufbocPbdraonemfacere dfFbdcionibufmdgnifnon fuifie perm.(Tum.
^Z) Euerfo igicur Abram ex egvpco m locu unde ueneraocuc Locb framffilwf
XJJab illo i cerram Sodomorum falua cancace difceflic. Diu.cefqu.ppe fadrierac:
illlii nf\ rr
^^vr
_Verre [oco: id eft luxca qucrcu Mambre que erac Ebron. Demde ab bort ™f
SodomitiretiamLocbcaprufcfiecdiberauiceumAtramaddudtiffecummpreiu
fpoliorum auf erre uoluic: ciS K-ex cui uicerat.obcuIifTec. Sed plane tuc
benedidtul
eft & Melcbifedecb qui erac Sacerdof dei excelfi. de quo m epiflola que
infcnbic ad
HebncoP quam pluref Pauli Apoftoli efle duunc: quidam uero negant:mulca ec
offercur deo toco orbe terrarum:impleturq: illud quod [onge poft boc fartum per
1 um tunc facl um e(V uerbii dommi ad Abram in uifu. Qui cii ei pcedhone
mercedemq, promiccerec ualde mulcam: ille de poftencace folliucuf quendam
II llll|llll llll|ll
II llll|llll III
II llll|llll III
Eliezer uernaculum fuum Fururum fibi dixic beredem. Concmuoq: illi prominilf
;ft berefmon i[[e uernaculuf: fed quideipfo Abram fuerac exiruruf rurfu r q: femert
innumerabile no ficuc arena cerre fed ficuc ftelle celi: ubi mibi magif uidec'
promifia
pofterirdf caslefti felicicace fublimif. Nam quacum ad mulcirudmem percmec: quid
func ftelle celi ad arenam cerre '■ nifi quif &: iftam compjracionem m tancii
efle ftmile
dicamn quancum ena ftelie dmumerari non ualencquia nec omnef eaf uideri pofle
iredendueft.Na quaco quifq: acuciufintueC.-canco plurefuidec. Vnde u acernrae
ce-necibufafiquafocculraf effe merico exiftimacur-exceptifeif fidenbufque m alia
parce orbif a nobif remociffimd onri ti. occidere perbibenrur. Poflremo quicunqt
uniuerfum ftellaru numerum comprebendifie ec confcripfiffe lactanc; ficuc Aracuf
fC Eudoxuf; uel (iqui alu func: eoflibn buiufconremnic auconraf Htc Ctne illa fen/
cencia ponit; cuiuf Apoftolufmeminic propcerdei graciamccWndanda.dCredidic
Abraa deo 8C repucatii eft illi ad iufticia.-ne circuciiio gIoridret':gecefq;
tncircucifaf
ad fide xpi nollec admirci.Hoc.n.quado fadtu e uc credea Abrae depucaretfidef
ad iufticiam:nondum fuerac circuncifuf.
iiiin rrri rr
'xvd.
II llll|llll II
I llll|llll II
^c
effe cdmalef Sicucn.dtf (idlio ciuicacifdei q!if ancea nunq fuic que fub Ancicbnflo
fucura fperat':(ignificdc' cenebrofo cimore Abrae circa foiif occafji : id e
ppmquance
idm fme fecubftc dd foltfoccafum id eft ad ipfum lam fmem fecuit fignificdcurifca
igne diefiudicirdinmenfcarnalef per ignem faluandofi 86 m igne damn adof Detde
tefcametum fadhim ad Abrdam cerratn Cbanaan propne mdntfeftdc: 86 nominde
in ea undectm gencefia fiumtne Egypci ufq: ad flumen magnum Eupbracen. Nd
ergo a flumine magno Egypei boc eft Nilo: fed d paruo qct dimdic icer Eg/pcii
ccPdleftinanvubi eft c iuicaf R-binocorurd.
J^-J promillum f uerac: cum fibi uernaculum fuum adopcare uoiutffcdicence deo
(tio eric berefcuufbicfed qui extec de ce^tlie eric berefcuuf Hoc ergo promiflum ne
in ancilie filio pucarectmplecum^tam cu efiec annorii nonagica 86 nome appdruiC
ei dommufs; dixiciili^fEgo fum aeu ^ : piacem confpedtumeo ec efto fme querelai
ec ponam ceftamencinn meum mter me 86 mcer ce : &: tmpiebo ce ualde. Et
procidic
A.bram m factem fuam:& locutuf eft liii deufdicenf. Ecce ego: 86 ecce
ceftamencum
, meum cecum:&; erif pacer muicicudmif gencium: 86 non appeliabicur nomen cuum
adbuc Abram:fed eric nomen cuum A.braam:quia pacre mulcarum gecium cofticut
ce. Ec augebo ce ua!de:&: pona ce i gecef; 86 regef ex ce exibuc. Ec fcacua
certamecii
meum incer me 86 te:&: mcer femen cuum poft ce m generacionefeoru tn cel
tamencu
! ecernciiucfim cibi deuf-&: femim cuo poft ce. Ecdabo tibi &: femim tuo
pofl: ceterr<5
tn qua incola efomnem terram Cbanaan in poffeffionem ecernd.&: ero illt deuf-Ec
dtxtc deufad Abraam. Tu ducem teftamencum meum con (eruabtf tu 8i femm cuii
l|llll l!M|llll II
12 3 4 5 6 7
lll|ll l|l I
uecer, obumbrac' noufi. Qutd t. n.qct d.cit' ceftamencfi uecuf- mfi nou. occukaco-
Ec qu.d eft aliud quod d,at' noufi n.f, uecer.freleuac.o HUM hbra^ exulcac.o 1 6
Eraculanctfnon imfio dtff ident.r. Verba quoq; eiuf.lla m an.mo fuo:fi «*«««
Innofbabenct nafcecur W.uf ec fi Sara annoif nonag.ncapar.et: no func dub.cacU.
fed admtrancr S. quem uero mouec:q, d.cTum eft: ec dabo cib.ee Cn.m. cuc poft
ce:cerram m qua cu tncola ef:omnem cerram Cbanaan m poffe(T,onem ecerna.quo
ac.cp.ac' .mplecfi :fiue adbuc expedtecur ,mplendum=cfi porMo J^cunq; cerrena
eterna cu.hbec ge'c. ee „6 pofc fcac eternfi a nortr.ftcerpcar.: qi Grec. appe«ac
aeonon: qct a fcculo dertuacfi eft. Keon qppe grecereculu nuncupat. Sed no ,toc
aufiUcnt boc d.cerefeculareme [6gei al.ud m.ccerec rfenfu i= Seculana fP^
mulca:que ( boc feculo fic agunc breut eca cepore crareac. Keono auc qct dtcic .auc
ncj blabec f me=auc urqt m butufreculi cendtc' f mem
llllll|lllllllll|llll|ll
II llll|llll III
,*x
fiuvquia ceftamencum meum diflipauic: cum bec nu[U cutpa lit paruuti cuiufdixic
animam pencuram: necipfe diflipauenc ceftamencum denfed maiorefqui eum cir/
cuncidere non curauerunc^mli quia ectam paruuli non fecudum fue uice ronecace:
fed fecundum communem generifbumam origmem omnef m illo uno ceftamecurn
deidiffipauerunciinquo omnefpeccauerunc.Mulcaquippeappellancurreframeca
dei exceprif illifduobuf magniOuecere &i nouo:quod hcec cuiq: [egendo
cognofcere,
Teftamecum aucem primum quod Facftum cft ad bominem pnmu profedto illud
eft. Qua die edencifmorce monemini. Vnde fcnprum eft m [ibroqnieccleiiafticuf
appellacur. Ommfcaro ficuc ueftifueterafcec.Teftatu ergo e a feculo morce raori:
eofqui cranfgrediuncur precepca dei. Cum enim [ex euidentior poftea dara fic.ec
dieac Apoftotufubi aucem non eft [exmec preuartcacio: quo pacto m pfalmo quod
[egtcur uerum effcpreuartcacorefexiftimaui omnefpeccacorefcenM;:nifi quta omef
[egifaltcuiufpreuaricare:func rei .qui aliquo peccato cenene' obftridri.' Qiiamobre
li ecta paruult quod uera ftdcf babec nafcunc no fpne: fed ongina'icer peccacoref:
unde i!!ifgractam remiffionif peccatomm nccefranam confitemunprofecto eo rao
quo func peccacorefiecia prcuancacorcf [egif illiuf que i paracifo dara
&agnofcuf.
uc uerum ftc ucrunq; quod fcnpcu eft: li preuartcatorefcftimaui omnef pcccacoref
cerre.&: ubi [ex non efbnec preuancacio. Ac per boc quia circuncifio fignum
rege/
neraciomf fuicmon immenco paruulum propter ongmale peccatum quo pnmum
dei diflipacu e ceftam&xi :generacio difperdecmifi regenerauo [iberec. Sed
icelligcn/
da func bec uerba diumarcanq diclru fic: qui no Fuerir regeneracuf: mcertbic amma
llla de genere eiuf quia refcamencum dei diflipauic quando m Adam cum ommbuf
eciam lpfe peccauic. St entm dtxiffec: quia boc ccftamencum meum diffipautc: non
nifi de ifta arcucifione mcelligi cogerec. Nunc uero quonia n6 exprefliricutufmcil
ceftamentum paruu[ufdifTipauenc:[ibcrum eftincelligere.-deillo ceftamentodicM:
cuiufdtflipacio percmere poflic ad paruulum. Staucem quifg boc non nifi de ifta
circuncifione dicTum effe conrendic- qj in ca teftamencum dei: qui no eft
circucifuf
diflipauenc paruuluf: quairac locucionif aliquem modum: quo non abfurde poflic
mceIligt:ideo diffipafle ceftamencum:quia Iicec non ab illoxame millo eft
diffipani.
Verum (ic quoq: animaduercedum eft nulla m fe negligecia liia mfte inrenre in/
Circuncili animam paruulimifi ongmalif obligacione peccaci.
{JDe commucacione nommum Abre:etSarai:qui
cum ob uniufften[icace:ob ucriufq; auc (enectute
generare n6 po(&: munuf fecudicacif adepci fuc^]_d.jcxvm.
~)
M "ffi^* <g ltur promiflide tam magna taq; tucida ad A.braanv cui euidentiflime
^J — l^dictum eftv pacrem mulcaru gencium pofui te: « augebo te ualde sc pona ce
( m gentef:&; regefexibunc ex ce:&i dabo tibi ex Sara Filmm: u benedi am
lllum ec
ent m nacionepK rcgefgcntium ex eo erunc: quam promiffionem niic in Cbrifta
cernimufreddi: ex illo deincepf il!i contugefnon uocantur m fcnpturif licut ancea
uocabancur Abram ai Sarai: fcd ficuc nof eofabmicio uocauimuf: quoniam ficiam
uocacur ab ommbuf Abraam &:Sara.Cur aucem mucacum fic nome Abrae:reddica
n- T C '° : 9a PitCrg m9C mv ^ ZAr& g erInu P°f ul ce. Hoc ergo fignificarc
mcelligendii
eft Abraam. A.bram uero qct anceuocabacur mcerprecac' pacer excetfuf. De nomie
auce mucaco Sare ng eft reddita ratio: Sed ficuc aiuc qui fcnpferuc mterprecatidef
nominumHebrearumquebinitteriffaaifcontinenc:Saraimterpretac J princepf
lll|n ~ ~
x5nL
mea: Sara aucem uircuf Vnde fcnptum eft m epiftola ad bebreof: fide Si ipfa Sar4
mrcucem accepic ad emtffione femmif Ambo auce'fenef eranc ficuc fcnpcura teftaf!
<ed il[a etiam (cerilifsc [iquore menftruo tam defticuca: propcer quod la parere
n6
poffec ecia fi fteriltf non fuiffec. Porro fi femina ica fic prouecl:ionf ecacifuc
ei folica
muherum adbuc Huanc:de luuene parere poceft :de femore non poceft. guif adbuc
poflic ille fenior: fed de adolefcecula gtgnere: ficuc A.braa' poft morce Sare de
Ce/
cbura pocuic^qa umida eiuf muemc ecacem. Hoc ergo eft quod mimm commedac
Apoftoluf U ad boc dicic Abrae lam fuiffe corpuf emorcuum:quomam no ex onti
femma:fed ex ea cui effec adbuc aliquod panendi cempufexcremum generarenpfe
in llla ecace adbuc poffec. Ad aliquid enim emorcuu corpufeiuf icelligere debemuf:
n6 ad omnia. Nam fenecTuf uiui i non lam cadauer e(c mortut- Quamuifeciam fic
folutfoleac tftaqueftio:quod de Cecbura poftea genuic Abraa:qa donii gignendi^
quod a dommo accepic: eciam poft obitii manfic uxonf Sed propcerea mibi uidec
|[Iaquamfecutifumufqueftionifbuiuffo[uciopreferenda:quia cecenanufquidam
fenex fed cemponfnoftn de nu![a poceft femma gignere: non cunc quidem quado
«dbuc ca diu umebanc uc cenm anm nonda facerenc bomine decrepice fenertucif.
(Thran
Oft bec natuf eft A.braa; fecundum prormflionem dei de Sara ftliufeumqi no/
mmauic Xfddc quod fcerprecacur ri r uf .R-iferac eni ec pacer quado ei prmfiuf
adm-.ranfm gaudio-' riferac ec mater: quado perillof tref uirofiterum prormfluf
eft dubiranf mgaudio.Qttamuif exprobranre angelo cp n r uril[e etia fi gaudu futci
camen plene fidei nort f uic. l?oft ab eodem ange',o etiam m fide confirmara e,1.
Ex
boc ergo puer nomen accepic. Nam qt nfuf i[[e no ad irndendum opprobnum: fed
ad celebrandum gaudtumpercinebac naco Ifaac eceonomtneuocaro : Sara mon/
ftrauic. Arc quippeTifu mibi fecic dcuf. Quicunq; enim audienc con^audebtc mtbi.
Sed poft altquancum cempufancilla de domo eucrcur cum fi'io fuo: etduoiiU fe/
cundum -Apoftolu ceftamenra figmficaritur uecufec nouu: ubi Sara i'.[uif fuperne
Hrerufatemboc efl ciuicacif dei figuram geric.
4]JDeobedrentra:er fide Abraequa pcr obrationem
immolandi filu probacufeft.&r demciceSare.Cxxxit
^("■efLac
,^p
I llll|lll llll|lll II
II llll|llll II
rfcc
aucem eft dei uen ueracifq, iuraao:mfi promifli confirmaao u mfidelium quatdam
mcrepacio? Poft becSara morcua eft cencefimo u uicefimo U fepcimo ano uice fue:
cenrefimo aucem u cncefimofepcimo utn fm. Decem quippe anmfeam precedebac
ecaceficucipfe quando fibi ex illa promifrufeft filiufatc. Si mibiannorum centum
nafcecur f iliuf ec fi Sara annorum nonagmra panec ( Tunc emic agrum Abraam
m quo fepeliuic uxorem.Tunc ergo fecundum narrauonem Scepbam m cerra uta
eft coltocWquonU cep.c ibt ee poffcfrorrpoft morce fc.Iicec patnffui:qut colltgic
ance bienmum fuiffe defunctuf tr-r*—
V^V Emde R.ebeccam neptem Nacbor pacru. fu.:eum annorti quadragmta effec
7kJ Ifaac duxic uxorem :fci!icec cencefimo ec quadragefimoanno uira; pacnffui.
C cnennio poft morcem macr.ffue.uc aucem ea ducerec:quandoab eiufpacrem Me/
fopocamiam feruuf miffuf efb quid aliud demonftracum eft cum eidem feruodixic
Abraam.-pone manum cuam fub femore meo: ec adiurabo ce per dommum deucdt
U dominu cerre:uc n6 fumafuxore filio meo Ifaac d: f.IiabufCbananeoic mfidnm
celi u dommum cerre m carne que ex illo femore trabebae fuiffe uencuic '■ Nunqd
bec parua func prenuntiacainduiauentatif:que compten uidemufin CbrifW
lll|n ~ rr
xtp=:
rencamfepcuagincaqumq!. ^nnorumergofepcuagtwqumqiiraacderehquicWia!
quemcencenanurgenmc.
mcencafu.rfe.fcaPropbec.aquad.rtuepopu^^^^
mmon: c6uen,ent,urcred,c'. Et qd £ bocmfi <f m Iudeite X P .an,reu.decer ipU*
3ouo P oraculo fic fcnpcum eft. Facla A aute famefTuper «r«m= P^mem
^7^S„r facl-a eft m tempore A.brae. Ab.it autem Ifeac ad Abymefecb KcgeJ- bi/
Hahra au.em m terra quam t,b. d.xero. et mcole m terra bac.8, ego ero cecum et
bVned ca te T.b, en,m\c rem.n. tuo dabo omne terra banc. Ec fcacua .uramen.u
V30
.__ / que pn
?*
t^V Vo igirur Ifaac Filii Efau ec Iacob par.rer ereTcune. Pnmacuf maionfrranr/
uiltil aufercur. Vult benedicere filitt maiorem.a^ pro i[[o nefciEfbenedicic mmore,
Klau bomo rcienruenan agrefhf Iacob aucem bomo fimplex bab.cafdomu. Hoc
noltn quidam tnterprrrac. func fine dob. Siueaucem finedolo fiue fimrfex: fiue
potiuffirieficT:ionedicatur.quodeftgr<Eceaplartor:quifeftinirtabtnedidtione
odor r.lu me. ranqodor agn pleni: quc bnd.xitdominuf. Ec dec tibi de u rde rore
ben ( .V ) ^' P 7 C ' :Ur -,°, d0re ™ mm(Chnni ' ,cuc *&<■ >"undur. m
p[ec U r. Emr s ft
bor S>?'° r ° re Cel " ( "" : eft de Uerb0ru P IuuUi dmmorum: ec de ubercace
cerre
l etur P,r ^ C ° i,g ' C Crumcntum ec u,nu '" facramenco corpor.fe.tir^ fangu.n.f
lllllll|lllllllll|llllll
t^jo^r
Iudeorumquamuiferrantium:fediainenlegeniPropbecarq!c3canciumbaiediae>
per«[Um«dora.nu^Mmbeb«ruper.IUm*
L^dmriraac.noUt.mere.terraminquadormirruperea.tibidabo.lla^
tuo.Ec eric lemen cuum ficucarena terre^ dtlatab.cur lltper ■ mare* «^rruum K
.naqu,!onem:*ador,encem.*bened.centWomnercnbu^^
et ecce ego fitm tecum cu(tod.e n rte ( ommuia quacunq &f^™ m <T™
nobifinmemoriamrmocareineuangetioVbicudixiriecdeNacbanaefceeceuere
ifraeliM in quo doluf non eft : quia Ifrael uiderac iftam uifione: Ipfe eft enim
Iacob;
eodem [oco ait. A.men amen dico uobifuidebicif celum apercum Si angeSof dei a(ce/
dencef U defcendecef fuper fitium bomimf.Perrexir ergo Iacob m Melbpocamia:
uc mde acoperec uxorem. Vnde auce illi accidenc qccuor babere femmaf: de qbur
duodecim filiof u unam f iliam procreauic: cum earum nullam cficupucerec lllicice:
mdicac fcnptura diuma. A.dunamquippeaccipiendumuenerac: fed cum illialcera
pro alcera fuppofica fuiffec: nec ipfam dimific: qua nefcienfufuf fuerac in nocte:
ne
[udibno ea uiderecur babuiffe. Ec ex eo cempore quoma multiplicade poftencatif
caufa pluref uxoref [ex nulla probibebat: accepit eciam iIU cui uni lam futun cSV
lugu fidem fecerac. Qiie cum eflec fteriuf ancillam fuam de qua filiofipfa
fufciperec
manco dedic;qct eria maior foror eiuf guifpepenffecimitata: quonia multiphcare
prolem cupiebac: effecic. Nullamigitur Iacoblegicur penffe:precerun5:necufuf
cj plunmif nifi gignende prolifofficioconiugaliiureferuaco.utneqi boc facerec: rafi
ujcoref eiuf id frien flagicafTenc: que corpifuin fui babebanc legitimam
poteftacem.
rf^X EnuiC ergo duodecim Filiofec unam f iliam ex quactuor mutieribuf Deinde
\_J tngreffufeftm egyptum perfilium fuum Iofepb:quiuendicufabinuijetibuf
Fratnbun eoq; perducluffuic:acq: lbidem fublimacuf lacob aucem eciam ifrael ficuc
pauloante dtxi uocabacur.-quod nomen magif poputuf ex i!Io procreatufobtmuic.
Hoc autem nome ilti ab angeto impoftcu eft:qui cu illo fueracm innere de Mefo/
potamia redeunre [ucTacufcppum Cbrifti euidenciflime gerenf Na q> ei preuatuic
Iacob uciqiuotenci.-ucmyfteriumfigurarec: figmFicac paffionem Cbnfti- ubi uifl
fttnc ei preualere Iudei.Ec tamen benedirtionem ab eodem angelo que fupauerati
impetrauit:acficbuiurnommifimpofitiobenedi(ftiofuic.InterprecacurauceIfraet
uidenf deum:quod eric m fme premium fandcomm omnmm. Tecigic porro illi ide
angelufuetuci preuatentitatitudinem femonf: eumq; iftomodo claudum reddidic.
Eracicaqiunufacqudem Iacob:ecbenedicTuf:eccIauduf benedicturm eirquun
Cbnftum ex eodem populo crediderflc.-acq: imfidelibufclauduf. Nam femonfla/
citudo: genenfmuttitudo eft. HurerquipperuncineaftirpedequibufPropbKlcs
predicftum eft i &; claudicauerunc a femicirruif
11 12 13
lll|ll l| l|
15 16 17 18 19 20 21
pTTTTTTPTTTTTTPTTTTTf
Xqt
per nouem annof babere proneporef de fiiufquof ex eade uxore uifcepic ? Cu igte
nec filiof baberenc Effre &: Manafferfilu Iofepb:fed eofpuerof mf-ra q nouemnef
Iacob egypcum ingrefluf muenenc:quo pacTo eorum no folum f i[u fed eciam ne/
pocefin ilbf fepcuagincaquinq; numeranc':qui tunc egyptu mgrefli fanc cu lacob?
NdmcommemoracuribiMicbirHiufManaffenepoflofepb.-eceiufdem Macbir
f iliuf ideft Galaad nepof Manaffe pronepof lofepb. Ibi eft u quem genuic EfFrem
alter filiuf Iofepfrid eftVtalaam nepof lofepb: ibi e sc Barecb filiufipfiuf Vcalae
id eft nepo f Effrem pronepof lofepb : qui nullo modo eiTe pocuerunc quado uente
Iacob in egyptum :& filiof lofepb nepocefruofauof iftoru minorefq noue annoif
puerofmuemc. Sed mmirum incroicuf lacob m eeypcum quando eum m fepcua/
gincaqumq; bominibuffcnpcura comemoracmo unufdiefuelunufannuffed tocu
illud efb cempuf qdiu mxir Iofepb;per quem facTum eft uc mtrarent.Nam de ipfo
Iofepb eadem fcnpcura fic loquie'; ec babitauit Iofepb m egy pcoupe a f ratref eiuf
ec omnif cobabicacio pacnf eiuf ec uixic annof cencum ec decem: ec uidic lofepb
Manaffefec Effremfiliofufq; m rertiam gencracionem. Ipfe eft iIlepronepofeiuG
ab Effrem cerciufgeneratioemquippetertiam dicit:fi!uim:nepotem : & pronepote.
Demde fequicur. Ec filu Macbir filu Manaffenati funcfupra femora Iofepb. Ec
illic ille ipfe eft nepof Manaffe; pronepof I ofepb. Sed pluralicer appellaci fut
ftcuc
fcnpcura confueutrque unam quoq; f iliam Iacob f iliaf nuncupauit-ficut i Latine
Iingue confuetudine Iiben dicuncur pluralicer Filu : etiam fi non fincuno ampliuf.
Cur ergo ipfiuflofepb predicecur felicicaf; qa potuic uidere pronepotef qui nujlo
modo putandi funt lam fuiffe tncefimonono annopaui fui Iofepb; quado ad eu m
egypcu lacob pater eiu r aduemc ( Illud aucem eft;ciuod fa'lic mmuf ifra diltgencer
incuentefiquoma fcrtptu e.bec auce nomia filioif tfrael q mcraueruc i egypu fimul
cu Iacob patrefuo.Hoc-n.dtcTu e qafimulcumillocompucancfeptjagincaqnq;.
non quia fimul lam erat omnefquando egypcii ingreffufeft ipfefed uc dixi totum
tempufbabecur eiufingreflufquo uixic Iofepb-per quem eiuf uidecur mgrelTuf.
Mliganfad uitem pulium fuum; u cilicio puUu afme fue; lauabir m umo ftoU fua:
ec m fanguine uua; amicTu fuum. Fului oculi eiufa umo : ec decefcadidiorer UcTe.
Expouu becaduerrufManicbeum Fauftum difputanf ec facif effe arbicror qtutn
uericafPropbecie buiufelucec: ubi ec morf Cbrifh pdicTa e uerbo dorminclina; no
necefiTcaf fed potertafm mortem nomine leomf. Quam poteltacem m euagelio tpie
predicac: dicenfpoceftacem babeo ponendiammam meamw poceftatg babeoiteru
II llll|lll II
II llll|llll II
I=C
fumedt cam. Nemo eamcollica me:fed egoea pono a memectplb & treru (umo e.5.
Stc (eo Fremuir: fic quoddixicnmpleuic: ad cam nanq: percmec poceftacem: quod
de refitrrecltcie eiufadtunctu eft ■ Quif fufcicabic eti i Hoc eft quia nulluf
bomini
nifi fe ipfe fulcirauic: qui enam de corpore fuo dixic. Soluice cemplii boo- ei i
criduo
reliifcicabo illud. Ipfitm aucem genufmortif boc efb fublimicaf crucif: tn uno
uerbo
mrelligitur quod aic afcendtfh. Qiiod uero addidic recumbenf dormifti: euangelifta
expomc ubi dicic: &J inclmato capice cradidic fpincum. Auc cerce fepulcura
eiufag/
nofcicunm qua recubuic dormienf: ec unde illum nulluf bomtnum ficucPropbekE
ahquof- uel iicuc ipfe aIioffufcicauic:fed ficuca fo" no ipfe lurrexir. Scola porro
eiuf
qu3 lauac in uino: id emundacapeccacifm fanguinefuo^cuiuffangutfracramencti
bapcizaci fciuc : unde ec adiugic *c i fangume uue amidVu futi :quid eft: nil
ecclefia:'
Ec fului oculi etuf a umo fpiriralefeiuOiebnaci poculo eiuf:de quo canic pfalmuf bc
caltx cuufinebnanf q pdaruf2.Ec dencefeiuf cadidiorefladte^qct porSc apud apo/
ftolum paruuli: uerbafcilicecnucnecia: nonduidoneifolicocibo. IpfeigiceTquo
re pofita eracpmifla Iude-que donec uenirec : n ti 3 pncipef boc t regcf ifrael ab
illa
ftirpe defueriic. Ecipfe expccftano gentiu:qct clanufefl: uidedo : § ficexponendo.
■ Icuc aucem duo Iliac fitn Efau ec Iacob: Plgufam prebuerunc duorC popu/
" torum m ludeif ec Cbnfhamfi quamuif qaod ad carmf propagmem pertmec:
nec Iudei ueneruc ex femie Efau fed IdumcEi : nec Cbnftiane gencefde Iacob fed
poctuf Iudei. A.d boc.n.rfri f igura ualuic qct diclu e maior feruiec mmon: ica
faclu
eft eciam m duobuffilnflofepb. Nam maior gefRc cypum ntdeoru : Xpianoif auc
mmor Quofcu benedicercc Iacob:manum dexcera ponef fuper minore qurS babe/
bac ad fimftra: fimftra uero fuper maiore que babebac ad dexrera : graue uifum eft
pa tn eorii : 8C admonuit pacre uelut corngenf eiuf errorem:&: quif nam eflec
eorum
maior oftendenfi Ac i ! Ie mucare manufno!uic:fed dixic. Scio fili mi:fcio. Ec bic
enc
in populum: ec bic exalcabicur: fedfrater eiuf mmormaior illo enc: ecfemen eiuf
erici mulcicudinegenciti.Ecia bicduo ilfapromiflademoitrancna ille i populti:
ifte i mulcicudme genciii. Qmd euidffciufg bifduaburpmiMioibufcocinen populti
Ifraelicaru : orbeqi cerraru m femine Abrae:it!um fecudu carne: iftu fecundu fide'
iiiin nf\ rr
^^
deufqui boc promiferac Abrae. Pnufqppe cx mde m cerra Madian rugiffe referc':
cj> cum Ifraelicam defederec eg7pcium occiderac:&: cerricurfugerec:poftea
diuinicuf
mtffuftn poceftate fptrttuf det fuperauicPbaraomf rcfiftencefMagor. Tunc per eu
eg7pciifiIUte func decem memorabtIefplage:cum dtmtttere populii dei nolletaqua
infagumeuerfa:rane:c7nifef:cynomia:morfpecoruulcera:grado.[ocufra:cmebre:
morfpnmogenirorum.Ad excremfl IfraelitafquofpUgiCtoc cancifq; pfracti cande
aliquando dimiferanc eg7pcu m mari rubro dum perfequuntur excmcTi fu.nr.IIUf
quippeabeuntibufdtuiltm mare uia fecic. HofaurE mfequencefin fe redtenfunda
(ubmerfic. De mde per annof qdragmca duce Moyfe dei populufper defercu actuf L
eflvquando cabernaculum ceftimonununcupacu efbubideuffacnficnf fucura pre/ I
nunciancibuf colebacur i cum fctlicec lam daca lex fuifTec m moce multii
cerribiitccr.
acceftabacur entm eutdencifltmamtrdbilibuffignifuocibufq; diutnicaf. Qiiod fadtti
eft mox uc extcu efb de eg7pco ; K in deferto popufufeffecepitiqumquagefimo die
pofl celebratu pafcba per ouifimmolacionem. Que ufcj adeo typuf Cbrifti eft-pre/
nuntianf eum per uicftimam paffionif de boc miido tranfiturum ad patrenr pafcba
quippe Hebrea Ungua rranficufinterprecacur:uciam cum reuelarecur ceOamccum
nouum.-pofteaq pafcba noftrum tmmolacuf eft Cbnftuf: qinquageimo die uerarec
decelofpirituffancftufquidicfcureft i euagelio digitufdei utrecordaucnenoftra
m pnmi prefiguran fadh memortam reuocarec. quia ec legif ille rabuI<E cigico det
fcripre referunt;. Defuncto Mo^fe populu rexic lefuf Naue:ec m cerrapmiflioif
mcroduxir:eamq: populo dimfic. Ab bifduobufmirabilibufducibufbellaecia pro/
fpernme ac mirabiliter gefta func: deo conteftancemon ram propter menca Hebrei
popultcj propcer peccata earii que debellabac genriu: ilUfeif preueniffeuictoruf
Poft iftofducefiudiceffuerunc tam m terrapmiflionif populo coIbcaco:ucmcigec
mterim reddi Abrae pnma pmifiio de gence una id eft Hebrea: 8t m cerra Cbanaan
nondumde omnibuf gencibufa: coto orbe terrarum:g> Xpt aduencuf in carne: ec
non ueterif legifobferuactonef. fed Euangelu fidef fuerac tmplerura. Cutuf rei pfi'
guracio facTa eft: q> non Mo^fefqui legem populo acceperac m monce Syna: fed
lefuf cui ettam nomedeo precipiente mutatumfuerac ucuocarec lefufpcpulum
tn cerram promiflionifineroduxic. Temportbufaucem ludtcum- - ficuc fe babebanc
et peccaca popult ec mifertcordia dei." alternauerunc profpera ec aduer^a beltorum*
Indeuecum cftad Regumcempora.QuorupnmufregnauicSauI.quoreprobato:
ec be![icacUdepftraco:eiufq; (tirpe reiectame mde B_egefonrenc: Diuid fluceflic
m regnum. cuiuf maxime Cbnftuf dicTufeft filuf.In quo articuluf quidam factuf
cft ec exordium quodammodo tuuencucifpopuli dei: cuiuf genenf quedam ueluc
adolefcencia ducebac ab ipfo Abraa ufq; ad bunc Dauid. Neqi.n. fruftra Macbeuf
EuangeEifta ftc generaci6efcommemorauic:uc boc primu tncerua r Iu qctuordectm
generaciombufcomendarepab Abraa fctlicec ufq; ad Dautd. A-b adolefcencta qppe
mcipic bomo pofle generare. ppterea generacionu fenefab Abraa fiipfic exordtfl:
\ qui etiam pater genttum confhtutuf eft:quando mutatii ncmen accepic. Acne buc
" ergo ueluc puencia futc butuf genertf populi dei:a Noe u r q; ad ipfum Abraam: ec
ldeo prima [inguamueta eft: id eft Hebrea: A puertcia naq; bomo inctpic loq poft
mfanciam: quebincappelUcaeft: quodfannonpoceft. Quamprofecto a:cacem
' pnma demergtc obiIuto;ficuc ecaf pnma genenf bumani eft dHera diluuto. Quocuf
enim quifqr eft qui fuam recordec' mf atiam ! Qiiamobre m ifto procurfu ciuitacif
denficuc fupenor unam eandemq; prtmanMta duaf ecacef (ecunckm u cernam Uber
t fa^ton;
tfte cScmeat.In qua cerctappter uacca ertma: c apra crima:ariece cnmfi:8i impaficu
e [egif lugil: &! apparuic abiidantia peccacorfi i et regni cerreni furrextc
exordium.
ubt non defueriie uiri ipirituaief quoif tn curcure u coulba Figuracii e
facramentu.
■~~N precedete [ibro diximuf: ab mitio A,braam pro mi (Tionum dei duafreffuifle
per quod pacer eft non umuf gencif Ifraelitica;: fed ommum gentium que fidei eiuf
11 12 13
lll|ll ~ ~
15 16 17 18 19 20 21
23 24 25 26 27
29 30 31
^gwf
implendu.lmpletu eautg per Dauid u Filiu eiuf Salomong: cuiufregnii tato qta
promifTumfuerac fpatio dilatatu e. Vniuerfofgppe il[orrubdiderunc:tributanofq!
fecerunt. Sic igicur m terra pronufliomf fecundti carnE: boc eft tn cerra Cbanaan
fub bifregibtuTemen Abrae Fueracconftitutumc nibil deide fuperefTec quo terrena
illa det promifTio compleretur: nifi ut i eadem cerra quancu ad profpentace atnnec
cemporalem : per poftencatif fuccedionem m concufTo ftacu ufy ad morcalifbuiul
feculi cermmu genrpermaneret Hebrea.fi domini dei fui [egiburobediret. Sed qm
deurnouerac boc eam non efTe facTruram:ufuf eft etiam temporatiburpenifad ex/
ercendofm ea paucoffideleffuon ec admonedoOqui poftea Fucuri erancin omibuf
gecibufquarper eoradmonen oporteebac: m quiburalceram promiflion£reuelaca
nouo ceftamento per mcarnacionem Xpi Fuerat implecuruf.
<CDetripartitirrigniFicattomburprorjetarum:que
niic ad rerrenammunc ad celeftem Hieruralem:
nunc aucem ad ucrancj referuntur. (i Ca.in-
QVocirca ficut oracula illa dmma ad Abraam iraac et Iacob: et queeunq: atia
figna ue[ dictappbetica m facririiccenrpcedentiburf-adta lutttta taS cecere
ab ifto regum tempore propbetie partim pertinent ad gente carmr A.brae:partim
uero ad illud Teme dliuf m quo benedicunt' omefgetercoberederXpi p teftamecu
nouum:ad poflidendam uitam ecernam regnumq: celorum. Partim ergoad anciila
que m fcruicute generac id terrena Hierurale: que feruic cti filuf fuif:parnm uero
ad
Iibcram uuitatem deiud eO-ueram Hieruralem u eternam m celiOcuiurfilu omnel
Tecundum deum uiuenter peregnnant' in ternO fed Cunr m eifqueda que ad utraqj
pertmere mcelligune' ad analla j>pne:ad liberam f iguraceTnparcita icaq: repenut
eloquia propbetarum. fiqmdem aliqua fik ad terrena Hieruralem fpeAaciaialiqua
ad celertenvnonuUa ad utranq, Exemptifuideo probandum efTe quod dico. Millul
e Nacban propbeta a deo: qui R.ege Dauidarguerec de peccaco graui: U ea que
confecuca func mala: f ucura predicerec. Hec acq: buiurmodi fiue publice id eft pro
Taluce ue[ ucilicace populi: f tU e priuacim cu pro ruirqrq; reburdiumapmerec
etoga.
quibufpro ufu cemporaliruir* fucun aliquid agnofceretur: ad terrenam ciuitacem
pertinuilTe quif ambigac .' Vbi aute legic': ecce diefuemuc dicic dominuf: u
coluabo
llllll|lllllllll|lllllll
II llll|llll III
,^c
domui Ifrael ec domui mda ceftamencum nouum! non fecundum ceftamencu quad
difpofui pacnbufeorum itn die qua apprebcndi manum eorum :uc educerem eofde
rerra egypcrquonia tpfi non permanferunc m teftamentomeo:ecegoneglexieof:
dicic dommuf quia boc eft ceftamencum meum: quod cofticuam domui Ifraelpoft
diefulofdicicdomtnufdabolegefmeafinmencemeoramiecfupercordaeoif fcriba
eafi ec uidebo eofec ero illif in deum: ec ipfi erunc mibi in plebem: Hierufalem
fme
dubo fupernapropbetatur: cuiuf deuf ipfe premium efb eumq: babere atq:ipfiuf
effc fummum llli eft acqi cotum bonum. Ad urranqt uero percmec boc ipfu cj Hie/
rufalem dicitur dei ciuicaf: U m ea propbecae' futura domuf dei: eaq;J>pbecia
uidei;
implen cum Salomo K-ex edificac illud nobilifiimu cemplti. Hec enim U m cerrena
Hierufalem fecundu biftonacontigerunt: u celefiif Hierufale figure fueruc. Quod
genufpropbecie ex ucroq; ueiuci compactum acq: commixtum: in [ibnf ueceribuf
canonicifquibuf rerum geftarum narracionefconcmencur: ualec p[urimu:mulcuq:
exercuic ec exercec mgenia lcrucancium Iitceraf facraf ur quod biftonce preditftum
complecumq: legtc in fermne Abrae fecundu carnem: eria m femine Abrae fecundi
fide quid lmplendu allegonce ligmficec: mquiracur: m catum uc quibufda uifu fic:
nibil efie in eifdem Iibnf uel prenunciacum ec effeclum : uel non effectum quammf
prenunciacum:quod non infmuet aliquid adfupernam ciuicacemdei:eiufq:fiIiofin
bac uira peregnnof figuraca fignificatione referendu . Sed fi boc ita eft la
btparcita
non cnparcica erunc eloquiaPropbccarum: uel pocmfiliarum fcnpcuraru ommu
que ueteri! inftrumenci appettactone cenfentur :mbil lam enc illic quod ad
bierufale
cerrenam canrii percmeac:fed qcquid lbi deilla uel propcer i[Ia dicicur acq:
cfipUC:
figmf icac aliquid quod eciam ad Hierulalem celeftem allegonca prefigurattone re/
Feracur: fed erunc fola duo genera.unum quod ad Hierufalem Iiberam : alcerum ql
ad urranq: perdneac.Mibi aucem ficuc mulcu uidencur errare: qm nullaf refgeftaf
m eo genere Iitterarum aliquid aliud pra;ter id quod eo modo gefte func fignificare
arbicrancuruca mutcumaudere: qui prorfufibi omniafignificacionibufallegonar
muoluta efie cocendiic.Ideo cnpartica no biparcira efie dixi.Hoc enim exifhmo'
non camen culpanf eof qui potuennt illic de quacunq: re gefta fenfiim inceldgencie
fpincualifexculpsrc:feruaca pnmitufdumcaxat biftone uencace.Cecerum que ica
dicuncur uc rebufbumanituffeu diumicuf geftiffiue gerendif couemre non poffinc
quif fidelifdubicec non effe inamcer dicfta' Quifea non ad mcelligenciam fpintualc
reuocec fi poffic: auc ab eo qm poceft reupcanda efie faceacur,
^fpe prefiguraca commutatione Ifraelicia regni u Sacerdocic&^ de nf
que antea materSamuelifpfona gerefEcdefie propbecauic.<iC.uu.
off icio fucTuf Sacerdotif ec Iudicif u Saule abiecto E_ex Dauid fudatuf i regno:
19 20 21 22 23 24
-^
^f<
I macnfagnofcicConfirmacum eft cor meum in domino : &: exalcacti eft cornu meti
m deo meo. Vere confirmacum eft cor:ec cornu uere exalcacum: quia non m fe fed
tn dommo deo (uo.Diiacacum eft fuper lnimicofmeofofmeum.-quia &in anguftnf
preflurarti fermo dei non eft alligatufnec in preconibufalligacif Lecaca (iim mgc
tnfalucan cuo.Cbnftufeft ipfe IefufquemSimeonficutm Euangeliolegiefenex
amp[edcenfparuu[um:agnofcenfmdgnum:nucdimiccifinquicdomineferuumcuti
m paccquomam uiderunc ocuti mei fa[ucare cuum. Dicac icaq? Ecclefia lecaca (iim
m falucan cuo. Quonia no ? lanctufificuc donunuf:&: n6 i luicufficuc
deufnofter:
acncj fanctuf ec fandtiftcanP cc luftufec mftifKanf. Non eft fanclufprecer ce: quia
n [\u iii
ii iiii|iiii ii
.JX
Quo uerbo mmurqmdem latine bene tamen exprefjum eft.-q.ex ma,or,bur m toreh
racft. fimc : qu,a ec m ,pf,rpambur,d eft d.um.reloqunrqua; irraetira: foU tunc ex
omn,bur R entiburacceperunt:terrenarap.unc.Genterautemqu.buriex.lIanoerat
daca: poftea 3 per nouum teftamentum ad eloqma ,l[a uenerunc: u mulcu efunedc,
cerracranr,erut:qu,a,ne.rn6terrenaredce[efl:,arapuerunc.EcbocuelucquerereC
caura cur facftum fic: qmarteril.rinqu.c peperct feptem: ec mu[ta m f.i,.f.nnrmata
efb H,c totum quod propbetabatur eUix.ragnorcent.burnumemm reptenarum:
quo eft un,uerra Ecdefie fign.f .cata pfecT,o. Propcer quod ec IobannerA.poftolul
ad feptem rcnb.t Ecckfiafeo modo fe oftendenfad umurplemtudmem icr.bere.Ec
ec tn puerbnr Salomon.rboc antea prefiguranf: fap.eua mqc edificamt fibi : domui
ec ruffulfic columnarfeptem. SteriUfemm erat-.n omniburgecibufdei cimcafanceq
ifte f ecuf per quem eam Fartam fecundam cern.muroriretur. Cermmurecam qu£
mulca ,n F,[„f eracnunc mfirmatam Hierufalem terrenam:quomam qu.cunq; hli.
Ubere m ea erant:utrtureranc eiuf Nunc uero ibi quomam Uccera eft U fpincul m>
e ft:amifrauirtutemfirmacaefl.Dommurmorcificacetuimficat:mort.f.cauicilld:
que rnuUa erac m f.luf et uimficamc banc fter,lem:que pepenc fcpcem Quaml co/
mod.ur P ofr.c fcelUgi e rd£ u.u,f icare:quormort,f,caueric. Id en.m ueluc «prauf
addendo deduc.cad mferor: et reduct. Qmburenim d.cit A.poftoluF fi morcui eltil
cum Cbnfto :que fiirfiim fimt quente: ub, Cbnfture ,n dextera de, redennialubncer
ucq; morcif icancur a domino :qu,burad,ung,t:que furfu fimc fapicemon quelup
cerram.uc ipli finc .11. qui erunentefcranfierunc cerra. Morcu, emm
eflirinqmc.ticce
quomodo ralubnter mortificat deuf Demde requttur: ec uica ueftra abrcondita dl
cum Cbnfto indeo. Ecce quom6 eofde ,pr ru.u,f,cac deuf Sed nuqmd eordem itl
duxic ad mf eror et reduxic '. Hoc ucrunq; fine concrouerfia f ideuum- in illo
ponui
uidetur implccum cap.c e falicec noftro: cum quo uitam noftram m deo Apol tolui
dixic abfcondicam.Nam qmppno fil.o non pepercic-fedp nob.romnibul pradicjic.
eum ifto modo utiq: morcificau.c. Ec auia refitfcirauit eum a mortu.r: ef.de rur u
^ffl^^^^^™
3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
mn^^^^^^^w
xsir
Terre ,d eft cum amma ncftra ,fto cerreno clauduur corpore: facendum eft ,ud,c,u
ec ,uft,t,am:quod nob.fprofic m pofterum :quado rec,p,ec qu.fq: fecundum ea:que
D J"orpuf e ;en;c:r,uebonumf,uemaIum.Percorpufqu,ppe,b,d,N:,cP,p fto[uf: P
cempufquo u, X ,c,n corpore.Non en,m r,qu,fma!,gna mente atq: ,mp,a co|,tat,oe
blalTemecmeq! ,d ulltf membr,fcor P or,roperetur=,deo no er.c reufqma.d no moru
corpor,fgeiT;c:cum boc per ,[lud cem P urge(Teric:quogefl.c eccorpuf. Iftomodoco/
gruencer .ntell.g, poteft etiam .Ilud.quod i pfalmo [egicur Deufautem rex nofter
Lefecula ope?atufeft ralutem i med.o terre ut dommuTMur* *&£**»"
fter:qu, eft ante recula:qu,a per ,pfum facfta flmc femla.operacufeft falutem
nortra
,n medto terre:cum uerbum caro fadlu tft-K cerreno bab.cautc m corpore.Demde
poftea 3 propbecatum eft ( btfuerb.r Anne quomodo gbnar, debeac: qu, gbnac:
nonm fe ucq: fed m dommo: propter recnbuconem que ,n d.e md,c„ fucura eft=
dommufinquit afcend.t m rfofK conum , P fe ,ud,cab,c excrema cerre: qmamftur
eft. Prorfuf ordmem cenuit cSfeffiomff.delmm. kfcendic.n.in ceb dommuf Xpul-
&: ,nde uencurufeft ad muofec mortuor,ud,candof Nam quifafcend.C: ficuc d,c,t
kpoftolufmf, qu, U defand.c <n mfenorefparcefcerre? Qmdefced.c mfeeft Kqul
afbendu mper omnefceloO utad.mplerec omn,a. Per nubefergo fuarconmc: qua
fpmtu fancfto cum afcediflec ,mpleu,t=de qmburanclle H,erufalem:boc eft ingrace
u,nc £ commmatufeft apud Efa.am Propbetam: ne pluanc fuper eam bymbiem.
S,cautemd,c1umeft:, P re,udicab,cextremacerre:acf,d,cerec:et,ae X crematerre.
23 24 25 26
Pff^ff^W^
Znjnl
^^fSed boc euidenctul ad ipfum Hely Sacerdocem mtirur[oquit; bomo deu cuiuf"
C_>*quidem nome cacecur:fed tncelttgicur officio rmniftenoq; fuo fine dubitatioe
/ Propbeta. Sic emm fcnpcii g.Ec uemc bomo dei ad Hdy.at dixit. Hec dicit dfif.
R_eue[afreue[acuf fum addomu pacrif cut: cu eflenc m terra Egyptt ferui in domcl
Pfeara6ifi&: elegi domii pacrif cui ex ommbuf Scepcrtf Ifrael mibt facerdocio
Fdgc
uc afcenderencad akaremeum &; tncenderenc incenfCi^ porcarec epbocb. Ec dedi
domut pacriF cut omnia que funt lgntf f iltorum tfrael m efc.3. Ec uc quid
refpextfti
mcenfum meum ec tn facnficium meum impudenci oculoiec glorificafh Fitiofcuof
fuperme:benedicereprimiciafomnirracrificiitnifme[inconfpeclumeo^Propcer
boc bec dtcic dominufdeufirraet.Dixrdomuriua u patnftui cranfttunc coram me
ufq; mecernu. Ec nuc bec dtcit dominuf Nequaq: fed glortficacef me glonFicabo:
&! qut fpermc me fpernec. Ecce dtefueniuc u extermfabo feme tuii u, (eme domuf
pacnftut: &: n6 ertc tibt femor tn domo mea omnibufdiebufi&: uirti
extermiabo cibi
ab altan meo: ut deFidanc ocult eiufiec defluacantma eiuf Et omnifqut fuperenc
domuf tue: deadec tn gladto uirorum. Ec boc cibt ftgnum quod ueniec fuper duof
fibortuor: Opbnt u Pbmeef Vna dte mortetf ambo. Ec fulcttabo mibt Sacerdotem
Fidele:ci omnia que m corde meo ac m amma mea fuc:faaec: &: edificabo ei domu
fidetem: U cranftbtc coram Xpo meo omnibufdtebuf Ec eric qui fuperertctn domo
cua:uenietadorare eioboioargecidicenfi Iad-ametn unamparceSacerdotu ttu>
manducare panem. Non efb uc dicacur tfcam propbecia ubiSacerdout uecerif caca
mamfefbacione prenunciaca mutano eft : m Samuele fuiffe complecam. Qtiaq enim
non effet de atta tribu Samueb ij que confticuta fuerac a domtno ue fermret alcari
came no erat de fi[urAaron:cuiur,pgemerfuerac deputaca:uc inde fierecSaeerdbtef
Ac per b oc in ea quoq; re gefta eade mutacio i que per Xpm lelum fuerac fucura
adumbrata efhecad uecufcertamecum proprte: ftguraceuero percinebac ad nouii:
Propbecia cam farto etiam ipfo g uerbo :id fcihcec faclo fignificafiquod uerbo ad
HeiySacerdocemdtctum efitperPropbecam. Nam FueruntpolceaSacerdocerex
genere Aaron:ficucS'adocb ec Abiacbar regnace Dauid i ac alu deicepfiancecj cepuf
uenirec: quo lfta que de facerdono mucado canco ance predicta funt: effici p Xpm
oportebat. Qutf aute nuuc f ide[i oculo hec incuefi no uideat efle cdpteca:
qnquide;
nullum cabernaculum: nullum cemp[um:nu[[ua[rare:nu[[u facrificium:&:ideonec
ulluf Sacerdorremanric Iudeifi quibufut de femine Aaron ordinaret': m dei fuerac
[ege mandatum. Qyod ec btc commemoracum eft il[o dtcence Propbeca: ba;c dtctc
dommuf deurifraehdtxi: domuf cua ec domurpacnrcut cran r tbunc coram me ufq;
tnecernum.Ecnuncdictcdominufi Nequaq:redg[orificantefmeg[onFicabo:&:ci
me fperntc: fpernecur. Quod enim nominac domu pacnfeiufi no eii depxto pacre
dtcere:fied de i[[o Aaron qutprimurSacerdoreft tnfticucufide cutufprogente cecen
fequerencur: fupertora demonftranc: ubi aic. R.eue[aCuf fitm ad domum pacnftui:
cii eflenc in terra egypci ferut t domoPbaraontfia elegi domu patrircutex omtbuf
fcepcnr Ifrael mibi lacerdocio fungi. Qinfpacer fuit butuf in t[[a aigyptia
feruicute.
unde cS [tberaci futflenc elecluf eftad facerdotiii niCt Aaron: De buiufergo fttrpe
tfto [oco dtxic Fucurum fuifle: ut non efTent ulcertuf Sacerdocefi Qttod la uidemuf
tmplecum. Vigitec fideO prefto (itnt ref cernuntur: cenenrur: et utdere uolencium
oculiftngeruntur. Ecce mqutc diefuemunc: et excermmabo femen tuum ec remen
domurpatrirtui : et no enc cibi fenior i domo mea omiburdiebuf ec uirii extemiabo
ctbi ab atcan meo: uc deficiac oculi eiufiec defluac amma eiuf Ecce dief g
pnuntiaci
l llll|lll llll|lll II
lll llll|llll II
runcumucnerunc.nullufSacerdofeftrecundumord.nemXaron.Erqu.cunq^x
etufeeTere e blo :cum mdet facnf ,c.um Xp.anorum coto orbc |pouere.fib. aute
bonfr™X™a
ptrcmec^ol.rqruperer,domufcuedec,dec,ngUd,ou.ro^.Ecbocc.b.Rgnu
ere f™ Sftum eft murand, facerdoc, de domo bu.uf quo ,gno fign,f.cacum
unde ec Apo ao!uf fic ergo ,nqu,c ec ,n boc tempore reUqme per «^oempm*
raIuefaAe P runc.qu,adecaI,burreI.qu,,rbene,ncelI,g,cureffe:dequod,^
ruperencmdomocuaprofecWd.cmCbr,^^
J ,pfa gente plur.m, cred.derunrmeq; nuc defunc: qu, Ucec ranffime ram reda
,Uo facerdoco recundti ord.ne Aaron ad boc uen.ebac bom tefad cemplu uda ta
de,:ucracerdoceadorarec.Q S ,deauc 9 a<coboloar g ec,:n,r,breu,cate^
de quo comemorat fcpotloluf d.cftu: uerbu confumaf U breu.aTfacec dommuUup
cerram i Argenru autem pro doqmo pon.Pfalm.fta teft,feft ub. can.cur. E!oqu.a
dom.n, elofa cafta :argentu ,gne exammatu. Qtud ergo d.cc riteg uen.c adorare
facerdot. de. 31 facerdoc deo? Iacfta me ,n parcem Tacerdoc. cu. manducare panem.
Nolo m pacrti meoru collocar, bonore:qu, nulluf eft. Iacfta me m ?*™Uxr&o M
cui-elegi en,m abiecfturee i domo dommi.qlecunq, s^rulumcuq! membru eecupw
23 24 25 26
TmTTTTTJTTTTTWTTTW
29 30 31
( >Tn~' ,
racerdociitoi-Saeerdoc,aqmppeb,cipramplebemd.ccW
meducor de. u boim bomo Xpnftur lefuf Cu, pleb, d,c,c A.pofto[ur Pecruf: p!ebf
fanrta regale facerdocu. Quau,rn6nulU facrmo, tu.finc mcerptat, n6 facerdocu
tu. Quod nibilomuireude Ugmficac populu Xp.antunde d.ocPauIurjVpofto/
[ununurpaniruna corpurmu^c, Cumur Ec iceru. exbibeanfcorpa ueftra boft.am
u,ua Quod ergo addidic manducare panem: ecam ipfum racnficu genurelegancer
expreflic de quo d.cc racerdor, P re.pan,rqucm ego dedero: caro mea eft pro fecul.
uica. Ipfum e(c facrif ,ciu no fcctm ordmem JWon: fed fcctm ordmeMelcb.fedecb:
qut [enc: ,ntel[,gat. Breu,r,raq: eft ,(>a confeffm :ec (alubncer bumilifqua
d.ccur.
