You are on page 1of 711

<!

DOCTYPE html>
<html lang="en">
<!-- __ _ _ _ __| |_ (_)__ _____
/ _` | '_/ _| ' \| |\ V / -_)
\__,_|_| \__|_||_|_| \_/\___| -->
<head>
<title>Full text of &quot;De Civitate Dei&quot;</title>

<meta name="viewport" content="width=device-width, initial-scale=1.0"/>

<meta name="google-site-verification"
content="Q2YSouphkkgHkFNP7FgAkc4TmBs1Gmag3uGNndb53B8" />
<meta name="google-site-verification"
content="bpjKvUvsX0lxfmjg19TLblckWkDpnptZEYsBntApxUk" />

<script>window.archive_setup=[]</script>
<meta charset="UTF-8">
<script src="//archive.org/includes/jquery-1.10.2.min.js?v1.10.2"
type="text/javascript"></script>
<script src="//archive.org/includes/analytics.js?v=b3f8047d"
type="text/javascript"></script>

<script>
'use strict';
if ('archive_analytics' in window) {
archive_analytics.service = "ao_2";

archive_analytics.send_pageview_on_load({
mediaType: "texts",
});

archive_analytics.process_url_events(window.location);
}
</script>
<script src="//archive.org/includes/build/npm/jquery-ui.min.js?v1.12.1"
type="text/javascript"></script>
<script src="//archive.org/includes/bootstrap.min.js?v3.0.0"
type="text/javascript"></script>
<script src="//archive.org/components/npm/clipboard/dist/clipboard.js?
v=b3f8047d" type="text/javascript"></script>
<script src="//archive.org/components/npm/@babel/polyfill/dist/polyfill.min.js?
v=b3f8047d" type="text/javascript"></script>
<script src="//archive.org/includes/build/js/ie-dom-node-remove-
polyfill.min.js?v=b3f8047d" type="text/javascript"></script>
<script src="//archive.org/includes/build/js/polyfill.min.js?v=b3f8047d"
type="text/javascript"></script>
<script
src="//archive.org/components/npm/@webcomponents/webcomponentsjs/webcomponents-
bundle.js?v=b3f8047d" type="text/javascript"></script>
<script src="//archive.org/includes/build/js/donation-banner.min.js?v=b3f8047d"
type="text/javascript"></script>
<script src="//archive.org/includes/build/js/more-facets.min.js?v=b3f8047d"
type="text/javascript"></script>
<script
src="//archive.org/includes/build/npm/react/umd/react.production.min.js?v16.7.0"
type="text/javascript"></script>
<script src="//archive.org/includes/build/npm/react-dom/umd/react-
dom.production.min.js?v16.7.0" type="text/javascript"></script>
<script src="//archive.org/includes/build/js/archive.min.js?v=b3f8047d"
type="text/javascript"></script>
<script src="//archive.org/includes/build/js/areact.min.js?v=b3f8047d"
type="text/javascript"></script>
<link href="//archive.org/includes/build/css/archive.min.css?v=b3f8047d"
rel="stylesheet" type="text/css"/>
<link rel="SHORTCUT ICON" href="https://archive.org/images/glogo.jpg"/>
</head>
<body class="navia ">
<a href="#maincontent" class="hidden-for-screen-readers">Skip to main
content</a>

<!-- Wraps all page content -->


<div id="wrap"
>
<div class="ia-banners">
<div class="ia-banner hidden" data-campaign="ia_user_1">
<p>This banner text <i>can</i> have <b>markup</b>.</p>
<a href="#" data-action="ia-banner-close"></a>
</div>
</div>

<div id="navwrap1" class="">


<div id="navwrap2">
<div class="navbar navbar-inverse navbar-static-top" role="navigation">
<div id="nav-tophat-helper" class="hidden-xs"></div>

<ul class="nav navbar-nav navbar-main">


<li class="pull-left">
<a title="Home" class="navia-link home" href="/" target="_top">
<span class="iconochive-logo"></span>
<div class="archive-wordmark">
<img src="https://archive.org/images/wordmark-narrow-
spacing.svg" alt="Internet Archive Logo">
</div>
</a>
</li>
<li
class="dropdown dropdown-ia pull-left">
<a title="Web" class="navia-link web"
data-top-kind="web"
href="https://archive.org/web/"
target="_top"><span class="iconochive-web" aria-
hidden="true"></span><span>web</span></a>
</li>
<li
class="dropdown dropdown-ia pull-left">
<a title="Texts" class="navia-link texts"
data-top-kind="texts"
href="https://archive.org/details/texts"
target="_top"><span class="iconochive-texts" aria-
hidden="true"></span><span>books</span></a>
</li>
<li
class="dropdown dropdown-ia pull-left">
<a title="Video" class="navia-link movies"
data-top-kind="movies"
href="https://archive.org/details/movies"
target="_top"><span class="iconochive-movies" aria-
hidden="true"></span><span>video</span></a>
</li>
<li
class="dropdown dropdown-ia pull-left">
<a title="Audio" class="navia-link audio"
data-top-kind="audio"
href="https://archive.org/details/audio"
target="_top"><span class="iconochive-audio" aria-
hidden="true"></span><span>audio</span></a>
</li>
<li
class="dropdown dropdown-ia pull-left">
<a title="Software" class="navia-link software"
data-top-kind="software"
href="https://archive.org/details/software"
target="_top"><span class="iconochive-software" aria-
hidden="true"></span><span>software</span></a>
</li>
<li
class="dropdown dropdown-ia pull-left rightmost">
<a title="Image" class="navia-link image"
data-top-kind="image"
href="https://archive.org/details/image"
target="_top"><span class="iconochive-image" aria-
hidden="true"></span><span>images</span></a>
</li>

<li class="nav-right-tool nav-hamburger pull-right hidden-sm


hidden-md hidden-lg">
<div class="container-fluid">
<div class="navbar-header">
<button type="button" class="navbar-toggle collapsed" data-
toggle="collapse"
data-target="#nav-hamburger-menu" aria-
expanded="false">
<span class="sr-only">Toggle navigation</span>
<span class="icon-bar"></span>
<span class="icon-bar"></span>
<span class="icon-bar"></span>
</button>
<div class="navbar-collapse collapse" id="nav-hamburger-menu"
aria-expanded="false">
<ul id="" class="nav navbar-nav">
<li><a target="_top" data-event-click-tracking="TopNav|AboutLink"
href="https://archive.org/about/">ABOUT</a></li>
<li><a target="_top" data-event-click-tracking="TopNav|ContactLink"
href="https://archive.org/about/contact.php">CONTACT</a></li>
<li><a target="_top" data-event-click-tracking="TopNav|BlogLink"
href="//blog.archive.org">BLOG</a></li>
<li><a target="_top" data-event-click-tracking="TopNav|ProjectsLink"
href="https://archive.org/projects">PROJECTS</a></li>
<li><a target="_top" data-event-click-tracking="TopNav|HelpLink"
href="https://archive.org/about/faqs.php">HELP</a></li>
<li><a target="_top" data-event-click-tracking="TopNav|DonateLink"
href="https://archive.org/donate">DONATE <span class="iconochive-
heart"></span></a></li>
<li><a target="_top" data-event-click-tracking="TopNav|JobsLink"
href="https://archive.org/about/jobs.php">JOBS</a></li>
<li><a target="_top" data-event-click-tracking="TopNav|VolunteerLink"
href="https://archive.org/about/volunteerpositions.php">VOLUNTEER</a></li>
<li><a target="_top" data-event-click-tracking="TopNav|PeopleLink"
href="https://archive.org/about/bios.php">PEOPLE</a></li>
</ul>
</div><!-- /.navbar-collapse -->
</div>
</div><!-- /.container-fluid -->
</li>

<li class="nav-right-tool pull-right" id="nav-


search" >
<a class="nav-search-button"
href="https://archive.org/search.php"
onclick="$(this).parents('#nav-
search').find('form').submit(); return false"
aria-hidden="true"
><span class="iconochive-search" aria-
hidden="true"></span><span class="sr-only">search</span></a>
<div class="searchbar">
<form
class="search-form js-search-form"
method="get"
role="search"
action="https://archive.org/searchresults.php"
target="_top"
data-event-form-tracking="TopNav|SearchForm"
data-wayback-machine-search-
url="https://web.archive.org/web/*/"
>
<input
id="search-bar-2"
class="js-search-bar"
data-autocomplete-format="right"
placeholder="Search"
type="text"
name="search"
value=""
aria-controls="navbar_search_options"
aria-label="Search the Archive. Filters and Advanced
Search available below."
/>

<div
id="navbar_search_options"
class="search-options js-search-options"
aria-expanded="false"
aria-label="Search Options"
data-keep-open-when-changed="false"
>
<div class="pre-search-options"></div>
<fieldset>
<label>
<input
type="radio"
name="sin"
value=""
checked
>
<span>Search metadata</span>
</label>
<label>
<input
type="radio"
name="sin"
value="TXT"
>
<span>Search text contents</span>
</label>
<label>
<input
type="radio"
name="sin"
value="TV"
>
<span>Search TV news captions</span>
</label>
<label>
<input
type="radio"
name="sin"
value="WEB"
>
<span>Search archived web sites</span>
</label>
</fieldset>

<a
href="https://archive.org/advancedsearch.php"
class="search-options__advanced-search-link"
onclick="return AJS.advanced_search(this)"
>Advanced Search</a>
</div>

<input class="js-tvsearch" type="hidden"


value='{"ands":[],"minday":"06/04/2009","maxday":"12/14/2019"}'/>

<input type="submit" value="Search"/>


</form>
</div><!--/.searchbar -->
</li>

<li class="nav-right-tool pull-right">


<a class="nav-upload" href="https://archive.org/create"
_target="top"
data-event-click-tracking="TopNav|UploadIcon"
><span class="iconochive-upload" aria-hidden="true"></span><span
class="sr-only">upload</span><span class="hidden-xs-span hidden-sm-
span">UPLOAD</span></a>
</li>

<li class="nav-right-tool pull-right leftmost">


<a class="nav-user"
href="https://archive.org/account/login" style="padding-right:0" _target="top"
data-event-click-tracking="TopNav|LoginIcon"
><span class="iconochive-person" aria-
hidden="true"></span><span class="sr-only">person</span><span class="hidden-xs-span
hidden-sm-span">SIGN IN</span></a>
</li>
</ul>

<ul id="nav-abouts" class="">


<li><a target="_top" data-event-click-tracking="TopNav|AboutLink"
href="https://archive.org/about/">ABOUT</a></li>
<li><a target="_top" data-event-click-tracking="TopNav|ContactLink"
href="https://archive.org/about/contact.php">CONTACT</a></li>
<li><a target="_top" data-event-click-tracking="TopNav|BlogLink"
href="//blog.archive.org">BLOG</a></li>
<li><a target="_top" data-event-click-tracking="TopNav|ProjectsLink"
href="https://archive.org/projects">PROJECTS</a></li>
<li><a target="_top" data-event-click-tracking="TopNav|HelpLink"
href="https://archive.org/about/faqs.php">HELP</a></li>
<li><a target="_top" data-event-click-tracking="TopNav|DonateLink"
href="https://archive.org/donate">DONATE <span class="iconochive-
heart"></span></a></li>
<li><a target="_top" data-event-click-tracking="TopNav|JobsLink"
href="https://archive.org/about/jobs.php">JOBS</a></li>
<li><a target="_top" data-event-click-tracking="TopNav|VolunteerLink"
href="https://archive.org/about/volunteerpositions.php">VOLUNTEER</a></li>
<li><a target="_top" data-event-click-tracking="TopNav|PeopleLink"
href="https://archive.org/about/bios.php">PEOPLE</a></li>
</ul>
</div><!--/.navbar-->

<div id="nav-tophat" class="collapse">


<div class="row
toprow web" style="max-width:1000px;margin:auto;display:block;">
<div class="col-xs-12">
<div class="wayback-txt">
Search the history of over 396 billion
<a style="display:inline"
data-event-click-tracking="TopNav|
WaybackMachineStatsLink"
href="https://blog.archive.org/2016/10/23/defining-web-
pages-web-sites-and-web-captures/"
>web pages</a> on the Internet.
</div>
<div class="roundbox7 wayback-main">
<div class="row">
<div class="col-sm-6" style="padding-left:0; padding-
right:0;">
<a style="padding-bottom:0"
data-event-click-tracking="TopNav|
WaybackMachineLogoLink"
href="https://archive.org/web/"
><img
src="https://archive.org/images/WaybackLogoSmall.png" alt="Wayback Machine"/></a>
</div>
<div class="col-sm-6" style="padding-top:13px;">
<form style="position:relative;">
<span class="iconochive-search" aria-
hidden="true"></span><span class="sr-only">search</span>
<label for="nav-wb-url" class="sr-only">Search the Wayback Machine</label>
<input id="nav-wb-url" class="form-control input-sm
roundbox20" type="text"
placeholder="enter URL or keywords" name="url"
autocomplete="off"
onclick="$(this).css('padding-
left','').parent().find('.iconochive-search').hide()"/>
</form>
</div>
</div><!--/.row-->
</div><!--/.wayback-main-->
</div>
</div><!--./row-->

<div class="row toprow fivecolumns texts">

<div class="col-sm-
2 col-xs-7 col-sm-push-4">
<div class="linx">
<h5>Featured</h5>
<a
href="https://archive.org/details/books"
data-event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-
AllBooks"
><span class="iconochive-texts" aria-
hidden="true"></span><span class="sr-only">texts</span> All Books</a>
<a
href="https://archive.org/details/texts"
data-event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-
AllTexts"
>All Texts</a>
<a
href="https://archive.org/search.php?
query=mediatype:texts&sort=-publicdate"
data-event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-
ThisJustInTexts"
><span class="iconochive-latest" aria-
hidden="true"></span><span class="sr-only">latest</span> This Just In</a>
<a
href="https://archive.org/details/smithsonian" title="Smithsonian Libraries" data-
event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-SmithsonianLibraries">Smithsonian
Libraries</a> <a
href="https://archive.org/details/fedlink" title="FEDLINK (US)" data-event-click-
tracking="TopNav|FeaturedLink-FEDLINKUS">FEDLINK (US)</a>
<a href="https://archive.org/details/genealogy" title="Genealogy" data-event-click-
tracking="TopNav|FeaturedLink-Genealogy">Genealogy</a>
<a href="https://archive.org/details/lincolncollection" title="Lincoln Collection"
data-event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-LincolnCollection">Lincoln
Collection</a> </div>

</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-5 col-sm-pull-2">
<div class="widgets">
<center class="items_list">
<div class="items_list_img">
<a
href="https://archive.org/details/inlibrary?sort=-publicdate"
style="background-image: url('https://archive.org/images/book-
lend.png');"
aria-hidden="true"
data-event-click-tracking="TopNav|CircleWidget-BooksToBorrow"
></a>
</div>
<a
class="stealth boxy-label"
data-event-click-tracking="TopNav|CircleWidget-BooksToBorrow"
href="https://archive.org/details/inlibrary?sort=-publicdate"
>Books to Borrow</a>
</center>
</div><!--/.widgets-->

</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-7 col-sm-push-2">
<div class="linx ">
<h5>Top</h5>

<a href="https://archive.org/details/americana" title="American Libraries" data-


event-click-tracking="TopNav|TopLink-AmericanLibraries">American Libraries</a>
<a href="https://archive.org/details/toronto" title="Canadian Libraries" data-
event-click-tracking="TopNav|TopLink-CanadianLibraries">Canadian Libraries</a>
<a href="https://archive.org/details/universallibrary" title="Universal Library"
data-event-click-tracking="TopNav|TopLink-UniversalLibrary">Universal Library</a>
<a href="https://archive.org/details/opensource" title="Community Texts" data-
event-click-tracking="TopNav|TopLink-CommunityTexts">Community Texts</a>
<a href="https://archive.org/details/gutenberg" title="Project Gutenberg" data-
event-click-tracking="TopNav|TopLink-ProjectGutenberg">Project Gutenberg</a>
<a href="https://archive.org/details/biodiversity" title="Biodiversity Heritage
Library" data-event-click-tracking="TopNav|TopLink-
BiodiversityHeritageLibrary">Biodiversity Heritage Library</a>
<a href="https://archive.org/details/iacl" title="Children's Library" data-event-
click-tracking="TopNav|TopLink-ChildrenSLibrary">Children's Library</a>
</div>

</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-5 col-sm-pull-4">
<div class="widgets">
<center class="items_list">
<div class="items_list_img">
<a
href="https://openlibrary.org"
style="background-image:
url('https://archive.org/images/widgetOL.png');"
aria-hidden="true"
data-event-click-tracking="TopNav|CircleWidget-OpenLibrary"
></a>
</div>
<a
class="stealth boxy-label"
data-event-click-tracking="TopNav|CircleWidget-OpenLibrary"
href="https://openlibrary.org"
>Open Library</a>
</center>
</div><!--/.widgets-->

</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-7">
<div class="linx linx-topped">
<a href="https://archive.org/details/booksbylanguage" title="Books by Language"
data-event-click-tracking="TopNav|TopLink-BooksByLanguage">Books by Language</a>
<a href="https://archive.org/details/additional_collections" title="Additional
Collections" data-event-click-tracking="TopNav|TopLink-
AdditionalCollections">Additional Collections</a>
</div>

</div><!--/.col-sm-2-->

</div><!--/.row-->

<div class="row toprow fivecolumns movies">

<div class="col-sm-
2 col-xs-7 col-sm-push-4">
<div class="linx">
<h5>Featured</h5>
<a
href="https://archive.org/details/movies"
data-event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-
AllVideo"
><span class="iconochive-movies" aria-
hidden="true"></span><span class="sr-only">movies</span> All video</a>
<a
href="https://archive.org/search.php?
query=mediatype:movies&sort=-publicdate"
data-event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-
ThisJustInVideo"
><span class="iconochive-latest" aria-
hidden="true"></span><span class="sr-only">latest</span> This Just In</a>
<a
href="https://archive.org/details/prelinger" title="Prelinger Archives" data-event-
click-tracking="TopNav|FeaturedLink-PrelingerArchives">Prelinger Archives</a>
<a href="https://archive.org/details/democracy_now_vid" title="Democracy Now!"
data-event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-DemocracyNow">Democracy Now!</a>
<a href="https://archive.org/details/occupywallstreet" title="Occupy Wall Street"
data-event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-OccupyWallStreet">Occupy Wall
Street</a> <a
href="https://archive.org/details/nsa" title="TV NSA Clip Library" data-event-
click-tracking="TopNav|FeaturedLink-TVNSAClipLibrary">TV NSA Clip Library</a>
</div>

</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-5 col-sm-pull-2">
<div class="widgets">
<center class="items_list"> <div
class="items_list_img">
<a
href="https://archive.org/details/tv"
style="background-image: url('https://archive.org/services/img/tv');"
aria-hidden="true"
data-event-click-tracking="ItemList|ItemListLink"
></a>
</div>
<a class="stealth boxy-label" data-event-click-tracking="ItemList|
ItemListLink" href="https://archive.org/details/tv">TV News</a></center>
</div><!--/.widgets-->
</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-7 col-sm-push-2">
<div class="linx ">
<h5>Top</h5>

<a href="https://archive.org/details/animationandcartoons" title="Animation &amp;


Cartoons" data-event-click-tracking="TopNav|TopLink-AnimationCartoons">Animation &
Cartoons</a> <a
href="https://archive.org/details/artsandmusicvideos" title="Arts &amp; Music"
data-event-click-tracking="TopNav|TopLink-ArtsMusic">Arts & Music</a>
<a href="https://archive.org/details/computersandtechvideos" title="Computers &amp;
Technology" data-event-click-tracking="TopNav|TopLink-
ComputersTechnology">Computers & Technology</a>
<a href="https://archive.org/details/culturalandacademicfilms" title="Cultural
&amp; Academic Films" data-event-click-tracking="TopNav|TopLink-
CulturalAcademicFilms">Cultural & Academic Films</a>
<a href="https://archive.org/details/ephemera" title="Ephemeral Films" data-event-
click-tracking="TopNav|TopLink-EphemeralFilms">Ephemeral Films</a>
<a href="https://archive.org/details/moviesandfilms" title="Movies" data-event-
click-tracking="TopNav|TopLink-Movies">Movies</a>
<a href="https://archive.org/details/newsandpublicaffairs" title="News &amp; Public
Affairs" data-event-click-tracking="TopNav|TopLink-NewsPublicAffairs">News & Public
Affairs</a> </div>

</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-5 col-sm-pull-4">
<div class="widgets">
<center class="items_list"> <div
class="items_list_img">
<a
href="https://archive.org/details/911"
style="background-image: url('https://archive.org/services/img/911');"
aria-hidden="true"
data-event-click-tracking="ItemList|ItemListLink"
></a>
</div>
<a class="stealth boxy-label" data-event-click-tracking="ItemList|
ItemListLink" href="https://archive.org/details/911">Understanding
9/11</a></center> </div><!--/.widgets-->

</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-7">
<div class="linx linx-topped">

<a href="https://archive.org/details/spiritualityandreligion" title="Spirituality


&amp; Religion" data-event-click-tracking="TopNav|TopLink-
SpiritualityReligion">Spirituality & Religion</a>
<a href="https://archive.org/details/sports" title="Sports Videos" data-event-
click-tracking="TopNav|TopLink-SportsVideos">Sports Videos</a>
<a href="https://archive.org/details/television" title="Television" data-event-
click-tracking="TopNav|TopLink-Television">Television</a>
<a href="https://archive.org/details/gamevideos" title="Videogame Videos" data-
event-click-tracking="TopNav|TopLink-VideogameVideos">Videogame Videos</a>
<a href="https://archive.org/details/vlogs" title="Vlogs" data-event-click-
tracking="TopNav|TopLink-Vlogs">Vlogs</a>
<a href="https://archive.org/details/youth_media" title="Youth Media" data-event-
click-tracking="TopNav|TopLink-YouthMedia">Youth Media</a>
<a href="https://archive.org/details/additional_collections_video"
title="Additional Collections - Video" data-event-click-tracking="TopNav|TopLink-
AdditionalCollectionsVideo">Additional Collections - Video</a>
</div>

</div><!--/.col-sm-2-->

</div><!--/.row-->

<div class="row toprow fivecolumns audio">

<div class="col-sm-
2 col-xs-7 col-sm-push-4">
<div class="linx">
<h5>Featured</h5>
<a
href="https://archive.org/details/audio"
data-event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-
AllAudio"
><span class="iconochive-audio" aria-
hidden="true"></span><span class="sr-only">audio</span> All audio</a>
<a
href="https://archive.org/search.php?
query=mediatype:audio&sort=-publicdate"
data-event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-
ThisJustInAudio"
><span class="iconochive-latest" aria-
hidden="true"></span><span class="sr-only">latest</span> This Just In</a>
<a
href="https://archive.org/details/GratefulDead" title="Grateful Dead" data-event-
click-tracking="TopNav|FeaturedLink-GratefulDead">Grateful Dead</a>
<a href="https://archive.org/details/netlabels" title="Netlabels" data-event-click-
tracking="TopNav|FeaturedLink-Netlabels">Netlabels</a>
<a href="https://archive.org/details/oldtimeradio" title="Old Time Radio" data-
event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-OldTimeRadio">Old Time Radio</a>
<a href="https://archive.org/details/78rpm" title="78 RPMs and Cylinder Recordings"
data-event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-78RPMsAndCylinderRecordings">78 RPMs
and Cylinder Recordings</a>
</div>

</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-5 col-sm-pull-2">
<div class="widgets">
<center class="items_list"> <div
class="items_list_img">
<a
href="https://archive.org/details/etree"
style="background-image:
url('https://archive.org/services/img/etree');"
aria-hidden="true"
data-event-click-tracking="ItemList|ItemListLink"
></a>
</div>
<a class="stealth boxy-label" data-event-click-tracking="ItemList|
ItemListLink" href="https://archive.org/details/etree">Live Music
Archive</a></center> </div><!--/.widgets-->

</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-7 col-sm-push-2">
<div class="linx ">
<h5>Top</h5>

<a href="https://archive.org/details/audio_bookspoetry" title="Audio Books &amp;


Poetry" data-event-click-tracking="TopNav|TopLink-AudioBooksPoetry">Audio Books &
Poetry</a> <a
href="https://archive.org/details/opensource_audio" title="Community Audio" data-
event-click-tracking="TopNav|TopLink-CommunityAudio">Community Audio</a>
<a href="https://archive.org/details/audio_tech" title="Computers &amp; Technology"
data-event-click-tracking="TopNav|TopLink-ComputersTechnology">Computers &
Technology</a> <a
href="https://archive.org/details/audio_music" title="Music, Arts &amp; Culture"
data-event-click-tracking="TopNav|TopLink-MusicArtsCulture">Music, Arts &
Culture</a> <a
href="https://archive.org/details/audio_news" title="News &amp; Public Affairs"
data-event-click-tracking="TopNav|TopLink-NewsPublicAffairs">News & Public
Affairs</a> <a
href="https://archive.org/details/audio_foreign" title="Non-English Audio" data-
event-click-tracking="TopNav|TopLink-NonEnglishAudio">Non-English Audio</a>
<a href="https://archive.org/details/radioprograms" title="Radio Programs" data-
event-click-tracking="TopNav|TopLink-RadioPrograms">Radio Programs</a>
</div>

</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-5 col-sm-pull-4">
<div class="widgets">
<center class="items_list"> <div
class="items_list_img">
<a
href="https://archive.org/details/librivoxaudio"
style="background-image:
url('https://archive.org/services/img/librivoxaudio');"
aria-hidden="true"
data-event-click-tracking="ItemList|ItemListLink"
></a>
</div>
<a class="stealth boxy-label" data-event-click-tracking="ItemList|
ItemListLink" href="https://archive.org/details/librivoxaudio">Librivox Free
Audiobook</a></center> </div><!--/.widgets-->

</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-7">
<div class="linx linx-topped">

<a href="https://archive.org/details/audio_religion" title="Spirituality &amp;


Religion" data-event-click-tracking="TopNav|TopLink-
SpiritualityReligion">Spirituality & Religion</a>
<a href="https://archive.org/details/podcasts" title="Podcasts" data-event-click-
tracking="TopNav|TopLink-Podcasts">Podcasts</a>
</div>
</div><!--/.col-sm-2-->

</div><!--/.row-->

<div class="row toprow fivecolumns software">

<div class="col-sm-
2 col-xs-7 col-sm-push-4">
<div class="linx">
<h5>Featured</h5>
<a
href="https://archive.org/details/software"
data-event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-
AllSoftware"
><span class="iconochive-software" aria-
hidden="true"></span><span class="sr-only">software</span> All software</a>
<a
href="https://archive.org/search.php?
query=mediatype:software&sort=-publicdate"
data-event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-
ThisJustInSoftware"
><span class="iconochive-latest" aria-
hidden="true"></span><span class="sr-only">latest</span> This Just In</a>
<a
href="https://archive.org/details/tosec" title="Old School Emulation" data-event-
click-tracking="TopNav|FeaturedLink-OldSchoolEmulation">Old School Emulation</a>
<a href="https://archive.org/details/softwarelibrary_msdos_games" title="MS-DOS
Games" data-event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-MSDOSGames">MS-DOS Games</a>
<a href="https://archive.org/details/historicalsoftware" title="Historical
Software" data-event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-
HistoricalSoftware">Historical Software</a>
<a href="https://archive.org/details/classicpcgames" title="Classic PC Games" data-
event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-ClassicPCGames">Classic PC Games</a>
<a href="https://archive.org/details/softwarelibrary" title="Software Library"
data-event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-SoftwareLibrary">Software
Library</a> </div>

</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-5 col-sm-pull-2">
<div class="widgets">
<center class="items_list"> <div
class="items_list_img">
<a
href="https://archive.org/details/internetarcade"
style="background-image:
url('https://archive.org/services/img/internetarcade');"
aria-hidden="true"
data-event-click-tracking="ItemList|ItemListLink"
></a>
</div>
<a class="stealth boxy-label" data-event-click-tracking="ItemList|
ItemListLink" href="https://archive.org/details/internetarcade">Internet
Arcade</a></center> </div><!--/.widgets-->

</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-7 col-sm-push-2">
<div class="linx ">
<h5>Top</h5>

<a href="https://archive.org/details/kodi_archive" title="Kodi Archive and Support


File" data-event-click-tracking="TopNav|TopLink-KodiArchiveAndSupportFile">Kodi
Archive and Support File</a>
<a href="https://archive.org/details/open_source_software" title="Community
Software" data-event-click-tracking="TopNav|TopLink-CommunitySoftware">Community
Software</a> <a
href="https://archive.org/details/softwarelibrary_msdos" title="MS-DOS" data-event-
click-tracking="TopNav|TopLink-MSDOS">MS-DOS</a>
<a href="https://archive.org/details/vintagesoftware" title="Vintage Software"
data-event-click-tracking="TopNav|TopLink-VintageSoftware">Vintage Software</a>
<a href="https://archive.org/details/apkarchive" title="APK" data-event-click-
tracking="TopNav|TopLink-APK">APK</a>
<a href="https://archive.org/details/cd-roms" title="CD-ROM Software" data-event-
click-tracking="TopNav|TopLink-CDROMSoftware">CD-ROM Software</a>
<a href="https://archive.org/details/cdromsoftware" title="CD-ROM Software Library"
data-event-click-tracking="TopNav|TopLink-CDROMSoftwareLibrary">CD-ROM Software
Library</a> </div>

</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-5 col-sm-pull-4">
<div class="widgets">
<center class="items_list"> <div
class="items_list_img">
<a
href="https://archive.org/details/consolelivingroom"
style="background-image:
url('https://archive.org/services/img/consolelivingroom');"
aria-hidden="true"
data-event-click-tracking="ItemList|ItemListLink"
></a>
</div>
<a class="stealth boxy-label" data-event-click-tracking="ItemList|
ItemListLink" href="https://archive.org/details/consolelivingroom">Console Living
Room</a></center> </div><!--/.widgets-->

</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-7">
<div class="linx linx-topped">

<a href="https://archive.org/details/softwaresites" title="Software Sites" data-


event-click-tracking="TopNav|TopLink-SoftwareSites">Software Sites</a>
<a href="https://archive.org/details/tucows" title="Tucows Software Library" data-
event-click-tracking="TopNav|TopLink-TucowsSoftwareLibrary">Tucows Software
Library</a> <a
href="https://archive.org/details/cdbbsarchive" title="Shareware CD-ROMs" data-
event-click-tracking="TopNav|TopLink-SharewareCDROMs">Shareware CD-ROMs</a>
<a href="https://archive.org/details/softwarelibrary_zx_spectrum" title="ZX
Spectrum" data-event-click-tracking="TopNav|TopLink-ZXSpectrum">ZX Spectrum</a>
<a href="https://archive.org/details/cdromimages" title="CD-ROM Images" data-event-
click-tracking="TopNav|TopLink-CDROMImages">CD-ROM Images</a>
<a href="https://archive.org/details/doom-cds" title="DOOM Level CD" data-event-
click-tracking="TopNav|TopLink-DOOMLevelCD">DOOM Level CD</a>
<a href="https://archive.org/details/zx_spectrum_library_games" title="ZX Spectrum
Library: Games" data-event-click-tracking="TopNav|TopLink-
ZXSpectrumLibraryGames">ZX Spectrum Library: Games</a>
</div>

</div><!--/.col-sm-2-->

</div><!--/.row-->

<div class="row toprow fivecolumns image">

<div class="col-sm-
2 col-xs-7 col-sm-push-4">
<div class="linx">
<h5>Featured</h5>
<a
href="https://archive.org/details/image"
data-event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-
AllImage"
><span class="iconochive-image" aria-
hidden="true"></span><span class="sr-only">image</span> All images</a>
<a
href="https://archive.org/search.php?
query=mediatype:image&sort=-publicdate"
data-event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-
ThisJustInImage"
><span class="iconochive-latest" aria-
hidden="true"></span><span class="sr-only">latest</span> This Just In</a>
<a
href="https://archive.org/details/flickrcommons" title="Flickr Commons" data-event-
click-tracking="TopNav|FeaturedLink-FlickrCommons">Flickr Commons</a>
<a href="https://archive.org/details/flickr-ows" title="Occupy Wall Street Flickr"
data-event-click-tracking="TopNav|FeaturedLink-OccupyWallStreetFlickr">Occupy Wall
Street Flickr</a> <a
href="https://archive.org/details/coverartarchive" title="Cover Art" data-event-
click-tracking="TopNav|FeaturedLink-CoverArt">Cover Art</a>
<a href="https://archive.org/details/maps_usgs" title="USGS Maps" data-event-click-
tracking="TopNav|FeaturedLink-USGSMaps">USGS Maps</a>
</div>

</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-5 col-sm-pull-2">
<div class="widgets">
<center class="items_list"> <div
class="items_list_img">
<a
href="https://archive.org/details/metropolitanmuseumofart-gallery"
style="background-image:
url('https://archive.org/services/img/metropolitanmuseumofart-gallery');"
aria-hidden="true"
data-event-click-tracking="ItemList|ItemListLink"
></a>
</div>
<a class="stealth boxy-label" data-event-click-tracking="ItemList|
ItemListLink" href="https://archive.org/details/metropolitanmuseumofart-
gallery">Metropolitan Museum</a></center>
</div><!--/.widgets-->
</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-7 col-sm-push-2">
<div class="linx ">
<h5>Top</h5>

<a href="https://archive.org/details/nasa" data-event-click-tracking="TopNav|


TopLink-NASAImages">NASA Images</a>
<a href="https://archive.org/details/solarsystemcollection" data-event-click-
tracking="TopNav|TopLink-SolarSystemCollection">Solar System Collection</a>
<a href="https://archive.org/details/amesresearchcenterimagelibrary" data-event-
click-tracking="TopNav|TopLink-AmesResearchCenter">Ames Research Center</a>
</div>

</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-5 col-sm-pull-4">
<div class="widgets">
<center class="items_list"> <div
class="items_list_img">
<a
href="https://archive.org/details/brooklynmuseum"
style="background-image:
url('https://archive.org/services/img/brooklynmuseum');"
aria-hidden="true"
data-event-click-tracking="ItemList|ItemListLink"
></a>
</div>
<a class="stealth boxy-label" data-event-click-tracking="ItemList|
ItemListLink" href="https://archive.org/details/brooklynmuseum">Brooklyn
Museum</a></center> </div><!--/.widgets-->

</div><!--/.col-sm-2-->
<div class="col-sm-
2 col-xs-7">
<div class="linx linx-topped">

</div>

</div><!--/.col-sm-2-->

</div><!--/.row-->
</div><!--/#nav-tophat-->

</div><!--#navwrap1-->
</div><!--#navwrap2-->

<!-- Begin page content -->


<main id="maincontent">
<div class="container container-ia">

<h1>
Full text of "<a href="/details/OEXV16R">De Civitate Dei</a>"
</h1>
<h2 class="pull-right">
<small><a href="/details/OEXV16R">See other formats</a></small>
</h2>
<br class="clearfix" clear="right"/>
<pre>*

■ #&gt;ii

t&gt; *" .-X

li

,AUGUiTlNl
I 14 7 O

^issms. •

k '*m,

CE

~+f**

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32

16.

S&amp;tr-

^1

• ■ffa/.-i
^,,.-, ^.ru, t*t* ~&lt; «fj r*'""* "

■hA-a. 6rrf»v. - C M V'/'*

;-r* ■*■'•'•

'^7£ ^Vw.M-t ^.

t/i/ ■('-•■'

■v

-34-

II lllllllll lllllllll M

3 &lt;3 5

Trp iTTT rrn iTTTTTTi TTTi rni .: ill III::;: ~ iTiTTTTi TTTT TTJl rTTTTJTT n

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

II llll|llll llll|llll III lllllllll llllll llll llll|llll llll|ll


20 21 22 23 24 25 26 27
3 4 b 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28

Illlll|lllllllll|lll |lll lili|lll inl|lll I TTTTp rrn rTTTTTTi rTTTTTT pTT llllll
lllii| lll rTTTTTJl lll|llh|i'll| TTTTjm l|liii| ! ': |ll rTTTTTn IIImmmmIII llllll
IIIIIIII|IIIIIIim|I

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28

fTTTTTTTTTTTTTTTT

iTTTTTTi ~ TTTTl ITTTTTTi rTTl ITTTTrn rTTTTTTl rTTT rTTTTTTi rTTT TTTTl TTTTTT TTl
iTTTTTTl lli: II iTTTTT|i rTTl rTTTTTJi llll|lll:'::ll|l nTTTTTl l|lllllllll|llllll

2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28

■m

12 3 4 5

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

•l^*

12 3 4 5 6 7
9 10 11 12 13 14 15 16 17 13 19 20 21 22 23

25 26 27 28

(fSurelu Augufcim Hipponen Epifcopi de


Ctuicace dei primi [ibn mapiunc R_ubnce

-,„' . tifrit /- ,-,.'.-•/ f -.1: j.-^i^ri^U^

\ EdduerrarnrnomimfCbnnriiquiburinudftationeurbirpropcerCIirifcuin
CV^bdrbdripeperceruncui&lt;r.if (LCapiccuIum primum. (JjIoriofilTimam.

Quod nullaunqua be[[a ica gefca func:uc uicTrorefppcer deofeoru quoruicerancs


parcerenruidhr.iLCapicculum Tecundum. dToc be[(a.

Qudm tmprudencer R.omani deofpenacer qui croiam cuftodire non poceranc: fibi
crediderunc profucurofi (JCapicculum ceraum. (J Ecce quibuf.
Deafylo lunomrin croia:q&gt; n.mmem liberauic a grecif ec bafilicifdpofcolorum que
omnefad fe confugiencera barbanfdefenderunc. «LCdpiccuIum cjrcum. &lt;T Ve[ Ejf
Quod ne R^pmanjquidem ica ullafceperunc uc auicacerm cemplirearum parcerenc
uictif. &lt;iCapiccu[umqumcum. (fQiiidergo.

Quod m euerfione urbtOque afpere gefta func de confuecudme accidermc be[[i:que


uero demencer de pocencid prouenennc nomimrCbrifci. tLCa. vi.tlSimigicur.
De commodifacq: mcommodif:que bonifac malifpleicq, cdia ric.G Cd. vil. (Tlica.
De caufircorrecl:ionu:ppcer qTec bom ec nuli picerHageltant;. (fCa.vm. Quid.
Quod fancWm amifTione rerd cpalium nibil pereac.(j Cdpiccuutm.ix. (IQuibuf.
De fme cempa[ifuice:fme longionfriue breuionf. dCapiccuIum. X. (fSed enim.
De fepulcura bumanorum corporum : que cbnfcianifeciam fi fueric negaCd ml adt/
mic. (lCdpittuIumundecimum. (TKFenim.

Que fic racio fandcorum corporum Tepeliendi. dCapittuId duodecimu.GNec ideo.


De cdpciuicdce fi:dru:qburnuncj diuina foldcia defuerunc. &lt;[ Ca.xm. (LSed muln
De R-egulo m quo capciuicacifob religionem ecidm fpdce colerdnde excac exeplu:
q&gt; Cdmen i[[i deorcolenti prodeffe non pocuit. (LCapicuIum. xuu. ([ Habec tame.
An ftuprirque ecia fancT-aru force uirginu ec pdfTd capciuicancdcaminan pocuenc
uircurammi fme uo[uncaC[rdfrenfu&lt;LCdpiccu[u quincumdecimu. (TjMagnum fane.
De morce uoluncana ob mecum pene fiue dedeconf &lt;ZCapicruIu.xvij(LAc p boc.
Dealiena uiolenciarum [ibidme: qua m opprefTo corpore menr inuica perpecicur- '

(lCapicculum decimumfepcimum. (|Ac emm.


DeLucrecia:que fe ob illacum fibi fluprum peremic. Cbipiccu[u.xviii.&lt;[An forte.
-Nullam eireauconcacem:que cbrifhamrm qudfibec caurd mruoluncdne necir
accribudC.(LCdpicu[umdecimumnonum. &lt;[ Neqienim.

De mcerfertioniburboim quedb bomicidu cnmie exctptut5&lt;JCa.xx. (fQuardam.


Quod nug poffic morruolucana ad magnicudine aimi prmere.([Cd7xxi.Hirergo
Qudle exemplum fic Cacomfiqui fe uirtonam Cerdnfnon ferenrmceremic.

(LCapiccuIum uicefimumfi;cundum. &lt;JSed camen.


Quod m eauircuce quaReguIurCacone prefcanciorfuic.mulco magtremmean-
cbn(cidni.(LCdpiccu[um uicefimumcercmm. (QSJoIunc aucem.

Quod peccacum nd per peccdtu debeac declmari.([ Capicculum. xxiiii. ([A.C enim.
De biTque fieri nd [icet^cum afanclrirfadcd norcuncur qud racione fadfct credenda

fir.c. &lt;( Capitcutum uicefimumqumcum. (fj Sed quedam.

An ppcer declmacione peccacrmorffpdtdned appeceda fic.((jCa.xvt. dR.efcdC

Quo mdicio dei m corpora concmentium [ibido bofciUrpeccare permifld fic.

Capictulum uicerimumlepctmumi ([Qliod fi force.

Quid fdmilia Cbrifh refpondere dfcbeac mfidelibuficCi exprobrane q&gt; eam a f


urore

boftium non liberaume Cbrircuftf Capictulum uicefimumodcauum (fHabec itacj


Quam pudeidifErorpsricaab-aT affluere utuJWqm de cbnftiamf cemporiburcon/
querunrur.dCapictulumuicerimumnonum. (fCurenim. ^^^

Quibufuittorum gradibuf audta fic m romaircupido regn Jdi.&lt;LCa xxx. (/ Ma qn


De Scenicorum infhcucione ludorum.&lt;TGapin:ulum,xxxi. &lt;/ Verunramen.
DeuiairR-omlojf quorpacne no correxic euerfio.&lt;LCapiccu[u.xxxii.&lt;|p mecel.
De demenaa dei :que urbifexcidium cemperauic (J&amp;lpicculu . xxxm. fl Ac came.
De [atentiburmcer impiorecclefie filufiet defalfirmcra ecclefiam CbnftianiC

([Capicculumcncefimumquarcum- ([Memmenc.
De quiburcaufirfequenci dirpucacione fic dirTerendu. &lt;LCa xxx v.«i Sed adbuc.

4JB_ubricerecundilibri \urelii Auguftim


Hipponen Epi de Ciuitace dei mcipiunc.

E modo qui neceffican dirputanomradbibpndufe(c. CCa.pmu.tf3&gt;' rati6i.


Debifque p-imouolumineexpedica fiinc. (JCapiccuIu fecCidu. (LSupenore.

Deaffumenda biftona-quaoftendic' quemalaaccidermc romamrcu deofcolerenci


anreq religio Cbnftiana obcrercerec&lt;LCapicculum cemum. &lt;L Memento aute.
Quod culcorerdeorum nulla unq a dnf fiurprecepca,pbicaciracceperinr:ec in racriT
eorum curpia queq: celebrauennc. (JCapittuIum quarcum. iLDeafemm uerufi
De obrcemcaciburquiburmacer deoru a culcoriburfuirbonorabacur.KCapicculum
qumcum. &lt;^Nequaquam. —

Deorpaganorum nunq beneuiuendi ranxifTe doctrma'. &lt;JCapiccutu. vi.(l Hmc e.


I nucilia efTe muen ta pbilofiipbica fine auconcate diuma ubi queq: ad uitia pronu
magirmouecquoddufecennc:qqctbdierdirpucauermt. (^Ca vu. fl A.nnobif.
Defudif Sceniof mquibur du non offenduntur edicT-ionefuarum curpicudmum:
fed placancur. (jjCapittuIum octauum. &lt;I Ac enim.
Quid romam uecerer de cobibenda peccaa [icencia renrennc: quam Grcci deorum
fecuci mdicium [lberam efle uoluerunc. (jCapircuIum nonum. (_Qiiid.
Qua nocendi arce demonefuelinc uel falfa de Te crimmauel uera n&lt;xrmri. &lt;1
Capic/
Culum deamum. fLSedmaligm.

De Scemcirapud Grecorin R-eipublice amm miftra ttonem recepj___eo cp placacorer


deorum imufte ab bomimburrpernerencur. (lCapicculum -xt. UAd banc.
Quod romam auferendo [iberratem poecif in bomimbur quam dederunc m deofi
meltuf de fe q de dnf fuirrenrerunc&lt;_ Capictulum duodecimum.&lt;j Ae Romani.
Debuiffe mcelligere romanofq. du eoru qui Te curpiburiudifcoli expecebac mdigm
efTenc bonore diuino. (JCapictulum decimumtercium. &lt;TSed rerponderec
Meliorem f uifle Placonenvqui poecif locu m bene morata urbe non dedenr:q bof
deofq fe [udif Scemciruoluerunc bonoran.d Capictulum. xmi. &lt;i Deide querimur.
Quod romam quofdam fibi deornon ratione fed adulacioe infhcuerunc. &lt;g€apic/
culum decimumquintum. (jQueautem.

Quod fi durulla efiec cura tufticie:ab eif B.omani acciperedebuerinc^pcepca uiuCdt:


pociufcj legeTab alurbominibur mutuare. (j Capittulum decimurexcu. (jSi aucem.
De rapcu rabmarum alurq: miqtatibuOque in ciuitateromana ecia laudanruiguere
temponbur.^yCapitcuIum deamumlepcimum. &lt;{ An f orce.
Quedemoriburromanorumaucmecucompreffifiaucfecuncacererolucir Saluftu

prodat biftoria.&lt;£CapitcuIum deetmuTnoctauum. (Llraqi babebo.


De corrupcione romane R.eipublice:prmrq culcum deorum Ci&gt;riftufauFerree.
(f^CapiecuIum dacimumnonum.(£Ecce romana.

Quali uelmc fe[icicaceg;audere:ec quibufmoriburuiuere^qm tempora Cbnftiane


rehgionif mcufanc. (JCaptcculum uicefimum. CTVeruncamen.
Que fencencia fuenc Ciceronirde romana R_epublica. (LCapicfuIu.xxi. ([ Sed fi.
Quod duf romanorum nuIU unquam cura fueriC|ne malif moribuf R-efpublica de/
penffec. (JJapictulum uicefimumfecundum.C/Sedquodperrinet.
Vanecacef rerum cempo.-alium non ex Fauore auc impugnatic&gt;.e demonum: fed ex
ueri dei pendere ludicio. (Jjapicculum uicefimumcercmm. (jjjuid q&gt;.
De filUnifacTiibuCquoru fe demonefoftecaueruc adiucoref. (jj Ca.xxi.ii.dSiTfa.
Quancu maligm fpincufad flagicia mcicanc bominefcum ccimiccendiffceleribuf qfi
diuinam exempli fui mcerponunc auconcacem. (JCapictu!um.xxv. ( j 1 [!mc uero-
De fecrecifdemonum momcif: que percmebanc ad bonofm oref:cum palam m facnf
eorum omnif nequicia difcerecur. 4L Capicculum uicefimumfexcu. &lt;EQiie cum.
Quancaeuerfionepublice difciplmeromam dnf fuif placandif facrauennc obfcena
ludorumdJTapicculum uicefimumlepnmum. (LVir grauif.
De Cbnfhane rebgioniffalubncace. (JCapicculum uicefimumodlauu. (ffvb iftaru
Deabiciendo culcu deorum coborcacio ad romanof.&lt;XCa.xxix.(£Hecpociuf.

(J_Libn certn rubnce Aurelu Augufhni


Hipponen Epi de Ciuicace dei incipiunc.

vV^iE aduerfiratibufquaf fob mati metuunret quaf femper paffuf eft mudufcum
\^J deofcolerec. (JCapiccu-um pnmum. (JTam facif.

C An du qui ec a romamfec a grecif fimilicer colebant; .caufaf babuermc quibuf Hium


pacerencurexcidere. (TCapiccuIum fecundum. (JPnmum ipfa.

NonpocuifleofFendideofPandifaduIcerio^quodinceripfor cradicur frequentatft


CjCapiccuUm cercium. (JVrbem romam.
De jencencia VarroniOqua ucile effe dixic uc fe bominefdufgenicofmenciancur.

CLCapiccuIum quarrum. (jDixenc aliquif.

Non probari qi dn adulcenum Pandifpuniennc.-quod m macre R_omuIi non ulci


func. (J~CapictuIum qumcum. (JSeducrum.

De parncidio R.omuli:qct du non uindicarunc. «lCapittuIu rextu.&lt;jATiud adicio.


De euerfione Iln quod dux Marn Fimbna excidic. (J Capi. vu. &lt;ECerce emm.
An debuencdiiriliacifroma commicci.(JCapiccu[um.vm. CDiifitaq;.
A.n illa pace que fub Numa fuic: deofprefticifTe credendu fic. (JjEa.ix. (Q_JiT
eciam.
An opcandum f uenc:uc canca beUorum rabie romanum augerecur impermm: cii eo
ftudioquo fub Numaaudcue:etqecuefrepocuiceccucu&lt;lCa.x.i\.nrerpondenc.
De fimulacro Cumani Apo[[inif:cuiurfIecurcredicufeft cladem grecorum _uibuf
opiculan non pocerac mdicare. (JjCapitcuIum undecimum. &lt;[Neq: enim.
Quancoffibideofromani preterconfticutionem Numeadiecennc:quorum eof
numeroficafmbil iuueric.(jCapiccu[u doudecimum.&lt;J_Nec bjffacnf.
Quo lurequo federe Romam opcinuerucpnma coiugia. dCa.xm. dQ^omodo
De impiecacebelli quod albanifromam mcukrunc: ec de dommandi [ibidine adepca
uirtoria.(J_Capiccu[um decimumquartum. dQuid demde.

Qualifromanorum regu uitd acq: exicuffuenciLCd decimuqumtu.(LNu[[ufergo

De primifapud romanofconfulibuf: quorum dlcerdlcerum pacna pcpulicjmoxq:^

rome poft acrociflimaparricidia a uulnerdco mceriic bofte uuInerdtuCCTCdpiccuIu

dccimumfexcum. (fHuic tempon.

Quance cladefromanoffub beliifpumcifcriuerinDfrurtra deoru preftduf expenciC

^j_Cdpicculum decimumfepcimum. (flam uero.

Dc dffii ftione belli punia fecudi' q uiref ucnufq: toTupce fuc Cd.x vm.tl S?cundo.

De exicio fdguncinorunvquibufpropter romdnorumdmicKidm pereuncibuf ^du

romaniduxilium non culeruc. tj_ Cdpicculum decimumnonum. |__Sedtn.

Qudtn ingrdtd fuenc romdnd ciuicaf Scipioni Iiberdton fuo:ec m quibuf monbuf

ecenrqudndoedm Satufhuf opcmum f-utfle defcnbic&lt;LCdpi. xx. (JTorro incer.

Dc Micbnddtif edicto:quo omnef ciuef romanof qui mcrd dfidm muenirent; luffic

occidi.([Cdpicculumuicerimumpnmum.tJ_QuamuifiIlud.

De mccnoribuf matifquibuf romdnd R.efpub[ica exdgicdtd efbprecedence pdigio

qd°mrdbie omniudidliuquebominibufferuiuncfuic (JCa.xxii.ti Sediamilla.

De difcordia ciuili qud g-accie fediti6efexcicauerunc. (f Ca.xxtti. Inicium.


De ede con;ordie:ex Smacufconfulco in loco fedicionum ec cedium condicd.

(JCapictuIum uicefimumqudrcum. (fEtegdnci fdne.


De diuerfif genenbuf bclli:que poft condicam edem concordie func fecuta.

tEdpiccuIum utcefimumquincum. (fJPreJarum uero.


De betto ctuilt maridno dcq: fylldno. &lt;J_CapiccuIum. xxvi. (J Cum ucro.
Qudliffuericfillanauidcoria-uindexMaridnecrudeliCdtif Ca.xxvu.([SyI!ana.
De comparacione gocbcc irrupcionif cum eifcladibufqudfromdni ue[ a gallifuel a
bellorum ciuihum auicoribufexceperunc.(I_Capicculum.xxviii. Qmd roma.
De connexione bellorunvque aduencum Cbnfti plunma ec grauiflimd precefferuc

_QCdpiccuIum uiczftmumnonum. {JCrudclid.

Qiia impudencer pficia incommoda Xpo impucenrqut deofcotere non fmuncur:


cucance cladefconcra cof cempore quo colebani; excicerunr.__[Ca.xxx.&lt;lDeof.

(fQuarci Iibri rubnce Aureltt A.uguftim


tJ:pp onefi Epi de Ciuirace dei mcipiunc.

E bifque pnmo uolumme difpucaca fuc.(_Cat&gt;ircuIu pmu. ( ( T3e ci uiface dei.

DcbifqucIibrofccundoeccercioconcinent:.(JCa.recundu. (£_?romiferamuf
nalttcudo imperu qcje non nifi bellifacquirirunin bono fiue fapicntiura babenda
fic fiue felicium. (j Capiccutum cercium. (£Qudcj priuf.
Quam (imitid fmc lacrocinufregnd dbfq: iufticid.(? Cdpicculu.ini. tL R-emocd icdq:.
DefugiciuifglddidconbufquorumpocentidfimilifFuericregiedignicaci.
{JTTapicCulum qumcum. (TProinde omitco.

Decupidicdce Nmiregifquiuc [dciurdominarecurprimufmcuticbelld finitimif.


(1 Cdpiccutumfexcum.flTIuftinufqui.

A.n regna cerrend mcer pfedtuf fuofdcq: defectuGdeorum ue[ luuenc' uel defera:i f
duxilio. (Jpapicculum fepcimum. (| Sinullo.

Quoif dcoic prefidio pucancromdm impertum fuu ducTrii dtq: feruacunvcufmguttf


utx fingularu rerii cuicionem comicceda effe credideranc. (iCa. viii.t{Deinde que
A.n imperu romam dmplicudo ec diucurnicaf louifuericdfcnbendd: que fummum

deum culcoref tpfiufopmantur. (LCapitcuIum nonum.(jNt mirum ergo.


Qjuafopinioneffecuci func-qut diuerfordeof diuerfifmundi parcibufperfecerunc.

dCapiccuIum dectmum. (JJ!ur illi eciam.


De mutctfdnfquofdo Aoref paganorum unum eundemq: IoueM efle deFendunc.
([Capictulum undecimum. (ijjuocquoc libec.

De opinione eorum qut deum animam mundi:ec mundu corpufdei ee pueaueruc.


([Capitculum duodecimum. &lt;£Quod ec illud.
Debifgui foU racionabtlia animan cta pa rcefefTe uniufdei aflerunC.

(LCapiccuIum decimumcemum. (LSi aucem foU.


Augmenca regnorum Ioui mcongruenter afcribi :cum fi ut uobnC dea e uidrona
ipfa buic negocio fola fufFicerec. (Jiipicculum decimumquarcum. (ifrrege igitur.
hn congruac bomf Unufuelleregnare. «[CdpittuIum.xv.4lVideant ergo.
Quid Fuerit q&gt; romani omibufrebufet omnibufmocibufdeoffingulordeputantef:
edem quiecifexrra porcam effe uoluerunc. &lt;tCapiccuIum,xvt.(fMiroraucem.
A.n fi louif fiima pcafefbetiauicl-oria dea debuenc elliman.(lC.xvii.&lt;TAn forte.
Felicitateec fortuna qdeofpucac:qua roe fecernuc.(£ Capic.xvm. dQuid q&gt; 3i.
De forcuna muIiebri.([_Capiccu[um.xix.([3"ancum fane buic.
De uirtute et Ftde qf pagani ceplifet facnfbonoraueruc: precermiccerefaliabona
que fimi[icercolendafuerunc:fi redte aIiifdiuinicafcrtbuebat:.(L"Ca.xx. (jVircuce.
Quodunum non inceldgencefdeum^uircure falcem felicicace debueruc efle cocenci.

f"|Capiccu[um uicefimumpnmum. (jHec enim.


De fciencia colendorum deorum.-quam a fe Varro gloriac' coIUcum efle romamf.

(LCapictuIum uicefimumfecundum. &lt;lQ_iid ergo.


De f elicicace quam romammuborum ueneratorefdeoq : dm non coluerunc bonore
diuinoicumproomnibuffoIafurBcerec. tLCapi.xxm.(fJ5ed undenunc.
Qua roe deFendanrpagani:qunterdeofco[acipfadonadiuia.&lt;XGi.xxiiii&lt;137fq!
De uno tantum colendo deo^qui [icec nomineignoretur: camen felicicacifdacor ee
fencitur. &lt;JCapitcu[um uicefimumquintum.(j_Si enim lam.
DeludirScenicifquoffitidiicelebrariafuifculcoribufexegerunc.tfCapicculum.
uicefimumfexcum. &lt;jj3ed fmgebac.

Decribufgeneribufdeorum:dequibufSceuo[apontifexdifpucauiC. (tCapittuIu
uicefimumfepcimum. dRTelacum eft-

An ad obcmendum dtUcandumqr regnum_profuertc romanufculcuf deorum.


(fCapiccuIum mcefimumoclauum. (JjSJutto igicur modo.

Defa|ficaceaufpicii:quoromaniregniforcicudoKftabiIicaruifaen;iudicari

(LCapicruIum uicefimumnonum. (jJSIam i[[ud quale.


Quatiadediirgenciumeciamculcorefeorumfefencire faceantur. dCapitcu
tncefimum. &lt;jSed ifte.

De opimonibuf Varronifqui reprobata fuafione popu!ari:[icecad nocicia ucn dei


non peruenenc.-unu camen deum colendum effe cenfuerictfCa.xxxi. &lt;[ Quid ipfe
A.d quam fpeciem ucilicacif prmcirjef gencium apud fubiecftof fibi populoffalfaf
relv
granefuotuerunc permanere. &lt;l_Capicculumcricefimumfecundum. (iDicic eciam.
Quochudicio ec poceftaredei uerromnium regum atqj regtonu ordinaca finc cpa.

((Capicculum cncefimumcercium. (jDeuftgicur ille.


De regno tudeorunrquod ab uno et uero deo infheucum acq: feruatum eft:donec
m uera religione manferunc. &lt;ECapicculum tncefimumquarcu. (Tlcaq:uc.

(LlCubnce Iibn quinci A.urelu A.uguftim


Hipponefi Epi de ciuicacedei mcipiunc.

aj&amp;ifdm romani imperaommumq! regnorum nec ForcaaS effe^ec m ftellarii


Doficiane confiftere.dCapittulum primum. ([Qioniam. ^^
De eeminorum fimili diffimiliq: uahcudme. tfCapitculu recundu. (LCicero dicic.
De argumenco quod ex roca figuli Nigidiurmacbemancuf afiumpfic m queflione
e-eminorum.(T55pireulumcercium. (LFruftrd. h. ... !

De Efau ec Iacob geminifmulcum mcer fe mord ec acTrionum qualicace dilpanbui.


(LCapirculum quarcum.Ci Nafi func. —
Qiuburmoifcouincani;- macbemacici uan3 fcientia pficen. (LCa. v. (l Quid ndem.
Degemmirdirpanrrexur.&lt;LCapicculumfexcum. * Nouimuf
Deelectione diei quo uxor ducicur^quo ue in agroaliquid plancatur aut rentur.

&lt;LCapirtuIum feptimum.&lt;LIam illud.


De bif qm non aftrorum poficionem fed connexionem caurarum ex dei uoluncace:
pendencem:facinomineappe[[anc.&lt;r_Capiccu[um odtauum. «LQuiuero.
De prerciencia dei ec [ibera bommiruoIuncace:concrd Ciceromrdefmicionem.

&lt;Lpapictu[um nonum. &lt;CHofCicero. jrtTj

A.n uoluncanburbominum aliqua dommecur neceftieafiO Capi.x. C Vnde necilla.


Deuniuerfali prouidencia dei:cuiuflegiburomia cocmene'. tfCa.xi. (L Non ergo.

Quitiurmoriburanciqm romani merueruruc deuruerurijuirno eum colercc eorii.


augerec impenum. (TCapictuIum.xn. (IProinde.

De amore laudiP q cu fic uiciii ob boc uircufpucacur :quia per lpfum uicia matord

cobibencur.tiCapiccuIum decimumcercium. tfQuamobrem.

D; rerkando amore [audif bumane; qupmam luftorum glona omnif m deo fic.

(XJapicculum decimumquarcum. (LHuic.

De mercede cpali:qua deufreddidic bomrmonbufromanorum.(LCd. x V. Qtiibur.

De mercede fandtorum ciuium ciuicacif ecerne:quiburuci[ia func romanoru exepla

uircucum. tfCapictuIumdecimumfexcum. &lt;[ Mercefi

Quo fructu romam bella geflerinc:er quancum birquoruicere contulermc.

(LCapiccuIum dectmumfepcimum^I Nam quid.

Quam aliem lactancia debeacefle Cbriftiani:fi aliquid f ecennc pro diledricie eceme

pacrie^cum canca romani ge(Terinc pro bumana glona ec ciuicace cerrena.


(JCSpiccuIum decimumocT:auum. QQuid ergo-

Quo mcer fe differanc cupidicafglonc ec cupidicaf dfianciir. Ca.xiX. Inrereft.

Tacurpicerferuireuircucerbumaneglone^qcorponruolucaci^plxx. tfSoTenc.

R_omanum regnum a deo uero effe dirpoficum :a quo eft omnirpoceftaf ec cuiur

prouidencia reguncur uniuerTa. tfCapittuIum uicefimumprimum. &lt;]Que cum.

Tempora exicufq: belloif ex dei pendere iudicio&lt;lCa.xxii. tf Siceciam cepord.

De bello m quo H-addga/rufrex gocborum demonum culcor.-uno die cum mge/

ciburcopnrruiruicTrureft. (JCapiccuIum uicefimumcertium. tfQuod camen.

Que fic cbnfhanoic impacoru ec q uera f elicicaf tfCa. xxim. &lt;jNeq: emm - "

D e profpencacibuf quaf Coftantmo imperacon Cbnftiano deufconculic.


(LCapiccuIum uicefimumquincum. tfNambonuf
De fide ec piecace Tbeodofii Kugurti&lt;£Capicculum uicefimumfextum. (LVnde ec.

Incipiunc fexti [ibn rubnce de Cmicace dei


beaci Augufcim Hrpponenfif Epifcopi.

&gt;-^V E bifqui dicunt deofa fe nonpropter prefentem uita coluled propter er.em.3

f^J Capictulum pnmum. (IQumq: fupenonbuf .


Quid Varronem de diifgencium fenfille credendum ficiquorum talia etgenem ec
facra decexiout reueretiufcu eifagerec fi de lllifoino reticerec. Ca.n^^ifMarca
Que fic parcitio Varroniflibroru fuo2f iquofde anciquicaabufrerum bumanarum
diuinarucp compofmc. (TCapiccuIum ceraum. iCQuadraginca.
Qyod ex difpucacione Varromrapud culcorerdeorum anciquioref refbumane cj
diume reperiancur.&lt;03pitculum quartum. OVarronifigicur.
De tnbuf genenbufcb eologie fecundum Varronem falicec uno fabulofoialcera
nacumli cercioqi ciuili. ([Capicculum qumcum. (JTTemde illud.
De cbeologia mifhca ld efl f abulofa: ec de auili contm Varronem. ([Capicculum
fexcum. (JTffvIarce.

De F abulofe atq: cmilircbeologie (imilicudme acq: concordia. (fJ^vii.^flCeuocat:


De mterpr ecanon iburnacuralmm mcionunvqTdodcorerpagani pro duf fuifconlt;
oftendere.([Capictu[um odcauum. (j_ Ac enim babenc.
De ofFicuf rmgulorum deorum.&lt;£CapiccuIum nonum. (£Qmd.
De Iibertace Scenece qui uebemenciurciuilem cbeologiam reprebmdit q Varro
rabulofam. {fCapictulumdecimum. (JJIibercarfane.
Quid de tudeif Seneca fenfenc. ([Capicculum undecimum(QrTicinter aliaf.
Quod gennlium deom uanicace dececta: nequeac dubican ecerna eof uita nemini
prefcareiquinecipfamadiuuant cempomIem&lt;[Caixii.(CNunc propcercref

dPt Cmitace dei fepcitm Iibn Augufcim


Hipponen Epifcopi mcipiunc rubnce.

d—M N cu ln tbeologia ciuili deicacem non efie confhtericim felecW dufea inuemn

%.' — ■— pode credendum fir.(]j3piccu[um pnmum. (jDiugenciuf.

Qin fmc du fefedta i ec an ab offiairuilioru deoic babeat: eXcepti.([Ca. u.dHof


cerce
Qua nulla fic racio que de feledcione quorundam deorum poffic oftendi: cur mulcir
infenonburexcelIenfiorammmin:mtiodepucec'.4r_Capiccu[u.iii.tiQueigii;caura.
Meliuf acftum eO. cum duf infenonbufqui mullifinfamancurogprobnif q felecThf
quo2fcancecurpicudinefceIebmni;.([Capiccu[umquarcu.(EmcuIaretfaucem.
De paganojf fecreciore dortrina pbificifq: roibuf &lt;|Capiccu[u. v. (TfeTipfbrum.
E)e opimone Varronif qua arbicracufefc deum efle ammam mundnqui cn m pcibuf
rmfbabeac ammarmulcafquaru diuma nacum fic.flCa. vi. (fDiqcergo idem:
Anronabilefuenclanu eeTermmum duo numiafepan. Ca.vii.&lt;ffanufigirur.
Ob quam caufam culroreflani bif roncem imagme ipri u rfmxeruc:qua camen etiam
quadnf ormem uideri uoIunc^CapiccuIum oftauum.(TSed lam bifronuf
p^Iouifpocefcace:acq:eiurdemcuIanoc6pac6e4XJa.ix. d Iouem aucem.
An lani ec louifrecTa difcrecio fic. &lt;[Capiccu[um.x. (LCumergo.
Decggnommiburiouifquenon ad mulcordeoffed ad unu eudemq: referuntur.
([Capicculum undecimum. dDixerunc eum^
Qjpd Iupicer enam pecunid nuncupacur.(]_Ca.xii. (IQiiam uero.
24 25 26 27

Quod du exp6ic' qd Sacurnufqdue fic Ianufucercf unuflupicerefle doceamr.

(JCapictutum deamumcercium. (__3ed quid de boc.

t)e Mercurnec Marcifofficiif. &lt;_Cipiccu[umdecimuqrcu.&lt;LMermriumuero. _


Deftellifquibufdam quaf pagam deorum fuorum nommibufnuncuparunc. &lt;LCa/

picculum deamumquincum. Nififorce.

De A.polIine ec Diana cecerifq! felectif diifquofpcefmudi efie uoluerunc. tlCapt.

deamumfexcum. (LKpollmem quamuif.

Quod eciam ipfe Varro opimonef fuafde dufpronuntiaueric ambiguaf .

(TCSpicculum deamumfepnmum.&lt;_Nam uc cnum.

Que credibilior caufa fic qua error paganicacif inoleuent. (LCd.xvui.CDe quibuf.
De mcerpcacoibufqbufcoIendiSacurni cam raaoanan___ Ca xi x4_3acurnu mgr.
De facnf cererif Eleufme. (JjCapiccuIum uicedmum. (Llncerenf.
De curpicudine facrorum que Libero celebranc 1 . (L Caxxi.&lt;_Iam uero.
De Nepcuno ec Salaaaac Venitia. &lt;_CapiccuIu uicefimufecundu.(_.Iam uttcj.
De cerra quam Varro de&lt;i effe cofirmao eo cj&gt; i[[e animufmundi quem opmacut
deunveciam banc corponffui mfirna parce permeec:eiq; uim diuinam tmpciac.
&lt;_Epiccu[umuicefimumcernum.4_Nempe una eft.

De tellunfccnommibuf eorumq; fignificariombufique eciam fi non erant mulcarti


rerum indicef non debuerunc mulcorum deorum firmare opmionef. (lCapicculii
uicefimumquarcum. (_T3ebuir ergo.
Quamincerpreracionemdeabfafione Axydifgreco _; fapienau docTrnna repperenc

«Capicculum uicefimumquinrum.(_J3,c A_f ille.

Decurpicudme facrorum macnf magne. &lt;_Ca.xxvi.(Llcemq: de mollibuf.

De figmmufpb/fiolqgoru :qui nec ueram deicacem coluc.-nec eo culcu quo colenda

eft uera diumiraf. ^lCapiccuIum uicefimumfepcimum.iilprafpbyfiol ogi.


Quod doctrma Varromf de cbeologia m nulla fibi parce concordec. 4__Capi
uicefimumocTrauum. ([Qiud igicur ualec.

Quod omnia que pbyfiologi ad mundum parcefqi ipfiufreculerunciad unum uerum

deum referredebuerunc.&lt;{Capiccu[um uicefimumnonum.(LNanq: omnia.

Qua piccace difcernacur a creacunf creacorme pro uno coc dn colancur quoc func

opera uniufauconf (_CapiccuIum cricefimum.(__IlTum deum.

Quibuf propne benef icufdei excepca generali largicace fe acTtorefuentacif ucancur.


__Capicculumcricefimumpnmum.&lt;LHabemufenim.

Quod facramencu redempnonifCbn fh nu llif recro cemponbuf defuenc femperq: fic

diuerfif fignificacionibuf predicacum^JCapiccuIum cncefimufecudu. (LHoc mtfteriii

Quod p fola cbriftiana^ religionem manifeftan pocuenc fallaaa fpincuu malignoi. '

debommumerroregaudencium.&lt;LCapiccuIum,xxxiu.(Ll?erbancergo.

De libnf Nume Pompilu quoffenatufnefacrorum caufe qualefin a( babebancur.

mnocefcerenciufficmcendi.(ICapiccuIum cncefimumquarcum.tfSed concra,

Debydromana:pcrquam Numauififquibufdamima_jmbufIudificabacur(_CapiC.

mcefimumquincum.&lt;_J&gt;Iam ec ipfe.

{JLtbri octaui rubnce A.ureln Augufhni


JrlipponenEptfcopi deCtuicace dei mcipiunC.

12 3 4 5 6 7

III llll|llll llll|lll llll|llll llll|llll 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 llll|llll III

11 12 13 14 15 16 17

P) E 5E? f&gt;Ione nacurahrcbeologie cu pbi[oropbirexce[[ecionrfciecie difcuCieda.


fV/ ({Capicculum primum. &lt;£Hunc mcennore.
De duorum pbiloropborum genenbund eft irahco ec lomco eorumq; auconbuf
(L Capicculum fecundum. &lt;JQuancum enim.
De focracica difaplma. &lt;TCapiccu[um cercium. ([ Socracer.
De precipuo mcer dircipu[orSocracirP[acone:qui omnem pbiloropbiam Cnptia
paraaone difcmxtc. (jCSpictuluin quarcum. (( Sed mcer.
Qyod de cbeologia cum placomcirpociffimum dirceprandum fic:quorum opimoru
omnmm pbdoropborum poftponenda Omc dogmaca.&lt;£ Cav. ([Si ergo Placo.
De placonicorum fimfii m ea parce pbiloropbie que pbyfica nommacur. tCSipic.
fexcum. (IVideruncergo.

Qyanco excellenciorercecerirm logicaid cli racionali pbibfopbia pkcomci fine


babendi({Capiccu[umrepcimum. _Quod aucem accmec. _

Quod ecia m imrah pbitofbpbia placoraci obcmeac pn:ipacu([ Ca.viu. tf E-elic^


De ea pbijofopbia que ad uencacem fidei Confhane propmqumracceffic. CfCapic.
nonu m .{_&gt;W f_ n f ^ v r

Que fic mcer pbilofopbicafarcerreligi ofi exceilencia Cbnrtiani. CCapiccuIu

decimum. _Necfi [icceraf

Vnde PUco eam mceidgenciam pocueric acquireresqua Cbnfriane lciencie pro/


pmquauic. if_Capircu[um undecimum. (jjMirancur aucem.

Quod eciam Placomci [icec de unouero deo bene renrermc.mufor camen-duf&amp;crd

facienda cenruerunc. (lCapiccuLum duodecimum. &lt;] Ideoquippe.

De Tcienna Placoranqua definiuic deofnon efle nifi bonoPamicorq; uircucum.


&lt;; Capicculum decimumcercium. (J Quanq ergo.

De opmione eoru.qui ronateranimarcriu generu ee dixerurnd g mdiirce!elcibur.

m demoniburaereifec in boiburcerrenir.&lt;l Capicculum decimumqrcu. ExpoimuC

Quod neq; prop:er aerea corpora meq; propcer fupenora babicacula: demonef

bormnibufancecelumc. tJZSpiccuIum decimumquincum.iTQuamobrem.

Quid de jnonburdemonu" A.pu[eiitf pUrcmicurrenfenr. &lt;LCa.xvi.Clbe monbufi

rVridignu fic eorrpincurab bommecolua quoru uicnreciam oporceac [iberan.

([Capicculum decimumrepcimum. tf Qua igicurinfipiencia.

Qualirric religiomquadocccur q&gt; bommerur commendenc dnf bomndemonibur


ucidebeancaduocanr. t[Capiccu[udeamumocT:auum. Fruftra igicur.
De impiecace amrmagice:que pacrccmio ucicur fpiricuum ma[ ignorum.

(/Capicculum deamumnonum. &lt;TJ?orro aduerfuf


Ancredendum ficrq. dn bom Iibennurdemoiburg bommiburmifceanrur.

_CapicruIum uicerimum. &lt;_Ac emm urgenf

An demoniburnunciirec mcerpreciburdu ucancur , fatbq: fe ab eirauC ignorenC aut


uelmc. &lt;|Capiccu[um uicefimumpnmum. &lt;f Ve[[emaucem.
DeabuciendocuIcudemonumconcraApuleium. (jCTxxii. tfQuia igicur
Qii.dHermerTrimegilcurdeidolacriarenreric.ecundercfc-epocuericruperftidoner
egypcial auFercndarec quomodo parencum fiiorum fic confenurerrorem quem
tamendoluencdeftruendum. ^fCap Itc _[ um . xxm . _ Namd.uerfd .
Quod ommrreligiopaganorum arca bominermorruorfuericimpfeca.
CHpicculumuicefimumquarcum. &lt;[ Saneaduercendum.
De modo bononrque Xpiani marc7nbur1mpend1tc.tlCap1c.xxv. (fNec cam&amp;

Incipiunc nontUbn rubnce de Ciuicace dei


A.urelu Auguftim Hipponenfif Epifcopi.

ap

TW D quem arftcuUim cUTputatio premiffa perueneric.et quia difcutiendum fic de


L_L refidua queftione. ([Capicculum pnmum. &lt;l.Ec bonof
^^Anmcer demonefqu.bufd.i fupenoref runc f.c aliqua Mrfbonomm-quorum pf.d.o
duerambeacicudmemporf.cbumanaa(mapumire.a£:a.u.&lt;LApudpIerorq:.
Que demonibur^puLeiurarfcribacquibufcum racionem n6 fubcrabacmibiluircucil
airamac(7J3ipicculurn cercium. (LQue _ lc ur eft - ^

De percurbacioniburque ammo accidunc:que fic pertpatecicorum ftoicorumqi


fencencia. (f£abicculum quarcum. &lt;7Due func fencencie.

Quod pafiionefque cbrirtianoranimorafficiuncm6 in uicium crabant: fed uirCuCem


exerceanc.(QCapirtulum quinrum.dNoneft:.

QuibufpaOionibufdemonefcoricente Aputeio exagicantur: quorum opebommef


apud deof affenc adiuuanC~Capitcu[um fexcum. ([ Qtia mcenm de fancTrir.
Qtpd placomci figmencifpoetaif irifamacofdeof afferancide concranpru fcudioru
cercammexum be°parcefdemonunondeorttrmr. (JCapic.vn. (LQuod fi quircj.
De durcelefcibufec demonibufaereifboiniburq; terremf Apulen platonici defmicia

(JCapicculum ortauum.(Tj3uid illaipra.

An amicicia celeftium deorum per mterceflionem demonum poffic bommi fuiden.

(jfHpicculumnonum. Acperboc.

Quod fecundum Placomrrencenciam mmuf mifen fmc bommefm corpore mortali


q demonefin eterno. (_Capictulum decimum. fiJPtotmufcerte.

De opmione pUconicorunvqui pucanc animarbominum demonefefft poft corpa.

(JjCapiccuIum undecimum(L Dicic quidem.

De cerremrconcrariif quiburf;cundum Plaeonicofdemonum bommumq: natura

diftmguicur. CCapiccuIum duodecimum. (_Sed nunc.

Qtiomodo demoneffi nec cum dnf beacrnec cum bommibuf fint mifermnter

utranq: parrem fme utrmrq; comumone rmc medu. (LCapi. xiu.(j| Eft icaq__.

An bommefcu finc morcalefp.fimc uera bcicudme efTe f eUcef. .xim. &lt;i Vcru eC.

DemediacoredeiecboimboieXpo Iefu(LCapiccu[um.xv. (JjJTaucem.

An racionabilicer platonici definiermc:deorce[erterdecUnancefrerrena concagia

bomibufnon rmfon^quiburadamiciaamdeorum bomtnerruffragencur.


dCapicruIum decimumfexcum. (_Ergo demonef.

Ad commendandam uitam beatam:que m participatione eft fummi bonimon tali

mediatore mdigere bommem :quaUreft demonTed cali qualireft unufGbnfruf


(CCapiccuIum deamumfepcimum.(LHocuc fanecur.

Quod fallacia demonum dum fua mtercefiioneuiam fpondec ad deum:boc conatur

uc bommera uia uericacifauercac._CapiccuIum.xviu. ^JFalfi fitnc.

Quod appellatio demonu la necapud cutcoref eorum afiumacur m fignifncattonem

alicuiuf boni. ([Capitculum deamumnonum. (_2&gt;ed ne deuerbif.


De qua[icacefaenne:que demonef fupborfacic. d.Ca.xx&lt;LQuan3enam.

Ad quem modu dnfuoUient demoniburinnocefi:ere.([ Ca.xxi. (LCocraTuperbiaj


Qyid mcerfic incer fcientia Tcoru ange[o2f ec fciam demon„(LCa.xxn.(_Hif igit?.
Nomen deorti falfo arcrcbidiirgencitbquodcamenecangeUr fandhfcc bommibuf

lufhfex dtumaru fcrtpruraif autontate c6mune£.(LCa.xxut. ({Hof fi Platonici.

(LXibn deamt rubnce Aurelu Augulcmi


HipponenEpideCiuicacedeiincipiunc.

jiiram beaacudinem fme angeliffiue bommibufper unum deum Cribm ectam


^yV^Piaronicofdefinifcfed ucru bi quofob bociplumcolendofpucanc.uni caw
deoanmaTibifacnficariuelincefrequerendu- (lCapicjJrimu. (JOmniucerca.
Defupernaillummacoe qd PIocmufpIaconicuffenfenc.([Ca.recundii. (TSednS eft
Deuero deiculcmaquo piacomci quauifcreacorem uniuerficanfmtelfexennc
deuiarunc:co[endo angeloffiue bonoffiue malofbonore diuino.(ICa.iii.(fQue cu.
Quodumuerodeofacnficiu debeac.&lt;Uapiccu[um.im.fl HuicnoC
De facnficuf que deufnon requinc:fed ad ligmficacionem eorum obleruan uoluic
que requmr. (jCapiccuIum qumcum. ^jtjuifaucem. __
De uero perfecftaq: facnficio. ([ Capicculum fexcum.([Promde uerum.
Quod fancTrorum angelorum ea fic m nof diledtio: uc nof non fuoffed uniufum dei
uelmc effe culcoref . ([Capicculumfepcimum. (jMeriro illi.
De miraculifque deuf ad corrcborandam f idem piorum: enam per angelorum
tniniftenupromifliffuifadbiberedignacufefc.dCapiccuIum.viii. {jNammmif.
Deillicicifarcibufergademonuculcummqutbuf PorpbynurPIacomcufqucdam
probando-quedam quafi improbandouerfatur. (j Cap-.c.ix.^j Hec ec aba.
De cbeurgia que falfam purgaaonem animif demonum muocacione promiccic.

([Capicculum decimum. (jEccenunc.


De epiftola Porpbyru ad Anebuncem egypttunvmjjua pecic dediuerficace
demonum fedocen. ^TCapiccuIum undeamum. flMeliuffapuic.
De miracuhf que per fanctorum angelorum mimfterium deufuerufoperacur:

CCapiccuIum duodecimum.(JPorro aucem.

De muifibili deo qui fe uifibitem fepe prefticicmonfecundum quod eft:fed fecundu


quod pocerancferre cernencef ([Capiccu[um.xui.([ Nec mouere debec.
Deuno deo colendomon fblum propcerecerna fed eciam propcer cemporalia
beneftcia:que uniuerfa m ipfiufprouidencie prace cofifcuc. Ca. xmi.(/Sicucaucem
De mmifteno fandcoif ageloif quo JDuidencie dei feruiunc. (fCalxv. &lt;f Sic icaq::
A.n de promerenda beaca uica ufangelif fic credendum: qm fe coli exigunc bonore
diumo:an uero illifqui non fibi fed uni deo fandta precipiunc religione feruin.

(JCapiccuIum decimumfexcum. (J Qutbuf


De arca teframenci miraculifq; lignorum- que ad commendandam legifac pmifliciif
auconratem diuicuffaifra func. ([Capicculum xvu. (LPromde.
Concra eof qui de miraculif quibuf dei populuf erudicufeft.neganc Ecclefiafhcif
libnfeffe credendum. {[Capicculum deamumoctauum. 1L An dicec.
Que ratio fic uifibiliffacriFicii: q&gt; um uero ec muifibili deo offerri docec
uera religio.

&lt;£CapiccuIum deamumnonum. ([Quiaucem.


De tirao ueroq: facriftcio:quod ipfedei ec bommum mediacor effecTrufeft.

(JCapiccuIum uicefimum. (fVnde ueruf


De modo poceftacifdemonibufdace:ad glonficandof fancTrofqui perculerunciam
paflionem :qui aereoffpmcuf non placando ipfoffed m deo permanendo uicerunc.

([Capitculum uicefimumpnmum. ([Moderadfaucem.

VnTtc fancftifaduerfu demciefpcaf ec unde cordif uera purgatio. Ca.xxii.(!Vera.

De pncipufm qbufplaconici purgacione afme ee -pfncent;. ([jCaixxiiiflDiac eaM

24 25 26 27 28 29 30

De uno ueroq: pnncipio:quod fblam bumanam nacur.tm purgac acqi renouac.


(LTCapiccutum uicefimumquarcum. (TjSed fubdicuf.

OmneffancTrofec fub [egifcempore ec fub pnonbuf fecubf m facramenco ec nde


Cbnfh iufhncacoffui(re.&lt;fjC£picculum uicefimumqumcum. CCuiuf fecramenn.
De mconftanria Porpbymuncer confedionem ueri dj_ ec culcum demonum ,
F[udruanaf.(LCapicculumuicefimumfexcum. &lt;tNefcio quomodo-
De impiecace Porpbyru: qua eciam Apuleu crafcedic errore.(fCa.xx vn. QuaCO.
Qyibuf perfuafionibuf PorpbynufobcecacuOnon pocuenc ueram fapienciam quod
eft Cbrifcufagnofcere^CTpiccuiumuicefimumOcfcauum. ^fMiccifergo.
Demcarnacionedmnoftri lefu Cbnflrquam conficen placomcorum erubefcie
impiecaf. &lt;[Capiccu[um uicefimumnonum.&lt;0?redicarpacrem.
Quanca placonici dogmann?o_rpbynufrefurauent:ec diflenciendo correxie.
(JCapicculum cncefimum. &lt;£Si poft PUconem.

Concra argumentum placonicorunvquo animam bumanam alTeranc deo efle


coecernam. (LCapiccuIum cncefimumpnmum,&lt;L Falfo lgicur.
De uniuerfali uia anime liberande:quam JPorpbyriuf ma[e querendo non repperiCt
ec quam foU graaa Xpiana referauic. (I C apicculu m. xxxu. &lt;LHec eft religio.

(Tjncipiunt Iibn undecimi r jbnce de ciui cace dei


beaci Aurelu Auguftini Hipponenfif Epifcopi

^•f \ E ea parce openfqua duarii cmicacum id eft cel eftifac cerrene:micia eC finef

/\^J mcipiuncdemonftrari.(JCapiccu[um pnmum. (JCiuicacern dei.

»- De cognofcendo deo:ad cuiufnociciam nemo bominum peruenicmi(ig_mediacorem

dei ec bommum bommem lefum Cbnftum. (TCapiccuIilJecudu. t[Magnum eft.

Deauconcace canonice fcriprure:diumo fpiricu c6d!te.&lt;T_Ca.iri.(LVifibi[iii


omniu.

De condicione mundi ; que nec mcemp oralif fic nec nouo dei ordmaca confiho^quafi

poftea uoluenc quod ancea nolueric.&lt;L Capicculum. mi. (LSed quid placuic.

Tam non efle cogicandum de mfmicifcemporum fpacnfance mundum: cj ncc de

mfmiciflocorum. &lt;j Capicculum qumcum. (jDemde uidendum.

Creaciomf mundi cemporum unum efle pnncipiummec aliud a[io preuenin.


(LCapiccuIum fexcum. (LS^enim.
De qualicaceprimorum dierum:quia anteg fo[ fierec uefperam eC mane craduncut

babuiffe, (jCapicculum fepcimum. (JTilorum aucem.

Qye quafif ue mcelligenda fic dei requiefqua poft opera fex dierum requieuic in
. fepcimo. «ICapicculum odtauum.&lt;[ Cum uero.

De angelorum condicione quid fecundum diuma ceftimonia faciendum fic.


(ICapiixuiumnonum. tlNuncquoniam.

De fimptici ec incommucabui cnmcace pacnfec filu ec fptricuf fancti uniuf dei:cui


no

efl a[iud qualicaf aliud fubftantia. (f Capicculum deamum. &lt;TE7t icaqi.

A.n emfbeancudmif quam beaci angeti ab inicio fui femper babuerunneciam dlof

fpincuf qm m uencace non ftecerunc parcicepf f uiffe credendum fic.(f,Capicculum


(TTmdeamum. (JjQuecumiCa.

De comparacionebeaticudinifiuftorum necdum cmenciu promiflionifdiumepmiu!

ec pmo2C m paradifo bommu ance peccacum. (JCapicrulum duodeamudNecipfof.

An ica uniuff-eiicitacifomnefangeli finc crcaci uc neq; [apfurof fe poflencnofle


qui

!![llll llll|llll llll|llll llli|iill llll|llll III TTTTTTTl llll|llll llll|


TTTTTTl ITTTTTTTTTTTTT1 llll|llll llll|llll llll|llli iill|llll llll|llll II
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

21 22 23 24 25 26 27

elapfi runpet jaolc rumam [abennum perfeueranne (ite prefcienfiam accepennc qui
fteterunt. (LCapicculum decimumtercium. dAucli durum.
Qiio genere locuciomrdiclrum lic de diaboto q. m ucrtcace non (cecenciqma uencaf
non eft m eo.(£ Captctulum decimumquarcum. (TSubtecic autem.

Qu_dfenciendum llc de eo quod fcripcum efbab micio diabolufpeccat.

(LCapicculum decimumqumcum.^Jjlud eciam.

De gradibufer differenriif creacurarum . q, alirer pendec unlitatiruruf alicer


ordci
raciomf. (_Capitculum deamumrexcum. On biremm que.
Vicium malicte non nacuram efTe Ted concra nacuram: cui ad_p_eccandu nS ctjditor
caafa eft Ted uoluncaf (LCapicculum deamumfeptimum. (L JProprer.
De pulcbncudme umuerficaaf que per ordmacionem det eciam ex concrariorum ftc
opporictone [ucenctor. (jCapiccuIum decimuortauum. &lt;LNe__mim.
Quid renaendum uideacundtuific deufmcer [uce ec cenebraf". »J_Ca.xix. (LQuamf .
De eo 9 poftdifretione [uaracq; cenebrajf diclumefbec utdtcdeurlucem quia
bonaeft. (LCapicculum uiccfimum. &lt;_Peniqrnect[[ud.

De ecerna ec tnco mmucabili raencia dei ac uoluncace_juia Temper t[tt uniuerfa que
feat f.c ptacuerunt facienda quemadmodil farta. (LCapictulii.xxi. ((Quid eft en{.
De birquibufm untuerficace rerum a bono creacore bene condicarum quedam
dirp[icenc ; ecpucacnu[[ammd[amenenaturam.(iCapittu[um.xxii. &lt;|Hanctn.
DeerroreinquoOngenirdoca:rinaincu[pacur.( 1 Gputu[um.xxiii.(_*Sedmu[co,
Decrmicace diuma: que per omnia opcra fua (ignificactomrrue fparfic mdicia.

(JCapicculum.xx.quarrum. (ICredimuf.
De cnparcita cociurpbtlofopbte dtr«p[ina. (LT5piccu[um.Xxv. (fQJilcu incellicn.
De imagme fumme cnnicacif que Tecundum quendam modumjn nacura eft necdu
beaciFicact bomimf (LCapictuIumuicefimumfextum. (jgtnoC
De eflencia ec rcienna.ec ucnufqr amore. (£Capicru!um.xxvit. (tlrauero.
Kn enam tpfum amorem quo ec effeer fctre aMtgimufditigere debeamuf quo mamf
diuinetrimcatifimdgmipropinquamuf: (JCapiccuIum.xxvm.»! Sed deduobuf
De fandrorum angelorum fciencia-qua cnmcacem m ipfa eiurdeicate nouerunc^qua

ope^caurarpurmopancearceginipriropenburarcificirmcuencur.&lt;TCdp.ccu[um
uicefimumnonum. ^jItTi quippe.

D ' \Sen_m numen perfecTione^gmpartium fuarum quanttcace complecur.

t_Capitculum cncefimum. &lt;j*Hecautem.


De die fepcimo m quo pientcudo ec requiercommendac'([GTxxxi. (? In feptimo.
De opmroneeorum qui angelorum creactonem ancenorem uolunc effe 8 mundi.

(i Capicculum crtcefimumrecundum. . ( Ne quif


peduaburangeforum foriecaciburdtuerfiratqi difp_rtbunque nc5mcongruemtc[/
ligunE lucireccenebrarum nommiburnuncupate. (jCa.xxxtii. &lt;0?eccafte aucem.
De eo quod quidam putantm condinone ftrmamenci-aquaif dtrcrecaic noieSnM
rignacol i ec q&gt; quida" aquarexifttm_nc non creacaf &lt;| Ca. xxxmi. &lt;_ Quag
nonuld.

&lt;_Aure[ii Auguftmi HtpponenfifEpifcopi


de ciuicace dei rubnce [ibn. xu.mcipiunc.

E una bonorti malozf angeioruqt natura4_jCTpictu[um pmum. (_ Ante3,


Nullam eMennam deo efle cocranam: quia ab eo qui fumme eft ec femper efb

cO

boc cotum uideeur diuerfum effe quod non efr. (J Cd.fecundum. (LHec dicta.
De iramiafdei non per na curam fed per contranam uoluncacenvque eum ipfifnoce:
bone uciq: nacurenoceaquid uicium fi non nocec non efc.&lt;TCa m. «LDtcunt; aucem.
Denacurairracionaliumaucuica carencium:quemfuo genereacq: ordmedb

uniuerficanfdecarenondifcrepar. Capitculum.tm.(j Ceterum.

Quod m omni natura fpecieac m6 laudabilif fic creacor. (JCa. v. (jNaCure tgttur.

Que caufa fic bedrimdmifangelorumbonorunvec que caufa fic miferie angelorum


malorum. (LCdpiccuIum fexcum. (] JPromde.

Gsufam efficiencem male uoIuncdCifnon eff; querendd. Ca. vtt. CiNemo igicur:

De amDre peruerfo:quo uoluncaf ab mcommucabili bono ad bonum mucdbile

deFicie.CLCapicculum ocTrjuum. djcem fcio.

An fancft angeli quem babenc creacorem nacure: eundem babeanc bone uoluncatif

aucorem per fpintum fandtum m eifcancace diffufa femper fuiffe extftimanc.

(LCapiccuIum nonum. (/ Cum ergo male.


De falfirate eiuf biftone que mulca milia annorum precentif cemponbufaflcnbiC.

(LCapicculum decimum.(jFaIlunc eciam.

De bifqui bunc quidem mundum non femptcernum putane:fed auc mnumerabilef:


auc eundem unum cerca condufione feculorum femper nafci ec refolui op.nancur.
(jJSpiccuIum undeamum. (! AIu uero.
Quid refpondendum fic bif qut pnmam conditionem bommifcardam effe caufancur

#LCapicculum duodeamum. (J Quod auc.


De reuolutione fecu[orum:quibuf cerco fme conclufifuntuerfa femper m eundem
ordmem eandemq: fpeciem redicura:quidam pbilofopbi crediderunc. (L Capitculum
decimumccrnum. (jfHanc aucem.

Decemporali condicionegenenfbumani:quamdeufnecnouo.confi[io confhcuenr:


nec mucabili uo[uncdee.(i Cipittulum decimumquarcum. (LQuid ducem.
Kn uc deuffemper eaam dommuf fuiffe femper mteltigacur credendum ficxreacuri
quoq: nunq defuiffe cui dominaretur : et quomodo dicatur femper creacum;quod
dici non poceft coecemum. (LCapirculum.xv.&lt;_ Ego quidem.

Quomodo mcelligendum fic promiffa bomini a deo uica ecerna auc tempora eterna
(_Cap:rcu[um deamumfexcum. (JTQue fecula.

Quod de immucabiliconfiuo auc uoluntace fidef fana defcendac cdcra ratioananoef

eorum :qui opera ex etermtate repetita per eof dem femper uolunt feculoru redire

circutcuf Capitculumdeamumfeptimum. (.llludquoq:.

Concra eof qui dicunc ea que mfmica fune nec dei poffe faencia comprebendi.
d Capicculum decimumortduum. CLUIud aucem.

De feculif feculorum. *j Capicculum.xtx. (LQuoducrum.

Detmpiecace eorumquiafferuncaramaffummeuereq: beacicudinifpartiapeficerS

acq: icerum per circuicuf cemporum ad eaf dem mtfenaf Idborefq: redicuraf dCapic.

uicefimum. (j Quorum enim.

De condicione umufpnmi bommifacq: tn eo genenfbumani. Ca.xxi. (iHac igit;.

Quod prcfcieric bommem primum quem deufcondidic peecacuru:fimulq: preuidenc

quancum piorum populorum ex eiufgenere m angelicum confortium fua eec gratia


cranflacuruf. (iCapicculumuicefimumfecundum. (jTSec ignorabac.

De natura bumane anime creace ad imagmg dei. (jGapit.xxiii. 4iFeac ergo.

A.n ulliuf uel mmime crearure poffmc dici angeli creacoref. Q Ca.xxmt.C; Sed cum.

Ommum nacuram et omntum fpeaem unfuerfecreacurenon nifi opere dei formari.

dCaptccutum uicefimumqumcum. CtCum entm.


De pUromcorum optmone:qua pucauerunc angelof qutdem a deo condjCQfifed
ipfofefle bumanorum corporum condiroref &lt;|[Capic:tu[um.xxvi- (f Itafane.
In pnmo bomme ortam fuiffe omnem plemcudtnem genertf bumanrm qua puidic
deufque parfbonoranda effecpremto:que damnandd fuppliao. il Captcculum.
uiceiimumfepctmum. (fjSIunc quontdm.

(Ilnctpiune.xiu. hbn rubnce de Ctuitate dei

i iVurelu A.uguftmi Hipponenfif Eptfcopt

k '

*~f\ E lapfit pntnorum bommum:per quem eft contracftd tnortauear. Captttulu


(^~J pnmum. dExpedittf.

De ea morce:que anime femper ut clrure utrunqr acadere poceft :et ea cut corpuf

obnoxiumeft. (([Capirtulum fecundum. (LSeddeipfo.

Vcrum morf que perpeccatum primorum bommum m omnef bomtnefpercranfiiei

ettam ranctifpena peccaa fit. (LCaptccuIum teraum. (^ Non aucem.

Cur ab btfqui per graciam regenerarionif funt abfblutia peccdto :non auferatur

morfid eft pena peccan. &lt;[Ctipittu[um quartum. (LNon enim.

Quod ficuc miqui trulc ucitntur [ ege quebona cftata luftt bene ucuncur morce

que mala eft. ([Capicculum qumtum. &lt;L Apoftoluf cum ueUec.

De generdlifmornfmaIo:quo antmeec corpif fociecdffepat:. Gt. vt.COuapropter.

D^ morce qudm non regeneract perXpt cofeffione: fu(aptuc^a"vii.(^d qcunqi.

Quod in fanctifprime morcifpro uencace fufcepao' fecunde fic mortifabfoluno.


(lCapicculum oAauum. (Jjii erlim.

Tempu r moraf quo uite fenfufcjufercurun monenabuf an m morcuif effe dicendum

eft.4j7Capttcu!um nonum. &lt;[Sed td rempuf.

De utta morcauum que morfpaauf q utca dtcenda efhCTCa.JC.^Oix- quo enim.

An qutf q ftmul ec uiuenfpofficeffe ec morcuuf(JCapicCu[um. xt. St autem.

Qtjam mortem prtmif botmmbuf deuf li manddcum eiufcranfgrederencur fuenc


commmatuf dCaptccutum duodeamum.([Cum ergo.

Preuartcdtio pnmorum bominum quam primam fenferttpenam.tLCapittuIum

dectmumtertium. ([Nam polcea.

8ua[if bo mo fic factufa deo :ec m quam foreem deadenc fue uoiuneacifdrbicrio.
Capicculum decimumquartum. (jDeuf entm.
Quod Adam peccanf pnuf reltquenc deum &lt;j relinquerecur a deo. , et_prima' Fuifle
antme morcem a deo recefliffeJiiCapiccuium deamumqumcum. t(f Qiiamobrem.
De pbdofopbifqui anime feparaaonem a corpore non pucanc ede penatenvcum
Plato inducac lummum deum mmonbuf promiccencem:q&lt; nunq fmc corponbuf
exuendi.dJCapitcuIum dectmumfexcum.(lSed pbilofopbt.
Contra eofqut afferunc cerrena corpora mcorruptibtlia fiert ecerna non pofle

t(fCaptetu[um decimumfepnmum.([Concendunc enam.


De cerrenifcorportbufque pbilofopbiaffirmanc m celeftibufefle non pofle;gaquod
cen-enum eft nacurau pondere uocecur ad terram. t(lCapitcu.xvin. &lt;iSed necefle.
Concra eorum dogmaca :qut pnmof bommef ft non peccaffenc tmmorcalef fucurof
fuifle non credunc.&lt;[Captccu[um decimumnonum.(j Nunc de corponbuf.

Quod caro fancftoram que nunc requtefcie tn fpe-m meliorem recuperanda ftc
qud!tcdcem q fuic pnmorum bomtnum dnce peccdcum. (; Capirculuxx. (i Promde.
De paradifo m quo primt bomineffuerdnnqj recfte pofTic fignificanone eiuf fpuale
ahquid mce[[igt:fa[ua uencdce ndrraciontfbittorice de corporali [oco.(fCdpiccu[u.
uicelimumprtmum. (^Vnde non.

De corponbuffanctorum poft refurrec(tionem:que fic fpmralid erunc uc non


m fpincum caro uercacur.{_ Cdptcculumuiceftmumfecundum. 4 Corporaergo.
Quid mcelligendum fic de corpore dntmdli ec de corpore fpirtcalimc qui monuncur
m A-ddm:qut uero muiricdntur m Cbnfto.(£CapiccuIum.xxiii([Nam ficuc corpa.
Qualtcer acaptenda fic ue[ i[[a mfufflacto m qua pnmuf bomo fdctuf efb m antmam
utuencemmel illd quam dpmtnuf fecic dtcenfacapice fpincum fdnctum.&lt;CCapictuIu.
uiceftmumquarcum. (X Vnde ec tllud.

'tlR.ubnce.xittt.ubnde Qutcace det beaci A.uretn


A.ugu(tim HipponenfifEpucopi maptunc

^ff~^ Ermobedtentidm pnmt bominifm fecunde morttfperpetuttatem rutturof

MlJ bomineffuifTe omnefmfi mulcof dei gractd liberarec. (JCdpiccuIum


/pnmum. (jDiximuf.

Deuica carnali que non ex corportfcancum:fed eciam ex antmi incclligenda fic

uiaif«(JCapiccu[um fecundum. fljPnufergo.

Peccan caufam ex anima non ex carne ;pdi(fe:ec corruptioneex peccato cocractd

non peccacum efle fed penam.(JCapiccu[umcercium. (jQuamuiC

Quid dc fecundum bominem qutd ue fcctm deum uiuere.(j Ca.iiutfcum ergo uiuit.

Quod de corponf animeqf nacura to[erabi[tor quidem p[atomcorum q manicbeoru

fic optnio fed ec ipfi reprobancur:quomam uinorum caufaf nacure carnif dTcnbunc.
tLCapicculum qmncum. fl Non tgtcur opufeft.
De qualicace uoluntacifbumane:fub cutufiudicto dffectionefdnimi auc praue

babentur duc recte. (LCapicculum fexcum.(X Incereft ducem.

A.morem ecdelectactonem mdifFerencer ec m bono ec m ma[o apud facraf [ttceraf

muenin.dCdpictuIum fepcimum. (£Nam cuiuf

De cribufpercurbaaonibufquafm antmo fdpiencifftoia effe uoluerunciexclu^if

dolore liue cri(tiaa:quam uircufammi fencire non debeac(jCapi. vm. Qiiaf enim.

De perturbacionibufanmmquarumaffectufrectofbabec uica luftorum. ( Capic.

nonum. (TXpud nofaucem tuxca fcrtpcuraf.

Anpnmofbommerinparadiroconlticucofnuilifpturbdnoniburpnufgdeliqueric

afFectoff utfle credendum ftc. ([Capicculum deamum. 4iSeducrum.

De lapfu p.-itni bomimf m quo bene condtta ndmra eftmec pocelt nifi a fuo autore

reparari.^Cdpitculumundecimum. (LSedquia deuf

De qualicace pnmt bomtnif peccact admifli. dCapicculu duodecimu.^ISt que uero.

Quod in preuartcacione Ade ad opuf malurn uolucdfacceflir mala. (J Captttulum.

decimumcernum. {flnoceulco.

De fupbia cranfgrenioniOqueipfaFuic trdnlgreffione dereriorjfl Ca.xutt. ii Sed eft

De luft cta recnbucionifquampnmi bommef pro fiid inobediencta receperunc.


(J&amp;JpiccuIum dectmumqumcum. (jQuia ergo.

Debbidmif mdlotcutufnomen cum multifuiciircone;rudc:proprie camen mottbuf

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 1B 19 20 21 22 23 24 25 26 27

obrcenifcorponrdfrcribicur. ([Cdptccutum dectmumfexcum. {_£umigitur.


De nudtcace pnmorum bommum-qua pofc peccacum curpem pudendaq: uideruc.
{{Capicculum deamumfepcimum.CLMerico buiur.

Depudore concubicufnon folumuulganfed ecia c6iugali.C]_Cd.xvm. ^JjOpuf.


Quod pjtrcefire acq: tibtdmif cdm uictore mouencunuc eaf neceffe {ic f-
reniffdpienae
cobibert;que tn tlU ance peccatum nacure fdnicdce nonfuerunc. (___Capictutum.
deamumnonum. 4} Hmc eaam.

Deuanirfimacurpicudtnecmicorum. &lt;__Cdpiccutum utcefimum. dHoc ilti.


Debenedic^tonemultiplicdndefecundicanfbumanedncepeccacuiivqudpudncdtio
non adtmerec:ec cut libidinif morbufdcceflenc. ^C^aptcculu.xxi^JKbltc lcaq:.
Decop-ilaconiugaliadeo priufinfticucaacq:benedic f ra.^j_Ca.xxii.4(Noraucem.
Xn eciam m paradifo generandum fuiffec ft nemo peccafTec^uel ucrum concra actii
tibtdmif pugnacura itlic fuiffec cradtcio caicicanf^_Clipicculu.xxm. &lt;JJQittfq!
auce.
Quod tnfoncef bommefec menco obedtencie tn paradifo pemanenceOica genicalibuf
• mcmbriffuiffenc ufurtad generacionem protiO ricuc cecenfad arbtcrtum uotuncdnf.

4JLCaptccutum utcefimumquarcum. ^_Se mmarec igtcur.

De uera beaacudme quam cemporatifuicanonobcmec. t{_Cd.xxv. if_Q_ianq fi.


Quod feltacaf tn paradifo uiuencium:fine erubefcendo appecicu generandi officium
credendaftcimpterepocuiffe.{__Ca.xxvi. WjViuebactcaq:.
Dep;ccdcoribufecdngc[tferbominibufquorum peruerficafnonpercurbdcproui/
denciamdet. &lt;f_C3piccutum uiccdmumrepcimum. (JJProinde peccdccireC
De quaticace duaru m ciuicacum cerrene acq: celefcif Ca. xx vm. (LFeceruc Itaq:.

(ISTubnce. x v Iibn de Ciuicace dei beati


Aurelu A.uguftmi Htpponeii Epi mcipiunt

*Y^V E duobufordinibufgencrationtrbumane^m dtuerfof ftnefab iniaopcurrentif.


(^-J Captccutum pnmum. 4_|De felictcace.

Defitiifcarnifecnturpromifftonif ([Captccutu m fecu ndum. 4___Na7ufefc.

De fcenticace Sare quam dei gratta fecundautc. 4_Capiccutum.nl. &lt;__Sara quippe.

De cerrene ciuicanfconccrcactone uet pace. 4__Cdpucutu. iut. CLTerrena porro.

De pnmo cerrene ciuicacifauror^racricida.-cuiufimpiecaceromaneurbifcondicor

germani ccde refpondenc. 4__Capiccu[um quincum. jjPnmuf.

De languonbufquofex pjna p:ccan etiam auef ciuicacif deunbuiuf utte pegnnacoe

paciuncur^ec a qutbufdeo mcdence fanancur.tJ_CZ vi.&lt;jLanguorefb.

De caaC^i ec pcmacta fcelerif Ca_m:quem a factnore eocepco nec dei fermo reuocautc.

{JCipiccutum fepcimum. (__Sed boc ipfum.

Q uc ra cio fuenc uc Cayn tncer prmcipta generif bumani conderec ciutcaccm.

^LCapttcutum ocftduum.d^lNunc aucem.

De tongd uttd bominum quefuic dntedi[umum:ec de ampttore bumanoJf corpum

forma. &lt;jGipiccuIum nonum. (LQudmobrem.

De diffcrenc ta qua mcer bebreof ec noftrof codicefutdencur annorum numen

diffonare. &lt;__Capitcutum dectmum. {_Quo circa.

De anntrMacurd[e:cuiufecdf xtiu.annifuidecur dituumm excedere, &lt;l£apiccu[um


undeamum.&lt;J]?er banc aucem difcrepancidm.

De opmtone eorum qui pnmorum cemporum bominefcdm longeuof cj fcnbicur

II

fuiirenoncredunc.^Capitcu[umduodeamum.dNeq:enim.

rvn m dmumeracione annorum bebreorum magifcj.Ixx.mcerprecum fic fequenda

auconcaffj^apicculumdeamumcercium. ((Sedcumboc.

De panliclce annorunvqui nfdem quibufnunc fpacurec m pnonbuf feculircocur/

rerunc.dCapicculumdecim.tmquarcum. ([Nunciam uideamuf

An credibile fic pnmi feculi uirofufqr ad eam ecacem qua filiofgcneralle ref
eruntur:

a concubicu conrmuirT;. ([Capicculum decimumqumcum. (] Dicec.

De lure coniugiorum: q&gt; diffimilicer a fubrequenciburmacronifbabuermc pnma

connubia. tfCapicculumdecimumfexcum.CI Cumtgicur.

De duobufexunogenicoreprocreacifpacriburacq! prmcipibuf.Ca.xvii. Cu erga

Quid fignacum fic m A.be[ ec Secbec Enofquod apparec ad Cbnftum ec corpuf

eiufideft ecclefiam percmere. (ECapiccutum dectnv.tmottauum.ii Ec Secb.

De figmficacione que m Enocb cranflaaone mon(traairfrCa.xix.(f N-im er tfra,i

D; eo q&gt; Cayn fucceTio m odtaua ab A.dam genera-ione claudicunec m pjftenfab

eodem pacre Adam Noedecimufmuenicur. (^Cipicculum.xx.ftDicerahquir.

Qua ranone commemorato Enocb qui fuicfiltufCa^nicociurgeneracioifeiufurq:


addiluuiumficconcmuaranarracio^commemoracoaurem EnofquifuicfnliufSecb
ad condiciomfbumane pnncipium fic redicum. tfCapiccuIum.xxi. (J T?rimo.

De Up r u fihorum dei aliemgenarum mulieru amore capcoif unde ecomnef excepnf

octo bommibur diluuio perire merueruncftCapic. xxn. CHoc tcaq:.

An r.redendum fic angeloffubftantie fpiricaltf amore fpeciofarum multerum capcof

eorundem iniffe contugiaxx quiburgigancef func creaci. Ca.xxm. dNam ec in.

Quomodo mcclligendum fit qj eifgui diluuto perdendi eranc do minufdixenc^erunc

dtefeorum cencumutgmci anm. &lt;[Capiccu[um.3Cxiiit. (?Qu:&gt;d aucem.

De ira dei que incommutabilem cranguilltracem nulla mflam macione percurtac.


Capicculumuicefimumquintum. (l.Ira det.

Quod arca quam Noe lurfufeft facere:tn omnibuf Cbnftum cclefiamq: fignificec.
(^Capicculum uicefimumfexcum.(2 Iam uero.

Dearcaacq: diluuio nec tllif efle confenttendum:qui (blam bilconam reapiunt ftne

a^egoricafignificacionemeciUirquiroIarfigurardef.ndunc^repudiatabiftoriLa

uencace.(fCapicculuni uicefimumrepcimum. (ZTNon camen.

(jjncrpiunr.xvt.libri rubrtce de CmicaCe dei


Aurelu Auguftim HtpponcnfirEpifcopi.

/ |N poft diluuium a Noe ufq: ad Abraam aliquefamilte (ecundum deum


t M ii iiifnrmin reperiancur. ([Captctulum pnmum. (TPofr dtluutum^
^ Qutd m ftltif N oe propbecice f uenc prefigurarum. (JjCapitcuIum.il. ([Sed nunc.
D; generacioniburcnum fiIiorumNoe.dCapicculum.nl. fljjeneracioner.
De diuerftcace Iinguarum prmcipioq: babilomf (f Capircutu.uii. d Cum ergo.
De defcenfione domini ad c6fudenda Itngua edtftcancium currim. (jCaptcculum
qumcum. (J_Quod entm.

Qualtfmcelligenda fic Iocucto qua deufangelif loquttur. d Capitculum


fexcum. CPocerac.

Anomnebertiarumgenufeciamremotirfimeaterririnfuleexeonumeroacceperiic:
cj m arca dttuuti tnundacione feruacuf eft(JCaptccu[um. vu. (L Sed queftio.

An ex propaane Adam ue[ Fitroruni Noejuedam genera bommum monftrofa


p.-odiermc.&lt;£Capictu[um odrauum. &lt;fjQuerituretiam.
An mfenorem partem cerre que no ftre babicac loni concrdna i ancipodaf babere
credendum fic. &lt;£Capiccu[um nonum. tlQuoduero.
pegeneraoone Semnn cuiufprogemecendenfadAbwam ciuitaufda orda
dirigtrur.&lt;]_Cap[t:tu[um deamum. (Ijfenendacfc.

Qyod ea pnmiruflmgua m ufu bommum Fueripque poftea bebrea ab Heber


nomme nuncupaca eft-ec m cuiuffamilia remanfic cum diuerfiraferfee fadta Imay
uarum. dCapicculum undeamum. (GJuamobrem.

Dearciculo cemponfm Abraam:a quo fcndte fucceffionif nouufordo conccxitur


&lt;Lfc.apicculum duodecimum. t£Nunc lam.

Que racio f ecifTe uideamr :uc m cranfmigracione Tbare qua cba[deorder e renfm
mefopocamiam cranfjuicmuuafibi eiuf Nacbor fadta fic mmno.(Ll5?icculum
decimumcercium. (LDeinde.

De anmfTbare qm m cbarra uice rempufimpfeuit.^ljCS.xiiii.ifDefundta aurem.


IJe cempore promifUonif Abrae.-qualecundum precepcum dei extuic de cbarra.
•CLapicculumdecimumquincum. (LQuoduerocommemorara.
De ordme ec qua!icace promiflionum dei que ad Abrajm faite funt. «[Capictulum
decimumrexcum.lf Iam confiderande.

pecnburexceHencioribufgentium regnifquorum id eft aff^norum iam Abraim


lubfimiufeminebac. (LCapiccuIum decimumfepnmum. (LPeridem.
Deiceracoalloquio deiad Abraamiquo ei ecfemmi eiufCbanaam cerra promictitur
(LCapicculum decimumodtauum. ijEgrerfufeft ergo.
De Sarepudiciciamegypcoperdommumcuftodica quam Abraam non uxorem
Iu3m efTe dixerat:fed fororem.iJCSpictuIum deamumnonum.&lt;0&gt;mde.
D; fecefllone Locbec Abrae.-queilliffaluacancace complacuic. (7Capiciu!um
uicefimum. ((] R.euerfo. '

De cercia pronnfliorie dei qua cerram cbanaam Abrae ecfemmi eiufm perpetuum
poIlicecur.«LCapiccuIum uicefimumpnmum. &lt;[Cum ergo digreffi.
De fupei-acifab Abraam bofcibufzodomorum:quando Locb de captmitdte e-ipuit.
ec a Melcbifedecb facerdoce benedicWefl.(lCapiccu[u.xxii. (jHoc refponfo.
De uerbo dommi ad Abraam.-quo ei promicticur fecundum multitudmem ftellarum
mUciplicanda pofcencafquod credenfiufcificacufenr adbuc m prepucia conftuucuf
UX.apicCulum uicefimumcernum. (LEciam.

De fignificacione facnfiai :quod Abraam off erre preceptufeft: cum poporciffet uc

de birque crederec doceretur. &lt;]Cdpittu[um uicefimumquarcum. C"ln eodem.

De A.gar analte Sare quam eadem Sara Abrae uoluic efTe concubmam. (LCapictu.

utcelimumqumcum.( l Iambinccempore.

De cefbficacione ad Abraam:qua eidem feni de ftenli Sara filium fpopondmpatrcq,

eumgjncium ftatuit et promifS fiderfacramento circumcirionirobfignarur.

(iG*ptccuIum uicefimumfexcum.d Eoft bec natuC


De mafculo qui (i ocTrauo die nonfuenc arcumcifufperit amma emf:qa teftamentii
deidiffipamt. $ Capitculum uicefimumfeptimum.&lt;j Icem poteft.
De commucacione nommum Abrae et Sarauqui cum ob uniufftenlitatem:
ob ucnufcpaucemfenedtucemgenerare nonpoflent:munuffecundicatif
adepa func. (TJJapiccuIum uicefimumoctduum.dFacftd igicur.

De cnbufuinfuel dngetif:m quibufad quercum raambre apparaifTe A.brae dommuf

mdniferrdcur. CCdpircutum uicefimumnonum. Cllrem deuf.

De Locb a zodomifliberaco:dCq: eifdem cetelti igne confumpcif:ec de Abimetecb

cuiufconcupifcencid cafhcaci Sare nocere non pocuic. &lt;£ Ca. xxx. (1 Poft hanc.

De Tfaac fecundum promiffionem naco^cuiuf nomenex rifu urriufq: parencif effc

mdicum.&lt;ITSpicculum cncefimumprimum.(0?ort bec nacuf.

De obediencia ec fide A.brae:qua per obUcionem immolandi filii probacufefbec

de morce Sare^i Cdpicculum cncefimumfecundum.( Incerbec.

D-' B-ebeccanepce Nacboriqud Tfddcdccepic uxore.CCa.xxxm. ti Demde.


Qmd mcelligendum fic m eo q&gt; Abraam pofc morte Sare accepic uxorem CerburS

({Cdpicculum mcefimumqudrtum.ii.Quid ducem.


De gemmif ddbuc m ucero filebecce mdCxif mctufif quid mdicduenc diumd refpdfiO.
([ Capicculum cricefimumquincum. (ildm ex boc.

De ordcuio ec benedicfrione qudm Tfddc non dlicer q pdcer ipfiuf merico eiufdem
dc dilectioe dccepic. (fCapiccuium.cricefimumfextum. (T_Srcepic.
De bifquc m Efdu ec Idcob miftice prefigurdncur.il Cd.xxxvu.CPuo igitur.
De miflione Idcob in mefoporamiam dd dccipienddm uxorem ec de uifione quam
m icmere fomniauic:ec de quactuor ipfiuf femmifcum unam pecifTec uxorem.
Cdpicculum cncefimumodrauum. flMicncur Iacob.

Que rdtio fuenc ut etidm Lfrael cognommdrecur. (j]Da. xxxix.tXGenuit ergo-


Quo Iacob cum fepcuaginrdquinq: dmmdbufegypcum narrecur ingrefluf: cum
pleriq: exufqui commemorancur cempore poftenon funr genici.(fCd.xl(!lngrelili
De benedictione qud m luda filiii fuu pmific.cCapittulum. xli. (JTgic ,pprer.
Defiluf Iofepb quof Idcob propbecica mdnuum fuarum cranfmucationebcnedixid
(lCapicculum.xIii. (TSicuc auce.

De temponbufMoylt ec lefu Naue aciudicunvdtcr exmderegum&gt;quo:f quidem


Saul rjrimufeuvfed Saulprecipuuf ec facramenco babecur ec menco-

(fCapiccuIum.xIiii.tlDeruncTro Iacob.

(_R.ubnce.xvii.tibn de Cimtdte deibeati Auretu


A.ugufcmi Hipponenf.f Epifcopi inapiunc.

^-f\ E Cemponbufpropbetdrum. t Capittutum primum.(LPromiflionefder.

s\P Quo cempore (it impleta prqmiflio dei de terra Cbanaanr quam m poflcOione
eciam ifrabel cdrnalifdccepic. (J Cdpitculum fecundum. &lt;L.In precedente.
De criparctciftignifica.ionibufpropbecarum:que_nunCdd cerrendm nunc dd cetefte
bierufaiemmuncaucem ad ucranq: referuncur.(LCaptccuIum.ui. CL Qiiocirca.
D; prefigurata comucdtione Ifrdelicici regni ec fdcerdociuec de bifque dntea macer
Samuelif perfonam gerenf ecclefie propbecauic. &lt;xCapictuIum mi, Procurfufigit;.
De bifque ad Heli facerdoce bomo dei propbetice tocucuf efbfignificdf (acerdociu
quodfecmdum Aaron tnfcicucum f uerat auferendum. (_Capicc.v.(!Sedboc.
Demdaico facerdocio ecregno: que cum m ecernum dicancur (lacuca non pmanec
ucalidmtelliTdncurquefpondencurecerna. &lt;j Cdpictu'um.vi. ([Cumigicur.
De dirupcione regni Ifrddicici:qua prefigurdtur perpecua diuifio lfraebf fpincalif
ab Ifraele carnati. (jCtpicculum fepcimum.&lt;|_R.urfur.
De promiflionibufad Dauidmfilio eiufque nullatenuf m Satomonefed pleniflime

muemunmr m Cbrifto. (JCapicruIum o£ftauum.&lt;[Jam nunc.


Quam fimilirin P&amp;lmo.txxxvm.fic propbecia de Conrto.birqueinremorum
[ibnrNacban propbecance promiccuncur. ' ([Capictutum nonum. &lt;LPropcer qd\
Quam diuerfo adta finc m regno cerrene bierufalern:ab bif que promifcrac deuf uc
mceHigerecur promiflioniruericaTad alcenuf regif ec regm gloriam p-rcmere.

(LCapicculumdecimum. (JJPoftbec.
De rubrtancid populi dei.que per rucceffionem carnifin Cbrifto efbcjui rolureruendi
animamruamabinferirbabuicpoceftatem. &lt;jJCapimilum.xi. (EPoftbecautem.
AdquorumperronampercineremcelligendaricHagicaciopromifrorum.d^quibuf
m pfalmo dic«?:ubi func mirencordie cueancique dfie. Capicculitxu. ([Sed cecera.

Anpromirrepaciruericari[[ifcemporiburpo(1icaucribi:querubSd[omonef[uxerac.

([Capicculum decimumcercium. &lt;|Hoc tam magnum.


De ftudio Dauid m pofinone pfalmorum. &lt;j Capicculum.xim. (jJProcurrenee.
An omnia que m pfalmifde Cbnfto ec ecdefia propbecancur:ad concexcum buiuf
openrcoapcanda finc. {TJCapiccutum decimumqumcum. /j Nunc lam.
De bifque m.x[uu pfalmo ad Cbnftum ec ecclefiam percinencupauc aperte
dicuncur auc cropice. (JCapiccuIum decimumfexcum. (iQuamlibec.
De brfque ad racerdonum Cbrifti m pjalmo cencenmonono ec de birque mpfalmo
xxi.ad paflionem ipfiuf fpectanc. |[Capicculum.x vn. &lt;/.Sicuc cciam.

Depralmocercioec^de.xfecde.xv.ecde.Ixvu.mqburmorrecrefurrecl-iodomira

propbecancur. ({Cdpitcutum decimumocT-alium. &lt;LDe rerurrecliione.

Depralmo.Ixviu.m quo mdeorum percmax infidetirafdecUratur. (TJCSpittutum.

deamumnonum. &lt;fJSed uc.

De regnoac menco Dauid:ecdeFmoipfiurSatomone:eaq!propbeciaquead

Cbrirtumpsrcinenrmuenicur:uelineif[ibrirquircripciripriurcopu[ancur:ue[meif

quofipriufefrenondubium eft. CCapiccu[umuicefimum.^.H_egnauicergq.

DeregiburpofbSa[omonem:riuemIuda:liueinirrae[. dCapiccu.xxi.&lt;ICecen

De leroboam qui impiecace idolacne Tubdicum fibi poputum profanauic:m qua

camen nondeftitic deu^ec propbeuarmrpirar e :ec mu lcorfub idotacnecrimme

cuftodire4jCapiccu[um uicefimumrecundum.(LVerum rex irrael.

De uano ucriufq, regm bebreorum ftacu^donec ambo pop|i[im capcmitatediueHa

tcmpore ducerencur reuocaco poftea Iuda m regnum fuum.quod nouiflime m

romanorum cranfuc poreftacem.(LCapiccu[um.xxiii. (Jjcemq; m.

De propbecifqm uelapud iudeorpoftremifuerunc:uc[ quofcirca tempuf

naciuicdcircbrifci euangelica prodic biftona. Capicculum. xxim. &lt;fXoco autem.

(EA.ure!u Augufhni Hipponenfif Epifcopi dc


&lt;ZJCiuicace dei rubnce [ibri.xvin.mciptunc.

^O Ebifque ufcp ad cempora raluatonrdecem ec fepcem uolummiburdirputata

' func. (LCapiccuIum primum. &lt;LDeciuicatum.


De cerrene cimcaarregiburacq; ceinporibufquiburex orcu Abrae fandtorum
cempora fuppucacaconueniunr. ([Capicculum fecundii. (LSotietaf
Qu1bufregnanc1burapudA.1T/r10fatq1r1c70n10rA.braccencenanoYraacde
promidfione ficfeiacufiuef ipfi Tfaac fexagenanoErau ec Iacob gemim deR.ebecca
lincedici. CCapiccuIum cercium. (iHuiurcemporibur.

De cemponburiacob ec Filu e I urrofepb.CCap.ctu!a..m OTegn a nabu(:


De Ae rege argiuorum: quemegypcu ferapb.nnommacu d.umo bonore colueruc.
iTcIpitculum qumrum. CHirremponbur.
Q^oj-egnanceapud arg.uofsuoueapudaflynoriacobmegypto morcmrtTic.

4lCap.ttulumrexrum. &lt;TAo.raucem rex. ^^^ _-„L„r

fWum regum tempore Iorepb.n egypco defuncyeft^w.URegnaabur.


Q^orum regum erare Moyrernacurfic i ecquorum demum ufdem cemponbnl l.c
orca re[igio.&lt;LCapiccuium ocftauum. (TJCE™ ergo.
Quandoarbenienfium c.uic a rr.c condica&gt;ec quam cauram nomm.re.ur Varro
perwbeac. ttCipicculumrionum. &lt;lNamuc\cbme. _1

Qutd Varro cradac de nuncupacioneanopagnec de diluuio deucalioil.W-apittu.


decimum.&lt;yAc camen.

Quo cempore Moyferpopulum dei de egypco eduxennec Ielu Maue qui eidem
ruccefficquorumregumecaceucmorcuur. 4iJap1ttulum.x1.il Hocaucem.
Deracrirfal(bmmdeomm&gt;queregergrec.e.llirremponburmftimeninc!gueab
ex.cu Ifi-ael de Egypro ufiq; ad ob.cum lefu Nauedmumerancur. (LCap.cculum
duodecimum. (jPoftbec.
QualiumfabuUrum figmenca exorcafinreo temporequo bebreifiudicerpreene

ceperunc. &lt;T_Cap.ctu[um decimumteroum. tLPo c morcem.

De cbcologirpoecir. &lt;TJCapiccu[um deamumquarcum. (TJPer idem cemponr.

De o„ccafu regni argmorum&gt;quo cempore apud [aurencef PicurSacurm filiufregnu

pacnf pnmufaccepic. (BSpicrulum decimumqumcum. &lt;[Per eacempora.

De Diomede poft croie excidium in deofrelaco:cuiurfocu cradici fum m uotucref

elTe conuerfi.&lt;f}Capictu[umdeamumrexcum.llHorancecroianum.

DeinaedibiUburbominum wmmucaaonibufquid Varro credidenc. (Eap.ttuifi

deamumfepcimum. &lt;LHoc Varro.

Quid credendum fic de tranfformacionibuf: quearce demonum bomintbufuidenrur

acadere. ([Capicculum decimumodauum, (iHecauc.

Quod eo cempore Eneafin lcaliam uenenoquo Labicon mdex prefidebac bebref

(TCapitcuIum decimumnonum. (JJEo cempore.

Defucceflione ordinifregm apud lfi-aelicafpofc ludicef (jCa.xx.&lt;£Mox eu"Jem,

De j-eg.buf[ani:quorum primuf Eneafec duodectmuf kuencmurdu facfti func.

dCapiccuIum uicefimumpnmum. Cl Latium pofk Eneam.


Quid eo cempore roma fic condica:quo regnum afl/norum mcerodir quo
Ezecbiaf regnautc m mdea. (JCapicculum uicefimumrecundum.dJKIam alnflima.
De SibiUa ericrea: que inter aliaf Sibillaf cogmjTcicur de Cbnfto eu.denna mulca
ceamfle. (ICapicculum utcefimumceraum.(L Eodem tempore.
Quod regnanteH-omulo feptem fap.encerc[aruermc&gt;quo tempore decem tnburque
.fi-ae[ d.cebancur in capnmcace m a cb aldeif ducte fimoidemqi R_omu[uf morcuur
diumo bonore donacurefk. ([Capitculumuicefimumquarcum.dJEode R-Omulo
Qui pbdoropbi enicuermc regnace apud romanorTarquinio Prifco&gt;apud bebreof
Zedecbia&gt;cum bieruralem capca eft cempluq: fubuerfum. Ca.xxv. d R.egnante.
Quod eo rempore quo impleqflxx.an niriu deorum eftrefoluracapriuitafiromam
quoq: a dom.nacu fimc regio I.beraci. (TCapiccuIumxxvi. dPer idem cempuf.
De cemponburpropbecarum quorum oracula babencur in 11br.fi quiq; cunc de
uocaaone genaum mulca ceaneruncquando romanorum regnum cepic&gt; a flyr.oif qt

defear.(J"Captc.tu[um uicerimumfepcimum. iCfempora.


Debifque-sdeudgeliuXpiptmecqdOree ctA.morppbecaueric.Cd.xxvm.Orec,
QueabE&amp;udeXpoececderiafincpredicTrd. ([CapiC.xxixtlfiraiarppbeca.
QueJM/cbearec lonarec Iobel nouo ceftamenco congruencia propbecauerunc.

&lt;JCapicculum trtcefimum. &lt;jMycbearpropbera.

Que m Abdia m Naum ec Abacuc de Caluce mundi in Cbrifco prenuntiara

repenancur. t[Capiccu[um cncerimumpnmum. {jTrerpropbece.

Depropbecia que m oracione Abacuc ec cancico co&gt;mec'.tfjCa.xxxii.(f7:n orgne.

De Cbrifco eruocatione genciunrque Hieremiarec Sopboraarpropbecico rpincu.

func pref jti. &lt;QCapiccu!um cncerimumcercium. ([Hieremiaf propbeca.

De ppbfa Danielirec Ezecbieufque i Xpm ecclefiaqi cocordac. Cd.xxxmi. In.

De cnu ppbaru uacicmio id e(c Agge: Zacbane ecMa[acbie&lt;[Ca.xxxv.H.e(tdC.'

De Efidra ec macbabeorum libnt ^CapictuIum tricefimumrexcum. ([Poft bof.

Quodpropbencaaucoricafomniorigmegenci[irpbi[oropbicmuenidc'anciquior.

4/Capiccu!um cncefimumrepcimum. ([Tempore igitur.

Quod quedam fanctorum fcripca ecclefiafhcurcanon propcer nimiam nd recepenc


uecufVacem me per occafionem eorum falfa uerifmrercniur. Ca. xxxvm. &lt;[Ia uero
De bebraicif [iccenf que nunq m fue [mgue propnccace non f ueruncCf Captcculum.
cncefimumnonum. &lt;jNon tcaq;.

Deegyptiorum mendaaflima uanitate^gueanciquitaci fct.-ncte fue centummilia


afjcribic annorum. (/Capittulum. xl. {[Fruftra icaq;.

De pbilofopbicarum opinionum diuencionibuf: ec canonicarum apud ecdefiam


con:ordia (cnpcurarum. ([Capictulum quadragerimumprimum. Vcaucem.
O^iadirpsracoep^draedeircripcureracreuererircenrametiexbebreoingrecum
eloquiu tranHate fmc:uc umuerfifgenciburmnocercerenc.(ICa.x[ii. (fpat" racraf.
Deaucoricaceixx.mterprerum.quefaluobonorebebraicelingueomniburfic
mcerpreciburpreferenda. &lt;[Captecu[um.x!iii. (fNamcum.
Quid mcelligendum fic denmiuicaru excidio:cuiurdenunacio m bebreo qdratnnca
diejc Tpatio cendiCm. Ixx.auc cndui breuicace cocludte'. Ca. xlim. &lt;£Sed aic.
Quod pofcmfcauractonem cemptippbecafiudei baberedefticeruDer exmdeufcf
adnartutrace Xpi c6tmuiraduerficaciburfinc affltcUuc probarec' alceriurcempli
edifiCdcionempropbeticiru 1 ciburfuinej5mi(Tam.((Capiccu[u.x[v.t{Pon:eaqeenr
De orcu raluaconrnoltri rccfm q, uerbu caro facT-u e:ec de diPperfionc ludeorum
per omnergencerficut fuerac propbecatum.tl Capittulum xivt. E-egnanee ergo.
An ance cempora OVtfcialtqut fuermc excra irraebcicum genufqui ad celefhr
ciuicanrconrorcium percmerenc. &lt;LCapiccuIum.x[vu. (TQ^apropcer.
Propbecia Agget qua dixic maiore fucura glorta domurdei qpnmu fuinecinon m
reediftcactone cemp[i:fed m ecdefiaXpt eRe c6&gt;Iecam. Ca.xlvm. &lt;7Hec domuf
Demcerca mulcipiicatione ecdefie:qua in boc fieculo mu!n reprobi mircencur elertif
&lt;l_Capirculum quadragefimumnonum. &lt;j In boc ergo.

De predicacicne euangebi: quc per paffionerpredicanuum clanor ec pocentior


raclaefc. &lt;[Capictu[um.[. &lt;[T3emde fecundum i[[am.

Quod ecia p berecicoif difTenficlerfidercacboIica ro borec'.&lt;([ Ca.


[i.CVidenraucg.

AncredenduficqQ-qmdampucant.-imp[etirdecemprecucioniburquefuerunc:nu[[3

(uperefle pter undectma-.que m ipfo Ancixpi cpe fic fucura&lt;ICaT.i. &lt;[Promde.

De cpe nouiuime p (ecutioirocculco. &lt;Eaptcculum. [,„.. {] Coniectunrquippe

&lt;*x

perlpexer

De (lulnffimo mendatio paganorum:quo cbriftianam religionem non ulm


crecencoffexagmcaqumq: annorii menfuram fpatiu eefinxerucCa.liiii.dHecaccj.

(flLubrice.xix.hbn de Ciuitace deibean Aureln


A.umftini Hipponenfif Epifcopi mapiunc.

Vod m quefhone quam de fmibuf bonorum ec malorum pbilofopbica dif/


'pucacio uenalauiDducencafortogmta ec oclro fedtaferfe Marcuf Varro
pcrTpexeric. (JCapiccuUim primum. ^Qiiomam de ciuicace.
Quomodo remoaf omniburdifFerencufque non fedte fed queftionerrunrad cnpcita'
fumi boni defmicione Varro pueniat qrii tn unafic eligeda.CCa.il. (Lln tnbur.
De cribufrecTrinummubominifbonuquereciburqua eligenda Varro defmiac:
requenruecenracbademie Annocbo aucore fencentia.(f CZin. &lt;[Qiiid ergo.
De fummo bono ec fummo malo quid Cbrifham fennant concra pbjlojppbof :qut
Tummum bonum m fe fibi effe dixerunc. (I Capicculum quarcti. (]Si igirur.
De TociaU uita:que cum maxime expecenda fic mulcifoffenfioniburreperutuertlc:.

([Capiccuiumquincum. (LQuodaucem.
De errore bumanorum ludiciorum cum uenraflatet.d Ca. vi. ([Quid ipfa.
De diuerficace [mguarum quaTociecar bominum dinmicur: ec de mifena bellorum
eciam que lufta dicuncur.dCapitcutum repamum. 4lPoft auicacgn.
Quod amicicia bonorum fecura efe non po riic dum a pericubrque in bac uira Tunc
crepidan neceffe eft. dCapicculum odrauum. (L\Si aucem.

De dmicicia agetoif que boi m boc mu do no poc ee manif efca,ppcer fallacia' decmu
m quofmcideruc q mulcorrtbi deorcolendorpucaueruc. (LCa.ix.jfljn fociecace.
C^irfrudcurranrtirdefuperacabuiuruicecemptationepariac.^TCa.x^JSedneq;
De beancudine pacirecerne^in q fandhrfmife id e uera pfedtiodCa.xt. (LHanc.
Quod eciam bellannum reuicia offifq: bomu mquiecudinefad paciffmem cupianc
per uenire; fme cuiurappeacu nul[a nacura fic. (LCapictulii. xn. dQuod emm.
De pace uniuerfaluque mcer quaf [ibec perrurbacionerpnuari non poteft lege
nacure:dum fub lufto ludice ad id quifq; peruenic ordinacioesquod meruic uoUcace

(LCapiccuIum deamumcercium.fiPax iraq:.


De ordme ac Iege fiue cerrena fiue ce[efti:per quam rociecaci bumane ena domando
conrulicur.-ec confxilendo reruicur.(L7Capiccu[um deamumquarcum.dOmnirigii?.
De Iibercace rucuraliiec de Teruicute cuiurpnma caufa peccacum eft:qua hamo
male uo[unraareaam fi non eft manapium alcenuf bommifreruureft propne

libidmif.(fjCip;ccu[umdecimumquincum. (^Hoc nacuralif.

De equo lure dommandi.(JCapiccuIum decimumfexcum.d.Quocirca eciam.

Vnde ce[eftirrociecarcu cerrena ciuicate pace babeac ec ude difcordia. Ca. xvu. Sed

Quam diucr^a fic acbademie noua ambiguicaf a c6 ftancia f idei Cbrcftiane.

(/Capicculum decimumocfcauum. 4LQu °d au cem.

De babicuec monburpopuli Cbnfciani. (LCapiccuIum .jax. (fNTJbil . fane.

Quod ciueffcciru in buiufuice tempore fpe bean finc(LCa.xx. (LQuamobrem,

An Tecundum defminoner Scipiomf que m dialogo Ciceronif(unc:unq fuenc

romana R.efpublica.(LCapicculum uicerimumpnmum. (LQuapropcer.

An uerurfic deuf cui xpianiferuiuc:cui fo[i debeac facrificari([Ca.xxii. Sed


riiden.

QuePorpb&gt;riufdicac oraculif deoif rnfa de Xpo. Ca.xxui. (fNam m libnf

Qua definirione conftec populi et H-eipublice nuncupacioncm recTe (ibi nonfolil


romanoffed etiam regna alia uendicare. (fCapirtuIum.xxiui. (JSTaucem-
Quod no po ffmc lbi uere ee uircucef ubi no eft uera rcligio. CCa.xxv. Qualibec.
De pace popuk alieni a deo;qua ucicur ad piecacem populufdei dum m boc
peregrmuf eft mundo . (fCapicculum.xx vi. ({Qiiocrrca.
De pace feruienciii deoxuiufperf ecta cranquillicafm bac cemporali uica non poc
apprebendi. (jCSpiccuIumuicelimumfepcimum. (fPaxaucem.
Inquemfmemueiuurufficexicufimpiorum.(J"Capicculum.xxviii. Eoif auce.

{[De ciuicate dei Aurelu Auguftmi HipponeS


Epifcopi mcipiunc rubnce Iibn uicefimi.

QVod quamuifomnt cempore deufiudicetm boc camen Iibro den-mifiimo


eiuf ludicio fic propne difpucandum.(JGa primu. (|De die ultimi.
De uanecace rcrum bumanarum • cui non poccft dici deeffe mdicium dei quamuif
nequeac inueftigari.(|Capircu[um fecundum. d Nuncaucem.
Quid in libro ecclefiaften Salomon de bifque m bac uica ec bomf ec malif func
communia difpucauic. (JC3pictu[umrercium.(JNempe Salomon.
Quod ad differendum de nomflimo mdicio deimoui pnmum cefcamcnciacdcmde
uecmfceftimonia prolacuruf fir. (LCapiccuIum quarrum. CfHuiuficaqi.
Quibuf lencencufdommi faluaco nf diumum tudiaum fucurum mftne feculi
decIarecur^lCdpiccuIum qumcum. dErgoipfe.

Queficprimarefurrecftio:quefe;undj.([C3piccu[umfexrurn. dDemdeadmngic.
De duabufrefurrecftioniburec de mille anmf quid m apocalipfi Iobanniffcripcii fic:
ec quid de etfra:ionabi[icer fenciacur.(f Cipicculum fepnmum. 4fDe bif duabuf.
D: alligacione ecfolunonediaboli. (JCapicculum odrauum.{JEc claufic.
Quid fic regnumjancftorum cum Cbrifro per mille annofec in quo difcernatur a
regno ecerno. (JCapicculum nonum({ Incerea dum.

Qiud refp ondcndum fic eifqui pucanc refurrecftionem ad fo'a corpora non eciam
ad animafpernnere. (j C^picculum decimumXlSunc qui pucanc.
De Gog ec Magog:quofad perfequendam ecc lefiam dei folucuf prope fmem feculi
diaboIufmcicabic.dCapiccuIum undecimum . (i Ec cum fmici.
An ad ultimum fupplicium pertmeac impiorunvq defccndiffe igmf de celo et eofdem
commedifie memoracur.(^CapirruIum duodecimum. (fTJuodueroaic.
A.n ante rempufperfecuuonif Anncbnfti mille anni annumerandi fmc. Capictu'u
decimumcerrium. {{Hecperfecucio.

De damnanone diaboli cum fuif ec per recapiculanonem de relurrecftione eorporu


omniummorcuorum^ecdeuItimarerribucione.dCapitcuIumxiiii. ([Poftbanc.
Quifunc mortui quofad ludiciii exbibuit mare:uel quofmorf et mfen reddiderunc
(JCapiccutum deamumqumcumXtHoc eft enim.
De celo nouo ec cerra noua.(t Capicculum decimumlexcum. &lt;LEc uidi.
De ecclefie glonficacione finefme poft morcem. (TCapicculum.xvu. &lt;I Eccmitaee.
Qiiid apoftoluf Pccrufde nouiffimo dei ludicio predicare docuenc morcuorum.
dC^piccuIum decimumocftauum. &lt;£Nunc lam.

Quid apoftoluf Pauluf cbenolonicenfibuf fcnpfenc:ec de manifeftatide Anticbnfti.


cuiuf cempufdief domira fubfequecur. (j Capicculum deamumnonu.flMulcaf.

Qyid idem apoftoiufin prima ad eofdem^epifcola de refurrecftione morcuorum


docuer-ic.(£C&lt;apictulumuicefimum. (fSed bic apoftoluf.
Quid Efaiafpropbeca de morcuorum refurreclrione ec recnbuaone mdicu fic
locucuf (JCapittuIum uicefimumpnmum. dPropbeca Efaiaf
Qualif fucurd fic egrefTio fanctorum ad uidendaf penafma[o2f:. Cd.xxu. Sed quo.
Quid propbecauent D.micl de perfecutione Anticbnfti:ec de mdicio dei regnoq;
fancftorum.ilCapiccuIum uicefimumcercium. C Daniel de boc.
In pfalmif Dauiaaf que de f ine feculi buiufec que de nouiffimo dei ludicio
Jipbecact
(JCapiccuIumuicefimumquarcum. i Mulcadenouiffimo ludicio.
De propbena M alacbie qua dei ludicium ulamum declararur: ec quorumdiarur p
punficatoriafpenaffdaenda mundacio.dCapicculum uicefimumqncu. tLPropbeca.
De facnFicnfque fancfti ofFerenc deo fic p!acicura:quomodo m diebufpnftinif ec anif
pnonbuf placuerunc.&lt;][Cdpiccu[um uicefimumfexcum. Volenfaucem.
De feparacione bonorum ec malorumi per q uam nouiflimi oidiai difcreao declardi;.

4fcapicculum uicefimumfepcimum. (Llllud eciam.


De lege Mqyfi fpincaticer mce[[igenda:ne m damnabilia murmura camalif fenfuf
mcurrac. (XCdpiccuIum uicefim jmodrauum. (iQuod uero.
De aduencu Hetie ance ludicmmt cuiu fpredicanone fcnpcurarum fecreca referace
ludei conuercencur ad Cbnftum. (LCapiccutum mcefimunonu. (LCum aucem-
Quod in Iibnf uecenf cefcamenn cum deui [egicur ludicacurufno euidencer Cbflfb
perfona monftrecunfed ex quibufdam cefttmonufubi dominufdeuftoquicur
appareac non dubie q&gt; ipfe fic CbnftaCu Capicculum cricefunjun. (TMuIca.

&lt;XE.ubrice.xxi.Iibn de ciuicace dei beaci Aurelu


Auguftmi Hipponenfif Epifcopi mcipiunc.

L^^\ Eordmedifpuracionifquapnufdiflerendumefcde perpecuofu^pliao


sK^J damnacorii cu diabolo q deecemafeltctcace fandcoif. Ca. pmu. (£Cu per.
*- A.n poflunc corpora in ufhone ignifeffe perpecua. &lt;£Ca n. ( £Qm d igic ondam.
An confequenf fic uc corporum dotorem feqc carnif mcencuC &lt;ICa. ut.(i Sed
nullum.
De nacuradbuf exemplif quorum confiderauo doceac poffe mcer cruciacuf uiuScia
corpora permanere. (£Capicculum quarcum. dQuapropcer.
Quanca fmc que no recte agnofci queac-ec cfi eade ee no fic abtguu. Ca. v. Verucii
Quod non omnia miracula nacuralia ftnc: fed pleraq; bumano ir.gerao modiftcarai
auc demonum arce compofica. dCapircuIum fexcum.(LHic force refoondeanc.
Quod m rebuf minffumma credendi racio fic omtpoceaa creaconf. (JCtptccuIum
fepamum. (XCur icaqjfacerenon poflic.

Non effe concra nacuram cum m aliqu are c umfnacura mnocuiCjdltguid ab eo


quod erac nocum:mcipic effe dtuerfum.dCapicculum ocT-auum^dSiautem.
De gebenna^ecernarumqj qualicace penarum&lt;JCa.nonum. &lt;lQuod igitur.
A.n igmfgebennaliffi corporalif efc poffic malignqffpiricufid edemonefmcorporeor
tactu fuo adurere.(jTCapiccuIum deamum. (fjHic occurnc,
An boc racio lufticie bdbeac:uc non finc excenfiora penarum cempora q f uerunt
peccacorum. &lt;| Capicculum undeci mum. (J Sic aucem.

De magnicudme preuancatiomf pnme.ob quam ecerna pena omnibuf debeacur qui


excra graaam fuenric faluaconf &lt;fCdpiccuIum duodeamum. &lt;£Sed pena.

Concra opimonem eorum qui pucanc crimmoliffupplicia poft morcem cauia


purgaciomfadbiben. dCapiccuIum deamumcercium^jJPlaconra^
De pemfcpa[ibufbuiufuice:qbuffubiecfra e bumana coditio.&lt;lCa.xim. &lt;^QuanS[
Qtiod omne opuf gracie dei eruentif nofde profundirace uecerifma[i:ad Futuri
feculi percmeac nouicacem.(£Capicculum deamumquincum. ti Veruncamen.
Sub qbufgracie legibufomnefregeneracoif babeaf ecacef.^fJCa.xvi. &lt;Ey*e2£ taca
De bifqui putac nulloic boim p:naf in ecernii ee mafuraf.(Ca. xvit. (j Nunc lam.
De bifqut nouiffimo ludicio propcer incercelTionem fandtorum nemmem pucanc
damnandum efle. (JCapitculum decimumoctauum.&lt;jSunc eciam quatef.
De bif qui imp.micacem omnium peccacorum pro miccunc eciam beretitif propcer.
participacionemcorponf Cbnfti.t[CapiccuIum decimumnonum. ^lcem funcaln.
D; bifqui non omnibuffed eif cancum qui apud cacbolicoffunc regenerati: etiam fi
poftea minulcacriminaerrorefq: prorupennc mdulgencia po!Iicec. Ca.xx.Icem.
De bifqui eofqui pmanenc m cacbolica Fide:ena fi peflime uixermc ecobboc un
meruermc:cn ,ppcer fidei Fundamentu fafuandof efle defmiuc(JCa.xxi. (iSuncauc
De bif qui putanc ea crimma que mcer elemofmarum opera commiccuncur:ad
damnationifiudicium nonuocari.flCapiccuIum.xxu. (j Compen.
Concra opmionem eorum qui dicunt nec diaboli nec bommum malorum perpecua
Fucura fupplicia. (jCapiccuIum uicefimumcercum. &lt;£j&gt;.c pnmum queri.
Concra eorum fenfum qui in ludicio dei omnibuf retf propcer fancftorum precef
pucanc efle parcendum.ffCapiccuIum uicefimumquarcum. $ Hoc autem.
Kn bi qui mcer berecicofbapcizaci func ec decenoref poftea male uiuedo funt facti
tiet bt q apud cacbolicof renati ad berefef auc fcifmata crafieruc^uel bi q a
cacbolicif
apud quofrenaci func no recedetef cnminofe utuere prefticeruncpoPiinr pnuilegio
facramencorum remiflionem ecerm fperareliipplicu. Ca.xxv. tj Sediam.
Quid fic m Fundamenco babere Cbnfcum: ec quibuf fpondeacur faluf quali p ignif
ufturam. (TCapitcuIum uicefimumfexcum. dSsdbabenc.
Concra eorum perfuaftonem qui pucanc (ibi non ob Fucurapeccaraun quibufcum
elemofmaffacerencperfcicerunc. &lt;TjCapiccu[um.xxvu. t£jR.eftac.

(JXurelu Auguftmi Hipponenfif Epilcopi de


Ciuicace deuncipiunc rubricelibri.xxu.

^) K condittoneangIeorumecbominum.(JCa.primum. (LSiaic m proxtmo


(%-/ Deecernadeiecmc6mucabi[ieiufuolura:ace.(JCaii. ([Mukaenim.
De gromiflione ecerne beaocudmif fancTtorum ec perpecuif fupplicuf impiorum.'
(fCapircuIum rercium.dQuapropter.
Concra fapiencef mundpqui putanc cerrena bommum corpora ad celefte babicaculu
nonpoflecranfr";rn. Capicculum quartum. (L Sed uidelicec.
De refurrectione carnif quam quidammundocredencefno crediic.Ca.v. Sedboc.
Quod roma condicorem fuum R.omulum diligendo deum fecent:ecclefiaautem
Cbnftumdommum credendo dilexic. (J Capitculum fexcum. d Kecolamuf
Quod uc mundufm Cbnftum credereduircuciffuenc diuine non perfuafionif
bumane. (TJCapictuIum fepcimum. (fjiedualde.

De miracutifque uc mundufm Cbnftum crederec Factafunc.ecfien mundo credcce


nondefinunc. (£Capiccu[um octauum.(7Cur mquiunc.

II llll|llll II

Quod umuerfa miracuU que p marcirefm Cbrifh nommefiuncei fidei reftimoniu,


f erant qua m Cbnftum martiref crediderunt. UCa.ix. (L&amp;n nifi buic fidei.
Quaco digniufmartirefbonorant: :qui ideo multa mira obtinent uc deufuerufcolat:
q demonef q ob boc quedam f aciunt: uc ipfi dn efle credenc'&lt;LCa.x-&lt;LHic f
orce.
Concra pUtomcof-q de nacurdlibufelementoif pondenbufargumecant; terrenura.
corpufm ceb erte non pofTe. (JjCapicculum undecimum. (lContm quod-
Concra calumpniafinfidelium^quibufcbnfhanofde credica refurrectoone carnif
irridenc.(LCapitcu!um duodeamum. (LSed fcrupulofirtime.
A.n aborttui non percmeane ad refurrectipnenvfipertmencad numeru morcuorit.

(JjClipicculum decimumcertium.Cl-Ad bec ergo.

An mfantefin ea fmt refurrecluri babitud me co rponf quam babicun eranc ecacif


accertu. (LCapiccuIum decimumquarcum. (LQytd ergo de mfancibuf.
A.n ad corponfdommia modum ommum morcuorum refurrecT:ura fmcVorpora

(TCapiccuIum deamumquincum. (J Si uttq: Cbnftuf.

Qualif mcelltgentta fit fcoif cSformano ad imagme filn dei^LCa.xvi. (JTlIud.

An m fuo fexu refufcicanda acq: manfura fmc corpora femmarum morcuarum.

(JCapicculum deamumfepcimum. (LNonnulIi.


Deutro perfeclo id eft Cbrifto:ec corpore id effc ecdefia que eft ipfiufptemtudo.

dCapicculum deamumo dtauum. ^[ Prbmde quod.

Quod omnia uicia quem bac uita bumano contrana funt deconun refurrrcfoone
non (inc fucura =ubi manencenacurali lubftanna in unampulcbncudine ec quahcaf
concurrec u quanntaf.([Capittu[um deamumnonum.(XQuid tam.

Quod m refurredctone mortuorum nacura corporu quibuf libec mpdif dirtipatorii

mmtegrum undecunq: reuocanda'erir.&lt;7 Capictulum uicefimum. ([ Nefaoquo.

Denouicace corporifipincaliOin quam fanctorum caro mucabicur(LCapicCulum

uicefimumpnmum. ^jR.efticueeur.

De miferuf ac malifquibuf bumanum genufmento pnme preuancatiomf obnoxtu

effc: ec a qbufnemo nifi p Xpi gratiam [iberaf. Capicculum.xxn.(JNam quod ad.

De ufque preter illa maU que bonif malifq: communia func: ad luftorum Uborem

fpecialicer pertmenciLCapictuIum uicefimumtertium. (JPrerer.


De bomfquibuf euam banc uicam damnacioni obnoxiam creacor tmpleuiC.

VLCapitcuIum uicefimumquarcum. (| Nunc lam.

De peruicacia quorundam:qui re furrec tionem carnifquam ficuc predicttim effc

coturmundufcredic impugnanc. (LCapicculu uicefimumqumtu. dVerum de.

Quomodo Porpbjmi defmicio:qua beatifammifputatur corpufeefugiendu ipfiuf

PUconirrentenaadeftruatur:quidicitfummum deum dufpromififfcur nunquam

corponbufexuerencur4LP , P lccu ' u muicefimumfextum.({Sed Porpb/riufatc.

De contrarufdefmicionibuf Platonifacq: Porpbyrn :tn qbuf fi uterq: a fcen cederec:

a uencate neucer deuurec|{CapiccuIum uicefimumfepcimum(LSmguIa quedam.

Quid ad ueram refurreAioniffide uel PUco uel Labeo uel eciam Varro coferre

pocuennc:fiopmioefeo^inunafencenciac6uenif(enc. Capiccu. xxvin.( flSI6n u[lt.

De qiicaceuifionifquam fucuro feculofancti deu uidebuc. Ca.xxix. (J_Nuc la.

Deecemafe[icicaceciuicatifdeifabbacoq:perpecuo.&lt;ICapiccuIu.xxx4lQuacacric

4LAure[u Augufhni Htpponefi Epiliopi


de Ciuicace dei rubnce fdicicer expliciunc.

11 12 13 14 15 16 17 18 19

24 25 26 27

12 3 4 5 6 7

9 10 11 12 13 14 15 16 17 1B 19

21 22 23 24 25

27 28 29

*m
&lt;LAureIii A.uguft(ni Hipponefi ept.fLInlibrof de Guitate
dei. Argumentum cpcrtf totiuf. ex libro retracT dtionum.

NTEB-EA.'Cu Roma Gotbo2firruptione:agentiu' r ub R_ege Aldrico:


tq impetu mdgne clddifeuerfa eft:eiuf euerfionc^dooif fdlfcnf :mucozf q.
_ultoref quof ufitato nomineiPdganof uocdmuOm Cbnftiana religione
referrecon_teffo!itOdcertiuf.ecam&lt;sruif:cieuucrub[arpbemareceperuc.
Vnde. ego exardefcenf zelo domufdei: aduerfuf eorum blafpbemi_n uet
errorenitbrorde Ciuitate dei Tcnbere inftttut.Quod opuf p aliquot annof
me cenuic. eo q/ alia mulca mtercurrebat:quediffernn6 oporcerec.ee me
pnufad foluendti occupabdnc.{LHocduce de Quitate dei grdndeopuf:
rande.xxu.libnfen: tcrminatti. quojf quinqi pnmn eofrefc[lunc:quiref
iJ-umanafita profperan uolunc uc ad boc multoif deorum culcum: quoT
Pagani colere confueueriit:necen_nu erfearbicren., ec quia probibent':
maldifta exonruacq; dbundare: contendunc.flLSequencefdUte quinqj
iaduerfureof!oquunc':qui fatent: bec malamec defuiffe unq.nec defucurd
Imortatibuf. et eamunc magna:nunc parud:[ocif: tempontuO perfcnifq;
_Juanan&lt;[Sed deoif mulcoJf cultum:quo eirfacnficd_: propter uir_-poft
mortetntuturam: effe utilem dirpurdnt-lJrS^rgo.x. Iibnrdueifte uane opmioneT:
cbnftidne religioni aduer_tric ref ellun.. ^ Sed ne qrqmofaliena tantu reddrguifle:
nonauenortraarreru.0c:reprebenderet:idagitparfd[terdoperirbuiufque.xulibrif
concmecur. Qiidnq ubi opufert: ecin poribufx.quenclcrdfunc^rierdmur Ecm
xu. poffenoribufredarguamurdduerrd^fDuodecimergo tibroif r cquentiu: pnmt
qudttupr: contmenc exortu duaif ciuitacum.quajf eft undjdei.dlterdbuiuf mundt.
ti Secundi quattuor:excurfum ediffeu procurfum.&lt;LTercii uero:qui ec poftremi:
debicoffinef,!: icaomner.xxii.Iibricurmcdeutrdqjciuicate cdrcnph: timtumtRa
meliore dccepcrunc. uc de OuiCdce dei ponuf uocdrenc4fln qtioif decimo Iibro:nort
debuic pro mirdcuto poni: m Abrae racrificio:ftammdm celicuT facTram mter diui r df
uiAmafcucurnlTe. qinJioc illi m uifione monftratu eft.&lt;[rn.xii.!ibro: qct didfu
eft
de Samuele: n_ eracdefilufAaron:diccndum pcnuffuit^non erac ftliuf Sacerdocif.
Filiof quippe Sacerdotu defudtifSacerdotiburfucccdere magiflegicimi monffuit.
Nammfituf Adronrepent pacer Sdmuelif fed SdcerdofnS fuit. nec ita m filiif: uC
eum ipfe genuenc Adron; Ted ficuc omnerilliurpoputi dicuntur Filu ifracl.

{jTFrefdtioinlibrorde Ciuitate
dei A.d Mdrccllinum.v-CL;

j^oriofiflimam ciuitdtem deufiue m boc tempoJf curfurcum mter


limpiof peregrmacur: ex f ide uiuenf: fiuein illd ftdbilitate fedif
'ecerne:quamnuncexpecT:dt perpdtientiam:quodc'ufq:iultitia
conuertdt J in luditiCr-detnccpradeptiird per excellenci-^uicTron-.
|ultimd:ctpacepfec1:d:bocopereadtemriicuto:etmed,pmini6e
Idebito: defcdereaduerfureof qui coditon eiufdeoffuofpferut:
fili cannimc Marcelline Tufcepi. mdgnum opufcc arduum. fed^
deuradiucor nofter.Nam r tio qburuinbuTopuffit:uc pfuddeac

tcrrena
'c™

eacumma:tepora[imobi!itatcnuricia:n6bumanoururpdtafdnji.Teddininagrana
donaca celficudo trdfcfddC.B-ex.n.ec c6dtcor ciuicdcifbuiufde q [oqui mfttcuimuf:
in fcnpcura popud fui fencencia diume [egifapuic: qua didlu eft: Deuflupbif
refifhc.
bumilibufducddc graciaboc uero: qo" dei eft: fuperbequoq: amme fpincufmflacuf'
afFectac: amacq; fibi in [audibuf dici.

Parcere fubiedlif: ec debe[[are fuperbof. ,

Vnde ecia de cerrena ciuicace:que cum dommari a jperit! etfi populi feruidt: ipfd
ei
dominadi Iibido dommac: no eft pcereundu filenno: qcqd dicere: fii r cepci
buiufopif
racio poftuldt: ec fdculcardat;. Ex bac ndq; exiftuc mimici: aduerfufquofdefededd
efb dei ciuicaf. quojf cii mulci correcTo impieCdciferrore.ciuefin ea fiunc
fdcifidonei.
Mulci uero tnea cancifexardefcucigniburodiojf: caqi manifeftifbnficiifredepconf
emf ingraci func uc bodie concra ea [inguaf no mouerenc nifi Ferru bofhle f ugiecef
rn fdcratifeiuf [ocifuicdm^de qua fiiperbiunc mucniffenc. An non ecia i[[i K_omani:
Xprifh nommi infeftt func: gbufpropter Xpnftum Barbari pepercemc^ Tefldcur
boc Mdrtyru [oca ec BaMice Apoftolozc: que in i[U uaftdtione urbifad fe cofuei/
encef: fuofdlienofq: receperunc. Huc ufq: cruencuffeuiebdcmimicuf. Ibi accipiebac
imice truciddtonffuror. I[[o ducebanc d miferaciburboftibuf qbuf etia extrd ipfo
[ocd pepceranc ne meofincurrerenc: quifimile mifencordia n6 bdbebdc.OuiCdmc
ecidm ipft dlibi trucef dtq; boftili more feuiepcef poftea q dd [oca illd uemebac
ubi
. tuerar interdidtu.qcf dlibi lure belli [icuifleccoca fenendi
refrendbdc'immdn,carec
capciudndi cupidicaffrangebat:'. Sic eudferuc muln: qui nuc Cbnftidmfcemporibuf
decrdbuc:cc md!d quei[[d ciuicdfpertulic Cbnfto impucacbona uero.-que.n eof uc
uiuerec^propicrCbr.ftibonorefddl-drunf.ng.mpuCdcCbriftonoftro.redfdCofua
Cum poc.ufdeberec:i; gd rerte fd P erenc:.[[d:que db boftibufdfperd: ecdurd
perpeffi '
. luncilii c!iuine,puidencie cribuere^uefpleccorrupcofbommu morefbellifemedare-
acq: concerere. Icemq: uitdm morcaliu luftam dcq: [audabile Cdl.buf af HicTioibuf
exercere. ybdc r -q. uel m meliora crdnfFerre. ue[ in bifddbuc
terrifpropterufufdliof
decinere^LlIud uero:cjc? eifueIubicunq::propcer Cbnft. nomen:ue[ in [ocifCbnfti
nomini dicatirfim.f:etdmp[,fr.m,f dc pro largiore mifencordia ad capacicacem mul/
cicudim! elecTrif: precer bellorum morem: cruculeci barban peperceruc: boc cnbuere
temporibufCbnftianif bmcdeo dgeregrdtiaf bmc ad eiufnomen ueraciter currere:
uc ettugianc penaf igmrecerm. Quod nome mu[ci eoru menddcicer u".-rparunc: uc '
ejtugerenc pendrprencirexitii. nd quoruidefpeculdter: ec procdciter i, •
ulcdrcrcriiir
L.bri(b.:lunc m e.fp[ur,mi:qui illii mtencuimdddeq: no euairfent:nif.'feruorCbrifti
le ehe rmxifleric. ec nucingratd fupbid: acq; impufr.ma infan.a: eiufnomin.
refiffuc •
corde peruerfo: uc rempiternif cenebnf pumancur: ad quod nomen ore uel fubdolo "'
conrugerucj uc ceporali [uce fruerentur.

(L^iodnulldunqbelldicdgeaaruncutuicrtorerpropter. ■ - '
- &gt; " eof eojc: quofuiceranc:parcerencuicT-if. |["Cii. ;
/T~ TOcbella.geftaqiconrcnpca func uelancecondicaRomamiuefabeiurexortu
V^V lm P e ™°-lega-c: ec proferanc.r.c db dlienigen.ral.qud capcam e(Te cuicacem:
ucD0rtel:_quiceperanc:parcerec eif quo^dd deoicfuozc ccpla cclfugiffe copereranc.
' U j,3 e °" ci ™ Barbarum precepiffe: uc irrupco oppido:nuUurferirec'muiin riloi
ecniocemplofuifrecinuencuf
Nonne uidic Eaeaf Pmmumq, per arar
bangume Feddce:qu ri P re racrauerac ign.f?

"A:

' '• • ••■

&lt;F.

Nonne Diomedef et Vtjrxcf Cefif fumme cuftodibufdrcif

Cornpuere fdcram effigiem^mambufqi cruencif'

Virgmeafaufi diue cocmgere uitcaf.'

JSIec ranten quod fequicur:uerum eflr.

Ex illo ftuere^ac recro fultapfd refern. Spefddnaunt.

Pofted qppe uicerunc. Pofl-ea Troidmferro:ignibufq; deterCic. Poftea cfifugientS

addrafPridmuobtruncdueru^.([NecideoTroiaperiic: quia Mmeruam perdidit.

Quid.n.pufipfdMineruaperdiderdC:ucpertrec'dnfrorce: cultodeffuof'Hocfdne

ueru eftitlifquipppe inceremptinpocuic duferri. Neqi emm bomef A. fimuldcro: fed

(imutacru db bommibuf feruabdt;. Qiiomodo ergo cotebac^uc pacria cuftodiree: ec

Ciuef: que fuofnon uatuic cuflodire cuftodef.'

(^Qua imprudenter E.omani deofpenatef: qui Troiam cuftodire


non pocerdnc; fibi crediderunc profucurof. HfGui,
/^p Ccequibufduf urbem romdmferuanda fe comenddflegaudebant. O nimmm
\J tmferdbile errore. ec nobif fuccenfenc cti de dufeojr calid dicimuf nec
fuccefenc
•sutonbuffuif quof uc edifcerenc: mercedem dederunc.^Do^fcorefqMpfof mfuper ec
faLirio publico:ec ROnoribufdigmflimofbdbueruc, Nepe apud Virgitiu:quejjpcerea
paruuliteguc: uc uidebcec poera magnuf ; om^uqjp^larif(imuf:dcq;opcimuf:cenerif
ebibicufannifnonfdci[eob[iuionepoflicdboleri: fcctm ittudOracu.
Qiio femel eft imbutd recenfferudbicodorem.dT^ftd diu.
Apud bunc ergo Virgilm nempe Iuno mducicur mfeftdTroitinifiEoto uencorum
R-egi dduerfufeofirrtcddo:dicere.
Genfimmicd mibi Tyrrbenum nauigatequor.
Itium in Icdlidm portanf- utcftolq; penacef.

IcdneiftifpendCibufuidtifB-omd: neuicerec':prudetefc5menddredetuerilc'Sed
bec Iuno dicebdc:ue[ut irara mu[ier:quid loqueretur: ignoraf Qiud Eneaf ipfe piuf
cotienfdppe[[dcuf'Nonne itd narrdc.
PdncbufOcnddefdrcifPbebiq; Sdcerdof.
Sdcrdmdnu:uidrofqdeofpdruumq:nepotems
Ipfecrdbit: curfuq; amenfad Iimind cendic.

Nonne deofipfof quof uiclofnon dubicat dicereifibi potiuf: cj fe ilufperbibec com/


menddcof cum ei dicitur?
Sdcra fuofcp cibi commenddtTroid penacefi'

Si lgicur Virgiliuf Cdlef deof; et uidrofdicic: et ut uet uidh quoquomS eudderents


bommi commenddcof: que demencid eft: exiftimare biftutoribufromdm fuifle fd^
pienter commiflam ? ec nifi eof dmififlec; non potuifle Udftdn .' Immo ueroutdrof
deoflcdnqm prefidefdcdefenforefcolereiquid eft d[iud:q tenere non numma bondi
fed demonia mala? Qudto.nfapienciuf credit;: R-omam dd iflram clddem no fuiffe
uecuramnifi pnufil[ipennenc:fed illof pociufobm fuiffe pencurofnifi eofqudnfum
pocuiffet:R.oma feruafler.Namquirnacumaduerteric.-uideafrqudtdficudnitdte
prefumpcum: non pofle uinci fub defenfonbuf uidcif ec ldeo penlTe quia cuflodef
perdidic deoOcu uet fo[a potuent ee caufd peundi:cuftodef bdbere uoluifle picurof
'■
Non icaq: cum de duf uidtifilU conrcriberenc': ec canerencur:poetdf[ibebdc meciris
ied cordacof bominef cogebac uencdf conficeri. Verum ifta opporcuniufatio [ocos
dvtigecer copiofeq; craclddd func. Nuncquod mfticuerd;de ingrdcifdicere bomibufi
parumper explicem.- uc poflum.qui ea mata que pro (uoif mojf penierlicdte mcnco

rx:

blafpbeman cefpacumrur cbrifto imputai it . Quod aucem illif enam raliburpropter


xp^parcit^necdigndnt'accedere.ecedfligUdfdduerfufeiufnomedemecidldcri[ege
peruerficactf exercec-- gbuf Unguif ufurpaueruc medacicer ipfum nome-uc uiuerec

tfDe Aiylo IunoniftnTroid: qd" nemmem Irberauica Grecif. ec de Bafilicif


A.pofcoloif queomnefadfe confugiencef.dBarbdrifdefenderunc. (J C.iiu,

/ J\El quafltnguafin [ocifei facranf mecuendo preffirunc: uc i[[ic cuci:dCq;mumci!


I I ^u bi ppcer eu illefi ab bofhbuffuerennde m eu mdledidctf boftilibuf
j&gt;fi[irenc.
/ Ipfd ucdixi Troia mdter E_omdni Fopuli i facrdtif in locifdeo-f fuo-f munire non
* pocuit ciuef fuof ab tgnttuf f erroq: Grecorum eofdrm deof colencium: quin eti-im
Iunonifdfylo {[ Cuftodeflet-ti Pboentxer drrufVlyxef
Predam afieruabac. Huc undiqiTroia gaza
Inceliferepca adycif.menfeq: deorum.
Cracerefq; auro folidi captiuaq: ueftif

Congeritur. puen ec pauide longo ordine mdtref ftdnt circum.


Elcctufeft uideJicecIocufcancedeefacracufinomundecapciuofnoIiceret educere.
fed ubi capciuoftiberecincludere. Copara nuc afylu illud no cumflibet deigregalif:
uel de turba plcbiO fed Iouifipfiuffororif: et comugifi ecB_egmeomnium deorum:
cummemoruf noftrorum Apoftolorum. lllucmcenfif templif: ecdnf erepca fpolia:
portabantur.non reddenda uicrififed diuideda uicT:onbuf: buc autem ec quod a[ibi:
ad ea [oca copertum eft pertinereicumbonoreecobiequio religiofifitmo reporrar-i
eft-Ibi amifidibic feruatd Iiberrafi Ibi claufa bic inrerdicTra captiuitafi
Ibipofiidedt
a dominatibufbon;ibufpremebdnt J :buc [iberandi d miferantibufbofiibufducebanc:.
Poftremo illud lunonif templum fibi eligerac auancia ec fuperbia leuiu Grecorum:
iftaf Cbrifti bafilicaf miferccordtd ec bumiltcaf eciam immanium Barbarorum. ISTifi
forte Greci quidd-n in illd fua uidcona cemplif deorum communium pepercerunc:
acq: i[[o cofugiencef miferofuictofqs trotanofferire ue[ captiuare no dufi func.
Sed
Virgdiuf PoeCdzf more tlla menntufieft.Immo uero more boftiit ciuitdtef euercceiu
llle defcnpfic. Quem morem etiam Gaco: ficuc fcribit Sdfuftiuf nobilicdte uericatif
feiftoncuf fentetia fua qua de coiuratif m fenatu babuin comemorare no prermicrtc.
CETapi uirginef puerof diuelli Itberofa parentum cSplexu: mdtreffamiliarum paci
que utc"toribufcollibuifiet:pband atq:domoffpoIiari: cede-incedia: fieri. Poftr.mo
armif; acq: cddauenbuf: cruore:acq: ludtu: omnia coplerid-Hic fi pbana racuifiec-
deoic fedtbuffolere bofief parcere putaremuf.et. bec non ab dlienigcntf boftiK-
fifed a
Can[ind:et focuf eiufnobiliflimif Sendconbufec R-omantf ctuibufi fi.omand tempU
mecuebac. Sed bi uidelicec pdici ec parne parncide.

ClQuod ne R.omant quidem ica ullaf ceperunc ctiuratef:


uc m templif earum parcerent uicttf. {[C. v.

^ Vid:ergo per multaf gentefque mrer fe bella gefteructet nufg uicltfin deoif
Juorumfedibufpepercenit nofter fermo difcurrac. B-omanofipfofuideamuf-

«proTing recolamuf.refpicidmufq: E-omdnofde quorum precipua [aude dictum efts

Parcere fubiectifec debelUre fuperbof.

Ec qj accepca imuria ignofcere malebanr g per fequi: Quando cot tanrafq: urbefut

late dominarent; : expugnataf captafq: euerceruntilegac' nobif:que cempla excipere

27 28 29

r*

(blebdnc: uc dd ea: quifquif eonfugiflec: liberdrecur. Kn i[[i Faciebanc:


ecfcnproref
earundem rerum geftarum ifta recicebdnc.' Icd ne uero qui e&lt;rque [audarec maxie
requirebant: iftd precUnflimd fcctni ipfof pieracif indicid pretenrenc' tTEgregiuf
K-omani nominif M.Mdrcellufqui Syrdcufdf urbem ornaciflimam cepic: refercur
edmpriuffleuineruicurameCdnceeiuffanguinefudfillildcbi-ymafefFudiMe.Geflic
eccurampudiciaceciamin bofre feruande. Nampnufqmoppidum mclor lufliflec
inuadi: confticuic edicTo ne quif corpflf [iberum uioUret. Euerfd eft camen ciuitdf
morebtlloif-nec ufpwm [egitdb ImperdcorcCdm cdflo^atq; cfemenci fuifle pcepcu:
ut quifquifdd il'ud uel illud templi fugifler: bdberecur illefuf Quod uciq: nullo
mo
pretenrel:: qudrtdoneceiufflecufnecquodedixerar propudtacid mimme uiolada:
poruittdceri.(LFdbiufTdrentineeuerrorurbifd (imuUcrorumdepreddnoneab/
ftinuifie [duddtur. Nam cu ei fcriba fuge.eflt(Tet: qd de figmf deoif que multd
capca
Fueranc fieri luberec: c6tinencid fua ecia locado codiuic. Qiiefiuicncuiufmodi
eenc.
ec cum ei no fo'um multd grandid: uerum etidm renuntiarentur atmaCdTelinqmuf
inquicTdrencmifdeofirdtoC

(I Quod in euerlione urbif que afpere geffa funt:


decSfuetudmeaccideruc be[[i quenero clemecer
de pocentia jJuenertit nominifCbnfh. &lt;fjC.vi.

}m tgitur nec ittiufflerum: nec buiuf nfum: nec i[[iuf caftam mifencordiam:
I rec buiuffacecdtn concinenciam E-tmdnoif rerum geftarum fcnpcoreftacere
potuerunt:qudndoprerermitteretur: fiuliquibufbommibufinbonorem cuiufptam
deorum fuorum fic pepercilfenf uc in quocunqi cemplo ceJem uel capnuiCdcem fien
probiberenc. Quicquid ergo udftdtionifitruciddcionif depredanonif concremdcionif:
dfflicflrionif m iftd recenciflimd H_omdndcUde commiflltm eft fecic boc confuetudo
bellorum. Quodaucem morenouofdrtumeft q&gt; inuficdtd rerum fdcieimmdnicdf
Bdrbaratdm mitirdppdruit:utdmp[iflime bdfiliceimplendepopulo: cui pdrceretur
eii^erenc': et decernerenc': ubi nrmo Penret':unde nemo rdperetur:quo literadi
multi
a miferanbufbofribufducerencunde capuuadi nu[[inec a crudedbuf bofhbufab/
ducerenc^boc Cbnfti nominrboc Cbnfhdno cepori tnbuedu:qfquif no uideccecuf:
gfqfuidec.nec [dudat:mgratuf qfquiflaudanti relucTdC^infdnufeft. Abfic ut prudef
quifq boc fericdti imputet Barbarorum. Truculentiflimaf ec feuiflimdf mentef ille
t erriii ttille frenauitiille mirabilicer temperauit:qui per Propbet^ taco dnte
pdixic
flVificdbo m uirgd tniqcacefeoif :ec in fUgellif peccacd eoif . mifencordia dtic
medm
no difpergdm db eif {[Dicec aliqf Cur ergo lff d dmina milencordid ecia ad impiof
ingracofq: puenic '■ Cur putdmuTnifi qa ta prebuic qui quocidie facit onn fole fuu
fuperbonofecmdbf erplutcfuper lufcofectniuftofrQuduif.n.qmddmiftdeorum
cogicdcefpenic^dodbimpiecdtefecorrigac: qda uero ficuc A.poffoIufdicit: diuitiaf
bonitacrec longdmmicdtif dei contenentef fccfm duncia cordif fui ec cor impenreT
tbefdunzenc (ibi iram in dieire; ec reuelationif lufti ludicu dei: qui reddec
unicuiq:
fcctm opera eiufl cn paciecid dei dd pentcecidm inuitdc mdlof: ficuc fldgelfum dei
dd
patiencidm erudic bonof Icemqtmifencordiddei fouedof dmplecfticurbcnof: ficuc
feuencdfdei puniendof cornpic malof. pldcuit appediumeprouidentieppdrdrein
poftejf bona luflifqbuf no frucnc' iniufti.ee maU fpnf qbuf n6 excrucidbut: boni.

(iDe cdmodifdtcp mcfimodif que bonifac mslif pleruq: comunia func. (LCvn.

iSraucro ccnporafid bona et maUutrifq; uolutcelecommunta. ucnecbona


cup;diufdppeCdnc::quemdliquoq!bdberecernunt::neCTTid[a turpicer euicent;:
I qurbufec boni pleruq: dfftciunt. lntereft auc plunmu qlif fic ulufiuel caif
reruque
profpere:ue[edru:quediCincdduerfe. Ndm bonuftepordlibfnecbonifexroliicur
nec md[[f rrangitur. Mdluf dute ideo buiufcemodi mfebcicdte pumturquia felicicdte
eorrupitur. Oftendic cdme c'euf fepe ecid m bif diftribuedtfeuidentiuf operduonem
fiidm. Ndm fi nunc omne peccdium manifeOd p[ecfterec pend: nibil ulnmo mdicio
referuan putdretur. Rurfufifi nullran peccacu nunc puniret apertd diuiniraf:nulU
efic prouidencia diuma crederetur. Simdicer m rebuf fecudiffi non eafdeuf qbufda
pecencibuf euidenciffi.md Ur^irate concederec: non dd eum lfta pertmere diccremufi
Iremqi fi omnibuf edf pecentibufdarec : non mfi propcer caba prenva feruiedum i[[|
effe drbtcraremur.nec piofnof Fdcereccdlifrcruicufifed ponufcupidofecduaror. Hec
cutn itd fint= quicunq: [ oni rndliq' pdnrcr dfTticti funcno ideo ifh difhncli no
funts
quid difhncftu non eft :quod utnqi perpeffi funt. Mdnet enim diffimi!ict:do paffoif
etiammfimilicudinepdfiionum. et [icecfubeocVmtcrmentononcftidem uirtuf: ec
uinum:Ndm ficucfub unoignedurum ruti[dt:et paUd fumaC:ecfub eddem cribuU
Oipulecomminuunturfrumcntdpurgdtur: necidcocumoteodmurcdcofundicur:
quid eode preli podercexpnrmc: itd una eadeq? uif irrueftonof probac purificdt:
dceliqiidc: mdlofddmndt: udftdtecexcermindc. Vnde m eddem dffhcfhone nufi
deceftdnt:deu:dtq! bldfpbfmdt.teniaucprecdr.t::ec[duddnc.Tdntuminrfreft non
qualta. fed qud[ifqmfq:pdtidt'.Ndmpanmotuexdgitdtum et exbalatbornbilicer
cenum. ec fuduiter frac rar unguencutn.

&lt;fBe clufif correcftionutn proptcrciuafct boni


et m4i pariter fUgelUncur. (LC vm.

/ \ Vid igit' m iltdrerum uaftitdCe xpiani pdffi funt:quod nf n6 magiffidelicer


V_;illd.conliderdntibuf dd prouecTum uafcrec' IYimo cp ipfd peccdtaqbuf deuf
indigTutur impleuit tdntifcdldmicdtibuf rrundum; bumilitcr cogitdnrefquifionse
abfinc d fdcmorofif: fldgiciolifidtqunipiifi tdmen non ufq; ddeo fe d
delicfhfdepucdl-ic
dlienof: uc nec cempcrdlid pro eifmdld perperifeiudicenrdigncf. Excepto enim c»
unufquifq: qudnlibec Iduddbilicer uiuenf cedicmqbufddm carndli cctcupifcentieW
finoadfdcinoif immdnicdte: ecgurgicefldgiiioru:atq:impiefatifdbornindtior.c:
dd dliqud Cdmen peccdtd ue! rara uel taco crebnora qco minora: Hoc ergo exccpto
quiftdndem fdcile repentur:qui eofdcm ipfof proptcr quoif borrendam fuperbidm:
[uxuridm?ecdudri:idm.dcq:execrdbi!eriniquicdief: ecimpiecdcefdeufficucminddo
predixicconteritfcrrdf:licbdbedC:iirbdbendifuncficcum eifuuidr: uc cumtaiifuf
muendum eft '. Pleruq: emm db eif docendif.ddmcnendifi dliquado etid obmrgaVlifi
eccorripiendifmd[ediflimu[.itur: uel cum [abonf piget:ue[cum ofc02t:coram qbuf
fumufiucrecuddmurcffcndere: uelcti eorum immiciciafdcuitamufneimpediant cc
nocedciniftiftfpordlibufretuf fiueqf ddipifciddbucdppetitncftrdcupiditdf: fiue
quafdmittere formiddt infirmitdf. icd uc quifbomf uica maloTf difpIiccdC: cc ideo
cti
eifnoninciddncmiI!dddmndcione.queportbdncuiCdmCd'ibufprepdrdCur:Cdmcn
quidpropceredpeccdcifeorumddmndbi[itufpdrcunc:dumeofmfuif[icec[euibufec
uenidlibuf mecuunc;iure cu eif ccmporaliter f UgelUnt;: qudnuifm ecernum mimmc
punidncur. Iure iftdm uitdm quddo diumitufaffligutur cum eifdmdrdm fenciunt:
cuiuf amando dulcedincm Feccdnnbuf eif dmari elte noluerunc. Natn (i propcerea

quifquif obiurgadifet cornpiendif male agencrbuf parcic: quia opporcuniufcempuf

inqurnruel eifdem ipfifmecuic:ne detenorefex boc efFiciantur: uel ad bona uitam

ec piam erudiendof impedidC mfirmof aliofec premur atq; euertant a Fide:nc&gt;


uidef

efle cupidiracifoccafiofed confilium cancacifiilud eft culpabi[e:gj n qui


diflrmrrrcer

uiuunc:ec a malorum FacTifabborrenc.-parcunc came peccarifalienifque dedocere

auc obmrgare deberenudum eorum offenfionefcauenc: ne fibi noceanc m ufrebuf

quibufliciceboni acq: innocencer ucuntur. fed cupidiuf q oporrebac eof qui m hoc

mudo peregrmant:: ec fpem fuperne patrie pre fe gerut. Non fo!u qppe mfirmioref
uicam ducentefconiugalem: filiof babentef ue! babere cupientef domofac famitiaf

poffidenceOquofApoO-oIufinecclefiaaUoquicurdocenfecmonenfqiiemadmodum

uiuere debeant: uxoref cum mantifec manci cu uxonbufet filu cum parennbufec

parencefcum filuf ec ferui cu dommif ec dommi cu fermGmuIca cemporalia: mulca

cerrena Ubenter adipifcutunet molefte amittunc.prcpter que nci audenc offendere

bominef: quoru fibi uica contamrnatiflTma et cSfceleratifiima difpliccc-uerum eciam

u qui fupenore uite gradum renencnec coniugalibuf mnculifirrecitifunt:ec uiclru

paruo:ac cegumeto utunc*:p[eruqi fue formefameac falucudfi infidiafacq: impetuf

malorum timent:ab eoif reprebenfione fefe abfhnent. et quanmf n6 in rantum cof

metuant: uc ad fimilia perpecranda quibuf [ibecroif terronbufatq:improbitatibuf

cedanc: ea ipfa tame que cu eifnon perpetrant:no!unc pleruq; cornpere-cu forcafle

poffincaliquofcorripiendocorngere: nefrnci potucrinc^fuafabracfamainpiculLt

exiciumq; perueniac. Hoc non ea confideratione:qua fu.S famam ac falutem uidec:

effe nece(lariautiIicacierudiendo^bominu:fedeapotiurinfirmitace:quadeIecT;ac

Imgua tladienfec bumanufdiefec reformidatur uu!gi ludiciu: ec carmfexcruciacio

uel perempcio: Hoc eft ppter queda cupiditatifuinculamo ppter offitia cancatif.

Non mibi icaq; uidecur bec parua efle caufa: quare cum malirf [agellencur cc bontj^

qri deo placec perdrrofmoref etia temporaliu penaru af fircTione punire. FlagelUnf

enrm fimul: non quia fimul agunt malam uitam :fed qa fimu[ amant teporale urta.

nonqdem equalicer- fed camen fimul.quaboni concemnere deberenc.ucrKr correpcu

acq: corredtuconfequcrencur ecernam:ad quam con r equendam fi nollent e(d focii:

ferrenc':ec diligerentur lnimici.ga donec uiuunt:femper mcercu eft ucrii uoluntace

fmcin melrufmutatun. Qtia m re no uciq: parem fed [6ge graurore babent caufam:

quibuf per propbetam dicic: IUe quidem m fuo peccaco moneturfanguine' aucem

eiufdemanufpecularonf requiram. Adbocenim fpeculatoref: boceftpopulorum

prepofiti confhcuci funt m ecclefuf uc non parcanc obiurgando peccaca Nec idec^

tame ab buiufcemodi culpa penicuf alienufeft: qur Ircec prepofituf no fit:in


eircame

quibufuite bumr necedrcace comungicur: mulca monenda: ue! arguendanouiC: ec

negdgicdeuicanfeoru offenuonefpropcer illa qbufm bac uita no ut debuit utif:


fed pluf q deburt deledracMlJDemde babenc aliam caufam boni quare ceporalrbuf

afffganfmdfrf: qlem baburtIob:utfrbnpfebumanufanimufflc fibatufec cognitufi

quantauircurepiecacifgracifdeumdrligac.

ffQuod fanclrfm amiffione rerum


temporaliunrbitpeac. QCvim-

y^~V Vibuf recTe conliderdtif: atq: perfpecTif: attende utrum aliquid mali
acciderit

K ^P. fide libuf et pufquod eif no m bonu uerterec.Nifi force putadu eft apoftouca

ilUm uacare fententia: ubi aic. Scimufquoma diligentibufdeu: omnia cooperantur;

21 25 26 27 28 29 30

tc

in bonum. Amiferuncomnia:quebabebdnc.Nunqd hdetnunqd piecdce.'nunquid


incenoriFbominiFbond.'qui eft dnce deu diuef'He func opef Xpnftidnortuquibuf
opulentofdicebat Apofrolurubiaic^LEfcducqueftufmagnufpiecdrcufufFiciecia.
Nibil enim inculimufm bunc mudum.fed necauFerre quid pofrumuFbdbenceFduc
uicftum ec cegumenrum: bif concenti fumuf. Namquiuolunc diuiceffienmcidunc
m cempcdCionem et laqueum: et defidena mutca et noxia: que mergunc bominef in
incenrum et perdicionem.B-adix enim efc omniu malorum duancid.qudmquiddm
apperencefd fide perraueruc.ee mFerueruc le dolonbuFmultif flQuibuFergo terrene
diuioeiltd uaftacione peneruc: fieaffic babebae: queadmodu abifto fonfpdupere:
ineufdiu!cedudierdnr:ideftfimundoucebdntur:tdnqnonucencefpotuerucdicere:
qtfillegrduiterteptdcuf: ecmimefupacuF. NuduFexu de utero mdtnFmee. nuduF
interrdmreuerCdr.dominuFdedicdcminuFdcnuIit.ricurdcminopIdCuitatdFddrum
eft.fit nomen dommibndidtum^lVc bonufreruufmdgnaffdculcatefbaberecipfdm
fui domini uoluncdte": cui pedifTequuf mence ditefceret: nec concriftdrerur eif
rebuf
uiuenf relidliO quaf fuerac cico morienfrelidturuf IIIi dur mfirmiorefqui terrenif
bifbonif quduifed non preponerenc Cbnfco.-dliquancula cfi cupidicate coberebanc-
quacum bec amando peccauennc: perdendo renferur.Tancu qppedotuerunpgcum
fedolonburinrerueranc.ricucA.po(co[udixifrerupraccimemordui.Op3rcebacenim:
uc eifadderecur ecia expenmentoit difciplma: qbuf fuerac cd diu neglectd uerboif
Ndm cum dicic Apoftoluf Qm uoluc diuiceffieri:m cempcdcione inciduuec cecerdi
pFecto in diuicnFcupidicace reprebendic: non fdcultatem:qu.s precepic dlibudicenF.
Precipe diuicibuf buiufmundi non fuperbe fdpere. neqi fperare in mcerco diuitidru
fudrum: fed in deo uiuo: qui pftdc nobif omid abunddnter dd Fruendu.bene fdcianc
diuitef fint in openbuf bonif.facile tribuac.cSmunicenc.tbefdurizec fibi fudamencu
bonum in futurum: uc apprebendanc ueram uicam.Hec qui de FuiFfaciebac diuicuF:
magnif Func lucnf leuia damnd FoUcipIuFq: [ecaci ex uFque fdcile cnbuedo tuciuF
reruduerunc:qconcriOdCiexiif:quenmiderecinendo:Fdci[iuFamirerunt.Hocenim
potuic m ccrra penre: quod piguit inde crdnfFerre. Nam qui receperunc conFilium
dommi Fui: dicencif d Nolice condere uobiF m terra cbeFduroF ubi rmea: ec ruheo
extermmdc: ec ubi FureFefFodiuc ec Furanc':Fed cbeFdunZdte uobiFm celo cbefduroF:
quo Fur no dccedirneq: tmed corrupiciubi.n.eft tbefduruFcuuOibi enc ec cor tuum :
tribularioraf temporeprobduerfic: qredteFdpuenncmo concemnendo uerdaflimum
precepcorem: et tbefdun fm Fideuffimu^inuicMfirnuq: cuftodem. Ndm Fi multi Func
gauiFi ibi fe bdbuilB diuiciaf Fudf quo concigic ut boftif non dccederec: Sto
cerciufec
Fecuriufgdudere potueruc: qui momtu dei Fur dluc migrauerdcquo accedi oinond
ponet . Vnde Paulmuf nolter nolenFif epiFcopuF ex opuknciffimo diuice uclutate
paupernmuf et copioFifllmerdncluf: quddo ecipfam nolam bdrbdri udftauerut: cu
dbeifcencrcc':FicincordeFuo:utdbeoportedcognouimuF:prccdbdtur.Dominen6
excrucierppter auru er drgencu.ubi enim Fmc omnid me a : cu FaF Ibi enim bdbebac
omia fud- ubi eu cddere:ec cbeldurizare il[e monuerac:qui bec maU mfido uencura
predixerar. Ac per boc q dommo fuo moneci obedierdnc: ubret quom rbefdunzare
uTrr™' "«^'"to^^fdiuicidrBdrbanFmairlanciburdniirerfic. Quorafic non
obedinepenicuic: quid de CdlibuFrebuFfdCiencum efTet: fi non precrdenteFdpiencia:
certe contequence expenentia: didicerunt- Ac .n.quidd boni etia ibriflidm cormenF
excrucidti Funt: ut bond Oid boFtibuFproderent. IIIi uero necprodere: ncc perdere
pocueruc bonum: quo ipFi boni eranc. Si auc corquen: g mamona imquicaciFpdere

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 1 6 17 1 B 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28

F-

md[uerunc:boninci eranc.A.dmonendi auc6fueranc.qui canca paciebanc: pro auro:


quaca cflenc fuftinendd pro Cbrifto; ut eum potiuf diligere difcerent: q pro fe
paflbf
eterna fehciCdCe dicarec.non aurum ec argentum:pro quo pati mifemmum fuic:feu
menciendo occulcarecunfeuuerum dic?doproderecur.Nanq,'incer cormenra nemo
Cbnftum conficendo amifitmemo aurummifi negando:feruauir. Quocirca uciliora
eranc fortaffe cormenca:que bonum mcorruptile amandum docebanc: qm illd bona
que fine ullo ucili frudru:domioffui amore torquebac. Sed qdam erid no babecef:
quod proderent:du no credunt;:torri funt. Ec bi force batere cupiebdc.nec fdncta
uolurate pdupereferanc. qbufdemortrdndu fuirmo" faculcateftfedipfafcupiditacef
tdlibufeffe dignaf cruciacibuf Si uero melionf uice propofico recondicum aurum
argeneuq! nobdbebac:nefcio quideucru cuiq rauum acodenruc du baberecrediC;:
corqueret:. Verucamen ecia fi accidic: pfecto q incer illa cormenta paupertate fcam
conficebatunCbnfcum confitebacur.Qjiaproprer etfino meruitabboftibufcredi:
non potuit tnfdnctepauperedcifconfeffor finecelefh mercede torquen. (jMuIcof
inqunc etia Xpianof famef diucurna uaftauic- Hoc quoqi in ufuf fuof bom fidelef
pietolerado-uerteruc.quofenimfamefnecauit: malifuicebuiuPficuccorpifmorbur
tnpuic.Qiioraucem no necauic^docuicpdrciufuiuere. docuic productiuf leiunare.

&lt;Q5e fme eeporalifuiee fiue longionf: fiue breuiorif. &lt;JC X.


CplEd enim mulci ecia Cbriftiam mcerfecti func : multi mulcarum mortium f eda
I ^)udnerace coTumpet. Hoc fiegre ferendu efhomibuf qm in bdnc uirampcreact
•J funt uciqi comune eft. Hoc fcio nemme fuiffe mortuum qui non fuent aliquanda
monturuf fimfauce uice: camlongam: q breuem : uicam boc idemfacit. Neq: enim
aliud meliufaliud decenuf: aut aliud maiufet aliud breuiuf eft.-quod la pancer non
eft. Quid autem mtereft:quo mortifgenere uita ifta finiacunquddo ifccui finitur:
Iterum mon nc* cogicur i Cum auce umcuiqi morcalium fub quotidiamf uite buiuf
cafibufinnumerabilef morcef quodamodo contmentur: q diu incertum eft que nam
earum uentura fic.quero ucrum faciuf fic: unam perpeti monendo^an omnef timere
uiuendo. Nec ignoro q mertiuf eligatur diu uiuere fub cimore tot morciu: q femel
monendo nulld demcepfformidare. Sedaliud e^qcfcarniffenfufinfirmiterpduiduf
refugit: aliudquod mencifrdcio diligencer enucleata conumcit.Mala morfputdda
n£&gt; efb qud bond uita precefferic Neq? enim facic mala morcem nifi quod fequicur
morcem. Non itaqi multit curandum eft etfqui neceffano moncun func:qd acctddc:
uc moridncur:fed monendo quo irecogantur.Cum igit Cbnftiam nouennc longe
meliorefuiflereligiofipauperifmorcetncerlingenciu canum IinguaO q impit diuitif
in purpura ec byffbiborreda illa genera morcituqd morcuifobfueruc:q bii uixeruc l

^LDefepuIcurabumanorum corporum que Xprifrianif


etiam fi f uent negata nil adimit. ^jC. XI-

/^VT enim m fanta ftrage cadauerumnecfepelin potuerut. Neq? iftud pta fidef

\~\ nimium reformidar. eenenfpredictum: tSJec abfumentef beftiafrefurrectunf

corcrbribufobfucuraf: quoru capilluf capicifnon penbic.nullo modo diceret ueritaf:

nolice cimere eofqui corpufoccidunc: animam autem no poffuntocciderefi quicq

obeffec fucure uice quicquid inimici de corponbufocciforum facere uoluiflent. Nifi

,EC

force quilpiam fic dbfurdufefb-uc cdcendac eof qui corpufocciduncmd debere timen
ance morce.ne corpufocuddic: ec cimeri debere poft morc&amp;ne corpufoccifum
lepelin
nonfinanc-Fdlfum eft ergo.-qctaic CbnftiOquicorpufocaduc.-ec poftea nd bdbec:
quid facidnc: fi bdbenc canra: que de cadaueriburfaciant. A.bfic:ue falfum ficrquod
ueriraf dicir.Dictum eft enim altquid eof facere:cu occidunC:quia m corpore fenfuf
eft occidendo:poftea uero mbil babere quid facianc: qa nullurfenfureft m corpore
occifo.MuIcd icaq: corpora Cbnfcianorum cerra non cexic. fed nullum eoru quif q
d celo cca cerra feparauic.qua cotam implec prefentia ftirqui nouic unde
refufcicet:
quod creauic. Diciturqdem m pfalmo. Pofueruncmortalia feruorum tuoru efcam
uolatilibufceli. carneffancfcoru cuojcbeftufterre. Effuderuntfangumeeoribficuc
aquam in circuitu bierufalemec non erac;qui fepelirec. Sed magifad exaggeradam
crudelicatem eorum: qui ifta fecerunt-non dd eoru infelicirate qui ifta pcrpefli
func.
Qiiauif enim bec in confpedtu bominu dura:ec dira uidcani;: fed pciofa in cdf/pectu
dommi morf fandtoJC eiuf Proin omia ifta id eft curatio funenf: condino fepulcure:
pompa exequiarum: magif func uiuorum folatia: ij fubfidia mortuorum. Si aliquid
prodeft impio fepultura preciofa: oberic pio uilif aut nulla. PrecLardf excquiaf m
confpecftu boim exbibuic purpurato 1II1 diuiti curba Famuloru. fed mulco clanoref
inconfpectu domini ulcerofo illi pauperi mmiitenum prebuic angelorum. qui eum
non exculeruc m marmoreu cumulcufed in Abrae gremium fuftulerunc.(j_ B-idenc.
bictlli: concra quofdefendendamfufcepimufctuicacemdei. Veruncamenfepulcure
curam ecia eojf pbilofopbi concempferuc. ec fepe uniuerii exercituf dum pro rerrena
patria morerenturmbi poftea tacerenc: ue[ quibuf beft uf efca fierenc non curarunc.
Licuitq:debacrepoecifpIdufibiIiterdicere. Celotegitur: qui ncn babec urnam.
Qiiaco minufdebec de corponbufinfepulcifmfulcdre Xpidnifqbufecipfiufcarnif
ec membr02f ommu reformatio: nd folii ex terra: uerum ecia ex ahoy. elementoru
fecretiffimo finu: quo dilapfd cadauera receflerunc: in cemponfpundto reddenda:er,
redincegranda prcmittirur.

{jQueficrdtiofanctoif corpora fepeliendi. ([C. xn.

•&gt;^~\ Ec ideo camen contenendd ec abucienda func corpora defuncftoif mdXimeq!

J — Ciuftoif: atqifideliu: quibuftanqorgdnifec udfifadomiabondopera fandtuf


ufufeft fpincuf Si enim pdterna ueftif: ct anuluf: ac fiqd buiufmodi canto canufeft
poftenf quato erga parentefmaior exiftit affectuf nullo modo ipfa fperneda func
corpora:que utiq: multo familidriufatq cditl cfhuftq quebbec lndumcca gefcamuf.
Hec cnim nd adornamentum:uelddiutorium: quod adbibetur excrmfecuffed ad
ipfam nacuram bommif pertmenc. Vnde et dntiquorum mftorum Funera officiofa
pietatecurdcafunc:ecexequieceIebrate:ecfepuIcuraprouifd.ipriq:du uiuerccboc
de fepeliendif: uel etiam trdfrerendirfuifcorporibuf: filiirmandauerunc, ec Tbobidf
fepeIiend3mortuofdeumpmeruilTe:tefteangeIo:cdmendatur.Ipfequoq!dominur
dietertiorerurrecfturufecreligioremuIierirbonumopurpredicdDpredicandumqi
commendac: q&gt; unguentum preciorum ftiper membra eiureffudencarq: boc ad eunt
fepeliendum fecenc. erlaudabilicer commemoracur m eudngelio: qui corpuFeiurde
cruce accepm m diligencer dtq: bonorif ice tegendum Tepelienduq: curarunc. Verum
ifte dutoricacerndboc admoneDq, mlic ullurcddaueriturrefuf fed ad deipuidencia:
cui placenc eciam calia piecacif officia: corpora quoq: morcuozc percmere
fignificac
propccrftdem refurredtioniraftruenddm. Vbiec illud felubncer difacur: quanca

23 24 25

TTTTTTTTJTTTTTT

poflic efle remuncracio pro elemofinif: quaf uiuencibuf ec fencientibuf exbifcemuf:


fi neq: boc dpud deum per ic: quod exdntmif bommum membnfofficio diligencieq:
perlbluic'. (J 5ur quide ec dlia que fancTi Pdtrtdrcbe de corpibuf ruifuet
codendif:
uel trdnffcrendif propbetico fpintu lntelligi dicla uoluerut. ISIon du c bic
[ocufeft:
uced ptrdcTemuf: cu fuff.aanc ed:que diximuf. Sed fi ea:que fuitfcandifuiuetibuf
fun c necefldridftcut uicTufet dmicTuf- ijutf cu graut dfflicTione definc.-no
franguc
m bonif perferSdi colerandiq: urrtuteinecerddtcdnc ex animo piecate.-fed exercicat-
i
fdcmnt fecudiorem:quato magifcum defunt ea: que curandtf funeribufc6dendi , qs
corporibufdef-uncToif adbiben folenc:n6 effictunc mifcrof in occulnf pioif fedibuf
idm quierofV A.c per boc qudndo iftd cdddueriburCbnfttano-f m il[d magne urbif
uel etidm dliorum oppidorum uaOdcicie defuerunt:nec uiuorum culpd eft: qui no
potuerunt iftd prebere:nec pena mortuorum:qui non poffunt ifta fenttre.

flDe cdpcimtace fkncTo_f qbufnucj dtuma folacia defueruC. (f C. xni.


/^^_(T?d mulci inqunt Cbrifciam etia capciut du cli func. Hoc fdne m.ferrimii efts
P-___&gt;'fi tiliquoduci pocuerunc-uti deuliiuncn lnuenerut, Sunt tn fcnpturif
fancTif
,_/ buiufetta cladifmagna foldtia.Fuerunncapttui.dtetrefpuert.fuitDdntel.fueruc
dlu Propbete.nec deuf defuit confo.dtor. Sic ncn deferuit fideleffuof fub ddnatione
gentif Iicet Bartare rii bumane: qui Propbcta ncn deferuit nec m uifcenbufbelue.
Hoc quoq: illucu qutbufdgimuO nwlunc irndere q crederequi tamen in fuiflitterif
credunc Arionem MctbymneumnobiliffimiicitbdnOam: cumeffeceiecTufdenduit
exceptum delpbintdorfoietdd terram cfleproucclu. Verum tllud ncflru de Iona
Propbetdfcredibi[iuff.rUneincredibiliuf:qamirabi[iuf:ec mirdbiliuOgapoceciui.

dDeR_egu[o in quo captiuitatifob re.tgionem etiam


fpontetolerande extatexemplum: quodtamen lld
deofcolentiprodeflenonpotuic. ([C. scun.

Abent tamen ifti de eaptiuicate: religiomf caufa: etitim r pon tc toleranda: tt m


Jfuifpreclanfuirif nobiufltmum exemplum M. Atttltuf R.eguluf Imperator
(^ Popult R-omani capttuuf apud Cartbdginenftffuic qut cu libi ma![_nc a R_omanif
fuof reddt: cj eoie tenere capttuoOad boc tmpetrancu enam iftum precipue R_egulu
cum [egattf futf R_omam mtferunt: prtuf lurattone confcrtcTum: fi:quod uolebanc:
mintrne peregtflec: redituru effe Cdrtbagme. Perrexit tlle. atq: in Sendtu
ccicrdrta
perfualic: quonia non arbtcrdbac uttle effe R_omane R_etpublice mutare capciuof.
Nec poft banc perfuafionem a fuif ad boftefredire compulfuf eft. fed qd lurauerat:
id fponce nnpleuic. Ac il[i eum excogicatif: atq: borrendif cruciactbuf necauerunc.
Inctufumqppeangufroligno: ubt ftdre cogeref : clauifq: acutiffimif undiq;c6fixo:
uc fe in nulla eiufparte tnclmaretfine penif acroctffimif: etia uigilandoperemerut.
Mentocerce[audantuirtutem:tam magna mfelicttate matorem, Et perdeoftllc
mrauerac: quoic pro culruprobibitof.argeneribum_.no dadef ifti opinant' infligi.
Qui ergo propterea colebdntur:ut iftam uitam profberam redderent: li ueru luranti
bafirrogan pendffeu uoIuere:ftu pmifere:qd periuro grautuftrati facere potuerut.'
Sed cur raciocindtionem meam nonpotiufddutrunq:concludam' Deofcertefic
ille coluit-- uc propcer lunfiurdndi fidem nec remanerec in pdtriamec mde quoliber.

;^c

ire: fed ad fuof acernmof mimicof redire-- minime dubicarec. Hoc fi buic uicc ucile
exiftimabaccuiufcam borrendum exicum meruicproculdubio Fallebact. Suo qppe
docuic exemplo nibil deof ad iftdm temporalem feltcicdtem ftufprodeffe culconbuf:
quadoquideilleeojf. dedicufculcuuecuictuf: eccaptiuufabdudrufeft. ecqa noluic
dlicen g per eofiurauerac: fdcere.nouo:ac pufmduditccnimiumq: bornbili fupplicn
generecruciarufexcindtufeft. Si auc cultufdeoic poft banc uitanvueluc mercedem
redditfelicicacem^curcalunidnturtemporibufXpidnifideodicenrefVrbidccidifle
illdm cdUmitdte: quid deof fuofcolere deftitic: cum potuent etid
illofdiligenciffime
colenf tdm infelix f ien: q ille Reguluf fuic.' Nifi force contra cldnffimd
ueritdcem
canraqfqdcmencia mire cectcacifobnitit':uc contendere audedt-uniuerfam ciuicace
deof colencem mfelicem cffe non poffe: unum uero bominem poffe. quod uidelicec
potencid deoru fuoif mulcofpociuffic ldoned conferuare:qfingulof cum mulcitudo
conftec ex fingulif Si ducem dicunc .M. E_egulum ecidm m i!Ia captiuitare illifq:
crucidcibufcorponf: animi uirtute bedttl efie potuiffe: uircuf potiufuerd querdtur:
qud beatd poffic cffe ec ciuicaf:' Neq; enim dliunde bedCd ciuicdf dliunde bomo:cum
aliud ciuicafnon fic: q ccicorfbominu muIticudo.Qtiaobrenonduintenmdifputo
qualifm R_cguIo uirtuf fuenc. Sufficic nunc: q&gt; ifro nobiliffimo exemplo
coguncur
Faceri: non proprer corponf bona:ueI earii rerum.-que extnnfecufbommi acadunc:
colendofdeof quddoquidem ille cdrerebifomnibuf mdluic: q deofper quofiurauic:
oftendere. Sed qd fdciemuf bominibuf: q gbridnc rale fe bdbuiffe ciueiquale cimenc
babere ciuicatem? Quod fi non timcnt: Cdle ergo aliquid- quale accidic K-eguIo:
etia
ciuiran cam diligencer: q iIIe:deof colentu dCcidere pocuiffe fdteancur: ec
Cbnftianif
teponbufno' calunienf . Veru qa de illif Cbnuianif orta queftio e qui etid cdptiui
ducti func: boc incueant: :cc taceanc: qui falubernme religioni ex bincimpudenter:
atq: imprudenter llluducqa fi dufeojf prcbro n6 fuic: q&gt; attentifiimuf cultor
illoru
dum eifiunfiurandi fidcm feruaret:pacna caruic: dum dlidm no baberec: capnuufq;
apud boftefper [ongdm morcem:fupp!icio noue crudeliratif occifufe: miilto mmuf
nomen cnmmandu eft Xpidnti m capciuicace facraroip fuoif :qui fupnam pacnam
ueraci fide exfpectantef eciam in fuif fedibufperegrmof fe effe nouerunc.

(f An fcupnf que ecram fdndtdrum forre uirgmum


eft pafld capciuicaf concamman pocueric uircuf
animifineuoIuncdcifaffeY.ru. (^C- xv.

IJI Agnum fane fe cnmen pucanc cbncere Cbnftianif cum eorum exaggeran.ef
jLLJLcapciuicace: adduntftupra eciam commiffi: Non folum m dliend matnmoma
( nirginefqi nupcuraffed etiam m quafdam fandlimonialef Hic uerononfidefnon
pietaf: no ipfd uirtufquecaftitafdi-icunfed noftra potiuf difpuCacio:incerpudore
arq; racione quibufdd coarcat' angufVuf. N ec tantd curdmuf bic aliemf refpofionem
reddere: quantum ipfifnoftnfccifolacione. Sic igic inpnmifpofiru.acqr cofirmaiu:
uircutem qua recte uiuic': ab animi fede:membnf corponf imperare:(and.uq! corpuf
ufu fiei-i fancTre uolunracif Qiia mconcuffa ac ftabili permanence:quicquid ahufde
corpore: uel in corpore feceric: quod fme peccaco propno: non ualedc euicdri pcer
culpam effe paciencif Sed quianon folum: quod ad dolorem: uerum eriam quod ad
Iibidine percinecm corpore alieno perpecran poteft: quicqd cale perpecratu fueric-
et fi recenca conftdnciffimo animo pudiciciam non excutic:camen pudorem mcutic:

M|llll llll|lll llll|lll llll|ll

23 24 25

II llll|llll II

jfi^
ne creddtur fadtum cu mentifet.d uoluntate: quod fien forCdfTe fine cdrnirdliqua
uoluptdte non pocuic. *

(lDemorreuoIuntdnaobmetumpcene:fiuededeconf. CC xvt

C per boc et que fe occiderunt :ne quicq buiufmodi paterentur:q U irb u manuf
— ^dffc-dcureifnolic lgnofci? Et que fe occidere noluerunrme fuo facmore alienu"
fUgiciudeuitdrent:quirquifeirboccnmededent:iprecriminein(ipiencien6carebic.
Ndmuciq:rin6[icecprtudrdpotefcdtebomin?occidereue[nocence:ctiiurocc(dedi
[icenciam [ex nuIU concedtt: profedro etid qui feipm occidic: bomicidd eft-.ec
tanto
f ic nocentior cu fe occidenc:quaco mnocenrior in cd cdufd fuic:qud fe occidendum
purduit. Ndm fi Iudef ddtti mento deteftamureuq: uentafiudicac: cum fe Uqueo
rurped.c^rcelerdteittiurcrddicionifduxineporiufgexpidrrecomiffum^uonidmdet
mdencordiam derperdndo exitiabihter penicenf nullu fibi ralubnrpenitcnne Iocum
reliquicqudto magird fijd nece fie abfhnere debec.-qui td[i r u pplicio:qdm fe
punidc:
non bdbec ? Iudaf emm cu fe occidit:fce[erdCti bominem occidirec ramen non folum
Cbnfti: ueru etid fue morcif reufifimuit bdnc uita.qd [icec ppter fuu fi:e[ufid[io
fiuo
fcelere occifure.Cur atic bomo :q md[i mbi[ Fecic:fibi mdiefaciatiec feipm
icerficiedo:
bomineinterficidtinnocentf.-nedliu pdtidt nocente.'acq: in reperpecrecpeccacum
propriti: ne m eojierpecrec: dlien u '■

(IDealiend uioienciarum [ibidine: qudm in oppreflo


corpore menrmuicd perpencur. &lt;j_C.~ xvil.

7*T T ernmme ue[d[iena eu pol[uac [ibido:tnetuicur.' Non po[luet:li dliend efit.


EZXSi ddc polluec.dliend no erit. Sed cu pudicicid uirruffit dimrcomiteq; bdbedc
+S Forticudmem: qud pociufquettbet mdld tolerare-q nulo confentire^decreuttmulfur
autemagnanirnufietpudicurinpoceftdtebdbedc.-quid defud carneFiacifed cancum
quid annuac mence: ue[ renuac:quifeddefanamf.te pucauent feperdere pudicicia:
fi force m apprebenfa: uel oppreffa cdrne:fud exercearur:cc expledc [ibido non
fua.'
Si emm boc m6 pudicicia penc: jifedto pudicicid dnimi uirtufnon enc.nec pcmetic
dd eabona:quiburbeneuiuicur:red m tonircorporeirnumerabic'.qud[iaruntuiref:
pu[cbr.tudo:rana mtcgrdq: ualitudo: ac fiquid buiuficmcdi eft. Que bona etiam fi
minuantunbondmiuftdmqiutramommnononmmuunc.Quodficaieaiiquidefc
pudicicia.-uc quid pro ilUme amitcdccir:ecidm cum penculo corponfUbordcur ? Si
dii c bond dnimi eftietid oppreffo corpore: no amittit'. Qmnetid fandbe cocmencie
bonum: cum immundicie carnalium concupifcenriarum non cedit: et ipfum ccrpuf
fandtificacur.ee ideo cumeif non cedereincocufiamtentione: perfifbe. Necdeipro
corpore penc fandhcaf qutd eo fdndbe utendi perfeuerac uotuntdf ec qntum m ipfo
elt.ettdcultdfNcq;enimcocorpurfandIuen::a.e.urmembrdfuncincegra:atq..eo
&lt;f nuilo concredbdnturdrtddtu:cu poflintdiuerfircdfiburecuulnerdrd u.m perpeci:
ec medici auqua-do fdluc. opicula-tef bcc ib. fdddnc:que borret afpedluf Obtenx
uirg.niTcuiurdam integricdte manu ueluc expforanfi feti malmoletia: feu mrcientia:
fiuecdru:duminfpicit:perdiditNonopinorquenqCdmn-u[cefapere:utbuicperirre
aliquid exiftimcc: ecia de iptiufcorponrrandtirace.quauirmembri illiufmtegncdte
lam perdita.quocirca ppofico animi permancnce :per quod ecid corpuffandbificari
mcru.c : nec ipfi corpon auferc fandhcacem uiolencia [ibidimrdliene: quam feruac
perreuerdntidcontinenciefue.A.nuerofia[iquafeminamentecOrrupta:uioIacoq:

24 25 26 27
,EC

»~ cocub

propofico^quod dco uouerarpergat uicuida ad decepcore fuiradbiic ea pergencem


fancfUm uel corpore dicimufi ea fancfhcace animi;per quam corpuflanctificabacur
flmiffdiacqideftrucWA.bficbicerror. Ecbincpotiufadmoneamurncanondmirci
corponffdncfcicacem;manenceanimifdncTtiCdce:eciacorporeoppreflb:ricucaniictic;
corponf fandticaf uioUrd ammi fdncticdce:ecid corpore incdcto. Qudmobrem non
bdbecquod in fe morce fponcanea punidc femmd:fme ul[d cdfencione fua: uiolencer
oppreffd:ecd!ienocompreffd peccdro.qudntominufdnteq boc fiac: neddmiccacur.-
bomicidiumcercum: cum ipfumfldgicium quduifalienunvadbucpendec incertum*

tL De Lucrecia que fe ob ilUcu fibi fbuprti peremic. &lt;1&amp; Cl xvm.

N force buic pa-fpicue rationi qud dicrmuf; corporeoppreffo ncquaq ppofao


Cdftirdtifullainmdlucdfenfionemuraco: il'iufcdntueffe flagitiu^qoppmcnf
cdcutniencnd illiuf que opprefld concubenci nulU uolucace cofenfenc; cdcradicere
audebunc u cdcra quof femindrumCbnftiandrum tn captiuicace oppreflarummon
cantum mentef uerii ecidm corpora fancta defedimuf' Lucrecidm cerce matrondm
nobilem uetereq; Romandm pudicicie magnifefferuc Uudibuf. Humf corpore cum
uiolerer oppreflbTarquinu R-egif filiuflibidinofe poncufeec illd fcelufimprobiflimi
luuenif manto Collacmo ec ppmquo Bruco uinfcUriflimifet forriffimifiindicauic-
eofq: dd uindicta conftnnxic.Deinde fedi in fe cdmiffi egra acqi impanenffe pemir.
Qtud dicemu('A.duIcerabecan caftaiudicada e' Quifin bac cdcrouerfia [aboradii
puraueric.'Egregiequidam ex boc;ueracicerq! deJdmdnfaic. Mirabile dictu.Duo
Fuerunc.ec unufaduicerium ddmrfic.SpIendide atq; ueriffime.inruenfenim in duum
corporum commixcione; uniuf mquindtiffimdm ctipidiCdcem: alcenuf cafhffimam
uoluncdce;ec nonquidcdiunclioncmembrozcifed qd animoif diucrficace: agerecur
atcendenf Dtio inqt fuerut; ec adulcenu unufadmific. Sedqtnd eftbocquodmea
grauiufuindicat;:queadulceriu non admific? Ille pacna etid cu pacre pulfuf efbbec
fummo mdcftdtd cft fupplicio. Smoneft i![a impudicicia qua muira comprimicT:no
eft beciufticia:qud cafla pumcur.uofappetlo Iegefiudice r q; R-Omdni.Nempe poft
perpecraca facinoramec qtienq fceleftum eciam: lndemndru impune uoluiftifoccidi.
Si ergo ad ueftrum tudicium quifq deferrec bcc crime^uoti^q; probdrcc:nd folum
indemnacam:uerum eciam Cdftdm;ec mnocentem interfectam e(ic mulieremmonne
eum: quud feciflec: feuenrate congrua plectererif.' HocfeciciIIa Lucrecia, Illafic
prcdicacdLucrecid:tnnocencem:caftam:uim perpefldm; Lucrecidinfupermceremit.
ProFerce fencencia. quodfi propcered no pcceftif quiand aftdc quapunirep^flinfi
cur incerfedtnceminnocencifeccdfte:Cdncd predicacionelauddcif'Qiidm cerceapud
inferofiudicef ctiam ca[emqud[efpo--carum ueftrorum carminibufcacicant;: nuIU
ratione defendicificonfbcucam fcihcec intenllof: qui (ibilecum.
Infbncefpepereremanu[ucemq;perofi:
Proiecere animaf; cui ad fupernd redire cupienti:

Faf obftat-cnftifq; paluf innabilifunde alligat. A.n forte ideo ibi nd cft-' quid
non
infoncem : fcd ma[e fibi confciam: fe peremic .' Qtud fi enim quod ipfa cancummodo
nofle pocerdt:quanuifiuueni uiolenccr irruencueciam fua [ibidme illecta confenfic:
Idq; in fepunienfica do!uic:uc morce putdrec expidndu;qq ne fic quideoccidere fe
debuic: fi fru ctuofa poffec apud deof f alfofagere pcnitencia: Veruncii Force ica
i:
faifumq; e illud;cj&gt; fuerux duo:ec adulcenu unufadmificifed pocmf ambo adulcenu
c6mirerunc:unufmanifeftd inualone^alcera latmce e6fenfione:n6 fe occidic infonce.
et ideo poceft a [irceracif eiufdefeforibuf dicr n6 ee apud inferofinter lllofq
fibi lecii
infontefpeperere manu. Sed ica bec cauGi ex ucroq: lacere coarcac::uc (i excenuacur
bomicidium:adu[certum confirmecur. Si purgacur adulrenunrbomicidiu cumulec:.
ISTec omnino muemcur exicuf: ubi dicicur: fi adu[cera:cur laudaca.' Si pudica=cur
occifa ! Nobifcamen m boc cam nobili femine buiuf exemplo: ad iftof refutandof
qui Cbrirtianiffeminifm capciuicace copreffif alieni ab omi cogicacione fdncTiracif
infu[cant:fufficic:qi inprecidnfeiufldudibufdidtumefbduofuerunrecaduiceriuni
unuf admific. Talifenim Lucrecia ab eif magif credica efh que fe nullo adulcermo
pocuenc maculare confenfu. Quod ergo feipfanvquonid adulcerium percu[ic:eciam
non adulcera occidic: n6 eft pudicicie caricaf fed pudonfinfirmicdf Puduic ea enim
curpicudinif atiene in fe c6mifTe:etiam fi non fecum. ec Romana muuer laudifauida:
nimium uenta eft&lt;ne pucarecur: quod uiolenter eft pdffa cum uiuerec:[ibecer
pafla:
fi uiuercc. Vnde ad oculofbommu menciffue teftem il[a penaadbibendam purauic:
quibuf cofcienctam demonftrare non pocuic. Sociam quippe fadh fe credi erubuic:
fi quod aliuf in ea fecerac turpirer ferrec ipfd pacienter. Non boc f ecerunc femme
Cbriftidne:quepaffe fimilia uiuunt.Tame nec in fe ultefunc cnme alienii: ne ahoif
fce[eribufadderencfud:fi quoniam boftefin eif concupifccndo ftupra commiferanc:
llle m feipfif bomicidia erubefcedo comiccerenr. Habenc qppe mcufgloria cafticddf.
ceftimonium confciencie. bdbenc aucem coram oculifdei fui. nec requirunc dmpliuf:
nifi qd recT-efacidnc.no amp[iufbatec:nedeuiecabducoricace [egifdiuine^cu male
deuicac offenftone fu r pitionifbumdne.

(} NulUm effe autontatem que Xpnftianifin qualibec


caufd luf uoluncane necif accnbuac. . &lt;LC. xix.

\J|~\ Eq: enim frufl ra m fandhf canonicifq: Iibrifnufq nobirdiumitufprettpjiim:


l__t£ermi(lum ue repin poceft: ut ue[ lpfiufadipifcende immorcdlicatif: ue[ JHiuf

I earendi: cauendiq md[i caufdmobifmecipfirnecem inferamuf Nam ec pbibirofnof


effe mcelligendum efhuti lex aic:non occidef prefercim quia non addidit pximum
tuum:fcucfa[fum ceflimonium cum uecarec: falfum mquic ceftimonium non dicef
aduerfuf proximu cuu Nec ideo camen fi aduerfuf feipm quif q falfum ceftimoniu
dixent: abboccriminefeputauericalienum: quonid" regulamdiujjcndiproximu
a femenpfb dilector accepic. quado qui Je fcnprum eft ; dibgef proximum cuuficuc
ceipfum. Porro fi falfi reTimonu no mmufreufeft: qui de feipfo falfum facecur.q fi
aduerfufproximubocfacerec:cum ineo pcepcoquofatfum ceftimoniu pbibecur:
aduerfuf proximumprobibeacur: poffirq:non recle incelligencitufuiderrnon efle
probibuum: uc aduerfuf feipm quif q fdlfufceftifdfliftac: quaro magifintelligcdum
efbno [icere bomini feipfum occidere.cum m eo qucd fcripru eftmon occidefnibib
deinde adcico: necipfeuciq: quiprecipirur: inceltigacur excepcuf. 1 ' Vndequidaboc
precepcum eria in beftiafac pecoraconacur extendere: uc exboc ecia nullu eorum
Iiceac occidere. Cur n6 ergo ec berbafec quicquid bumo radicicufalicur: x figitur.'
Nam et boc genuf reru.quanuif non fentiardicit; utuere:ac per boc poceft et mon.
proinde ecia cu uifadbibet;:occidi. Vndeec dpoftoluHcu debuiufcemodifeminibui
loqueretur:tumquic:quod feminafno uiuificacur:nift pnufmoriacur. ec m pfalmo
fcripcum eft;occidic uicefeorum in grandine.Nunquidigicurobboccu dudiuimuf
nonoccideO uirgulcum uellere: nefaf dicimuf. ec nidnicbeorumerrori infaniffimc

I
XC

dcquiefcimulVHifigicur deliramecif rcmocifcum audimuf non occidef: fi propcerea


n6 accepimuf boc diccu efie de Frucenf qa nulluf e eif fenfuf nec de
irrarionabiubuf
animancibufiuoUtilibufi natdCiIibufdmbuUncibufirepciIibufiqd nu!U nobifranone
foctancur: quam non eif datum eft nobifaim babere communem; Vndemfhflima:
ordmdcione creaconf et uiraec morfeo^ no^rifufibuffubdic': R-eftac uc de bomie
mcelligdmuf quod dictfi cfbnd occidef Non alcerum ergomec ce: neqi enim cjui fe
occidi^dliud: qbommenvoccidic.
(£P?incerfeciiionibufbominu queab bomicidu cnmme excipiunc'&lt;LC. xx.

k Vdfddm uero excepnonef eade ipfd dtiitnd Fectrauconraf uc no Iicearboiem


"occidi. fed bif excepcif: quofdeuf occidi mbec: fiue ddCd lege: fiue dd perfonam
pro cempore exprefla luflione. Non ducem ipfe occidic: qui miniflenu detec tubeci:
ficucadmmiculum cUdiuf eft ucenn. ec ideo nequaq contra boc preLepcum feceruc:
quo dictum eft :non occidef qui deo autore be!U geflerunc:duc perfondm gerencef
publicepoceftdciffcdmeiuf legefboceft iuf&gt;ilTimerdcionifimperio:fce[erdcormorce
pumerunc4]EcJU&gt;rddm non fclum non eftculpdcuf crudelicdcif cnmine: uerum
ecidlduddcufe nomie pierdcifig&gt; ttoluic filmmeqq fcelerdcefed obediencer
occidere.
ermento quencur utrumproiufiu dcificbabendum: quod IepceFiIidm: que pdtri
occurnc: occidic cum feimmoUcuru deo ld uouififec: quod redeunu de plio uictori
pnmicuf occurrcflec. Nec Sampfon dticer rxaifdrur: q&gt; feiplimcum bofhbuf rmna
domufoppredic:nifiquia(pincufUcencerbociullerdc:quiperi[lumirdCuId faciebac.

(LQuod nu q poflic morfuotucaria ad majnitudm: dnimi grinere. (fCT xxi.

y^ylfergo excepcificjuofue[ [ex lufta generaliter: uel ipfe Fonfiuflicie deuffpeci/

J glirer occiduubec:quifquifbominem:ueI(eipm:ueIqiie[ibecoccidcric:bomicidil

(_ crimmeinnccTirur. Ecquicunqiboc in feipftfperpecrauerunc: animi magnicudme


Forcdfie mirandtmon fapientie fdnttdce Uuddndi funr.quanq fi rdcionem dihgenciuf
conlilafi nec ipfa quidem dnimi magnitudo recte nommafubi quifq. non Udlendo
tolcrare: uel queq: afpera: uel aliena peccaca.feipfum interemeric. Mdgifemm menf
mfirmd deprebeditur-que Ferre no poceft uel duram fui corponTermtuce ue[ ftulca
uulgi opinioncm. Mdiorq: ammuf mcrro dtcenduf eft : qui uira erumnofam ma^if
poceftferre:qfugere:ecbumdnuiudiciu: mdximeq: uulgdre: qtiod pleruq: cdligme
errorifmucluicur: precon r ciencieIuce:dcpuriCdceconcenere. Quacbrem fi mafno
animo Ficn: pucdndum eft:cum fibi bomo ingeric morcem:il[e potiufTbeobrotufin
bdc dinu mdgnitudme reperic': que fcruc lecto PUconif Iibro:ubi de immorcdlicace
dnime difpucauirfe precipice dedifie de muro.acq: ita ex bac uica emigrafledd eam:
quam credididic efie meliorem. Nibilenim urgebac:auc calamicdcifauc cnmtnif feu
uerum feu Falfumquod non ualendo Ferre:feauFerret.fed ad capefcejidam morcemr
atq: ad buiufuice fuauia uincula rumpendd: foU affuic animi magnitudo- Qiiod tii
matrne pociuffdctum efle: q benecefhfei pocuir efle PUco ipfe:quem [egerac: qui
profed-o id precipue potiflimumq: fccifiec: ue[ eciam precepiffe: nil ej m:nre: qua
immorcdbcdte dnime uidicmequdq: Fdcienc!um:quinetid probibendu efie:iudiCdfletJ
Atenim mulci fe mceremeruc: nein mdnufboftiu peruemrent-Non m6 quenmuf:
utrum (ic fdccum: fed ucrum fueric Fdtiendum. Sdnd quippe rdcio ecidm exemplif
anccponenda eft-cui quide:ecexemp[a concordanc.fed ilU.que tato digniora func:

mu iii iii i ini|iiii n ^ m


12 3 4 5 6 7

imiratione:quanco excel[enciora:piecace. Non fecerunc PacriarcbemonPropbece.


non Apoftoli: qa ec ipfe dormnuf CbnftuOquado eofqui perfecutionem paterentur:
Fufere admonuic de ciuicate m ciuicacem: pocuic admonere: uc fibi manufinferrec:
ne m manufpfequenciu peruenirenc. _ orro fi boc tUe: no luflic: auc monuicuc boc
modo fui ex bac uica emigrarec.-qbuf migracibuO fe mafionefecernafppdracurum
effepmifoquelibec exepla ponar geceO que ignoranc deu : manifeftu efbboc norj
licere coletibuf unum uerum deum,

flQualeexemplum fic Cacomfqui fe uic-onam


Cefanf non ferenfinceremic. &lt;fC xxu.

tamen etil llli preter Lucreti_m:de qua fupra Qtif quod uideba_:diximuf:
_ 'non facile repertunc de cuiufautontate prefcribanc nifi illum Catonem qui fe
' Vtice occidit: non ga folufid fecit:fed quia uir doccuf ec ,pbuf babebatur: ut
merito
putetur recte etiam fien potuiffe: uel pofle qd" f ecic. De tuiuffdcfto:qd
pociflimum
dicS: nili q/ amici eiuf docti gda uiri:g boc fieri prudeciuf
diffuadebacnmbeciSIiorif:
g forcionf animi facmuf effe cefueruncquo demonftrarecur; non boneftaf curpia
precauenf: fed infirmicaf aduerfa non fuftmenf? Hoc ec ipfe Cato in fuo canffima
filio ludicauic. Na fi turpe erat fub uidtoria Cefanfuiuere: cur autor buiuf turpi/
tudmifpeior filio fuit: quem de Cefanf benignicace omia fperare preccpit.'Cur non
etillum fecumcoegicadmorcem? ISiam. fieufiliii: qui concraimpiumm boftem
pugnauerac: eciam uidrorem [audabilirer Torquatufoccidic- cur uicftuf uicTro filio
pepercic Cato: qui no pepercic fih .' An turpiuferat concra impenum effe uidrore:
9 cdtradecufferre uictore? Nullo modo igic' Cato turpe effe mdicauit fub uiclore
Cefare uiuere: aliogn ab bac turpitudme paterno ferro filiu [iberaret. Qiiid e
ergo:
nifi q&gt; filium quantum amauit: C ui parci a Cefare ec fperauic:et uoluiccancu
glone
ipfiuf Cefanf: ne ab illo etia fibi parcere. :uc lpfe Cefar dixifle fercunmuidicauc
uc
aliquid nof mitiufdicamuf: erubuic '

(_Qtiod m ea uircute qua __eguIufCacone preftacior f uic


mulco magifemmeanc Xpnftiam. ([ C. xxm.

\4 \ Oluntatttifticontra quofagimuf utfantftum uirum Iob:qui tam borrenda


____malainfuacarneppetima[uic: gillata fibimorte omibufcarerecruciatibuf:
( uet alioffdnccoOex noftnflitteriffuma autontate celfiffimof fideq: digniffimof
qul
captiuicatemdominationemq,'boftiumferre: qfibinecem inferremaluerunc^Caconi
preferamuf Sed ex Iittenfeorum: eudem illum. M. Catom.M. R.egulu preferamuf.
Cacoenim nuqCefarem uicerac: cui uictuf dedignacufeft fubuci-ec ne fubuceretur:
a feipfb e[egicoccidi.B_eguIufauc Penofia uicerddmpericq: R_omanoromanuf
Impator- nd ex ciuibufdolenda: fed ex boftibuf [audanda uitftona reporcauerac.
ab eif camen poftea uicftuO matuic eof ferre feruiendo: qm eif fe auferre: monendo.
Pr omde (eruamc ec fub Carcbagmenfium danatione patientia: ec in R_omanorum
diletftione conftantiam : nec uictum auferenf corpuf ab boftibuf nec inuictum
antmum a ctuibuf ISTec gt feocciderenoluicuite buiuf amorefecic. boc probauic
cum caufapmifli iunfq;turandi: ad eofde boftef quof grauiuf in Senacu uerbifg m
bello armifoff ederac:fine ulla dubtcacide remeauic Tacuficaq: uite buiuf cdcepcor:
cum feuiencibufboftibufper quaflibet penafeam finireig fe ipfe perimere: maluic:
magnum fceluf efle: fi fe bomo incenmat: proculdubio mdicauic. Inter fuof omnef

,*=:

Uuddbilefi ec uircutifinfignibuf llluftref uirof non proferunc R_omani meliore.'


que
neq: f elicitdf corrupenc:ndm m ranta uidf oria pdupernmuf permafiir.nec mFelicitdf
fregentindm ad tdnta exitia reuercic mcrepiduf Porro fi fortifflmi ec clanffimi uin
terrene pacrie defenforefi deorumqi: [icec fdlforum: non camen falUcef culcoref:
fed
ueraciffimi ecidm lurdcoref; qui boftef uictof more dc mre belli fenre pocuerunc:
Ii
abbo(ribufuic1:i feipfoffenre noluerunr: er cu morce mmime formidarenciutctoref
Cdmendominofferre:qedmfibunf-erre: mdluerunc:qro mdgtflXprifttdni uerudeu
colecefier fupne pacrte fu'ptrancef:db boc fdcmorereperdbuc:fi ecfdiinnd
difpoficio:
uelpbdndofuelemeddndofddcempufbofribuffutiuffdueric.quofinilldbumtlicdce
non deferic: quiproptcrcofbumilitcr atnffimufuenir.pfertim quofnulliufmiucdnr
poteftdcif uelcdlifmilirtciurdcofcringunt ipm boftem ferrefupcraru.Quifergocam
mdluferrorobrepic: ucbomo feocctddc^uelqd ineumpeccduic:uelncm eum peccec
inimicuf cum uelpeccdcorem: uelpeccaturumipmocciderenonaudeacinimicum.'

^JQuod peccatu: nc5 per peccdCti dcbedc declmdrc. dC. xxnu.

{~ &gt; f i r emm cimendu efbet eduediinrne Iitidtm boftili fubditu


corpufillecebrofd

^ ^uolupcdce animum dllicidc cofenctre peccaco. Promde mquiunD n6 lam ppcer

alienum: fed proprer fuum peccdtum: anceq boc quifq commttrdC:fe debet occtdere:
Nullo modo qde boc factdt dntmuf: utcontncidclibidmicdrniffuealiena Iibidine
concirdce: quideo poriufeiufq:fi:pienrie: qm corportfconcupifcentie: fiubiectufeft.
Verunramenfidetcftabilefacinuf: ccddmndbiIefce T ufeft crtdm fetpfum bomtnem
occidere:ficucueriCdfmdnifeftd,pcIdmdc:qfird defipidc ucdicdcaam nunc pcccemuO
ne forrepofted peccemuf.' Idm nunc perperremufbomicidium: ne forcepoftea m/
ciddmufin aduIcerium.'Nonnefi cdncum dommdrur iniqutcdfucnon mnocencia:
fed poriuf peccdCd eligancur: fartufeft mcerrum pro fucuro adulrenum q crrtum de
pre!enrebomicidium.'Nonnefdnufclt fldgincm cSmirrerequod pemtcndo fimet::
q rdle fdcinuf ubi locuffalubnf pemcenne non relinquituWHoc dixi proprer eof
uel eaf: que non alieni fed propru peccdci dcuiCdndi cdufa: ne fub dlcertuf
Itbidine
etidm exctcdrefueforreconfenctdnc: uimfibiqud moridnrur: mferenddm puranc.
Ceceru dbfic d mence Xpriftiana que deo fuo fidtc: m eoq: fpe policd eiufadiucono
nicic':dbftt mqud: utmenftdlifcuiunibec cdmifuolupcdcibufad cofenrtr curpirudif
ceddc. Qjod fi illd concupifcencidlifmobedientid: que ddbuc in membnf monfudif
babitdc:precer noflreuoluncaciflegemqudfilegeftid mouecur: quanto magifdbfcj
culpa eft m corpore non confenciencifi fi dbfq: culpa cft tn corpore dormienaf.'

&lt;05eufque fien non Iicetcu a fdncTtiffdcftd notuntun


quaracionefddtacredendalinc. &lt;j£7 xxv.

fEd queddm mquiunc fdncte femine tempore perfecunonifiut infectdtorefTue


"pudiciciedeuitarenc:inrdpturum:atq:necdturumfefluuium proiecerut:ecqi
mododefuclefunt: earuq: rrtdrcyria m Catbolica Ecclefiauenerationecelebernma
frequetanc-De bifnil remere audeo ludtcare. urru emm Ecdefie aliqbuffidedignif
ceftificacionibuf ut e02f memonam fic bonorec: diuina perfudfenc autonta r :ne^cio.
ecfieri pocefbucica fic.Quid fi.n. boc fecerunc:non bumdnitufdecepce:feddiutnicuf
luffe: nec errantefifed otediecef ficuc deSampfon aliud fafnd eft credere^Cum auc

i miii|iiii iimiiii imiiii iiiiiin iiniiii iiii iiiiiiiii iiiii ini|i iiiiiii
iiiiiiiii iiiiiii i|iin iiii|iin iiiiiiiii iiii iiii|iin iiiiiiiii iiii|iiii iiii|
iiii iiiiiiiii iiii|iiii iiiii iiiiiiii iiii|iin ini|i iiiiiii iii

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 1 6 17 1 8 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28

deufiuber: (eq: mbcre fine ultifaTnbagibufincimdt: quifobedientiam m cnme uocec'


Quif obfequiil piecacif accufec? Sed non ideo finefcelere fdcit: qfquifdeo immoUre
filiii decreuenc. Sed boc A.brddm erta [audabilicer fecic.Ndm ec milefcum obcdienf
pocefcaci (ub q [egicime cofcicucuf efb bomine occidic: nu[[d ciuitaaf fue [ege
reuf
eft bomiadii.immo nifi feceric: reufeft Imperu deferci acq; concempci. Quod fi fua
fponce acq: duconcdce feciffec: cnmen effufi bumant fdngumif inadiflec. Icdty unde
punic':fifeaciniurfuf:indepuniect:mfifecericiurfufQiiodriicde:iubence Impacore:
quanro magif mbence credtore.' Qyiergo dudic-no liccre fe ocadere: fdaacfi lufiic:
cuiuf non licec lufld concemnere. Tancummodo utdeac ucrum diuma mffio: nu[[a
nucecmcerto.nofper aurem confcientiamconuenimufocculcorum ncbifiudiaum
non ufurpamuf Nemo fic: quid agat; m bomine: nifi fpintuf bominifqui m iplb efr.
Hoc dicimuf boc aflenmuf: boc modifomnibufapprobamuf netnme fpontaneam
morcem fibi inferre debere: ueluc fugiendo moleftidfceporalef ne uicidac in ppetuaC
Neminem dliend peccdCd: ne boc ipfo inapidc bdbere grduifUmum propnnm :quem
non polluebac alienum. Nemine propcer fud peccatd precercca: propter que magif
bdc uicd opuf efc: uc pofftnc penicendo (dndri. Nemine ueluc d elideno uice
metionf:
que poft morcem fperacur: quia rtof fue mortif melior poft morte uica no fufcipic.