Iafla me ,n partem facerdotu cu, manducare panem. Ipfe tft obolurargenc,: qma
ec breue eft : &: eloquiu domxm eft: bab,tant,r,n corde credencf Qiua enim
cl.xerac
nfVn, igic' bec tanta cunc altimdme prenuntiaca finc: fjnca nuc man,fe(catige
i_ic'arefcunc:n6 fruttra came mouer, qr P ,a P oceft ac d,cere. Qtiomo " f,d """ r
c6ueV,re omma que m l,br,r ,II,ruecura P red.cla func: fic boc ip(U q| * ld ™ m ™i
d.cT:il & domurcua U domurpatr.rcu. cranfibuc cora me meternujeffertum babere
n6 pocu,t:qm mdemufillud (acerdoou fuifre muratu: *. quod .[[, domm promiuun»
eft nec fperar, aUquando complendil :qu,a ,l!ud qct e, reprobaco mucatoq: fucced,c.
boc pocuf pred.catur eternum ! Hoc qu, d.ccmondu .ncelUg.c aucnon recoUc eoa
ipfum fecundum ordmem Aaron racerdotainmanSumbram futur.etern,racerdoc,
con(t,cucum:ac per bocquando e, ecern,rafprom,riaeft:non 'r*™to«F®«-
fed e, cuod P er, P ram adumbrabarur f,gurabacurq, prom.ffum efb.Sedne pucarec
ipfa umbramafura:ideoec,am mucaco e.urdebmc propberar, Regnu quoq,, to
modo et.a SauUr. P r,urqu, cercereprobacuracq, mcAitefucun regn, _erai : umbra
,n ecermcace manfun. Oleum quippe ,[[ud quo undlufert^ ab eo cbnlmace XpuT
eft didcuO m.fttce acc.p.enc'um u magnum facramencum mcelUgendum eft. Qyod
m eo cacu uencratufe ,pfe Damd :uc percufTo corde pau.cauenc quadc i tenArofc
occu!cacurancro:quo etiaSaul urgecemcrauerac necemcace namre:ex.gua p™u,a
ueu.re.urrecrorrum[acencerabrc.d.t:utbaberetundemonlVa^cquoe.pepercenc
cum pofTetoccdere: acq, ,ca rur P ,«one^e an,mo eitrf qua&ndhim Dau,d putan
.mmfeum fuumuebemencerperrequebacauferrccNctaq: reuf efiec cac, fcmmw
m Sauleutolac: qa uel idumencu e.urficuc actrecT-au,c «cimuic. Ita emmf ,, p u
cft* percuffic cor damdfupereum^quiaabM.cpenuUm clam.d.reiur. Vm auce
q u.cum,[[oeranc:ecucSauIem,nmanurruarcrad,cum,ncer,merecruadebanc:non
II lllll|llll III
,TX
fibi bommem fcctm cor iuu.U mandabie ei dommufeffe m pnncipem ruper popuB
fuum:qa nc» cuftodifli que madauic cibidommuf n6 fic accipiendu e ac fi ipfii Saule
deufiecernu prepauenc regnacuru = &:boc poftea noluenc feruare peccaaci. Neqi
cnim eu peccacurii ee nefciebac:fed pparauerac regnil eiuf m quo Figura regm eflec
ecerm. Ideo addidic ■ u nunc regnii tuii no ftabic cibi. Scetic ergo u ftabic quod
iti
i[[o figniFicacti eft.Sed no buic ftabic:qanonmecernuiprefueratregnarurufnec
progemef eiuf uc fa!tem per po fterofaltero alrcn fuccedente uideret' impleri quod
didtum eft mecernu. E c querec iquic deuffibi boiem ■■ fiue Dauid fiue ipfum media/
rore fignificanf ceftamenci noui:qui Figurabac: in cbnfmace etil quo unctufeft ipfs
Dauid ec progenief eiuf. Non autS quafi nefciac ubi fic ica deufbo mine fibi
queric:
fed per botem more bof m loquil^qa tc fic [oquendo nofquenc. N6 fo!u enim deo
pacri uerum eti a ipfi quoq; unigenico eiuf qui uenic querere qct penerar ;
ufqtadeo
lam erantufnocrutin lpfo eflemufelecThanceconfticutionerniidi. Queret (ibt ergo
dixic pro eo ac fi dicerec: que fuii effe lam nouic: fibi effe famtliarem
aiitrolcenderi
Vnde m [acina [ingua boc uerbum fcibcer quenc accipic prepoftcionem&; acquinc
dicicur:quod facifapertu efl quid figniftcec. Quamq u fine additameco ppofuionif
querere incelligacuracquirere.ex quo lucra uocancur ec queftuf
<jDedirupcioneR.egniIfraeIitici:quaprefigurat?pnecua
dmifio Ifraelif fpincalifab liraele carnali. ^jC. vu.
v *C\ Vrfiif peccauit Saul p mobedtentia: u rurfuf Samuel aic ilh i uerbo dommi,
J_jQuia fpreuifti uerbii dommi: fpreuic ce dominuf: uc ncl fif B-ex fuper Ifrael.
(_ Ee rurfuf pro eode peccato cum id conFicereturSau[:&: uenia
precarec':rogaretqi
Samueleuc reuerteret; cii illo ad placandi deii:n6 reuercar mgc tecii: qafpreuiftl
uerbudommi:&;rpreuittedominuf:ucnonfifR.ex fup Ifrael.EccouercicSainuel
Faciem fuam ut abirec: U cenuic Saul penulam diploidifeiufi; dirupic ea. u dixiC
ad eum Samud.Diruptt dommuf regnii Ifrael de manucua bodie:&; dabitpximo
cuo bono fuper ce. Ec diuidecur Ifrael m duo--8i non conuercecur nec penicebic eiii
quoniam non cfl ficuc bomo: uc peniceac eum. Ipfe mmacur u permanec. Ifte cul
dicicur^preuir ce dominufuc non fifR.ex iuper Ifraeb u dirupic dommuf regnum
ab Ifrac[ de manu cua bodie:quadraginra_regnauic annof furjejvlfrael: caco fciiicet
; jpatio remponfqnro u ipfe Dauid : &: audmit boc pnmo tepore regni fui:ucmcel!
i/
gamufideo dicMiqa nulluf de fhrpe ciuffuerac regnaturuf: U refpiuamurad fhrpS
Dauid :unde exorcufeft fcctm carnem mediacor dei u bommii bomo Xpuf lefuC
Non autem babec fcnptura qct m plenfqi Laciraf codicibuflegicur: dirumpec dnf--
regnum Ifrael de manu cuafed ficuc a nobif poficum eft inuencii m Grecifdirupic
dommufrcgnuabirraeldemanucua:ucmtelligai;demanutuaquodeablmiel'
Popu!i ergo Ifrael perfonam figurategerebac bomo ifte:qui populufregnii fueraC
amiffuruf Cbnfto Iefu dommo noftro per nouum ceOamencum non carnaliter fed
fpincaliter regnacuro • De quo cum dicitur u dabic illud proximo ruo i ad carnif
cognacionem ld refertur. Ex Ifrael enim Xpuffecundum carnem: unde fciSaui.
Quod uero addicum efc bono fuper te : poceftquideminceiligi melionce. NamK
quidam fic fut mterpretati : fed metiuf ficaccipicur bono fuper ce: uc quia ille
bonuf
eft: ideofic fuper te: mxcaillud aliud propbeticum. Donecponam omnefmumcof
cuof (iib pedibuf cuif. In quibuf e U Ifrael cui fuo pcrfecucon regnu abftulit Xpuf
13 14 15
23 24 25 26
Quaiaf -ueru. i!Uc &- I fraet m quo dolufuon erac:quoddam quafi f-rumencu
paleaif
illaru . Nam uciq; inde eranc Apoftolmnde coc marcyrefquorum pnor Scepbanuf:
mde coc Ecclefie qf A.poftoIuf Pauluf comemorac in couerfione eiuf magnif-icacef
deum:de qua re non dubtco incelligendum e(Te:quod fequitur: u diuidetur Ifiae! m
duo.in Ifrael fcilicec inirmcum Xpi: 8. ifraeladberencem Xpo.m Ifraeladancilla:
ec Ifrael ad [iberam percmentem. N» lfca duo genera pnmum fimul eranc: ueluc
Abraa adbuc adbererec ancille i donec ftenhf per dei grarid f ecundaca clamarec
ence
ancillam &. Filium eiuf Propcer peccacil quideSa'om6if:regnance filio
eiufR_oboa:
fcimuf Ifraelmduo fuiffediuifum: atq: ica perfeueraffe babentibuffingulifpartibuf
R.egeffuof donecilla genfi ora a Cbaldeif eflec mgeti uaftan6e fubuerfa^acq: traf/
lata.' Sed boc quid ad Saulem . cum fi cale aliquid comminandum effcipfi Dauid
fueric potiufcomminandum'cuiuf erac filiuf Salomon . Poftremo nunc mter fe gef
Hebrea diuifa no efbfed mdifFerentcr in eiufde erroriffotiecate difperfa per
cerraf.
Diuifio uero il!a;quam deuf fub perfona Saulif illiufregm u populi figura gerecif:
eide regno populoq: minatuf e^ererna atq: fmucabilif figmficaca c- per boc qct ad/
ludlum e: u no couercet: neq: peratebic cuqm n6 e ficuc bomo-uc penueac eu.ipfe
mmac.:S_ pmanec.Idc.bomominaC:_-: no permanecm6 auce deuf que no penicec:
ficuc boiem. Vbi n.Iegu.:<]> eu pemteac:mucacio reru (ignificac imucabili
pfcietia
manence diuina. Vbi ergonon percmeredicitur: nonmucareincelligitur.Prorfuf
infolubilem uidemuf per bec uerba prolata diumicuf fuiffe fencentia: de ifta
diuifioe
populi Ifrael 8. omnino perpetua. Quicuq enim ad Xpm cranfierucuel tranfeuc:
uel cranfibunc mde: eranc mde fcd'm dei prefcientia: non fecundum generif bumani
unam eandemq: nacuram.Prorfiirquic.urtq: ex IfraelicrfadberencefXpo pfeuerac
in illo muq erunc cum eif Ifraelicif qui eiuf mimici ufq: m fine uite bumf ee p
r .ftuc:
fed in diuifioneque bic prenuntiaca eft perpecuo permanebunc-- Nibil emm pde.t
ceftamentum uecufde moce S/na m feruicucem generanf: nifi qa refhmonui pbibec
teftamento nouo- Alioqn qdm legitur Moyfefuelame fuper corda eoru pofitum
eft. Cum aucem mde quiiq: cranfienc ad Xpm: auferetur uelamen. Tranfeuntium
quippe mtentio ipla muratur de uecere ad nouum:ur non la quifq: incendac accipe
carnalem: fed fpincalem felicicacem. Fropcer quod ip r e magnurPropbecaSamuel
antequnxiflet R_egcSauI:quando exclamauir ad dommu pro Ifrael 8_ exaudtuic
eum ■ U cum ofFerrec bolocauftum accedecibufalienigemfad pugna cocra populu
dei :conuic dommuf fuper eofs; c6fufi func: u offenderuc coram Ifrael acq: fupacl
func:afrumpfic lapidem unum u ftaruic illum mter Mafpbac nouam u uecerem: ec
uocauic nome eiuf f_bnezer qct e Latme [apiradiucorn. Ec dixic. urq: buc adiuuic
nordommuf Mafpbac incerpcat: intecio.Lap.riUe admcoru mediecareSaluaconO
per quem cranreun dum eft a Ma^pbac uecere ad nouam: ld eft ab lncentione qua
expertabac? in carnali regno beacitudo Falla carnalifad mcencionem qua p nouu
cefcamencum expecftacur m regno celorum beacitudo uenllima Tpincalif. Qua cjrn
mbil efl meliufbuc uTq: adiuuac deuf
IAm nunc uideo efle monftrandum :qutd lpfi Dauid:qui Sauli rucceflit m regnu:
CUiurmucacionefina[iriI[amucaciofiguracaert:propcerquamdiumicurcuncTra
( didU-cunrta confcnpca funrdeurpromiferic quod ad rem:de quaagimufpercmec.
ii iiii|iiii ii
1 2
III llll|llll II
Cum Kegt Dautd mulra profpera prouemflec: cogitauit facere deo domu icempM
illud ralicecexcelleaffime dtffamacCi: qct a regeSalomoefilio eiufpoirea f-abncacii
eft. Hoc eo cogicance facTum efb uerhum domtni ad Nacban Propberam: quod
perferret ad R-egem. Vbt cum deufdixtfler <f non ab tpfo Dautd fibt ediftcaretur
domuf neq; per tancum tempuffe m^daffccutgin populo fuo:uc fibi fierct domuf
cednna : K nunc mqutt bec dicef feruo meo Dauid. bec dtcic domtnuf omntpocenf.
Accepi ce de outli outum ;uc effef{ ducem fuper populum meum Ifrael: V- era cecum
m omnibufqurbufrngrediebarrf:tv extermtnaut omnefinimtcof cuofa f-acieciuuec
feci ce nomtnacum fecundum nomen magnorum qui func fuper cerram. Ec ponam
[ocum populo meo Ifrael:»; planrabo illum si inbabtcabicfeorfum: u non follicicuf
enc ulcra; u n6 apponec f ilruftniquicacifbumiliare eu.ficuc ab micio a diebufqbuf
c6fttcui ludtcef fuper populum meii Ifraels &r requie cibi dabo ab ommbuf
inimiuT
cuif u nunctauic ribt dominufqiomam domum edrftcabifipfi. Ec eric cum tmpleti
fuerinc dief.cui dormtef cum pacnbuf tuif Si fufcitabo femen tuum poft ce qui enc
de uentre tuo:(iJ reparabo regnum eiuf Hic edificabit mibt domum nomini meo:B
dtngam cbronum eiufufq; tnecernu. Ego ero tlli i patrem te. lpfe enc mtbi m filiu.
E c fi uenertc iniquitafilliuf:redarguam tllu m utrga utrorum u tn taclrbuff
iliorti
bominum:mtfericordiam aucem meam nonamoueam ab eo: frcuramout; a qmbuf
amoui faciem meam. tt fidelifentdomufeiuf: ac E_egnum eiuf enc ulq: mecernurn
coram mtac cbronufeiufenc erecTufufq; inecemu. Hanc ergo ra grandf ppmiffrone
qui pucac in Salomone fuiffe compleca :mulrum errac. Axrendic emm qo" dicTu e bic
edificabic mibi domunvquonra Salomo templu tllud nobtle flruxic: ec nd accedit:
f ideufertc domuf eutf u regnum eiuf ufq: tnecernum coram me. Atrendac ergo ec
afpictatSalomdif domum plen^ mulienbuf aliemgenif colenttbufdeof falfof; sc lpfii
ab eif R egem ahquando fapientem m eandem ldolacnam feducTum acq: detecTum:
et non audeat exifhmare deumuel boc promtfiffe mendactcer: uel calem Salomone
domumq: eiuf fucuram non potuifle prefcire. Non bmc aucS deberemufambtgere:
nec fi non m Xpo dommo noftro qui facfhtf eft ex femme Dauid fecundum carne:
tam utderemufifra complertme uane atq: maniter bic alium aliquem requiramuf
ficuc carnalefludei. Nam se lpfi ufqiadeo filiu quem loco ifro Regt DauidpmifTu
legunc incelligutncJ furfleSalomone.-ut eo qui promrfluf e rata ta manifefracrone
declarato.adbucmirabilicecirarealium fperare fe dicanc. Fadca eft quide nonuIU
imago rei fucure ecia in SaIomone:t eo q> cemplu edificautc U pace babutc
fecundu
nomen fuu. Salomon qppe pacificuf eft Lactne:&: i exordio R-egnt fut
mirabilirer
laudabiliffuic. fed eadem fua perfona per umbram f ucun prenuctabar etia tpe Xpe
Xpm dommum noftrti: non exbibebat. Vnde de illo queda tta fcnpta fur: qTi de
ipfo ica pdicTra finc: da fcnpcura facTa ccia rebuf geftif ppbecaf quodammc) in eo
figuram delimac fucuroif Na preter [ibrof diume bifrone ubi regnaffe naracun
Pfalmufecta fepcuagefimufpnmuf titulo nominif eiufmfcripture: m quo ta multa
dicunt: queomnmo ei conuemrenon poffunc: domino aucem Cbnfto aperciflima
perfpicuitate couenmnc; ut euideccr appareac q> m illo figura qualifcuq;
adiibrara
fit: i ifto aucem lpfa uertcaf prcfcncaca. Notum eft enim quibuf cermmif R-egnum
conclufum fuerac Salomomf Ecramem eoPfolmo legicur ucaliaracea:dfiabicur
a mari ufq; eid mare: Si a flumine ufq; ad termmof orbtf terre. quod t Xpo uidemuf
impleri.Af[uminequippedominandifumpficexordium:ubibapcizatufa lobane:
eo demonftrante cepi c agnofa a difcipultf: qui eum non folum magiftrum i uerum
22 23 24 25 26
^^^^^^^w
eciam dommu appeltaueruc. Nec ob aliud uiuence adbuc patre fuo Dauid regnare
Salomci cepicquod nuiti eorumregum concigicmift uc bmc quoqi fac.fetuceac:n6
cfle ipfum quemPropbecia.ftaprefignac:quead eiufpacrem loqu.c' dicenf.Ec enc.
cum impten fuenncdiefcui^ dormiefcum pacnbuf tuinfufcicabo femen cuumpofc
ce qui eric de uencre cuo i u preparabo regnum illiuf. Quomodo ergo^propcer id qct
fequicur:Bic edificauic mibi domunvifteSalomonpucabicur propberaruf: ec non
pociufpropcerid:quod precedic^cum impleci fueric diefcui u dorm.efcum pacnbuf
cuinfufcicabo femen tuum poft ce: atiufpacificufincelligicur efie prcmifluf qu. non
ance ficuc ifte fed poft morcem Dauid prenunciacufeft fufcicandur; Qt.alibecenim
I6gomcerpofico ccmpore lefurXpnftufueneric: proculdubio poft morcem reg,r
Dau.d cui ficuc e t promiffur eu uenire oponebac , q ediFicarec domu dno non de
' tigmra: lapidibuffed de bomimbuf qua'f illu edificare gaudemuf Huic n.domu,
dicic kpoftoluf boceft fidelibufXpi.Templum emm deifancTum b qct eltil uol.
ttQuam r,milifin pfalmo.txxxvm.fic propbecia de Xpa lufque
m K_egnorum [ibrifNacbanpropbecancepmiccunt;. (j C.viiu.
(TCegnoru func pof.ca.queda ibi fimitia dicunc.ficuc fc.unjm Dau.d feruo meo ulq!
II |!lll|lll III
,ix
iPoftbecrancepromiffionifualidiflimafirmamentamepurarenrfmSatanicie
compleca:ranq id fperarecurmec muemrecur: cu uero mquic repuli ci etad
~nibi[um deduxtf! i domme. Hoc qutppe factu eft de R_egno Salomonifm pofcertf
eiufiufq: ad euerfioem ipliufterrene Hierufalem: queK-egni eiufdem fedeffuic: ec
maximeipfiufceTnpIi[abem:quodfueracaSa[omone conftrudhim. Sed neobboc
putarecur deufconcra fua promiffa feciue^concinuo fubiecit. Diftulifti Xpm cuum.
ISIon eft ergo il!eSa(omon:fed nec lpfe Dauid:fed dtlacufeft Xpufdommt.Cu eni
Xpi dicerencur omnef Regef myftico i[[o cbrtfmace confecrati; non folum a R-ege
Dautd u deincepf: fedabillo etiamSauIe qui populo eide B-ex pnmufeftuncTui.
Ipfe quippe DautdeuXpm dommiappeliac:eraccameunufCbriftufueruf cuuf
illi f iguram Propbecica un dhone geftabanc: qui fecudum opinionem bommu qul
eum purabanc m Dauid uel m Salomonemcetligendum: differebacur m [ongum:
fecundum aucem difpolicio n&n dei uenturuf fuo cempore parabacur. Interca dum
lUe difFert5:qd factu fic de regno cerrene Hierufalem ubi Iperabat: uciq:
regnacuru*:
fecucurifte pfalmufadiunxic^atqiaic.Euercifti ceftamencum ferut cup propbanalti
m cerra fanclicatem eiuf: deftruxifti omnef macenaf eiufpofuifti muninoef etufin
formtdmem. Diripuerunc eum omnefcranfeuncefuia: facftuf eft opprobnu uicinif
lui f Exa! cafti dexceram mtmicorum eiuf lucundalrt omnefmimicof eiuf. \uerciftl
adiucorrum gladu eiuf &£ no efopiculacuf ei m beilo. Diffotuifti eu ab
emundacioe:
fede eiuftn terra colltfifti. Mmuifti dtef fedifeiuf.-perfudifti eum m conf ufione.
Hec
omia ueneritc fup anctlla Hterufa(e:i q regnaueruc nonullt ecia filu Itbere:R_egnu
tllud cenentefin difpenfactoe ccporali:Regnu auc cetefttf Hierufale cutuferac filu
m uera ftde babencef u m uero Xpo fperancef Quo auceifta uenermc (iiper iilud
E-egnu : index £ rerii geftaru fi legac :btftona.
[ Tacier
£**&
ppttr que U bic fequit:exardefcec licut igmfira cua: memeco que e mea fubftacia.
Nibil bic meliufquam ipfe lefufintelligicur fubftanna populi eiuf exquo nacura
eft carnifeiuf Non enim uanemquicconftituifti omnefFdiof bomtnum: nifi emm
effec unuf filiuf bominif fubftancid ifrael: per quem Filium bominifliberarent:
multi
filn bominummane uciq: confticuci effenc omnef filn bomtnum. Nunc uero omnif
quide bumana nacura per peccacum primt bomiraf ( uamcace: de uencate collapfa
eft. Propcer quod dtcic ahuf pfalmuf Homo uamcaci fimilif fadtufe:diefeiufue[uc
umbra precercunc. Sed no uane deuf c6fticuic omnef filiof bommu: quia u mulcof
a uamcate Iiberac per mediacorem Iefum. Ec quoflibcrandof non effe pra;fciuic ad
uulicatemliberandorum: 8i comparationem duarum inter fe a cocrano ciuicacum:
nSutiqiuane in cociufracionalifcreacurepuIcberrimaacqiiuftiflimaordinacionB
confticuic. Deinde fequitur. Qiiif e bomo qui uiuec: ti non utdebic morcem: eruec
animam fuam demanuinfen' QuifEftiftenifidefubOanciaillaLfraelexCemine
Dauid Xpnftuf lefuf de quo dicit A.pofto!uf:Cj> furgenf a mortuif lam n6 monct:
ee morfei ulcra non dominabicur ' Sic emm uiuic : u non uidebic mortenvuc camen
morcuuf fuerit: fed animam fuam eruenc de manu mfen: quo propter quorundam
folueda peccaca :ue! ifernalia umcula defcederac. Eruic auce poceftace illa de q m
EuageUo dicic ptatcm bat eo ponedi aroma me«i* pcacem babeo ice^ fumedi M.
Ww
II llll|lll II
II llll|llll II
■
fc-^v Oc cam magnum bonu qmrquirm boc feculo u, m bac cerra fperac: mfipteter
I — jHapic.An quifpiam pucabici paceR.egniSa[omomrtd efie completum.' Pacenl
t qntppe illam fcrcpcam tn umbra fucurt i excellentt predicacione commendac. Sed
buic fufpittont uigilancer occurfum eft :cum poftea q duftum eft.non apponec fituf
iniquicactfbumiltare eum: coctnuo fiibmndtum eft. Sicucabtnttio a dtebufqutbuf
m m^ ~
15 16
^«*OL.
^quih
l.. /;,„.,
confticui Iudiceffuper populum tneum Ifrael. Iudicef nanq: pnuf q ibi R_egef effe
cepiffmc fuper illii populum fueranc c6fticuti:ex quo terram promiflioiraccepic- u
uciq: bumiliabac ei filiufvmqcacifboc e boftifalientgena-per mcerualla cemporum
quibuflegucur pacefalcernafe cum betlif: U mueniunt illic pacifcempora,pIixiora
qSalomon babuic:qui.x!.regnauic annof Na fub eo Iudice q efb appelUcuf Aocb.
Ixxx.anm pacif fuerunc. abfic ergo urSatomoif cempora m bacpmifltone pdicta
effe credantur.Muko mmufiraq: cumflibec B-egifalccriuf. Non enim quifq. eorfi
m taca quanca ille pace regnaumnec unq omnmo genf ilU ita H-egnum cenuic:uc
fotlicica non fueric ne boftibuf fubderetur.quia m tanta mutabilicate reru buroa/
narum nulli aliquado populo conceffa eft canca fecuntaf: ut bmc uice boftilefno
f ormidarec icurfuf. Locufergo ifte qui promiccit; cam pacace ac fecure
babicari6if:
ecernufeft i ecermfq: debetur i macre Hierufalem Iibera: u bi ent ueracicer populuf
Ifrael. boc emm nomen mcerprecaturuidenfdeum. Cuiufpremu defideno pia per.
R.ocurrence tgtcur per cempora ciuitace der prirno m umbra futun m cerrena
fcilicec Hterufale regnauic Dauid. Erac auce Dauid uir m cancicif erudicuO
-jm barmoma muficam n5 uulgan uolupcace fed fideli uoluncate dilexitieaq: deo
(uo qui ueruf eft deuf myftica rei magne figuranoe feruief U diuerfo'-f nomie
fonoif
racionabtlif moderacufq: concencuf concordi uanetate compacTram bene ordinace
ciuicacifinfmuacunicacem.Deniq: omnifferePropbena eiufm pfaImife:quofcen/
tumqumquagmca Uber c6cmec:que pfalmorum uocamuf In quibuf ncmulli uoluc
eof folof fadrof effe a Dauid: qui eiuf nomtne mfcnpci func. Sunc icem qui pucanc
non ab eo faclrofnifi qui prenotantur ipfiuf Dauid: qui uero babent m ciculif ipfi
Dauid:ab aluffaclrof perfone lpfiuffuifre coapcacof Que opimo uoce Euangelica
Saluaconfipfiuf refucac.-ubi aic:q> lpfe Dauid m fpiricu Xpm dixenc ee fuu dfim:
qmpralmufcencerimufnonufricincipicDixicdommufdominomeofedeadexcnf
meif: donec ponam intmicofcuof fcabellum pedum cuorum. Ec cerce idem pfalmuf
no babec in ticulo ipfiurDautd^fed ipfi Dauid:ficuc pIunmi.Mibiauce" credibiliuf
uidenturexiftimare:gomneriIIorcenrum te. qnquagtntaPralmoreiufopi tnbuuc;
eumq: aliquof prenoraffe ectam nomimbufaliorum aliquid quod ad rem percmeac:
figurancibuf:cecerofaucemnuIliufbominirnomenmticu(irbabereuolui(Te: ficucei
uanecacirbuiurdirpoficionem quamutriacebrofa non camen mane dnf inrpirauic.
Necmoueredebecadbocn6credendu:q> n6 nulloif nomtnaPropberarii qlonge
poft Dauid R-egtfcempora fueruc: quibufda pralmirin eo libro legunc mfcnpca i u
que ibidicunc": uelucabeifdiciuidenc'. Neq: enim n6pocuic propbeticurfpincur
fipbecaci B-egi Dauid bec ecia futuro2fPropberaru noia reueUre:uc R_ex aliqd
qct eoif pfone couenireppbecice cacaret':ficuc JEUx IofarexorcururK regnacuruf
poft annorampliurqua crecencofcuidam Propbete qui ecia facla eiuf futurd pdlXlC
cum fuo nomme reuelatuf eft.
TTTTTTTTTTTTTTT
II lllll|llll III
nc
boc non ica faciam ficuc uidec' ipfa expetftacio poftulare ■ cjuifiam in uno
fecerim:
:opia q lopia magifimpedior. Omma emm ponere uicadeplixiracifcaufapbibeor.
uereor autem necum ahqua elegero-mulnfqui ea noueaic uidear magifnecef&ra
preceriffe.Demde qa cefcimomu quod proFer£ de concextione conuf plalmi. debec
baberefufFrdgium.utcercenibilfic^qcteirefmgreCirinoomniafufFrdganc^nemorc
cetonu ad re qua uolumuf tanq uerficuiof decerpere uideamun ueluc de retrograda
carmme quod no de reilla fed de alia [ongeq: diuerfa repenacur effe confcnprum.
Hoc aucem uc m quocunq: pfalmo poflit oftendi: exponendufeft tocuP- qct quaci
openffic- Si aiiorum Si noftra uolumina m quibufboc fecimurfacifindicac.Legac
ergo illa q uoFuenc si potuenc:»; {ueniec quoc Si qnra rex Dauid idecpPropbera
de Xpo ec eiuf Ecclefia propberauent:de R.ege fcilicec 8C ciuicace quam conduiiC.
29 30 31
^cgcc
Eiufeciaminimicofponirubpedibureiurn6dumapparet.Idigicapparebicirine:
' ' nunc boc uere credicur •• poft mdebicur. Verum boc quod requicur:uirgam uircunf
eftmcnonroluminWelitcrSzinfeliciterredetiamimpudencernegec.Eciprigppe
Facencur mimici ex Sy6 mifram FuifTe le^m Chnfh.-quod euangeliii nof uoramuf:
II llll|llll II
II llll|llll II
xc
13 14 15
23 24 25 26
^^^^^^^^
a-vii^
indicac uerfibul dicenf. Ecent bomo pacif mee m quo fperaui : q edebac panefmeol ':
amphauic fuper me calcaneum fuum :id eft coculcauic me. Tu autem mqc domme
mifcrere mei u refufcica me« reddam ilhf. Quifboc la negec:q Iudeofpoft paflio/
nem refurrecTrioemcp Xpi de fedibuffuifbelucaftrdge u excidio fudituf eradicatof
uidet' Occifuf emm ab eifrefurrexit: u reddidiceifincenm teporaneam difciptma;
excepro cp non corredif feruac quado utuofec morcnof mdicabic. Nam dominuf
ipfe Iefufiftum ipfum tradicorem fufi per panem porredtum oftendenf ApoflroIiO
bunc eciam uerfum pfalmi buiufc6memorauir:& in fe dixic implecum. Qui edebac
panef meof ampliautc fuper me calcaneum fuum. Quod autem aic m quo fperaui:
non congruic capicrfed corpon. Neq: emm nelciebac eum lpfe faluaconde quo ance
tam dixerac unuf ex uobif diabolufefl :fed folec m fe membrorum fuoru cranlTerre
perfonam : U fibi cnbuere quod eft iHorum' quia capuc u corpufunufefc Cbriftuf.
Vnde iliud eft m Euangelio. Efunuiccdediftif mibimanducare. quodexponenf
atc. Quando uni ex mimmif mciffeciftif:mibi feciftif Se icaq: dixic fpera(Te:qct
cuc
fperauerunc de Iuda difcipuli eiufquando eft conumeracuf Apoftouf Iudei aucem
Xpm quem fperanc.monturum efleno fperant.Ideo quelex acPropbece annun/
tiauerunt: noftrum effe non pucanc:fed nefcio que fuum: qug fibi alienum a mortif
paffione confingunc. Ideo mirabtli uamcate acq; cecicace.uerba que pofuimufnon
morcem u refurrectionem-fed fomnii ic euigilationem (igmficare concendunc. Sed
clamac eifeciam qumtufdecimuf pfalmuf propcer boc locundacum eft cor meum: ec
exu [cauic [mgua meaunfuper u caro mea requiefcec in fpe.quonia n6 derelinquef
anrmam meam m mferno: nec dabif fancTum cuum uidere corruptionem. Qtufm
ea fpe dicerec requieuiffe carne fua: uc n6 derelicta anima (iia i mferno:fed cico
ad
eam redeunce reuiuifcerecme corrumperetur ficuc cadauera corrumpi folenc.nifi q
die certio refurrexit '. Quod utiq: dicere non poflunt de Propbeca et rege Dauid.
Clamac ecfexagefimurfepcimufpfalmuf.Deurnofter deuffaluof faciendi.s; dommi
dommi exituf mortif Quid apertiufdiceretur ?Deuf enim faluofFaciedi.dommuf S
Iefuf quod inrerprecatSaluacor fiue (atutarif.Nf racio nominifbumfbec reddita
eft : quado pnufq ex uirgme nalcerec: dicicu eft : parief f ilium u uocabifnome
eiuf
Iefum :ipfe enim laluum faciec popu[um fuu a peccacif eoru. In quoru peccacorum
remiffionem quoma fanguifeffufuf cfc : non utiq: oportuic eum de bac uica exituf
adofbabere qmorrif Ideo cum dicT-fl elfcdeufnofter deuf(a!uoffaciendt:c6cinuo
fubiundlum eft:ec dommi domini exicuf mortif uc oftenderecur monedo faluof ee
facfcuruf. Sed mirando diclrum eft ec dommi:canquam dicerecur.Tadf eft ifta uica
m orcalium : uc nec lpfe dominuf aliter ab illa exirec: nifi per morcem.
H De plaImo.bcvia.In quo Iudeojf pcinax mfide[itardec[araf.([C.xi3C.
II !lll|llll II
II llll|llll II
que non optando fun t dicfta fed o prandi fpecie propbecando predidta. Quid ergo
mirum d bxc mamfefta non uidenc: quoruoculi func obCcuraci ne uideanc- Quid
rmrum fi celeftia non fufpiciunc:qui uc m cerrena finc prom dorfum eorum Temper
mcuruarum eft i Hif enim uerbif cranflacifa corpore: uicia figmficantur ammoru.
Ifta de pfalmifboc efb dePropbetia regifD.iuid facifdicfta fic.utaliquirmoduffic.
Ignofcanc aucem qui bec lcgut : K cfl dta itia noueruc^ de ufque forcaffe f irmiora
me pretermififleuel mteUigunc:ueS exiftimanc.non querancur.
23 24 25 26
^^^^^^^^
^!=<
eiufmodi repencur operofa difpucano neceflana e(t:que nof ulcra g oporcec fi nune
adbibeacur.-excendit. Tamen q, in Prouerbuf [egicur uirofimpiof dicere :ab(c6da/
mufin cerra uirum luflu iniufte:abforbeamufuero eum-' cangmfernufuiuence: et
auferamufciufmemonade cerra:poffeflionem eiufpreciofam apprebendamuflnon
ica obfcurum eft:uc de Cbrifto sc poffeflione eiuf Ecclefia fine [abonofa
expoficige
non poflic incelligi. Tale qppe aliqd ecia dnf ipfelefuf per Euangelica parabolam
oftendic dixifle malofcolonof Hiceftbaa-ef Veniceoecidamufeum: ecnoflraeric
beredicaf. Icemq? lUud ln eode Iibro quod iam anre perftrmximuf: cu ageremufde
fterili:quepepenc fepcem: non mfi de Xpo ec Ecclefia mox uc fuenc pronunciaru
confueuic mce'.ligi: ab ufqui -Xpnftu fapienciam dei efle nouerunt. Sapiena edtfi/
cauicfibidomum:ecfuffuIficco[umnaffepcem: immolauicfuafuictimaf: mifcuicin
cracere umum (uu.sc parauic men r am fua . Mific feruof fuofconuocanf cii excellen
predicacione ad cracerem dicenf Qiufeft infipienf diuercat ad me.Ecmopiburfefu
dixic. Venice sc maducate de mcifpanibuf.ee bifcice uinum quod mifcui uobif. Hic
cerce agnofcimufdet fapienam : boc eft uerbum pacn coecernum m ucero uirgmali
domumfibiediftcaflecorpufbumanum:&; buictanq capici membra Ecclefiam fub/
lunxiffe: marcyrii uictimafimmolafle-menlam in umo ec pambufpreparafle. Vbl
apparec eciam ad facerdociu fcctm ordmem Melcbifedecb mfipiecef ec mopef fenfu
uocafle. quia ficuc dicic Apoftoluf: mfirma buiuf mundi elegic deuf uc confunderec
rortia. Quibuf eciam tamen mfirmif quod fequitur dicic.Derelmquice infipienciam
uc uiuacif; ec quence prudenciamucbabeacifuicarn.ParcicipemaucemfienmenGc;
illiuf: ipfum eft mcipere babere uicam. Nam sc m alio Iibro qui uocatur EcdefiaftS
ubiaic: noebonii bomini mfi cjj maducabic&bibec:qd credibihufdicereinrelugtc':
9 quod ad parnctpacione menfebuiufptinec:qua Sacerdofipfe mediacor teftamect
noui exbibec fecundum ordine Melcbifedecb:de corpore&fanguinefuo^Idemm
facnficiii fucceflic ornibufilliflacriFiciif uetertf ceftameci: que immolabancf i
umbra
f ucuri. Propcer quod ecia uocem illa m pfalmo cncefimo sc nono eiufde mediaconf
per propbeciam loquentifagnorcimuf Sacnficium ec oblacionem noluifti: corpuf
aucepfecifti mibi: qapro i(lifomnibuffacrificiif&!
oblacionibufcorpufeiufoffercur
ec parncipancibuf miniftratf. Nam iftum Ecclefiaflren m bac fencencia manducadi
nc bibedi qua fcpe repetit plunmuq: comedac-- no fapere carnalef epulafuolupcanf
facifillud oftEdic ubi aic. Meliuf e ire in domfi [ucfluflqad domu pocuf. Ec pau[o/
poft.-cor inquic fapienctii in domo ludcuflK cor tnfipiecium m domo epularii. Sed
ttlud magif comemorandum exiftimo de boc Iibro-'quod pertmec ad ciuicacefduaf:
una diaboli: sc alcera Xpi: 8C earti regefl diabolu sc Xpm. Ve cibi cerra (quic
cuiuf
rex adolefcenfl tc prmcipeftui mane comedunc. Beata tu cerra cuiuf rex cuuf filiuf
mgenuorii:&; pnnctpef cui m tempore comediic m forcicudie sc non in confufione.
A.do(efcenc£ dixic diabolu:ppcerftu[ticia&: fuperbia sc cemencatem sc
peculantia:
ceceraq: uicia que buic ccati aflblenc abundare. Xpm aiic filiii mgenuoif fandroif
fcilicec Pacnarcbaru percinenciii ad Iibera ciuicace.-ex quibuf eft i
carne^pgemcuf.
Pnncipefilliufciuicatifmane manducancef id eftante boram congruam:quia non
expecftac opportuna que ucra e in fucuro feculo felicicace: feftmancer beari buiuf
fecub celebncace cupientef PrincipefaucciuiracifXpurepufnd fallacifbeatitudtf
patiencer expecfranr. Hcc aic rn fortitudme sc non m c6Fuflone:quia no coffallic
fpefde qua dicic Apoftoluf fpefaiic non confundic. Dicic sc pfalmuf Etenim qui ce
expecftancmon confundene. Iamuero canncii canttcoru fpiricalifqueda fan ctoif
I llll|llll llll|llll II
I llll|l
x^
ij enygmata
c ppbecaffe:
fiue fluda fiue i Ifi-ael. Sicn.appellace fiit .Utufpopuli parceOex quo ppcer ialo/
moniToffenra cepore f.!.i ei U r Roboam qui pacr. fucceffic m regnu: deo umdicante
diuirure.Proindecriburdecgqraccep.cH.eroboaferuurSa[omo.rRexeiuliba/
mana coThcucur: pprie uocabant' Ifi-ae[ .- tju.rboc umuerfi lliiurpopult nome eet
Duaburuero cnbubufi Iude TciUcec u Bemami.-queypcer Dauid ne penitufregnu
ftirpifeiuf fuiffec eradicacuTemanferac fiibiacecerciuicaci Hierufale: Iuda; nomen
fuit:qa ipa erac cr iburuii Dauid . Bemami uero tribufalrera ad ide regnti ficuc
dtxi
perc.nenrerat:unde fuicSau! B-ex ance Dau.d. Sed fimut ifte due cribufucdictu
g Iuda uocabant'.-&: boc nomme difcernebant' ab Ifrae!: q>
appel[abant';pprie dece
cribufbabecerruu rege. Na criburLmi qm racerdocalir^ic: dei non regu remmo
mancipaca:cerc.adecima numerabatMorepb quippe unuf ex duodecim FiUifLirael:
nonuna ficuc ceten fingulaffed duaftr.buf f ecic: Effre u ManafTen. Verucn ecia
tribufLemad regnu Hierofblymttanu pertmebacmagif ubi erd| dei templunt cui
ferutebac.Diuiro igic' populo pmurregnauic ( Hterufale R_obo.SR.ex Iudafiliul
SalomgiOe. I Samana Hieroboa R_ex Ifrael feruurSalomontr Ec cum uoluifiet
Roboa canq cyranmde diu.fi; pctfdlmf betto pfeq: pbtbicuf e populurpugnare ea
f racnburruifidicece deo pPropbeta Te boc fecilTe. Vii appuic nuflu i ea re uel
Regil
Ifrael uel populi f uiffe peccacufed uolucace diii umdicacifimpleca fuifle. Qua
cog/
mcapfucraq: irer fe pacaca cdqeutc.nfi.n.religtonifred R.egm fuerat fadta diuifio.
^ — I Erum E-ex Ifi-ael Hieroboaimence puerfa x\6 credeTdeo que uetacg JJmiffd
^Jtfibi regno:d atoqpbauerat:timuit neuemcdo ad templti depqct erac i Hie/
mfaieiquo fcd"m dtuma legem facnf icadi caufa untuerfe t[lt genti uemendum fuic:
feducerecur ab eo poputuf &; ftirpi Dauid canq K-egio (emini
redderecurunfticuic
ldolatrtam tn regno fiio:&: populum det fecum fimulacrorum culru obftrtcTum ne/
Fanda tmptecace decepic. Nec camen omntno ceffauic deufnon (blum tllum Rege:
uerum eciam (ucce(Tbref&: impiecactfimtcatorerpopulumq: ipfiim arguere perPro/
pbecaf ISIam tbi excicerunt et magni dli mfignerqi Propbete : qui etiam mirabma
mulca fecerunc: Heliaf ec Helifeufdircipulur etuf Ibi ettam dicentt Helie domme
Propbetarcuorocctderuric: alcarta tua ruffoderutrec ego reltdurfiim fo[ur&:
que/
runt animam meam.R.efponrii efc tllu effe:fepcemmilid utrorirqui no curuauerut
genua ance Baal.
^.-■'
23 24 25 26
^^^^^^^^
2^<
I llll|l
II llll|llll llll|llll l
^zcpt
10 11 12 13 14 15 16 17
23 24 25 26
29 30 31
^ogoac!
magmficeq; fuerunc. Verum aliquanto mmoref tdmen; q fdma feriirur. Sed quw
prouenere ibt fcnptorum magna mgenta per terrarii orbe Atbemenfium fadla pra
maximifcefcbranc'. Iraeoru qut fecereuircufcantababecur: quantum eam uerbtf
apra
pocuere exco lere predara mgenid.CAccedic butc ctmcaci non parua etia [tccenrec
pMolopbifglona: q> ibt potiflimum tafia ftudia uigueriic. Nam quantu attmec ad
tepertu:nu[[ U TiiaiurprimirceponburgA.rf7riorufuit:necca[gge[ateq:difFuru.
Quippe ubi Ntnuf Rex: Bcli filiufiuniuerfa AIia:que totmrorbirad numeif paii
certta dicitur.-ad magmcudmem uero dimidiarepentur:ufcj ad .lbyefinerfubegilTe
tradicur. Solifquippe mdifm parcibufonencirno dnabae': quorcam? eo defuncTro
5>emiramiruxor eiuf eft aggreffa belfado. Ica fartum efb: uc qmcuncp m lUifcernf
popu i fiue Regeferanc.-ArfyrioiC regno dtcioniq, parerenc:&! quicquid
imperaree'
efticerene. Abraa ergo m eo regno apud CbatdeofNmt teponbuf natufe. Sed qfn
refgrecebirtone mulco fucnobiTq Afiyrie nociorefi&; p Grecofad LacinoOacdeiii
ad Romaof q eciS ipfi Latmi fiit :ceporu fene deduxeruc=q gence populi Romai
m onginif eiufanciqcacc rirrtdti fiic:ob boc dcbemufiubi opurg Alfynof memorare
E-cgefuc appareac qucadmodu Bdbyfonid: quafi prima Roirtd cu pegrina in boc
mundo dei ciuiracerxurrac.Refaucem quarppccr comparatione ciuicacifutrmfq;
cerrene (cthcecKK celeflrf buic operi oportec llerere: magmrex Grear&.
Lacimrubt
tpla Roma qfi fecflda Babyfonia eftidebemufaflumere. Quado ergo nacufe Abraa
fecundi Regeferanapud Afiyr.ofNmufiapud Sicymof Cecropf Pnmi «ttemuHi(J
Belufbtc Agialeurfuerut. Cii uero cgreffo Abraa de Babylonia promific et deufex
ilfo magna furura gent£:&: m emf femme oim gentiu bndicTione: Affyrn quarcfi
Rege babebac: Sicyonu qumcii. Apud iliof n. regnabac filiuf Nmt poft matre Se/
miramtde: queabillo mcerfecta perbibec':aufa fitifi macer iccftare cocubicu. Hac
pucac nonulfi cddidi fie Babylone.-qua' gde pocuic inftaurare. Quado auce ue[ quij
codica fuencmfexcodecio [tbro dixtmuf Ftftii porro Nmt &:Semiramidtfq macn
fucceffic m regnfbquida ena ipffi Nmu.-gda uero denuaco a pacre uocabofo Nmii
uocac. SicynioruauceK.egnumcCiccenebacTelexion.Quo regnante ufqadeo ibl
inicia &: [eca teporafuerucmc eii defuncTum ueluccolerec deu:facnficado; U
ludof
ceIebrado:quoreipmiturinrtiCucorferuC.
11 [\U ll|lll
^m rr
ii iiiiiiiii iiii|iiii i
IX
Stcyomof fiilere Varro referc . R.egnan«buf porro oclauif regibuf A.rmaTOtre
\fiVri02f:Sicyomojf Leucippo:*pnmoargiuo!fInacbo:dmflocumleacUlaac:
acq: ipfi quoq: eade que pacri eiuf duo illa jmnfic: femmi falicec etufcerra
Cbanan:
um eiuffemine benedidtione cunelaru getiumHecipfa promifTa func eciam filio
eiufnepon Abrae qut eft appellarufprimo Iacob: poft Ifrael: cii la Bellonul Kex
nonurAn>riir^PboroneufInacbiHiuffecudufregnarecArgiuiOLeucippoapud
Sic/omofadbuc permanece. HifceponburGretia fubPboroneo Argolico R.ege:
[egum u tudicioif quibufda clartor eft farta mlWf. Pbegouftamenfracer buiuf
Pboronei lunior cu effec mortuuf. ad eiuf fepulcbru remplii eft confticucum m quo
colerecur uc deufi u ei bouefimmolarent;. Credo bonore tanto ideo dignti pucarut:
quia in regni fitt parte pacer quippe loca ambobuf diftnbuerac tn quibuf eo uiuCce
regnarcnc:irterace!laconrticueracadcolendofdeonccdocueracobfemaritempora
per menfefatqi annofiquid eorum quatenurmccirencuracq: numerarenc.Hecmeo
noua miranterrudefadbuc boimefi morce fubdita deum efie h£t& fiue opinati (Ue
fiue uoluerunc. Nam u Io filia Inacbi fuilTe perbibecur: que poftea Ififappeldca:
uc magna dca culca e m Egypco: quamutr alu fcnbat ea ex Etbiopia tn Egypcu
uemfie H_egina:&! q> lace lufteqi impauencieifqi mulca comoda u
licterafilhcuerit:
bunc bonorem ei babitum efie diutnum pofteaq ibi mortua e(c: ec cantti bonorC:
uc capicah cnmtne reufexifterec:fi quifeamfutflebommemdicerec.
tuuf
21 22 23 24
^^TT^^fflj^^
2B 29 30 31
^Efcjtnt
reddidic. Quia enim arca i qua morcuuf ponit: qct omef la farcopbagu uocac forof
dicicur grece: &: ibi eu fepulcu ueneran ceperuncpnuf ij cemplu eiufeec
excruccii:
ueJucSorofapifue[Sorapifpmo:de.deuna[icceraucfieriafro[etc6rnucaca:Serapif
dictufeft.Confticutum eft enam de i[[o:uc quifcjf ea fuiffe bomme dixiffec:
capitale
penderec penam. Ec quoniam fere m omnibuf cemplifubi colebantur LfifacSerapif:
erac ecia fimulacrum qct digito labtif lmpreflb admonere uiderec ut filecium
fieret:
bocfignificareidemVarro exifhmac uc bomief eof fuiffe cacerec IHeaute bofque
imrabili uanecace decepta Egypcuf m eiufbonore deliciif aff [uetibuf alebac: qrfi
efi
fine farcopbago uiuu uenerabanc i Apif nS Serapifuocabat:. Quo boue morcuo qm
querebacur:a;repe^ebacu^cu[ufco[o^feIufde:bocealblfqbufdammacu[l^flmI!Icec■
infignicuf: mird ac quidda diumituf fibi procuratu effe credebac- Noenimmagnii
erac demombuf ad eofdecipiendoO pbancalia ca[if caun qua foiacernerenpoftecare
uacce concipienci:acq: pregnanti: unde Iibido matnfactraberet quod in eiuf fetu ut
corpaliter appareret: ficuc Iacob de uirgif uanacifuc ouefs- capreuane nafcerent;
effecic. Quod enim bominefco[oribuf&: corponbuf ueriOboc demonef figurifficTif
faciliime poflunc animalibuf concipiennbuf exbibere.
(fQiio regnanteapud argiuof quoue apud
Affynoflacob m Egypcomorcuuffit<2C.v«.
Jt l^r guf fuccefTic m regnum: Ex cuiuf nomme Argi u ex boc Argiui appellati
funt. Supenoriburaute F_egibuf:nondu uel [ocuf ue[ genf babebac boc nome. Hoc
regnance apud ArgiuoO u apud Sicyomof Eradxvapud AfTyriofuero adbuc ma/
nence Baleo: morcuufe lacob i Eg/pco annoif centuqdragintafepte cu moncuruf
filioffuof 8£ nepocefex lofepb benedixiffetXpmqiaptiffimepropbetaflet dicefin
benedicTione ludjcmon deficiec prmcepf ex ludaec dux de femonbufeiuf: donec
uenianc que repofica func ei:ec ipfe enc expectano gentium.fi_egnace Argo cepic
uti frugibuf Gretia:8- babere fegecef m agncukura: delacifaliudefemmibur. Arguf
quoq: poft obitu deufbaben cepic: teplo at facnficufbonoracuf Qui bonor eo reg/
nance et ance i[[um delacuf eft bornim pnuacoa: fulmiaco cuidam Homogyro:ea
q* pnmufad aracrum bouefiunxerir.
(LQuuorum K_egum tempore Iofepb m Egypto defundhifejltCvH.
Illlll|lllllllll|lllllllll|lllllllll|lllllll
12 3 4 5
II
lllllll|lllllllll|llllll
l|!lll|lllllllll|lllllllll|lllllllll|lllllllll|lllllllll|lllllllll[lllllllll|ll
21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
*X
12 3 4 5 6 7
21 22 23 24
29 30 31
i^cjguX
fTcamen.M.VarronduuIcfabuIofifaduerfufdeorfidemadbtberefigmentir:
^ne de Tnaieftauf eorum digrac ate xndignum aliquid fentiac. Ec xdeoriec Are/
opagonubi cu Acbemefibuf Pauluf Apoftolufdifpucauic:exquo loco Areopagice
appelUci func cunafcf urbif eiufde uulc inde accepiffe nomen: cp Marf q grece Aref
dicicur.cum bomiadu crimme reufneret: ludicatibufduodecim dufm eo pago feie
fencentiifabfoIutufeft.& quia ubt partfnumeri fencencie futflenc:preponi
abfolutto
damnactoni fbl etar. Sed concra iftam que multo efc ampltuf celebrata opmionS A\t
quadam de obfcurarii noncia Iitcerarti caufam nomtmf buiuf conacur aftruere : ne
Axeopagon Acbemefef de noie Marcif U pagi qfi Marcif pagii nomtnaffe credanc' :
imunam uideltcec nummu a qbuflicigta uel ludicia extfcimac altena^non minuf boc
quod de Marce dtctcur falfum efieaffeueranf:g xllud quod de cnbufdeabuf Iunone
fcilicec u Mmerua u Venercque pro malo aureo adtpifcendo apud ludicemPande
de pulcbncudine excellencia cerrafie narrane': u ad pfacadof ludifdeof g delecTantt
feu uenf feu f alfif iftifctiminibuf futfmcer rbeatricof plaufufcancant; :acep
lalcacur.
Hec Varro non credtdic:nedeoru nacure feu monbuf credac incogrua: u came nci
fabulofafedbiftoricaractonede&cbenaruuocaboloreddenfcancam Neptunni&S
Mmerue Iicem futf Iittertf mfertt: de cuiufnomihe potiufilla ciuicaf uocarecunue
cit
pdigioif ofcencacioe concenderentnncer eof xudicare nec A.poIlo confulcufauderec:
fed deorCt lurgiii fmiendu ficuc memoracaru crium dearti ad Pandem Iupicer: ica U
ifte ad bominefmiccerec : ubi umceret Mmerua fuff ragtif: u i pena fuaru fuffraga/
crtcum umcerec'. que in aduerfamf fuifuinfobcinere Acbenaf pocuic: u amicaffuaf
femiaf Atbeneaf babere n6 pocuic.HifteponbufucVarro fcnpftc regnace Atbeni/
enfibufCranao fucceflore Cecropin uc auc nofcri Eufebiufec Hteronymuf adbuc
eodem Cecrope permanente:dtluuium futc quod appellatum efb Deucalionif; eo cji
ipfe regnabac m earum terrarum parcibuf ubi maxime f acTum eft.
<£Quo tempore Moyfefpopulum det de Egypco eduxenciK Iefu
Naue : qux exde fucceflic: quoJf regCi etace fic morcuuf. flC. xi.
n n^ ii|iii
^m
ii iiii|iiii iiii|iiii i
xc
tLDefacriff-a!rorumdeorum:queR-egerGrec!ei[[ir
temponbuf mrttcuerunc: qua^abexicu Ifraelde
Egypco :ufq: ad obicu Iefu ISIaue dinumerani;j(Erxii.
|in iiiiiii
3 4 5 6 7
^TT^^fflj^^
2B 29 30 31
^C^JLUC
quo languebac fufhnerc no pofTec. lllo cepore uel JtLex uel ponuf Tyranuf Bufirif
fuifdiif; fuof bofpicefimmolabac: quem filium perbibenc fuifie Nepcuni ex macre
Lybia filia Epapbi. Verii non credacur boc ftuprii perpetrafie Nepcunnufine du
accufenc': fed poecif&I tbeacnf cnbuanc' ifta :uc fic unde piacenc'. Encbcbonu
K-egif
A.cbeniefiu:cuiurnoui(limifanirierufNauemorcuufreperic':V(canur^ Mmerua
parencerfuifTe dicucur. Sed quonia Mmerua uirgmc uolunc m amboif concenn6e
Vulcanu commocii effudifie aific feme in cerra;acq: indebommi naco ob ea caufa
ca[emdirunome.Greca.n.Imgua enxcocencio^Cbcbonrerrae. exqbufduobuf
compoficu uocabolu e Ericbcbomufi Verfi qct facendum eft i refellunc Si a luifduf
repe'Iunc ifta docftioref q banc opmi onem fabuiofam bmc exorcam feriic: qa in
cemplo Vulcani u Mmerue q> ambo unii bdbebanc A.cbeninexporicufinuencure(t
puer draconeinuoluruf qui eii fignificauic magnii fucurii: acppcer boc communa
cemplu cii eenc parecefeiufignoci: Vulcam u Mmeruedicftil ee filitimoifcn eiuf
origmem fat ula illa pociufiq lfta defignac hiftona. Sed quid ad nofboc^cum ifhi tn
ueractbuf Iibrif bonuermfcruanc re(igio r ofii!!ud tn fallacibuf ludifdemonef
delectec
impurof.' Quoftametllireligiofitancjdeorcoliic. ic c& deillifbecnegancabomm
eofcriminepurgaren6poffuc:qmludofeirporcenciburexbibecubicurpiceragiic':
que ueluc Tapiencer neganc M birfallifac curpiburdu placancur.ubi eciam li fabula
cantac ta bormnu crtmg e[ numtnu Falfu:delecftari came falfb crimfe:cnme e uerii.
llll lllllllll
II llll|llll llll|llll l
tt
illo dicere aufi lunc feuenuf pumre debueruc. Niic uero no Cotu cif:q ifra
finxeriic
iraci non func: fed nili talia figmenta eciamm cbeacnfagerencur: ipfof deofpociuf
iracof babere cimuerunc Hif cemponbuf Lacona ApoIIme pepene:no illum cuiuf
o racula folere confuli fupenufloquebamur: fed ilui que cum Hercute feruc Admen
E_egif armenca pauiffe. Qui cam_ fic i deuf credicuf uc plunmi ac pene omnefunu
eundeq: Apollmem fuiffe opinenc.Tunc 8. Liber pacer bellauic m India:q multaf
babuic m exeracu f emmafque Baccbe appellace fucn6 ca uircuce nobilef ij furore.
AJiqui fone 8_ uiclum fcnbunc iftum Liberum ec umctum.nonnulli ec occifum m
pugnaaPerfeomecubifueric fepuIcufcacenc.EccamSeiufuelucdeinommepim/
mundofdemonefBaccbanalia facra: ue[ pociuf lacnlegia func inftituca.De quorum
rabiofa curpicudme poft d mulcof annoffic Senacuferubuic : uc m Vrbe R_omana
effe.pbiberec.Per eaC-T>oraPerfeuf_-uxor eiufAndromedapofcea cj func morrui:
fic eofi celti e£ recepcofcredideruc:ucimagmefeoJf ftellifdefignareieoifqiappelUre
noibuf no erubefcerenc: nec nmerenc.
tiDeTbeofogifpoetrf. dCTxim'
%>
(^aatt.
/ pnmi
ll|ii |||| n
iii iiii|in
13 14
mTTPTTTTTTPnTTTTjTl
2B 29 30 31
^xcq3<
T 1
F^OfanceTroianubeHu diumofbonorermorcuirbommiburdecu!eruC.Troia
J — Jueroeuerfa Si excidio illo ulqiquaq: caraco puenrq: nonffio:qi u magnicudfe
(^ liu U fcnpcoru excetleubuningutlinfigmcer diffamatii acq: uulgacu efh geftumq;
regnate ta Latmo Fauni f ilio: ex quo Lacmoru R-egnum dia cpic Laurenciiqi
dici cefiautc: Greci uicT:orefde[etamTroiam derelmquecefsi ad propna remeacefi
diuerfifej borredifcladibufdilacerati^accp c6tnci fut: ii. cn ecia ex eifdeorii
fuorum
numerii auxeriic. Na u Diomede fecerucdeu:que pcna diumicurirrogaca pbibec
ad Tuorno reuertiffe: eiufq: r otiofmuolucreffuifle conuerfof: nd fabulofb
poecicoq:
mendacio fed bifconca atcefratione confirmanc. quibuf r.ec deuf uc pucanc fa-clruf
bumana reuocarenacura: uel ipfe pocmc:ue( cerce a loue fuo E_ege canq celicola
nouiciufimperrauir.Qi.in etia templii eiulee aiunr m mfula diomedea: nonlongea
moncegargano a eft m apulia : & boc ccmplum circuuolare atq; mcolere alitef cam
mtrabili obrequio :uc roflrum aqua impIeanc:K arpergac: &: eo fi greciuenennc
uet
Grecorum ftirpe progenicimo (blum qiuecafefle:uerum 8£ fuper aduolare.fi aucem
aliemgenaruidennc fubuofare: &I capica eorti canq grauibuficfhburut ecia pmmac
uutnc-are.Nam dunr&r grandibuf roftnf fatifad bec prelia perbibencur armace.
^m
II rrrrrrrrn llll|llll l
£C
TTT^^^^^^^^nf
13 14 15 16
T^T^TT^T^TmjTT^
2B 29 30 31
^CQOI^
Secundumiftum modum mibi uidetur fieri potuifie quod dixi: li tamen facfhieft.
Diomedeafailc uolucrefqfquide genufearii p fucceuion?,ppagmifdurare pbibec:
non mucanfbominibuf FaclaO fed fubcractif credo FuifTe fuppoficafflcuc cerua pro
Ipbigema regif Agameonif hlia. Neq: emm demdibuf ludicio dei pmiffif buiufmodi
pfhgia difficiliaee poffiit.fed qa illa uirgo poftea uiua reperca e:fuppofitam,p
i'la
ceru^ ee facile cogmcii e. Sotu uero Diomedifquia nuf q fubico comparuerunc: 8_
poftea nullo locoapparueruc: perdecibufeofulconbufangelifmalif n. pro eifauef
occulce ex aluflocif ubt e boc gcnufauiii:ad ea loca pducfle fuc:ac repece
fuppofice;
ldeo credune" effe conuerfi. Quod auce Diomedifin cemplu aqul roflnfafferunc ec
afpergunc: &: q>
bIandiunc'gre«genifarq:atienigenafpfequunt:';mirandiinonefieri
demonii infhndtuiquoic mcereud eft ad quofperfuadere percmec deii Faclum effe
Diomede:ad decipiedofbotefuc falfofdeofcu uendei tiuriamuIcofcoUpKboibuf
morcuif q nec cii uiuerenc uere uixerut^teplifalcaribuffacrificiiffacerdoubuf: qus
omnia cum recta fuuc non nifi um deo umo u uero debenturunferuauic.
/TVO x eifdem per [oga tempora memoraca regnancibuf: Ifraelicaru regnii fmiro
nomtna imponebancur: &; boc non defuic cognomencum: ficuc Idge poftea Cekref
II llll|lll II
1 llll|l
II llll|llll llll|llll I
J^C
cognominaci func qut fucceMerunc Cefart IuUo. Keprobaco aucem Saulene quifcj
ex eiufftirpe regnarer:eoq: defucto Dautd fucceffic in H_egnu poffc annofaSauIif
imperio quadragmta. Tunc AtbemeTcf babere deinde Regefpoft Codn mrerrcum
deOiceruc: u magiftratuf babere ceperunc admmiftrande reipu. Poft Dauid q eoi
ipre.lx.regnautc:annoOfiIiufeiuf Satom6R.exIfraeItcarufuit.cjilludnoWi(Timu
dei Hterofolymitanu cemptii ccjdidtc. Cuiufceporeapud Lacinofcondtra e.Mba:
ex qua demccpf n6 Lacmo2f fed Mbanoif regef appellan in eode tfi LaCto ceperfic.
Salomoni attc fuccefTic FiIiufeiufRaboa :fub quo ( duo regna populurille dtuifuf
g:8ifingu(eparceffuoffingu!ofregerbabereceperuc.
( ti repulcufmeo- moce: qut eai nuc eiuf nofe nucupatf.deoru cattu qtefftbi
faciebac:
numero e addttuf. Mu fane notueriic euin pretio fcnbere occifu:fed non coparmffe
dixeriicmecex eiuruocabulo appeltacti monte:fedabaduecuauiu diclu aduecinu.
Pofbbucno eftdeuffac1ufitacioniriR.omuturc6dicorR.ome. Interiftuautem
Bi tttum repenunt: Regefduo. quorii pnmuf e utVirgitiano eum uerfu ctoquar.
Proximufilte procafTroiane gtona gencif
_J__/jj[iaBabyI6tr:perqua'deopIacuicorbe:det.elIarecerrard: snnunaTociecaccm
reipublice legumqi perducT^im longe laceq: pacare . Eranc cnim lam populi ualidi
11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
h^hllJTT^nilW^h^
;xsm^
regnum A.flynoru cota pene Afiam fubiugauic:[iccc bellando fic factum: non tame
mulcum afpenf&i difficilibufbelliffien potuic:quia rudefadbuc ad refiftendu
gecef
eranc: ncc cam muloe uel magn,E. Siquidem poft illud maximum accf uniuerfale
diluuium: cum m arca Noe octo foli bommef euaferunc: anni non mulco ampliuf
q mille cranfieranc.quando Nmu.fA.fiam cocamexceptalndia fubiugauic.Roma
uero coc gcntef onencif ec occidecif quaf Imperio Romano fubdicaf cernimuf no ea
celericace ac facilicace perdomutc:quonia paulaci i crefcedo robuftaf eaf u
bellicofaf
quaquauerfum dilacabathnuenic.Tempore lgicur quo Roma condica eft populuf
Ifrael babebac m cerra promiflionifannof fepcingentof decem ec octo. Ex qmbuf
uigmcifepcem pernnenc ad Iefum Naue. deinde ad cempuf Iudicum crecenn uigm/
tmouem Ex quo auce regefibi effe ceperanc anm erat trecencifexagintaduo:*: rex
cuc erat m luda cuiufnomen erac AcbaZ:ue[ ficuc a[u pucac q ei fucceflic Ezecbiaf:
quS coYcacopcimu & puflimu' Regem Romuli regnafie cemponbuf. In eauero bif
cemponbuf Hebraui populi parce que appellabacur Ifraei. regnare ceperac Ofee.
manirefta confcnpfic.que etiam nof pnufin latma Imgua uerfibuf male Iacmif:&;
nd
utr clariffimuf Flactianufqut ecia procciful fuic: bomo facillime facundie mulceqi
babence:uc bec m eo uerba legerenc' Iefuf Xpuf cbeuby of: fotber: Quod eft latme
II llll|llll II
l llll|l
II lllllllll llll|llll l
,i=C
3 4 5 6 7
13 14 15 16 17
nrn II lllh::l 1 n^ r
21 22 23 24 2
^^TT^n^TJ^^
2B 29 30 31
^uj
e£
~ ~ \\\\\\\\
\\\\\\\\\\
II lllll|lll llll|lll II
,fcc
(}D;cemponbufpropb;carum.'quorumoracu!ababencurin
libnf.quiqi cunc deuocacionegentium multa cecineriiciqn
R.omanoru regnu cepic.Affyrtorumq; defecic.dExxvu
-Wf
lllllllllllllll
21 22 23 24
tttttttPttttttPtjtttp
2B 29 30 31
sxm<
ac per boc recte dicit: Llrael: ppcerea feqc' & dicic. Ec c6gregabunt: filn
Iuda u filu
Ifraet m ipfum Si ponenc fibi prmcipacum unum K afcendenc a terra. Hoc fi adbuc
ueIimufexponere:e[oqunpropbeciciobcudet'fapor.R.ecoUf cfilapiriUeanguUnf:
KduoiUipietefunufex ludeif:alcer exgrabuf.il[enomicfilio2f ludauftenomfe:
filioif Ifraebeide um prmcipacutfuo in idipfu mmceceta arcendencefagnofcanc' m
cerm.Ifbofauc camalicer Ifraelitafqnucnoluc credere i Xpnv poftea credicurof
td eft filiof eo2f na uciq: ifh in fuu tocu monedo cranfibuc: idemPropbeca ceftacur
dicenf Quoniadiebufmulcifredebucfilu Ifraelfine rege.fine pncipe:fine facnficio:
rmeaIcari:fmefacerdono:rmemaniFertau6ibuf Qinrnonuideacnuncrineiftirefle
ludeof? Sed qd adiugac^udiamuf Ec poftea mqc reucrcenc' filu IfraeI:IK mqrenc
dfim deu fuiV u Dauid rege fuu: u ftupeTcet: f dfio * i bomreiuff nouircmif diebufi
Nibil etftappbecta mamfeftiufqua Dauid R.egirnomfe fignacufintdligid X5u.=
q fatfufe ficuc dicic i\pofto[ufex femie Dauid fcctm carne. Prenutiauic iftePro/
pbecaecia cerno die Xpi ref/urrectione fucura;ficuc ea jjpbenca dlcicudfe pnucian
oporcebac ubi aic. Sanabic nofpoft hdutmn die certia refurgemuf Scctm boc emrn
dicic nobifPcpofrotuffi cofurrexiftifcu Xpo:que furiu fuc quence. A.mofquoqi de
reburcaliburficppbecac. Prepara mqc ce uc muocerdeum cuum Ifraet.qa ecce ego
Firmanrconirruu u creanrfpintum^ annucianrm bofburXp m Tuu- Ec alio toco.
InilU die inquicrerurocabo cabernaculum Dauid quod cecidic:Kreedificabo:que
ceciderunc eiur^deftruclaeiufrerurcicabo:»! reedificabo eaficucdieffecutiMcauc
exqmranc me relidui boim : u omnef gencerm quiburmuocacum e nomen mea fug
eofidtci c domm uf facienrbec,
r^aiafPropbetan5?intibroduodecimppbecaru.-quifiptereadicunc'miorer
r^ qa fermonereoru filc breuefm eoif coparanone qui ideo maiorerdicunc. quia
. 'plixa uolumfa c6dideruc. ex qburbic i EfdidO que propcer eade propbecie repora
L fubiugo fuprddiitirduobuCEfaiafergo mcer tlta miq que arguic: U miufta pcepca:
U pcccacon populo fucura mala predixic; ccia de Xpo ec Ecctefia boc e de R_ege
u ea qua c6didic ciuicace: m ulco plura quam cecen propbecauic.ica uc a quibufdartt
. Euangelifta q propbeca pociufdicerec. Sed propcer ratione opifcermmadi unu de
mulcirboc loco pona.Ex perfona qppe dci pacnfloquenf ecce mqc mcelligec puer
tneunexalcabicur u glorificabicur ualde. Qiieadmodu fuper ce ftupefcenc mulci irta
gtona pnuabic' ab boiburfpeciercua :U gloria cua ab boibuf ica mirabuncur gecef
mulce fup eu: u connebucregeforfuCbquontd qburn6 e annunatii de illo uidebuc.
uqn6 audieruc:icelligec. Domieqfcredidic audicutnoftro:S£ bracbiii domim cui
reuelacii eft.' Anniiciauimuf cora iUo:uc infirmuruc radix m cerra ftaenct. Non eft
rpeaeritlimec glona. Ec uidimureum u non babebac fpecie neq. decorem.-fcd fpeaer
eiurfinebonoredeficienr P reomniburbofbuf:HomompIagaporiturKrcienl_ten-e
tnnrmitacem.-qmauerraeftfaciereiur.Inbonoracuremecmagnieximmacure.HiC
peccata noftra porcac u pro nobirdotec. Ec norexiftimauimuf illu efTe m dolore:
U m plaga :tc i aff Iiclioe. Ipfe aiic uutneracurg ppcer iniqtareTnofcrdOK if "™cul
eft ppcer peccaca noftra. Erudmo pdcifnoftre m eo:liuore eiurranan fiimuf O.net
uc ouererrauimuf. Homo a uia fiia errauit: u dommurtradidit illum pro peccatii
nortnfi u ipreppcer quod aff [iclure: n6 aperuit ofi Vc ouu"dd tmmoladu dudtul
dt-.u w agnuTance efl:g fe coderec:fine uoce:fic n6 aperuit orfuum. Inbumilicate
N iiii|iin II
i ini|i
II iiiiiiiii iiii|iin i
ludiciu eiuf fubUrii eft .generacione etufquil enarrabir^ Quonia collec: de cerra
uica
eiuf Ab miqcacibufpopuli mei ducture ad m orce; u dabo malrgnof pro fepulcura
eiuf:&: diuitef pro morce eiufqrnmiqcace no Fecic: nec dolufinuencuf e m ore
eiuf:
ec dfifuuic purgare eii de plaga. Si dedennf p peccato anima ueftra.uidebitif femen
longeuu. Ec dominufuulc auferre a dolore anima eiufoftedere illi luce u formare
incellecMuufhf-icare luftii bene plunbufferuientem : u eorii peccaca ipfe porcauie.
Propcerea ipfe beredicabie pluref: u Fortiii diuidec fpolia. Propcer quod tradica
efk
ad morce" anima eiuf: uicer miquof efhmaruf eft : u ipfe mulcoif peccata porcabic;
uppcer peecaca eoie tradicufeft. De Xpo bec. Ia uero de Ecclefia qct feqtf audia/
muf Lecare mqc ftenlif: que no panf erupe u cUma.que ncj parcunfqm multi filii
deferce: magifcjeiurque babec uiru. Ditaca locu cabernaculi cuu U paubf caularu
cuarum fige. N oli parcere. plonga fumculof cuof:&: palof cuofconrbrca. Adbuc m
dexcera U fmiftra parce exc£de: &feme cuti beredicabicgencefs^
ciuicacefdefercaf
mbabirabif Nc ttmeafquomam confula ef: neq; reuereanfquia exprobrara e r ,qffi
cofufione ecerna obliuifcenf: & opprobruuiduicacifcueno enfmemor. qm dommuf
faaenf te;dominuffabaocb nomen eiuf-&: qui ce eruic ipfe deuf Ilrael umuerfe
cerr<E
uocacur eccecera. Verum ifta facif: u m eif (imc exponenda nonnulla : fed fufficere
arbicronquiaica funcaperca:uc eaam mcelligere cogancur mimici muiti.
ceftameco cogruenciappbecaueruc^ljocxx.
12 3 4 5 6 7
^^TT^^fflj^l
2B 29 30 31
^ogot
/T TR-ef Propbecc de mlonbuf: Abdiaf. Naum : Abacuc.-nec fua tpa dicuc ipli :nec
' V_A m cbromcifEufebu &i Hieronymi quado ppbecauerir muenii;. Abdiaf" quide
poficufeftab eif cfi Micbeafed non eo [oco ubi nocanc cpa: qfi Micbeappbecafle
ex eiuf titcerif conftac: qct errore negligencer defcnbecium laborefalienof
exiftimo
coctgifle.Duofahofuero comemoratofm codicibufcbromcoru quofbabuimufnon
pocuimuf muenire: cfi quia m can6e connnenc mec ipfi oporcec precereant: a nobif.
Abdiafquancti ad eiuf fcnpcura accmec ommti breuiffimuf propbecarum: aduerfuf
Idumea gente [oquicur fcilicec Efau umufex duobuf gemimffiliif Ifaac neponbuf
Abrae maiorif ilbufreprobaci. Porro fi Idumeam m6 iocuciomf quo mcelligicur a
parce roctuaccipiamuf pofita effep gencibufi poflumufde Xpo agnofcere qd" dicic
mcer cecera. In monce auc f/on eric falufa: eric fanclu. Ec paulopoft m fine iptuf
Propbene : sc afcendenc mqc faluatt ex mct te fyon uc defendat monce Efau: Bc enc
dno regnuApparer qppe id effe complecii.cu faluaci ex monce fyon id e ex Iudea
credecef m Xpnvq precipue agnofcunc ApoftoU: alcenderut uc defenderec monce
Efau.Qti6 defenderucmilt per euage[iipdicacionefa!uofeofFaciedo qcredideriic:
uc eruerenc' de pcace cenebraru: u crafferrecur m regnum dei ! Qjiof confeq: lencer
expreflic addendo -Si enc dfio regnii. monfemmSyon ludea fignificac: ubi Fucura
predicta eft fatuf &:fanc!tuqd' eCbnftuf Iefuf Monfuero Efauldumeaeft: per
qua figniFicata e Ecdefia genciu:qua defendertic ficuc expoliti Wiuiti de moce fyo:
uc epfec domio regnii. Hoc obfcurum erac anceq fierec: fed fadtum quifnon fidelif
agnofcac.'Naum ueroPropbeca immo per illii deuf.excermiabo inqc fcu[pa!ia:&;
conflati[iaponafcu!pturacua:quiaecceue[ocefluper moncefpedefeuange!izacif&:
annunciantifpace.Celebraludadiefcuoffeftofreddeuocacua.qaianonaducienc
ulcra uc tranfeac in uecuftate.Confumatu eft confumpcum eft. ablacii eft. Afcer.dtc
qui infuff [ac i f acie tua : enpienf ce ex cnbulauone. Quifafcendenc ab infenf ec
tn/
fuff lauenc m facte Iude'boc e Iudeoru difcipulorii. Spirtcum recotic fanctum qm
meminic euangeliu. Ad nouu eni teftamencii ptinenrquoic dief fefti ica fpirica!icer
mnoudntur: uc m uecuftace tranfire no poffmt. Porro per Euangeliii excerm{aca
fodptilia sc ccflatilia id e idola deorii falforii: u oHiuiom canq fepulcure
cradita la
uidemuf bc bac etia m bac rePropbetia comp!eca effe cognofamuf. Abacuc de quo
abo g de Xpt aduentu q fucuruffucrac mcel[igie'dicere:&; refpodic dominufad me
Bi dixic: fcnbe uifum aperce m buxo: uc aflequacur qui [egic ea : quia adbuc uilio
ad
cempufi u onec' infme U non muacuum ibic:fi cardaueric fuftme eunuquiauenienf
uemec &: non morabitur '■
^jDeppbetia que in oracione A.bacuc:&; cacico concmect-CCxxxil.
■ N orart6e auce fua cii cannco cui nifi dfio Xpo dicC:dfie audiui audtcionS tu5
t ec cimui:dne cofideraui opa cua U expaui ■' Quid enf boc e mfi pcogmce noue ac
(repencine fatutif bof m ineff abilifamiratio ' Inmedio duorii ammaliiicognofcerif:
qd eft nifi auc m medio duorii ceftamencoif : auc m medio duoru latronum: auc m
medio Moyfi&; Hebectieo m monce fermocmatium '. Dum appropmquanc anni
cognofcenf m aduecu tpifoftendenf. boc qa per fe pacer no eft exponendu. Quod
uero fequic exponendti:in eo dum concurbarafuent amma mea:m ira mifericordie
memor enf quid eft mfi cf ludeofin fe cranffigurauic de quorii gentefuit.-qui cum
magna ira Curban crucifigerenc Xpm ■■ il[e mifencordie memor dixic: Pacer ignofce
ilbf qa nefciunc qd faciiic .' Deuf de cbeman ueniec: u fanclufde monce umbrofo
&s
n \\u ii|lll
^ rr
condenlb. Quod bic cuctum eft de cbema uemec.alu mccrprecan lunc ab auftro uel
ab africo: per quod (igmficacur mendief id eft feruor car icatif u fpledor
uerctacif.
Moncem uero umbrofum acq: c6denfum:quifmulcifmodifpoflic mcelligi: libenciuf
accepenm fcnpcuraif alacudine diuirarubqbuf Xpuf .ppbecacureft.MuIca quippe
ib; umbrofa acq: condenfa func:que tnence querentifexerceanc. Indeauce uenic: cit
ibi eu qm inreliigit:inuemc. Operuic ceIofuircufeiuf:&: laudifeiufplena e
terra: qd
eft nifi quod m pfalmo eciam dicit?:exaltare fuper celofdeuf 8i fuper omnem cerram
gioriaCua^Splendoreiufuc [umen enc: quid enififamaeiufcredecefilluminabic?
Cornua m mambuf eiuf func:qd eft nili tropbeti crucdV Ec pofuic cancacem firma
forcicudimffue:nec exponendu eft.Ance facie eiufibit uerbu:&! prodiec m campS
ance ped ef eiuf: qd eft rafi quod &I antea q buc uenirec pnunciacuf e ■■ 8i
poftea q bfc
reuerfufe annunciacuf e '. Scetic u cerra comoca eNquid eft nifi q> ad
fubueniendum
ftecic : a. terra c6mota e ad credendu •' R-efpexit sc cabuerunc gencef boc e
mifertuf
eft u fecic populof penicentef: Concrici func moncef uiolencia ioc e uim
facientibuf
miraculifelacoru concntae' (iiperbia. Defluxeruccoltefeternalef boc eftbumiliaci
funcad te^ufuterigerent meternu.Ingreffufeternofeiufpro labonbufuidrboce'
no fri mercede ecernicatiflabore cartcacifafpexi Tabernacula ecbiopu expauefcec:
cabernacula cerre madian:boc eft gencef repence percernte nuncio mirabiliu tuoic'
ecia que non lunc m mre R.o mano erunc m populo Xpiano. Nunqd m f [umlbuf
iracuf ef domme.aut m fiummibuffuror cuuf: auc m man impecuf cuuf '■ Hoc idco
dicTiu £: qa no uenic nunc uc ludicec mundum.fed uc faluec: munduf per ipfum- Qui
afcendeffuper equof cuofa^ eqtatio cua faluf.boc eft Euagelifte cui portabutce qa
regunt: ace: u Euangeliu tuu lalufe eifq credtic m ce. Incendefmcendefarcucuum
lup fcepcra dicic dfinboc e commaberif ludiciti tuu ecia K_egibuf cerre. Plummibuf
fcindet' cerra: boc e mfluentibuf fermonibufpredicanciu ce apenenc ad confttendti
boim corda:quibufdidlu eft fcmdice corda ueftra : &; no ueftimsnca ueftra- Qtud
£
uidebunt ce:& dolebut populimifi uc luendo finc beaci ? Qind eft
difpergenfaqudf
mceflu nifi ambulando m eif q te ufcpquaq: annunrtat: bac acq: hic difpergif
fluenca
doctrme '. Qmd efc aby flufdedicuocem fua '■ An profunditaf cordif bumani- quid ei
uideret; expreffic.'AIntudo pbancafie fue-'canq uerfuffupenorifert expofitio. Alti/
tudo enimeab/flufQuodaucaicpbacafie luefubaudiendueuocemdedic.boced:
quod diximuf qct ei uideret: expreflic- JPbdcafiii qppe uifio e quam non cenmc:noti
operuic:fed conhcendo erutftauic. Ef euatuf eft bV- u. luna ftecic m ordine fuo.
Hoc
eft afcendic Xpnftuf m ce[um;ai ordmaca eft Ecclefia fub R-ege fuo. In luce lacula
tua ibunc .boc eft non m occultu fed m manif eflum cua uerba micceni:. In fplendore
corufcacio nifarmoru cuoru fubaudiendfi e lacula tua ibunc.Dixerac emm fuifque
dico uobif { cenebnf dicice m lumie. In commatioe cerra mmorabifid e commada
bumiliabi fbommef: Si m furore deucief gencef quia eofqui fe exalcanc umdicando
collidef. Exifti m falucem populi cui: uc faluof faceref Xpnftofcuof mififti i
capica
mimicorttmorte.nibilborucxponendumefc.ExcicaftiuincuIaufqiadcollum.Ec
bona bic pofluncmcelligi umcula fapiencie:uc uinciancur pedefin compedefeiuO Si
collu m corquem eiuf Precidifh in ftupore menciffubaudiamuf umcula. Exacauic
emm bona:pcidic ma[a:de quibufdiocur ei:dirupifh uincula mea. Ecboc ( ftupore
mentifid eft mirabilicer.Capica potentiu mouebunl; m ea fcilicecm ea admiratioe.
Adapenenc morfuffuonficuc edenf pauper abfconfe. Poccncefemm qdam Iudeoru
couemebac ad dnmiuerba eiuf u. f;acT:a mirari; tc. efunecef pane dod:rie maducabat
3 4 5 6 7
H|l l|H
10 11 12 13 14 15 16 17 1B 19 20 21 22
^Tj^^ffln^Tj^^
25 26 27 28 29 30 31
^um:
ii iiiiliiii ii
^ rr
ii iiiiiiiii iiii|iiii i
10 11 12 13
lllllll|lllllllll|lllllllll|llllll
15 16 17 18
19 20 21
fTTTTTTTTPTTTTTTPTTTTl
>MLL<
II llll|lll II
I llll|l
II llll|llll llll|llll I
tC
uciq: eciam Iudeof fcctm fcnpcurafquaf legunc Cbrif cii querere ec ueile. Sed mulci
fuifprecedencibuf menrif luif Quod fane bic nommac ceframentu: uel lupra ubi aic
ceftamencum meum enc cum eo-'ue[ bic ubi dixic eum angelum ceftamenti:nouum
proculdubiodebemufaccipereceflamencum:ubifempicema:nonuecufubiceporci[ia
func promifla.que pro magno bic babencef plunmi mfirmi:&; deo uero calium reru
alienof U rcedificancur omnefqui faciunc iniqua-' aduerfaci func deo sc falui farti
cimenc dommu sc reuerencur nome eiuf per iftum [ibrum fignif icatu e ceftamencii
die quam ego facio m acquifinonem:&; eliga eof ficuc bomo eligic filiu fuu
feruience
(^gefra
12 3 4 5 6 7
28 29 30
fTTTTTTPTTTTTTPTTTTl
^ic^in:
(T~ JTEmpore igicur noftroru Propberarum quorum lam lcnpca ad nociaam Fere
V-^^ydjmruum gencium peruenerunc i pbdofopbi gencium nondum eranc: qui boc
eaa nomine uocarencur:qi cepic aSamoPycbagara:qui eo cempore quo ludeoif
foluca eft capciuicaf cepic excellereacq: cognofci. Mulco ergo magifcecen pbilofo/
pbnpofb Propbecafrepenuncur f uiffe. Nam ipfe Socracef Acbenienfif magifter otm
qui cuc maxime c!aruerur:cenefin ea parte que moralif ue[ acliua dicic' pncipacu:
poft Efdram m cbroracif inueracur. Non mulco poft etiamPIaco eft nacuf q [onge
cecerof Socranfdifcipulof ancctrec. Quibuf fi addamuf eciam fupenorefqui nodum
pbilofopbmocabancurrfepcem fcilicec fapiecef: acdemde pbilofopbicofquiTbaTeci
fuccefferunciinperfcrucanda nacura rerum ftudium eiufimicaci.Anaximandrum fci/
Ucecii Puiaximenem u AnaxagoranvaliofcpnonnudofantecjPytbagorarprimuf
pbilofopbiam proFicerecurmec ilUPropbecafnoftrof ue! umuerfofcemporu ann/
quicace precedunc. quando quidemTbalefpoft que ceceri Fuerucregnace R.omu[o
eminuifrefere^quadodefdcibuf Ifraetm eifliccenfque roto orbe manaretppbecie
Humen erupic. Solugitur iI(itbeo!ogipoete:Orpbeuf LmufMufeuf: Kfiqfahuf
apud grecoffuic :bif Propbecif Hebreif quorti fcripca m autoncace babemuf annif
reperiuncur prioref Sed nec ipfi uerum cbeologum noftru Moyfen:qui unu deum
uerum ueraciccr predicauit: cuiufnunc fcnpca in autontatif canone pnma £mc:cpe
preueneriic. Ac per boc quantum ad grecofactinec :m qua [mgua [ictere buiuf fecult
maxim e F[oruerunc:nibi[ babenc unde fapientia fuam iactenc:quo religide noftra
ubi uira eft fapietia:fi no fupenor faltem uideac' antiquior. Verum quod fatendu
eft-non quide m Gretia fed in barbanfgencibuf ficuc lam in Egypco ance Moyfen
nonnu[[a doctnna Fuerac que iltorum fapiecia dicerecur Alioqum nd effec fcnpcu
m fancfhf Iibrif: Moyfen eruditu Fuifle omni fapientia Egypcioru:cunc utiq: qu^do
ibi nacufeft: 8C a FiliaPbaraonifadopcatufatq; nucntufena Iiberaliter educatufe.
Sed nec fapientia egy ptioru fapiennam propbecaru noftrorii tempore ancecedere
pocuic quando quidem ac Abraam propbeca fuic. Quid autem fapienne effepocuic
m egy pco < anteq eif Ifif quam morru.3 tanq magna deam cotenda pucaruc [itceraf
traderec ?Ififporro Inacbi filia fuifie prodicunq pmufregnare cepic Argif: quado
lam Abraenepocefrepenunturexorri.
CQuod quedam (ancftorum fcnpca eccfefiafticuf
Canonpropternimia nd recepericuetu(tace:ne
p occafione eoru falfa uerif mfererenc'. C.xxxvm.
9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19
r^
( atq; tnde ad A.braam peruemffe: bebreafaucem [trceraf a lege ceptffe que daca e
per
Moyfen: fed pociuf per tllam fuccefltonem pacru memoraca Imguam cufuifliccerif
cuftodtcam. Demq: m poputo dei Mo/fefconfticuic quidocendifticcerifpreeflenc:
prtufq diumcIegifuUarnorfecIicceraf Hof appellac fcnpcura grammaco IfagoguC
qui larme dttt poffunc [tccerarum inductoref uel incroducftorefi eo 9 eafmducictd
eft mcroducac quodammodo m corda dtfcenciu. uetm eafpociufipfofquofdoccc.
NuIIa igtc genfde anciquicace fapiecie fue fuper Pacnarcbafsi Propbecafnoftrof
qbuf merac dtuma faptencia.ulla fe mtqua uanicace lacrauenc: quado nec egypcuf
muenicur qua5 folec falfo Si tnanicer de fuarum doctnnarum anctquicace glonarf.
quahcuq: fua fapiencia:Pacriarcbaru noftrojf tpe fapienciS pueniffe. Neq: cnf qfq
dicere audebic.-mirabilium difciptmarum eofperitiflimofruifleancec[ [tccerafnoffec:
ideft anceq 1 fif eo uenifleceafq; ibt docuilfec. Ipfa porro eoJf
memorabtUrdocrrina
que appeltaca e (apiencia :qmd erac mfi maxie Aftrono mia 1 ec (i quid altud calium
dir«p[inarummagif ad exercenda mgenia: g ad illuminandafmencef fapiencia uerd
ualere folec' NamquodadPbiLofopbiamaccmec: que fe docere aliquid proficecur
unde f lant bominef beatpcirca cempora Mercum quemTnmegiftum uocauerunc:
m illifcernfeiufmodi ftudia claruerunc. Longe quide ance fapiencef q pbitofopbof
babuic Grecia. Sed camen poft Abraam ic Ifaac:&; Iacobsi Iofepb. Nimirueciani
poft ipfum Mo/fen. Eo quippe cempore quo Moyfef nacuf eft ruifle repertt: Actaf
iIiemagnufaflToIoguffrdcerPromecbeimacernufiduurMercuriimaionficuiufne/
pof futcTnmegiftuf tfte Mercurtuf
|uiEuf entm tibrtf tOum collegerunc numeru^qui non mulcum ance annoru duo
mitia liccerafmagiftra Ifide dtdiceruc '. Non emm paruuf e aucor tn biftona Varro
1 FP tw
,J |nu.io
(, rnquiEuf
10 11 12 13 14 15 16 17 18 19
TnHffTTTJTTTiTTTTTJTTTTmTT]
29 30 31
qut boc prodtdtc:quod a [iccerarum eciam diumarum uencace non diffbnac. Cum
enimabipfb primobomtnequiappeMacufefc Adam: nondumiexannorum mitia
compleancunquo no iftt ridendi ponuf: q refellendi func i qui de fpatio temporuca'
diuerfa u buic exptorace uencan ta cocrana perfuadere conancT '. Cui enim narraci
meliufprecertra credimuf:§ qutecia fucura pdixeric que prefencia ta uidemuftNam
ec ipla biftoncorum mcer fe diflbnatta:copiam nobif prebec uc eif pociufcredere de/
beamufqui diuine quam cenemufmon repugnac biftone. Porro aucem ciuef tmpte
ciutcacif diffufi ufqiquaqi p ceccraf:ctl legur boiefdocTiffttnof quorii
nulltufc6tem/
nenda uideac autoncaf: tncer fe de rebufgeftifab ccatif noftre memorta remotiflTmif
difcrepancefcut ponuf credere debeancm6 mueniunc. Nof uero m noftre religiomf
biftona frulct auconcace dtutna: quicqutd ei refifcic non dubtcamuf effe
falfirfimum
quomoltbec fefe babeac cecera i fecuUnburiitcerif: que ftue uera feu Ealfa fmcnibil
momenciafferuc quo retite beaceqi uiuamuf.
I llll|l
II llll|llll II
;^q
fapiena dicebac efie rem pubhcam ■■ u ad fuam quifq: fedtam fectdndam difapulof
congregdbac ' Nepe pa!a in confpicua u. nociflima porncu: m gymnafnf ac puanf
caceruatim:& m borrulifin locif pubticif: p fua qutfq: opmione cercabanr. AIu
affe/
rencefunum.aln mnumerabilefmundof lpfiim autem unum alu orcum e(Te:atuuera
micium nonbabere:aIu intencuru :a!u femper fucurum; aln mente diuma:a!u for/
tuicu U cafibufagi. Alu morcalefefle animafatu immorcalef. Et qui immortalefalii
reuoiui m beftiaPaln nequaq. Qui uero morralef: a[n mox mcenre poft corpuf alii
uiuere etia poftea uet paululum :ue! dmtmfnon tamen femper. Alu confticuetef m
corpore finem boni:a!u m ammo: atti inutroqi. Alit extrmfecuf poftca eciam bona
adamma&i corpufaddecef.Atu fenfibufcorponflemperalnno femper.Aluputacef
nunquam effe credendtt. HafSi: atiaf pcne mnumerabitefdifTenfionefpbilofopboif :
quifunq populuf Senatuf que poceftafue! dignitaf pubtica impie ciiuitatif:dnu/
dicandaf;8c altaf probandafac reaptendaf:atiafimprobandafrepudiandafq: curauic:
ac no paflim fme ulto ludicio eofufeq: babuit m grcmio fuo coc c6crouerfiaf boim
diflidenaii : n 6 d e agrifa; domibuf uet quacuncp peccumana ratide: fed de bif
rebuf
quibufauc mifere uiuitur:auc beate-' ubi u (i uera atiqua dicebantur:eadem ec fatfa
prorfufticentia dicebant: uc no fruftra tatifciuicaf myfhcum uocabuttt babylomf
accepit. Babylon quippe tnterpretacur cofufio quod nofia dixifTe memmimuf Nec
mrereft diabolo regi eiuf q cfitranif inter fe nxentur erronbuf: quof merico multa;
uarieq: impieracifpiter pofTidec. At uero i|[e poputuf genf illa:illa auitafilla
refpu:
i!Ii Ifraelue quibuf credica func eloquia dei : nulto modo Pfeudo propbeeaf cum
uenf
Propbenfpan [icentia confuderut: fed concordef mcer fe acq: m nutto difTentietef:
facrarum [iccerarum ueracef ab eif agnofcebanr; u cenebacur aucoref Ipfi erancetf
pbitofopbtboc eft amatoref lapienne-ipfi lapientef:ipfi tbeotogmpfi propbece tpfi
doctoref probitacifatq: pietacif. Qincuq: fcfm itlof fapuit u uixicnon fcdrn boief
fed licfm deum qui pcr illoflocucufeft fapuic u uixic. Ibi fi probibicii eft
facnlegiu:
deufprobibuit. Si dicl:u:n eft bonora parre ruii u macre cua:iufllcdeuf.fi dictuefl
non mecbabenf non bomicidiii Facief non furabenf.&i cecera buiufmodi nS bec ora
bumana fed diuma oracula f uderunc. Qiucquid pbitofopbi quidam mcer f-alfa qu<e
opinaci fimt uerum uidere poruerut: u Idbonofifdifputacionibuf perfuadere motiti
funt:qj mundu tflu deuffecent.-eumq: ipfej3uidenti(1imufammmiftrec:debone(tace
mrcu ru 'de amore patrte; de fideamicicie: de bonifoperibufacq: omnibuf ad moref
probofptinentibuf rebufquif nefaentefad que fine u quo na mo eflenc ifta onua
referenda:propbeticif boc i diuinifuocibufquifper bominefin llla auicace poputo
c6medaca fucmo argumecanonu c6cerran6ibuficulcaca:uc no boif igeniii fed dei
eloquiu contenereformidaret: qitta cognofceret.
(_ mmimeq: diucurna pocentia: qua unmerfa Afia immo pene cocti orbe parcim ui Si
armif •• param terrorefubegerat:qri mtcr cecera onencif regna ecia ludea mgreniif
12 3 4 5 6 7
TTTTTTTTPTTTTTTPTnf
29 30 31 32
^xsmx^
babcre cepit Egypcufquorii pmuf JLagi filtuf multol ex Iudea capnuof C egypru
rranftuUt. Huic a&c luccedenf Pcokmeufaliul q appeUacuf uft PbiUdelpbuOomnef
quofilleadduxerac fubmgacoriiberofredirepmific: mfuper u donaregia i ten p[ii
domim miuc:penuicq! ab Bleazarotuc Ponhcedan fcbi fcripruraf: qf pf-ecno fama
/ audierac pdicace dmmaf &; ideo cocupmerac babere in bibhocbeca qua nobi!
iffima
fecerac. Hafet cti mififfet idePotifex Hebreaf poft ena ille mcerprecefpoftuUuit:
ecdanfucei. lxxu.de fingu!irtribubufduodeam:feniboien[{gueucriufq!do<nifi;mi:
HebreefaLicecatq: Grece.Qiioruminterpreranout.lxxuocetur lamobcinuirco/
fuecudo. Tradicur fane ca mirabilem ac ftupendu pUneqi diumum ! eorum uerbtf
fuiffe confenfum: uccum ad boc opuf fepanm finguli federmcntaemm eorum fidem
Ptolemeo pUcuic explorare : m nullo uerbo quod idem fignificarec ec rancundem. /
ualerec:8i m uerbozf. ordme alcer ab alcero difcreparec.fed canq unuf eflic
mcerprcf. '.-
ica qd - omnef interpretaa func unu erac. quonia reuera fpinruf erar unuf m omibuf.
Ec ideo cam mirabiledei munufacceperanc:uc illarum fcripcurarum noncanquam
bumanarum: fed ficur eranc: ranquam dmmarum enam ifto modo coinmendarecur
aucoricaO creditunf quandoqi gennbufprofuturd.-quod lam uidemufeffeftum.
t 1€^\ Am cum fuermc 8i a[u mcerprecef qui ex Hebrca i grecam Iingiam facra i[!a
J.JLeioquia cranftulertoficuc A.qui!a i Sy mmacbuP Tbeoconcn :licuc c lam illa e
/ interprccano cuiufauror non apparec:&! ob boc fme nomie mrerprecif qumra
edicio
nuncupat; :bac camE^que fepruagira e:ranq fola effec fic recipic Ecclefia: eaqi
ucunc
greci populi Cbriftiam. quorii plenq:ucrua'ia fitaliqiignorac.Ex bac fepcuagita
mcerprecanone enam m Unnam [mguam incerprecacum eft: quod Ucme Ecdefi,E
tmenr.quifnon dcfuenr i noftrifteporibufpref byrer Hteronymufbomo docTtfli/
muf 8i omniu rnu Unguaru perirufq non ex greco fed ex bebreo inUnnu ebqum
eafdem conuerric fcnpruraf. fed eiuf cancu [itteraru laborem quif Iudei faceanc'
efli
ueracem:!xx.ueroincerprerefinmu!nferrarreconrendanr:ramgEcc!elieCbri(Viroc
hominu aurortcaci ab Eleazaro ruc pocifice: ad boc canru opufelectorum nemine
mdicanr preferendum:quia U fi non in eifunufapparuiflec fpinruf fine dubitanone
diumuf fed mrer fe uerba interpreranoif fue.ixx.docfti more bommu coailiffet: uc
quod pUcuiflec omnibuf boc manerecmulluf eifunuf incerprefdebuic anreponi.Cti
uero racum m eif fignii diumicanfapparuic:pfec!to quifquifa!iufi!Urii fcripr raru
e< Hebrea m quamlibec aliam Imguam mcerpref eft uerax: auc congrmtiKif txx.
inrerprenbuf auc fi congr uere non uiderur :a[ncudo ibi propbenca effe credenda e.
Spintufeni q mPropbenferat.quado i[!a dixerut.ide ipfe eracm.lxx uinfquancio
i[(a func mcerpretan. Qiu prof ecTro auconcace diuina u abud dicere poruic: caquam
Propbety iKeutriiq: dixifcquia utruq: idem fpiritufdiceret u boc iplum alirer.uc
fi non eade uerba:ide tame fe r uf bene inccl[igctiburdiiucefcerer.&: aliqd
prermicrere
u aliquid addere :ecia ur bmc oftenderec' no bumana fuifle m illo ope feruiture qua
uerbifdebebat irerpref: led dium^ poauf poceftacem que menre replebac U agebac
mterprenf.Nonulli auccodicefgrecormcerpreranonif [xx. li ex bebreif codicibuf
emendandofpurdrtit: nec rame aufi fiic detrabere.-qcf bebrei non babebanr Si.ixx.
pofuerunc:fedcancumodoaddideriicquembtbreifinuecaapud.[xx.n6erar:eaqj
I llllllll
II llll|llll II
pc
fignifqbufda m ftelfani modu factifad capira eortide uerfuu noraueruc. que (igna
afterifcofuocac. I[[aueroquen6 bab&bebrei: babecaucem.lxx. fimilicerad capira
uerfuum lacencibuf uirgultf (icuc fcnbuncur unne fignauerur. Ec rnufa codicefgreci
baf noraf baberef ufq: quaq; dtffufi fuc: & latmi. Que aucem no prermifla
ue[ addica:
fed alicer didta ftmc: fiuealtum fenfum faciac ecia ipfti n6 abborrence: fiue a[io
mo
eundem fenfu exphcare monicrenc: nifi ucrifq: codiabuf infpectif nequeuc reperin.
Si igic' uc oporcec nibil aUud inrueamur in fcripcurifillif rafi qd per
bominefdixenc
dei fpincufqutcquid e m bebreif codicibuf 8£ no eft apud mcerprecef lxx:no[uicboc
per tftof fed p illof Propberafdet fpufdicere- qcqd uero £ apud.bcx.in Hebreif auc
codmbuf no e-p iftof maluic q per illof id£ fpincufdicere: fic oftendenfucrofqi
fuilTe
PropbecaO Ifto.n.mo alia p Efaia:alia p Hteremia:alia p alitt arq: aliuPropberai
uel alirer eade per btic ac p lUu dixic uc uoluic. Qiticqd porro apud ucrofq:
iuentl;!
P ucrofq: dicere uoluic unufarqi ide Ipintuf fed ira uc illi precederencrjpberado:
ifh
fequerencrjpbence lllofinrerprando- Quia ficuc m ilUf uera as cocordana dtcecibuf
Ipincuf pacif unuf fuic: fic u m iftif no fecu coferenabuf U camg rancj ore uno
cueta
incerptanabufidefpincufunufapparuic.
dQuid mceUigendum (icdeNintuirarum exctdtocuiur
denunnano m bebreo quadraTmta dierfi fpacio rendif?.
m fepcuagCca auce cridui breuicace conctudu;'.<IC.xlim.
C^L Ed aic aliqf. Quom6 fcia qd Ionafppbera dixeric Nmtutcif: ucrum cndttit B
/ dte fuerac futurufmrentuf non uctqi dte quadragefimo ft aucem quadrageftmo non
uciq; cerno i St ergo a me quertrur qd Ionaf boru dixenc: boc puco ponufqd" legti;
quod modum illtuf ctuicanf excedac ficuc geftum eft q> ipfePropbera m uenrre cra
ftgurat; euerfa fciucec per penicenaa : uc qualif f uerac la non eec. Hoc qin p
Cbnftu
tnduu tde tpfe figmficarufeft Xpuf. Per.xl.fcilicer quta roc diefperegic cfi
difcipulif
fuif poft refurrectione' fua u afcendic i cefii:per cnduii uero qa die cerao
refurrexit:.
fignificart cduenicnffime poruic: quorti unu per Iona Propberam.alcerii per. Ixx.
ec bene mrelledti muemunc' efie concordef. Vnde ect3 ego p meo modulo ueftigia
fequef ApoftoIo^::qa ec lpt ex umfq: td e ex Hebreifa: ex.ixx.ceftimotappbenca
10 11 12 13 14 15 16 17 18 19
29 30 31
xxur:
pofuCrunt: ucraqi auconrate utend u putaai.qm ucraq: una atq: diuma e. Sed \h que
reftant : ut pofTumurexequdmur.
•vC~\ OfteaqgenfludeacepitnonbaberePropbetarpcuIdubiodeteriorfacrtac.
\) eo fcilicec cepore quo fe fp erabac mftaurdco replo poft cdpnuicace que fuic in
nouiffime plufq pnme.qd" de nouo teframeto dictu effe paulo fup:uf demoftrauit:
fut domira de cucaif getibuf id e boief de qbufipfe Iefufm euangelio: muici mquK
uocaaipaucuueroelec1:i.TaIibufen(e!eclirgentiu:domurdeiedificac'pteftametu
nouum [apidibufuiuif longe glonofior q templum itlud fuit qct a R_ege Salomoe
conftructu efba: poft capnuicatc mltauratu. Propter bocergonecPropberafe*
dlo tempore babuinlfd genfifed mulnfcladtburdfflicfta eft ab aHenigcmffi-egibul:
ipfifiq: R-omanu": ne bac Aggei ppbeua milla mftauranoe cfpli optnarec' imp a&.
N6 mu'to enim poft aduemenre Mexandro fubtugatd l- quado u li nulla facfta e
uartano^qm non runcaufi ei refirtere: u ideo pldcatum facillime fubdm receperuc:
no erdt cameglonarata domufilliufiqudtafuttin fuoru R-esttm libera potelrate.
Hoftidffime Alexander immoUuitm deitemplo: nonad aufcultum uerd piccate
conuerfufi fed tm pia udnitdce cum duf eum f alfircolcdum putanf. DemdeProlemeur
Lagi filiufi qct fupm cdmemoraui poft Alexadn morce capnuof mde m Egypcu
cranftulit: quoreiufruccefTorPcoIemeufPbiladelpbur bemuoUnnflime inde dimific.
per quefadtu e quod paulo anre narraui: uc.Ixx.mcerpretu fcnpturarbaberemur.
Demde conmti funt belhrque m Macbabeorum [ibnrexplicantur. Poft bcc capa
a R-ege MexandnePcoIemeo q ertappellacurEptpbanef-indeab Annocbo E-ege
Syrie mulnfa: grauiflimirmalirad idola colenda copulfi.cepliiq: ipfii repiecu
facri/
[egifrupftinorabufgennu^qctrameduxeoifrtrenuiirimuriudarqendMacbabeur
dtrture Annocbi duciburpuirtfiab iIU omnndoUcrie co cammanoe mudauic.Mori
aut mufco port Mcbimurquida p ambinone cu. a genere Tacerdotalt eet altenufi qct
nefaferat: Ponfex facftuf e. Hmc la poft ann rfere qnquagmta:m qbufeirramen
pax non futt: Suifdliqua Si profpere gefTennt.primurapud eorAnO-oboIuranupto
diademate Si rLcx siPotifex faclure. Antca cppe exquo de Babyloie capnuirdte
reuerfi fimncemplumq: inftauratum eft: no R-egerfed ducefuel priciperbabueruc.
quif&: qui R_ex e poffit dici pnncepra prmcipacu impandi:*: dux co q> fit
dutfc-r
exercitufi Sed no cotmuo qcunq pricipcruel ducerfimc: cnam Regefdtci pollunc:
quod ift e Ariftobolurfutc. Cui (uccefiic Mexander endm ipfe R-ex S- Poncifex:qui
crudehter m fuofregndfTe cradit'. Poft bunc uxor eiur Alexandra R-egina Iudeo:f
fuit.ex cumrdeiccprrpe mala ffit ecrfecuta grauiora. Filu qppe buiul Mexandre
AnrtoboIur^HyrcanuOinrerredeimperiodimicantefiuireraduerrurilradincam
II llll|ll
II llll|llll III
imperaf ranq feipfd fcrre non uafenf; fe fuaq: quodammodo magmrudme freeerar-
Perueneracquippeddfedinonerdomelticargrauefarqmdeadbellarocidlia.moxq!
ciuilia. tdncumq; fe commmuerdc arq; conmuerdc: uc ei mucandufrei pubdce ftatuf
quo regeref R egibuf imminerec. Popeiufergo Roma, populi pdartflimuf pncepf:
ludea cum exercicu mgreffufciuicace capic:cemp[u referar:non deuonone fupplicif
fed mre uittonf: &: ad fancTa fand:orum quo mli fum mum fdcerdocem non Iicebar
mtraremon uc uenerator fed uc propbandcor dccedicConfirmacoq: Hyrcani pon/
nficacu.-s; fubiugace genn ipofico cuflrode A.nnpacro:quoftuc pcurdtorefuocabat:
umcTum fecum Anftobolu ducic. Ec ex i[[o die Iudei ectam cribucarn H.omanoru
efle ceperunc. Poftea Caflluf enam cemplum expobduic. Demde poft pducofannof
OTdm Herodem aliemgenam Regem babere merueruc.-quo regndte ndcufe Xpuf.
la enim uenerac plenicudo ceponf figmficaca propbenco fpintu p bof Patnarcbe
Iacob:ubiaic. Nodeficiecpnccpfex luda neq; duxdefemonbufeiufdonecuenidc
cuirepofiru e[c:&; ipfeenrexpcdcano genriu. Non ergo defuic Iudeoru Prmcepf
ex Iudeirufq; ad lfcu Herode: que primum accepemnc ahenigena Rege. Tepuf
ergo erac uc uemrcc ,[[e cui repoficu erar.-quod nouo promiffum eft ceftdmenco: uc
ipfe enecexpedtanogencium. FieriduremnonpoflecucexpecTdrenc gencefeum
uencuru:ficuc eum cernraufexpedrdn utueniat:ad faciendum md.au m dancate
pocene: rafi pnuf credcrec i eu cu uenic ad pauendii mdiciu m bumilicate paaecie.
deufoccu[curexdeopdcre.S,cen(PropI,ecapd,xerac.Ecceu.rgomuceroacc,Biec
ec par.et filtum:* uocabitur nomen emf Emanuel: quod eft mterpreracu nobilcu
deul . Q,,. uc le commedarer deum : multd m.rdculd fect.- ex qu.buf queddm quanttl
kr.pturifnortr.rnoncredunt.complencurineirruequdfcdrc.legunt.n.fiqu.fforte
29 30 31
^vnr^
Illl llll|llll II
I llll|llll II
I'N boc ergo maligno feculo ( bif diebufmalif:ubi per bumititace prefence Futura'
comparac Ecclelia celficudmenvsc cimorum ftimuIiO dolorum cormennf laborfi
( mo lertuf:cemptanonum penculif erudic :foIa fpe gaudenf quando fane gaudecmuln
reprobi mifcencur bonif;& umqftanqinragenam euangehcam colligucur.-ccmboc
mundo canq in man urriq: mcluli renbuf mdifcrere nacati donec peruemai; ad Iicoif
ubi mali fegregenrur a bonifs; m bonifcanc] mtcplo fuo fic deufomnia momnibuf.
Promde uocem nunc agnofcimuf eiuf impleri qui [oquebarur m pfalmo acq; dice/
bac. Annunnam a locucuf fum mulnplican func fuper numerum. Hoc fic nunc eX
quo primum per ofprecurfonffui Iobannifdemde perofpropnumannunnauic:S!
locucureft dicenf Agice penicennam i appropmquabic enim regnum celorum.Elegic
difapulof quof&! Apoftolof nommauic: bumilircr narof: mbonorarof lllicceratof
uc
quicquid magnum eflenc u facerfr ipfe ln eifeffec u facerec.Habuir mrer illofunu
c^uo malo ucenf bene:&: fue paffionirdifpoficum implerec: & ecdefie
fuerolerandoif
malorumpreberecexemplum- Semmaro quancum per eiuf oporce bac prefennam
10 11 12 13 14 15 16 17
28 29 30 31
t^rn;
^P
munmbiutpopJ.gcnoacredecrf.ncaQpeorfircd^^^^
Jm . more uen-raren; fatru.ne marry ru , que d.aboUco f urore fuderuc . ipliq,
regei
quorTleXTu"aftXe E^efi- eJnomm, Cauibncer rubdercncur: quoddo^-
cmdel.ce^aufcrncon.nrunc^fairordeof.nc.perencperfequt.quorucauracultorrf
deiuenfuerancanceaperrecun.
lllllll|lllllll
;tc
benihcenaa-liuerudribilidoclrmacumeifagacur-riuecerribilidircipIma.Acperboc
diabolurprmcepfimpie auiranfiaduerfurperegrmance m boc mundo ciuirarcm dei
uaU propna comouendomibil einocere permicnc':cui,pcutdubio u reburprorpenr
confolario ur non frangae' aduerfifi exercirano uc non corrumpjeprpenfcp diuma
promdenna procurac'. arq; ira cemperacur urrunqs ab a'rerurro: uc m pfalmo illam
uoce non aliunde cognofcamurexortam.rcdm mulncudme dolorii meoif m corde
meo:conrolanoerrueiocundauerucanimam meam. Hmc eft ec illud A.po(to[i-rpe
gauderefiin rnbu[aci6e paaetef Na" u id qcf air ide doclor qcunq, uoluc pieuiuere
in .X. po perrecunone panunt muldrpurandu eft deefTe pofTe rpiburqa u cu ab e< f
qui ronriimr no reuiennburuidet efTe n-anqllicafi u reuera e: plunmuq; cofoUaSif
auferc inFirmirmaxime.no ramcderiitimo muln funr mrufiqm cordapie uiuenml
[uirperdic.rmor.burcruciac- qm per eorblafFemacur Xpianu u cacbolicum nome.
quod quanro eft canureir q ui uolunc pie uiuere m Cbrifto , raro maeirdolec a per
malormcur P or,corfir.- ucminurq pioif mererdefiderar.diligat'. Ipfi quoq; Herma
cu Jtpjanu cogiranc babere nome u racramenra Xpiana: u fcnprurar&ipWlione:
magnu dolorem faciunc.n corditufpioru; q a V muln uolenrereffe Xpian. ppcer
eorumd.nenfo ; ierber 1 rarecogunc'^mu!nma[ed I c.cc.amb,r,nuen,unr m areriam
Walremand, Xpianum nomen; q a, P fi quoquomo Xpnfham appellamr. Hifatq,
bu.ufinodi prauirmonbur^ erronbufbommu:perfecunone patiunc qu. uolunc.n
L.bnlto pie umere.-ena nullo mfeftareneq; uexance corpur,[loru. Panunc qu.ppe
banc perfecunone no m corponburred m cordibuf Vnde illa uox eSctm muluru/
dmemdolorummeorummcordemeo. Nonenimair incorporem^o. SedrurfUr
quomam cogicanc' immurat.lia d.u,na,pmifra u quod aic Apoftolurnou.tdommur
qm lunc eiuC quoren.m prernmc* predeftmauic conformerfien imagimf Filn lui:
ex eilnullurperire poreft.ideo requic' m illo pfalmo; confblanSercue .ocundaueriic
amma mea Dolor auc ipfi: q f,c i cord.bufpn 2fquor P errequunt morerXp.anoif
malorum :fiue falloru;prodeft dolennbufiquonia de car.race defced.c qua eorpenre
nolunr:nec impedireralucem aliorum.Demq; magne conlblanonerfiunc; eriamde
correcciombureorum:qui piorum ammarranta lociidicace perftmdunr: quatfde
luaperdinone dolonburcruciaueranr. Sic m boc feculo m bifdiebufmalifi no folum
a repore corporaiirpfene Xp, *; Apoftoloru eiufired ab ipfo A.b e [ que primii
iuftu
f ^ Romdenec il[ud qu.de remere puto efTe dicendu fiue credendu: qj nonullof
^mpur Ann I "n- "" nm ^' U ' Bcde ^ rua ™ P*®"* Perrecunonerurq, ad
S m P ' r 9 ? "^ ^^ C ' ld 6ft decg: * undra ™ «d£q, ficab Annxpo
TraanT' i^ m ^PPf C °P"«™<< Nerone, Secunda" a dominano: Tertiama
mamTn ^™* b Kn ™)° : Ql»ntaaS e uero: Sexca'a Maximmo^c/
ecMax? m C '°^ O^^-VJerunw. Nonaab Aureliano: Decma a D.odenao
PODuIurdT ^°' g Z Cmm e FP nor " qm ^cem fueruc anceq mde exire mcipec
popululde,.pucantadbuc.ncel[edtfieereferedafiucnou.fnmaLr,cbr.(t.precuno
( cempt
11 12 13 14 15
17 1B 19
^tjpit
limilif uideacur undecime plage: qua egypai dum boftiltcer perfequerenr; Hebreof:
m man ILubro populo dei per (iccum rranfeunce perieruc- Sed ego llla re gefta m
Egypco iftaf perfecunonefpropbecice fignificacaf effe n6 arbitror:quif ab eifg boc
purantexqfite&! mgeniofe il!a fingula bif fingulif copararauideant?: noppbecico
fpiritu fed comecturd mentt!"bumane:quaaliqn ad uerii peruenit;:a[iquada fallit?.