&lt;TSi p pcer declindtioncpeccan morffpocanea appecSdd (ic.&lt;/ C. xxvt.

( "£--} Efrat una caufd de qua diccre ceperam: qua ucile putat;: uc fe quifq
occidat!
_■- — J fci[icecr.eirruacmpeccatu:iie[bUndienceuo!uprate:ue[dc[orefetMentequd
( caufdmfi uoluenmufddmiccere: eoufcf percffd pcrucmet ucborcandifincbommef:
tuc fe pociuficerimere: cu laudcro facle reggenerdci6ifdb[uti: uniuerfoif
remiflione
acceperincpeccacorum. Tuncemmcempuf eft cauendiomnia furura peccatd:cum
func omia deleca prerira. Quod (i morte fporanea redte fic- cur no cuc potilTimum
Fic' Cur babcizacuf fibt qfq parcic? Cur libcraiu caput toc rurfufuitebuiufpiculif
inferic' cum fic facilhme poceOatif: ilkra fiti nece: omia deuitare.'cum fcnptum
fic:
quiamac penculum: lncicit in i[[ud- Curergo amanc" toc et caca pcncu[a:ue[ cerce:
eciamfi non amantur: fufcipiuncur^cur manec m bac uira:cuiabfcedere[icictieft?
An uero td infulfd peruerfitafcor euertic: etd c6fidcrdCioneueriracifduertir:ucfi
fe
quifq mcenmere debec: ne uniufcap.-iuanfdominacu corruar in peccatii: uiuedtim.
fibi exifhmec: uc ipm perferdc mundu:per ornefboraffropraci6ibufplenu.'ec cdlibuf:
qualif fub uno domino formidac.' ecinnumrrdtidbufccteriffine qbuf bec uicano
ducicur?Qtudigic'caufeefc: curineifcxborcdcionibufccmporaconfumamuf qbuf
bdbciz-dcofd[[oquendo:fludemufdccendere (iue a&lt;3 uirgindlem integncdrenvfiuead
connneciam uiduakm: liuc ad ipfcm tbon coiugalif fidem cu bal-eamufmetiora ec
ab omibufpeccadi piculif remoca copendia .'uc qbufcuq: poft remiflione recenciffima
peccdC02r: drnpienda morcc: fil-iqi ingereddm:pfuadere potuenmufcofdd dommu
fanioref puriorefq;Tmtcamur?Porro'"fiquirqrbocdggredtendu:dCq:perfuddendum
pucdc: no dico defipi t :fed infanit.Qua tande frSte bomi dicicuncerfice te: ne
pdruif
cuifpeccdciradiicidfgrduiuf. dii uiuif fub dommo bdrbarifmoribufimpudico^ q no
poce(cnififce[eratifiimedicere: Interficecepeccaciftuifomniburdbfofurif nerurfuf
calia uel ecia peiora ccimictdfdu uiuifin miido:coc impurifuolupcdCibufiKecebrofo:
coc nefdndifcrudelicacibuf furiofo: coc erronbufec cerronbufmimico : Hoc quia
nefdfeft dicere.nefafeft profetao fe ocadere. Nam fi boc fpontc faaedi u[U caufe

,tc

mfta effe po flet; pculdubio tufrior: q ifca no efTec.ga uero nec ifta efbergo
nutla eft.
JSIon iraq; uobifo fidelef Xpt fic cedto uita ueftra fi ludibno fuic boftibuf
cafhcaf
ueftra^babecifmagnam ueramq; cofolaaonem: fi fidam confcienna rennenfno uof
coTenfilTe peccacifeoif ■■ q m uof peccan pmiffi func.

t£~Quo mdicio dei tn corpora continencium Iibido


boftilifpeccarepermtffafic. ClG xxvti.

QVod fi forte cur permtfli fint: queriaf: alta quidem eft promdentia ereatortf
mundi:acq; recTonf. ec mfcrurabilia func ludtcia eiuf ec inueftigabtlefuie eiuf.
Veruntnmterrogarefideliceraimafucftraf.anforte deifto itegritatifeccocmecie:
uelpudicicie bono^uofinflaciufextuliftifec bumanifiaudiHifdelecTareinbocecia'
atiquibufmuidiftif. Non accufo:quod nefcio:necaudio:qd° uobifmcerrogatacorda
ueftra refpondenc: tamen fiitaeffererpondrrincmolitemirar^bocuofamiliffeunde
bominibufplaccregeftiftif.illud uobifremafi;Te:quod oftendibomimtufno poceft:
Si peccdCibufnS confenfift f. diuine gratie ne amictereturdimnu acceflicauxilium.
bumane glone ne amaretur;bumanum fucceflic opprobnum.m utroq; confolamim
pufillanimef.illmc probacebmc caftigace illinc iufhFicace:bincemendace. Qjiarum
uero corda mcerrogata refpondenc; nunq fe de bono uirgimcacifuel uiduitacifuel
comugalifpudicicie fupcrbifle: fed burriIibufc6fentiendo: de dono dei cum tremore
exulraffemec inuid:f!e cuiqm parif excellenciam fancftitatifec caftitatif; fed
bumana
laudc poftpofica que canto maior dcfern folec; qudco eft bonti ranuf:quod extgtc
Iaudem:opraf!e potiufut eaif amplior numerufeP,et:q ut ipfe m paucirate ampliuf
emmerenc. ISiec ifte quidem:que caleffunc; fi carum qucq; aliquaf tarbanca Ubido
compreffic: permiflitm boc elTe caufentur: nrcideo credac deum tfta nsgligere; quia
permitcit: quod nemo impunecommtrttr. Qyedam emmuelutipondera malarum
cupiditatum:et per occultum diuinu prefenf ludtciu relaxatuner mamfefto ultimo
referuantur. Forraffifaut ifte:que bene fibi func cofciemo fe ex ifto cafhratifbono
cor tnFIaru exculiffe: et tamcn uim boftilem m carne perpcffe funt : babebac
aliquid
lacenrifmFirmiratif: que poffet m fuperbie faftii: fi bac bumilicace m
uaftationeilla
euafiffent: excollt- Sicut ergo qdam morte rapci funr : rte malicia rrucaret
intellecTii
eorum;ita auiddam ab iftif ui raptum efb ne prorpenrafmuraret modefham earum:
Vtnfq; uit' que de carne fua ;cp curpem nulliuf effent pcrpeffe concactum: ue[ lam
fuperbiebat:ucl fuperbireTi nec bofhu uioletia cocredtace effencTorfican poceranc:
non ablaca eft caftiraP fed bumilicaf perfuafa- Maru cumon occurfum eft manenti.
iftarum occurfum eft immmenci Quanq ecvllud non fic cacendum; q? qbufdam:que
ifta perpeffe func: pocuicuidencScinenciebonu m bonif corporahbufdepuradum:
ec cunc manere.-^nuliiuf IibidinecorpufaccrecTarecur: non aut efle pofitum m folo
adiuto diumuufrot ore uoluracifut fic fancTu :ec corpufer fpincuf nec cale bonum
efle: g&gt; muico ammo poflit auferri. q error eif Fortafle ful : lacufeft. Cum .
n. cogicanc
qua confciencia deo feruiermtiec f ide tncciailTa no de illo fentiu t: g&gt; lta
fibi feruientef:
eumq; lra muocancefdefetere ullo modo potuenc: quacunamq: illi cafticaf placeac:
dubicare non pofilmc:uidenc effe ccnfequenfnequacj lllum f-uiffe permtffuril:uc bec
acciderenc fancTif fuif ft eo mo penre poffec fancTitafqua' ccjcuIic eifiec diligic
m eif.

4L-Qmd familia Xpt refpgden debeat mFideiibuf: ctt exprobranc


g&gt; eaei furore bofhu non Iiberauenc Xpuf. &lt;| G. xxviu.

F\ AberiCdq? omniffdmilid fummiecuen deiconfoIdCionem fuam: non fallacenv


| rnec m fpererum nucannunruel Idbenciumconfticucdrmuicdmq; eridmtpfdm
l cempordlem mmtmepemtcndam: m quaerudicur ddeterndmrbonifqirerremftanq
peregrmd uticur.neccapic. mdlifducprobdt;: ducemenddcur.I[[iueroqui;pbitari
eiuf mfulcac: eiq: dicuc cum force in dliqua cemporabd mald deuenenc: ubi eft deuf
tuuftlpftdtcdnt: Vbtfunc dueorunvcum calid pduancur:pro quibufeuicdndifeof
uel colunr.; uel colendof effe cocendunc. J Ndm il&gt;d refpodec Deuf meufubtq;
pfenf
efhubtq! totuf nufcf tnclufuf qut pofluddeMe:fecrecuf dbeffonon motuf.IIIe cu me
aduerfif rebuf exdgitdt: aut mencd examtndnduc peccdta cdfhgdc. mercedeq mibt
ecerndm pro colerdtifpie maltfcepordlibufferudc.Vofducqui efttOcu qutbufloqut
dtgnu fic fdlce de ditfueftrinqudnco m^gifde deo meo^qui cerrit-tlifcffc fuper
omnef
deofqm omefdtt genrtum demontd: domtnufdur cefofFecir.GSi Ndficd illeScipio
quonda Pocifex ueffcer utuerec: que" fub rerrore belli punict m fufcipiedif Pbryguf
fdcrif cum utr opctmuf quererecur-- uniuerfuf Senacuf elegic; cutuf of forcafle non
auderecifdfpicereupfeuofdb bdcimpudecid cobiberec.

(J^Qudm pudendif profpenrdtibuf dfFIuere uelmc qui de


^Xpnfcianiftemponbufconqueruncur. (jj^. xxrx.

f^f^fr emm afflidh retufdduerftf de temponbuf querimmi Cbnftiamf mli quia

\ i uefcram luxurid cupicifbdbcrefecurdm/ecperdictffimifmonbufremoraomm

TnoleTtidrum afpericace: difTIuere i N eq; emm propterea cuptrif bdbere pdc&amp;ec


omt
generecopiaif abunddreiutbifbonifbonefteucdminrboc efcmodefre:fbbrie-tem/
peranten pte= fed uc innmca uanetaf uo[upracr.m infanif effufionit :uf exquiracur:
fecundtfq; rebufedmdUoridnt;inmonbuf quefeu^enubufpeiordfuncboftibuf Ac
itle Scipio I?6tifexueneriI[eiudtcio totiuf Scnaiufutropcimuf iffcduohfmetucf
caldmitdtcm' nolebac emulam cuc Impern R_omdni Cdrtbdgme dirui.ec dccernentt
uc diruerecur: contrddtcebdc Cdtonprtmenfinfirmtfdnimifbofte: fecuncdce:ec tdnq
pupiUtfciuibufidoneum cucorenvnecefldrium uidenfefle cerrorem. Nec eu fencencia
fefcUic-reipfa probatu efbqueru cicerec-Defetdqppe Carcbaginejmdgnofciucec
cerroreromdneR-eipubbcedcputfbecexcincto: tdcd derebufprofpenforra:mdld
ccJcmuo fubfecucd func-uc corrupcd diruprdq; cocordtd ^uf leuif cruecifq;
fedit6ibu0
demde mox mdldru cctnexione cdufdru :bc[fifetia ciuilibuftante ftragef edcrenturs
Cdncuf fdnguifeffxmderecunraca cupidicate profcnprtonum dc rapmarum feruerec
tmmanicaf uc ILomdni dli ;qut uira mccgnore mala m ecuf ban c ab bofcibuf perdica
incegncaceuice:crudeltord pacerencura ciuibuf eaqi tpfalibtdo dominddt : quemter
alia utcia genenf bumdmtmmoderanor inerdCuniuerfoPopuloB-omdno.pofted q
m pductfpotecionbufuicic.obcritoffdtigdtofq! cererofetid lugo feruuutifopprerTic*
(K^utbuf uicioif gradibufductd fic m R.omdmfcupido regnadt. &lt;£C. XXX.

"'jT§ &amp;- m quddo illd qefceret m fuperbi^rmf mecibuf donec cotmudtifbononbuf

_A_|_adpotefracem K_egidm peruemrecambitio^Honorumporro cctrmuddorum

( fdcultdfnoeflec: nifiambinopualerec.minimeduc pUdlerecdmbiriomifimPopulo

duanna: [uxuna: corrupno. Audrufueroluxunofufq; PopuIuffecundtfrebuferV

fectufefb quaf Nafica ille prudennflime cduedaf e{\e cenfebdc qudndo ciuicacem

bofliummdximamjforciflimam.-opuIencifTimdm: notebdc aufern. Vc cimore libtda

jX

prcmeref.Iilido preda non t -ixundrec.luxuridq: cobibica'nec audncia crd°aretur.


quibufuiruf obferanf ciuican uulif uircuf fiorerec-' eccrefcerec: eiqi uircuci
libercaf
cogrua pmanerec. Hmc ecia erac:ec exbdcpuidenufiimd pacrie cancace ueniebac:
cj idem ipfe uefter Poncif-ex maximuf a Senai u ccm ponf i[[iuf:c)uod fepe dicTrti
eft
eleduf: fine ulla fcncennarii difcreuone uir opcimuf cauea cbeacri fenatCi
coferuere
moliecemabbacdifpoficioeeccupidicacecfipefcuic: pfuaRcqioracioegrauifTimame
grecd [uxurid umlibuf pacne moribuf pacerec" obrepere: ec ad uircuce Ubefadrada'
eneruandaq:B-omana:peregnnec6fencirencquicie: rantuqiautoruare ualuic: uc
uerbifeiuf commoca Senacona puidentia-' eua fubfellia qbuf ad boram c6geftifiri
ludoif fpectaculo lam uci ciuicaf ceperac: deincepf pbtberec apponi. Qiiaio ftudio
ifte ab Vrbe B-oma ludof ipfof. fre»icof abftulifler: fi auconraci eorum quof deof
purabac :refiftere auderer i quof ee noxiof demonefno intelligebat ;aut fi
icelligefcac:
pUcddofetid ipe pbciuGq conienedofdeofexifVimabat.Nondu.n fuerac declaraca
gecifcuffupnadocanndiquefidecorniudanfad celcfha uel fupcelefria rape r cenda
bumili piecace bumanu mucarer alFeclu: ec adommatu fupboif demonu [iberarec.

4LPe Scemcorummfricucioneludoruni. &lt;L C xxxi.

~1 lErunrame fcircreiqui tfta nefcinf ec qui uofifta nefcire diflimuUrinaduernre!


VVV^uiacuerlcfliberacorem a ra'ibufdominifmurmuracif [udifcemi: fpecla ula
turpuucTinu:ec Iiccncia uamcacu: no bominum uicn^fed deorii ueflroni uc r ifrome
mfhcuta func. Tolerahliuf diurrcf boncrefdeferrenfilli Scipiom: q deofeiufmcdi
colererifneqjemmeraciIIidiiruoPoiificemcIiorefEcceaccendice.-fimenftamdiu
poracirerroribufebriduordligdfanucofidcrdrepmiccic: Du .ppcer cedanda corpozr
peftilencia ludof fibi rcemcofexbiberi tubebac: Potifex auc ppter ammoif caueda
pefhlencid ipfam fcena cSftruipbibebac. Si aliq fuce merifanimu corpori ppomcif:
eligire quem colatif Neq: enim et illa corpojf pefhlcncia ideo conqeuic.quia populo
belbcofo ecfolifanccdludifcircenfiburarfueco [udoru fcemcoru delicara fubmcrauic
infama.^ Ted aftuna fpincuu nefando2f puidcfilla pefhlencia id Fine debito
cedatura:
aliam loge grauiorem qua plunmum gaudec: ex bac occafione nd corponbuf fcd
monfcuf: curauicimmittere:queanimafmirerorum rannfobcecauic cenebnf: ranra
def ormirate fedauicur etid modo : quod increditile forfiran enc:fi a
noftrifpofrerir
audiecur: E-omana Vrbeuaftare: quofpcfhlencia illa porredic:acq'indefueiencef
Carcbagine puenire potueruc: m cbeacnrquoctidie cercacim ,p bircri6iburinfanirec.

{LDemtiirE-omanoifquofpdtrienocorrexiceucrfio. &lt;fC. xxxn.

OMentefamentef: quif efl bic rantufno crrcr fed furcr:ut exitium ueltrit ficue
__ audiuimurplangentiburonentdliburpopuUr: ec maximirciuitatiburm remo/
eiMimifcerrifpublicu luclurn meroremqi ducetibufiuorcbeacra quererenf mcrarecif:
imp[eretifecmuIcoinraniord:clfuermrantea:facerecif/HancanimorumIatemac
peftem banc probicatfec boneftactfcaierfione^uctif SripioiIIemecuebjc-.quando
conftrui cbedtrd probibebac- quando retufprofperifuorfacile corrumpi atq; euerci
poffe: cernebac:quado uofab bofhli terrore frcurorefle nolebat. Neq: enim ceTebac ■

llle felicem efle rempublicam: Oannburmemburruentiburmoribuf: fed m uobirpluf
uaIuic:qctdemondimpiifeduxerunc:qqctbcmiefprouidiprecauerui:.Hinceft:g,

maU que Facitiruobirimpucare nd uulcifimaU uero que patiminrxpumrteporibur


imputacifneq: enim m uefbra recuncace pacacam rempublicdm^fed [uxuria quertcif
impuntcam.qui deprauati rebufpfpenf: nec corrigt potutfhfaduerlir. Volebacuof
il[e Scipio rerrertabbofte: ne m luxuria fiueretif- uofnec concnci ab bofre [uxurca
reprefiifhf. pdidifhfutilitace caUmtcat if: ec mifernmi f ddti eftif: ec peffimi
pmanfiftif.

([ De ctementta dei que urbtf excidium ceperautr. ([C. xxxtii.

Vr»Ttamen quod uiuitiO dei eft. qui uohr parcendo admonet: ut corngammi
V ^ pemcedo.qm uobif etia mgratif prefhtic:uc ue[ fub nomtne fcruoif eiufl ue[ iit
- Tocifrnartyru eiuf bofhlef manuf euaderecif.^yomulufecB-emuf arytu wfiituifle
perbibencur:quo quifquif cofugerec-ab offii noxa [ibcr effec:augere querecefcreade
mulcicudine ciuicacif.Mirandu m bonore Cbnfh pceffic exemplu.boc cdfhcueruc
euerforefurbif quod mfhcueranc ancea condicoref. Quid aut magnfi:fi boc feceruc
ilb: uc ciuium fuorum numeruf fuppleretur: quod fecerunt lfh ut fuorum bofttum
numeroficaf feruarecur i Hec ec alia fiqua uberiuf ec commodiuf potuent refpddeac
inimicif fuifredempca famtlu dommi Xpnfti: ec peregrma ciuicaf B.eg-irXprifti.

&lt;[De Ucentibuf mcer impiofecclcrie fitufi et dc fatfif


intraeccteiidmCbrtftiamf 4&amp;C. xxxitvi.

ST\ Emmerit fane tn ipririnimicir [atere ciuerfuturor. ne infmdhiofuni uet apud


* 1 " iprorpucec: (j donec pueniac ad cdfeflbfi porcat tnferof ficut ex tlloif
numero
f etiam dei ciuitaf babet femm qdiu peregrmatur in mundo: conncxorcommuniotie
racramec02f : nec (ku fumrof in ecerna force fancft02f :q parcim in ocruko parttm
in
apco fimc: Qiu ecid cu ipfirinimicifaduerfufdeii^uiuffacramentu gerat: murnyurare
nddubirac: modo cu lllifcbeatrd: modo ecclefiarnobircu rcplccef De correclide aiic
quorunda ecia taltu mu[co mmureft cfefperandum i fi apud aperciffimofaduerrarior
predeftmattamici Udranc: adbuc tgnoraci ecta fibt. Perpfexe qutppe funr tfte due
ctuicatefin boc reculo inutcgq: pmixce: donec ulhmo tudicto dirimant: dequarum
exortuec pcurftt ec debtcirfimbufi qct dicenduarbtcror-- gcfl. diuinicuradtuuabor:
expedia:ppcerglonlciuicacirdei: quealtenifacdcrariocSparacircIariureminebic.

(fDe Cjburcaufirrequgct dtfpucattone fic dtflerendum. &lt;[C. xxxv.

/^ gd adbuc queda mtbt dtceda funt aduerrufcofiqui B-omane RetpuUtce cladef


fc_3m religtone nomam referuc:qa ditrruirfacnfirare pbtbcncur Cdmemoranda
Jemm func:que ec quanfa occurrere pocueruc uel uidebuncur fatif efle maUqueilla
ciuicafperculicueladeiuftntperiumprouinciepercinencef anfeqm eorumfacrificid
probibica fuiffencque omnia proculdubto nobif cnbuerenc: fuam uel tlltf clarerec
nortrare[igio:uc[icaeofaracrirracriIegifprobiberec.Deindedemdrtrandueftquor
eoif morete quam ob cauum uerurdeurad augendum imperiu adiuuare dignatur
eft.m cuturpocef&gt;ace flmc regna omma.qq! nibtl eoradiuuermc it :quordeorputac:
qum pocturqcum deciptcndo:&amp;: falledo nocuerinr.Poftremo aduerruTeordtcec' qui
manifertiffimirdocumecifc6fucaci:atq: deutcci:conanc' afierere:nd ppcer uitepfitif
ufilicatg: fed ppcer eam:que poft morce fucurs eft colendof effe deofi que
mfifatlor

enimia cecicace:c

quefho mulco enc opofior sz fubciliordifpucanone dignior:uc U ccicra pbilofbpbof


m ca difleratf.no quofltbec.fed q apud illof excelleriflima glona clari (untec
nobrfcu
muIcarenccuc.fci[ccerdeanimeimmorta[itace:&amp;: q&gt;
deufuerufmunducSdideric:&amp;;de
prouidecca eiuf qua umuerfum quod codidicregic. Sed quomam ecipfi in illifi que
contra noffennurreFellendi funt: deeffe buic officco no debemufiutrefucatifimpuf
concradidhombufi pro uinbufquaf deufimparciec:afferamufcmitatem dei ueramq;
piecacem ec dei culcum: m quo uno ueracicer fempicerna beacitudo promittitur. Hic
icaq: moduffit buiuf uolummtf. uc demcepf difpofica ab alio fumamufexordio.

([ Aurelu A.uguftim Hipponefi Epi de Ouirate dciLiber fecunduf


De modo qui necefTitati difputatioif adbibedufeft, djCTp mum.

'. rariom perfpicue uenratif mfirmuf bumane confuemdmif


fenfuf non auderec obfifrere.' fed dortnne falubri langore fufi
canqua medicme fubderec:donec diuino adiutono fidepiecacif
impctrante:fanaret::n6 mulco fermoe opufeec ad coumcendu
quenlibec uAnt opmationif errorem: nf qui recfce fenciunc. et
fenfa uerbif fufFiciencibuf explicanc Nunc uero quoma i!Ie eft

| rn ' 1 'Oi" : &amp; ! t:becnormfipietiumorbufanimo^:quoirrationabiIef

I etiam poft racionem plene reddica: quanca bomini ab bomime debecur:


cecicace:qua necaperca cernucurfiue obftmacifiima peruicacia:qua Si ea
que cernuntur: non ferun£: canq ipfam racioneuencaceq: defendunt: Fic necefficaf
copiofiufdicendi pleruq: refciarafi uelut eafn6 fpecT-acibufmtuendaffed quodamo'
tangendafpalpacibufi u cCKuenciburofferamuf Ec rame quif difcepcandi fimfenc
ec [oquedi modufi fi rerpondendu elTe refpodenciburfemper.exiftimemuf.' Nam qui
uel no poffunc inreldgere.quod dicicur:ue[ tam dun funt aduerfitate mencifuc ecia
fi incellexermc: n6 obedianc:refp6denc: uc Tcnpcum eft.f!,: loquunc' imquicacem
:acq,
infacigabilicer uam funt.Quoif dirta contrana:fi cocienfue[imurrefe[[ere:quorienf
obmxa fr6ce rtatuennr:n6 curare qd dicat. du quocuq: mo noftnfdifputatiSibuf
cocradicac: q fit infinicii u emnofum : az mfrucluofu uidef Quaobre nec ce.pm mt
fili Marcellmemecaliofqburbic labor nofter m Xpi cantace utiliter ac Iiberaliter
reruic- talefmeorum fi;ripcorum uetim ludicef qui refponfione femp dcfiderenr.-cum
urque Ieguncur:audiennt aliquid contradici: ne fianc fimilefeaJf mulierculazf :
quaf
commemorac apoftoluf: remper difcencefiec ad uencatirfcienciam nung perueniencef.

(iDeufqueprimouoIumineexpedicafunc. (fcT 11.

/Vpenore iraq: [ibro ctc de ciuitate dei dicere inrtituiffemmnde boc umuerfum
_^opufiil[oadiuudnteinmanufrumpcumea:occurricmibirerpondendumene
primicureifquibecbelU^bufmudurirtecoteritf.maxieqiromaneurbirrecentema
Barbari! uaftationem Xpiane religiom tribuuc- qua probibecur nef-andtfracnficiif
leruiredemombuficu pociufboc debercnt tnbuere Xpo^cj, pprer emrnome concra
inl hcutum moremq: belloif rfquo c6Fugerenc:reIig,ofa ec ampfiffima [oca tartari
iibere prebueruc:acq: m multiffamulatu debicuXpomo folu uerufed ecia timore
conricltumf.c bonorauerunc:ut quod m eof belli mrefien [icuiffet:i[[icicum fibi
effe
uidicarenctnde inciditqueftio:cur diuma bnficia eriaad impioftgracofq: pueneric-

23 24 25 26

rt

etcunlla itidem dura :que boftihter facta func: piofcum impiirpancerafflixerinc.


Qua queftione per mulca difFufdiruin buiufeui quondtantf uel dei muneribuf:uel
bommu cfadibuf que qffi ucracp bnuetmdleuiuenribufpmixceacqjindifcrecefepe
acciduncfolec mulcofmouere: ut pro fufcepici openfneceffitate diflbluere: ahqcum
rmmoraruf fum.maxie ad c6fbladaffancTaffeminaf: u pie caftaO m gbufab bofte
aliquid perpecracii eft: quod mtulit uerecundie dolorem i etfi non abftulit
pudicicie
firmicacem.ne pentceat eafuite:quafnon eft unde poffic penicere nequicie. Demde
pauca dixi m eof: qui cbnftianof aduerfif iIIifrebufafFeccof: u precipue pudorem
bumilidCaif femmaif cjuifcaftaif arq; fcarum:fiteruitdceimrudetiffima exagirant:
cu fint neqffimt u irreuerennflimi: loge ab eif ipfif B_omanifdegeneref:quoif
pclara
mulca Idudanc U [ittera2f memoria celebrant;immo *l[o2f glorie uebemetcr aduerfi.
K-omam qppe cura ftrucfta uetertaucftamq: [abonbuf fcdiorS ftantem fecerant q
ruencg.qfiquide m ruma eiuf [dpidefs: Iignd: m tfto-p diic uttdofma no muroif fed
mo2f mummeta atq: ornametd ceciderur:cu funeftiontuf eoif corda cupidicatibuf:
§ igmbufcccftdilliufurbifarderer. Quibufdictif pmu cerminauilibru. ([Dcincepf
itaq: dicere vftiturcjcd ma[a ciuicaf illa ppefla fic ab cngme fua:fmeapud
feipfa^fiue
m pumcuf la fibi (ubiecTiO que omia cbrtftiane religi6i tnbueree:fi la cuc
euagetica
docTtrmaaduerfuf falfofa^ fallacef eorum deof teftificatione [ibernma perfonaret/.

([De A.flumenda biftona qua oftendirurique ma[a


acciderunc R.omamf cum deof colerenc anceq
religio Xprtftiana crefcerec. &lt;|C. m.

/T\ Emenro aure me ifta comemordnrem adbuc c6cra impentofagere:ex quoru


' I * rmpericia i[[udquoq:exorrumeftuu[gareprouerbium: pluuta defecic caula
[ Xpiam nominif Sunc nanq: q eoif ftudttf Iiberahbufinfttcuci: amant biftona:qut
FaciIhmeiftanouerunc.Sed ucnobiftnerudieorum turbafinfeftiflimafredderent:fc
nofle diflimutanc. atq: boc apud uulgufaffirmare mcuncur :c[adefquibuf per certa
mrerualU [ocorum ec cemporum genuf bumdnum oporcec affligi: caufd accidere
nominifXpriftidni-quodcontradeoffuofingenctfdmdSi preclanflima celebncace
per cuncta diffundu;. E-eco!anc ergo nobifcunvdnrecj Xpufueniffee in tdrne:an&lt;j
eiufnome: ea cui fruftra inuidenrglona popuhfmnotefceret: quibufcatdmitdcibuf
refromdne mulcipliciter uaneq: cocrice func. u tn nfdefedanc ft poflunt deoffuof fi
propcerea coluncunne ifta maja pdtianiur cultorefeoif :quorum fi quid nunc paffi
fuerinc: nobifimpucada efle c6cendunc. Cur emm ea que dictumf fum permtlerunc
acctdere culronbuf fuif anceq eofdecfaracu Xpi nome off enderec.-eordq; facrtftcia
probiberec^pnmo ipfof morefne peflimof baberec- quare du eo2f curare nolueruc'

&lt;lQuod culcoref deorum nulla unq a duf fuifprecepta probttatif


acceperuc.ee m facrifeo2f curpiaqueq: celebraueruc. &lt;1C. im-

&lt;Y^~\ Eufenim ueruf eofa quibufn6 colebacur: mento neglexic.du aci t llh a
quorti

\_Jufau. fe,pbiberi nominefingrarilfimi coquerunt;:cu[coreffuofad bene uiuedum

quare nullif [egtbuf adiuuerunc •' Vciq: dignii erat uc quomo ifti il!o2f facra:
ica i[[i

iftorumuica:aucfacftacurarenr. Sedrefpodecurqiuolucacepropaquifqmalufeft.

Qmf boc negauenc .' Veriicame: percmebat ad confultoref deof uite bone precepta

■■

&amp;

non occultare papulif tulroribufluif: fed clara predicacione prebere: per


uacefetiam
c6uemreacq: arguere peccancef palam minari penaf maleagencibuG premiarccte
uiuentibuf polficen. Qtud unq cale m deo2f ilfo2f cemplif prompca ec emmenci uoce
concrepuic .' Veniebamurnofeciam aliquando adolefcencefad fpectaculd (udibnaq;
(acnlcgi02f:(pedcabamufarrepcicionaudiebamuffympboniacof ludifcurpiffimif qui
dufdeabufqi exbibebacunobleiicabamuncelefti uirgim &amp;: Berecyncie deorum macri
omniu^ance cuiufledhca dte folleni lauationif eiufcalia per publicum cancicabacur
a nequiffimif fcenicif: qlianodico macredeo2f: fedmacrequaliucunq^fenacoru: uel
quomlibet boneftorum uirorti: immo ucro qlia nec matrc ipforti flemconl decerec
audire. Habec enim qddam erga pareref bumanauerectidia:quod ncc ipfa nequicia
pofficauferre.lllam promdecurpnucine cbfcenoru dicloruacqrfdcloru^fcenicof
ipfof domi fue pro ludSrlt caulk cora matnburfuifdgere puderec: qua per pubhcum
a^ebanc coram deorum matre: rpeclante ec audience utriufq; fexuf frequennffima
multitudine. Que fi illedla cunoficate ddeffe potuic circunfufa: falte offe r d
cdfhtdte
debuic dbire c6fufa. Que func fdcnlegia: fi illa eranc facra .' Axtc que mqumatio :
r t i!Ia
lauat&lt;o.'Ec bec fercula appellaban(;:qfi celebrarec conuiuium: quo uelut
fuifepulif
immudademoniapafcerec'. Quifn.no feciaccuiufmodilpiritufta!ibufobfcenicdiibuf
deledtenc': nifiuel nefciefutru oino finc ulli immudi fpufdeojr nomie decrpietefuef
tale agenfuica: m qua iftofpotiuf q deci ueru et optec propiciof: ec f ormidec
iracof '

fljDe oblcenicatibuf qbuf macer deo2f a culcoribuffuif bonorabac'. dC V.

^y~\ Equacj tftof qut F/aTiciofiflime cofuetudifuitufoblccT-an ponuf ij otludldri


1 l ftudenc:fed illumipm Naficarn Scipicne:qumiroprimufa fenacueledtufcft!

( cuiuTmanibureiufdem demonif fi mu'acrum fufcepcu eft m urbeq: peruectu i babere


ce bac re mdicem uellem. Dicerec notifutru matre fudm tam opnme de R_epuHica
uellcc meren: ucei diuini bonorefdecernercc':ficuc ec grecof u romdnofdlidlq' gcrer
c6 ftac quibufda decreuiffe morcalibuf quorum erga fe bnficia magnipenderanc eofqr
immorraieffddlofacqiin de02f numeru receptof effe crediderar: .pfecto ille cantam
feliciracem fue matri fi fieri poffccoptaret. Porro fiab illo deinde quereremuf
ucrum
incer eiuf diuinof bonorefudlec illa turpia celtbran: no ne fe ma!Ie clamarec: uc
fua
mater fine ullo fenfu morcua lacerec: q ad boc dea uiuerec: uc illa litencer
audiret .'
Abftcuc fenacorpopuliromdmeamece pditufqua fbeatruedificaritn urbe fortiu
uirorumpbtbuit:fic uellec coli macrem fuam:ut talibufdea facnfpropiciaret;:qIibuf
macrona urbif offenderec'. Nec ullo modo crederec uerecudia laudabilif f emme ica
in concranum diuimtace mutan: uc bononbuf eam ralibufaduocarenc culcorefliu:
qualibufc6uiciirinquepidmiacuIdtircummterbominefuiuerec:nifidurefclauderct:
fefeqi fubtraberec: erubefcerec pro illa u -ppmqui: ec maricuf ec Iiberi. Prcmde
calif
macer deoru qualem babere macre puderec quenlibec etia peffimu uiru- Romanaf
occupatura mentefiquefiuic opcimu uiru; n6 quem monedo Si adiuu^do facerec:fed
que falledo deciperet:ei fimilif de q fcnptti g.mulier aiic uir02f
pciofdfaimafcapcac:
uc ille magne idolifafmufbocueluc diumo ceftimomo fublimdcufec uere fe optimii
exiftimaf: ueram pietatem religionemq; non quereret: fine qua omne quif laudabile
ingenm fuperbia uanefcitrec decidic- Quo igic' mfimfidiofe quererec ded illd opctmu
uiru; cii Cdlia querac m futf facnO qlia uin opcimi abborrenc fuifadbibere
conuiuuf?

27 28 29

(£Deofpagano2f nutt^eneuiuedifanxifTedocTrrnam. &lt;j C vi.

Jnc e(V q&gt; de uica IV monbuf ciuitatum atq; populorum a qmbufcolebani; :i[U
lumma non curaruc"ut tam borrendifeof&amp; deceftabibbuf mahfno m agro ec
i uinbufno m domo atq; pecuniano demq: inipfo corpore quod meci ftbdie':fed in
ipfa metenn ipo redbore carmfaimceof impleri ac pefTimof fieri fine ul!a fiii
terribili
probibicioe pmicterenc.aut fipbibetac: boc oftendac pociuf boc probee'. Nec nobif
nefcio quof fufurrofpauci(Timo2c auribufanbeIacof:&amp; arcana uduc re[igi6e
cradicof
iac1enr:quiburuiceprobicafcaftitafq:difcac'.feddemon(trenc'ue[commemorencur
loca cahbufaliquado conuenticuUf confecraca^no ubi ludi agerent obfcenifuocibuf
ec motibuf bifrrionu: nec ubi frugalia celebrarent: effufa omniu [icecia
curpicudmu.
Ecuerefrugaliarfed pudonf^ boneftatif fed ubi popu!i audirerquid du pceperuc
de cobibenda auancia :ambitione frangendasiuxuria refrenada.ubi difcerec miferi
quod difcend-tm Perfiuf mcrep-tic dicenf;
Difcite 10 miferi: ec caufaf cognoliire rerum-
Qttid fumuf ec quidna uicluri"gignimur.ordo
Quif dacuf? auc mete qmollif f Texuf" etunde.
Qjiifmodufargenci" quid fafoptarc.quid aTfier.
Vcile nummuf babec; patnecanfq: propmquif.
Quancum [argiri deceacquem te deuf e(Te tuffic:

Ec bumana q parce [ocacuf cfin re. Dicat' m quibuf [oaf bec docennum deorum
fotebancprecepcarecicari" et a culcontuf eorum poputiffrequcncer audiri ficuc nof
ofcendimuf ad boc ecdefiaf mfeicucaf: quaquauerfum reSigio Cbnfhana diffunditur.

(Qnutilia efle inueca pbi[ofopbica:fine auconcace diuma.


ubi quenq: ad uicia pronu magif mouec : qct du f ecerinc:
cj quod bommef difpucauennc. &lt;1 C. vu.

7TN nnbifforte pbdofopborum fcolafdifpucationefq: memorabunt '. Pnmo bec


f _I-n6 B-omana fed Greca func.aut fi ppcerea la E-omana qa &amp;;grecia facla efc
JR-Cmana jmmciamo deorti pcepta funr- fed bommu mueta.q uccuqr conaci func
ingeniifacucifTimif pdici ratiocinadi lmuefhgare quid m rerti natura [atitaret:qd m
monbufappetendu eecacq; fugiendti :qd in lpfifraciocinadi reguhf cerra conexione
rraberec:aut qd no efTet c6fequef:ue[ etia repugnaret. Et qdam eoit queda magna:
qcum diumicuf adiuci (untinueneruc"qcum auc bumanitufimpedici func errauertic:
max fe cti eorii fupbie rufte puidentia diuma refi(Teret:ut uia pietacifab
bumilitace
tn iltpna furgente ecia ifrorum c6paracioe mofrrarec: unde pofTrea nobif eric m dei
umdomimuolucace^difqrendiacdifieredilccuf Verunrame fi pbilofopbi aliquid
inuenerunc-qct agende bone uice beateq: acbipifcende faufefTe poflit:quato lufhuf
talibuf diuini bonoref decernerent;: qco mebuf ec bonefhuf rn PUconif cempta [ibn
eiuf [egerent:: g m cephfdemonum galti abfcinderent : mcllef con fecrarentur: mfani
fecareuin ec quicquid aliud uel crudcle ue[ turre.uel turpiter crudele-
uc[ crudedcer
curpe: in facrif calium deorum celebran folec. Quanco (aciuferac ad erudiendam ad
uiuiciam muencucem" publice recican [egef deorum; qm [audari maniter [egef arqj
inflrituca maioram.' Omefemm culroreftahu deoru mox uc eof [ibido perpulenc:
feruecu uc aicPerliuf tidta ueneno: magifmcuen^ cjd lupicer fecenc"q gd docuenc

,*=c

Placo: ud cefuenc Caro. Hmc apud Terenciu flagiciolufadolelcenf fpecftac tabula


quanda picfta m pariere- ubi merac picftura bec. loue quo pacfto Ddne mtfifle aiuc
m sremiu quonda bymbre aureu: atqi ab bac cata autonraceadbibec paerocmium
turpuudim fue: cu in eafe lacftacimican deu. A.t quedeum inquit^QuicempIaceli
fummofomtuconcucit:ego bomuncio nonfacerem id.Ego uero i[[ud fcci'.ic libcnf.

dJ3e [udiffcemcif m quibuf dn non offendunrur edicfhone


fuarum curpicudinumifedplacancur. ([C. Viu.

J~\ T enm n ° n traduntur lftd facnfdeoic : fed fabulifpoecarum .No!o dicere itla
^£_jLmyftica:q ifra cbeatnca effe turpiora.boc dico: q&gt; negancef conumcic
bifbona:
eofdem itlof ludofm quibufregnic figmerd poecaru:no pcr impenu obfequm fdcrif
deorfi fuoic mcutiffe E-omanof: fed lpfofdeofut fibi follemcer ederent:- ec bonon
fuo
confecrareni5:acerbeimperddo:&amp;;quoddmciexrorquedofecirfe.QiiodinpmoIibro
breui c6memorarioe perftrinxi. N5 ingrauefcenre pefti!ecia:ludi fcenici auconcate
Ponrif icu R.ome pnmitufmfhcuci func. Qiitfigitf m agendauitawion ea fibi pociuf
ftrctdda arbicreturque acftitdni; [udifautonrate diuma infcicuciO q ea que
f.pcicant;
legitufbumano confilio promulgdtif.' Adulreru. Ioue fi poere faltacicer pdideruc:
dn uciqi caftrquia cancum nefafper bumanof ludofconficftu eftmo quia neglectum
irafa: ac uindicare debuerunc.Ec bec func fcemcoic colerabiliora ludorum :comedie
(citicecec rragedie:boc afatute poera2f :dgede m fpecfracultrmulcd reru curpicudie:
fi-d nulla falcem.ficut aha mulca: uerborum obfcemrace compofice. quaf eciam mcer
ftudia que bonefta ac Iiberalia uocancur :puen [egere &amp;: difcere coguncur a
fenibuf.

i|_Quid R-omdm ueteref de cobibenda peccan [icenna fenferinc:


qua Greci deoif fequuci ludiciu Iibera tl uo[ueruc.(f CTix.

QVid auc bic fenferfc R.omam uecerefCicero reft-ai; m Iibn r quof deRepuUica
fcripfic. ubi Scipio difpucafaic. Nunq comedie nifi cofuecudo uice pacerecur:
pbare fua cbeacnfflagiciaporuiffent.Et Greci qdaannqorefuitio r e fue opinionif
quanda couenientid feruduerur. apud quof fuic etia [ege c6ceffum: ut quod ueller.

opbonrem Hyperbo

paciamur inquit: &amp;: fi buiufmodi ciuef a Cenfore meliuf eft cj a poetd nocari.
Sed
Peri Jem cu la fue ciuiraci maxtmd ducontace plunmofdnnof domi &amp;: bel[i
pfuiflec:
uioUn uerfituf ec eofagi m fcend no pluf decuic: q fiPUucufinquic nofter uoluiffec:
auc_NeuiufP.&amp;: Cn. Scipi6i:auc Ceciliuf. M.Cdtoni maledicere. Dem paulopoft.
(jNofrre mquit concra.xu.CdbuIe cu ppaucafref capice fdnxiffenc: in bifbac quoqi
fancftienda pucauerunc: fi quif acftitauiffet: fiue carmen conddiffec quod infamiam
fdcerec:f[dgiriuued[ceri.pc[are.Iudiciir.n.acmagiftrdcuudifcepcarionibuf[egitimif
propofita uicd: no poecarii ingennfbabere debemuf:nec,pbrumaudire:nifiea [ege
ut refpondere (icedc: U ludiciodefendere. Hec ex Ciceronif qudrro de R.epublica,
libro dd uerbu excerpenda drbirratuf fum : ncnullif ppter fdciliorem intellecftu
uel
precermiflii: ue [ paululu comuracif: Mulcu enim dd repnner:qud molior explicdre:
fi pocero. Dicic deinde alia u fic cocludic bunc locu: uc
oftenddtueteribufdifplicuifre

Tt

K.onidnif! uel [audari quenq m fcena uiuii bomtnenvuel uicupan. Sed ur dixi boc
greci qq mucrecudiuf: tfi couemenciuf licereuolueruc: ci uiderec dtiffuifaccepca ec
graca effe opprobna. no tantii bommu:ueru u ipfo2£ deoif m fceniciffabulif: fiue a
poecifeenc illa c6Ficta:fiue Fiagicia eoir uera c6memorarent::&amp;: agerent; m
cbeatrifi
aeq: ab eoi$cu[coribufut folo nfu:ac no ecia imicati6e digna uiderene". Nimifemm
fuperbum fuic Fame parcere pnncipu ciuicatif U ciuui: ubi fue Fame parci numma
noluertic. Nam quod afFerc' pro deFcnfione: non illa uera m deof dici:fed falla
acqi
confic^a: idipfum eft fceleftiuOfi pietate confulaf religionif. Si aiic malicia
demontt
cogiceO qd aftutiuf ad decipiendti atqi ca[[idiuf. ; Cii emm probru laci^ tn
pncipem
patne bonti acqi ucilemone tato e mdignmf gto a uencate remociuf'&amp; a uica
illiuf
a,lienu.'Queigit; fupplicia fuffittuc: cu deofic ifta cam nefana ta mfignifmiuria.'

&lt;f Qwa no cedi arte demonef ue\ tc ue[ f alfa de fe crimma: uel uera narrari.
dXT. x.

f^^Ed mafigm fptif quofifti deofputar.-ecid f [agitia: que n6 admiferiic de fe dici


p — Atoumtdum tame bumanaf mecefbifopmionibufuelut recitufmducanc: ic a&amp;
pdeftinatii fupphciii fecti trabac- ftuebomfefirtac6mi(erinc. p quofdeofbaberiuo[uc
q bumaniferronbufgaudet: p qbufecia fe coIedofmi[[e nocendu Fallendiqi artibuf
mcerponuc : fiue ecia no nu[Io2f bommiiilta cnminauerdfmt:quecn denummibuf
Fmgi libecer accipiiic fallaciflimi fptiOuc ad fcefeftia ac turpia ppetrada uelut
ab ipfb
celo craduci m rerraffecifidoned utdeat autonraf. Cum igic' Grect talium nummum
feruof fe effe fencirenc: mter coc u tanta eoru tbeatnca opprobna parccndum fibi a
poecif nullo m6 putauerut: uel duf fuif eci^ fic cofimilan appetetef ue[ metuecefne
boneftiore fama ipfi reqrendo:&amp;: eif fe boc mo pferedo:i[[ofad
iracundiapuocaret.

tfjDe fcenicifapud Grecofm R.eipub[iceadmmiftratione receptifeo tji


placatorefdeorum miufte ab bomimbuf fpernerentur. t|Ji7 XI.

T~\ D banc c6uenientr.J pertmet: qi etia fcenicofautorefearunde f dbuldrum non


f ^ .paruo ciuicatif fue bonore dignofexiftimarunc. Siquide quod m eo quoq; de
R_epuMica libro commemoratur.-Hefcbinefciuif A.tbenien(ifuir eloquentiflimuOcu
adoIefcenfcragedidfddciCduiflec.Rempub-icam capefciuic:ec A.riftodemum tragicum
irem autorem maximum de rebuf pacif ac be[[i [egatum ad Pbilippum Arbenienfef
fepe miferune.Non enim conlencaneumpucabad:cii eafdem arcefeofdemcp fcemcof
[udof ecia duffuifacceptof uiderent: lUofper quof agerenc: mfamiii Ioco ac numero
depucari. Hec Greci turpiterquidem:fcdfanediiffuifomnmo congruencer:qut nec
uicam ciuiii lacerandam Imguif poecarii 8. btftnonu fubcrabere aufi funt: a quibuf
cernebac deozf uica: eifdeipfif dnfuolentibuf ec [ibencibufcarpi: ec ipfofbominef
per
quofiftd tn cbeatrifagebani;:que nummibuf qbuf fubdici erac :grara ee cognoueriic:
non folii minime fpernedof m ciuitate: uerii etia mdxime bonorandof purauerunc.
Quid enim caule repenre poffent cur Sacerdotefbonorarerqa per eofuidhmafduf
acceptabilef offerebac-* ec fcenicofprobrolbf baberenc: per quof illa uolupcacem
Itue
bonore dnfexbiberi petecibuf: ec nifi fierec^irafcentibuneojradmomtione didicerac.
cum prefercim Labeo:quebuiufcemodi rerum pertciuimu predicanc:numma bona a
numiniburma[ifirtaetiacuIcufdiuerficaredilcinguat:utma[ofdeofppiciancedibuf
eccrirtibuffuppIicacionibufafferdt^bonofaucobfequiiflecifacquocCidin qliafuncut

F
ipfeaicludi^couiuidilccftifterma.Quodcocuqlcfrt^pofl-caride-arraueric^diligEntiur
difleremuf. Nunc ad rem prefencem quod accmec: diffeivimur. fiue omibuf omia cantj
bonifpermixte rnbuani; . neq: enim efle dccet deof maloP cum potiuf ifti qa immudt
func fpintufiomef fint ma!i:fiue ccrca difcretideficutLabeonruifum eft:i!
[ifil[a:iftif
ifta diftnbuancur obfequia: Compecenciflime Greci ucrofq: bonore dignofducunc:
cc facerdocef per quof uictime mmiftrancur: ec fcemcof per quof [udi exbibencur.
Neuelomnibufdiiffuifi fiet [udi omibufgracifuncuel quod eftindigniuOnfquof
bonof pucanc &lt; fi ludi ab eif folum amancur ■■ facere conuincancur imuriam.

^Quod R.omani auferendo [ibercace poenf in bominibufqua dederfie


m deoO meliuf d e fe § de duf fuif fenferunc. (i C scn.

~T R-omani ficut m illa de R.epublica difputatione Scipio gIoriatur:;pbnfec


Liniurnf poecarum fubiecftam uicam famamq: babere noluerunc. capice etiam
fancienccf cale carme codcre fiqf auderec.qct erga fequide facif bonefte
ctSfticuerut:
led erga deof fuof fupbe et irreligiofe. Quofcu fcircnc nd folum patienterifed
eciam
[ibenter poctaru probrif maledicftifq: [acerari: fe potiuf g illof buiufcemodi
iniunif
indignofefle duxerunc feq: ab eifeciam lege munierunc.illorum aucifta eciS facrif
follemcacibuf mifcueruc Ica ne cande Scipio [audaf bac poerifromanifnegara' efle
Iicencia: uc cuiq opprobnu mfligerenc romanoipcii uideafeof nullt deojc peperciffe
ueftro2C.' Ica ne plunf tibi babeda uifa eft exiftimatio curie ueftre g celeftif
miurie:
Capitolu immo R-ome uniuf g celi cociuf.' uc Imgua maledica m ciuef cuof exercere
poece ecia Iege i pbiberenc::&amp; in deofcuof fecun canca
conuirianuIloSenacoremuIIo
cefore: nullo pncipe: nullo poufice ;pbibcnce:iacularent;. Indignii uidelicecfuicuc
Haucufauc Neuiuf P.ec.Cn. Scipioi : auc CealtuCM.Caconi ma[edicerec:aj dignti
fuitucTereciufuefterflagirio Iouifopcimi maximi adolefcentm negtiaccjcicarec?

(^ Debuifle intelligere R omanofi q&gt; dn eo2f qui fe turpibuf [udif


coliexpetebancundignieflencbonorediuino. &lt;j_C. xm.

id relponderet mibi fortaffe fi umeret. Qiio nofifta impunita efle nollemuf:


queipfi dn facraefienoluerticcu ludoffcemcofubi ra[ia celebranc:: dicfticant::
/acTitanc':etromanifmonbufinuexeruc:ecfuifbonoribufdicariexbiberiq:iufleruc.'
Cur ergo n6 bmc magifipfi incellecti funt nS efle du uern nec omnmo digni quibuf
diumof bonoref deferret llla Refpublica ! Quofemm coli minime decerec mimmeq:
oporcerec:fi!udofexpecerenragendofconuiciifR.omano2X:quomodoqueroco[endi
pucan funt: quomo nc&gt; deceftadi fpintuf incelleclri : qui cupidicace falledi m
ter fuof
bonoref fua celebran crimia popofceruc' IcEq: R_omam quif lam fuperftiricienoxia
premerentur: ut lllofdeof colerenr: quofuidebanc fibi uokuffe fcenicaf curpitudmef
confecran : fue came dignitacif memorefac pudorifiaucoref ralmrn fabularii nequaifj
bonoraueruc more Grecorfi :fed ficuc apud Qcerone idem Scipio [oquit:: C (i arcem
ludicram fcenaq: rotam probro ducerenc: genufid bommuno modobonoreciuium
reliquorti carere: fed etia cribu amouen nocacione cenfona uolueriic. Preclara fane
ec R.omanif[audibufannumerada prudecia. Sed uelle fe ipfa lequereC.fe itmraret;.
Ecce enim recle qlquif ciuiti R-omanoip efle fcenicuf elegiflec: non folum ei
nulluf ad
bonore dabae' locufi ueru ecia Cenfonf nota cribu cenerepropnfi mmime linebacf.
27 28 29

n _^ j

XT"

O ammu ciuiracif[audi r auiduimgermaneq: R.omanu. Sed relpondearur rmbiqua


confencanea rarione bommef flemci ab ommbonore pellune': ecludi fcenici deorii
bononbufadmifcencur' i[|afcbedcncdfarcefdiuuircufR.omana non nouerac:que
ecfi ad obiecftamencum uolupcacif bumane quererencun 8i uicio morum irreperene
bumanorunvdu eaf fibi exbiben peciuerunr. Qu6 ergo abncirur fcemcufper quem
colic; deuftEc cbeacnce illiufcurpicudimf q fronce nocac actor: fi adorac
exaiftor !
In bac concrouerfia Greci R.omantqiconcerranc. Greci pucanc recte fe bonorare
bomfeffcenicoPcu colac ludo2f fcemc02f flagiratorefdeof. R.omam uero bomimbuf
fcenicif nec plebeiam tribu:qco mmuf fenaconam cunam deboneftan fmunc. In bac
dtfceptaci6e buiufcemodi raciocmacio ftima quefti6ifabfoluic. Proponur Greci.Si
du calefcoledi (uc: pfecfto ecia calefboiefbororadi llc. WTumuc Romai. Sed nullo
mi calef bomf efbonoradi fuc.C6cIudiic Xpiani. Nullo igic' mS du calef colcdi fuc.

^Meliorem futffe Pldtone qm poecif locu m bn morata urbe non


dedercc:&lt;j bof deof :g fe [udiffcenicrf uolueriit bonoran.([ C. xun.

1- ^~\ Einde quenmuf ipfi poete raliu falularum copofirorefqui.xn.ratuldis Icge


/^^/ probibent: fama [edereciutu : tdm,pbrofa tn deof coutctaiacuUncefcur no uc
fcemct babeane - inbonefh? Qiid rcie recftti eft uc poenc02f figmer.co2f K
lgnoiofojf
deontmmfameruradrorefbonorentur exacftoreftAn forte Placcntgrecopociuf
palma danda efbqui cu racione firmarrc qualif effe ctuiraf debeac: canq aduerfanof
ciuitatif poerafcenfmc urbe pellendof' Ifte uero Si deorum miunaf indigne tulm ec
fufcancorrupiqiftgmentifammofciuiunoluic.Confernuc Plaronifbumamratea
ciuibufdecipiedifpoetafurbe peilente^cii deoif diutnirate bonon fuo [udof fcemcof
expecente.Ille: ne talia uel fcnberenc' et fi nd obcmutr difputando 1 camcn ne
fcripca
rcciperentupperfuafit [euican lafctuicqi Grecoif •• ifti uc talia etta agerentur
tubc"do
extorferunrgrdUtrae&lt;&amp;:modeflieR-omdnC2f Nccrantum becagiuoluerucfedfibi
dicart: ftbi facrari: fibi fbllennicer exbtben. Cui candem boncftiuf drumof bonoref
decernerecctuicafurru Pldrcn bec curpia 6t nefadapbibentran dem6&lt;bufracbofm
decepttone gaudenbuf cjbufilte uera perfuddere no pocuit '■ Hunc Plarone Labeo
mter femideofcfimemorandu pucauic. ficuc Hercule: ficur R.omu[u.fermdeofaurem
b;&gt;roi! uf afipomc: fed utrofq: tncer numina collocac. Verunrame ifhl: que
appellac
femideum :no beroibufcantti: fed etta duftpfif pferendi effe nci dubico. PropmquaC
aucem R_omanorum [egefdtfpucdciontbuf Pldtonif qn llla cucta poetica figmenta
eondenac. Ifti atic poecif Roman~2f adimtic fa[ce m bomfef matedtcendi [icenciam:
i[le poecafab urbif tpfiuf babiratione repellic: lfci falcetn.dutorefpoeticarii
fabularu
a [ecienda fbctecace ciuicatif ccipefcunc. Ec ft contra deof ludoru fcenicoif
expeticoref
aliquid auderenc^forceundiqiremouerenc.Nequaq igiC [egefad mftituendofbonof
auc corngedofmorefmalofa duffuif poffec accipere R-omant ftue fpare.quoflegibuf
fuifumcuc:acq: cemrncut. Ilti.nbonon fuo depofcuc ludof fcemcof lfti ab bononbuf
ornibuf repelltir bomineffcenicof. IIli celebran fibi lubi-c figmecif
poeticifotprobna
deo2f iffi abopprobriifbominti decerrencimpudencia poecaru.Semideufautem i[le
Plato 8_ rdtiti deoru hbidini refhtic: ec ab indole R_omano2f quid perficiendu
effec
oftendic. qui poerafipfofuet pro arbitno meciencefuel bomimbufrmferifqfi deoru
f acfta peflima imicanda,pponencefi omnino m ciuirace bene inftiruca uiuere noluic.
Nof quide Platone nec deti nec femideu perbibemuf nec ulli fancfto angelo fummi

,EC

deimec uendico Propbecemec Apoftolo alicui: nec cuilibee UCpi martyri: nec cuiij
Xpiano bomi copamufcuiuf noftre fencecie racio deopfperare fuo [oco explicabid.
Sed eum crVquadoquide ipfi uotuc fuifie femideum: preferendu efie cenfemuf fi non
Romulo ec HercuUquififtu nec occidifie frem: nec aliqct ppecraffe Hagiciu quifq
btftoricoif uel poecarum dixic auc fmxic: cerce ue[ Pnapo:ue[ a[icui Cynocepbalo:
pofiremo uelFebruo-que R_omant numina parcim peregnna receperuc.-parcim fua
propa facrauerur. Q116 i^tt: canca animi Si m02f mala bonif precepuf ec legibufuel
immmeciapbiberenc:uel in r ica exftirpanda curarenc du caUCqui ecia femmanda ec
augenda flagina curauerur:ca[ia ue[ iiui ue[ qii fua fadta per cbeacncaf
celebncacef
populif tnnocefcere cuptecef' uc canq auconcace diuina fiia fponce nequiffima
[lbida
accenderecur bumana: f ruftra boc excUmace Gcerone: q cti de poecif agef ad eof
accefiifiec.CUmor ingc BC approbacio populi qfi magni cuiiifda 8. fapiecif magifcni
quafiUi obducunc cenebraf.' Quof mucbunc mecuf' Quaf mfUmmanc cupidicacef?

^fQuod Romam quofdam fibi deof non racione:


WaduUcionemfcituerunc. (fC. XV.

QVe auc lHifeligendoic deoru eria ipfo !f ra[fo2f rano:ac r\6 potiuf adulatio eft:
qn iftum PUconem que femtdeu uolunc cacifdifpucacionibufUborancenem
ammifmalif: que papue cauenda r unt moref corrumperene" bumani nulla edicuU
facra dignti pucarcic ec Romu'um lufi diifmulrif preculcrut: quifet lpm femideum
pociu r q deu uocauerurueluc fecrr cior eoif dodrnna cS m t ndac ' Na ctia FUmine
illi mfhcueruc.qct facerdotu genufadeo in R.omamf facrtfceftace Apice exce![uic:uc
creffolorrldminef bater5ctribufnuminibufinfticucor.Dia[e:Ioui:Marria[eMarci:
Quinnatem : R-omuIo. Nam bemuolcntia ciuiu ueluc recepcuf in cclu Qmrmufeft
poftea nommaruf. x per boc 8. Nepcuno^ec PIucoi fracnbuflouif 8- ipfi Sacurno
parri eoif ifto R-omu[uf bonore piarufeft: uc pro magno facerdocium quod I oui
tribuerunc buic ecia boc tribuerencec Marci cancj pacn eiufforftcan propcer lpfum.

(£Quod fi dnf u[[a efier oira Iuticie ab eif R.omam accipere de'c uerunc
pcepca uiuedi pociuf cj [egefab alufbominibuf mutuare. ♦TC- xvi.

'auce a dnf fuif Romam umendi [egef accipcre potuifient: no aliquoc annof
poft R omam condita ab Acbenielibuf mucuarecur [egef SoIoniG quaf ramen
non uc acceperunt: cenuerunc: fed meliorefec emendanoref facere conaci func. quif
Lycurguf Lacedemonuf legefex Apollmtfaucoricare fe ifticuiffe cSfmxenc. Qiiod
prudencer R.omam credere nolueriic. ppcerea no indeaccepcrut-Numa Pompt!iuf
qui R_omu!o fuccefiic m regnum; quafdam [egefque quide regende ciuicaci ncquaq
fufFicerenc: ccndidifii fertur.Qui etfecia mulca facra conftiruic. no came
perbibecur
eafdem [egefa nummibuf accepiffe. Ma[a igic' animr mala uice:maU moru: que ica
magna func: uc bi r docftiffimi eorum uin eciam ftancibuf urbibuf Relpublicafpenre
cSfirmcc^du eoif ne fuifculconbufacciderec mmime curamc.immo uerouc augeret;:
ficuc fupra di fpucacu e ft: omi modo curauerilc.
flPerapcu Sabinarum:alufq:iniquicacibufqueiriciuitare
R.omana:eciaUudacifuiguerecemporibuf. (JC xvn.

26 27 28 29

^r;

7~"T N forcepopulo E.omano;ppcered legefnonfunca numimbufccifticuceiquid


I 1 ficuc Saluftiufatc :Iuf bonumqi apudeofnonlegibuf magif q nacura ualebat?
*■ Exboc mre ac bono credo rapcafeffe Sabinaf Quid enim luftiuf ar meliuf q filidf
alienaf f raude fpectaculi inducTtaf non a parentit uf accipi-' fed ui uc quifq:
pocerac
duferri? Ndm fi inique Sdbini facerenr negare pcfluIdraO qco fuit imquiuf rapere
non dacaf? lufhuf diic bellum cu. eagenre geri potuic: que filiaffudfad mdinmoniu
coYegionalibufer confmalibuf fuif negaflec pecitdO cj cum ea que rcpetebac abUcaH
Illud ergo pociufibi f lerec ubi Marffilium fuum pugnatem ruuareciuc coiugioru
negacorum drimfulcifceret; imuria:ec eo modo ad feminafquafuoluerac puemrec.
Miquo emm forcaffe mre belli imufte negataf lufte uictor auferrec. NuIIo autem
lure pacifnon dacafrap.iic:&amp;: lniufhl bellii cum earti parentibuf mfre
fucceffencibuf
geffic. Hoc fane uciliuf Facitiufq: (ucceffc qct ec fi ad memcria f raudifilliuf
circSfium
fpedtaculum manfit:fdcinoriftamen m illa ciuirace &amp;; imperio no placuic
exeplum.
faciliufqR-omani in boc errdueruncmcport: illa miquicaccm deum fibi R-omuIum
confecrarenc: 3 uc in f emimf rapiendiffacfcum eiufimitdndum u lege ulla uel more
permircerec. &lt;LEx boc mre ac bono pcftexpulfum tu IitenffuifregeTarqnium:
cuiuffiliuf Lucreciam ftupro uiolencer oppre(Terac: Iuniuf Bruiuf conful Lutium
CoIIacinu maricum eiufdem Lucretie collegam fuum bonu acqi mnocencem uirum:
ppter nom? &amp;c ppinquirare Tarquinoru coegic magiftrdcu fe abdicare: nec uiuere
in ciuicace permific. Quodfceluffauenteuel patience populo fecic: a quo populo
confuldtum idem CoIIatmuf ficuc eua ipfe Erutufacceperac. &lt;|Ex boc lure ac bono
M.Funuf Camilluf illiufceponf uir egregiuOq Veiencef gramflimof bofiefpopuli
E-omani poft decennale bellum: quo Romanuf excrcituf totienf ma[e pugnando
grautcer afKicTruf eft: lam ipfa R_oma de folute dutitance atq; trepidante facilime
fuperauic:eorumq; urbem opulentiffimam crpic: inuidia obtrecTatorum uirtutiffue
ec mfolenna Tnbunorum reufpIebiffacTruO tanq mgratam fen r ic:qua Iiberauerac
ciuitatem: U t de fua danatione cerriffimufm exfiliii fponce difcederec: u dece
milituf
e nf abf enf etiam damnarccun mox icerum a Gallif umdex pacne fucurufmgrace.
{^Mulca comemorare lam pigec feda 8- imufta quibuf agirabac illa ciuicaO 8. cum
potentefplebem fibi fubdere conarencur: plebfqi llliffubdi recufarec.ee utnufqi
parcif
defenforef magif ftudufagcrenc amore uincendi-- g ecjuu &amp; bonii quicg
cogitarenc.

{LQue de moribuf B-omanorum auc mecu compreffiTdue


fecuntacerefoIucif:SaIuftuj)datbifVoria. ( Q,. xvm.
V

TTaqi babebo modii:et ipm Salufriii tcftem pociufadbibc bo. Qui cii m [aude
E_omanO!f dixilfcunde notififte fermo exortufcft. Iuf boniiq: apud eof ne&gt;
t [egibufmagiOg naruraua[ebat:pdicafil[ud t?pu r quoexpuIfifregibufincreditiIicer
ciuitafbreui eracif fpacio plurmum cremc. Idem tamen in pnmo biftone fuelibro
acq; eiufexordio fdcee':etid tunc cii ad confulefa regibufeliec tranl [ata R_etpub!
ica:
poft paruum inceruallum iniuriafua!idorii: 8. ob eaf difceffionem pletifa pacnbuf:
alidfq: m urbe difceflionef fuiffe. Nam cum opcimif moribuf ec maxima concordia
populum E-omanum mcer fecundii ec pofiremu bellii Cartbaginenfe comemoraflec
egifle^caufamq: buiufbcm non amcrem lufticie^led ftance Carcbagme mecii pacif
inf ide fuiffedixifler. Vndc at Nafica ille ad repnmendam nequicia feruandofq:
iftof
morefopcimof: uc mecu uicia cobiberencur Carcbaginem nolcbaccuerti. Concmuo

fubiecic idem Salufttuf 8i atc. A.C d tfcordia u auaricia arq: ambitio:»: cecera
fecudif
rebufonn fueca maIa:poft Carcbagifexcidui maxie aueta fuc. Vc incelligeremuf
eria ancea B£ orin folere K augeri. Vnde fubnecTrenf cur bec dixenc. Nam iniune
mquic ualidoif tc ob eafdifceffio plebifa pacnbuf alieq: difTenfionefdomi Fuere.
Iam
in a p ncipio neq: ampliuf q regibuf exacTifdu mecuf aTargnio &amp;: beilu graue
cum
Etruria pofitfi efb equo Si modefto lureagitatfi. Videf queadmodfi etia illo breui
cempore uc regibuf exactif id eft eiectifaliquaculum equo sc modefto mreagerec;:
merum dixit fuiffe caufam: qm mctucbat' bcllu qct rtx Tarqniuf regno atq: urbc
pulfufEtrufciffbctatuf c6rra Rcmanofgerebac. Atcende tcaq: qd detnde c6cexac.
(Jpetnde tnqutc feruili impeno patref plebe exercere. de uira acq: cergo regio more
c6fulere: agro pc[lere:8&lt;: cercifexparrituffoli tmpto agere. Qt.itbuffeuitiif8^
maxfe
fenore opprefla plcbf cum affiduif bellif inbutum fimul &amp;r milittam tolrrarcc.-
armaca
montem facrum acq: Auentinii infedic: tumq: tnbunof plebif u alta fibi mra parauic:
difcordtarum Si cercaminifufnufq: f intf fuic fecundum bellum Punicum. Cernifex
quo rempore ld eft paruo mceruallo pofr reeefexacTtof: qualef E-omant fuennt de
quibufait. mf bonumcpapud cof non [egibuf magif qm natura ualebat. Torro ft i[Ia
cempora talia repeniicur qbuf pulcbcrnma arcf. opnma futlfe-predicatur Romana
Refpubltca: qutdiam dec6fequenciecacedicendum:auccogitadumarbttramur :cu
paulatt m mutaca uc etufde biftonci uerbifucar: ex pulcbernma atqt optima peflima
ac flagitiofifTimafacftaeft^ poft Cartbagmifuidelicecuc commemcrauicexcidtum.'
Que cf pora ipfe Saluftiuf queadmodu, breutter recolac st defcnbac m emf biftona
[egi porefb quancifmalifmorumquefecundtfrebufexorca fiinc: ufqiad bella ciuilia
demonurer effe peruenmm. ex quo cempore uc aic maiorum morefnon paulacim uc
antea: fed torrcnttf modo precipicatt: adeo luuencufluxu acq: auartcta corrupra
eft:
uc merito dtratur gemtofefle q neqjipfi baberepofXent reffamiliaref: neq:
aliofpaci.
Dicic deifi plura Saluftmf de Syl[euitiifceccraq;fedicaceK.eipub.Eca[iifcnptoref
in boc confc nnunc quif eloquio multum lmpari- Cernif ramen uc opmor : ec quifqmf
aduertencfacillimeperfpicit: colluuie morum peffimorum quoilla ctuiraf prolapfa
fuenc ance noftri Regif aduecum. Hec enim geffa func no folum anceq Cbrtftufin
carne prefenf docere ceptflec: uerum ecia anteq de uirgme natufefret. Cum igic' coc
ectanca mala tempojj: illoif: uel colerabiliora fupertufuelpoft cuerfam Cartbagtnc
mcoleranda ei borrendadiiffuifimpurdre non audcant optmonef bumanifmenbuf
unde cabauirta ftluefcerec maligna aftucia mferentibuf: cur mala prefenria Cbnfco
lmputat: q docftrtna falubernma u falfofacfallacef deof coli uerac: U iftaf bommu
noxiaf f lagiciofafq: cupiditatef diuina autontate detrftanf atq^ condemnanf bif
malif tatefcenti ac Iibenci mundo ubiq: famiham fuam fenfim fubtrabit: quacondac
ecernam: ecnon plaufuuanicatif: fedmdicio ucncatif glonofifTimam ciuicacem.

([Decorrupcione Romane B-eipubIice:pnufcj


cuIcumdeorumCbnftufauferrec. &lt;^C xix.

ICce Romana Refpublica: quod n6 e^o priurdico:fcdautorefeor£i undebec


\merrede didicimuf tanto anre dixerfir anre Cbnfti aduentu:pau[atim mucara
et ex&gt;u[cberrima atq: optima pefTima arcr. f laginofiffima fadta eft. Ecce
anteXpi
aduentu :poft delecam Cartbagin? maioif moref n6 paulatim:ut antea:fed correcif
modoprecipicaci.-adcoiuuenrufluxuatqjauanciacorrupcaeft.Legacnobifcgtra

I llll|llll llll|lll llll|lll II I llll|llll llll|llll llll llll|llll llll|!ii.


Illl|l ll|llll ll|l| : 'Hll|ll l|llll HH|II \^M llll llll|llll i::i|llll I II llll|
llll I pttttti llll|llll llll|llll lllllllll llll|llll II
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1 1 12 13 14 15 1 6 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 23 29

•___—'

[uxum u auanciam prcccpca deoru fuoJf populo K-omano dara. Cm ucina catum
c_ft_ &amp;: modeft-a rectcerenc:ac non eciam ab illopbrof- K ignominior_
depoO:erenr:
quibufper falfam dmmicace permciofam conciltarenc auconcacem. Legant noftra
ec per Propbecaffc per fan-tu euangeliu, U per A.poftoucofa_tur_: epiftoIaOcam
mulca concraauarictam acqi [uxun_ ubiqi populifad boc congregaciOqexcefleeer!
q diume: non ranq ex pbilofopbojf concercatiorabuf ftrepere: fed ranq ex oracuhO
ec dei nubtburmconare. U came [uxu acq: auancia fcerafq; ac curptbufmoribufance
aduentum Cbnfti rempultcam peffimam ac fUgtciofinlmam fa-tammon imputanc
ditffutf affb-honem uero eiuf qcunq; ifto tempore fuperbia debcieq; eoru pcrpefle
fuerinc:re!igioniincrepicancCbriftiane.Cuiufprecepcadeiuuifprobifq!moribufft

fimutaudtrenc acq; curarenc E-egefcerre U omnefpopu[i:prtnctpef&amp;; omneftudicer


cerre; iuuener&amp;: uirgmer femoref cum lumoribuOeCafomntfcapax K uterq; fexuOcc
quofBapnfta Iobannefalloqui-: exa-toreripft acq: miltcef u cerrarutce prefentir
ornarec fua Felicace B_efpub[ica:&amp;: utce ecerne culmen bcacifftme regnacura
cgfcen/
derec. Sed qa tfte audtc:t[[e concenic;p[urefqr utctirmale MandietibuOq utilt
uircutu.
arpencaciruncamicictoreO toleran Cbrtfti famuh tubentur: fiue ftntregef rtuefine
pnctpeO fiue ludtceO ftue mihceOrtue proui ttaleO liue dtutceOfiue paupereOftue
[iben
ftue Terut utrutf libec fexufpefltma ecia fi tra neceffe e f [agitioftffimaq!
__epubltcam :
ec m tlla angeloif quadam fandrifltma acq: augufhflima cuna celefhq; I-epubltcai
ubi det uoluncar lex eft.- clariffimum fibi locum eciam ifta colerancta comparare.

d Qxtalt uehnc felictcate gaudere:&amp;: qburmonburuiuerei


quitemporaCbrirttaneretigiomrtncuranc. CC xx.
jf» I Eruncamen ralercu[core0&amp;: diIertorerdeoruifcor_:quo. u eti_ tmitatoreriti
\AfcdenbatSi flagicnf fe effe lecancurmullo m_ curanc pefiima ac fldgiriofiflima
noneM-_-empub[icam.Tantumfcecinqunc:cantuf[oreatcopiifrefcrca:ui-toraf
glonofo: uc[ qd: e fehciuOpacefecura fic:et qd ad notflmmo id ad normagirptmet:
ft dtuttiarquirq; Temper augeatique quondianireffuriombuffuppecanc: perquafrtbi
ecia mftrmiorerfubdac qfq: poceuor . OMequan- diuiciburpaupefcaufa fecunt_ci_
acq; uc eoru pacroctntirquieca tnercia perfruancur: dtuiterpauperiburad cltencelaf
ec ad mimfteriu rutfaffufabutantur-populi plaudant non cSfuIcoriburutilicacum
fuarumifcd [argiconbufuoIupeacu.Non mbeancur dura: non probibcanc'impura.
rcgefno curec qbomf Ted qfubdicifregn?c:Prouintie_Cegibufn6 canq rc-tortbuf
morum:(cd ranq rerum dommatonbuf &amp;; delitiarum fuarum prouifonburferuiant:
eorq: no ftncertcer bonorenc:fed nequicer ac rerutlicer cimeac:qd aliene uinee
pociuft
cj quirfue uicequtfq; noceat: legibufaduertatur. NuIIurducacur ad mdiceOniri qui
aIienirei:domui:faIuti:ue[cuiqtnuitofuentimportunufaucnoxiufCeceruderuir:
ue[ cum futO uel cd qutbufcunqi uolencibuf faciat qmfq: quod bbet. abundec publica
fcorca: uel propcer omnefqutbur frui placuenc: uelpropcer eormaximequibabere
pnuaca non poflunc. Extruantur ampliflime atq: ornatiflime domuO ubi parata
conuiuia frequenccncur: ubi cuiq; [ibuenC:&amp;! pocuericidte nortuq:
[udatur:btbacur:
uomacundefiuatur. Salracionefundiq; c6crepenr:tbeacra mbonefte [eticieuocibur:
acq; omi genere fiue crudeliflimeiftue curpiflime uolupcacifexeftue.. IKe fic
publtcuf
intmtcuOcui bec felictcafdifplicec: Quif qf ea mucare ue[ auferre teptauent.-eu
libera
muictcudo auercac ab aunbuOeuercac a redibuOauferac a uiuencibuf. IIIi fpabeatur

'ii

dn uen- qut banc adipifcendam populif.pcurauennc adepeaq: (eruauermc. Colacur:


uc uoluerinc.ludof expofcac:qua[efuo[uermc. quof c(x fuif ue[ de fuifpofliinc
babere
culroribufcantum efnciac:uc buic MicicatinibilabboftemibilapeftemibuabulU
clade timea£. Qmfbanc Rempublica fanufnon dtcam Romano Impio:fed domui
Sardanapah comparauenc : Qut quondam rex ica f utc uolupcatibuf dedituf uc in
fepulcbro fuo fcribifecencea fola fe babere mortu£i:que Iibido eiuf etia cum
uiuerec:
baunedo ccifumpferat. Que regeifti fi baberecfibi m ralibufindulgence^necm eif
quicq u[Ia feuentace aduerfancemibuic [ibeciuf q Romam ueeerefRomulo cemplu
ec Flammem confecrarenc.

{T35e fencentia fuerit Ciceromfde Romana RepuHica. &lt;TC. xxi.

/•WBd fi ccicempnicur qui Rotnana' Rempublica" pefiimSacf laginofiffima dixit;

r^_P ™x curanc ifti quanca morum peflimorum ac rlagirioforum labe ac dedecore


/impleacurTed cancummodoucconfiftaC:&amp;:maneac:audunceam: nonuc Saluftiuf
narrac peffimam 8i f [agitiofiffimam faclam :fed licuc Ciceto difpucac la cunc
prorliif
pen(Te:K nulla omnmo remanfifle R.empublicam. Inducic emm Scipione ett ipfum
qui Carcbagmem excmxewc de Republica dilputatem : quando prefentiebatur ea
corruptione: qua defcnbit Salultiuf eam ia iaq: pencuram.Eo qppe cepore dtfpucat;:
quo lam unufGraccbojj: occifuf fuic: a quo fcribic fedicionef grauef
cepiffeSaluftiuf.
Nam morcif emffic m eifdem [ibnf comemoracio . Cum autem Scipio m fecudi Iibri
fme dixiffec: uc m fidibuf ac cibuf acq: cantu ipfo ac uocibuf concentuf eftquidam
tenendufexdiftintrtiffomfqueimmucacumaucdifcrepanteaurefemditeferrenon
poflunrmfq: concentuf ex dilfimillimaru uocum moderacione cocorf came efficicur
eccogruSOfic exfummif&amp;: mediif&amp;i infimifmcerieclifordinibufucfonufmoderaca
racione ciuitatem confenfu diffimillimoru concmere. &amp;. que barmonia a muficif
dicit:
m cantu: eam effe m cmitate concordia artiffimu acq: optimil ommu m Republica
umculum incoIumitatiOeaq: fine rafticia nullo pacto efle pofTe. Ac demde m. aliqto
[atiuf8iuberiufdifrerui(lec:quantumq:prodefreciufticiaciuiCaci:quancuq:obeflecfi
abfuiflec: fufcepic deinde Pbiluf unufeorum qui difpucacioni aderanca: popoflic-uC
bec ipfa queOio diligenciuf cractarecur: ac de iufricta plura dicerencunpropcer
illud
quod tam uulgo ferebacur:Rempub[icam regi fme imuna non pofTe.Hancpmde
queftionemdifcutiendam: ti. enodanda elTe aflenfufeft Scipio.Refpodicq: nibil efTe
quodadbucdeRepublicaputarecdicftumiaJquopoffecIongiufprogredimifiefrei:
confirmatum non modofalfum efle i[[ud:(ine imuna non pofle: fed bocuenflimum
efle fme fumma mfticia Rempublica regi no pofTe. Cuiufqueftionifexplicatio cum
m diem confequentem dilata eflec:m cercio Iibro magna conflidcatione refacfta eft.
Sufcepic enim Phlufipfe difpucacionem eorum:qut fentirent fine imufticia regi n6
poireRempubIicam.purganfprecipuenebocipferenrirecrcderetur.Egicq:feduIci
pro miufticia contra lufbiciam: ut banc effe utilem Reipublice: lllam uero mutilem
uerifimilibufrationibur^ exemplifueluc conaret; oftedere.Tum Lelmfrogacibuf
omnibufiufticiam defendere aggreffufeft.alTeruicq: qtum potuitmibil tam immicti:
q mmfVicia ciuicati.nec omnmo mfi magna lufricia geri auc ftare pofft RepublioS.
Qua quefcione quanmmfatifuifum eft pertrad:aea:Scipio ad intermifla reuertit':
recolitq: fuam atq: ccimendatbreuem Reipublice defimcionem quadixeraceameffe
rem populi: populum auc non omnem cecum mulcitudtnif: fed cetum mrifconfenfu
ec utilicatifcSmunione fociatum effe decerminac. Docet demde ijca fic m difpucanda

JX.

definiciomfucilicafacq: exillifluifdefinic.oniburcomgic: cunc efle R_epublica id


cft
rem popu.i.-cu beneac lufte gericur fiue ab uno rege: fme a paucifopcimdabuf: liue
ab umuerfo popufoCum uero tntuftufeft rex:que ty rannu more greco appellautc:
aut miufti optimacefquo2f confenfum dixic efle f acftione: auc miufluf ipfe poputu/
cui nomen uficacu n6 reppericmifi uc ecia ipm Cyrannum uocarec: non ta uitiofam
(icucpndie fuic difpucacum:fedficut racio ex ilbf defimcionibufcpnnexa docutflec:
omnmo nulta efle R.empublica: quonia no eflec refpopulixu cyrannufea faclrione
capefcerec- nec lple populuf la populufeflec: fi efTet lntuftuf: qm no eflec
mulcicudo ec
lunfcofenfu: ecucilicatifccimunione fociaca:ficucpopu[uffuerac defmiculi Quado
ergo R_e(pub[ica Romana calif erac qualem i[[a defcnbic Saluftiuf n6 lam peflima
acflagiciofiflima ficuc tpfe atc: fed oinonulla erac:fcd*m ifta ratione:quam
difpucacici
deR-epublica mcer magnofetufpnctpefcucbabica pacefecic Sicut ecia ipfeTu[[tuf
non Scipionif: neccutufq alcenuf: fedfuo fermone [oquef ceftac'in pncipto qumci
[ibri: commemoraco pnuf Ennu poece uerfuquo dixerac.
Monbuf anciquifref ftac R_omana:uinfq:.

Quem quidem ille uerfum mquic ue[ breuicaCe: ue[ uentate tanqua ex oraculo mibi
quoda efle affatuf uidetur. Nam neq: ummifi ica morara ciuicaf fuiflecmeq: moref:
mfi 11 uin preruiflenc: auc fundare auc cam diu tenere pocuiflent tancam : U cl
tufte
laceq; imperancem R.empubficam. Icaq; ance noftram memonam ec mofipfe pacriuf
preftancef mrof adbibebat: 8. ueceru morem:ac matotf mftituca recmebat excel.ecef
utrt.Noftraueroerafcu R-epub[ica:ficutpicT:ur3accepifrecegregia:fedeuanefcecc
uecuftace non modo eam colonbuf nfdem quibuffuerac.-renouareneg[exic:fed neid
quidem curauic: ut formam falcem eiuf ti excrema canq Iiniamenca feruarec. Qutd
emm manecex anciquif monbufqbuf il[e dixic rem ftare romana . quofica oblmioe
obfblecofuidemunuc non modo non cofantunfed etia .gnorenc:. Nam de uirif quid
dicam .' Morefemm ipfi mtenerunt uirorum penuria i cutuf tanti mali non uidecur
reddenda racio nobif; fed ena canq reif capicif quodamo dicenda cauQi eft. Noftrif
enim uicnf no cafu abquo R-empublica uerbo recmemuf: rem ipfam uero ia pndem
amifimuf. Hec Cicero facebacur: Idge quidem poft morcem Afncanu quem m fuif
libnff ecic de R_epub[ica difpucare: adbuc tn ance aduentu Cbrifti. Que fi
diffamara
ee preualefcence reltgione Xpnfliana fennrenc::arq: dicerentur.-qutfnon lftorum ea
Cbrtfttanifimpucada efle cenferec '■ Quaobrem cur no curaruc dtt eo_t ne cuc
perirec:
acq: amicceret: illa Refpublica: qua Cicero [ongeanrecpCpuftn carne ueniffccam
lugubncer deplorac amiffa ! Vtdennc Uudacorefeiuf ecia illif anci qf utnf u monbuf
quabffuerit.urru tn ea uiguerit recta .ufticia^an forte nec tunc fuent uiua monbuf:
fed ptcT-a coIonbuf.qct8.ipfe Ctcero nefcienf cu eam pferret:expflit.fedaliaffideuf
uo[uent:bec uidebimuf- Enitar enim fuo [oco uc oftendam fcctm defimcionefipfiuf
Ctceronif:qbufqd (ic Refpubltca 8. qd fic populuf [oquece Sctpide breuicer pofuic:
acceftancibuf ecia mulcif fiue ipfiuffiue eoru quof [oqui fecit tn eadem
dtfpucatione
fententnOnun q il.am fuiffe Rempub[icam:quia nunq m ea futc uera mfticia. Scdm
probabi[ioreraucdefiniCionef8.profuomodoquedamR.efpublicafuic.a;me[iufab
anctquionbuf R.omanif- q a pofterioribufadminirtraca eft. Vera au c lufticia n_&gt;
eft:
mrt tn ea R_epub[tca cumfcondicor rectorq; Cbriftufeft: ft u ipfam R.empub[icam
placet dicere.qm eam rem popub eemegare no poflumuf St au c boc nome qd" alibt
abcerq; uulgatu efb ab ufu no ftre locucioifeft force remociuf tn ea cerce ciuicate
eft
uera iufticia:de qua fcriptura fancta dicic. G.onofa de te didra iuncamcafdei.

tt

&lt;fjQuod ditrRomanorum nulUung cura fuericne mauf


inoriburRefpubuca deperuTec. iSC- xxu.

r^ffid quod pertmec ad piitem queftione ■■ qualibet taudabtle dtcac ifta fuiffc uel
F-^efTe R epubuca: r ca*m eo2C dodtiflimof aucoref la loge anXpi aduentti peffima
r- 'ac f lagiciofiffima facfta erac. I mmo uero nulla erac: acq; ommno penerac
pdicifumif
monbuC Vc ergo no penrec:du cuftodefeiuf populo culcon fuo dare pcipue uice ac
mozf precepra debueruc:a quo tot tephftot facerdotibuf u. facnficioru genenbufra
multiplicibufuariifq! facnf: tot fertiffo[[enitdcibuf:coc cacoif q: [udoif
celebncacibuf
co!ebant':ubi nibil demonefnifi negotiu fuii egerunt:noncurantefque\admodumi[[i
iuuerent" immo curatef ue etia pdite uiucrent: dii tamen bonon iuo illa oniia metu
fubdici mmiftrarenc. Kuc fi dederunt:pferatur:oftendatur:legae' quafdeoic legefilU
ciuiraci datafconcepferfc Graccbt: uc fedmoibufcuncla curbarenc: quafManur&amp;:
Sylla u Carbo: uc in bel[a etia progredercncur ciuilia caufifiniquiffimif
fufcepca:ec
crudt-Itrer gefta; crudeliufqifimta.Quafdemq; Syllaipfecuiufuitam^morcO fadta:
defcnbece Saluftio alufq; biftone fcpconbuO qfno exborreac '. Qiur.lla R.epublica'
non tunc penffe faceac'? hn forte propter buiurcemodi ciuium moref Virgihanam
lllam fentennam: (icuc folenrpro defenfione fuorum deorum opponereaudebunc?
DifcelTere omneradycirari r qf relictir
Du: quiburimpenum boc fteceraC'

Pnmii fi ica eftmo babec:cur querant' de reugione Cbrifrianaiq» bac offenfi eof dn
fitt deferucrtit: quandoqdem matorereorii lam pdem moriburruifab urbiraltanbuf
cam multorac mmucordeof tanq murcarabcgcrunc. Sed came bec nummum curba
ubierac: cu longeancegmorercorruperenrur annquwa GallifRoma capca U mceTa
cfW An p r encef forre dormiebat?Tuc enim cota urbem bofriupoteftateredadta:
folurcoIlirCapicolmur reman r erat. Qiit etiam ip r e caperetur: nifi ralcem
ancererdnr
dormientibuf: uigilarenc. Vnde pene m fuperfhnone egyptt02f bertiafauefq; coteciti
Roma deciderar: cum anferi follema cclebrabac. Verii de btf aduencicur&amp;:
corponr
pociuO q animi maliO que uel ab bofhbuf ue[ aha dade accidunt: nondum mtenm
difpuco. Nunc ago de labe m02f 'quibufpnmii paulacim dccoloratifdetnde torrecif
modo precipicdcif taca: quauirincegrircedhrmenibufq; facfta eft ruma Reipublice:
uc magni aucoref eoif eam tunc amiffem n6 dubiter dicere. Recte atic abfceflerac:
ucamitceret': omefadyciranfq; relicTrif dii: fi eorum de bona uica:atqi lufticia
ciuicar
pcepta concepferac. Nunc uero qlef quefo dn fuerOc: fi noluerut cci popub cukore
fuo uiuerei_que : male uiuentf n6 docuertic bfi mucre '■

itVariecacefreru ceporaliummon ex fauore:auc impugnarione


demonunvfedexuerideipenderemdicium. CjU xxw.

ijT^\ Vid q&gt; etiam uidentur eorum affuifle cupidicatibuf implendif. et


oftenduntur

H f non prefmfle ref renandif? Qctiemm Manum nouum bomtnem er ignobilem

crueciliimu aucore belbif ciuiliu acq; geftor£:ut r epttefConfu! fieret


adiuuer£ic:acq!
ur m (epcimo fuo c6fulacu moreret' fenex ne tn mambur Sylle futun mox uidtonr
trruerer: cur non eciam tuuerunt :ut a tantorum fe copefcerec immantcate facino2f l
.
Si entm ad boc eum dn eorum non muerunc: non paruum eft:quod facencur:&amp;; eti^
non propiciirdiirfuif poffe acudere bomtni iftam cemporalem quam mmirduigunt:
canca fe!icicace:ecpoffe bomieOricuc fuic ManuOraluce^uiribuOopibuPbononbuf;

JT

dignicace: tongeutrace cumutan: Sl perfrui duf iracif: pofle enam bonunef ficuc
Fuie
Regulufl capciuicace: feruicuce: mopta: uigiluf: dolonbuf excrucian sc emon: duf
amicif- Quod fi ica effe cocedunr c6pendio nibtl eof ;pdeffe: sc colt fupfluo
c6Ficent;.
ISJam (i uircucibuf ammi U probicace uice cuiuf premia poft morcem fperanda funcr
magifconcrana uc populufdi r cerec: mfhcueriic: fi nibil etiam in bifcranfeuncibuf
tc
temporatibuf bomfuel eifquof oderuncmocenc:ueletfquofdi[igunc:,pfunt: ucquid
coluncur? ucquidtanco fhidio cotendirequiruncur.' Cur quia [abonofif cnfhbufq:
cemponbufcanq offenfi abfceffennc: murmuracur Ut propcer eofCbnftiana redgio
c^uiriifmdigniffimifledicur.' Si autem babenc in bifrebufuelbeneficnuel maleficu
poreftacg.-cur m eifaffuerucpeflimo uiro Marics; opcimo uiro R_egulo defueriic'
A.n ex boc ipfi mcelligucur imuftiffimi sc peflimi ! Quod (i propcerea magifcimendi
ec colendt pucancur. neq: boc pucecur. Neq: eni minufeof muenic' K-egulufcoIuifle
q Manuflnectdeo uita peffima eligenda uicjeacur: quia magif Mario q B_egu[o dtt
f auiffe exifbmancur. Mecelluf enim R_omanorum laudacifiimuflqui babuic qumq;
fihof ConfuUrefleciam rerum cemporalium fedx fuic: ec Cacihna peflimuf opprefiuf
inopta: U in bello fui fcelenf proftracuf infelix. Sl uertflirna arq: cerciffima
felicitace
prepollenc bont deii colecef: a quo fob coferri poceft. I[[a igicur E-cfpublica
malif
moribuf cum pertrec:nibi[ dn eorum pro dingendifuel corngendif egerunc moribufl
ne penret: immo de prauadif sc corrumpendifaddiderunc monbuflur penrer.Nec fe
bonof fingac: &lt;j&gt; ueluc offenfi ciuitt miquirace difceflerunc:prorrufibi
eranr. pdunt;.
conutncutur. Nec fubuenire precipienclo- ncc [acere cacendo potuerunc- Omitco q/
Mariuf a miferancibuf Mmcurnefibuf Mance deem [uco eiufcommendacureu: uc
eiomniaprofperarec: ec ex fumma reuerfuf defperatione mcolumifinurbem: duxic
crude[ecrude[ifexercitu.Vbiqcrueca:qindiabi[ifbofti[iq: immamor eiufuicftona
Fuenc:eofqui (cnplerucileganc:qui fcireuoLik- Sed boc uc dixi omtcKVnec Mance
nefcio cui cnbuo Maru fangumeam fcbcicatem: fed occulte pociufprouidecie dei ad
tftorum ora claudenda: eofq: ab erroribufliberandof qui non ftuduf agunc: fed nec
prudencer aduercunc- Quia ec fi aduercunc-aliqd m bif rebuf dem6efpoflunc:tacum
qcum fecreco omiporentif arbicno pmiccunt'. Ne magnipedamufcerrena felicicace:
que (icuc Mano: mahfecia plerunq: concedit. Nec ea rurfufquafi mala arbitremur:
cii ecia m ea mulcof piof ac bonofuniufdei uen culcoref inuicifdemombuf ppolluifle
uideamuf. Nec eofdem immundiflimof Ipincuf ue[ propcer bec ipfabona malaue
terrena propitiandofaut cimendofexiftimemuf quta (icucipfi ma[i bommefm cerra:
fic eciam i[[i non omnia que uolunc: facere poflunc: nili quancum lUiuf ordmacione
finuncur: auufplene mdicid nemo comprebendit: nemo reprebendic mfte.

ifjDe Syllanifaclibuf quoif fe demonefoftencauerut adtutoref.l., C. jcxun.

^^(Ttla certe tpfe cutuf cempora calia fuerunc: uc lupenora quorum uindex effe
^_^udebacur:i[fiufc6paracione quererent':cii pnmti ad urbe cocra Manii caftra
' mouiffec: adeo [eca exca immolanci Fuifle fcnbtc Ltutuf: uc cuftodin fe Poftumiuf
arufpexuo[uenC:capiciffupp[iciti fubicurufnifi ea:quemammo Sylla baberec:duf
luuanribufimpieuiffer. Ecce no difcefleranc adynflanfqi re[iclifdii:quado de rerum
euentu predicebat: nibilcp de ipfiufSylle correpctone curabac. Promicebac pfagadd
feltcicacem magnam: nec malam cupidicarem mmando f rangebanc. Deinde cii effec
m Aiia bellii Micbridacicum gerenfl per. L.Ttcium ei madacum eft a Ioue: q&gt;
efiec

&amp;

Micbndacem fuperaruruf &amp;: facftum eft. A.c poftea molienti redire m urbemia;
fuaf
amicorumqiinrurrdfciuilifangume ulcifcmcerum madacum eftabeodem Ioue:per
Tm[icemquendam(egioniffextc:pnuffedeMicbridarepronunttaffeuicTorra:iVcuc
prbmictere daturum fe poceOacem qua recuperarec ab rnimicrf E_cmpublica nc&gt; fine
mulco fangume. Tum pconcatuf Sylla que f orma milici uifa Fueric. Cu ille mdicaflec
eam Tecordacuf ciufeft quam priuf ab illo audierat: qui de Micbridacrca uictoria ab
eodemadaca perculerac. Quid bic refponderiporeft qre du curauerrnc ueluc fetieia
il&gt;a nuncrare: ec nultufeoif curauenc Sylla monendo corrrgere: cara mala facluru
fceleftifarmif ciuilibuf qlia non folum fedarer fed auferrent ommno R_empublica. ^
Nempe mtelliguncur demonefficut fi pe tam diximotumqi nobif eft m Iicceriffacnf'
refq: ipfe facifmdicant: negoctum fuum agere: ut prodnfbabeaniunuc colamunuc
ea tllif exbibeantur:quibufu qut exbibenc fbciati una peffima caufam cti eifbabeac
miud.ciodei.DeindecuucniffecTarentu Syllaacq: lhfacnficafieciuidicin captce
uiculim lecorrffimilitudtnem coroneaurec. TuncPoftumiuf \rufpex ille refpondic:
prelarameiutcftoriam fignincari.iufiitqiUtexCifiliiffoIufuefcerecur.Pofteaparuci
facfromteruallo feruuf cuiufda. L. Pontn uaticinando c!amauic:a Bellona nuntiuf
uemo.uicToria tua eft S/IIa.Dcmdeadiecic arfurum eff- Capitoliu.boc «1 dtxiffec:
concmuo egrefluf e caftrif poftera die c6atacior regrefluf eft. 8. Capttolium
arciffe
clamauic. arferat autem rcuera Capicoltum. Qtiod qutde demont %L preutdere factle
futc: 8- celernme nunciare.lllud fane accende:quod ad caufam maxime percmecfub
qualibuf diifefle cupianc qui blaffemancfaluacorem: uotuntaceffideliu a dommatu
demonum Iiberancem. Clamauit bomo uaticinando^uictorra cua eftSylla.atq; ut id
diutno fpirrtu clamafie crederecur: miciauic eciam attqutd 8. prope futurum: 8_ mox
facTum. Vnde longe aberat per quem ille fpmcufloquebacur r non camen clamauic
ab fcelenbuf parce Sylla: que illic uictor Cam borrenda commiftc: cut corona aurea
ipfiuf uicTrorie illuftnffimum fignum m uiculmo iccore apparuic. Qiiaiu figna fi
dti
iftidarefoIerentiacnSdemonefimpirpfecftoilIifexcifnefaria ponufacq:ipfiSylIe
grauicer noxia: mala fucura monftrarenc. Neq: enrm eiuf digmcact cantum pfuic
iIIauicftoria:quancumnocuiccuptdicaci.Qua facftum eft:ut inimoderaciufmbianr:
ec feamdif rebuf elacufac precipitatuf: magif ipfe penret m morituf: qm imrmcofin
corponbufperderec. Hecilliduuere crtftiauereq: lugendamon exnf non augurnf:
non cuiuf q fommo uel uaticinto prenuncrabant. magifenim rimebatme comgeret::
qm ne umcerecur. Immouero facifagebanc: ucuicftor ciuiumglonofuf uictufaccp
cap ciuuf sc nefadif uicuf 8. per boc ipfifetia demombuf mulco obftncftiuf
fubderec'.

CLQjiantum malignt fplrrtufad flagitra incitat bommefcum committendif


fceleribufqfidiuinaexepUfuiincerponucautorrtacem. dCTT xxv.

ILImc uero quifnci mtelligaeiqmfnon uideatmtfi qui Calefdeofimrcan magif


eltgrt: q diuina gratia ab eoic fotietate fepararr: ijctt moliant; maligni ifh
fpttf
(" exem plo fuo ueluc diuinam aucoritacem prebere fceleribuf'' Qiiinettam m quadam
campanic [aca planiciembt non mulco poft ciutlefaciefnefario prelio confhxerunt:
ipfi mcer fe pnufpugnareuifi funt. Nanq: ibi auditi funt pnmum ingenceffragoref;
m o xq: mulci fe uidifle nunciarunc per altquoc dtef duaf acief plian. Que pugna
ubl
defticit: ueftigia queqi uelut bominu&amp;! equorti quacadeilla cofticftacioe
exprimi
poceranc:inuenerunc.Si ergoueracrtertnter fenumina pugnaruncuam bella ciuilra

10 11 12 13 14 15 16 17

excufancur bumand.Confideretur tdmg que fic Cdlium deorfi ue[ maltrta ue[ miferid.
Si auc fe pugnaffe fmxeruc:quid almd egeruntinift uc fibi Romani bellado ctuilicer
canqdeorum exemplonullu nefafadmitrereuidererttur.' lam entm ceperanc betla
ciuilia.ec dtiqud neFdndorum preltorum ftragef execrandd precefTerac- Iam mutcof
mouerac a, milefqutda du occifo fpotia detraberec: Frem nudaco cadauere agnouic:
ac decefcacuf bella ctutlta u fetpm tbi pertmenffracerno corpori adiunxic. Vc ergo
tanri buiufmali mtntme cedereffed armojc fceleftoic magif magifcf ardor mcrefcerer:
mox it demonef quofillt deofpucanc: &amp;! colendofac uenerdndordrbitranturinter fe
pugndncefbommibufdppdrere uofcuerunc: neimttari talefrugnafciuica rrepidarcc
dffeclwfed pociufbumanu lielufdiumo excufarecur exeplo Hdc aftutia maligm
fpincufecia [udof undemulca lam dixi lcenicofftt t dtcari facranqi lufferuc. ubi
deozc
cancafldgicidcbedcricircancictfdcqjfdbuldrumdcfiiomtufceletrdrdrunciucqrqutf
eofcalia Fectffe crederec: u quifquifn6 crederec: Ted tii iHof [ibencifKme (ibt
rdlid uelle
exbiben cernerec- fecuruf imirarecur. Ne quifitdq: exifhmarct m deofc6uitia pottuf:
q eifdignum aliquid fcpciraffe: ubtcuq: itlofinter fe pugnalTe poecec6memorarunr:
ipfi ad decipiendof bomincf poetajc cdrmma firmaueruc: pugnaf uideticec fuarnon
folum per fcenicof tn ibeairo: ueruecia pir feipfoftn capo bumamioculif exbtbetef.
Hec dicere c6pulfi fumuf qfii peflimirmonbuf ciuiu: K-omana Rempubhca la ancea
perdica FuifTemuKaq,- remdfifTe afi aduentti dfii noftn iefu CbnO|:autorereoip
dtcere
et fcnbere minime dubitauerur. Qua pditione duffuif no imputarq ma[a traTtcona
quibufmd[ifiueinuo[udnrr.(iueeuaddnC:pereunf:&amp;' m qmburbom (iueuiuant:fiue
monanc' ptre no poffunc: Cbnfto "noftrtj impuraocu Cbrtfturnofter cata frequecec
pro monburopamirpcepca c6cra pdicormbrer: dn uero ipfo2f nulliftatibuf pcepcif
egenntdliquid cu fuo culcore populo: pro itla P-epublica ne penrec: immo eofdem
morefueluc fuifexeplifdutontate noxia corrupSdo-' egerut potiufuc penret. QuS
n6 ideo ut arbicror tuc periffe qutfq ta dicereaudebic: qa dtfcelTere
omeradycifanfq»
re[iclifdii:ue[ucamiciuircutibufc6uitiirbominu'OtTiderent?.quiacotfignifextoru:
auguriorunvudticmiorunvquibuf fe canq prerciorfuturorum adiucorefq: preiiorum
ladtaresscomendaregefViebanccouincuncfuifTeprerencen qutfi uereabrceffiffenc:
miciurB-omam in bella ciuilid fuircupidicdtibuf q illoif
inftigacioniburexdrrifTenc.

&lt;J Defecretifdfmonummonitif que pcrtinetanc ad tonofmcref.


cumpaldmtnfdcrireojf omrrnequiciddifcerecur. (fjT xxvi.

QVe cum iCd finc; cd pdtd apteq: curptrudinefcrudt[icanl-.urmixce:&amp;: opprobna


|iuminum:a; crimina fiue prodita (iue coficta-' ipfi['exporcecibufi&amp;: mfi
fierenc
irafcencibuf. &amp;: id cercir&amp; ftdtucirrollenicaciburc6fecrdta ii[i r : u
dicaca cfaruerfc atqi
adomniuoculofucimitadapponerenc:: fpedtada proceiTerint^quideft: qiidem ipfi
demonefqui (e bmufcemodi uotuptatibuf immifi:enc: immudorfpuffe effe c6firent'?
In quo.n.ruifflagictifs; facmonburriue lndicacirftue fimulacif eoifq iibi
celebrarioe
pecitaumpudencef &amp;: immundof gaudent babere conforcef aucoref fe uice fcelefle
immudeq: cefrat?. Perbibenc' cri in adytif fuifTecretirq: penetraliburdare queda
bona
pceptdde monbuf: qbufda ueluteledirracratirruifQuod r,icaeft:bociproca[[idior
aduercenda efc: etcoumcenda mdlicia fpincuu noxiozc. Tanca emm uifeftpbitacif:
ec cafhcatifi uc omifuel pene omifeiuf Iaude moueac' bumand nacura. nec ufcjadeo
fic curpicudtne uiciofa: uc cocfi amictac fenra boneftatif; Proiii maligntcaf
demonu:

&amp;■

mfi alicubi fe queadm odu fixiptu m noflnfi [ltterirnouimuftrdnfFigurec m angelor


lucifi no implec negotiii decepciotf. Fonritaq: popuiircelebernmo ftreptcu impiecar
impura circunron.sc: ecmcuf paucifcarticaf fimuldta uix fbnac. Prebenc' propacula
pudendifi&amp;J fecreca Idudandir.DecufUcec.-etdedecufpatec. Quod malii geric':
omer
conuocat fpccTatorefi qct bontt dicic': uix aliquof muemc auduoref.Tanq bonefta
erubefcenda finc:»; inbonefta gbnada. Sed uti boc: mfi m demonti cep[if.'ubi mfi
m fallacie diuerforur.' Illud emm ficiuc boneftioref: q pauci runt:capianc'.boc
aiic
neplurefqui fitnc turpinimrcornganc'. Vbi U qfi fecreti celefcifaudiebant
caftitatir
precepta nefcimurafi ipm ramen delubruubt fimulacrii illud locatu coTpitiebamur:
uniuerrtundiqi cofluentef: &amp; ubi quifq: pocerac ftacefiludorq
agebanc':mcencirTimi
fpedtabamufiinruecef alcernace cofpecTru.-bmc mericncid pompa.i[[inc uirgme itS.
i[U fupp Iiciter adorarrafi illa turpia celebran. Non ibi pudibiidof mimofi nullam
ucrecudiorg fcenica uidimuficiicTrd obrcemcdcifimplebdc' officia. Saebac':uirgma[i
nummi qd placerec: 8i exbtbebac': qct de ceplo domii matrona doctior reporcarer.
NonnuIIe pudentiorerauertebat fdcie ab impurirmocifcurfcemcozf : &amp; arce flagicu
uidere erubercencerfurciua incentione dircebancbommiburnancf uerecundabdtur:
neduderencimpudicofgeftuforelibero cemereTed mulco mmuraudcbac facra eiuf:
quam uenerabanc':cafto corde damnare. Hoc rn palam dircendii pbebatf in ceplo:
ad quod perpetrandu faltefecretii querebat: in domo. Mirum mmiii fi ulluf ibt erad
pudor morta!iii:quo bumana flagina non Iibere boniefc6mitcerenc:queapud deof
eria religiofedifcerec: irdtofbatiturumfi ena exbitere curarent. Quif.n. dliufrptif
occulto inftmcTu neqfiimafagirac mecefi&amp;: inftdt r-aciedifadulcenif:&amp;=
pafcic' facTifi:
nifi qui ecia racnrcalibufobleiJtdtJ.cSrtituenfin cemplifftmu[acrademonii:amanria
ludiffimuUcra uitioif rufurrdnrtn occulco uerba lufticie ad decipiendofeci^ paucof
bonoff requecanfin aperco muicameca negcie-ad pofiidendof innumerabilef malof.

(JjQjtanca euerfione publice dirciplme R_omani durfuir


placandirracrauennc obfcena [udorum. &lt;]_C. xxvn.

~f — |Tr grauiretpbiloropburTercuIIiuredilirfuturun clamabac m aunburciuitattf


V^Amter cetera fiu magiftratuf offitia: fibi Floram matrem [udorum ctlebntate
p'acdffi?d\ Qui ludi canto deuoaufi quanco curpiufcelet ran folenc.Dicic in alio
loca
iam Conful m extremif penculifciuicatif 8- ludof per decem dief fdcTof: neq; re
ullS
que ad placandordeorpercinerec: precermifiam.-quafi no faciuf erac ralefdeofirncare
tempirantid:q pIacdreIuxurid:8_eofbone(cd_eeriamadinimiciciaf,puocarec[ tdta
deformitdte lenire. lSfeq: eni grauiuf fuer.it qlibec crudeiiffima immanitate
nocitun
bommef propter quofpldcabant;:cj nocebac ipfi: cum uiciofirate fediffima placarcnd.
quandoquidem uc duerteretur: quod metuebdtur ab bofte in corponbuf eo modo
dn concilidbanc';quo uirturdebellarer. m mcncibuf.qui non opponerenc' defenfbref
oppugnatoribufmenium:nifi priuf fierenc expugnatorefmorum bonorum.Hanc
ca'mm numinum placationepetu[antifiima\impunfiima:impudencifi.ma:neqfiima:
immundiflima: cuiurautoref IdudandaE-omaneuirtutifindoIefbonorepnuautC:
cribu amouic: agnouic turpef:fecicinfdmeOHanc mqm pudendam uereq: religiont
aduerfanda u deteftanda taliii nummu placatione: baf fabulaf in deofillecebrorar
acq: criminofafi bec ignomintofd deorum facTa fcelerace curpiterq: conficTa: ue[
f_elerduurcurpiufcj; comifia^oculifKaunburpubliarciuitarcota difcebarbec cSmifik

JX

»»-^ i»nni**i
numimbufpUcere cernebar.et ideo n6 folum illifexbibenda: fed fibi quoqt imirada
credebac Non t![ud nefcioquid ueluc bonu uel boneftum quod ram paucif&amp; cam
occultc dicebae": fi camen dicebatur: uc magif ne lnnocefcerec: q ne
fiereccimerecur.

(^De Cbrifhane religioniffaiubritate. fljC! xxvm.

B iftarum immudiffimarum poceftacum tartareo lugo U fotietate penali'erui


per Cbnfti nomen bominef ct in luce fdlubemme pietacif: ab il[a pnicioftflime
impietatifnoc1ecrdnfFerri:querutur.&amp;!murmurdnt.iniqui&amp;: rrgrati:&amp;:ii[o
nefario
fpincu aburobfcricTriufq: oppffrquia popuh conflutic ad ecclefiaf cafta
celebrtcace:
bonefta ucriufcr. fexufdifcreci6e:ubiaudwc:q bii bic ad cepufuiuere debeac^uc poft
bancuicd beate femperqi uiuere mereanc. Vbi fancta fcpcuraiuftitieq; doctrma de
fuptoreloco in cofpectuomniupfbndte: &amp;:q faciucaudiacadpmiu:&amp;:qn6 faciuc:
audiac dd ludiciu. Quo 86 fi ueniuc quiddm caliu precepcorum irnforef ormfeorum
pcrulacia dut repectna immutdti6e deponic':aut timore ue[ pudore c6pnmir.'.Nibil
enim eifturpe acflagiciofu fpectandu imtcadumq: pponic;: ubi uen deiautpcepca
infinuanCaucmiracuU ndrrdntur-dut dona Uudancunauc beneficia poftuUntur.

dpeabiiciendo cultu deorum cobortatio ad R-omanof. dc xxix.

V— vEc potrufconcupifce o mdoIefR-omana Uudahtif; o progenief R_egu!orum:

\ ISceuoUrum:Scipionu:Fdbricioifbecpociufc6cupifcebecabi'U curpiffima

f" uamcate &amp;: falldciffima demonii maligmtate difccrne. Si quid m te laudatile


nacu/
raluer eminec; no nifiuerapietdcepurgat':arq!perfiatur:impieteauiem difpergiC:
ec punitur. Nunc id elige quid fequanf uc no m te. fed in deo uero: fme ullo errore
[audenf Tiic.n cibigforidpopuldrifdffuirred occu[toiudtciodiuinc;putdencie:&amp;:
uerdre[igio.-qude[igerefdeFuic.Expergifcere:diefeft:(icucexprecftdefin qbufdam
de quorum uircute perfecta et pro f ide uera paflionibuf glonamur: qui ufquequaq:
aduerfufpoceftatefinimicif[imdfc6f[igecef:ed r qi forctter moriedo umcecef fdngume
nobifbdnc pdtridm peperere fuo. k d bdnc pdtnam ce muitamul* et exborramunue
eiufddiiciarifnumcro ciuiu-- cuiuf quoddmodo afylum eft uera remiffio peccacorum.
Non audwf degenerefcuof CbrtOo Cbnfriantfuedetrabenteri Si accuQmtef uctuc
temporama[a:cuqueranccempora:qbufn6 ficquictauitafed ponuffecuraneqtia.
Hec tibi nunqua nec pro terrena pacna pUcuerunt. Nanc iam celeftem arnpe pro
qua minimu Uborabif &amp;: m ea ucractter femperq: regnabif lllic cnf ctbi no
Veftalif
focuf: non UpifCapicobnuOfed deufunufa: ueruf;qui necmetafrerum nectempora
ponec: impcnu fme fme datit.Noli deoffalfcf: falUcefq: reqrere.abuce pociufatqr
contemne: m ueram emicanf Iiberratem. Ncn funt du.ma'igni funt fpnitufi qutbuf
ecerna cua felicitafpena et. ISJpn ram Iuno troiamfa quituf carnale ortgme ducif:
arcefuidecur muidiffe Rjomanaf q ifti demonefquofadbuc deof pucafcmni generi
bommu fedefinuidec fempiremaf. Ht tu lpfa no parua cx partederalibuffpincibuf
mdicafti: quando [udifeofp[acafti:&amp;: per quofbominefcofdem [udoffecim mfamef
effe uotuifti. Patere affen [iberratem cud aduerfurimmundoffrufqui tuifceruicibuf
impofuerant facrdnda fibi: &amp;- cefebranda ignomima fuam. A.utorefcnminu
diuinorii
rcmouiflri ab bononbuf cuif fupplica deo uero:ut a ce remoueac iHcfdeofq delectat:
criminibuf fuifi fiue uerifquod ignomimofiffimum eft:fiue fdlfifquod
mdliciofiffimii
^J^

eft.Bene q&gt; cua fpote biftrionituf&amp;! fceniciffbciecace: ciuicatifpatere


noluifti.eurgita
pleniuf nullo m6 bifarnbufpUcdi; dtuma maieftafqbufbumana dignicafmqnaf;.
Quo igie' padto deofqui talibufdelectant; obfeqif baberi putafm numero fandtaij:
ccleftium poceftarum: cum bommef per quof eadem aguncur obfequta: non putafti
babendofm numero qualiumcunq; ciuium R.omanorum '. Incomparabihcer fupna
eft ciuitafclanor: ubi uicftona^uericdf ubi dignitaffandhtaf: ubi pax ^FelicitaO
ubi
uica; etermraf Multo minuf babec m fua fotierate talefdeoffi cu in tua calefbomi ef
babere erubuifti. Protnde fi ad beaca peruenire defideraf ctuiratem: deuira demonu
fofierace. Indigneab boneftif coIunt:':qui per turpef placanc'- Sic ifti a rua
fonetate
remoueac' purgacioe Cbnfhana:quo 1II1 a rua digmcate remon fuc nocacioe Cefona.
De bonifauc carnalibuf qbuf folif mali pfrui uolunc-- u de malifcarnalibuf que fofa
ppeti nolut: q&gt; neq: tn bifbabeanc:qua purane" babere ifti demonefpoteftate.qq
fi
baberet dcberemufpotiufifta concenere: Spprer tfta illof colere: &amp;: rof coledo
ad ea:
que nobifmuidec: puemre no poffe^tn nec in ifhfeofboc ualere:qcf 11 purar.-qppcer
bec eof coli oporcere co cendfic: deinccpfuidebimuf uc bic fic buiuf uolummif moduf

^A.urelii Auguftmi HipponeR Epi de Ciuitatedei.&lt;LLiter terttuf.


De aduerficacituf quaf foli mali mecuunc. ec quaf femper paffuf
eft munduf cumdcof colerec- (IC, pnmum.

Km facifdictum rffe arbitror de morum malif&amp;r ammorunvque precipue


cauenda funt nibil deoffalfof populo culcori fuo quo mmufeoif maIo2f
aggere premerec': fubuentre curaflc:fed pociufuc maxime pmeret': egiffe.
Nunc de ilbfmalifuideo dicendum: que fola ifti perpeti nolur.qualia func
fame0morbufbellu:expoliatio:capaiuraftrucidatio:8i; fiqfimuiaiamin
pmo Iibro comemorauimuf Hec.n.fola mali depurac mala:que no factuc
malof nec erubefcuc unrer bona que laudac ipfi mali ee.- q [audac- magi*qi
ftomacbancTnIIa mala babear: q fi mala uica. qd boc fit bomifmaximu
bonum:baberetonaomniaprecerfeipm.fedncq:taliamalaqueiftifo[a
yormidant^dii eo2f qn ab eif Iibere colebanf ne iUifacctderenc:obftireruc.
-u .n.ual-ufperdiucrfa loca teponbufanaduencu redeptorifnoftn inumerabilibuf
nonullifq: etiaincredibilibufcladibuf genufconcererec' bumanum: quofaliofq iflof
deof munduf colebacexcepco uno populo Hebreo Si qbufda excraipm populum:
ubicuq: gracia diuma digni u occultiffimo arq: luftiffimo dei mdicio f uerut .'
Verum
nenimiulongumfaciam:taccboa[iaruurq:quaq:genriummalagrauifiima:quoddd
Romam pcmec B_omanucp Impenu canrii eloquamd eftadipfam ppne cmitate:
ec quecunq: 1II1 cerrarum uel focierace coiundte ucl codtnone fubieclre funt: que
fmc
perpeffe ance aduenrum Cbnfti: cu lam ad eiuf quafi corpufB_eipubliceperanerenc.

(I hn dn :qui u a E.omamf: s_ a Grecif fimiluer colebanturcaufaf


babuennc:quibuflliumpacerencurexcidere? &lt;1_C. 11.

, Y"~V ? -" nfi 'Pfa Troiauel Iliu undeongo eft populi E_omani: neq;.n.pcereund_i

/j^auc diffimulandu efb quod 8. m primo Iit ro artigi eofdem babenfdeof _- cotef:

( cttr a Gre.ifuictu:capcu: acq: deletu eft.' Pnamo mqunt funt reddita Laomedotea
paterna p eriuria. Ergo uerum eft qj ApoIIo: acq: Neptunnuf eidem Laomedonci

Itt

tnarcennai-iifoperiburferuierunc. Illifquippe proimfifle mercedem i falfumq:


turafle
perbibec.Miror ApoIIine nofarum diuinacore; m raco opificiolaboraffenefciecern:
a» Laomedon fuerac ,pmifla negacuruf Quanq nec ipm Nepcunum pacruum etuf:
frem IouifE-ege manfdecuicignaru effe fucur02£-Nam bunc Homerufdefhrpe
Enee de pofterifcuiuf ELoma eft:cii afi ilfa urbe condicam idem poera fuifie
dicac':
inducic magnum aliquid diumancenv que eciam nufcef rapuir:uc dicinne ab Acbille
ccciderecur: cuperecq: conuercere ab imo :quod apud Virgilmm conficetur.
Scrudra fuifmanibuf periure menia Troie.