Quid emm q boc fenatic dicturi fiir de pfccunoe qua ipfe dommufcrucinxuf e '. In
quo ea numero pofirun ! Si aiic bac excepra exifhmac computandii: tanquam ltle
numerade fmc que ad corpufpemnent:n6 qua ipfii capuc e appenru si occifii.quid
agec de i!Ia que pofteaq Xpuf afcendic m celum Hierofoly mif faefta ert :ubi beacuf
Scepbanuflapidacuf e:ubi lacobuf frarer Icbantfgladio crucidacuf e:ubi apoftoIuT
Perrufuc occiderec'incluufe:Kpage'u Iiberaruf ubiFuganatqidifpfide Hiero/
folymiffracrefiubi Saulufqui pofteaPau'u r \porto!uffacftuf cft uaftabac EccSefia
ubi ipfe qur>q;ia fide qua" pe.Tequebac euangclizanf quatiafaciebateft
paflufifiue
per ludeam fiue per alial gentref quacuqi Xpm Feruentifltme predicabac.'Cur ergo
cifa Ner6e uidec" ordiendu: cum a i Neromrtfpora mter attrociffimaf pfecunonef
de qbufmmif e [ongti cuncfta dicerc: Ecclefta crefcedo puc-nenc '. Quod fi a
regibuf
FacT-dfperrecunonermnuii.eroexifttmJccf(edebere:R.exfuicHerodefqetiapofb
afcenfu domira grauifftma fectt.Demde qd refpodent eriam de Iu[iano:quem non
numeracindece?A.nipfen6 eEcc[efidpfccmif:q.Xpidnofliberd!ef[itterdfdocere
ac difcere uetuicfub quo Valennnianuf maior q poft eu cerrtufimperator puttmdet
Xpiane conf-effor exnnc: mifaaq: priuatufeft? Vc omiccam que apud Annocbidnt
Facere ceperac ntfi uniuffideuflimi ti conftannffimi luuenifiq cu multifapprebenrtf
ut torquerenc' p et totu diem pnmufeft corcufi mcer ung Jaf cruciacufq pfallencif:
tiberracem arq: byldriracem miracufexborruiffcc: Si. m citenfdercrmiuf erubefcere
nmuiffec. Poftremo noftra memortd. Vdleffupradicli Valenmantfracer Arianuf:
nonne magna perfecucione per oncctfparcef Carboltca uaftauic Ecclefia I Qiia!e e
auc non cofiderare Ecclefia per cotti mundii frucTrificancem acqi crefcence. pofO
itl
aiiqbufgennbuf pfecunbne pan a regibuf B£ quado m aluf no pant' '. Nii f orce no e
perfecuno compuranda: quado B-ex Gotborii m ipfa Gorbta pfecutufe Xpianof
cmdetirdte mirabiti.-cii ibi no - eencnifi CacboIici:quo2f plunmi mdrcyno coronaci
func: ficuc a qbufdd fracnbuf qui mc illic pueri fuerdnc:*: fe lftd uidifTe
mcontanrer
recordatdc':dudtuimuf? Qutd mo irerfide.'N6neira i Xpianof Ferbuit pfecucioi
fi cdmeia qeuiruc fugiencefir.de n6nu!!tufq: dd K-omana opptda puenennc^Hec
atq: buiufm6i mtbi cogttann no uided eff; difFmienduf numaruf perfecunonu: qbuf
exerceri oporrec Ecctefid. Sedrurfufaffirmdrea!iquaffucuraf arcgibufpreccnlU
nouiflima de q nultufambigic Xpianufno minonf ecemencatif Icaqi boc i medio
retmquamufinaicra pdrce queftionifbuiuraftrueceffiue deftruecef fed tancumodc^
abafFirmar.diquodtitecboruaudaceprefumpnonermocanref.IlIafanenouiffima'
perfecunonem queab Anncbnfto Futura efb prefenafua exnnguecipfe Iefuf.Sic
emm fcripru eft- q> ett mcerfictet fpinru onffui:fc euacuabic il[umtnan6e pfenne
fue.
Hicquerifo[etqni(ruderic:importuneommno. Si.n. boc nobifnofTeprodelTecia
quo meliufqabipfo deo magiaromcerrogannbufdifcipulif dicerecur? No nenim
filuerunc mde apud eum: f e d a pccfence quefierunr dicencef Domme fi boc cempore
repre fenCdbifregnii Ifrae!.' kt ille non eft mqc ueflru notle cepora: quepdter m
fua
pofuit poteftdte. Non unqi itti de bora :uel dic-ud ano i fed de cpe mcerrogaueruc:
qn illud dccepere refponfu. Fruftrd igitf annofq buic feculo remaneccompucare ac
Jcc
defmire conamur: cu boc fcire non effe noftru ex ore uentatifaudiamuf Quof cn
alii qdringentof:a[n qngertcofalii etia mille^ab alcenfide domim ufq; ad eiufutnmu
aduencu cdpleri pofie dixerucQiieadmodu auce qfq; eorii aftruac opmione fuam;
[ongu eft demd ftrare: X nd necefianu.
<Pecemporenouiffimeperfequuciomfoccu[co.<[JTin-
29 30 31
aa^rir^
"^
Iordane mmifterio lobantfeft baptizatuf. Proprer boc enim de i[[o propbena llla
preceflerar:dommabit; a mariufq; ad mare: u a flumie ufq; ad cerminoOcrbtfren-e.
Sed qin priuf q eflet pafliiret reliirrexiffet a morcuif nondum ftdefomnibuffucrac
defmica: m refurrecfttone quippe Cbnfhi def mira eft . Nam ftc Apofto!uf Pauluf
Acbcniefibuf [oquit; dicef 13 nuc annunat bommibuf omnefubiq; agere pemcentia:
eo 9 ftaaut dtem tudicare orbem m j:quitate m uiro quo defmiuit fidem omnibuf:
refufcitanrilsum a morruif:mc[iuf m bac quefttone foluenda mde imaum rumimuf:
prefernm quia cuc ena datuf rpintuf eft lancluf: ficuc eum dan poft refurrecTrione
Xpt oporcebac in ea ciuicate ex qua debutc mcipere [ex fecunda:boc e ceftamencu
nouum. Pnma emm daca fuic [ex m monceSyna per Moyfemquod ceftamencum
uocaturuetuf. De bac autem que per Cbnftum dada erac predicium eft.ExSyon
lex prodiec: Si uerbum dommi ex Hterufalem. Vnde a; ipfe per omnergentef dixic
predican oporcere m nomme fuo penicenna: fcd ramen mcipiettbufab Hierufaiem.
Ibt ergo exortufeftbuiufnommifcuttufucm lefu Cbnftum qui cructfixuf f uerac
ec refurrexerat: crederec. Vbi ba>c fidcf cam mfigmbuf mtcuf mcanduic-- uc
aliquoe
bomtnum miba m Cbrifti nomme mirabiti alacncate conuerfa uendinf fuif rcbufuc
egemrdiftribucrent": propofito fancTo u ardmctfiima cancace ad paupercate uolji/
canam peruemrenc acq: mter fremecef u fangumem (iaentefluJeorfeufq] ad morce
pro uencacc cerrare non armaca pocencta:fed potenaore potenaa ppararent. Hoc
(i nullifmagicif arnbuf faclu efb cur credere dubirant eade uirture diuma per totu
mundum idc fieri pocuifle qua bic facftu e : St aut ut m bierofolymif fic ad culcum
buiuf nommif Cbriftt accenderecur raca bommum multitudo: que i!iu m cruce uel
fixerac comprebenlumuet nferac fixum: lam maleficiu il[ud fecerac Pecrufiex ipfo
anno querendum eft: quando trecencifexagincaquinq; complea (Itnc. Morcuufeft
ergo Xpuf duobuf Gemmif Confutibufivm- KaiendafApniiC K-efurrexir cerno
die:ficuc Apoftoli fui ena fenfibufprobauerur.Demde pcft.xi.diefafceudicin celu:
poft deccm dief id eft qumquage fimo die poft fuam refurrecftionem i mific fpintuTU
fandum.Tunc cna mi!ia bommum Apoftolifeum predicanctbufcredidemnc. Tiic
iraq;nomifi[[iufcu'tufexorture-'ficutnofcredimufs^uericafbabec:efficacta(pirituf
(ancfh . Sicuc autc f mxtt uanicaf impia ue[ pucauic magtcifarnbuf Petrc-Paulopoffc
eaam ftgno mirabili facto; quando ad uerbu ipfiuf Petn quidam medicufab utera
matrif ira clauduf ut ab ainf portarecur.s: ad portam templi ubi ftipem peteret:
po/
neretur: m nomine lefu Cbriftt faluufextlut: qumq; miba bommum cpedtderunC.
Ac dcmde alitfacqialnfaccenibuf credentmm creutc Ecclefta. Ac per boc colltgttur
enam dtefexquo annuf tpfe fumpltc mtnu: falicec quando miflufeft fpirtmf lancftuf
id eft per ldufmaiaf. Numeranfdemde confulibuficcclxv.annirepenunturtmplm
per eafdem iduf maiaf: Confulam Honoru u Eunciant. Porro fequenci anno cum
ibcium acccpiffec HononufConulem Mallium Tbeodorum : quado lam fecundu
illud oraculum demonu auc figmencii bommii nulla debutc efle rcligto Cbnfttana:
qutd per altaf cerraru parcefforfica fadtum ftc: no fuit neceffe perqutrere- Intenm
quod fcimufm ciuitacenotiffima ec emmencifTima Carcbagme Africe: Gaudennuf
ec Iouiufcomitefimperdcorif Honorn quarcodeamo kaledafA-priiiffalforii deozc
cempla euercerunt: u (tmulacra frcgcrttc Ex quo ufq: ad boc tempufper.xxxfere
armdfquifnonuideatquantumcreuericmltufnominifcbriftirprelernmpofteaqua
muln eorum Cbnftiani funt facliqui tanqiila uera diuinanoe reuocabanc'a fide:
eamq; compleco eodem annorum numero manem irndedamq; uideruc .' Noftgicur
ix^io^
TfffpT^^nTfff^w
10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 23 29 30 31 32
^s^sl
■F
appellac-auc uniuerfaltcer pnma nature in quibuf U bec func & a[ta :uel m
corpore
uc membrorum mcegncaf:&: faluf acqi mcolumicafeiufue [m antmo uc func ea que
uel parua uel magna m bommum repenuncur mgeniif. Ha:c igicur quaccuor td eft
uo[upcaf:gef:ucruq;:pma natureuca fut m nobifuc uelutrtuf qua poftea dodrma
mfenc:propcer bec appecenda fic :auc ifta propcer uirtute:auc urraq: ppcer feipfa.
Ac per boc FiunC bmc duodecim fecte. Per banc enim rationem criphcarur fmgule:
quod cu in una demoftrauero.-diff tcile no enc m cecerif ld iuenire. Cu ergo
uolupcaf
corporifaramtuircuciaucfubditur:aucprefercur:auciungitur:Cnperacauanacur
diuerficate fedtarum. Subdicur autem uirtuti quando m ufum uirtutifaffumicur.
peranec quippe ad uircucif officiunva: uiuere patne: u ppter patna:fi[iof pcreare:
quorum neurrum fieri poceft fine corponfuoiuptate. Namfme llla nec cibuf nec
potuf fumicur ut uiuacurmec cocubttur uc generatio ppagecur. Cum ucro preferct
uircuti ipfa appcttcur propcer feipfanv uirtufautem aflumenda creditur ppter llla:
id eft uc nibi[ uirtuf agac nifi ad cofequenda ue[ conferuandam corponfuoluptate:
que uica deformif eft. Quippe ubi uirtufferuit domme uoluptatncjuifnullo mo bec
dicenda fit mrcuf. Sed camen etiam ifta bornbilif curpicudo babuit quofdam pbilo/
fopbof pacronof&: defenforeffuof. Virtuti porro uoluptafiungituriquado eorum
neuera ppter aleeram ■■ fed ppter (eipfafambe appecuni;. Quapropcer ficuc uolupcaf
uel fubdica ue[ prelata uel ludta utrtutncref fedraff acicnca quiefica ucraq::ita
pma
nacure:a[idfternafinueniunturefficere.ProuarieCdtequippebumanarumopmio/
num uircuci auquando fubduntur: altquando prceferuntur^dliquando mnguntur:
ac fic ad duodenanum fectarum numerum peruenicur<lSed lfte quoqi numeruf
duplicacur: adbibita una differentta foliuf uidelicet uirar: quonta quifquif
fedlatur
altquam tftarum duodeam fectarum i profecto auc propter fe cancum id agit: auc
etiam propter fotiu cuidebecboc uellequodfibi. Quocirca duodecim func eorum
qut propcer fe rantumodo unamquanqi cerendam pucanc:«2 alie duodecim eomm
qut non folum propter fe li quid uelmc pbilofopbandum efle decernunc: fed eriam
propter aliofquorum bonum appetuc ficut fuum. He autem fecfte uigmciquacuor
icerum gemtnatunaddica differencia ex Acddemtctfnouif &:f[uncquadragicaocto:
IUarumquippe utgmtiquatuor unamquanq: fectarum poteft qutfq; fic tenere ac
defendere ut cercam:quemadmoduScoici defenderunr.q> bominif bonu quo beacuf
effec m arami tantummodouirtute conlifterec. Pofteft abuf uc mcercamiquemad'
modum def enderunc Academici nounquodeif&jfinoncercum cameuerifimileui/
debacur- Vigmciquacuor ergo fiunc per eof qut ue[uc eaf cercaf propter uentatem:
U a[te uigmciquatuor per eofquieafdem uelut mccrcafpropteruert fimilicudmem
fequendaf putanc. B_urfuf quta unamquanq: tftarum qttadragincaocto fectarum
pocefh quifqi fequi: babicu cdccerorum pbilofopborum. Itemq: atiuf poceft babuu
cynicorum.ex bac eciam differentia duplicantur &: nonagmcafex fiunt. Demde
quia earum fingulafquafqi intuen bominefpofiunc acq: fectart: uc auc ociofam di/
[igancuicam: ficutu qui rancumo rtudiifdoctrineuacareuoluerutacqiualuertic:
aucnegociofam ficucuquicum pbilofopbarencur: camen amtniftracde R_eipub[ice
regendilq: rebuf bumanifoccupaciflimi fuerunc:auc ex ucroq: genere temperacam:
licuc u qui parcim erudico ocioipartim neceffano negocio: alcernancia uica; fue cpa
tnbueruc. Propcer bafdifferenciaf pofteft eciam tnplican : numerufifte fectarum:
U ad ducencaf octogmcaocto perduci. Hecde Varromf Ubro qcumpocui breutter,
acdilucidepofui fentenciaf eiuf meif uerbif exphcanf. Quomodo aucem refucacif
tc
»~N tribufquoef illif mte generibuPuno fcilicec non fegmter (ed tn eoncemplanoe
J_uelmquifinoneufricacifociofo:alceromgeredifrebuf bumamfncgociofo:tercio
( ex ucroq: genere remperaco:cum quene|quid fic borum pociufeligendum: no fimf
boni babec controuerfiam : fed qutd bozf cnum difficultatem uel facilicatcm afferac
ad confequendum uel recmendum finem bomud mtfta queftione uerfat:. Fmifem'
boni cum ad eum quifqi perucneric: procmuf facic beacum. In ocioautem Iicceraco
uel m negocio publico ■■ uel quando ucrunq: uicibufagicunnon ccicmuo qfq; beacuf
eft. Multtquippe m quolibec borum criu uiuere pofiunc :Si m appecendo boni Fme'
quo ftc bomo beacuferrare. A.[ia eft igicur quefcio de Fmibufmalojf st
bonotf:qu<£
unamquanq; pbilofbpborum fecta facic:&i alie func qu,eft:ionef de fociah uica:
de
10 11 12 13 14 15 16 17 1S
itt!^tt^^™j^^^ht
29 30 31
^m
concaaone Acddemicorunr u de uictu &: uefhcu cynicoru:de cnbufuue genenbui:
ociofo:actuofo:ex ucroq; modificaco. Quoif nuila eft m qua de bonoru u mai02f
finibuf difputdt;. Proinde quontd. M. Vdrrro bdf qua^cuor ddbibenfdifferenciaf:
id eft ex uica foctaliex AcddemicifnouiOex Cynicifex ifto uice gener<| npcico:ad
fectaf ducencaf octogmcaocfto peruenic. u fi que alie poffuc ftmilicer ddnci:
remocif
eif ommbufquoniam de fectando fummo bono nullam inferunc queftionem:»: tdeo
fecfte non func nec uocande func^adillaf duodeam in quibufquencur quid (ic bonii
bominiH quo affecuco fic beacuf: uc ex eifunam ueram ceceraf falfaf oftendac efle
reuemcur. ISlam remoco itlo cnparcico genere uice:due pcef buiufnumen decrabuc:
U fecte nonagincafex remanenc. R_cmota uero differer.na ex Cynicifdddica: ad
dimidiumrediguncur&quadrdgmtdoctoftunc. &uferamufeciamquodex A.cade/
micif nouif adbibicum efb rurfufdimidia parf remanec: id eft uigmciquaccuor. De
focia'1 quoqi uica quod acceflerac fimiluer auferacur u duodecim func relique quaf
tfta difjferenaa uc uiginctqudccuor fierenc duplicauerac. De bifergo duodect nibil
dia poceft cur feeta; non func bdbende. Nibil quippe dliud m eirquayicur: q fimf
bonorum u malorum. Inuencifducem bonorum fintt uf profecto econrrano func
mdlorum. Hec aucem uc itd fidt duodecim fecfce:illa quactuor crip!icanc:uolupcaf:
quief:ucruq:--£ primd nacure-que pnmigenia Vdrro uocac. Hec quippe quaccuor
dum fingitldcim uircuct aliqdo fubduncur :uc non propcer feipfa fed ,ppcer uircuuf
officium appeceda uideancur:a[iquado preferuncur:ucnonpropccr feipfa fedppter
bec adipifcenda uel conferuanda neceffdria uircuf pucecur ;dIiquando mnguncur: uc
propcer feipfd u uircuf u ipfd dppecendd creddncur: qudcenwiu numerum criplu
reddunc: u ad duodecim fecftdfperueniunt. Exilltfaut quacuor rebuftref Varro
rollic: uolupcdcem fcilicec u quiecem u utrunq: non <j eafimprobec fed q>
pmigema
rfla nacure u uolupcarem m fe babeat u qutetem. Quid ergo opuf eft ex bifd aabuf
queddm crid fdcere duo fcilicec dum fingillatim appecuntur uolupcaf auc quief: U
ternum cum ambeC (imub quandoquidem pnma nacure: u ipfaf u pr^cer ipfafdlia
mulcd conanednc .' De cribufergo fecttfei pldcec diligencer effe cractdndum: qua:
ium ftc pociuf edgendd. Non enim uerdm pluf § undm uerd rdcio effe permiratmue
m btfcnbuf ftc fiueducubi alibt: quod poft uidebimuf Interim de biftnbufquomci
unam Varroeligdtqudncifbreuiceraperreq: poffumuf: dtfferamuf. Iftenanqicref
fecte tca f tunc i cum uel prima ndcure propter uircucem i uel uircufpropteer prima
nacure.-uel ucraq: id eft uircuf u prima nacure propcer feipfa func expecenda.
/T^V Vid ergo iftorum cnum fic uerum atqi fectadu .-ifro modo perfuddere conac',
V ^JPrimu m quia fummum bonum tn pb.lofopbia non arbonf: non peconfmon
det fed bomtnifquencur.quid fic ipfe bomo querendum pucdc Senuc quippe m eiui
ndtura duoefTe qu^dam-corpufiKanimdm. Et borumquidemduummeliul elle
dntmamaongeqi preftabtliufomnino non dubicac. Sed ucrum amma fold lic bomos
uc ica fit ei corpufcanquam equufequia:querendum putdC.Equefemm non bomo
u equuf fed foluf bomo eft. ideo tdmen equef dicicur i q> diiqUo modo fe bdbedc
dd
equum An corpuf folum hc bcmo dUquo modo fe babenfad ammam: ficuc poculu
fac
ad pocionem.Nonemmcdlix ti pocioquam conrmcccaiixiimuldicicurpocuiunii
fed calrxfolufi ideo camen cp pocioni contmende ficaccommodacuf An ueronec
anima fola.-nec folu corpufifed fimul ucrunqi fic bomo :cuiuf fic parfuna (iue
animd
fiue corpuOille ducem cocufex ucroq: conftec uc bomo fic. ficuciunrtrofd aofequof
bigaf uocamuf quorum fiue dexrer fiue finifter pdrf fic tigarum unum uero eorum
quoquomodo fe bateac ad alcerum bigafnon dicimuf: fedamboffimul. Horum
ducem rrmm: boc eligic certium: bommemq; nec anrmam folam nec corpuffolum:
fed dnimdm fimul u corpufefle arbirracur. Promde fummum bonum bommifquo
ftc beacuOex utrmfq: reibonifconftaredicit:&: anime fcilicec acorponf. Ac per
boc
pnmd llla nacure proprer feipfa exiftimac efleappecencdipfamq: uircucem quam
dodrrma mfenc:ueluc arcem uiuendi que m anime bonif euSexcellcriffimum bonu.
Quapropcer eadem uircufid effc arfdgendeuice^cum accepenc primanacure: qu«e
fme illa eranc fed camen eranc.cma quado eifadbuc doctnna deeracomnia propcer
feipfam appecic limulq: ecia (eipfd:omnibufq: fimul se feipfa uncur: eo fme uc omm/
bufdelectetur acq: perfruarur^mdgifminufq: i uc queq; incer fe maiora atq: mmora
funt:camenommbufgaudenf:s^ quedam minora fi neceflicafpolculac ppcermaiora
uel adipifcenda uel cenenda contemnenf Ommumaucim tonorumuelanimiuel
corponfnibil fibi uirtufomnmo pr<cponac:bec enim bene ucicur u feipfa:&:
ea:renf
que bommem faciunc beacu bom 1 ". Vbi uero ipfa r\6 eftqudlibec bona fmc mulca:
non bona eiuffunc cuiuf func. Ac per boc nec eiuf lam bona dicenda funDcum male
ucenn unlia effe non poffunc. Hic ergo uica bominif qua; uircuce u aluf animi tt
corponf bonif fine quibuf efle non poceft fruirur: teara efie dicicur. Si uero u
dliif
fine qmbufefTe mrcuf poreft ue[ ullifuel plunbufibeanor. Si autem prorfuf omnibuf
ut nullum omnino bonum defir uel animi uet corponf: beanffima. Non enim boc
eft uica quod uirrufquoriam non ommfuita fed fdpienfuica uircufelt. Ec ramen
quabfcunq: uita fme ulla uirtuce poceft effe: uircufuero fme ulla uica elfero
potelt.
Hoc &: de memoria dixerim acq: ranone:&: fi quid aliud cale eft m bomme.
Suc eni
bec u ante doctrmam:fme bifautem non poceft ulld elle doctrma. ac per boc nec
uircufque utiqi difcirur.Bene aute currere:pultbrum c(T- corpor&uinbufpreualere
mgencituf: u cetera buiufmodi:ta lia furc uc &r uircuf fine bifcffe poPic
&; ipfa fme
uirtuce.Bona funrtamen: u fecundum iftofena iplapropter feipfa diligituruirtuf:
unrurq: i!lif&: f ruitur ficuc uircucem decec. Hanc uicam beatam eciam effe
pbibenc
fonalem: que amicorum bona pprer feipfa diligar ficuc fua:ei'q: propcer feipfofboc
uelic quod fibi-' liuem domo linr ficutcomunx u liben:&: quuunq: domeftici:
fiue
m loco ubi domuf eiufelt ficuc urbfeft uc func u qui ciuef uocancur :fiue m orbe
coco
uc func gentef quafeif fociecaf bumana coniungir- fiue m ipfo mundo qui cenfecur
nomme celi u cerre: ficut dicunc effe deoTquof uolunc amicof effe bomini fapienrt!
quofnoffamiIiariufangelofdicimuf.Debonorumautema;econtrarioma!orumfi/
rabuf: neganr ullo modo effe dubicandum u banc mter fe u nouof AcademicofJ
affiirmanc effe diftannam: Nec eorum intereft quicq fiue Cynico fiue alio quclibec
babitu &:uictu-in biffinibufquofuerofpurant: qualiter quifq: pbilofopbetur. Bx
tribufporro ilfifuice genfribufi ociofo: actuofb:&: quod ex utroq: eft
compoficum:
boc certium fibi placere afleueranr. Hoc fenfirfedCqi docuiffe Academicof uereref
I ^u rcrr 1 A - nt,ocbo dutore m *&kr° Oceroraf u fuo:quem fane Gcerom
plunbufrViifTe Stoicum: q Academicum mirabilem uulc uiden. Sed quid ad nofqui
pociul de rebufipfifiudicdre debemuOcj p magno de bomimbuf qd qfq: fenferic fare.
11 12 13
14 15 16 17
^T^T^t^T^T^^^^M
quo gerunrur eaam mfanorum 1II1 mocuf miferabileOSi facla que borremufquado
perueracur fenfuf racioq: ropicur ! Porro ipfa uircuf que noneftmrer prima nature:
quomam eif dodtrma poftea mtroducece fuperuenic: cum fibi bonorum culmen
umdicec bumanorum: quid bic agic mfi perpetua belU cum uicuO nec excenorbuf
fed mtenoribufinec alieniffed plane noftrif&: propruf: maxime iIU qu<e Grece
fo/
pbrofme Laane cemperantia nommatur: qua carnalef Frcnantur libidmef: nem
qu<Eq: flagicia mencem confenciencem crabant. Neq: emm nullii eft uicium cfi
ficuC
dicic Apofcoluf caro concupifcit aduerfuf fpincum: cui uitio concrana uircuf effc t
(lcuc dicic idem. fpincufconcupifac aduerfuf carnem. HcCC enim mquit fibi muicem
aduerfantur:uc non ea que uutafifaciacif. Quid autem facere uolumuf cum perfta
uolumuffmem fummi boni: nifi uc caro aduerfuf fpintum non concupifcacmec fit
mnobifbocmcium: concra quod (pmcuf concupifcac .' Quodin bacuica quanmf
uelimuf quoniam facere non ualemuf-id faltem m dei adiucono faciamuf. ne cami
concupifcenci aduerfuf fpinrum: (iiccumbence fpincu cedamufi ei ad perpecrandum
peccammnoftraconfemionepererabamur. Abfttaucemuc quamdiu mbocbelta
mceftmo fumuOiam nof beacitudmem ad quam umcendo uolumuf peruenire adep/
cofefiecredamuf. Et quifeft ufq; adeo fapienfiuc comra Iibidmef nullum babeat
omnmo conf Iiclum .' Quid iIU uircufque prudencia dicitur.' Nonne tota uigiUcia
fua bona difcermc a malif uc m illif appecendif iftifqi uicandif error nulluf
obrepac i
Ac per boc Si ipfa nofin malifi uel m nobif effe mala ceftacur. Ipfa cnim docec
nofs
malum effe ad peccandum confencire: bonumq: effe ad peccandum non confentire
Iibidmi. Illud camen malum cui nof non confencire prudetia docec:f acic
temper&ia.
Nec prudenaa nec temperancia omnmo uel imprudenciam ue[ intemperanrtam
collic buic mta:. Quid mfticia: cuiufmunuf eft fua cuiq; Cnbuere: unde fic m ipla
bomine quidam luftuf ordo nature: ut anima fubdatur deo : Si anime caro : ac per
boc deo sc anima u caro .'Nonne demoftrac m eo feadbuc opere Uborare pociuf
qm buiuf openf lam fine requiefcere? Tanto quippe minufamma fubditur deo:
quanto mmufdeum m ipfif fuif cogitaciombuf c6cipic. Si tanto mmufanime futdit'
caro.-quanco magifaduerfuf fpincum concupifcic. Quamdiu ergo nobirtn eft inf ir/
mitaf' bec peftifibic Unguor.-quomodo nof lam laluofia: fi nondum faluof: quomci
lam beacofilU finali beaacudme dicere audebimuf.'Iam uero lllauircufcuiufnome:
eicforncudoun quancacunq: fapiencia euidentiflima teftifeft malorii bumanorum:
que copellitur patienna tolerare. Qua; mala Scoici pbilofopbi miror qua fronte
maU non efle concendanc: quibuf Facentur fi canta fuermt: uc ea fapienfuel noit
poffic ue[ non debeac fuftmere: eum cogi mortem fibimet inFerre: atqr ex bac uita
migrare- Tantufaucem fuperbie (lupor eft m bif bomimbuObic fe babere fmg boni
u a feipfif f ien beatof pucancibuf uc fapienf eorum boc eft qualem mirabili uam/
cate defcnbunc:ecia h cececunobfurdercaeobmutefcanmebrifdebiliceturdoloribuf
cruciecur: u fiquid aliud calium malorum dici auc cogican poceft mcidac m eum :
quo fibi morcem cogatur mrerre: banc m bif malifuitam confticuta eofnon pudeac
uocare beatam. O uita beaca;qua; uc fimatur mornfqucric auxilmm. Si beara eft
maneatur m ea. Siueropropceriftamalafugitur abea:quomodoeftbeata^ Auc
quomodo ifta non func mala: que umcunc foracudimf bonum:eademq: forticudmS
non folum fibi cedere: uerum etiam delirare compellunc: utu eandem uicam dicac
beacam :&; perfuadeanc effe fugiendam ! Quif ufqi adeo cecuf eft ut non
uideaput ft
beaca eflec: fugienda non eflec' Sed fi propcer mfirmitatif ponduf qua
pr<cmitur:
10 11 12 13 14 15 16 17
J^TT^^fflj^^^nT
29 30 31
X i x\
banc fugiendam facencur. Quid tgtcur caufc eft cur non etiam miferam fracfta
fuperbia: ceruice fateantur ? Verum obfecro Cato ille pacienna- an pociuf tmpati/
ennafeperemic' Nonentmboc fectffecnifi utctoriam Cajfanf impactencer culif>
fec. Vbi eft forutudo? Nempe ceffitmempe fuccubuic nempe ufq: adeo fuperaca
efbucutcambeacamderelmquerec: defererec: acfugercc. A.nnoneractambeaca?
Mifera ergo erac. Quomodo ergo mala non eranc: que uicam mtferam fugiendaqs
faciebanc' Quapropter ettam ipfi qui mala ifta effe confefii func:licuc
Peripacectci:
ftcuc ueteref A.cademtci: quorum fecta Varro defendit:co[erabiltufquidem [oquucV
fed eorum quocf mtruf eft error. 9 m bifmabfetfi cam grauia func uc morre fugt/
enda fint.ab tpfo ftbimec illaca qut bec pacicur :utcam beacam camen effe
concendunc
Mala func tnqutc cormenca atq: cructacuf corportf. &r canro func petora quanto
potuerunc effe maiora^qutbuf uc careaf ex bac utca f ugiendu eft. Qua uica
obfecro !
Hactnquic.-que cancifaggrauacur malif Cercc ergobeata eflineifdem ipftfmabf:
propcer qux dictf effe f ugiendam. an ideo beacam dtcif quia licec cibt ab btfmaltf
morce recedere? Quid ft ergom af aliquo diumo tenerenfiudicio: necpermiccererif
mort:nec uncj fme illtfeffefinerenf? Nempe cunc falcem miferam dicerefcalemuica.
Non lgicur propcerea mifera non eft: quia cico relmquicur : quandoquidem fl fem/
ptcerna ftc: eciam abfretpfo miferaiudicabicur. non tcaq: propterea quia breuifefh
nulla miferia utden debec. auc quod efb abfurdiufqma breuif miferia eft ideo etiam
beactcudo appelUn. Magna utf eft m eif malifque cogunc bominem fecundum ipfof
eciam fapiencem :fibimec auf erre q> bomo efb. cum dtcanc S2 uemm dtcanc banc
effe
nacure pnmam quodammodo &; maximam utrtucem: uc bomo conalietur deo: U
propcerea morcem naturaltter fugiac.ica fibt amtcufuc efle anima[:&i tn bac
contuc/
ctone corportfacq: antme uelic uiuere uibemencerq: appetac. Magna utfeft tn etf
malif qutbufifte nature umcicur fenfuOquo morfomnimodo omntbufuinbuf cona/
ttbufq: uicatur:&! tta umcitur uc que uitabacur: optecur:apperacur:&! fi
r\6 pocuertc
afiunde concmgere: ab ipfo bomme fibimec mferacur. Magna utf eft tn eifmaltf-
que forcicudmem faciunc bomicida: fi camen adbuc dicenda eft foracudo:qu<c ica
bif malif umcicur: uc bommem quem ficuc uircuf regendum cuendumq: fufceptc :
non modo non poflfic per pacienctam cuftodire: fed ipfa mfuper cogatur occidere.^
Debec quidem etiam mortem ferre fapienfpaci6cer:fed que accidic aliunde. Secudu
iftofaucem ft eam fibitpfi mferre compellitur: profecto facendum elt eifnon folum
mala. fed incolerabilia etiam mala effe: que boc eum perpecrare compellunc. Vica
igtcur que tfrorum cam magnorum cam grautumcf malorum auc premit; onertbuf
auc fubiacec cafibuf: nullo modo beata dtcerecur: ft bommef qui boc dicunt: ficuc
uirtimalifmgrduefcencibufcum fibi morcem mgerunc: cedunc mfelicicatt: tca uicl:i
cerctfracionibufcum querunt beatamuicam:dignarentur cedereuencaci-' &; nonfibi
m ifta mortalicace pucarenc f me fummt boni effe gaudendunvubi ipfe uirtutef qui /
bufbic mbil cerce melmfacqi utiliufm bomine repent': quanto maiora fut adturorta
concra utm fqualorum: [aborumidolorum: canco fideltora cefttmonta mifertarum^
St entm uere utrcutef func:que nifi m eifqutbufuera meft ptecafefle non poffuncma
feproftcencur boc pofTe.-uc nuUafmtferiafbominerpaciancurTmquibur fura, Neq:
entm mendacef func uere utrtutefuc boc prof iteantur.fed uc uica bumana qu<E coc
u tancifbuiuf feculi malif cogtcur mtfera: r P e fucurt fecult fic beaca ficut u
falua.
Quomodo entm beata eft: que nondum fatua eft i Vnde Si ApofcoutfPauIurnon
FZ
debominibufimprudcnnbuOimpatienctbuOmcemperancibuf&imiquiffeddeiifqui
fecundum ueram pieracem uiuerenr:&: ideo uircutefquaf babencuerafbaberenraic.
Spe enim falui f arti fumuf. Spef atic que uidecur non eft fpef. Quod eni quif
uidec
qutd fperac? Siautem quod non uidemuf: fperamuf: per patientiam expecTamuf.
Sicur ergo fpe Cilui-ica fpe beacifadh fumuf.SJ ficucfdlutem:ita beducudmem non
lamcenemufpra^fentem: fed expecfbamuf futuram: tc boc per pacienciam. quia m
maliffumunquepacifcerco[eraredebemuf:donecadillaueniamufbona:ubiomniil
erunc quibuf meffabiliter delecftemur: mbi[ eric autem quod la tolerare debeamuf.
Taliffdlufque m fucuro feado enc:ipfa eric eciam Finadf beaticudo. Quam bean/
rudinem ipfi pbilofopbi quonia non uidencef nolunc credere :bic fibi conantur fa[/
fidimam fabricareiquanto luperbiore canco mendaciore uircute,
/T^\ Vod autem fotialem uicam efle uolunt (aptentef: nof mulco amptmf appro/
V^-£bamuf.Nam unde lfta dei ciuicafde qua buiuf operifecce lam undeuicefimfi
Iibrum uerfamuf m manibuf uel mcboarecur exorcu: uel progrederecur excurfu:
ue[ debicof apprebenderec f mef: finoneffecfocialtf uica fancftorum? Sedmbuiuf
morraIicaciferumna:quor&: quannfabundec malifbumana focietafquifenumeran:
ualeat '■ Quifexiftimare fufficiac' Audianc apud amicof fuof bommem cum fenfu
atq; confefuomniu bommum dicereduxi uxorem quam ibi mifenam uidimaci filil
a[ia cura. Quid indem illa que m amore uicia commemoracidem Terenciuf: uurie:
fufpicionef:inimicicie:be[Ium:paxrurfum .' Nonne ref bumanafubiq: impleueruc.'
Nonnebec &: m amicorum boneftif amonbuf plerunq: connngunc' Nonne bif
ufquequaqiplenefuncrefbumane^ubiiraurianrufpitionenimmicicianbellum cerca
mala fencimuf: pacem uero incertum bonum: quoniam corda eorum cum quibuf
eam tenereuolumuf igncramuf 8c fibodienoffe poffemuf qualia craffucura effenti
uciq: nefciremuf? Qui porro mter fe amicicioref folent efle uel debenc: quam qul
una domo eciam continencur.'Et camen quifmde fecurufefbcum canta fepe mala
ex eorum occulcifmfidnf extitennc.-tanco amanora quanto dulcior pax fuic: quoC
uera pucata eft cum aftuciffime f mgeretur .' Propcer quod omnium pecTtora fic ac/
tmgit: ut cogat m gemitum: quod aic TuIIiuf. NuUe func occulciorefmfidie: q t"<E
que [acenc m fimulacione officu: auc m aliquo necefTicudmif nomme. Nam eum
qui palam eft aduerfanuf f acile cauendo uicare poflif boc uero occulrum : mceftmu
ac domefhcum matum : non folum exifhc:uerum eciam oppnmic ancequam prof/
picere atq: explorare pocuenC Propcer qd* etia diuina uox llla: &: mimicibommif
domeftici emf cum magno dolore cordif auditur. quia &: fi quifq; tam fortif (ic
uC
equo animo perferac: uel cam uigilanf ut prouido confilio caueac: qua: aduerfuf
eum molitur amicicia fimulata: eorum tamen bominum perfidorum mala cum
eofefle peflimofexperic^fi ipfe bonufeft grauiter excrucietur neceffe efbfiue femrj
mali Fuerinc a. febonof fmxennt: fiuemiftam maliciam ex bomeate mutati fmc.
Si ergo domuf commune perfugmm m bif malif bumara genenftuca non eft:quid
ciuicaOque quanco maior eft canco f orum eiuf [icibuf ciuilibuf&: cnmmalibuf
plenii
10 11 12 13
14 15 16 17 1S
29 30 31 32
X ■ ^c
Ofl ctuitacem uel urbem fequtcur orbifterre: m quo terrium gradum ponune
fociecacif bumane:tncipientefa domoatq: mde ad urbe: dande ad orbem terre
,tc
progrediendo uemencel. Qut uoq: licuc aquarum congenefquanco maior efl caco
pericuhf plentor. In quo pnmum [mguarum diuerficaf bommem alienac ab bomme
Nam fi duo fibimet muicem ftanc obmam : neq: pra;cenre fed fimul efle altqua ne/
ceflitate cogancun quorum neuter nouic [ mguam alcenuf: factliuf fibi animalia
muca ectam dmerfi generiO q cum ilU fmc bomtnef ambo fociancur. Quando entm
que fenttunc mter fe commuracare non poflunc propter folam Itngua2f dtuerfirace:
ntbil prodeft ad fociandof bommef canca fimiltcudo nacure: lta ut libentiuf bom o
fit cum cane fuo;q cum bommealieno. Ac entm opera dara eft utimpenofa auitaf:
non folum tugum uerum etiam [mguam fuam domitifgennbuf per pacem fotieeacir
imponerec: per quam non deeflec tmmo 86 abundaret ettam mterpretum copta.
Verum efb. Sed boc gmulcif&i cjgrdndtbuf betitfsquanra ftrage bommumsquanta
efFufione bumam fangumif comparatum efc ! Qmbuf cranfactifs non eft tamen
eorundem malorum Pmtta mtferta. Quamutfenim non defuermc necp bolcefdeftnc
exercere nattoneO concra quaf femper be[[a gefca func Bi gerunturs ramen eciam
tpfa impern latitudo pepent peiorifgenenfbelfasfotialia faticetacq: ctuiltasquibuf
mi&rdbiiiufquacicurgenufbumanumsfiuecumbeiligeraturutaitquandoeanquief/
canc: fiue cum timetur nerurfufexurgant.Quorum nialoru mu[taf ic mulnplicef
ciadefi duraf&j dirafneceflitaten li ut dignum eft eloqut uelim: cjq nequa§
ftcuc ref
poftulacpoflim.-quifericprolixe dilputatiomfmoduf^ Sed fapienf mquiunc tufta
bella gefturuf eft. Qiiafi non fi fe bommem memmits multo magif dolebif luftorum
neceffitacef ftbt exntifle bellorum-' quia nifi mflra effenesei gerenda non eflent.
Ac
per boc faptentt nu[Ia bella eflenc. Iniquttaf enim parctfaduerfe tufta bella
tngeric
gerenda fapienct. que imquitaf bomtnt unq: eft dolendas quia bommum eft: U fi ■
nul[a ex ea bellandi neceflitaf nafceretur. Hec tcaq; mala cam magnascam borreaa:
Cam fa;ua:qutquif cum dotore confiderat: mifenam necefleefc fateatur. Qutfquif
aucem ue[ pacttur ea line antmi dolore uel cogitacsmulco unqi mtfenufideo fe puMt
beacum quta & bumanum perdtdtt fenfum.
29 30 31 32
fazx:
■■W"~N foeoecace uero Cmclorum angelorum: quam pbilofopbt illi qui nobif deof
jLerfeamtcofuolueruntquarroconftitucruncIoco: uelucad mundum uemencef
/ aborbe cerrarumiuc lic quodammodo compIecTrerencur & cetummullo modo qdem
metutmuf: ne calef amici ue[ morce nof fua uel deprauacione concnftent. Sed quia
nobif non ea qua bommef famtliancace mifcenrur : quod enam lpfum ad erumnaf
percmec buiuf uice: &; aliquando Sacbanaf ficuc legtmuf cranffigurac fe m
angelum
lucifdd cempcdndum eofquofita uel erudm opuf eft: uel decipi luftum eft:magna
dei mifencordia neceflana eftme quif q cum bonof angelofamicoffe babere pucac:
babeac malof demonefamicoffidtof: eofq: canco nocencioref: quanco aftutiorefac
fallacioref patiacur tntmicof Ec cui magna dei mifencordia iftaeft neceflanamili
magne bumane mifene: que ignorancia canca premicunuc facile iftorum fimulacoe
faltat: '. Et illof qdem pbilofopbofm impia ciuttate qut deof fibt amicof efle
dixeriic:
m demonefmalignoficidtfre certiffimum eftiquibuftoca ipfa ctuicaf fubdtcur:ecernu
cum eifbabicura fupplictum. Ex eorum quippe facnfuel poctuf facrileguO quibuf
eofcolendof: a. ex [udifimmundiflimifubi eorum cnmtna celebrancur: quibuf eof
placandof pucauerunc: etfdem ipfif auconbuf si ex actoribuf calium cancorumqi
dedecorumilacifabeifqui colanturapertum eft.
J\ mjm njmi [m rr
malignif eaam ifta follicitudo non eft mutilil: uc ilU fecuncaf ubi pax pleniflima
acq:cernflimaeft:defideriof-eruenciore queratur. Ibieruntenimnaruremuenerai
boc eft que noftre nature ab omraum nacurarum crearore donanf. non folu bona
uerum enam fempicernamo foliiinanimo qui lanabie' per fapientta:ueru eciam m
corpore qct refurreclione renouabitur. Xbt uirtucef non contra ulla uitia ue[ maU
quecunqi certacef:fed babentef uicftone premiii etet na pac&qua'
nullufaduerfanuf
mqecec. Ipld eft.n.bticudo finalifipfa perfecTrionifnnifquiconfumentefinem non
babet.Hic aut dicimur bean:qii pacem babemuf: qnculacunq; bic baberi poteft m
uita bona. Sed bec beatitudo illi qua fmalem dicimuf beacitudim coparaca: prorfuf
mifcria reperitur.
Sp=>l Anc ergo paccm qualif bic pocefc effe morcalef bommefm rebuf mortalibuf
_J_ Iquando babemuf fi uiuimufrecte bomfemf recte utitur uirtuf quando uera
( eam non babemuf: etiam malif que bomo pantur bene utitur uirtuf Sed tunc eft
uera uircufqua do u omraa bona quibufuticur bene- 1 u qcquid m bono ufu bonoij
U malorum faac: U feipfam ad eum fmem refert:ubi nobif talifs^ tanta pax erit:
qua melior u maior effe non poflit. Qiiapropter poflumuf dicere fmef bonorunt
noftrorum efle pacem: ficuc ecernam diximufuitam. prefercim quia ipli auttan dei
de quanobifeftifta operofiflima difpucacio :in fancto dictt; pfalmo.Lauda Hieru/
falem dommum: [auda deum cuum Syon. Quoniam conforcauie feraf porrarum
tuarum :benedixir f iliof cuof tn te. Qtn pofuit fmef cuof pacem. Quonia confirmate
f uerunc fere porcarum eiufiam in illam nullufmtrabit: nec ab illa ulluf exibic hc
per boc fmefeiufeam debemuf bicmtelligere pacem: quam uolumuf demonftrare
fmalem. Nam &ipfiufciuitaafmyfhcum nomenid eft Hterufalem: quod utante
lam diximufuifio pacifincerprecatur. Sed quoniam paafnomen etiam mbifrebuf
mortalibuf frequet«cur:ubi uciqi non eft uita eternaipropterea fmem auitacifbuiuf
ubt enc eiuf fummum bonum: ecernam uicam maluimufcommemorare q pacera.De
quo fine A.pofcoIufaic. ISIunc ueroa peccaco Itberaci.-ferui autem facl i
deo'babetif
fructum ueflrum m fanctificationem: fincm uero uitam eternam. Sed rurfufquia
uita eterna ab eif qui familianratem non babent cum fcnpturif fandtifpoceft ecurm
accipi maloif uita i uel ena fectidu quofda pbtlofopbof ppter anime immortalitatg:
uet etiam fecudum fidem noftram propter penaf mtermmabtlef tmpiorum: qui unqi
m eternum cruaan non poterunt: nifi etiam utxennt tn eternum: profecto finif a/
uicattfbutuf m quo fummum bonum babebtciuel pax in utca eternamel uica erema
m pace dtcenduf eft. uc ab omnibuf faciliuf poflic mtelligi. Tancum eft enim pacif
bonum: uc eciam m rebufterrenif atq: morcaltbufnibtl gratiuf foleat audin: nibil
defiderabiliufconcupifci: nibil poftremo poflit meliufinuentri. De quo fi aliquanta
diutiuf loqut uoluenmuf: non enmufquantum arbitror onerofi [egeriribuf u ppter,
f mem ciuitanf buiufde qua nobif fermo efb U propcer ipfam dulcedmem pacif qu«
omnibufcara eft.
29 30 31 32
V J j
II llll|llll II
Xc
(umc:uetquodmagircredendumeft!talirnon(uent:q[iruanitaCBpoencadercnbid.
NirienimnimifaccurareturCacur:paruHerculef[audarecur.TalirergobornofMe
rcmibomo:me[iur uc dixi credtcur non fuiffe:ficuc mulca Figmenca poecarum. Ipfe
enim fere reuiflime unde ille partem babuicfencacifmam ec femiferuf didruf
&genuf
propnumquadampacecufbodiuic: coeundo: gignendo:panendo:fetuffouedoacqi
nucnendo.-cum fmc plereq; mfociabilefec Toliuage. N6 rcilicec uc ouercerupcolube:
fturni apeCred uc leoneruulpef: aqutle: nodtue. Que enim cignf non f iluf fuirmicif
immurmurac:ecpacacafericateb[andicur?Quirmi[uurecquacun[ibecro[itariufra/
pmifcircunuoleCinonconiugiucopu[ac.'nidumcongent?ouac6fouec?pu[[ofa[ic.'
ec quafi cum fua macreFamihaf rociecatem domefttcam quanca poteft pace confiTuac.
Quancomagirbomo f ercur quodammodo nacure fue [egibufad meundam rotiecatc
pacemq: cum bommiburquancum tnipfo efb omniburobcinendam:cum eciammali
pro pace fuoru beuigerent: omfq; fi poflenc liiorfacere uelinc:ut uni cundh ec
cficlra
dereruianc. quo pacto nifi uc m eiurpacem ue[ amando ue[ cimendo cofentianc ! Sic
emm (iiperbia peruerfe deum tmicatur. Deum nanqi odic:cum fuirrocnfn6 ecjlitacem
Tub ilto: Ted tmponere uulc roturdominauonem fuam pro tllo. Odic ergo lufca pacera
dei^ec amac miquam pacem (uam.Non amare tamen qualencucp pacem nullomodo
poteft. Nullum quippe uitium:ita concra nacuram eft: q uc nature delcat eciam ex/
crema ueftigia. Icaq; pacem tniquorum in pacif comparacione tuftoru ul[e uidec nec
pacemefle dicendanvquinouitpreponerereifta prautf: et ordinataperuerfif.Qiiod
auc ecia eft peruerfum'- boc necefleeft uc in aliq:ec ex altqua :ec cum aliqua reif
parte
pacacum fic.in qbufeft-uel ex qbuf conrtac. Adioqn nibil eec ommno. Veluc fi qfq
capice deorfum pendeac:peruerrureft uciq; ficu^ corponr ec ordo membrorum.quta
id quod defiiper efle nacura portuUc^Tubcur eft.ec quod illa fitbcer uulc efle:
defuper
Facftum eft- Cdcurbabic carnirpacem ifta peruerficaf ec ideo eft molefta. Verucame
amma corpon fuo pacata eft : ec pro etuf r aluce Tatagit: et ideo eft:qui doleac.
Que fi
moleftnr eiurexcluradiflcerfcric:quam dtu manec compago membrorumnonefine
quadam parcium pace quod remanec. Ec ideo adbuc eft:qui pendeac: ec q/ terrenu
corpufm cerram nicicuret umculo quo lufpenlum eftremcicurun fue pacirordinem
cendic:et [ocum quo requiefcac-quodammodo ponderiruoce pofctc. lamq; exanime
fine ullo fenlii:a pace tamen nacurali fui ordimf non recedit;ue[ cum tenec eam:uel
cum fercur ad eam. Si enim adbibeancur medicameca:acq; curacio: que formam ca/
dauerifdtfloluiidilabiq.' non finac:adbuc pax quedam parcerparcibufiugit:cotamq!
molem applicat cerreno ec conuementi: ac per boc loco pacaco. St aucem nulla ad/
bibeacur cura c6diendi'fed naturalt curfurelinc|tur:ca diu qfi cumulcuac'
diflidecibuf
exbatattombufjec noftro inconuemecibuf fenrutud enim eft quod in putore fentic:
donec mundt conueniat elemecif: ec in eoru pacem particulacim paulaciq; difcedat.
Nullomodoramemdealiqdlegiburrummulliurcreaconrordinacorirqifubtrabic:
a quo pax untuerficacifadminiftrat; ■ Quta &; fi de cadauere matonfammatif
aimalia
minuca nafcanrupeade [e-re creaconrqueq; corpufcula m falurifpacerurfafmaubuf
feruiunc.Ec fi morcuorum carnerab a[uranima[ibufdeuorentur:eafde [egefp cticta
diftufafad Talutem generifcuiufq; morcaliu congrua congruif pacificScef:quaquerlB
crabant? :ec rebufqbu r cuq: utngant? :et m rerqThbec c6uercant; :et
cdmuceCiiuentut.
ftpe (wce umuerra[i:que tncer qf [ibec pcurbationerpnuan no poc lege nacure
dit (ub tuTto mdice ad td qutrq: puemc ordmactone.-qct meruic uoluncace.
14 15 16 17 18 19
ffT^^fflj^^^^
27 2B 29 30 31
£*?£
IX
12 3 4 5 6 7
10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
TnTTTTTPTJTTTTPTTTTTTJ
30 31 32
<IDe[ibercacenacurdUetde(emicuee:cuiufprimacaufa
peccacu &gn bomo malc uotucacif etta fi non eft.
hpbsr Oc naturaltfordo prefcnbic. Iea deuf bominem condidiC. Nam do minec' inqc
Xx
fEd domuf bominum qui non uiuunc ex fide: pacem cerrenam ex buiuf tpalif
^^^^ffljT^^^^ffly
3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
*m
xxxL
QVod autem actmet ad illam diff erentiam quam de A.cademicif nouif Varro
adbibuic:quibuffunc mcerca omnia.ommno ciuicaf dei catem dubicacionem:
canquam demenua:decefcacur. babenf de rebuf quaf mente acq: ratide coprebendit:
etiam fi paruam propter corpuf corrupcibile quod aggrauac animam:quonia ficuc
dicic apoftolufex pte fcimuf camg certiflimam fcientia ^creditq: fenfibuf m rei
cuiufq:
euidencla:quibufper corpufanimufutituriquoniam miferabiuuffaUicunqm nunq
eifpucac effe credendum. credir eriam fandtiffcriptunf et uetenbuf ecnouifqfcano/
nicafappe[[amuf:unde Fidefipfa concepra e:ex q iuftufuiuic:p qua fme dubicacioe
ambulamuf quamdiu peregrmamur a dommo:qua felua acq: cerca de qbufda rebuf:
quaf neq: fenfit neq: ratioe pcipimufmeq: nobifper fcnpmram canonica ctarueruc:
nec per teftefquibuf no crcdereabfurdum eft m noftram noticiam peruenerut: fine
iufta reprebenfione dubitamuf.
"\A Vlbd fane ad ifram pertmet ciuitatem: quo babitu uel more uiuendi fi non eft
J "concra diuina precepca: iftam fidemqua peruenicur ad deumqfq: fedtetur:
Tippr
ii iiii|iiii ii
J^
9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21
M|T^^^^^
29 30 31
( ZIX
ipli lufaTe dicanc^quod de lufticie Fonce manauerit: Falfumcp effe quod a quibufd^m
nonredlc rencientibufidici folec:id efle lufquod e. qui plufpotefciuale eft
Quocirca
ubinonefcueraiufciciaaurirconrenrufocwcurcecurbominum.-nonpocefceneec
ideo nec populuriuxca i[U Scipiomrdefinicionem uel Gceronir Edi non populur
nec rcfpopuliTed qualifcunq: mulcicudimnque populi nomme digna non eft:ac per
boc fi R-ef pub.refeft populi :ec pop u [ u rnon efbqut confenCu non rociacureft
lurifi
Tb - T) Urem '" rub ' nulUeft «fi»* Proculdubio cottigttunubt tufticia ng eft.-nci
efTeK-e. P u b- Iufticta porro ea uircureft: que fua cuiq: diftnbuic. Que igicur
tufhcia
efc bommtfique tpfixm bomine deo uero cottic:et immundirdemomburfubdic.' Hoc
non eft cutq; fuadtfcribuere. A.n qui fundum auferc eiufia quo empcur efbec cradic
ei:qui nibil babec tn eo lurif imufcureftiec qui feipfum auferc dommanci deo:a quo
fadcufelc: ec malignifferuic fpinciburtufruren: > Difpucat' cerce acernme ac
Forctflte
m eirdem ipfirde K_e. Pub.ltbrifiaduerfur lmufticiam pro tuflicia. Ec quomam cum
pnuragerecttr pro tmufticie parcibitfconcra lufhciam :ec dtcerecur mfi per
imufticia'
R-em.Pub.ftare augeriq; non pofle: bocuelttcualidiffimum poftcum erac:tmuftum
effe uc bommerbomimburdominanciburreruianpquam ramen intufticiam mfi feqt:
tmperiofa ciuirarcutureft magna R-ef Pu.ng eam poffeprouinmr imperare.R-er/
ponfum eft a partc lufttcie :tdeo luftum efl» q> catiburbomtniburric utibr
reruituOec
pro uctlttate eorum ften cum aftqutd redte ficnd eft cum rmprobif auferr; imuriaru
ltcencia:ec domtti fe meliurbabebunc q mdomict fe babuerunc. Subditucp eft uc ifta
racio firmarecur: uefuci a nacura fumptum nobile exemplum atq: dictum eft. Cur
igtcur deufbommraimurcorpi tmperac:rano libidmt cererifq: uiciofifiaimi pcibur.'
Plane boc exemplo fatf edocftum eft:quibufdam efle uti!e feruicucermec deo qdem
ut ferutacur:ucileefle bomimbufi Seruienfaucem deo ammufirecTre corpori impac.
mq; ipfo ammo racio domino deo rubdicarecTe tmpac libidinrcecenrq: uicitr.Qua/
propcer ubi bomo deo non feruioquid tn eo pucandum eft efle iufttcie:qndoqdem
deo non feruienrnutto modo poceft mfte animuf corpori i auc bumana racio uicnr
tmperare ?Ec fi m bomine ta[i no eft u[[amfticia:proculdubto nec m bominii cecu:
qm ex taliburconfcac bomimbuf Non eft ergo bic lurir itte conrenfiifiqui bomum
mulcicudmem popuium faciDcuiufrefdicirur e(Te R_efi Pub. Nam de unlicace quid
dicanvcutufcommuntone etiam fbaacufbominu cecuf.ficuc fere babec ifta defimcio
populufnucupacur? Qjiamuifentm fi diligenter accedafi nec ucilitaf fit utta uiueciu
qut tmpte uiuunc.-ficuc uiuic omnirg deo non ferutc feruicq; demonibuf caco magifi
lmpurquanco magirfibi cum finc immundtfiimi (piruurcaquam durfacriFicari uoluc.
Tamen quod de iunr confenfudiximuf facir effearbtcrorunde appareac per banc
definmonem non efle poputum cuiurH.efPub.efle dtcacurun quo tufticia non eft.
Si enim dicunc non tmmundif fpincibuf fiid duf bomfacq: fandrirm fua R_e. Publi.
ferutfle R-omanofinunquid eadem cocienrrepecenda lunc:queiam facir immo ulcra
qfittirefbdiximur' Quifemm ad bunc locum p fiiperiorerbuiuropennibrorpuenit.'
qut dubicare poflit malif et tmpurifdemoiburreruilTe romaofintfi ue[ nmuu ftoliduf
uel impudentiffime concenciofur. Sed uc caceam qualer Tunt quoriacnf icnf colebac:
m [ege dei uen fcnpcum eft= Sacnficanfi dur eradtcabicur mfi domino cancum.Nec
bonifiigtcur nec malirdnrfacnficari uo[utc:qui bec cum tanca commmacioe preceptt.
ffcc
/~>( Ed refponden poreft. QutfifVe deureft :aut unde dignuf probat cut deberent
r^J obtemperare romam :uc nullum deo^f colerec facnfititrprerer ipfum '■ Magne
ifta que cermmuf. Ipfe eft deuPa quo refponfum accepic Abraam.m femine tuo oifif
benedicencur gencef. Quod in XP° f |erI 1 ul fecudum carnem de lllo femte exorcuf
ertdeufcuiurdiumuffpiricurpereor[ocuturert:quorumpredicT:aatq:comp!etdper
Qiiod camen ideo commemorandum pucaui: quoniam uir cante fciennenec ttllarn
iftum deum pocuic exiftimare nec uilem . Hunc enim efTe eum credidtc: que fummu
pucauic deu. Poftremo ipfe eft deuOque" dodriffimufpbciru quif cbnfhanoif acerri/
C uerba eiuf quemadmodum ex greca Imgua m latinam mcerpretaca fuc pona. Inter/
roganti mqutt quem deum placado reuocare poffcuxorem fua a cbriftiamflimo:
bec aic uerfibuf Apollo. Deinde uerba^ueluc A.polUnififca fuc. Force magifpoterif
m aqua impreffif [iccerif fcnbere.auc inflanf pennaf [euer peraerauc auifuokre:q
femef polbice reuocef impte uxonf r enfum. Pergat quomo do uulc inambuffaUactif
perfeueranf:ec[amentacionibuffa[[aciffimirmorcuumdeumcantanr:quemiudicibuf
recta fentientibufperdicum: pefTima in fpeciorirferro uinclra morf incerfecit.
Deide
poft bof uerfuf Apo[[imf:qui non ftance metro [atine mterprerati funt fubtunxtc.:
acqi aic. In bifquidem cergiuerfationem irremediabiliffententieeorum mamfeftamt
dicenf- Quoniam ludei fufcipiunc deum magif q lfti. Ecce uti decoIoranfCbnftum
Iudeorpreporuit Cbriftianin conntenrq> Iudeifufcipiancdeum.SicemmexpofuiC
uerfuf A.polIinifubi a ludicibuf recT-a fentienciburCbnftum dicic occirum.rancj
illif
lufte ludicantibufmento fit ilie punituf Viderit qd de Cfcnftouatef medax Apol/
lomf dixenc. acq: ifte credidenc: aut Forraffe uarem quod non dixic dixifle ifte
ipfe
confmxent: q fibi c6(tecmel ipfa oracula incer fe faciac couenire:poftea uidcbimuf.
Hiccamen Iudeofcanquamdeifufceptorer redceiudicaffedicicdeCbnfto:q> eum
morce peflima excruciandum effe cenfuermc. Deufrcaq: Iudeorum-cui pbibec refli/
momunvaudienduffuic fic dicenf. Sacnficanfdureradicabicur nifi dommo cantum^
Sed ad maniFeftioraueniamuf ecaudiamuf cj magnumdeum dicac efTe ludeoJflce
ad ea que mcerrogauit Apollmem quid me!iuf uerbum:fiue rano:an [ex.B_efpodtc
mquic uerfibuf bec dicenf. Ac demde fubiecic ApoUinif uerfuf-m qutbufec ifti funcut
quancum factf eft mde decerpam. In deum uerum mquic generacorem: et m regem
ance omma:quem tremic ce[um ec cerra acq; mare;ec mfernoif abdica:ec ipfa numia
perborrefcunc- Quorum lex eft pater-- quem ualde fancti bonoranc Hebrci. Tau
oraculo dei fui Apotlimf Porpbynurcam magnum deum cfleHebrcorum dixtc : uc
deum ec ipfa numma perborrefcant.Cum ergo deur ifte dixerit.facnficanf durew
dicabicurimtror q> ipfe Porpb/nurnon perborruenc^ec facrificanrdurcradicarino
Formidaueric. Dicic etiam bona de Cbnfto pbibfopbuf i(te:quafi oblituf illiurde q
ffljt^^^r^^
X ■ X '
,JX
^mn^^^^ffly
?■!
>^<
QVocirca uC uica carnifaiiima efc ica beaca uica bomtntfdeuf efhde quo dicune
facre liccere Hebreorum. Beacuf populuf cuiuf eft dommuf deuf tpfiuf Mifer
Igtcur populuf ab ifto aiienacuf deo. Ddigic camen eciam lpfe quandam pacem fuam
non tmprobandam : quam quidem non babebic m fme:qui non ea bens ucicur ante
fmem. Hancautemutintenm babeat m bac uicanoftra^ecia' tntereftquontd qdtu
permtxce func ambe ciuicacef:ucimur ec nof pace babylomf.ex qua tta per fide det
popu'.uf liberaturmc apud banc mcerim peregrmecur. Propter quod et A.pofto!uf
ammonuic ecclefiam uc orarec pro R-egibufeiufaiq; fublimibufaddenf ec dicenfuc
qmecam cc cranquillam uicam agamuf cum omm ptecace ec cantace- Ec Propbeca
Hteremiaf cum poputo uecert dei uencuram prenunciarec capciutcdcem :ec diumicuf
imperarecmc obediencer tn bab/tomam irenc: deo fuo eciaTffca pa:ien: ta feruiencefi
monuic ec tpfe:uc oraretur pro t[U dicenHquia tn pace eiufeft pax ueftra. Vciq: tn/
cerim cemporaufpax que bomrmaltfcj communif eft.
x>
Kx aucem noftra propna:ec btc eft cum deo per fidem :ec inerernum ent cum
illo per fpeciem. Sed btc fiueilla commumf fiue noftra propria califeft pax:
(blacium miierie fic pociufcj beacicudimf gaudmm. Ipfa quoq: nofl ra lufhcia quif
uera fic: propcer uen boii fmem ad quem refercur: camen tanca eft m bac uicd uc
pociufpeccacorum remiflione conftec:q perfecrioe uircucii. Teftifeft oracio cociuf
ctutcactf dei que peregrmacur m cerrif. Per omma quippe mebra fua cUmac ad deu.
Dtmtcce nobtfdebica noftra:ficuc ec nofdtmiccimufdebicoribuf noftnf.Nec pro eif
effc efficaxbecoracio:quorumftdef fmeopertbuf mortua eft:fed pro etfquoiffidef
perdilecttonem operacur. Quta enim deo quidem fubdica:in bac camen condtrione
morcaiieccorporecorrupcibiltqct aggrauacammamo perfecTeuicufracioitnpac:
tdeoneceMariaeftiuflifca!iforacio.Namprofecroqqimpcrecur:nec|c(lincc6f!ic^u
utcitfimperacur. Ec uctq: a[tqd fubreptc m boc [oco infirmtcatifeti<5 bene
cofligf ti:
ftue boftibuf calibuf uiccif lubdtcifq: dommanci :unde fi non facili operacion:
cercB
[abtlt locuctone auc uolactlt cogicactone peccetur. Ec tdeo qdtu uicuf imperdC
plcna
pax non effc:quta ec i[[a quereftftunt: periculofo debellarur prelio.ectlla qufc
uicta
funcmondum fecuro cnumpbantur ocio:fed adbuc folltcico premuncur impe^io.In
bif ergo cempcaciombuf de qbufomtbufin dtuiiuf eloquuf breuicer eft diccu:nuqd
non cempcacio eft utca bumanafuper cerram. qutftca utuerefe prefumac uc dicendo
11 12 13 14 15
MjT^^^^ffly
29 30 31
W ^z;
deo d.mtcre nobifdebira noftra.non necefle babeat intfi bg eUeufinec uero mafrnuf:
ted mflacufac Cumiduf:cut per lufhciam refiftic qui graciam largic bumilibuf. ppter
quod fcnpcum eft deuf ruperbirrefiftic.bumitibuf aucem dac graciam >Hic icaq: m
unoquoq; Fidelt tufhcia eft.-uc obedienci deurbomim.aimurcorpori.rario auru.ti.r
eciam repugnancibuf imperecuel Cubigendo uel refiftedo .acq; uc ab ipfo deo pecac'
ec meric 2f gratia ec uema delicTrori. ac de accepc.rbomrgraciarum acTio pfoluac'.
In ilU uero pace fmali quo refereda ec cuiufadipifcede caufa babeda £ ifta mfticia
qm fanata tmmorcal.cate acq: incorrupcione nacura uic.a non babebic.nec unicmq.
noftrum ab alio ue[ a reipfb qu.cq repugnabicno opufenc uc rauo uicurque nulla
erunc.imperec.redimperabicdeurbomim.animurcorpori.cancaqiobediendiibieric
fuauirafi ec facilicaf quanca utuendi regnandtq; felicicaf.ee boc ilttc in
oitufboibuf
acq; m ringul.recernum eric. ecernumq; efle cercum enc. ec ideo pax butuf
beacicudir.
Uel beacicudo pacirbuturrummum bonum enc-
£C
uttio Faceri erubefcac auc mecuac^uel ectS putcacia fimillima mfame td qd"f alfum
effe
nouirauc credic: eciam concenciortfTtme defendere moltacur. Quod ergo i cofeflioe
ac profeffione cenecomntfecclefia deiuerrCbnftumde celo efleuencurum ad utuof
ac morcuof tudicandoObunc dtutni ludicu ulcimum diem dtctmuf: td eft nouiflimum
tempuf Nam per quoc dief boc ludtctum eendacur :mcercum eftfed more fanctarii
fcnpcuraru diem pom folere pro temporememo qui illaf licceraf qualibec negligecer
[egenc:nefcic. Ideo aucem cum dte ludtcit dei dictmuOaddtmuf uktmu:ue[ nouiffirau:
quiaecnunciudicac:etabbumanigenerif imcioiudicauic:dimttceTdeparadifbeca
[igno utce Oeparanf prtmof bomieOmagni peccaci perpecracoref. Imino eciam qndo
angelif peccancibuf non pepercic:quorum prmcepf bommefa feipfo fubuerfofm uU
dendo fubuerttt : proculdubio tudicauic.nec fine dfcuf alco mftoq: iudiao.-ec m boc
aeno celo ec in cernf ec demonum ec bommum mifernma uica efberronbuf erunifq:
pleniffima.Verum et ft nemo peccaflecmon fine bono^rectoq: deuftudicio umuerfa
creacuram racionalem perfeueranciffime fibi domino fuo coberentem :in ecerna bea/
ncudme recinerec. Iudtcac eciam non folum uniuerfaltcer de genere demonum acq:
bomtnum ;uc mtferi fint:propter pnmorum mericii peccaroif ;fed eciam de ftgulora
operibufpropnif que gerunt arbicno uolutacif. Nam et demonef ne corqueancur:
precanrurmec miufte uaq: uel paratur eif:uel pro fua quiq: tmprobieace corquenc\
Ec bomtnefplerunq: aperre:p[erunq: occulce [uunc pro fuiffactif diuimcufpenaf:
fiue in bac uica:ftue poft mortem-quauifnuUurbommu agac redtemifi diuino ad/
luuerur auxilto: nulluf demonumaucbommum agacimque: nifi diumo eodemq;
lufhffimo dei tudicio permicCacur. Stcuc emm atc A.pofto[uf:non eft mtquitaf apud
deum- Ec ficut ipfe dtcic alibi tnfcrucabilia func mdicia dei:ec mueftigabdef uie
eiuf
Non tgicur tn boc libro de tUif pnmifnec de iftif meduf dei mdiciif: fed de lpfo
nal
uiffimo ludicio quancum ipfe cnbuenc difputabo. quando Cbnftuf de ce[o uencuruf
eft uiuof tudicataruf et morcuof Ifte qppe diefiudicu proprie uocacur:eo cp nulluf
ibi impente eric querele [ocuO cur intufcuftUe ftc f elix: ec cur luftuftlle
tnfelix Of m
nanq: cunc non ntfi bonorum plena ec uera felicicaf ec omnium non nifi mabrura
digna ec fumma infeucicafapparebic.
L Vnc autem et mala equo aimo ferre difcimuf que patiuncur ec boni.K bona
non magntpendere:queadtpifcuntur ec miiAc per boc eciam m ufrebuOtn
irnonapparecdiumaiufticia:fa[ucarifertdiuinadodcrina.Nefcimufeniquo
mdicio det bonuf ille fic pauper:ma!u0ille fic dtuef Ifte gaudeac:quem pro
fuifpditif
moribufcruciaridebuiflemeronbufarbicramur:concrifrec:i[(e:queuica[audabilif
gaudere debuiffe perfitadenexeac de tudicio no forum tnu[cuOueru ecia damnarul
mnocenOauc miqtace mdicif pfTuOaut falfifobrurufteftimoniif. Ecdtrano fceleftuf
aduerfariufeiufno folum impunicuf uirum etia umdtcacuf mfulcec. Impiuf optime
ualeacpiuflanguore tabefcac.Latrocmecur faniffimi mueneOec q nec uerbo [ederj
quenq pocuerunc: diuerfa morborum atroacace afrligantur. mfanref ucilef rebuf
bumamO immacura morce raptancur-ec q uidecur nec ndfci debuifli diuciflime ifuf?
uiuancpfenufcnmmibuf fuUimecur bononbuf ec bommem fme quere'a:cenebre
ignobiIicacifabfcondanc.ee cecera buiufmodi. Que qfcolbgic '■ Qutf enumcrac .' Que
( qutbuTn
13 14 15
17 18 19
TTTTTJTTTTTTTTTjtTTTTW
3 30 31 32
xir
XC
/'"' prioTaiir
er maltf mala fine fme manfura. Dentq: tfte fapienfbunc Itbru ftc codulic :uc
dicerec.
Deum ctmeec mandaca etufcuftoduboc eft omntf bomo.quta omne boc opuf deuf
adducec tn tudtcium tn omnt defpecfto -fiue bonti ftue malum. Qutd breuiufuenuO
falubnufdici pocutc .' Deum tnqutc ttme :ec eiuf mandaca cuftodi. quta boc eft
offiif
bomo- Quicunq: enim efbeft cuftofuciq; madacorum dei.quoniam qut boc no eft:
ntbil eft.Non entm ad uericaciftmagine ref ormatTemanenfin fimilitudte uatcanf.
Quia omne boc opuftd eft :quod ab bomie ftc tn bac uica fiue bonum ftue malum:
deuf adducec tn ludiciu tn omt defpecfto.-id e m omi etia q concepubilif btc
uidet : v,
ideonecutdec.qadeufec ipfumutdecinec eum defptcicmeceu cu ludicat pretenc.
(fOjiod ad difisrendum de noutdimo ludtcto detmout pmi
ce(cimoiu:acdeindeuecenfceftimoniafunc. CCqrcum.
^jQiiibuffententnfdomtmraluatonfdiuinum
30 31 32
^2t
ager aurem eft btc mundufbonum femen aucem bi func fitu regnrzizania auc Fitu
fimt nequam. Inimicufaucem qm Teminauic ea-c dtaboluf. Meflifuero conrumacio
feculi eOr.melTorer auc angeti func. Sicuc ergo coltiguntTzizania ec igm coburunt::
fic eric in confumacme feculi. Miccec fitmf bomimragetorfuonec cottigec de regno
eiurommafcandaUsec eofqm Faciunc miqutcacem:et mitceceofin caminum igmf.
Ibi enc flecuf ec ftridor dentium. Tunc lufti f ulgebuc ficuc fot m regno
pacnreoic.
Qui babec aureraudiendt audiac. Hic quide mdictu uel diem ludicn no noinauic:
fed eum mutco clariufiprif rebuf expreflic ec m fme feculi Fucuru efTe predixic.
Ic£
difcipulir fuif A.men mquic dico uobif.qi uorqui recuci efhfmean regeneracioe cu
fedenc f iliurbommirm fede in ateftacif fue.fedebmfec U3f Tuoer federduodecim lu/
dicancef duodecim cribuf Ifrael. Hmc diramurcum fuir dircipulirierum mdicacurii.
Vnde ec alibi mdeif dtxic. Si ego m Beelzebub eiuio demoma: fituueftrt m quo
eiiciunc . tdeo ipfi tudicefueftri erunc. Hec quoniam fuper duodecim fedef felTui-
of
erreaicduodjcimroIorbommefcumilloiudicarurofdebemurpucare.DLiodendno
quippe numero unmerfa queda fignificaca eft mulncudo ludicanciu ;propter duaf
parcefnumen !epcenaru:quo plerunq; figmficacur uniuerrtraGque dueparcerid eft
cria ec quaccuor alcera per alcera muluplicaceduodect fucmel factunc. N>I
cjccuor
cer ec cna quaccer duodecim funcec fi qua alia baiufduodenaru numeri que ad boc
ualeac racio repencur. Mioqum quoma m loco cradiconr lude Apjftolu Matbia
legimufordina cu . Apoftolur Pauluf q plurilliromVour taborauic: ubi ad mdicandu
fedeac non babebic:qut profecto cum aluf fanctifad num:rum mdicu fe percinere
demonftraccumdi)Cic. Nercicifquiaangeloriudicabimu^Deiprirquoqiiudicandif:
m boc numero duodenano fimitif caufa eft. Non emm quia didtum clt ludicancef
duodecimTriburifrael.TnbufLeui que cerciadecima ab eifeftnudicanda no enr.
Kucfolumillumpopulummon eciamgencercecerariudicabunc. Quodaucemaicm
regeneracione; procutdubio morcuorum refurrecfttonem nomine regeneraciomr
uotutc ncelligi. Sic enim caro noftra regenerabic per mcorrupcionem -queadmodu
anima noftra regeneraca eft per ftde. Mulca precereo que de ulcimo mdicio ica dici
uidencur: uc diligencer confiderata reperiancur ambigua.-uel magifad aliud perci/
nencia-fiue fcilicec ad eum fatuatonraduencum :quo per tocu boc cempurm ecctefia
fua uenit:boc eft in membrtffuifparricutarirer arq: paulatim^quoniam cota corpuf
eiureft:fiue ad exctdiumterrene Hierufalem:quia ecdeillo cum loquicunpterunq;
fic loquicur cancj de fine feouWcq; de illo die ludicu nouiflimo : ec magno
toquat::
ica uc dmofci non poflic omnmo: mfi ea que apud cre^ Euangeliftaf: Maccbeum:
Marcum: ec Lucam: de bac re fimiliter dicTa funtnncer fe omnia coferanc. Qiieda
quippe alcer obfcurtufi alcer explicac planiuf ut ea que ad unam rem percmencia
dictic:appareac:unde dtcant'. Quod facere utcunq; curaui m qda epifroIa:qua re/
fcripfi ad beace memorie uiru Efycbtum Talonicane urbifepifcopum :cuiuf eptftote
tttutufe de fine fecuIi.Proide la illud bic dicam quod mEuangelio fcdmMdCcbefi
de feparacione bonorum ec malorulegtcurperiudiciuprefenciflimu acq: nouiRimu
Cbnfti.Cum aurem ueneric inquic filiuf bominifin maieftace fua:ec omerangett cii
eo:cunc fedebic fuper fedem maieftacif fue. Ec congregabuncur ance eu omefgecer:
ec feparabic eofab inuic&ficuc paftor fegregac ouef ab bedif Ec ftacuec quide
ouef
a dexcruTuiPibedof auc a finiftrif. Tunc dicec rex «f: qui a dexcnreiureruc. Vemce
benedtcti pacrif mei ;po(ltdece paratum uobtfregnu a conftsucione mudi-Elurtui
eni ec dedifttf mibi maducare; fitiut ec dedifttf nubi bibere.Hofpef era :ec
collegiftif
rz:
\J — "V Einde adiungic et dicit. Amcn amen dtco uobiCquia urmt boraiec nunc S=qn
~lf morcut audient uocem filu depec q audiennc uiuenc. Sicuc enim pater babec
(uiCam m femenpfoific dedit ec filio uita babere in femenpfo. Nodu de refurredhtiq
fecunda id eft corporum loquitur i que in fme f urura eft. Std de pnma i que nfic
e.
Hancquippeucdiftmguerecait. Vemcbora ccnunceft. Non aucc lfta corpoif
fed ammirum cft. Habenc entm ec anime morcem fuam m impiecace acq; peccacif:
fecundum quam morcem func morcui dequiburidem dommuraic: Sme mortuoffw
pelire morcuof fuofuc fciUcec m aima morcuiu corpore morcuof OepeUrec. Propcer
iftof ergo impiecace ec imquitate m anima morcuoCuemc mquit bora et nunc eft=
quando morcui audienc uocem filu der ec qut audierincuiuenc.Qui audieric dixic:
qut obedterinc: qut crediderinc.-ec ufq: m f m sm perfeuerauennc.Nec f ecu bic ulUm
differenciam bonorum ec malorum. O mmbuf enim bonum eft audire uocem iltiuO
ec uiuereiad uira ptetacifex lmpiecatif morce cranfeudo. De q morce aic Apoftoluf
Pauluf Ergo omnermortui funcec pro ommburmorcuufeft unufut qui uiuunc
non lam fibi uiuatfed ei qui pro ip!if mortuufeft:ec refurrextt. Omfitdq; morcui
func m peccacifnemine proriuf excepcO:fiue ongenalibuf fiue eriam uoliirace ad/
dinCuel ignorando uel fciendo necfaciendo quod luftum eft:ec pro omnibufumir
morcuiPuiuurmorcuureft unuf id eft nullum babenf omnmo peccacum.uc qui per
remiffionem peccacorum uiuunciam non fibi uiuanc:fed ei:qui pro oibuf mortuul
eft propcerpeccacanoftra.ee refurrexic propcer luftificacionem noftram. uccre/
dencefm eum:qui luftificac impiumex impiecaci mftificaci caq ex morce uimricaci:
ad pnmam refurredcionem que nunc eft :percinere poflimuf. Ad banc enim pnmaffl
non percmenc mfi qui beaci erunc m ecernu.ad fecundam uero de q mox bcucurul
mTTpTTTTTTTJTTTTTTTTT^^
9 30 31 32
&xL
efV:ec bearof docebit percmere ec mtferof. Ifta e mifencordie: tlla tudicn.propcer
qct
in pfalmo fcnpcum eft.Mtfericordiam ec ludicium cantabo nbi domme >De quo iu/
d.cio confequencer adiunx.c: acq: «» Ec poceftacem ded.c ettudicium facere quia
t.liul botninil eft. Hic oftend.c q. m ea carne ueniec ludicacurufm qua uenerac m/
dteanduC A.d boc emm aic qm filtuf bommif el>. Ac de.nde fubiugenfunde agimuO
IstoIiceinqu.cmirariboc : quoddixtquiaueniecborainqomnerquiinmonumetif
luncaudienc uocem fiiu derec procedenc qui bona feceruncin refurreclrioneuice:
qui uero mala egerunc in refurrect.one iud.cu. Hoc eft illud iudic.il qct pauloace
licuc nunc pro damnacione pofuerac d.cenf Qm uerbum meum aud.cetcredic ei:
qui m.licme-babec utcam ecernanver tn mdicium non uentecfed tranfiec a morce
tn uicam:id efc percmendo ad pr.marn refurrect.onemiqua nunccranficur a morce
animarum ad uita uircutimn damnacione non uentecqua fign.f icauicappsllacioe
tudicit. Sicuc eciam tn boc loco ubt air. Qjii uero mala egerunc m refurrectionem
ludicit td el c damnattontf R.efurgac ergo tn prima qut non uulc m fecunda refur/
rectione damnari. Vemc ergo bora ec nunc eft : quando morcui audienc uoce filii
dei.ec quiaudiermc^utuenc id efb m damnanonem non uentenctque fecunda morf
dtcicur: m quam fecunda morce poft fecundam que corpotf fucura e refurredtione
precipicabuncur:qui in pnma:queanimarum eft-no refurgunc.Veniec enimbora:
ubi non aic:ec niic eft:qa m fme fecub eri^boc eft m ulcimo ec maxio de. tudtcio:
quando omnefqm m monumenctffunraudtentuoccm eiuf ecprocedec. Nd dixtc:
quemadmodu m pnma:ec qui audiermc:uiuenc. Non enim omnefutuenc^ec uica:
que fcdicec quon.am beaca efbfola u.ca dicenda eft. Nam uciq non fme qualicunqs
uica poflenc audire:ec de monumencif refurgence carne procedere. Quare auce no
omnefuiuenc m eo quod fequ.cur docec. Qtii bona mqmc fecerur.-i refurrecTrione
mce:qut uero mala egerunc m refurrecT-.onem tud.cii.Hi func qui non uiuenc quia
fecunda morce monencur. Mala qu.ppe egeruc:quoniam male u.xerunc male afic
utxerunc:quia m prima:que nunc efbammaru refurrectione non reuixerunc.aut
tn eo q> reuixerancmon ufq: in f.nem manferuc. Sicuc ergo due func regeneracoef
de qu.buf.am fupra locucuffum: una que fecundum f idem eft :que nuc fic p -r bap/
tifmunvalcera fecundumcarnem que f.ec m e.ur.ncorrupcionearq: immorcalicace p
ludtcium magnum acq; nOaiflimum: ica func cc relurrrctionefdue.una pr.ma: que
nunc efbecel "t animar&que uenire m morcem ftcunda non permircit:alia fecuda:
que nunc non efhfed m fine feculi f utura eft mecan.marum fed co rporii eft.que p
ulcimum mdicium ahof miccic in fecundam morcem al.of tn eam utcam : que non
babec morcem.
,fc*
daeum ed: ilWet animaroairoif propcer ceftimonium Iefu.ecpropceruerbumde,.
Ecfi qui non adorauerunc beftiammec .magmem eiuf. neqr acceperuc inlcrtpcione
m frolice auc m manu fua. ec regnaueruc cum Iefu mtlle ann.CRel.qu. eorumno
mxerunc donec mille ann. Fm.ancur. Hec reuirredc.o pma eft.BeacuCec fandcur
eft= qu. babecn bac pnma rerurrecftione parcem. In iftif fecunda morrnon babet
noceftacem.rederuncracerdocerdei etCbr.fti.ee regnabuntcumeoanmrm.lle.Qui
propter becuerbabu.uri.br. pnmam refarrecc.onem.fucuram rurp.cac. fimc corp/
alem mcer cecera m«.tn : numero annorum mille permoc. te canqoporcerecm
fenclrf eo modo ueluc canci cempor.r fien fabbacifmum.uacacionem lciltcec lantta
pofc[aborerannorire)cm.liuexquocrea:ureft b6.ee magmJUurpeccaamenro
,n bu.urmorcalieacr erumnarde parad.r. feluicate dtm.fTur eft.uc quomam fcnpcu
efl .unufd.erapud dom.num ficuc ann. m.lle.cc m.lle ann. ficuc d.elunul .lexancof
m.Ubufcancj d.eburCex impletinfecj^uelutrabban reptimur.n anmrmille poftremil.
ad boc fc.licet fabbatii celebrandu rerurgeaburfancc.r. Que opmio efTec uccunqi co/
lerabil.r. fi delic.e al.que fpiricaler inillo fabbaco affucure fancftif per dni
prenciam
crederencur. Nam no^ boc ecam f uimuf op.nac. al.quando. Sed cum cofqui lunc
refurrexennc d.canc immoderacifnmircarnaUburepmifuaMturof m qutbufcibul lic
tancur ac pocuf uc non folum nullam modeftiam ceneancfed modum quoqi iplml
mcredulicanr excedanc .nullo modo p ^ffunc nifi a carnalibuHfta credi. Ii auce qui
fp.ncaIerruncuftor.ftacredencercb.!.aftaruocanc greco uocabuto. Quod uerbume
uerbo expnmencen norporTumurmiliariof nuncupare. Eofaucen, longu e rerellcre
ad ftngula l"ed potiurquemadmodum bec rcripcuraacc.pieda ficxa debemuToiidei-e.
Kic.predommurnofter leTurCbnftuf Nemo poceft mcro.re.n domu forarfcuafa
nureripere.mfi pnuralligaueric forcem.diabotum uolenr incelligt forcem.quta tp e
crenurb.man-tm potutcceo.ere capciuum.uafa uero eiurque fuerac erepturuf hdeicr
fuorfucurorquortlle m diuerdrpeccaciratq; tmptecacbur poflidebac. Vc crgo alli/
earet' btc forcif ppcereauidtr ifteApoftoIuri Apocalypfi angelu de celo defccdete.
babentem clauem abyfli.ee cacbenamtn manu fua. Ec cenutc mquic draconem i.Itiiti
rerpencem anciquum qut cognomtnacur diabotur ec facbananec a'Iigautc tllu m:lle
anmf.bo c eft poteftacem eiuf ab eu~ fieducendtr x pofSdendtr qut fueranc liberandt
cobtbutc acq; frenautt. MiUeaucem anni duobuf modtf pofTunc.qnru mibt occurric
mcelUgi. auc quta m ulcimirmille anmrrertfta agitur id eft Texco annorum mthanO'
tanquam rexco dtecuturnunc fpatia poftenora uoluuntur.fecuturo de.de fcbbato
quod non babec uifperam. requ.em fcilicec rancftoru que non babec ftnem uc buiul
TmUarii canquam diei nouilTimam parcem. que remanebic ufqt ad cermtnum fisjan.
mille annorappellauerit. eo loquendt modo quo parf" figntfuatur a coco. Auc cerce
mtUeannorpro annirommburbuiurfecul, pofiuc.uc perfetfto numero nocarct- ipa
temponrpIentcudo.MiUenariurqutppenumerurdenani numeri quadracu fjlidum
reddtt. Dece.m quippe decierducfta. f lunt cencum . que lam f igura quadraca fed
plana
eft. Vc aueem m alcicudine fiirgac ec fiolida f lacrurrurcencum
deciermulciplicaiur.
ec mtUe fimt. Porro fi centum tpfa altquo modo pro umuerfirace ponantur. quale
.Ilud eft.quod dom.nuromma fua d.m.ccenci u eum fequcci.promiric dtccr.accipiec
m boc Teculo cencuplum: quodexponenf quodammodo Apoftoluraic.quafinibil
babeneer.ee omma poffidencerquia ecance tam duftu eftfidelirbomtrcotufmudul
d.u.tiarum eft.quanto magifmille pro uniuerficate ponutur.ubi eft rolidicaripfiul
denarie quadrature >. Vnde nec tUud meUufincelligic'. quod m pfalmo legit?.
Mcmor
11 12 13 14 15 16 17 18 19
29 30 31 32
2c^;
fuit tn feaJum teu-amentt fiu: uerbi quod mandauic m mille generationefiid eft m
omnefiEc illum mqmc m abyflum mtfic-utiq: diabolum in abyflum mifir: quo noie
figmficaca efb mulcicudo mnumerabilif impiorum: quorum m maligmcace aduerfuf
ecclefiam dei mulca prof unda func corda. Non quia diabolufibi aii n6 erat.-fed
ideo
dictcur miirufiUuc:quia exclufufa credencibufplufcepic impiofponldere. Plufnaq:
a diabolo poflidecur :qui non folu alienacufa deo -ue;c ecta gracifodic
feruiecefdeo.
T claufic mquic ec fignauic fuper eil :uc tanon feducerec gencefi donec f miant;
.mille anmClaufic fup eum diclrum h interdtxtt eime polfic exireid e uentu
tranlgredi. Signauit aucem quod addidic fignificalle mibi uiderur:Cj> occulcum
efle
uo!uic:qui percmeancad parcem diabo!i:ecqui non percmeanc. Hoc m feculo itto
prorfuflacec.quia ec qui uidecur ftare:ucrum fic cafurufi ec qui uidee iacere:ucrum
fic rurrerturuPignocum efb. Ab eifauc gencibuffeducendif :buiurmcerdidti uiculo
ec clauftro dtabolurprobibeturacq: cobibecur:qfpercinecefad Cbndrum feducebac
antea uel cenebac. Hafenim deuf elegtt ance coftiturionem mundi eruere de ptate
cenebrarum: ec tranfFerre m regnum filu clancatif fue.ficuc dicic Apofbolufi Nam
feducere illum gencef eciam nunc ec fecum crabere m ecernam penanvfed non pre/
deftmacafin eccrnam uitam quif fidelif ignorac ! Nec moueac: q/ fepe diabolufillof
enam feducic:qui li regeneraci i Cbnfto uuf mjrediuncur dei. Nouic enim dnfiq
func eiufiex bifm damnationem eternam nemmemille feducic. Sic enim nouicdiif
eofucdeufiquem nibil lacec eciam fucurorum.non uc bomo qui bommem ad pre/
uidec:fi camen uidet:cuiuf cor non uidec:qualif aucem poftea fic fucurufinec
feipfii
utdec. Ad boc ergo Iigacuf eft diabolufi et mclufuftn ab/fTo-uc la non feducac
gccef
ex quibufconftac ecclefta:quafancea feducTtafcenebac^ncecj effec ecclefta.Neq:.n.
dictum eft:uc non feducerec aliquemfed uc non feducerecmquit lam gecefin qbuf
ecclefiam proculdubto mcelligi uoluic. donec inquic f miancur rmlle anni; id eft
aut
quod remanet de fexco dic qui conftac ex mille anmOauc anni omnefqbufdeicepr
boc feculum peragendum eft. Nec ftc acaptendu eft.qd" aic uc non feducerec gecer
donec fmiancur mille anni:quafi poftea fic feducturufeafdunraxac gencefex qbuf
predeftmaca conftac ecclefia:a qburreducendifiillo eCt umculo clauftroq: pbibttuf.
Sed auc illa locucione dtcTrum eft:que m fcrtpcurir aliquocienrmuenicur: qualifert
m pralmo : Sicut oculi noftri ad dommum deum noftrum donec mifereacur noftn.
Neq; cnim cum mifercuf fuertcmon eruc oculi feruorum eiuf ad dommum deti fuu:
auc cerce tfte eft ordo uerborum.EccLaufic ec ftrmiuic luper eum donec fmiancur
mille anni. Quod uero mcerpofuicuc non feducerec lam gentefi ica Ce babet: ut ab
buiurordimrconexicieficlibeif ec reorfiiincelligendu ueluc fipoft adderet;:utficfe
baberec tota fententia. Ec claufic ec ftgnauic fiiper eum : donec f imancur anni
mille:
ec lam non feducerer genceftd eft tdeo c[aufic:donec f miantur anni tmlle.uc ta n6
feducerec gencefi Poft boc tnquic oporcet eum folui breut tempore. Si boc e diabolo
IiganecmcIudiEccIefiam non poflefeducere: bec ergo eric folucio eiufi ucpoflie?
Abfic. Nunq emm ab illo Ecclefia fieducecur predeftinata et elecla ance mundi co/
fhcutionenrde qua dtctum eft : nouic dominuf qut func eiufi Ec tamen bic eric ilb
tempore eeiam quo foluendurefit dtabolufifictic ex quo eft mftituta btc futc:ec
erac
omnt cemporeun futruciq: qui (uccedunc nafcendo monecibufi Na paulopoft dicit:
,EC
iemf ec fulfurif ubi cft ec beftia ec pkudo Propbete:ec cruciabuncur die ac noclre
foluetur diabolufm bac terra:ecclefiam non fucuramullo biceam ue[ non meniece
cum fuencrolucur: uel abrumence cum fucnt perrecutur. Non icaq; per cocum boc
po iTe Teducere fiue non permictuqd eric folui mfi poffe reducere fiue permicti !
Quod
abfic:uc fiac. Sed alligacio diaboli eft non permicci exercerecoca cempracione qua
poce(t:uelui:ueldoloadreducendofbommermparcemruamcogendouiolenterr
ecbreuecempureric.NacnburannirecrexmenfiburIegicurcocifruirruoq:q:uiribur
cenna:mmurfancleciuicacirfide[inimapatient!aprobaretur.Minurde:q;prpicerci:
qmagno eiufmaio cam bene ufuffuenc ommpocenf deuliqui eum necoino abfhiic
a cempracione fancT-orum:cjuirab corum mcerioriburbommiburubi m deii crcdic':
[iberaconO arpiciac. In eorum Tane qui cunc futuri func acq; f idelium comparacione
Cbnfci milicercam prudcnrerec forceff uiffe acq; effe non dubmm eft :u: ecwm fi
ciic
fotum faclra eft ex quo cepit ecclefia precer Iudeam cerram in nacionefaliaf
aliafqi
ufqi in illum fmem conuerretur fine dubto.Etutiq; umcuiq; f icclium ifle f ortif
cuc
fucceiTerunc eir alu nafcendo acq; fuccedunt : donec fmiacur boc feculum qui odennt
30 31 32
-2— 2lL
Quomodo en.m ftab.c quod d.cTrum eft:quir mcrac m domum forcif uc uafa eruf
eripiac.nili pnuf alligauerir forcem , fi eciam Totuco enpiuncur .' Ac per boc
coirere
uidemr ifta rencencia :uc credamuf.uo licec exiguo cempore nemmem accelTuru e(Te
populo Cbnftiano: fed cum eifqui lam Cbnftiam reperri fueric diabolu puanaruic-
paruulil . Nimium qu.ppe mcredibile eft nultar .am nacor ec nondum bapcizacor
modo perduc.Quod fifiecquo padto foluco la diabob uafa ifta er.pienc':in cmu^
domum nemo mcrac uc etuf uafii eripiacmifi pr.ur all.gauer.c eum ?Immo uero id
derucurorredprofeclrocamforcereruncecparencerprobapczandirruirparuulir!
ec bi qui cunc primicurcredicun fimcuc i[[um forrem umcanc eciam non [igarum:
ideftomniburquilibecanceanunquauelarc.bur.nfidiancemmelurgenteuiribuO
ideo falfa enc Euangebca i[[a fencenca. Quif mcrac in domum forciruc ada ei u re/
en.m facendum eft mufcorum refr.gefcere cancacem cum abundac miquicaf eciam
uice fcripci non func efie mufcofceflurof bmc cogitandum eftmon folu quorbonor
quem uemre lam fenciunc.ad credendu quod non credebancfururof effe f irmioref.
ecad umcendum.ecam non [igatum diabolu forciorefi Quod fi ica eruncppcerea
2e bac re eft dictum Quir incrabic m domum forcir uc uafa ei u r enpiacnifi pnuf
alugaueric f orcem !
r^C
12 3 4 5
13 14 15
30 31 32
,^<
™ d,c,C r P""' c " r " c requiefcane a UbonbulTu.r nam opera eorum fequuncur .[[of.
K-egnac icaq, cum Cbnfto nunc pr.mum Ecdefia m u.u.fec morcu.fi Propcerea n.
ficuc d.c.c Apoftolufi morcuufieft Cbnftufi uc umorum ec morcuorum dommecur
bed ideo cancummodo manyrum ammar commemorauic: quia ipfi morcu. ficipue
regnanc-qui ufcp ad morcem pro uer.cace cercauerunc. Sed apce cocu ec.«i morcuor
cecerormcel[ig,mur P ercinencer ad Ecctefiam quod efic regnum Cbrrfh. Quod uero
lequirur: ecfiqu. noadorauermc bertiamnec imaginemeiunnecaccepermcinrcnp/
tionem m Fronce auc in manu fua:fimi[icer ec de uiuirec morcuirdebemuraccipere.
t^ue porro fic ifta befha qu.rfic dmgenciurrequirendu-non camen abborrec a fide
recT:a:uc ipTa imp.a ciu.car.nce[[.gacur:ec popuIur.nF.debu c6tranurf.de[. populo:
ec ciuiraci dei. Imago uero eiurfimulacio eiurmibi mderur:in erfTcilicec bomimbur.-
qui ueiut fidem proficencur: ec mfidelicer uiuunc. Fmgunc enim fe efle quod non
Uinc. Vocancurq: non ueraci effigie: fed falUci irn^ine Cbrift.a. Ad eande nanq-
belham pertmenc non folum aperci inimici nomimrCbnfh :ec eiuf glonofiirime ci/
uicanWed eciam zizania que de regno eiufquod ertEcctefia m fine feculi co[[igeda
lunc. Ec qui func qui beftiam non adoranc nec imaginem eiufi mfi qui faciiic qcf
aic
ApoftoluOne fir.ugum ducencercu infidelibuf? Non adoranc en.m e n6 coTenciuc:
non lubuciuncurmeq; accipiunc infcnpcione^nocam fiilicec cnmimrin fronce:ppcer
pfellioneun manu ppceropacionefiAbbifergo mabraliem fiue adbuc in ifta mor/
calicace u.uecerjfiue defun cfb' regnac cu Xpo -xa nunc quodamodo buic cempon
congruo:p cocu boc incerua[[u:qct numero m.Ile figmficacur annorii.R_e[iq eorii
mquicnonuixerunc.Hora enimnunc eft: cum morcui audiuncuocemfiludei:ec
qui audiennc uiuenc.K-eliqui eorum non uiuenc.Quod uero fubdidic donec finiac'
milleanniunceUigendum efbcji eo cempore non uixerunc quo uiuere debueriic:ad
uicam rcdicec de morce rranfeundo. Ec ideo cum drf uenenc: quo f lec ec corporum
refurred£!o:non ad uicam de monumencirprocedenc.fed adiudicium:ad danacione
fcilicec :que fecunda morrdicicur. Donec enl finiacur mi[[e anm : quiciiq: no
u.xeriC
id eft ifto coco cempore quo agicur pnma refurrectio mon audienc uocem frfn dei:
ec ad uitamde morce rranfieric.-profecT-o m fecunda refiirrecli6e:que carnirefhm
morcem fecudam cum ipfit carne cranfibit. Sequicur emnver dicic. Hec refurrecTrio
pnma efh Beacufec rancfhrTqui babec in bac pnma refurreclione parcem:id eft p/
cicepreiur eft. Ipfe eft aucem parcicepr eiuf: qui non folum a morce que m peccacir
erhreuiuifcic-uerum etiam m eo quod reuixenc pmanec. In birmquic fecunda morf
non babet pocefcacem. Habec ergo m retiquifi de quibur fup:nurait:re[iqui eorum
non uixerunc donec fimacur mi[[e annrquomam ifto coco cemponrmceruaUo qcf
miUe annoruocac:quancumcunq; m eo quifq; eorum uixicm corpemon reuixic a
morce m q eum cenebac impiecaruc fic reuiuifcendo prime refurrectionifparcicepf
Fiereraccj; m eopcacem fecunda morfnon baberec-
^^"Vnc qui putanc rerurreclrionem dici n6 poffe mfi corporum ;ideo ilra quoq:
F^-J m c °rponburprima fucuram efle concendunc. Quoru eni eft cadere mqiic:
/eorum eft refurgere.Caduncaurem corpora monendoma a cadendo cadauera nu/
cupancur-Non ergo ammarum mqumncrerurrecTrio poceft efle fed corporum.Sed
quid cancra Apoftolum dicunc: qui eam refurreclionem appellar ^Nam fecundum
/Q|T cum fimci fuermc mquic mille anni: foluecur facbanaf de cutodia fua: et
gogief trabec eaf m be[[um:quorum numeruf eft ucarena marif. Ad boc ergo cunc
feducetuic 1 boc bellum crabar. Nam ec ancea mo^ifquibuf pocerac:p mulca mala:
ecuaria (educebac.Exibicaucem didtum e(t m apercam perfecuctonem:de lacebnf
erumpet odtorum. Hec enim eric noutflrma perfecuriomouidimo immmenceiudicio:
quam fancTa Ecdefia coco cerrarum orbe paciecur- umuerfa fciluec ciuicaf Cbriftt
ab umuerfk diaboli ciuttace:quancacunq: eric ucraq: fuper cerram.Gencef qppeilte
quaf appellac Gog ecMagog:nonficfuncaccipiende:canq fmca-iq maliinahqua
parce cerrarum Barbari cofticuci.fiue quod quida fufpicancur Geca r ec Maffagerdf
propcer borum nominum [iccerafprimaf fiueabof altquofalientgenanec a R.omao
lure feiunctof.Toco nanq: orbe cerrarum fignificaci func ifti effe: cum eft didum
nacioef que func m quactuor angutif ccrre: eafq: effe fubiecic G og ec Magog, Quoif
incerprecacionemnominumenecomperimufGogcecT:um:Magogdetedtuni.ctin5
domuf et ipfe qui procedic de domo -G encef ergo limc m quibuf diabolum ueluc m
abynbfuperiufince[[igebamufinc[urum:ecipfedei[lifquodammodofefeofFerenfec
procedenfue ille linc tectumuUe decedtum. Si aucem ucrunq; referamufad gecefno
unum borum ad ilUfalcerum ad diabolum.-ec redtum ipfe func gencef qa m eifnuc
mcludicupec quodammodo cegicur inimicuf anriquuf ec decedtu ipfe eruc:quado
m apercum odium de operco erupcure func. Quod uero aitec defcenderuc fup cerre
laticudmem: ec cm xerunc caftra fancTorum ec dilecTam ciuicacem : no unq: ad unu
[ocum uemfleiuel uencuri effe fignificaci func: qli aliquojmo loco fucura fmc
caltra
fancT:orum:ee dilecta ciuicafcum bec non fic nifi Cbnfti Ecctefia coco orbe cerraif
diffufa .-ac per boc ubicunq: tunc ent:que m omnibufgencibuf ertciqd' figniFicacuin
11 12 13
14 15 16
flmTffffffffffffffffff^ff^
28 29 30 31 32
X X
eft nomme Uncudimfcerrenbi erunc caftra fandtorum:ibi diledla deo ciuicar eiuf:
ibi ab ommbuf mimicirfuinquid ec ipfi cum llU m omiburgenciburerunc:pfecuci6if
lUiuf immanicate cmgecur: boc eft m anguftia cnbuUnonif artabicur: urgebicur:
conciudecur:necmi[itiamfuamdererec:queuocabuloertappelUcacartrorum.
QVod uero ait ec defcendet igmrde celo et comedet eofnd excremu putandti
efcjd effe fupphaunvquod ent:cum dicetur dircedice a me maledicti m igne
ecernum.Tunc qmppe m ignem mitcentur ipfimon igmrde celo ueniec fuper ipfof.
Hic aucem bene mcelbgitur igmf de celo :de ipfa Firmicace fandtorum:q nd ceffun
func Teuienciburuc eorum f acianc uoluncacem. Firmamentum emm eft celum :cuiuf
firmicateilli cruciabuncur ardenciffimo zelo:quomam non pocuerunc attrabere m
parcef A.ncicbri(ti tedlof Cbnfti. Et ipfe eric igmfqui comedec eof Ec boc a deo
:qa
dei munere fiunc rkndh mOiperabilerunde excruciantur immici. Sicuc enim zeluf
m bono pofitum eft:ubi [egicurzelufdomurcue comedic me:ita econcrano i malo
ubi dicitunzeluroccupauicplebem merudicam. Ec nunc ignirconcrariurcomedet:&:
nunc uciq; excepco rcilicec ulcimi lllmrigne mdicu. Auc fi ipfam plaga qua pcuciedl
func Ecclefie perfecutoreruemence lam Cbnftoquoruiuencefmuemec Up terram:
quando mterfnciec A.nncbriftum fpiricu onf fui: ignem appelUuit dercendencem de
celo eofq; comedencem.Neq; boc ultimum fupplicium enc impiorum^ed illud quod
Eadta c orpo rum refurrecttone paffuri func.
qnco ent acrior impecufbelUcanco mator gloria non cedenci.-cato denfior corona
nurtjmt?Autri|)pcertribuUn6ercirpa(runfunc:nodicedtfiincregnacuri!c6requeT
encucenam fupertortbufdtebufineifdem milleanmrquicuq: cnbulabunt' facTroru:
eo ipfo cempore cnbulactoif feu cii Xpo n6 regnaffe dicant'. Ac p boc ec tlli quord
ammafaucor butuf [ibnuidtffe fe fcnbic occtfoM; pprer ceftimontu Iefu ec propcer
uerbudei:noregnabacculX6o.cindopactebat;precucione:ecipftregnuXpinori
erancquorXpTexcellenciufpoflidebat.Abrurdiffimu id qde ec otmodo aduerfedd.
SedcerceatmeutcTrricefglorioftnimoJf marcyruomtbufdolortbufaclabonbuffu/
pacif acq: fmcifipofcea q morralia mebra pofuerunc:cum Xpo urtq: regnaueruc:eC
regnanc: donec ftnianc' milte annruc poftea ecia corptbuf recepctfta tmmorcaltbuf
regnec. Proide illtfcnbuf ^ntf atq; dtmtdto 'aime occiforu pro etuf marc/rto u que
Cucarea decorptbufexieruttec que ipfa noutfftma pfecuctoe fucexicureTegnabuc
cueo donecftntarurmorcalefeculu:»; ad tUudfecuIu ubi morfno ertr^cranfeacur.
Qitocirca cu Xpo regnaciuTandtoif plurefam erucq uiculi dtaboIi:acq: cuftodtc.
Quia illi cti rege fuo ftlto dema diabolo no Iigaco ecia p cref tllof annofac
femiffem
regnabuc. K-emanec igtc cu audimuf Sacerdocefdct ec Xpt regnabunt cu eo mtlle
anifiec cu firan fuertc mille anifoluet; Sacbanafde cutodia fua:auc no regni butuf
fancfborum tncelligamufannofmtlle fmiri.fed utncult dt tboli acq: oiftodie^auc anor
mtlleid e omTannoffuifquofq: borif diuerftf acppifplixicaciburfiniendofiapltoref
fanctoif regno breuiorefdiaboli umculo^auc cerce quoif triu annoru ecfex menfid
breutffimu fpactu eft:compucan uoIuifTe credat; :ftue q> minuf Satbane
utnculufiue
Oj ampltufutdet: babere regnu fanctoif sficuc de qanngencif annif in fextodectmo
buiufopenf uolumine dtfpucaui: quontam altqut pluf eranc ec camen qdnngect fitc
nu.cupaci:ec calia fepe repiunc in facrif Iiccenrfi qf aduercac.
11 12 13 14 15 16 17
Tn^rMn^r^r^
26 27 28 29 30 31 32
7TX"
. Oc eft.n. qct fitpra dixerar: et tudicati funt mortui fcctm facTra fua. Sed q
fufi
J_mortut quofmare exbibuit:g m eo eranc?Neq:.n,q tn mari mormnr: no filc
Tnb 'auc corpa eoif feruanc m man : aut qii e abfurdiuf mare babebac bonof
morcuoOet mfernuf malof Qutf boc putauenc >■ Sed profecfto couemecer qda boc
loco mare pro ifto leculo poficu accipiunc. Cu ergo ec quof bic muemec Cbnftuf in
corpe ccKcicucofifimuI figmficarec cum uf q refurrecTrun func mdtcadoP ecia lpfof
morcuofappe[Iauic:ec bonofqbufdicic mortui.n. eftif et uica ueftra abfcodica eft tn
deo cum Xpo:ecmaIofde quibuf dtcif fine morcuoffepslire morruoffuofi JPoflunC
morcut ecia ppcer boc dict:q> morcalta geruc corpa. Vnde Apoftoluficorpuf qdem
atc morcuu eft:,ppcer peccacu:fpufaucem uica eft: ppter iufttcia:ucruq: mbomme
utuence atq: m boc corpe cSftiCuCo ee demoftranfiec corpufmorcuii:ec fpirictl uica.
Nec cn dtxic corpufmorcalefed mortuu- cjutf eade paulopoft etia mortalia corpa
ficut uficatiufuocant;:appe[[ec. Hofergo morcuofexbibuic mare:q m eo erant:id e
exbibutc bomtnefboc fecultt qcunq: m eo eracq nodii obterant. Et morfec ffernuf
mqc reddideruc mortuofquoftn fe babebanc. Mare exbtbuit:quia fi q inuentt func
affueruc.Morfnero ec tnfernuf reddideriie: qrri uice de q ta exterant;reuocarunc.
Nec fruftra foreafle non (aciffuit ut dicerec morfauc tnf ernuOfed utrunq: dictii
&
Morfppter bonofq emmo' morte ppeci potuerut r\6 ec lfernu.infernuf aiitppfer
mabOqettaapud mferofpenarpendiit. Si.n.n6abfurdecredtuidec':antiquofeciam
fancftofquencun Xpi cenueruncfide:[ocifquideatormecifimpiorii remociffimif:
fed apud inferof f uiffcdonec mde eof fanguif Cbrifti ec ■> d ea loca
defcenfuferuerec:
profedto deicepfboni fidelefeffufo illo pcio i3 redepci - )rfuf mferofnefciuc.donec
eaS recepcifcorgibufbona recipiac.-quemerect.Cu aiir iixitbcsc utdicaci fdc fmgult
£C
fcdm fadta fua :bremter fubieac queadmodii tudicaci f uericec morfec Cf emufmqc
miffi func m ftagnu igmf Hifnoiburfignificdfdiabolu qm morcife aucor:ec penaif
infernaru:uniuerfacj fimul demonti fociecate.Hoc e. n.qct fiipra eutdennufpoccu/
pando la dixerafec diaboluf qui feducebac eofmiffuf e m ftagnum igmf ec fulf unf.