Nerciecefigu; caci du &amp;; Neptunuf ic ApoIIo Laomedonte fibt negdtuif ee


mercede:
rh-udtorefmeniuTrotanoifgractf&amp;ingrdciffueruc. Videac ne grauiuf ftc ralefdeof
credere: q dufcalibuf peierare. Hoc n nec ipfe Homeruf facile credic.qui Nepcunil
quide c6craTroianof:ApoIlineaurpro TroianifpugnancSfaciticum illoperiurio
amboffabula narrac offenfof Si igic fabulifcreduc :erubefcanc calia colere numia.
Si fabulif non credunc: non obcendanc Troiana periunaiauc mirenc deof periuna
punifr:Troiana:amaffeE_omaa.Vnde.ni6iurano Catilme m t-ca caq: corrupca
ciuicace babuic ecia eozc grande copia: quof manuf atq: Imgua persuno: auc fanguie
ciuili alebac '■ Quid enim aliudcotief Scnacorefcorrupci m ludicuf conefpopulufm
fuff raguf: uel in qbufq: caufif que apud eu c6ciontbufagebant: : nili ecia
peierando
peccabac^Nam corrupciflimifmonturad boc mofiurandi feruabacdnciquuf n6 uc
&amp; fcelenbufmetu religiomfpbibercncAd ucpmria quoqi fceleribufcecenfadderenc;.
ISluIIa icaq: caufd efhqre fmc dtvqbufuc dicuc ftecerac illud impenu^cum a Grecif
pualecibuf fibenc' utdtiTroiamf peiorancituffinganc' iraci. Ncc adulcenu ParidiO
uc rurfuf a qbufda defcndunf utdtoria ulcifcendii cenfuermc. aucoref.n.dodtorefqi
peccacoif efle afloltfc: no ulcoref.

(JjSJon pocuiffe offendi deof Pandifadulceno :quod


incer ipfof craduur f requencdtum. tLC. m.

~i | E.bem H.omam: mquic Sdluftiufl ficunego accept condidereatq:batuerem


\^Aimcio Troiam: qui Enca duceprofugnncercif fedibuf uagabantur. Siergo
adulcenu Pandif umdicandu numina cenfueruc: auc magifm Troidmfauceciam
m R-imanifpuniendu futt:qa Enee mater boc fecic. Sed quom6 m ullo bommum
illud flagiciii oderanc: qui m lita fbcia Venere no oderaciuc alia omirca :quod cum
Ancbilecomtferac? exquo Eneapepererac.'An qa tlludfactue fdignaceMeneiao:
illud aiic cocedete Vulcano 'Dn.n.credo no 2elac c6iugefluafufqiddco: uc edf ecia"
cii boibufdignentrbdberecomunef.trnderefdbuldffortdflifexiftimormecgrauiter
agere cart p6dertf Cdufa. N6 ergo credamuf:fip[acec:Enea efieVenenffiliii.Ecce
c6cedo: fi nec R-Omuluf Martif. Si aiit i[Iud:cur no ic illud ' A.n deoffafefl
botbuf
femininmarefaucbomfefdeabufmifceri nefaPDura uel pociufno crededa c6dtcto:
qct ex ture Venertfin cocubicu Marct Iicutc :boc tn lure fuo ipfiVenen n6 Iicere.
Ac
utriiq: ftrmaru eft auconcace R_omana. Neq'-n.mtnuf credtcit receticr Cefar auia
Vencrem: gpacreanrigorH-omulufMarrem.
(jDe fenrencia Varromf qua ucile efle dtxicjuc fe
bominefdiifgenicofmenciantur. {[C^ Itfll

Ixeric attqf ica ne cu ifra credif' Ego uero ifta n6 credo-Na U uir docfhriimuf
eorii Varro falfa fjec efle quif no audencer: neq: fidencer:pcnecamefacec'. Sed

utileefie cimtatibuf dicitiutfeutriFortenetiaTiFalfum firexdiirgenttofenecreddc.


uc eo mo ani mufbumanuf ueluc dmme ftirpiffiducia' gerePrefmagndfaggrediedaf
prefumac audaauf agac uebementiufK ob boc impleac ipfa fecuncace Feliciuf Que
Varronif fencencidexpflauepocuimeifuerbif: cernif q Utu locuaperiatfalficari:
ubi mcelligamufplura iam fdcra 8i quaft retigiofa potuiffe confingi:ubi putdta func
ciuibuf etid de ipfifdnf pdefle menddcia.

(j Non proban q&gt; du adulcermm Pdridif pumerunc:


cjct m matre B-omuIi non ulci func. ([C V.

/^JfEd urrum potuenc Venufex c6cubicu Ancbife Enea parere:uel Marfex Ilie
K_Jconcubicu Filie Numiconf Romulum gignereun medio relmqmuf Nam pene

^/raufqueftioeriddefcpcurifnofSrifobont:: quaquerifucrupuaricdtorcf angelicu


filiabufbommu c6cubucrmc:unde nacifgigacibuf: id eftnimiu grSdibufac fortibuf
uinf cuc cerra c6pleca efr. Proifi ad utrunq: mtenm m6 noftra difpuracio referacur.
Si. n.uera func: que apud illofde matre Enee: sc de patre E-omuli [edtit ant: :
quomo
poffun t dufadulcena difplicere bommti ■■ que m feipfif cocorditer f erut .' Si ad
c falla
func: ncc fc quide poflunt irafci uerifadulrenifbumdmr: q ctia f alfif deleclanc'
fuif.
Huc acccdic.qm fi illud de Marte n6 credi£: uc boc quoq; de Vencre non credatur.
Nulfo diuini concubicuf obcencu: u matnf Romuli caufa defenditur. Fuicautcm
SacerdoflliaVeftalif: &amp; ldeo du magif in E-omanoffacrilegu illud lldgiciumiqm
Troianof Pandif adulteriu umdicare debuertic. Nd S£ ipfi Rcmdi annq m Oupro
deretftaf Veftdlef Sdcerdocefuiudfeciam defcdtebanc: adulceraf aflr femmafquauif
aliqua dan acione: nulla cii morte plecTebac. ufq:adeo gramuf feuenufq: umdicanda
puidbanc adyta dmina: q bumana cubilia umdicabanc.

Gpeparncidio RomuIi:qcf dn non umdicaruc. (fC vt.


1
/ 1 Liud admo.ga fi eoufq: peccata bommu lllifnuminiburdifplicerent: ut cffenfi

J- ^andifracTo deferra Troia ferro igmcf donarenc: magif eof c6cra R cmanof

mouerecR.omuIifraceroccifuGqcocraTroianofgrecufmaritufillufuf.magifirrira/'
ret parncidium nafcencif q regnlcifadultenu ciuicanf Nec ad caulam quam nunc
agimufinccrefViutru bocficn R.omuIufiuflerit:auc Romuluffecenc. Quod multf
impudennaneganc- mulci pudoredubitdt:muItidoIore diflimuIdt.Necnofitaqun
ea re diligenciuf reqrenda: per mulcoic fcnptorum perpenfa tefhmoma demoremur:
Romuli frcm pald cSftac occifu. no ab bofhbufno ab ahemf Si aiit ppctrauic auc
imperauit boc Romuluf m»gif ipfe fuic Romano2f q Panf Troianoif capuc.Cur
igii: Troianif iram deoif -puocauic i[[e aliene c6iugifraptor: Se eortide deoif
cucefa
Romamfmuicauic lftcfuifratnfextincTor? Siauc fcelufa facto urp:oq: Romuli
alienii efbqcf debuic unq; uindicarwqct tota bcc illa cmitaf fecirqcf tota
confenfc:
ec non tam fratremi fed prfm qd" peiuf eft cccidiruterq: enim fuic c6diror: ubi
alcer
fcelereablacuf&amp; n6 permiflitf eft efleregnator. Non eft utarbitror q&gt;
dicaturquid
maliTroia mcrucnt:ut ea dn defererenc: quo poflcc extmgui- u qd boni Roma uc
eamdiiinbalirarencquopoflecaugen: nifiqjuidtimdefugeritc: %i feadifVofquof
panrer deciperenc: coculerut.lmmo uero Si illtc maferuc:ad eof more fuo decipiedof:
qui rurfurcafde rerrafbabicarent:&amp;: bic eafdc arceffallacie fue magif ecia
exercendo
maionbuffionoritufgloriati funt.

41Dc cucrlione IIn: qctdux Mara Fimbna excidic. (Tc. v«.

10 11 12 13 14 15

27 28 29

nH

aErte enim ciuilibufta bellif fcateribuf: gd miferu c-&gt;milerac IIiu ue a Fimbria


Jtfananaru parciS bomme peffimo euercerei;: mulco ferociufaccp crudeliufcj
olim a Grecif.' Nam tuc 8- mulci inde fugerut:8_ muici capciuaci falcem m feruicuce
uixeruC.Porroauc FimbriapnufedidtupropofutDnecuiparcerecur.acq: urbem
toC-i cudrofqi in ea bomiefincedio cocremauir.Hoc meruic IIiu no a Grecifquof
fua irritaueracinqrace:fedaR_omamrquoffuaca[aitace,ppogauerac:diifi[[ircc&gt;mu/
nibufad becrebelleda nibil .uuatibuf:fiue:q_. uerti efbmbilualecibuf Nugd Sicuc
Abfceflereomnef adytifanfq! relidlif du:

Quibuf iUud oppidu ftecerac: poft anciquof Grecoic igneO ruinalqr reparatu ! Si aud
abfceflerac: caufa reqro. «z oppidanoif quide qro muenio meliore:canco detenorem
deoif. Illin.concra Fimbna porrafdauferac:uc Sylle feruarenc incegra ciuicacem:
bic eof lracufmcendic. uel potiuf penituf excinxic. Adbue aut melio-f parciu
ciuiliu
Sylla dux fuic: adbucarmifR_empub[ic-ire-uperaremoIiebdt:.bo_fbono-f imcioru
nondit malofeuecufbabuic.Quid ergo me[iufciuefi[[iufurbiffacerepocueruc.'quid
boneftiuftquid fideliuf? qd B_omanaparence[adigniuf.'q meliori caufe R_omao_f
ciuicate feruare: 8. ccicra parricida Romane B-eipubliceporcafclaudere? Ac boc eif
in qcum exiciu uerfu fic:accend^c defenforef deoif ■ Deferueruc dn adulterof.
Iliumq:
flamif Grecozf reliqueruc:uc ex etuf cineribufR_oma caftior nafcerec.Cur 8- poftea
deferuertic eande ciuicate R_omamfcognata:n6 rebellacem aduerfufR-oma nobile
filia:fediufhortbufeiufparcibuffidec6lrantiflima piiflim-.qiferuacem : eaq:de[enda
reliqueruc: non Grecorum uinf fortibuOfed uiro fpurciffimo B-omanorum ! Auc fl
difplicebac duf caufa parciu Syllanaru: cui feruatef urbe milen portafclauferanc:
cureidem SyIIecancabond;pm.tcebancB.prenunrlaba^c. , An B. bicagnofcuntur
adulcoref feliciu potiuf q mfeliciu defenfbref? N on ergo Ilium ecta tunc ab eif
cum
euerceret?:defertueft. Na demoefaddecipiendufempuigildciffitrii: quod pocueruc:
feceruc.Euerfifqppe&amp;rincefifomil-ufcuoppidofimuIacriffoIu Minerue limulacru
fub caca ruma cepli illiuf: uc fcnbic Liuiufmtegru ftecifle pbibect , Non uc
dicerecur.
Dh patru quorum femper fub numme Troia eft
Ad eorum laudeimfed ne dicerecur
ExceiTereomnefad/cif: arifqr relidtif du

A.d eorum defenlione. Illud.n.poflepmifliluntmci unde probarentur potcnteO fed


unde prefentefconumcerencur.

^AndebuencdufIIiacifR.omacommicci. ([C. vm.

^-fTY.Ir.caq! IIiacifpoftTroieipfiufdocumecu q tande prudenaR-oma cuftodifda


(A— s c6mifla eft ! Dixenc qfpiam la eof R-ome babicare fblicof. quado expugnance
Fimbna cecidic IIiu. Vnde ergo ftetit Mmerue fimulacru ! Deinde fi apud R_om3
erancquando Fimbria deleuic Iliunvforrafle apud Ilium eranc quado a Gallif ipa
R_omacapca s^mcenfa eft. Seducluncaudituacuciflimtimotuq! celernmrad uOc£
anferifcicoredierunc uc falcem Capito.inu colle: qutremaferac: cuerenCCccerumad
alia defendenda feriuf func redire cdmomci.

(jA.niI!apdce:quefubnumafuic:deofpftitiflecredendulic. tC ix.

Ii etia Numam Pompilmm fuccefforem R_omuIi adiuuifle creduntur:uC toco

regni fui cepore pace baberec: 8, ia porcafque bellif pacereaflblenc: clauderet:

eo menco fcilicec quo R-oman.fmuIca facra conftituit. IIIi uerobomipro caco ocio

l eomi

gratuiandu Fuic;fim6 td rebuffdlubribuffciflecimpedere: a. pmciofintma cunoficate


negledta deCi uerii uera pietate pergrere. Nunc atic no ei du conculeruc tllud
ociu:
fed ei mtnufforcafle decepi(lent:fi ociofum mmime repenflenc. Quanto emm mmuf
eu occupatti inueneruc:t3to magifipfi occupauertir.Nam gd tlle moUtuffit:&amp;:
gbuf
artibufta[efdeoffibiue[illtciuicacic6fociarepocuenc: Varro ;pdtr. quodftdomtno
placueric liio diligentiufdiflerei; loco.Modo autem ga de bnfiruf eorum quefho eu*.
magnu bfificiu e pax. Sed dei uen bfificiu £ pleruq: ecia" ficuc ibl:ficut pluuta
utteq:
aiia fubfidta (itper mgraeof Si nequa. Sed ii boc tam magnu bonti du ilit R.ome ucE
Pompilio conculeriic: cur impio Romano per ipfa cepora [audabilia ld nunq poftea
preftiterue • An utiltora erane facra cu infticuerent'-" q cum infticuca
cetebrarencur i
Acqut tunc nondti eranc fed uc efienc addebant': poftea uero ta erac que utpdefienc
cuftodiebat;. Qutd ergo e q&gt; lili qdragicatrefuel uc altt uoliir.xxxix.anm m
tara
pacc trafadti func regnatc Numa' &amp;r poftea facriftnftitutif: dtifq: ipfif qui
eifde facnf
fueranc inuttati ia pfidibufatq: cuconbufi uix poft ta multof annofab urbe codita
ufq: ad Auguftu unuf pro magno miraculo comemorac' annuf poft pmum belium
pumcu^guo bellt porcafRomani claudere pocuerur. '

(i An optandu fuent:ut tata beiIo2i rabie E-omanu augeret; Impiitcu ta


ftudio:quofubNumaauctue:&amp;:gecu eflepocuenc:^ tutum. &lt;TC x.

2Z1"N refpcidene q&gt; nifiaffiduif fibiq: cfitmuo fuccedecibuf beiltf K_omanu


tmperiu
( r__l_cam ionge Uceq: non poflec augeri: g; ta grandt giona diffamari.tdonea uero
caufa uc magnum effec Impium cur efle deberec mquietum .' Nonne m corponbuf
bominu fatiuf eft modica ftaturam cu famtace babere: q ad mole aliqua giganteam
perpecuifafFUdcionibuf pcmeniremec cii peruenenfrcqefcere:fed gco grandionbuf
membnf canco maionbuf agican maltf? Qiud auc mait eflec:ac no pottufplurimum
bont; fi ea tempora perdurarec que perftrmxtt Saluftiuf ubt ait . Igit' m initio
regef:
nam m cernfnome tmperii id primu fuic: dtuerfi:parfingeniu.alii corpuf exercebac.
ecia cii uita bominu fine cupidicate agirabacunfua cuiq: fatifplacebanc. An uc cam
mulcum augerecur impenum: debmt fien quod VirgiUufdeteftacur dicenf.
Detenor donec paulatim acdecolor eca^.
Et beiii rabief li amor fucceflic babendi •'

Sed piane pro ratif bellif fufcepcif fa geftif mfta defenfio R omanoif e: Cf
irruecibuf
fibi imporcune mimicif refiftere cogebac non autditafadiptfcende laudif bumane:fed
neceflitaf tu?de felutif &amp;; Iibertatif Ita fit plane.Nam poftq ref cotf ficuc
fcribic ipfe
Salufhuf [egibuf: monbufiagrifaucfraTatif pfpera fa tilq: poI[eTuidebat':ficuci
pleraq:
morcaiiu babet;:inuidia ex opulecia orca e. Igit; Regef populiq; fimcimi belio eof
cepcare: pauci ex amicifauxilio efie. Na ceteri metu pculfi [cige a
pencuiifaberanc,
AcRomanidomimiIitieq:mteti:feftmare:parare:aIiufaUur)ortari:bon:ibufobuia
tre: Ubertatem:patna: parentefq: armiftegere. Poft ubi pencula uirtute ppulerunt:
fotnfacq: amicifauxilia porcabanc: magifq; dandifq accipiendif beneficuf amiciciaf
paraba. Decenter bifartibuf Roma creuic. Sed regnante Numa ut tam ioga pax
effec: ucrum irruebac improbi bellaq: tempcabant '■ A n nibii eojf ftebat ut poffet
pax
illaperrtfcere.' St n.belUfecia cu Roma laceflebat': necarmifarmaobuiaferebatur:
quibuf modifagebat: uc nulla pugna fuperati: nullo marno impetu cernci fedareni;
intmtci: bifmodiffemper agerctur:uc femp Roma claufifiam portif pacata regnarec?
Quod ft m poteftace non f uic: no ergo Roma pacem babuic qdiu du eo;x:fed cjdiu

_x&gt;minerfmicimicirmnqq!uo[uerucquieti_inul[obe[[opuocaueriic NidForcedu!
ralef ecia id bomi uendere audebucqct aliuf bomo uoluic fme noluic.mtereft qden.
i,i uicio propno malafmentefquatenuf linanc lfbi demonef ue[ cerrere ue[ exa__ire|
Sed fi femp boc poflenc nec aliud fecreciore ac fupiore poceftace cttcra eo_f
conarii
fepedlirerageret': femperm poceftatebatmntpacefbellicafcjiuicrroriafquefempei'
fereperbumano-fammo-f motufacciduc.quaftnpleruqicontrdeoru fieri uohicacq:
non (blum fabule multa metientef 8_ uix uen aliqd uel mdicantef uel fignificantef:
1
fed ecia ipfaE-omana confitet' bifrona.

({pefimulacro Cumant A.poIIinircuiuff[ecufcredirufe(t cladem.


Grecoif quibufopiculan no poceracmdicare. &lt;fp xi.
v|f~\ Eqi.n.aliunde Apollo ille Cumanufciiaduerluf AcbeofR.eg_q; A.nftontcu' _t

J J_B_omamf bellarediqtnduo fleuiiTenutiacufefc. Qjjo pdigio Arufpicefternci:!

1 cum id fimulacru m mare putauifient ee pu .lendii: Cumani fenef intercefferuc


acqs
reculeruc tale pdigiu 8. Anciocbi 8- Perfidif bello m eode apparmfie figmeto.Et qa
E-Omamf f elicicer puenifiet ex Senacufconfulto eidem ApoIIim fua dona effe mifla
teftaci funt.Tuc uero piciorefacciti Arufpicefrfideruc-fimulacri ApoIIiniffletu
idecj
pfperti effe H-omanifqm Cumana colonia Greca eecfuifq; ternf unde accituf eetad
ef- ipfi Grecie 8_ luclu u clade ApoIIme fignificafie ploran te. Demde mox Eegem.
Anftomcu uidu 8- captu ee nutiatu efbque umci utiq; ApoIIo nolebdCS- dolebac
8. boc fui lapidif ecia [acbrimif mdicabac Vnde no ufqi qq; mcogrue guif fabulofif
cn
uencacif fimibbufmorefdemonti defcribunt' carm.buf poeraru. Na Camilla Diana
doluic apud Virgiliii. 8. PaUanrS monturii HercuIefHeuic. Hic forcafiif 8- Num-tj
Popilmfpace abundaf: fed quo donare nefciEfnec reqrefcu cogicarec ociofufqbuf
na dufcuendaE.omana falute regntiq! cSmitterec nec ueru i[[ii atq: omipotentemj
fummii deii curare opinareC ifta terrena: atq; recolerec Troianofdeof quof Eneaf
aduexerdcneqTroianti neqi Lauimefe ab lpfo Enea coditii regnii diu coTeruare
pocuifie:a[iof puidendofexifhmauicquof illif porfbuffiue q cii K_omu[o i_i R_om4
tranfieranc: fme quandoqi alba euerfa fuerant cranfitunmel canqj fugiciuifcuftodef
adbiberec uelcanq mualidifadiucoref

dQuancoffibi deof R-omamprerer confritutionem Nume


adiecermcquorii eofnumeroficafmbil luuent. 4{j_rxu.

^i^VEc bif facrif tn E_oma dignata eft e({e ccicenta: que tam mulca illic
Pompiliui'
" fr fjn-mimt. Na ipfiuf fiimii ceplii nondii babebac Iouif E_ex qppeTarqmuf

^ tbi Capitoliii fabncauic Efculapiuf aiic ab epidauro abmic E_oma:ut pentifiimuf


medicufm urbe nobilifiima arce glonofiufexercerec Mater aiit deo-f nefcio unde
naca pneftmii montemcedit. Indignti.n.eratuc cum eiuf f iliuf i_i colli Capitolma
pfiderec adbuc ipia m loco ignobili lacicaret. Qiietnfiomni_ideo_f mdterefbnon
fecuta eft fo[ii E_oma quofda piliof fuof: uerii 8. aliof pcefiic etiam fecuturof
Miror
fane fi ipfa pepent Cynocepbalii q loge poftea uenic ex Egypto. Vcrum etia deuf
JFebruufex llta natufficuident Efculapiufpnepof eiuf. Sed undeciiq; nata fo nfi
opinor audebiie ea ignobile dicere du pegnni dea ciue B-omana. Sub boc tot deorit
pfidio quofnumerare quif pdc-mdigenafs. aliemgenaf: celeftef cerrefiref: mfernoO
mannof Fdranof:f_uuiaIef:__ ut Varro dicic certofatcf mcertofin o.bufq; generibuf
deojf ficuc m anvmalibuf maref s_ feminai. Sub boc ergo coc deo!f pfidio
conftitu.-!

;tt
Roma: non cam magnif^ borrendifcladibufqualefex multifpaucafcomemorabo:
agirari afHigiq; debuit. Nimif . n . mulcof deof grandi fumo fuo cang figno daco ad
cuicione cogregauerat: qbufcepIa:a[cana:facrificia:facerdorefifticuedo acq: pbfdo:
fummu uero deum cui um bec nce gefta debent: : offenderec. Ec fehcior quidem cum
paucionbufuixic. Sed qeo maior facta eft ficucnaui naucaf: caco pluref adbibedof
pucauic. credo defperanf paucioref illof fub qbufm coparatione peiorif uice meliuf
uixerat: n6 fufficere ad opiculandu graditaci fue. Pnmo.n.fub iplifregibufexcepta
Numa Popiho de quo la fupra locucuf fum: qcum matti difcordiofi cercammif fuics
quod fracrem Romuli coegic occidi?

([Quo mreiquo ue foedere Romamobcmuerucpma cdiugia.([Cr xm.

fT\ Vom6 nec Iuno que cii Ioue fuo la fouebac Romanof rerum dfiofgentemqi
l^^rogacam: nec Venufipla eneadaf fuofpocuic adiuuaremc bono il equo more
conmgTiTmererentur: ciadefq: canca irruic buiuf mopie: uc eadoto raperenc: moxq:
copellerenC pugnare cu focerif ec mifere f emine nondum ex tniuria mancif cd
ciliace:
ia parencu fanguie docarent'. A.c.nuiceruc m bac co f[icftati6e Romai uicmof fuof.
Quancif u qmulcif ucnnq:uu[neribufac funenbufca ppmquoic q U cofinium ifte
uictone cofticertic. Proprer unu Cefarem focerti: st unu generti eiuf Pompei£i:iam
mortua Cefanff ilia uxore Pcjpewqco Bi qittfto do.orififhncftu Lucanufexclamac.
Bella per ematbiofpluf q ciuilia campof dJufq: datum fcelen canimuf
Vicertitergo Romamiucfcragefoceroif manibuf cruecif ab eo2f filiabufamplexuf
miferabilef excorquerec: necilleauderec flere pacrefoccifofme offenderfc uidtoref
roaricof queadbucillif pugnatibufp qbuffaceretuoca: ncfciebcic. Talibufnupcnf
populu romanii no Venuf fed BcIIona doramc.auc forcaflif Mecto i[Ia i ferna furia
la cif fauence Iunone plufm illof babuic Iicecie: q cti etuf pcibuf c6cra Enea
fuerac
excicaca: A.ndromacba feliciufcapciuata cfbq illa coiugia E-omana nupferiit.Iicec
feruilefcn poft eiuf amplexuf nullii Troianorum Pyrrbufoccidit. Romam aucem
focerofincerficiebancmplnf: quoif lam filiafamp[exabant'in cbaUtmfliU uidcon
fubdtca dolore cm fuo2f morte potuitmo rimere: il[e fociace bellacibuf paremti
fuoif
morccf pcedecibufuinfcimebac: redeucibuf dolebac. nec timorem babecef IiberCimec
delorem. Na ppcer mtericti ciuiu:ppmquo^-f ratru:parencti:auc patrie cruciabat; :
auc crudelicer [erabant; ui£ftoriifmaric02f. Huc accedebac q&gt; ut func alcerna
be[lo2f :
alique paretti ferro amiferuc uirofalieqi urroif q: ferro U parecef u uirof.
Neqj.n.SJ
apud R-omanofparuafueruCilIadifcnmina. Siquideadobfidione quocp puenctig
ciuicacif claufifq: porrif fe tuebat'- Quibuf dolo
apcifadmiffifcjboftibufintramenia:
m ipfo foro fceleraca tu. nimifacrox mcer generof focerofq: pugna comifla eft.a;
rap/
coref illi eciam fuperabant': ei crebro fugiencef mcra domof fuaf &amp;;
graumffedabanc
pfhnaf quif Si ipfaf pudendaf [ugedafq: uictonaf Hic . n. Romulufde fuorum lam
uircuce defperanf Iouem rogauic uc ftarenc. acq: lUi bac occafione nomen Scaconf
muemt.Nec finif effec tati mali mfi rapce i[Ie laceracif cnnibufemicarenc.-KpuoIuce
parecibufira eoif lufhffima n6 armifuictricibuf fed fuppbci pietace fedarex. Demde
T. Taciti regg Sabmoru fotiti regni Romuluf f erre copulfufe: germam conforcif
impacief, fedqfi Si iftu diuco[erarec:q f r em geminuq; no pculic ■ Vnde 8i ipfo
icer/
feeto uc maior deuf eflec regnum fo[uf obcinuic. Que func ifta mra nupciarum :que
irncamera beltorum: quefedera germanicatif:affiniracif:lbciecacif: diumicacif? Que
poftremo fub coc dnfcuconbuftura ciuicactf.'' Videfqcabic dici u cjmulca
poffecinifi
irV

que fugfunc noftr&amp;curarec mcetto: u fermo tn alia feftmarec.

&amp;Pe Impieeate belli quod Albanif B-omam intulerunc.


u de dommadt libidine adepca uidtona. djC. xiui.

g~\ Vid demde poft Numii (Ub alufR egibuft Quaco malo no fbtu fuo fed ettam
(jR.omanoru in beliu Mbantpuocati funt ! Quia uidelicet pax Numeti loga
uiTuerac. Qua crebre ftragef Romam Mbamq: fueric exercitufsc utnufq; cdmocio
ciuicacif. Mba nanqi illa qu3 filiuf Enee creauicAfcamufRome marerppior ipfa q
Troia aTullo bofhtio Regepuocata cciHixicCcifiigef aCit &amp; afflicta g &amp;:
affhxit:
donec mulc02£ cederec pan defcclrioe cercammfi. Tunc euentii belli deTergeminif
binc arqi inde fratnbufptacuit expenn.a Romamfcref Oratu;ab Albamfauctref
Cunacu pcefferuc.a curiatufcribufduo Oratn-' ab uno aucem Oracio trefCunacu
(upatt U excfdti func. Ica Roma extitic uidtrtx ea clade etia in cerramie exrremo»
uc de fex muifunuf redirec domu Cui danum m ucnfq! &gt;. Cui lucluf mft Enee
ftirpi:
nifi A.fcanu poftenf: mfi ,pli Venenf nifi nepocibuttouif'Nam &amp;boc pluf q
ciuile
bellii fuic: qfi filia ciuttaf: cu ciuicate macre pugnauit. Acceflic aliud
buicTergemio2f
pugne ulcime atrox atqr borrendu malu . Na uc erac ambo poputi puf amici-uicint
qppe acqi cognaci uni Curtartozf defpofara fuerac Orauozf foror.bec poftea q fpofi
fpoliain utctore fracre coTpexic: ab ecde fracre qfii fleuic occifa S.Humamor buiuf
uniuf femmequniuerfi populi E-omani mibi utdet; fxiiffe affedtuf. I[[a queuirii tS
f ide media retinebac: auc force eciam lpm frem dolef qui eum occideraC: cui
fororem
promiferac:puco:q&gt;non culpabilicer fleuenr.Vnde.n.apudVirgiliumpiufEneaf
laudabuicer dolec bofte ecia fua pempcu manu. Vfi Marcelfuf Syracufana ciuicacg
recoleOeiufpauloafi cutme U gloria fub manuf fuaf fubico c6cidifie:c6munEcogiraf
codicione fledo miferarufeft. Qtiefo ab bumano impetremuf affedtu:uc femla fpofu
fuu a fracre (uo pemptu (ine crimine fieueric: fi uin boftefa feuidtof ecia cum
laude
Fleueruc. Ergo fpoTo a fracre illata morce qfi femma illa flebat: tiic fe c6tra
macrem
ctutrace caca ftrage beilaffe: ai caca bic si m cognaci cruonf effufide uicifie
gaudebac
R-oma- Qiiid mibi obcedit; nome laudiO nomeq; utdtone ! Remoctf obftaculif ifane
opmic)if:facinora nuda cernanc': nuda pe(enc':nuda tudicent;. Caufa dicat'
Albeficuc
Troie adulcenti dicebat;. nulla calif: nulla fimiIifinuemi;Tdntu uc defidefmoueree
Tulliuf m arma uirof: ti lam defueca tnupbif (Jagmina.

Illo ttaq: uiao eantCi fcefuf perpecratum eft Ibcialif be!Ii: acq: cognati. Quod
uitium
Saluftiuf magnii crafeunter atcigic. Cum.n.faudaf breuicer anctqora c6memoraffec
cepora:qn uicabomtnii fine cupidicace agicabaC?: tc fua cuiq: facifplacebanc.
Poftea
uero inquic q in Afia Cyruf: in Grecia [acedemomt Si A.tbemenfef cepereurbef acqi
natiSef lubegere: [ibidine dominadi caufam bel!i babere:maxima glonS m maximo
Impeno pucare ec cecera queipfe mftituerac dicere. Mibi bucufq; faciffic ciufuerba
pofuiffe. Libido lfta dommadt magnif malifagicac ic contertt genufbumanum.bac
Iibtdine E-oma cunc uidta Mba fe uiciffe: cntipbabac. ic fut fcetenflaudem gbnam
nommabac: qfii [audatfmqcfcpturanoflrapeccacor tndeftderufanimefue^ qiniq
gent bfidicic'. Fallacia igu; cegmma B£ decepcone dealbacionef auferanc a rebuf uc
fmcero mfpiciacur examine. Nemo mibi dicac. magnuf ille atq: i[[e: qa cu iIIo u
tllo
pugnauic; ic uicic. Pugnac ecia gladiacoref. uinciit 8^ ipfi.babec premia
(audif&amp;! iIU
audelitaf Sed puco efle laciuf cuiuf [ibec mercie penaf luere: q illoJf armo2f
glonam
querere. Si cfi fi in arena pcedercc pugnatun mcer fe gladiacorefi quorum alcer
eflec

F*

Filiufa-cer pater eflec: cale rpedtaculii gf ferrec .' gf n6 auferrec?Quc&gt; ergo


glonofum
dlcenufniatnf akeriuffilie ciuttatif mter fe armorum pocuic effe cercamen ■ An ideo
diuerfu Fuic q&gt; arena ulla no Fuic:8i lacioreFcapi n6 duoif gladtaco-f : (ed in
duobufi
Ipopultfmulcotf Funenbuf implebai; .' nec ampbtcbeatro cingebant; illa certam.a^ed
umuerfo orbi •' Ee ttic uiuif u poftenf quoufqi tfta Fama porngtc' imptu fpectaculu
pbebat;. Vim cii patiebant; (tudu fui du illt pfidef impu R.omani. a_ caliu
cercammti
canq Tbeacnci fpectatoref donec Oratioif Ibror propcer Cunaciof crefpempcof
etia ipfa tercia ex alcera parce f racerno Ferro duobuf f racnbuf adderecur: ne
mmuf
baberec mcrtiu etta B_oma que uicerac- Deifi ad fructu uicTone alba fubuerfa efh
Vbi pofl Iliii: qct Greci euerceruc:&amp; poft [aumm ubi R_ex Latinuf Enea R_egem
pegnnu acq; fugiciuu cofhcuerat: tertio loco babttauerat numia tllaTroiana.Sed
more fuo eciamde la fortaffe migrauerat: ideo deleta eft. Difcefferac uidelicec
omnef
adytifanfq: rehclifdu: gbufimpenu illud fteterat. Difcefferant fane ecceiam tertio:
uceifquarto E_oma puidentiOime crederel;. Difplicuerac enim u A.lba ubi A multuf
expulfb fratre: u K-oma placuerac ubi Romuluf occifo fracre regnauerat. Sed ariq
Aiba dtrueret; traffufuf eft mqunc populuf eiuf m R-oma: ut ex utraq; una ciuitaf
fierec. Efto tta factu ftc: urbftfi illa Afcanu regnu: a_ terciu domtaliti
Troianorum
deoru: ab urbe Filta mater euerfa eft. Ec uc belli reliqe e duobuf popuhfunii
facerec
miferabtle coagulii: mulcuf ante fufufutriulq! faguif Fuic. Quid la fingilla.im
dtcam;
fub cecenf R-egibuf cotief eade bella renouaca: que uictoruf f imra uidebat .' u
rattf
ftragibuftceru atq: iteru cofecta: tteru icerumq: poft feduf &amp;: pacem inter
generofg.
focerofa; eorum ftirpe pofterofq: repecica. N6 paruii mdiciti calamitacif bmuffutc:
qj porcafbellt nullufclauftcillorum.

(JQuaUr R_omano_f R-egii uita : acqi exicuf fuenc. &lt;fC. XV.

«y^VVIIufergo illoru fub tocdurpfidibuf m pace regnauit. Ipford auc R.egu qui
A_J_extcuffueruV De R_omulo uidenc adulacio FabuIofa:qua pbibet' recepcufin

]/ celu. Videriic qutda fcpcoref eoru qui eii ppter ferociratem a Senatu dtfcerpcii
effe
dixerunc. fubornaciiq; nefcio que Iuliii Proculii.-qui eu fibi apparutffe
dtcereneuq:
p_r fe populo madafle Romano ut mter numma coleret;: eoq; rr&gt;6 populu q contra
Senacuincumefcere ceperat repffum: atq: fedatu. Acciderar.n.8- folifdefedtioquam
cerca ratige fui curfufeffecfta tmperica nefcief mulcicudo 1 mennf R.omu[t
cnbucbac.
Quafi uero fi [ucfcufille folif fuiffec: magif ideo credt deberet occifUr. ipfumq;
fceluf
auerfioneeriadiurnituminifindicaeii. Sicutreuerafaclueft:cumdnfcruciFixufen;
crudelicace acq; imptecace Iudeoif • Qua folifobfcuracione n6 ex canomco fiderum
purfu accidiffe rattfoftendtC:qi tiic erac pafcba Iudeo-f Nii plena luna pafcbe
foleni/
tafagit'. R.eguIarifaucfoIifdefecrtio n6 nifilunefme cocingit. Sacifas GceroiIIam
inter deof R.omu[i recepcione pucaca magif figmficat ee: q F acta. qn Si laudafeii
in
libnfde R.epublica Scipiomfq; fermone:tantu eft mqt cofecutufurcum fubico fole
oblcurato no cSparuiffet: deo-f m numero collocatuf pucarec': qua opimone nemo
unq mortaltf affequi potuic fme eximia uirtucifgloria. Quod auc dicic eu fubico non
t c6paruiffe: pfeclio ibi mtelligic' auc utolecia tepeftatif: auc cediffacinonfq;
fecrecii.
Nam &amp; alu fcnpcorefeo-f defecTrot folifadduc etia fubtta cepeOate.quejjfedto
aut
pccartone rcelen pbuit: auc R.6mu[ti ip r a corumpric. De TuKo qppe ecia Hoftilia
qui rertiura R_omu[o rex fuit:qut u ipFe Fulmme abFumptureft :dicic m a rde [ibnr
eide Cicero ppterea u iftii no credicu. mcer deorrecepcu cali morce: qa forcaffe
quod

/ ^s

erac in R-omulo pbatu- id eft pfualum i R-omant uulgare nolueruc: id e(V


utltficare;
fi boc 8. alreri factie cribuere£. Dictr ecta apte m inucdtiuif: Iltu g bac urb£
cfididic
E-omulu ad deofimmorcatef bemuolencia famaq; fuftulimuf uc non uere facftumi
fed propcer merica uircucif eiuf beniuolecia lactacum diffamatumq; monftrarec. In
HorceTio uero dialogo cu de foIifcanonicifdefecT:i6ibuf loquerec': uc eafde mquic
cnbrafefficiac qfeffecic m tn.ericuR-omuIpa, m obfcuratioefolife effecTuf Cerce bic
mfmecimuicinteritubomifdicereiqadifputatormagifiqUudacorfuic. Cecenauc
R_egef populi R-omai excepto Numa Poptlio 8- Knco Marcio q morbo iceneruc:
q borredof exirufbabuerunc' Tullufuc dixi HofruiufuKftor 8. euerfor Albe cum
cota domo fua fulmme concrematufeft. PnfcufTarqumiuf per fui deceffbrif filiof
wcerepcufeft. Seruiuf TuIIuf gener lpfiuf Tarqnu fupbt qui ei fucceflic m regnum
nefano fcelere occifuf eft. Nec dtfcefTere ddycif artfq: relictifdirt-tco tn opcimu
tlliuf
popult regem parncidto perpecrato: quofdtomt ut boc mtfere trote facermt: eamq;
Grecif diruendam exurendamq; relmquerenr- adulcerto futfTe Pandif commotof.
Sed mfuper mterfedto a fe focero Tarquimuf ipfe fucceffic. Huncilli du nefarium
parncida focen incerfectione regnance: tnfuper mulctf bellifuidtorufq! tnupbante:
8. de bellorum manubufcapitolium fabncantem: non abfcedentef fed prefentefma/'
nencefq; uiderunt: 8. R-ege futi Ioue tn tllo altifSmo teplo boc eftin opere
pamctde
ftbt pftdcre acq: regnare ppefli funt. Neq; enim adbuc tnnocenf capicoliu
inltruxit:
u poftea malifmentifurbe pulfufeft Sed ad lpfum regnum; in quo capitolium fa/
bncarec immaniflimi fcelenf perpecracicne peruemc. Quod uero eum romani regno
poftea depulerunt; ac feduferunt menibufctuicatif: n6 ipfiuf de Lucretie (tupro fed
filn peccacii fuitnllo n5 folum nefciete:fed taS abfente ccimifTu. Ardea ciutcate
tunc
oppugnabac. 8- pro populo R.omano bellu gerebac. Nefcimufqd faceret ft ad etur
noticiS f lagiciii filii deferrec'. Ec cii inexplorato eiuf mdicio SC mexperco ei
populuf
ademit Impenu.&amp;: recepco exercitu a quo defen luflufeft; claufif deifi portifno
func
paffi mcrare redeunce- At ille poft bella grautflima quibuf eofde R-omanof
conciranf
finmmifatcriuit: pofteaq defercufab eif quorii fidebac auxilio regnii recipere non
ualuic: m oppido cbufculo rome uicino q tcuordecim ut f ert; anno f p uaca uita
qetuf
babuit. 8- cum uxore confenuit optabiliore forcaffif exttu: qm focer eiuf gencn fm
Facmore nec ignorate f ilia ficuc pbibec extmduf. Nec cn iftii Tarqnmm Romani
crudele auc fceleratu fed Supbumappellauerunc. fed forrafftfregioretuf faftufalia
fupbia no f erecef. Na fceluf occifi ab eo Ibcert optimi regiffui ufcpadeo
contepferunt:
uc eii R.ege fuum facerenc. ubi miror li no fcelere grauiore mercede cantam canco
fceleri reddideriic. nec difcefiere ad/tif anfq; reliclifdn. Nifi force quifpta fic
defedac
iflof deof: ut dicac eofideo mafifle R.ome:quo poflenc R-omanof magif punire fup/
plicuf q bnficitfadiuuare.feducecefeofuanifutdVoritf: 8- bellifgrauiflimif
cciterentef.
Hec fuic R_omanorum uita fub R-egibuf laudabili cepore iIIiufR-eipublice: ufq: ad
expullione Tarqnu Supbi per ducecof ferme 8. qdraginta 8. crefannofcu llle onief
uidtoneca mulco langu.es. catif epce caUmicacibuG utx lllud Imperiiiintrauigitl
ab urbe miltaria dildtauerint. Qiiantu fpaciu ablic uc falce alicuiuf Getule
ciutta-if
nec cerncono comparemuf.

([De pmifapud R_omanof Confulibuf quoif alter alcerii patna pepulic.


moxq: R_ome poft atrociffima parncidia: a uulneraco mteruc bofte
uulneracuf- poftq: iicia cofularif impii qbuf malif uexaca fueric Romana
R.efpublicd dufnon opiruUntibuf quofcolebant. CLC xvi-

&lt;tc

P^Vic ceporiadiiciamufeciacepufiuiid: quoufqidicic Saluftiufcquo U modefto

,_l pmreagitatum: dum metufaTarquimo:&amp;: graue bellu cumEcruna poficii eft.

' Quadiu.n.Ecrulci Tarqnio redire in regnfi conaciopituUtifuc:grauibel[oR.oma


cocuffa eft. Ideo dicic equo u modefto mre gefta RempuUicam metu pmence:non
pfuadece mfticia.in quograuiflimo cepore q funeftufille anuffutc: quo pmi cofulef
creari func expulfa R-egia poteftate, annfi qppe fufi non copleuerfic. Ndm Iuniuf
Brurufexbonorar.fi eiecic urbe co[[ega. L.Turqmii ColUrinfi. Demde mox i[Ie m
bello ceadic mucuifcfi bofte uulnenbuf occifif a feipfo pmicuffilnf fuif u uxonffue
frdcnbuf q&gt; eof p refhcuedoTdrqmo c6iuraffe cognouerac. Quod fadtfi Virgiliuf
poftq Uudabilicer comemorauit: ctlrinuo ciemencer exborruic. Cum enim dixiflet.
Narofqi pacer noua belU mouenref,
Ad penam pulcbra pro [ibertace uocabit.
Mox deinde exclamauic u air.
Infelix uccunq: ferenc ea fadla mmoref.

Quomodolibec mquic ea facta pofteri ferant id eft preferant u excoUnc: qm filiof


occidic mfebx eft. Ec canqua^ ad confuUndum lnfeficem fubiunxic.
Viacamor patrie: [audumqnmmenfacupido.

Nonnc in boc Bruco q u filiofocodit: u a fe pcuflb bofle u filioTarqnu U mutuo


pcuffuf fupuiuere non pocuic. eiq: potiufipfeTarqumiuf fupuixic: Collacmi college
uidei; mnocentia umdicaca: qui bonufciuifob bocTarqumio pulfo pafluf efb quod
TyranufipfeTdrqmuf.' Na u ideBrucufcofangumeufTarqniifuiffepbibetur-fed
CoiUtmfi uidelicec fimilitudo nomif pflit: qa ccia Tarqmuf uocabat;.Mucare ergo
nome: n6 pacria cogereC.poftremo fi m eiuf nomieboc uocabulii minufeec.-Luciuf
Collatinuf cmmo uocaret?. Sed ideo no amific cp fine uilo detnmcco poffcc amictere:
uc u bonore pmuf Cofufc u ciuicacc bonufciuif carere mfceree'. Eria ne ifta e giona
lunu Bruci: deteftdda miqcafai mbilo utiiifE.eipufc|ice/&amp;: ctia nead bac
ppecrada
Vicicamor pacrie: [audumq: immcnfacupido'

Iam expulfo uciq: TarqnioTyranoCofuI cii Bruco crearufe maricuf Lucrecie.L.


TarqniufColUtinuf qiuftepopulufmorefin ciue no nome accedic.qimufte Brucuf
collega pme ac noueilliufpcacif: que poffec fi boc cffendebat; nomie cancfi puare:
u pacria puauic: u bonore. Hec mala facta func: bec aduerfaacciderunc: qn m illa
Republica equo u modefto mre agiracii eft. Lucrcciuf quoq: q m locfi Bruci fuerac
fubrogatuf: morboanteq lde annufcerminarec':abfumpcufert. I ta. P. Valenufqui
fuccefferac ColUcmo: &amp;.M.Oratiufq pro defiicTo Lucrecio fuffecTruf fueracannu
illu funerefi arq: carcareii q Cofulef qnq: babuic copleuerfic. Quo anno CofuUruf
lpfiufnouii bonore ac poteftate aufpicata e Romaa R-efput lica. Tuc la diminuco
paululfi metu n6 quia bella cciquieueranc; fed quia no cam graui podere urgebanc.
Finito fcilicec cempore quo equo u modefto lure agitatum eft: fecucafunc queidem
Saluftiuf breuiter fic explicac. Demde feruili impio pacrefplebem excercere deuica
ac quiece erga fe regio more confulere: erga aliof de uiolentia u mquietudme fibi
regnamolin: i[[of agropellere: u ceterif ex partiburou m imperio agere. Quibuf
agicara feuicuf: u maxime fenore oppffa plebefcii afhduif beliifcrifc.utu u milinam
fimul rolerarec :armata montg facrfi atq: auermfi mfedic. Tumq: Tnbunof piebif u
aha fibi mra parauic. difcordiazf U cerramifutnufq: fimf fuir fecfidu bellfi
punicum.
Quid itaq. ego tancaf moraf uel fcnbenf patiar ue[ [ecTtunf affcram .' Quam mifera
fuic ilU R-efpublica i tam longa etace per tot annof ufq: ad fecundii beUfi
punicum:

II llll|llll llll|llll llll|llll llll|llll llll|llll llll|llll llll|llll llll|llll


l!ll|llll llll llll|llll ::i:|llll I II llll|llll II III llll llll|llll llll|llll
llll|llll llll|llll III
9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29

mi

bel[irformfecifinquietaren6 defifteeibuf: &amp;: incufdifcordiiffediciombufq:


auilibufa
Saluftio breuiter mcimacu eft. Proin uictoneilleno folida beaeo2f gaudia fuerur.
fed inania folatia miferorum: sc ad alia atq; alia ternbilia mala fubeunda
illecebrofa
mcicamfca minime quiecoif Nec nobiO quia bec dicimuf bom R-omam prudencefcp
fuccefeanc- quanq de bac re nec pauedi finc nec moneduqn eof mime (iiccefurof efle
cerriflimum efb. Neq:.n.grauiufue[ grauiora dicimufaucoribufeoru: tcMo sc ocio
tnultu imparef Quibuf camen edifcedif Sc lpfi elatorauerunc: Sc filiof
fuofelaborare
c6pellur. Qui auc fuccefent: qfi me Ferrenc ft ego dtcere quod Saluflriufaic:
plunme
curbefedin6ef sc ad pofteru bella ciuilia orca func: du pauci pocecef quozt in gram
pleriq: coceflerac fiib bonefto pacru aut plebifnomie dommatroefaffecTabaCjbomq!
tc mali ciuefappellatii n6 ob menta m Republica mceflerac omibufpiter corrupcifV
fed uci qfqi [ocupleciffimuf sc miuria ualidior qa piitia defedebac pro bono
ducebat;.
Porro fi illi fcpcoref btftone ad bonefta iibercace ptinere arbitrati fut mala
ciuitatif
Jipne n6 cacere: qua mulcif locif ma£no pconio laudare c6pulfi funt: cu alia uenore
quo ciuefecerm legedt fitnc: n6 baberec : qd noffacere couemc:quoif fpef qto m deo
melior sc certior: canto maior debec efle IibercaO cu nula prefencia Cbnftonoftro
tmputac^ut mfirrmorefimpicicrefq: metefalienenc' ab ea ciuicateiin quafolamgiter
Felicicerq; uiuendu. eft '. Ncc m decf eoif bornbilicra rof dicimuf § eojc ndem
autoref
quofleguc: u pdicac:qnquide sc ex ipfifquediceremufaccepimuf SinuIIomo dicere
uelcalia uel cucfta fufficimuf. Vbi eranc ergo illi dn :qpprer exigua fallaceq:
buiuf
mudi felicirate coledi exiftimant:: ctt R_omam qbuf fe coledof medaciflima aflucia
uedicabac c-icif calamicatibufuexarent; '. Vbi erSc qn ValcnufCofuI sc ab exu'ibuf
8_ feruifmcenfu capicoliucu defcTarec occifufe: facitiufq;
lpfepdefTepocuicedilouif:
q llli curba tot nummu cu fuo maximo atq: optimo rege : cuiuf remplum [iberauerac
fubuenire .' Vbi erac qn defiffimif fangara ciuicaf fedinonu maliO cii
legatofatbenaf
niifTbfad legef mucuadafpaululu qeta openree*: graui fame pefhleciaq: uaftaca e.
Vti eranc qn rurliif populufcu fame [aborarec pfectu annonepnmu creauic:acq:
i['a fame lnualefcere: Sp.Emiliufq efunenci multitudim frumera [argitufeft:regni
affecTati crimen mcurnc: sc eiufde pfecTi mftana per DicTtarore L. Quintu ecate
decrepitum ; a. Q^ Seruilio Magiftro equitu cum maximo sc piculociflimo cumultu
ciui.acifoccifufcft:' Vbi eranc qii immmecepeftifetiamaxiaexporcadifinuahbuf
populufdiu mulruq: fangatuOnoua [ecTifternta:qcT nunq ancea fecerat exbibeda
arbitratufeft.rectiaut ftcrncbancfmbonorem deorum ; undebocfacrumue[pociuf
lacnlegiu nomeaccepic? Vbi erancqnper-x.cocinuofannofmale pugnado crebraf
8. magnafctadcf apud VeiofexercitufRomanuf acceperacmifi per Funti Camiliu
cande fubuemre(;:que poftea ciuitafingrata danauit '■ Vti eranc qn Ga[li Romam
ceperuc:fpoIiauerut:incederut:cfdibufimp[euerfic.'Vbieraccu illa tfigmfpeftilecia
ca lngente ftrage dedit: qua SC ille Funuf Camillufexnnc/tufeft: qm Republicam
mgratam %c a Veiencibufantedefendit:&amp;: de Gallifpoftea umdicauit'Indein bac
peflilencia fcemcofludofalia nouapefteno corponbufE-omanojc: fcdqctemulco
perniciofiufmonbuf inrulerunt. Vbi eranc quando alia peft ilena grauifde uenemf
matrona2f exorta credita eft: qua^: fupra Fidg rrultarti atq: nobiliii moref
depbenft
func omi peftilena grauioreO uel qn m Caudinaf furculaf a (amnitibuf obfcefli:ambo
cti exercitu Cofulef fedufcu eiffedum facere coarft i func ica uc equitibufR-Omanif
fi:xcetif obfidibufdarif: ceteri amiflifarmifaliifq: fpoliati puatiq; tegmmituffub
lugu
boftiucuueftimeciffingulifmitcerent;.' Vbi qii graui peftiletia cetenf laborancituf

XC
mulci ecia m exercicu tdhi Fulminifperiertic.' Ve[ quaclo ena - tnrer a[ia
mcolerabiltf
peftilecia Efculapiu ab Epidauro quafi medtcu deu B-oma aduocare acq: adbibere
c6pu[fa efc:qm R-ege ommu Iou£ q ta diuin Capicolio fedebac mulca flupra qbuf
adolefcefuacauerdcmo pmtferanc forcafie dtfcere medicinaiuei cu cofpirantibufuno
teporeboftibufLucanifiBruciGSanicibufErrufcif&amp;s Senonibuf Gallifpmo ab eif
legaci pempti func'Demde cum precore opprefiufexercttuf fepcem cnbunifcum illo
peuntibuf&amp;I milicu tredecim milibuf.uel qn poft grauef U longaf K_ome
feditionef
qbufad ulcimu piebfiamculti boftili direpciSe fecefierac.cuiuf mali ca dira
calamicaf
erat:uc eiufrei caufa quod m excremif pericuUf fien folebac: u DtcT:acor crearetur
Hortenfiufq plebe reuocaca m eodc magifcracuexpirauic.qct nulli DicTacori ance
c6cigerac. u quid illif dnf la pnte Efculapio grauiuf cnme fuic '. Tum uero ca
mulca
bella ubiq: crebruerunc: uc mopia milicu ;plerartt: illi qui eo g&gt;,p[t gignecle
uacabac:
ob egeftatem milicare non ualencef boc nomen acceperanc: militie confcriberentur.
Aecitufctia aTarecimfPyrrbuffi_exGrecie cuc ingettgloria ce[ebracufifi_omao-e
boftif effecftuf cft. Cui fane de rerum fucuro euetu confulenci:fatif urbane ApoIIo
fic
ambiguii oraculii edidit:ut e duobufqcquid acadiflec:ipfediumufbaberec'. Aic en..
dico tePyrrbe umcere pofie R-Omanof atq: ica fiuePyrrbufa K-Omamf: fiueR-omat
a Pyrrbo umcerencur: fecuruffacidicufucriilibec expecTarec euentu, Qtie tunc &amp;
qborrenda ucriufq: exercicufcladef: m qua cR fupior Pyrrbufextitit:utiam poffec
Apollme p fuo mtellrcTu pdicare diuinilmifi pxime alio plio B-omani abfcedcrec
fupcnorcf. Acq; m cara ftrage belloif etia peftttetia grauif exorca £ mulicru.
ISIam
pufq macurof parcuf ederec grauide monebat:. Vbi fe credo Efculapiuf excufabac:
q&gt; Arcbiacru fe n6 obftetrice p? icebae'. Pecudef quoq: fimilicer mtenbac: ita
uc lam
defeeTuru genufanitnalm crederet;. Qutd bycmf tlla co memorabtlif cam mcredtbilt
tmmantcate feuiefi uc niuibufborr£da alcicudme etia m foro per dtef.xl.manecibuf:
tybenf quoq: glacie duraree 1 . Si noftnfteponbuf accidifiec: que ifiri u qca
dixifienc l
Qtud llla icide tngenf peftilecia:qdiu feuiuiC:qmuIcofpemit i Que cti m annu. alium
multo grauiuftenderec^fruftra pfice Efculapio.-adicu ead [ibrof Sibylltnof.In quo
genere oraculo2f ficuc Ciccro in tibnfde Diumacioe comemorac magif mcerpcibuf
uc poffunc fiue uoliic dubta c6iecTancibufcrcdi foIet.Tunc ergo didtu efbeam efie
caufam peftilecie: &lt;f plunmafedeffacrafmulti occupacafpuacim cenerec.ficincerirn
a magno impttie: uel defidte cnmme Efculapiuf [iberacuf eft. Vnde attca mulcif edef
ille f ueranc occupace ncmme probibece: nifi quta cante numtnum turbe dtu fruftra
fuerac fuppltcatiiiatqi ita paulatim loca deferebant: a culconbufiuc rancf uacuafme
ulliufoffenfioe pofienc bumanif falcc ufibufuendicart. Nanq: tunc ueluc ad fedada
peftilencia diligeter repettca fueriic atq: reparaca; ntfi poftea eode modo
neglecTa:
acq: ufurpata [aticarentmon utiq: magne perttie Varromftribueretur.-gi fcnbenf de
edtbuf facnfcam mulca tgnorata comemorac. Sed ctic mcerim eleganf no peftilentie
depu[fto;fed deoxf excufatio pcurata eft.

(jQuantec[adefB.omanof fub bellifpunicirtnuennc:


fruftradeorumprefidiifexpeticif. &lt;fC. scvu.

■i

~V~ Am uero Pumcif belltf cfi mrer utrtlq! Impiti utcTona diu ancepf aeq: meerCa

JL. pcderec:popu[iq: duo pualtdt tmpecufm alcerutrfi fortifiimof:8i opulenfiimof


( agerenc:quocmmutioraRegnac6cricafuc.'queurbefamp[enobi[efq:de[ece?quot

aff[ide.'quod pdice ciuicacef .' qlonge lateq toc regicief cerrecp uaftate fuc ?
quotienf

II llll|llll llll|llll llll|llll II

r^

uidti bmc atq: inde mdtorefVqutdbommu cofumpctt efbuelpugnanciu milicu: ue!

ab armifuacanciu popu!o2f .'quata uifnauiu marimf ecia plnfoppfla- &amp;:


diuerfarum

rcpeftacti uanetace fubmerfa eft.' fi enarrare uel cSmemorare concmur: mbilaliud:

q fcnptoref ecia nof enmuf biftone. Tunc magno metu pcurbara B-omana ciuitaf:

ad remedia uana ti rideda currebac.Inftauraci fuc ex auconrare Iibroif (ibillynoir

[udi fecularef quorum celebncafinter cencum annoffueracinfhcuta: felicionbufqj

tcponbuf memona negligeteperterac. B-enouaruc ecia pocificef ludoffacrofinfenf:

ic lpfofabolicofanmf recrorfu melionbuf Nimiru.n.qnrenouacifunc: tanta copia

monenciu dttatof mferof eria ludere delecTabaDcu rjfecto miferi bomiefipfa rabida

bel[a:&amp;: cruecafaimoficacef funereafq: Mc acq: mde uidtonaf magnof agerent


ludof

demonunv ii. optimafepuIafinferorum.Nibil tkne miferabtUufpnmoPunico bello

accidtt:q q&gt; ita H-omant utcti funt;uc ecia R-eguIufiile caperet; cuiuf in pmo:
acm

alcero Iibro mecione: fecimufuirplanemagnuf &amp; uicftor ancea domitorq: penoru.

Qui ecia lpm pmum bellu Punicum confeciflec: nili auiditate nimia laudif u glorie

duriorefcondicionef tjferre podentfeffifCartbaginenfibufimperallec. llliufuin sc

capciuirafinopinaciffima: scferaicuf indigmflima: &amp;; luratio fideliflima;&amp;:


morfcru/

deliflima fideofillofno cogit erubefcere-uerueft qjerei func:&amp;: no babet


fangume.

Nec mala illo cepore grauiffima incra mema defueruc. Nam exundance nimif ulcra

morefTuuiocybenno:peneoniia urbifplanafubuerfafunc.aliirimpetuqfitorrencif

impulfif alnfueluc ftagno diuturno madefacftin acq; fublapfir.Ifra deiii pefte


ignif

pmciofior fubfecutufeft. qui ccrreptifcirca foru qfcufqi celfionbuf: ecia teplo


Vefte

fuo familianfiimo n6 pepcic: ubt ei ueluci uica perpetua diligencirftma


fubfticucione

lignoif non ca bonorace q danace uirginef donare cofueuerar. Tum uerotlltc igmf

no tancu utuebat: fed etia feuiebac.Cutufimpecu exterrue uirgmef facra tlla


faralia:

que ta tref in qbuf fuerat prefferat ciuitatef cu ab illo in cedio Iiberare non
poflent:

Mecelluf Pontrfex fue quodammodofalutifoblifufirruefea femmftuidtufabnpuic.

Neq:.n. uel ipm ignifagnoutc. aut uero erat ibi nume qct non ecia fi fuifTec:
fugilTec.

Homo igic pociuffacnf Vefte:q illabomt pdefle potucrur. Si aut a femenpfifigne

nc&gt; repe!Iebat:a ciuicace cuiuf falute cueri putabant:: quid cotra illafaquaf
flamafq!

poteranradiduare: ficuc ecia refipfa nibil ea rjrfufpocuifle pacefeac.'Heciftifneqq

obiicerencfanobiffnllafacradicerencnon cucdifbifbonirtcporalibufinftituta^fed

lignadifeternif ti. ideo cu ea que corporalia utfibtliaq: effencpire conngerecmbil


bif

rebuf minui ppcer qf fueranr infticuca: ti pofle ad ecfdem ufufdenuo repan.Nunc

uero cecicate miferabiU eif facnf que penre poffent: fien potuiffe extftimanc: ut
faluf

cerrena &amp;; ceporalif felicita fciuitacif perire no poffec. Prcmde cu lllif ecia
manecibuf

facnf; uel falucifconcririo.uel lnfelicirafirruifle monflxac: mucare fencenoam quam

defendere nequeunc: erubefcunc.

^Peafflicftioebelli Puntcifccti:quiterucriurq:c6fumpcefunc.&lt;IC. xvni-

f^fEtudo auc bello Punico: mmiflongu eft comemorare cladefduoif pepuloru


^LAa I6ge fecu laceq: pugnantiu: ita ut bifquoq: fatetibuf qui no" ca narrare bella
E-omana q H_omanu Impenu laudare mfticueruc: fimiltor utdto fueric ille:q uicic.
Hanibale appe ab Hifpama furgece: u p/reneif motiluf fuperacifGallia trafcurfa
alpibufq: diruptif ram longo circuicu audhf uinbufcudtauaftando:aucfubigendo:
correcifmo Icaliefaucibuf irruece: qcruecabellagefta func- qmulca plia: quotienf
E.omanifupaci:cjmuIcaad bofteoppidadcftceruc:c[muIca capta «Joppreffa:gdire

n
pugne &amp; cocienfHambali Romana clade glonolb ! Sed bec hacTenufi De Cannefi
aiic mirabilicer borredo malo gd dica? Vbi Hanibal ui efiet crudeliflimufirfi tanu
immico2f acrociffimoif cede faciacuf parci luffiffe pbibee'. Vnde cref
modiofannuIo2p
aureorum Carcbagine mific : quo mcelligerenc canca m illo plio dignicacem cecidifle
Romananvuc faciliufed caperec men(urd:q numeruf atq: bmc flrragef curbe cecere
tanco unq: numerofionr qco mfirmionfi que fme annulif iacebac:coiicieda potiuficj
nunciada pucaret*. Deniq: caca miticu mopia fecuca effc: uc Romam reof Facmorum
ppofica impumcace colligerec: feruina liberrace donarec: atq: ex illif pudedufino
ta
fupplerei; qinftituerei; exercitufi Seruificaq:: immonefacidmufmiuria:iam libertifi
proRomana RepuMica pugnatunfarma defuerunc. Detradta funttemplifi tanq
Romani diiffuifdicerenc: Ponice que ca dlu mucilicer babuifhf. fi forte aliquid
ucile
in facerepofiint noftra macipia: unde uof noftra numma nibil facere potuifhf. Tuc
taH (hpediiffuff iciedif cu defeciffec eranu : m ufufpublicof opef uenere pnuace.
adeo
unoquoq: id qct babuic: c6Ferente: uc pter fingulof annulof aureofifingulafqi
bullaf
miferabilia digmcatif mfignia: mbilfibi aun lenaturipfe^quatomagifceten ordmef:
tnbufq: relmqueret. Quif f errer iftofi fi noft-nf teponbuf ad bdc mopia cogerene':
cu
eof mo uix feramufi qii pro (iiperflua uoluprace plura donani; biftnonibufi cj cunc
legiombufpro extrema falute collata funt '

dj)e exitio Saguntino Jf : quibuf prcpter Romanoif amiciciam


pereuncibuf dn Romani auxiliu non culerunc flCT xix.

[E3 m bifotbufbelli Puma fecudi malif nibit milerabitiufiac miferabiti ejuereU


I digniuf q exicm Saguntmorum fuit. Hec quippe Hifpanie ciuicafamicifiima
PopuIiR.omdni:dlieidepopuIofideferuaceuerfa efc.Hmcemm Hambal f racto
FedereRomanoif caufafquefiuic.-qbufeofirncarecad bellu. Saguncii ergo ferocicer
obfidebac. Quod ubi R-ome audicum eft: miffi func legaci ad Hannibale:uc ab eiuf
obfidioe difcederec. Concepci CartbagmS perguncquerimomamq: deponucfedcnf
ruptu mfectoq: negocio Romam redeunc. Dum be moreagunt*:mifera illa ciuitaf
opulfciflima: fue Reipublice: Romaneq: canflima: ocTauouel nono a Pemfmenfe
deleca eff. cuiufincencum Iegere:quanco magif fcnfcere borronfeft. Breuiter tfi eum
cdmemordbo : ad re qppe que agitt rruliii ptinet.Pnmofamec6cabuic.nam etiam
fuo2f cadauenbuf a nonulhfpafra pbtfcet*. Deindefefia omniii reriime falce capciua
in manuf Hambalif puenirec; mgenu? rogti publice ftruxit: in que ardencem ferro
ecia crucidacof omcffe fuofq: miferuc- Hic ahquid agcrec duellionef atq: nebulonef
facnficiozf adipibuf mbiatef: u fallaciii diutnationii caligme deapifncef. bic
aliquid
agerec; fi ciuicacipopuIiRomaniamiciffimefubueniret:6£ fideic6feruaci6epeunce:
perire no finerec. Ipfi uciq: medu pfueriic : cii Romane Reipublice incenecTo
federe
copulacaefr. Cufcodieficaq;fide[icer:qct ipfifpfidibufplacicoiuxeracFideuinxerdc:
mracioe ccKVrinxerdt: d pfido obfceffa:oppfi"a:c6fumpca eft. Si ipfi dn trpeftate
atq:
fuIminibufHanibaKpo(VeaRomanirpximumembufcerruerut:I6geq! miferunc:
itic pmii tale aliqd facerec: audeo qppe dicere: bonefliufillofpro amicif Romano2f
ideo piclicatibuf ne Romanif frangerenc fide: U nulla ope cunc babetibufiq p ipfif
Romamfqui pro fe pugnabanc accp aduerluf Hanmbalem opulend eranc potuiffe
tepefi-ace feuire. Si ergo cucoref effenc Romane felicitacif: ic glone : ta graue
ab ea
cnme Sagiicine ca[dmitatifauercer£t. Nunc uero qrtulce credii;:diiri[lifdefeforibuf
R.oma uidtore Hambale n6 periffe:g Sagucme urbi n6 potuerfic ne pro eiufpirec
12 3 4 5

11 12 13 14 15

amicicia fubuenire/Si Sagucmo2f Cbrirt!anurpopu[uref(ec:&amp;;buiufmodia[iqdpro


fide Euangelica parerec'; quanq fe ipfe^nec ferro nec igmbufcorrupiflec: fed tii fi
p
fide Euagelica excidiu pacereC: ea fpe paceret; quam Cbnfru crediderat.-no mercede
breuiflimi ceponfi fed eterniratifinterminate pociretf.Pro iftifauc dufqppcerea
coll
pbibenc':ppcerea coledi reqrunc':ur baif [abentiu acq; crafeunnu reru felicitaf
cuca
fit: qd nobifdefeToref&amp;; excu&amp;corefeoic de Sagutimf pereunbufrefpodebuc:
mfiqct
de illoR-eguIo excicfto '■ Hoc qppe incereft q&gt; il[e unufb6;bec cota ciuitaf:
ucnufqj
tii mcentufcaufa cgferuatio fidei fuic ppcer banc.n.ad boftef K redire ille
uo[uit;&amp;:
noluic ifta cranfire Coferuaca ergo puocac deoJf ira fidef An poffunt u ditf.ppicuf
penre no fo[u quiqi boief: ueru ecia incegre ciuicacef/ Vtru uoliic eligac- Si.n. f
idei
feruaceirafcunc'i[[idu: querac pf idofa qbufcolani;. SiaucetiamilUf ppitufmultif
grauibufq: cmciatibufafflic!hincerireboief:ctuicacerq: poffut:nu[[o
Frucfrufelicicacif
colunc'. Defmanc igie' fucceTere:q facrif deo2f fu02f pdiciffe mf-elicefFatftof ee
pucd"t.
PofTenc n.illifn6 folu manecibufiuerti ecia fauecibufn6 ficuc mo de mifena murmu/
rare:fed ficuc cuc B.eguluf aiSagutini excruciaci bornbiliter eciam pemtufintenre.

(JCJjiaingratafueritB.omana ciuirar Scipt6i [iberacon Tuo: &amp;;mqbuf


moribuf egent :qfl eam Salufciuf opcima fuiffe defcnbic. &lt;TC7 XX.

)f~"VOrro tnter fecundum: &amp;; poftremu bellu Carcbagmenfe: qfi Saluftiufoptimif


X^monbur&amp;; maxima c6cordia dixic egiffe H-Omanof: mulcan. ptereo rurceptl
openr modii cogitaf Eode ergo ipfo tepore morum optim02f maximeq; c6cordie:
Scipio ille E-ome: Italieq; Iiberacor: emfdcmq; belli Pimici fecudi cam borrcdt:cam
exitiofi:td piculofi pclaruf mirebilifq: c6fecaor:uiCtor A.nnibalirdomicorq!
Cartba/
gmif cuiufdbadolelcentiauitadefcribiturdiifdedica.- templifqsnutncaunimicorum
accufdci6ibufceriic:carerq;pacria:quaruauircuceralua ti [iberareddidicmopptdo
Unternenfiegicreliqua' c6pIeuicq;uira:poftinfignefuu tniipbum: nullo illiufurbif
captuf defidenouta uc lufltfle pbibeac':ne felte morcuo m mgrata pacna funuf
fieret.
Demdetiic pmum per.Gn.MalliupconfuIedeGdilogrecirtnupbancem: Afiacica
IuxunaE_oma omiboftepeior.irrepric.Tuncn.pmu.ectierati: ei pciofa ftraguU
uifa pbibenCTiic mducte m couiuia Pfelcne Si a!ia [icen ciofia neqcia. Sed niic de
iirmaufquemcolerabiuterbolerpaciunt;: no denrquelibecer fdciucdicereinfticui.
Vndeillud magifqctde Scipionec6memoraui- q» cedefinimicifextrapatna:quam
iiberauic mortuufefbad pTence ptinec difputd.ione:cj&gt; ei E_omana numma a qu02f
ceplirauertit Hanibale no reddideriic uicg: que ppcer lfta tmrno colune' felicuate.
Sed qma Saluftiufeo ceporeibi dixitmorefoptimoffuifle: ppterea bec de Afiana
[uxuria comemorada putaui: ut inteltigat; ecia illud a Salufho in c6parati6e alioif
tepo2fdiclu:qbufteponburpeiorerutiq;ingrauirTimirdircordiirmorerfuer£it.Nam
tunc id eft mcer fecundum li podrcmu bellum Carcbdgmefe [aca eft enam illa lex
Vocoma: ne quifberede femina facerecmecunica filiam. Qua [ege qd iniqumrdici:
aut cogican pofiic.ignoro. Verucamen toto illo mteruallo duum be!lo2f Pumcoru
colerabilior tnfe[icicarfuic:be[!ircant£imodo fonrc6terebacur exerotufred uicl-
oriif
cofiolabac'. Domi aiic nulle (icut a[iaf dtfcordie feuiebanc. Sed ulcimo bello
Pumca
uno impetu alteriurScipiomrqui ob boc etia ipfi; Africam cognomg muenic:emu[d;
impu Eomani ab ftirpe deleca eft. ac deifi tannf ma[o2f aggenbufoppfla Romana
Eefpublicamcfifpencateac fecuncate rerii unde mrniu corruptifmonbufmaU illa

congefta lunt: plurnccuifle m6ftret: tam cito euerla:gpnurnoeuerac cS diu aduerfa


Carcbago. Hoc toco cepore ufq: ad Cefare A.uguftu:g uidet; n6 adbuc uel lpforum
opini6e glonofam: fed cocenciofa u exiciofa u ptane la enerue ac [aguida [lbercate
oimodo excorfiffe Romamf: u ad regale arbicnu cuncfta reuocaffe:&amp;: gfi morbida
uetuftare co[[apfa ueluci inftaurafie ac renouaffe Republica.Toro ergo ifco cepore
omitto ex alnfarq: aluf caufiO acq: ecia bellicafcladeOai Numacinum fedufborr£da
ignommia maculofum itiolaueranc .n.pulli de cauea: sc Mancino Confuli uc aiunc
augunu rnalii fecerac: Sfi per cot a nnofgbufilU exigua ciuitaf Romanu circufeffa
exercicii afflixerat: iplq RomaneReipublice terrori effe lam ceperat. Alti concra
eu
malo augurioj3cefIeruc:fed boc mqua omitto.

([DeMicbndacifedidro: quo omnefnuefR.omanof


qui mcra Afia inuemrent: luflic occidi. (TcTxxi.

, VauifiHud neqq cacuenm: g&gt; Micbndacef Rex Afieubiq: m Afia pegnnaCef


^ciuef B-omaof acq: mnumerabili copia fiuf negomf incetof uno die occidi lufiic;
U Faclum eft. Qua il[a miferabilif rerum facieferatsfubito quequam ubicuq: fuifTeC
muencuf: xn agro: inutnn oppido: mdomo:in uico^in foro:m ccmp[o:in [ecto: in
couiuio: inopinaceacq;inipiefuifrecrucidac(i.Qi.iirgemitufmorieciu:que[acbr7m3
fpedrannii forcafle etia fenentiu fueriic.' Qiia dura nereffitafbofpicu:n6 folu
uidedi
nefanafillafcedefdomi fue: uerii eria ppecradi: abilla blanda comirate bumanicacif
repece mucacifuulcibufad boftile negociu m pace pagendu-mucuifuc ita dic.5 omo
uulnenbufcum pcuffufin corpore: u pcuffor m ammo fenretur. Num U ifti omnef
auguna concepferanc? Num deoffc: domefticof&amp;: publicof cd de fcdiburfuif ad
illam
irremeabilepegnnacione pfcd-ifunc: quorc6fulerenc no babcbant ? Hoc fnca eft:
n6 babec cur ifti m bac caufa de noftrifremponburcoqueranc:. Olim Romani bec
uana contenunt. Si auc c6fu[ucruc:rerp6deat: quid ifta profueruc: qn per bumanaf
ducaxac legef nemine ,pbibece calia [icuerilc.

([ De incerionbuf ma[inquiburR.omana RefpuMica


exagitaca e(bpcedence,pdigia:qcf in rabie omnium
ammaliu que bominibufferuiunc:fuic. &lt;[CT xxn,

id la illa mala breuicer qcum pofrumurc6memoremuf: que qco mceriora taco


-'miferiora excicerunt: difcordie ciuilef uel pociurmciuilefnec lam reditioneffed
ecia ipfa bellaurbana: ubi Cdruffanguireffufurert: ubi partiti ftudia n6
cocencionci
diflenrionibufuariifq: uociburm alcerucrii : fed plane lam f erro armifq: feuiebac
beila
focialia: bella feruiIiaWIa ciuiliaquanrum Romanum cruorem fuderunc:quacam
Icalie uaftanonem defertionemq: fccerunc '. Nanq: anceqm fe aduerfar Romam
bocialelaciumbellumcommouerec.-cudcaanimaliabumanifufiburrubdica.-caner:
equi:arini:bouep£ queq: alia pecora fub bommu dommo fuerunc.-fubico efferaca U
domefcice [enicacif oblica: relidriftedtiriibera uagabanc": u oem n6 (o\&amp;
a[ioir:uerii
eciam dommoJC aduerfabanc' accefTum: n6 fine exino ue[ penculo audenciffiquirde
Pximo urgerec. Quod quaci mali fignti fuic ? Qu od fi boc fignfi fuic qct Cantfi
maltt
ruic: qcum malii fuic illud cumfboc fignum f uic &gt;. Hoc fi
noftnfcemporiburaccidifrcCi
rabidioref iftofi q illi fua animalia paceremur.

^LDedifcordia ciuibqua GraccboJf fedici6ef excitauer(it.&lt;EcTxxm.

ttC

-, A Ninum aute ciuihu belloic fait:feditionefGraccbo2f Agrarnf tegibuf excicate.


J Volebat eni agrof populo dimdere:quof nobiutafpperam pofiidebac. Sed cS

i uerafta migtace audere couellere piculofiffimu :immo uero uc ipa ref docuic
pnicio/
fiflimu fuic. Que funera Facta func.-cii porGraccbuf occifuf ci.-que ecia cu aliuf
f rater
eiufnon I6go mcerpofito tepore.neqj.n.legibuf u ordme pcacu.-fed turbifarmoruq!
conflicT-ibufnobilefignobilefq! necabane'. Poft Graccbialcenufinterfec1ionem:L.
Opimmf C6fu[ q aduerfufeu incra urbe arma c6mouerac: eoqi cum focnfopp flb sc
excincTomgccem ciuiu ftrage f ecerar cuqueftione babereciaiudiciana inqfitione
cecerofpfequenf:cria miiia bommu occidifle pbibeC. Ex quo mtelligi poceft.quanta
mulcicudine morciu babere pocuenc turbidufc6flidtuf armom: qii cancam babuic
ludiciojf :ueluc examiaca cogmcio.Percuflbr Graccbi ipfiufcaputqcum graue erac:
tanto aun pondere Confuli ucMidit.bec emm padtio cedem pcefferae. In qua eciam
occifuf eft cu libenf.M. Fulumf Confulanf.

i &gt; De ede concordie ex Senacuf Conf ulco m loco


feditionum u cedium condita. d_C. xxuii.

egau fane Senatufcdfulto eo lpfb [oco ubi funereuftumultuf ille cclmifluf e":
I u bi toc ciuefordmif cumfq: ceciderunedef C6 cordie FacTa eft:uc Graccborum
penrtefrif: ti. c6cionanciu oculoffenrec: memoriaq: ccipungerec. Sed boc qd aliud
Fuic q imfio deoif : illi dee teplu c6ftituere:que fi eecm cmiCace no
cacifdiffecidibuf
dilacerata corruerec '. Nifi forte fcelenf bumfrea Cocordia: quia deferueracammof
ciuiunvmeruicin illa ede:cancj mcarcere mcludi. Cur enim fi rebufgefhfcongruere
uolueruc-ng ibi pociuf edS Difcordte fabncaruc' A.n ulla ratio reddtc cur Cocordia
dea fic: ec difcordia dea n6fic; uc fcctm LabeonifdifhncTrionc bona fic tfta:illa
uero
maIa'Necipfea[iudfecucufuidel;:cjquodaduertitB-omeeciam FebnficucSaluti
templu c6fticut(i. Eoigitfmodo n6 tantii C6cordie: ueru eci5 Difcordie conftitut
debuit. Periculofe itacp R_omam ta ma!a deairata uiuereuoIueruemecTroianum
excidiu recoluerucongineab eiuf offenfi6e fupfiffe. Ipfa qppe quia mcer deafnon
Fuerac inmrata:triu dearulitem aurei mali fuppofitione c6mendata eft. VndenXa
nummti: &amp;: Venufuidnx: Bi rapta Helena &amp;Trota deleca eft. Quapropcer fi
force
mdignata q&gt; mter deof m urbe nullum templu babere meruit: ideo la turbabat catif
tumulctbufciuitate-.qto atrociufpocuic irritarrcu m loco illiuf cedif boc e m loco
fut
operifaduerfariefuec6IVicucaedemec?uiderec.'Hecuanarid&amp;ibufnobifiIIidocT:i
fapiiecefq; ftomacbant:. ac cn nummu bonoif malorumq: cuIcorefDe bac queftione
Concordie Difcordieq: non exeunc:fiue precermifennc barum dearum culcum: eifq:
Febrem Betlonacj pretu[ennt:quibufantiqua pbana fecerut:fiue tc iftafcotuertnc:
cum fic eof dilcedente Concordia: Difcordia feutenf ufq: ad ciuilia bella
perduxenC.

(][ De diuerfif genenbuf belb: que poft cqnditam


edem Concordte func fequuca. &lt;Ec. xxv.

i^"^V R-edarum uero lediCt6ibufobftacuIum: edem C6cordie ceftem cediffupplicncp

1_^/ Graccboic c6cionaabufopponenda pucariic. Quatu ex bocpfecerintmdicac

/ ^rcaita peiora. Laborardc.n.demcepfc6cionacorefn6exempIudeuitareGraccboru:

*■ fedfupareppofiru.L. SatUrmufTnbunufpIebif:&amp;'.C.Cefar:Serui[iurptor:8! mu[ca

poft.M.Drufufi quorum omnium fediti6ibufcedefpmo iam cuc grauiflime: demde

fociatia betla exarfemnt: qbuflealta uebemencer aflflicta:»: ad uafhtace:


miferabile
defercioneq: pducta efc.BelSti dem feruile fucceflit U bella cimlia. [n gbufque
prelia
c6mtffa func:qd fanguimf fufumc omef fere Icalie gecef quibuf R_omanum maxime
ppollebat Impentrcaq feua barbanefdomarencMam ex pauciflimtfboc e mmuf q
fepcuaginca gladiatortbuf queadmodii bellti Sermle c6crac1u fit: ad qcum numeru
tc q acreferoceq: puenertc:quofilIe numeruf Impacorefpopuli B.omani fupauerit:
quaf&amp;qu6 ciuicatefregtSefq: uaftauerir:uix q biftona c6fcripferuc:
facifexplicare
pocuerunc. Neqi id folu fuic Sermle bellu:fed u Macedonia proumtia puf leruitia
depopulara func: deifi Stcilia oramq; marinma. Quara etil U qborreda comtfennc
pmo lacrocinia: deifi ualida bella J?iracarCi: qfpro magmcudine rerit ualeac
etoqui?

flDebellociuittMarianoiacqi Sytlano. &lt;LC. xxvi.

£ IVin uero Mariuf ciutti (angume tam cruentuO multifaduerfarfi fibi partium
V_^Aperempcif u uidcufurbe profugiflec.uix pautulti refpirance ciuicace ut uerbif
Tulliamf ucar: fupamc poftea Cinna cu Mano.Tu uero claridimifuirifinterfeclif
lumta ciuicarifexcirta func. Vlcuf e buiufuictone crudelicace poftea Syllamec dici
gde opufe qca dimmucioeciuiu:&amp;: gca caIamiteE.eipubtice.De bacn.utdictaque
pmciofior futc: q fi fcetera que pumebani: :tmpunira retinquerenC A.tc U Lucanuf.
Exceffic medicinamodum.mmiumq: fecuca eft.
Qua morbt duxere manuf. periere nocetef.
Scd cum tam foti polTenc fuperefle nocencef.
TuncdacalibercafodiiC refolucaq; tegum. {[ Frenifirarult.
flltioljetlo Mananoatq: Syllano exceptifufq fonfm acie ceciderfic: m ipfa quoep
urbe cadauenbufuici: pIacee:fora: tbeatra :cep[a: copleca funt. uc dipficile
ludicareri
qfi uicTrorefptuffuneruedidenncucru pufucmncerec: an poftea ga uiciffenc.Cum
pmum uictona Manana qfi de exfilio (e ipfe refticutt: excepcif pafTim quaquerfum
cedibuf faclif: capuc Octauu Cofulif poneret: m rofrrifCefar u Ftmbna m domi/
bufcrucidarencur a fuifi duo Crafli pater u filiufm confpectu mutuo mactarentur:
Bebiufas Numiconufunco cracTrifparrifuifceribufinrerirec. Caculufbaufto uenena
fe manibufimtmcorum fubcraberec. Merula Ftamen Dialifprecififuemf Ioui etiam
fuo fanguie Ittarec. In ipfiufaiic Maru ocuttf cStinuo feriebant-.-quibuf
falucacibufi
dexceram porngere noluiflec.
tfQtialtf fueric Syllana uictona uindex Mariane crudelitacif. (fCT xxvn.

£^Niltana uero uictoria fecuca butuf uidelicet mndex crudetitacif poft tantum
C^^Jfanguine ciuiti quofufo c6paraca fuerac: finico la bello mimlcicnf uiuencibuf
/ crudelmftn pace eraffata eMam ecta poft Mant maionf pftmafac recenflimaf cedefs
addite fuerac alie grauiorefa Mano muene:atq: Carbone eartide parciuManaaJf .
Qut Sy[[aimmmEten6foIuuic7oria:ueruetiaipfadefperantef(aIutg:cuncT:afuif
alufq: cedtbufrmpleueriit. Nam pter ftrage late per diuerfa dtffufam :obfceflb enam
Senacu: de ipfa cuna taq de carcerepducebanc ad gladiu.Mutiuf Sceuola Pocifex
qm ntbil apud R_omanof ceplo Vefte lanctiufbabebaiJ.aram ipfa" amptexuf occifuf
eO.tgneq; illu qui ppetua cura Vtrginti femper ardebac:fuo pene fangutne excmxtc.
: Vrbg deifi SyKa uidror incrauic. q m uilla publica n6 iS bello: fed ipfa pace
feui&amp;e:
fepce milia pedicCi undectiqi inermu no pugnando: fed lubendopfcrauerac In urbc

A*

auc tota quS uellec Sylfanufqfq: Fenebac. Vnde coc Funera numerari omnmo non
poteranc-donec Sylle fuggererec^fmendoreffe aliquofuiuereiuc enenc qbufpoflenc
lmparcq uicenfc. Tunc la cobibica que bac acq: bac paffim f unbuda ferebat [iceria
luguladwcabula illa cu magna graru[aci6e ppofica e:que bommu ex ucroq: ordie
fplcdido Equeftri fcilicec acq; Senacono occidendorum acprofcnbendoif duo milia
c6rinebac.c6criOabacnumeruf:fedc6fo[abat: moduf.Necqacoccadebancrancum
erac meronf.qcum [eticie qa cecen no cimebac. Sed mqbufda eoif q mori lufli erancs
ecia [icec ipfa crudelifceceroif fecuncaf genera morriu exqfita c6gemuic. Quedam.
rj,
fme Ferro [amanciu manufdinpuerut. immamuf bomiefbomme uiuu:q befhe folec
diflerpere cadauer abiedlu. Miufoculif effoflif 3i pciculatim mebnfapucatifin tacif
cruciacibufdiu uiuere: uel pociuf diu mon coadtuf i. Subuaftatefunc eci.3 caq uille
queda nobilefeiuicaref. unauero ue!uc unufreuf ocadi iuberec':fic cota lufla g
ciuicaf
trucidan.Hecfadta func in pace poft bellu no uc accelerarec' obrmeda uidtoria:fed
ne conceneret: obeeta- Pax cu bello de crudelitate cercauic:&amp;; uicic.lllud.n.
pftrauic
armacoO ifta nudacof.bellu erac:uc qui fenebatMi poflet:fenret:pax aute no ut qui
euaferaciuiuerec: fed uc morief no repagnarec. Que rabiefexcerarum gentium:que
(euitia Barbaroif buic de ciuibuf uictone ciuiu c6pan poc?

(jDe c6paraci6e Goccice irrupti6if cu eifdadibufqfR.gmai:ue[a


Galtif:ue[ a bellojf ciuiliil autonbufexceperuc. ([C, xxvtu-

/"V Vid H-oma funeftiuf: cetriuf: amanufcj uidic fucru olim Galloif Si pautoance
V^j^Gocboram irrupcionem: an Maru KSylte aliommq: m eojf parcibuf uirorum
cfanflimoru canq ftioif lummu m fua mebra f erocicace ? Galti quide trucidauerunc
Senacu:quicqd eiuf m urbe cora pter arcem capicolina: que (b!a uccuqs defenfa eft
repire pocuerur. Sed m i(!o colle co (ticutif auro uita falte uedideruc: qua K fi f
erro
rapere no poffenc: poflenc tn obfidioe cofumere. Gotbi uero ra mulcif Senaconbuf
peperceruc-' uc magif mirii fic: q&gt; aliquofpemeruc. Ax uero Sy[[a uiuo adbuc
Mano
ipm Capicoliu: qct a Gallifiutu fuic:ad decemedafcedefuidtor infedic.Ec cii fuga
Manufeec lapfufferocior crueciorq: rcdicuruf; iftem Capicolio per Senacufeciam
c6fu!ru c5 mulcofuica Tebulq: puauic.Manamfaut parcibuf Sylla abfete qd fadtu
cui parcerec Fuic: qii Mucio ciuiSenaton PdtiFici aram ipfam ubi erac:ucaiuc:facra
B-omana miferif ambienci ampiexibufnon pepercerunt ! Syllana porro tabula iIU
poftrema: ucomiccamufaliafinnumerabilefmorcef: p[urefiugu!auic Scnatoref qtn
Gocbiuelexpoliarepocueruc. Qua igicur fronce: quocorde:quaimpudentia:qua
miipiccia: uel pociuf amctia:t![a ucl duf fuif no impucac:£ bec noftro imputac xpo
'

([^De connexione be[!orum:que adu entum Cbnfti


plurima u grauiflima pcefferunc. QC- xxviin.

/^J H.ude[[4 belta ciuilia omnibuf belbf boftibbuf auconbufeciam eoif fatentibuf
V^\j amariora: gbufilta Refpublica nec afflidta fed pdita oino ludicata elt:[onge
an aduentu Xpi exorta func: Bi fcelerataif c6catbenatioe caufa^: a bello Manano
atq: Sy[[ano ad bella Sercoru u Catilme: quortia Sylla f-ueratilleprofcriptuf- ille
nutrituf: mde ad Lepidi u Catuli bellum: quoif alter gefta Syllana refcindere:a[ter
defedere cupiebac. ifi ad P6peu li CelannquojfPSpeiuffecnratorSyUefuerac^eiulcp
pocenciauel equerac ud. la eciS fupauerac. Celar auc E6peu pocccii ni ferebac. (ed

IX

quia no babebapqua rii illo utcfco interf-ecTocp rrafcendic. Hmc ad a[iit Cefare
qui
poft A.uguftufappe[facufpuenerunc- quo imperance nacuf eft XpnftuC Na u ipfe
Auguftuf cu mulcif geflic bella ciuilia: u m eif eciam mulci cUriffimiuin
perierunc.
mrer quof&amp;i Cicero difercuf ille arcifex regede B-eipublice. P6peu quippe
uidcorem
C.Cefar&amp;qui uicftoria ciuile clemencer exercuic: fuifcj aduerfaruf uic.5
digmcatemcp
donauic: ranq regra appetitore quoruda nobiliu comuracio Senacorum ueluc pra
R_eipub!ice Iiberrace m ipfa curia crucidauic. Huiufdem pocenciam mulcti moribuf
difpar uicufcp ofnibuf mqumatuf acq; corruprufaffedtare uidebacur AnconiufCut
uebemecer pro eade illa ueluc pacrie Iibercace Cicero refiftebar. Tunc emerferat
mi/
rabilif mdolif adolefcenf ille aliuf Cefar illmf. C. Cefdrif f iliuf adopttuuf qui
ut dixi
poftea appellacuf i Auguftuf. Huic adolefceci Cefan uc eiuf pocena c6cra A.nconm
nutnret Cicero fauebat: fperanfeu depulfa u oppffa Antonudnati6e mftauraturtt
Reipublicelibertate: ufcpadeocecufacqiimprouiduffuturorunvucitle ipfeiuuemf
cuiuf digmcate ac poteftate fouebat:&amp;: eunde Cicerone occidendu Anronio qda qfi
concordie pacflione pmircerer.: u ipfam libercacem E-eiput Iice pro qua rnultum lUc
cUmauerac ditiom prope fubiugarec.

(iQuii impudenrer prefentta mcommoda Cbnfto


imputenc:q drofcolere n6 fmuni?:cu cace cladef
cStra eofteporequocoIeban(f:excicerinc.iiC. XXX.

'J&lt;^~\ Eoffuofaccufent de rantifmalifqui noflro Xpo ingraci fttnt de tannf


fcomf.
/A^^Certeqnillamalafiebant-cdletatarenuminu labeo cbure:fercifq; recencibuf
v bdUbac:c!arebac facerdotia:pbana renicebat:facrificabat;:ludebat::furebat: m
teplif:
qn paffim tdmfciuiu fanguifa ciuibuf no modo in ceterif locif: ueru mcer ipfa quoq;
deo2r altana f-iidebae'. N6 elegit cemplu quo cofugerec TuIIiuf qa fruftra elegerac
Muciuf Hi uero qui mulco mdigniufinfultantteporibuf XpnftianiP aucad [oca
Xpo dicanffima c6fugerunt: auc illuc eof uc uiuercnc:ecia lpi Barban deduxerunt.
lllud fcio: U boc mecu qfqutf fine ftudio partiu mdicac:facillime agnofcic:uc
omttca'
cecera: quemu!cac6memoraut: u alia mulco plura:que c6memorare longu puraui:
fi bumanii genufan belU Pumca reciperec Xpiana' cifciplma: u cofequerei; rerum
cara udftacio^qca illif bellif Europa Afric-Sq: co criuic: nulluftaliu: qlef nuc
pacimur:
mfi Cbnfhane re[igi6t: illa mala tnbuerec Mulco autem minufeorum uocefrolera/
renc : qcum accinec ad R-Omanof: fi Cbrifhane religioifrecepcione u diffamdnone:
uel irrupcio illd GalloJf : uel cybenm flumifigniuq' illa depopuUtio:ue[ qcf cttcta
mala precedtc bella ciutlia fequerencur. Mala eciam alia: queufqiadeo mcredihilicer
acciderunc^ucincerpdigianumerarent^.riCbriflianifccporibufaccidiflenc^quibufea
niftCbriftianifbomiburcdnqcrimmaobiicerec? Omicco qppeilUque magiffueruc
mira: q noxa: boueflocucof infacef nondum nacofde utenf mdtrum queddm uerba
cUmaffe:uo[afreferpgceffemUf^gaI!inaf&amp;;bo&lt;efinmarculinurexunJifrec6uerfar:
u cererabuiufmodi: quetn eorum Iibnfno Fabulofif: fed biftoricif feu uera fiue
falfa
rinc:n6inferucbominibufpniciefed(tupore. Seda: cu p[uicterra:cu pluic creca:cu
pluuc Upidefi no ut grando appellan folet boc nomine: fed ofno uel terre uel crete
uel Upidum pluuia. Hocpfecto etiam grauicer ledere pocueruc. Legimufapud eof
etneifignibufab ipfo moncifuerace ufqi ad lutuf pximum deotrrentibuf ica ferbuiffe
mare i uc rupef exurerend U picefnauiu foluerenc. Hoc uciq: n 6 leuicer noxiit f
uic:
quif mcredibilicer mirS. Eode rurfuf eftu igniu tanca ui fauille fcripferttc
opplec^ ec

12 3 4

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26

JX^as:

Siciliam: uc Cacanenfif urbif cecla obruca K oppfla diruerec. q" caUmicacc permoci
mifericordtter eiufde anm cnbucu ei reUxauere K_omani . Locuftaif ecia m Afnca
mulcicudtne prodigu fimtle fuifle: cu la effecpopub. H-0.puincta:
[iccerifma'dauerunc.
CoTumpnf n.frudcibuf; fotufq: [ignoif : mgenci acq; ineftimabili nube m mare dictic
efledeiecta. Quamorcua redditaq: lictonbuf: acqbmcaerecorrupto: cacam orcam
pefMenna: uc m folo regno mafimffe odhngenca bommum milia perifle ref-erant?:*!
mulco ampliufm cernf [icconbufq; pximif cunc utice ex crigmca milibufmroif que
ibi eranc dece: remlfifle confirmanc.Taltf icaq: uamrafqlem pacimur-- eiq:
refp6dere
compellimur: quidboif non Cbnftianereligoni cnbuerec fi temponbuf Cbriftianif
uiderec •' Ec camen duf fuififta no cnbuunc: quorum cultum ideo reliquerunc ne ifta
uel minora paciancun cum ea maiora perculennt a quibufantea colebancur.

(I Aureui Auguftim Hipponeii Epi de Ciuiuicaee dei. Liber quarcuf.


Deiifqueprrmouoluminedifpucacafunc- (]CT pnmum.

|E amcace dei dicere exorfufpuf riidendum putam emf mtmiciO


Iqui cerrena gaudia cofedtancef rebufq: fugacibufmbilcefgcqd
Vietf crifte mifencordia psciuf admonencif dei: qmpumendif
|eueriratepaciunt;.re[tgioni mcrepicancCbrifliane: queunaefk
alubrif u uera reltgio. Ec qm cu fic m eif ecia uufguf mdoctum:
ueiuc dodroJf auconcace m odium noftrum grauiuf irntantur.
exifctmattbuf tmpitif: ea que fuif teponbuf lnfoltce acciderunc:
per a[ia retro cepora accidere non folere. eoif q: opinione ecta nfqui eam Falfam
efle
riouertic: uc aduerfum nofiufta murmura babere uideane':fue fciecie diflimuUcione
firmacibuf: delibnfquofaucorefeoif ad cognofcenda precerir02f ceporum biftoriam
memorte mandauerut: [oge alicer efTeq pu&lt;:ac:dem6ftrandu fuic:&amp;! fimul
docendum
deoffalfof) quofuel paU colebat: uel occulce adbuc coltic: eofee immudifltmoffpuf:
8i maltgniflimof: ac falUciflimofdemoef ufq:adeo ut auc uenOauc fictif ecta fuif cn
crimimbuf delectentur : que fibi celebran per fua fefta uoluerunc; uc a
perpecrandif
danabittbuf factif bumana reuocan no pofltc mftrmicaf dum ad bec lmtcada ueluC
diuina pbec* auconcaf Hec no ex noftra coiedtura pbauimuf fed partim ex receei
memona: quia %L lpfi uidimufcalia: ac calibufnummibuf exbibert; parctm ex [iccenf
eoif:q nocanqm c6tume[ia:(edcanqm bonoredeo2f fuoif tfta co nfcrtpcapofcertf
rehquertic. tca ut uir docTrtflimuf apud eof Varro &amp;: grautflinie aucoricanf ra
rerum
bumana2f :acq; diuinarti difparticof facerec [ibrof aliofbumanifaliofdiumtf pro fua
cuiufq; rei dtgnicacediftribuef: n6 falce tn rebufbumanif.fed in rebufdiuimfponerec
ludoffcenicof cii utiq; fi cmm6 boni:&amp; bonefh bomiefin ciuicare eencnec m rebuf
bumanifludi fccnici ee debuifienc QuodpfeeTo nonauconcace fua fecic:fed qm eof
rome nacuO u educacuOin diumif rcbuf muenic. Ec qin in f ine pmi [ibn:que deicepf
dicenda efien c: breuicer pofuimuO u ex bifqueda m duobuf confequetibuf dixmuO
expecTatioi legeeiu que reftac reddeda cognofcimuf.

&lt;?De «f que Iibro fecundo u cercio concinentur. &lt;1C «.

*rf~\ B-omiferamufergoqueda nof tl dirturofaduerfureoOg RomaeE-eipuMtce


^-f cladefm religione noftram referiic: U. cSmemoracurof quecdq: u Cjiiaracuncp
Coccurrere pocuifienc: uel &amp;af effe uiderenc^ mala: que iUa ciuicafperculic:
uel ad eiuf

tC

impenupuintie ptinetef: anteq eojf facrificiarjbibita fmffencQtie omiapculdubio


nobifcnbuerenc: fi la uel lllifnoftra clareret reiigio:ue[ ica eof a (acrif
facnlegif pbi/
berec. Hec u. fecudo U cercio [ibro facif gtu exilcimo abfoluimuf m lecudo agentcf
de mdlif moif : que mala uel fola ue[ maxima deputada func. In tercio ati t [ibro
de nf
malifi que (tulti fola ppeci exborret: corponfuidelicec excernaifq: rerii:que
pleruqi
pariunt: u fcomllla uero mafcno dico paciecer.fed liberer babec qbufipfi fific
mali.
Ec q pauca dixi de foU ipfa ciuicace:a tq: eiuf impio :n ec inde omnia ufq: ad
Cefarem
Auguftu.Qiiod fi c6memorareuo[uiffem:&amp;: exaggerare iIU mala que no fibi inuice
bomineffaciuc: (icuc func uaftari6ef:euer(i6e(q: bellacitufed ex ipfiuf miidi
elemeirif
terremfaccidunc rebuOque uno [oco Apuleiuf breuicer ftrmgit: rn eo [ibro quem de
mudofcripfic:cerrenaomiadicefmuratiC)ef:euerfi6ef&amp; inteci6ef&amp;:
remiflioefbaberc
Naq: immodicif tremonbuf cerraif ut uerbifeiufucar: difiiluiffe bumu -U wrercepraf
urbef cfi populif dicic. abrup:ifecia bymbribuf rjlurafcotafeffe regi6ef:il!af ecia
quc
puffuerac cficinencef bofpiti(-ufatq:aduenif flucTtibufinfulacaf aliafqi defidia
manf
pedeltn acceflu peruiaffadtaf. uetifdcpcellif euerfafee ciuicacef mcedia de nubibuf
emicuifle: qbuforietifregioef ccnfUgrate perieruc:8i m occidecif plagif fcatunginef
quafdam acpluuionef eafdem ftragefdediffe. Sic ex ecne uercicibuf quondam eff ufif
cracenbuf diuini mcendn per decliuia correcifuice f lamaru f [umla cucurriffe. Si
bec
acq: buiufmodi que babet biftona unde poffem: colligere uoluiffem.-qfi f iniflcm
:que
lllifteponbuf euenerut: anteq Xpi no men llla iftorti uana: U uere faluci permciofa
copnmerer? Promifera' me etia dem6ltraturti:quofeo2f moref &amp;c qua ob caufa deuf
uerufad augendti impiu admuare dignatuf eun cumf pcace func regna cmia:.qq: eof
mbiladiuuericbi: quofdeo pucac V poriuf cjctt decipiedo u faUedo nocuerfeamde
nunc mibi uideo efledicendil U magifde incremecifimpn R,omam.Nam dc noxia
fallac!ademonu:quorueIucdeofcoIebac:qCummaIojj:inuexericmoribufeorum:m
fecCido maxtmelibro n6 pauca la dicTta func. Per omefaucabfolucof creflibrof: ubi
opporrunCi uifum l c6mendauimuf ecia m ipfif bellicif ma[if ijcum CoUcioJC deufper
Xpi nome cui cancu bonorif Barbari deculeriit prer tellorum more: bomf malifqi
c6tulenc: qu6 g Facicfole (u.6. onnfup bonof&amp;rmalof: Bi pluic fupiufcof&amp;;
iniuftoC
1 ot iraq; uideamuf quale fic q&gt; canc 3 Ucitudinem ac diuturmcacem lmpu B.omam
il!i r diifaudenc cnbuere quof cria per curpium ludorii obfeqaa; per curpiiibominti
minilteria fe bonefte coluiffe concendunc.

(£Kn alntudo impenpque nti nifi be[[ifacqricur:in bona


fmelapientiubabcndafic.fiuefelicium. &lt;]C. m.

aVanq pnufuellem paululii mqrere.-que fic ratio-- que prudentia: cti Bommum
Felicjcace n6 poflif oftendere femper m bellicif cladibur&amp;: m fangume ciuili
ue[
noftili cu bumano u cti tcnebrofo timore s; cruenra cupiditace uerfantiti i uc
uicro
[eticia eoap c6paretur:fragilicer fpledida:cui timeaC bornbiliuf ne repece
frangatur:
de imperu magnicudmeac laticudme uelle glonan. Hoc uc faciliufdiiudicetur non
uanefcamufinaniuencoficaceiaclaci:acq:obcundamuf incencionifacicmalcifomf
uocdbulifrerti: cti audimufpopulofregna: pumciaf.fed duofconfticuamufbommef
Nam fmguluf quifq: bomo:uc m fermone una liccera:ica qfi elemetum eft ciuicacif
&amp;£
re?m qcalibec cerrarti occupatione [aciffimi Quo^: duojf bommti paupere unti ue[
ponuf mediocre:a[terCi prediuite cogicemuf fed diuice cimonbuf anxium:meroribuf
CdbcfLence:cupidicaceflagrance:nungfecurCifemperinquietu:perpetuifinimiciciaij;

J*oC

concencionibufdnbeiante: augentem fane btf miferiif patrimoniii IUu m tmmenfum


modu:drq:tI[irdugmencifcurdfquoq:dmdrinimdfaggregante.Mediocreueroil[um
re fdmilidn: parudatq: (ucddra fibt fufFiciente-carifumu fuif
cognacif:uicinif:amicif
dulcillima pace gaudenc?: pierace re[igiofu:benignCi mete:fanu corpore:uira parcii:
moribufcaftu: t6 r cietid fecurii. Nefcio utril qf q itd defipiatut audeac dubitare
qu£
pferar. Vt ergo tn btfduobuf bomibuf.- ira tn dudbuf famtlufira m duobufpopufif:
ica tn duobufregmfregula fequil: eqractf. Quauigi[arerddbtbicd:fi noftra mcencio
corngat; f acillime mdebtmuf: ubi babitec uanitaf sl ufct Felicitaf. Quapropter ft
ueruf
deuf co!at;:eiqi &amp;crifueracibuf ic
bonirmoribufftruiatTruciIecftucbonilongelateq;
diu regnec. Neqi boctS ipfif q ilufuule eic: qbufregnat. Na qcum ad ipfofpcinec:
pietaf tc .pbicafeozf :que magna dei dona func: fufficic eifad uera felicicdc&amp;q
ii tftd
uiratfi agat: Si poftea pcipiat: eterra.ln bac ergo cerra regnu bonoif n5 cam lllif
pftde'q rebufbumanif Mdlo ic uero regtiu mdgifregndCibufnocec:quifuofanimof
uaftar fceferu maiorc liceuaiiif auc q eif feruiedo fubdunD.no nocec nifi intqcaf
ppa.
N^ mftifqcqd maloif ab tniquifdomimfirrogacmon eft pena cnminif fed uircucif
exame. Promde bonuffi fa-tuaei Iiber eft-: mdlufauc ectam ft regnec: feruufeft. Nec
untuf bomimf: fed quod eft grauiuf coc domtnoru qttoc uiciozc. de qutbuf uicufcum
ageret fcripcura diuma: a quo entm qutf tnqutt deutdtuf e buic Sl feruuf
addtcTufeft.

ilijtiam fimilia fint latrocinuf E-egna abfq: Iufhcia. (CC^ im.

»(CI) Emota iraqi lufticid: qd funt regna nili magna [atrocmta .' Qttia u
[arroeinta
X_lgd funti ntft parua regna ! Manuf ecenf ipfa bominu cu impio pncipifregu;:

{ pacfo fonecatifaftnngitt: placictlege preda diuidif. Hoc malci fi m tancii


perdtroif
bominu acceffibufcrelcic: ut st loca ceneat:fedefc6fticudc: ciuitacefoccupec:
populof
fubiugec- euidenuf regnt nome dfiimic. Qtiod eif la m manifefto cSferc n6 acteptata
cupiditaf: fed addica impuniraf Eleganrer enim Si ueracicer Alexandro il[i Magno:
quidam coprebenfufpiraca refpondir. Nam cCi ldem R.ex bomine incerrogaflet.qd
n uideret' uc mare baberec mfeftu i il!e Iibera c6cumacia qd cibi mqc uc orb£
cerraif.
Sed qa id ego extguo nauigio fracio ' Idiro uocon quta cu magna cUfTc imperator.

dOefugiciuifgladiacoribufquoif pocecufimiliffueritregiedignitati. &lt;lC V.

1^~\ Romde omitto querere qlef RomuIufc6gregauent:qm mulcu eif c6fu[cCi eft:
JL_/ uc ex illa utta dato ftbi cfiforcio cimcacif penafdebiraf cogtcare defifterf
c: qmm
(rnerufeofin maiora f actnora ppellcbac: uc deincepf pacacioref effent rebuf
bumanif
Hoc dico &lt;j&gt; ipm Rornanu Imperiu iam magnu mulcif genrtbuffubiuganf: cecenfqj
terribileidcerbefenfic^grauitertimuit non paruo negocio deutcande mgencif cladif
oppflum : qii pauciflimi gladiatorefm cdpdnid de ludo fugientefexercitii mdgnum
copararuc. trefducefbabuemt. Itdlui IdrilTime u crudelidime uaftauertir.Dicdt quif
lftofdeufddtuuenc: uc ex paruo u ex coccptibili [atrocimo pueniret ad regnii:tdtif
td R.omaifuiribufartibufq! mecuendti. hn qa n6 diu fueriit tdeo diumicuf negabiit;
adiuti. tj i uero tpfa cutuflibec bomffuitd diururnd ftt '■ Ifto ergo pddo nemme du
adiuultdd regnandti: qm finguli quiq: cito monunc'.Nec bnficiti deputandu e^qct
exieuocemporeinunoquoq:boimne:ac perboc figi[Iacimuciq:inomnibuf:uice
uaporif euanefcic. Quid. n.mcereft eoif qut fub R.omu[o deof colueruc: Bi oltm func

,EC

mortui: q&gt; poft eo2f morte B_omanii tantti creutc Impiu:cu i!li apud
inferofcaufaf
fuafagdc? Vcrum bonaf an malafad rem prefence n6 percmet . Hoc auc de omibuf
incelligeeiu ei gperipm Impium quifdeced&amp;ibufi fuccedetibulq; morcalibufin loga
fpacia ,prendat;:pauaf diebufuice fue curfim raptimq; trafierut: acftuu fuoif
faranaf
bdiuUcef Sin uero ecia ipfa breuifiimi teportf bnficia deozf adiucono cnbueda func:
n6 paru adiuci lunc illi gUdidtoref. q feruiltf c6dicionifuincu[a
ruperunc:fugerunc;
euaferuc:exercicu magnii u FornlTimu colligeriic: obedietefregum fuorum confiluf
u luffiO mulru romane celcicudim mecuf di : u aliquoc romanif impatoribufinfupa/
bilef: multd ceperuc: pouci funcuicfcoriifplurimifuliuolupcaciburqbufuoluerunc:
qct fuggeflic Iibido feceruc: poftremo donec mncerentur qct difficitlime eft
Factum:
fublimefregnacelcy uixeruc. Sed ad maiora ueniamuf

4lDe cupidicate Nim E-egif: qui ucUtiufdommarttf


primufmtulitbellafinicimif. ([C. VI.

" "' Vfhnuf qGrecd uel potmfpegnna Trogti Popeiu fecucufelc.n6 Ucmecantti
t ficuc ille:uer£i etia breuiter fcpfic biftona\opuf Iibro2f fuo^f fic lnapir.
Priapio
I reif:genau:ndtion£iqiimperiupenefH.egererdt:quoradfaOigtubuiufmaien;atifnc»
abitio popularif; fed fpecftaca incer bonof moderatio,puebebac.popuii nullif
legibuf
cenebanfj.arbicnapnncipu prolegibuferdt.finefimputuen:mdgifofiferremoferac.
Intra fua cuiq; patna regna finiebdnc^.PrimufomnifiNinuf H_ex A.(lyrioru:uecere
u quafi auitii gecibuf more^noua Impeni cupidicace mucanic.bic pmufmcuIicbelU
finitimif u rudef adbue ad refiftendii populofad termmof ufqi lybie pdomuit. Ec
paulopoft. Nmuf inqc mdgnitudme quefice dnatiomf cocinud polTefiione fnrmauic.
Domiuf ergo pximif cu dcceflione uinu forcior ad aliof tranfirec:&amp;: proxima
queq:
uidtona inftrumenm fequetif eec; totiufonentif populof (ubegit. Qualibec atic fide
rerii: ue[ lfte uelTroguf ftpfencma queda lllof fuifle mcticofi u alie fidefioref
Iittere
oftendtic: cdftat rn u mcer atioffiptoref regnu Aff/noif d Nmo E-ege fuifle [onge
Ureq: porredtu. Tdm diu atic pfeuerauic-uc R.omanu nondu fit emfetacif.Na ficuc
fcribiic q Cbromca biftona pfecun func: milleducetof u odragmta annofab anno
pmo quo Ninufregnare cepic permanfitbocregTmnrdoneccrdnfFerredad Medof.
Inferre ducem bella fmitimif u mde m cecerd .pcedere: ac populoffiti non moleftof:
foU R.egm cupidicace c6cerere u fubdere.- gd aliud g grade Ucroamti nominadu i!

Qkn Regna terrcna inrerpfecfcuf fuof acq; defecftuf deozf


ueliuuentupueldeferancurauxitio. (1C. vu.

Ft nullo deoif adiucono tS magnu boc E-egnti u ,plix£i fuircjre dnfR-omaif


I cribuic'RomanuiXegnfl:locirampIu:ceporibufqidiumrnu.'Quecuqin.caufa
illa: eade eft eti^ ifta. Si atit u illud deo2f adiutono cnbuendu e(&amp;
c6cendunc:
quero quoif. Non.alie getefqf Nmufdomuit:»; fubegic:a[iofcuc colebdc deof A.uc
&lt;i propofbdbuertic Affyrn qfi pitioreff dbrofimpu cSftruedi dtcp feruadi: nunqd
na
morcui fuc: qfi &amp;ipfumpiu perdideruc' Auc mercede n6 fibi reddita;ue[ alia
maiore
pmiffe: ad Medof crafire maluerut:acq; mde rurfufad PerfafCyro muicace:K aliqd
c6modiufpo[Iicece.' QuegenfnoangurhforiecirnnibufpoftAlexadnMacedonir
E-egnu magnu [ocif: fed breuiflimii tepore m fuo Regno adbuc ufq: pdurac. Hoc fi
icaeft: auc infidelefdufunc:qui fuof deferuc:» adboltefcranfeCic:qi nec bomo feac

13 14 15

xat

Camillufiqfi uidtor &amp; expugnacor aduerfiTime nuicann R.omam cui uicerac:lenfic


mgraca^qua" tn poftea oblicuf imurie: memor pacrie: a Gallifiterii Iiberauic: auc
n6
ica forref func: uc deofefle Fortef decec:g poffunc bumamfuel cofilufue! umbufuici.
Auc fi cfi mcer fe belligeranc: no du ab bomimbuf fed dn ab alufdnf forre
uincunc^ij
func qrumcuqi ppru cmicacu. Habent ergo Bi ipfi incer fe inimiciaafiqTpro fua qfqj
parce Jirfuf fufapiuc. Non icaq: deoffuof uIU debuic cotere ciuicaO magifq aliofa
qbufadiuuarenc fui. Poftremo quoquo fe babeac deoif ifteuel crafirufuel fugaoiel
nugracio: uel m pugna deFedho' ncncu illifcemporibufacq: in illifcerraru parcibuf
Xpi nomen Fuerac pdicacum : qfi llla R.egna per ingencefbellicaf cladefamiffa acqi
rranflaca func. Natn fi poft mtlle duc£cof8^ qdragmca annof qfi regnum ab A.ffyruf
ablacu e: la lbi Xpiana religio aliud H-egnfi pdicarec ecernii^ de02f falfoif
cuicuf
facnlegofinbibercc: qd aliud gccifiluufuani b omf efdicercncmifi regnu qd* cam diu
coferuaru £■■ nulla alia caufa nifi fuifreligi^ibufdefercif:*: illareccpcapire
potuiffe..*
Inquauoce uamcatifi que poterac ee:&amp;: rftiatcendac fpeculii tuwti fimilia
cfiquert
fi ullufm eifpudor e :erubefcac. Quaq romanji imperiu afflicfcu e potiuf:q mutacu :
quod &amp;: aluf ance Xpi nome cemponbufei congic: u ab illa eft afrMlione
recreacu.
quod neciftifcemporibuffperandum eft. Qiufemm de bac re nouic uolutatem dei i

6 Quorum deorum prefidio: putant R-omam Impenum fuum


audum: atq: feruacum: cum fmgulifuix fingularum rerum
tuicionemcomnuctendameflecrediderunc. ([£. viil.

Emde queramuf fi ptaccc: ex tanta deoru curba qua Romam colebandquem


poaffimu uel quofdeof credSc illud impenii dilarafle atcp feruafle. Neq: eni m
boc ta preclaro opere 8i cance plemflimo digmranfi audec aliquaf parceffub nomine
deoru : ue[ dearu dee Cloacine cnbuere: auc Vclupie que a uolupcate appellaCa eft:
aucLibecme cumome eft a [ibidme: aucVagicano qui mfantii uagiabufpfidet.-auc
Cumne que cunaf eorum admmiftrac. Quando aurem poffunc uno loco Iibn butuf
comemorart oia nofadeo2f:auc deaif-' que lllt gradibuf uolumfbufuix copreb£dere
potucriit: ringulifrebufppria difperciecefofficia nummii i Nec agrorum munufum
alicuideo comtctendii arbicracifiic. fedruradeeR.ufine:iugamonciu deolugacmo:
coIUbufdea CoBanna^uallibuf Valloniam pfecerunc- Nec (kl cem potuerunc unam
Segetiatalemuemre: cuifemelfegetefcSmendarcc- fedfaca frumeca qdiufubeerra
eflenc: ppofita"ucIuerut baberedea Seia.Cu uero laeenc (upcerra&amp;! fegetefacerec
de^ Segecia: Frumentifuero collectifacq! rec6dic.fuc cuco feruarent; deaTunlmam
prepofueruc. cui t\6 fufficere uiderec' illa Sagena: qdiu fegef ab mitiif berbidif
ufq: ad
ariftafaridafpuenirec N6 tfi fauffuit bomimbuf deoif mulcitudine amantibuf; uc
anima mifera demomoif turbepftitueret?: uniufdei uen caftii dedignaca c6p[exum.
PreFecerfic ergo Proferpma f rumetif germmatibuO gemculif nodifqi culmom deum
Nodocu: muolumetif fo!IicuIoif dea Vo!utma:cum folliculi patcfcfic uc fpica exeac
dc3 Pacelena: cu fegeref nouif arifhf equanc: qa ueceref eqre boftire dixerunc:
deam
Hoftilina: florenbuffrumecifdea Floramtadtefcenciburdea Ladcurcia.-macuref/'
cenabuf dea Macuram. Cu runcani; id e a terra auf erunt; de^ R.uncma. Nec oifiia
comemoro. quia mepigec: quodiKofnopudec.Hecautempauciflimaideo dixcut
inrelligeree' nullo modo eofdicere audere ifta numina impenum cofacuifle: auxiffe;
c6feruafli:R.omanum:queicafuifqueq!adbibebanc officufiucnibiluniuerfumuni

tt

alicui crederetur.Quando ergo Segecia curarec Impenum'cui curam gerere fimul u


fegecibuf u arbonbufno [icebac? Quado de armifCunma cogitarec-cuiuf ppoficura
puuLoiccunafnonpmictebac: excedere? Quado Nodorufadiuuarecinbellotgnec
ad f ollicutum Ipice ted cm ad nodum gemculi pcmebac ! Vnufquifq: domm liie ponic
bofttanii. u qa bomo eft omnmo n6 fufficic: crefdeofifti pofueruc. Forculu fonbuf:
Cardeam CdrdmrLimecinu limim.Ica no pocerae Forculuf fimu[ forefs: cardmem
Iimenqt feruare. Omifla igit turba ifta minucorum deorii :ue[ aliquatum mcermifTa:
otFina maiotf deorum debemuftnquirereiquo B-oma cam magna eftfactaiuc cam
diu COC gentibufim p eraret.