Quod ibi uero obfcunuf aditixerac dtcefq. ec befha & p reudoPropbeca:btc apciuf
ec q n6 func mqc mueci m [ibro uite fcripci imiffi func m ftagnu ignif monduiiber^
ifte c6meorac ne obliuioe fallat':fed pdefhnacione figmf icaceorCi qbuf ecerna
dabie
uica.Neq!.n.nefciteofdeufec{boc[ibro[egicucrciac:redponuripaeiurprciccia : de
ilhrque falli no p6c liber e uicenn quo func rcnpti id e pcognin.Fmtco aCic tudicio
quo pnunciauic mdicadormaloOreftaCuc de bomOecid dicac. Ia.n.explicauit qbre/
uiter a dfio didVu e:fic ibuc ifti m ruppliciii eternti ^equicur uc explicec qct
ibi eciam
f~ Y^T uidi tncjc ce[u nouti ec cerra noua.Na pmd celti ee terra pma recenerCic:eC
VJ mare la n6 e.Ifco f lec ordme qct fupiufpoccupadouam dixic:uidiffe feruper
cbrcmtt redence a cumrfaae fugic celu et cerra. Iudicatirqppe nfq rcripci non fimc
m Iibro uice:ec m ecernii igne mifiOq lgmrcuiufmodi ec m q mtidi ue[ rerum parte
futuruffit:b6ine fcirearbttror nemingmifi forte cui diuinurrpincufonc.Tucfigura
buiurmundi mundanorum igmum conf [agratione preceribit:ficuc factum eft mCi/
danarum aquarum undacione diluuu. Illa icaqi uc dixi conffagranone mundana
elemecorti corrupcibiliti qlitatefque corpiburnoftrir corruptibiliburcongruebanc
ardedopeniturmteribtic:acq:tprarubrtaciaearq[icaterbabebtt:quecorpiburimor/
caliburmirabili mutacione conueniunc.uc mudurralicec m meiturmnouacuOapsrce
acc6modec boibuOecia carne m melmrinnouacir. Quod atic aic:ec la mare non enc:
ucrti maxio ilto ardore ticce€--an ecipfii uerrat; i meiiuf n6 facite dixeri.Cetii
qppe
nouii ec cerra noua f utura legimuOde mari atic nouo aliqd me urpia [egifTe non re/
colo:mli qctm boc eode [ibro repid cancj mare uicreti cryftaHo fimde.Sed cunc na
deirtofmefecu[iloquebac:nec,ppriedixiffeuidec'mare:fedcanqmare.Quamuifet
ec nunc:ficuc amac Propbetica [ocucio ppiruerbircranrlaca mircere:ac fi quodamo
uelareqctdicic^pocuitdeiliomaridicere: ecmareiam no&dequo fitpra dixemr:cc
exbibuic mare morcuoP q eranc m eo. Ia.n. cuc non enc boc feculu uica mortaliti;
11 12 13 14 15 16
^fflfl^^fflfl^^^P
27 28 29 30 31
xr
^ZKL
Ecdefia. Stcue dicimurredec i amicti id euelucamtcufiuelaliqdaliudiftolocucoif
genere dici folec. Quod aute aic:ec nunc qd detmeac fcmf id e:qd fic m mora: que
caufa fic diUnomf eiufut rcuelec m fuo cpeTcicif. Quod illof fcire dixicapce boc
di/
cere noIuic.Ec ideo nofqui nefctmuf qct illi fciebanc: puemre cu labore ad id quod
fenfic Apoftolufcuptmuf: nec ualemufpferttm qa ec tlla queaddtdic:ec btic fenfum
obfcunore faciunc. Nl qd eft la emm my fteriti tniqtattf opat':cm qut modo cenec:
teneat:donec de medto fiac.Ec tunc reuelabic ille iniquuf.' Ego JJrfuf qd dtxeriC:
faceor me ignorareTufpicionefcn bctinfi quaf uel audtre:ue[ Iegere:de bac re pocui:
non tacebo. (TQuida pucanc boc de tmperio dtctuFuiffeR_omano: etpropcerea
Paulii Apoftolu non td apce fcnbere uoluiffe : ne calumntam utdeltcec tncurrerec
q>
R-omano tmpto male optauenc.-cCi fperaret; ecernii.uc boc qct dtxtc ta.n.myfteriCi
. opac miqcacinsferone uoluertc incelltgi:cuiuf lam f acta ueluc Antixpt uidebant;.
Vnde nonnullt tpfti refurrecturCi ecfucurti Ancixpm fufptcant;. Muuero ncc eCi
occilum pucant:fed fubcractCi poctufuc purarec'occifuf: ec utuii oeculcari in
utgore
ipfiufecacifm q futc cu credereCexcmctuOdonec fuo cpe reuelee':ec refticuacur tn
regnii. Sed mulcu mtbi mtra eft bec optnanctii canca pfumpcto. Illud tamen qct aic
Apoftoluf:cm q modo cenec teneac-donec de medio fiacno abfurde de tpfoR-omao
impto credu; didcuxanqdictu ftctm q mo impac impecdonec de medio fiac:tdeft
de medio co[[ac'.Ec cunc reuelabtc' intquuf que figmfican Ancixpm nullufabigtc.
Aln uero ec qct atc qd detmeac fcicifec myftenii opatur mtqtactf: non putat diclu
raft de malinecf-ictifquifuncin Ecc[efia:donecpueniacadcm'numerCi q Anctxpo
magnii populti factac:ec boc effe myftertu tniqcattf qa utdei; occulcum. Hortartauc
Apoftoiu ftdelefuc m f tde qua cenenc: cenactcer pfiuerenc: dicendo q modo cenec
ceneac :donec de medio f iac: td eft donec exeac de medio ecclefie m/ftenii
imqtacif :
qd* nunc occulcu eft. Ad ipfum enim myftertii pcmere arbtcrane^qct aic tn fua
epif /
coU Iobannef Euangeltfta- Puen nouiffima bora eft: ec ftcuc audtftif qi Anctxpf ftc
uencuruf nunc aucem Antixpt mulci Factt funr. Vnde cognofctmuf q» nouiffima ftc
bora. Ex nobtfexierunt:fed non erant ex nobtf Quod ft fuiffenc ex nobifpman/
ftffent uctqi nobifcCi, SicuC ergo acefmenn bac bora mqunc qudTobanefnouiffima'
dtctc:exierunc mulci beretici de medio Ecckfie quof mulcof dicic Anticbnftof :ita
omnef tunctndeexibut:q no ad Cbnftii fed ad t[[u nomffimu Antixpm pcinebiic:
ec tttc reuelabit:. Aliufergo ficyliufauc fic'Apofto[t obfcura uerba contectacquod
cn eii dtxiffe non dubiu efhnon ueniec ad utuof ec morcuof tudtcandof Cbnftuf:
nift pnufuenene ad feducendofm anima morcuofaduerfanuf eiufAnttxpfquifad
occufcu tam tudictum dei pcineaC q» ab 1U0 feducereni;. Prefentia qppe eiuf erit
ficuc
dictu eft fcctm operattone Sacbane;tn omnt utrcuce ec figmfet prodigufmendacn:
u m omni feducttone tniquitatif tif qui pereunc.Tunc entm foluet; Sacbanaf ec p
tllum Ancixpm m omni fua utrcuce mirabittcer qdemTed medactter operabtc. Quod
fblec ambigi ucrCi propcerea dtcta finc ftgna ec pdigta mendacmqm morcalef fefiif
per pbancafmaca decepturufefbue quod no facicfacereuideatur.An qutaillaipfa
ectam fi eriic ucra pdigia ad mendactCi perrrabec credtturof non ea potuifle ntft
di/
umicuf fieri.-utrcuce diabolt crefcence maxtme quando eanca: quanca nunq babutc:
accepenc poceftace. Non enim quando de celo tgntf cectdit:ec cancam Famtlta cum
cantifgregibuf porcoir fancti Iob uno impecu abfumpfic:ec Curbo trruenfec domti
deucienf filiof eiufoccidic pbantafmata: que came fuerunc opera Sacbane cui deuf
dederac banc poceftacem. Propcer qd ergo borii finc dicfta pdigia: ec figna medacn:
,fcc
"x=xL
ponRmufnii; n-.orce:quom6' omef uel dormicc ue[ refiirget :fi ca mulci quofin corpe
inuencurure.Xpfnec dormtenc: nccrefiirgene >. St ergo fanctofg repienf Cbrtfto
uenience uiuencef eiq! m obma rapienc : credidenmufin eodem rapcu de morcaltbuf
corpibufexicurof ec ad eade mox tmmorralia reddicurofnulUfin uerbifApoftoli
paciemur agufhaOfiue ubi drac cu qct femmafnd uiuificatmifi puf momc.fiue ubi
dicicomnerrefurgemufaucomrdormiemuf-qaneciIUpimorcalicaceuiuiFicabuni;.-
nifi quanhbee paululu cfi ance moriant;: ac p boc ec a refurrecticie n6 erunc
aliem:
qua dormitio precedte qmfbreuiflimame cfi nuIla.Curaiitnobirmcredibileuideat;
illa mulcicudine corpum in aere quodamc) remmari:acq: ibi peinurimortauter atqi
incorrupcibilicer reuiuiftere: cu credamurqct lde ipfe A.poftolufalibi aptiffime
dicic:
in tcTu oculi futura refurrecTrione.ee inmembra fme fme uicTura canta facilicate
tantaq; mextiabili uelocitate redtturti annqflimoru cadauerum pulueremec ab illa
fencetta q bomt dicftu efbterra efec m terra lbirfuturorillofee fancTorarbitremur
imuneOft eorti monentiu m terra corpan6 recedent:fed (icucm ipfo raptu mortec :
tca ee re^urgen t du Feruni; m aera ! In rerra gppe ibtf id eft m boc tbiramifla
uica qct
eraranqlume,-eruica:tde(tbocenrexanimirqa' erafanqanimatufeflefTeiTeqppe
infufflautc deuftn facieFIacti mce:cu Fartufeflecbo m anima mua.Tanq dicerecur
Terra atmaca ef: qct no eraf-rerra erif exatmifficut eraf Quod func ec afiq
putrercac
omnia corpa morcuoic:qcf eruc:et llla fi monent; ubtcuq: monant':cu utta carebiic
qua cocinuo funt recepcura. Stc ergo ibuc tn terra qii ex uiuir botburcerra eruncs
queadmodu :ic m cmere qd* fic cmifitc m uecu(cace qct fit uecuO ic m tefta qct ex
luto
ftc cefl;a. et alia arefcencia fic loqmur. Quomodo auc fic futuru: qct nunc pro
noftre
ratiuncule mribuf urcuq; concimuf tticpociuf cricuc nofle pol1imuf.R.erurrecTione
qppe morcuorum futura efle tn carne:qfi Cbrifcuruenturureu: utuof mdicatururec
morcuof: oporcec fi Cbnfciant ee uolumuf uc credamufred non ideo de bac re ianif
eft fideF noflra.fi queadmodti fucura fic pfecTe coprebedere non ualemuf Verii iS
hcutpmifimur de boc iudic6 dei nouiffio eciappbetici ueceref [ibri qctpnuciaueric:
quancum lattrefle uidebtcur debemuroftendere. Que ficuc arbicror non canca mora
necefle ericcracTari ec exponi ft tftifque premtfimurlector curauenc adiuuan.
( uero
porcabunc': ec fuo genua confbUbunmr. Queadmodti ft que macer coToIet; :tca ego
concumacibunEcce.n.ucignirdfirueniec:eCuccepe(carcurrufeiunreddereinindtg/
maior effe non poffic. Hac utiqi tn f me ngabimunde q tn pcedenct [tbro abundacer
Sedqaecernircorptburpaxmcorrupeidifacqjimorcalitacifuf ifluec^tdeodeclinare
noftra fcctm A.poftoIu ecernS tncelligamufm celtf ubi poft taboreferitnaif curajfq:
etnouoObfadiflimifadiuconirinroIicanobirbeacicudoiIIarurctptetmbiuidebimufK
gaudebtc cor noftru. Nec expreffic qd uidebtmuf Sedgd niftdeti: ucm nobifim/
pleacur promtffum euangelictb beact miido corde qffi tpft deii utdebunt:et omta
tlla
que nunc nd utdemuOcredencef aiit ea pro modulo capacitatif bumane Idge mmuf
bona Hierufale ad noftrii fpirttu cffimd pcmere: ec offa tnqc ueftra ut berba ejco/
Ertc mcjc celit nouti ec cerra noua^ec nd eriic meoref pnorunvnec afcendenc m cor
ec populii meii Ieetcia:et exultabo mHientfelg et lecabor i populo meo :ec ulcra no
audiet; tn illauox f lecufec cecera que qde ad tllof carnalef mille anof referre
conlc'.
tncencio fobna cum quoda uctli ac falubn (abore puentac. Pigricta uero earnalifuel
boc atlc loco undead tlla dtgreffi fumuf: cti dixtffec u offa ueftra^ut berba
exonenc':
uc refurreclrionE quide carntf fed cffi bonoif fe nunc cdmcorare mdfcrarec aduixiP
ec cognofcet; manuf dfii coIceibufeu.Quid eft boc ntft manuf dfii difcfguerif
culcorrf
StueucaicaliurmterpricreduIif.NecciiccciminabiCifedqueniicdicuntrminaater:
11 12 13 14 15
tj^^™t^^™t^^^P
26 27 28 29 30 31 32
2X
,tc
A.ncixpi:ecdeiudiciodeiregnoq:fandloru<[C.XXiii.'
11 12 13 14 15
28 29 30 31 32
r**i
exponence fic taquicur. He beftie quatcuor:magna qccuor fimc regna que furgenc
m cerra: que aufcerenr ec accipienc regnum fanifti alciflimi: et obcinebunc illud
ufcp
m feculum ec ufqi m feculum fecuIorum.Ec quereba inquic dihgencer de beftia qrca:
que differenferac pre omni befW-cerribilifampliufidencer ciuf ferrei:ec unguef eiuf
erei:manducanfec commmuenfec reliqua pediburfuifcocukanOec de cornibufemr
decem que eranc m capiceeiuOec de alcero quod afcendic: ec excuflic de poribufcna
cornua:in quo eranc ocuti ec orioquenrmagna^ec uirureiur maior cecenf Videbam:
ec cornu illud f aciebac bellum cum fkndhf.ee pualebac ad ipfbrdonec uecufturdieir
uenic-ec regnum dedic randhralciflimi.Eccempurperuenicecregnumobcrnuerunc
fanch. Hoc Daniel quefifle fe dixic.demde qd audienc cocmuo fubiungeafec dixic
mqutc id eft i[[e a quo quefierac:refponditec dixit.Beftia quarca quarcum regnum
eric in cerra:quod preuatebicomniburregnifec manducabic.omnem cerram ec co/
culcabic eam ec concidec. Ec decem cornua eiuf dece regeriurgec. Ec poft eorrurgec
aliufqui fuperabic fiurmaliromnerqui ance eum fuerunc:ec crefregef bumibabicxc
uerba aduerruralcidimum [oquecur--ec fknctorafciflmu c6cerec:ec fufpicabie' mucare
cempora ec [egenrec dabicur m manu eiururq; ad tepufet cempora:ec dimidiii cjjiG
ec ludicium fedebic: ec pnncipacum remouebic ad excermmandum ec perdendum
urcp m f-mem: ec regnum ec poceftarec magnicudo regum qui fub omm celo func eft
daca fandhraltifiimi.Ec regnum eiufregnum fempicernum:ee omefpnnapacuripfi
feruienc ec obedienc.Huc ufqi mquic fimffermomf Ego Dame[: mulcfi cogicacioef
mee concurbabanc me ec forma mea immucaca eft fuper me:ec uerbu m corde meo
conferuaui- Quaccuor i[[a regna expofiierfic qmda: Aflynorfi: PerfaipMacedonti
ec R.omanorum. Qua uero conuemecer id fecermc-qui nofle defideranc prefbycen
leganc Hteron/mi librumm Danielem.fkcirerudicediugencerq; c6fcnpcu.A.ntixpi
tamen aduerfiirEcdefiam feuiflimum regnunvfed exiguo ceponffpacio fubftinedfi:
doneculcimo dei ludicio rcgnfi accipianc fandh fempicernum :qui ue[ dormitanrbec
legic:dubitare non finitur-Tempurquippe ec cempora ec dimidium cemponOunum
annum efle et duorec dimidium:ac per boc crerannorec femiflem:eciS numero dieic
poftenuf pofico di[ucefcic:a[iqfi m fcnpcunrac mefium numero dedaracur. Videnct
enim cempora mdefmice bic dicTa [ingua Lacina: fed per dualem numerum dicTra
func :quem Lacini non babenc. Sicut afit Greci .ica bunc dicunt?babere ecHebrei.
Sic ergo dicta func cempora:ranq dicerent: duo cempora. Vereri me fane faceor:ne
m decem regibufquor canij decem bomtnefuidecur muencurur Ancicbnftuf f orce
fallamur :acq: ica ille inopmamraduemacmon exifteciburtoc regibuf in orbe R-o/
mano. Quid enim fi numero ifto denario uniuerficarregum fignificaca e:polt quof
i[[euencurureft:ricucmi[[enariocecenario:fepcenario:fignifica(;p[eruq:uniuerfitar:
ec alufacq; alnf numerirquornuic c6memorare no eft necefie.'A[io [oco ide Damel.
Ec enc mquic cempurcnbuIationiOquabrnon ftuc ex quo genrnacaeft fiip cerram
ufqi ad cempurillud. Ec m cempore i!lo fkiuabicur populuf cuuOomnif qui inuencuf
fueric fcnpcur m [ibro uice. Ec mulci dormiencium m cerre aggere exurgenc.bi m
uitam ecernam ec bi m opprobnum ec m confufionem ecernam. Ec mcelligentef
fulgebunc ficuc clancaffirmamenti:ec mulci ex mftif ficuc ftellemrecula. Ecadbuc
illi fencencie euangelice eft [ocurille limilhmuOde refurrecTione dumcaxac corpoif
morcuoif Na qa illic didci func ee in monumecif ipfi bicdormiecerm cerreaggere:
uel ficuc alu mcerprecaci func m puluerecerre. Ecficuc ibi procedenc didhim euca
bic exurgenc. Sicuc ibi qui bona fecemnc m refurrecTionem uite: qui aucem mala
tc
mci
et tdeo fe condtdtc filua. Hoc aucem quod de Pfalmo commemoraut nullum celorS
uidecur reImquere:quod pencurum ef(e non dixerir. Vbl enim dicirur opa manuu
cuarum func celtapft penbuncig nullum eorum ab opere dei: ram nullum eorum a
perdicione fecemicur. Non enim dignabuncur de Apoftolt Petri locutione que ue/
bemencer oderunt:Hebreorum defendere ptetate" deoru fuoij: oracudfapprobaca':
ut lalcem ne totuf munduf penturuf effe credacur:fic a coto parfacctptarur m eo qd"
dicTum eft tpfi pertbunc:cum folt celt mfimi pencuri func:queadmodu in Apoftoltca
eptftola illa a toco parfaccipicur: q> diluuio penfTe dtdtufeft mundufqutf fola
eiuf
cum fuif celif parf una perienc. Sed quia boc quod uc dixt non dtgnabuncur ne ue[
Apoftoli Pecrt approbenc fenfum:uel cantum concedanc conf lagratifie noutflime:
quacum dicimufualuiffe diluutu:qut nuilif aquifnullif f Ummirtoru genufbumanu
penre concendunc. R_eftac: ucdicanc: q> propcerea du eorum bebream fapienciam
Uudauerunc:qutatftum plalmum non legeranc.In pfalmo eciam qdragefimonono
de ludicio dei nouiHimo icelligicur dtclrutn, DeufmamFefte uenterdeuf nofter ec n6
fiIebic.tgnifinconlpecTrueiufardebic:ecincircuicu eiuftempeftafualida. AduocabiC
celum defurfum:et cerram difcernerepopuIumluum.CongregareiUt fanctofetufcj
dtfponunc ceftamencum eiuffuper facnficia.Hoc nofde dommo noftro lefu Xpo
intelligimufquem de celo fperamuf effe uencurum ad utuofec mortuof tudtcandof.
Manifeftufenim uentec tncer tuftof ec mtuftof tudicacurufiurte:qui pnufuentc oc/
culcufabmiuftifiudicandufmtufte.lpfeinquam manifeftufuenteFS/ no filebic:td e
m uoce tudicifeuidenfapparebic qut prtufcum uemflec occultufance tudicem filutC:
quando ftcuc outfad tmmolandum ducftufeft:ec ficut agnuf coram condence fe fuic
(ine uoce.Quemadmodum de illo per Efaiam legtmuf propbecatunvet mEuagelio
utdemuf tmpIetum.De tgne uero et cempeftate cum tn Efaia propbeca cale altqutd
tractaremuf quomodo edenc bec tncelligendaiiam diximuf Quod uero dicTum eft
aduocabic celum lurfumiquontam tufti et fancti recfte cclum appellancur.ntmtrum
boc eft quod aic ApoftoIuOlimuI cum tlltf raptemur tn nubibuf obuiam Cbrtfto m
aera. Nam fecundum lictere fuperfictem quomodo furfum aduocacur ce!tt: qft poflic
efle mfi furfum ■ Quod aucem adtuncTum eft: ec cerram difcernere pppulum luum.fi
cancummodo fubaudtacur aduocabitud efl aduocabit terram: nec fubaudiaf; furfum
buncuideturbaberefenfumfancTrum:recT"um:fide[em:ucce[umince|[igacurineif:
qut cum tllo func tudtcaturt:cerram tn eif qut tudtcandi lunc.uc aduocabtc celu
furffi
non bic mcelltgamuf raptec tn aerea:fed m ludtciariaffedef ertgec. Poteft ec tllud
tn/
ceUtgi aduocabtc celum furfum:aduocabic angelofm fupermfec exceliif loctfcii qbuf
defcendac ad tudtctum faciendum.aduocabtc ec cerram td eft bominef tn cerra uctcp
ludtcandof St aucem ucrunq: fubaudiendumeftcumdtcicur:ectcrram:td eft aduo/
cabtc ec furlum uc tfte (ic fenfuf. Aduocabtc celum fitrfum ; et cerram aduocabic
furfu:
ntbil meltufextftimo tntelligi q bommefqut rapientur obuiam Cbrifto m aera:fed
celum dtcTum propcer animaf cerram propcer corpora. Dtfcernere porro populum
fuum:quod eft ntft per tudicium fepararebonof a maltfcanq ouef ab bedtPDemde
conuerfto fermonifad angeloffacia eftcongregace tlli tuftof etuf ProfecTo enim p
angelicu mintlceriu canca ref peragenda eft. Siaucem quenmufquofiuftofei con/
gregacun funcangeli:qui dilponuc mqutc eiufceftamencum luper facnficia.bec efc
ommf utca tuftorum: dtfponere det ceftamScum fuper facrif icia. Auc enim opera mt/
fertcordte func fuper facrtf icta td eft facrtf ictif preponenda tuxca lencencia
dei dtcecif.
yf\ R.opbetaMaIacbiel.fiueMa[acbiarquietange[urdicn:ufefc:quietiaEfdraf
^^J facerdof cuiuf alia m canone func fcnpca recepca ab aliquibuf credicur.Nam
fatitto banc bebreof opimone efle dicic Hierony mufiudiciii nouiflimu ppbecamc
dicenf Ecceuemtdicicdominufommpocenf ecqmf fuftmebicdiemintroicufeiuf?
Auc qutf ferre potent ut afpiciat eum .' Quia ipfe mgreditur quafi ignif
conflacoru'-
ec quafi berba lauancium. Ec fedebic conf [anfec emudanf ficucauru ec ficuc argeci:
ec emundabic fihof Leui.Ec fundet eof ficuc aurum et argencum :ec erunc dommo
boftiaf offerencef m lufticta. E c placebtc deo facnficium Iuda ec Hierufalem ficuc
diebufpnftimf ec ficuc amfprionbuf Ecaccedaad uofin iudicio:ec ero teftifuelox
fuper maleficofec fuper adulterofec fuper eof qui mranc m nomme meo medacicen
quifraudencmercedemmercenano.-ec oppnmuncpcrpocenciamuiduaf:etpcuciuc
pupillofec peruercuncaduene iudicium:ec qui me non timenc: dicic drifommpotenf.
Qitomam ego dommuffum deufueflxret non mutor. Ex nf que dicTa funt:mdec \
euidenttufapparerean illo mdicio quafdam quorundam purgaconafpenaf fucuraC
Vbi enim dicicur:quif fuftmebit diem mcrottuf ciufauc quifferre poterit :uc
afpitiac
eum :quia ipfe mgredietur quafi tgnif conf Iatoru:et quafi bcrba lauantiu : Si
fedebtc
conf lanf ec emundanfficuc auru :ec ficuc argencu.-ec emundabit fikof Leuret fiidee
eof ficuc aurum ec argencum:quid aliud incelbgendum eft !Diac tale aliqd etEfaiaf!
Lauabit dommuffordef filiorum et filiajf fyon-ei: fanguinem emundabic de medid
eorum fpintu mdiciuec fpintu combuftionif.Nifi Forte fic eof dicedum eft emiidari
a fordibuf ec eliquan quodammodo.-cum ab eif mali per penale ludicium feparant:,
uc illorum fegregacio atq: damnatio purgacio fic iftorum. quia fme calm decetero
commixcioneuiclruri funt. Sed cii dicic:ec emundabic Filiof Leui.-ec fundec
eofficuc
aurum ec argentfrec erunt dommo offerencefboftiafm iufcicia.ec placebic dontino
facrificium Iuda:ec Hierufalenvuciq: oflrendic eof ipfof qut emundabuntur.-deinde'
in lacnficuf lufticie efle domino placicurofac per boc ipfi a fuaimuflicia
mudabunt;
m qua domino boftiedifp!icebanc:porro m plena perFedraq: tufticia cum mundatii
fuennt ipfi erunt. Quid emm accepauf deo ta[efofferuc:g feipfof? Veif ifta queftid
depurgacorufpemOuc diligenciufpercradcetur m cempufaliud differenda g.Filiof
aucem Leui.ec Iudam ec Hierufalemnpfam dei Ecclefiam debemufaccipere.ee nci
ex Hebreifcancum:fed ex alnfeciam gencibufcongregatammec talem qualtf nunc
efbubt fi dixenmuPquia peccacii non babemufmofipfof feducimufec uencafi nobif
non eft.fed qualif cunc enc ueluc aera per uenci[acionem:ita per mdiaum purgaca
&c
'n c "rr" 1 d ' CaC q " ia CX f ' de UIUlC ' nun< 5 uld A^curufeft: qut(pi,i
buiur fidei cepuf
illi fira efTe coequandum:quando igne ludicu nouiflimi mundabuncur qm offerunc
boftia m mfcicia . Kc per boc:quomam poft talem mundacionem nullum peccacum
luftoTbabiturorefrecredendum ettprofedco illud tempufquancum attmetad non
babere peccacum : nulli cempon comparandu cft: mfi quando pnmi boiefin paradifo
ance preuancationem mnocenciflima feficiraceuixerunc. K_ecte itaq: mtelligic' boc
fignacum efle: cum dictum eft:ficuc dieburpriftmtfiee ficuc anmr pnoribufi Nam ec
perEfaiam pofteaq celum nouum ec cerra noua promifla eft uncer cecera que ibi de
fanctorum beacicudme per allegonaret enygmata exequicur:quiburexpoficionem
congruam reddere norprobibuit uitande longicudmircura.-fecudum diefmqc [igm
uice eruncdierpopuli met.Quiraucemracrarticceraratttgtcetignorat ubi deurpla/
cauent Iignum uite:a cuiurcibo feperatirillir bommiburquando fiia eofide paracifo
eiecie imquicafieidem Iigno circupofica eft ignea cerribilifcp cuftodia ! Quod fi
qutrq
tUofdtettigm uice quorcommemorauic Efatarpropbeca: lftorq nunc agunt'Ecclefie
CbriftidierefTeconcenditMprumq! Cbnfcum Iignum uice propbetice dicT:um:qa ipe
eft (apiencta dei:de qua Salomon ait:Iignum uice eft omniburamplertencibufieam:
nec annoregifle altquofin paradifo illorpnmorbommerunde tam cico eiecT:i fiinc:
uc nullum ibi gignerenc fiIium:ecideo no poffe illud eempurmtelliginn eo q. didcu
efhficuc diebufipnftinirec ficut anmrprionbufiiftam pretereo queftionem ne cogar
quod prolixum eft cuncfta difiuceremc aliquid borum mamFefta uencarcoFirmec.
Video quippe alcerum (enfiimme dierpnftinoretannorpriorercarnaliu facnFicioif
nobiF pro magno munere per propbecam credamur fuifie promifTofi Hoftie nanq;
lUeuecmftegifqucdepecoribufimmacuUctrdcrineulIoprrufuicioiubeba^offerri:
figntficabanc bomineffiinc!tofqualif folufinuentufeft Xpffme ullo ommo peccato.
Promde quta poft tudicium cum Fuermc ettam igne mundati: q emfmodi mudaticie
func dignixt m omnibuf fancftifnuUum mueniecur omnmo peccatu :atq: tca feipfof
offerec in iufttcia:uc ta[ef boftte omntmodo imacuUce ac fme ullo uicio finc fucure
erunc proFecto ficuc diebuf priftinifec ficuc annifpnonbuf quando m umbra buiuf
rei fucure mundiffime boftie off erebanf. Hec erir naq: mudicia cunc m immortah
carne ac mence fandcorti :que ftgurabac m i[UrCi corptbuf beftid2t. Deinde propter
eof q no mundattoe fed danactoe func digni:ec acceda mqc ad uof in mdiciu^ec ero
certifueloxfupmaleficofetfupadulterofietcecera.qbufdanabilibufenumerdcifcri/
mibuf addidic : qm ego dfif deuf uefter et no mutor. Tanq dtcerec:cu uof mucduerte
m decenufculpa ueftra:ec in meliufgratia mea:ego non mutor. Teftem uero fe dicic
fururii: qa in luduio fuo no indigec ceftibuf. Euq: ue[oce:fiue qa repJre uencumfg:
entq: ludictCi ipfo mopinaco eiuf aduencu ce[ernmu: qd* tardtffimCi putabat: ftue
qa
ipfaf coutncec fine uIU fermoif plixicace:c6fcietiaf. In cogtcaciotbuf eni ficuc
fcriptti
eft impu mterrogauo enc.Ec &pofto[uf:cogtcati6ibuf inqc accufancibufue[ etiam
excufancibufm die q tudicabic deuf botnu occulca fcctm EuangeliCi meii p Iefum
Xpm.Ecta fic ergo dnfFucuruficelligedufeft ceftif ue[ox:cCi fme mora reuocacuruf
£ m meorta unde coumcat.-pumatq: cofciencta.
,*?*-
omnipocencif?Ec nuc norbeacordicimufatienorxc edtficanc' omefg faciuc ftgcace.
Quibureoru uerbtfquodamodoPropbeca copuirureft nouinimupnficiare mdiciu.-
ubi inad nec Falfo ralcem fmc beact: fed apctnSme appareanc miferrinmer boni nuIU
cempalt falce mireria Uborenrfed clara ac femptcerna bcarirudine pfruanc'.Dixerac
gppeiftoic calia queda uerba:ecia rupiurdicenciu ommr g malii facic:bonuf eft m
confpeclru dtu: ec calefet placenc. r\.d bec tnq cocra diim murmura puenerunc:Iegem
Moyfi accipiendo carnalicer. Vnde cc ille in Pfalmo reptuagefimofecudo pene coV
mocor dicic fuifTe pedef fuofec effuror grefluf fuor uciq: m Upfunvquia zeUmc m
peccacortbufpace peccacorii mcuenOicaur icerceccradtcerec. Qiiomodo rciurcdeuf:
ec li eft rciencia m alctfTimo ^ Dicerec eciam munqd uane lufVificam cor meumtec
laui
mcer mnocencef manufmeaf. Vcaucem foluerec bac difficilltma queftionem:quefic
cum boni uidencur e» mifen:ecfeIicefma[i:boc ingc labor eft ance me:donec mcrem
in fancfcuanu dei: ec mcelligam in nouiflima.In nouifTimo qppe ludicio no fic eric:
lcd apra iniquotc mirena:ec aperca felicicace tuftoriHoge g niic e aliud
apparebic ;
/ j Vmaucemammonuiflececmemimfleclegif Moyfi:quoniampreutdebaceor
^^_lmu[co adbuc cempore non eam rpincalicer ficuc oporcuerac accepcuroOcon'
Cinuofubtecic. Ecce ego uobirmiccam Helia Tberbicen anq uemac dierdm magnu^
ec il[urtrif:qui conuercec cor pacnfad filium:ec cor bomimfad proximum ^uum; ne
force uenienrpercucia cerram penicuf Per bucHelia magnu mirabiIeq:Propbeca:
expofica ftbi lege ulcimo cpe:ance tudiciu Iudeor in Xpm ueri id eft m Cbnftum
noftru effe credirurof celeberrtmu eft m fermoiburcorpiburqifideliu.Ipfequtppe
ance aduencii ludicif Saluaconfnon lmmenco fperacur effe uencuruf qui ecia nunc
uiuere non immenco credicur.Curru nanq: lgneo rapcureft de rebufbumanrfquod
euidenuflime fancfta fcripcura ceftacur. Cu ueneric ergo exponfdo [ege fpiriraltcer
quam nunc ludei carnaliccr fapiunc: c6uercec cor pacri^ ad f iliti :id eft cor
pacrum
ad fdiof SmguUrem qppe pro numero pturah incerpceftxx.pofueriic.Ece fenfuf:
uc fifu eciam fic mcelliganc [egem id eft ludei.queadmodu eam pacrermcellexeriic
id eft Propbece;m qbuf erac ec tpie Moyfef Sic enimcorpacrticouerrecuradnliof:
cum mcelligencia pacru pducet; ad mcelligencia' filioru-ec cor filioif ad pacref
eoif :
dum m id qct fenferuc i[li:confenciancec ifti. Vbi ec.Ixx.dcxeruc:ec cor bommir ad
pximii fuu. Suc.n.mcerfe ualde proximi pacrefecfiln. Qiiaq m uerbiflxx.mccr/
precu q ppbeciceruncincerprecacrpocaliurrenuifideq: lecftionic6gruenf tnueniri:
ucmcelligac Heliarcor dei pacrtrcouerfururad f iltiuedocrndo q> pacer diligac
filiii:
uc ec Iudei quem pnufoderanc:eundem diltganc:q nofter eft Cbnfturiudeifenim
nunc auerfiim cor babec deufa Cbrifto noftro:quia non pucanc eu deum eflemeqi
deifilium.Eifergo cunc cor eiufc6uercet: ad f iliiiicum ipfi couerfo corde
dtdtcermc
dilecftionem pacrifm f iltu. Quod uero feqc :ec cor bo minirad proximum fuii :id
eft
conuercecHeliafcor bomimrad proximumfuu:qd meltufincelligifqcorbominir
ad bomtnem Cbnftum -'Cum.n.fic in forma dei deuf nofterformam ferui acctpienf:
effe ecta dignacufe nofter J>ximuf Hec ergo f aciecHeliafne force inqc uenia ec
p/
cucial cerra' peituf Terra fuc.n.q cerrena rapiuc:ficucludeicarna[efufci! niic:ex
qua
uicio cocra deu murmura i[U ueneruc.ga mali ei placectec uanufe g deo ferutc.
iC
Vlca alia func fcripcurarum dminaru teftimonia de nouiflimo mdicio dei ;que
i . C omnia colligam mmif longu enc.facifergo fic: q> ec nouifecueceribufliccenf
( lacrif boc prenunciacu efle probauimufp Xpm fucurii effe iudicium:id eft ludicem
Cbnfcum de ce!o effe uencurumon cam uecenbufq nouifeuidencer exprefium. pp '
terea quia cu ibi dicit: dnf deufee uecurufiuel dnm deti dicic' ee ueruic :no
cofequecer
incelligit; Cbnftuf dnfeni deuf ec pacer e:et f iliuf ec fpintuf fanclrufi Ncq: boc
camc
mceftarum. nof relinquere oporcec. Pnmo icacf demonftrandu eft quemadmodum
IefufCbnrtufcanq drif deufloquat; m propbecicif Iibnf et cn IefufCbrifrufeuidcrer
appareac^uc 8i qfi non lic apparec:ec cn ad dlud ultimu ludiciu dominuf deufdtcic-'
effe uecurufipofiie IefufJX.pfinceIligi.Eft locufapudEfaia Propbera: ci boc quod
dico euidencer oftendic.Deuf.n.p Propbeca :audi meinqc Iacob^ec ifrael quem ego
uoco Ego fum pmuf: ec ego m lempiternu :manuf mea fundauic rerram: ec dextera
mea celum hrmauir. Vocabo eof ec ftabunc fimul:;e congregabunc omefec audienr.
Quifei r nunciauicbec^DiligenfcefeciuoIuncacecuamfupbab/[o:ie: ucauferrem
femen Cbaldeorum. Eclocucuf fum:ec ego uocaui.adduxi eu cc profjeram fea uia
eiuf Aecedire ad meet audire bec. Non a pncipio m abfcodico locuruf fum:quando
fiebanc lbi eram. Ec ncic dfif deuf mific me : ec fpirirufeiuf N empeipfe eft q
loquebac
ficuc dnfdeufi nec crl icelligeret' I efuf Cbnftuf: nifi addidiffec u nuc dnf
deufmific me:
ec fpincur eiuf Hoc.n. dixic fcctm forma ferui de re fucura:prerenci cpif
urefuerbo:
queadmodu apud eundem Propbeca legic: ficut ouif ad immolandu dudufe. Nd
enim aic ducee: fed pro eo quod futurii erac precenci cpifuerbum pofiuc ec aflidue
rropbecia fic loquit;. Eft ec ahuf [ocufapud Zacbana qui boc euidenrer oftendic:
qj omnipocencem mific ommpocenf. Quifiquenvnifideuf pacerdeumf.Ituni^Natn
ec ica fcnpcum eft. Hec dicic omniporenf Poft gloria mtfic me fuper gecefque fpo/
liaueruncuofquia:q cecigerituof:qfiqrang:tpupiIIamocu[ieiufi Ecceegomferam
manu mea fup eofiec eruc fpolia bifqui feruicranceif: ec cognofcecifquia dominuf
omnipocenf mific me. Eccedicic dnfdeufomntpocenfa dfio omnipocence fe miffum.
Qinf bic audeac ince[[igere nifi Cbnftum [oquencem; fcilicec ouibuf que peneranc
domurifraeI.'A.icnanq;inEuage[io:n6fummiffufnifiadouefqueperierucdomuf
Ifi-acl. quafbic compauic pupille oculi dei: propcer excellertffimu
diiecfcoifdfFecTtii
cx quo genere ouiu etia ipfi ^poftoli f uerunc: fed poft gloriam uciq:
refurrecTiontf
fue. queanceq fierec aic Euangeltfta Iobannefinodum erar fpinrufdarufiqa lefuf
nodufuerarglorificacufeciamrupgcncermiflufeftinApoftolirruifacficimpIecum
eftqiin PfalmoIegicur.Eruefmedecocradiclroibufpopuli c6fhcuefmem capuc
genciu.VcqfpoIiauerdclfraelitafqbufq! Ifraeliceferuierancqnfurgenbuffubdin:
nonuiciflim eode mo fpoliarenc':fed ipfi fpjlia fierec Ifraelicaru.Hoc.n.Apoftoluf
promiferac dicenfifaaam uofpifcacoref bominum. Ec uni eoru. lam ex boc inquic
bominefenfcapienf. Spoha ergo fierepfed m bonum^tanq erepca uaQ illi forti:fed
forciufalligaco.Icem p eunde Propbecam dommuf loquenf ec enc inquir m die illa
quera m auferre omnef gencef que ueniunc co ntra Hierufalem i er effundam fuper
domii Dauid et fup babitacoref Hierufalem fpiritu grane et mifericordie:et afpiciet
ad me:pro eo g> inlulcauerunciec plangenc fuper eo plancTum qfi fup canfiimum:K
^-
dolebunc dolore quafi fup umgenicu. Nunqd nifi dei eft auf erre omef geref imiicaf
GmcTteciuicacif Hierufalem:que ueniunc cocra eanvid eft cocrane fnuc ei? Vel ficuc
alu funcmcerpreraci uemuc fup ea:id eft uc eam fibi fubnciac.auc fup domii Dauid
eflfundere ec fup babicacorcf eiufde ciuicauf fpiritu gracie ec mifencordie. Hoc
ucicp
dei eft :ec ex pfona dei dicit; p Propbeca: ec cfi buc deu cam magna ec ca diuma
faci/
ence feipfu Xpfadiugendo ofic acq: dicgdo. Ec afpiciec ad me pro eo 9 ifulcaueruc:
ec plagenc fup eo plancftfi qfi fup canuimu fiue dilecftu^ec dolebuc dolore qfi
fuper
umgenicu, Pemcebic qppe ludeof in die tlla ecia eof q accepcun func fpiritu gracie
ecmifencordie:9 in eiuf pafli6einfuIcauerucXpo:ciiad eu afpexermc m fua ua/
leftace uenience: euq; efle cognouertnc:que puf bumile m fuif parennbuf illuferunci
quifecipfi parencef eo2f tace iIUufimpiecatifaucTrorefrefurgecefuidebunceum:fed
pumendi la-non adbuc corngendi.No tcaq: boc loco ipi mtelligendi func:ubi dictii
eft ec effunda fup domii Dauid ec fup babicacorefHierufale fpincti gracic ec mife/
ncordie:ec afpicienc ad me pro eo qi mfulcaueruofed cm de illoif ftirpe uemencef: q
p Heliam illo cpe credicurt func. Sed ficut dicimuf Iudeif uofoccidiftirXpm quif
pncefeoif bocfeceruc:(iceciftt fedolebucfeciffequodamo qctfecerucilliexquoru
ftirpe defcendcic. Quauif ergo accepco fpti gracte ec mifencordie la fidelef no
dana/
abcit; cci ipitf pnctbuffuif dolebuc cfi caq ipi fecertc :qd* illi feceriic. N6
tgic' dolebuc
reacu cnmmiffed piecacifaffecTru. Saneubidixeruc.lxx.mcerprecefecafpiciencad
me pro eo q> mfulcauerunc.fic mcerprecatii eft ex Hebreo:ec afpicienc ad me quem
c6fiXerunc. Q110 qdemuerbo euidenctufXpfcrucifixufapparec. Sed illa iiiilcacio
qua.Ixx.ponere maluerunc: etuf untuerfe non defuic paflioni. Nam ecdecenco:ec
aIIigaco : ec adtudicaco:ec opprobno ignominiofe ueftifmducoec fpinif
coronaco:&!
calamo in captce pcuflb :ec irndencer fixtf genibufadoraco:ec cruce fuam porcanct:
ec m Itgno tam pendenci uciqj mfutcauerunc.Promde mcerprecactonc no fequecef
unam:fed ucranqi icigencef cii ec mrulcaueriic ec cofixeriic [egimufplentufuericace
dommicepaflionifagnofctmuf.Cum ergom ;ppbecicif[iccenfad nouiflimu mdtcium
Faciendu deuf legicur effe uencurufec fi ctuf ada diftmcTio n6 ponat':cmm6 p pcer
ipfum tudicium Xpfdebct mceltigi.quia ec fi ipfe pacer iudicabic--p aduencu cfi
fi[n
bomif mdicabic- Na ec ipfe p fiie pfitie manif eftacionc no rudicabic quenq: led
ome
ludiciii dedic filio: qa manifeftabic bomo ludicacuruf ficuc bomo eft
ludicacuf.Quif
eft enim abufde quo icem deuf [oquic' p Efaia fub nomine Iacob ec Ifrae[:de cuiuf
(emme corpufaccepic ?Quod lca fcnpcum eft. Iacob puer meuf fufcipiam ilttMfrael
elecftufmeuf afliimpfic illum antma mea-'dedi Ipincu. meu tn illii :iudicmm gennbuf
proferec. N6 clamabic neqi ceflabicmeqi audtec fortfuox etuf.Catamii quafficu no
concerecec [mum fumiganf no excmguecfed m uencace proferec mdiciu. K_eful/
gebic ec no cofringed :donec ponec in cerra tudiciii-cc in nomme eiufgecef
IperabCic.
InHebreo non legii? Iacob:ec Ifrael:fedquod ibilegit; feruufmeuf ntmirum.Ixx.
incerprecefadmonere uolecefquarenufaccipiedti fic:qa fcilicec propcer forma ferui
eft dicftii m q fe alciflimufbumillimu prebutcupfiuf bommif nom£ ad eii
fignificadti
pofuerunc de ctuufgenere eadem ferui forma fufcepca eft. Dacuf eft m eum fpincuf
fanctufquod columbe fpecte Euangelio cefte monftracu e.Iudiciti gencibuf ficulic:
ga prenuciauit fucurii quod gencibuf erac occutcu.Manfuetudine no clamauicmec
cfim predicandauericate ceflauic.led non eft audtra fonf uox etuOnecaudiet':qdo
qutdeabeifq fonfab eiufcorpe func precifimon ille obcdic.ipfofqi fuofpfecucoref
ludeofqui caUmo quaflaco pdica mcegncacexc Imo fumanci amiffo Iumfe:c6paci
EC;xa<
^sj:
.h:
m corps. A.b ucraq: morte commumcer id bdbecur: uc quod non uulc dmma de fuo
corpore pdtiacur. A.rcendtic aucem ifti corradiclroref: nullam nunc e(Te carnem:que
dolorempan pofilic:morcemq: non polfcec nd dCcendunc:Cdtnenaliqd cale elfoqci
corpore maiuflic.Ipfe quippe animufcutufprefencia corpufuiuic:erregic':ai dolore
paci poceft ec mori non poceft. Ecce mueca ref efbque cum fenfum dolorifbdbeaci
immorcalifefeHoc igicur eric cunc etia m corponbuf damnatorum:quod nuc e(Te
fcimu r m animtfommum. Si aucem diligenciuf confideremuP dolor cj dicic corponf
mdgifad ammam percmec. A.mme eni eft dolere: nd corponf:eciam quado ei doledi
cduld exifhc d corpore.cu m eo loco doIec:ubi ledit: corpuf Sicuceni dicimufcorpd
fenciencia ec corpora uiuencia:cum ab anima fic corponf fenfuf ec uita: ita ti
corpa
dicimufdolenciaxum dolor corponf nifi ab anima efle non pofltc. Dolecitdq: dmma
cii corpesm eo euif loco:ubialiqd cdcigic uc doIeac.DoIec ec fola quifin corpore
fic:
cum aliqua caufa eciam muifibilicer criftif e ipla m corpore incolumi-Dolec enim nd
in corpe cdfhtura.Na utiq: dolebacdiuef ille apud mf-erof qfi dicebat:crucior m bac
flama.Corpufauc nec ex aime do[ec:nec animaru fme aima dolet. Si ergo adobre
argumencum redte fumeretur ad morcenruc ideo morfpofiicaccidere:quid poCuic
occidere 8i dolonmagifdd ammam mori pcmerec ad quam magif percmec u dolere.
Cum illa uero que magifd^Iere poceftmon poflic mori: quid momeci auferc cur illa
corpo ra qni m dolonbuf (iic fucura :ideo moricura ecia ee credamuf? Dixeruc quida
placonicpex cerremfcorporibufmoribundifq: membnfefleammeec mecuere eccu/
pere:ec dolere acq: gaudere. Vnde utrgiliuf Hmc mquic id efc ex monbtidif terrenif
corpifmembnfmetuuc:cupiuc:doIecq:gaudecq:. Sed cduicimufeofin.xii.buiufopif
libro babere animaf fcdm lpfofab omi eciam corponflabe purgacafdira cupidicace:
qua rurfuf incipiunc m corpora uelle reuerci. Vbi aurem poceft ee cupidicaf pfedlo
eciam dolor poceft.Fruftrata quippe cupidicaffiue non peruemendo quo cedebaci
(iue amiccendo quo peruenerac: uercicur in dolorern. Quapropcer fi amma queuel
fo!a:ue[ dolec maxime:babec ramen qnda pro fuo md immorcalicace fuamonideo
mori poceric i!Ia corpa:qa dolebu c ■ Pofcremo fi corpa faciunc uc anime doleat:
cur
eifdolorem polTunc.-morre uero mferre non pofllmt: nifi quia non eft cdfequenfuc
mortem faciat: qd" dolorem facic I Cur ergo incredibile eftica igne illif corponbuf
dolorepofleinferrend morcem:ficucip(acorpora dolere animaf f aciunc quaftamen
non ideo mon cogunc' Non eft igicur neceflanii fucure mornf argumencu dolor.
3&&^
I lllllllll lllllllll I!
,tx
3 lErutame bomefmfidclefqbuf cd. dtuma uet pcenta uet futura miractita pre/
V_/\hcamuf que iltif expeneda non ualemuf oftedere:r6em a nobif earum rerum
f!agicanc:qu3 quonia non poffumufrcddere:excedunc enim uirefmencif bumane:
exiftimanc f atfa efie que dicimufipfi de coc mirabilibuf rebuf qf uel uidere
pofliimuf
uetuidemuf deberenc reddere roem. Quod fi fieri ab bome non pofieuiderfcfacedu
eft eif non ideo atiqd n6 fuine : uet Fucuif no eiTe:ga racio reddt non p6cquddoqde
func iOa:de qbuf fimiticer no poc. N6 iraq: pgo per ptunma que madara fuc [iccenf:
nongeftaatq: tranfacta^fedinlocifqbufq: manentia.quo ftire qf q uoluertc et po/
tueric utrii uera (incexptorabic Sed pauca c6memoro. Agngentinu Stcilie felem
perbibenc.-cu fueric admocuf igni:ue[uc m aqua fluefcere:cu uero ipfi aqucadiugie'
ueluc in igne crepitare. Apud Garamacaf quenda foncem Ferc; effe ca frtgidu diebuf
ucnonbiba&caferuidii nodtibuf: ucnon cangatJ.In Epiroalium foncemmquo
facefuc m cecenf excmguunt' accenfe:fed n£> uc t cecenf accedunc exctcte.
Afbefton
Axcadie [apidem propcerea fic uocarr cf accenluf femel la no poflic exttngui.Lignii
cuiufdam ficuf Egypctemon ut ligna ceteraun aquif natare :fed mergpcc quod eft
mirabiliufcii inima aliquadiu fueric mde adaque fupficiem rurfufemergere^qndo
tnadefacTtu debuic bumonfpondere pregrauan. Poma in cerra Sodomorum gigm
gdem :ec ad macuntatif Facie puenire:fed ore morfu ue cemptata m Fumtt ac Fauilla
corto facifcence uanefcere. Pyrtcen lapide Perficii cenenctf manum fi uebemenciuf
premacur adurere:propter quod ab igne nome accepie. In eadem Perfide gignt ecia
lapide Setmicen.cuiufinteriore cadore cii tuna crefcere:acq: def icere. In
cappadocia
eciam uento equafconcipere:eofdeq: Fecuf non apliufcrcennio uiuere.Tbilonlndie
infutam eo prefero cecenfternf q> ommfarbor que m ea gtgnit; nunq nudatur ceg/
mtne f otiortt.De bufatq: aluf innumerabitibufmirabiltbufq: :biftona non facftoif #
cranfacfrorti fed manenciii [ocoru cenecmibiauce atiud agenci eapfequi nimiflogu
eft:reddanc racionem fi poflimc infidetef ifti q nolunc diumif Iictenf credere:qd
almd
3 non pucancef eaf effediumaf: eoquod ref babeancmcredibitef:ficuc bocefisunde
( XXl^
"
C^ fc force refpondeanc. Prorfuficaq, nec ifta func nec lfta credimuf falfa debif
ly- didta.Falfe corcnpca fuc.Ecaduc.ac ratiocmacef acq, dicecef Si caba crededa
/ runc:crediceecuor:qcfineifde[iccerifere[acu:fuifreue[eirequodda Venenfpbanu
acq, ibi candelabru:ec m eo lucerna fub dmo ficardente.-ut ea nulla teDefcafnuUuf
b^mber excmguerec. Vnde ficuc i[[e [apif ica ifta Ijrcbnofarbeftorid e(c [ucerna m/
excinguibi[irnoiacaeft.Quodpptereapoteruntdicere:ucrndendinobiranguftiar
ingerant.qa fi dtxenmufno eecredenduTcnpta i[[a miraculoru mrirmabimuf fiauc
credendu e(Te cofenrerimuff irmabimurnumma pac;anoru. Sed norficmr la m ftfcro
duodeuicelimo buiufopifdiximon babemuf necene omnia credere que biflona co/
cmec ge n ciu:cfi ecipi mcerfebin:oriciricucaicVarro:qridacaopa ec qriexiduftna
pmulca diHencianc^ed ea fi uolumufcredimufque non aduerrapc bbrirquiburnon
dubicamufoporcere norcredere. De birauce miraculoif locif nofcirad ea quef utura ;
pfuadcre incredudruolumunracirilla fufficianc:que nofpoMumurquoq, experin:ec f
eoruceftefidoneornondirFici[eeftmuenire.DeiftoaucepbanO Venenf ec lucerna
mexcmguibili : non folu m nullafcoarcamur anguftiafiueru eciam [acicudimrnobif '
campuf apit;.A.ddimuf n.adiftalucerna mexcmguibile ec bumanarii ec magicarfi
id efb p bomerdemonicarti arnu ec ipfijru p feipfordemonu mulca miracula:que fi
negare uoluerimufeide ipfi cui credimuf facrarum [icceraru aduerrabimur uencaci.
Auc ergo m [ucerna i[Ia mecbamcu aliqd de lapidearbeflo arr bumana molica e(b
i iiiiliin iiiiliin ii
j-£
aucarte magica Faclu elbqcf btunefitto mtrarent' m teplo^aut demon qfptam fub
nome Venenftanca fe efficacia pficauiDuc boc ifai pdigiu ec apparerec bomibuf:
K diuciufpmanerec.ltliciunt' auce demonefad mbabicandii p creacuraOquafno lpi
fed deufc6didic:de[edcabilibuf pro fua diuerficace diuerfif no uc animalia cibiffed
uc
fpintuf figmfque cuiufq: delecTracioi congruuc:p uaria genera laptdii :berbaif [ig/
noru:amma[iu:ca'-minuTicuu.Vcauct[licianc'abbomibufpufeofipriaftucinima
caUiditacefeducun^ueltnfpirandoeorumcordibufuirufocculcuiueleciafalUcibuf
amicicufapparendo^eoruq! paucofdifcipuloffuof facitic:p[urimorumq: doctoref.
Neq:.n.poruic nifi pmu lUifdocecibufdifcPqd qfqi llloic appecac qd exborreadquo
muicecnumineuelcogac.undemagicearcefeaifq; artificefextiteruc.Maximeauc
poflidenr corda morcaliu :qua pociffunu poffeflioe glonanc cum fe cranfFigurancin
angetof [ucif Sunc ergo facta eoif p[unma:que qnco magif mirabilia conficemur:
tanco cauciufmcare debemuf. Sed bec unde nuc agimuf nobif eaa ipfa proficitic. Si
ent bec immudi demoef poffunc^qnco potentiorefangelt fancTri '. Quaco potenttor
bifomnibufdeufq tancoif miracub^effeccoreferiaipfofangeloffecic^Quaobrem
fi coc eccaca caq: minfica que mecbanemaca appellanc dei creacura uceabuf bumaif
arabuffiuntiuc euq nefctuc:opinenc: ef[ediuma:undefacT:u e:uc i quoda cemplo
lapidtbufmagnecibuf m folo et m camera pporcioe magmcudinif poficiffimulacru
ferreii aertfilliuf medio incer uc2f q: [apideignorancibufqd furfu eec ac
deorfunvqfi
nummifprace pederet. Quale aliqd ecia m lUa [ucerna Venenf de [apide af befto ab
arcifice f leri la dtximufpo tutffe:fi magorum opa quof noftra fcnpcura ueneficofec
mcancatorefuocacuntantum demonef extollere potueitmDut congruere bominum
fenfibuffibi nobiUf poeca uiderecur de quadam Femtnajque ta[i arce poUerec dicenf.
Hec fe carmimbufpromicnc foluere mencef
Quafue[ic:aft aluf durafimmiccere curaf.
Siftere aqua FluuiiOec uercere fidera recro.
Nocturnofq: ctec manefmugtre uidebif.
Sub pedibufterram:ec defcendere moncibufornor
aVr itacp Facerenon poflic deufiuc refurgac corpa morcuoriret migne eterno
cructent corpora damnacorii:qui fecic munduan ce[o m cerra m aereun aquif
mnumerabtlibuf miraculifplenunvcu fic omnibuf quibuf plenufeft,pculdubio maiuf
ec excelteciufeciam mundufipfe miraculu '. Sed ifti ctt quibufuel cocra quof
agimuf:
qui ec deum efle credunc:a quo fadtufe mundufec deofab illo fadrofp quofab illo
admintftrat' bic mudufec miraculoru efFeclrricef: fiue fpontaneorii liue ritu et
culcu
quotibec tmpecracoif :fiue ettam magicorumtidanaf ue[ non negancuelmfuperec
predtcanc poceftatefqn eif rerum uim mirabitem proponimuf aliaif :que nec aimafia
func racionaia : ncc ulla roe prediti rpincufficuc fiic ea quoif pauca
comeorauimul:
refpondere affolenc. Vif eft ifta naturematura eoru fic fe babec:propnarii ifte
funt
efficaae naturaru. Tota itaq: ratio eft: cur PLgngentinu" falem f [amma F luere
faciac:
(
7? x ■
il
i — r-*"™","^"'*" «^Liu tui H-^udL|uui agtniu. Diicoricui ieffi:ut onaere
qualia mulca mulciq; iltorum nu[[a reddita roean fiiorum [itteraroru tnpta liccenf
&
J^Jnecunqmorirurifcorporibufdicimufqutabumanorumcorporum nacuram
/nouimufloge aticer infticuca:unde nec llla rano binc reddi podque de itlifnacunf
fcimuf bumane carmfiftam non effe nacuram. Habemuf quide quod refpondeamuf
de Iitterif facrif banc ipfam fcilicec bumanam carne aticer m ftitut a fuifTe afi
peccatu:
id eft uc poffec nunq perpeci morcem :alicer auce.n poft peccatum: qualif m erumna
bmufmorcalicacifinnocuic:uc ppecem uit.3 tenere non poffit. Sic ergo alicer q nobif
noca eft :infticuecur m refurrecfhone mortuorum. Sed quomam ifhf non crediic Irif:
ubi legicut quatifin paradifo mxenc bomo :quancuncu q: f uerit a neceffitace morcif
atienuf quibuf uciq: fi crederencmon cum illrf de pena damnacorunrque fucura eft
f-erendum efbquo appareat poffe fieri ut abter fe babeant queq: ref: q p-iuf m
rebuf
mnocueranc fuedecermmaaone nacure. Eft m.M. Varromf libnfquoru mfcnpciCJ
ica neq: ancea ntc poltea fit. Sic boc facTrum Ogygio R-ege dicebanc A.dra(tuf Cyl
portentum non appelUretmifi efie concra nacuram uiderecur. Omnia qppe porcerd
concra naturam dicimuf effe:fed non func. Quomodo eft emm cScra nacuram quod
m boc uno accendamufquodad rem de qua agimuf percinec. Qiiid ita difpoficum e
cam raciflejibuf fixifq firmacii 'Ec camen quado ille uoluit q fummo regic impio
acpoceftace:quodcondidic:ftellaprececerifmagnicudmeacfpledorenotinima:co/
lorem: magnitudmem:figuram:et qd" eft mirabiliuf fui curfuf ordine legeqi murauic.
quofcanonef fequendo aufi func dicere:boc qa" de Lucifero concigic nec anceanec
eciam prodigio promiffioni dei fignarencur adiundro. Sed ifta quoq: miraculaique
Nam ecfluumm (tecifTe fupenuf mfenufq: fluxifle:cum popufuf dei dudlore fuprJ
memoraco Iefu Naueutam carperec. ec Helia Propbeca cranfeunce.-ac poftea difci'
pulo eiuf Helifeo id ee factum m facrtf Itccerif legimuf et recrouerfum fuiffe
maximti
^C «Y— JL
I llll|llll llll|llll I!
II llll|llll II
*=c
2£X__T
vlc occumt querere F. non enr .gn.r.ncorporal.fi ficuc eft aim. dolor.fed cor/
. _ fcoralil caclu noxiuTuc eo poflinc corpora cructar.:quomodo m eo er.c eciam
( P^.r.caummat.g^raademqppe.gn.rencfuppl.c.orc.l.cecbd.nuaccr.bucur
e cdemonum : d I cenceCbr.fto.D.rced,ceamema[ed 1 rt..n.gnemecernu=gpparacur
eft diabolo ec angeUreuiPmr. qu.a fimc quedam fita ec.am demon.burcorpora ficuc
doca.rbomm.buru.rum efbex ,fbo aere cra(To d K? _um.do=c_iur.mp u [rurueco fl___
b' C f Ur 'rV/° S e "^e[emenc. fi n,b,[ .gne perpec. poflec: non urerecferue
facftuf
m Dalne.l. Vc en.m urac pnor ur.cur :facicq: quod paccur. S. aiic qfq nulla babere
Oemonel corpora ; afleuerac. non eft de bdc re auc [aborandum operora mqu.finone»
aucconcenciorad.rpucac.onecercandu.Curenimnondicamurquirmirircameuer.r
mod.l eciam rpincurmcorporeoreffe ec pena corporaUrigmraffUgi.fi rpitf bommCi
ecam ipl. profedro mcorpore. ec nunc pocuer.nc mcludi corporalibur membnfi ec
cunc pocerunc corporum Tuorum mncuUrinfoIubJ.ceraK.g_r. >. Adberebunc ergo fi
eil nulla lunc corpor_:rpincufdemonu immo rpir.curdemoner Ucec incorpore. cor/
poreil igmburcruciandimon uc igneripfi qmburadberebunc eoif luclura mr P irenc J '
ec ammalia fianc que conftenc Tpiricu ec corpe:fi:d uc dixi mir.rec mefFabiUburmoif
adberendo accipiencefex ign.burpenam ng dancerign.buru.ram.quia ec ifteal.uf
mociulquocorporiburadberencr P iricurecammaUafiuc:omn,nomirureft:necco/
prebend. ab bomme poceft: ec boc ipfe bomo eft. D.cerem qu.dem fic arfurof fine
ullo iuo corpore r^ricufficuc ardebac apud inferofiUe dmefquado dicebac crucior
m bac Hammamili coueniencer refponden cernerem calem FuilTe tllam flama: qlef
oculi quoHeuduic ec Lazarum uidic:quaUrUngua cut bumorem exiguii defiderau.c
lnrunduqUrdigicurLazar.dequoidfibifieripofFuUuiciubicnerancrinecorpibur
a.me. SicergoincorpaUrecil[dfldmmaquaexarfic:eciUd guccula quam popofctc:
qualia func ectam utfi. dormiencium.fiue tn excafi cernencium rermcorporalerbncer
camen fimiUcudtnem corporum. Nam ec ipfe bomo cum r P incu non corpore fic m
tdliburuifiricd fe camecunc fimile fi.0 corpi uidec:uc dircernereomnmo non pofiic.
Aut uero gebenna illd quod ec.dm ftagnum igmr ec ful; : ur.r d.cTrum efbcorporeuf
ignirenc:eccruc.dbic corpord ddmnacorum:duc ec bommu etdemonu Tolidd boim:
aered demonum. Aut tantum bommum corpora cum Tpintibufi demonerdu c fpul'
fine corponburberencer Tumedo pendm non imparciendo uica corgdtibuT ignibufi
V nurqu.ppe uairq: tgniferitficuc uericardixic.
ler.cacecodrcecur:ucCdncau.nd.cecurmoru[aquancadeprebendicurperpecracum:
mfi force cal.o '■ Id en.m a.c uc boc pacacur qu.fq. quod fecic. Vnde i[[ud eft
legifi
Oculum pro ocufo:dencem pro dence.Fieriemm poceft.-uc tam breui rempore qfiji
amiccac oculum feuericace uindidcequem tulic .pfi: alcer. improb.tace pcccac. Torro
[upcacif exigue diuturno dolore pumcur .' Quid m uinculif.' Nuquid ibi ca diu qfq:
fic mf-Uguncur: ut nulla uenia relaxentunnonne pro buiuf uice modo fimilia pen.f
uidenc ecermr? Ideo qppe ererna e(Te non pofTunc :quia nec ipfe uica que bifplec!
rit:
breuifiimo cempore perpecrantur: nec quifq excicic qui cenferec tam cito nocencium
nitudme mecien dum. Qu uero pro aliquo grandi cnmine morce mulcat? ^nuqd mora
auferunc de fociecac: uiuencium '. Quod eft aucem de ifta ciuicace morcali.bommef
fupolicio pnme mornfboc eft deilla ciuitate immortali bommer fuppUcio fecunde
ecernam.(ecunda morte damnacuf Quomodo ergo uerum efk mquiunt qct ait Xpf
propcer uiciflicudine maliud e uc q mala fecenc mala patiacur: eand? dicM mcTur 5
fuifTe. Qiiamuif boc i ea re proprie poflic accipi de qua dominurcum boc dicereclo/
_
SXT
AJT adbiben pucac:ue[ buman.rmfl.-Car legibuf uel dimmnfme m bac uica fiue
(_ pwt morce:u auc parca. bic cuiq;:auc ica plectacur uc bic non corngad.Hmc eft
. Vanq ipfa uita mortalm tota penaficqa tota rempcacio eft:(icut ("acre [.ctere
'jperronacmb. Tcnpcu eft. Nungd non cempcacio eftuira bumana fuper terrai
_?on7ri.parua pena eft ipfa mfipiencia uel impentia: que ur q ,adeo fugienda mento
lud.catur.uc p penardolonburptenanpueri ccganc' queq: arciftciauel litterard.rcere
£C
V lErunramen m graui mgo quod poficum eft fuper f iliofA.dam a die exiruf de
V_^\uencre macnfeorum ;ufq: m diem fepulcure m macrem ommu:ecia boc mediu
mirabite reperit': uc fbbrn rimur acq: mcelligamur banc uicam de peccaco i[[o nimH
nefario:qJ m paradiro ppecracu e:fad:a nobifeffe penale^cocuq: qct nobifcu agicur
per ceftamccii nouu:n5 pcmere nili ad noui feculi beredicace noua:uc bic pignore
accepco illud cuiurbocpignurefbruo cepore coTequamurmucauc abulemufm fpe:
86 pFiciencef de die m diem fpintu facta carnif morcificemuf Nouic eni dommufq
fuc eiuf! Ec quocquoc fpincu dei agunt; :ii fitu func dei. fed gracia n6 nacura.
Vmcuf
entnacuradeifiliufpropcer normirencordiafadcurefcbomimrfiliufucnofncicurd
ftlu bominiffilu dei per illu gracia fieremuf.Maner quippeille lmmucabilinnaturi
noftram i q norfiifciperet: fufcepic a nobifec cenax diumicacir fiie noftre
ifirmicacif
parcicepf f acftuf eft: uc nofin me[iufcommucaci:g> peccatorermorcalefq:
fumufeiuf
(morcalicacif ec lufticie pcicipat6e amiccamuf n. qcfi nacura noftra bonii feac-
ipled
fiimo bono eiufnacure bonicace feruemur.Sicuc enim per unii bomine peccancem m
boc cam graue malum deuemmuf ica per unu bomine eundemq: deu luftificance-ad
illud bonii tam fuHime uememuf. Nec qrq fe debec abifto ad illii crafiffe coFidere:
nifi cum ibi fuericubi cemptacio nu[[a eric: mfi pacem cenuenc quam belli buiufm
quo caro concupifcicaduerfur fpincum ec fpincufaduerrur carnem:mu[cir ec uarnf
cercamimbuf queric-Hoc aucem bellum nunq ullum effec: fi nacura bumana p Iibeif
arbicnum m recticudme in qua f acTra eft: perfticiflec. Niic uero que pacem f elix
cu
deo babere noluic.-recum pugnac mfelix.ee boc quoq: cii fic malu mirerabile:me!iuf
efccamenqpnorauicebuiuf.Meliur confbgicur quippecum uicuf cjcumfmeulw
conflictione dbmmancur.Meliuf eft inquam bellum cum fpe pacirecerne: q fine uila
tiberaciomrcogicacionecapciuitaf Cupimurquidemeciambocbello carereecad ca/
peflenda ordinaeiflima pace:ubi firmiflrma ftabilicace potionbufmferiora fubdanc
ignediumiamonfaccendimur.Sed fi quod ablic aubi canci bom fpernu[[a eecimalle
debuimurm bmufconf [ictaciomf molefha remanere: q uiciif m nof dominacionem:
non eif reriftendo:permiccere.
( 7xr
C ludicabic-uel quibufdam eorum notuc credere pena fempicemd futuram: fed poft
cerci
teponf mecafpro cuiulq; peccaci quacicace [ogtorif fiue breuionf eofmde exiftimanc
liberadof Qua tn re mifencordior profecto fuit Ongenefqui ecipfum diabolum K
angelof etuf poft grautora pro mencif Si diucurniora fupplicia: ex tllif
cruciatibuf
eruendofatq: foaandoffancftifangelifcredidic. Sed lllum aippter boc u propter altd
n6nuua:&: maxime,ppter atcerndtef fine ccfianoe bcaticudmef U mifenaf u.
ftdtuctf
IX
B
pc^x:
rcnpcurarcacuiriediumafucmutcirecorngancuelprolixarumudecernarumcimore
penarum: sc r,nc qui pofiinc orare pro e,rqui non fc correxennc. Hec came opmani;
omimodo ,d eloqa diuma cacuifie. Nam quo pcmec mqunc quod fcriptu eft : qmulca
mulccudo du[cedm,rcue domine:quam abfcondifh c,menc,burce:n,r, uc incelligamur
P rc P cer cmore FuifTe abfcondica mifencordie diume cam mu!ca fecrecaqi duicedme.'
\ddunccciam propcerea dixifieapofirolum:conc[uficenimdeuromnerin mf,de!icate
ucomn,burm,rereacur:quo figmficarecq, abillonemodamnabicur. Necifhcamen
qu, boc renc,unc:banc opintonem fiiam ufqi ad liberacione uel nulUm damnacionem
diaboliacqiangebrumeiurexcedunc.Humanaquippecrcarolofbominermouenc:
mirencordia: tc cauram maxime agunc fiiam: per generalem in gentf bumanu quali
da mirerac,onem:,mpunicacem falfam fmf perdicil" monbur P o[IicenceC A.c per boc
fuperabunc eor m predicanda dei m,rencordia:qu, banc impumcacem eciam pnncipi
demonu tc emrfacelbcibufpoUicen^.
ITem func alu ab eterno r upp',c,o [iberanonem nec ipfirralce omnibur bomimbuf
promiccencef fed cacummodo cbnfh bapnfmate ablucirqui parciciper fiuc corpif
L eiufiquolibet mxerinc: ,n quacunq: berefi ue[ impiecace fuennc. propcer i[!ud
<\£ a,c
Iefuf. H,c efb pan,rqu, de ce!o defcendit^uc fiquirex ,pfo manducauenc no monac'.
Ego fiim pan,ruiuur qui de celo defcendi . S, qu,r manducauenc ex boc pane uiuec
mecernum. Ai> eterna ergo morce inquiunc necefie e iftorerui: ec ad uitam
ecernam
quandoqi perdjic,.
, /nc autem qui propcer ,d quod fcnptum eft qu, perleuerauenc ufq: m fmem:
Fundamencum enim altud nemo poceft ponere precer id quodpoficu efbqcf expf
Iefuf Si quifautem edtficauertt fupra fundamencum boc durum:drgencum:Iaptdef
preciofoftignd:fenum:(cipu[dm:uniufcuiuiq;opufmdnifeftabicur.Diefenimdomint
deckrabiDCja m igne reuelabtf:»: uniufcuiufqi opuf quale fic lgraf pbabit. Si cuiuf
opufpmafericqctfupedificauic:mercede"accipiec. Sicuiufopuf^uCdrferic:decrimecu
pacief.tpfe aucem faluuferic:fic cameqfi p igne Dicuc ergo cuiuflibec uice
cacbolici
xpianum xpm babere m f udamenco: qct f undamencum nulla berefifbabec a corpif
eiuf unicace precifa:ec ldeo rjpcer boc fundamencum ecta fi ma!e uice fueric
cacbolicuf
cbnftianuf:uelucquifuperedificauericligna:fenum:(l:ipulam:pucaceumfa(uufien
perignE:idepoftpenafignifi[UufIiberdri:quoigneinulamojudiciopumenc'md[i.
C prtmum quert oportep atq; agnofct : cur ecclefia Ferre nequiuent bommum
^ifpucacionem diabolo etiam poft maximaf&; dtucurniffimafpenafpurgacione
ue[ mdulgencia pollicence. Ncq: n.toc facti ii. fdcnfuecenbufac nomf [iccenf
erudicr-
mundanone sc regnt celoru beaucudme po (V qltacuq: ec qcacuq: fupplicia cjlibeccucf
ec quancifcunq: ange[ifinuiderunc:fed pociufuideruc diutnam uacuari uelmftrman
non pofTe fencenctam: qua fe prenficiauic dommuf in tudiao prolacurfi acqi
dicturtf.
TTTTTTTTJTTTTTT
ueraenc,fboZerMr!'IcW
bommefp[ufuTb c Qto&
cWnopocmrdum^^^
So ™«^ZS? CU " C MnC ° mfl S' rorfl ™'" P™ 'n.m,c,rru,n qu lco rcnc uc,,
,fcc
eciam
gainquofruof nouic effe rnimicofieade ipfa caufa c:qua fiecucm i[[o cunc ludicio
am pro hominibuf ecerno igm cruciadifiquirperfedta fic fcndtitacemcj orec.NOc
enim propcerea pro eif orac:quof m genere bumano babec mimicofiquia cempuf eft
pemcecie fructuofe. Nam uc quid maxtme pro eiforacmifi uc dec lUifdeuf ficuc dicic
Apoftotufpenicecidm^ refipifcanc de diaboti [aqueif a quo capciuicenenc' fecundO
ipfiufuolucareMeniqi fidealiqbur icacercaegcmcqfucillienanoffec^Iicec adbuc
m bac uica finc c6fticuci:camen pdeamaci func merernO igne ire cO diaboloicaj) eif
non orarenq nec pro ipfo. Sed quia de nullocerca eft:orac pro ommbuf duncaxac
bominibufinimiciffuirm boc corpore confticucif.nec camen pro omniburexaudiC.
Pro birenim roUrexaudicunqui ecfi aduerfane' ecclefieuca func camen predeftmati:
ucp eircxaudiac' ecdefia:« filu efficianc' ecdefie. Si qui aOc ufiq: ad morce
babebOc
cor impenicefinec ex immicifconuercenc' i filiofinunqd lam pro eifiid efb pro
Calium
defundtoif fpinciburorac ecclefia ?Cur ica ?nifi qa in parce wm diaboli computanc":
qui dum effenc m corpore.-no func cranf [aci ad cbnftum > Eadem icaq: caufa
eft:cur
no orecur cuncp bommiburecerno igne pumendifique caufii eft:uc neq; nuncmeq:
cunc orecur pro angelirmalifique icidem caufii eft.uc quifpro bommiburnunc uiutf
orecur eria maliPcai*h lam nec nunc orecur pro mfideliburimpiifq: defOctifiNam
pro defOcTifquibuldam: uel lpfiur ecclefie ue[ quorudam piorum exaudicur oracio :
fied pro urquorum in Cbrifto regeneratoru nec ulq; adeo uita m corpore ma!e gefta
efb uc caU mifencordia mdicenc' digni no ee :nec ufiq: adeo bene: uc tale
mifencordia
repenancur neceffariam non babere^ficuc eciam fadta refiirrecTione morcuoif non
deerunc qbufpoft penarquarpaciuncur rpincurmorruorOumparciat' mifencordia:
uc in igne" non miccant' eternum. Neq: enim de quibufida ueracicer diceree : q>
non eif
remiccac' neq: tn boc Teculo: neq:in fururomifs effenc quibur ecft non m ifto tamen
remitceree in fucuro. Sed cO dicTO Fuenc a mdice muorum acq; mortuorum. uenite
benedicti patrcf mei:poflidece paracO uobif regnO a cofhrutioe mudi: B£
alnfeccicrario
dircedice a me maledidn in ignem etemum :qui paracur eft diabolo ec angehreiufiec
ibunc ifti m fiipplicium ecernu:iufti aucem in uicam ecernam mimie pfumpciomf eft
dicere cuiqeorum ecernu fiipplicium non fucuru:quof deuricurorm fuppliciu dixic
ecernu:&: p buiuf prumpciSifi perfiiafione facere:uc deipfia quoq: uica uet
defperec':
uel dubitecur eterna.Nemo icaq;ficince[[igac pfalmum canence: Nunqd obhuifcec*
miferen deuf 'aur c6cmebic i ira fua mireracioef (nd- uc opmec: de bommibuf bomr
ueram:dema[iffalfam:aucdebomrbominiburecmd[irange[irueram:dema[iraucem
bommiburfairam dei effe rencenciam. Hoc enim qct aic pralmurad uafa mifencordie
percmec: ec ad ipfof filiof promiffiomrquorum erac unufecia ipfe propbeca. Qui cO
dixifiecmunquid obUurTcet: mifiren deuPauc concinebic in ira fiia miferanonef fuaf?
concmuo fubiecic.Ec diximunc cepi-Hec e(c tmmuraoo dexcere excelfi. Expofuic
proFedto qd dixenc- Nunquid cocinebic in ira fua miferacioerfiiar? Ira enim dei eft
eciam ifta uica morcalifiubibomo uanicaa fimiUf FacTcurefbecdiereiuruelucumbra
precereunc. In qua camen iranon obUuifcitur miferen deufifaciendo folem fiiO onri
fiiper bonorec malofiec pluendo fuper iuftofi&: iniuftof ac fic non concmec i
ira fua
mireracionerfijaf Maximeq; meo qa* expreffic bic pfalmufdicendomunc cepi:Hec
efl: immucatio dextere excdfi : quoniam ibac ipfii eorum uaniflima uica:que ira dei
eft: uafa mifericordie mutac in meliufiquiradbuc in bumrcorrupciclirmifena maneac
ira eiufi quia nec m ipfia ira fija cocinec mifieracioner fiiafi Cum ergo ifto mo
c<5p[eae:
diuini iliiurcancici uencafi n6 efl eamnecefle eciam itlic mtelliguubi n5
percmencer
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
32
X7TT
uerumec,ammireracureuercac?Euercu„curenimpeccatorefduoburmodiraucficuC
loaomue: utp peccacil fuifipfi bominef punianfcauc ficuc mniuice.-uc ipfa bon».-mm
peccaca pen.tendo deftruant.Fdcftueft ergo quod pred.xit deuf Eue r ra emm eft
mniue que mala erac: et bona edificata eft.-que no erat . Scancibufenim memburacq;
dom.bufeuerfa eft cuicaf ,n pdicif moribuf Ac fic quifpropbeca fuer.c concnftacun
quia non eft fadlum quod illi bominefcimuerunc illo propbecante U e„curu:facM
l Came " % uod 6u f r<3C deo Prefcence prediAim. quoniam nouerat , q predixic
quo
m meUufefTec impledtm,. Vt atit nouennc ifli m puerfum mifericordefquo pcineac
quodlcripccmefc.Qi.ammultamuIcicudodutcedmifcuedommcquamabrcondifbi
tunencibufce=[eganc & quod fequicur.-pFecilri attc fperancibufin te. Qmd e
abrc6d,fti
timentibur.perfeclc, rperancibuOmf, quia illifqm c.more penarum fuarti Ca uoltic
lufticam coftituere.-que i„ [egeeft:n6 eft mfticia dei dulc.f quia „efciu„c eam?
Non
emm guftaueruc eam. In renanq: fperat n6 m lpfo M ideo abfcodirur eifmulticudo
dulced,„,r dei: quoma rimfc quide deu:fi-d ,Ilo timore ferui!i,qui non eft m
cancace.
quia perftcfta cancarforaf miccic timore. Ideo Iperatibufin eum perficc dulcedmem
luamunlpirando eif cantacem fuam:uc nmore cafto no„ que cancaf fbrarmircicfed
perma„e„ce,„reculumrecuI,.cfig[or,anc':,„dom,„ogIoriecur.Iuft,c<adeiquippe
cbnftufefc:qui fatftufe nobirficucdicc apoftoCrfapieca a deo--* lufticia:* fadi/
ticacio:»: redemptio:uc quenadmodu fcripcu eft.qm glonaturun dommo glonecur.
-Hanc dei lufticiam quam donatgracia fi„e mericf nefcunciICqui Cam lufticam
uolunt conftituere: u ideo iufticiedei:q eft cbnftufno Cnc Ctiedri. I„ qua mftica
eft mulra mulccudo dulcedmifderpropcerquam d,cc' m pfalmo-Guftace u uidete
g dulcifefc dommufEc banc quidEinbac peregnnacione geftancef n6 adTaaecace
lumentef: efurimufeam potiurac fitimuf ut ea poftea faturemur cum uidebimureum
licuti eft.&f implebitur quod fcnpcum eft. Saciabor cu manifeftabic' glona
cua.Ica
perficc dinfturmulca mulcicudinem du[cedin,rrue Tperanubur m eum. Porro aucem
fi eam quam illi purant dulcedmem Cam deurabftondic nmencibur eum^qua „6 eft
impiordamndturuf: ut boc nefcencer u danan cimencerredte uma„c:ac fic P offmc
efIe:q U i orenc pro non recfte uiuencibuf quomodo eam perfic.c fperancibur in eum:
quandoquidemficucromnianc.perbancdulcedmemnondanacururefteofquinon
fperanc in eum.'llla igic' eiurdulcedo querac':quam perficic fperancibufin eummon
quam perficere putacur concepnenciburec pUrpbemancibureu.Fruftra icaq: bomo
I lllllllll lllllllll !l
II llll|lll[ II
poficuf m boc corporeioccu- torum dei mdiciorum fibi nonciam arrogere prefumic .
IUud quoqi apoftolicu: conclufic emm deuf omnef i inf idelitate ut omibufmifereaf;:
no ideo dictum eft: g> fit neminem damnacuruf fed fupenuf apparec unde fic
dictu.
Nam cum de Iudeifpoftea credirurif A.poftoIuf (oqucretjad gencefdd quaf uciq: id
credenteffcnbebdC epiftolaf. Sicuc enim uofmquit a[iquado non credidiftif deo-nuc
aucem mifencordiam confeaici eftif inillorum mcredu[icace:fic et bi non credideruc
inuertramifericordia:ucecipfimifencordiamconfequatur.Djmdefubiecic undeifh
fibierrdndobUndiunc J :acq:ait.Conc[ufic enimdeufomnefminfideUcace^ucomrbuf
mifereacur.Qtiof omnefmfi de quibufloquebacur-canq dicenf tc uof tc illof' Deuf
ergo &" Iudeof U G encilef quofprefciuic tc predefcinauic coformeffien imagmif
filn
fui:omnef m inf ideli tate conclufir. ut de amantudme nfidelicacif fue pemcedo
cofufi:
sc ad dukedmem mifencordie dei crededo conuerfi:clamarenc illud m pfalmo. QuaV
mulca mulcicudo dulcedmifcue domme.-quam abfcondifci cimetibufce.-perfeciftt aiic
fperancibufnon m fe:fed m ce. Omnium itaq: miferecunuaforum mifencordiequide
omnium : ec eorum fcilicec quofex gencibufec eorum quofex Iudeifpredeftinautc :
uocauic:iuftificauit:glorificauic:ncioimbominu:fedirto2f oim nemine danacuruf
11 12 13 14 15 16
II lllllllll II
19 20 21 22 23
29 30 31 32
^■v
>#*
II llll|llll II
<"*
quafi per ignen? Simul gfifte fuMnquiramuf.Hunc camcn non efle ceralTimum efti
ne duorum A.poftoIorum lenceciaf miccamuf i rixa: Si unuf dicic etta li mdla opera
quif babuenr faluabic eum fidef per ignem :aliufaucem fi opera non bdbeac.-nunqd
pccenc fideffaluareeu.inueniemufergo q poffir p ignem faluari :fi pufmuenenmuf
qmd fic babere in Fundamenco cbnftum. Quod uc de ipfa rimilirudme quancociuf
aduerramuf mbi! m ediftcio preponic f undamenro- Quifquificaq: fic babec m corde
xpm:ucci cerrena ec cemporaliamecea que Iicica funcacq: coriceffa preponac^fun/
damecum babec cbriftum. Si aucem preponicxcfi uideacur babere fidem cbnfci:n5
eft camen in eo f undamencti cbriftuf: cui calia preponunt;. Quaco magif fi
falucana
precepra concemnenf commictac illicicaictia non prepofuifle cbnftuifed poftpofuilTe
conumcicur.quem poft babuicimperancem:fiueconcedencem:du concra eiufimpata
fiue conccffa fua per Flagicia delegic explere Iibidme? Siquificaq:
cbnftianufdiligic
meretncem:ciq: adberef unum corpuf efFicicur:iam Fundamecum non babec xpm.
Siquif autem diligic uxorem fuam: fi fecundtt cbnftumiquif ei dubicec t fundameco
effe cbnftum ' Si uero fecundu boc fecuium:fi carnalicerfi m morbo cdcupifcentiaif
ficucecgencefqueignorant deum:enambocfecundumueniamconcedicapoftoIuO
immo per apoftolum cbnftuf. Poceft ergo ec ifte m fundameco babere cbnftum. Si
enim nibil ei talifaffecftidif uoluptatifq: preponat:quif fuperediFicec
Iigna;fenum:
ftipuidnvxpf eft Fundamcncum.propcer boc faluuf enc per ignem.Deliciaf quippe
buiufmodi amorefqi terrenof propter comugalem quidem copulam no damnabilef
tribu!acionifignifexurec:adqugptinencigne:ecorbicacef:ecquecunq:caIamitatef
que auferunc bec:Pic per boc ei qui ediFicauic enc edificatio ifta damnofa :quia
non
babebic quod fuperedificauit^eceorum amiffione cru«abtcur:quibuf fruendo unq;
lecabacur. Sed per bunc ignem faluuf eric merico Fundamentuquia ecfi ucrum id:an
cbnftum babere mallecid perfecucore preponerecur:fe malle cbnftum bdbere qifca:
Iibernme proFicerecur. Vide m apoftob uerbif bomme edificancE fuperfudamentu
boc:aurum:argencum:lapidefpreciofof.QviirineuxoreertinquiC'COgitac:quefunc
dei quomd placeacdeo. VidealitiediFicante Iigna:fenu:fhpu!d.Qui auc macnmdio
lucftufe inqc:cogi tac que fuc mudi quomd placeat uxori Vmufaiiufq: opuf q!e fic
manifeftabu;.Dief.n,dominidectardbic.diefuaq:ire:diercribu!dcidifqminignemqc
reueldbitur. Eandemq: tribuldtioem ignem uocac-ficuc alibi legic. ^VM figulipbac
fornax.a; bominefiuftofcemptacio cnbulacidif Ecuniufcuiufq: opuf quale lingmf
probabic. Si cuiuf opuf permdnferic:permanec enim qct quilq; cogitac: que func dei:
quomodo pldceac deo:quod fuperedificduic:mercedem accipiecid e unde cogicauic:
boc fumec. Si cuiufaucem opuf arfent:ddmnum patietur.quoniam quod dilexerdt
ndbabebit.Ipfeaut«fdIuureric:qdnu[[aeucribuIacioabiI[mffunddmeciftabiIitdce
femouic. Sic Cdmen quafi per ignem. Quod enim fine illicience amore nd babuic:(ine
urencedoIorenonperdic.Eccequancummibiuidecur-inuetureftignifquinuIlum
eorum da mnec.fed unum dicec.-dlcerum damnificec: ambor probec. Si aucem ignem
illum loco ifto uoIuenmuracapere.de quo dommurdicic finiftnfDifcedice a me nu/
ledicflri in ignem ecernumc m eiretiam ifti effe credancur q edificanc Tup
fudament(i:
igna:fenum:rcipuldm:eofq:exi[loigneportcempufpromdlifmericifimparcitum:
liberec boni mencum funddmenci: quid drbicramur dexcrof: quibuf dicecur uenice
benedicftipacrifmenponideceparacumuobirregnummirieorquiruperedificaueruc
fuper funddmecum:durum:drgentum:Id P idcrpreciorof.' Sed m illum ignemdequo
dicftum eft: fic camen quafi per ignem: d boc modo efc incelligendufucnq! mictendi
10 11 12 13 14 15 16
19 20 21 22 23
funcec dexcri fcilicec ec fintftxi. Illo quippe igne urnq; probandi func de quo
dicTii
opuf arfericdamnum paciacur ;profecT:o n6 eft ille ipfe ecernufigmf In illum emm
dexteram ftabuncec cum cecerif audiec.uemte benedicti patrif mei pofiidete paracu
uobif regnum: no ad finiftram : ubi illi erunc: q fa[ui n6 eruc u ideo audtec
difcedice
uica^uc eorum ligna si Fenum &; ftipula confumat J :a[u uero fentiac g
eiufmodifecu
ecia morf ipfa carnif que de peccaci pnmi perpecratioe cocepca eft.a: fecundu
cuiufq
uetut ignif ec alia confumunc cum tpfif ediFicaconbuffi xpm in eif non mueniunc
Enc enim tnbulatio i Ftne feculi cempore kncicbnfri:qlifnuq ancea fuic.qa multa
ipfa que ab buiufmodi delertactonibuf altend func nommd pieCdCif; bumano more
per ignem faluufertcfed laluufnon enc.qa eflc cum faluacore non pocertc:q debac
&: qui amac fiuii auc fiEia fuper me:no efb me dtgnuf. Verum qut
bafneceflicudmef
ildf cofuldc: uef boc i eif diligat <$ membrd func cbnft i-abfic uc ifta
dilecTio repiac m
I llll|lll llll|lll I!
II llll|lll! !!
&
^fConcraeorumperruafionemiquipuranefibtnonoffuCura
peceacann quibufcu e[emofinaffdcerenr:pfcicerunc. (TC.
11 12 13 14 15 16
19 20 21 22 23
x x rl
-r~
I lllllllll lllllllll II
II llll|llll II
JX
id eftquipromerueruncaliofeofqifuimcmorerpromerendofecerunc.Prorfufcdng
eifdicerecquod frequentacur oreCbriitidno-cum fe ouq: fandVorum bumilifquifqi
commendar:ec dicic: memor e(Vo mei--acq: uc id efle poffic promcrendo efficic. Sed
qf
nle fic modufec que fmc ipfa peccaca:que ica impediut perucntionem ad regnu dei.
uc tamcn fdndtorum dmicorum mericifimpecrenc mdulgetiam :diffici[[imum eft m/
uenire:periculofimmum defimre. Ego cerce ufq; ad boc tempufcum indefacdgerera:
ad eorum mddgmem peruenire non potui. Ec forcdffifpropcerea Ucencme fVudium
proficiendi ad omma peccdta cduenda pigrefcac. Quoniam li fcirecur que ue[ qualia
finc delicTa pro quibufeciam pcrmanentibuf nec prouecVu uice melionf dfTumpcif:
incerceffio fic mqrenda &: fperada fandtoicxif fecura (e obuoluerec bumana
fegmaef.
nec euolui cdlibuf implicammtifulliuf uirtutif expeditione curarec-fed tatummodo
quercret aliorum meritiriiberan:quofamicorfibi de mamona miqtacifelemofinaru
largicione fecirfec. Nunc uero dum uemadfiniquicaf eciam fi perfeuerec: ignoracur:
modufprofedto &: (Vudiu i me!iora,pf iciendi:orando tx infVddo
uigiUciufadbibet;:
U faciendi de mammona imquitatif fandVof amicof cura non fpernicur. Verum ifld
10 11 12 13 14 15 16
19 20 21 22 23
— ^
;ix>^uC
.EC
jl fVIca emm fiunt quidem a malifconcra uoluncacem deitfed tace eft i'[e fapiecie
lJ_FCdCeq: uircucifuc i eofexicuf fiue finef quof bonof& luftofipfe pfciuic
renddt
/ .omnia:que uolutati etufuident aduerfa. Kc per boc cudeufmucare dtcit: uolutdte:
1 uc cjbuf leniferat^uerbt grafia:redddC: iratufilli potiufq ipe mucan£:& eu
quodamd
mutdtum m nfque paciuntur:tnuemunc:ficuc mucacur fol oculif fdticidtif:£ afper
quodamodo ex mici:ec ex delectdbilt moleftufeificic: cu ipfe apud feipfum maneat
idem:qui fuic.Dicicureciam uoluntafdei:quafdcir m cordibufobediermm mddanf
eiufde q dicit apoftoluf Deufeft enim q operacur m nobif 8i uelle. Sicuc.n.iufhcid
dei non folu qua ipfe luftuf efVdicit;: fed ilta etid qua m bomine qut ab lllo
mftificac'
fdcicfic&Iex: eiufuocac^quepociufe bominufedabillo ddca.Nam utiqibommef
erantquibuf dic Iefufinlegeueftrafcnpcum efbcualio loco [egdmuftexdei eiuf
tn corde eiuf. Sccfm banc uoluncatequa deufoperactn bomimhuf etta uelledicerc
quod ndipfe uu[t:(ed fuofid uoIenteffaciDficucdictccognouifl^qctuccognofceret:
fecic :a quibuf ignorabacur. Neq? enim dicence apoftolo munc aucem cognofcencef
deunrimmo cogmti adeo = Fafe ut credamufoj eofcanc cognoucnc deuf.-pcogmcof
ance cdftitutionem mudt:fed eunc cognoui ffe dictureft:quod cunc uc cognofcerec':
effectc. De bif locucionu modif lam et in fupenonbuf hbrif memint difputatu. Scctm
banc ergo uo!untatem:q deum ue[[edicimuf:quod aliofefficic ue!Ie:a quibuffucura
nefciunc^muIcauutcmecfdCic.MuIra enim uoIuncffertfdncTieiufdbilloinfpiraca
(ancftauoIuncate:necfiunc:ficucorant proquibufddmpiefdncTreqi^quodoranc:
non fdcic:cu ipfe m eifbanc ordndi uoluncace fandto fpincu fuo fecerir. A.cp boc
qfi
fccfm detim uolunc ec oranc fancti ut quifq: fit fd[uuf:poffumufil!o modo locucidif
dicereuulc deuf&ind facit.ucipfum dicamufuelle:q uc ue[tcifti:factc. Scctmuero
illam uoluncatem fudm:que cu eiufprefcienria femptcernaefVprofecto tn cefo ec m
rerra omntd quecunqi uolutcmd folum pretenta uel prefenttd:fedetidmFuturaiam
fecic. Verum ancecj ueniac tempuf quo uoluit: uc fieret quod ante tcpora umuerfa
prefciuit^dtq: difpofuicdicimuf quado dcuf uoluenc: fiec. Si aiit nd folu ccmpufquo
f ucurum e.ueru etia ucru futu^ ficugnoramufdicimuf fiec:fi deuf uoluencmd quid
deuf nouam uoluncatem.quam nd bdbutc:cuc babebic fed qaid= quod ex etemicace
llll|llll llll WU\\ lll|Mil'i ll| rni\ill l|l :|llll|ll l|llll llll|llll Mll|llll
MM|IIII III
11 12 13 14 15 16 17 1G 19 20 21 22 23
mrn^
quo d promific A.brae dicenf m femine cuo benedicencur omnefgencef: ita quod
u lecabor ( populo meoSd ulcra nd audtecur m ea uox fletuf Et per aliu ppbecam
qui inuentuf fuerit fcnpcuf m [ibro: U multi dormiennu m cerre puluere: fiue uc aln
que no pofurs: came in eifde Iitcenf fcnpta funtmemec ec bec:ficuc u ifta uenerilc:
que increduli non pucabanc efle uentura.Idem quippe deuf ucraq: promific ucraq:
) gcncra bommii ficuc canco ance pdixic:m boc credendii fperandiiq: couercic:
uidere cofueuimuf &: boc fiimuf tllud uero n6dum fumurmecaliqn adbuc uidimuft
Nam profecto fbbria racione confulca: mirabilionf efie diuim operif repencur-in/
corporalibufcorporalia quodammodo accexere: quamlibec diuerfa :quia i[U celeftia
ifta nerreftna: camen corpora u corpa copulare.
credidic:quiatcamc6cempcibi[iburceftiburmu[romirabi[iurdiuinicarreipra P ruaric.'
Eioquia nanq: perruadencium quedicebanc^mira fueruncFacfla:n6 uerba.Qui.n.
cbnftum m carne refurrexifie:*: cum illa m celu afcendiffe no uideranc.-bec fe
uidifie
narranribufnonIoquencibufcantum:redetiammirificaFacienriburfigna:credeba-c.
rtominefqmppe quoruniuruelutmulcum duaiflinguarum fuifTe nouerant^repece
Unguii ommum gentiu ioquenterm,rab.'iter audiebanr.Clauduab uberifcufmatnr
ad eorum uerbum m xpi nomme poft. xl.annormcolumem conftirifre. Sudana de
corporibureorum ablaca: fanandif proFu.ffe fanguent.buf: i uia q fuerant cranricun
poiicoi in ordine innumerabilefmorbifuarur [aborancef ucambulantium fuper eo^
30 31 32
XxaxL
eft addemonftrandu deu? Cerre erum ecfi non merecnx fuic lupa i[[a:fed beftia:cu
fratnbufporcencum comune fuericambobufifracer rame eiufno bdbecur deufiQuif
ducJ>bibitufe:dutR_omu[um:aut Hercul£:aucaliofca[ef boiefdeofdicere.'& mon
ma!uit:q no dicere' /Vuc uero ali q genciii coierec mcer deof fuofR_omu'u irafi
romai
nommifmecuf cogerec ! Quifporro enumerec cjmulci quancalibec feuicia crudeutatif
occidi:qxpmdeunegare malueriic^Proinde mecufqualibecleuifidignacioifqueab
animifroman02f :(i no fierec:pofie pucabat; exiftere: copellebac aliqf ciuicacef
poficaf
fub mre romano: tanq deii colere R_omu[u. A. cbrifto aucem deo non folum colendo
uerum ecii coT icendo: canca per orbem cerre marcjrum mukicudiem mecuf ullufauc
terror reuocare no potuic.blddicie nulle:promilTo nu[[a demouic.fed nec faculcacum
uioienra fubcradcio^nec dcerbicdf uniuerfdrum uanaicq: penarum: u ipfiuf morcifi
que pluf cecenfformidatur. Neq; cunc ciuicafxpi quifadbuc peregnnaretnn cerrif:
li baberec tam magnoru dgmina popu[orum:dduerfufimpiof perfecucoref fuofpro
teporali faluce pugnduirfed pociuf uc obtinerec ecernamo repugnauic. Ligabanc:
inc[udebancur:cedebanrur:urebancur:torquebancur:[aniabantur:cruciabancur:ec
mukipiicabanf . Ncl erac eif pro faluce pugnaremifi falute pro faluacore cocemnere.
Scio in bbro Cicercuf tertio nifi fdllorderepubiieadifputdrrnullum bellum fufcipi
a ciuicate optima: nifi ducp Fide.ducp faluce. Quid auc dicdc pro
fa[uce:ue[ mcelhgi
quam falucem ueliDalio [oco demonftranf Sed bifpenif inquic quafeciam ftulciffimi
fentiunc^egeftace: exfilio umculifiuerbenbufieldbuntur fepe pnuaci oblara morcif
celericace.Ciuiraiituf autcm morf ipfa pena eft:qu<E uidecur a pena fmgulofum/
dicare. Debec enim conftiiuca fic efleciuirafiuceremafit. Itaq; nullufincericufeft
reiputbce naruralifi ut bomimfin quo morf non modo neceffdrid eft: uerum eciam
optanda perfepe. Ciuicafaucem cii tollicur-delecur: excinguicunfimile efc quodamo
uc magnii parua conferamufdc fi omnif bic munduf intereac:ec concidar.Hoc ideo
dicic Gcero.-quia mundum no incencurum cum placomcif fencit.Conftac ergo eum
proedfd[ureuoIuiffebe[[ufufcipidciuirace:quafic:uc manedcbicciuirafificucdicic
ecerna:quif monecibur&; nafcentibuf fingulifificuc pemmfeft opdcirdfolee uel
[aun:
acq: buiufmodi cecerarumdrborumTmgulorum [apfuorcuq; folioru.Morf quippe
uc dicit n6 bominum fingu!orum:fed uniuerfe:pena eft ciuicaci Cqued pend p[eruq;
fingulofumdicdt. Vndemenco querie':utrum redre fecennc faguciniqn uniuerfam
ciuicdcem fudm mcenre mdluerunc; q f idem frangere q cu ipfa romdna republica ce /
nebantur. In quo fuo facflo laudancur ab ommbufcerrene reipublice ciuibuf. Sed bi
quomodo buic difputatiom pofTenc obedire:n6 uideo:ubi dicicur nullii fufcipiendu
effe bellum .nifi dut pro f ide :aut pro falute. ISIec duitur fi m unum ftmul
penculum
ita duo ifta concurrermc:uc ceneri alcerum fine alceriufamifiione non pofcquid fic
pociuf eligcndu. Profecfto enim fagiicini fi fdlurem c!igerec:fidefciffuerac
defereda.
Si f idef cenendd:amicrenda uciq: faluf ficuc u factum eft. Sdluf ducem
ciuicdcifdei
ca[if eft^uc cum fideac perfidemcenenuelpociuf acquin po(lic:fideduceperditddd
eam quifq: uenire non poffic.Que cogiratio firmiflimi ac pacienciflimi cordif cotac
tdncofmarcyrcrfecic quatem neunum quidem babuic uel babere poruicquando eft
deufcredicufB-omuIuf.
fliQuod ucir.uduf i xpm crcderec uircucif fuenc diuie no pfudfiSifbuane.C.vii.
i^JfEcl udtde ndiculum e de B_omu[i falfa dminitate cii de cbrifto loqmur facere
^^_^nencionem. Verumtamen cum fexcencif ferme annifance Gcerone R_omuIuf
X«VII
fuerit:at q: illa ecaf lam fuifle doctnnif dicacur excu[ta:uc qd fieri no poceft
omne
refpuereciquancomagifpoftrexcetofanofipriufceporeOceromfmiiximeqrpofcea
fub A.ugufto acqiTybeno erudicioribufutcq: cemponbuOrefurredionem carnifxpi
acq: m celofafcenfionem :canq id quod fien no poceft menf bumana ferre no poflec:
eludefq: abaunbuf cordibufq: refpuerecmift ea fien potutffeiacq: facta e&dmicaf
ipfiuf uericattfuel diuinicacifu^-itaOs; conftancia miraculoif figna monftrareciuc
cerrencibufec concradicentibuf cam mukifcamq: magntfperfecuciontbuf:precedenf
m xpo:deinde m cecenfad nouum feculum fecucara refurrectio:acq: lmmorcaucaf
carnif&j fideliflime crederetur: u predicarecur icrepide;*: per orbe terre
pullulacura
fecundiuf cum in marcyrufanguinefererecuWLegebantur.npreconia pcedenciti
propbecarum:concurrebancoftencauirtucum ; & perfuadebacur ueritaf noua con/
fuecudinenococrariarationiinecorbifcerreqprequcbacurfurore-pfequerec' fide.
zxn;
orare. Quibuf modifiquo efFedtu: quo mocu animi: quo Huuio Ucbry marum:gbuf
gemicibufacq; fingultibuf fuccuciecibufomma membra eiuf & pene inrerctudecibuf
fpiricum.quifulltf explicec uerbif Vcrum orarenc alii: nec m bec eorum auerteretur
mtenciomefciebam.Ego camen prorluforare ntlpoteram.boc eantiimodo breuicer
tn corde meo dixi.Domme quaf cuorum precefexaudif fi baf non exaudif.' Nibil
emm mibi uidebac' addnam pofTemifiucexpirarecorando. Surrextmuf:&:accepca
ab epifcopo benedictioe difceffimufrogaceilta :u: mane adeffecnKifuc equo ammo
effec borcancibuf. IIIuxic diefqui metuebacur. Aderanc ferui dei :ficuc fe
affuturofeg
promiferdnc.Ingreffl func medici; paranturomia que bora ilia pofcebacTremeda
ferramenca prof eruncur acconfcirfufpenfifq! o mmbu r :eif aucem quorum erac maior
auconcafdefectum animi eiuf cofolando erigencituf. \i manuf ("ectun membrain
leclulo componuntur. Soluucur nodi Iigamencoif: nudatur [ocufmfpicit medicuf:
l£ fecandu i[!u finii armatuf acq; incentuf inquint. Scrutat oculif digicifq:
cocrectac.
Temptac deniq' modifomnibuf muenit firmiffimam cicatncem. Iam illa lecicie lauf
acq; gratta2f acT-io rmfencordi Bi omipoteci deo;que fufa eft oreoim Ucbrymacibuf
gaudufnon e(t commiccenda meifuerbif Coguecur pociuf q dicacur. II In eadem
carcbagine Innocentia religiofif vma femma de primarnripriuf ciuitacif in mamilla
cancrum babebat;rem ficuc medici dicunc^nullif medicamencif fanabilem. Auc ergo
precidi folec membrum ubi nafcicur-s; a corpore fepararrauc ut aliqco bomo qetiuf
uiuac ifomentifeft peftif miciganda frequecibuf Nam uc mde mortem quanculibee
cardiufaffucuram confidamuf fecundum Hyppocracif ut.fercur fencenciam:omnif
eft omic ce da curacio. Hocillo a pico medico u fuedomui famiSianflimo accep;rae:
Si ad fo!um deum fe orando couercerac. Aelmonecur m fommfpropmquate pafcbas
uc in parce f emmarum obferuanti ad bapcifcenum ; quecunq; i[!i bapcizaca p micuf
occumffcfignaret ei locu figno crucif xpi. fecit &; cofeftim fjitarfecuca e.
Medicuf
fane qui ei dixerac: uc nibil curationif adbiberec fi paulo diuciuf uiuere
uel'ec:cum
infpexiflec ea poftea &: famffima c6per.(fec:qpnuf babere lllud malu tali
infpeclrioe
cognouerac:quetiuitabeauebementerquidadbibmffeccuracionifcupien r quaium
ince[[igida-ur:nofle-medicamecumquoHippocracirdeFinitiouincirecur.Cumq;ab
eaquidfaclumeec:audiMec:uoceue[ucconcemnecifi;uu T cuicauci![ameaierecne
aliquod concumeliofum uerbum,pferrec m Cfcriftureligiofaurbanitace refpondi fle
Ferc:. Pucaba inqt magnu aliquid re mibi Fuifle dicluram Atq; i[!a lam exborrefcece
moxaddidic QuidgrandefecicCbrifturfa'uarecacrum:qutqaatriduanumortuu
fufcitauic i Hoc ergo cum audiffem:&: uebemenccr ftomacbarer m illa ciuicace
atqj
m iIU perfona non uciq: obf.ura:fac1um tam mgenf miraculum fic Iacere:bmc eam
ti. admonendam u pene obiurgadam pucaui.Qii e cum mibi refpondiflecmo fe mde
cacuifi"e:quefiui ab eif quarforte tunc macrcnafamicilTimar lecum babebaDUCrti boc
anceafiffencR-efponderuncreomninonercifle.Ecceinq^quomodonotacefucnec
ifte audia t: que tit i tanca fami!iancate mngunc' '. E c quia breuicer ab ea
quefiuera:
Feci uc iHifaudientibufmuIcumq; mirantibu£a£ gfonficancibufdeum.-cocu ex ordine
quemadmodum geftum fuent:mdicarec. (TMendicum quendam podagncu m eade
urbe:qui cudedtffec nomead bat-cifmu:»! pndte 5 bapcizaretur in fomnifa puerif
mgrifcuracirquofmce!Iigebatdem6enbaptizarieodemannoprobiticuffuiflec:eirq^
non obcemperanfeciam conculcancibufpedereiurm dolorem acernmum q!em nunq
expertufert:eftuaMec:magirq!eoruincenrIauacroregenerdCi6irucuouerac:ab!uin6
diftulilTec:in taptifmate ipfo non folum dolore quo ulira folitum ciuciatatunuerd
enampodagracarui(Te:necamp[iurqdiupofteauixifTecpedefdo[utrie:grnouic.Nof
Camen nouimuf u pauciffimi f racrefad quoftd potutc peruemre e uicmo- <tQuida
curubitanuf non foluma paralyfi uerum eciamab mformi ponderegenicaliunrcum
bapcizarecur faluuf effecftuf eft i a. Iiberacuf ucraq: molefha:rang mali
mbi[ babuiffec
m corpore^de fonce regeneraciomf afcedic. Quif boc pcer curubicani nouic:K precer
ranffimof aliquof q boc ubicunq: audire pocuerunc^ Noraucem cum coperiffemuf:
boc lubence fancfco epifcopo Xuretio eciam uc uenirec carcbagmem fecimuf guif a
calibufpriufaudierimufdequorumfide dubirarenonpofiemuf. (EvTr trtbuniciuf
Hefperiufqm apud nofeft: babec m cerncono fuffalenfi fundum:zubedi appeUacu:
ubicumaff[ic7i6eanima!iumecferuorumfuorumdomumfuam fptricuu matignoif
uimnoxiamperpecicomperifcrogauicnoftrofmeabfenceprefbycerofucaliquif
eorum illo pergerec cuiuforacionibufcrederenc.perrexicunuOobcuIicibi facnficium
corponfcbn(ci:oranf qcum pocuiC:uc ceffarec i![a uexano.deoq: procmuf miferance
cefiauit.Acceperacaucemabamtco fuocerram fandfcamde bierofolymiraliacaimubi
fepulcufcbriftuf die cercio refurrexic: eamcp fufpenderac m cubiculo fuo:ne quid
mali
eciam ipfe pacerecur. A.c ubi domuf eiuf ab illa mfeflacione purgaca eft; qmd de
i[[a
terra f lerec :cogicabac:quam diuciuf m cubiculo fuo reuerette caufa babere
nolebat.
Force accidu=uc ego u co[[ega ciic meufEpifcopuf Syniftenfifecclefe Maximinuf
m proximo eHemufuc ueniremuf:rogauiC:&; uenimuf Cumq: omia nobifrecimffer-:
eciam boc peciuit:,uc infodereturalicubt: acq; ibi orationumlocuf fierec:ubt etiam
cbrifcianipofrencadce[ebr^daquedeifunc:congregran.Nonren:icimuf:facT:cie(c/
Eracibt paratycicufiuuemf ruflicanuf qui boc audtco peciutca parencibuf fuifuc
tllum ad eum locum fanclum non cuncancer afferrencjjjuo cum fuiffec allacuf
oramc:acq: in de concinuo pedibuffuif fanuf abfceflic. CYidcoriana ui[[a diac':que
ab bippone regio mmuf. xxx. milibufat eft. Memona marcyru mediolanenfium ibt
eft Procafu u Geruafn. Porcacuf eft tllo quidam adotefccnf: q cum die medto cepore
eftacif equu abluerec m Hummifgurgire demone incurnc. Ibi cu lacerec ue! pximui
morci :ue[ fimt[[imufmorcuo:ad uefpercinofiliuc bymnof ac oracionefcum anciilif
fuif^qbufdamfancT:imonia[iburexraoredominapolTer(ic)irincrauic:acq:b7mnof
cancareceperunc. Quauoce i[Ie quafi percuffufexcufrur eft:« cum cerrifcili fremicu
alcare comprebenfum mouere n5 audenf fiue no ualenf canq eo fueric aUigacufauc
affixuf cenebac ; ti. cum grandi eiulacu pam fibi roganf conficebacut ubi a
dotefcence:
Bi quando Si quomodo tnuaferic.poftremo fe exicurumeffe denutianfmembra etuf
ftngula nommabac:que fe ampucacuif exienfmmabac'. A.cq: mcer bec uerba difceflic
ab bomine. Sed oculufeiufm maxrlam fufuf cenut umuln ab mcenore cjuafi radtce
pendebac:cocumq: etufmediu qa" mgeilum fuerac albicauerac. Quo uifo q aderant:
concurreranc aucem eciam aln uocibuf eiuf accicms^ fe omnef pro tllo tn oractonem
ft-raueranc.quifeum fana mence ftaregauderenc-Turfuf camen propcer eiufoculum
contnftaci:medicu querendu effe dicebac.Ibi maricufrororifeiurg eu illo detulerac:
pocenreft inqmc deurfanctoif oraciontburqui fugauit demonem lumen ei reddere.
Tunc ficuc pocuicocutum [apfum acq: pendecem:Ioco fuo reuocacum [igauic orano:
nec mfi poft fepcem dief pucauic effe foluedum. Quod cum ftxifc famfiimu muentc.