(jAn ImpuE-Omani amplttudo u diucurmtarioui fuent afcnbecla;


quem (ummum deum culroref ipfiufopinancur. &lt;ECT vmi.

e — y l mirit ergo Iouifboc opufefe. Ipm.n.dcoif ommumdearuq: E-egguoIunc.


t^J boc eiufindicac fceprrum: boc in atco colle capicoliu. De ifto deo cjuif a
poeta
' didtii couenieciffime predicat;. Iouif omiaplena. Hiic Varro credic ena ab
bifcoli:
qui unii deii folti fme fimulacro colut-- fed alio nofe niicupari. Qiiod fi ica
efbcur cf
male cractacuf e E-ome:ficuc quida u m cecertfgenbuf uc ei fierec fimulacru:qct
ipfi
etia Varroni ica di r plicet: uc cii cate ciuitatif puerfa cofuetudme
premerec^nequaq cn
dicere u fcnbere dubtcarer: q, n qui populiftnfcicuerunc fimuUcra: u metti
depferiic.
u errorem addiderunc.

&lt;lQuaf opmioneffequuti funt qui diuerlbfdeof dmerfif


mundi parcibufpref ecerunc. «CO x.

jOTVr iHi ctia Iuno uxor adiugit::que dicat foror U cciiunx '. Qiiialouc mqunc
^^m ecbere accipimuf m aere Iunone.Ec becduo elemeca c6mncT:a func:alcerii
fupenufalterti infenuf N6 eft ergo ille de quo diclu eft Ioutfomia plena: fi altqua
parce implec U Iuno. A.n ucerq: ucriiqr implec: u ambo iftt coiugef u m duobufiftt
elemectf U m fmgulif fimul func ! Cur ergo ecber dac J Iouttaer Iunoni l Poflremo
ipfi
duo facifeffenc. Quid eft q&gt; mare Neptiino cribuit; : terra Plutom : Ec ne ipfi
quoq:
fmec6iugibufremanerec:addic'Nepcuno Salacia: Plucont Proferptna. Namficuc
infertore celi parte id e aere mquiiic Iuno tenet: ita mfenore manf Salacia: u
terre
infenoreProferpina.Querucqueadmodti faraacfabulafnecmueniuc. Si.n.becica
effenc:cna ponufelemeca mtidi effe n6 qccuor eozf uecereffjderencuc fmgula deorti
c6iugia diuiderenc' fingulif elemecif Nunc uero omi modo afftrmaueruncaliud efTe
ecbere: aliud aere i aliud terram. A.qua uero fiue fupior fiue infenor utiq; aqua
eft:
puta qa diffimilif.nunqd in tffi uc aqua no fit ? Et infenor terra :quid atiud p6t
efie q
terra: qtalibet diuerfitate diftmcTra .'Demde ecce lam cotuf m bif quattuor uel
tnbuf
clemetif corporeuf c6p[ecufeft munduf. Mmerua ubi enc- qd cenebit :qutd implebic?
Simul.n. cu bifm capitoho c6ftirura eft: cu ifta fiha no fic amborum. Auc fi ecbenf
parce fupenore Mmeruam cenere dictic: U bac occafione fingere poecaf a. de Iomf
capice naca fic: cur n6 ergo ipfapociuf deojc E_egma depucaC: q. fic Ioue lupenor-'
A.n qa indignu erac pponere pacri filia:cur no de Ioue ipfo erga Sacurnum mfticia
ifta feruaca eft .' A.n qa uictuf eft ! Ergo pugnariic ! Abfic inqunc. fabularii
eft ifta
garrulicaf Ecce fabulifno credatt:8i de bif fenciani; meliora.Cur ergo non daca eft
pacn Ioutf&amp;i fi n6 fublimior eqlif cerce fedefbononf Quia Saturnuf mqunt teponf
[ongicudo eft. Tempufigic' coltictqui Sacurnii coltic. u rex de02f Iupicer mfinuat;

im

nacuf ex cepore. Quid enim mdignu dtcttur cum Iupicer sc Iuno nati dicuntur ex
cempore- fi celum eft ille Si llla cerra: cum fadta (inc uciqi celi u terra .' Na
boc quoqr
mubrifruirbabenc eoru dodh acq: rapientef. Neqi de ftgmencifpoeticir: fed de pbi/
lofopborum [ibrtf a Virgilio dicTxtm eft.
Tum pater omnipocenf fecundirbymbnbuf ecber.
Contugifm gremium lete defcendit

Id eft in gremiu tellunOaut terre. Quta U bic aliqTdifFerenciafuoIut efle:atq:in


ipfa
cerra aliudTerram aliudTellure; almdTellumone pucat- Et oifief bordeofbabenc
fuif nominibufappellatof: ruircfficitf difticlolTuiranrracrrTq! ueneracof Eande
cerrS
ena macre deoic uocac: uc 1 j poete tolerabiltora c6tingat:fi fcctm iftoif n6
poeticof
fed r&lt;acro2f librorno Wu Iuno foror u c6tunx: fed etia mater e Iouif eande
cerram
Cerere:eande ena Velca coluccu cii fepiur Vefta u6 mfi lgne effe pbibeac ptmence
ad focof fme quiburciuitareue n6 p6c.Ec ideo iIIi uirgmel Tolere reruire:q&gt;
ficut ex
uirgine ica nibtl ex igne nafcat'. Qua co ca uamrate abolert u extmgui utiq; ab
illo
oportutt: q eft nacuf ex utrgme. Qjnfenim ferac q&gt; cu cancii bononf u qTt
carticanf
lgm tnbuermt: aliqfi: Vel&gt;a n6 erubefi:ut etia Venere dicere:uc uanefcac m
anciiltr
eiurbonoraca uirgtmtar; Si enim Vefta VenufefTec :qu6 ei nceuirgmefauenercif
opiburabrtincdoferuirec.'\nVenererduefunc.unauirgoa!ceramulier^npouur
crefuna uirgmu que ecia Veftaeft :alia comugatarum: alia merecncum ?Cui etiain
Pboentcef donu dabac de ,pfticuci6e filtaru: anceq mngerenc eafuinf Qiie tllarum
macrona eft Vulcani •' N6 utiq; uirgo qm babec maricu. A,bfic auce uc meretnx ^ne
Filto Iunotf u coopano Mmerue f accre uideamur miuria. Ergo bec ad c6iugacaf
ince;iigic'pcinere.redeanolumufimitenc'ineoqct fectcilla cu Marce.K-urrurinquC
ad fabulafredif Queiftaiufticiaemobiffuccenrere q&gt; ralia dicimufde dureoif ai
fibi
n6 fuccenfereqbecm cbeacriflibentiflime expectac crimma de02f fuoic-' Ec q&gt;
eflec
incredibile: nili coteftatiflime protarecur bectpfa tbeatnca cnmina deortifuoif in
bonore inflituta efle eorudem deo:f .

^DFmulcifdiinquordodrorerpaganorumunum
eundemq: Iouem efle contendut^ ([C. xii.

^^vVocquocIibetigit J pbi[ofopbicirrationibura;dirputati6iburanerant.Modoric
C/^Iupjter corporei buturmudi animun q umuerra ifta mole ex qccuor uel quoc
eiTpfacec eIemenrc6rtrucT:a atq: c6pacfta implec Si mouet' m6 lii Oiar parcerroron
U fracnburcedac.Modo fic etber ut aere Iunone fubter Fufam deluper ampIecT-ac':
modocoturimulcuaerericiprecelu: terrauero canq c6iugeeandeq:matre:qaboc
m diuimrcurpe n6 eftfecudif bymbnbufa: femmiburfecet.Modo aucme fit necelTe
percundra difcurrere: deurunur de quo mulcia poera nobiUffimo didrum pucanc'
Deum nanq: ire per omnef
Terrarq: tradcufq: manfce[umq:profundum.

Ipfe m ecbere fic Iupiter. ipfe m aere Iuno Ipfe m man Neptunnuf-in mfenonbuf
etil manfipfe Salacia: U m terra Huto: m terra mfenore Proferpma. In focif do/
melcicif Vefta: m fabrorum fornace Vulcanuf in fidenbur fo[ u [una u ftelle. In
diuinac.bf A.po[[o: Mercunuf m marce:in Iano Imciacor:m TermtnoTermmacor:
Sacurnufin cempore: Mari"&amp;! Bellona m bellif Liberinuineif: Cerefm frumentir:
Diana m filuif Mmerua m ingennr. Ip^e fic poftremo etia m llla turba qfi plebeio^:
deorti. Ipfi; pfic nomte Libenuirorii remimbuf&amp;: nomme LiberefeminaruJpre fic

Diefpicer qui partu pducat ad die. Ipfe dea Mena qua pfeceruc meftruif feminarii.
IpfeLucmaqueaparcurieciburinuocet;. Ipfeope feracnafcecibufexcipiefeoffmu
cerre 8C uocel; Opf. Iple ln uagtcu of apertat &amp;c uocet; deuf Vagicanuf Ipfe
leuec de
cerra si uocec' dea Leuana. Ipfe cunaf cueac si uocec' dea Cunina. Non fic aliuffed
ipfe m deabuf lllifque f aca nafcenbufcanunc tc uocantur Carmecefi prefic forcuicif
uocet;q; Forruna. In diua R_umma mamam puulo immulgeac:qa ruma dixerunc
ueceref mamam.In diua pocma pocione miniftrcc.In dtua edutica eica prebeac.De
pauoreinfacuPauecianucupec-DefpequeuenicVenlia.DeuoluptaceVolupia.
Deadu Agenona. De ftimulifqbuf ad nimiu acftum bomo impe[[itur dea Stimuta
nommet;. Strenua deafitftrenuufaciedo.Numeria quenumeraredoceac.Camena
que canere.Ipfe fic ac deufConfufpbendo cofilia; u dea Sentia fenceciafmfpirando.
Ipfe dea IuuecaOque poft ptexca^ excipiac luuenilifcrarifexordia. Ipfe fic Forrua
barbaca que adulcofbarba mduir:quofbonorare uoiuennuc boc qlecuq: nume falte
mafcuIudeu:ueIabarbaBarbaruficucanodifNodotu.ue[cercenon Fortuna:fed
quia barbaf babec Forcumii nominarenc.Ipfe m Iugatmo deo c6iugefmgac:&amp;; cu
uirgini uxon zona foiuit ipfe tnuocei: fiue mrcucef eiuP Si dea uirginefifuocetMpfe
fic MocunufueiTucmuf q eftapud Grecof Pnapuffi no pudec:Hec omia que dixi:
sc quecuq) n6 dixi: n6 enim offiia diceda arbicracuf fum: bi omnefdiudeeq: ficunuf
Iup!cer:fiuefincucqdamuoIucorniaiftaparrefeiufriueuircucefeiuf:ficuccifuidecur
qbuf eu placec ee mudi ammd . Que fententia ueluc magnoip mulcoipq: dodtozc eft.
Hcc fi lta func: qct qlefic nondu mcerim quero qutd perderenc fi unu deum colerenc
prudeciorecopendto? Qiiid.n.etufcontenerct; cu tpfecoIerecVSiaur metuendu Fuic
ne precermifie fiue negledte parcefemf irafcerentur: no ergo uc uolunc ueluc umuf
ammactfbec toca uica e:que offief co tmec deof qfi fuafuirtucef ue[ mebra uel
parcefi
fed fua queq; parfbabec uicam a cecerif feparata: fi preralcera irafci altera
p6c:&amp; / alia
placart alia cocitan. Si adt dicic' omeffimul ld eft totu ipm Ioue pocuifle off
endi:fi
parref etufno etiam figillatim mtnutatimq; colerent; :ftulce dicic'. NuKa qppe
earum
pcermiccereC cu ipfe unuf q baberec offita: coIerecur.Na uc alia omictanvque func
innumerabilia: cu dtcuc cfiiia ddtra partef Iouifeffe: 8. offiia uiuere atq:
rctionalef
animaf babere:&amp;! ideo fme cotrouerfia deofee: tio uidec q mulcofno co!ac:q
mulcif
edefno coftruac: arafno ftatuac:qTtn pauciffimtffideru ftaruedafee pucauerunc s_
figillanm facnficandu. Siigie'trafaint;: q no figillatim co[unc':n6 mecuunc paucif'
placacif coco ce[o iraco uiuere. Si auc fteKafomefideo coluc quia in Ioue func:quem
coIuc:ifto c6pendio poffenc m itfouno ofnibuf fupplicare- Sic.n.nemo irafceret':cd
m illouno omnibuffuppticaretur: ncmo contemnerecur:pociufqculufquibufdam
lufta irafcendi caufa illif qui pcermiffi effenc mulco numerofionbuf pberec".
pferttm.
cum eif de fuperna fede fulgenttbufturpi nudicace diftentuf preponerec'*:
Priapuf. .

(fDe opmione eorum qui deum animam mundi:8_


mundu corpuf dei efle putauerunc. CcT^xn.

QVod 8- illud no debet mouere acucofbom.ef ue[ qlefcuqi bommef. No.n.ad


boc ingenu opufeft excellentia: uc depofico ftudio c6centi6if attedapfi mudi
animufdeufeft :eiq; animo muduf uc corpuf e:uc fic und animal c6ftaTex animo sc
corpore:acq: ifte deuf eft fmufquida nature m feipfo cotmcf omia :uc ex lpfiuf aima
qua uiuificac' cota ifta mokf uice atq: amme cticto2f uiuentiu pro cuiufq:
nafcentif

II llll|llll II

jmd

forte lumant;: nibil omntno remanere p6 t: qd" n6 fit parfdet, Quod fi ita effc
:qfnon
uidear qta tmpietaf£ trreligioficaf coTequat': uc qct calcauenc qfqi parte dei
calcec:
u m omi ammace occtdedo parfdei crucidet" .' Nolo omia dicere que poffuc occurrere
cogitacibuf dici aut fme uerecudia no poffunc.

&lt;jDe uf q fola rdttonabilia animatia parcef ef!e uniuf da aflerac. &lt;LC xn.

C^C^- aucfola aimalia rationalta ficuc funt bomief parcef dei eS c6tendut:no iudeo
JZ^J quide fi cotuf muduf e deuf quS befhafab eiuf ptibuf feparenc. Sed ot lucTari
/quidopufS.'Deipforationa[ianimace:idebomieqdmfe[iciufcredipoc:qdeiparte
uapulare cii puer uapulac •' lam uero parcefdei fieri lafciuaf imqO impiafatq: ofno
danabilefqfferre poffec: nifi q prfuf infanit .' Poftremo qd irafcit: eifa qbufno
colii:;
cfi a fuifparcibufno cotacur .' R.eftat ergo ut dicanc omefdeoffuafbabere utcaf
ftbi
qu£q: uiueremullu eoif efleparce cuiufq:fed omefcoledofq cognofc. u colt poffunc:
quia ta muln func ut omef no poffmt. Qiioru Iupiter qa R_ex pftdeDipm credo ab
eifpucan cofticuifTe R-egnu: uel auxtffe R-omanu. Nam fi boc ipfeno fecic^quem
alium deum opuf cam magnu potuifle aggredi credact-cu omefoccupatt ftnt officuf 8-
operibuf propruf: ncc alcer irruat m alrenufr

&lt;|[fVugmenta regnorum Ioui mcongraecer afcnbt: cumfi utuclune:


deae(tutcTroria:ipfabutcnegociofoIafufFicerec. &lt;JCT xmi.

E-ege igitur deortl regnu bommu potuit U propagan 8. augen. Hk pmum


quero cur no etia tpfum regnu altquif deufefl ' Cur enim no ita fic fiViclona
dea eff. Aut quid ipfo loue m bac caufa opufcft:fi Vidoria faueac:fitq: propttta:
8_ femper eat ad iIEofquof uult efie uicloref 'Hac dea fauente u propiua:ecia Ioue
uacate ue[ aliud agente: que gentef no fubdite remanerenc •' Queregnano cederec.
An force non difpltcec bontfiniquiffima improbitace pugnare: 8. fmicimof quietof:
nullaqi imuria facientef ad ditatadum regnum bello fpontaneo prouocarei 1 Hane
fi ica fentiunc:approbo:s; laudo.

dJ-ncongruatbonifUtiufuelleregnare. (B-T xv.

Ideant ergo neforte non ptmeae ad utrofbonofgaudere de regnt [atitudme.


Iniqtafenim eoif cu qbuftufta bella gefta func regnfi adiuuic:uc crefcercc.qcl
utiqpa

utiq: paruti effet: fi quief u tufttcia fimnmoif cocra fe bellum geri nulla
prouocarec
miuria. ac felicionbuffic rebuf bumanifomma regra parua ef! enc:c6cordi uicmttate
letantia.Ec ita eent m mundo regna plunma genticbut func m urbe domuf plunme
citml . Promde belligerare u perdomtcif genttbuf dtlatare regnu:ma[ifuidef:
feliacaf:
bonifnecefficaf Sedqapeiufeetucinturio(iiuftionbufdnarent;:ideo nd mcogrue
dicicur etiam ifca feltcicaf. Scd proculdubio feltcicafmaior eft utcmum bonu babere
concordem : q uicmu tnalu fubiugare bellantem Mala uota func opcare babere que
odenO uel que nmeanut poffic effe que umcaf. Si ergo mfta gerendo bella n6 impia
non intqua R-omani Imperiu eam magnCi acquirere potueruntmunqd tanqaliqua
dea colenda eft eif eciam imquitaf aliena ' Multum enim ad iftam lacitudme Impern
ea coopaca uidemuf que Faciebac miunofof: uc eenc cu quibufiufta bella gererenc
U augerec' lmpenum.Cur auc U miquirafdea non lit ucl externaru gentiu-'fi pauor
u pallor u febnfdu R_omam efle meruerune' Hifigu: duabufid eftaliena mtqtace
u dea uirtona:dum bellorum caufafimqutcaf excitac:uicftoria eadem bella felicicer

termmac-eiia fenaro Ioue creuir imperm. Qiiafenrm bic parteflupiter babereticu


£A que pofienc beneficid eiuf putari dn babent:: du uocant; ;du co[uncur:ipfi pro
fuif
parcibufmuocdcur' Haberec bic aucem ecia milte aliquam parcem: fi regnum etiam
ipfedppe![drerur ficuc appellac illa uictorid. auc fi regnii munuf efb Iouifi cur
non
ti uidtona munufeiuf babedtur^Quod profecTro bdberetunfi n6 lapifin capicolios
fed ueruf B_ex R.egum ti dominuf dommantium cognofceretur: dcq: colerecur.

([Quid fuerit:cj&gt; R.omdm omibufrebuf u omibuf motibufdeoffingulof


depurdncef:ede Qinenfextrd porta effe uoluerunt. &lt;LC. xvi.

^T\ Irorauce plunmii: q&gt; cum deoffinguloffingulifrebufa; pene fingulifmotibuf


iJL^actribuerenc.' uocduerunt dcam Agcnorwmquead agendum excttarceidedm
( Sumuldm quedd dgendu ultrd modii flimuldrecded Murccdm que prccermodum
r\6 rnouerec:acfacerecbomine utaic Pomponiuf Murcidu id eftnimifdefidiofum:
asinactuofum: deam Strenuam quefdcererftrenuum. Hifomniburdiifs^deabuf
publica fdcra fdcere fufceperunt. Qiucramuero dppelUntefque f dceret quietu:cum
edem baberec extra porta' collma putliceilla fufiipere nolueriic. Vcrii mdiau Fuic
ammi mqeci dn ponufitafigmficdtu eft q&gt; q illa turta colere pfeuerdrecuon plane
decrum.- fed demomorum eum quietem batere n6 poffe.-ad qud uccac ueruf rredicuf
dicef difute a me qa mitiffum u bumilif corde. u tnueniecifrequie dnimabuf
ueftrif.''

(£Kn fi louiffumapoteftdfeftietid uictona dea debuenc efttman. dcTxvii.

1SI forte dictit g&gt; dedm Vicronam Iupiter mittat: dtq: illd ranq R_egi deorii
cjbceperanfdd quof luflent uenidt .- Si in eo2f pdrte confidac ! Hoc uere dicicur
non de illo Ioue quera eorum R_egem pro fud opmtone conFingunt :fed de illo uero
B-ege fecu[orum:cjimiccacnon Vidoridm que nulla fubftantid eft: fedangelii fuii
tc faciac umcere quem uoluent: cuiufconfilium ccculcum efTe poceft.-imquu elfe non
poceft. Nam fiVidtorid ded eft cur non deufeft &amp;iTriumphuf ec Vicftorie
lungit.':
ucl mdncufuel frdter:uel f i[tuf.'TdIia quippe ifti de diifopmari funt:qua[ia
fipoete
fmgerent.-dtq: d nobif exdgirarenc: Tefponderenr ifti :ndendd efle figmenra poecaif
:
non uenfactnbuendd numimbuOsi tdmen fe ipfi non ndebacicum tdlid deliramfca
non apud poetaf legebanc: fed in templif colebdnc. Iouem igid de omnibuf rogarft:
ei uni rdncummodofupplicarenc. Non emm fe mi r tffec Viclona fi dea effet fub illo
B-ege Si polTec u duderec refiftere: u fudm pociuffacere uoluncdtem.

(fJFeliatdte &amp; fortunlqui deofputaciqua racioe feceniuc. &lt;IC~ xvnt.

|^\ Vid qucd u felicitafdea eVEdcm accepit.ardm meruic:facrd ei cc%ua pfoiuca


l_/lunc. Ipfa ergo fold coleret.utiemm ipfa effcquid boni ncleec? Sed quid fibi
uuitqTE Forrunadeaputat; &amp;ico[itur.'A.n aliud eft felicitafaIiudfortuna.'Qiua
Fortuna poteft effe: U maIa:FeIicitafatit fi mala fuenc:feIicitdfnon enc.Certe
omnef
deorucnufq; fexufifi ti fexufbdbent:non mfi bonofexiftimdre debemuf boc Pldto
dicit^boc aln pbilofopbi:boc exceIIeterR.eipubIice popuforfiq; redtoref Qyo ergo
dea Forcuna aliqfi bona efti aliquddo mala ! \n forreqn mdld eft dea no eft :fed
in]
■malignu demone repente couertitur ! Qiioc func ergo dee ifte .'Profeclo quotquoc

ll|llll|lllllllll|lllllllll|llll|ll

ITET

funt bommef Fortunaerboc eft bone Forcune. Nam c&amp; linc &amp;: alu ptunmi ftmul
boc
eft uno crmpore mafe forcunemunqd ft ipfa effecfimut &amp;■ bona eee ec
mala:bifa[iud
iltifalmd 'An ilU que dea eft femper eft bona.' Ipfa eft ergo feticicafCur adbibend
diuerfa nomia.' Sed sc boc ferendfl efbfolec n. &amp;: una refdmerfif
nomibufappellan.
Qmddiuerfeedef quid diuerfe are: diuerfa facra.'Eft caufa mquiunc: quia fehcicaf
iIU eft quam bom babenc precedencibufmeritif: f orcuna uero que dicicur bona:fme
ullo examie mentoififorcuituaccidtc bomtnibuf&amp;: bonifs^ mdlifunde ecia forruna
nommacur. Quomodo ergo bona e(b que fme utto ludicio uemc u ad bonofa: ad
malof.' Vcquid aucem cohcurquetcafecaefbpaffim m quoftibecincurrenfucfuof
cutcoref pterunqi precereac:&amp;: futf concempconbuf bereac? A.UC fiatiquid
proficiune
culcoref eiufuC ab illa uideant? U amenc:iam menca fequit; non forcuicu uemr. Vbi
eft ergo defmtctoiIU forcune.' Vbi eft quod a Forcuinfetiam nomen accepic ?Nibit
enim prodeft ea colere: fi forcuna eft. Si aute ruofcuttorerdifcernicut pfcforruna
n6 eft. A.n U ipfam quo uoluenc Iupicer mimc '. CoUtur ergo ipfe foluf. Non enim
poceft ei mbenci ec eam quo uoluenc rmcceci f orcuna refiftere. A.uc cerce ipfam
mall
coIanc:qui nolunt babere menca quibufpoffic dea Feticicaf mutcan.

(£l}e Forcurw muliebn. CjCT xtx.


( JT" lA- ncu l-» ne DUIC u&lt; ^ ut um numim rrtbuunc- qct Fortuna uocant:uC
fimuUcrS
I V_v^emf: quod a matronifdedicacu eft: &amp;: appelUtum eft Forcuna muliebnfeciam
locucueffe: memone comendarine: acq: dixifle nd femet fed iceru ppcer quod ea nce
macrone dedicauermt.Qiibdquide fiuerii fic:miran nofoporcec.ISIon eni malignif
demcJibufetia fic difficile efallere: quoif arcefatq: ucrfutiafbmc
potiufiO.iaduertere
debueruc: cjilUdealocucaefc^queforruiCuaccidic^noque mcntifuenic.Fuicemtn
forcuna loquax: &amp;: muca felicicaf Si ad qd aliud nifi uc bsiefredte uiuere
v&amp; curargc
conci r iarafibifortuna: que iIIoffmeuItifbonifmencifFaccrec Forcunacof- Eccerce fi
Forcuna [oquicur: non fatcem mutienbuf fed uinfpotiuf toqueretur: uc non ipfe que
fimutacrum dedicauenlc pucarecur cancu miraculum mutiebrt toquacicace nnxiffe.

(jDe uimtte &amp;:Fide:quafpagam reptif.K facnfbonoraueruc


precermiccenccfatia bona que fimilicer colenda Fuerunc:fi
redte a[«f dmimcaf tribuebacur. (£C. xx.

Trrcutcm quocp deam fecerfic.que quid£ fi dea effet mulcifFuerac preferendaEc


V^nunc qa dea n5 eft fed donu dei: ipfa ab illo impecrecur a quo folo dari
poc&amp;:
omniffa[fo2f deoif curba uanefcic Sed cur st Fidef dea credica £ ■■ u accepic etia
ipfa
cemplu &amp;:a[care.' Quaquifqfprudenceragnofcic:babicacu[uiI[ifeipm facic.Vnde
auc fciuc i[[i quid ficfidef: cuiufpnmii ec maximu offtciu e:uc m uerti credat;
deum?
Sed cur non fiiffecerac uircuf '. Nonne ibi e ec hieP. Quadoqutde uirtuce m qctuor
fpeciefdifcribuenda' ee uideriic. prudenaa.iufticia forticudine.teperancia. Ec qm
ifte
ftngule fpecief fuaf babec.in parnbuf lufticie f idefc : maxtmuq: [ocii apud nof
babec:
quicuq: fcimufgd fic: q&gt; luftuf ex fide uiuic. Sed i[[of miror appecicoref
mulcirudinif
deo^ fi fidefdea eft: quare alitf cam multifdeabuftntunam Feceruc: precermiccendo
eaf qbuf fimititer edefec arafdedtcare potuertic .' Cur ceperancia dea efle no
meruic:
cii eiuf nomine nonufii H-omani prmcipef non parua glona c6parannc.Cur dentcj!

&lt;w

f orntudo dea n 6 e: que dffurt Mutio cum dexceram porrexit in flamaf: que affuic
Curtio ci fe pro pacna m dbrupca cerram precipice dedir- que affuic Decio pacn ec
Deao fi[io cu pro exeracu fe uoueruc? Si cnbif omibufuera inerac forritudo:unde
modonodgic:. Qudrepmdetia^qrefdpieaanulUnummuIocamerueruc^An qain
nomine genera.i lpfiuf uirrurefomefcolunr; '■ Sic ergo poflec &amp;; unufdeufcoli
cuiuf
parcefceten dn putancur. Sed m ilU una uirtute U fidef eft: u pudiacid:que Cdmen
excra m edibufpropruf alcarid meruerunc.Hafdeafnon uencaffed uamcdffeac,.

(1 Quod unum n6 mtel[igencefdeum:uircute falcem


«Feuacacedebuerunceffeconcenci. &lt;[C. xxi.
IfciEc enim uen dci munera funtmon ipfe dre func. Veruntainen ubi eft iiirruf&amp;:

J peliacaf: quid a!iud qucTirur.'Qmd ci fuffiac: cui uirtuffelicitdfq; non


fufficic'

( O mnid quippe agenda copleclit' uircuf: omnia opcandd feliacdf Si lupireruc bec
ddrec: ideo co[ebdl5:qa fi bonu dliquid efe [ancudo regmatq; dtutumitafiad eandem
percmec felicitate:: cur n6 mtelleclu eft dona dei e£:n6 deof.' Si aiic putate func
dee:
folcem alia tanta deoic turba no quererecur.Confiderdtif enim officufdeozf dearucp
rniniu:queficutuo[uerutprofuaopindti6efinxerut:inueniat:fipoffuntdliqdqi
tib aliquo deo preflan poflic boffii baberi lumitc: babenti felicirace- Quid
doclrme
Uet a Mercuno: uela Mmeraa perendii efiec;cu uircufomia fecti baberet.'Arfqppe
ipfabn: recfaqiuiuediuiriufaueceribufdefmicde.Vndeab eo cf greceareredicit:
uircuf nomen arcif Utmof craduxiffe putauerut. Sed fi uircufncl nifi ad mgeniofum
peffec uemreiquid opuferac deo Caco pacre;qui cacof ld eft acucof fdcerecfcum boc
poffccc6ferrefe[iacaf: Ingenio. r umqppenaraWicird'ifeft.Vndeetidfin6potuic:
a nodum ndto colidea Felicicufi uc boc ei coaliaca donarec:c6ferrec boc parecibuf
e luf culconbuf fuif uc eifmgeniofi filn nafccrent::qd opuferar perturient-uf
muocare
Lucindm: cti fi ddeffer felicirafino folum bene parerent:fed ena bonoRQuid neceffe
ewc Opi dee comendarenafcecefi deo Vagicano uagicncefi dee Cumne idcencefidee
R-umine fuggecef deo Scaulmo ftacefi deeAdeoneadeuncefi Abeone abeuncef dee
Menri uc bonam baberenc mence: deo Volumno ac deeVoIumne uc bcna uellenc:
dnf iSiugdlibuf uc benecoiugarenc: dnfdgrcfhbufur fruclurubernmofcaperenc:^
maxime ipfidiue Frudcefe: Marci &amp;: Bellone uc bene belligerarenc;dce Vidcone ut
umcercc : deo Honori uc bonorarenc':dee Pecume ur pecumofi effenc;deo Efculano
&lt;H fi[io eiuf Argentmo: uc baberenc eream argenceaq: pecumam. Nam ideo pacrem
Argencim Efculanu pofuerut; qa prmferea pecuma in ufu effe cepic: poft argetea.
Miror auc qi Argenrmufn6 genuic Aurmu quia &amp;: aurea fubfecura e ■ Qi:e deii
ifti
fi baberenc; licuc Sacurno louem ica u pacn Argencmo ie. auo EfcuUno Aurmum
pponerec- Qiud ergo erac necefiefipcer bec bona ue[ aimi.uel corponf: uel excerna
Cdnca deoif rurba colere: tl inuocare:quofneq; omefcoTnemorauimee ipfi porueruc
omnibufbumdnifbomfminutatimfinguUcimq digeftif u deofmmutof X. (ingulof
prouidere.- cu poffec magno faciliq; c6pendio una dea Feiiacafcundta c6ferre: nec
lclu dd bona capienda quif q dliuf: fed neq: ad depellenda mala quererecur '. Cur
eni
efftt muocanda ppcer feffofdiua Feffonia: ppcer boftefdepellendofdiua Pdlonta:
pprer egrofmedicuf uel XpoIb:ue[ Efculapiufiuel ambo fimul quddo efiec grande
penculu.' NTcc deuf Spmenfifuc fpmafex agriferadicarecmecdeaRubigouc non
accederec rogarecur; una feluice prefence 8^ cuence-uc uel nulU maU exonrecur ucl

iii iin|iiii mi|ii

23 24

mt

faciltime pelterenf.Poftremo quoniam de duabufiftifdeabuf Virtute U Fetiarace


tractamuf: fi Feliacaf uirtucif eft premifi: n6 dea:fed dei donu eft. Siailc dea
e:cur
no dicac u uircuce ipfa c6f erre-- qnquide ecia uircuce confequi felicicafmagna eft
!

(J^De fcienaa cotendorum deorum quam afeVarra


gloriatur collacam efle B.omanif. (f_CT~ xxu.

/~\ Vid ergo eft quod pro mgena benefnao Varro lactat preftare fe ciuibuffitif/
V / Q mano fotuin comemorac deof quof coti oporceac a E-omamf ueru ecia dicit
tjuidad queqi pernneac: quo mbii ;pdeft inquic bomi alicuiuf medici nome formaqi
noffc U qd fic medicuf ignorare: ica dicit nibit p deft fcire deti effe Efculapiii:
fi nefciaf
ax ualicudim opicuIan:acq&gt; ita ignorefcur ei debeaf fuppIicare.Hoc etia alia
fimiti/
tudine afrirmac dicefin6 m6 bfi uiuere: fed uiuere ofno nemine poffe:fi ignorer
qfr.a'
fic faber: quifpidtor:qfcedtor:a quo qd ucefile peterepoffcque adiucore aflumere:
que duce": que doctore.Eo mo nullidubiu ee affirenfira ee ucile cogmtione deoif =
fi faac qua quifq: deuf uim u facultace ac poceftace cuiufq; rei babeac. Ex eo enim
pocenmuf inquic fcire quem cuiufq: cauia ded aduocare a cq: muocare debeamufine
Faciamufuc mimi fo[ec:&amp;: opzemufd Libero aqua: a Nympbifumum.Magna fane
utilitaf. Qitif no buic grafagerec fi uera m6fcrarec:8c fiunu ueru deu a quo eenc
ota
bona: scbominibufcotendti docerec ?

(jTJe feticicaceiqua R.omani mulcoif uer)eracorefdeo2r diu n6 colueriic


bonorediumo:cumproomnibuffoIafufficerec. (JjCT xxni.

L d unde nuc agif:fi Ubn U facra eoru uera flmc: u Fe?icitaf dea cft:cur no ipfa

?unaque colerecur.-c6fticuta eft:que poflec uniuerfa coferre:&amp;i c6pendio facere

' felicem ! Qiufenim opcac atiqdppcer aliud &gt; q uc fetix fiac .' Cur demq: tam
fero buic
tace dee poft coc romanof pncipef Lucuttuf edem c6fticuic.'Cur ipfe R.omutuffeIic£
cupienfcondere ciuicace: non buic templu pociffimu ftruxic i Nec propcer aliqd duf
cecenffupplicauic: qfi nibil deeecifi bec adeffcc.Na sd ipenec pufR.ex.nec uc pucaC
poftea deuffierecifibanc dea .ppicia no baberec. Vc quid ergo Romutufconfiituic
Romanifdeoflanii Ione:Marce Picti FaunuTybermii Hercule&amp;i fiquofatiof?
Vc quid.T.Tanufaddidic Sacurnii Opem Sole: LunaVutcanii Luce:&amp;quofqf
aliof addidit: incer quof ecia dea Ctoacma Feticicate neglecta '. Vc quid Numa toc
deofsicoc deaffineifta.' An eam f orce m canca turba uidereno pocuit.'Hoftitiuf
cerce Rex deofa: ipfe nouof Pauore acq: PaIIorej3pitiandofn6 mcroducerecfi dea
iftam nofcec auc colerec- pfenre qppe felicicace omrfi pauor u pattor n6 propmacuf
abfcederec: fed pulfuf aufugerer.Deinde qd eft boc qct iam R_omanii impenti tonge
laceq: crefcebaci Kadbucnemo feIicicacc;coIebac'A.nideo gradiufimpenu:qfe[iauf
fuic .'Nam qu6 ibi eflecuera feticicaf:ubiuera no erac piecaf^Piecaf n.ucra e ueraX
uen dei cutcufino culcuffatfoir coc deoif quoc demomoru. Sed u poftea ta m deorii
numerti felicicace fufcepta:magnabeIIorum cimtiu mfelicicaffubfecuca eft. An force
tufte eft mdignaca felicicafi cp u cam fero u no ad bonore fed ad contumeti^ potiuf
muicacaeft:ucctiea coleret: Pnapuf u Ctoacma: U Pauor8i Pallorai: Febnfiet
ceCera:n6numiacoIendoJC:fedcnmfacoIenciu.'Ad excremtifi cii curba mdigniffima
canca dea colenda uifa eft: cur no uet illuftnuf cecenf cotebat; .'Quifeni ferac qi
neqi
mcer deof Confencefquof dicuc m cSfititi Iouif adbtbenmec mcer deofquoffetecftof
^

uocanc felicicafcofhtuta efl.-uc cemplu atiq ot ei fiererqct &amp;! toa


fub'imicace:&amp;: openf
dignitace pemmerec? Cur eni n6 aliqd metiuf:q ipfi Loui.^NTd neq: ecid loui regnii
nili fdicicdfdedic.fi rii ai regnarec felix fuic.&amp;! potior e felicicafregno.
Nemo enim
dubirarfaale inuenin bomme q timeat fe fien B-ege. nullufdute lnuenit: q fe nolic
efife felice. Ipfi ergo du fi per dugurid uel quolibec mo eofpo fle cofuli purac:
de bdc re
confulerenc' utruuellec feticitdti loco cedere: fi forte dlioru edibufuel
dltaribufiam
fuiffec locuf occuparuf: ubi edef mdior acq: fublimior f eliaran coftruerecur: ecid
lple
Iupicer cederecur ipm uerrice coI[ifedpiro'mife[uirdfpotiufobnnerec. LSIo.n afpia
refifterecfelicitdtimifiqct fierino pot:g ee uetlee mfefix. Nullomooino
ficofulerec:
Fdcerec lupiter: quod ei fecerut trefdu: Mdrf Termmufs; Iuuerafa mdion &amp;" R-rgi
fuo nullo mo cedere [oco uoluerut. Ndm ficuc bal ec eozf Iittere cu R-ex Taroniuf
cdpicoliu fdbncdre uellec: euq: focd g ei dignior aptiorq: uidebac d du r aliif
cerneret
poccuparumoaudefaliqd cocradeoru fdceredrbicnum:&amp;: credefeofcanco nummi:
fuoq: pnapi uolucate ceffurofiqd mulci erdt illic ubi cdpicoliu c6iticucu e-per
augu/
nu que r iuit ucru c6cedere [ocu uellcc Ioui: dcq: ipfi mde cedere: omef uoluemc
prer
illofquofcomemordui: MdrreTerminu luuetdre.atq: ldeo capirofiti itd coftructa
eftuccecid ifbi crefmrufeflenc:tdoblcunffignifucbocuix:bomiefdoclinimi farenc.
Nullo mo lgic* feliatdte Iupicer ipfe conteneret:(Icuc dTermmo:Mdrte: Iuu&lt;ncdte
concepcuf cft. Sed ipfi etid q nd ceflerac Ioui: pfecto cederenc fe!iacdti:quc
ilhfrege
fecerdt loue. Pcuc fi no cederenc:n6 id concepru eiuffaccrec;fed q&gt; m domo
feliatdut
ue[obfcuriefIemdI[ec:qfmeil[dm loafproprufemmere. Ird ded Fe[icitdtem[oco
amptiffimo &amp;r cetfiffimo c6ltirutd : difcerenc ciuefunde omif boni uoci
pecendum efirc
auxilm A.c fic ipa fuadete narura:.?,iio2f deo2f fupflud mulcirudme derelicta
cotcree
una felicitaf uni fupplicdrec^uniufcemplu frequecaret: d ciuibufq fe'icefeTe
ueller:
quo2f effec nemo: q noltctacq: itd ipfd d feipfd pecerec-que db omtbufpecebdC.Quif
enim aliqd ab atiquo deo nifi felicitdcem uelicdccipere: uel qcf ad fetiacare
exifhmac
pcmere? Prom fi felicicdf bdbet m poceftdte: ciiquobomme fic:bdbetdiit fi dea cfb:
que tdnde ftulciaa effc ab dliquo ed deo perere: qud poffif d feipfd lmpecrare i
Hdnc
ergo fupdeofcecerofbonordreecidloadignicdiidebueruc. Sicuc.n dpudipfoileeic:
R-omam ueceref nefcio que Summdnii cui noitixrna fulmma cnbuebdnc^cotuerunc
mdgifc! Ioue:ddquem diurnd fulmmaprmebac. Sed pofrq Iouicemplumflgneac
fublime c^ftruclu efb ppcer edif dignitaraceficad eum mulcicudocofluxir: ut uijc
mueraac' q Sumam nome qct audire id no poc: fe falte [egiffe memineric Si dutem
Fe'iutaf dea no effc: qrfi qcf uerii i munuf t dei:i[le deuf querdt' qui ed dare
pofiic:&amp;:
fdlfoif deo2f mulncudo noxid reliquaf;: qu4 fVuicoii hoinii mulcicudo udna fectoc':
dei dona deof libi facief: Bi ipm cuiufea dona fuc:obflmaci6e fupbe uo[ucacifofr?
def.
Sic.n.carere no p6c infeticitace: q canq ded FeliciCdte colic: Si dcu ddcore
felicirduf
rehnqc: ficuc cdrere no poc f dme: q pdne pidbu [ingit :&amp;: ab bomie q ueru bd
bet no
penc. Libecduc e02f racioef c6fiderare.
&lt;(Qua racioe defedac pagam: 9 mter decf cotdt ipfa dond diumd. (]_C. xxrat.

3^ fSq:ddeo ne mqunt mdiorernofbrofmfipiJtef f uifte credendii E:uc bec nefcirenc

V^Amunerd dmmd effemS deof? Sed qrn fciebdc ncmmi tdlid nifi dliquo deo Urgiete

cocedi: quo2f deo2f nomind no mueniebdc:ed2f rerii nommibufappelldbdc deof- qf

db eif fenciebac ddri:atiq uocabutdmde fleclentef. ficuc a bctfo Betlona


nucupaueruc

no bel[ii:ficuc a cunifCumnd no cuna: ficuc a fegeubuf Segetia non fegetem ficuc a

W^

11111 iiiiiiiii iiiiiiiii 1111111


345

11 iiii|iin iiii|iin iiii|ini 11

TTT^

pomif Pomona nd pomiificuc a bobuf Bobona non boue.aut certe nulU uocabutt
dectinatideficuc ref lpfe nomiant:':ut pecunia dicfta e dea:quead pecuniammd oino
pecunia dea ipa pucaca e. Ica uircuf que dac uirtute: banor g bonore: cdcordia que
cdcordia: uicloria que uicftoria dar. Ita mqunc cum feliacaf dea dtctc' nd itla que
dac':fed numS illud accendiC:a quo feticicafdacur. Ifta nobif reddira racione^multo
fanliuf eif quorum cor non nimif otduruic: perfuadebimuf forrafle-- quod uotumuf.

{( Pe uno tm colendo deo ■■ qui Iicet nommc ignoraretur!


camenfeUcicatifdacoreflefencttur. (fCT xxv.

I enim ta bumana infirtnitaf fenfit nd mfi ab atiquo deo dan poffe fcticitafem:

I ec boc fenferunc bommefqui cam mutcofcotetanc deofin quibuf &amp;-' ipm cortt

' JR-ege Iouc: qanome eiuf a quo darec' felicicafignorabac :&amp;: ideo ip r iuf
rei nomme
quacredebacabillo dan: ea appelfareuoluenit. Satifergomdicatnecabipfo Ioue
danpofle feliacare qua la colebacfed utiq: ab i[Io que nommeipfiufcolendum efle
cenfebat.Cdfirmo prfufa quoda deo que nefciebat-tv eofcredidiffe danfeticicacem.
IpfeergoqueradupecoIaCiKfufficic.RepudiecTbrepitufmnumerabiliudemomo^.
illt no fufliciac bic deuf: cui nd fufficir munufeiuf. Itli mq nd fufficiac ad
colendum
deufdacor feticitatiOcui nd fufftcicad accipiendii ipfa feticicaf.Cui auc
fufficicmon.n.
babet bomo quid amptiufcpcare debeat:fcruiat ura deo daton fettcicatif Nd eft ipfe
que nommac loue. Ni fi td dacore felicicatifagnofcerencmon uctq: alm:uel alia^a
quo daret' f elicitaf nomine ipfiuf felicitatifmqrerenc; neq: ipm Ioue cu
taaftnrunif
cotendii pucarenc.Ifte atienajf dicic adulceracor uxozf.Ifh pueri putcbn rmpudtcuf
amacor: u rapcor.
(jDetudiffcenicifquoffibidiicetebran afuif cutconbufexegerut. &lt;BJ xxvt.

i fingebat bec HomerufaicTuttiuf: U humana ad deortranfferebardtuma


nattem ad nof. Mento difplicuic utro graui diutr.02f rnmir.u pocta cdficloy.
' Cur ergotudifcemci ubi bec dicTricanf: caucant:': acfticanc':deo2f
bdnbufexbibcnt:':
mter refdiumafa docftiflimif confcnbucur i H:c exctamat Cicero no cdcra figmenta
poecaicfed cdcra mftttuca matozf. Kn nd exclamarent u iltuqd noff ecimuPIpfi dit
ifta fuifbononbufexbibenda ftagitauerunt: atrociterimperarunt:c!adenri fierenc:
finunriaruciqaneglecTu eft aliqd:feuenffimemndicaruc:qa id qct neglecftu fuerac
Factu eft:ptacacoffe efle mdftrariic. Inccr eoif cdmemorat' uircutef u mtrada
facfta
quod dica.T- Latino ruftico ILomano pacrtfamiliafdicftu eft m fdraf: uc mSenatu
nuc:arec.-uc ludi R.omaimftaurarenc q, pmo eo2C die:m quoda fce[eraco:q populo
fpecTace ad fuppticiu duci lufluf l- numibufuidelicec ex ludif bitancate:
querenbuf:
tnfte difpticuiflec impenii. Cum ergo ille qui fomno cdmonituferac poftera die
lufla
f acere nd aufuf effec: fcciida nocfte boc idem rurluf feuenufimperacil eft.amific
fittu i
quia nd fecic. certia nocfte dicftu eft boffii q/ maior ei pena fi non facerec
immmerec.
Cum ecia fic nd auderec: m morbii incidit acre u bornbitem. Tum uero ex amicorti
fencencia ad magiftratufrc retutic: atq: m lecTrica altatufeft m fcnatumExpolitoq:
fommo recepca contmuo ualitudme pedibuf fuif fanufabfcenic. Tanto ftupefacluf
miracuto fenacuf qdrupticaca pecunia ludoffenfuic mftauran. Quifnon uideac-qm
faniS fapicfubdicofbomtefmalignifdemdibuf: a quo2f dfiatide nd Iiberac nifi graaa
dei per lefumXpm dnm noftru:ui cdputfof ee exbibere tatibufdnfque recfto cdfitio

.tc

babeac
na Falf,
eca m [i

poteranc turpia ludican '. In illifcerce [udir poenca nummu cnmma rrequentancur:
qui ludi cogetibufnummibufiunu fendtufmrt-aurdbancur.In i[[if[udifcorrupcorem
pudicicie Ioucm turpiflimi biftrionefcanrabac: agebdc:pldcebac:fi i[[ud
Fmgebdc':i[[e
irafceret:. Si ducfuifcnmibufetidfu5tifde[ecldbdt;:qn colerecmifididbolo feruiret;?
Itd ne ixe B-omanu conderec dilacarec conferudrec Impenii: quouif K_omano cui
difplicefcdc calid dbiedrior .' Ifte ddrec felicicace: qui cam mfelicicer
co[ebdt:':&amp;: nifi ica
coleret:: mfeliciufirdfcebatur .'
(LDe cnbufgeneribufdeo2pde qbuf Sceuola Pdcifex difpucauic. CCT xxvn.

&gt;-/Z&gt; Eldtu efc mlitcerirdodciflimu pontifice Sccuola difpucdfTe^trid generd


crdditd
-*— tfleozc .unii a poecif:a[terii a pbilofopbif rerciu a pncipibufciuicatif.
Primil genuf
*- nugdconu dicic ee: q, mu[rd de diirfmgdni? mdigna. Secfidu nd cdgruere
ciuitacibuf:
cjct babeac aliq fupudcud: aliq ecia que obfmc populif nofle. De fupudcui r no
mdgna
Cd.ila eft. Sclec enim m auinfpentifdia:fupf[ud nonnocenc. Que funcaur i[Ia que
pldca m muUicudme nocent.'Hec mqc. no e.Te deorHercul£:Ef:u[dpu : Cdftorem:
Po! luce. Prodic' eni d dodtif q&gt; bomieffuennc a; bumdna cddicide def ecennt.
Quid
aliud: g q, co2f qui fmc dumd babebdc ciuicacefuera fimu[acra:q, uerufdeufnec fexit
nec ecacemec defmita corponfmebra .'Hec poncifex noffe populofno uu[c.
' ee nd pucac. Expedire igic' exifhmac falf, in refigide cimcatel. Quod dicere
bnf rerfi diumarum ipfe Varro nd dubicac. Predara religio quo confu&lt;nac
b erandui mfirmuf ei cum ucntace:qua liberec':mqrac:crrdae' ei expedire.q, fallic
Poencii fane deorfi genuf cur Sceuola refpuac eifde Iiccenfnd cacec'. ctd fic
uidelicec
cieoldeformdc:utnecbonirbom{bufcopdrenc':cua[iufaciucfurari:a'iuaculierare.
Sic ice mqt aliqd dliter curpiteratq, mepte dicereauc facere.-crefmter fe
deafcertarfe
de pmio pulcbncudmif: uidrafduafa Venere: Troiam euerriffe: Ioue ipm conuerci
inboue:aut c 7 gnu:uc cii a[iq concfibacdea bom, nubere: Sacurnu filiofdeuorare.
INibil deniq: pofle cohngi miracu[o2f acq: mcioif quod no ibi repenaCacq: a deorum
nacura idgeabfit.O Sceuola Pontifex maxime [udoftoIIe:fi pocef pcipe populifne
cale ; bonorerdurimmortaliburdeferdnc: ubi crimma deorti I.beac mirari: tu que
fieri
p Dllunc:p[aceac imicari. Si aucem cibi refpondenr populufuofnobirimporraflirifrd
Pocificef: deoripfofroga gbufinfngdtiburipraiuuifcif ne td[ia fibi lubeac exbiben.
Que fi mald funt: s^ppterea nu[[o modo de deoif maieftace crededa:maior eft deoic
miuna: de quiburtmpime fingune'. Sed nonce dudiunt.demonerruncprdud doccrt:
turp.burgaudetmo folu no depucanc m.urid fi de il[ir,ftd fmganC.fed eam prorfuf
miurid ferreno poflunc: f, per coif follcma nd dganc'. Ia" uero f, dduerfufeorioucm
mterpd lef maxie ob ea cauram qa e.ur P 'ura cnmmd [udif fcemcirart.cdnc'.nonn e
et.d h deu loue nuncupacif d quo regic' coturatq: adminiftracb.c miiduf eo i[[i f.c
a uobirmaxima miunaq, eu cu iftif colendu pucac.f:eoruq; R.egem e(le pcrb.becif.'

dKnad opcmendtl d.Iatanduq, regnupfuenc Bi*omanircuIcufdeo2):&lt;Icrxxvm.

~V(~\ VI[o '§"=' m ° d« «lefqui talibufp[acantur:uel potiufdccufanc- bononbunuc


/-*r£T ,d,ur ™ mmi f «^Wfobledtanc-q f. de illifuera dicerenc':B.omanu Impid
( augere &amp;; coreruare pocu.frencHoc en.m fi pofienc:Grec.fpoc.urdonu cam grande

cot-errenc.g eor.n bu.urcemod. reburd.umirboc e [udirfcenicirbonorabiIiurdi E


niurq.

colueruc.-qn sc morr.bufpoecaif gbuf deofdilacerar. uidebac fe no fubcraxerac.-dada

^^Tff
n&gt;illl|llll llll|lll llll|llll II

eifbcennd mate tradtddi bof efquoniberec: tc ipforrcenicorng curperiudicduerurfi-d


dignofecia- pclarirbononburbdbuerut. Sicut dut potuerut aurea pecunia babere
Romdra guirdeu Aunnii no colerenc: fic u argencea bdbere porueruc u ered-fi nec
Argencmum nec eiurpacre colerec Ercu[dnu:fic omnid que recexere pigec. Sicergo
U Regnii inuito quide deo uero nu[[o mo bdbere po(Tec:diiruero iftirfdlfirsc mulcir
ignoratifliue coceptiO dcqi uno illo cognirotf: fideuncera dc monfcurculco:*: mebuf
bic : regnum bdberent cjtucunq baberenc: U poft boc dcciperenc fempicemu fiuebic
bdberenc: fiue non baberent.

&lt;|X&gt;e falricdteaufpicit: quo Romant Regnt fbmtudot


Krtdbtlitaruirdertiudicdn. «fn xxix.

\A.mil[udqud[eerbquodpdu[odntecdmemordut.pu[cbertmumdurptaumfuirre
l_fdixerut:Mdrtem SiTerminu u Iuuentdtem: nec Iout Regi deoif loco cedere
uo^uifle. Sic en( inqunc fignificdtii e Mdrcid genre id e Romdnd nemini [ocii que
tenerec ddcurd: Romdnofiqucq: cermmorppter deu Terminu nemme comocurum:
r.tuencuce ecid Romanappcer deu Iuuencace nemtni ee cefiurdm. Videdt ergo quci
babeac tftu Rege deoif fitoif * ddcore Regnt fiui uc ei aufpicia iftd pro dduerfdno
poneret i cui n6 cedere pulcbru efiec. Qt dnq bec fi uera r U nc:no bdbenr omo quid
nmeanc N6 enf c6fefiunrunc:g, du ceneruc Xpo:q ul IouicederencIueruoSdluir
quippe Impu fmibur Xpo cedere poiuerur u de fedibul locoif u mdxime de corde
credeciii. Sed dfiq Xpuruemrer m cdrneidfiq deniqi tftd fcriberentur: que debbnr
eotf pfertmurfed cR poftedq f drtu cft lub RcgeTdrqnio illud dufpiciu: dliquoneT
E-Omdnurexeracuf(urureft:boceftuerrurinfugdm:fd[rumq:oftendicdurpiciumq,
luuetdfilld nc5 ceffcnc loui u geTMdrcid fitpdncibur dcq; irrupeciburGdllifm ipfk
urbe cocncd l-.u cermmi impn deficienbufmultirdb Annibale cuitdcibuf m dnguftu
fuerac codrtdti. Ita eudcudCd e pu[cbrtcudod U rpiaoif .remdfic cocralouS corumdtid
non deoif ■ red demomoif. Aliud cft eni n6 cerfifrcdltud unde cerTerdrredirfe.
Qiidnq

illud puUbcrnmu aurpiciii (oco n6 cefierdc loui; p[ul Hddridnu Rege bommum q
Regedeoif cimuifieuidedc. Recepcirquoq,'a[io tepore pumivr mcmoretifi noftraj
pene memond recrorrurTermmurcerfic. quado Iu[ianurde02f i![o2f oraculirdedituf:
immoderdto aufit naueriurfc mcendi qburdlimonid porcabac':q exerctturdeftitucur
mox etia ipfi) boftib uulnere extincftur m cancacft redacfturmopta i uc irde nullur
euddcrec undiqi bortiburmcurfiintibur: mi!ice impaconrmorte turbato: nifi plactco
pacifiliic impn fmeT c6fticuerent' ufct bodieq: perfiftunc. no quide ranco
dernmenco
qcii concefferac HadridnuO fed medid tdntu copoficione defixi. Vdno igic auguno
•deurTermmurno ceflic Ioucq cefiic Hadridni uolurdtuceriic ecid Iulidi temcritdti:
tt loumidra neceffitdti. Viderunt becince![igenciorefigrduiorerqi Romdni.red cotm
tSruetudineciuicatirquedemonidarnciburfuerdCobligata: parum ualebdnt. Quta
li tpfi ettd fi ][[a uana erierennebde: ndture tdmen rerum fiib uniurucn dei
regimi-e
dtq: impto confticuce:reiigioru culcu qui deo debec;:exbibendu putdbdnr.reruienter
ucatc Apoftolurcrcature pociurq credton: quteft benedicflurm feaiU. Huiuruen
dei erdt duxifiu necefidnu^d quo micteretur landti uin u. uerdcicer pmqui pro uem
religtone morerencunuc fdira &amp; uiuentiburto[Ierecur. Cicero augur imdet
auguria:
9

: reprebendit bommef corai U cornicule uocibufmte confilia moderantef.


([&lt;2Jjaua de dufgentiu eti.5 culcoref eoic fe fentire Fateanc'. &lt;OX XXX.

(^H lO-e acbademicufqm omia e(Te c6rendit mcereanndignur e: qm bab&amp;st uUa

Jm bifrebufauroncace. Difpucac apud eu.Q^ LuciIiufBalbufm fecfido de deoif

""rutura libro. Bi cum ipfe fupfticionefex natura rerfi uelur pbyficaf&amp;i


pbilofopbicaf

mferac:mdignac' camg mftitutiom(imuiacrorum:&amp;; opinioniburfabulofifica loquer.

VidecifneigiCuc apbyficifrebufbn atq: utilicer muetifio iic cracTraad comenticiof

ti firtofdeof.' Que refgenuic falfafopinionef: errorefq: turbuIetof:&amp;:


fuperftitionef

pene anilef Ec forme eni nobifdeoic^ etatef at ueftitufornatufq: noti func :gcncrd

6cerea:c6iugia:cognaci6ef ofniaqj traducfta ad fimilicudmem imbecillicatif bumane.

na K pcurbacifaimifmducunc'. Accepimuf n-deoif cupiditacefiegricudiefiracudiaf.

Nec uero uc fabule ferflc:dii bellif prelufq; caruerunc.Nec folti uc apud Homerum

duof exercicufconcrariofaln du ex alia parce defederenc: fed ecia cd cicanifauc cum

eigaubuffuappna bclla ge[fenic.Hec u dicunc' u credund ftulu#me:f*p[ena ftmc

uamcatif fummeq: leuicattf. Ecce mcerim que coficenc' qui defendimc deof gencium.

Deifi cci becad fupfticionem ptmere dicacad retaicne uero quam ipfe (cctm Scoicof

uidec: docere^TNo enf pbilofopbi folu mqc ueru ecia maioref noftn fupfhctonem a

religione fuperaueriic. Nam qui cocofdief precabanc &amp;; immolabac: ut fibi fui
Iiben

fupftitefeent:fupfticiofi fiic appellacitlQuifno mtelligac efi coran.dii


c6fuerudine

ciuicatifcimec religione [audare mai02f eaq: a fupfticione uelle feiungere:fed quo


id

pouic: n6 inuenire.' Si emm a maionbuf illi func appeUati fupcrftitiofi qui tocof
dief

precabanc u immoIabanc:nunqd K 1II1 qui inftirueruc quod ifte reprebendic:deoic

fimulacra diuerfa ecace: u uefte diftmdca :deo2C genera:comueia:cognanonef?Hec

unq: cii canq fupfhaofa culpanc'.- implicat ifta culpa maioref tabum fimulacrorum

infticucoref acq: culcoref: implicac &amp;c feipm qui qcolibet eloqo fe m


Iibercacem nicat:

euolueremeceffe babebac ifta uenerarrnec quod m bac di r pucacione difercuf mfonac

■• mucire auderec m populi c6cione. A-gamuficaq: Xpiani dommo deo noftro granaf:

1 n6 celo tc cerre ficuc ifte difpucac: fed ei quifecic celum a cerram:qui baf
fupftitionef

quaf ifte Balbuf ueluc balbutienfuix reprebcndic: per alciflimamXprifti bumiliracei

per A.poftolorum predicactonenvper fidem Marcyrum pro uencace monentium:&amp;!

cum uencace uiuentiii: non folu m cordibuf religiofiOuerci etia m edibuf


fupfticiofif

Ubera fuorum feruitute fubuertir.

([De opmiombuf Varronifqui reprobata fuafione


populan Iicec ad nociciam ueri dei no peruenencs
unii cii deci colendu efle cenfuenc. &lt;[(T xxxt.

4 ^ Vid ipfeVarro qu? dolemufm rebuf dmmif ludoffcemcof quaiitfnon mdicia


V^/ propo pofui(Te:cii ad deof colendof mulcif locifueluc religiofuiborcefmonne
itacoficec':n6 fe illa mdicio fuo fequi :que ciuicace R_omana mfticuifle
comemorar..
ut fi eam ciuicace nouam c6ftitueret:ex nature ponuf formula dcofnommaq; eoru
fe fuiffe dedicacuni non dubicec conficen '. Sed lam quoniam m uetere populo elfec
accepcum:abanciquifnommu8i cognominum:biftoriacenere:uctrddird efbdebere
fe dicica; ad eu fine llla fcnbere ac perfcruran.uc pociufeof magif colereiq
defpicere
uulgufuelic. Quibufuerbif bomo acuciffimuf (atifmdicat non fe aperire omnia: que

imlll|lll llll|lll llll|llllhl

mt

non libt cantum contempcui efler.t: fed eciam ipfi uulgo defpiaenda mderentur: nifi
tacerentur. Ego ifta conncere: pucari debui: nifi euidencer a[io loco ipfe dicerec
de
religionibuf [oquenflmulca efle uera ;que non modo uulgo fcire non (ic uti[e:fed
ecia
ta ecfi faMa funt:a[icer exiftimare populu cxpediac.K id grecofcbeletafac m/ftena
cacicurmcace panecibufq! claufifle. Hic cerce cocum confilium pdidic ueluc
fapientiu
per quof ciuicacef u populi regerent; . Hac tam e fallacia mirif modif mabgni
demdef
deleclancur. qui u decepcoref u decepcofpanter pofftdenc. a quorum dommacione
nd [iberac nifi gratta dei per lefum Xpnftum dommum noflrum. Dicic eciam idem
autor acuciflimuf acq: docfhflimuf: q&gt; bi foli ei uideanc' animaduercifle quid
eet deuf:
qui crediderunc eum efle animam motu ac racione mudum gubernantem.ac per boc
U fi nondu cenebac quod uericaf babecdeuf enim ucrufnon anima fed anime quoq*
eft effeclor u condicor camen fi concra preiudicia cdfuecudmif Iiber effe
po(Tec:unu
deum colendum faceretur acq: fuaderet :mom ac racione mundum gubernancem ;ud
ea cum lUo de bac re quefho remaneret; qj eu diceret efle anima non potiufa: anime
creatorem. Dicic etiam anuquof E-omanofplufannorcenru u fepcuagmta deof fme
fimulacro coluilfe. Quod fi adbuc mqc mafifleccaftiufdii obferuarent.Cuiuf fecetie
fue tefte adbibet mter cecera eciagence Iudeam.necdubitac eumlocuicacdcludere
uc dicac: qui primi fimulacra deorum populif pofuerunc: eofciuicatituf fuif u metum
dempfifle u errorem addidifle.prudencer exifhmaf deof faale pofle m fimulacrorum
ftcliditate concemm. Qiiod uero nd aic errorem tradiderunc fcd addiderunr: la utiqi
fuifle etia fme limulacnf intethgi uu[t errore. Qiiapropcer cti folof dicic
aiaduertifle
quid efle deuf: qui eum crederencanimam mundti gubernantem: cafhufq: exiftimac
fine fimuUcrifobferuare religionem: quifnon uideac qcum propmquauent uentaci .'
Si enim abquid cdtra uerufiacem canti poflet erronPprofeclo u unum deum a quo
mundum crederec gubernan u fme fimulacro colendu efie cenferecatq: m ca pxima
muentuf faale forcafle deanime mucahlirace commonerecur: uc nacuram potiuf
mcommucabilem que ipfam quoq? anima condidiflec deum uerum e{[t fentirec. Hec
cum ica flnc:quecunq; calefuin m fiuf litcerif mulrorum deorum ludibnapofuerunc;
conficen ea potmf occutta dei uofuntace compulfi funcq perfuadere conati. Si qua
igicur mde a nobif cefcimoma proferunc : ad eof redarguen dofprof erune^qui noiiic
aduercere de quanta u qmaligra demonum poceftate nof Iiberec fmgulare facrificiii
cam fknclifanguiniffufn&amp;donum fpincufimparcitl.

(TXd quam fpe:iem untitacirpnncipef gennum apud futiecTof fibl


popubf: falfdfreligionefuolueruc permanere. flCJ. " xxxn.

""&lt;^V Iciteria de generationibufdeoic magifad poecaf q ad pbyficof fuifle


poputof
,\J mclinacof: u id u fexu U generacidef deoif maioreffuof id e ueteref credidifle
E-Omanof: 3i eorum confhcuifle comugia. Quod unq; non aliam ob caufam f acTu
uidecur: nifi quia bommum ueluc prudentium u fapientium negocium fuie populu
m rebgionibuffallere: u m eo lpfo non folum colere fed imitan etiam demdeflqbuf
maxima eft fallendi cupidicaf Sicucenim demonefnifieofquoffallendodecepermC
pofliderenonpoflunc: lic u bommefprmcipefnon faneiufhfed demonum fitmief ea
que uana effe nouerunc: re[igiomf nomine populif tanq uera fiiadebanc-' hoc modo
eof ciuili fotietaci ueluc artiufalligancef: quo (imilicer fubdicofpofliderenc.
Quifatic
mfirmuf &amp; mdocTufeuaderec fimul fallacef u prmcipef ciuitacif u demonef;

,tt

{^ Qtiod ludicio u poceftace dei uert omnium regum


atq; regioniiordmacafmccempord. CC. xxxiu.

W^V Eufigifur ille felicicacifaucor u daconquid folufeft uerufdeuripfe dat" regna


/K^f cerrena u bonif s; malif Neqt boc cemere u qfi fortuicu: qa deuf e no fortuna:
*- ied pro reru ordme ac cepore occulco nobif nociffimo fibi.Cui tame ordmi temporu
nonfubdicufferuic;fed euipfe ranqdommufregic:moderacorq:difpanic-feticitare&lt;ii
uero no dac nifi bonif Hac.n.poflunc babere u no babere feruiecef: poffunc U non
babere U babere regnancef. Que tii plena m ea uita ericubi iS nemo (eruiec uIIi.Ec
ideo regna mundi buiuf deuf tonif&amp;: malifcommunicer pftac: nebom eacanq dei
magna munera c6cupilcat. Et ideo regna terrena u bonif ab ilfo danf u malif; ne
eiuf culcorefadbuc m ( puedtu aiw.i paruuli: bec ab eo munera qli magnum aliquid
cocupifcdc.K boc e facramcncu uecenfcertrameciubi occulcu erat nouu:g; iUicpmiffa
U dona cerrea fuc icelligeubufa; cuc fpicalibuf quifnodum maifeftacoe pdicacibufi
ec que tllif cpalibuf rebuf figmficaret: ecermcaf: Si m gburdei donif eec uera
felicicaf.

&lt;LDe regno Iudeorum qcf ab uno Si uero deo mfhtucum atqi


ferudcu eft;donec in uera religione manferiic. Ctjxxxuu.
?

I - Taq;uCcognofcerenturetiamiIIacerrenabona:qtuffoIifinbianc:quimeIior4
— JLcogicare no poffunc: u m lpfiufuniuf dei efle pofica poieftdce: no m mulcorii
( falfoi^ quofcoIedofRomara ancredideruc:popu'um fuu m Egypto de paucilKimif
mulciplicauic u m figmfimrabilibuf [iberauic.Nec Lucma mulierefille muocaucriic
qii earum parcufuc mirifmodifmulcipficarent:: u genf illa lncredibilicer
crefceret:ab
figypcioif perfequentiii u mfantef omefnecare uolentifi mambufipfe [ibnauicuple
feruauic. Sme dea Rumma fuxerunc: fme Cunma m cuniffuerunc: line Edulica u
Pocma efcS potfiq; ffipferucfine toc duf puenlibufeducaci ffic: fine dnf
cSiugalibuf
cSiugaci: line culm papi c6mgibuf mix ti.fme muocatoe Neprfini mare crafeucibuf
diuifum patuir: u fequentefeorum mimicof ffuclibufm fe redeuncibufobruic.Nec
cofecrauerfir aliq dea mana qfi de celo mana fupferuc: nec qfi ficiecibufaqua
pcuffa
pccrapfudicnympbaflympbafqicoIueruc.SineinfanifracrirMarcir^ Bellonebella
gefferiic: u fine uidlroria quide no uiceriic:r6 ea cn dea fed dei fui
munufbabuerfic.
fme Segetiafegrtef:fineBobonabouef:meIlarineMeIlond:pomarmePomonaEc
prfufomia pro qburcace falfoif deoif curbe K-omani fupplicandum pucduerur:ab
uno uero deo mulco fe[iciufaccep;ruc. u fi no m eii peccaflenc impia
curioficace.cac|
magicirarcibuTfeducfh ad alienof deof u ad idola defluendo: 8C poftremo .Xpnftum
occidedo^in eode regno ec fi no fpafiofiore tfi feliciore mafifTenc. Et nfic g&gt;
per omef
Fere terrafgencerq; dirperfi func:illiuruniuruen dei .puidencia eft.uc g&gt; deoic
falforu
urtpqq; rimulacraare:[uci: cepla euercunc' ec facnficia pbibencde codicibufeorum
probct: queadmodii boc fuent tanto aiippbetatii: ne forte cu legerefin noftnn a
nobifpucarec' effe conficlu. Iam quod fequi^ m uolumme fequenci uidendum eft:
ec bic dandurbuiufprotixicacifmoduf.

&lt;L Aureln ^uguftmi Hipponeii Epi de ciuitace dei &lt;/ Liber Qumcur.
Cauram E_omam Impeni omniumq; regnorum: necforcuicam effe;
nec m ftellarum po r iuone confiftere. (fCapicuIum pnmum.

^^pnp

I l!ll|llll llll|llll llll|llll llll|llll lllllll

2 3 4 5

lEC-ct
Vonia c6ftat omiu reru opcandaru plemcudme efle Felicicaee:
quen.6 eft dea :fed dontidei:&amp;ideo nu[[u deum colendueffeab
I bommibuf.mli q poc eoffdCere felicef. Vnde fi i[[d ded effecifold
[ colendd merico dicerecur. Iam cofequencer uidedmuOqua caufa
deuf qui p6c ic i[[a bona dare: que babere poffimc ecia no bom
ac per boc ecia no felicef: E.omanu impenu ca magnum camqi
Wiucurnu effe uoluenc. Quia enim boc deoru falforii i!U quam
.. 3 no Fecitisc mulca id diximuHg; ubi uifum fuenc opporcunu effe:
dicemuf Caufa ergo magnicudmif Impu R_omam nec forcmrd eft: nec facalifcfcjm
eoif fenceci.I:fiue opmione q ea dicuc ee fortuica: que uel nulUf caufaf babec
ue[ no
ex aliquo ranonabili ordme uemecef Bl ea fata[ia:que pcer dei &amp;■ bommu uolucace
cuiufda ordinifnecefltcate c6cmguc.Prorfufdiuma prouidentia regna c6(licuuncur
bumana.Que (ippcered quifq fato tribuit: qa ipfam dei uolucatem uel ptacem fati
nomie appe[[ac: fent&amp;id ceneac Imgud corrigdr. Cur.n. no boc pmii dicac qct
poftea
didcurufe(t:cudb il[o quif q quefienrqd dixerir facti ^Nam id bDmmefqfi audiunc
ufitaca loquedi c6fuecudme: no mcelligucnifiuim pofitioiffiderii qlifeqnqfnafcic':
fiue cocipu;, qd* aliqui alienac a dei uolucaceialiq ex illa ecia bec penJere
c6firmanc.
Sed illi qui fine d ei uolu cate decernere opmanC fidera qd agamuf ue[ qd bonorum
babeamuOmabif ue panamur:ab aunbuf omr.iu repelledi fur. N6 folii coit q uera
rcligione cenec: fcd q deoif qlmcunq: Iicec falfoif uoliic effe
cuIcoref.Hec.n.opmio
quid agic aliud: nifi uc nullufomo co[ac':auc rogec'deuf.' Concra quof modo nobif
difpuratio no l inftitucd^fed co cra eofq pro defenfioe eojif quofdeof pucac xpiane
religioi aduerfant;, I[[iuero q pofictoiftellait quodamo decernccm qltfquifq:
(it:82
qd pueniac boni: qduemaliaccidac ex deiuoIuta:efufpedut:fi eafdc (telldfputac
babere bac pcacem cradica fibi a fiima illiuf prace: uc uolecefiftd decem
'ic:mdgnam
celo Fdcitic iniund : m cuiuf ue[uc clanffimo fenacu dc fplcdidiftima cuna opmantur
fcelera facienda decerm: qualia fi dliqua cerrena ciuicafdecreuiffec: generebumano
decerncce Fuerac etiercedd. Quafe deifi itidicid de bommii fadhf deo relmqtur: qbuf
celefiif neceflicaf ddbibec'.- cii diif ille fit 8t fiderii &amp;: bommu. ' A.uc fi
no dicunc ftellaf
dccepca qde pcace a fumo deo arbitno liio ifta decernere:fed m
ralibufnecefficatibuf
mgeredifitliuf oino mffa c6p[ere: ica ne de ipfo fenciedti e :qd" indigmRimu uifti
eft
de ftdUif uolucace fecire/Quod /i dicunc' ftelle fijnificare pociufifta: q
faceremcqfi
loctitioquedaficiudpoficio pdicenffmcuramodgcfnon.mediocricer docloif bofm
Fuicifta fencccia.no quideicafolecloqmacbematicimcuerbigratiadicanc: Marfica
poficuf bomicida (ieniFicdc: fed bomicida no f acic. Veruncii uc cocedamuf no eofuc
debec loqui: tc d pbilofopbifaccipere oporcere fermoif regula:ad ea pnunuada: que
m fiderit poficioe repire fe puciic: qd fic de quo nibil unq dicere pocueruc: cur
muira
gemmoif:madti6ibuf:8imeuecininpfeffi6iburdrtibuf:bonoribufceterifc|!reburad
bumana uira ptmetibuOatq: m ipa morte fic pleruq: caca diuerfiraOuc fimiliorefcif
rinc:qcti dd bec acnnec^multi excranei:q ipfi mcer fe gemmip exiguo cpifmcertiallo
m nafcedo feparati i m c6cepcu auc per unii c6cubicu uno eciam momenco feminaB.

^lJbegemmorumfimiliidiffimiliqiualicudme. (J^CT «.

dicit Hippocrace nobiliflimu medicti fcnptii reIiqfle:quofda frefcu (imul


egrocare cepi(lencj&amp;: eorum morbufeode cepore mgrduefcerec:eod£ leuarecur
V^egro

xc

gemmof fufpicacum. Quof Pofidontuf Scoicuf mulcum A ffcrologie dedttuf eadem


c6fhtuci6e aftroic nacof eadfq: c6cepcof fblebar afferere. Ita q&lt;f
medicufpertmere
credebac ad fimillima tfpene ualicudmif: boc pbitofbpbuf Aftrologuf ad uim cofti/
tucioneq: fideru: que fuerac quo cfpore concepti natiq: func. In bac c&lt;au r a
mulco eft
accepcabilior Si de proximo credibilior conieitura medicmalif qift parf cef uc
erand
corpore affectt dti cociiberenr: ica pmordia cocepcojf affici pocuerucsuc
ccifecutif ex
macerno corpore poribuf mcremfnf parrf ualicudimf nafcerencur. deifi fii una domo
eifde alimetif nucrici: ubi aerem u loci pofitionem &amp; utm aquaru p/urimu ualere
ad
corpuf uel bfi uel male accipiedfi medicma ceftat5. eifdf. etia exerctiacotbuf
afiuefadti
tam fimtlia corpora gererenc: uc etia ad egrotar dii uno cepore ei r deq: caufif
fimiliter
mouerent*. Coftttutionem uero ce[i ac fideru que fuieqfi coccptt fiue naci func:
uelle
trabere ad ifta' egrocandi panlicace: cu ta multa dtuerfiflimi generif diuerfiflim
orum
affedtuu u euencuii eode tepore m uniuf regioraf tcrra eide celo fubdica pocueruc
c6cipi &amp; nafci: nefcto cuiuf fic mfolecte. Nof auc nouimufgeminof no folum
acftuf 8£
pegrtnationef babcre diuerfaf ueru ecia difparefegnrudinefppett. Deq refacillima
q.um mibi uidet- ratione redderec Hippocracef
diuerfifalimentif&amp;iexercitdtioibuf
quer.6 de corponf rfperanoe fed deanimi uoluncare ueniunc: diflimilcfeiraccidere
potuiffe ualitudmef. Porroaiit Pofidoniuf uel qlibec farahu (ideru affertor: miru
fi
poteft bic muenire qd dicat: fi nolit impitoir mecibuf in eifqfnefuut:
rebufilludere.
Quod.n. conant; efficerede mteruallo exigui tpif q it mcer fe gemmi du nafcerencur
babueriic: .ppter celi pnculd ufci ponic' borenoratio qua borofcopu uoclc aucnon
tacii ualet qca muenic' m gemmoif uolucatibuf: adhfc uf moribuf cafibufq:
diuerficaf:
auc pluf etia ualec q eft gemmorum ucl bumilicaf genertf eadem uel nofcilitaf cuiuf
maximam dtuerficacf non mfi in bora cj qfcpnafcit:: ponuc. Ac per boc fi ca
celencer
alcer poft alcerii nafoc': uc eadc parfborofcopi maneac: pana cundra quero:que m
nullif poffunt gemmifinucnin- Si aiic fcquf cif cardicaf borofcopum mucac: parencef
diuerfof quero: quof gemini babere no poffunc.

([De argumenro quodex rota figuli NigidiufMacbematicuf


affumpficinqueftionegemmorum, ([C. m.

Luftra igit'auferf nofcile illud comencu de figuli rora : c\i refpondilTe ferunt
lNigidiuacquefh6erurbacu:unde&amp;: Figuiufdppelldfufe.Du.n.rora figuliui
quarff a"poruit mtorfiffett currenteilla: fcifnumero de arramfro ranqunoeiuf loco
fuma celentate pcuf1ic:deifi mueca funt figna que Frxerac defiftfce motu: non paruo
mteruallo m rote illiufextremicace diftatta. Sic inqc m cata celi rapacitace enam
fi
alter poft alterii tata ceientate nafcac' qra rora bvf ipfe pcufli: m celi fpatto
plunmu
eft.Htc funt mqt quecuq: diflimillima pbibent; m moribuf cafibufq: gemmoif . Hoc
Figm cnru f ragiliuf e q uafa que illa rocacioe ftngunc'. N a fi ra rnulru m celo
incereO.
q $ coftelld c6ibuf c6prebf di n6 p6 c-' uc alcert gemtnoif beredicaf obueniac
alceri n6
obueniac: cur audf r cetenfq gemini no func cu infpexennt eoif c6fte(/dcionef calia
pnuttare: que ad lllud fecretum pctnf c quod nemo pot comprebfdere Si momencif
annotare ndfcenu? Si autppterea talta dictic m altoifgemcunfqa bec adpducfliora
fpacia cepo2cpcmec:momeca uero illa parttum mmuraif que mcer fe gemim poffiinc
babere nafcecef rebufminimiftnbuunc':de qlibuf macbemacici non folec c6fuli:quif
emm cofulac qfi fedeac qfi deambulecqfi uel qd prandeat.nuquid ifta dicimufquado
m monbufoperibuncafibufcpgeminoru plunma plunmumq; dluerfa monftramuf'

II iiiiiiiii iiii|iin iiii|ini ii

fcC

&lt;T_J}e Efou ec Idcob gemmif mulcum mter fe morum


ec adtionum qualicace dirparibuf. (L&amp; »11.

y-x a„ f unc duo gemim anciq patrii memona uc de mfigniburloquarric alter poft

J f alceru uc poftenor plancd prtonfcenerec:cancd tn eoic uttd f uerunc monbufq:

/^diuer&amp;=cdnca tn ddcifcurdifpanlicdf : cancd in pdrencu amore diflimiUcudo: uc


eciam

*- im micofeof tncer fe f dcerec ipfd diftancia. Nunqd boc duit: qd uno ambulace
dUuf

fedebdc: u dUo dormiece dUufuigtldbdc: dlto loquence tdcebdc aliuOque pcinene ad

ilUf minundf: que n6 pofTunc db eifc6prebcr,di q c6fticuci6t ftderu qn quuq:


naTcac:

drcribuc:undemdcbemdacic6fu[dnc.'Vnurduxicmercenndrid(erutcutem:dliurnon

feruiuic.VnuramdcrediUgebdC:dUurn6diUgebdC.Vnurbonorequtmdgnurdpud

eorbdbebac':dtmric:alcer adeptufert. Quid de uxonbuf.qd de filuhqd de rebul:qca

dvuerricar? Stergo bec ad lUafptmcr mmiitiafceporu que tncer rebabencgemim.ec

c6ftel[dCi6iburn6arcrtbunc:ciredUoifc6n:e!Uri6iburinr pc cT:iriri-ddicunc.biaucem

ideo dicuncur:quidnondd mmura ,nc6prebenfibiUa:led dd rempoif fpaca ptinenci


que obferudn nocanq: poffunc: qd bic a &amp; .c rocdtlU [uci figuli: nift uc
bommeftuceti
cor bdbencefin gyrum miccancur: ne mdtbemattcorum uantloquid conumcancur.

(S Quibufmodifconumcdncur Mdcbcmdcici
uanam raenciam profiten. *CC. v.

, Vid den.q: udem ipfi quoif morfcu q, eodf tepore grari.or ternorq, apparc-bac
amboic:medicind[iterinrp,c.crHi P pocrdcergcminorrur P icacufe:nonefdtiriaoi

redaWuc q uoluc fidenbufddre qct de corpoif f.m.li ceperar6e uerictat.Cur entm.


fimil.cer eodeq, cepore n6 dUcer por dlter pollerior egrotab&amp;=licuc nati
fuerac=quu
uc.q fimulnafi:.dmbo n6 poceranc' ^uc fi n.b.1 momet, attuUt uc d.uerfirteponbul
eq;ro t drec:c» d.uerrirceporiburnan mncqrc tepufin nafcfdo dmerfu ad aliaif reru
d.uerfitdtefudlere c6cenduc? Cur poccrut dmerfiftpibufperegrinarpAuerr.rtpbul
ducere uxoref: d.uerf.f tp.buf f.Uofpcredre , &amp; mulcd alidppterc-d cd
diuerfircpibul
ndt. fuc m v.6 poterunc edde caufa d.uerfirerid tptbufegrorare '. Si.ri. dir F dr
nalcedi
moramucau.tbororcopu^dirp.UtdceintuUccecer.rrebuncur.Iludinegncud.bul
manficqct bdbebacmcp.req[.catec6ce P cur; W. faca wUcudmifm cocepcufunc:
aUaru uero rerfi in orcu efTe dicunc': n6 deberecinfpedhr nacaliu confteUdtioibufde
uaUcudme dliqd dicere: qS eifmrpicierda concepciondUrbora n6 dacur. Si aute ideo
prenutidnc egr.tudtnern6 mfpedto c6cepctonirbor rcopo: qd mcicant eafn.o.nero
nafcent.u: qu 6 dicerec cuilibec eoif gemmoif e=c nanu.Cdt.f bord qn egrocdturul
eec:
cu * alcer qui no babebdc cdnde borS natiuitanf neceffe baberec panter egrotare.
Dem quero f. canca ddcacia eft cpif mnatiuicate gem.ncJf.uc per banc oporceac e.t
coftelldtionerFieri dmerrdfppter diuerfil borofi-opu: u ob bocdiuerr roercdrdmef
ub. tdnca utfpomc: ucbinc etia diuerfe finc faca.unde boc accidere pocuic cu eorum
c6.epcuf dtuerfU cepur babereno pofric! Auc fi duo:f ur.o momeco ceponl coceptoy
pocueruc ee dd nafcendu fdCa difpar.a: cur no u duoif uno momeco tf ponr natoru
poflinr efTe dd utuendu dcq, monendu f dcd difparid .'Nam fi unum momencum quo
ambo concepn func- non ,m P ediuit:ucaIcer pnor alter poftenor narcerecur:curunci
mometo fi duo ndfcan* im P ed.c dUqu.d uc alcer pnor alcer poftmor moridtur. bi
cocepuo momeci umuf diuerfof cdfurmucere gemmof babere pmucic: curnaciuital

momec, unmfnd ena quofiibet duofm terra dmerforcaruf iwbere permircar ! Ac uc

omirbuturarnruel poc,uruanitac.rc6menca couaraf, quid efir boc g, uno cepore uno

momero fitb una cadeq, celi pofittoe concepc. dmerfe bnc fata.que .[(ofpducancad

chuerlajf bora,fnaCm,cace, K uno momeco remporuTub una eadeq, ce[i poficoe de

duaturmdcrtburduo pancer nan= dmerfa fdta babere nd pofTunt que .|[or P duc3c ad

d.ucrfen, iu.uend.uel mor.end.necen.tate? An cocepcnondfi babentfaca, quen.fi

nafcanc :babere no pottterut i Qt„d e ergo qct d.cfic f. bora


concepc.orui.r.nuemat'-

mulcaab ifhfd.c. polTe d.u.n.tu^ Vnde et.aulud anonnu[[.r P red.catur: q.qu,dam

fep.enrboram eleg.c qua cfi uxore concuterecmnde W.fi m.rabrfe ewnerec Vnde

poflremo U boc eO : quod de.ll.rpar.ter egrocattbuf gem.n.rPofidon.uraftroIogur


ideq, pburrefpodebac: tdeofier. q, eoce tpefu.fientnat.eodeq, cocepn.'Nam uc.q.

•pprer boc addebac cocepnone: ne d.cerecur e. n6 ad [.qu.dfi eode rr mpore potu.fTe

nala: qucrconnj.b-co.no ecce ,f F oreft„[Te ccxepcof ut boc quod fim.l.rer fimuh,

e S rora,anc no darec depximo par, corp,f tJperamgco: fed eande quoq uabcud.mf

ra„l,cace l.der,.rnex,bur ; [l,garec. Sug.cm c&amp;epcu ca'ra u,ref&gt; aVc^.cace


fato^

non debueru t nafccdo cadem faca murar,. Auc fi pprerea mucanC facl gemmorum

qu,a cemFor.buf d mrffn a untur= cur n6 pocmf mcell.gamur.am fu.irfmuca a uc

dmerfirteponburnarcerenc.' Iranen6 tr.urarfaca nacm.car.ruolucaru.uemS cum

^Zl^T^^T^"^ Q3-^,n,pfirger„,norum c kepT. ufT

«LDegemmifd.rparirrexur. &lt;[C VI .

Y~\0 tt.murgemmord,uerr, lexuf ambo adbuc ututtc ambo ecafe m«nt adbuc.

,4-pfe C " fmC J^^»T&gt;o3 rpelqcum ,n guerfb fexu P 6 mX uco '

' rVmZf. L „ '"£""' d ' rpdrrf Ut P rerer ^"f^of "ecefe cft a u.nbbur dZe

fanmeon , .I[e m offic.o com,c.r m.I.car . « a fita domo pene femper pe ecrrmaSa

Nun ,d * , n cgcepcu ub, * u„u c6cub,cfi ee mamFeftu dk, u cln" mv.1 !,r '2
urcucocep™ fem.na de,n alterfi coc, F ere ofno non pofhV Vnde ne"2 ^fl L em
mX^=^^

ssassssasa^

noftrora ccurmde rel.cr^re rnnW j ^""oiou. "aeru lubdi: nunc ift. cum etiam

mr.tnec.ur c',c, auc cred, Doc 3 fidm™ V S C °" pl P omer " r - Vnde qu,d

ambobL,rp,„r T Crea l poC *3 ^ derum pofinonem que ad boram cocepcon.r eadem


dmerru", I" ^ r Tn6 nZ^'"""'^ ^ obabeb - «nden, conftZ.on m "«S
Facere D^.rfr £ PO r &gt;«one,n fderum que fu, ad boram nafcencum

racerepotu,ne,ucabeotammu[tumu,rgmaI,rancl,cated,ftaret.' dmMcCnnum

lllllll|lllllllll|lllllllll|lllllll

fcc

(T De clecltone dtei cjuo uxor ducitur: quo ue m


agrodliqutdpldncdturaucfericur. &lt;1_C7 viu

IAm illud quifferdt: cj m eligedifdiebuf noud quedd fuifd drtbufFdta moliunc: ?


Non erac uidelicec ille ltd ndcufut baberec ddmtrabile fi[ium:|ed ira pociufuc
( conceptibilc gtgneret:ec ideo utr docluf elegit bora qua infceret: uxon. Fecic
erga
fdtu.-qct no bdbebdc:fed ex tpftuf f dto cepic ee fdtdle qd" m etuf ndttuitdte no
fuerdt.
O ftulctcid ftnguIdrS^ eltgu; dtef ut ducdt; uxor. Credoppcerea qd poteft m die" no
bonum ntft edgatur incurn: Si infelicttcr dua. Vbt eft crgo quod nafceti tdm fiderd
decreuerut? An poc bomo qct et tdm coflttutu efbdtei eledioe mutdre: sc quod ipfe
meligedo diecofticuenc: no potenc abaliaptdce mutdn? Dein ft folt bomtnefnon
diicomidquefubceio fuc: c6fteIIdtiC)iburfuttdcct:curdIiofeIigutdiefacc6moddCof
ponendif uttibuf uc[ arbonbuf uel fegctibuf dltof dtefpecortbuf uel domandifuel ad/
mtctedtfmaribuf: qbufecjrum uel boum fercntJarneca:»: ceccra buiufmodt'' Siauc
■pptereaualenr ad bafrefdieftledh: qa terremfomibufcorpibuffiucaimdcibuffiue
no aimactbuffcdm diuerfiratefcpaltu mometo2f u fiderfj poftrto diiatur: cSfiderenc
q mnumerabtlid fub uno tptf pundlo uel nafcdnc : ucl ortdnt;: ueltncboenc^&amp;cam
dmerfof exttuf babedt:ut lftafobferudcioefcuiuifpuero rideddf effe pfuadeant. Quif
emm e tdexcorfucaudedcdiccreofiierarborcfcefbcibdOcefbefliafferpetef auef:
pifceOuernicuIof: momenca ndfcendi (igilUctm bdtere cmerfa .' Sclent iri bommefad
teptandd pericid Mdcbemdtico2f: dfferreddeofc6rte[[actdefmucoif antmabu:quoic
ortuf ppcer banc exploracionem domt fue diltgenter obferuat. eofqi Macbcmdttcof
preferuc ccteribq cdfbelldtioibufmfpedtifdicut r6 effe bomme nacu fed pecuf Audec
etidm dtcere q[e pecuf-ucru aptti Iantcio:an uectaciordn ardcro -an cuftodte domuC
JSJdm &amp; ad tantnd fdCd reptant:. Bi cu magnif admiranttum clamonbuf lffa
rndenc.
Stc defipiuc bofef: ucexifcimcccti bo nafcic: &amp; cecerofreru orcufira mbiben:uc
cti
illo fub eade celt plagd nec mufcd nafcat'. Naflbdcadmifrrmt: -pcedtr ratiocmacia
cjuegradanm dcceffibufmodicifeofd mufctf dd camelof elrpbanrofq: perducdt. Nec
tElud uolunc dduercere: cp eledro dd femtnandu agrum dte-cam mulra grana m cerra
fimul uentuc: ftmul germinac.&amp;: exorta fegecefimu! berbefcur.-pudefcunnauefaic:
U tii ifi fpicdfcecerir coeuaf acq: ut ttd dixertm congermmdlefdbdfrutigo incerimto
dIidfduefdepopu!anc.d!idfbcmtefduelIi3t.Qt:6ifbifaIidfc6fceI[dti6effuif!edtdtun
funt.-quaftd diuerrorexicufbdbci'ec6fpiaunc'Aneofpcrttebitbifrcbufdiefe!igere'
edfcpadceleftenegdbucptmeredecretu: u foloffidentuffubdctbomfefqbuffolifin
terra deufdedit IiterdfuolutacePHtl onhbufcofiderdcifnonimmertco credtcur-cum
aftrologt mtrdl i!iter multd uera refpondednt: Bi occulco infhncftu ficri fpincuum
no
bonoJf : quo2f cura e bdf fdlfdf a noxiaf opmioefde aftralibuf fatifmfercre bumanif
mcr.tifcul acq: firmare: non borofcopi nocact u tnfpedli dliqua arce que nu!!d eft.

{I De uf qui non dftrorum poftcionem fcd connexione Cdufarum


exdeiuoluntdcependentemfdnnomineappelldnc. &lt;|C. viit.

QVi uero no dftroif ccjfhcutione: ftcuti eft cum qmcqd concipit: uel nafctcur uel
|ncbpdC::red omniti conextonem fenemq: cauOjrum qca fic ome: quodfic:fdct
nomme dppelldnc: nci mulcu cum eifde uerbi concrouerfid Idborandii atq&gt;
certandti
•eft:qnquide ipm caufa^ ordme Bi. quanda connexione dei fumi cribuuc uolucati Si

;jq:

potefrati: qui opcime &amp;r ucraciflime credic' u cfid:a fcire afig fiat: U nibil
mordmatfi

reimquere:a quo funt omef poceffatef guif ab illono fmc ommum uolfitatef Ipfam
tcaq: precipue dei fummi uoluncace:cuiuf poceltafmfupabiliter per cficta porrigit::

eof appellare fatum fic probatur. Annei Senecefuncmfi fallor biuerfuf.

Duc me fumme pacepalciq: dommator olympi,

Quocunq: placuenc: nulla parendi mora eft:

Afliimimpiger: fac uelle:comitaborgemenf.

Malufq: patiar facere:qd" licuic bono.

Ducunc uolencem faramolentem trabunc.

(TjSTempe euidentiffime boc ulcimo uerfu ea f ata appellauic.:que fupra dixerat


fumi

patnfuolunrate. Cui feparatfi obedire dicic:uc uolenf ducatt: ne nolenfcrabaeiqni

fnlicec ducfit uolence faranolence trabunc. Iili quoq: uerfufHomencibmc fentecie

fuffragantur: quof Gcero m lacinum uerric

Talef func bommum menrefqualifpacer ipfe.

I upir er auctif erattulerauic [umme cerraf.

([Nec m bac quefl i£&gt;e auconrate baberer poetlca fentetia. Sed qm Stoicof dicit
mm

taci afferentefifcof ex Homero uerfuffolere ufurpareno de llliuf poete fed de


ifforu

pbilofopbo2f opmione tradaf : cfi per iftofuerfufquof difputatiom adbibent quam

de fato babenc: quid fentianc efle facum aperciiTime declaratur . qm IouSappellant

quem fummum deum pucanc- a quo connexionem dicunc pendere fatorum.

{/fpeprefcientia dei 8z Iibera bottunifuolunrate


concra Ciceromf defmitionem. &lt;£C7 vmi.

=^OfCicero itaredarguereconat:: ut non exifrimetaligd fe aduerfuf eofuatere!


_M — fTttf» auferat diumatione Qua fi conat* auf erre ut negec efle fciencia
futurorii:
I eaq: ornibufuinbuf nulla efle oino cdcendac: uelmdeouelinbommemuildqrerum 1
predidlione. Ica Bi dei prefcienn^ negac: li omne propbena [uce clanorem conatur
euertere uanifargumecacicubuf. ac opponedo fibi queda oracula que f acile poffunc
refelli: que cii nec ipfe cciumcic. In bif auc Macbemaucoif coiedtunf
refutandifeiuf
regnac oratio: quia uere ra[effunt:ut fe ipfe deftruanc a refelianc Mulco funt aucg
roTerabiliorefqui uel fiderea fata cofhcuuc: g lfte qui collic pfcientia fucurojf .
Nam
et conficen efle defi a negare pTcmm futuro2f : aptiflima mfania eft. Qiiod u ipfe
cfi
uiderec- etia il[ud temptauit aCTerere qct fcnptfi eft. Dixic infiptenfin corde fuo
non
c(i deuf- fed no ex fuapfcna- Vidit enim q effec muidiofu u moleftfi- Ideoq: Cottam
fecic difputante de bac readuerfum Stoicofinlibnfde deoif natura: &amp; pro Lucilio
Balbo cui Scoicojf ptefdef endedaf dedic maluit f erre fencenna: q pro Cotta g
nullam
naturam diuinam efle cor.cendic. In librif uero de diumanone ex feipfo apertiflime
oppugnat prefciennafuturo2f ■ Hoc afic totu facere uidefme fatu cfle confentiat--K
perdat liberam uolfitace. putat enim coceffa fciccia fucuroif ita effe cofequenf f
atfii
uc negan oino no poflic- Sed quoquomo fe babeant torcuofiflime concercationef X.
difpucationef pbilofopboJf :norut cSfitemur fummfi a uerum deum:ita uoluntatem
fummaq; ptatem ac prefcientia eiufcoTitemur. Nec timemufne ideo uoluntatenon
Faciamuf: q&lt;t uolucate facimufqa td nof f acTurof ilie pfctuic: cuiuf pfciencia
falli n6
poccjct Cicero timuicuc oppugnarec pfcienna^ Scoici ut no omia neceflirate fien
dicerec: quif omia faco fien cocenderenc. Quid ergo eft qct Cicero cimuic m
pfcientta

n iiiiiiiii iiii|in iiii|ini m

u m

xX

fucuroifiuc e3 [abefadtare difpucaci6e deteftabiu mterecur ! Videltcec qa fi


prefcica
func omia futura;boc ordine ueniec:quo uecura e£ pfcira fuc.Ec fi boc ordfe uentec:
cercuf £ ordo rerum prefcieti deo- Ec fi cercufeft ordo reru:cercufeft ordo
caularu.
Non.n.a[icjd fieri pot: qd no aliqua efficienf caufa precePTenc.Si auc cercufeft
ordo
caufaicquo fic ome qct fic:fato mqc Fiucomiaque fiunc.Qiiod fi ica eftnibd eft m
noftra praremulluq! eft arbicnu uolficatif Quod fi c6cedmiufinquic omnif bumana
mra fubuercicur: fruftra legerdancurFruftra obiurgartonef. laudef uituperationef:
exborracionefadbibencurmeq! ullaiu(ciciabomfpremia:&amp;! maliffupphcia cofhtuca,
func. Hec ergo ne c6fequant' indigna abfurda &amp;t pniciofa reburbumamfno uult ee
prefcientia FuCuroif : acq; m bafanguftiaf Gcero coarcat animfireligiofunvuc unct
eligac e duobufauc effe aliqd mnoftrauotuntace: auc effe prefaentia fucurortiiqm
urruq: arbicral; effe n6 poffe. fed fi alterfi c6firmat: alrerfi tolli.fi elegenmuf
pfctencia;
futuroic ; toIIi uoluncacifarbitnum.fi
eEegerimufuoIucacifarbitriu:toI[iprefcienciam
Fucuroru. Ipfe icaqi uc uir magnuf &amp; dodtuf Si uite bumane plunmfi ac
periciuime
c6fulef: ex bifduobuf elegir [iberfi uoluracifarbirnu. Quod uc cofirmaretmegauie
prefcienciam fucurorunvacq; ira dum uulc facere [iberofFacic fa cnlegof.
R_e[igiofuf
aucanrmufucruq: e[igic: utrdq: coniirec: : Si Fide pietarifurriiq: confirmac. Quomo
mquic : Nam fi eft prefcicntia fururo-f :fequunt' illa ofnia que conexa (iinc:
donec eo
perueniac" : uc nibil fic m noftra uolunrate. Porro fi i a!iqd mnoftra uolucace-
eifde
recurfifgradibuf eo perueme': uc n6 fic prefciemia fucuroru.Ndm per illa omnia fic
recurnc". fi eft uolfitanfarbitrifi Mti ornia fato ftuc. Si no orfiia Fato fifitmo
e oium
cerrufordo caufaif ficercufcau(a2f ordo no Emecreru certufe ordoprefcientideo.
que fien no pofliint nidpcedentibuf 8- etticieiibuf caufif. fi reru ordo prefcienti
deo
cercufno e: no omia fic uentfic uc ea uecura prefciuic. Porro fi no ornia fic
euenific:
uc ab illo uencura prefcica func: n6 eft mqc m deo prefciencia omniu fucuro2f ■ Nof
aduerfuf iflorfacnlegof aufuf acq! impiof 8. deum dicimufomnia fcire anceq fiant:
8.
uoluncace nof facere quicquid a nobifnon nifi uolentibuf fien fentimuf 8- nouimuf.
Omniauero facofieri nondicimuf immonullafienfatodicimuf qmfati nomeubl
foleca loquencibufponmd eft m cofticutioe ftderfi qua quifq; cocepcufauc nacufeft:
quoniS refipfa maniter affcrit': mbil ualere monftramuf Ordine aure caufarum ubi
uolutafdei ptunmum p6c: neq; negamufneq: fati uocabulo nuncupamufnili force
uc fatu a Fando dictfi mtelhgamufid eft a loquedo. no entm abnuere ponumufefle
fcriptu m [iccenf fandrif: femel [ocucufefc deufduo hec audiui:qfii pcaf dei eft 8.
ubi
domine mifencordia: qa cu reddefumcuiqr frctm opera eiuf Quod. n.dictfi eft femet
locucuf eft: mteiugiturimmobihcer boc eftmcommurabilicereft [ocucuf ficutnouic
mcSmucabilicer omnia que futura func: 8. que ipfe facturuf eft. Hac itaq: ratione
poflemuf a F_ido facfi appellare; mli boc nome la m a[ia re foleret inteUigi quo
corda
bommfi nolumufmcunan. N6 e afic c6fequefuc fi deo certufe ofmfi ordo caufa2f :
16 nibil fic in noftre uolficacifarbicno. 8. ipe qppe noftre uolucacefm caufaif
ordme
func: qui cercufeft deo eiufq) prefaetia cocmetur.qm 8i bumane uolucacef bumanoir
operu caufe func. Ktcf ica q omef reru caufaf pfciuic: pFedco m eif caufif ecia
nod^i'
uoumcacefignorare no pocuit-' quaf noftrojc operu cau r afeffe pfcmit.Nam Bc i[[ud
quodidem Cicero cocendic nibil fien fi caufa efficienfno precedac: fatifeft ad eum
m
bac quefti6e redarguendu. Quid. n. efi adiuuac q/ dicic mbi[ quide fien fme
caufa:fed
no oem caufa efle facate: qma e caufa forcuica: eft nacuralif: eft uolucana .'
SufFicic
qa omne qct Fic no nili caufa pcedence fien conficef '. Nof eni eaf caufafque
dicunc:

forrmre unde eciam fortuna nomen accepttmon effe dicimufnullaffed [acentef: eafq:
trtbuimuf ue[ dei uen ue[ quoru[ibec [pincuu uotuncaci. Ipfafq; n&lt;acura[ef
nequaq ab
illiufuoluntace feiungimuf qui eft aucor omnif condicorq: nature. Iam uero caufe
uolucane auc dei fimr:auc angeloi^auc bofnvauc quoruq: ammaliu^fi cfiappelladc
uolurareffunc ammaliu raricuf expertiii mocufilliqbufaliq faciunc fcctm nacuram
fua: cii quid uel appeciic ucl euicanc- Angelo2f auce uolucacef dico fiue bono2f
quof
angelof dei dicimuf: fiue malorum quof angebf diaboli ue[ ecia demonefappellamuf
Sic Si bommu &amp;: bonojc fcilicec Si malo2f :ac per boc colltgit; no ee
caufafefFicientef
omniu que fiuc^rafi uoltitanaf illiufnacure fcilicec que fpiif uiteefr. Nam Bt aer
ifte
fiue uentufdicit: fpuf-Sedqm corpufefti no eft fpufuice-Spufergo uice q uiuificac
omnia : creacorq; c omtf corpif U omnifcreati fpuf:ipfeedeufuciq:fpufno creacuf-In
etufuolurace fumma porefrafeque creacoip fpinruii uoluratefbonafadiuuar-malaf
ludicac.omnefordmar.a! qbufda cnbuic prarem.qbufdano rnbuic. Sicur-n.ommum
naruraru creacor eura omniu pratum dator no uoluntarfi. Male quippe uoliitatef
ab illo no func: qm c6tra nacuram func:que ab illo eft.Corpora igitur magtf
fubiacet
uoluratituf queda noftrtf td e ofum animaciu morcaliii: a. magifbomii q beftiaic:
queda uero ange[o2f : fed ornia maxie dei uoliicati fubdica func.Cm etia uoluntatef
omef fubuciunt;: qa no babet pr^tem ntfi qua i[[e ccicedic.Caufa iraq: rerii que
facic
nec fic:deuf eft- Mie uero caufe u facttic U fiuc. ficuc func oef creari fpu.f zc
maxime
racionalef.Corporalefaucem caufe que magiffiunc^q faciunt; non funtmter caufaf
effuientefannumerande:qm boc poffunt qd" ex ipftffaciiit Ipinruii uoliiratef. Quo
igic ordo caufa2f q pfcieti cercufe deo id eff ecic: ut mbtl ftc mnoflra uolurare.-
cum
in ipfo caufa2f ordmemagnii babeat locii noftre uo[iitaref.'Conredae ergo Ctcero
cii eif: qnunccaufaruordtne dicuceffe facale: uclponufipm facinomineappellac:
qct nofabborremuf precipuc propcer uocabulti quod no m re uera cofueuit mcelltgt.
q&gt; uero negac ordme" omntii caufarii effe cernfSmu 8i det pfciencte nocifiimum:
pluf
eu q Seoici deteftamur. Aut enim deti efle ncgat-'qct qdem mducfta alcenufpfona tn
Iibrif de de02f natura facere molituf eft: aut fi efie confirerur deii .que negat
prefcmm
f ucuro2f:etia fic dtcic mbil aliud :q quod il[e dixtc mfipienfm corde fuomon eft
deuf
Qiu n.no eft prefciuf omnmm f uturo2c; non efl urtq: deuf.Quapropter u uoliiratef
noftre tm ualent: gcum dcufeafualere uoluicatq: prefciuic. zc ideo quicquid ualent:
cercifftme ualenc: u qct farture fuc ipfe oino facture fuc- qa ualtrurafarq:
fadturaf
llk prefuuic cuiufprefcientia fa[[t non por. Quaproprer ft mibi f aci nomen alicut
rei
adbibendum placerec: magtf dicere farti ee infirmtorif: porenctonf uolunrace q eum
babec m poceftare: q illo caufaru ordme que non uficato fed fuo more Scoicifatum
appcllac arbicrm noftre uoluntatifauf ern.

&lt;IKn uoliicatibuf bommii aliqua dommet' neceflicaf. $cTx.

Jde nec illa necefficarformidanda eft: quif formidando Scoici laborauerunt:


tfafrerii ira diftmguere uc quafda rubrraberenc necefKcan.-quafda fubderec
lfquareffe fub necefficate uoluerunt : pofuerunc etiam noflrafuoluntatef.ne
uidelicec no eenc Iibere fi rubdercnc' necefficati. Si.n.neceflirafnoftra illa
diceda eft:
que n6 eft in noftra poceftare:fed etia d nolumufefficic quod pocficuc eft
necefficaf
mortif: manifeau e uolutatefnoftrar qbufredte ue[ ppera muic' Tub talt necefficace
no efle. Mulra emm facimuf que fi noIIemurn6 unq: faceremuf Quo pmicufpcmec
lpm uelle.na fi uo[umuf:e(c.a nolumufno eft.Nonn.uellemuffi nollemuf. Si aute

ii iiii|iiii iiii|iiii m

XX
ilU diffiriit: efle necefticaf: fcctm qua dicimufnecefle efle uc ita fic
a[iquid:uehca fiac:
nefcio cur e3 cimeamuf: ne nobif [ibercacii auferatuoliiratif. Neq:.n. Si uicam dei
ei
prefcienna dei fub neceflitace pommuOfi dicamuOneceffe l deu femp uiuere Bi cucta
prefcire.ficuc nec poceftaf eiuf mmuit; cu dicit' mon falliq: n6 pofle. Sic enf boc
n5
p6t:uc ponuf fi poffcmmonf eec uciq: pocefcarrT.Recte qppe omnipocenfdicie':qui
cn mon u fa[[i no pocefb. Dicif eram ommpoceffaciEdo qct uu[c no paciedo qct no
uulcquod fi ei acciderecnequacj eflec omnipocef. Vndeppterea quedam no pocefc:
quia omipotenfeft. Sicuc eciatn cum dictmuf neceffe efb effemc cum uotumuftibero
uetimufarbitrio: U uerCirjculdubio dicimuf u n6 idco ipm [iberu arbirnii neceffiran
fubncimufque adimic libercacem. Sunc lgic' noftre uoIiitateP u ipfe f aciunc
quicquid
uolSdo facimuf: qct n6 fierec fi nollemuf. Quicqd auc atioif boTmnti uolurare notef
quifq: pacif: ectl fic uotucaf ualec: U fi no ittiufm bommifuoluntaffed poceftaf
det.
Nam fi uolutafcm effec: nee poflec-qct ue[[et:pocentiore uoliicate impedirecur.Nec
fic cn uoliicafnifi uolcicaf e(lec:nec alcenuf fcd eiufeec g ue[[ec:8i fi n6 poffec
implere
qctueltec Vnde quicqd pcer fu5 uolucace pacic' b6:n6 debec rnbuerebumanifuet
angelicifuel cuiufq: creaci fpufuolucacibuf fed eiuf pociuf q dac poteftace
uolencibuf.

(fPeumuerfatipuidenciadeicuiuflegibufomiaccicmencur. &lt;]£. 50.

^^j) On ergoppcerea nibit eft m noftra uotiicate: qa deufprefciuic qd futtiru eflec

I f_in noftra uoIucace.Non enim qui boc prefciutc mbi[ prefciuic.Porro fii[[e qui

( prefciutc quid fucurum effec m noftra uotuntacemo uciq: nibil fed aliquid
prefciuic:

profecfro u ilto pfcience efc aliqd m noftra uolunrace. Qtiocirca nu[[o ni6 cogimur

auc recenca prefciencta dei cotlere uoluntatifart itriu :auc recento uotutatif
arbitno:

-■ deii quod nefafe.Ttegare prefciu fucuroif ■ Sed ucruq: amptecfcimucutruq:


fidelicer
U ueracicer conficemur. itlud uc bene credamuP boc uc bene umamuf Mate autem
uiuicur: fi de deo non bene credicur. Vnde abfir anobifeiufnegare prefcientiam uc
Iiberi effe uelimuf: quo adiuuance fumuf tiben uet enmuf. Promde non fruftra fimc

t legef:obiurgaci6ef:exborcacionef:[audef: u uicuperacionef: quia ii


ipfaffuturafefle
prefciuic&amp;! uatenc p[unmu:quanru eafuaticurafeffe prefciuic. Ec precef ualecad
ea
impecranda: que fe precancibuf coceffiiru efle prefciuir. Er mfte premia bonif
factif:
U peccaciffuppticia cofhrura func. Ncq:.nideo peccac bomo qa deufiltupeccarurCi
efle prefciuit: immoideo nodubtrat ipm peccare cupeccac quia itte cuiufprefaecia
fatli non poceft: nonfacummon forcunammon aliquid aliudfed ipm peccaturti efle
prefciuic:quifinolicomnmo n6 peccacfedfi peccarenoSuencetiaboc i[[e prefciuic.

■ - Deuficaq: fummuf u ueruf c(i uerbo fuo u (pu fancto que cna unci func: deufunuf
omntpoceTcreacor&amp;factoromVanimeatq:omifcorporif:cuiuffuncparciapacione
feucefqcunq: func uentace no uamcace fetccefq fecic bomine" ronafe aimal ex aima
ti corpore:qui eu peccance n6 lmpunitum effe pmificmec fme mifencordia dereliqcs

e qui bonifa! malif eflentia etia cix lapidibuf: uicam feminalem ecia cii arbonbuf
uitd'
fenfuatem etia cum peconbuf: ulcam mtettecftualem cum fo[ifangetifdedic:a quo eft
omifmodufoinirfpecief:omifordo:aquoefVmefura:numerur:p6duf:aquoegcquid
naturalicer eft: cuiufcunq: genenfeft: cumfcunq: eftimatiomf eft: a quofuncfemma

[ formarum:forme femmum^mocuffeminum acq: formarii.Qui dedic carniongmem:


pulcbricudinS:uatitudinem :propagatiomf fecundicace: membrorum difpoficionem:
faluce:concordia:q u amme irracionati dedic memonam:fenfum:appenru:ratioridti

auce: mfuper mence: ince[[tgentta:uo[untare:quin5 fotu celum u cerram: necfotum,


angelti Bi bomme: fed nec extgui ti concepctbilifanimaaruifcera.nec auifpennuUm:
nec berbe f[ofcu[um:nec arbonffolium fme fuarum partiu conuenienna U quadam
ueluti pace dereliquit: nullo modo effc credenduf regna bomtnu eoruq: dommacioef
K feruicutefa fue prouidentie [egibufahenaf efie uotuifle.

c™.

([Quibufmonbufanciqui B_omam meruerunC


uc deuf ueruf quanuif non eum colerenc:
eorum augerer impenum. (£CT xu.

E-oinde uideamufquof H.omanorum moref: st quam ob caufam deufuerurad


augendum tmpenum adiuuare dignacufefrun cumfpoteftate func eciam regna
•rena. Quod uc abfoluciuf differere pofTcmuOad boc pertmecem si fupenore Itbru
confcnpfimufq, m bac re poccftafnulla fic eoru deorti quof etiam rebufnugatoruf
colendofpucarunc: &amp;! prefentifuolummif parcef fupenoref quaf bucufq: perduximuf
de faci queftione collenda: ne quif q cut tam perfuafum effec nonillorti deoru
culcu
B_omanu Imperui ppagacum atq: feruacu: nefcio cut faco poctuftd crtbuerecq dei
fummt porectffime uoltitact. Veceref igit; primtq: B-omam quancum eorum doccc U
comer.dac biftona: quifucalie gecefexcepta urw popult bebreoJC deof falfof colereti
86 non deo uictimaf fed demonnf immolarer: m [audifauidt pecunie [iberalef eranc:
gloriamingenrem-diuinafboneftafuolebanc: bancardenctfltmedilexeruncpropter
banc utucre uoluertic: propter banc &amp;: mon non dubicauerunc. Cecerafcupidtcatef
buiufuniufmgenti cupidttace prefTeruc:tpfam dentq: pacnam fuam quoniam feruire
uidebat:mg[orium:dominariueroatq:impareg[oriofum:priufomniftudio[tberam
demde dominam ee cocupterunc. Hmc eft q&gt; regalem dfidtionem no ferencefannua
impcna bmofqi tmpatoreffibi feceruc: qut Confulefappeilaci func a confulendomon
E-egefauc Dommi a regnado acqi dommando: cum Si B-egef uttq: a regendo dicfh
meliufuideant: uc regnii a E_egibufE_egefaute uc diclum cft a regendo:fcd faftuf
regtufno difctplma pucacuf eft regectfuel bemuotecia coTuIencif fcd fupbta dnancif.
Expulfo tcaq: E.egeTarquirao u Confulibufmfhcutififecucu eft qct idem aucor m
E-omano^ Iaudibufpofuic:q, ciuicafmcredibtle memoracu adepca hbercate Si cjtum
breut creuent: caca cuptdo glone mcefferac.Ifta ergo [audifauidicafSi cupido glone
multa i[[a miranda feciclaudabtlia fcilicec acq: glonofa fcctn. bommu efcimactonem.
Laudacidem Saluftiufceporibuf fuifmagnof&amp;: predarofuirofMCaconem 8..G
Cefare dtcef q, diu i[[a refpublica no babutc quenq uircuce magnu:fed fua memoria
fuinet[[ofduoringennuirtute:diuerfifmoriI:ur.In [audiburauc Ceranrpofuic-q, fibi
magnu Impertu:exercttum:be[[um nouu exoptabac:ubi utrtufemcerccre pofleciira
Fidcbatmuotiruirorumuirtutemagnorum:utexcitarecmbe[[ummtrerafgenref:&amp;;
flagello agiraret BeIIonafagumeo:uc eecubi utrrureojj: eracefcerec.Hec illapfedta
laudir autdtcaf ti glone cuptdo faciebac: amore icaq: pnmicuf [ibercanf: poft eciam
dominactonif&amp;: cupidicace laudir&amp;j glone mulca magna feceruncE-
eddiceirucnufqr
ret teftimonm eci_i poeca infignireoip . Inde gppe aic.
NecnonTarqumium eiecftum Porfenna lubebac.
A.ccipcre.. tngentiq: urbem obfidione premebac.
Eneade tn ferrum pro [tbertate ruebanc.
([Tuncicaq: magnum illtf f utcaut f orticer emorr. auc Iiberofuiuere. Setjcum cflec

*x

adepta [iberraflranca cupido glorie mceflerarut paru eflet fola [lberrafmfia.


dfiacio
quereretur. dum pro magno baberetur g/ ueluc loquence Ioue idem poeca dicic.
Qiim afpera Iuno-

Que mare nunc cerraf ntecu cetumcp Facigac.