Sanaci func illic ec alu de qmfcurdicere longum eft. CHTpponenfem gdam utrgtne
Tcio: cum fe oleo peruxiffocui pro.i[La oranrprerbycer mftillauerac [acbrymarfuaf:
mox a demomo ftuffc fanaram. CScio eciam epiCcopum remel prqadolefcece quem
a demomo correpcum uidic orafre.i[Ium qi illico dem6e caruifie. dErac quida fcnex
12 3 4 5
^xxnL
quil ad ca que boc opufurgec f eftmare compellar. A quodam ludeo dixic fibi FuifTe
per.uaium :ucannulu capillaaoumculo infererec:quo fiub ofii, ueftead nuda corpif
cmgerecur.qui annulurbaberet fiib gemma [apidem ,n renibufmuencum bouifiHoc
alligaca qua„ remedio:ad flcTi marc/nf Iimma uemebac. Sedpfccla a carcbaeme
cum m confinio flumin.f Bagrade m fua poffeffione manfi "ec^urgcfuc icer pacrcrec:
ance pederfitor.IIum lacctem an nufum u,d.c:&: cap.'[a,iam zona q
fueracall.gacuf:
mirara cepcamcQuam cti omino futf nodiff irmiflmir ficut erac cdpenlTec aflncfca .
crepuille acq, exiluffe anulum r u r p ,caca eft. Qui ecam ,ofe cum i„c:gemmuf
fuiflet
muentul. fucure falunrquo^^mcdo pignu^de raro miraculo fe accepiffe pfu:r pfic
acq: illud umculum roluenf fimu! cum codem annu'op : cc,c m flumen. N d c-edunc
enniu
imii
13 14 15
17 18 19 20 21 22 23 24
28 29 30 31
xxrr
boc qut etta domtnu Iefum pcr mcegra uirgtnaha macrif entxum: ti ad dtrctpulof
fuof ofttifcUuftfingre(ru f-utffe no crediic. Scd boc cerre querac.ecfi uetf
inuenerics
t!U credac.CUnfftma Femfa e nobtltccr nacamobilicer nupca;carcbagine babicabac:
amp!a ciutcafampla perfona rem querentei Ucere no finunc. Marcyr cerce lpfe quo
rmpetranre ilUfanataefbtn filtum permanencif utrgimf eredtdit^tn eum qui oftitf
cUu!lfaddifctpu[ortngre(rufeft : credtdic.I?ortrernopropterquodomiai(tadicunE'
a nobtf tn eum qui acendic m celum cum carnetn qua refurrexcrac credidtc:»: tdeo
per eum cancafiuncquta pro tfta fide antma pofuic. ([Ftuncergo ecta nuc mulca
miracuU eodem deo facience per quof uu'c:« quemadmodum uulrqut ac t!U que
[egimuffcctc.redirtanecfimilicerinnotefciic:neq!ucnonexcidacanimo:quaficUra
memone crebra [ectione tenduncur. ISIam u ubi dvtgencia eft : que nunc apud nof
effe ceptc: ut UbeUt eorum qut beneftcta pcrcipiunt recicencur m populo . feme! boc
audiunc qut affunt: plurefque non afiunc.uc nec tlli qut aff uerunt poft altquoc
dief
quod audierunc menre recmeanc: u uix quifq reperiatur tllorum ; qui et quem non^
affuiffe cognouertc:indicec:quodaudiuic.Vnum eft apud noffactum non matufq
t!la que dixi: fed cam clarum acq: tlluftre miraculu ;uc nullu arbicer ee
bipponenfiu
9, boc uel non utdertDuel didicenc nullu q obliuifci ulla racione potueric.
<LPe« m
quidem fracrefquorum fepcem func mareficref femine: de cefarea cappadocie fuoru
cium non icnobi!ef:nialedi<ito matnrrecenn pacnfeoic obicu defticuce:que imurta
Obi ab etrfacla acerbiffime ruliticali pena Tuc diiunimrcoercicruc borribiltcer
qua/
cerentur omnercremore membrorum. In qua rediflima fpecte: oculof fuorum ciuturo
non ferentef quaquerrumcutq; ireuifum efbcoco pene uagabacur orbe ILomano.
Exbirenimadnoruencrucduofracer»iroror:Paulur8iPa[Udia:mu'ciraliiriocir
miferia diffamance lam cogntct. Venerunt aut ante pafcba ferme dief, xv.K eccleria
quotidie mgredietcf tn ea memonam glorioftmmi marcynf Scepbani frequetabat:
orancefuc fibt lam placarecur deufs; Ulutem pnrtinam redderec.Ec illic u. quocuncf
tbanc: conuercebanc m Te cimcacirarpedlum. Nonnulli q eoralibt uideranc: cauramq;
cremonr eorum nouer<mt:alnr&: cmcuncp potcranc mdicabac. Venic ecparcba:atcf
tpfo dte dotmntco mane cum la populuffrequenf prere n rerfec:K loci fancli cacellor
ubt marryrum erac tdem luuentr oranr cenerec:repence profcracur cft 8i dorttiienci
rtmiUimurtacutc-.non camen cremenrrtcuc eciam per fomnum folebac. ftupecibuf qttt
aderanr:dCq;a!itrpauencibur:aliirdo[entibufcumeumquidamueIIentengere:nonuIIi
probibuerunc:red pociur exitum expedtandum effe dtxerunc. Ec eccc furrexic ct no
tremebac- quontam ranaturerac K ftabac incolumirincuenrtncuenter Qiurcrgo xn/
ruenc.um le cenuic a [audiburdet ! Clamancium gratuUnnumq uocibur ecde la urq:
quaq; complecaeft. Indead me curncur ubt fedebam lam proceffuruf Irruicalter
qutfq; portalrerunvomnirpofterior qfi nouum quod aliuf prturdtxcrat^nunciancel.
Meq; gaudente &s apud me deo gratiaragence: tngreditur etiam ipfi: cum
pluribul.
IncIinacuradgenuamea:erigicuradorcuIummeum.Procedimuradpopulu:plena
ez:
uerbircacofbmtu:c|cumnoftreaureruixferrepofrec.Qjiiderdc£cordeexu!cacium:
mfifidefCbrifrip q Scepbani fanguifefTu(uf£?
(ll 1 mCl **"' ^" dtce,Wl " r ,fta miraeuU: m qua Cbnfturpredicac' refurrexine
V_A in "»"«* '" <* l" ^cendiffe cu carne.' Na ec ipl marcyrefbuiurfidei marcyrer
td eH: bmurfidei tefterfueruDbuic fidei certimomu perbibencefmundu inimictffimd
«£ crudeiiflimu percu[erunc:eumq : non repugnando fed monendo uicerunc. Fro ifta
hde morcm func:q bec a dommo impecrare pofluntipropter cuiufnome occtri func.
' £r r0 r PrecefSc eoit mira pariecta:ur i birmiraculifcata ifta potec.a fequeree'.
NJam fi carmf mecernum refiirredho uel non prcucmc m Cbrifco : ue! non uencura
eft : ftcuc prenunciacur i a Cbrifto ■ ue! ficuc prenunciaca eft a propbecir a
qmbuf
Drenunciacuf efc Cbriftufquare marcyrefcanca poflunc:qm pro ea fide:qua bec re/
furreclrto predicacuroccifi func/ Siue enim deufipfe:per fe ipfum mtro mo quo ref
cemporaiel operatur ecernuffiue per fuof mintitror ifta factac- <_ eadem ipfa
que per
mmiltrol facic: fme quedam factac ectam per marcyrum fpiriruf:fiaic per bom.nef
-dbuc m corpore c6rncucof:fiueomnia ifta per ange!ofqutbur inmfibilirenmmu/
cabilirer u mcorporaliter imperactoperetur: uc que per marcyrerfien dicuncur i eif
orancburcancum ec impecrancibuf non eciam operancibur fiannfiue a[ia iftif-fiue
aliaiUirmodifquinu[[om6c6prebendtamorca[iburporrunc:eiBfecT:oacceftantur
feec tidemn qua carnirtnecernum refurrectio predicatur.
Ic forte dicTur. func et.am deofruoraliqua mira fecifre. Bene.fi tam inciptunc
meol luol morcuifbommiburcomparareaduciunc ecia fe babere deo^ex bofbuf
xxu:
morcuufficuc Herculem :ficuc K-omu[um:ficuc aliof muicof quofm deorti numerli
Verum fi qua fimiUa uidencur: ficuc a Moy fe mdgi pbaraonif fic eoit du uicfti func
cibuf eifuc fidefitla proficianqua eofnon deof noftrofeffcfed unum deu nobifcum
ficuc duf:fed memonaf iicuc bominibuf mortuifquorum apud deum uiuunc fpincuf
marcyrum u noftro facrif icium immolamur.ad quod facrif icium ficuc bo mmefda q
mundum tn eiuf conf efiione uicerunc:fuo loco u ordme nommacur: non camen a
facnficec eorunvquia dei facerdof eft no illorum. Ipfum uero facnFicium corpuf cft
eft miracula faciennbuf? Eifne qui feipfofuolunc baberi deof ab iifqbufea faciunc:
Eif ne qui facra fua: eciam crirmna fua effe uolueriican ei<"q nec
laudeffuafuolunc
mtra Faciencibuf Dicendo emm uera pafii func uc pofienc Facere mira . In eif uenf
eft
:rx
Omicro dicere quod ia m cerctodectmo [ibro dixt: qmulra grauia cerrena finc corpa
ficuc plumbunv&i fbrma came ab arctf tce acctpianc:qua nacare ualeanc fuper
acfm:
st ucacctpiac qualtcacem corpuf bumanum:quaferrt tn celum:&! effe pofTic m ce!o
:
ommpocentt arctftci concradtcit. Iamuero concra illud quod lam dixi fuperiufecia'
ifcum confiderantefacq: cracitacefelemencorum ordinenvquo cofidunc no inueniiic
omnimodo:quiddiC3nc.Siceftenim bincfurfumuerfufcerraprinwaquafecunda:
rerciuf aer: quarcu celcuuc fiiper omia fic anime natura. Nam u Arifcocelef qumcum
corpufeam dixic efTe^&PIaco nullum. St qumcti effec:cerce fupenuf effee
cetertf.Cu
ueronullum eft:mu[co magiffuperacomnia.Interteno ergo quid facic corpore '. In
In bac mole quid agtc fubcilior omnibuf ■' In boc podere qd agic [euior omnibuf? In
bac cardicace:qd agic celenor omnibuf.' Ica ne p buiufca excellecif nacure merttum
non poteric effici:uc corpufeiuf [euecur m celu:&: cum ualeac ntic nacura
corporum
cerrenorumdeprtmereantmaf deorfum:a[iquo modosiantmeleuarefurfum cerrea
corpora no ualebuc? Iam fi a i eojf miracula ueiamuGque facta a dnffuif opponunc
marcynbufnoftrifnonne ecia ipfa p nobiffacere a; nobif repenent oininopficere?
Nam mcer magna miracula deoru fuoru-profedro magnum i[[ud eft :quod Varro
commemorat: Veftalem uirgmem cum penclirarei; fa'fa fufpirione de ftupro:cnbru
tmpkffe aqua de tyberrK ad fuofiudiccf nu[[a eiuf parte ftillace porcaffe.Qui r
aque
ponduf fupra cnbrum tenuic l Qutf roc cauernif pacectbufnibil tnde m cerra cadere
permific .'fi-efponfun func:a[iquif deufuel attquif demon. Si deuOntiquid mator efc
deo:qut fecic bunc mundum '. Si demonmunquid pocetior efl ange[o:qui deo ferui:.-
a quo facftuf eft munduf/ St ergo deuf mmor ud angelufuel demon pocuic pontiuf
bumidt elemenct fic fufpendereuc aquarum uideat: mucaca Fuiffenacura:ica ne deuf
omnipccenf q tpfa creauic elemeca terreno corpon graue podufauferre no pocerir:
uc in eodem elemcco babicec uiuificacum corpuf m quo uoluenc uiuificanf fpincuf'
Demde cum aerem medium ponancmcer ignem defuper &: aquam fubcerquid eft cf
eu m mcer aqm &: cerram fepe muentmuf' Qmd enim uolunc efli nubef aquofaf mcer
quaf&jmariaaermediufmuenitur.'QuonamquefoelementO!£ podereatq; ordme
effictruruc correncef uiolenctffimiacq; undofiflimtanceg fub aerein cernf curranc:
fuperaera in nubibuf pendeanc?Cur dentq; aer efb mediuf tncer fumma ceba! tma
cerrarum:quaquerfumorbifexcendirur:fi[ocufeiufinterce[um&;aquanficucaquaif
mcer tpfum Si cerraf eft confticucuf.' Poftremo fi ita eft elemencorum ordo
difpoficuf:
ut fecundumPIaconem duobufmedufid eft aere ec aqua:duo excrema id eft ignif ec
cerra mngancur:celiq; obcmeac ille fummum Iocum:bec autem imt ueluc fudammif
mundt :&c ideo m celo effe non poceft cerra^cur eft ipfe igmfm cerra '.
Secundum bac
qmppe ractone:tta lfta duo elementa m locifproprtif tmmo ac fummo terra &: igmf
effe debuerun t.uc quemadmodum nolunc m fummo effe poffcquod imt eftuca nectn
imo poffec effe qd" fummi efc. StcuC ergo nulla puranc efle: uel fucuram eepciculam
cerre m celonra nullam parcicubm uidere debuimuf tgntf in rerra. Nunc uero non
folum mcerrtfuerum eciam fub cernftca elbuc eum erudtenc uerticef monrifrprecer
quod m ufibuf bominum &; efleignem m terra:ec eum nafci utdemuf ex rerra.quado
quidem st. de Iigmf m de [apidibuf nafcic .que func corpora fme dubitatione
terrena.
Sed illemquiunt lgnif eft cranqI[uf:purunnnoxiuf:femp:ternuf:irteaute turbiduf:
Fumeuf:corrupnbiIifacq?corruptor. Nec tame corrumpic moncefm quibufiugicer
eftuat cauernafq; cerrarum. Verum e(ro:(ic tlli ifte difTinu!if:uc
cerrenifbabirati6ibuf
congruacCur ergo nolunc ut credamufnaturam corporum cerrenorum aliquando
2E£T
,tc
D bec ergo que ab eoru parce concrana me digerence mibi uidencur oppolita:
_mifencordta dei mfibufmeifopem ferece refpondeam.Aborriuof fetufqui cum
la uixiffent i utero lbi fuc morcut :refurrecturof uc affirmare: ica negare no
audeo:
Quamuif non mdeam quomodo ad eof non percmeac refurreclio morcuoiffi non
eximunt; de numero morcuoif A.ue emm nd omefmorcui refurgenc: ai crunc a'ique
humane anime fme corponbuf { ecernii:que corpora bumana quamuif mcer uifcera
macerna geftarunc:auc fi omnefbumane anime recipiec reltirgecia corpora fua que
babuerunc ubicunq; utuencia^ac moncncia reliquerun t:non inuemo quemadmodu
dicam ad refurrectionem no pertmere mortuo^:quofcunqi mortuof eeiam in utenf
macru. Sed ucrulibec debif qfq: feaat:qo' de iam nanfmfacibuf dixerimufboc etia
de iltifinceUtgendum eft fi refurgenc.
fien pofiic equalif Si aucem dixerimufad dommici corponf modum enam quoruq;
j£Aur
C.xvt.
yM Llud etia qct aic predeftinatoff leri c6 formeftmaginiffilii deiipoc u fcctidum
_J_tnteriore bomme mcelligi. unde nobifalio loco dixic. Nolite conforman buic
( rec.i!o:fed reformamim in nouttate fefuf ueftn. Vbi ergo reformamur ne cof orme/
mur buic feculo^ibi conformamurdei filio. Poteft u, ftcaccipiut qucadmodum ille
nobifmorcalicace:ita nof llliefficiamur imorcalitate coformef.qct quide u ad lpfam
refurrecciong corpoif percinec. Si autem etiam m bifuerbifqua f orma refurrectura
(inc corpora fumuf admonicrficucilla menfuraica u ifta cof ormacio non quacicacif
mcelligenda eft:fed ecacif R_efurgent ltaq: omnef tam magm corpore-q uel eranc ue'
futuri eranc tn tuueili etate:quifnibi[ oberic etia ft eric mfantulif uel fenilif
corptf
forma:ubi nec mecifnec ipfiuf corponfulla remanchc mfirmicaf. Vnde cciam fiqf
tn eo corponf modo m quo defunctuf eft refurreccurum unumqueq: concendicno
eft dx illo [abonofac6cradicci6e pugnandu
"V^PV OnnuIIt propter boc q> diccum eft:donec occurramufomnefm uirii pfeccum
( femineorefurrecluraffemmafcreduc:fedinuinIiomnefaiunc.quoniamdeuffoIum
uirum fecic ex Iimo:femma exuiro. Sed mibi meliuffapere uidentur:q ucriiq: fexii
que cunc quidem u a co cubicu: U a parcu immunif ent. eriic camen mebra f emmea:
oporcebac. Sopor quippe llle uin:morf erac Cbrifti. cuiuf exanimif i cruce pendecif
nouimufqbuf edificatur ecctefia. Nam boc ccia uerbo fcnpcura u(k efbubt no legic'
XX
dicic corpirCbnfh: quod eft eccfefia.Creacura eft ergo dei Femma ficuc uir.fed uc
de
uiro fierec unicaf commendaca eft. uc aurem i[[o modo Fterec: xpf uc didtum eft; ec
Eccfefia f igurara eft. Qm ergo ucrunq; fexum infticuic:ucruq; refticuec. Demq; ipe
Iefufincerrogacufa feduceifqui negabanc refurrecl:ionem:cuiuffepcem Fracrum enc
uxor qua finguli babuerunc:du quifqi eoru uellec defuncti femen ficuc [ex pceperac
excicare:erracifinquic nefciencef fcnpcurafneq; uircutem dei.Ec cti
apcuflocufefTec:
uc dicerec -de q entm me mcerrogacif uir enc. ipfa nd mulier; no boc dixic:fed
dixic.
m refurreclide enim neq; nubec neq; uxoref ducec;fed func ficuc angelidei m ceJo.
Equalefuciq: age[ifimmorca[icace ac felicicitacemd carneficucnecrerurrectideq
•nd mdiguerut age[i:qa nec mori pocueruc. Nupciafergo dommuf Futurafnegauic
efle in refurrectione non Feminaf ec ibi negauic ubi calif queftio uercebacur :ut
eam
negaco fexu muUebri celenore facihcace dtfToIuerer.fi eum ibt prenofcerec nd fucutf
.
immo ecia Fucuif effe Firmauic dicEdomd nubec q$ ad Femmaf percinennec uxoref
ducent:qci ad utrofi Erunc ergo que ue[ nubere bic foknc ue[ ducere uxoref:fed ibi
boc non f acienc.
'sxrrl
cunecdfinvuciq: ibi ftic u Femte que cimet dfim.
(JXJuod orfiia uitia que m bac uica buano cocrana fut decon
m refurrectioemd fic Fucura:ubt manece nacuraU (ubftacia
m una pulcbrttudme U qualicaf cocurrec; u cjcicaf. C. xoc .
ffXVid lam refpondeam de capilUraCqj unguibuR Semel qppe tnceUeelro ita mbil
IJrtjeriruru effe:de corpore:uc deforme nibil fic tn corpore;fimu[ ineeUigiCiea que
fSrmefaclrura fueranc enortnitate:mafie ipfi acceffura ee no [oaOi qbuf menbroru
forma curpef. Veluc fi de Umo uaff ierec:qct rurfufm eunde [imu redaclru cocum de
toco iceru f ieret:n6 eec neceffe:uc lUa parf ttmi que m anfa fuerac ad anfam
redirec:
auc que fundum fecerac:ipfa rurfuffacerecfundum:dum camencocum reuercerecur
in cocfrid eft cotuftlle limufm cocti uafnulla fui pdica parce remearec. Quapropcer
fi capilli totienf tonfi unguefue defedtiiad fua loca deformicer redeunt :nec camen
cuiqj refiirgeti penbunc :quia m eandem carnem uc quecunqibi [ocii corpifceneac:
feruata partium congruencia macene mucabilicaceuercecur.Quamuifquod aic dnf:
capiUufcapitif uefcri non penbicmon de [ogicudine fed de numero capilloif diclu
mulco aptmf poflic inceltigi. Vnde u alibi dicic.CapilU capicifueftri numerattfunc.
Neq; boc idco dixerim: q> aliquid exiftime corpon cuiqi pencurunvqo -
naturalicer
merac :fed qct deforme nacu fuerac.no uciq: ob aUudmifi uc bmc quoq oftederecur
q fit penatifcodicio tfta morcaUum:fic effe redicutf .uc feruaca tncegricate
fubftacte .
folafubftantiedeformitaf pereat.Si entm ftatuam poceftarcifexbomo quamppcer
aUqm caufam deformem Fecerac :conf[are V. pulcbernmam reddere^ica uc ntbil mde
fubftancie fed fola deformicafpereac:ac fiqd tn iIU figura prtore mdecencer
excabac:
nec parilicact parcium congruebaC:no de toto unde fecerac ampucare:atq: reparare-
fed ica confpargere:unmerfo acq: mifcere:ut nec f edicace f aciac :nec mmuac
qricace:
quid de ommpotence arcif ice fentiendum eft .' Ergo ne po tent quafq deFormitater
bumanonf corpoif no m6 uficacaOueru ecia raraOacq; m6ftrofarque butc mifereuice
congruunc:abborrenc aucem ab illa futura f elicitate r ani5toru:fic auferre aut
pdere:
uc quecuq: earum facitic ecfi nacuralia came mdecora excremeca rubftacie corpaUO
nulla eiufdtmmunone collantur .' A.c per boc no eft macnrpmguibufue metuendu:
ne ibt eciam calef finc qua! e r fi poffenc nec bic effc uoutiMenc. O mmf enim
corponf
pulcbricudo e(t partium congruenna: cum quadam colonrfiiauicate. Vbi aute non
eft partium congruentia:aut ideo quid offendic quia paruum efbauc ideo qa paru:
aut ideo quia mmium. Promdenulla enc deFormttarqm facic mcongruecia pcium:
ubi et que parua func corrigcncur:£ qct mmufe(t q decec:unde creacor nouicun die
uipp[ebicur:8iqctp[urertqdeceC:macenereruacaitegritatedetrabet;Colorirporro
fuauitar quara enPubi lufti fulgebut ficut fol m regno patn! fui > Que clancafin
xpi
corpore:cu refitrrexic ab oculif difinpuloif potiurabrc6dica fuiffe q
deFuiflecrededa
eft. Non emm eam ferrec bumanufacq: mfirmufarpecTruO qdo ille a futf ica deberec
accendi:uc poflk agnofci. Quo pertmuit etiam ut comrectantibufoftenderec fiioru
uulnerum cicacncefuc etiam cibum:pocumq: fitmeret:non alimentoif indigenciaMed
ea qua U boc pocerac poccftate. Cum autem aliqutd no uidetur : quiTaffca qutbul
alia que paricer aflunc:uidencur :ficuc lUam dariracem dicimufaffuiffe non uiram:a
quibur aba uidebancur aorafia grece dicic':quod noftn interpretef latme dicere non
ualenceOm Ubro geneOeorcecicaceminterpretati fitnt.Hanc enim pafli func rodomice
quando querebac boftium tufti utn: nec poteranc muenire. Que fi cecicarRnflec qua
JX
ficmc mbil poffic uiden- nd boftium quo mgrederentur.-ec ducef icirjerif a gbufmde
abducerencunmquirerent.
*^(~\ Efcio quo aucem modo fic aflicimur amore marCyrum beacorfi :at uelimufm
J-J »[° regno i e 2f corpibufuidere uulneru cicacricef quep xpi nomie pcuferuc
(^ EcForc,3l!euidebimurNonemmdeformitdrmeinfeddigmcarerit:&:queddquSuir
m corpe no corpiHed uirtunrpulcbricudo fulgebic. Nec ideo cfi fi aliq marr/nbuf
ampurara u ablata fanc membra:finei P rifmembriremt m reriirrecftione" morcuoru-
qmburdicfia eit:capi[[urcapicirueu-n nd pibic. Sed fi boc decebic ( itto nouo
reculo:'
ucmdicia glonoforum uulnerum m i[[a immorcali carne cernancur; ubi membra uc
preciderent' percufTa ue[ fecfta fimcibi cicacncefred tame eirdem membrifreddiafnci
perdirifapparebilc. Quauificaq; omma que acciderunc corpon uicia tuc no erunc-
no func camen depucanda ue[ appettanda uicia:fed uircucirmdicia.Kbfic aucem uc ad
relulcicada corpora uiteq; reddenda :n6 poflic onupocecia creacoriromma reuocare:
que uel befha ue[ ignirabfumpfbuel qmcqd in pulucrem cinere ue cottapfum :uA m
bumorem r [ucum:ue[ maurafeft exbalaru. Abficucfinufutturrecreruqinatureica
recipiac aliquid Cubcracftu fenfiburnoftnOut omniii creacorifaut lateac
coenitionem:
aut enugiac poceftace. Deum cerce uolenfficuc pocerac defmire Cicero canrufauror
iplojf^menrquedameftinquicrotuca^libera^fecretaabomniconcretionemortarr
omnialenciefsi mouenfipfaq; pdicamotu fempiterno. Hoc aut reppenc i dodbmif
magnomm pbibfbpborum. Vc igicur fircf m ipr r[oquar:quomodo aliquid uel [atec
°r mn r'1 ™ c,e , mem:ue I •rreuocabi[icerfug.c:omma mouence/ Vnde lam ecia queftio
illa folueda & que dirTicilior mdec' cecenfubi quencur. cu caro morcui
bommirecia
T,™™ «>"encifcaro:au potiureorti m reOirredtione reddatur. Si enim q r P iam
cof ecWW atq; copulfuruefcat' cadaueribufbommu.-qd malii aliquocieraccdifle
ti . uecurteftacur biftona:»; noftrozf cempoif mfelicia expnmenca docuerunc.Non
grqua uendica racioe c6tendeccotu digeftu fu.ne p imofmeaeufinibucf mde in ei U r
camemutacu atq: conuerfunvciupfa macierque fuic-ec non eft.facirmdicee que illif
elcirdecrimenca fuppleca finc.Ia itaq, aliq pau[oa n ce pmifi.-que ad iftu quoqi
nodii
loluendum ualere debebunc. Qmcgd enimcammm exbaulic famefiuuq: maurafefc
exbalacum. Vnde diximufommpocecem deu poffe reuocare;quod Fueic Reddecur
ergo caro itta bomim.in quo efTecaro bumana pnmicur cepic ab illo quippe alcero
canq mucuo fumpca depucada eft.que f.cuc efauenum red.beda e.unde fumpca eft.
bua uero illi qug famerexmamerac:ab eo g poteft ecia exalata reuocare-reddecur.
<^,amu,recfi omn.bur periffet mod.fi nec utta eiu^ matener ,n uldr nacure
[atebr.r
re m anr*t.undeuetteteamrepararetomn.potenrSedpropcerfenteciamuer.cac.f
qua dirtu eft.capittuTcapitirueftri non penbic:abfiirdum e uc putemuficu capittur
bomimrpenre no poffcrancarcarnerfame depaftafacq: cdfumpcarpenre potuifie.
^u.buromnAurpro noftro modulo confiderac.racq, tra<ftac,r:becfummaconf.cit':
ut m relurreclione carmfm ecernum earmenfurafbabeaccorporu magnicudo:quaf
sabebac phciende (iue perfecfte cuiufq: md.ca corpor. raco luuetutifm membrorii
quoq; omniummodubrcongruo decore reruaco. Quoddecurucferuecurrialiquid
oempcum tueric mdecenci abcui grandicaci m parce aliqua confticuce:quod percocu
ipargacunuc neq, id pereac u congruentia parcium ubiq: ceneaturmon efeabfurdu
12 3 4
7TKVT
£c
XXI 1
^- rar^c ,
,tt
*X
12 3 4 5
2zrr
rationifm qua factufeftad imagmem dei. Huic auc propagacioi fi coformatio non
bommef 8£ nibilominufdeuf ueliec implere cerraf boibuf quo mo creauir unum fine
ad piecacem mfticiamq: formacunneq: qui p!ancac eft aliquidmeej qui ngacled qui
mcremecumdacdeuf IcaeciabicdKipScmecgcocumbicmecqfeminacefbaliquid:
mcremecum dac deuf Ipfe nanq: opacione qua nunc ufq: opacur: facic uc numerof
x![a prepofita ifca fubiectam: mirif modif copulaf sc conectenfaiamcem facic- Qiiod
opufeiufcam magnu sc mirabile eft:uc nc> folu in bomme qct eanimal ronale:*: ex
amme bumane mente dedic:ubi racio SJ mcelligentia m mfare fopica eft quodammo
crroref ec cecera igeneraca uitia dimicePeaq: nullmf rei defideno nifi boni lliiuf
fum»
accf incommucatilifumcac. Qiiod ecfi non faciac ipfa calium bonorum capaataf m
nacura racionali diumicuf infticuca:qcum fic bom:q mirabile opuf omnipocecif quif
pueniendi f cliorate : que mrtutef uocanl; : ss fola dei gratia: que m xpo cft
filuf pro/
mifliomf regniq; donantur : none bumano ingenio coc canceq: arcef funt inu£ce&!
'. bonum babeac i nacura unde ifta potuit ue[ muemre:ue[ difcereue!
exercere:ceftal;.
carmmum copiam :ad mulcendaf auref quoc organa mufica.-quof cantilenc modof
c"4
qmagnaclamermtmgeniapbilofbpboruacq; berecicommqfexilrimarefufficiac:'
Loquimur emm nunc de nacura mencif bumane:qua lfta uica morcafif ornacur :
non de Fide acq: icmere uencacif qua illa im morcahf acquincurjHuiuf cace nacur^c
codtcor cii fic unq:deuf ueruf U fiimunipfo ciidta que fecic admimftrare:&:
fumma
pcacem fummaq; babence luOicia^nungpfedlombafmiferiaf decidiflec-acq; exbif
precer eof folof q liberabunt: in ecernafeer icura: mfi nimif grande peccani i
bomme
pnmo de quo cecen exorci fLmc^precefliffet.tam uero i ipfo corpore 8ui("nobif fic
cu
be[uifmorca!itatec6Tnune:mu[cirq:eaif repiacinfirmiuf qcadeiboicaf:qcapuidecia
| tanci crearonfapparet ?N6ne lfa func in eo loca fenfuu=&! cerera membra
difpofica:
fpeciefq: ipfa ac Figura u ffcacura cotiuf corpifita modificaca:uc ad
mimfteriuanime
rationalif fe mdicec Faclii .' Non.nuc ammalia ranoifexpertia prona effeuidemuf
in cerramnca creacuf eft bomo^fed eredla m ce[um corponfforma admonec eii:que
furfum lunc (apereiPorro mira mobidcafque Imgue ac manibufaccnbuca eft adlo/
quendum u fcnbendu apcaatq: c6uenienfi,& ad opera arcium plunmair officioif qs
complendanonnefatifoftendicqualianimeucferiureccaleficcorpufadiunclum.'
Quanq u decrartifnecefficacibuf operandi uca omniii parciu congruencia numerola
fic : u pulcbra fibi pan!icace refpondeac i uc nefciaf ucrum m ea condenda maior
fic
utilicanf babica ratio: q decorif/Cerce enim nibil creacu uidemuf m corpore
ucilicanf
caufa: quod non babcac eciam deconf [ocum,p[ufauce id nobifapparerec:fi numerof
menfurarumquibufir:terrecunc^aconnexafunt:Kcoaptatanorremur.quofforrica
daca opera in nf queforifemmet.buana poffec mueftigare fbllercia.Queuero cecta
func atqianoftrifremoraconfpedtibufficuce ranca perplexitafuenarii acq: neruojf
u uifcerum fecreca uicalium.-muenire nuttufporeftyQuia ecfi medicorum diligencia
nonnulla crudelil :quofanacomicof uocannianiauic corpora morcuorum:fiue eriam
incer manuffecancif^ perfcrucancifmorienciij.-acqi m carmbufbiianiffatifinbuane
abdira cuncta rimara efl-.-uc qd U quomo 8i quibuflocircurandum effec addifcerec :
numeroframe de quibuf[oquor:quiburcoapcatio que barmoma grecedicicur:canc|
cuiufda organi excnnfecufacq: mcrmfecurcociuf corponrconftac: Quid dica >. Nemo
ualuicinuemrequofnemoaufufequerere.cijfinocieepocuifrenc.iterionburquoq:
mrceribuf que nullum oftencanr decufiicadclertarec pufcbncudo racionif uc omni
Fprmeapparenci:queocu[ifp[acec:ipriurinecirqueocu[irucicur:preferrecurarbicno.
j Sunr uero qucdam ica pofica m corpore.-ur cancummodo decorem babeancmo etia
urum: ficuc babec pecluruinle mamillafi frcuc faciefbarbam qua non efTe munimeco
fed uin!i ornamenco.-indKanc pure facief feminarum:quafuciq: inf irmioref mumn
tuciufconuenirec. Si ergo nullum membrii eft m birqdem confpicuifiunde ambigic
t, ncmo q/ icaficalicuiopenaccommodacum^ucno eciamficdecoif ^func aiic ninulla
quoif folum decura: nullufeft ufuf puco facile mcelligi i codicione corpif
digmcace"
necefTitaci FuifTe prelacam.Tranficura eft quippe necefiicaficempufq; uencurif
quaclo
lola muicem pulcbncudine fine u[[a Iibidme perfruamur : quod maxime ad laudem
referendum efl condiconficui dicicur in pfalmo. Confefifionem ec decorem induifh.
Xa cerera pulcbncudo u uci!icafcreature:que rrjmmi licec m iftoriaborermirenarqi
proiecT-o acq; damnato: fpeclanda atq: fumenda c"iuina largitace ccnceflaefb Quo
lermone cerminan pocefbm celi u cerre u manrmu!cimoda u uana pulcbncudme:
etia ipliul lucifraca copia camq miratili (pecie infole ac luna u fidenbuf in
opacica/
cioul nemoru:m colonbute odoriburf!orum:m diuerficace ac mulcicudme uolucru
garruiarumacq: pidcarum;m mulciforme fpecie coc cancarumq: ammanciu : quorii
PtXTT'
27 28 29 30 31
^nr
JL tmonulla que ueraciter fen(ir:amanref Plaeonem dicuc etim aliquid fimile nobif
Labeo etia duofdicit uno die fuiffe defuctof&: occurrifie muicem m quoda
coptco.
fiue Genecliaa i[[i ndao qm-non enim nomma eorum prodidic quoif comemorauic
fenteciam.ahgd dixeranc:qd" [icec falfum fic: cii. n.femel ad eade corpa que
gefferunc
ammeredimnc:nunqeapofceafuncre[icliire.'CamenmuIcai[[iurimpoffibi[icarqua:
concra nofifh garriunc argumenca conuelhc &. deftruic. Qui enim b<cc
fenciunc (iue
fenferuncnon eifuiliim eft fien non po(Te:uc dilapfa cadauerannauraf in putuere:
in cmerem.m bumorefin corpora uefcennum befciaram^uel ipfoif quoq: bommum:
ad id rarfufredeac quod Fueruc.QuapropcerHaco &Porpbyriuf:uelponufqcunq;
illofdiligunc ii. adbuc muunc-fi nobifconfenciunc:eaam fancTrafanimafad corpora
redicuraf ficuc aicPlacomec camen ad ma[a u[[a redicuraf ficuc aicPorpbynufuc ex
bif fiac confequenfqd* Fidefpdicac cbrilriana.-ra[ia corpa recepcuraf in qbuf fme
ulio
malo mecernti felicicer uiuac Mlumac ecia boc de Varroe:ucad eade corpa redeac
m qbuf ancea fueruc:&: apud eof coca queftio de carnif mecernu refurrccttde
foluec'.
■^
XXII
quid acTun func fancTi m illo corpore fpincaltmon dico quod lam uideo:fed dico qct
credo:fcctm tllud quod m pfalmo [ego.Credidi propcer qd" locutuf fum.Dico icaq:.
ulfun func deum m ipfo corpore:fed ucrum per ipfum ficuc per corpufnuc uidemuf:
fo[em:lunam:ftel[af:mare:accerram:&!quefuncinea:nonparua queftioeft-Duru
eft enim dicere: rj> fancti calia corpora cunc babebunc:uc non poffmc oculof
claudere
arcj aperire cum uelmc.Dunuf aucem q> ibi deum gfquif oculof dauferic no
uidebic.
mtidauerac:quod feruuf nequa dommo fuo non uidece [acencer fe fecifle pucauerac:
cjco magif m i[[o corpore fpinraU uidebiic fancti omnia: no folum fi oculof
claudac:
ueru ecia unde func corpore abfencef. Tunc enim eric pfecTum illud de quo loquenf
\poftoluf: ex parce tnquic fcimuf u ex parce propbecamuC cum a^ce uenenc quod'
perfecTum eft : euacuabicur quod ex parce eft ; Demde uc quomodo poflec aliqua;
fimilicudme oftenderet:quancuab llla que futura efl :diftec bec uita-nS qhumcunq:
bominu: uerum eria qui precipua bic fancTicace fimc predici:cti eflem tnqc paruuluf
£ acTuf (itm utr: euacuaui ea que paruuti eranc- Videmuf niic p (peculu in
enygmace:
tunc auic facie ad facie. Nunc fcio ex parce:cunc aiic cognofca :ficut &: ego
cogmcuf
fum. Si ergo m bac uica;ubibominum mirabihum propbecia ica comparanda eft illi
uice quafi paruuli ad iuuenem:uidic camen Helifeuf feruti fuum accipience munera
ubi ipfe non erac:ica ne cum ueneric qct perfecTum eft;nec lam corpuf corrup:ibi[e
mdigebuc ! Nam fcctm mcerprecef [xx. ifta func ad Giezi ucrba Propbece. Nonne
cor meum erac cecum: quando conuerfuf eft uir de curru m obuiam tibi: u accepifti
pecuniam:&! cecera '. Sicuc aucem ex bebreo mterpretatuf e pref
bycerHieronymuf.
Nonne cor meum mquic m prefenci erac : quando reuerfuf eft bomo de curru fuo m
occurfum cui ! Corde ergo fuo fe dixic boc uidiffePropbera:adiuto qdem mirabilicer
cum deuf eric omnia m omnibuf babebunc camen eciam i[[i oculi corporei off icium
fuum ■■& m [oco fuo erunt :uret'q; i[[e fpintuf per fpintale corpuf. Neq; .n.
&: illePro I
pbeca quia non eif mdiguic uc uiderec abfencem mon eif ufuf eft ad uideda prefencia
1
que camen fpintu uidere pofiet etiam fi i[[of clauderetificuc uidic abfentia ubi
cum
uifurof:quem fpiritu femper uidebunc fed utrum uidebtit ec per oculof corponfcum
eo modo uciq: etiam ipfi oculi fpincalefquancum pofliiuc ifti qualefnunc babemuf:
eofuidebicur mcorporea illa natura^que non concinetur [oco^fed ubiq: toca eft.Nci
SC cerram ego imp[eo:aliam parcem dicTun fumuf eum i ce[o babere:&: a[ia m
cerra:
(ed cocufm celo eft cocuf m cerramon a!ceriuftemponbuf:fed utrunq: fimul-qct nulla
corporalif natura poteft- Vif itaq: prepollencior oculorum enc illoif : non uc
acutiuf
cernendi eadem quoq: ammalia nibi[ aliud poffunc uidere g corpora^fed uc uideanc
&; mcorporaUa. Ec forcafle ifta uircuf magna cernendi daca fuenc ad boram etiam
xc
m 1O0 morcali corpore ocultrrancfh uin Iob:quando aie ad deu. Tn obaudicu aunf
obaudiebam ce pnufinunc acic oculufmeuruidecce: proprerea defpexi memecipiltm
U diftabui :&: exiftimaui me cerram u cinerem. Quammrnibil bic probibebac
oculii
cordiffcelltgi :de quibufocuUraic Apoftoluf Iituminacofoculof babere cordifuefcn.
Ipriraucem uideri deum cum uidebicur:cbciftianurambigic nemoq fidelicer acciptc'
quodaicitlemagirterdeufBeaci mund:> corde quomaipfideumuidebunc. Seducrci
eciam corporatiburibi ocuhruideatunboc m ifta queftioe uerramuf. lllud emm qct
fcripru eft: u uidebic omnifcaro fatucare dei: fme ultiufnodo diuTcttcacirfic
mce!'iji
pocefhac fi diclum fueric. Ec uidebic omirbomo Cbnrtum dei:qui uciq; m corpore
mrurefc u m corpore uidebicur.quando utuof&; morcuoriudicab.c. Qind auce ipfe
« }'?*?/*' muI " funt: * a[u re rt' m O"'^ rcnprurarii. Sed euidenc.uf uenerandi
illiul renirSimeDniruerbadecUranc.Qincuminfancem Cbnfcu accepifTec m manuf
ruafmunc mqutc dimiccif domtne feruum cuum fecujum uerbum cuum m pace: qffi
uideruc ocutt mei falucare tuum. Iltud eciam quod aic fiipra memo racufIob:ficut in
exep aribufque ex bebreo funt inuenir.':!* m carne mea uidebo deu:refurredcionem
quide carnir fine dubio propbecauic. Non came dixic per carnem mea. Qyod qdem
l.d.xifleppofiec deurCbr.ftur.ncell.g. qui per carnem m carne uidebicur. Nuncuero
pocelt u ficaccipt. In carne mea uidebo deum faluarore meu. Ac fi dixtfier.In carne
mea ero cum mdebo deum. Ec .Itud quod aic Apofromfifacie ad Fac.emmci cogir uc
deum per banc faciem corporaie ubt lunc ocuU corporalef noruiruroree credamufi
quem fpiriru fine incermifiione uidebimur. Nifi enim effec eri,?.m mcenonr bommif
fac.e|:non dicerec idem Apoftolufi Nofauce reuetaca facie glona domin, rpecutacef
m eadem tmagincm crafrbrmamunde glona m gIortam:tanq a domimfpiricu Nec
alirer mceltigimurquod m pfalmo canicur: Accedice ad eum u illuminam.m. u facief
ueftr. non erubelcenc. Fide qmppe accedicur ad deum :quam cordifefie conftac non
corponf Sed qma Tpincale corpurnetcimufcicorbabebicaccefiufide re gppe inexoca
loqmmunubi al.qua que at.cer mceliigi nequeac diumaru ficnpcuraru no otcumc:
Ud luccurnc auconcar necelTe eft uc concmgac i nob.rquod teg.cur m I.bro lap.ecie.
Uog.cac.oner morcal.um nm.de U mcerce prou.dence noftre. R.ac.ocmac.o qu.ppe
.Ua pbilofopbo^qua dirpucant ira mecifafpedtu ince|[,gib,[ia uideri:*: fenfu corpiT
lenlibiha id eft corpora!ia:uc nec mceltigibtlia per corpuf nec corporalia per
reipfam
menrualeac mcuen. fed pofTec nobiree ceraffimapfecT-o certii efiec per oculorcorpir
eciam fpintalefnullo modo pofie uiden deum. Sed ifta raciocmacionem u uera racio
U propbecica irndecauconcaf Qmfemm ira fic aueriufia uero^uc dicereaudeac deu
rorporaliaifta nefcire? Nuuqd ergo corpurbabeop cuiurocubrea pomcaddifcere .'i
Demdeqct dePropbeca Heltfeo pauloance dix.mufinonne rac,r,ndicac ecia fpincu
non per corpufpofie cerm corporaWQtiando emm feruuf.IIe munera accepic.-utiq.
eorporaliccr geftum eft:quod ramenPropbeca n6 per corpurred per fpiricum uidic
Sicuc ergo conftacuidencorpora fpiricu:quid fi canca enc pocencia rpiricaltrcorpir:
uc corpore u.deacur u fpintuf' Spintuf emm eft de u r Demdeu.cam qu.dem fiiam
qua nunc uiuic m corpore: ubzc terrena membra uegecac fac.cq; uiuencia.mceriore
lenluqmlq, non percorporeofociilornouiraliorum uerou.carcu fincmuifibilerper
corpul uidec. Nam unde utuencia dircern.mura ng uiuenriburcorpora.-nir. corpora
limul uicalq, uideamufiquafnili per corpufuidere non porfumufi' V.caf autem fine
corponbulcorporeirocu[.rnon U idem U i:Q,,a m obrcmf,eripoceft:uaIdcq:credibiIe
eltMic nol elle mrurormundana cunc corpora celi noui:&: cerre noue:uc deum
ubiq;
■i
XXI I
^Vaca ent i!!a feficitaf ubi nullum ent malum:nullum [atebit bonummacabtt'
gei [audibuf qui enc omnia m ommbuf ! Nam quid a[iud agecur: ubi neq; uUa
defidia ceffabiturmeq: ulli indigecia [aborabicur nefcio. Admoneor eci^ fadto
cactco
ubi [ego ue[ audio.Beati q babicancm domo rua dommeun fecula fecuIo2£ [audabuc
ce. Omnia membra 8C uifcera mcorrupcibilif corponfque nunc uidemufperufufne/
cefliractfuarior&: mocuf diftnbuca: quoniam cunc non eric lpfa neceflicaffed
plena:
cerca fecura:fempicemafeIicicanproficiec laudibufdei. Omnefquippeilli de quibuf
tam fumlocucuf q nunc [acent barmome corporalif numeri: non latebuc :intrinfecuf
&£ excrmfecuf per cundra corponf difpofici -8C cum ceterif rebuf que ibi magne
accp
mirabilef utdebucurracionalef mecefm caci arcificiflaude racionabilifpulcbricudmif
deledtattone fuccedenc. Qui mocuf lllic calium corporum fmc fucun: temere defimre
no audeo :quod excogicare non ualeo. tame u mocuf 8C fracuf ftcuc ipfa fpeciefdecef
encgcunq: eric ubi quod non decebic non enc.Cerce ubi uolec fpincufibi encfitinuf
corpuf nec uolec aliqd fpincufqct necfpintu poflic deceremec corpuf VerA ibi glona
cnc-ubi laudancifuec errore quifq nec adulacione [audabiCur-ueruf bonor.qui nulli
negabitur digno: nulli deferecur indigno. Sed nec ad eum ambiet ulluf mdignuf ubi
nulluf permiccecur ee mfi dignuf. Vera pax ibi eft ubi nibi! aduerfi nec a
feipfomec
ab alio quifq: paciecur . premium uircucif eric ipfe: qui uircucem dedic : eiq:
feipfum
quo meliuf&: maiufnibil poflic eepmific.Qiiid eft enim a!iud:quod perPropbetam
dixic. Ero illorum deuf 8C ipfi mibi erunc plebf ntli ego ero unde faciencursego
ero
quecucp ab omnibufbonefle defideramr.&: uica sc faluf sc uictuf 8C copia:K
gloria 8C
bonor.&pax tc omiabona-'Stc.n.ec illudrecteincelligitjquodatc ApofcoIuf:ucfit
deuf oifiia tn omnibuf. Ipfe fimfenc defideriorumnoftrorunvquifinefineuidebtt:
fme faftidio amabicur.fme fatigacione laudabit.boc munufbtc affectuf: btc actuf
I llll|llll llll|llll N
mu iiiiiii] iin iiiim iirnii] m iiiiiii] rnm\i im iiiiiii lll|lil: ::ll| iiiiiiu l|
lm : |ll iiiiiii llll IIiimIII iiiiim III llll|llll l!ll|ll
6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28
proferto eric omnibufificuctpfa uica ecerna eommunifi. Cecerum qui fucun (inc pro
mericirpremiommeciamgradufbonoruatq:gIoriarum:quirefhdoneurcogicarer
Quancomagir dicere/Quod tamcn fucun finc non eft ambigendum. Acq; id eciam
beaca llla ciuicarmagnum m fe bonu uidebic:quod nu[Ii ruperioriulturmfenor inui/
debic:ficucnuncnon tnuidccarcbangelirangel.icecen.cam nolec effe unurquirqi qct
non accepicquamuirfic pacacilTimo cocordie umculo ei qui accepic obfcncftufici nec
m corpore uulc oculufi efTe qui eft digitufi cum membrum ucrunq: contmeac cociur
carnirpacaca compago- Sic icaq; babebic donti aliufialio mmufiuc boc quoq; dontt
babeac nec uelic ampliuf N.-c ideo Iiberum arbicnum non babebunr: quia peccaca
eordeleclare non pocerunr Magi^quippe enc Iiberum a deledtationepeccandrufqt;
ad deletflacionem no peccandi mdeclinabilem Itbercace. Nam pnmS Iiberu arbncnii
quod bomini dacum eft quando pnmum creacur eft recTtur: pocuic non peccare^ed
pocuit u peccareboc autem nouifTimum eo pocenc.urent-quo peccare non poceric.
Verum boc quoq; dei munere: no (ue poflibilicace nacure. A.Imd efc enim e(Te deum:
almd parcicipem dei.deurnatura peccare na poteft.parncepr uero dei ab illo accipit
ttc peccare non poflic. Seruandi aucem gradureranc diuini munenfiuc pnmu darec'
liberum arbicnum quo no peccare bomo poflec.-nouifJimum quo peccareno poffec.
«qilludadcomparandummericum^bocadrecipiendumpremiumpercmerer. Sed
quia peccauit lfta nacura tix peccare potutt: [argiore gracia Iiberac :ut ad ea
pducac'
[iberrace" m qua peccare non poflic. Sicuc enim pnma lmmorcalicarf uic qul peccado
Adarn perdidic: pofle non mori: nouiflima enc non pofTe morc.ira pnmum [iberum
arbicnu pofTe non peccare.-nouiflimum non pofle peccare. Sic emm ent mamifnW
uoluncaf pietatir&: equicatifiquomodo &: felicitatif Nam utiq: peccado nec
piecate
necfelicicatem cenuimufiuolucacem uero fehcicatirnec perdita felicitateperdidimur.
Certedeuripre nunquid qa peccare no potefhideo liberii arbitnu babere neganduf
eft. Ent ergo i!Iiurciuitatir&: una m omibur&: mfeparabiliri
ringudfuolucaflibera:
ab omm malo Iiberara:»: impleta omm bonoitruenrindeficieter eternojf lucuditace
gatidiorum:ob!ita cutparum:ob[itapenarum:nec camen ideo fue liberatiomfoblica:
ucliberaconruo ficingraca. Quancum ergoacnnecad rcienciam rationa[em:memor
precentorum etiam matorum fuorum :quatum autem ad experienrirfenrum prorfur
immemor. Nam u pericimmurmedicurficucarte rciuncur:omnerfere morborcorpir
nouic: (icut aucem corporefenciunc':p!urimornefcic:quoripre nc> eft pafluC Vc
ergo
fciencie malorum due funcuna qua potentiam mentirnon [atenC:a[tera q expiencir
renriburmberen C :a[iter quippe rciuncur omma uitia perrapientie docTxmamialicer
per mfipiencir peflimam uicam: ica se obliuioner malorum due fimfcaliter ea namq;
obliuifacur erudicur&: docTrufialiter expertur:&: pafruritiefi pentiam
negligacifte fi
mirena careac. Secundum banc oblmionem quam pofrenore loco pormmon erunc
memorerrandti pretentorum malorum. Carebiic enim ommburmalinitaut penituf
deleancur de renlibureorum:eacamen potenna rciencie que magna m e.r encmon
lolum fua pretenta^ed etiam damnacoru eorfempicerna mirena non lacebit- Aliogn
li Te miferorfuiue nefcitun fur: quomodo :ficuc aic p&Imufimirencordiar dfii
ineternu
cantabunt. Quo cantico m glonam gracie Xpi cuiur fangume Iiberati rumufimbil
mr proredto illi mcundiurciuicaci.Ibi perficiecur:uacace Bi uidecequoniam ego fum
deul. C^uod eric uere maximum fabbacum non babenruefperam.quod commendauic
dominul in primiroperiburmudi ubi legicur. Et reqeuit deu« die reptimaab omibuf
oper.bulluirquefecic:&:benedixicdeurdiemfepcimuuiSifanctificauiceum:quiam
llll III II l:::;llll III II llll|. ' III • M I M M | llll|ll:. :lll I llll|l
llll|::!ij!:ll|l rTTTTTTi rTJl TTTTrl rTTJTTTl ITTl rTTTTTT^ TTT^ m\ illlli
III :::i|iil I rTTTTTTl TTTT llll III !lll III
3 4 5 6 1 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
■■■— ■
^suC
torcquieuicabommburoperiburruifquemcboauicdeuffdccreDieremmrepnmuf
etiam nofipft enmuf quando eiurfuenmuf beneditfhone U fanclificacione pleni acqj
refecti. Ibi uacancefuidebimuf quoniam ipfe efb deufquod nobifipfi effe uolutmuf:
quando ab il[o ceadtmufaudtencera feductore encirricuc du ■■&. recedentefa uero
deo
quo faaence du elTemureiur ptiapacione non deferrioe. Qutd enim fme ilto feamuf:
mfi q> i ira eiuf defectmuGa quo refeclri u gracia maiore pfeclri
:uacabimurmerernu
mdentef qa ipf e effc deuO quo pleni enmurquando ipfe enc omma i omnibuf:' Nam
et tpfa opera bona noftra:quado ipfiurpociurintelligunt: q noflra: cuc nobir ad boc
fabbarum adiptfcendu tmpucatur. Qtiia fi nobirea tnbuerimurferuilia erunc-cum de
fabbaco dicacur. Omne opurferuile m eo no faaecif. Propcer quod sc p Ezecbielem
I ropbecam dicitur:Ec fabbaca mea dedi eif rn fignum mcer me u mcer eoOuc fcirec
ga ego dommurqui fadtifico eof- Hoc perfecte cuc fciemurqdo pfecte uacabimuO
S£ pfedteutdebimufqa tpfeeft aeuf Ipre ena numerurecatum ueluci dierum:fi fcim
eofarciculorcemponfcopucencur quun fcrcpturiruidetur expreffiaftefabbatifmur
eutdenciurapparebic qm fepnmuf tnuenicur. Vc pnma etafranqua primuf dtef fic ab
\damulq; ad diluuiti; Secundamde ufq; ad A.braam:n6 eqhcate cepo:f fed numero
generationu.denafqppe babererepenutur.Hmc lam ficuc Mactbeuf EuangeUfta
decermmac: cref ecacefurq; ad Xpi fubfequiitur aduentii: que fingule denif 8^
qcernif
generaciSibufexp[icane.A.b Abraam ufq: ad Dauid una. Alcera mdeufqiad cranr/
migrationem m Babyloma.Tercia mde u r q: ad Xpi carnale natiuttace. Fiunc iraq:
onief qnq;. Sexta nuc agicur nu[[o generationtt numero meeienda: propcer id quod
dictum eft: Non eft ueftrtl fctre cepora que pacer pofutc m fita poteftate. Poft
banc
canq m die feptimo reqefcec deuficii eundem die fepcimu qd! norerimurm reipfo deo
faciec requiefcere. De tltif porro ecatibuf fingulif nunc cYigecer [ongu eft
difpucare.
Hec camen feprima enc labbacum cuiuf f mif non enc uefpera^ed dommicurdieTueluc
oclrauurecernurqui Cbrifti refitrrectione facraCufefbecerna no folu rpincufuerum
etia corponrrequie prefiguranflbi uacabimuf&uidebimuf uidebimursz amabimuf
amabimura: [audabimuf. Ecce quod enc in fine fine fine. Nam quifaliuf eft nofter
ftmOntli peruemre ad regnum cuiuf nullureft f imf? (LVideor mibi debicum mgenr
bumropenradiuuance dommo reddidifTe. Qutburparunvuel qutburnimtu efhmibi
ignofcanc. Qtiibuf autem (acir effcmon mibi fed deo mecum granaf congratulantef
aganc. Glona u bonor pacri ac filio sc fpincui fancto : Ommpocenti deo ui excelfir
in fecula recutorum A.men.
^■■^
12 3 4 5 6 7
9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28
3 4 5 6 7
9 10 11 12
19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
10 11 12
13 14 15 16 17 18 19 20 21
3 4 5
7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24
28 29 30 31
**
12 3 4 5 6 7
9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27
TTTTTl TTTTTTTi m rTTTTTT] llll|ll: III lllll| III I| nTTTTTi TTJl rTTTTTTT rTJTffN
[TTT rTTTTn TTT m iiiiii II ! nTTi ITTTT!ii TTTT rTTTTTTT rTTTT
7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
12 3 4 5 6 7
9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27
»
3 4 5 6 7 8
HTTl rTTTTTT| III:;::: :lll| I HH|I rTTT FrTTJl mTTTTTi rTT"l ^TTTl rTTJTr fTTl
rTTTTTT^ |lll::n.. .111
9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24
26 27 28
^»
■•■
*■
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27
3 4 5
III llll|lllmlll|llli rTJl TTTp ll|llll . III: ::ll|llll [TTTTTTl III ' |i'il|l
rTTTTTTl lllll|lllllllll|lllllllll|lll!llll
9 10 11 12 13 14 15 16 17 16 19 20 21 22 23 24
r
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27
12 3 4 5 6 7
9 10 11 12 13 14 15 16 17 1B 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
</pre> </div><!--/.container-->
</main>
</div><!--/#wrap-->
if ($(".more_search").size()>0) {
window.archive_analytics.send_scroll_fetch_base_event();
}
}
</script>
</div>
</body>
</html>