Ccnfida m mcliuf reFerec. mecumq: f ouebtc.
R_omanofrerum dommofgencemcf cogacam.
Sic placitum ueniec [uflrif labentibuf ecaf.
Cum domuf A.flaraci Pbcbiam ctarafq: Micbenaf.
Seruitio premec. acuictif dominabitur agnf

dCjiie quidS Vtrgiliuf Ioue mducenfcanq futura pdicencenpfe tam facfta recolebac.
cernebatqr prefentia. Veruppterea c6memorare illa uoluuut oftendere dfianonem
poft libertace fic babuifle R_omanof uc m eoru magniflaudibuf poneret; . Hinc cfb
8- il[udeiufdepoeee:q&gt; cum aliaru gerctium artibuf eaftpfafpropnafE_omanorum
artef regnandi acqr imperandi u fubigendi ac debellandi populof anteponerec aic.
Excudenc a[n fpirantia mol.iuf era.
Credo equidem.uiuof ducenc de marmore uulcuf.
Orabunc caufaf meUuf. celtq: meacuf
Defcnbcnc radio. 8_ furgenna fidera dicent
Tu rcgere impeno populof R.omane memenco.
He cibi erunc arcef pacifqr imponere morem.
Parcere fubieclif. s_ debellare fuperbof-
CfHafarcefiUi cato pitiufexercebacrSto mmuffe uolupratibufdabat-Ec eneruacioe
animi ii corponf m ccrcupifcedif 8- augendtf diuicuf a pcr illaf monbuf
corrilpsndif
rapiendo mifenf ciuibuf largiendo fcenicifturpibuf Vnde qui calef lam moru [abef
fuperabanc atq: abundabancrquando fcnbebat ifta Saluftiuf: canebacqr Virgiliufl
non illifarcibufad bonoref u glonam: fed dolifa.qr faflacuf ambiebanc- Vnde idem
dicicffi-ed pnmo magifambitio gauariciaammofbommu exercebacquodcamen
uuium propiuf uirtuci erac. JSfam gfonam: bonorem: lmpenum: bonuf a_ ignauuf
equefibiexopcac. Sed llle^nquic uera uianittturbuicquia bonearcefdefunt:do[tf
atq: fallacuf contmdicC[Hefunci[[ebonearteflper uirtucemfcilicet non perfallacS
ambitionem ad bonorem 8- gfona a; lmperiu peruenire.que rame bonuf 8. ignauuf
eque fibi exopcant. Sed i[[e id eft bonufuera uia niticur. Via uirtuf eft: qua
mncur
ranq ad pofleflionifFinemnd eft ad glonam: bonoreMmpertu- Hoc mfcitu babuifle
R_omanof etiam deorum apud illofedefmdicanc: quaf c6iuncTiflimafconflituerunc
uircutifs^ bononfpro duf babencefque dantur a deo. Vnde mtelltgi poteft que fme
uolebant efle uirtutif-8- quo eam reFerebant qui boni eranC:ad bonorem fcilicet
,nam
mali nec babebant eam quif bonorem babere cuperenc quem malifartibufconabant:
adipifci: id eft dolifacq: fa[[aciif Meduf [audacuf efl: Caco.De i[[o quippe ait.
Quo
mmufpetebae glonam: eo magifillum fequebatur. Quando quidem glona eft cuiuf
i[(icupidicacef[agrdbaC:iudiciumbominumbenedebomimbufopinantiu.Etideo
melior eft uirtuflque bumano teflimonio concenta no eft nifi confcientie fue. Wnie
dicic Apoftolufl Nam glona noflra bcc eft teflimontum confcientie noftre. Et alio
loco. Opuf aufem fiiu probec unufqui!q;:8_ tunc m femecipfb tatum glona babebiC:
8- non m alcero. Glonam ergo 8- bonorem U impertum que fibi eXopcabant:8- qua
bonif artibuf peruenire mtebant; bontno debet fequi uircuffed ipfa mrtute. Neqr-n.
eft uera uircufl mli que ad eu fin£ cendit ubi eft bonum bommiflquo meliuf non efh

Vr,de n borefquofexpetiuic Cdto pererenci debuirfed eofciuitdfob eiufuircucem


non pcccnti ddre. Sed cum illa memoria duo R-omani eflenc uircuce mdgm Cefar &amp;i
CdCO:longeuircufCdConifuircuti uidecur propmquior Fuifle q Cefarif. Promde qlif
eflec i[[o cepore ciuicaf: u ancea qlif f uiflec uideamufm ipfa (encentid Catonif.
Nolite
mquic exifhmare mdioref noftrof armif ILempublicam ex parua magnam Fecifle.
Si ica eflet^mulco pulcbernmam eam nofbaberemuf Quippe fonorum acq: ciuium:
precerea armorum u equorum: mdior copia nobifcj illileft. Sed a!ia fuere que illof
uirofmagnofFecerunc: que nobifnulla func: domi mdu(tna:Forifiunum impenum:
animufin confulendo [iber: neq' [ibidini neq: dclidto obnoxiuf Pro bif nof fcdbemuf
[uxundmatq:duancidm:pub!iceegeftdcem priudtimopu[c"ciam:[duddmurdiuiciaf:
feqmmur inercidmnncer bonof ic malofdifcnme nu!lu:omta uircutifpremia ambicia
poflidec. Neqs miruubi uoffeparatim dbi gfq: coTiIid capuiflubidomi uolupcacibuf-
bic pccume aut grdtie feruuif Eo fic uc impccuf hac m udcudmRempublicdni.Qui
audic bec Catonif uerba liue Saluftn i purac qua[ef[audanturR.omani uetrrefomef
eofcalcfcik fuifle ue[ pluref Non ira cfhdlioqum uera no cenc que ipfe id;m fcriht:
ea que commemoraui m fecudo Iibro buiuf openf: ubi dicic lnmnaf ua r idiorum:&amp;:
ob
edfdifcenionem ptebifa patnbuf: atiaftj diflenfionefdomi fuiffe lam mde a pnncipio-
neqi ampliufequo a&amp; modefto mre ddtum-q expulfif Regituf qdiu mecufaTarqnio
Fuic donec bellu grdue quodypcer ipm cum Ecrurid fufcepcu fiierd^fimret;. Poftea
ucro feruili imperio pacref exercuiffe plcbem: regio more uerberafle' dgro
pcpuliffe:
st cecenfexpertibuf folof egrfle m impeno . Quarum difcordiarum dumiili dominan
uellenc- llli feruire nollenc: finem fuiffe bellum Punicum fecundii. Qiiid rurfuf
grautf
mecuf cepit urgere: atqi db illif percurbdtionibuf alia matore cura cobibcre animof
mquiecof: U dd concordiam reuocare ciuilem. Sed per quofdam paucof qm pro tua
modo boni erdr:mdgndddminiffrdbdnt::atq: illifcoleratifac tcpjratirmalif paucoic
bonorum prouidencid refilld crefcebar. ficuc idem bifloncuf dicic mulca fibi kgenti
&amp; audienn: que populuf Romanuf domi tmlicieq: man acq: cerrd precldrd fdcmora
Fecenc fe Iibuifle artendereique ref maxime tdntd negoctd fufhnuiflec.quonid
fciebac
fepenumero parua manu cum magmf [egionibuf boftium concendifle P^omanofi
cognouerac paruif copnf be![a gefta cu opulenf K.egibufifibiq; mulca agirati
cciftare
dixic.-paucorum ciumm egregum uircucem cundta patrauifle.eoq: facYu uc diuitiaf
paupercafl mu[ticudin£ paucitaffuperdrec. Sed poftg luxu atq: de r tdia mqmc
ciuitaf
corrupta eft: rurfufR-efpublicd magmcuJme fui Imperacorum acq: magiftracuum.
mnd fuftencdbdc. Paucorum igicur uircuf ad glonam : bonorem :impenum:uerd uid
ld eft uirtuce ipfd ratentium:ec.dm a Cacone kuddtd eft. Hmc erac domi lnduftrid
quam comemorauic Cdto:ucerariueffecopu[encu: cenuefrefpudre. Vnde corrupcif
monbufuitmm efle contrarmm pofuic:pub!ice egeftatem. pnuanm opulenuam.

&lt;05e ^"loce laudifqui cum (ic mcium :ob boc mrturputacur:


cjuidpenpfumuitidmaioracobibentur. ([jCT xni.

^~\ Vamobrem cum diu fuifTent regna onencifiliuftriaiuourit deufa: occidentaie


V&lt;fjTeri: qcf c epore eflk polteriuf: fed Imperu [atitudme Si magnicudme
illurtriuC
idq: calibuf pociflimu c6cefl"it bommibuf ad domanda grauia mala mulcajf ggcium:
qui cdufd bononf IdudifSi g[one confulerenc pacne: m qua ipfam glon-J reqrebanc.
laluceq: eiuf falun fue preponere no dubicarec- pro ifto uno uicio id eft amore
Idudifi

II lllll|lll llll|lll llll|llll II!

XX

{jecume cupiditatem tc mulca alia uitia cdpnmentef Nam faniufuidet:qui &amp; amor£
audrf uitium efle cognofcic. Quod nec poetam Fugtc Oranum qm aio
Laudif amore cumefi funt cerca piacula :que te.
Terpure lecfro poterunc recreare libello.

flldem m carmme I/rico ad repnmenda dnandi libidme iCa cecinicv


Laciufregnefauidum domando fpincum;
Qua (i b/biam remocifgadibufiungaf.
Ecuterqr penufferuiat ura.

Veruncamen qui [ibidmef turpioref fide piefatifimpetrato fpmcu fancto &amp; amore
mtelligibilifpulcbncudmifnon reFrenant: meliuf falcem cupiditate bumane [audif U
glone : non quide lam fancti :fed mmuf lam curpef func.EciamTulliuf mde filere
nc&gt;
potuic tn eifdem Iibnf quof de R_epub!ica fcnplic.-ubi [oquif de mfhcuendo pnncipe
ciuicacif: que dicic alendum efle gloria. ti. cdfequenter cdmemorar maioref fuof
mulca
mira acq: preclara glorie cupidirace feciffe, Huic ergo uuio nd folii no
refiftebanc:
ueru ecia id excicandu u accendendu effe cenfebac.pucacefboc utileefTeB-eipublice.
Quanqm nec m vpfiuf pbilofopbie IibnfTuIliufab bac pefte diflimulec: ubi eam luce
clariuf cdhcefJ.Cu.n.de (tudnf taiibuf loqueret;.que uciq; fectada func hne ueri
boni:
nd uecoficace laudif bumane; bac mculic umuerfale generaleq: fencencia.Honofalic
arccfomefqi accedunt: ad (tudiagloria: lacecq; ea femp que apud quofq; improbant?.
CLDe refecando amore [audifbumane: quoraa
Iuftorum glorta offiif m deo fic- (ET ■

im
XIHI-

Vic igitttr cupiditati meliuf refifhcur fine dubitahone cum cedit: • Tanto enim
Iquifq: e deo fimilior: quacos: abbacimmundiciamundtor. Quembacuica BC
r fi nonrundicuferadicat: ex cordequia etiam bene proficiencef animof cempcare non
ceflac: faltem cupiditaf glone fuperccur dileclcde lufttcie.uc fi altcubi tacenc
que apud
quofqi improbancur: fi bona fi recta funcieciam ipfe amor bumane laudif erubefcat:
Si cedatamon uentacif. Tam enim eft boc uicm immicu pie fidei:fi maiorm corde
fit cupidicaf glone g dei timor uel amor: uc dommuf diceret. Qud poceflifcredere
glonam abinuicem expcctanrefi&amp;i gloriam queafolo deo eft.nonquerenref?Icem
dequibufdam qui m eum credideranc 8£ uerebancur palam co ficenaic Euangelifta.
Dilexerunc glonam bommum magif q dei. Quod fancfti Apoftoli nd fecerunc- Qui
cum in bif locif predicarenc Cbrifl i nomen: ubi non folum lmprobacur ftcuc ille
atc:
tacencq; ea femper que apud quofq: tmprobancur: uerum eciam fumme deccftacionif
babebancur: cenencef quod audieranc a bono magiftro eodemq; medico mencium: Sl
quif me negauenc coram bominibuf negabo eu coram pacre mco qui m celif eft.uel
cora angelifdei. Incer maledida st opprobnanncer grauiffimafpfecucidef crudelefqi
penafnd func decernci a pdicacionefaluttfbumane:cacofremicu orTenfidifbumane.
Ec cp eofdiutna faciencefacq: dicencef; diutneq: uiuecefi debellattf quodamd
cordtbuf
dunfiacq: mcroducta pace lufticiemgenfin Ecclefia Xprifh glona confecuca efhnci
m ea tanq m fue mrcucif f tne quieueriic: fed eam quoq: ipfam ad dci glona
referecefi
cuiuf gracia talcferanc- Ifto quoq: fomice eof qutbuf confulebanc ad amorem illiufd
quo U ipfi calef fierenc accendebanc. Nanq; ne propcer bumanam glond bom eflent:
docuerac eofmagifter illorum dtcenf Cauece facere mfhcia ueftra coram bommtbuf
uc uidearmni ab eifwlioqum mercede non babebinf apud pacre ueftrii qui tn celif
eft.

&amp;

Sed rurfurne boc puerfe mtelligeref bommiburplacere mecuerec: mmufq! fidefTenc


lacendo g&gt; boni runc.demonuranr quo fine mnocefcere deberenc: [uceac mquic opera
ueftra coram bomimbun ut u.deanc bona facta ueftra u glonncenr patre uefrrum
qui m celife. No crgo uc uideammt ab eiO id eft bac mcentio e uc eofad uorcouera
uelicfquid n6 per uofdliquid eftifi red uc giorif icent pacrem ueftru qui m
ceufefbad
quem conuerfi fianc quod efhf Hoc fecut, func MdrnrePqu, Sceuolaf&amp;r Curn
r&amp;:
Decior-ngfibi mferendo pcnarred itlacafferedo.-i* uirtute uera.quonia' uera pierace
Si innumerabiti mutcitudine fuperarunc Sed cum ilti effenc m ciuicate cerrena:qbur
JJpoficuferatomniu pro ilta offraoic fmirmcotumicar eiuf&amp;; regnumd m cetofedm
cerra: no m itita ecerna: fed m decefiide monentiu sz fucceffione monrurozf ■• qd
aliud
amarenc cj gloram: qua uolebanc etia poft morte tancj uiuere m ore taudannum.'

(jJPemercede temporali quam deufreddidic


bomrmoriburB-Omanorum. (JG xv.

*0 Viburergo nd erac deufdatumruita etern^ cum fdnchrangeliffuirm cimcate


V^lua celefti: ad cu.,urfoc,ctd t em pietaf uera perducit:que non exbibet
reru.tutem
rehgionir: qua tatnam Greci uocdncn.f. un. uero deo .fi neq, bdnc eirterrend' etona
exceiieciffim, Imp.i cocederecno rcdderet-mercerbon.rarnbureoJC. .d e u.rtucbur
qu.burad tantag[or.a'puen.ren,teban C -.De tat.buremm qm.pprer boc boraatiqu.d
facere uidenc^ucgtorificene ab bominibuf.enam dfirait. Amen d.co uob.rceperinc
mercedc fua. S.c u ifh puatdrrerfuarpro re c6mun, boc eft Repubtica. ac pro emf
fTf.T CrU " C ; ff "«««»"&amp;■ cfirulucrfit pacne c6fi[,o ubero.ne, dd,(to
rcdm ruariegef ne 9 tibid.n, obnox,,. Sed b.rom.burarcburtanq uera u,a rafi func ad
bonoref ,mper.um.g[ r,dm. bonorat. func m omnibuffere gentituf: Impu Cmleffer

geabuf. no e quod de Cni u uer, de, mfhca coqueranc: perceperfic mercede fium.

dDe mercede fanclorum ciuium ciuiracreterne quibuf


untid fimc H_omanoif exemplauircutum. &lt;jc xvi-

.iTvErceraurf Cmdto* tonge at.a eft i etia b«c opprobna fufrmencu pro au.eate

JJ^de,:quemund,bu,urd,[ccaor,burod.orde.I[[dciuita[remp.ternaeft:.t.nuuur
fon^quia nuuufmor.cur.Ibi cft uera * plena feliataf.ne deJVed dond ae Inde

erZl?H &lt;^.ae fo ofpcegic bonofil b. n6 er.t magna mduftr.a

Pro nde " n r P i ^ P™"^™»»™ •*. cberaururcdmurafeft uer.cat.r.


dd bumlZ fo "m ut ta[.rmercertatibur bom.nibufredderm.r Romanu lmper.0
trZZZ^ Tv *' "T Um """ " C C,uef eceme -!!."rcu.tdc,rqd.u b.c

d ebur W° m r U g r " 3 ' 0^™"™ P-tmetad b^c uitd morcal.u que pauaf

Zl U 3 fm,tUr ; ^ 1 " mC£rert r " b -urimpeno u.uatbomo monturuT.f, db

gen , m u"rT u rr h m?M &lt; r " u&lt; ' u i ,non c °S anc ' ^ "^o dl.qu.d
nocuerunc H.oman

fcSt ^™^™^ ru " n n ' r ' q»« «- f-dtfi eft mgenc |W

quod (i concord,ter f.eret ,d,f5m f.erec mel.orefuccefiu: fed nuIIaVec gtorfa

II llll|llll llll|lll llll|lll! |!i

25 26 27
tc

rnupbdnciu. Neq.n.&amp;: Romanin6 umebacfub legiburruifquafceceririmponebde.


Hoc fufFiccrec Reipubfice: ral qa Marci u Bellone di(plicebac:uc nec uidona locu
baberet nemme umcence ubi nemo pugnauerat. Nonne Romanif u cecerif gScibuf
una eflec eadeqi codicio: p r ertim fi mox ficrec qct pofteagrdtiflime acqi
bumaniflime
faclu efh uc omefad Romanu Imperiu percinencef fotiecacem acciperent ciuicacif:
ti Romani ciuefeflenc:acficeecomniuquoderacan paucoif: car.ru q? pfebfiffaque
fuofagrofnon bat erec de publico uiuerer ■■ q apparatuf eif per bonof
adnunifcracoref
Reiputlice granufa concordibufpreftaretur: qutdtife-xcorquerecur'

(Kjuo fructu Romani bella geflennci ec qu ancum


lifquofuicere conculennc. &lt;__C- xvu.

*vf~\ Am qd mcerfic ad incolumirate bonofqi moref ic ipaf cerce bommu digriratef:

J __q&gt; aln uicerucaliiuidhfuc otnono uideo: pter illu glone bumane manifTimu

I Faclu: m quo pceperuc mercede fud" qui eiufmgenci cupidicacearferunc: U mgencia


bella gefferunc. Nunqd ■ nilloif agn cnbuca non foluunc '■ Nunquid eif licec
difcere
quod aliifno licec .' Nunquid no mulci Senacoref func m aluf cerrif qui Roma nee
faae qutdem norunt ?ToIte idctdfidm: ti cffief bommef qd func nifi bommef- Quod
fi puerficaf fecuti admiccerec uc bonoratiorefeffenc quiq: m eliorel: r.ec fic pro
magno
baberi debuicbonor bumanufquianulliufeft ponderif fumuf Sed ucamur&amp;I m bif
reburfcenefitiodommideinoftri.cfifideremufquar.ca contepfennc: quepculerint:qf
cupidicateffubegennc pro bumana gloria.-qm eam tanq mercedem taftum uirrucum
accipere meruerunt&amp;i ualeat nobifecid boc ad oppnmendam fupertiamut cum illa
ciuicaf m qua nobifregnarejjmiffum efb cifi ab bac difccc qtum difrac telum a
terra:
a tcporafi lecicia uita eterna: ab lnanibuflaudifcuffolida glona : a fotietate
morcalm
fctietafangelojf : a lumme folif&amp;i lune: [umen eiuf qui fecic folem u
lunamimbil fibl
Tnagr u FecifTe uideamr tante patne tiuef: fi pro illa r -dipifcer.da fecermt boni
openf
ali.jutd:ue[ ma[a aliq fufhnuermt:cum i[Ii pro bac terrena iam adepca cata fecermc:
tanca perpefli fmc: prefertim qa remiflio peccdicif que ciuefad eterna colligit
patria:
babct aliqd cui per umbra quanda fimile fuir Afuu iIIudRomu[eu:quo multicudme
qua i[[a ciuirafconderecunquorulibec deltctorum congregauit impunicaf.

4f Qua atieni a lactacia debeanc efle Cbnffiani


fi aliqd fecennc pro diledlione ecerne pacrie
cum canta R.omam gcflmnc pro bumana
gloria &amp;; Quitate cerrena. 4J_C xviu-

.//"^VVid ergo magnil eft pro illa etema celeftiq; patna cd cfra feculi bumf
qualibec
l/iucunda bladimenta contemnere:fi pro bac temporali atq: tetrera filiof Brutuf
potuic Bi occidere:qd* lUaFacerenemme cogio' Sed cerce difficiliufe
filiofmterimere:
q quod pro iffca faciendum eft: ea que filnfcongreganda uidebancur atq; feruanda:
ue[ donare paupenbuf:ue[ fi exiftac teptatio que idp fide acq: mfhcia fieri
ctipellat:
amittcre. Feficefenim uel nofuel fiuofnoftrof no diuitie terrene faciunt: aut nobif
utuentibufamittende:aut nobifmortuif a quibufnefcimufue! forre a qbufnolumuf
poflidende. Sed deuffeliceffacic qui eft mentiu ucra opulentia Bruroautquiafiliof
ocadicunftlicicatifperbibet ceftimonium etiam poeca laudacor.Aic erom.

Narolq: parer noua beftd mouentefi


Ad penam pulcbra pro [.berrace uocabttV
Infelix. urcunq; ferenr ea fadra mmoref.
USed uerfu fequenti cofblatufeft mfelicem.
Vicic amor patne. [dudumq: immenfa cupido.

dHec fut duo illa [ibertaf u cupidicarlaudirbumaneiquead Fadta coputere mirdd.»

Romanof. Si ergo pro libercace moncurojj, Si cupidicace [dudum que a morcalibuf

experunc : occidi f il» a parre pocueruc: quid magnu eft fi pro uera Iibercace que
nof

ab iniqraar&amp;r mornfsi diaboli dominatu Iiberoffaacmecpro cupidicate bumanarfi

laudum fed Cdntate liberandoru bominii : non a Tarqumio R_ege:fed a demonibuf

* demonu prmcipe non f.[« ocaduntfTed .Xpnfri pauperefmcer fidofcSpucantur (

Si aliur etiam Romanuf prmcepf cognomme Torquacuffilium non qtua contra

iplam pdcnam:fed eciam pro pacria camen quia cgrrd impenii fuu id eft concra quod

imperduerdcpa t erImperdror:abboneprouocaturiuueni[idrdorepugndueracIicec

uu.nec.occidic.neplurmdlierrccinexfplolmperiiconteptrqlon.mgtonaboftir

Occifimt quid reiddtencqui pro immorrdufpatne [egibufomnid que mulco mmuf 3

Filu diliguntur bona terrend cotemnunt? S. FunurCdmi[[ u rer,am mgrata patnam

a ciiiurc E ruiaburacerr.morum boflium Ve.enr.um mgum depuIeraDdamndtufq, ab

emul.l fuerat: a Gal ifiterum [iberauicquia non bdbetar potiorem ub, polTet umere

gloriofuf: cur exroIUt utlm gr.nde dliqu.d fecer.t . qu, forte m Ecclefia ab
inimic.f

carnalibur ueluc grauiffimam exbonordnonif pafrurmiunam: non fe ad emf boftef

berericortranfculic- auc al.quam contra ,!!a .pfe berefin condid.cTed ea pouurScum

ualuic ab berenco^ perniaofinima prau.rate defendit: cu a[ia non fic „6 ubi u.uatur

in bommu gtona: Ted ub. uira acqrac etema .' S, Mutiurut cu Porfenna R_ege pax
lZ^TF*'f m ° b f° V n "" 70r j P meb,JC: ^ 1? °'- rm ^- &gt;P™ occdere no pcTtuiti

* pro eo dlteru deceptufoccd.c: inardencearam ante eiufo.ulor dexrerdm eired.c

d.cenf mulcofcdlerquale .[[u u,derec m «ufexirium c6iurarre:Cu,uf,[[e fomtud rem

* con.urar.onem talmm perborrercenf: fine ulU d.'ac.one fe ab ,Ilo bc'Io fadca nace

n//C'rT lr ^° ^ «7™°«™™ ™"« 6«« P™ -lionon unam manum


n q_boc fib. ulcrofacef. Ted pfequfte abquo par.enf toiu f[am.rcor F ur,mpenden "
S. Curaufdrnidtur equo concto m dbruptum b.acum terre fe precipicem dedic-deL
fuo^f ordculif eruienfi qu, mfTcrdr ur ,IIuc ,d qct fi-omar, bdbertc opZu mtereS
nec aliud .nre[[,gere potuerunc. 3. u,r,r aim.fq,. fe exce[[ere:ur.de uidel.cer
opo"
uc deovmmru: ullum mcericu u.r precpiraretur armatufi quid fe magnTp™ c cm,a
pdtna fea.Ted.clururert.-qu. a[.q uem f.de. Cut palTur,n,muVm-n™ rr P r

ZuLTT' rreddb ^^^

fuorf "J IZrl u r? ft f at ^P r ° 1™ "lq, ad fu. fangum.reffur.one ng f [ u

Xe^tef ^f ' T?" " l*""»^' qu^uffudebarurTicu eif

precep uediiigecefi cantatiffide:&amp;:fideicancacecercaruc. Si M Pu[u.[[ u rHp^;„r

Sru^rS^ 1 "^ 5 ? f r f ,b,ab ^.^orVft^nrfatucIon^


f """Prouaeciainrepulcumiuberet^ficinaufcordeorbiMnrdoIorem

lll|lll llll|lll llll|lll llll|lll llll|lll llll|M


12 3 4 5 6 7

II llll|llll llll|lll llll|llll III

25 26 27

fcc

glorie cupiditdfuicerdr: quid magnfi fe pro Euangehi fancTi predicaticie: qua ciuef
fuperne patne de diuerfif [iberanmr Si colliguncur erronbuf fecifiedicTuruf eflicui
dommuf de fepulcura patrif fui fclbcico ait: fequere me Si fine mortuc ffepelire
mortu/
offuof' Si M. Regulufne crudclifiimof boftefiurado fallerccad rofab ipfa Roma
reuerfufeft:qm ficuc Romanifeum cencre uolentibuf refpcr.cifie fert: pofrcacj Afnf
feruieracdigmrarem lilic bonefti ciuifbatere non pcfieccfiq: cartbagmenfeftjuonia
concra eofm Romano Senacu egcrac enjuifiirmffiippliciifnecduerunqui cruciacuf
non func pro fide illiufparrie concemnendrad cuiuf beatuudme fidefipfa perducic?
Auc quid retnbuetur dcmmo pro omrabufque recnbuic:fipro fide que 1II1 debecur:
talia fueric bomo paffuO qualia pro fide qua perniciofifiimif inimicif detebac
pafiuf
eft Reguluf '. Quomo auc fe audebic excollere de uoluncana paupercate XpianuO
Ut m butufuite peregrmacione expedicior amtuler uiam que pcrducir ad pacrid":ubi
uere duicie ip r e deufeft: cum audiac ucl legac L. Valenum qui m fuo defundbufeft
C6fu[atu ufq:adeo futfTe paupere: uc numifd populo colldtif eiuf fepulturd curarett
!
Audiac ue[ [egac Qumcium Cincmnatum cum quatcuor lugera pofiideret: tc ea fiuf
mambufcolerec: abaracroefie abducTum; uc dicTaror furec. maior utiq: bonore cj
Conful: uictifo* boitibufmgence glonam confecucum m eadem pauperrate manfiffe.
Auc quid fe magnu feciffc predicabic: qui nullo premio mundi bumf fueric ab ecerne
ltliuf pacne fotiecate feducTuf: cu Fabnciu didiceric tatif munenbufPyrrbi R-egif
Epirorarurrwpromifla etia quarca parce regm Romana ciuitace no potuifle diuelli:
ibiq: m fua pauprace pnuacu manere uoluilfe .' Nam lllud quod Rempublica id eft
rempopuli:rempacne:rem c6munem: cti baberenc opuIentifTimam acq: ditiflimami
fic lpfi m fuif domibuf paupereferanc: uc quida eorum qui lam bif Conful fuiffeC:
tx
Senaru pauperti bominfi peIIerec'notati6eCenfona:cj) dece pondo argenti m uafif
babere cfipertufeft. Ica ndem ipfi paupereferant:quoif tnumpbif publicu dicabatur
erarmm. Nonne omefCbnftiam qui excelleritiore propofito diuitiaf fuaf comunef
Facmncfcctm q&gt; fcnptum eft m dcTibuf Apoftoloif : urdifiribuacTicurcuiqi
opufefts
uc ncmo dicac aliquid propnum : fed fmc dlifomnia c6munia:intel[igunc fe nulla ob
bocuenciianoporrereidctantia: ld faciendo pro obcmenda focicrareaneeioifcum
pene ca!e aliquid illi feccrmc pro conferuanda gloria Romanoif .' Hec &amp;; alia
fiqua
repenuncurmticcenfeoif: quadofic mnocefierencqn canca fama predicarenrurmifi
Romanu impenti loge lateq: porrecTum magmfiaffucceflibufaugerecur.' Promde
per illud Imperitt ram magnu camq: diuturnu^uiroruqi tamo2f uirrucibufpcjarum
acq: glonofum: u illoif mcentioni mercefqua querebanceft reddica: ac nobif ppofica
neceffane c6monitiomfexemp[a: uc fi uirtucefquarum ifte urcunq: func fimiiefquaf
ifli pro ciuiratif cerrene glona cenuerucpro dei glonofiffima ciuicare n6
cenuenmufi
pudore pugamur:fi renuerimuffupbiano excollamur. Quoni.3 ficuc dicic Apoftoluf:
Indigne func paffionef buiufcemporifdd fucuram glonam que reuelabirur in nobif
Ad bumanam uero glonam prefencrcj cemponf fatifdigna uira extimabatur ilbzf .
Vnde eciam Iudei qui 3Cpm occiderunc: reuelante teftamenco nouo quod m ueten
ueldtfi fuic: ucno pro terrenif&amp;! teporalibufbeneficufque diuina,puidetia
permixce
bonif malifq? ccjcedicfed pro ecerna uica munenbufq: ppetuifi U ipfiuf fupne
citntacif
(btiecace colatur deufunuC ic uerufi recTiflime nec iftorum gloria donati func: uc
bi
qui qualibufcunq: uircucibufcerrenam gloriam quefierunc 8£ acqurierunc: uincerenc
eof qut magnif uicuf datorem uere glone ti uuicacif eterne ocaderunt: acqi
refpuerfit.

dQuo mter f"e d.fferant cupidicafglone


cr. cupidicaf dommacionif. (TJU xix.

r" Ntcreft Gne mter cupidicatcm bumane glone: ec cupiditacem dommationif;

^M — Ndm Iicec procliue fic-uc qui bumana glorid nimium delec7dcur:ecid dominari

l ardenccr affedtec: tamen qui ueram licec bumanarum laudum glonam conaipn"cuc:

ddnt operam bene mdicdntibuf non d.fpl.cere. Sunc enim mulra m mcntufbcna de

aulbuf multi beneiudicanc: auanuif ea muln nnn h^N^nr. »/ ««.. .... !,«« , «,
i uiui.. viimqun auc ime cupiaitdte gione qud uerec bomo bene ludicacibuf
dilplicere: dommdn dtq' imperdre defiderac:eiia per dpcrciffimd fcelerd qucnc
pleruqf
obcmere quid dilicit. Proindequiglonam cocupifiinaut ucrauid niricur.-aurccrce'
dolifacq: fdllacufcotendit: uolenfbonufuidenquod no eft.Ec ideo uircucefbabcn
mdgnd uircufeft cScemneregbrid: quia concemptufeiurmconfpecludciert.iudiaa
ducem no rcpenturbumdno. Quicquid emm fecenc dd oculof bommum quo glorie
concempcor appdreac:ad mdiorem lauderr boc eft dd mdiorem glorwm facere fi cre/
dat': non eft unde fe fufpicanciu fenfibuf dlicer efe q rufpicdncur oftenddc. Sed
qut
concemmc ludicid Uuddntium: conterrrir cridm fufpicdncium tementdtem: quorum
tame fi uere bonufeft non concemt fdluce. quoma cace lufticie eft qui de fpincu dei
uirtuceTbdbcc: ut etid ipfof diligdt inuricof ct itd di!iga t:uc fuof oforef uel
decraclo/
ref uelic corredcofbatere cofortcf: noin cerrena patna fed fuperna. In Uudacoribuf
ducem lufqudnuif peruipendac q, eum Ludanc: non tamen peruipendit qct amant.
nec eofuultfallcrelduddncef nedecipiatdiligencef Ideoq: inftacdrdcncerucpociuf
ll e laudec- a quo batecbomo quicqd m eo lurc [auddtur. Qiii aucem concempcor

g[oriedommd.ionirertduiduf:teft.drruperdc:riuecrudelirdreuitenuef!uxu[uxune.
Talefquidem B.omam fuerunc- Non enim cura rxifhmdcicnifomifid dcimndiiomf
cupidicace caruerunt.Multcftalcffuifle prcdit biftona. Scd buiufuun fummicd em
* qcidfi arcem quandam Nero Ccfdr pnmurobiinuic.Cuiuffuic ranca luxunef uC
rubil ab eo pucarec uinle mecuendu: caca crudeticir uc nibil rnclle babere
crederetur--
finefciret". Ecia talibufdormnddi poteifdfnd datf mfi rummi dei prouidentid: qfi
ref

bumandriudicactaliburdominirdignar.Apertadebdcreuoxdiumdel&gt;:Ioqufcedei
fapientia. Per me regefregndc- &amp;T&gt;rdnni pc r me tenfc cerrd. Sed neTvrann,
non

peflimidcqMmprotiK-egenfedueierinoiefcrcefJicliexirtimenc^undicViretlmr.
Pdrf mibi pdcif enc dextram tengife ryrdnni.

Apert,ff.me abo loco dedeo dirtu eflr: qu. regrdre fatic bomire bypocntd' propter

pcruerfiratem populi. Quaotrem quanu.f uc pccu, fa-.rexpofuenmc.ua cju!k deur

unuruemr^ .ufrufRomancfrcctm quanda Forma terrene cu.tauf tonorad.uuenc:

ei canc. ,mpem glona confequenda: poceft camen a alia caufa efle [arentur. ppter

diuerra menta gener,rbuman, deo mag.r nota q not.f dum ,:[ud cor.ftecmcer offief

ueraacer piof: nem.ne fine uera p.ecace ,d eft uer.de, culcu uerd pofle bdbere
u.rcuce:

nec ea uerdm efle quddo glorie reru.t bumane. E r ramen qu, cuernci funr c.uitanf

eterne.- c ,ue m facrif [.tterifnoftr.rdicit- cu.raf de.: util.orefefle cerrene


c.u.cac. quado

hobenc uel . P ram: q fi nec , F fam I[[, autem qu, uera p,erace pred.cbene
u,uuc:f, ba'c
fcentia reged, populofcofedtdc, Ocnc: r.b.l e fel,t,ufrebufbuman,r:q f, deo «£&amp;

babeant poceflatem. Talefauce bom.nefu.rcuterrudrquantafq, m bac u.ta p5&amp;£

babere nocnbuunc nifi gratie dei: q, eaf uolent.bufcredent.burpetenc.bufqtded r, C

Tm rTTTTTTl TTTTTr m iTTTTTi| TTT iii| nTTTTTl ITtITT TTJl iTTTTTTl l|lll iim|
III; ;il|llll llliiiill|llll . |llllll III llll:::;l II rTTTTTTT I llii|;:;: III
TTTTTTT] IIII|IIiiiiIII

3 4 b 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 2B 29

&lt;K

Simulq: meelligunc quaneum fibi defie ad perfe&amp;ionem lufhcie: quatif efe m


illorum
fandtorum angelorum focieeace cui fe mtuntur apcare. Quaneulibee auce Uudetur
acq: predicecur uircuf que fine uera piecaee feruic bommum glone: nequaq fanctorfi
exiguifiniciif cclparanda efb quorum fpefpofica eft m gratia « miferccordia ueri
dei.

&lt;[Tam Curpiter feruire mrtuteT bumane glone


cjcorporifuolupcati. ([E 7 xx.

Jlenc pbilofopbi g Fme bora bumant m ipfa uirtute ccifheuunt:ad mgerendu


Jpudore quibufdam pbilofopbifqui uircucefquidem probanr:fed eafuoluptatif
icorporaliffme metiuntur:&amp;; illam per feipfam putanc appecendaimftaf |&gt;pcer
ipfam:
cabulam quandam uerbif pmgere. ubi uoluptaf m fella regali quafi delicaca quedam
regina confideac: eiq: uirtutef f amule fubnciantur :obferuantefeiuf nutum ut
faciane
quod illa imperauenc. Que prudecie wbeac: uc diligencer mquirat quomS uoluptaf
regnec U falua fic. Iufhcie lubeac: ucpreltet benefitiaquepoceftadcomparandaf
amiciciaf corporalibufcommodif neceflanaf: nulli faciac mmnam : ne offenfif [egibuf
uolupcafcuuere fecure no poflic. Forcitudmi iubeaduc fi dolor corpori accidenc qui
non compeUac m morcem: teneat dommam fuam id eft uoluptatem fortiter m anmu
cogicatione: uc per pnftmarum deliciarum fuarum recordacionem mitigec prefentif
dolonfaculeof Temperantieiubeaeut cacum capiac alimencorum u fiquadeleclrac:
ne per immoderacionem noxium aliquid ualicudmem curbeciec uolupcafqua eciam
m corponf fameaee Epicurei maximam ponunc: grauicer offendacur. Ita uirtutef
cum coca Cue glorie dignicate: canq impenofe cuida ecia mbonefte muliercule feruiec
uolupeaci. Nibil bac pitftura dicunc efie ignommiofiuf sc deformiuf: ec quod mmuf
bonojf ferre poffit afpectuf ec uertl dicunt. Sed non exifhmo fatifdebiti decorif
effe
picturam: fi eciam raliffingacur ubi uircutef bumane glone feruianc. Iicec enim
ifta
glona delicaca mulier non fic: inflaca tamg eft li multum inanitanf babec. Vnde n£i
ei digne feruit foliditaf quedam firmirafqi uircucu- uc nibil prouideac prudecia
:rabi[
diftnbuac mfticia: nibil tolerec forarudomibil eeperancia moderec':mli unde
placeat;
bommibuf: ec uentofe glone feruiatur . Nec llli fe ab lfta defenderuc fedicate: qui
cii
aliena fpernanc ludicia uelut glone concemptoreO fibi lapiencefuidecur:&amp;! fibi
pUc6c.
Nam eorum uircuf fi tame ulla eft: alio modo quoda bumane fubdicur laudi. Neqi
enim ipfe qui fibi placec bomo n6 eft. Qui aucem uera piecace m deum quem diligic:
credic «2 fperae: plufmeendic m ea in gbuf fibi difplicec: 5 in ea fiqua in illo
funt:que
n6 ca ipfi q uencaei placcc . Neq: id tnbuic unde la pdt placere: nifi
eiufmifencordie
cui mecmc difplicere: de bif fanatif graciaf agenfde illif fanandif precef fundenf,

UJR-omanum B-egnum a deo uero elTe difpofitum


a quo eft omnif poceftaf ii cuiuf prouideneia
reguntur uniucrfa. &lt;£C xxu

kVe cum ifa fmC:n6 tnbuamufdandi regni aeqi impern poteftatemifi deo uera

r qui dat fedcicacem m regno celoic non nifi Iblifpuf regnu uero cerrenu u puf

fimpnf: ficuc ei placec cui nibil miufte placec- Quauif enim aliquid dixenmuf quod

' apercum nobif efle uoluic: cS mulcii eft ad nof u ualde fuperac uirefnoftraf
bommtt

occulca difcucere: U liquido exarmne menca dnudicare regnorii. Ille ign? unuf ueruf

J^

deuOqui ncc mdicio nec adiurono dcrenc genurbumanum: quado uoluit u quacum
uoluic RomantrRegnu dedie:qui dedic KflymduA etia PerfiH a quibulTolofduof
dcofcoh: unu bonu alteru malu c6tment hctere ifrorfi. uc tacea de populo Hebreo
de quo tam d.xi:qtum &amp;cifuifum efbqui pter unu dett no co[uit:&amp;! quado
regnauit.
Qia ergo Perfifdedic fegeteffine culcu deeSegecie: q alia dona terrarti fme cutcu
coc
deorum: quofifh rebuf (ingulif fmguIoHuel etiam rebuf fmgulifplurefprepofuerunc:
ipfe ena regnti dedit fme culcu eoic per quojf culcum fe ifh regnafle credtderuc.
Sic
caS bommibufqui Mcirioipfe.C-Celiiri:qui Augufto ipfe u Neroni: qVefpafianif
uel parn uel filio fuauiffimif imperatoribuf: ipfe sr domiciano crudeliflimoiEt ne
per
fmgulofire neceffe fit:qui Conftantmo Xpiaravipfeapoftate Iu[iano:cmufegregi3
indolem decepic amore dnandi focnlega &amp;: deceftanda cunoficaf: cuiuf uanif
dedicuf
oracu[iferac:quadoFreturfecuncaceui(itonenauefqbufuidlufnecerfariurportabat:
mcendit. Demde feruide mftaf m modicifaufibur:&amp;: mox mento tementatif occirur:
in [ocifboftilibuf egenum rdiqmt exerciru. ut aliter mde n6 poftet euadt:ntfi
contra
illud aufpictum dei Termim de quo fupiore [ibro diximurRomam Impern cermmi
mouerenl?. Ceffit enimTermmurdeufneceffitati:q n6 cefTerat Ioui. Hec plane deuf
unufK uerurregit U gubernat ut placec. Et fi occu[urcaufir&amp;: nunquid mmftift

([Tfempora exitufq: bellorum ex dei


pendere Iudtcio. &lt;LC xxii&lt;

r^£ Ic etia" tepoM ipa belloir: ficuc m emfarbirno e tuftoq: mdtcio K tmfencorclia!
C_-/ uelacterereuelconfolan genurbumanum: utaha citiuralia r-rdiuff-miantur:
/ bellu piratarfi a Pompeio: bellu Pumcum tertium a Scipione mcredibili cetencate
ei
temponr breuitate confedra funt. Bellum quoq: fugitiuoif g[adiat02£ quauifirultif
R-omaifducibur» duoburcdful.buruidcinicaliaq; bornbilicer cdcrica atq: uaftafa:
tercio cameanno poft mulca confumpca confumpcu eft. Picencef Marfi:&amp;: Pelign»
gecemd excere fed icalice: poft diutuma ti deuotiffima fub Romano tugo feruicutg
inlibertatem caputengere temptauerunt: lam mulnf nanoniburRomano Imperta
fubiugacif deletaq: cartbagme. In quo bello Ifalico Roman.rfepimme uiclifubt tsi
duo conOtlerpenerut Bi a[n nobiliffimi Senatorefinon diucumo tn tempore tradium
eft boc malu . Nl qumcufei annuffme dedit. fed bellu Punicu Tecundu cu maxtmir
detnmenr&amp;! calamitateReipublice per annordece &amp;: ocfto
romanarutrerexcenuauic
u pene confumpfic. mduoburprelnrferme.Ixx.Romanoif miliaocciderunt.Bellum
Puuicu pmu per.xx.^trefannorperadluefc. Bellti M.cbndaricu.xl.annif Acne
qutfq m arbicrecur rudimenta Romanorum Fuiffe forciora ad bel[a cinufperagcda:
fupionburteponburmu[c£i m omi uirtute [audatif bellu Samniticu annif cradtum
f ft ferme qnSjgmra. m quo belfo ita Romam uicTri funrut fub mgu etia mitterecur.
bed quia non diligebac glonam propter tufticia: fed mflicia propcer glona diligere
uidebanc: pacem fadcam fedufq: ruperunt. Hec ideo c6memoro:qm multi ptericaa
reru tgnan: quida etia diflimulatoreffite fcientie: fi teponburXpiamraliquod bellti

paulo dmtiurtrabt uident: illico mnram religionepteruinTme mfiliunt^exclamantef:
9 i. .Ila no effet u ueeere ntu numma colerenc': U romana illa uirtute que adiuuate
iV.arte u Bellona tanta celenter bella confecit: id quoq: cdernme fmtret;. Recolanc
.gitur qut legeriit q d.uturna bella: q uariifeuecibufct [udtuofifcladibura
ueteribuf
i.nt gel ta K-omamO ficuc rokt orbtftenvirti uelut yceUofinimu pelaguruana talmm

II !lll|llll llll|llll I

27 28 29

**

maloir tepeftace idcTtari. ee quod noluc aliquado faceantfmec mlanifdduerfufdeum

[mguif fe mtenmdt: &lt;v decipiat impentof.

(jDe bello in quo Rbadagailuf Rex GotboJf


demonum culcor uno die cum mgentibuf
copiiffuifuicftufert. djCT xxm

/T^V Vod tanui noftra memoria recetiffimo tepore deufmirabiliter u mifencorditer


W_^Fecit: n6 cum grattaru actione comemoranc: fed qcum m ipfif e ommii fi fien
potelFbommu oblmione fepelire conant'. Quod a nobif fi racebimr: fimilicer enmuf
ingraci. CumH.badagayfufR.ex Gotbo2f agmmemgentieciaimmannam murbif
uicmia confhcutuf: Romanifceruicibufimminerec: uno die tanta celentace fic uidtuf
efb uc ne uno quide n&lt;5 dicam excmcTo feduuIneratoRomdnoruimulcoampIiuf
q centumiliu proftemerecur eiuf exercicuf: acq: ipfe cu filuf mox captuf pena
debica
necarerur. Nam ft ille cam impiuf ux cantif&amp; td impuf copufR.oma f uiffet
mgrefTuO
cui pep ciffec ' Quibuf bonore [ocif Marcyru deculiflec '■ In qua perfona deii
cimerec i
Cuiuf non fangumem effufum i cuiuf pudiciciam uellec mcadtam '■ Quaf auce ifti pro
duffuifuocef baberenc: quanca mfulcacione tacTdrenD q&gt; ideo ille uiciffec:ideo
tanta
potuinet:qaquotidianiffacnficnfpIacabatacq,' muitabat deof: qct Romanoffacere
Cbnftiana religio non fmebat '. Nam propmquace lam illo bif locifubi nutu fumme
maieftacif oppffufe:cu eiuffama ubiqi crebrefcerecmobifapud Carcbagme dicebac':
boccredere: fpargere:iacTare Paganof:anIIediifamicifj)cegencibuf&amp;: opiculacibuf
quibuf immolare quocidie ferebatfiumci ofno no poflec db eif qui calia duf R-Omamf
facra non facerenc: nec fieri a quoq permicterenc. Ecnonagunc mtferi grdttaftance
mifencordie dei: g cu IfaruilTec irrupci6e barbanca grauiore dignof morefbommum
caftigare: mdignattone fuam cata manfuetudme cemperauic:uc illum pnmo facerec
mtrabiliter umci: ne ad mfirmo2c amnof euercendof glorta daretur demcubuf: quibuf
eum fupplicare ecifcabac. Demde cii ab bifbarbanf K-oma caperet?: qui c6crd omne
confuecudme belloic ance geftoru ad loca fancTra confugientef: Cbnfriane religiSif
reuerencia cuerentur: ipftfqt demonibuf acq: impioru facrificio2C ntibufde
quibufille
prefumpferat fic aduerfarentpro nomme Cbnffiano: ur Idge atrociuf bellii cu eif q
cu bommibufgerere uiderenC': ica ueruf dommufgubernacorq: reru 81 Romanof cil
jmfencordia flagellauic: ec camen mcredibilicer uicThf fupplicaconbuf demonummec
faluri reru prefentiu necefiana ee facnficia illa mdftrauic: uc ab bif qui no
putcactcer
concendunc: fed prudencer actendunt: nec propter prefentef neceflicacefreligio utri
deferacun tc magif ecerne uice fideliffimaexpecTracione ceneacur.

&lt;£Que fit Cbnfcianorum Imperdtorum


ecquerareltcicaf. (IX. xxuu.

"\^"~\ Eqi emm nofXpianofquofda tmpatorefideo Felicef dicimuO quia ue[ diutiuf
JL_* imperdrue.uef imperantefftliofmorte placida reliquerticmel boffefReipublice

( domueruc: uel mimicofctuef aduerfuffe mfurgecef u cauere 8C oppmere potuerunt.


Hec &amp; alia uite buiuferunofe uel munera uel folatia: quidam ecia
culcorefdemonum
acapere meruerunc: qui non percmenc ad regnum dei quo percmenc t(h&gt;S£ boc ipfiuf
mifencordia facftu elc i ne ab illo ifta q m eu crederenc:ueluc fuma bona
defiderarer.
Sed felicef eof dicimuf fi lufte imperanc: funcer [mguaf fubIimicerbonorancium:8i

^i

,*c

obfequia mmifbumiliter falucantium n6 exto![un£: fed febommefefle meminerifcfi


fuam poteftatead dei culcu maximedilacandu matelcaci eiuf famula faciuc:f. deum
cimenc: d.[igur.c:ecco[unc:fi p[uf amanc i[[ud regnu ubino timentbabereconfortef:
fi tardiufumdicdnc: faole ,gnofcuc:fi eande umdidta pro necefficace regende cuedeqi
H-ciputlice: non pro facurandifinim.aciarum odnfexerunt.fi eande ueniam non ad
impunicatem miqmtacif: fed ad fpem corredrionif mdulgenc:fi quod afpere cogunrur
pleruqj decernere: mifencordie [enitate si teneficioic [argicace copenfanc. fi
[uxuna
ranto eif eft caftigacior quanro poffet effe [iberior. fi malunc cupidicanbufprauif
qm
quibuflibec gecilibufimpare. Ec fi bec crnia faciutno propccr ardoremamf glorie.
fed cancaccm felicicanf ecerne: fi pro fuifpeccanf bumiliratif ec miferdti6ifec
oratiomf
facrificiu deo fuo uero immolare no negltguc. Talef Cbnfhanof rmpacorefdicimuf
efle fehcefintenm fpe: poftea re ipfa fucurofcum id quod expofcimufadueneric.

(fjDeprorpentacibuf quaf Conftancmo Imperatori


Cbrifhano deuf contutic. &lt;[C~^ xxv.

lf~\ Am bonufdeuf ne bommef qui eu crederec propcer ecerna uita colendum : baf

J rJuMimiracef et regna cerrena exifhmarec pofie nemme coTequi rafi demombuf

C fuppficarec: 9 bi fpincufm calibufmulcu uaferenc; Conftancmum imperatorem non


fupplicance demoibuf: fed ipm ueru deuiti colence cancifcerrenifimpleuic munenbuf:
quanca opcare nu[[ufauderet. Cui ecia condere ciuitacem R_omano Impeno fonam:
ueluc ipfiuf rome Filiam: fed (ine ahquo demonum cemplo umulacroq! conceffic.Diu
impauic: umuerfu orbS B-omanu unuf A.ugu(tuftenuic ec defedican admmtftrandif
ec gerendirbelliruicT-oriofiffimurfuic: mTyrannifoppnmendirper omia prorperatur
eft. Grandeuur egncudme ec renedcure defundluf eft: fiuofimperancerreuquic. Sed
rurfurneImperacorquirS[ideoXprirtianureec:ucfe[icicacemConu-arinimercretun
cum propcer uicam ecernam quifcy debeac effe Xpriftianuf louimanum mulco cinuf
g luuanum atfcuunGracianum ferro Tyrannico permific mcenmi.Longe quidcm
miciufq magnum Pompeium colence uidelicet R.omanordeoC Nam illeumdican a
Catone non pocuic: que ciutlirbelii quodamodo beredem reliqueratufte auce quauir
pie anime folacia calia nd requiranc: aTbeodofio umdicacurelbque rea- m pamcipem
Fecerac: cum paruulum naberec u fracrem: auidior ftde rocietacif cj nimle
poceftatif.

&lt;LDefideecpieCdteTJjeodoriiA.ugufri. (JgT xxvi.

~1~X Nde etillenonfolum umo feraauiCqua debebat Fidem:uerum etiam poflr eiuf
V./Vmorcem puifum ab eiuf mcerfedtore Maximo: Valentmianum eiufparuulum
trem ■&gt;, ru, parterimperiicanq Xpianurexcepicpupillu: pacerno cuftodiuicaffedtu:
que deairuru omiburopiburnullo negocio poffec auferre: fi Uciurregnadi cupid.tace
magil g benefaciendi cancace flagrarcc. Vnde portur eum feruara emr imperacona
dign.rarefurceptu: .pfabumanitateecgrdcia confoidcufeft. Demdecum Maximuf
rembUef Facerec i[[i fucceflufbic m anguftufcuraru Ouuf r6 eft [apfurad cunoficacef
ia.rilega( acq; ,[[,citaf: fed ad lobanem m Eg/pti beremo confhcutu:que dei feruum
propberand, (pincu predicum Fama crebrefcence didicerac: m.f.c: atq: ab eo nuncium
u.etor, c -cercin. m uaccepic.MoxT 7 ranniMaximiexcindtor:Va[enaniana P uertt
.mperii iui parcbuf unde Fugatuf fuerac cum m^fencordifRma ueneratwne refctcuic:

TX

eoq: fiue per mfidiaffiue quo atia pacto uel cafu proxime extmcTo: a[iu Tyrannil
Eugemii qui m tlliuf Impatonf locfi non [cgitime f uerac fubrogacuOaccepto rurfuf
propbetico refponfo fide cercuf oppreffc concracuiufrobufciflimum exercici magif
orando q fenendo pugnauit. Milicefnobif qui aderanrretulerunrexcorra fibi efle de
manibufquecunq: laculabanc'; cu aTbeodofu parnbufm aduerfanofuebemefuecuf
lrec: ec non folum quecunq: m eof laciebantur conciraciflime raperec: ueru ena
ipfoif
rela m eoif corpora recorquerec Vnde ec poeca ClaudianufquauifaCbnfti nomine
alienufm eiuf tamen laudibuf dixif.
O nimmm diledre deo cui Fudic abaftrif.
Se Ioutfarmacuf uebemenfttbi milicac etber.
Ec coniuraa ueniunc ad ctaflica uenn.

VicTor auc ficuc credtderac: et predixerat: Tcuif (imu[acra que aiue rlufeum fuerac
nefcio qutbufrinbuf ueluc confecraca: ec m atpibuf confticuca:depofuit.eo;fq:
fulmma
cp aurea fuiffenc: locantibuf q&gt; illa lecicia permitrebac curfonbufec fe ab
eiffulminari
uelle dicentibuf: bilanter bemgneq: donauit. Immicorum fuojc filiof quofnon ipfiuf
mffuffed belli abftulerat tmpetuf etia nfidum Cbnftidnofad Ecclefiam cofugientef:
Cbriftianof bac occafione fieri uoIuic^erXf lana cancace dilexic: nec pnuauit rebuf
fed auxitbononbuf Innemmem poftuictonam priuatarinimiciciafuatereperimfic:
bella ciuilia no ficuc Cmna ec Manuf ec Sylla et alu talef nec fmica fmireuoluerut:
fed magifdoluxc exorta q cuiq nocere uolmttermmaca. Incer bec omia exipfo tnitia
impern fuino quieuic: lurtidimifecmifencordifrimiflegibufaduerfufiiTpioflaboranti
Ecclefie fubuenire:quamVdlenfberecicuffauefAnanifuebemenceraffIixerac:cuiuf
Ecclefie fe membru effe magif q m cernf regnare gaudebac. Simulacra gennum ubiq;
euercenda precepit: fatif intelligenf nec cerrena munera m demonum; led in dei uen
effe
polica pocefcace. Quid auc eiufreligiofa bumiltcace mirabiliuf qfi mTbeffalomcenfiu
grauifltmu fcelufcui lam Epifcopifmcercedennbufpromiferat indulgenu^: tumultuj
quorudam q ei coberebac umdicare c6pu[fuf eft: ec Ecdefiafhca coercituf difciplina
lic egic pemtenciam : uc imperaconam celcitudmem pro illo popu[uforanf magif flerec
uidendo proftraram;qm pcccando cimerec iracam.Hec ille (ecum ec fiqua fimtua que
comemorare [ongu eft bona opera cu[ic: ex ifto ceporali uapore cuiuf Iibec culmmif
ec (ub[imicanfbumane:qu02f operct mercefe" ererna feticitaf cutufdacor eft
deuffolif
ueracicer puf. Cecera uero bona uice butufuel fafhgia ue[ fubfidia:ficuc ipm mudum:
[ucem auraf cerrafaqf Frudtuf: ipfiufq: bommifanima:corpuf fenfuf mence uica bomf
malifq: [argitur- In quibuf eft etta quelibet impeni magmcudo :quam pro cemporum
gubernattoe difpefat. Proinde la ena tltif refpondendu efle uideo: qui
manifefhflimif
documenttf quibuf oftendtc' cf ad lfta cemporalia que fola ftultt babere
ccScupifcunc:
mbi[ deo2f falforti numeroficaf profic: confutau atq: conuicti conantur
affereremort^
propter uice prefennf ualicacem: fedppcer ea que poft morce futura eft : efle
coledof
deofi Nam ilcifqui propter anuciciafmudi buiuf uolunc uana co[ere:een6 fe pmitci
puenhbuf Ienfibufc6queruntur: bifqumq: [ibnffatifarbicror efle refponfum. Quoru
cref pnoref cum edidifiem: ec m mubrozc mambuf efle cepiffencraudiut quofdam nefao
qua aduerfuf eofrefponfione fcnbendo preparare. Demde ad me perlacum efbgt lam
fcripfcnnc: fed cempuf queranc: quo fine penculo poffinc edere. Quof admoneo nor»
opcenc: quod eif non expedic. Facile eft enim cuiq mden refpodiffe qui
racerenoluic.
A.uc quid eft [oquaciuf uanirate: que non ideo poteft quod uencaf: quia (i uoluenc
eaam plufpoceft c!amare g uericaf.' Sed confiderenc omnw diligencer: ecfi force fme

VtXc^c
(rudto partiu mdicanteflefre talia pfpexennt:que ponufexag.ran q conuelli poflint:
garrulitare lmpudentiflima et quafi latynca uel mimica leuitate cobibeat fitaf
nugaf:
et potiura prudentibufemendari:qm Iaudan ab imprudentibufeligant. Nam (i non
ad Iibertatem uera dicendi: Ted ad [icentiam matedicendi cempuf expectant: abfit uc
eifeueniat quod aic TuIIiuf de quoda qui peccadi Iicenna felix appellabat'. O
miferfi
cui peccare Iicebac. undequifquif eft qui maledicendi Iicenna Felicem fe purat:
multo
eric felicior fi boc illi omnmo non Iiceat: cum poffit depofita manieace
iacTant,e:ena
ifto tempore canq ftudio confulendi quicquid uoluent cocradicere: et cjtum poflit
ab
eif quof c6fuht amica difputanone boc eft bonefte grauirer Iibere qct oportec
awjire.

([Surelii Augufrmi Hipponeii Ep.de Ciuitate dei Li. vt.


De uf qut dicunt deof a fe non propt er pr efentem uiram
colrfedpropterecernam. &lt;LCa. pnmum.

pVmq; fupioribuflibriffanf mibi aduerfufeof uideor dirputaffe:


I qu: multofdeofet falfof quof eg munlta ftmulacra uel immtidof
j (pirttuf et pniciofa demoma : uel certe creamraf non creatorem
j uenrafXpiana conumcic: propter uite buiufmortalifrerumq!
terrenarfi utilitate: eo nru ac feruitute que Grece larria dicic':et
I um uero deo debet:ueneradofet coIedofpurat.Et nimie qdem

\J} Mla " f: uel Pcninaciemec .ftofgnq: ncc ullofaliofquanticunq:

numerilibrollanieTtaponequ.fnefcut.^Quandoeaputaturglonauanitatirnullif
cedere u.ribufueritanf m perniciem unq, eiufcm uinum ram immane dommat'. Nam
et conrra omnem curancf mdurtriam : non malo med.ci fed egron mfanabilirmorbuf
mu.clureft.Hi uero qu. ea que legtfc uel f.ne ulla uel no cu magna ac n.m.a uerenf
erronf obftmanone mrellecTra et confiderata perpendunc: fac.l.uf nor ifto numero
rerm.nato^qu.nq, uo[um.nu:plurq quert.onif.p.ufneceffitafpofrulabat fat.lTeaMe:
q m,nurd.rrera.ne .ud.cabunt. Totamq: mu.d.am quaXpnfhane rel.gian. de bu.uf

nln tf f^T"? r ° ntrlt!0ne M m " Mno "&lt; : «™™ »"F*™i facere conanmr:
non lolum d.flimulancibur: fed eontra fuam confc,enn5 fauentibureaam doclfquof

ffiflr P °r " ° mn ?Z C " h ™" E rccle cogitationirarq: ranoniOpIenLcf

Z™^"^ a P™"°W"»c ^nimoriranr dubirare no pocerunt.Nunc ereo


nrnnrt r CCP C ^r ? ° rd ° , eXpe ™ eMm hi rrfel[mdl « do «" d ' fimt:qu.non
CbnZn f UlUm l Pr ° PtEr r Um qUe POrt m ° mm ftlCum eft: deorgenuu quof

D n ur^ m, r amere exordlum r d ' r P"«"omrmee: bearurcu.ureft dommufdeuffpef


nfam.fa ZZF*U n ""'^ •pT-™- r "«"4ttr- Veruntflin om.buruamtat.buf
rfM 1 ^f^r^ ,1 f n!b,I,U^pb,Io ^ pb, dud,endl funt: g° ur *'p!.cuerunc
iKr «T P T; qU1 P ° PU1 ' co "0'™nt fimulacra numm.buf:

qu.ec fi nrt ^creditaeojf cultuifacro^ nnbur mifcuerunt.Cum b.rergo bom.mbuf


teftanru"" Z P f"7 rdlc£uttae ' ld,rpu " r ' 'b ur "' u ffitadota[,a1e,mprobare
Cmfatoif '"f°™en,enter queft.o ..ta tracW. Vtrum non unum
fururaTfcco h 1 "71 c ? r P°/^ creaturam- proprer u.ta' que pofc morte
Xuidamt runcT X rT^f deof ^ b ,1[ ° u "° f-cWubl.mJer colloca/
qu.dameorundem pbuofbpborum cetenr exceHenuoref nobuwrefq, fenferunt.

TTTTTJTTTTTTTTTTTT

CCTL

Citerum quif Perat dicitatcp concendi' deofiibfi quorum m quarto Iibro quofcl.
c6memoraui:quibufrerum exiguarum fmgulif fmguU diftnbuuntur officia: uitar.i
eternam cuiqm preftare.' A.n uero permflimi ilti= u acunfiimi uin: qm fe pro magno
benifiuo confcnpca docuifle glonancuriuc fcirecur quare cuicf deo fupplicandu
eflet:
quid a quoq effet petendum: ne abfurditate turpifiima: qualif loculartter m mimo
fienfolet-peteretura Liberoaqua: a Nympbifumum:autoreferuccuipi.5bominu
dnfimmortalibuf fupplicanci:uccuma Nympbifpetiencumu^eiqtrefponderintmof
aquam babemufiboc aLibero pece:poffic rectedicerefiuinum non babecififalce date
mibi uicam etema.Qtiid bac abfurdicacemonftrofiuf? Nonne ilii cacbmnancefifolJc
enim effe ad rilum f-acilefifi non affeclent fa[[ere:uc demonefifupplici refpo
ndebuc?
O bomo.putafne in poteftace nof babere uicam: quofaudif non babere ue[ utrem '.
Impudettfiime igirur ftulcicie eft:uicameternam:a ta[ibufdufpetere:uelfperare:qui
utce buiuferunolifiime acq: breuifiime: 85 fiqua ad eam perctnent
adminiculanda.acc;,
fulciendamtta ftngulafparciculafcuert afieruntunut ft id:quod fubaltermftuce[a:ac
poteftate eft :pecacur ab alcero: cam fit mcouenienf ti abfurdii : ut immice
fcurnlicaci
uideacur effe fimillimu. Quod cum fit a fciencibuf mimif: digne ndencur m tbeatro.
cum uero a nefciencibuf ftulcif: digniufirndencur in mundo. Cui ergo deo: uel dea;
propcer quid fuppUcarecur: quantu ad tllof deofdttmec: quof tnfticuerunc ciuicacef:
a dodttf follercer tnuencum: memoneq; m^dacum eft.quid a Libero uerbigratta: gd
a Nympbifi quid a VuIcano:ac fic a ceterif quofpartim commemoraui in quarto
Ilbro:partim precereudbfpuraui.Porro fi a Cerere umira Libero pane:a VuLmo
aquam:a Nympbifignem pecere:erronf elbquanco maiorifdeliramenci efii mtelligt &gt;
debec:ft cutq iftorum pro uica fupplicecurecerna? Quaobrem fi cum de regno cerrenc
quereremuf: quofnam tllud deofi uel deaf bommtbufcredendum effec poffe conferre:
difcuflifomnibuf (ogealtenu a uentate monftraru e:a quoq ifto2t mulcoif numtnu:
atq: falforum.-falcem regna terrena extftimare confticuimone inlantfiime impiecacif
efbfi ecerna uica: que terrenifomnibufregriif fine ulla dubicacione uel
comparacione
preferenda eft.ab iftorum quoq dan cuiq pofiecredatur.' Neq; enim propterea:du
talefuel cerrenum regnum dare no pofie uifi funt:quia illi magni U excetfi func:
boc
quiddam paruum: u abiecftum: qcod non dignarencur in canca fublimitate curare:
fed quantalibet c6(ideracionef-ragi[icacif bumane caducofapicefcerreniregm menco
quifq: concemnac: ilti du calefapparuerunt uc indigmflimi uiderencur:quibufdanda
acqi feruanda deberenc ucl ifta c6micti. ac per boc ficuc fuperiora proximif duobuf
Iibnf percrad:aca docuerunc: nulluf deuf ex illa Curba:ue[ quafi plebeioif uel
proceif
quafi deorum:idoneufeftregnamorta!iamorta[ibufdare: quaco mimuf poceft im/
mortalef ex mortalibuf facere ! Hif accedit : quia fi lam cum iftif agimufqui no
,ppter
iftam:fed propter uitam que poft morcem fucura eft: exiftimanc colendof deofi lam
nec propcer llla fa[ce:quedeoif taliu poteftatutanq difpartita
&amp;,ppna:nonratione
uentatififed uanitatifopinione tnbuunt; :omnmo coledi funt:ficut credut ii:q culcii
eoru uite buiufmorcalifutilitatibuf necefianu efie cotendunc:c6tra quof um qumq:
precedencibufuolummibuf fanfiquancu pocupdifpucaui.Que cu ita fmt:fi eoru qui
colunt deam Iuuencacem:ecdfip(a floreretmfigmuftconcemtorefaute eiufiuelincra
annofoccumberenciuuencutifi uel In ea tanq leruili corpore rrigeflerentli maxillaf
cuItorufu02clpeciofiuf&amp;:6eftiuiufforcunabarbataue(tiret:aquibufautfpeneretur
glabrofiaut ma!e barbatofuideremufietia fic recTriffime diceremuf bucufq: iftafdeaf
fingulafpoffe fuifoff icuf quodamodo [imitan:ac per boc a Iuuentate oportere peti

,^C

uieam ecemam:quenc&gt;darecbarbam:neca Forcuna barbara bon.a.iqd poftbanc


uiCdmefTefperandum:cuiurinbdc uira poceftdfnulla efTec.-uceandem Mcem ecdcem;
que barba induicur- ipfd prelraret. Nunc uero cum earu culcuf nec propcer ifta ipfa
quepurac eif fubdita: fic necefTdnur: quia u. muici colencefluuencace deam mmime
m illa etace uiguerunr:&amp;: mulc. non eam co.encefgaudenc robore luuentucif.cemq:
mulci Fomme bdrbdte fupplicefad nullam uel deforme barba puenire pocuerunc:
K fiqui eam pro barba impetranda uenerabantfia barbacifeiuf concempconburim/
dencur.Ica ne dcfipic cor bumaniuc quorum deoif culcum ppcer ifra ipfa ceporalu
Kcitopreccrcucia m uncra:cjburfingu[,ffingu[ipreerfepbibenc':.nane[udibrioraq.
elle cognofcic: ^pter uira ecernam credac effe frudtuorum &gt;. Hanc dare.IIorpofie
nec
ii d.cere aufi func: qui erfuc ab mfipienaburpopul.rcolerencur.frd opa ceporali^qm
nimirmuIcorpucduerunc:nequ.rgeo2frederecoc. rufminuCdCimdiu.facribuer U nc.

tiQiiid Varronem de dufgentiu fenfilTe credendum fic


quorum calia &amp;: genera detexic u facra uc reuerec.uf
cum e.fagerec:r. de e.romnmo reticerec. (tCTu.

QY^^Z^r^f^ qU r? U ' C • Qs&lt;r«nuen.t dodhuf.' Qu.fc6fidemu.c


accencur Qu.fd.ft.nxic acuc.uP Qu.r d.[.genc.urp[en,ur q! confcnpfic? Qu.
eametfi m.nurefc fuau.fe[oquio: dodbrma camen acq; fencenc.f.ca refercufcl&gt;: U
nn
ZZ^—^f " uUre ^''^- [ ' b -^- "°canc:rcud,or,imrc2an"
afeta H - nCU / V " d ' 0fum "^uCicero delcdcat. Den.q: « .pfe Tu[[.ufbu,c
^Sf 1 *^ !.br,r A cadc m ,c,rd.cac: eam que.b. uerfacur d, puc "

■n Lct Zl, °'Tr J ? *&gt;q"ft««n«,: U d facund.flimo. Quon.a reiio-.

dS Acad" m c.rah, 771 ^^ °"L"'"'"q^ f^.[eacuc,fiimo.Ec m c,r Iibrif


l^Tvro^Zu 7" d " Cf]i &lt;°™ e "d""^d&lt;i.d.cfine u[[a dub.cac.one
oranll* itc re:fic e '" dC cercuf!UC ^P^recdub.cacone:quam Hecm

pd.carec Nnf.»,,,,. .„ „ n. , ul dem Vdr ron.r Iicceraria opera

n^rt-ip..n. j^r r "'«LiLjii.tjui-cK UDieiiemuI^dgrno cere. Tu etdtem

rerd nom,na: g encra off,a fl :«,u£ p £ S" ' "^^1"?

m~l^

r ur,ngen,o m a^

enec:dcadefcrurT-r,r-«r™v.^„ J i ru ueLuca ' ulndr "deqbur fcnbic:oppuenacor


nercio u q crum "m muL-a^".?^ f^ 0000 ^ ** '"Perfl.cone dicerec percmere:
-rodeoreoTdeT.caco^^

dicat fe t mer ^ver^T^ ^^"IT^ m co 'P r ° °P ere ''^ru tidrfi

"etutruinal bc^r:^.;,™ mLl U!,0f n' [l: " ™ "eg L .genc,a : de qud .Ilof
*, feruar,:uc,I,oreVura.5 Mc" I e fT" -° n °- rUm P * bu,ufmodl '*™rrccond„
exc,d,o penacer UbZlT^ L '"^,' ^" uefcL &gt;^ EnedrdeTro.ano

P Uberd,Te P re d"« u '-EctneaIegendafecu[,rpd.t:quearap l enc,b u f

XXr

Kmfipiennburmentoahicienda.KumMBrdigiomrininiKilliiiiaiudicentur.Quid
exiftimaredebemuO nifi bom.nem acerrimum.ac pentiffimum. non camen fanifto
rpiricuIiberum.opprenumfmireaicCCiuicacirconruecudmeacIegibuOastamenea
auibufmouebacur.rub fpeoe commendande religiomrcacere noIu.lTe.'

ILQue fie pamtio Varromr Ubroie uiojc quorde antigtatibur


reruin bumanarum diumarumq: conrcnprit. ([C. «••

QVadrasrmca tsi unum [ibror fcripfic ant.qu.tatu.Hor.n ref bumanafdiuinafqr


diuilit.R.eburbumaniCxxv.diumii:xvi.mbuic:in;amfe:ucurr4tionemmea
particione :uc rerii bumanarii Iibrorrenorquattuor pareibuO Incend.c enim q agac.
ub.agancquado agancquid agant.In fex icatp pnm.rde bS.burrmpficmfecud.r
Tex de IociO r e x tercorde cemponbuOOex qrcoreordeq poftremor.de reburabrolu.c
Quacer aut fen. uigmti u quattuor fiiit. Sed unu fingulare qui comumter priul de
omniburioquerecur.m capice pofiuc. In diuin.r.denr.de rebufeade ab illo d'^'°™
forma reruata g= quancti attimc ad ea.que di.rexb.b£da ruc.Exb.benc.n.ab bo.bul
.nlocira: tcponbur facra.Hec quactuor que dixi.ubnfcopfexufe cerml. Nam crel
priorerdeb6iburrcripfic.requecerdeloc.rcernordeceponbur.quarcordelacril.et.am

b.e q exhbeant .ub. exb.beancquado exb.beacqd exbibeac.rubuliflima diftinitioe


comendanO Sed qu.a oporcebac d.cere* max.me id expecTrabae qu.buTexb.beac:
de ipfirquoq: durcrefcorcripric excremoOuc qumquiercern..xv.f.erenc. Sunc aucem
omnefuc diximuf.xvi.quia u .ftozc exord.o unu fingulare =qui pr.ufde bom.mbul
loquerec-.apporu.c Quo abr luco.c6fequen t er ex .Ila qu.nq; particad.ftnbut.one.
trrfpcedenteOq ad bomine. pcinencnta rubdiuificuc pmuf lie de Pocif.dbuOrecudul
de AugunbuOtert.urde.xv.u.r.r facroic ■ Secundofcrerad loca percmenceO ica ut m
uno eorum de Sacetl.fi altero de Sacr.red.burd.cerec tert.o de Loc.rrel.g.ol.l. Trd
porro q iftor requiitur M ad cepora pcmenc.id e ad d.er feftoO ica uc unu f acerec
de
Fer..OaIceru de LudifcirceTibuf de Scenicircertiu.QiiartOJf tr.u ad facrapcinenau
um dedicCofecracioneOJcm Sacrapr.uata.ulc.mo Publ.ca.Hanc uelucpompam
obfequ.oif i tnburq refta-c d.. .pfi fequunc excrem.=qbur.fte
un.uerfurculcur.penlul
eft. In pnmo Du certi.m reciido Inccrci.m cerco cunclozc nou.fiimo D.i pcipui atqj
feledci In baccota rerie pulcbernme ac fubnlilTime d.ftnbut.on.r&amp;;
d.ftincftio.Ouica
eterna fruftra quer. tt. fperan impudeaflime uel opear.= cx urque .a diximuO m que
de.ncepfd.cenda fut.cu.urboim qu. corde obftmato fib. n6 f uenc m.miair fac.ll.me
apparec Vel bom.nu.n.funcifta inft.tuta. ue[ demonti. non qkruocac .II. demonel
bonof fed uc loquar apciuO.mmundoic fpincuu.&amp;: fine cotrouerfia malignoru. qu.
nox.aropm.onerquiburanima bumana magirmagifcy uanefcac.&amp;i mcommucdbiL.
eterneq; uentat. coaptar. acq: mberere no poflic.nu.deca m.rab.1. u occulce .nlerut
cog.cac.on.bur.mp.OJf. u aperce al.qn mgertic fenr.buO&amp;: qua polTunt fallac.
attelta/
tione confirmant. Ifte ipfe Varro ppcerea fe pr.urdereburbumaniO de d.u.n.1 aute
poftea fcnplilTe ceftaeur: q&gt; pnurexc.cer.nc ciu.cateOdemde ab eifbec innicuca
lunt .
Vera aiit religio n6 a terrena aliq cmirate mft.cuta e Ted plane celefte" ipla ™"ff
c
cmitate.Eam uero mfpirac gsdocec uer U rde u rdacor uiee ecerne.uerircultonbul
luil.

&lt;05uod ex dirputatione Varromrapud Cultorerdeorum


anc.quiorefrefbumaneqdiumereperiantur. (LCiiii.

/T\Arronifig,t confirenciHdeo fe purde reburbumdn.rfcnpfifre pofte d ded. ul n,r-

VLZ qu.4d 1U me,(tedbbomm.bL,r,nrc,cucerunc: n ecrac,oerc.S,cucpnoreftmqu.c


( pidlor q c d bu[ d p,dl d :pr,or f d ber.-q ed,f,c,um:,c d pnoref funr autciceT,
3 e d qui /
c,u,c a c,bur fuc mfhcuo.D.cc &lt;*fic ^e pr.ur fcr.pcurfi fmlfe de drfpoltei de
b&amp;buf.
Si de omn, n d tur d deorum fcr,beret:qu d (i bic de d [, qud rcnb*=« non de omn,.-
duc
uero na duqu^ucec nonommrdeorum n d cur d nonpnor debe d c efle 3 bommu
quid efc: q, m rfurcnburnou.ffim.r bbr.rdeorcercon « ,„W « re.eclofd.CX
«pucanhnuIUn, deorum n dcU r d m precerm.ccere u.decur.' Qjud eflr ergo quod d.c,fi

lc,X n u rT e02 ^ bom,narcr ' bEr r ur!pnurdmm ' i ^ rb[uin ™"' ; gfc"n, d

den S uU S H '""[T de ° rUm fcnb,C: " ut de d 'W«&gt; ™ °™'"0

de nu[[ d . S, de omn.: preponend d e(t rcbuf b dU q Ud!CMr non ™-

rebur bumi r H ^ "^T *' " C dl ' qUd P arfd,u ' nd Prepon dCU r U n,uerf,r
otncu^fl„r£ ^ [CmdlSnd ^ Uelromanif - Rerum q u 'PP^"n-.n d ru[,brornon

redr d [cLl, qud X R ^ - P ^ nd,J *«™™t»riwn«nir:«ali n6 omn,r

«™S u, ^rt*7rec P f p rr ru T s °, nulkefr - Non '"q- bufd ' u '™r

fign.F,c d c,one monfWmo folfi fcr.benrde b,r P o W3 de l",?r 2 "°


redderc U r id fecenr Ounrffi^^, ,rr , , ' P° lrerml q d eil[.f:redec, d r d t,onem

I" re bbrorreru d.u.n d rfi-nnn ^ bomm " : non nacuniboim nacure deoif.

l'brocom™mor d u,:ex n.cure Formu[ d fe f c ™- Z ™-«b«Pofoc:ficuci n qim

' u 3 nof d \ U i e r nen r burtF ' e0[ ^ e recundu Varronem.r.


uno fdbu[or . d [cero nacur d [,. C ercio cmili. CC V.
^m d, Cd mur: d fZ „Tm l^c P d,^" P "a Fdbu£ " r appelldrem uf fed **•"
Secundfi ducem , uc ndc en j m 7*' °" ^™ .efc:qmm F cborgrecef d bu[ d d.c.c U r.

«M -Pfe Uc,„e enfic, du ,c q u [ £fc ^IT eo£, « ,Kb J [°™r.on,r d dm,tc,c.Terc, U m

™x.me ucuncur poei a PPe««ur. De.nde d ,c mytb,con dpP e[| dc t, u o

"«-p°ece.pb 7 ficon quo pb,[oropb...,u.[e quopopu[,Pr.mum ,nq u °c

ox

quod drxi: m eo funt mulca contra dignitatem U nacuram immortaliil fidta.In boc-
enim efbuc deufaliufex capice:aliuf ex femore fic:aliufex guecif fangumifnacuf In
bocucdiifuracifinc:ucadulterdumnc:utferuierincbomini.Deniq!inbcKOmiadiif
accnbuum;:que no modom bomme:fed ecia quem cocempcilTimu bommecadere
poffiinc.Hic cerceubi pocuic:ubi aufufe:ubi impumtu pucauic:quata medaciffimif
fabulif nacure deo2f fierec uuna:fine caligine ullmf abiguicacifexprefiic.
Loquebatt
emm non de nacurali cbeo[ogia:non de ciuilrfed de fabulofaiqua [iberea fe pucauic
ee culpanda. Videamufqd de alcera dicac. Secundu genufe inquic qct demoftraui:
de quo mulcof librof pbilofopbi reliqueruc. In quibuf e:dn qui fiic:ubi:quod genuf;
qua[e:ex quo na cpe.-an a fempicerno f uerincan ex igne finc uc credic Heraclpcuf:
anexnumenfucPycbagoraOan ex acotmfuc Epicuruf. Sic alia que faciliufmtra
panecefm fcbolaiq excra in foro ferre pofiiinc auref. Nibi[ m boc genere culpauic
quod pbyficon uocauic: Siad pbilofopbofpcinec: cancum eoru mcer fe cocrouerfiaf
c6memorauic:per quof facta efb diflidenciu mulcicudo fectani. B_emouic rame boc
genuf a foroud eft a populiffcbolifuero 8- panecibuf claufic. Iltud auc pnmu men/
dacifiimum acq: curpifiimumaciuicatibufnoremouit.O religiofafaurefpopularef:
atq; in bifetia R_omanaf. Quod de dufimmortalibuf pbilofopbi difputant:ferren6
pofiunc:quod uero poece canut-&amp;; biftnonefagunc: quia cocra digmcate ac nacura
immorcaliu fi^ta lunc:quia n6 modo in bomme fed etia in contempciflimu bomme
cadere pofluncmon folum ferunc fed ecia [ibencer audiunc. ISIeq: id cancunvfed duf
quoq: ipfifboc placereiS- p boc eof p[acandofefie:decernu&gt;. Dixent aliquif
becduo
genera mytbicon a_ pbyficon id e fabulofum accp nacura[e:decernamufab boc ciuill
de quo nuc agit : unde i[[a 8. ipfe difcreuic i iaq: ipfu ciuile uideamuf qlicer
explicec.
Video quidecurdebeacde.erni fabulofum:quiafa[fum: quiarurpe:quiamdignum
efc. Nacurale aucema cmui uelledifcernereiquid efc aliud :q 8. ipfum ciuile facen
efle
mendofum? Si enim illud nacurale ts quid babec reprebellon ifuc excludat' '. Si
aiic
boc-quod ciuile dicit: nacurale n6 eftquid babec mentruc admittatur?Hec nempe
illa caufa e quare pnuf fcripfenc de rebuf bumanif: pofleriufde diumif qffl m
diumif
rebuf no nacura: fed bofm mfticuca fecucufe. Incueamur fane s_ ciuile cbeologia.
Terciugenufeftinquiciquodinurbibufciuef: maximefacerdocefnofle:acq: admi/
mftraredebec. In quo fcquof deof pubIice^o!ere:que facra 8_ facnficia facere quenq
parfic. Adbucquodfequicaccedamuf(tPrimainqccbeo[ogiamaxieacc6modata
eftadcbeacrumfecundaadmundum.cerciaadurbem. Quifnon uideaccuipabiuim
dedenc .' Vtiq fecude qua fupradixic efie pbilolbpbor u- Hanc.n. percmere ceftac ad
mundum:quo iftinibilefieexcelienciufopmanc: m rebuf.Duafuero dlafcbeoiogiaf
primam 6. cerciam i cbeatn fcilicec acq: urbif diftmxic ac lunxic. Videmuf enim non
concinuo quod eft urbifp-rcinere pofie: 8. ad munduiquauif urbefuideamuf efii m
mundo.Fien enim poceft uc in urbe fcctm fallafopinionefea colane': u ea credanc'
quoif m mudo uel excra mudum nacura fic nuf q.Tbeacrfi uero ubi e nifi m urbe .'
Quif cbeacru mftituic nifi ciuicaf? Propcer quid inflicuitmifi ppter ludof
fcemcof.'
Vbi func ludi fcenicrmfi in rebufdiumifide qbuf bi Iibn tata folleraa
cofcnbuncur .'

(fDe Tbeobgia mycbica.i.fabulofa:8- de cmili _6cra Varrone.&lt;[Cvi.

M. Varro cti (if bomo omniu acutifiimuf&amp;; line ulla dubitacione docTriflimuf:
fedcame bomomon deufnec fpincuf dei:ad uidendasi Snuncianda diuma m

?*

uentatem Iibertatemq: fubuedtuP eernifquide: q fme refdiume abbumanifnugifatq;


mendacufdinmende: fed uiciofiffimaf populorti opmionef&amp;i confuecudinefin fuper/
fticionibufpublicifuerenf offendere: quaf de02f a nacura abborrere: uel caliu
qualef
m buiuf mundi elemencif bumam animi fufpicacur mf irmicaf $6 fencif ipfe cum eaf
ufqiquaq: confideraO &amp;: omnifueftra [icceracura circuTonac. Quid bic agtc
bumanum
ijuif excellenciflimu mgemu &gt;■ Quid cibi bumana Iicec mulcrplex ingenfq: dodTnna
in bifanguftnf fuffragac^lSJdcuralefdeofcoIerecupif ciuilefcogenf.Inuemftialiof
fabulofofm quof libenuf: qct fencif euomaf unde 86 lftof ciuilef ueltf: nolif ue
jjfudaf.
Dicifquippe fabu!ofofacc6modacof efle ad cbeacru: nacuralef ad mundum: ciuilefad
urbem-cum munduf opuf fic diumum: urbefucro 86 cbeacra fmc bommu: necaliidu
rideancur m cbeatriOq qui adorancur m cemplif. nec alnf ludofexbibeacif q qmbuf
uidlimafimmolacif: Quanco IibenuO Oubciliufq: lfta diuidereOdicenP aliof efle deof
nacuralef: aliofab bommibuf mfticucof. Sed de ifttcucifaltud babere liccerafpoecaif
:
aIiudfacerdocum:ucrafq: camenica eflemcer fe amicafconforcio falficacif: ucgrace
finc ucreq: demonibuf: qbufinimica eft doctrma uencacif (jSequeftraca igit' paululu
cbeologia quam nacuralem uocant^de qua poftea diflerendum eft:placec ne candem
uicam ecernam peci auc fperan a diif poecicif u cbeacncif ludicnf: lcemcif'
Abfic.imo
auertac deuf ueruf cam immanem fdcrilegamq: demenciam. Nuquid ab eif diifqbuf
bec placenc:&amp; quof bec placanc: cumeorum illic cnmma Frequencencur:uica ecerna
pofcenda eft.'Ncmo ucarbicror ufq: ad cancum precipicmm furtofiflimeimpiecatif
mfanic. Nec fabulofa igicur nec ciuili cbeologia:fempicerna quifq adipifcipicur
ulca.
Illa emm. de duf curpta fmgendo femmac:bec fauendo mecic. Il[a mendacia fpargic:
bec colligtc. Illa ref diumaf falfif cnmmibuf infeiitacur.bec eorum cnminum ludofin
diumifrebuf amplectic:. Illa de dnf nefanda Figmenca bominu carmmibuf perfonac:
beceadeorum ipforum feftiuicacibufconfecrac. Facinora Siflagicianuminumilla
cancac;bec amac. Illa prodic:auc Fmgic:bec auce auc acceftatur uenfiauc oblecTacur
86 Falfif Ambe curpefatnbeq: damnabilef Sed illa que cbeacnca eft publicam curpi/
tudinem .pftrecur ifta que urbana eft illiuf curpicudme ornatt Hmccme uica eterna
fperabicur:undeiftabreuifcemporaIifq: polluicur &gt;. kn uero tticam polluicconfomu
nefanorum bommum: fi fe mferunc affecTtionibuf 86 afTenctonibuf noftnf 86 uiram
non polluic fociecafdem onum:qui coluncur cnmmtbuf fuif.' Si ueriO q mali.fi
fallif:
q male. Hec cum dicimufuiden F orcafle cutpiam nimif barum rerum ignaro poceft:
ea fola de dufcalibufindigna maieftace diuma 86 ndicula deteftabtliaq:
celebrari:que
poecicircancancur carminibuf: ti tudif fcenicif acticancur: facra uero tlla que non
btftrioneOfed facerdoceraguc^ab omni ee dedecore purgaca 86 aliena.Hoc (i ita eec:
nunq , cbeacncafcurpicudinefin eoru bonorem quifq celebrandafefle cenfeTCDnuncj
ear ipf, du preciperenc fibimet exbiben. Sed ideo nibtl pudec ad obfequlum deorum
taliagererein tbeacriOquiafimiliagerunturmtempIifDeniq: cum memoracufaucor
ciuilem cbeologiam afabulofa 86 nacurali.cerciam quandam fui generifdiftinguere
conarecur:magifeam ex ucraq:Cemperatam:qab utraq: reparatam:inteI[igiuoIuic.
Ait emm ea:que fcnbunt poete mmuf effe: q uc populi fequi debeancque auce pbi/
lolopbi: plufg uc ea uulguf Tcrucan expediac. Que fic abborrenc mquic: uc tamen
ex ucroq: genere ad ciuilefracionefaflupca finc no pauca. Quare que funt comtima
cum propriiOunacum ciuilibuf fcnbemuf.E quibufmaior fociecafdebecefle nobifcS
pbilolopbil qcum poecif.non ergo nulla cum poecif.Ec camen alio [oco dicicdege/
nerationtbul deorum: magif ad poetaf qm ad pbyficof fuifle populofincl.natof Hic

btr:

enira dixit qd fien debeaf : ibi quid fiae. Pbylicofdixie ueiticacircaufd


fcripfiffe:poetaf
delectatiomfi Ac per boc ea que a poetifconfcnpca popub. fequi no debenc:cnmma
func deojf que came deledtanc sc populof&amp;i deof. Delecftacionif n.caufd ficut
dicic:
fcnbunc poece-no utilicacif. Ea tame fcnbunc:que du expecanc-poputi exbibeiic.

ILDe fabutofeac ciuilifcbeologie (imiticudme atq: cdcordia. (03. vu.

1 €1) Euocacurigiruradcbeologiamciuilem cbeo[ogiafabu[ofa:tbeatrica:fcenica:


I_) mdignttacif:&amp;: curpitudmifpIena.Ecbec coca quemento culpada &amp;:refpuedd
C mdicaiJnjjarf buiufefbque colenda u obferuada cenfecur. Non faneparfincogrua
licucoftehdere mftitui:&amp;: que ab uniuerfo corpore aliena iporcune ilb connexa
atcp
fufperUa"(ic:fed omnmo confona: u canq eiufde corponfmembrum couententiflime
copuIata.Quid.n.aliudoftedunc iI[a(imuIacra:forme:etacef:fexufibabicufdeorum.'
Nunquid barbacu lo uemumberbem Mercunu poece babenr pontificef n6 babec i
Nunquid Pnapo mimi: Non etiam facerdoref enormia pudenda fecerunc' hn aliter
^ ftat adoranduf in locif fa cnfiqprocedic ndedufin cbeacnf' Nam Sacurnuf fenex:
Apolto epbarbufica perfone func biftnonunvuc non fmcftacue delubrorum. Cur
Forculufqui fonbuf preefb&amp;j Limencmufqui Iimini:du func mafculi: acq: mcer bof
Cardea f emina eft que cardine {cruati N6 ne ifta in reru dtumaru bbnf repenunc :
que grauef poete fuifcarmmibufindigna duxcrur I Nuquid Diana cbedcnca porrac
arma.&amp;: Vrbana fimplicicer uirgo efKNunquid (cenicufApoIio cicbanfta efhecab
bac arce Delpbicuf uacac ■ Sed bec bonefhora func m co paracione curpidf Quid de
iptb Ioue fen. r erunc:qui eiuf nucncem m capicolio pofuerunc? Nonne acceftaci func
Euemero:qui omnefcalefdeofno fabutofa garru[icace:fed biftorica diligencia bolef
Fuifle morcalefq: confcnp^ic? Epulonefecia deofparaficoflouif ad eiufmenfam qui
conflicueriic-quid ahud q mimica facraefle uoIueruc^Ndmparafiroflouifadeiuf
conuiuiu adbibicof fimimufdixiffec:rifum uciq 1 quefiffe uiderecur. Varro dixic. No
cum irnderec deof fed cu c6mendaret:boc dixic.diumaru non bumanaru reru Iibn
boc eum fcnpfille ceftanc. Nec ubi [udoffcenicofexponebac.fed ubi capicolina mra
pandebac.Deniq: a calibufumcicur:»: facecur:ficuc forma bumana deoffecerfcica
eordelectdnbumdnifuofuprdtibufcredidifle. No.n.K malignifpincuffuonegocio
defijerunc:uc baf noxufapimonef bumandrum mencium ludificacione firmarenc.
Vnde ecta illud eft q; Herculif ediruu£ociofufdcq: feridCufltuficTbefterif fecu
ucraqi
manu alternantetin una confhrucnf Hcrculenvm alcera feipfum:fub ea codicione uc
fiip(euiclf!ecdeftipecempliflblcenam pararec^amlcamq: coducerec. Si aucuiclona
Herculif fienc- boc idem de pecunia fua uolupcaci Herculifexbiberec: &amp;: deinde
cti
a feipfo cantj ab Hercule uidcufeflec^debitam cenam &amp;: nobiliffima merecnce
Lau/
rehtma deo Herculi dedic. Ac illa cti dormiuiflcc in tepIo:uidit in fomnifHercuIem
fibi efle c6mixtum:fibiq: dixiffe qi mde difcedenf cui primu luueni obuia
fierecapud
iltumefletinuentura mercedemiquam fibi credere deberet ab Hercute perfolucam A.C
fic abeuci cum primufiuuenifdiciflimufTarunciuf occurrifletieamq; dilertam fecum
dlutiuf babuifletiiHa berede rclidca defuctuf eft.Que ampliflima adepca pecumam:
ne diume mercedi uiderecur ingracaiquod accepciflimu putauiceflenummibuflpo/'
pulum romanu eciam ipfa fcripfic beredem . Arq: illa non comparence muencum eft
ceftamencum. Qtilbuf mencifeam ferunc ecia bonoref meruifle diumof Hec (i poece
fingerenc:(imimiagerenc:ad fabulofam tbeologiam dicerencur yculdubio ptmere:

■w

EC

K a ciuilif cbeologie (Jigmtare reparancTi lucTicarenwrTCum uerdTjic cTecfecdra non


poecarum fed populorummon mimord fed facrorummon rbeacrorum fed cemplojf :
id eftn6 fabulofofed ciuilifcbeologie a canco aucore ,pduncur: no fruftra biftnonef
ludicnfarcibuf f ingunc deoif :que canca eft :curpicudme Sed plane f ruftra
facerdocef
ueluc facnfricibufconant; f ingere deozctque nulla e^boneftace. Sacra fuc Iunonifi
U bec m eiuf diledca mfula famo celebrancur: ubi nupcu daca eft Ioui. Sacra func
Cerenfubi a Plucone rapca Proferpina querif . Sacra fucVenenOubi amatufeiuf
Adonifaprmo dence ejccindcufiuuenirforciflimurplangit;. Sacra func macnfdeoif :
ubi Acyfpulcber adolefcenf ab ea di[edcuO&amp;; multebn zelo abfcifufeciam bommum
abfciforu-quof Gallof uocac mFelicicace deploracur. Hec cum deformiora finc omni
fcenica fedicace: qutd eft cp fabulofa de duf figmenca poecaru ad cbeacrum
utdelicet
percinencta:uelucfecernerenicuncura ciuili cbeologia:quapcmeread urbeuolunc:
quafi ab boncftif&amp;J digmf mdigna U curpia ! Icaq: pociufeft unde grane
debeancur
biftnonibuOqui oculif bommu peperceruc nec omniafpedcacu[ifnudauerunc:qu.E
facraru edtu panecibufocculunc. Qiiid de facrtfeojc bonifenciendu eft :que tenebnf
openunt; :cum ca finc deceftabilia que proferutur m lucem? Ec cercequid m occulco
aganc per abfcifof &amp;; mollef ipfi uidennc. Eofdem
Cnbominefinfeliciceraccurpicer
eneruacofacq; corrupcof mtnime occulcare pocuerunc. Perfuadeanc cui poffunc fe
aliquid fancfcu per calefagere bommef: quofincer fancTta fua numeran acq: uerfan
negare no pofluc. Nefcimufqutd agac- fed fcimufp qualef agac. Nouimufauc que
aganc' ifcena-quenunq uelicboro merecncu:ubinemo abfcifufaucmollificrauic.
ti tfi ecia ipfa curpefa; mPdmeraguc.neqi.n.ab boneftif agi debueruc Que func ergo
ilia facragbufagedif calef elegtc facTticaO qlef nec Timelica m fe admiccic
obfcemcdfi

iLPeinterpcacioniburnacura^iumracionu^quafpagani
docftorefpro duf fuif conancur oftendere. (Kvbi.

£ "y ^enim babenc ilci pbyfiologicaf quafdam licuc aiunc:id eft naturalm racionti
V^-^incerprccacionef Quafi uero nofm bac difpucacione pbyfiologiam queramuf
ti non cbeologidm;id eft racionem non nacure fed dei. Quauifenim qui uerufdeuf l-
non opmione fed nacura fic deuOnon rame omnifnacura deufe(t:quia Bi bomimfai
pecorir&amp;;arbonr8iIdpiciiruriq: nacura eft:quorum nibtl eft deuf Si auc
mcerpreu/
Cionif buiuOquando dgicurdefacnrmdrnrdeorunv Cdpuc eft cerce q, macer deoru
cerra eft: Qvud ulcra qucnmuf ? Quid cecera pfcrucamur ^Qutd euidenciuruiff ragdc'
EtOqui dicunc omneriftordeor bommer fuifTe ! Sic enim func terngine:ficuc terra eif
eftmacer.InueraauctbeoIogia:opurdeiecerra:n6macer.Verucamenquoquom6
lacra eiurincerprerenc':&amp;; referant ad reru nacuram: uirof muliebna paci no eft
fccfm
nacuram fed concra nacuram. Hic morbuf: boc crimen: boc dedecuf babec mcer ilU
lacra profeflionc.qct m uiciof.r bommii monbufuix bdbec mcer cormeca cofeflione.
Uemdefi ift,, fecraque rcenicircurpicudmiburcouincuncurerfefediora.bmcexcufdnc'
acqtpurgantur.q, babenc mcerprecdcionef fuaOquiburoftendanc' rerum (ignificare
ndcuram:cur non ecia poecica fimilicer excufencunacq: purgencur^MuIca.n.&amp;npfi
ad eunde modu mcerprecaci func. ufqiadeo: uc qct ab eifimmanifiimu SJinfandinima
oicicur.bdcurnum fi[iofdeuorarre:ica ncmulli incerprecenc':q,[ongmquicafcemporir
que iwcurnt nomme fignificat':quicquid gigmc:ipfd cofumac. Ve[ licuc idem opmac'
V arro. q, percineac Sacumufad femina que in cerram de qua ormnc' :icerii recidurtc

^^^^^f

txi^

Icemq; alu alio modo «. fimilicer cecera. Ec tamen rbeologid f abulofa dictcur: u
cum
omnibuf bumfcemodi mcerpcactonibuf fuifreprebendicur:dbucicur:improbat:nec
(blu a nacuralpque pbilofopboic efb:uerum etta ab ifta ciuili:de qua dgimufquead
urbefpopulolq: pcmere dffenc:eo q&gt; deduf indigna confmxenc menco repudiandd
difcernicur. Eo nimirum confiliouic qm dcucifiimi bommefacqi doctiffimi d qutbuf
iftrdc6fcrtpcafunc:dmbafimprobaddfincelIigebanc:&amp;: iIUfci[icecFdbuIofdm.-&amp;:
ifta
ciuilem: HUm uero dudebdc improbare: bdnc n6 dudebacilld culpdnda ,ppofueriic:
banc eiuf fimulem copdranddm expofuerur. non uc bec pre i[U cenendd eligerecur:
fcd uccu ilU refpuendd mceltigeree.dcq: icaline penculo eoif qulcitulem cbeologidm
reprebendere mecuebdnc:ucraq; c6cempca ed qua ndCuratem uocanc:apud meltoref
dmmofinuentreclocum. Nam &amp;ciui[if&amp;:Fdbu[ofadmbeFatuIcre(uc:dmbeq: ciuttef.
ambdf muentcc Fdbulofdf qui uantcacef ic obfcenicacefdmbdru prudecer inlpexenc.
ambdfciuilefqui [udoffcenicofpcmencefdd fabuIofdm:m deoic ciuiliu fefliuicdtibuf
u in urbium dtuinif rebuf dduercenc. Quomodo igic uice ecerne dande poceftdfcuiqt
deoru ifto2f cnbuicur:quof fua fimutacra u (azra couincunc: dnf fdbulolifapcifiime
reprobdCif:effefimttIimof:formifecacibuf-
rexu:bdbicu:c6iugiir:generaci6ibuf:rictbul:
inquibufomntbufaucbominerfu:nemce[Iigunt;.&amp;:prouniurcutufqiUica:ue[morce:
(dcra eif&amp;; fotlenia confhcucdbuncerroremlinuancibuf firmancibufq: demombuf:
auc cerceex qltbec occdfioneimmudifiimifpuffdllendirbumanifmentibufirrepfiffe.

^JjDe officiif ftngutorum deorum, (f C. vun.

/ V Vid ipfa nummum officia ram uilitermmucattmq; concifd i propter quod: eif
\F dicunc pro uniufcuiufq; proprio munere:fupp[icdn oportere. Vnde no quide
om?ftan%d mulca idm diximuf. nonne fcurnlicati mimice: magif q diume confondnc
digmtdti '. Si dudf quif q nucncefddbtberec mfancrquaic una nibil nifi efcam:atcera
rubit nifi poru ddree:ficur iftt dd bec duaf ddbtbueruc deaf Edulica g^Pocina :
nempe
deftperei&amp;Jdliquidmimolimilem fua domoagereuiderecur.Liberumdliberdmenco
appeiUre uotunc- - q&gt; marefm coeundo per eiuf benefiaum emiffif
feminibufliberenC.
tiocidemdtcuncinfeininifagere Liberam'quam eciamVenerem pucanc: qj &amp;ipfdf
perbtbeanc f&lt;Emina emiccere. Ec ob boc Libero eandem utrilem corponf parcem m
templo ponrfemmea Libere. Ec ob boc dddunc mulierefaccnbucdf Libero:&amp; uinu:
propcer libtdinem concicandd. Sicbacrbandlia fumma cetebranc mfania.ubtVarra
ipfe conficetur a baccbdncibuf calid fien non pocuiffemifi mence comoca. Hec cam6
poftea difp[icuerunclendcuifaniori:&amp;: ed tufiicauferri. Salcem btc Cdndem
Forfitdn
fenferunc : quid immundi fpintuf dum pro dnf bdbecur in bomtnu poffinc menctbuf.
Hec cerce non fierent in cbedcrif ludunc qutppe tbi^ no furunt. Qiiauif deof bdbere
qui etid [udif tdlibufdeledtencifimile fic f urorif dQuale auc tllud eft: qj cii
religiofu
a fuperfimofo ed diftmctione dilcernac: tc a fupfciciofo dicac cimen deofd
religiofo
aurem Cdnru uerercut parentef.nonucboftefcimen.acq; omneficabonofdicac^uc
facitiuf fic eofnoccnctbufparcere:q [ederequenq mnocencem ;rame multert fece poft
parcu crefdeofcuftodefcomemorat ddbibenme Siludnufdeufper nodre mgrediac:
Kuexec.eorumqicuftodum fignificandorti caufa trei bominef circuire [imtna domuO
K in primo [imen fecuri ferireipofeea pi[o; cercio deuerrere fcopif uc
bifdacifculcure
fignif: deuf Siludnufprobibeacurmcrare. quia neq; arborefceduncur ac pucantur
fineferro: necpfar conftcicur ftnepilo: neq: frugef coarceruancur fme lcopif. Abbif

^L

aurem tnbuf rebuftrefnuncupdtof deof. Incercidone' a fecunrinterafione: Pilunum


a pilo:Deuefram a fcopif. cjtufdiifcuftodibur.cocra uim dei Siluani feca
coferuarec'.
Ica concra dei nocencif fcuica cuftodia bonoif no uaferecmifi plurefeenc aduerfuf
unum: eiq: dfpero:borrendo:inculco: utpoce filueftn fignifculcure canqm concraruf
repugnarcnc. Iftd ne:,fta efb mnocenctd de02r.:iftd c6cordid ?Heccme func nummd
fdlubrid urbium magif:q ridendd [udibria tbeatrorum .' Cum maf u fcmina conmn/
guncunadbiberurdeuflugdcinufificbocferendii. Seddomii efbducedd:quenubic:
adbibecur deuf Domtdicuf. Vc in domo ftc ddbtbecur deuf Domtctuf Vc mdnedt cu
utro dddtcurdea Mancurna. Qutd ulcra quertcur? Pdrcacur bumane uerecunditEi
perdgdc cdjcerd concupifcenctd carnif u fanguinifi procuraco fecreco pudortf. Quid
impletur cubtculum curbd nummu :quado u Paranympbi inde difcedunc ! u ddboc
imptecur:non uc eoru prefenrtd cogicdtd maior ficcurapudiacie.led uc femmefexu
infirme:nouicatepauide:il[ifcoopancibunineullddifficulcdteuirginitdfdufcrdtur.'
Adefb entm dea Virgmenfif .u deufpaccr Sibigufi&amp;dedmacer Prema: u ded Par/
cundd : u Venuf u Pridpuf Quid eft boc .' Sed emnino [dborance in illo opere uirii:
ab dufddiuudrioporcebdc. nonfufftciebdCdliquifunufiauc a r iquauna. Nunquid
Venuffold parti eflec:que ob boc ecta dicitur nucupaca:q&gt; fme eiufui femina
uirga
effe non definac '. St ulla efb fronf tn bominibuf: que non e:b m nummibufnone cu
credunc coiugact coc deof ucnufq: fexufeffe prefencef-4: buic open inftdncef:icd
pu/
dore dfFiouncur: uc &amp;; illemmufmouedcur: u illa plufireluctecur-' Ec cercc fi
ddell
Virgmenfifded:uc uirgmi zona foIuacur:fi adcft dcuf SubiguHuc uiro fubigdtur:fl .
adeft dedPrema:ucfubdcld:nefec6moueac-c6prinidtur:dedPdrcunddibiqdfdCic.'
Erubefcdr:edcfordn dgdr dltqutd u mdncuf Valdemboneftum eft: ucquoduoojc'
illdumpleac quifqm mfi ille.Sed force ideo coleracur.-quid dea dicicur ene:non
deufi
Ndm fi mdfculufcrederecur:^ Pdrcundufuocdrecur: mdgif concra eum pro uxonf
pudicicia polcercc mdncufduxilium :q feca contra Siluanum. Sed quid boc dicdm.ci
ibi fic u Pridpufnimiufmdfculuf: fiupercuiufimmdninrmu u curptnimum fdfctnum
federenoud nuptd mbebdcur: more bonelT:irr,mps&lt;: religiofifTtmo mdtronariHEdi:
adbuc u ctu.Iem tbeologiam a cbeologta fdbuiofa^urbefa cbeacnf: templa d fcenif:
Idcra ponpfuum a carmtnibuf poeraru: ueluc ref bonertafd turpibuf ueracefd fdi/
IdCibuOgrduefd leuibuf: fendfd [udicrif: dppecendafa refpuendlf qua pofruntqudfl
conene ful-til.cdredecernere. Incelligimufquid agant. Illdm tbeacrtca u fabulofam
tbeologidmabiftdciuilipenderenouerunc: u eidecarminibufpoeedrum: canqde
pecuto rerultdre. Ec ideo iftd expofica: q ud ddmnare no audenc:il[dm eiufinugine
liberiu arguunc u reprebedunr.ut qui agnofcuncquid uelmc: u bdnc ipfam faciem
cuiul ilia inidgo eft decertenc. Qudm tdmen ipfi du tanij m eodem fpeculo fe
mcuecef
ica d.l.gunt:ut qu.:qud[ef q! f,nt:,n utraq: mel.ufuideantur. Vndc eca culcoref
fiiof
terrib, iburimperiifcompuleruciuc imundic.dm tbeologie fabulofe fib, dicarend.n
lu.l lolenn,tdt,burponerenc: inrebufdtu.n.f bdterent:dt qi ,td u feipfof.mmundif/
Umof Iptncurmdnifeftiurefredocuerunc. u butururbanecbcolog.e ueluc elccle et
probace^Um cbeacricam abtecTrdm: accj reprobatam.-membrum partemq; fecerunc.
elfT '' C r Un,Ue r r r k turpifKfalUx: arcj m fe concmeac comenc.oof deofi una
pdrf
Darrer P L &amp;cerdocum-dlcera in cdrmmitufpoetarum. Vcrum bdbeat s; dlidf
fbeoloa rj^ el&gt; - Nunc P r °P ter dtu.ftoncm Vdrron.f:^ urbanam u tbeatncl
f.mibfturnTr A Undm C r m, ! em P ertmere: &lt;"!■« °P'"°r oftfd.. Vnde qu.d funt
dmbe
l.miltl ^rp,tudin,ndbr u rd.tat.f:.nd,gn,cac.f fa[fitdt.fiabf.t a uinfrel.g.ofifiut
fiue ab

to

hacXttic db illa'-mta fperet? eternd. Demq: U ipfe Vdrro c6*memordre u cnumerare


deofcepicdconcepcionebommifiquorumnumerofexorfufeftdldno : edmq;fenem
perduxic ufq: dd decrepici bom.nif morcem : u deof dd ipfum bommem pcrcmencef
ctduficdd Nenidmdednrquemfunenbuf fenumcdncdcur. Deinde cepic deofdliof
oftVenderequi percinerencnonad ipfumbomme:feddd ed;quefuncbommif:ficuct
eft uicTrufdcq: uefricufi u quecunq; dttd-que butc uttefunt necefldrtd. oftendenfin
omibufi quidficcutufq; munufi&amp;ppcer qd cutqidebedcfupphcdri. In qud umuerfd
diugencidnutlofdemonftrduic: uel nommauic deof d quibufuitd ecernd pofcendd
fic:propcerqudmundm propnenofcbnOridnifumuf Qiiifergo ufqtddeo cdrduffic:
ucnonmcelugdcifcumbommem ciudem.-cbeoLogidmcdmdiligencer exponendo=&amp;:
dpertendo : edmq[il[ifdbulofemdignedcq! probrole ftmitem demofcrandoidcq: ipfdm
fdbutofdm pdrcem elle buiuf fdcifeuid :nter docendo;non nifnpfi ndcurali qud dictc
ddpbilofopbofp^rcmeremdmmifbominu mcurilocunvedfubcifitdceutfdbulofdm
reprebenddc;ciui[em uero reprebenderequidem no dudeacfed prodendo repreben/
ftbitem oftenddc. dcq: icd ucrdq uicuio recT:c mrelugentiu reprobdca;fold ndturatif
remanedc eligendd =de qud fuo loco m t ,dtucono dei uen d.tigenttufdiflerendum eft.

HjDe TiberCdceSenece: qut ueb-m^nciufctuitem


tbscfogid repbendicqVdrrofubulofd&lt;[C.x.

Tj T Ibercdffdne:quebutcc!efutc:netrcdmurbdndtbeologidmcbedtncefimi[[tnid

J-^4. dperceiftcuciUdm repreb*ndere duderec Amneo Senece- quetn nonultifindicuf

t- inuenimufdpofcotorum norrrorucfdruinecemporibuf nonquidcm ex toto : uerurn

exdtiquj pdrcenon defuic. Affuicenim fcnbena; uiuencidefuir. Ndmineotibro

quem concra fuperfticionef finpficmulco coptofiufi dCq; ua;bemenciuf reprebendtc

ipfeciuttem ifVdm u urbdndm cbeoloeidrtvqUdmVdrro cbedcricdnvdtq; fdbulofdm.

Cum.n.defimuUcrifdgeret. SdcrofinquicimorCdtef mutofdbitefqr deofm mdterid

uitiffimddcq; immobitidedicdnc.bdL.i:ufi[[ifbommu;ferdruqs&amp;; pifcium.quedd uero

mtxco Cexu dtuerrifcorponbufind uunc .numt-id uocdncque fi fpiritu dcccpto fubico

occurrerenc monftrd bdberencur&lt;i[peinde dfiqudcopofbcu cbeotogidm ndcurdlem

predtcdnfquorunddm philofopbo^ fencencidfdtgefliflet.-oppofuit ftbi quefhonem:

Kdic. HoctocddiciCdtiquifCreddcergocHum &amp;;cerrdm deofePe&amp;jfupratunddtiofi

infra dtiof Hgoferdm duc Hdconem ducpenpjcecicu Scraconem. quoif dlterfectc

deum finecorpore:d[terfinednimo. Et ddboc reipondenf Quij ergo tdndeinqc'

Venord mdent. T.TdrtiductLomuu-duc Tultu Hofttlufomnid^Ctodcindm.T.

TdCiufdedicduicded;PicumTyberinuq; R^ornuIufiHoflitiuf PduoredtqjPdliore:

tecerrimof bominu drTeclufiquorum dlcer mentif ternce mocufcft afcer eorponfne

morbuf qutdem;fed cotor. Hec numind poctufcredef &amp; ceto reaptelV De ipfifuero

ncibufcrudeficer curpibuf; q bbere fcnpfic iHlile mquic umtef fibi pdrcef dmputdt:

ilte tdcercof fecdc. Vbt iracofdeofttment: quificpropiciofmirenrur'D» ducenullo

debenc coti genere;fi &amp;c boc uotunc.Tdncufeft percurbdcc menrtf&amp;: fedtbuf


fuifputfe

furopucfiediipUcenruriqueddmodum nequidem bommef feuiunccecerrimi.-a;m

fdbutdfcrddicicrudeticdctf.Tyrdnnttdcerdueruncdliquorummembrd. neminem fud

Idcerdre iuflerunc.I^cgte[it-idinifuoluptdci Cdftrdti func qutdd. fed nemo fibime


utr

ef(et:iubence domtno mdnuf mrutic. Seipfi m cempttf concructddnt. uutneribuf futfdc


fdnguine fuppttcdnc Si cui mcuen udcecque fdauncqueq; pdtiuncuninueniec Cdm

[tX

mdecora bonefhf: tamindign.Ei[iterir: ta difiimuia fdnif: utncmo fuencdubitdturuf


furereeof St cum paucionbu f f ur erenc^utcunq; ferendi efienc.nuncfdnicdtifpdtro/
cmiu efb infdmenriu turbd. {LJam iIU que m ipfb cdpicoho fieri folere comemordc:
B6 mcrepide omnmo codrguic. quifcreddc nifi ab irndencibuf dut furentibuf fieri'
JSUm cum m fdcrtfegypcuf Ofirm [ugeri perditum: mox auce deinuento mdgnii
Fuiflegdudium denfiflic:cum perduio eiufinuencioq;fingacurdolor tdmenille:dCCf
ecicid db eifqui nibil perdirieruncmtbilq: muenerunciueracirer exprimdtur^Huic
Cdmen mquicfuron cercum tempu^efb. To[erdbi[c eft femehndnno mfdnire.m ca/
picoliu perueni.Pudebiccepub[iCdcedemencie:quidquod fibi udnuf furordccnbuit
officii:d[iuf nommd deo fubucicabuf boraf lout nucidr:d[iuf [icftor e a[iuf
untftor:
quiudnomocubracbiorum imicdcurungencem. Suncque IunonidcMineru^cj/
piUofdifpondnc. longe d templo non tdncum a fimuldcro ftdnref.- digitof mouenc:
orndntiu modo.funt que fpeculu ceneac. func que dd uadimonid lua deof dduocenc.
funcquilibellofofferdnc. &amp;iIlofcdufkm fuam doceanc. Doctuf A.rcbimmuf fenex
lamdecrepituOquocidieincapicoIiomimumdgebac: quafidn libencerexpecftdrenc:
que ilb bommefdenferdncOmne :[[ic arcificu genufoperdncium dufimmorCdlibuf
defidec. Ec pauio poft^jHi tdmen mquic etiam fi fuperudcuum ufum non rurpem
nec infdme deo promictunt. Sedent quedd m capitolio que fe a Ioue amari putanc.
nec Iunonifquidem fi credere poecifuelifirdcundiflime.refpeicu cerrencur. Hdne
Iibercdcem Varro non bdbuit. Tdntummodo poeticdm cbeologidm reprebendere
aufufeft :ciui!em non aufufeffcquani lfte oncidir. Sed fi uerii accenddmufdecenora
(unc cepla ubi bec agunc": q cbeacra:ubi fingdrur. Vnde m bif
fdcrifciuilifrbeologte
baf pdrcefpociufelegic Senetd fdpienti: ucedfindnimireligioncnon bdbcac:fedin
acftibuf fingdc. Aic enim. Que omnid fdpienf feruabic Cdnq [egibufiufidnd tang
dufgrdCd. Ecpdulopoft. Quid 9 u mdcrimoniainquicdeoriim lungimuf&amp;nepis
quidem:frdcrum fcihcec ti. fororii ! Bellonam Mdrci collocamuf: Vulcdno Venerem.
Neptuno SaUcid. Quoldam tn celibef relinquimuf:qudfi ondicio defeceric.plemm
cum quedd uidue finyic Populonid uel Fulgora.* diua R-umind.quibufnS trnror
pecitoremdefuiffe.&lt;[Omnemiftamignobi[emdeoru curbam:qua[ongoeuo[ong.s
fuperfbicio congefltc. Sicmquic ddorabimuf: utmeminenmufcu!cum eiufmagtf ad
mdiore:q dd rem ptinere Nec legefergo ille nec mofin ciuib cbeologid id mftitueruc
quod diifgratum effec:ue[dd rem perrmerer. Sed ifbequem pbilofopbiqudliliberum
Fcccrunc:cn quid illufbnf Populi R_omam Senacor erac:co!ebdc: qd reprebendebdt.
agebarquod drguebdt.quod cuipabaradorabac. quid mdelicecmagnuaiiquideum
pbilofopbid docuerdcmefuperfticiorufefiec in mundo:fedppcer [egefciuiu:morefcp
bommu: non quidem dgeret fingencem rcenicum m cbedtro: fed imicdrec' m repore:
eo damndbiliufquo ilU que mendddter dgebac:fic agerec: uc eum populufuerdcicer
agereexirtimdrecScenicufaucemludendo pociufdeledtareccj faliendo deciperec,

(JQuid de Iudeif S:neca renfenc. (EC. xt.


^\ Ic mcer dtiafouilifcbeofogie fuperftitionefreprebendic enam "acramentd Iu/

l^" e0rum: ¥ mdxlmerdbbdta,Inilt ' l,rereorfdKre:d ff lrmdnr: 9P ff ' llo &lt;" rm


S al ° r
lepcem mrerpoficordieO fepcimdm fere pdrtem etacif fue perddnc uacando: K mulcd
m tempore uergentia non dgendo: [edantur. Cbnftidnof Cdmen idm tunc lud^f
mimicillimMm neucram parrem commemordredufureft: ne uellauddrec concrafu,r

•*&amp;.

patne ueteremc6Tuerudmem:ue[ reprebe ricler ercotrd ppnam Forfican uoIuncacS.


De lllif fane [udeif cum [oqueretur atc.^jCum tnterim ufq; eo fceteraciflime gencif
confuetudo conua[uic: uc peromnefiamcerrafrecepcalic. Victi uidlonbuf legef
dederucfl[Mirabaturboc dicenf&amp;: quid diumicufageref : ignoranf Subiecicplane
(entenciam:qua fignificarec quid de illorum facramentorum racione fentiret. Ait.n.
^Uft tamen caufaf ricuf fui nouerunc:*: maior parf popull facic: quod cur faciac:
ignorac.(ISeddefacramencifIudeorum:ue[cur:uelquacenuf;infticucafintaucori/
tate diuma: ac poftmodum a populo dei: cui uice ecerne myflenum reuelacum efh
cempore quo oporcuic eadem autontate fublaca fmt: et aliafdiximufmaxime cum
aduerfuf manicbeofageremuf: u m boc opere bco opporcuniore dtcendum eft.

(jQttod gencilium deojc uanicatedecectamequeac


dubicart ecernam eof uicam nemtni poffe prefcare.
qui nec ipfam adiuuanc temporalem. ( C.xu.

C^V Vnc autem propter tref cbeologiafquaf greci dicunc m/tbicen^pbyfuen: po/
i_f Iicicen:Ucineautemdiciporfunc:fabu[o(a:natura!if:ctuilif:a;neq;defabu[ora:
l quam &amp;! ipfi muttorum Palforumq; deorum cultoreflibernme reprebenderunt:neqi
deciuili cuiuf lUa parfeffe conumcicur: eiufq: eciflafimillima: uel eciam decenor
inuenitur;fperanda eft a:terna uica:ii cui facifnon funt-'quein boc uolummedicta
func:adiungaceciamil[d:qu^infuperionbuf iibriP&amp;maxime quarco ; defelicicatif
dacore deo plunma difpucaca func.Nam cuunifi uni felicicatiypter eternam tutam
confecrandt bommef eflenc: fi dea felicicafefler '■ Quia uero non dea : fed munuf
eft
dei: cui deo nili dacon felicicatif confecrandi fumuP qui ecernam uicam: uti uera
eft
U plcna felicicafpia cancace diligimuf '. Non aucem effe datorem felicitacif
quencjm
iftorum deorum:qui tanta curpicudme coluncur: sc rufi ica colancur: mulco turpmf
iralcuntur.-atq; ob boc fe fpincuf immundiflimofconficentur: puco ex ufqu,c dtcTa
funcneminemdubitareoporeere. Porroqumondacfelicicacem: uicamquomodo
poflic dare ecernam '. Eam quippe uicam eternam dicimuf: ubi efl fme f me f-
elicicaf.
Namfianimampa^nifuiuicecernif: quibuf^ipfifpiricufcrucubuncur immundi :
morf illa potiuf eterna dicenda eft q uica. Nulla quippe maior 8£ paor eft morOq
ubi non moncur morf Sed q» anime nacura : per id q&gt; immorcalifcreaca e ; fine
qud/
Iicunq: uica efle non poceft: fumma morfeiuf eft alienatio a uica dei m a^tcrnicate
liipplicu. Vtcam igicur ecernam id eft fine ullo fme felicem: foluf ille dac: qui
dac uera
relicitace. Quanq ilIt:quof colic tbeologia tfta ciutlifdare no poffe conuiclt funt
no
folu propcer ifta ceporatia acq; terrena:quod fuperionbufquinq; Iibrif oftendimuf:
icd mulco magtPppcer uicam eterna :que poft morte f utura e:qct ifto uno etiam
illtf
cooperantibufegimuf:coIendi no func. Scd quonia uecernofe coTuecudmifuifnimif
malco radicefbabec-ficuideiftaciuilitbeologiarefpuenda atq: uitada parfi uideor
difpucafleun aliud uolume.-qd buic opiculace deo fubiungenduefbanimu' mtendar,

■{j Aurelu A_uguftiniHipponefifEpifcopideciuitace


dei. Liber fepcimuf. &lt;j A.n cum in Tbeologia ciuili
diuinitatem n6 efleconfticeric : m SelecTrifdnfeam
inuenin poffe credendum fic. (LCpnmum.

ia: xxn:

Iltgeneiufme prauar&amp;i uecereropmidefueriwci piecatirimmicaf:


nuarcenebrofiranimifaIciuf&amp;! cenaciuf diucurnuf biiani genenf
lerror mfixit:eue[lere:acq; excirpareconancem:&amp;! illiufgrattequi
Blboc uc uerufdeufpoteft p meo modulo m etufadiutono coope/
Irantemnngenta ce[eriord:acq: meltora:qburadbacremfupioref
Jtbri fuperq; fufFiciunc ; patiencer 86 equanimtcer ferre debebunr:
J&amp;' propter aliofno putare fuperf[uum:quod lam fibi fentiuntnci
iTtum magna refagitur cum uera 86 uere fancTra diuintcaf.quanuifdb
ea nobif etiam buic qua nunc gerimuffragilttati neceffana fubfidta prebeantur:no
cancum propcer mortalif uite cranficonum uaporem:fed propcer uicam beatam:que
non nifi deterna efl: qucErenda &amp;c colenda predicacur. Hanc diumicacenvueburiic
dixerimideicatemmam 86 boc uerbo uci lam noftrofnon pigec:uc e greco expreffiuf
cranfferanc:qct 1U1 cbeoceca appellac. Hanc ergo diumicare: fiue dettatenrno eflcin
ea tbeotogia quam ciuilem uocanrque a. M. Varrone.xvi. uoluminibuf explicaca
efbtd eft non peruenin ad eterne uite felicicacem calium deoru cu[tu:qualefa cmi/
catibufqualiterq; co[endilnftitutifunc:cui nondu perfuafit fextuf [iber:quepxime
abfoluimuO cumiftum forfitan legerie: quid debacquefhoneexpediendauitenuf
defiderec:non babebic. Fien enim potefbut faltem deof felecTof acq; precipuofquof
Varro uolumine complexufeft ulcimo: de quibuf parum diximuf: quifq colendof
propcer uicam beacam:que non nifi ecerna eft opmecur. Qjia m renon dico quod
faceciufaitTertullianuff-ortaffe q ueriuf Si du feligunc" ucbulbl:utiq: ceten
reprobi
ludicancur. Non boc dico :uideo enim ex elertif feligi aliquofad aliquid maiuf atcf
preftantiuf: ficuc in militia cu cyronefelecti fuermt.-exbifquoq! eligunturad opuf
aliquod maiuFarmorum.Eccum eliguntur m ecclefia qui fianc prepofitimon uaqi
ceteri reprobantur.-cu omnef boni Fidelefeledh menco nuncupentur. Eliguntur m
edificio lapidefangularefnon reprobatifceccrifq flrudture partibufaliifdepuwnt',
Eliguncur uue ad uefcendum:nec reprobantur alie quafrelinquimufad bibendum
Non opufmulta percurrere:cum refm aperco fic. Quaobrem non ex boc q; dn ex.
mulcifquidem eledti funt:uel ifqui fcnplic:ue[ eorum culcorefuel du ipfi
uicuperandl
funcifed aduercendum pociufiqui nam ifti finci&amp;ad quam rem (Uecli utdeantur.

(|Qui finc du Ssledtc&amp;i an abofTictifuilioram


deorum babeancur excepci. &lt;JjCTu.

FvOfcerte deof feledtor Varro unmf Iibrt cotexcione cdmendac Ianu; rouem;
^A— ^Sacurnum:Genium:Mcrcunu:ApoUinem:Martem:Vu[canu:Nepcunnum!
bolem : O rcum: Ltberum patrem i Tellurem i Cererem :Iunonem:Luna m ;D.anam 1
Mma-ua:Venerem:Veftam.Inquibufomnibufferme.xx.duodecimmaref:octo
lunc remme.Hec numma utrum propcer maiorefin mudo admmiftracicnef feleda
dicunc:an cppopulifmagifinnotuerunt^maiorq: eft eifculcufexbibicuf Sipprcrea
quia opera maiora ab btradmiraftrancur in mundo :non eofinuenire debuimufinter
uiam quali pla:beiam nummum mulcicudmem: mmucifopufcultfdeputatam. Nam
iplc primum Ianuf cum puerpenum concipitur:unde cundta tlla opera fumunrex/
oraium, mmutatim mmutifdiftnbuca nummibuf: aditum apent recipiendo femira.
XDt ei 86 iacurnufpropter tpfum femen. Ibi Liber qui marem effufo remme [iberat
i.Di^iCeraquam8£Veneremuolunc:quebocidembeneficiumconferacfa:mme:ut

t^x;

criam ipfd emiffo femme Iiberecur. Omnef bi ex lllif funrqui fHecli dppcUanmr.
Sed ibi eft &amp;: dea Mena :que menftruif fluonbuf preefb quanuiflouif fi[id:camen
ignobilifeft. Ecbdnc prouidennam Huorummenfcruorum m Iibnf fe[ccT:orum
deorum ipfi Iunoni ijem ducor dfligndc : que in duf felecftif eciam rcgind eft: Si
bic
tdnq Iuno Luandcum Cddcm Mend pnuignd fud cidem cruori prefidcc. Ibi func
&amp;:duo nefcioqui obfcunfllmi Vicumnuf&amp;Sencmufquorualcer uitdm:a[cerrenfuf
puerpeno Idrgiunrur.Et nimrum mu'to plufpreftanc cumfincignobi[iflimi:q il[|
coc proceref: &amp;: felecfci. Ndm profecfto fine uicd &amp;: fenfu quid cft i'lud
cocum q uod
muliebn ucero gencunnifi ncfcio quid dbiectiflimu-Iimo dc puluen compdrdndum !

(iQud nu![d fic racio quedeSelectoequorundd


deorum poflicoftendi: curmulti^mferionbuf
exceilennor ddmmiftrdtio deputeeur. (fCTui.

f VVe igicur Cdufd tot felecfcofdeofdd bec operd minimd computit:ubi aVicCino
V^^Sencmoquoffama obfcurarecodicinbuiufmunificecieparcin^efupereni;'
ConfercenimfclecftufIdnufddicu:&amp;;qudriHnud femini.conf-ercfelectuf Sdcurnuf
fcmen ipfum.Conferc felectuf Liberemfdem femtnifemiflione uirif.conferc boc ide
Liberd que Ceref feu Venufeft femmif Confert fekcftd luno &amp;: bec non foU fed cu
Menafilid Iouiff-luorefmenfcruof.-ddeiufquod concepcumeftmcrementum: Ec
conferc Vicunufobfcuruf &amp;: ignobilifuitam.confercScncinufobfcuruf&amp;Mcnobilif
fenfum.Queduo canco illifrebufpreflanciorafuncquato Si ipfe refab bifincelleclu
ac nacione uincuncur. Sicuc enim que rariocmacur &amp;: mtc[[igunt: profecto
pociord
funt uf: que fme incc[[ectu acq:racione ucpecora uiuunc &amp;:
fenciuncita&amp;nllaque
uitd fenfuq; funepreditd; nfque necuiuunc necfenfiunc merito preferuntur. Inter
felectofitdq; deof Vicumnufuiuificdror:&amp;: Sencmuf fenfificdtor:mdgif bdbende/
bueruntqldnuf reminifddmiffor^Saturnuffeminifdatormel fator: &amp;: Liber Si
Liberd feminum comocorefuel emifloref que (emma mdignum eft cos;itare: ni(i ad
uicam fenfumq;peruencrmc;qud;munerd felectanon dancur a duf leiectiO fcda
quibufddm mcognicif:&amp;:preiftorumdignicacenegIectif Quod lircfpondecomniii
miciorumbdberelanum poreftacem:&amp;: ideo ilbeciam quod dpericconcepcum non
immenco dccnbui;*; omniii femmum Sdcurnum;&amp;' ideo femmdcione quoq: bommif
non pofledbeiufoperacionefeiungi:&amp;:omniumicmmumemiccendoru Liberuma;
Liberanv&amp;Iideobifeciampreeffequead fubfticuendof bominefpercmenc; omnium
purgandoru &amp;"panendoru Iunonem;&amp;: ideo ed r.6 deefTe purgdcionibuffeminarii
Kparcubufbommu. Querant quid refpondeanc de Vicumno&amp;:Sencino:ucrum U
ipfofuelmc baberc omnium que uiuunr &amp;: fenciunc poceftacem.Quod fi concedunc:
dttendat q eof (ublimiuf [ocacun fmt.Nd fcminibufnd r ci i cerra:&amp;: ex cerra e
uiuere
auce acq; fencire ecia deof fidereof opindncur. Si auc dicunc Vicumno dcq: Sencmo
bec foU actribuCd que m carne uiuefcunc: &amp;: fendbuf ddmmicutancur:&amp;: cur no
deuf
iliequifacicomnia uiuereacqi(encire:enamcarniuicam prebec&amp;: fenfumuniuerfdli
opere boc munufetidm parcubufcribuef/Ec quid opufefc Vicumno dcq;Sencmo!
fi db illo qui uice Si. fenfibufprcefl :uniuerfdlicer cucfra reguncup &amp;:
bifquafi famulif
iffcd Cdmalia ue[utexcremd&amp;:
imdc6mi(Tafut.'Irdnefuciliifeiectide(c&lt;cucifdmi[id:
uc non muemrcc quibufecidm ipfi iftd comicterenr?fed cum totd fud nobilirate qua
uifi funt eligendi: opuf fdcere cum ignobilibuf cogeren;ur ' Iuno felecca sc rcgma:

EC

Ioiufq: foror u cciiunx-Bec tfi iterduca e puerif:» opuffacic cu


dedbufignobiliflimif
Abeona u A.deona. Ibi pofueruc u Mencem deam:que fdcidt puerif bona mencS:
u tnter feledtoriftd no ponicur.-quafi quicq nutiuf pfrari bomim poflir.PonicurdUt
Iuno quid icerducd eft u domiduca i quafi quicq profit iter carpere:&amp;: domii
duci.fl
menf no eft bcn a. Cuiufm unenf deam feleclioref ifti mter felecfcd numind mimme
pofuerunt- Que pfccfto u Mmerue fuerac pferenda:cui p ifta minuta opa puerorii
memoriam tnbuerunc. Qutfenim dubicec mulco efie meliuf bdbere bonam mencem:
g memoria quancalibec mgencem.' Nemo emm malufeft: qui bonam babec mencem.
Qmda uero peffimi memoria funt mimbdi: q cato peioref funt:qudto minufpofliit:
quod mdle cogtc&amp;obltuifci.Ec camg Mmerua eft mcer feledcordeof: Mentem aucS
deam turba ui[if operuit. Quid de uirtute dicaiqutd de fe[tcicate:de quibufm quarto
Iibropluraiamdiximufquafcumdearbaberencinuiium eif locu mcer reledcofdeof
dare uoluerunc. ubi dederunt Marci:&amp;£ Orco uni effecton mortiu alceri
recepcon.'
Cum igitur in uf mmurif openbufque minutatim duf plunbufdifcribucd func:etidm
ipfof leiecftof uideamufcanq fenatu cum plebe pancer operart: u inueniamufa qui'
bufda dufqui nequaq fehgendi pucati func^multo mdiora atq: meliora adminiflrani
qab t[lif;qui felecti uocancunreftacarbicrannon propcer preftannorefin mundo
admimftractoeffed quid puentc eif uc populif magif inotefcerct:feleCl:of« pcipuof
nucupdcof Vndedicicecidipfe Vdrro:cp dnfquibufdd pacnbuf&amp;: deabufmdcnbuf:
licuc bominibufignobilicdfdccidiflec. Si ergo fehcicafideo forcdffe mter
felectofdeof
efle non debuic: gi dd iftdm nobilicdcem non menco fed f orcuitu peruenent: faltem
inter illofuel potiuf pre illif fortund poneretun quam dicunc deam non rdtionabilt
difpoficioc: fed uc cemere accidenc fud cutq;dona conferre.Hec m diif
feleclifcenere
dpicemdebuic:inquibufmaximequidpoffec:oftendic:qfieofuidemufnonprecipud
uirtuce: non raciondbili febcicate: fed remeraria ficuc eorum culcorefde illd
fcntiuc
fortune poceftatefeleiftofNam u uirdirertiflimurSa[uftiufetidiprofdeofforrd0if
actenditcum dicerec. Sed profecfto forcunam omni re dommdcur.ea refcunclafeX
libidineimagif qex uero ci-[ebrac.obfcurarq:. Non enim poffunt inuemrecaufd.Qir
celebratd fit Venufi&amp;- obfcurara (ic uircufcu db iftifd mbdic cdfecrdCd fmc
numinj:
nec coparandd finc merita. Auc fi bec nobditdri meruit-cj plurefappetunt Venere:
q uirtucem^cur celebraca eft dea Mmerua:&amp;: obfcuratd eft dea pecunid:cu
ingenere
bumano plurefaliiciat duanciaig pentia u m eifipfiOqfucdrcificiofi: rdromuenief
bommemiqui non bdbeac drcem fudm pecuniali mercede uendiem.plunfq; pendatur
femper proprer quod dbquid ficiqid ppter quod il[ud fit .' Si ergo infipiencifmdiao
mulcicudmif fdtftd e(tdeorumiftdfelecT:io:curded pecunid Minerue preldtd non
efbcum propter pecunidm fmc drtificef mulci l Si aucem paucoru fapientium eft ifltf
diftmcT:io:cur non prelaca eft Veneri uircuO cumeam [ongeratio preferat? Salce
cerce uc dixt ipfd fortuna: qu£ ficuc putdnt: qui ei plunmum tnbuunt: in omm re
dommator^refcundldfexlibidinemaginciexuerocelebrdciobrcurdtqiificancum
&amp;; iri deofudluic: ut temerano mdicio fuo quofuellecicelebrdrec: obfcruraretq::
quof
uellec.-precipuum [ocum bdberer in feleclifque in ipfofquoq: deofcam precipueeft
poteftat,r An uc ildc effe n6 ponec mibil aliud etia ipfa forcuna nili aduerfd
pucddae
bdbui(leforcund.'SibiergodduerfdCdeft:quedIiofnobt[effdCienrnobi[itdCan^t(l:.

('Me[iuracftumerrecudiirinferioribunqnu[[irmfdm3nc'obprobriir.
g cum Seledcirquorum tance curpitudmercelebrentur. (LC.mt.

txn;

^rRUtdrerur WCE drtT.ft.f fetert.rqu.f q nob,»r*,r&amp;: cX.mtAnJappeaMn *

V^ eofdicem; Forcundtof fi no eormdg.rdd miuridfg dd bonoref fetecTrof u.derec


Ndm illdm innmdm curbdm ipfc ignobil.Cdfcex.cne obruerccuropprobn.f. R.J
demuTquidenvcum eofuidemuf figmencir bumdndrum opmionum pdrnc.r. n[ er fe
openbul d.lcr.bucof tdnq munurcutdnoruedcigd!,» condudroreff uel CdnS op.Ficer
m uico drgenrano , ub. unum udfcutum ut perfedtum exedc per mutcof driiFicer
rranlit: cum db uno perFecfto perfic, porTet. Sed dl.teV non putdtum efl operdncum
mulccudin, confutendum , n,f, uc r,ngutdf dmfpdrrercro u fdcde difcerenc finguti ■
neomnel ,n drce und tdrde u d.fficte cogerenCerfe perfecU Veracdmeuix qu.rq
repencur deorum non feledcoruwqu, dtiquo cnm.nefdmdm tmxic infdmem: u,x
ducem (eledtoru qu.fp.dm qu, no ,n fe nocdm concumel.e mf.gn,rdcce P eric.ll[i dd
fltorum bumiba operd dercenderunc.,fr. ,n illorum fubum.d crimmd nonucncrunc.
Ueldno quidemnonmibifdciiequ.cqm occurr.c.quoddd probrum percmedc.Ec
rortdll,ltd[,rFu,t:ucinnoccciuruixeric:&amp;;dFdcinoriburf[dgicurq:remotiui-.SdCur/
numFug,entem:bemgnurexcep,t.cumborp. t epdrc.turertregnum:utetid-ciuiCdter
l.ngu!drconderenc:.fte Idn,cu[um:,fte Sdturn.dm. Sed .(t, m cultu deorum omn.r
dedeconl d P pec,torencu,uru,tdm m.nufturpem mueneruc: eum fimutdcr, moftrofd
derornucdce cui-paruc.nunc cu b.fronremmunc et.d quddnfrocem , Cdnq aem.num
Fdcen tef An forte uoluerac.uc quon.d plunmi du r e [ect&lt; eruber c edd
perpecrando
dmilerdncFroncem:qudncoifleinnocentiorefrec:cdncoFronco(.ordppdrerec.'

U.Depdgdno^: recreciore doctnnd pbyfiofq: rdciombur. CjCv.

£^(Eo" ipforum pociufmterpretdtionerpbyricdr dudidmufi quibu^ turpitudmem


^_ t m.rerrimi erronruetucdtcionrdodcrmefpece cotordre condncur Pnmu e*r
/ incerpretdooner fic Vdrro comendacuc dicdc dnt.quof fimuldcrd deoru ti .nfcn.a
orndtulq: Fmxifle. Que cfi ocu[,fdn,me dduemffenc u qui ddifTec dodcrme myftcru:
ponencanimS mud, dc pdrteFeiurid c deoruerordmmo uidere. quoru qu, fimutdcrd
Ipece bommir Fecerunt: boc uider, fecucof q, mortdt.um dnimufqu, eft ,n corpore
bumdno:r,m,:t,murefl:,mmorcd[.rdnim.:cdnqfiudrdponerencurcdurdnotdndoru
deo Jf ^,nL.benedeoenopbo^r,flereturqct(ign,F,Cdrecu.nu:per.dquodcontinec
idquodcont,netur:,tdp l rfimuldcrumquodformdmbdberecbumdndmr,gn.ficdri
'T™ ™'° n *l™-- &lt;f eo uetuc udfe ndcurd iftdfoledc cocmerrcu.urndcuredeum
uoluc ee:ue[ deof Hec ffi t myfWrid do Anne que .fle u.r doca.ffimurpenecrduerdt:
unde m luce ,ftd proferret. Scd o bomo dcut.flime: num m &gt;ft,rdocTrine myfter„r
illdm prudent.d perdid,ft,:qud tibi fobr.e uilum efhcp „ qui primu populiriimuldcrd
conft.ruerunc:*: metii dempferunc au.buttu.Pa: errorem dddiderunt.cdfV.urqi deoP
line limuldcriruccererobrerudfre B-omdnottl. emm ob.Fuerut ducoref ucbec cocrd
polteriorefiiomdnordicere dcderef Ndm u f, .[[idncqu.ffim, fimuldcrd colu.fTent:
rorrdlUI rorum iftu fc-nfum de f.muldcr.fnon c6ft.tucnd.r.ncer.m uer.
cimoriffilecio
premerel. &amp;• ,n bu.ufccmodi permcofirudnirq: figment.rmyfcerid iftddoctrme lo/
qudcul Hi eldcufpredicdreT. An.md tdmen tud tdm dodtd x mgen.ofd: ubi ce mulru
dolemufper bec myfterid doctrme-dd deum fuum:,d eft a quo fdctd eftmo cu quo
tdCtd eltmec cu.urport.o led cu.urcond.cio eft: nec qui efb omn.um dmmd: fed qui
rec.t omncm dnimd-quo fblo i[[uftrdnce ttc amma bedtd.f, eiurgrdcie n6 fic ingrdtd:
nulfo modo potuic perucnire. Verum iftd mylterid doclrme qudlid fino qudne.q.

&amp;

pendenda.querequuncur.oftendunc. Facetur mtenm uirifte dortiflimufiamman,


mundi ac parcefeiurefre uerofdeofi unde mrell.git: cocl emrcbeologia eam iplam fci/
Ucec nacurale cuiplurimd cr.bu.cufq: ad an.me rat.onalifnarura fe excederepotu.fle.
De narurali enim pauc.flima preloquicur m boc libro: m quo uAbimufutrum P er
mterpretationefpby riologicafad banc nacuralem poflic ref erre ciu.Iem . qua deduf
relecTrif ultimam rcnpfic.quod C pocueric:roca nacuralifenc. Ec qu.d opuferac ab ea
ciu.lem canta cura difhncTrionirabiugere &gt; Si auc recTro difcrinnne feparaca e:
quado
nec ifta uera efhque ill. nacura[.fplacec:peruenic.n.ufq: ad an.ma^non ufiq: ad
ueru
deum.qui Fecic IKanima:quanco efb abiedhor u falfior ifca ctuilif: que maxime c.rd
corpozp eft occupaca nacura: ficucipfe inrerpretac.oer eiufex qbufqueda necefCru
comemorare me oporcec: cata ab nf exqu.ftte u enucleace diligencia demoftwbunt.

&lt;f De opimoneVarronifqua arbitratufeft deum effe


an.mam mundi: qui tamen m parcibuf Tu.r babeaC
animaf mu!caf quarum diuma nacura fic. CC.vl-

¥^k Icit ergo idemVarro adbuc de nacurali tbeologia pretoquenf deu fe arbicran
\_J effe animam mundr quem Greci uocant cofmon: u bunc ipfiim mundum efTe
*■ deum. Sed ficuc bommem fapiencem-cum fic ex corpore u ammo: camen ab ammo
dici fap.encemnca mundum deum d.ci ab animo Cum lic ex animo u corpore. Hie
uidecur quoquomodo confiten unum deum:fed uc pluref eciam incroducaciddmgic
mundum diuidi in duaf parcePid eft celum u cerram. Ec celum bifanam m etb:ra U
aera: cerram uero m aquam u bumum. E quibur fummum efle etbera: fecundum
aera:rerciam aquam:inf.mam cerram. Quafomnerparterquactuor animarumeffc
plenaf m etbere u aere lmmortalium: in aqua u terna mortalium. A fummo aucem
circuicu celi ufq: ad circulu lune ecberearanimarerre aftra ac ftelUfeafq:
celeftefdeof
no modo mcelligi effe:fed etia uidcn. Incer lune uero gyrum u nimboif ac uentoru
cacumina aereafeE ammaOred earanimo no ocu[.ru.der.:&amp;2 uocan beroaf£ Urefsi
genior. Hec eft u.del.cecbreuicer m ifta prelocucione -ppofita cbeologia ndcuralif:
que no buic cm-fed u mulcirpb.lofopb.f placu.c. de qua cunc d.I.gentiufd.fferendu
cfbcu deciuiligcumaddeof felecT:ofactinec:opituIacedeo uero-qctreftacipleuero.

&lt;[An rationab.Ie fuent Ianum u ter mmum


mduonuminafeparan. dC.vil.
V™ — Anufigicur a quo fumpfic exordiu:quero quif nam fic.R.erpondetur-'munauf
M eft.Rreiiife bec ptane accp aperta refponlio.Cur ego ad tu. dicunc' rertt m.lM

i^ pernnere:fmefuero ad alcerum quem Termmum uocac &gt;■ Nam ppter iniciaecfinn.


duobur iftif durduormenferperbibenr dedicatoOprecer illordecem quiburufq: ad de/
cembremcapuceflmarciunianuanum Iano:februanumTermino.IdeocermmaW
eodem menlefebruano celebrart dicunt 1 cum fic racrum purgacoriunrqcf uocanc
Februm: unde menfifnomen accepic. Nunqu.d ergo ad mundum qui Ianufefbmicia
rerum pertmenc:&amp;: f.nefnon percinenc?uc alcerilbfdeufpreficerecur? Nonneoffl/
nia: qua:m boc mundo fien dicunc: in boc eciam mundo cermmari farencur- Qs e (
eft ifta uanicaOm opere illi dare poceftacem dimidiam:in ftmulacro f aciem dupU" 1
-
Nonne iftum bifroncem mulco el.gantiuf incerprecarencur; fi eundem u IanumS

Mn^^^n

cgnc

Terminumdicerenr:dCq:iniCiirunamPacie^finiburdtccrdmdarent'qm^uiopcrdt;:
ucriiq: debec mcendere ! In omni enim mocudclriomf fue qui non refpicic iranu:non
profpicicfnie.Vndcncceneeft:ucmemoricrerpicienci:profpicienfc6necftjc'incetio.
Nam cui excidenc:qct ccpcnc:quomodo fmidcmo mueniec. Quodfi uiram bedcam
m boc miido mcbodripucarenciexcra mundii perficr&amp;Jideo ldno id e mundo fo!a
micioif cribuerenc poceftd[C:profeclo ei prcponerencTerminu.eumq: a duf feledhf
no dlienarenc. Quancj ecid nunc cd. m ifhf duobufdnf inicid rerii cempordliufmefcj
crddrdnc'. Termmo dan detuic pluf bononf Mdior.n.Iecicid eft cii refqueq: ppicit':
foUicicudmifduc plend func cepcd:donec perducdnc? dd fme.que qui dliquid mcipics
mdxiedppecic.incedic.expedtdc.exopcdc.nec de reincbodcd nifi cerminec.-exulcdc.

&lt;]Ob qua cdufd cutcoreflani bifronre" imagme' ip!iuf finxennc.


quam cdmen ecidm quddnformem uiden uelmc. (JCvm.

j^^TEd idm bifrontif fimuiacn inrerprerafio proferat'. Dudfeni fdciefdntf « rerro


h- — S bdbere dicic':q&gt; bidtufnofter cii ofdpenmufmudo limilifuidedc.undf u
palatu
Greci Vrdnon dppelldnc. &amp;; nonnullnnquic Poeceldrini celum uocdueruncpdldcti.
d quo bidcu onf:&amp;;forif efleddtcum:dd dencefuerfuf&amp;; mcrorfufdd fducef Ecce
quo
perdu dtuf eft munduf propcer palaci noftn uocabulumuel Grecunvuel poccicum.
Quifducebocdddnimd:quidad uiCdmecernd:proprerfoldf fdliudf coldtur bic deuf:
quibuf parcim gluciendif pdrcim expucndif lub cclo pdldti ucrdq: pandicur idnud !
Qiudeft porro dbfurdiuOqinipfo mundo noinueniredudfidnuafexdduerfoficdf:
per qf ue[ ddmiccdt dd fe aliqd mcro ; ue[ emiccdc d fe fordfi&amp;; de noftro ore
&amp;: guccure
quorum f milicudincm mundufnon bdbec:uelle mundi limuldcrum copcnereldno
propcer folum pdUcum cuiuf fimilicudme Ianuf no bdbec ! Cum uero eum faciunc
quddnfronce:&amp;; Idnu geminu dppelldCM qudccuor miidi pdrcibuf boc incerprctdnt':
qudfi dliquid fpectec munduf fordfficuc per omnef fdcief Idnuf Demdefi Idnufeft
mundufi&amp;: mundufqudtcuor parcibufconftdcfdlfum cft fimuldcru Idnuquid Idnuf
tc fi quddnfronf legicurmunq came quddn IdnufmuenicurAuc fi propcered ueru
e(t:quid ecidnommeorictif&amp;;occidencifcocufro[ecmudufmceIIigi:nuquidcududf
pdrcefdliafnommduimurfepcctrionif&amp;;duftri:licuti[luquddrifroncediciicgcmini&lt;
Ianuica quifq gemmii diclurufe mundu .'N6 bdbec omnmo unde qccuor unudf
quemcrdntibuf&amp;;exeucibufpdccdcincerpcenc':ddmudifimi'icudine:ficucdebifr6ce
qi diccrcc :fd[ce l ore boif mueneruc. nifi Neptunuf force fubuenidC i u porngdc
pifce
cui pcer biacu orif &amp;: gutcunf etid dexcra &amp; fmiftrd fducef pacerec. Ec cfi
bdnc uani/
catem p coc idnuaf nulIaefFugic animamifi que audic uencdce dicence. ego fuianud.

&lt;LDe Iouifpoteftdteidcq: eiufcum Iano coparacione.(CC vun.

O ucm dutem:qui etidm Iupicer dicicur:quem uelmc mccltigi exponanc Deuf


J — eflinquiuntbdbenfpoteftdcemcaufdrum:quibufd[iquidficinmundo.Hoccj
magnumficnobiliffimuf Virgilu ucrfufille ceftacur.
Felix qui pocuic rerum cognofcere caufdf.

Sed curei prepomcurIdnuf.'boc nobifuir iIIedcutiflimundocT-iffimulq' refpcidedC.


Quonidm penef Idnum inquit func pritrtd: pencf Ioucm fumma. Menco ergo rex
omniu Iupiterbdbecur. Pnma er.im umcuncur a fummifquia Iicecprimd preceddnc

EC

cempore- funw fupant digmcate. Sed rccte boc dicerec^ft f ddrO!j pnma dtfcemerem:
8i fumma. Sicuc emm intcium facti eft proficifci fummum peruemre: tmtiumrVb.
mcepno difcer.du fummum perceptio doclxine: a c lic m omnihufpnmd func iracu:
fummaq: func finef. Sed lam boc negocium incer IanumTermmumq: difcuflum efc.
Caufeaucemque dancur IouuefFuientta funt: non efFecta. Neq: ullo modo fien
poteft:uc ue[ cempore preuemantur a factif mtciifue fadtorum. Semper entmpor
eftrefquef-acic:qi[ldquefic. Qiidpropccr fi ad lanum perrmencinicidfddtoicnion
ideo priora func efTicientibuf caulifquaf Ioui tnbuunc. Sicucemmbil fic:icd mbil
incboacurut fidt-'quod non Fdcienfcaufd preceffenc. Hunc fdne deum penefquem
func omnefcdufcfddlorum ommum nacurarti naruraliumq: rerum:fi louepopult
appelldnc:&amp;;cdntifc6cumeIiircdmq:fce[en:i r cr[mindci6ibufco[unt:tetriore
fdcnlegio
fefeobnrnngunc^qfiprorfufnuIlumputdrencdeum.VndefdtiureffeceirdliUciiquc
Iouifnominenuncupdre:dignumturpibuf8ifldgiciofif bononbuf: fuppofitouano
figmento quod potiuf blaffemdrent:ficuc Sdturno dicicur fuppoftcuf Upif quepro
filio deuorarec:ej iftum deum dicere u conancem:&amp;r adulceranccm. &amp; totum
mundum
regentem -u per coe frupra dif fluencem. u nacurdrum omnium nacuraliumq! rerum
caufaf fummdf bdbentem: u fuafcaufdf fconafnon babencem. Deinde quero quem
tam [ocum inter deof buic deocnbuanc loiu: fi Ianufeft mundufV Deofemm uerof
ammam mundi ac eiufpdrtefiffe dcfmiuic. hc per boc quicquid bocnon efbnoneft
utiq: fecundii iftof ueruf deuf Num igic' ica dicTrun func Iouem animdm mundiw
Ianuffic corpufeiufid eft ifte uifibtlifmunduf'H:&gt;c fi dicuncmon ent qucddmodu
lanum deum dicdnc:quonia mundi corpufnon eft deufuel fecundii ipfoffed amm&lt;i
mundi ac pdrcef eiuf. Vnde idem Vdrro dperciffime dicic deti fe arbttran effe
.rniml
mundi: Sibuncipfummundumeffedeum: fed ficuc bommem fdpiencem cum ficeX
animo u corpore:tdncum exanimo dtci fapienccnuca miidum deum dici ab animo:
cum fic ex dnimo u corpore. Soiii tcdq: mundi corpufno eft deuf fed aut fola aniiM
eiuf: auc fimul corpuf u animuf ica rdmen uc non fic a corpore fed ab animo deuf.
Si ergo Idn uf eft munduf u deuf eft Idnuf: ntlquid louem uc deufeffe poffic:
aliqu^
parcem lam efledidlun func 'Mdgif n.Ioui uniuerfum folenc cnbuere: undenllud.
Iouifomnid plena. Ergo u Iouemucdeuf fiCKmaximeucrex deorum:noaImm
poffunr exiftimdre q mundum.- uc m duf cerenf fccfm iftof fuifparcibuf regnet. In
banc fentencidm eciam quofdam uerfuf Valeru Sorani exponic idem Varro: m eo
Iibro quem feorfum ab iftifde culcu deorum fcnpiic.qui uerfuf bi func.
Iupicer omnipotenf regum rex ipfe deufq?.
Progenttor genicnxq: deum deuf unuf u omntf.

Exponticur aucem m eodem Iibro ica.Cum mdrem exiftimdret qui femEemittercC


Femmam que dcctperct •■ Iouemq: effe mundum: u eum omnid femmd ex fe emtccerei
u m fe recipere: cii Cdufd inquic fcripfic Soranuf: Iupicer progenitor:gentcrtxq:
nec
tniriuf cti caufa unii u omnu eunde effe. Munduf n. unuf: titneo uno omnid
fu&lt;i&amp;

([An Iant u Iouirredta difcrecto fiC^fJCx.

r,0 U Ianufmunduf fit: u luptter munduf ftc: unufquifq: fit mundufi


uo du func lanuf U Iupicer ! Quare feorfum babenc cepIa:feorfii &amp;&amp;

?m ergo I
^A quareduo du func lanuf U Iupicer ! Quare feorrum babenc ceptaMeorlu »*»'
diueffa facra :diffimilia fimuldcra ! Si propterea quia alia uifeft pnmordiorum: M
caufdrii: u tlla Iant u illa Ioutfnome acceptc^nuqutd fi unufbomo in diuerftfrebuf

ffljT^^W

t33X

duaf babedC potcftdtefdut dudfdrtef:quia flnguU:; diuerfa uifeft :ideo duo mdicef:
auc duo dicunc arrif icef? Sic ergo m unufdeuf cu lpfe babear poceftate pmordiojc:
ipfe caufaru ;num propcer boc illum duof deof efle necefle eft pucart:quia
primordta
Cdufeq refdue func' Quod fi bociuflum puCdnc:etiaipfum loue coc deofeffedicde:
quotquot ei cognomma ,pprer multdfpoceftatefdederunc. qm refomnef ex quibuf
ilU cognomma func adbibica:mu!te acq; diuerfe func:ex quibufpauca comemoro.

(£Se cognomimbuf Iouifquenon ad muIcofdeoG


fedad unum:eundemqireferuncur. (JC.xi.

V&gt;^\IxerunteumiucT:orem:inuiclu:opitu!u:impu[rorem.n:atutorem:ft 1 ibi[itor2!

/A_^/ lupina[em:cigiUum:d[umnum:rummu.a;d[id queperfeprofequilongumeft.

I tlec aucem cognomma impofiieruc uni deo propter Cdufafpoceftdtefq: diuerfafno


tdmen propter coc ref etiam toc deof eu ee coegerunc. q&gt; omnid uincerec : q&gt;
a nemmc
mncerecur:q&gt; opem mdigencibuf ferret:q&gt; baberec impe[[endi:ftdcuendi:
ftdbiliendi:
refupmandi poteftacem: q&gt; canq cigilluf mundum concmerec ac fuftinerec: q&gt;
dlerec
omnia:q) rumaid eft mama alerec ammdltd.In bifucdduercimufqueda magndfuc.
quedam exigua^ camen unufutrdq^facere perbibetur. Puto mter fe propmquiora
efle cauUfrerum:acq: pnmordid:propcer quafrefunum mundu duofdeofeffeuo/
luerunc Iouem atqjldnunvqcontineremundum &amp;:mamam ddre animalibuf nec
tamen propccr bec duo opera tdm [onge inter fe ui &amp;: dignicace diuerfa: duo dn
efie
cdpulfl funcifed unuf lupiter. ppcer ilbdTigilluf ppter boc R_uminufdppeIUcuf e.
Nob dicere q&gt; animalibuf mamdm prebere fugentibuf magif lunone potuit dicere
q Iouem.prefertim cum eflec ecia diua R.iumind-.que in boc opuf adiutonum il[i fd/
muUtum uepreberer. Cogito cnim poflerefponderi: &amp;: ipfam Iunonem nibil dliud
effeq louem.fecund-i iliofVdleru Sorant uer r uf ubt dicTrum eft:
Iupicer omnipocenfregum rex ipfe deufq:.&lt;U?rogenicorgenitrixq: deum.
Quareergo didtufe &amp;: R_ummuf cudifigenciufforcanequerenribufipfeinuenidt:
efle etiam i[[d diua R_umina . Si enim mateftate deorum recl e uidebatur mdignum:
uc m una Ipica a[cer ad curam gentculi-alcer ad folhcuti pcmerec:quanto e mdigniuf
unam rem mfimam id eft uc mdmmifdlantur dnima.ia.-duorum deorum pocefUcef
curare: quorum fit unuf lupiter rex ipfe cundtorum: &amp;: boc -ig-ic non falcem
cum
coniuge fua:fed cu ignobid nefctoqua R.umma. mfi quia ipfe eft eciam ipfa Rumina
ipfe R-ummuf ■' Ruminuf forcalTe pro fugencibuf maribuf: R-umina pro fiEmmif.
Dicere quippe uoluittem illofloui Femminu nome imponere: nifi u m iLufuerfibuO
Progenicor genitnxq; dicerecur: &amp;: inter alia etufcognomina [egerem:q&gt;
cciampe/
cunia uocarecur. qu5 dedm mter illofmunufcuUnof inuenimuf; ut in qudrco [ibro
lam commemorauimuf. Sed cum &amp;: maref &amp;: femme babeanc pecuniam:cur non ec
pecunia 8- pecumufappelUcuf ficsficuc Rumina &amp;: R-uminuOipfi uidermc.

({ Quod Iupiter ecia pecunia nuncupatur. CSZ.xa.

QVam uero ekganter rationcm buiurnominifreddidcrun^a.pecuniamquit.e


uocatur: qi eiuf finc omnia. O magnam racionem diuini nominifimmo uero
illecuiuf funcomnia;uiIiflime 8. -orumehociflime pecunia nuncupatur. A.comma
Iouif func que celo a cerra concinenf.mcer que sc ipfa pecunia m omnibuf omnino

rebufque ab bominiburnommepecums polUdentur. Sed nimiru boc auancia loui


nomen tmpofuic. uc quifquif amac pecuniammon quenhbet deum Ccd ipfum regem
omnium libi amare uideacur .Longe aut aliud eftec: fi diuicie uocarec. Miud nantj
fiinc diuicte:a[iud pecunid. ISIam dicimufdiuicerfapienteniuftofbonof qbufpecunia
ue[ nulla cft:ue[ parua. Magif enim func uircucibufdiuiceOper quafeifetiam m ipfif
corporaliu rcrum neceflicactbuf;facif cfbquod adeft. Pauperef uero auarofdicimuf:
feinper inbiancef 8i egencef. Qualibet enim magnaf pecuniaf babere polTunc: fed m
earum quantacuq; abundancia non cgeremon poffunc.Ec deum ipfum uerii recle
dicimufdiuitemon tn pFCunia:fedommpotentia.Dicuncur icaq; u diuitefpecumofi:
fedmtenufegenrfi cupidi.IcedicunC pduperefpecunidcdrenceffedinceriufdiuiref:
fi fapiencef. Qualif ergo ifta cbeologia dcbec effe fapienci :ubi rex deozc eiufrei
nome
accepic:quanemofapienfcocupiuic.'Qudco.n.fdci[iur:fia[iquidbdcdoclrmd:quod
ad uica percinerec ecernd.fdlubncer dilcereE.-deufmudi rector no dbeifpxunu:fed
fapienaa uocdrec ;cuiuf&lt;smor purgac a fordibufaudncie:boc eft ab amore pecunie.
(tQiiod dum exponicurqutd Sdcurnufquid uefic
Ianufucerqiunuflupiterenedoceatur. ' C xtil.

L***f Ed quid de boc Ioue plura:ad quem fortaffe ceteri referendi thnmt inamfre/
F- — maneac deorum opmio plunmoru cum bic ipfeficomnef fiuequando parcef
J etuf uel poteftatefexiftimancur: fiue cum utf dnime quam putac per ciiricd
diffufa:
ex parcibufmolif buiufmquaf uifibdif munduftfte confurgit: u mulciplici adtni/
niftractone nacure quafipluriu. deorum nsmina accepic?Quid eft enim Sdcumuf!
Vnurtnquic de pnncipibufdeunpenefquem fanonu ommu dommacufelt. Nonne
expoficio uerfuu iflorum Valeru Sorani fic fe babec. Iouem effemundu u eu omnu
femtna exfe emiccere u in fe recipere &gt; Ipfe eft igrur penefquem facionum omnium
dommacufeft. Qiud eft Geniuf.' Deureft tnquic qui pr^poficufert: ac uim babec
omnmmrerum gtgnendaru- Quem alium banc uim baberecreduncq mundum: cui
diclum eft. lupicer omnipocenr progemcor genicnxq:. Ec cum alio [oco Gemum
dicicefle uniurcuiufq: ammum ranonalcm:*: ideo efTefingubr fmguloic: calem iic
mundi animum deum efead bocidem uciq: reuocac:uc canq uniuerralirGemufipfe
mundidnimure(recreddC.K,cefti ? icurquedpp[[dncIouem.NdmfiomnirG=iiif
deuf&amp;:omniruiridnimurGsniunf;quicur ucficomniruinanimurdeuf.QuodfiK
ipfol abborrere dbfurdicafipfd compellic- reftdc uc eum rmguldriter u exccllmter
dicanc cjeum Gemum.quem dicunc mundi animunvac per boc Iouem.

Gp~e Mercura u MartifofficuCC C.xim.

/TYErcunum uero u Marcem quomo - referrenc ad aliquarpartefmundi^ op«*

JJ_£clei:que lunc inelemennfnon inuenerunt:g2 ,deo eor Tdltem openbufboroinii

( prepolueruc fermocmandt u be![,gerandi mintftrof Qctoru Mercunufri rermonif

ciam deorum poceftatem gencnpfi quoq: reg, deoic dommacunfi fcctm emfdrbicnii

*T 1ru t,U ' mr: aUC IoqUtnd ' ab ,Ib dca P ,l: ficultatem. qd" utiq: abfurdum eft.
S.

autem .11, bumani tancum rermonirpoceftafcribuca perb.becur: non eft credib.Iedd

lactandol mama non fotum pueror fed ecta pecora.unde S.um,nufcognomm*uf

louem delcendere uolwfie: u curam noftr, Cermonifqua pccor.bufantecclItmuO

tnt

dd fepercmere noluiffe. kc per boc idem ipfe e Iouifdtq: MercurmC Quod fi fermo
ipfe dicicur.effe Mercuriuf; ficuc iIU que de eo incerprecdne' oftendunt. Ndm ideo
Mercunufqudfi mediufcurrenfdicic' dppelldrufqi fermo currac mcer boiefmediuf.
Ideo Hermef grece qcf fermo ue[ interpcdtio que utiqi dd fermone pnnet bermenid
dicicur-ideo &amp;: mercibufpeffe quid mcer uendentef &amp;: emencef fermo fic
mediufideo
aldf ei in cdpice &amp;: pedibuf ponuciuolentef fignificdreuolucre fern p atra
fermonS:
ideo nuncium dictum; quonid" per fermonem omnia cogicdtd enunciantur. Si ergo
Mercunuf ipfe fermo efbecid ipfifconf icencibufdeufno e.fed cu fibi deoff dciuc
eof:
qui demonef func^imundif fupplicdndofpiritibufpoflidenturdb eifqui non d» fed
demonef func.Item quid nec Mdrri altquod elementum uel pdrcem mundi muemrc
pocueruc: ubl dgerec opera qudlidcuqi ndcure.deum belli effedixerunr.qct opufefb
bominunv&amp;Jopcdbile eifnon eft. Si ergo pdcem perpetud felicitdfddretMdrfqutd
agerecmon bdberec. Si dtlc ipfum bellum eft Mdrf (icuc fermo MercunuO utmdm
ijmanifeftum. eft.ij non lic deufcam non fic a. bellum.qct uel fdlfo uocecur deuf.

(JD^ ftellifquibufddm qudfpdgani deorum


fuorum nomimbufnuncupdruc.([C.xv.

^j\ Ififorteillertellefuntibi: qudfeorumdppelldutrencmmibuf Ndmftelldm

J_Jqudndd uocdncMercunumiqudnddicidem Mdrcem. Sedibieft &amp;:i['d:qudm

t uocancIouem.&amp;: Cdmeneifmundufeft louif Ibiqudmuocdnc Sdcurnu:&amp;:cdmeei

precer cdm ddnc non pdrudm fubftdncidm: omnium mdelicet femmu.lbi eft u ilU

omnium cUriffimd quedb eifdppelldcur Venuf&amp;: Cdmen edndem Venerem effeecid

lund uolunc. Qtiduifdeillo f ulgenciflimo fidere dpud eofcdng de malodureo Iuno

Venufq: concenddnc.Luciferum enim quidam Venenfquida dicunc efle Iunonif.

fed uc folec Venuf lunonem umcir.Ndm mulco pluref cdm ftelldm Veneri cnbuiic.

ita uc uix corum quif g reperidt:: qui dlitid opinetur. Quif dute non ndedt:cu
regem

omniumdicdnc Ioue:g&gt;fteIIdeiufd flelU Venenf Cdncd uincicurcldntdte.Tdnco

enim effe debuic cecerif iIU fu[gcncior:qudnco eft ipfe pocennor. ICefpondenc ideo

fic uiden.quid illd que pucdcur obfcunor: fupenoreft.dcq: a ternflongeremotior.

Si ergo fupenorem [ocii mdior dignitdf mjrmrqudre SdCurnufibi eft loue fupior.'

Kn Udnicdf fdbule que rege louem fdcicmo pocuic ufq: dd fiderd puenire:&amp;: cp
non

udluic Sdcurnufin regno fuo neq: in CdpicoIioWcem eft permiffufobcinere m celo'

Qudre diic Idnufn6 dccepicdliqud ftclld.fi propcered quid rr.fidufe: &amp; omnefi
illo

func &amp;: Iouifmudufe:&amp;: bdbec tn.'^niftecdufdfudm copofuicmcpotuic-^pro und

ftcIU qud no bdbec mter fiderd;tot fdciefdccepit i terrd ^Demde fi ppter foUf
(Iclldf

Mercunu &amp;c Mdrtc pdrtefmudipucdc: uc eofdeof bdberepoflinc:qduciq: fermo si

beHu no fimc partef mudi.fed dcluf bominu:curdneriT&amp;: tduro : &amp;:


Cdcro:&amp; fcorpi6i:

cecenfq:buiufmodi: queceleftidfigndmunerdnt-KftellifnonfinguIif: feds: finguld

p[unbufc6ftanc:fupiufq: ifti r infumo cc!op:rbibec coliocdcambi coftancior motuf


merrdbilem medcu fidenbufpbec^nulldfdrdf: nul[dfdcrd:nulldcemp[d fecerunc^ncc

deofnon dico incer bof felectoffed nec mter illof quide qudfi plebeiof bdbuerunc'

IJjPe ApoIIme u Didnd cctenfq: felecTif duf:


quofpartef mundi effe uolueruc. (LC.xvi

TXi

i ■ PoIImem quauifd.umdrorem &amp;:medicu uelmtTamen uc.ndliquaparcemiidi


.f . l^ftdCuerenCMpfum eciam Solem effe dixeruc. D.dnamq; germdna eiuf rimilicir
tundm: &amp;:uiifprd!:lidere:unde &amp;: uirgmem uo'unc:q&gt; uia nibil par.dc:
&amp;ideodmbof
(dgiccdf bdbere:g» ipfd duo fidera de celo rddiofcerrdf ufq; percenddnc. Vulcdnum
uoluncignemmundi. ISfepamnu dquarmudi Dirempacremboceft Orcu:cerrend
— ' infimam parcem mundi. Liberum &amp;; Cererem preponunc feminibufuel illumdf/
culinif.-illam femimnif: uel illum liquori: illdm uero aridicac. feminum. Ec boc
uciq;
tocum refcrcur ad mundum: ideftad louem: qu. proprereadidcufeftprogeniror:
gemcrixqiCp omnia femma ex feemiccerec: ti mfereciperec. Qcidndoquidemeciam
Mdcrem mdgndm edndem Cererem uolunc: qudm nibil aliud dicunc effe g ccrrdm.
edmq; perbibenc &amp; Iunonem. Ecideo ei fecundafcaufdfcribuunc rerunvcumcdme
I oui (ic di cTii progcn.cor genitnxq' deum: quia fcctm eofcccuf ifte munduf e
Iouif.
Mmeruam eciam quia eam bumdnifdrcibufprepofucrunc:necinueneruc uelfceltd:
ubieam ponerenc:eandem udfummu ecbera: uel ecidmlundmefle dixerut. Veltd
quoq- ip r am propcerea dearu maximam pucauerunc- qj ipfa fic terra-- c;uduifigncm
mundi leuiorem: qui pcrcineac ad ufuf bommum:Fa:iiem non uio!enciorem: qu4if
Vulcanieft:ei depucandu eflecrediderunc. A.c per boc omnefiftof felfrtofdeofbuc
efIemunduuoIunc:mquiburdamuniuerrum:mquibufdampdrcefenif. Vmuerfum
ficut louem. PdrcefeiufucGenium:ucMacrem mdgnam.-urSolemiut Lunam:uei
pociuf A.prIIinem &amp;; Didndm.Ecaliquando unu deum refpluref; aliquando umm
remdeofpIurerFdCiunc.NdmunurdeufrefpIuref func:ficucipfe lupicer.K muduf
cnim cocufIupicer:&amp;: folum cajlum Iupiter:&amp;: fbla fteUd lupuerbdberur
&amp;i dicicur.
Icemq: Iuno fecundaru caufdrudomina: 8i Iuno aer: ic Iuno cerrd:8i fi Venerem
uincerec:IunofteIlafimi[icer.Minerualumufecber:^MmeruaitideIund:qudmee
in etbenfmfimo Iimiceexiirimmc. Vnam uero rem deofplurefira fjcuc. Ec Ianuf
eft mundufa: lupicer.Sic u luno eftcerrd:»: Mdcermdgna u Ceref.EcficucfcvM
que exempli grdcia comemoraui: ira V cecera npn expl.canc: fed poour.mplicdnt.
Sicut impecuferrabudc opini6ifimpuIenc:ira buc acq; illuc; bmc atq; illmc mf.liuc
u relUiunciuc ipfe Varro de ommbufdubicrtre: g aliqmd afrTrmare: maluene.

&lt;£Quod etiam ipfe Varro opmionef fuafde


diifpronunciaueric ambiguali &lt;J_C7xvn.

' 4^i ^™"* trIum e^tremojc primum cum de diifcerorabroluiner [.brunvm dfera
_cle durmcercrdicere ingreflurait: Cum in boc [ibello dubiafde dnropmionef
_„r : ; -... 6 . -.-!-...• ^unnnnociioeuo aubidldec.nl opmionei

pouero^eprebendinodebeoQiii.n.pucabic.udicanoporcere^porr^cududierici
rdCiec,pie : Egocinurperducipoflum: ucmpnmo [ibroquedixi m dub.cdconcm
T, T3 '? ° 1 ue P, er(ir ' b " m ° m ™ "d aliquam dir.gam fumma. Ica non fo!u
H.rTr X T'"" m kd , et,am ' 1[um de cemf feclc &gt;ncercum. In cercio porro iflo de
in.refW, rh fted 9 P re '°&lt; urure ^ 9 e* naruraliTbeoIogiapreloqucndu putduic:
nrFn rf f b"'ufc.uiI.rTbeo!og,e uamcacef: u mfaniaf mendacef ub, eu non folu
crW^ rerum uen " f ; fed m *™ ™iorum premebdc auconcdf: De dufinqu.c
talrunT. mT P ub '"'^ ulbul e d er ced.cauerunc: cofq. plur.bur fign.rorndcofno/
o3'' n ° C,br0 fcnbam ' Sed uc Xe "°P^ner CoIopbon„,rfcr.b,c:qu.d pute:

non comprebenrarum nec f.t m ,n.mecrcd.carum:red opmacarum:^ dub.tand^rum

3 4 5 6 7

11 12 13 14 15 16 17 18

llllll|lllllllll|l:::illll|ll l|lll llll|lll III

22 23 24 25 26 27 28 29

fTjnMTTTTTTTTnTTTf

XhjC

fermonem trepidufpo[[icecur.dicturufea:que ab bommibufinftituta funr. Heqin.


ficucfciebaceffemundumiellecd^um^&amp;rcerramiCd^umfideribuf fu[gidum:ccrram
feminibuf fercilenvacq: buiufmodi cecera; ficuc banc cocam molem acq; naturam ui
qudddinuifibi'idcq: prepocenci regiidtq; mmiftran cerca animi icahhratecredebdc:
ird pocerdc afFirmare de Iano:q&gt; mundufipfeeflec : aucde Sdcurno muenirequo
ic louifpdter eflec: &amp;: Ioui remanti fubdicuf f ddtuf eflec:&amp;i cecerd
ra[id.

(IQiie credibihor cdufd fic qud pagamtdtifen-or moleuerir. CCxvw.

Kf |E quibufcredibilior redditur rarn : cu perbibentur bommef fuifle.&amp;;


untcuicp
^A^/eorum ab bifadhbuf:cafibuf:moribuf:quofin uitd duxerunpue! uicupenum:
ue[ [dudem:ue[ nobilicacem-uel ignommiam:ue[ cognomen acceflifle ue[ nomen:ex
eorum ingcnio qui eof adulando deofefle uoluerunr. dtq: bec pduldtim per dnimdf
bommu demombuf fimitefa; Iudicrdrureruauiddfirnpcdo:[ongeldceq: tiulgdruc:
ornacibufea mendaciifpoecdru.&amp;idd ed fdlUcituf fpmnbuf feducecibuf.Fdciliufin.
fienpocuic: uciuuenifimpiuf: uetdbimpiopdtreinterfici metuenf &amp; duiduf re" ni
patrem pelleret regno:q id-qct ifte mcerprecaif.ideo Sdcurnum pdcrcm d Iouef ibo
fuperatu:q&gt; anre fic eiuf caufa:que percmec dd Ioue:q femen q i pcmet ad
Sdturnu.
Sl.n.boctraeflernunq Sdturnufpriorfuiflecncc pater Iouifeffet. Semper.n.fene
caufd precedic: nec unq generacur ex lemme Sed cum conantur uaniflimdf fdbuUf:
fiue bommii refgeOaf ucluc ndcurdlibufmcerprerationibuf boncrare:etia bommef
acuciflimi cancafpdciuncuranguftidiiuceorum quoq;uanicacem dofcre coTdmar.

([PemrerpcdCionibufqbufcoIedi Sacurm caufaraciocinanc:'. {jC.xtx.

^^j^Scurnum inqutr dixerurque nara ex eo eflent: fodcu deuorare: co qi femma


r^__Junde ndlcerencurredirent. Ecq&gt;i[iipro loue gleba otiecta eft deuoranda:
■— ^(ignificac mquir manibuf bumanifobrui ceptaf lerendo frugef anceq
utilicafarandi
effecmuenra. Sacurnufcrgo dicidebuic ipfa terrdmonfemina. Ipia.n.quodamodo
deuordtiquegenuent: cum ex ed nara femina rn eam rurfufrecipienda rediermt.Ec
&lt;f pro Ioueaccepiflediciturg[ebam:quidbocad id ua[ec:cp manibuf bommufeme
gleba coopertum eft- g&gt; Nunquid ideonon eftuccecera deuora:um:q&gt; quafi gbeba
coopercumcfWIcdenimbocdictu efc: qudfiqm glebam oppofuic lemen abftulic:
ficuc Sacurno perbibent oblacd gtetd dbUrum Iouem: ac non potiufgU:bd fcmen
openendo fcccric illud diligcnciufdeuorari? Deinde lfto modo fcmen cft lupicer:
non leminifcaufaqct pduloance dicebccur. Sed quid facianc bominef: qui cum ref
ftulcaf interprecancur: non inuemunr: quid fapienter dicanc ?Falcem bal et inquic
propceragnculcuram. Certeilbregndnienondum erdt agncultura. &amp;rideopnora
eiufcemporaperbibentur:ficucidfmipfefdbe[[dfmcerprecdCur: qriaprimibommef
exufuiuebancfemmibuf quecerrafpontegignebdc. An falcem fcep.ro perdicoac/
cepic: ucqui pnmifcemporibuf E_ex fucrac ociofuf: filio regnancefierecoperanuf
labonofuf Deinde ideo dicic a quitufdam puerofei folicofimmolan: ficuca Pemf:&amp;:
a quibufdam eciam mdioref ficuCd GdlliPquiaomnium femmum opcimu eft genuf
bumanum. Debaccrudefiflimd udnitdce quid opttfeft plura dicere.' Hocpociuf
aduercamufdcq: ceneamub bdfincerprecdticnefnonreferriaduerumdeum: uiuam
incorpoream incomuCdbilemq; ndturam: a quo uica in ecernum bedtd pofcenda eft:

fed earum ee fmefin rebufcorpordlibufxemporatibufimutdbilibunatq! mortaltbuf.


Quod cclum mquit pdtrem SdturnufcdftrafteinfdbuIifdicirur:bocrignificdcpenef
Sdturnum.non penefcelum femen e(Tediumum. Hoc propcered qudntum mcelligi
datur-- quid nibil m c&lt;eIo de fiemmibuf ndfcitur. Sed ecce Sdcurnuf fi ccti efb
filiufi
Iouifeftfiliuf Celumcmm efle Ioueminnumerdbiliter&amp;diligenterdffirmant. Ica
iftd qu«E a uentdte non ueniunt : pbjcrunq; &amp;£ nullo impellence feipfd
futuercunc.
Cronon dppelUcum dicic qjgreco uocdbulo figniftcac cemporif fpdcium: fme quo
femenmquic non pocefteffe fecundum.Hec&amp;dltdde Sdturnomu[cadicucur:eCcid
femenomnia referuncur. Sed fdlcem Sacumuf femmibufcum tantd iltd potefrace
fufficerec. Quid dd bec du dlu requiruntur 'mdxime Liber Si Libera que eft Ceref?
De qmbufrurfuf q&gt; ad femen actinenc tanta dicit qudfi de Sarumo nibil dixeric.

(jiDt fdcnf Cererif Eteufine. (i Gxx.

i&gt;

I N Cerenfdutem fdcrifpredicdnc' iIU Eteufina:que dpud Acbenienfefnobiliflima


„-M— fuerunc. Dequibufifte nibii incerprecat; . n tfi qct dtcinet dd frumentunvqct
Ceref
( inuentt:3j dd Proferpmdm ; quam rdpiente Orco perdidir. Et bdcipfdm dicic figm/
ficdre fecundicdtem femmum Qus cum defuiflec quoda tempore.edndeq: frenlicace
cerrd mererec: exorcdm effe opnioncm q, filtam Cerenfid eft ipfdm f,ecundirdrem
que d ,pferpendo Proferpmd dtdta eflec: Orcuf dl ftu'erac -ic apud mferof
decinuerar.
Querefcumfuiffecludtupublico cclebrdra: quid rurfuf eddem fdrcunditdfrednr.
Proferpind reddicd exorcdm efle Iericid:&amp;: ex boc eifollemnid infticuCd.Dicit
demde
mulca in myfteriifeiuftrddi:que nifi dd frugum muentionem non percinednc.

(f De turpitudinefdcro2fque[iberoce[ebrdntur.(lC.xxi.

p A.m uero Liben fdcrd: qucm Iiquidif femmibufdc per fjoc non folum tiquonbuf
»-friidT:uu:quo/f quoddmodo primdcu umii tenecuerum ecia feminibufdnimdliu
l Prefeccrunc.-ddqudnfdfurpirudinepuenerint^pigetquidedicereproptcrfermoraf
longitudincm:fed proprer fuperbdm iftoif bebecudinem non pigec. Incer cecera que
precermiccerc:quonidm mutca func.-cogonn Irdlie copicfqueddm dictc lacrd Ltben
celetracdcum cancd Iicencid curpirudmif uc in etuf bonorem pudendd uinlidCO/
lerentur. non falcem dliqudncum uerecundiore fecreco: fed in propdtulo exukdnte
nequicid. Nam boc cempore membrum Liben per dtef feftof cum bonore magno
pro ftclliftmpofitum prmfperrurd m comptttfa; ufiqi m urbem poftea uectdbdcur.
InopptdoduremtdumiounurLiberototufmenfirtnbuebdcur.cuiufdieburomner
uerbif f.dgitiof.fnmifutebdncur: donec illud membrum per forum tranfuectum effec:
aop ,n loco fuo quiefcerec. Cui membro mbonefto macremf-am.tidr bonefhnimam
palam coronam neceffe erac imponere. Sic uideticec Liberdeur pldCdnduffuerac
pro euencibur fcmtnum: fic db agnffafcmdcio repeltendd: uc marrona facere coge/
recur m publiccvqd: nec merecnx fi marrone rpectdrenc permtcti debtut m tbedcro.
x ropter boc Sarurnur rolurcrcdicureft non ruff.cere poffe fa;min.bur: uc occafio/
nei mu.cipl.cdndorum deorum fmunda animd repenrer^-db unouero deo menro
immundice dert.tuta:ac per mulcof fdlfofduiditdte mdionfimmund.ce prodicuK.
poituenXp "be n r:r" r " ! ^ fPUrCOrUm d —- ^if conuioldnddm

an;

dJ3e Neptunno a SaUaa «cYmiIm. Cjrm

Wpv Am utiq; babebat Salaciam Ncptunnufuxorem :qudm mfenorem aqua marif


^Lfefle dixerunt.uc quid illi adiun dtd eft u Veniliamifi ut fine ulld caufa
neceffdnoic
( idcrorum:fbid Iibidmednime profticute mulciplicdretunnmcacio demoniorum '■ Sed
prof eracur mccrpreracio precUre Tbeologie;que nofdb ifta rcprebenfione reddira
ratione compefcat. Venilia mquit unddefbque dd [iccufuenic.Sdldcid quein fdlum
redit.Curergo deefiuncdue^cum ficund undd: que uenic:&amp;: redit '■ Nemp; ipfd eft
exeftuanfin multd nuir.ind hbido uefdnd. Quanuif enim dqud non gemmetur que
it:&amp;: redit: buiuf tdme occdfione udnitdtifduodufdcmoniifinuitdtifdmpliufdnimd
c6mdculdturqueic:&amp;: nonredit. Quefo teVdrro:ueluofquitdm doctorti bommu
tdlid fcnptd Iegiicif:&amp;: dliquid mdgnu uofdidicifce lactacif interpretdmini
boc.nolo
dicere fcctm ilUm ecerndm incomucdbilemq; ndturdnv qua^ foluf eft deuf fed fdlcem
fcctm animdm mundi a pdrcef eiufquof deofuerof efle exifrimdtif. Parcem dnima;
mundi que mdrepermeat deum uofctf feciffe Nepcunnti: uccunq: tolerabtiiorifeft
errorif. Ica ne undd ad [tttuf uenienf: u in fdlum redienfdue func partef mundi'duc
duepartefdmmemundi. ; Qiiifueftrumitddefipidt: uc boc fdptdt?Ctirergo uobif
duafdedf fecerucnifi quta prouifumeafapiecibufmdioribufuaftrif: noucdupluref
uof regerenc =fed ut ed que ifttf uanitacibuf&amp;: fdlficdcibufgdudec:plura
uofdemonia
poffiderenc. Cur dutcm.illd Saldcia per banc incerpretdtione mfenore manf partem
qua uiro eracfubditd perdidie?Naq; illam modocurefluencemflucfctt efle pbibecif:
»n fuperf icie pofuiftif An quid Veniliam Pelicem accepic : iraca fuum mdritum de
fupemif manfexclufic '.

{Jpe terrd quam Varro deam effe confirmdt:eo qnlleanimuf


mundi quem opmacur deum:ecidm bdnc corponf fui mfima
pdrcem permeec^eiq; uim diumdm impartiac. &lt;£Cocxm.

impe una efl terra qud quide plenam uidemufanimaltbuf fuiC Veruntamen
npfum magnum corpufm elemencifmundiq; mfimam partem:cur eam uolunc
deain ?An quid fecunda eft.'Curergo no mdgifboiefdu func:qui eam fecundiorem
FactuncexcoIendo?fed cu ardnc: non cum adorant?Sed parfantme mudi mquiunc
que per illdm permeardeam llla facic. Qudfi non euidencior fic in bominibufdnimj:
que ucrumftt:nulIdfitquefVio:&amp;:tdmebommefdii non bdbencur.Ecqj egrauiter
dolendujbif qui du non funt: ec qbufipft meltoref lunc : coIendtf &amp;i
adorandtfmirabili
&amp;: miferabili: errorefubduncur. Ec cerceidem Varro in eodem Iibro de dnf
felectiO
crefefle affirmac anime gradufin omniuniuerfaq; nacura. Vnum qui omnerpartef
corponfque utuunt^tranfit: 8i non babec fenfum :fed tatum ad uiuendii ualtcudtne.
Hanc uim m nofcro corpore permdnere dicic in offibuO unguibuf:&amp;: cdpillif.ficut
m
mundo arborefque fine fenfu aluncur Si crefaic: ei modo quodd fuo uiutic. Secundu
grddumdnimedicit:in quofenfufeft.Hdncuimperueniretn oculofldurefndrefof:
cadrum.Ternu gradum anime efTe fummu: qut uocdtur animuf: m quointeldgetid
preminec.boc precer bominem omnefcdrere mortdlef. In qua quonid bommef deo
utdeneureflefimiIef:bancpartemanimemundidicicdeum:deuaucemnobifG:niu
uocari. Sic ergo Si m anima mundi trefgraduf inftituenf unam partem eiuffapidef
effe dicic.dc Iingna; sc banc cerram quam uidemuOquo non permanat fenfuC Aliam
uero quam fenfum uocac eiufuc etbera. Tertiam porro quS a. anitna eiufnucupac.

que fciticet peruenif m afbyl.ea' quocf afient faccredeon&amp;J per eamquando in


cerram
permanac deam Telluretn- qucd duc mdepermanjcm mjre acq: oceanti: deumefTe
Nepcunnu.rededtergOdbbdcquaTbeoIogia narurdle pucdDquo ueluc reqefcendl
Cdufd dbbifdmbagibufacq' anfractibuf fdcigdcufegreffufeft: R_ededtinq redeac
ad ciudem.bic eum adbucceneo:ratifper debacago-Nondudicofirerra &amp;ldpidef
noftrif lunroflibiif&amp;: unguibuf fimi!ef: fimilirer eof mcelligenciamno
babere:ficuc
fenfu cdrenc. Auc fi idcirco bdbere dicuncur offa ii unguef noftri
incelligentidnvquia
inbomme func:qui bdbecmcelligencidm^cam ftulcufeft-qui bofdeofm mudo dicic:
cj ftultuf eft:qui m nobifoffd u unguefbominefdicic. Sed bec cii
pbilofopbifforcaflif
agendafuncmuncautem iftumddbuc policicum uolo. Fieri emm poceft;uc Iicecin
illam naruralif Tbeologie ueluci Iiberrdcem capuc erigere paululu uoluifle
uideatur:
ddbuc cfi bunc librum uerfanf u le m illo uerfari cogiranf: eum ecia mde refpexent:
tc boc propcered dixeric: ne mdioref eiuf fiue dlie ciuicdcef Tellure drq:
Ncpcunnii
coluifle indnicrr creddncur. Sed b jc dico. parfammi muddni que p cerram p;nandti
ficuc una eft cenvrcur ecidmmon unamdeam fecic:qudm dicireneTe[lurcm?Quod
fiicafecicubienc Orcuf frdcer Iouifdcq: Nepcunnuquem Direm pacrcmuocdnr*
Vbieiufconiunx Proferpmdquefcctmdlidm in eifdem Iibnfpofitdm opmioneno
terre fecundicaffed parfmferior perbibecur ' Quod fi dicunc ammi mundani pdrcem
cum permeac terre partem fupenorem Ditem patrem fdcere deum ;cu uero mfenore
Proferpmdm deam:TeIIufiIId quid ent! Ica emmcocu quodipfa erac: m duafifhf
parcefdeofq: diuifum eft:ucipfa cercia quefic.-aucubi fic:inuenin uo poffic: nifi
quif
dicacfimu[iftofdeofOrcumdCq:Prorerpinam unamdeam effe TeIlurem:&amp;:none:
iamcrefifcdducunam:dutduof.Ec tamen crefdicuncur:rrefbabencur:trefcoIimc'i
anf fuifdelubnf fuiffacnf fuif.TimuIacnf fuiffacerdocibuf fuif.Kperbec-endmfdl/
Idciburprofticucutamdnimdmconftuprdntibufdemoniburfuif AdbucrefpondcdC
qua parcem cerre permeec parrmundani animi:uc deum faciec Tellumonen. Non
inquic: fed una eademq: terra babec gemmam uim ec mafculina q&gt; femina producdc:
&amp;r femmam q, recipiac dcq; nucriac. inde a ui femine didtam efTe Tellurem: a
mjfoiii
TeKumonem. Cur ergo Poncificefuc ipfe mdicat: additifquoq; aliifduotuf: quac/
tuor duf faciunt rem diumam .-Teruri :TeIIumoni: A.Iron:.tWori I De TcIIure U
Tellumone ldm dicftum eft. Alton qudre.'q, ex cerra mquic aluncur omma: que
naca fimc. B-ufon quare?q&gt; rurfufinquic cunrta eodem reuoluuncur.

&lt;[De reilunfcogncmmituOeoruq: fignificationibuf.que


etid fi non enanr mulcaru rerum inoueO non debuerunc
mulcorum dcorum firmare opinicnef. dCxxiiii.

*-£\ Ebuic ergo una cerrappter iftj quadrigemma u ,m Srtuor babere cognomma
Q-' nonquartuorfdceredeoOficuctoccognom.niburunuriupicer^totcogno/
mZ ,A f undIuno:|, V1 u,buromn,buf "^mulcplex efTe d.cicur^ad unum deu »W
SerfT, /^f""", n ° mulc,cudo cognomini deoru eciam mulcicudmem facienf.
fiuemnf 1° d!lDUdndo etldm 'P r «ru.Mmarfeminaredrum qu a r Iib.dme que/
DrofW rcae 'P cn f ^^^rum.-fican.mdm u.IemfacT-dm^.mmundirfpir.ctuf
tbu rfir T / muIc, P l,cdre ^'bufcSraminanda proftemerecMicuc plunmii
unam deam , Ud r -^ P ,' SUlC - Ndm * 'P fe Vdrro aud( "' de 'P rd wba
uerecunddcufi
unamdeam uuIceeTellurem.Eandem mqu.c d.cunc Macrem magna. q, cympami

txn;

babeac fignif icari efie orbeni terre: q&gt; mrnf m caprfe oppida: q&gt; fedef f
mgacur circa
eanwcum omnia moueancur ipfam no moueri. Quod ga[[of buic dee uc feruirent:
fecerut.fignificac eofqui lemine mdigeanc:cerram fequi oportere.m ea qppeomma
reperiri. Quod feapudeam lactanrprecipic inquic:qui cerra coluc:neledeanc:femp
emm effcquid aganc. C/mbalorum fonicuf ferramentorum ictuf lactandorum ac
manuum:&amp;: eiuf rei crepicufm colerido agro qd f ic:fignificac.q&gt; ferramenta
i[[a erac
ideo ex ere:q&gt; eam anciqui colebanc ere anceq ferrum efiecinuencum. Leonem mqc
adiungunc folucum:acq: manfuecum: ut oftendanc effenullum genuf terre tam re/
mocum ac uebemencer ferum :quod non fubiici co liq: conuemac. Deinde adiungic:
sc diciC:Tc[[urem macrem:*; nominibufplunbuf&amp;cognommibufqct nommac;:deof
exiftrmacofefle qpluref. TeUurem mqc pucac ee Openuqi Opefiac melior. Macre-.
q&gt; plurima panac:Magnam:q&gt; cibum panac: Proferpina:q&gt; ex ea proferpac
frugef:
Veftam: q&gt; ueftiacur berbif. Sic aliaf deaf inquic non abfurde ad banc reuocant.
Si
ergo una dea eft'que quidem confulca uericace nec ipfa e(c.incenm:quia diuidicur in
mufcaf, Vniuf fmc ifta multa nomma: non tam dee mu[ce q nomma. Sed crrantiu
maiorum autoritafdepnmit:&amp;! eundem Varronem pofr banc fencenciam trepidare
compeilic. Adiungic enim &amp;c dicic. cum quibuf opirao maioru de bif deabuf q&gt;
pluref
eafpucarunc effemonpugnac. Qyomodononpugnat: cum ualdeatmd ficunam
deam nomina babere muTca:a!iud ededeafmultaf.' Sed pocefl mquic fierimc eadem
ref 8C una fic:&amp;: m ca quedam ref linc pluref Concede Si m uno bomme ee
refpluref.
nunquid ideo Si bommef pluref.' Sic in una dea effe ref pluref. nunquid ideo Si
deaf
pluref? Verumfeutuo[untdiuidantconf[enc:mu[cip[icenc:rcp[icenc:imp[icec. Hec
lunc Tellunf u Macnf magne predara myftena-.unde omnia referuni: ad morcalia
(emma: Si. exercendam agnculturam. Ica ne ad bec relaca u bunc finem babencia:
C7mpanum:turrefGa[[i lactacio infana membroipcrepicufcymbaloruimconfictia
leonunvuicam cuiq pollicencur ecernam ! Lca ne propccrea Galli abfcifi buic magne
dee feruiunt:uc (ignificenc qui femine mdigeanc: rerram fequi oporcere?quafi non
eof '.pfa potiuf ferui tuf femine faciac indigere ! Vcrum enim fequendo banc
deam :cu
mdigeanc: farrnen acquirant •■ an potiuf fequendo banc deam: cum babeanc: femen
amiccanc.'boc mcerprecari: an deceftaneft .' Nec attenditur quantum maligni
&amp;&amp;I
monef preua[uennc:qui nec aliqua magna biflacnfpoUicen aufi funr&amp;i ta crudeba
exigere potuerunt. Si den cerra non effcmanuf ci bommef operando inferrenc: uc
femina confequerentur per illam.non etiam fibi (euiendomt femma perderenc ppter
illam. Si dea non eflet.ita fecunda fieret manibufaliemf ue non cogerec bommem
ftenlem fienmambuf fuif. Iam q&gt; m Liben facrif bonefta matrona pudeda uinlia
coronabac fpedcance multitudine:ubi rubenf u fudaf fi eft u[[a fronfin bommibuf:
aftabac forfitan n mancuf &amp;! q&gt; m celebracione nupciarum fuper Priapi fcapum
noua nupca federe uidebacur: iongeconcempcibiliora atq: confufibiliora func pra;
ifta curpicudine crudeliflima: ue[ crudelicace curpiffima. Ibi dasmonicif arcibuf
fic
uterq: fexufifiudicuruc neuter fuo uulnere penmatur: ibi fafcmacio timecur agro/
rum:bicmembrorum ampucationon timecur. Ibi fic deboneftacur nou&lt;c nupta;
uerecundia:uc non (blum fecunditaf fed ntc uirgmicaf adimac^: bic ita ampucacur
uirilitdfi uc nec conuercacur m feminam mec uir reiinquacur.

{[Quam mterpretationem de abfcifione Acydi f


greco2f fepientu doctrma reppereric. £(C.xxv.

TX

Ot ktyf i[Ie non eft cclmemoratuf nec eiufab ifto mterprefatio requifita eft: m
\ — \cuiuf diledtionifmemonam Gaiiufabfcidicur. Sed docfh Greci atqi fapientef
nequdijranonem cdmfddtdm acq: preclaram tacuerunc. Propceruerndiemquippe
Faciem cerre que ceterifcemponbuf eft pukbnor: Porpbynufpbitofbpbuf nobilef
Atynfloref fignificareperbibuit. u ideo abfcifum quia fbfdecidic anre fructum.
Non ergoipfumbommem:ue[qiiafibomineni:quieft uocatufA.tynfeduiriIideiuf
flon coparauerunr.Ipfa quippe 1U0 uiuence deciderunc.immo uero non deciderunc:
necp decerpca fed ptane difcerpta func. Nec il[o floreamiffo quif q poftea frur-
tuf:
fed pociuf fterilicafconfecuca efb. Qtud ergo ipfe reliquufi u quid remdufic
abfcifo:
qu.d eo lignif-ican dicicur '■ Quo refercur '■ Que mcerpretdtio mde profercur '■
A.rt bec
Fruftra moiiendonibiiq: inueniendo:perfuadenc illud ponufefTe credendunuqctde
bomme caftrato fama ucTjuip [iccenfq! manddtum eft .' Mento bic aduerfdcufeft
Varronoftenneq;bocdicereuo[uic.non emm docftiflimum bominem Ucmc..

liDe turpitudme fdcrorum matnfMdgne. (Oslcxvr.

VjiTemcp de moltibufeidem Mdtri majne contra omnem uiroru mu[ierumq&gt; uere/


(V/cundiam confecracifi qui M r q; m befternum diem madidifcdpillif: facie
ded[bdtd=
fluentibuf membnfincelTu fdjmininoper pidtedfulcofq: carcbagmifetiam d populif
unde turpitcr uiuereuc exigebanc: mbil Varro dicere uotuit: nec ufpiam me legiffe
comernini: Defecic mccrprecano:erubuit ratio ^concicuit ora tio. Vicit Mdtnfmdgne
omnefdeof Miofnon numinifmdgnitudo^ed crimmif Huic monftro neciam mon/
Itrolicaf comparatur. lllain fimuldcnf babebdt foldm deformitdtem: iftd in ficnf
de.ormem crudelitdtem.Ilia membra in [apid.bufaddicd: bec m bominibufperditd.
■Hoc dedecuftoc Iouifipfiufuicid u tdntd (tupra no uincuc. I[fe incer femmeafcor/
rupceldfunoGdnymideceluinfdmauiniftacotmoIlibufpfefnfskrpubiicifmqnaun:
terram.a^ ce.o fecic imuna.Sacurnu forcafli pofTemufbuic m ifto genere curpiffime
crudeficacif fiue coferre: fme pfcrre:qui pacrem caftrafTe perbibetur. Sed m
Sacurni
lacnl bomineraIienifman.burpociurocc,d. g fuifdbfc.d. potuerunt. Deuorauiciiie
til.ol fuofiut poete ferunt^ pbyfic. ex boc m t erprecancur:quod u [unt:uc aucen,
b.ftorid proditmecauit. Sed q, ei Pem fuor f-.[.orfacr,ficauercic:no recepe B. ™ni.
A uero ifta magna deorum Mater etiam K-omanirtempI.rcartrdCor.ncui.c-acq: M
O,^ n7 remq i [ erLUL "i ^i™ u i ref '" l ' UU ' ire ^°™"°V execdndo uin[,a u.ro,.
eSrn'r?l U " C c ""''""5'n Mercur,..' Vener.flarc.u.a .'rtupra u turp.cudmef

ee.erorum?queproferremurde[,br,r:nifiquot.d.ecantarenc^ra[rarenc-.ncbedcr,f;
c/rlcebT r nC "hT ""^ " m ' cumfm ^ n ^° ™S"e Matr. tantumoda
oTa ur r H :P r 9 ,Ua ^rw' * P ° eC,rene » f ^^q^ri poete ,d et.a fmxcrinc

tfecu^ n ^"«'«P 6 » ? J Vcer S »"^n™r:ue[fcriberencur:auddc,afu,cue[


fo~rr rUm ^c "i7 dmmrrA » r * bononbufeifdem imperannbuf u. txf
ZZ m ;r' mb " Umn ^ eft mfi cr '™" deorum-.iL ueroconfeffa
maTerdeoTrTm ^t^^^^^^^^^^brumcon&amp;^m^
"XeruTw r Tr7, Tr P °r~ c °" f '"*™™&lt; fed borrere magif qm canere
^iburconf -™ "r d " r rE[edtir i ulfi 3 conrecrdndureft: ut poft mortem uiudt
bedte:
Sbdi™« [^S M Ce m °: rc r \ b r ondt &lt;: n °" Ponuc muere &gt;cdm
fed.rfuprt.ciombuf
^r£^£ ia ^'**&amp; Cutt Sed bK °"" 1 » &gt;»W referun/ad mundu.
ne poimfad immundum. Cu. en.m b K mundureft deuf:necan,mo rel.giofuf

[ttttPtjttttPt

TXTL
1

exiftic:nec boneftufumec i[[e nec munduf Nofaucem aninram quenmufqui uera


religione cof-ifufno canq deum fuum adorec mundu:fed canq opufdepppcer deum:
laudec mudu:&amp; mudaniffordibufexpiac-if : mudufpuemacaddeu q codtdic m;td.i.
Iftofuero feledcofdeofutdemufquidccUriufinocutfie q cecerof no camenuceoru
illuftrdrenc' merica:fcdne occulcaredopprcbria.undemagifeofboieffuiffe credibile
efr. ficuc no folu poccice [ictere:uC2i ecta biftonce cradideruc. Nam qd" Virgiltuf
dir.
Pnmuf db ecbero : uenic Sacurnufolympo.
A.rma Iouif fugienf U regmf exful adempcif.

Ec que dd bdc rem pcinencid fubfequuncur:cotam de boc Homeruf pancat btftona


qud Enniufm Urinu uernc eloqutfi.unde quid plurd pofueruc quicficra buiufmodt
erroref afi nof: ue[ greco fermoe uel [dcino fcnpferucmo m eo mibi pUcuic imorari.

&lt;LDe figmencifpbyfiologorum.qui nec ueram deicacen coluntt


nec eo culcu : quo colendd eftuerd diumiCdf. (LCxxva.

IPfafpbjrfioIogiafcum confidero^quibufdocT-i u acuci bominef bafref bumanaf


cpnancur euercere m ref diutnaf; nibif uideo mfi dd cempordttd cerrenaq: operd
( naturamq; corporeamel eciam fi muifibilem ramen mucdbilem potuiffe reuocan : qa"
nullo modo efc uerufdeuf.Ho: auccm fi fdlcem religioficdti cogruif fignificdrioibuf
dgerecur i eflcc equidem dotendti-' non btf uerti deum unnuncid ri :acq:
predicdrt^came
aliquo modo ferendum ram fedd u curpia no fien : nec tuberi. Ac nunc cum pro dea
uero quo folo antma fembdbttdnte fic feltxmefaf fic colere auc corpufduc animam:
quanto ma~if nefdnum eft : iftd fic colere: uc nec fdlucem ne: decuf bumanCi corpuf
aucamma colencifobcineac. ; Qiiaobrem fi cep[o:fifacerdoce:fi fdcnficio qd deo uero
debetur: colacur aliquod elementum mundt; uel creatufaliquif fpiruuf ecidm fi non
immundufa; md[uf;non tdeo eft mdbm: quid ilU mdld funt qutbuf co[itur ; fed quia
illa func calid qutbuf foluftlle cofenduf fic:cui catifculcuf feruicufqr
debecur&lt;l§i auce
ftoltdirdce uel monftroficacefimuldcrorum: facnfituf bomicidiorum^coronartone
uinlium pudendoru: mercede ftupromm :fecTione membrorum:abfcifione gentcahu:
confecracione moltium.-feftiftmpurorum obfcenorumq [udorum; unum uerum deti
ideft ommfantmecorporifcpcreacoremcolerefe quifq; concendac: no ideo peccac:
quia non eft colenduf quem colic: fed quia colendunvnon uc colenduf efccolic. Qui
uero 86 rebuf tdlifcuf td eft curpibuf &amp;c fceleftiO u non deum uerum id effc
dntme cor/
porifq; fdcTorem: fed creaturam quif n6 uiciofam colic^fiue ilU fic antma ftue
corpuO
fiue anima fimul sc corpufbif peccac m deum:quod &amp;c pro tp r o co[tc : quod non
e ipfe:
u calibufrcbufcolic: qudlibufnectpfecolenduf eflmec non ipfe.4[S;dbi quo nam
modo: id eft qm curptcer nefdneq; coluermc: m promptu eft. Qmd ducem uel quof
coIuermc:efIec obfcurum ; nifi eorum reftdrecur biftorid : ea tpfd qua? fa^dd &amp;
£ turpta
conficemur numimbuf temt ititer exigetituf redditd. Vnde remotif coftac abagibufi
nefanofdemonefdcq: immundtffimof fpincufbac omm ciuid Tbeologia muifendif
ftolidifimdgmibuf.&amp;f per edfpoflidendifenam ftulcifcordibufinutcdtof.

dQuod docTrnna V«arr6 tf deTbeoIogia { nuIU fibi partee cocor&amp;ix.{&amp;xxvm.


/~\Vidi
VJ.hoto

Vid igit' ua[ee:cj&gt; uir dodriffimuf &amp; acuciflimuf Varro uelut fut ti[i
difputaticle
bofomnefdeofin celum u cerram: redigere : ac referre ccnatur : u non poceft !

FluunrdemaniburTeniiuntJabunturJS^decidunt.Dic^ururenimdePeminifboced
dedeabuf. quoniam mquicucm primo libro dixide loctfduofunc prmcipia deoif;
animaduerfd de celo u terra. a quo c!u pdrnm dicuntur celeftefpdrcim cerreflrefut m
jfuperiortbufinitium f-ecimufa celo cum diximufde Iano : que dlu celii d[n dixerunc
teffe mundu:(ic de fermmfimciu fcribediFecimufdTellure.Senrio qujnca molefhdm
fdleac cantum patidcur mgcnium.Ducicur enim quaddm rarione uenfimili ce'u ee
qct fdcidt: cerram que pacidotr: ac ideo il!i mdfculmam utm cnbuic: buic fcmmmdm.
&amp;:nondttendic:eum potiurefTe:quibecFdcidc:quiucrunq:Fecit.Hinc ecidtn Sdmo/
tbracum nobilia myftertd in fuperidre Iibro fic mcerprecdt;: edq: r e:qu„ nec fuif
nora
ifunc:fcnbendo expofiturum :eifq: miffurum qudfi rehgiofiffime polltcecur. Dicic
ent
Ifeibt mulcifmdicnfcollegiffe.infimuldcrifdliud fignificdrcce[um:aliud cerrdiwdliud
jexempla rerunv qudfPLco dppellac ldeafi Cedumlouem: terrdm Iunoncmndeap
iMmerudm uult tnccUigt. C&lt;c!um a quo fidt aliquid: terrdm de qud fidt: exemplum
fcjm quod fidc. Qiid m re omitco dicere: q&gt; PLco illdfidedfcdntd uim bdbere
dicir:!
uc fcctm edfnon celum dlquid fecenc: fed etidm celum Fdcftum fic. Hoc dico lftum in
Itbro felectoru deorum rdtionem illam rnum deorum qutbuf qudft cunccd coplexuf
ert^perdtdtfle. Celo emm tnbuit mdfculofdeof: femmdfcerre. I nccr qudfpolltic Mi/
neruam:quam fupra tpfum celum dnte pofuerat. Demde mdfcuiufdeuf Nepcannuf
tn mdri eft: quod dd cerrdm potiufi q dd celum pertmec.Difpater poftremo qm grtxoi
J
Pluron dicttur: etidm tpfe mafculuf Frater amborum terrenuf deufeffe perbibetur: j
'
fuperiorem terrdm tenenf: m inferton babenfProferpmdm comugem. Quomodo|
ergo deoftn celo :deaf tn cerrd cffe perbibenr: qut rurfuf deofdd cerram dedfdd
celum
referrecondncur.'Qt,!dro!idum:quidconftanf:quidrobrium:quiddefinicumfebet
|bcc dtfpucacio ?HU dutcm eftTellurinitiumdearum: Mdter Calicer nwgnd.-apud
qudm mollium ec dbrcirorum: refeq: Tecdncium acq: idcTdntium infana perftrepic cur/
pitudo- Qiud eft ergo 9 dicicur capuc deorum IanuO cdpuc dedrum Telluf necibt
Facicunumcapucerrornecbic fanum Furor &gt;. Cur b&lt;EC Fruftra referre mtunturdd
mundum^quafipoffit pro deo uero munduf: uel opurpro facftore co!t?Ec Hraceof
necboc poffe uenrafdperta conumctc. Keferanc b«£C pocutf dd bommef morcugf
u ad demonefpeffimof u. nulla queftio remdnejit.

fiQiiod omntd que pbyftologi: ad mundum partefq. ipfiuf


retukrut -ad unu uerum deu referre debueruc.^C. xxix.

Ancp onmtd que db eifex iftoru deorum Tbeologta ueluc pbyfictrrdtiombur


__^rererunc ad mundu:norq!iter fine ullo Tcrupulo racnlecre opimomfdM poriulj

«ero qutfecic mundu: ommramme*: omnircorponrcodtcon cnbudnc.:ddueramul!

noc modo. Nordeu colimuf non celii 8i cerram quiburdudburpdrcburmundurbic

"' - C ,;" eC ' Snin,aueUn ' m ' jr P ummtld °P*&amp;*S d,fTufdf:red


deumqutfeciccebraa!l

r™ntr. ° mnl '' T e '" trf r nt ^' f ecic omn£ amn a flue q"°"''q' ™°do ummrem*
Z il ^ aonire /P«ni:rtue etid- Tent.ente: fiue etta mtellVente.Et uc lam mc.pwm

Ucramenca curpiflima u tdeftuT™ .nterprecdr.:deofmu!cor falfoq: fecemnt.

(LQxia ptetate difcernatur a creatunrcreatorne pro uno cot


dti coldntur:quoc func opera. umaTaucorir. (iCxxx.

Tjp^

■ Ltum deum coltmufqm natunfdfe creacif ic fubfifrendi u mouendi imcia fmefq:


P confticutr.qm rerum caufafbabec ! nouic:acq; difponic-'qui utm femmum condtdic-
/ qui rationdlem aniam:qd" dtcitur antmufquibufuolutc umencibufindidic: q fermoif
^ faculcacem ufuq; donauic; quimunuff-ucuradicediqbufplacuicfptricibufimpdrctuic.'
Ecper quofplacec: ipfefucura predtcic:&amp;: per
quofplacec^tndldfualicudmefpellic^q
bellorum quoq; tpforum cum fic emenddndum u caftigddum eft genuf bumanum:
exordiifprogreffibuO fimbufq: moderacunquibuiufmundugnemuebementiffimu
U uiolenciflimum pro immenfe natura; temperamento u creauit: u regic: qui um/
uerfarum dquaru creator u gubernator eft: qut folem fecic corporaltum clartffimu
lummum:eiq; uim congruam u mocum dedit. Qut ipfif eciam mferif dominationem
liiam poteftatemq; non fubtrabic: qui femtnd u altmenta morcalium fiue anda fiue
[iquidd ndtunf competencibuf dtcnbucd fubftttutt. Qui terram fundat:atq; Fecudac:
qui frudcufeiufanimdlibufbominibufq; [argttf. qui caufdf non folum pnncipalef (ed
ecidm fubfequencefnouic-'acq: ordindt.qut lune fratuit modum fuu. qui uiaf celeftef
atq; cerreftref [ocorum mucatiombuf prebec. Qui bumanifingenufque creauit:etiam
(ciennafarciumuaridrum ad adiuuandam utcam nacurdmq; conceffic. Qtti c6iundh/
onem marif u femine ad adiuconum propagdnde prolif infticutc: qui bomtnu cecibuf
quem foctf&amp;s lumtmbuf ddbtberenc: ad fdcillimof ufuf munuf terreni tgntf
mdulftc.
Ifta func cerce que dtirfelectifnelcio per quafpbyficdfmterpcdcionefuir acuttflimuf
acq; dodhfiimuf Varro : fiue que atlunde acccpic: ftue que tpfe comecic: diftnbuere
Iaborauic. Hccautem f acic atq: agit unuf ac uerufdeuf. Sed ficut idem deuf ubtq;
cocuf nulltfmctufuf locif nullif umculif alligdtuf: in nullaf parcef feclilif ex
nulla
.parce mucabiliO implenf cxlum &amp;: cerram prefence pocencta: non abfence nacura:
fic
icaq: admmifcrac omma:que creauic:ur ettdm ipfd propriofexercere u agere mocuf
ftnac. Quautfenim nibtl effe poflic fme tpfomon tdmen func ulld quod tpfeAgic auce
multa eciam per angeloffed non ntfi ex fetpo beaciftcac angetof Ica quauif propter
altquafcaufaf bomintbufangeiof miccarmo came ex angeUf bommeffed ex feipfo'
licuc angelof beacif icac. A.b boc uno u uero deo uiram fperamuf eternam.

(jQiubufpropne benefitnfdei excepta generali


[argttaceaucorefueritatifutancur. (J^C.xxxi.

Tp^ Abemuf entm ab tllo preter buiufcemodt benef itia:que ex hac de qua nonnulla
J — £diximuf admtmftracione ndture bonif malifq; [drgitunmagnu u bonoif nprtti
f magne dilecTrtomf mdirtu. Qudnq.n.qi fumuf: q&gt; utuimuf: q&gt; celu terraq:
c6fpictmuf:
O) babemufmence atq; ractone: qud eum ipfum qui bec omnia condidicmqutramuf:
nequaq ualeamuf adliom fufftcere gractaru : tfi q/ nof oneracofobrucofq: peccactfsi
a cocemplaeione fue [ucifauerfof: ac cenebra^ td eft tniquicatifdiiedhone cecacof
no
Omnino deferuic.Mtficq: nobifuerbum fuum:qm eft eiufunicuf filiufquo pro nobif
m aflirmpca carne naco acq; paffoquanti deuf bominem penderet: nofceremufacq:
illo facrificio fmgulari a peccacifomibufmuddremur: etufcj: fpincu m cordibufnoftnf
diledlionediffufa^omnibufdifficulcacibuf fuperdtifin ecerna requie &amp;:
cocemplactoif
eiufmeffdbilem dulcedmem ueniremuf Que cordd quoc [mgue dd agendaf ei gratiaf
facifeffe contendennc?

{[Quod fdcramentu redempciontf Cbnfti nu[[tfretro temponbuf


defuent.fempq: fit diuerfif fignif icaciombuf pdicacu. ftC.xxxii.

;n:

■X&amp;

lOi myfbenum mtc eterne: iam mde ab exordio gcnenf bumam per queddm
£figna ti lacramenta ccporiburcongrua:quibufoporcutcpangeIorpredicatum
( efb. Deinde populuf bebreufm unam quandam rempublicam que boc facrammrum
agerec congregacufeft:ubi per quofddm fcientefper quofdam nefcienceOtd quod ex
aduencu Xpi ufq: nunc ti demcepf agicup prenunriaree' ede uencurum. Sparfd ecl
poftea eadem gence per gencef propcer ceftimomu fcripcurdrti quibuf ecerna faluf
in Xpo fucura predtdba eft. Omnefenim non folurn Propbene que m uerbiffunc:
nec cancu precepca uue que morefpietaremq: coformanc^dcq: i[[if [iccerifconnenc':
uerum eciam facra &amp;cerdocia:cabernaculu fiueccmf[u:a[carid:fdcr,ntia:cer,mon,e:
dief feCti.ti quicquid altud ad eam feruimcem percmec: qua; deo debecur: Si grsce
propne [acna dicicur:ea fignificaca ti prenunciatafunc:que propcer ecerndm uiram
fideuum m 'Xpo-ti impleca credimuf u impkn cermmuf:ai implenda confidimuf,

4L Quod pcr folam Cbriftiana religione manifefbari potueric fallacia


fpincuummalignoif de bommu erroregaudencium. &lt;J£.xxxni.

"V^^i Er banc ergo rcligionem unam u ueram .-pocuic apenn deofgencium effeim/
J^J mundiffimofdemoneGfubdefunclorumoccafionibunanimdruuelcreacurdrii
/■ipeeie mundanarci deof fe pucan cupienccf ti quafi dminirbonoribufeifdeq
fcelcftif
V ac turpibufrebuf fuperba impuncace [ecantef: atq: ad uerum deum conuerlionon
bumanifanimifinuidencef Ex quorum immanirfimo Si impnflimo dominacu bomo
hberacur:cum credic m eum:qui prebuic ad exurgendu cance bumilicddfexemplum:
quanca ii[i fuperbia ccciderunc. Hmc func n6 folu ilh.de quibufmulca la dix.muf:
u almaccp alu fimilefcecerdru gencum: atq: tcrraru.fed ecia bi=de quibufnik dgimuf:
tanq m fenacu deorum fekdh. fcd plane feledti nobihcace cr.mmummon dignitate
uirtutum . Quoit facra Varro dum quafi ad naturdlefrdrtonefreferre conat': querenf
bonefbare refcurpefquomS bifquadrec: 8i cofoncr:n6 poceft muenire: cm ncn IBc
ipemoYracrorucaufequarputat: U e[poc,ufuu[cpucar,.Nafincnfc[tiipre:ucrii
et.a quel.bec aliebuiufgenenrefrenc.cjuirnif.I ad deum uerti u.camq ecernl que in
religionequercndaenr.pcmerenc:came q udI,cu q ,dererumnacuraredJicdra'.one:
aliquantulu m.r, 3 arencoffenrione:qua non mcelledba ,n racr,fa[,c|ue[uccur P , t
udo
autabfurditaffecerat: ficut m quibufdam tbearrorti fabul.ruel delubroic myf!cn,r
bacere idem Varro conacul efb. Vb. non tbeatra deIufcr OJf f.milicud.ne dbfoluicfed
hZ unf^i f"i r d ' ned , elubrad ' ltrn ' lu,,:! " mcn
"tcunq,conaturef&gt;:ucrcnrii
bornbiliburrcburoffcnfum ueluc nacuralium caufarum racione redd.ca delm.rct.

(LDe [.brirNumePompiI,, quof Senatufne facrorum caufe qualef


ineil babejancur:innoccfcerenc:iuMicinccndt. (Tglxxxmi.

fr^HHf7r mUen,mUffi r CU ; , ^ U,rdo ' a,Rmur P d ' d ' rde NumePomp.[.,[.br.f


P^rolit I ar T Crorum r c ^afnullo modo pocu,fre:to[erar,:necd.gndfbabiCdr q u£
Iam emmi mn0rcrCerenC " l ^° ' Mcd &gt;' ahcm fcr, P te recondereTKurincenebr.f.
N™ f^r T f Ce w° bu, " r °P f, - ,r W"-o meluo loco d.dturii efTenmiferam.
tmidam cumTl, ^Tr Vdrronem ^Wm "bro de cufcu deorum:Terenc,uf
PomDibi rr,„ r I -"" cul «™ ^ndum-.Si bubulcufemriuxca fepu'cbru Nume
J-ompili, trd..c,enraratrum:eru.net excerr4I.br0re.urub. facrorum mfticucorum

Ttjtttttttttjttttt

cqc&lt;

fcripce eranc caufe. m urbem pertulic ad pretorem. &amp;c i!Ie cum mfpexilTec
prmcipia
rem cand deculic ad Senamm. ubi cum pnmoref quafda caufaf Iegiffenc:cur quidq;
m facrif Fuenc infticutumiNuma; morcuo Sendtufalfenfufeft: eofq; Iibrof ranqm
re[igiofipdcrefconfcripci:precoruccomburereccenfuerunc. Credac quifq; qct pucac:
immo uero dicat quod dicendu fugseflenc ucfana cocencio quilibec cance impiecacif
defenfor egregiuf Me admonere fufficiacifacroic caufafa rege Popilio K-omanorii
facroic mfticucore confcnptafnecpopulomec Senacuimec falcem lpfif facerdocibuf
mnocefcere debuiffeapfumq; Numam Pompilium cunoficace illicica ad ea demonii
peruemffe fecrecarque ipfe quidem fcnberec:uc baberec unde [egendo cdmonerecur.
Sed ea camen cum R.ex eflec: qui minime quenq meruerennecdocere aliquemmec
delendo uelquoquo modo confumendo perdere auderec: ica quod fcire nemmem
uoluicmc bommef nefaria docerec:uiolare aure rimuic: ne demonefiracof baberec:
obruic ubi cutu pucauic: fepulcbro fuo ,ppinquare aracrum polfe n6 credef Senacuf
aucemcum rehgionef frormidarec damnare maiorum: u ideo Numeaffentirccoge/
recur: it[of camen librof cam perniciofofefle ludicauic: uc nec obrui
rurfufiuberec:
ne bumana cunoficafmulco uebemenciufrem iam perdicam quererer: fed fUmmif
abolen nefanda monumenraiut quia lam neceffe effe exifhmabant facra ilU facere
toIerabiUuf errarecur cauffeorum ignoracifq cogmrif ciuicafcurbarecur-

&lt;f De bydromatia.-per qu^ Numa uifif qmbufdam


imagmibuf [udiftcabatur. &lt;JG xxxv.

XAm u ipfe Numa ad que nulluf dei PropbetamuIIuf fanctufageluf mtttebat':


bydromanciam facere compulfuf eft: uc m aqua uiderec imaginefdeorum:uel
( pociuf Iudificaci6efdemonu: a quibufaudirec qd m facnf c6ftiruerec:atq obferuare
deberec. Quod genufdiumacionif ldem Varro a Perfif dicic ailatum: quo U lpfum
Numam: u poftea Pbycagoram pbilofopbu ufum fuifle comemorac. ubi adbibico
fangume ecia mferof pcrbibee fcifcican: u necromancia grece dtcic uocan. Que (iue
necromancia dicacur idipfum eft-'ubi uidenmr morcui diumare. Quibuf bec artibuf
f-iannpfi uidennc. Nolo emm dicere i baf arcef enam ace noftrt Saluaconfaduencu.
in ipfifciuicacibufgentium legibuf folereprobiben: u p&lt;ena feuenflima umdican.
Nolo mq boc dicere.forraffif enim calia tunc Iicebant. Hiftfi arnbufdidicit facra
illa,
PompiUufquorum facrorum facta prodidic-- caufafobruic:ita cimuit u ipfe- quod
didicic.quarum caufarum proditof Iibrof Senatufmcendic. Qiud mibi ergo Varro
i[[orumfacrorumaliafnefcioquafcaufafuelutpbyficafmcerprecatur:qualef filibn
i[[i babuiflenc.-non utiq arfiflenc: auc u iftof Varronif ad Cefarem poncifice
fcnpcof
acq; editof pacrefconfcnpti fimilicer mcendiflenc i Quod ergo aquam egeffent id eft
exporcauenc Numa Pompiliufundebydromantiafacerecideo Nympba Egeria'
comugem dicicur babuiffe: queadmodum in fupradicto libro Varromf expommr.
Ita enim folenc refgefteafperfione mendaciorii m fabulafuerci. In i[U igic' bydro/
mancia:curiofiffimufR.ex ille R.omanuf&amp;! facra didicic:que m [ibnf fiiif
Pontificef
baberenc: Ueoif caufafquafprecer fe nemme fcire uoluic: Iraq: eaf feorfum fcnpraf
lecum quodamodo mon Fecit:quando ita fubtrabendaf bominu noticie fepeliendafq:
curautc. Auc ergo demonum illic tam fordide a noxie cupiditacef eranc confcnpce:
uc ex bifcota illa Tbeologia ciuilifetiam apud calef bommef execrabilifappareret:
qui tam mulca m iplif facnf erubefcenda fufceperanc. auc illi omnef nibi aliud: q
boief

^^coiJC

mortu, prodebantf.quofcam prolixa temponruerufraf:&amp;! fere omnefpoputigenciu


deortmorcdlef eue credidcranccu u talibuf facnfndem ill. demonefob[ecT:arenc:qai
fe colendofpro ipfifmortLufquofdeofputari fecerant:quiburdafa[ldciumirdcul rii
acceitarioniburiupponebanc. Sed occulca uen dei puidentia facTu efhut KPopiIio
amico fuo i[[if cSglut.nati arcibuf qbuf bydromatia fien potuic:cuncT:d illd
coficen
permiccerencur: lc camen ut moncurufincenderec ea potiuf q obruerec-admonere nci
permitcerecur:quineinnocefcerenc:necaratroquorunceruca:obfifterepocuemm:
nec fhlo Varronirquo ea:que de bac re gefba fuc:in noftram memona peruenerac,
Non emm poMunc:qct non fmuncur efficere. fmuncur aucem alco dei fummi mfcoqi
mdicio:pro mentifeoif quo^ab eir u e[ aff Iigi cantti:uel ecia fubuci ac
decipiiuftfi eft!'
Quam uero perniciofe ue[ a culcu uere diuinitatifaliene i[[e Iittereiudicate
fmrbinc
mte[[igipocert:c ? earma[uicSenaturmccnderequarPompi[iuroccu[tduit:qcimerc:
quodtimuit:quibocauderenonporuic. Qmergonec felicemm fucuro uitdnvnec
modo babere uulc piam:ca[ibur racr.rmorcem querac ecernam. Qui auc cu mdlijmir
demoniburnon uu[c babere fotietdtenvnon fuperftitionem qua coluncur: noxwm
pertimelcat: led ueram rel.g.one qua produntur:^ umcuncur.agnofcdc.

' €&amp;ure[.. Auguftm, Hipponenfir Epifcop. de Guitate dei. Liber odtduuf.


De queft ioenacurdlifcbeologie cu pbirexcellecior.rrciecie dircuticda.JfC...

Vnc mtentiore nobifopurert animo .-multo q erat m fijpenorum


quefhonum folucione &amp;r explicatione Iibrorum.De Tbeologid
quippe:quamnaturaIemuocanc: no cuquibuflibecbominibur:
no emm f-abulofa eft:uel cimliGboc eft ue[ cbeatnca:ue[ urbau:
quarum altera taclitat deorum cnmma :a!cera mdicac deorii de/
fidena cr.minofiora.ac per boc mabgnorum potiurdemonum q
^deorum: fed cum pb,[ofbpb,reftbabendd collatio: quom ipfum
proTrem, ^r Pr 7To! an,0rem ^™™ P«*«ur. Porro ft fiapierLm

uencafo m£ ^ ^tr P *\ IV" ^ ^ ° mnM: R ™ d '"™ ~ f


eft nonT ^"''VT ^^"^^«ordei.Sedgareripra.cuiurbocnomc
func al '« °mn,buf;qu, boc nomme g[or,antur:„e q , en, contmuo uere bpte
« " iZ7n«a ^q"'c"nq: appelUnc- F b,!ofopb,: profeclo ex omnibufquo, ferS

^ d_ e r^ J r g '* P erme "^"° «H» greco figmfican mcellgimuf


^^ZZI^T^ rermonem.nec eafommum: fed eomm tantum ,,„?«««
^" abiu-dTr r r" nd C T r r COnkmmm! " 0n «-enrufF.cereumur,nc6/
£ ™? eU,mm f U,Hm -«i.p.rcendam et.am poft mortem beatam: f ed ab ilfo
'2 ^Varromf ""^ ^ "f &lt; Cu ^° b «™ caufam colendofpucant. H. ««.
TbST" n ,n 7 eU r T,t T rpr0 f rK]U,CdCetrdnrce " d "" r -S.qu.demi[[etocdm
•S "erofZ Z" U,Cf ^ mUnd 'T ,rtUm: " eI &lt;='" r -.mam elctendere pocuic:
".fibilem Zuc l m %,77 ndmrdm COnF ' rent " r deum:qu.nonfo[ummundu,tom

pacone fu" uj Zr "f "^™:cuiufgenenr anima bumana eft: pdrc,,/

M^iSu^lpr B, "^ K m mr Po™'i«»™ »-«■ Hor P b,[o P ro P bor

coi appellatoraPIatoe dodtorc uocabulo denuatomullufq bec uel tenmcer

G^

audiuingnorar. De boc igit;PUrone que neceflaria bmc queftiot exifhmo breutcer


dr.cingd.pnufil!orc6memordn(iquieumeodegenere[iccer«irucemporepce(lerunc.

([peduorum pbuofopborum genenbufid eft Icalico


8ilonico.eorumq;ducoribuf. (fjC.ii.

QVantum emm atcmec ad IiccerafGrecdfque Imgua mter cecerafgentiu cUrior


bdbecur:duo pbilofopb02i genera crdduncur.unumlcdltcum ex ea parce Icdlie
que quonddm rrtdgna grecid nuncupdCd cft: dlceru Iomcumun eif cernfubi &amp;: nunc
Grecid nuncupacur. Icdlicum genufaucorem babuic Pytbdgoram Sdmmm :a quo
eciam f erunc ipfum Pbilofo pbie nome exorcum. Nam cum dncea fapiencefappel/
larcntur: qui quoddmodo Iduddbilif uice dlufpreftdre utdebancur: ifte mcerrogdtuf
quid profiteretT:PbiIofopbu feefle refpondic.id eft ftudiofii uel dmdtorem
fdpiencie.
quoma fapiencem proficen arrogantiflimu uidebatur. Ionici uero generifprmcepf
fuic Tbalef MilefiuO unuf illorum fepcem qui appelldti func Sapientef. Sed llli ex
uice genere difttnguebant;: sc quibufdam precepcifdd beneuiuendum dccomoddtif:
ifte aueem Tbdlefuc fucceflbref etiam propagaret: rerum ndturam fcrutatuf: fuafq:
difputdtionef [ittcrirmdnddnreminuic:maximeq! ddmirabihf excitit: q&gt; Aftrologie
numenfcoprebenfif defeclruf foIifK [une ecia predicere potuic. AquS tdme pucauic
reruni efle prmcipium:&amp;; bmc omnia e[emenca munduipfumq; mundum &amp;: que m eo
gignuncur exiftere. Nibil durerfi bulc operi quod mundo confiderato tam mirabile
afpicimuflex dmma mente prepofuit. Huic fucccflic Andximander eiufduditonmu/
cautcq: de rerum natura opmionem. Non enim ex una re ficuc Tbalefex bumore:
fed ex fuifproprnf pnncipnf quafq: refndfci pucauic s Qu* rerum prmcipia fmguUrii
rerti efTecredidirinfinica:&amp;:innumerdbiiefmundofgignere:&amp;: queciiq: in
eifonunt:.
eofq: mundof modo diflblui: modo iterum gigni exiftimduic. qudntd quifq; etate fua
tnanere potuent. nec ipfe aliquid diuina; menti m bif rerum openbuf cnbuenf. Ifte
Andximene difcipulum &amp; fuccefTorem reliquic: qui omnefrerum cdufafinfimto aeri
dedic:necdeofnegdutc:dUKracuic.nontdmeabipfiraerem fadtum: fed lpfofexaere
orcofcredidic. Anaxagorafuero eiufduditor.barum rerum omnium quafuidemuf:
effectorem diumum animum Cendc: &amp;: dixic ex mf inica materid que conftdrec
difii/
lmlibufincer fe parciculif rerii ommii generd pro modulifi: fpcaebuf proprnf finguU
Ficri:fed animo faciecediumo. Diogenefquoq: Anaximenifalcer auditor aere quide
dixic rerum efle materidm de qud omnid fierenc-fed eum efle copocem dtuirte.
ratioifi
fine qud nibil ex eo f leri poffec. Andxagore fucceflic auditor eiuf ArcbeUuf:
ecidm
ipfe de parciculifincer fediflimilibufqutbuf fmgula queq: fierenc: ica omnia
cfiftare
pucauic--uc inefle ectam mentem dicerec:que corpora diffimilid ld eft il[df
particuUf
conmngendo:&amp;: diflipdndo agercc omnia- Socracefbuiufdifcipulur fuifleperbibetur
magifter PUconifpropcer quem breuicer cuncTra iftd recolui.

([De Socracica difciplma. (Sj5m.

/^J^Ocratef ergo pnmufuniuerfam pbilofopbidm ad corngendofcomponendofq:

J^J morefmf [exifle memordtur -cu ante illii omnef mdgifpbyficif id t ndturalibuf

/ rettifperfcrutandiroperam maximam impendermc. Non mibi aucem uidetur poffe

ad [iquidii colliguucru Socracefucbocfdcerec^tedio rerum obfcuraru.&amp;! mcercarum

ad aliqutd approbdtum &amp; cercum repenendu ammum mcenfcquod efTec beareuite


necefTdnuipropcer qua unam ommG pbo.f mutgiUOe ac laboralTe uidet mduftru
A.n uero ficuc de.Iloquidam bemuolentiuf fulpicancur.-nolebac immundof terrenif'
cupidicdcibufdnimof fe excendere m dimna conan.quado quide ab eifcdufdfreruiii
ludebac mquin:qudrpmdf acqr fummafnon mfi m umufuen ac fummi dei uolucce
eWe credebdc '. Vnde no edfpucabac nifi mundaca mence poffe comprebendi: u ideo
purgade bomf monbufuice ceTebac fftdndu^uc deprimeobuf [ibidmibufexoneratuf
ammuf:ndcura[i uigorem ecernd fe dccoilerecmdcuramq: incorporei v mcomutdb.lif
luminifubi caufe ommu facfUrum naturam ftdbilicer uiuunruncelligence puricre
confpicerec. Conftac eum came impencorum ftulccidm fcire fe aliquid op.ndnr.um.
eciam m ipfirmoralibufquertionibuf: quo cocum ammum mcendiffe uidebdtur: uel
conFelia ignoranoa fua.uel diflimulatd Ic,eoa:[epore mirabifi differendi ti
dcucidinu
urbanicace dg.cafTeacq; uerfaffe. Vnde « conccac.f.mm.cicfcalan.ofd crimmit.oe
ddmnatuf: morce mulcacufert. Sed eum poftea .Ila ipfa: qu^ publice ddmnauea
Acbemenftu cuicdfpublice [ux.t.i duofaccufacorereiufurqadeo popul, id.endt.6e
conuerfamc unufeorum oppreflufm mulc.tud.nemcer.recexf.lio aucemuolutdno
acq: perpecuo pena r.m.Icn- alcer euaderec. Tam preclara igitur u.te mornfq; fau
Socrdcefreliqu.tplur.mor ruepb.Iofopbie fertdcorenquorumcercacm ftudiumfu.c
in queR-ionum mordl.um d.fceptaoone uerfar.mb.dgitur defummo bono quo ften
bomo beacufpoceft. Quod m Socrac.f d.fpuCdCiombuf dum omn.a mouecUnc.
de tru.c:quon,am noneuidencer dpparu.c: qcfcmq; pkcuic: mde fumpferunt^ub!
m™ n",n eft = con "' c "5 un &lt; : f ' n &lt;= m bom. Ftmfducem bon. appellatur:
quo qu,%
cum penuenenc-bedcurert. S,c aucem d.uerrar.ncer fe focrdcc. de ifco fme fentenJf

fummu hnn" ^ "? "f^ ^"^™®*" P""'" 1 ^ &amp;*&lt;«*[. quld,

sTXar , e£d,cerecu0 "Pf dCe: ficuc Ar,rt.ppur:qu.da uirtute ficuc Antiftaf.


btc ulu acq; alu al.ud dtq. aliud cpinao func^uofcdmemorare [ongum eft.

CDeprecpuomterd.rcpuIofSocrac.rPIacone.qmomnem
Pbilolopbiamcripliciparriconedirtinxic. &lt;Eimi.

g^mcerd,rcipu!orSocrac,rnonquidemimer,Coexce[[ent,n;mag[onac[,mi t .
J^!" 1 ??' ecerorobrcurarec placo. Qu. cum eflec Acbenienf.fbonertodpud
pucanr ° rf " ? M r° T rdb /' ff l0n S e /" orcond ' r -P"[orance.rec: parum tdmen
Ki PW°fopb.e rufj,cerere,paim:ac Socraccam d.fcip^ndm.qlonge
^ma raoieb r P 7 Srm '' C :qU ^ erfum C " m aI «™&lt;'nob.I,t d tc fcende pcp,ende
cebdncur t tnA ' f 7 S/Pt ° ^™ ^""^ « U,c ™S n " bdtebdntur atq, do/
qmcnmd ,ca " e n T ffj"^ P drcer " en '= nr "t' Pytb-gorSmm fdmd celebrataur.
Kme com ' P h ! tPp^ CUnC fIOre n dC: d " d '« r ™nenr,or,bur,n ea doclor.buf
loqu erefCmtah T'r ^™»"™" S r 0Crdtem r 'ng"U,cer d.I.gebac: eum
«Pfe qca noru,." ", rerm0mo " rruir C ^'enr:ec.a ,IIa que uel ab dl.ifd.dlcerdc.uel

cL P Trau p ,rc"mF;"r ,d ^

"naparremflZ " r e ^"^ 1 " '" * ^ "' * conrem P Id "°" c "erfetur:u„de

.deTtadmorermmr ^ d[ T r ° nCem P ldC,Ud d,cl P^-^^^^iuadddgendau.w


Cdurar:l7mfe m m ^ r P ecC,neC:con ^P'«'u-» -"cem ad confpicenddfndcure
uero mJ l?c6 cemnl Uer,CdCe = Socrdcer ' n *««" excellu.ne memorJcur.P^bdgordf
-gu cocempldtiue qu.bufpotu.c .ncell.gence uinbuf mlhcfle. Eromde Ito

^ojr^

utrunq: lungendo Pbilofopbia perFeeifTc Uuddt'. Qudm m trefpdrferdiftribuir.una


moraEem: q-ce m jxtme xn dctioneuerfdcuratceram nacurdlem: que concempUtiom
depucdtd eft: tercidm rationdleiqud uerum determmdtur a falfo. Que [icec utriq: id
e
d&lt;5cioni 8£ contemplationi fit neceffaria.-maxime tamen concempUcio perfpectione
fibiuendicdcuericdcifldeobeccripdrcicionoeft contrdridillidiftinrtion^quamtcl/
[igitur omne ftuditi fapientie in actione u concemplacione confiftere. Qtud autem
m biHuel de bif fmgufif parcibuf PUco fcnfencud eft ubi fmem omnium adtionum:
ubi caufkf omnifi ndcurdrtbubi lume omniu rationti efle cognouerie:ue[ credideric:
diflerendo explicare sc [ongum ee arbicror:&amp; temere efle dfFirmandum no
drbitror.
Cum enim magiftri fut SocrariOque facir m fuifuolumimbuf difpucantemmotiflimti
morem difiimulande fcientia;: uel opmionif fue feruare dffectdC. quid &amp;; illi
iple mof
p[dcuit:fdcl:um eft uc ecia ipfiuf Pldtonif de rebufmdgmf fentencie no facile
pfpici
poflinc. Ex bifcdmen que dpud eum [eguncunfiue que dixic: fiue que db alnfdicra
eflenarrduic:atq:confcripfic:quefibipldcicduiderentur:queddmc6memordri:&amp;:buii:
operi inferi oporcec a nobifuel ubi fuffragdt religiom uere qua fidef noftra
fufcipic :
ac defendit:uel ubt ei uidetur efle contrdnuO qudntti ad ifta de uno deo at plunbuf
percmec queftionem :qucm,ppcer uicam :que poft morcem f ucura eft ueraciter beatd:
colendum efle Cacbolice religionifdfleric difciplina. Forcaflifeni qui PUcone
ceterif
pbi[ofopbifgentium:[ongerecleq:prd;[atum:acutiurdtq!uerdciurmtel[exifle:dcq!
fecuci eflefdma celebnore lauddncur-dliquid Cdle de deo fcnciunc:ut m illo muenidt:
&amp;s caufa fubfiftendi:&amp;i rdtio mcelligedi u ordo uiuendi. Quorum trium unum
dd naf
tura[em:a[terum ad rationalem: tertium ad mordlem partem mrelligitur pertmere. Si
envm bomo ica creacuf e i ut per id : quod m eo precellit :attingac ad i!Iud quod
cucla
preccllic: ld eft unum uerum opcimumdeum: fmequo nuIU natura fubfiflit: nulla
docftrina mfcruicnullufufuf expedicupfe queratunuh nobifomnid funt fecurdupfe
cerndtupubi nobifcerca func omnia^.pfe dittgdtunubi nobifredta func omnia.

([Qtiod de tbeologia cum pUconicifpotinimum difceptandum (ic:


qucii opmiom omniu pbojf poftponcnda func dogmaca. (L C v.

/[^/iergo P[dtodeibuiufimitdtorem:cognitorem:amdtore: dixiceffefiptentem:


|C^ Cuiufparticipatione fit bedtuf quid opufe difcutere ceterof quo2f nu'[i nobifq
/ ifre propiufaccefferunc.Cedac igicur eifnon (blumTbeoIogia i[U fabulofa deorum:
• criminibufoblecldnfdnimof impiojcmec foium eciam i[[a ciuitiOubt impun demonef
terreflnbufgauditfdeditofpopulofdeorum nommefeducecefbumanorerroref canq
fuofdiumof bonoref babereuolueruntubi ad fpectandof fiiorum cnmmum [udof
cultoref fuof canq fue uanitdtif ddmmiftrdtoref babuerunt.ubi per eofad fuii cultum
(tudufim mundiflimif aliof excitantef. &amp;j fibi delectabilioref ludofde ipif
fpectaconbuf
exbibencef Vbi fi qua ueluc boneftd geruntur tn templifcotuncta fibi tbedtrorum
obfcenicace curpancur. Si quecunq: turpia geruntur in cbeacnOcoparaca fibi cempIo2f
fedicace Uudantur.Ec eaque Varro ex bif facnfqudfi dd celum u cerrdm rerumq:
morcdlium f&lt;cmind si actufincerprecacuf efb quia nec ipfa tllif ritibuf
fignificantur:
que ipfe mfinuare conacur.&amp;i ideo uencaf conancem non fequicur. Ec fi ipfd
eflenc:
tdmen dnime rdciondfi^ea que mfrd llUm nature ordme cofhtuca funt: pro deo (u.a
cotenda non effentmec fibi debuit preFerre canqm denf eafrefquibuf ipfam pretultt
uerufdeuf: sc ea que Numa Pompiiiufreueraad Ucrd eiufmodipertmentia: fecum

,*2C

lepehendo curauic abfcondi •■v aratro eruta Senaturiuffir mcendi. In eo genere fut
enamiuaiut ahquid de Numa mitiuf fufpicemuri que Mexander macedo fcnbit ad
maB-emifibiamdgno Antifticefacrorum Egypc.orum quodam Leone pdtefdcfa:
ubi non Picuf*; Faunufia: Aeneafa: K_omutuO uel eciam Hcrcu[ef&amp;: Efcutaptuf:
Bi LiberSemcU nacuf &amp;:Tyndande fracrefi&amp;: fiquofaliofex mortalibufpro
dnfba/
benc.-fed ipfi etiam maiorefgentium du:quofCicero m tbufcuianifcacitifnominibuf
uidecurarcingere. Iupiceri luno: SacurnufiVulcanuO V^Oa:&amp;;a[iip[urirai:nuof
Varro conacur ad mundi parceffiueelemenca cranfFerre:bommeffui(ie produntur.
Timenf enim &amp;: i[[e quafi reuelaca myftenaipetenfadmonec Aiexandrum.uc cum ta
matri confcnpca infinuauenc: f [ammifiubeac concreman. Non folum ergo ifta que
due cbeologie concment Fabuiofa fcilicec u ciuilif: Platonicirpbilofopbifcedant
cjui
ucrum deum u rerum aucoremi&amp;:ueriratiri[[u(trdCorcm!&amp;: bcacitudmif!drgitorc
tne
dixerunc: fed a[u quoqi Pbilofopbi qui corporalia nature prmcipia corpon deditif
menciburopmaci func.cedanc hfcancir&amp;; canti dei cogniconbufuenri uc Tbdlefm
bumorei Anaximenerm aerei Scoici m ignei Epicumrinaconufboc e mmutiOimtf:
corpufailifque nec diuidi nec fenciri queunc. Ec quicunq: alu quoruenumeratiom
lmmoran non eft necefTeifiue fimpliciai fiue comuncta corpora i fiucuita carencu
liueuiuencia: Ted tamen corporai caufjm prmcipiumqi rerum effe dixemnc. Ndin
qmdam eoif a reburnon uiuirrerumarfieri pofle credideruncificuc Epicurei. Quid.
uero a uiuence qitedam umenciaiqueda non umenciaired tame a corpore corpored.
Nam Stoici ignem-id eft corpufiunu ex quaccuor efemencifiquiburmfibilirmjndur
bic conftacia; umentem:&amp;: fapientemi tt ipfmfmundi fatncacorem arq omnium cpe
funcin eo.eumq: omnmo ignem effedeum pucauerunr.Hi U- cecen (innWeoruin id
lolum cogicare poruerunc-quod cum eircorda eojc ob(rridra carniffenfibufrabulara
lunc.ln fe quippe babebantiqct non uidebanci&amp;j apud feimaginabdnturiciuodfonf
uiueraneeciam quando non uidebanc: fed cancummodo cogicabant. Hoc aucemin
conlpecftu talificogicacion.riam non eft corpuf fed rimidcudo corponfi iltid dutem
unde uidecur m animo bec fimilicudo corponOnec corpufEmec fimilirudo corponfi
u unde uidecuriacqi ucrum pulcbra an deformiT fic ludicacunprofwfto eft mrfmfq
■pla qiie mdicacur. Hec me n r bommir &amp;- ipfe racionalifamme natura efti qus
uticp
corpul non efUfi iam il[a corponf fimibtudo cum m ammo cocnrantirafpicicur:
atqMudicatunnecipracorpureft.NSefcergoneccerrainecaquainecaerinecign.ri
quibul quattuor corponbuf que dicuntur quactuor elementaimundum corporaun
uidcmureffecompacaum.Porro r.nofteran.murcorpurn6 cfbqucmo deuTcredtor
anirn. corpufeft.' Cedanc ergo &lt;si ifh: uc dicftum eft= Platomciricedanc u
illiquof
T^c^ cd,ccredcum 'orpureffe.uerucamen eiurdenacure cuiufiueeiammof
noi trol efle pucauerunc. Ita non eofmouic canca mutabihcaf anime.-qua de, naiure
tnbuere nerafe^Sed dicuc corpore mucae' amme nacura. Na p feipfam incomutdbilif
efl.Prorfiilv! »,l2 _!^ -5?"^?"° UULr " T &lt;' cur ; "?&lt;" P&lt;= r fe. P ram
muulnerdbilif
pocefti,

pfV T&gt;. r r j T ^--uuiuomi, iiamperieipiammuuinerdoiui

por^ I qUOd ™? r,on P° ccfc: ™&amp; re poceft-. A c pcr hcc q, corpore muw.
'teftialiqua repotelt.&amp;:.deoinc6mucabiiereci-edic.:ncnpoce(c!

dPe Pfatonicojc fenfu m ea pbfe parceique pbyfica nommat^Cvt.

uidtm,^. Er ^°J nr ' PRl! ° r °Pf' 1 quorcerenfnon immento fama atq, glonaflatot
uidemuf.nuflu corpufelTedcumi^ ,deo cucfe corpora tranfcenderut qucrtof

mPTTTTTTPiT

rgnx
deum. ViderunC quiequtd mucabile eft-non efle fummum deum: u ideo omne" anima
mucabilefq: omnef fpincuf cranfcenderuncsquerenref fummu deum. Demde mderuc
omnem fpeciem m re quacuhq; muCabili: que eft quicquid iflud efts quoquomodo u
qudlifcunq; nacura esnon efle pofle ntfi ab llto qui uere 6 qui u mco mucahlicer
eft.
Kc p boc fiueumuerii mundi corpuf ftgurafqualicacefsordmacuq! mocu:&amp;: elemenca
difpofica a celo ufqiad cerram&amp;: quecunq: corporam eif func:fiue omnem
uitanvuel
que nutnt:&amp;: c6cmec:qualif e m arbonbufl uel que u bec babec:&amp;: fencir:
qualifeft ul
peconbufuel que u bec babec:&amp;: incelligic:qualif em bomirabufsuel que nucncorio
fubfidio non indigecs fcd cancum c6cinec:fencic:&amp;: mcelligic:qualif efl m
angelifftiifi
ab illo effe non podes qui fimplicicer efts quia non a[iud ild eft e&amp;aliud
uiuere-quafi
poflic efie non uiuenfnec aliud illi eft uiueresaliud mcelligeresquafi poflic
uiuere no
mcelligenf.nec aliud illi eft incelligeresaliudbeatum e(Te:quafi poflit
mtelligere:&amp;: nci
beacuf effe. Sed quod eft illi uiuere: mtelligere: bacum eflesboc eft illi ee.
Propcer bac
incomucabilicacem U fimpliciracenrincellexerunc eum u omnia lfta fecifle u ipfum
anullo fieri pocuifle.Coniiderauerunc enim quicquid efb: uel corpufefle uel uicams
melmrqi aliquid uicam e(Te ij corpuf fpectemqi, corponfefTe
fenfibilemstntelligibilemcp
uite. Proinde incelligibilem fpeciem lenfibili preculerunr. Senfibilu dtcimuflque
uifu
cadtuq: corponf fencin queunc :incel(igibi[ia que confpectu mencif mcelligi pofluc.
Nulla i. eni pulcbntudocorporalif fme m ftacu corponf ficut e f\gura:fiue m mocu:
ficuc eft cancilena:dequa non animufiudicec.quod profecto non po(Ter : nifime[ior
m lllo eflec bec fpecief fme cumore moliffme ftrepicu uocif: fme fpacto uel loci
uel
cemponf. Sed ibi quoq; nifi murabilireflecmon aliufalio meliuf de fpecie fenfibili
lu/
dicarec.meliufingeniolior:qcardiorsme[iufperitior:c|impericior:meliurexerciracior
cj mmuf exercicacuf. Ec idem ipfe unuf cu prof icic.-meliufuciq; poftea: cj pnuf
Qyod
anremrecip!Cmaiuf&amp;:mmuf:finedubitacionemucabiIeeu-.Vndemgenicfi:&amp;idoc1:i:
u m bifexerdcacibomincf facile colligeruncmo efle m eifrebufpnmam fpeciem:ubl
mucabilicaf efle conuincicur. Cum igicur m eoif confpedtu u corpuf&amp;i animuf
mdgif
minufcp fpeciofa eflenr:&amp;: fi omm fpecie carerepoflenc-.omnmo nulla
eflenruiderunc
e fle abquid ubi prima eflecmcSmucabilif fpeqef: u ldeo nec comparabilif acq:
ibiefle
rerum pnncipium rediflime crediderunc. qd" factti non efiec: u ex quo facta ciicta
eflent.Ica qct notum eft dei ipfe manifeftauic eifcum ab eifmuifibilia eiuf per ea
que
facta func mcellecta confpecta func: fempiterna quoqs uircufeiuf: u diumicafa qua
eciam uifibida U cemporalia cuncta creara (unr-Hec de il[a parce quam pbyfica ld 6
nacura[emnuncupant:dictafunc.

tLQiianto excellentiorefcecerifm logicaud eft ractonati


pbilofopbia Placcmictfincbabendi. (fC.vit.

Vod autem attmet ad doctrma ubi altera parfuerfacur:que ab eif [ogica id e


r \ rac ionalif uocatur : abfir uc bif comparandi uideancurs qm pofuerunc mdicmm
uenracil m lenfibufcorportfi eorumcp mfidif u fallacilJlif regulif omma que
difcunturs
mecienda efle cenfuerunc.ut Epicurei K quicunq; alu calefuceciamipfi SfDici. Qji
cum uebementer amauennt follertiam difputandi qua dialectica nominac.a corpif
fenfibufeam ducendam putarunt. Hmc adeuerantefanimu concipere noconefquaf
appellanc ennoeafl earum rerum faliccc:quaf def iniendo expbcanc: bmc propagan
acq: conecti cotam difcendi:docendiqtranonem. Vbi egomulcum miran foleo. cum
pulcbrof dicanc non efle nifi fapiencef quibuf fenfibuf corponf iftam
pulcbntudinein

uidermt:qud[iburocu[ircdrntf fcrmdm fdp.entie decufq: coTpexermt. Hi uero qtiof

mencoceccn^nceponimu^dircreueruceiiquemenreconrpiciunt-dbiirquefenfibur
accmguni;-necrenliburddimecerqct poflunc:nece.rddnteru[trd q poMunc.[umen*ii:
mennu elTe dixertic dd d.fendd omn.dwndeq; ipOim deu d quo fddtd func omnu,

&lt;JPJod etiu m morali pb.d pldcomc. obtmednt principatu.CC.vni.

&gt;g3 Eliqud eftparrmordhrquam grecouocabulodicuntecbicam.ubiquenturde

J^^lummobono.quoreferenceromnidquedgimur.Siquodnonpropterdbdfcd

propterreiprum dppececefidq,. ad.p.fcencern,b,[ quo bedt, umufuIcenurreqmrdmuC

.deo qmppe * f mifefr didruf quid propcer bunc cecerd uolumufi ipfum dutem non

m.i propcer.pfum. Hoc ergo be-t.ficu bonum dl.idcorpore.-du. dbdn.mo.-dluab

ucroq, m bomme efle d.xerunc. V.derunc qu.ppe.pfum bomme conftdreex dn.mo

&amp;: corpore .*. ideo dbdfarucro .(torum duorum: auc db utroq: bene fib.pofreelfo

credebdnt:f.nd[,quoddmbonoquobedt.enenc:quocundcdquedgebd't:referrent:

Sd,d.(Tr " depC ';2 U0 referend " efc "on «t™ qu«r*n t Vnde .[[. qu, dicunc

plur d^T U, !5f m r b "7^'^-r^turexcmfccuT: ficuc eft bonorglor,.,:

dnnecen^ fT bmurmodl ;" " fa ^d.derunr ucfmdte elTec,d efl proprer fepta

I^bonrt L Pr r° POT f '" d b °" a qU ° '""" b0C S e "^°"" bon,f:md[u duce Iki

dbud a db bTr qU ' " a- a T ' uel * cor P° re - e[ -b "troq: expecuerunt.mfal

ParcelninTH ^*^" ^ P"*™"™- Sed 1- ' d -Ppeciuerunr d corpore:-

parce bom, m rdeceriore:qu. uero db dn.mo d pdrte me[.orc:qm dutdb utroq, d tota

^ d bono Iroroor.rtd ° "^{'^ontfpMn™ redtdfq, fecerut.quu


CeddnrZuT^ nr rT, ""™ I ' a « ie b °"° «mufif.d.uerfidmrf.op.ndofit
corp ZZ. fLenrT t t^-T "° d,XefUnt be * CiI ^ b ° m "* *««»

quod "d 8fc fc fidtlr nT T C S ' ff ab b,fdd ,Ilaf r '"»['^nerafFere n du elc,


■juod uel q[ e ftc.fideur.pre admuer.c dl.o loco gcum per nof fter.
pocer.cdpparebic.

&lt;/Deea pbid.queaduentatefidei Cbr.ft,dnepp.nqu.urdcceffic.«IC"vi,i&lt;.

" ' muere^ e. txSZ ^™" 1 ^™"^ ™™ »°m eCTc- fcctm uirmtem
3^ ^cdurl be ZZl P ^', T' C T de ^" bMC * ""'««onem: nec efie
"dturd fic mcoTpo dbr VnJ ^ fT^ h ° C * FM^Pb-n.-dmdredecW
«d emm dlpffiS^J co[|,g,tur: tunc fortebedcum ftud.ofu fi,p,en t ,e,
qu. eo fmuur quodd„ r de0 "*T Qi' a "'f"en.m non contmuobedtuf f,t:
«ftnorrf^S^Z Z T " do Mi 1 ue ««"d- „6 func ntfer, fimc«

* tpfi qu, re"non Za^T^ '" f ^^^ 1 " ro ^ ' 1 ^«:nonfru.tur.Ni


Qjrqu.rerJoC.cTr « , ±r C:n ° n ^ bedt °r fene ' 3mdndo P u «"c: red fruendo.
mfi m.ferriur^d ;TX° d / mdC: ^^ " fumm " bo "« -»»" «K«"" *»&gt;&amp;
"ulr ee pb,[ofopbu m a „ P " T" U£mm f C fummu b °" um P[dr0 dlc ' c de " "" dc

deor.cbLt r op , d m T: coremde, uc ^?P w °

.0- 6nftm„c,2 ^ISL""'™™- 9?" fi 5 'g ,r " r PWofbpb, de deo fiummo ^uero

-genddmm:«I b ,H emm h, r ram ? dft « itor "« «""«n cognofcenddrd^bonum

¥ Ulo nobrf-prmopu fic ndture: « uerwfdoanne. « fd.ccdru.ce.

11 12 13 14 15 16 17

llllllll|lllllllll|lllllllll|lllllllll|llll
21 22 23 24 2!

tttPttttttPtt

am

{iuep[dConiciacc6moddt[urnucupen^:fiuequodIifacea[iud(edlelucnomEipondnci
fiue cancumodo Ioma generif qut in eifprecipm fueriic ifta fenfennr: ficuc
idePlacoi
&amp;;quieum benemceiiexeruc.fiueecia lcalici propcer Pyrbagoram 8c pycbagoreoO
u fiqui force alu eiufdem fencencie m id idem fuerunrfiue aliarum quoq: gentiu qm
fdpiccefue[pbi[ofopbibdbuifunc:A.cUncici:Lib7ci:Egypcu:Indi:PerfeiCbd[dei:
Scycbe:Gd[[i:Hirpam:a[uq: repenuncur qui boc uidennc:ac docuennr: eofomnef
cecerifdnceponimul':eofq: nobifpropinquioref fdcemur. Qudnuif n.bomo Xpianuf
[iccerifcdncum ecc[efiafticiferudicul:P[dConicoru fortenomemgnorccmecucru duo
genera pbibfopboru excicermc m greca [mgua Ionicorum u Icdlicorum fciac: non
cfi ica furduf eft m rebuf bumanif uc nefciac pbilofopbof uel (cudium fapiencra;:
ue[
ipfdm fdpientiam proficen.Cduec eofcdmen:qui fcd*m elemencd bumfmundi pbilo/
fopbancur:non fcctm dcum a quo ipfe fddtufelt munduf Admonecur enim pcepro
Apoftolico :fide[iterq: audic:qct diciu eft. Cauece ne quifuof decipiat p
Pbilofopbia
tc manem fedudtionem fcd*m elementa mudiDemde ne omnefcalef effe arbitrecur:
auctiCdb eodem Apoftolo dicidequibufdam: quid quodnocumeft dei manifefrum
elr. in i[[if:deuf enim illif m,intfertduit.Inuilibilid enim emfa conftitucione
mudi:per
ea :que f adra func inceUccta cofpiciuncur.fempicerna quoq: uircufetuf:8i diumicaf.
Ec ubi Acbemenfibuf [oquenOcum rem magna de deo dixiflec: &amp;: que a pauafpofiec
mceUigi:q&gt;m illo uiuimuf:*: mouemur:8;fumufadiecic 8C dic: (icuc 8C ueftn quidam
dixerunc. ISIouic ^&amp;nz ectam ipfof m quibuf erran c cduere. Vbi enim didrum
efbq»
per ea que facta func:deufcllifmdnifeftauit mtelleclu coTpicienda muifibilid
fua:ibt
etiam didcuefi^noniUofiplumdeurecfce coluifie.quu 8C dluf rebufquibuf no opor/
cebac : diumof bonorefi[[iunicdncumdebicofdetu[erunc.quonidcognoicentefdeu:
non ficuc deum gtonficaueruc :auc grdcidfegerunc:fed euanuerunc m cogicacionibuf
fuif 86 obfcuracum eft mfipienf cor eorum. Dicencef enim fe fapiecefefie: ftulci
facti
) func:&amp;: imurauerunrglortaincorrupcibilifdeiinfimilicudme
imaginifcorrupcibilif
| bomimf:&amp;:uolucrum:&amp;:quddrupedum:&amp;:ferpencium:ubi&amp;: K_omanof u
GrfCof&amp;:
l_ Egypciof qui de fapiencie nomine glorcact func:fent incelligi. Sed de boc cum
lftif
. poftmodum dtfpucabimuf In quo aiic nobifconfenciunc de uno deo buiufuniuer/
1 fitacifaucore:qui non folum fuper omnia corpora eft mcorporeuOuerum etia fuper
] omnefanimdfincorruptibi[if:principiumnoftrum:[umeno(trum:bonumnortrum:
m boc eof Bi cecenfanceponimuf

(fQue fic incer pbilofopbicdfdrcef rehgtofi exce[[ecia Cbnftiani. t[C X.

T"I_J~\ Ec fi uceerareoriim XpcamifignoranO uerbifque non didicitm difputatcone


1 [F non ucit;:uc ue[ nacuralem Ldccne:ue! pbyficam Grece appellec eam parcem m

^ qua de mquificione nacure tracTratur : 8/ rationalem fiue [ogtcdm m qua querit'


quo
nam rnodoueritafpercipipofiic: 8C moralem ue[ ctbicam m qua de mortbufdgicur:
bonorumq: finibufdppecendif:ma[orumq: uitandif ideo nefcic db uno uero deo:dtq:
opctmo:&amp;J ndcuram nobifefie qua f-dcli ad eiuf imagmc fumuf: tc doctrmamquaeu
nofq: nouenmuf: 8C graciam qud llli coberendo bedti fumuf. Hec itaq: caufa eft ■•
cur
iftofcecenrpreferdmuf quia cum alu pbilofopbi mgema fua ftudiaq: contnuennt m
requirendifrerum Cdufifi&amp;: qui nd efiec modufdi(cendi:dcq: uiuendi:ifh dco
cognico
repperur ubi effent tc cdufe co fticuceumuerficacif:&amp;: [ux pcipiende
uenraciO&amp;: fonf
bibende feticicacif Siue ergo ifti Platomci :fiue quicunq: a[n quaruliber gerium
pbC
de deo ifta fentiuncmobifaim fenciunc. Sed ideo cum PUcamcif magifplacuic bdnc

P
lllllllll|lll

lllllll|lllllll

tC

caufam agereiquta eoic func [ittere notioref. Nam &amp;; Grea quojc Imgua m
gentibuf
premmec:eaf magna pdicatione celebraruc :&amp;2 Lacim permoci earum uel
excellenciii
ue[ glona uelgracidnpfdf Iibenciufdidicerunt^accy in noftrum eloquiii cranfferendo
110 bilioref clano refq; f ecerunr.

(JVnde Placo eam mcelligentiam potuertt acqutrere:


qua cbnftiane fciencie propmquduic. &lt;[Gxi,

^TVIrantur autem qui dam nobifm Cbrifti gratia fbtiatueum audiuntiuel legunc:
" I rP latonem de deo iftd fenfifle,- que mulcum congruere uentdci noflre
religionif
/ agnofcunc. Vnde nonulli pucauerunc eum quado perrexic m Egyptii Hieremwm
audifli Propbecam :ue[ fcnpturaf propbeticaf in eadem peregrmacione [egifle.quoif
qmdem opmionem m quibufdam (ibnf meifpofui. Sed diligencer compuratd rempoif
ratio^quecbronica biftorid concmetur^PLironem mdicaCd cemporequo .ppbecautc
Hieremtaf cencum fermeannofpoftednacum fuiffe. Qiu cum oclogintd ZL unura
uixiffec: ab anno morcifeiufufq: dd cempufquo PcoIemeuf-R-ex Egypti fcripruraf
propbeticafgentif Hebreorum deluded popjfcic:&amp;; per fepcuagmtd uirof Hebreof
qui etiam Grecam [inguam nouerant:interprerandaf babendafq: curauic:im ferme
repenuncur (exaginra. Quapropcer m llla peregrmanone fua Placo nec Hiercmtl
uidere pocuic:canco anredeFundximeceafae' fcnpcuraf [egere: que nondii fueranc
in Grecam [inguam cranflate qua ilie pol[ebat: mfi force quia f uic acernmi frudii:
Itcuc Egypciafita U lftdfpermterprecemdidicit.nonutfcribendo cranfferrec.quod
Pcolemeuf pro mgenti benefitio qui regia poteOate eciam timeri poterac: meruifle
perbibecur.fed uc co![oquendo:quid c6cinerenc:quacum capere potuilfcdddifcerec,
Hoc uc exiftimec i[[d fuadere uidenc' mdicid: q, [iber genefeof fic incipic In
pncipio
fecic deufcelumS; rerranrcerra aucem erac muifibilif ss incopofica: &amp;;
cenebreeranc
fuper aby ffum a. fpintuf dei f erebatur fuper aquaf InTimeo autem Hato que [ibru
de mundi confticucione confcnpfic: dcum dicic m i[[o opere cerram pruno ignemcf
lunxiffe.Mamfeftum cft aucem q&gt; igni cribuic celi locum. Hdbecergo bec fencennd
quanddmi![iuf fimi!itudmem qua diclrum eftin prmcipio fecic deufcelum &amp;;ccrram,
Demde i[(a duo media quibufinterpoficif fibimec bec cxcrema copuIarentur:aquam
dicic &amp;; aerem: unde putatur fic intellexifre quod fcriptu eft.fpinturdci
ferebac' fuper
aquaf. Parum quippe dttendefquo more foledt i[[a fcnpcura appeiUre fpincum deii
quoma Si aer fpinrufdicit:':qudttuor opinatufelemencd [oco lilo comemoratd uideri
pocefc. Deinde q,PIaco dicic amdtorem dei effe pbifofopbu : nibil fic illif Iictenf
fecnf
Hagrac:&amp;;mdXimeiI[udquod&amp;;mep'urimuadducic:ucpenedrfenciarPIdConciI[oi;
Ubrorum expercum fuifle: qi cum ad fdndUm Moyfcn ica uerba dei per angeluffl
perferantur: uc querenti quod fit nome eiuf qui eii pergere precipiebat ad populum
Hebrcu ex Egypro Iiberandu^refpondeatur.Ego fum:qui fum: u diceffiliififrael:
qui efbmite me ad uof Cdncj m eiufc6paranone qui uere efhquia mcomucabilifcfb-
• ed que mucabilia farta funcmon fmc. Vebemencer bocPIaco cenuit:&amp;!
diligeoffime
comendauic.Ec nefcio utrum boc ufpia reperiacuf m Iibnfeoru qui ance riaronem
ruerancmir, ub.d.ctum eft ego fum: qui funv&amp;; dicefeifqui efhm.fit mead uof Sed
d,r, T q! 'rl ,r d,d,ccrK!&lt;lue precedentm eum ueterum Iibnffiue potiufquomodo
im f.M ° qU ' a 1* " 0ti e(i dcl man ' fcrt " &lt;&amp; &gt;n iUiH deufenf
illifmamfeffauit:

f^ n emm e ' Urd C6 ftlmtI0ne mundrp ea que Facla funt mtellrcla coTpiciunc':
epicerna quoq; eoifuirtufa; diumicafno imerito mePUtonicorpbiloropbofekgife

10 11 12 13 14

21 22 23 24

TTTTTTPTTTTTTPlf

VAJLLL

cum quibufagam quod m iffcd quefhone quam modo lufceprmufagicur de ndeurali


cbeologid. ucru propcer felicicdcem:que polt morcem Fucura efbum deodn plunbuf
facra facere oporceac. Nam atrum unufdeuf mi plurefpropcer bmufuice fmc bona
cglendi fdcifuteftimo expofm.

QQuod ccid pUconici hcec de uno uero deo bene le nfenn tt


mulcifcdmen duf (Ucra fdaenda cenfuerunc. (jGxii.

■~7 Deo quippe fcof pocifdmu eleTi: quonid de uno deo qm fecic celum a cerram
_J_\_J__quanco meliuf fenferunt: canco cecerifgloriofiorefillultnorefq; babencumn
cni
( aliifpreUci ludicio pofteroru: uc cum AnftocelefPIaconifdifcipulufuir cxccllencif
ingenu ec eloquio PUconi quidem lmpar: fed mulcof fdcile fuperanf cum fectam
pipdceacam condidifiec: q&gt; dedmbuUnfdifputdre confueucrar: plunmofq; difapulof
precUra Fama excellenfuiuo ddbuc precepcore m (uam berefim congregdfiec. Poffc
morceueroPUcSifSpeurippuffororifeiuffiliun^XenocrdcefdilecTufeiufdifcipulur
in fcbold eiufque Academia uocabatur eidem fuccefiiffenc:dtq; ob fcoc ti ipfi 8i
eorS
fucceflbref Academici dppelUrencunrecenfioref rdmen pbilofopbi nobilifilmt qutbuf
PldrofectddufpIacuicmoIuerucfediciPeripocecicofduc Acddemicoffed PUcoicof.
Ex qutbuf func ualde nobilicdci Grea: Ploanuf: Idmblicuf: Porpbynuf. In urraqi
aucem Imgud id e &amp;: Grecd u Larind Apuiciuf Afer exrictc PUronicufnobilif. Sed
bi omnef a. ceceri eiufmodt a tpfe PUcoidiifpfcarimifefie fdcrd faaendd pucaueranc.

&lt;IBe faenna PUtonifqua defmiuic deof non effe


nifi banofamicofq; uircucum, (j_Gxw.

^~\Vdnq ergo d nofcif&amp;! m aliifmulcifrebufmagnifq; difTentidnt.-m boc farnen


qct
V^^modo pofui.quu neq: parua refelt: u mde niic queftio effcpnmu db eif quero

quibu! diififtum culcum exbibendum arhrrencururru bomO an malifian Si bonif U

malif^Sedde boc bdbemuf fenrencidm Placomfdicencif: omnefdeof bonofefiemec

efle omnino ullura dcorum malum. Confcqucnfelt igicur: uc bonif bec cxbibenda

mcelligancur.Tunc emm dufexbibencur:quonidm nec dn crunc fi bont non erunc.

Hoc fi ica eft:nam de dnfquid almd decec credere ! IIU proFecfto udcudcur opmio:

qua nonulli pucanc deofmalof facnfpUcddof efie ne [edanc: bonofaur ur adiuucc

muocandof Ma[i enim nullifunc du.bonifporro debicufuc dicunc bonor facrorum

eft deferenduf. Qj:t func ergo illi qui [udof fcenicof amdnc:eofq:
diumifrebufddiungi

8^ liufbcnoribuf FUgiCdnc exbiben:quo2r.uifnon eofmdicdc nuilof-fed ifle dffecTruf

nimtrum indicac malof' Qjud enim de [udif fccntcif PUco fenferic nocu efbcu poecaf

iplbOqj ca mdigna deoif mdieltace acq: bonicace cdrmtna copofueranc^ceTec cimcdCe

pcllendof Qui (imc igicur ifti du:qut de fcemcifludifcum ipfo PUconeconcendunc'

Ille qppe no pacit. deof fdlfifcriminifcufinFdmdnufti eifde cnmmituf fuofbonoref

celebran lubenc. Deniq: tfti cum eofdem ludof mltdurari pciperent pofcencefcurpia:

mdbgna gefTerunr.T. Lacmo duFerencef filium: u immiccencef morbunr q. eorum

dbnuifiecimpenu.eumq: morbum rerrabenccfcum luda c6plef(ec.lftedutem illofncc

cam malof cimendofpucac :fed fii_c fencencia. robur conftdnciflime rermenfiomnef

poecarum fdcrilegdf nugafquibufilb per lmmudicie fociecacem oblectanc.- a populo

benemftitucoremouerenondubirdc. Huncautcm Platonemquem tdmmfecundo

libro ccmemoraui: mcer fcmidecf Lateo ponic. Qui Labeo numind m«[d uictimif

?*

craencifatq: bumfinodi rupplicatiotnbufpkcan exiftimaC.bona uero ludife ealibuf


qualiad leciciam peranencibufrcbur.Quidelt ergo g. femtdeon?laco:nonremideiffed
deite boc bomrilla obledcamenca qma rudtcac curpia cam ccSftdncer audec auferrei
quifanediireMiuncfencencidmLabeonir. nam fein Lacmo nonlafciuofcancum:
acqi [udibundoffed eciam feuorternbilerqi monltrarunc. Exponanc ergo nobif ifla
PUcomci qui ommfdeor fcctm auconf fui fencencid bonof&amp; bonefcof&amp;! uircuubuf
fdpiennumefferociofarbicrancuridUcerqdeuUodeorumffncinnefdf babenc.
CiJPe opmione eozf qui racionalef amm.ifrnu generu eff; dixeruncn.
in dnf celeftibufan demonibufaeruf u m boibuf cerremf. (TCxim.

pommuf mquiunc. Ateente igicur audiamuf O mnmm mquiunc ammalium


_J\m quibufefb anima ractonalifcripartira diuifio eft.m deoObominef d&lt;cmoneC
Du excelliffimu locum cenenciboTninffinfimiVdemonefmedium.Namdeorufedef
m celocfbbommum m cerraun aeredemonum. Sicuc eifdiuerfa dignicafeftlocoif:
ica eciam nacuraru.Proindediifuncbominibufdemonibufq: pociorefbomineruera
mfra deof&amp;; demonef confticuti funcw elemcTSCoru ordine fic differencia mencoiu
JJemonefigicur medii:quemadmodudnfqui! uf infenuf babiranc pofcponendutM
bommibufquibuf fupenuf: preferendi func Habenc enim cu duf comunemimmor'
calicacem corporum:animoru aucem cum bommtbufpdflionef. Quapropcer non eft
miruminquiuncfieciamludorum obfcenicatibuf &amp;; poecarum figmenctfdeledcanciir:
quando quidem &amp;: bumamfcapiuncur affecftibufa quibuf du longe abfunc- 8C modif
o rnmbufalieni func. Ex quo colltgicur Platonem poecica deceftando&amp;pbtbenda
figmenraino deofquiomner boni;&amp;! excelli funcprmade ludojf fcemcoic uolupcace:
feddemonef. Hecfi lca funciquelicecapudaliorquoqi reperiancur: Apuleiurcamen
PUconicurMadaurenftrde bac re folu unum TcripUc librum: cuiurciculu effeuoluic
de deo Socracif: ubi diffenr &amp;; expontc ex quo genere nummu mumen fibi Socnicef
babebac adiundrum: &amp;;amicicta quada conciIiacu:a quo perbibecur fohcufadmoncri:
uc defifterec ab agendoiquado ld quod agere uolebuc: profpere no fuerac euencurd.
Dicic.n.aperciflime&amp;copioMlimedffericmonillu deum fuifle leddemoncm.dtltgencl
difpucacione percradtanriftaPIaconifde deorum fubiimicacc:&amp;: bomtnu bumilitacs
&amp;; demonu mediecace fencencia. Hec ergo li ica func-quo nam modo aufureftPIaco
eciali x\6 dufquofab omni bumana cogicacione femouicicerce ipfifdemoibufpoettf
urbe pellendo auferre tbeacncafuolupcater.' mfi quia boc pacto admonuic animu
bumanum i quir adbuc m bifmonbundif membnfpoficum :pro fplendore bonefcacif
impura tuffa demonum c6cemncre:eoruq; tmmudtciam deceftari ?Nam (i Placobcc
boneftiffimearguic &amp;-;pbibuiC:profecto demonefcurpiflime popofcerudatq;
lufferuc:
Auc ergo failtcur Apuleiur&amp;i non ex ifto genere nummu babuic amicum Socracef
auc conrra fe fencic I?Uco:modo demonef bonorando:modo eoif deliciafa ciuicace
bene moraca remouendo.-auc non eft Socraci amtcicia demonifgraculanda: dequa
ufqiadeo &amp;; ipfe Apuleiuf non erubuic: uc de deo Socracifprenocarec librum:
quem
fcctm fuam difputacione qua deofa demonibufcam dtligencer copiofeq;
difcernic:nc&gt;
appellare de deo:fed de demone Socracifdebuic. Maluic auc boc m ipla difputattoe
q"m in ticulo [ibn ponere. Ica emm per fanam docTrmam que bumanif rebufilluMc:
cmnel uel pene omnefdemonum nomen exborrent: uc quifquifance dtfpucanone:
Apulenqua demonum dignicafcomendacur.ciculu Itbn de demone Socraciflegeree'

II illl|iii! llll|l mjiii iif\ iiii\ii\ aw\^ [ii\ iwm \W\\\ iii\ pim w m\ nTTTTl
n~n m

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26

TT^^^^^nff

27 28 29
cgnt

nequaq illum bomme Iknum fuifle lentiret. Quid ducem eciam rpfe Apuleiuf q £ m
demombuf Uudarec muenic: preter fubtilitdcem &amp; firmirdce corpoic:&amp;:
bdbicdtiomf
alciorem locu '. Nam de monbuf eorum cum de omnibufgenerdbcer [oquerecur: n$
folum mbil boni dixic: fed eciam p'unmu mdli.Deniq; [eito Jlo Iibro:prorfufnema
miracur eof etidm fcenicam rurpicudme m retuf diuinif bdberc uoluifle: &amp;: cum
deof le
puCdn uelinc deorum crimmibuf oblecWi pocuiffe. li quicquid m eoif fdcnfoblcena
follenicdte feucurpi crudelicdceuel ndecuruel borrecur eo!f affectibuf conuenire.

(J Quod neqi propccr aerid corpord : neq: propter furjenora


bdbiCdCuU:demonef bommibufdncecellunc. (JjCxv.

^7\ Vamobrem abfie ut iftd coTideranrdnimufueracirer religiofuf u uero deo lub/

V^^dicuOideo arbitrecur demonef feipfo effe melioref: q&gt; bdbedC corpord meliord.

ATioquin multdffibi ic beftidfpreldcurufefbque nof&amp;! dcnmonid fenfuuimK mocu

Fdci'[imo:dtq celernmo:&amp;! Udlencid uinum:&amp;i dnofiffima firmicdce


corporuumcunc.

Quif bommum uidendo «Equdbitur dquilif Si uulrunbuf.' Quif odorando cdnibuf !

Quifuelocitdce [eponbuf ceruif o mnibuf duibuf.' Quifmulcum udlendo [eombuf &amp;:

elepbdncibuf? Quifdiu uiuendo ferpencibuf qui ecidm depoficd cunicd fenedtucem

deponere dcq: in muencucem rcdire perbibencur ■' Sed ficuc bifommbufrdciocindda

u mtelugendo melioref fumuficd ecid demombufbene &amp;: bonefte uiuedo melioref

effe debemuf Obboc emm&amp;; prouidenciddiuindeifquibufnofc6ftdceffepocioref=

ddCd funcqueddm poctora corporum munerd:uciflud quo eifprcminemuferidm ifto

modo nobifcommenddrecur mu[co mdiore curd excotendum e{k: q corpufipfdmq;

exceUencidm corpordlem quam demonef bdbere noffemufpre bonicdce uice qud dlif

anceponimurxoncemneredifceremufbabicuri &amp;:nofimmorcd[icdcecorporum: no

qudm fuppticiorum ecernicdfcorqueuc: fedqudm puricdf preceddCdnimorum.Iam

uero de [oci dlcicudme: qj demonef in dere nof duce babicdmufm cerrauca pmouerl

uc binc eofnobifeffe preponerdofexiftimemuOomnmo ridicutu eft. Hoc.n.padto

nobif&amp;i omnid uoUtilid prtcpommuf Ac emm uoldcilid cum uoUndo fattgdcunuel

reficiendum alimenctf corpurbdtenr-terrdm repetunc.uel dd requiem:ue[dd paftu:

qd 1 " demonefinquiuc 1 non f-dciuc. Nunquid ergo pldceccifuc uoldcilid nobifdemoef


ducem ecidm uoldcilibufdncecelldnc. Quod fi demenciffimum eft opmdrt mibil elt qct

de bdbicdtione fupenonf elemenci dignofeffe demonefexiftimemuf: quibufnof reli/

gionifdffeclu fubdere debedmuf Sicuc eni fien pocuic:ut deree uolucref cerreftnbuf

nobifno fbfum non preferdntur:uerum ecidm fubucidtur propccr rdtiondlifdnime:

que m notifeft dignicdte:itd ficri potuit ucdemonefquif mdgifderei fint cerreftnbuf

nobif non ideo meltoref finc:quid cft der q cerra fupenor: fed ideo eif bominefpre/

Ferendi fimc.-quonia fpei pio:c bommum nequdq lllorum delpiratio copdrandd eft.

Ndm Si if[d rdcio Ptdtomf q elemecd qudccuor proporcione concexic dcq ordmdc:

iCd duobufextremif: igni nobiliflimo Bi cerra; immobili medid duo derem u dqudm

mcerferenfut qudnto der eft dquiO a. dere lgniftdnto it dque fupenoref fmc terrif:

fdcifnofddmonecdnimdlium mertCdnonpro e[emenc02f gradibufeftimdre. Ecipfe

quippe A puleiuf cum cererifrerreftrednimal bomme dicic. qui tdme loge preponic;

dnimdlibufdqudtilibufcu ipfdfdqudfccrrifprepondcPIdto uc inceltigdmuf nd eunde

ordmem cenendum cum dgirur de mencifdnimdru -qui uidecur ordo efte m grddibuf

corporu.fed f.en pofle uc infenufcorpufdnimd melior inbdbicec:deceriorqifupenuf

II lllllllll llll|llll I

(Jjjuid de monbufdemonu A.pu!eiuf EUconicuf fenfenc. &lt;fC-XVt.

f~\ E monbufergo demonum cum idem Placomcuf [oqueretur: dtxte eofeifdem


JkJ qutbuf bommefammi pturbdcionibufagitdnirricari iniuriifobfequufdomifcp
placarugaudere bononbuO diuerfif facrorti ncibufoblectart: U m eif fi qd neglatil
fueric-commoueri: Inrercecera eciam dtcicad eorpercinerediuinacionefauguruTii:
arufpicunvudcunvacq: fomniorum. ab bifquoq: efle mtrdOtU Magorum. Bremter
auceeofdifFinienfaic-Demonefeegenerednimdlia^nimopduiud^mecerdciondlu:
corpore derea-' cemporeaicemd. Horum uero qumq; cna pnora illifelteque nobif:
quarcum propnum:qutncum eof cum duf babere comune. Sed uideo critl fupenorii
que nobifcum babencduo ectdm cum duf bdbere. A.nimalia quippe efle dicic &amp;:
deofi
fua cutq: elemenca diftnbuenf: In cerreftribufantmdlibuf nofpofuiccum cecenbque
m terra uxuunc.&amp;s fenciucln dqudtiubufpifccf Si atia natanua.In aereif
demonef.In
ecbereifdeof. A.c per boc q&gt; demonefgenere func anima[ia:non folii eif cti
boir.tntbuf
uerum eciam cum dufpeconbufq-comuneefbqMnence ranonalia cum duf&amp;bomt/
nibuf q&gt; cempore ecerna cxi dnf folif q&gt; animo paffiua cti bomtnibuf
fb[tf:q&gt; corpore
aerea ipix func fo[t. Protnde q&gt; genere fixnc ammalia non eft magnum ;quia boc
func
&amp;pecora.-q&gt; menteraciondhanon eftfupra nofquia fitmuf&amp;: noOq&gt; tepore
ecerna:
quid boni eft fi non bearat' Meltor efb enim cemporahf feticicaf: q mtfera
etermtdf.
q&gt; animo pa(fma- quomodo fupra nof eft:quando 8£ nof boc fumuf nec ira effec
nifi
mifert efTemuf' Quod corpore aerea quanci excimandum eft:cti omni corpon pre/
Feracur anima^qualifcunqjndcurd? Ecideo reltgionifcutcufqux debecurex dmma
nequaq debecur ei rerqueammo eft mf-cnor. Porro fi mcer tUa que da^monum effe
dicic annumerarec uircutenrfdptentiam :felicicdcem:&amp;: bec eof dicerec babere
cum dnf
eterna atq: comunia: profecto aliqutd dicerec exopcandum magniq: pendendum.
nec fic eofcamen propca bec cancj deum colere deberemuf. fed pociuftpfit d quo bec
illofacceptfle noflemuf Qudnto mmufnuc bonoredxumo aei-ea digna fut dmmdlw:
ad boc racionaba: uc mifera effe poffinc: ad boc pafliua uc mtfera finc: ad boc
etcrna
uc mifertam fudm fmire non poflinc '. Quapropcer uc omiccam caiccra 8t boc folum
percracftem qi nobifcumda:monef dixitbaberecommune: ideft antmi palTioneffl
omma quaccuor elementa fuif animalibufplena func immorcalibuf lgnif&amp;der-'
morcalibufaqua Si cerra:quero cur dnimt demonum pafSonu curbeliOa: tempeftd/
tibuf dgicencur. Percurbatio enim eft que grece patbof dtcit; :unde illa uoluit
uocdre
antmo pafliua: quia uerbum deuerbo pacbof paffio dtcerecur: moruf ammi conna
rationem.Cur ergofunt ifta m ammifdemonu:que in pecorttufnon funcQuoma
fiquid m pcrore ftmile apparec: non e(t percurbatto: quia non eft concra rdcionem
qua pecora carcnr. I n bommtbufdutem uc finc ilte percurbanoeOf-actc boc (tulticu
auc mifena.nondum enim fumufin llla perfecfhone fapiencie beact:quenobtfdb bdC
mortabtateliberatifmfinepromicticur. Diofuero ideo dtcunt tftafperturbdcionef
non perpeti:quia non folum ecerni uerum eciam beaci func Eafdem qutppe animdf
ractonalefeciam ipfofbabere perbibenc:fed ab omm labe ac pefte punffimaf Qudm/
obrem fi propcerea du no percurbancur q&gt; animalta func beaca:no
mifera:&amp;:ppcere4
pecora no percurbant:: q, animalta func que nec beaca poflunc efTe nec
miferd:reftac
utdemonef ficuc bomtnef ideo perrurbcncunq, ammalta funcnon beaca: fedmiferd.

ilM dxgnu fic eof fptifab hoie cotna quoif uitufecid oporceac [iberan ([Cxv»

cjjnl

aVa igttur m(ipienna:ue[ pociuf amentta:per altquam reltgtonem dxmontbuf


fabduncuncu per ueram religionem ab ea uicioficace m qua ilhf lumuf fimtlef
liberemur^Cumemm demonefqd* ec ifte Apuleiufcjuifei plurimu parcar:&amp;: dimmf
bononbuf dtgnof cenfeac i camen cogicur conficen uc ira tnftigencur: nobif uera re/
[igio precipic ne ira mfttgemunfed ei pociufrefiftamuf.Cum demoefdonifmuicem;:
nobifuera religio precipic ne cuiq donorum accepcione faueamuf Cum d«emonef
bononbuf mulceant^nobifuera religio precipic:uc talibufnullo modo moueamur.
Cum demonef quorunda bomrnum oforefquorundam amacoreffincmon prudenci
cranquilloq: ludicto: fed uc ipfeanimo appellac pa(1ruo:tpfa nobifuera religio
pcipic
uc immicof noftrof eciam diligamuf Poftremo omnem mocu cordiO 86 falum mencif:
omnefq; curbelaf u cempeftacef ammi quibufdemonefeftuare atq: fluctuare afleric.
nof uero religio deponere lubec. Que igicur caufd e nifi ftulcicia errorqi
mtferabilif:
uc ei ce faciafuenerando bumilem: cui cecupiafuiuedo dtfltmi[em:&amp; religtane
colaf
quem imican nolif cum religionif fumma fic imicari quem coMY

(iQualif fic reIigio:m qua docet' &lt;j bommefuc cdmendencur


duf bomf demombuf uci debeanc aduocacrf. (LGxvhi.

■ 3fCuftra tgicur eif Apuleiuf sc qurcunq; ita lentmnt bunc detulic bonorem: ue
E__l£ofm aere mediofincer ecbereum celum rerramq: cSfticuenf uc quonia nulluf
(. deufmrfcecur bomini quod PUronem dixtfle perbibenc: rfti ad deofperferant precef
bominum:&amp;! tnde ad bommefimpecrara qu_ pofcunc. Indtgnum enim pucauerunc
qut tfta crediderunc: mrfcert bommefdiiO _ deof bomintbuf. dignum aucem mtfceri
demonef„ dttf _ bomimbuf.bmc pectca qut afltgnecnnde concefla qui apporcenc.uc
utdelicecbomocdftuf&amp;iabarcrum magtcaru fcelenbufalienuf eof pacronofadbtbeac
per quof tllum dtt exaudianc: qur bec amanc:que rlfe non amando frc dtgnror:quem
£acrlruf_ [ibentiufexdudiredebednr.AmdncquipperUifceniCdfcurprcudmefqudfno
amacpudrctcta. Amanctn mdlefrcnfmagorum mrlle nocendt arcef quafnon amac
mnocencia. Ergo _ pudtcicta _ tnnocencid ft qurd a dirf rmpetrare uoluentmec po/
cenc (itrf mencif ntfr fuif inceruentencibufinimtcif non eft qj ifta poecica
frgmenca „
cbeacrtca ludtbna rufttfrcare conecur. Habemufconcra rfta mdgtftrum eojf _ tance
apudeof auconcdCifPIatonem: fr pudor bumanuficade fema[emerecur:uc non
folum dtltgac curpta :uerum eciam diuimcaci extfhmet grata.

&lt;jDe tpiecate artif Magice que patrocimo ucit; fpintuu malignosf t[ C.xiXi

Orroaduerfuf:magtcdfartef:dequibufquofddmnimrrinfelicef _ mmifimprof

ecidm glonan Iibec mnomme demonum:ipfam publtcam [ucem ceftem crtabo.

r enim ram grautcer tfta plecTuncur feuencace [egum:fi opera (unc numtnum co/

lendorum .'An forceifcar[egerCbri(tianiinfcicuerunc:quibufdrcefmagicepuniunc:

fecundu quem afium lenfum. ntft q&gt; bec maleficia genere bumano pernrciofaenenoii

dubtum eft I Aic poeca cldriflimuf.

Teftorcdra deof _ ce germana:cuumqr.

Dulce capuc:magtrafinuicam accingier artef,

I[[ud eriam quod alio loco de btfarcibuf dicic.

Acqj facafalto uidi craducere meflef.

EC

Eo q&gt; bac pefliFera (celeratdq! docTxmairructurdliem i dlidrterrarcrdfFerri


pbibent':
nonnc m duodecim cabulifid eft H_omano2f dnaquiffimif [egibuf Qcero comemorat
effe confcnpcum:&amp;: ei qui boc feccric fupphcium conftitutu ! Poftremo ipfe
Apulemf
nuquid apud ludicefCbrifcianofde mdgicifarcibufaccufacufeic.' Qudfuciqi fibi ob/
lectdf fidiumdf&amp;i ptdfeffe noucrac: &amp;: diuindrum poceftacum
operibufcongrudfno
folum edfconficeri debuic: fed ecidm proficen: [egef culpanf pociuf quibuf bec pro/
biberencur &amp;: damnanda putarencun qu&lt;c bdberi mirdnda sc uenerdndd
oporterec.
Ica emm ue[ fencencidm fuam perfudderec mdiubuf uel fi i[[i fecundii miqudf [egef
fdperenc:eumq; tdUa predicancem acq; laudance morcc mulcarec^digna dnimeilTiuf
demonefdona reprebenderenc.pro quorum diumifopenbufpredicdndif buman.im
uicam fibt adimi non cimerenc. Sicuc marcyrefnoftn cum eifpro cnmine obnccretur
Cbrifhana religio:qua noueranc fe fiert fa!uof&amp;: glonofiflimof m ecernunvnon
eam
negando cemporaIefpa;nafeuddere dclegerunc: fed pociufconficendo: profitendo:
predicdndo:&amp;:pro bac omnia fidclicer f orcicerq; coIerando:&amp;: cum pia
fecuncatemo/
nendo:[egefquiburprobibebdcurerubcfccrecompu[crunc:mutanq; fecerunc.Humf
aucem pbilofopbt Placomcicopiofifrima &amp;:diferciflimaexcacoratio:qua cnmedrciu
magicarum a fe alienum efTe defendic: feq; a[iccr non uulc mnocencem mderi: nifi ed
negdndo que non poflunc ab mnocence ccimicci. Ac omnia miracula magorum quof
recte fenuc efle damnandof: doctrimf f lunc u openbuf daimonum :quof uideric cur
cenfeac bonorandofeffe; neceflanofeofaflerenfperferendif ad deofnoffnf preobuf:
quorum debemuf opera deuicare ft ad deum uerum precef no(trafuo[umuf peruenire.
Demde quero qualefpreccf bominu dnf bomfper demonef aUegan pucat:magicaf:
anlicitaf' St magicdfnolunccdlenftlicicdfnoluncpercalef SiaucpeccdCOr penicef
precef fundic^mdximefi abquid magicum admifici tca ne candcm illifincercedentibuf
accipic uemam: quibuf impellencibuf auc fauencibuf fe cecidiffe plangit in culpam
'■
An &amp;: ipfi demonefuc poffincpemcentibuf mereri mdulgentidnrpnorefdguc: a eof
decepennt:penirencid 'Hec nemo unij de demonibufdixic. Quia fi ita effcnequacj
(ibiaudrrenrdminofbonorefexpecere:qui penirendo defiderarenc adgrattam uerae
peruenire.Ibi emm eft deteftanda fuperbtd.-bic bumilicaf miferand^.

(1 An credendum fic 9 dn bom Iibentmfdemonibuf


g bommibuf mifceancur. {[C.XX.

T emm urgenfcaufa u arcifTima cogie demonefmediofinter deof&amp;: bominef


agere:uc ab bommibufauferdnc defiderara:&amp;; ad eof referanc impecrdCd. QvS
nam candem Cdu r a eft ifta:&amp;i quanca neceflicdf.' Quia nullufdeurmqumnc
rmfcetur
bommi. Preclara tgicur fanctitardei:que no mifcecur bomim penitenci fupplicann:
&amp;: mifcecur demoni erroganci. Non mifcetur bommi confugienci ad diuinitdteiws:
milcctur demoni fmgenti diuimcdte. Non mifcecur bomim pecenci indulgentiam: U
milcecur demom ruadenci nequiciam. N6 mifcecur bomim pcr pbilofopbicof Iibrof
poeca(debeneinftitucacmitacepellenci:&amp;;mircecurdemoniaprincipibur^ponti/
hcibul ciuicacirpcr fccnicoriudorpoetdrum [udibna requirenti. Non mifcec' bomira
deorum crimma fmgcre probibcnci: ei v, ifcetur dcCmcni fe falfirdeorum cnmmibuf
ODleetanti. Non mifcetur bommi magorum rccleraiuftirlegiburpunienci: K mifcec
acmoni mdgicdfarcerdoccnn &amp;: implenci. ISlon mifcerurbommi imitarione demonii
rugienci.&amp;: mifcecur demoni deccpcionem bominirducupdnci. Sed mmirum cdnc&lt;e
&lt;JLUX

*^\dec

buiufdbfurdiratifsii indignirdtire magna necenicaOgi fcilicec deofecbereof bumana


curancefquid cerreftref bommefagerenc utiq; Ucerecmifi demonefaerei nuncidrec:
quomam «ecber [onge a cerra eft dlceq: fufpenfufider uero ecben cerreq: conciguuf.
mirdbilem fdpiencidm. Qutd dliud dednf iftif fentiunciquofomneropeimofuoluc:
nifi eofa£ bumdnd curdreme culcu uidedntur indigrtntt propter e[emenro2t diftdn/
tiam bumana nefcire^uc creddncur demonefnecefldni: il ob boc ecidm ipfi pucencur
colendrper quofdn poffinc u qmd in rebuf bumdnif dgdCur dddifcere: Si ubi oporcec
bommibuf fubuemre. Hoc fi icd eft: diififtif bonif mdgifnotufeft demon p corpuf
uicmum:cjbomo per ammu bonum.O multu dolendd neceditdflan potiufirndeda
uel deceftdnda uamtaf: ne fic udna diumitdfi Si enim dnimo db obftdculo corponf
[ibero ammum noftrum du uidere poffunc:non dd boc demombuf indigent nuntuf.
Si dutem dnimorii indicid corporalidiqudlia func uulcuf: [ocutio :mocufper corpuf
fuum astberei dnfenciunc: at mde colligunc quid ecidm dcEmonef nuncienc: pofliinc
8^menddciifdd;monumdecipi. Porro fi dcorum diumitdf d ddimonibuf f dlli non
pocefhab eadem dmimcdce quod dgimuf non poceft ignorari.

il A.n demonibufnunciif&amp;! mcerprecibufdn utancur:


fdlliqi fedb eifducignorenc.ducuehnc, dTC.xxi.

illem aucem mibi ifti dicercnt:ucram diifdcmonefnuneiauerint de cnmmibuf

Uleorum poetica PUtom difplicere f igmenCd : 8t fibi ea pUcerecelauenncdri

ucrunq; occulcauennc: deofq: efle mdtuenne toauf rei buiuf ignarof. an utrunqj

mdicduennc: lc religiofdm ergd deof Haconif prudencidm: &amp;: m deof miuriofdm

Ubidmem liidm:dn fencencia quidem PUconif qua noluic deof per impiam [icenctam

poecdic falfif criminibufmfdmdri:ignocam dufelfe uoluennr: fuam uero nequiciam

qua [udof lcenicofamanc: quibuf i[[d deorum dedecoracelebrancur-' prodere non

erubuermc : uel cimuermr.Horum qudtcuor quemcerrogando propofui quodlibec

eligjnc: « m quolibec eorum quancum nuli deduf bonif opmencunacctndanc. Si

emmprimum elegertnc: confeflun llincnon Iicuifle duf bomf babiearecumbono

PUrone: quando eorum iniunaf probibebac: &amp;ibdbicdfle cum demombufmalif:

quando eorum iniurtifexufcdbanrcum du boni bommem bonum [onge a fe poftcii

non: nifi per malofdcemonef noflent: quof ftbiuictnofnoflenon poflent. Sidutem

fecundum elegennc u ucrunq; occulcdtu a demonibufdixermc:uc du omnmo nef/

cirenc ssPIaconifreligiofiffimdm legenu« demonum facrilegdm delectdctonem.quid ■

m rebuf bumdmfper mcernuntiof dtcmonef dn nofle ucilicer poflunc: qudndo i[[a


nefaunc: quein bonorem deorum bonoru per religtonem bonorum bommci concra

[ibidmem mdlorum demonum decernuncur ! Si uero cercium elegennc: u non folum

fencentiam PUcomf deoruminiuriafprobibencem; fedeciamdemonum nequicum

deorum iniuriifexultdncemper eofdem demonef nunciofdnf mnocuiffe refpodermc:

ecboc nuntidre ett dn mfuIcare^Ec dii utrunq: fic audiunc: fic ucrunq; cognofcunt:

ucnonfoIummalignofdemonefdeorumdignitaciKPUconifrcligioniconcrdriacu/

piencefacq; faciencefa fuo acceflii non arcednc:fed eciam per illofmalofproptnquof

Ptaconi bono longinquo dona crdnfmiccanc. Stc entm eofelemencoru quafi carbena

feriefco![igduic:uti[[ifa quibufcrimindrurconiungi pofTinc:buic a quo dcrendunt':

non poffinc. ucrunq' fcienceffed aenfs^ cerre pondera rranfmucare non ualencef Ia

qcf rcliquum eft:fi qudrcum elegerinnpeiufeftcetenf. Quifemm ferac (i poecdrum de

ET

durimmortalibufcrimtnofa ftgmenta': s? tbeatroram mdtgna ludtbrta: fuamqi m W


omnibufdrdentiffimdm cupidtcdcem: S£ fuautffimdm uoluprdtem dufdemonefnutu/
uerunt: sc qi Piaro pbilofopbtca grautcace de opcima reput Itca ba:c omnia cenfutc
remouenda cacuerunc: uc iam du boni per calefnunciofnoffe coganrur mdla peffi/
morfi:nec altena fed eorunde nuncioru-'atq! bif concrana non fmancur noffe bona
pbtlofopbomm:cum tlla ftnc m imuridmufta m bonorem tpforum deorum.

&lt;{JDe abticiendo cultu demonu contra Apu[eium.(l£ xxu.

aVu tgitur ntbil iftorum quactuor eligendum efbne m quoltbec eorum de ditf
tam male fentidtur.reftdt uc nullo modo credendu fic:qcf Apuletufperfuddere
nttttunEt qutcunqt alti pbilofopbt funt eiufdem fentencienrd effe mediofd&lt;cmonef
mter decf u bomtnef: tdnqm tnternunticf si tnterpreccf qut binc feranc pencionef
noftrdfinde referane refd nobtf peciraf; fed effe fpiricufnoccdi cupidifiimof d
tufticia
penttuf dlienof fuperbid timidof inutdcn tia IiuidoffalldCtd cdllidof qui tn boc
quicie
aere babtcant: quta de celi fupertortf fublimttdce detecti : merico irregrefftbtltf
crjnf/
greffiontfm boc fibi congruo ueluc Cdrcere prcdamndci func. Nec camen quid fupra
terram Si aquafaen [ocufeftudeo Si tpfi func mericif fupenoref bomimbuf: qut eof
no corpore:fed electo tn auxtlium deo uero pia mence facildme fuperanc:fcd mulctf
plane parctctpacione uere religiontf tndtgnif ranqm capcif fubdtctfq! dommdncur.
quorum maxime parci mtrdtilibuf &amp;c fdllacibuf fignif fiue f-actorum fiue
prctdicd/
torunvdeof fe effe pcrfuafcrurtc. Qutbufddm uero utcia eorum atcenciuf &amp;c
dtligentiuf
mcuentibuf: non pocuerunc perfuadere qct du fmc atq; tdeo mcer deof sc bomtnef
mcernunciofac beneficiorum tncerprecacoref fe efle ftnxerunc. St rdmen non tftum
fdlcem bonorem bomtnefeif deferendum putdrunt: qut illof nec deof cffe credebjnc:
quta mdlofuidebdnc.Deofautem omnefbonofuolebanc: necaudebanccamen on/
nmo tndtgnof dtcere bonorc dtuino: maxtme ne offenderenc populofa quibufctf
cernebanc muecerata fuperftitione per cot facra u cempla ferutn.

(jQiitd Hermef Trtmegtftufde Idolatrtd fefent.Kunde fcire potuent


Rtperftictonefaigypciafduferenddf tvquo modo parencum fuorum
(it confeffiiferrorem quem tdmen doluenc deftruendum. dEocxtit.

■^'~\Amdiu

^IrApuIeii

/ rnedtecaceue

i dtuerfd de ilIifHcrmef Egypciuf que Tnmegtftu uocanc fcnpfic U fcnlir.


eiufquidem deof illof negac.fed cum dicic ica tnccr bomtnefdeofq! quadjm

e uerfarrut bommibufdpudtpfofdeof ncceffarnuideancur: cultumeorii a


fupernorum deorum reltgtone non fepdrac, Ille aucem Egyptiufaliof dtctt a fummo
deofacTofaliofab bomimbuf. Hocquiaudtc ftcuc &amp; me pofitum eft:putacdicide
fimulacrtf quta opera func manuum bommum. At ille utftbtlia zt contrectdbilu
fimulacra ueluc corpord deorum effe afleric. inedeaucem btfquofdam fpincufm/
uicacof: qut ualednc dliqutd ftuedd nocendum: flue dd defidcrtd corum nonnulU
complfda-a quibufetfdiumt bonoreftv: cultufobfequia deferunc. Hofergo fptricuf
lnuifibtlefper artemqudndam uifttilibufreburcorpordlifmdterie copuldre: uc lint
quafi dnimaca corpora tlhr fpiricibiifdicdta: u fubctci ftmuUcrd.- boc effedtctc
dcof
racere^edmq! magnam Si. mtrabtlem deof faciedi acceptft bomtmfpoceftdCfm. Huiuf
EgypciiuerbdficucinnofVrdmltnguamincerpreCdtdruncponamuf Ecquonidm

am;

decognacione mquic u confortio hommu deoramqi nobidndicirur rermoipoteftate:


bomimfo Afclepi:uimqi cognofce.Dominufinquic Si. pacenuel quod e fummu.deuf:
uc effertor eft deorii celefhu:itd bomo fdclror eftdeoru qui in remplif funt:buana
proximitcire concenci. Ec pdulopoft. lcd bumdnicafinquic lemper memor ndcure
u onginif fue: in il[d diumicdcifimicdcione perleuerac: uc ficuci pacer dc dommufuc
fui fimilefeflenc deof fdcicecernof:ndbumdnitdfdeof fuofexfuiuulcuffimilicudine
figurdrec. Hic cu Afclepiuf. dd que maximeloquebdC^eirefpondiffcdrqi dixiffec.
Scdcudfdicifo Trimegifle'TumueroiIle:fcdCudfmquico Af.lepiudCef quacenuf
cuipfe diff iddf Itdcudfdnimacaf fenfu &amp;: fpintu plendf: cacaqi faciecef 8£
calia :ftacuaf
fucuroif prefciafiea que force uarefomnifignorecin mulcif&amp;udrnf
rebufpredicencef;
imbecillicdcef bomimbuf faciencefieafqi curdnceficnfhciam leciciaqi pro mencif An
ignoraf o Afclept q&gt; Egypcufimago fit celi: auc q&gt; eft uenuf cranfldtio dut
defccfio
ommum que gubemant;:dtq! exercent' m celo: ac fi dicendu eft ueriuf terra noftn»
mundi tociufeft cemplum ! Ec Cdmen qm prefcire omnid prudencem decec:i[[ud uof
tgnorare fdfnon efbfucuru cempufefbcum dppareac d^gypciofmcdffum pid mence
diuimcaci fedulam religionem ferudffe.tfDeinde mufcifuerbif Hermef bunc bcum
exequicur. m quo uidecur boc cempufpredicere: quo Cbnfciana religio quanco eft
ueracior atq: fdndcioncdco uebementiuf u Iibenuf cuctd fdlldcia figmecd fubuerac.
uc grdcia ueriffimi Sdluaconf [iberec bommem db iifdiif- quof facic bomo: a ei deo
fubdac:aquofddlufelcbomo. SedcumHermefilcapredicicuelucamicufeifuemlu/
dificdtiombufdemonu [oquicur:nec Xpunum nomen euidencer expnmic.fed canq
ea collerencur acq; dclercncurquorum obferuacione celefhf fimilicudo cuflodirccur
m Egypcoitdbecfucurd deplordnfluctuofaquoddmmodo predicanone ceflatur.
Erac enim de ufde quibuf dicic Apoftoluf: q&gt; cognofcencefdeu non ficut deu
glori/
6icauerunc:ducgraridfegerunt:fcdeudnueruntin cogitationibuffuif ic obfiuracum
efc mlipienfcor e02f.dicentefenim fe efie fdpiencefiftulci fadi lunc. Et
imucduerunc
g[oridmtncorrupcibi[ifdei:in(imi[uudineimdginifcorrupribi[ifbommif.&amp;cecerdque
comemorarelongtiefc.MuIcdquippe caltadiacdeuno uerodeo:fdbncacoremudi:
qualia uencaf habec. Ec nefcio quo illa obfcuracione cordifad ifra deldbitur: uc
duf
quofconficecurdbbonunibuffieri fempcruelicbomineffubdi:*: bec fucuro repore
plangdt aufcrn.qudfi quicq fic infebciuf boimn: cui fua figmenca dommancur. cu
fic fdciliuf fieri deof cofendo quof f ecic: ne ipfe fic bomo :q uc per eiuf culcum
du efle
poflmc: quof feeicbomo. Otiufenim fitutbomom bonbre pofiruf peconbufnon
mcelbgenf comparetur:q uc opcn dei dd eiufimagtne fdcto: id eft ipfi bommi opuf
bommil preferatur. Quaproprer mento bomo deficic ab i[[o: qui eum fecic: cum fibi
preficicipfe:qct fecic.Hecuand:dccepcorid-perniciofd:ldcri[egd: HermefEgypnuf
quid cempufquo auferrencur uencurum fciebdC:do[ebdt:fed Cdm impudencer dolebac:
q imprudencer fciebac. Non eni boc ei reuelauerac fpintuf fdncftuf: ficucPropbecif
fancTtifiqui bec preuidentefcu exultdtione dicebdnc. Si fdciec bomo deoC-ei ecceipi
non lunc du. Ec in dlio loco . Enc m i[Io die dicic dommuf. Excermmdbo nomma
(imuldcrorti d cerra:&amp;inon eric eorum memona. Propneuerode Egypcoquodad
bdnc rem dccinec ica Qn ctufEfdiafpropbecac. Ec mouebuncur manufddtd Egypci
d facie emf:8&lt;; cor eorum umciecur m eif. ti cecera buiufmodi. Ex quo genere u
illl
eranc:quiuencurumqct fciebanc:ueniflegdudebdnc.qua[ifSimeon:qudlifAnnd:qui
mox ndcti Iefum : qudlif Elilabec que ecid concepcu m fpiricu agnouic :qua[if
Pecruf
reuelante pacre dicenf Tu ef Xpuf filiuf dei uiui. Huic aucem Egypcio il!i Ipincuf

£C

mdicauerant furure ccmpora perditiomf fue: qui eriam prefenn m carne trementrf
dommo dixerunt. Quid uenifti ance tempuf perdere nof' Siue qutd fubitum ilhffutc
quod fucurum quidem fed rardtuf opinabancfiue quid perditione fuam banc ipfam
dicebdnc: qua fiebac uc cognitt fpernerenii.Ec boc erac ance cempufid e ance tempuf
ludiciis quo ecerna danacione pumendi func cum omnibuf eciam bominibuGqui eoif
fonecate detmentur: ficut reltgio loquitur qusC nec fallit nec Fallitur: non ficun
lfte
quafi omni uenco doctnne binc atq; inde peifUcuOu falfif uera permifcenfdolec qfi
pericuram re!igione:quem poffca conftcecur errorem- Pofttnulcd enim dd boc tpm
redic:uc iterum dicac de duf quof bommef fecerunc icd Ioquenf([Sed idm dc calibuf
finc fdcifdidta talia- lcerum mquicad bcmmerdtionemqjrededmuOexquodiumo
dono bomo animal dictum eft racionale. Mmufenim mtranda sc ii mirdnda fticquc
debominedidca func.omniumemm mirdbilium uicic ddmiracione: q&gt; bomodtutna
pocuit inuemre ndcuram :eaq: efficere.&lt;j^Quonid ergo produi noftn multu errabac
circa deozf racionem m:reduli:&amp;: non animaduercenfad cultum religtonemq:diuind:
muenerunc arcem qua efFiccrenc deof Cui muence adiunxerunc uircucem de mundi
nacura conuemenrenveamq' mifcentef qm animaf facere non pocuerunc:euocdnref
animaf demonum uel angeloip edf mdiderunc imaginibuf fandtifdiuinifq; myfceruf:
per quafidola sc beneFacicdt sc mdle uiref bdtere porui(TenctiNefcio ucrum liccoV
Ftterencur ipfi demonefad.urdn: qu6 iftc cof euufelf. Qitomam inquic proaui noftri
mulrii errabanc circa deorum rdcionem incredulu 86 non antmaduercencefdd culcutn
religionemqt diuinamunueuerunc drcem:qud efficerenc deo. Nunquid fake mcdto/
criter eof dixic err^e uc banc artc muemrenc Faciendi deoOauc corencuf Futr dtcere
errdbactnifi addereo-K dtceret multu errdbanc'Ifce ergo mulcuferror S£ mcredulicaf
non animdduerrennu ad culcum religionemq: dtuinam : muenic arcem qud efttcerec
deof Ec camen q&gt; mulcuf error Si mcredulicdf. u d cultu dc religione dmina
auerfio
ammi muenit ut bomo drte Fdcerec deoO boc dolet utr fapienf tanq religione diumi
uenturo cerce tcmpore auferri Vide fi non sc diumanf maiorum fuorum crrorem
pretencum prodere: Si mam diabolicdm pendm dcmonum fururam dolcrecopellic.
Si enim produi eoic mulrum crrando circd deo^f rdcionemuncredulitdte u duerfione
animi a culru ac religione dtuma inuenerunt artem: qua deofefficerenc: quidmtrum
fijbec arf deceftanda quicqd facic auerfa reltgione diuma^auferet: d reltgione
diutna:
cu uencafrmendfc errorff idefredarguac mcredulitdtg couerfio corngac auerfton^
Si emm rdcicifcaufifdixiflec proauof fuofmuemfle drccm qud deof fdcercntmoftru
Fuit utiq; fiqmd reclum piumq: (uperemufacrendere u uidere nequaqm illofad banc
arcem peruencurof fuiffe:qud bomo deof facicfi d uentdte non aberrarenr.fi cu qus
deo dignd func credercnt: fi animum aduerterent ad cultum religtonemq dtumam.
Et camen fi caufafartif buiul "nordiceremuf mulcu errorem bominu:&amp;f
incredultcac&amp;
Si ammi errdnrifacqiinfidelifa diuma religioneauerfionem: uccunq: ferenda eftc
impudentia refiftentium uenraci.Cum uero idem ipfequi poteftatem buiufarcif fup
omnid ccterd mirdtur m bommetqua illofdeof faccre coceffum eft: u dolec uenruru
efle cempuO quo bec omma deorum Figm entd ab bo minibufiftirutd ettam [egibufiu/
beantur auferrrconFitecur tamen atq- expnmit caufaf: quaread ifra peruencutn fc
dicenfproduorfuormulco errore;* mcredulitdte si dnimu non aduertendo ad culcil
reIig!Onemq;diumam:inuen l rfebancarcern qua facerrntdeof Nofquid oporcec
dicere: ue. pociufquid agere: ni r i quanraf PorfumuTgratidf dommo deo nortro qm
bec contrdrufcauril.ci inrticuta func abflulic. Nam quod inuimit mulcitudo errortf

ujirl

abftulit i[U uericatif quod mfhtuic mcredutitafabftulit fidef quod infticuic a


culcu
diuine religiomfauerfio: abftulic ad unum uerum deum fancTtumq: conuerfio. Nec
m fola Egypco:quam foUm m ifto pUngit demonum fpincuffed rn omni terra qua
canracur dommo cancioi nouum:ficuc uere facre 36 uere propbecice [iccere prenun/
ciauerunc:ubi fcnpcum eft. Cancace dommo cancicu nouum :cancate dommo omnif
terra.TicuIufquippe pfalmi buiufefhqudndo domuf edificabai: poft capciuicacem.
Edificacur enim domufdommi ciuicafdei:que eft fancta ecclefiam omni cerrapoft
eam captiuttacem qua illof bommefde quibufcredentibuf in deum tanq lapidibuf
uiuifdomufediFtcac::capcofdemonia: poflidebanc. Neq:.n.qmabomo deof faciebae
ideo non db eifpoflidebacur ip r e:qui fecerac: quando m eorum fooeCdCem colendo
traducebatur. Sotietdtem dico non idolorum ftolidoru: fed uerfutorum demomoic.
Nam quid funt idoUmifi quod eadem fcnpturd dicic oculof habmv-S6n6 uidebuno
U quicquid cale de maceruf Iicec a fabro effigiacif camen uica fenfuq' carencibuf
di/
cendum fuic .' Sed immudi fpiricuf eifde fimulacnfarce iIU nefana colligaci:
culcoru
fuorum animafm fuam focietatem redtgSdo miferabi'icer capciuaueranc.Vndedicic
Apoftoluf Scimuf quia nibil eft ido[um:fed que facrificanc gencefdemoniif imolanc:
u non deo. nolo uof fociof fien demonioru. Poft banc ergo captiuicacem qua boief
&amp; malignif demonibuf cenebantur: dei domufedificacur m omni cerra: unde ciculum
ille pfalmufaccepic ubidicicur. Cancace dommo Si benedicice nomen eiuf Cancace
dornino cancicum nouum:cancace domno omnif terra. Cacace dommo &amp;c benedicite
nomen eiuf benenunciacediemexdiefdlucareeiuf.Annunciaccmgentibufgloridm
eiufm omnibuf populifmirabilia eiuf Quoniam magnufdommuf &amp;; Uuddbtlif nimif
cernbilif eft fuper omnef deof Quonidm omnefdit gencium demonid:dommufdUce
celof fectr. Qm ergo doluit uencurum fuiffe cempuf quo auferrecur cultufidobrum •■
8i in eofqui colerenc dommdcio demomomm malo fpiricu inftigacuf femp uolebac
iftam capciuicace manere;qua cranfacta pfalmufcanic edificandomu m omi terra.
PrenunciabdC illa Hermef dolendo :prenunciabac bec propbera gaudendo. Ec quia
fpiricufdictorefbquibec perfanctofpropbardfcdnebdDcciam JHermefipfeeaque
nolebdc sl dolebac dufern:non aprudennbufai fidelibuf&amp;i religiofif; fedab
erran/
tibuf&amp;: incredulif&amp;: d culcu diuine reltgiomf auerfif efle mfticuca
minfmodifcoactuf
eft conficen. Qiu quif eofappelfec deoftdmen cum dicit a talibuf bomimbuf fdctof
qualef i ff uciq: non debemuf ucdc nolitoftendic colendofno effe ab eif qui talef
n6
func:qualef fuerunta quibuf fadti funt-boc eft a prudencibuffidelibufreligiofifqi:
fimuleciam demonftranf ipfof bomtnef quieof fecerunt: fibimetimportaffe:uteof
baberenc deofqui du non eranc. Verum eft qutppe i! lud propbeticii . fi facit bomo
deof s/ ecce ipfi non funt du.Deof ergo taleftalium deofarte factofa ralibuf : cum
appellaflet JHermefud eft idolif d&lt;cmonef per artem nefcioqua cupidicacum fuarum
umculifilligacof cum appellarec facftof ab bommibufdeof non came eif dedic quod
pUcomcuf Apuleiufunde lam fatif dixrnmf u q fic mconucnienf ablurdumq: mon/
ftrauimuf uc ipfi eflent mterpretef &amp; mcercefibrefinter deofquof fecic deuf
&amp; bofef
quofidem ipie fecic deuf: bmc afferentefuota: mde munera referentef Ntmifentm
ftulcum eft credere-deofquoffcccrunc bomtnef plufualere apud deofquoffecic deuf
qualenc ipfi bominefquofidem ipfe fecit deuf Dctmonquippe fimulacro aree impia
colligacufab bomine fdcftuf eft deuf fed ca[i bomme: non omm bormne. Qualifeft
ergo ilte deufquem non facerec bomo nifi erranfs; mcredulufsi auerfufa uero deo '
Porro fi demonef qui coluncur m cemplifper artem nefcioqua.-imaginibufmditi boc

II llll|lll llll|llll I

;tc

effc uifibilibuf fimulacrifiab eifi boibufqui bac arte f ecerune deofiaberrarent


auerficp
effienc a culcu u religione diumd: non fiunc mternuncii nec tncerprecefmcer bommef
U deofi U propter fuof peflimofiac curpiflimof morefipfi eciam bommefquanuifer/
rancef U mcreduli u auerfi a culcu ac religione diumditamen eif fme dubio melioref
func quofideofiipfi arce fecertmc:reftdc uc quod poffunc tanqm demonefpoffinriuel
quafi beneficta preftando mdgifnocentefi quid magif decipientefi uel aperce male
Faciendo. Nec tamen quodlibec borum nifi quando u quantum permittunturdlca
u fecrecd dei prouidentiamon aucem canq medumcer bommefi&amp; deofiper dmicicidm
deorum mulcum apud bominefudleanc. Hi enim dnf bonif quof fdnclofdngelof
uocamufirdciondlefqi creacuraf fancte celefhf bdbitdcionifi fiue fedefifiuedomma/
cionefifiueprincipdtufifiue poceftdtefiamici effe ommo no poflunc.-a qbuftdmloge
abfunc dnimi affedtioneiqm [onge dbfunc d uirtucibufuicid: U a bomcite mdlicid.
Nulb modo igitur qudfi per demonum medietacemidmbiendu eft dd bemuolencid
feu beneficentiam deorum uel pociuf bonorum dngelorum: fed perbone uolucatif
fimilicudmem qua cum lllif fumufi u cum illif uiuimuf u cum illif deum quem colunt:
colimufia; fi eofcarndhbufoculifuiderenon poffumufiin quantci aute diflimilicudme
uoluncacif u f ragilicate mfirmitdcifimiferi fumufim tdncum ab eif longe fumufiuite
merfto non corponf loco. Non emm quia m cerra condicione carnif babitamufi
fed fi per immundicidm cordifterrend fapimufino eif lungimur. Cum uero fidnamur
• uc qualef ipfi fimufi f ide incerim lllif propmqudmuf: fi ab illo nol fien
bcatofa quo
U ipli f acti func: eciam ipfif fduencibuf credimuf.

(LQuod omnifreligio paganoic circa boief mortuof fuent ipIeta&lt;[Cocxiiii.

/^VAne aduerrendu eft.-quomodo ifte Egyptiuf cum doleret cempufeffe uennirii


_/N— ^quo illa auferentur ex Egypto : qu,c f acecur a multum errantibuf u mcrcdulif
Ua culcu diuine religionifauerfifeeinftituta.-dir. mcer cecerd. Tunc cerra iftd
fiinc/
ciflima: fedef delubrorti acqi temploru; fepulcbrorum eric mortuorumqi pleniflim*
Quafi uero (i llla no aufcrrencurmo effencbominefmoricurpdutalibi effenf morrui
ponendi q m cerra. Ec utiqi quanco plufuoluerecur cemponf: u dierum longitudo:
Cdnco mdior effec numeruf fepulcbrorum propter mdiorem numerum morcuorum-
Sed bocutdeturdo[ere:q&gt; memorie manyrum noftrorum templifeorumdelubnfqi
fuccederenc. uc uidelicec qui bec Iegunr animo a nobif auerfo arqi peruerfo--
putent a
paganifideof culcof fuifle m templifi a nobif autem coli morcuof m fepulcbnfi TanH
enim bommefimpn ciecitdte m moncef quodammodo offendunc: refqi oculof fuof
Fenentefnolunt uidere: uc cum m ommbuf Iiccenfpdgdnorum: auc nullatenufauc
mx muemant;:qu! no bommef fuermciommburtamen bonoref ftudeant exbibere
diumofi qudfi mbil unqm bumamtacif babuermc. Omicco q&gt; Varro dicic cmnefdb
bifmorcuofeftimari manefdeofi&amp;: probac per ea facra: que omnibuf fere exbibnur
morcuifiubi U Iudof comemorac funebreficanq boc fit maximum diuimtatifmdiciu:
&lt;J non foleant ludi m(i nummibufcelebran. Hermefipfe de quo nunc agicur tn ipf"

r^ fri*r TO!ul ' ,, ' Udrifuturdprcn " nandodeploranrd,I *I3 !accer, " d &lt;ft a
UnAifiiM
Wel delubrorum atqi cemplorum: fepulcbrorii eric mortuorumq; p[eniflimd.(lEtof
Jigypti bominefmortuofeffe teftdtur.Cum.n.dixiflet producf fuof multii eranref
circd deorum ratranem: mcredulof u non ammdduercencefdd culcum religionemqi
diumdmunuenifre arce:qua eff icerent deofi cui muente mquic adiunxerunt uirturem

cgj»

de mundi ndtura couementenreamq: mifcentenquonii animdffdcere non poceranc:


euocdntefanimdfdemonu ue[ angelor&amp;eafmdtderunc tmdgtnibuf rdnccifdtumifq!
myfleruPp quafidola ec benefaciedt:*: ma[e:uiref babere pocuirfenc. Deinde fequit:
tanqm boc exemplif probacuruf &amp;: dicic,&lt;[Auuf enim cuuf o Afclcpi medicme
pnmuf
muencor :cui templum confecracum eft in monce Libye ctrca Iiccufcrocodilorum :irt
quo eiufiacec mundanuf bomo :id eft corpuf. R.e[iquuf entm ue[ potiuftotuf fi eft
bomo cotuf: m fenfu uite melior remeautc m c&lt;elum. omnia eciam nuncbommibuf
ddiumentapre(cdnfinFirmif:numinenucfuo:quefo[ecmedicmedrteprebere. Ecce
dixic mortuii coli pro deoun eo loco ubi babebdt feputcbrii: falfufac fdUenf
dicendo
Cf remeduic m celii: omnid ecia nunc boibufddiumenra preftanf mfirmif A.diugenf
demde dliuddHermefinquic cuiufduicii mibi nomen eft: none m afe cognommata
pacna confiftenf.omnef mortalefundiq: uenientefadiuuac dcq: conferudciti Htc-n.
Hermefmdior id eft Mercunuf: quem dicic auii fuum fuifle^m Hermopoli boc effc
ra fui nommifciuiCdce:perbibccur efle fepultuf. Ecce duof deofdicic bommef fuiffe:
Efculdpium u Mercunum. Sed de EfcuUpio u Greci &amp;: Lacim boc idem fentiunc:
Mercunum dutS mulci non pucanc fuiOe morcalem: quem came ifte auum fuii f uifle
ceftdtur.dic enim &lt;ffTiufeft ille^dhufifte: cuifeodem n omme nuncupencurdJNon
mulcu pugno.dbufillefit.dliufifte.VeruifteficutEfcuIdpiufexbominedeuffcctin
cefhmomum tdnti dpud fuofuin buiufTnmegifti nepocif fui. Adbuc dddic U dicir.
Ifin uero uxorcm Ofirif qud mulcd bondpreftdrepropicidm: qudncif fcimuf obeffe
iratam. Deinde uc oftenderet ex boc genere ee deofquof illa drce bommef fdciunt:
unde ddc mcelligi demonef fe opindri ex bommum mortuotc antmif extitiffe quof
per drtem qud muenerunc bomtnef mulru errdncef mcreduli:&amp;: irreligioft-atc
tndicof
fimutacnf qutau quicalefdeof fdCiebant:dmmafnon urtq: facere pocerant.Cumde
Ifide dtxtflec: quod commemoraut! quantifobeffe fcimuftracam: lecucufadiunxic.
Terremf etenim duf dcq: munddnif facile elt irafcnutpoce qui func ab bomintbufex
ucraq: nacura facfh atqi compoftci&lt;[Ex utraq: nacura dicit ex antmd &amp;:
corpore.uc
pro dnimd lic demon : pro co rpore fimufacrii. flVnde concmgic inquic db Egyptuf
bec fancfta ammalta nuncupdn:co[iq: per finguUf ctutcatefeorum animaf qui ca^
confecrauereuiuencef ira uc eoif legibufmcolancur: &amp;t eorii nomimbufnuncupent:.
Vbi eftillauelucquerelalucftuofd 9 cerra Egypci fdndtiffimafedefdelubroicacqi
cemp[oii:lcpu[cbro2f fucura eflec mortuoruq: pientffimd. Nepe fptntuf falUx cuiuf
mlticftu Hermeftftd dicebac:p eii lpm codcftufe coficerptd tttc tlld terra
fepulcbr02j:
Si morcuorum quof pro dnf colebanc:futfle pleniflima. Sed dolor demonum per eum
loquebat; :qm fudffucurafpenafdpudfdnctotc mdrcyrii memoriaf immere mercbac.
In mulcif.n.calibuf [octfcorquenc':&amp;: confitent':&amp;: depofleffifcorpibufboim
euciuni;.

&lt;i_De md bononfquem Cbnftiani Martynbufimpendunc. (JC.XXV.

1^4 \Ec Came nofeifde Marcynbuf tepUfdcerdotta: facra Si (acrifitta cofticuimuf


J f quonid non ipfi (ed deuf eorum nobtfeft deuf Honordmuf fdne memoridf eoq

^ tang fancflorum bommum dei:qutufq: ad morcem facrorum fuorum corporam pro


uentdce certarunt: uc mnotefcerecuera religio falfifreligionibuf fictifdtq:
couicfhf.
quod ecia ft qui anted fentiebdnc-Timendo repnmebdnc. CHiifatit audiuit dliquando
f-ideltum ftdntem fdcerdotem dd altare: eciam fuper fdncftum corpuf Marcyrtfaddei
bonorem culcumq: conftrucflum dicere m preabuf offera tibt facrificium Eetreuel

II llll|llll II

# X*

Paule ucl Cypnane:eum apud eorum memortafofFeratur deo' qm eof bommef st


martyref fecic:8ifac^irruiragc[ifccieftibonorerociauic:uceacelebricace£deoucro
de illorum utdronifgraciafagdmuf: Si nofad lmtcacionem calium coronatcaccf pd[/
marum eodem muocaco in auxilium.ex eoru memone renouanone adbortemur.'
Quecunq: rgitur adbibentur religioforum obfequia mmartyrCi [ociOadorndmenu
func memonarum non facra func uel facrifina morcuorum rancj deomm. Quicuncf
eciam epulaf fuaf eo deferunc:quod qutde a Xpiamfmeltoribufnon fic:£ mplerifq:
cerrarum nufla calif eft confuecudo:camen qutcu q; id faciunc: quaf cu appofuennt:
oranc-'&amp;! auferunc uc uefcarur: uel ex cif eciam mdigentibuf largiancur
fancltfican
lbi eafuolunc per merica marcyrum m nomme domini marcyrum. non aurem ifta
effc facrif icia marryrum: nouic qui nouic unum quod deo illic offercur facnfitium
Cbnftianoy: . tSTofitaq: marcyrefnoftrofnec diumif bonnbufnec buanif cnramibuf
colimuf ficuc colunc illi deof fuoOnecfacrificia iIltfofFerimuf: nec eorumprobratn
eorum facra conuercimuf. Nam de Iftde uxore Ofinf Egypria dea:8£ de parenttluf
eorum:qui omnefregef fuifle lcribuncunquibufparenctbuf iutfiifa cum facriftcareC
muentc bordei fegecem: acq: inde fpicaf manco regi u eiufconftliarto Mercurto de/
monftrautc: undeeandem 86 CereremuoIuncquas&amp;:quanca malanonapoettffed
myftictfeorumliccerifmemoria^mandaca fmc : licucLeone facerdoce:prodcnce.id
Ofimpiadem macrem fcrtbic Mexander [eganc qui uoluc ue[ poflunc zt recoIdnc:qut
[egerunc: &amp;c utdeanc quibuf bomintbufmorcutf uei de quibuf eorum facTifcdnq
dtif
facra Fuenncmfriruca. Abftr uc eof quautfdeof babeant: fancflifmarcyntufnoftrif
quofcame deofnon babemuf u[[a ex parce audcanc comparare, Sic enim non con'
fticuimuf (acerdocennecofFerimuflacrificia marcynbufnofcrifquiamcongruumli
mdebicum llltcicumq: efbarq: uni deo tancfimodo debirti:uc nec cnmmtbuf fuifnec
[udifeofcurpiflimifoblecTrcmuPubiuelffagiciaifhcelebranc deorum fuorunvftcuttt
bominefeflenc calia comiferunc: ue[ conficta delectamenca demonum noxiorum fi
bommefnon Fuerunc.Ex ifto genere demonii: Socratef non baberec deti :fi baberec
deum: fed forcafle bommi ab illa arce f aciendi deofalteno ai innocenciulli imporw'
uerunc cafem deum: qui eadem arce exceliere uoluerunc- Quid ergo plura '■ Non effc
fpiricufiftof colendofpropccr uicam tcacam qua: poft morcem Furura eft : nulluf
ue[ mediocnter prudenfambigir. Sed Forcaffe dicftun limc deof qutdcm cffe bonof:
demonefaucem altof boncFahofmalof tc eofper quofad uicam m ajcernum bedHiti
peruemamuf colendof effe cenfebunc: quof bonof opinancur: quod quale fit um in
uolumine fequenti uidendum eft,

&lt;£Sure[u ^uguftini Htpponen Epi de Ctuitace dei Li. vmt.


Ad cjucm arciculum dilpucacto premtfla peruenenc: u quia
difcucicndum fic de refidua quefhone. dJC pnmum.

bonor^malordeoreflequidamopinaci func. quidamuerode.


dufmeliora (enctencefcancum eif bonorif laudifq: cribuerunt : ut
nullum deorfi malum credereauderenc. Sed llli qui deofquoffl
bonof quofda malofeffe dixerunc:dcmoncfquoq' appefUucrtic
nomtne deorum: §g u deof fed ranufnomme da:monum: itauc
ipfum Ioucm quemuolunc effe rcgemac prmcipem ceccrorunt'
g^jgb Homero fateantur da;monem nuncupatum.Hi aucem f"

T^T^n^flfff

J=2T

omnefdeofnon m(i bonoferie dflerunt: sc longe prertdnciorefeifbomimbufqui bom


perbibenrur:mentomouencurdemonum fdclifquenegdrenonpoflunc.-edmnullo
modo d dufquof bonof efle uolunc comitci poffe exilhmdncefdifferentta incer deof
ac demonefadbibere cogunc.uc quicqd eifmenco difplicet m openbufuel dffectibuf
prauifquibufuim (Ud mdmf efranc occulci fpincufud credanc ee demonu non deoic.
Sed quia eofdcm demonef mcer bominef ac deofica mediofcon(ticucofpucdnc:cdntj
nullufdeuf bommi mifceacur: uc bmc perferanr defiderdcd. inde referdnc impecrdcd.
dcq: boc pldconici precipui pbilofbpboif dc nobilifiimi fencianc:cum quibufucluc cu
excellencionbufpldcuic ifbdm examtnarequefhonem.utrum culcufplunmoif deo2f
profic dd confequenddm uicdm bedtdm: que poft morcem fucurd eft:Iibro fupcnore
queliutmufiquo pacftoipfi demonefqm calibufgdudennqlid boni sc prudencefbofef
dduerfdnmr: sc ddmndnc^id eftfdcriIegd:f[dgiciord:fdcmorofd:non de quolibec bote
fed deipfif duf figmenca poecdrum sc magtcarum drcium fcelerdcam punienddmqj
uiolentidm.polTincqudfipropmquiorer&amp;jamicicioref dnf bomfconciliarebominef
bonof: u boc nulld rdcione poffe compcrcum eft. Promde bic [iber (icuc m llliuf fme
promifimurdifputacionem concmeredebebicde differencia: fi qudm uoluncefle nd"
deorummcer requof bommer bonordiamt.necdifferentia deo2f sc demonu;quoif
ilbrdb bommiburionge:Idceqifeiungunc:iftorincerdeor&amp;;bominerco[[ocdnc:fed
de dtff erencia iplbrum demonum: qd" dd prefentem percmec queftionem.

(£An inter demonefquibufdn fupenorer Cunt: lic dtiqua


pdrr bonorum.quorum prefidio dd uerdm beacitudme
poflic bumana antma peruenire. i[ C. u.

Pud plerolqt enim ulicatum eft dici alior bonoraliormalordcmonefqua: liue


(ic eciam placonicorum pbilofopborumiuuequorutibetfencentidmequdcjeiuf
eft negligendd dircutio. ne quifq uelut demoner bonor Tequendor fibi effe
drbitretf:
perquoftdnq mediordeofiquoromnerbonorcredtcdumcoalian dffecT:ac:&amp;! ftudec:
uc qudfi cum eifpoDic efle poft morcem: irrctiturmalignorum fpincuum decepcurqr
Falldcidlongedberreca uero deox-tm quo ro[o u tn quo rolo ic de quo foloidnimd
bumana id eft rdtiona[ir&amp;; mcellcdcualir beaca eft.

^lQut demoniburApu[eiurarcribat:quiburcum rationcm


non fubcrabac: nibil uircuriraflumdt. (TCTiii.

QVeigitur eft differentta demonu bonoru sc ma[oru:qudndo qutdt? platonicur


A.pu[emfde bir uniuerrahter differenO ac tam multd [oquenfde dereireorum
corponbuf de uircutibuf cacuic animorum quibufeflenc predici fi boni eflent. Tdcuic
ergo bedtitudinifcdufam: mdicium uero miferiic Cdcere non potuit: confitenfeorum
mentcm qud rdtionalef effe perbibuitmon faltem imbutam munitamq: uirtute pafli/
onibuf ammi irrdnondbilibufnequdq cedere: fed ipfam quoq: ficuc ftulcdrii menciu
moreft:proccl[o(ifquodamodo percurbdtionibufdgitdri. Verbd nanq: eiuf debac
reiftd lunc Ex boc fermedemonum numcro mquic:poece Tolenc baud qq prooila
uericaccoforef&amp;idmdtorefquorunda bommu deor f ingere: bor,pfperari azeuebere:
illorconcra aduerfan sc dffligere. Igitur sc mirereri: Siindignari: sc angi: sc
[erari:
omnemq:bumaneanim&lt;£: fdciem pati: limili motucordir&amp;: (alo mennrperomnef

;ta;

cogicacionu eftur fludruare.que omnerturbelecempertaterq; procula deoic celeftiu


Cranquillirace exfiilanr. Num e in brruerbtrulla dubicacto: qi non ammoru aliquaf
infenorerparrefifed ipQifdemonu mentefiquiburrationalia funt ammalia ueluc pro/
celbfum felu dixic paflionu cempeftate curbani' uc ne bomimburquide" fapientibuf
comparandi fmt:qui bumrmodi perturbacionibufanimoriiia quibuf bumana no eft
immunifinfirmiraOetiam cum eaf buiufuice coditione pattunt^menre lperturbdH
refiftuntmon etrcedencerad aliquid approbandii : uel perpecrandum quod exorbitec
abicmerefdpierie:8^[egeiufticie:fed ftulcifmorcalibuf&amp;imiuftifnon corponbuffed
monbuf fimileOuc non dicam decenorefieo q&gt; uecuftioreOsc debita pena mfanabilif
ipfiufquoqi mencifiuc tfte appellauic falo f lucftuancmec m uentate accp mrcuce qua
curbulenuf u prauiraffedtionibufrepugnacunex nulU animi parce confifhmc'

ifDe perturbatiombufque animo acciduntrgue fic


penpaceticojf Scoicorumqi fencencia. &lt;fC. mt.

~&amp;C\ Ve lune fententie pbiloropborum de birammi mocibufi quorgrect patheinolVi


(KJ aucem quidam ficuc Qcero percurbationefiquida afFedranefiuel affeclufiquiCil
uero: ficuc ifte de greco exprefliufpafiioneruocar. Haf ergo percurbacionef ftue
af/
Fectionef fiue paffioner quidam pbiloropbi dicunc eciam m rapientcm cadere: fcd
moderacarracioniqi CubieclaOuc eif tegerquodamodo qmbufdd neceffanCi redigmt
modum:dommacio metifimponar.Hoc qui fenciCic Platontci funtfme PiTiftoceuci:
cum A_nftotelefdircipu[urPIaconif fueric: qutfectam Penpacecicam condidit.Maf
autem ficuc Scotcifi cadere ulUromntno butufi:emodi paffionefin fapiecem no pucet,
Hofaucem id eft Scoicof Cicero m [ibnfde f inibuf bonorii sc ma[o!c:uerbif mdgif 3
rebuf aduerfiir Platonicof feu Penpaceticofcercare conum:ic.quado quidemScoia
noluncbonaappellare:fedc6moda corponfs^ excerna : eo q&gt; nullum bonum uoluc
efle bommif prerer uirtucem:canqm arcem bene uiuendt: qua: non ntfi m animo eu.
Hec aucem tfh fimpliciter S6 ex communi confitecudme [oquendi appellac bona : fed
m c6paracioneuircutirquarecT:euiuiturparua:&amp;:exigua. Ex quoficutabutnlqr
quomodotibec uocencur (eu bona: fe commoda: pan camen eftimatione penfencur:
nec in bac queftione Scoci delectencunmfi nouicace uerborum. Videcur ergo tnil"
eciam m boc : ubi quentur utrum accidac fapienci paflionefanimi : an ab eif fit
,pr»
alienufi de uerbifeorpotiuOcj derebur facere concrouerfiam. ISIam tc ipfbrnibill"
11 '
aliud q Ptacomcor&amp;i Penpatecicor fencire exiftimo: quancum ad uim rerum actm*
non ad uocabulorum fonum.Vc enim alia omitcam:quibufid oftedam 1 ne [ongum
rdcianvabquid unii quod fic euidenciflimu dicam. In [ibnf quiburtituluf eft Nodiu
Kccicarum^fcribic.A.Geuufiuir elcgannflimi e[oquu:Si mutcum f acunde fiiencie: le
nauigafle aliquando cu quoda pbtlofopbo nobilt Scoico. If pbiloropbur ficuc lacnjl
8£ ubenufquod ego breuiter artmgam narrac. A..GeImficum lllud nauigiii borribni
celo &amp;: mari penculofiflime lacftarecunui cimorif expalluic pbtlofopbuf Id
aninw»
uerfitm eft ab eifi qut aderanc: quauirm moraruicmta cunofiflime atcencif : utroin
ne
pbitofopburm animo curbarec'.DemdecempellatetraracT:a : mox uc fecuncafpbi 111
colloquendi; ue[ eciam garnendi locunvqutda exufiquofnauirilla portabac diuel:
luxuriofufiafidticuf: pbilofopbum compellebat: tlludenf q&gt; excimuiflec atq;
palluiffo
cum ipfi: manfiflec mcrepidufm eo quod (pendebac exicio. A.c il[e Ariftippi SocraWi
rerponfiim reculic. qui cum m re fimuli eadc uerba ab bomine fimilt audifforelp*

illum pro anima narquifTimi nebulomfmenro non futfle follicicum: (e autem pro
Anfhppi anima timcre debuiffe. Hac illo dtuice refponfione depulfb:pofted que/
fiutc. A.Geliufa pbilofopbo x\6 exagicandt ammo : fed difcendi-que nam illa racto
effec pauorif fui Qui uc docerec bominem fciendi fcudio grauicer accentum :,pcultc
ftacim defarcmuldfua Scoici Epicteci librum: in quo ea fcripcd effenc qu&lt;e con/
gruerenc decrecif Zenonif&amp;; Cbryfippi: quof fuiffe Stoicorii prmcipef nouimuf.
In eo libro fe legtffe dicic. A..Geliuf boc Scoicifpldcutfle: q&gt; animi uifd
quafap/
pelUnc pbdncdfidfnec in poceftdte efcutru &amp;: quando inctdantammo^cu uentac
ex cernbilibuf u formidabilibufrebuf: neccffe eft ectam fapiencif animti moueanc:
tca uc pdulifper uel pauefcac mecu: uel crifhcia contrabatur: tanq bif pafiiomfcuf
preuemencibufmentif&amp;irdtiomfofficium: nec ideo camenmmencefieriopinione;
md[i:necdpprobdru(td.eifc|! coTentnrboc tni efleuolucinpoteftdte.idq:tnterefle
cefenc mcer dmmum fapientifa; ftulci.-ai ftulti dmmufeifdem pafliombuf cedinarcj
dccomodac mencifaffenfum: faptencefducem gutfeafnecefficdcepdctancunrecinec
ramen de nf qu« dppetere uel fugere ractonabilicer debenc: ueram at ftafctlem in/
concufld mente fencentiam. Hec uc pocui non quidem comodiuf A.Gelto:fed cerce
breuiuf ac uc puco planiuf expofut : que ille fe m EpuSreti Iibro legiffecSmemorac:
eum ex decrecif Scoicorum dixifle atq; fenfifle. Que fnta func: auc ntBiI aut
p&lt;ene
nibil diftac mcer Scoicorum aliorumqi pbilofopborum opimonem de paflibnibuf
&amp; percurbdttombufantmorum. Vtnqtemm mencetn:rdcionemq:fdpicnttfdbearum
dommacionedeFendunc.EtideoforrdfFedicunteafinfdptentcmnocadereStoici:
quia nequaq eiuf fapiencta qua uctq' fapienf efh ullo errore obnubilanD aut lafce
fubuercunt- Acciduncautem antmo fdpientif falud feremtdte fapientie:propter illd
que commodd uel mcommoda appellanc: quautf ea dicere nolmc bonamel mala.
Nam profeclo li nibilipenderec eafrcf ille pbilofopbuf quaf armfluru fe naufragto
fentiebac: ficuti eft uita ifca falufq: corponf non ica illud periculum
perborrefcerec:
uc pallonfetia tefhmomo proderetur. Vcruncamen ii illam poterat pmotionem
pdci: &amp; fixam tenere mente fententiam: uitam illam falutemq: corponf quorum
amiffione mmabacur cempeftatu immamtdf non effe bond :que illofqbuf ineflint:
Fdcerenc bonofficuc fdcic luffcicid. Quod aucem aiunt ea nec bona appellanda effe:
fed comodd:uerborum cercammi non rerum examint-deputandum efh Quid en(
intereffc utrum aptiuf bona uoccncur em commoda:dum ramcn de bifprtuet' non
mtnuf Scotcuf q Penpareticufpauercac u palleat: ea no equalicer appcllando fed
equalicer eftimando. A.mbo fane fi bonorum iftorum feucCJtnodorum pertcultf ad
flagicium uel facmuf urgeantur: ut altter ea retmere non pofTmt : male fe dicunc
b&lt;cc amiccere quibuf nacurd cor ponf fdlua u m columtf babecur : q dld conuccere
quibufmfhcia uioUtur. Ita menf ubi fixa eft ifta fententiamullafperturbationef
etiam fi dcctdunc infenoribufdnimi parctbuf m fe contra rattonc pualere pmtttit:
qum(mo etfipfa dommat': cifcr no cofentiendo su potiuf refiftendoTegnu uirtutlf
exercec.Tale defcnbtc ecid Virgiltuf Aenea ubt aic.
Menfunmocd manec: lacbrymeuoluunmr inanef-

(ICJuod paflionef que CbriftidnofanimofafFiciunc;


non muiciucrabanc:feduircuceexerceanc.(LCv.

).-fT\ On eft nunc necelfe copiofe ac diligenter oftendere: quid de ifhrpdflionibuf


I fdocedc fcripcura diuina :qud ^Xpiana erudicio concinetur. Deo quippe illam

II llll|llll III

,-JX
ipf-.m mentem fubicimufregenddm &amp;;iuudndam:menriq: pdHionefitd moderandir
acq: f renandafiuc in ufum iuftitiec6uercancur.Deniq:fiin di. r cip[manoftrdnon
tam quericur ucrum piuf dmmu^irafcacunfed quare irafcatur.' nec ucrum fic tnfhf:
fed undefic criitif: nec ucrum timeacfed quid cimeac:irafcienim peccann uc corrc/
gacur: concriftan pro dfflidto: uc [iberecur: cimere peridicanci ne pereac: nefcio
ucrum quifq fand confidenacione reprebendac. Ndm sc Scoicoru eft mifencordtd
fo[erecu[pare.Sed quaco boneftiufille Sroicurmifericordiapercurbarccbomimf
Iiberandi: q cimore nauFragu. Longe meimf ic bumaniufsi piorum fenfitufacco/
modaciuf: Qcero in Cefanf taude [ocucufeft ubi aic. Nul[a de uircucibuf cuifnec
admirabilior nec gracior mifencordia eft.CQuideft aucem mifencordia mfi aliene
mifene quedam in noftro corde compaflio- - qua uciq: fi poffumuf fubucnire com/
pellimur ' Seruic aucem mocufifte racioni: quando ica praibecur mifericordia: uc
mfticia conferuecur.fiue cum mdigenci tnbuicur: fiue cu ignofcicur penicenci-Hjc
Cicero [ocucor egregiufnon dubitauic appellare uircucenvqua Scoicof mcer uitu
numerare no pudec. Qui cii uc docuic [iber Epidteci nobiliflimi Scoici ex decrraf
Zenonif &amp;c Cbryfippi qui buiuf fecfte pnmatum babuerunc buiufcemodi paffionef
inanimum fdpiencifadmittunc: quem uicufomnibuf liberum efle uolunc. Vnde
Fic confequenf uc bec ipfd non putenc uitia: quando fapienti fic accidunc ut
&lt;.6ai
uircucem mencifracionemqr nibil poflinc: Bl una fic eadeq: fentecia Penpacecicoif:
ueleciam Mdtomcoif&amp;iipfbrum Scoico2f . Sed uc aitTuIIiuf Verbi c6trouerlid
lam diu torquec bominef Greculof concencionifcupidioren q uericacif Sed adbm
menco quen poceft: ucrum cum ad uice prefencifpertineat infirmitacem:enamin
quibufq: bonifofficuf buiufcemodi perpeci affectuf: SancTri uero angeli ac line ira
puniant:quofdccipiuc ecernd dei [ege pumcndof-s; miferif fmemiferie copadionc
fubuenidnc s^ pendicancibufeifquof diligunc finecimoreopiculencur: u tamen
iftdt-um nomma paffionu confuecudme locuciomfbumane eciam m eofufurpenc:
propcer qudndam operum fimilicudmem.non propcer dffecfionum mfirmiratem:
ficuc ipfe deuf fcd"m fcnpcurdfirdfcimrmec tdmen ul!d pdflionecurbdtur.Hocenf
uerbum uindi&lt;fte ufurpduic effcclufnon illiuf turbulencufarfedcur.

, (LQuibufpafliombufdemonefconficence Apuleio ex-dgirdnrur:


quorum opebominefdpuddcofadertcddiuuari. (LC.vi.

£ | v |« mtcrim de rancltfdngelifqueftione dilata 'uideamufqueadm odum dicit


V&lt;VPIdtonici mcdiofckmonefmcer deofs; bommefconfl irucoG iftifpaflionum
eftibuTrTudruare. Si emm menceab bif Itbera eifcp dommante motuf bumfremodi
non pacerentur:n6eofdicerec Apuletuf fimilimotu cordifai falo mentifpomnef
cogicacionum eftuf fluduarc. 1 pfa ,g,tur menfcorum id eft parfdmmi fupenor:
qua rdcionalef funt:in qud uircur&amp;r fdpiencia fi ulla
eiferfec:pd(1ionibufcurbu[raf
jnrcriorum ammi parcium rrgendifmodcrandifcpdominaretur^pfa mq mefeoru

icucifle Placomcuf conficccurTalopercurbacionum flucluac. Subtedtd eft crgo


menldemonum:pd(jionibur[ibidinum:formidinu:irarum:dcqibuiurcrmodicerer.r.
VI»; jgttur pdrf , n e ,r[ lberd c ft:comporcf rapiencie .'qud placeanc dnr u ad
bcnoif

eoru limtlitudme bommiburconfulant^u eoru menrpanionumuicnr fubmgata


K opprelb :quicquid ranomf naturalirer bdbet:ad fsllendum &amp;t decipicdum taitto
acrml mtendat^quanto cam magirporridctnocendi cupidicar.'

,t2^

^CJtSdHdtonicifigmentifpoetdrummfdmdtordeof
afierdnc.deconcrdriorum ftudiorum certdmme cum

t be pdrcef demonum non deorum fmti &lt;TCvu.

aVod fi quifq dicit non ex omnium:fed ex mdlorum demonum numero efiet


quof poece quorudam bominum oforefa: dmicorefdeof no procul d uerirdce
Fingunc:bofcnim dixic A.puleiuf fdlo mencifp omnifcogtcationu eftuffludtudre:
quomodo iftud tncelligere pocenmuf: qudndo cuntfcoc dicerec: non quorunddm
id eft nulorum :fed ommum demonu medietdcem wopcer aerd corpord mcer deof
Si bommef defcrtbebac '■ Hoc enim dic fmgere po#Sf: q/ ex iftoif demonu numera
deoffdtiunct&amp;ieifdeorumnomindimponunc: ajpuibufuoiuermc bomtmbuf ex
bifamicofinimicofq: diftribuunc:ficl:ifcdrminibij»impunica Iicentia: cum deofab
bif demonum moribuf u celefhloco s^bedcituifiifopulencia: remocofefTe per/
bibeanc. Hec eft ergo ficftio poecarunvdeofdicefcqui du non func:eofq: fub deo2j:
nomimbuf mcer fe decertdre: propcer bonunef qiiof pro ftudio parcium diligunc:
uel oderunc. Non proculdutem auertcace dicic bancefle ficftionem: quoniam
deorum dppelldtt uocdbultfqui dn non func t&lt;i[ef camcn defcnbuncur ddjmoneO
qudlef func.Demq: bmc eflediac Homerufmiqudm illdm Mmerudnvquedufce/
leflibuf grduem cobibendo Acbillem inceruemc. Quod ego Minerud illa fueric
poecicum uulc effe figmencu:eo q&gt; Mmerudnt dedm pucdnc :edmq: mcer deof quof
omnef bonof beacofq: credic in dlcd aitberd fede colbcdc^procul d conuerfdtione
morCdIium.QuodducemdIiquifdemonfuericGreciffduenf:Troidnifq:c6crdriur:
ficuc dliuf dduerfuf GrecoOTroidnorum opuuUcor: quem Venenf feu Mdrcif
nonune ldem poecd commemordC:quofdeofifteCdIid non dgencefin celeftibuf bd/
bicdtionibufponic^bidemonefprobifquofdmdbdncconocrdeofquofoderdnc:
incer fedecercduennc: boc non proculd ueriCdcepoetdfdixiflec6feflufeft. Debif
quippe lftd dtxerunrquof bommibuf fimtli motu cordifi&amp;: fdlo mentifper omnef
cogicdcionum eftuf fluduare ceftacur uc pofienc dmoref ii. odid no pro mfticia:
fed ficuc populuf limilifeorum tn uendconbuf &amp;: durigif fecundu fuarum ftudid
pdrcium:pro aliifdduerfufdliofexercere. Id enim uidecur pbilofopbuf curdfle Pld/
conicufi ne cum b&lt;cc d poecifcdnerencur: non d dcmonibufmediiO fed db ipftfdnf
quorum nomma poece f mgendo ponunc fteri crederencur.

^J3e dufceleftibuf:&amp;; demonibjfiaeriif bominibufqt


cerremf A.puleii EUcomci defmicio, (JjC. viu-

/~\ Vid tlU ipfd defmicio dcemonum? Pdrum ne mcuenda efbubi certe omnef
l/dctermmando complexufeft. Quod dic cicEmonefefle genere animd[id:dni/
mopalliud:mencerdciondbilid:corporedered:cempore eternd ' In quibufqumq!
commcmordtif: nibil dixic omnmo qct d&lt;EnV&gt;nef cum bonif Idlcem bommibuf id
uiderencur bdbere commune:quod non effec m mdlif Nam tpfof bommefcum dli/
qudnco [dnufdefcribendocomplecfterecur:luoloco deittifdicenfcdnqm demftmif
acq: cerrenifcum pnufdixiflec de celeftibufduf uc commenddafdudbufparcibuf
ex fummo u infimo dd ulcimum cei-cio loco de meduf dcemonibuf loquerecur.
Igicur bommeftnquic rdCtone gdudencefiordcione pollencef.immorcdlibufdntmift
moribudirmebnfleuibuf&amp;^dnxiifnietihuf^brucif^obnoxiifcorpibufdifiimilibuf

• •

• •
II llll|llll l|||||||| l|llll liii|llll :||llll liii|llll II
12 3 4 5 6 7

llll|llll lll!|llll llll|llll III llllll I H:.:lll III rTTTTTTj TTTTTTTTTTTTTTTJ


llll|llll llll|li: : llll|lll ll|lni|iii:|lll rTTTTTT^ llliiilii|lll llll|llll l!!
l|llll llll|llll III
8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

t^

monbuf: fimilibuferronbufpji-uicdci auddtia: percmaci fpe; caffb Idbore: f ornma


caduca:fingi[[atim morcalefcucTrncamen m unmerfo genere perpetui:uiciflim fuf/
ftciendaproIemurabiIef:uolucricempore:carddfdpiencia:ciCdmorCe:queriilduita:
cerrdfmcolunc. Cum binc cam mulcd dicerec que ad plunmof bominef pernncnt:
nunquid ecidm iltud Cdcuic qct nouerat effe paucorum:ubi dic Cdrdd (dpiencid:cita
morce i Quod fi pretermififlet nullo modo recte genufbumanu defcnptionif buiuf
cam intentd diligencid cermindffec.Cum uero deorum excellenciam comendaret:
ipfdm beatitudinem quo uoluncbominefperfdpiencid peruenire: m etfdfftrmauit
excellere. Promde fi aliquofdemonef bonofuellec mcelligi :dliquid ectl m iplbrum
defcripcione ponerecunde uel cum duf dliqudm beacicudinif parcem:uel cum bo/
mimbufqudlecunq: fdpientidm putdrentur babere comunem. Hunc uero nullura
bonu cojc comemorauic quo boni difcernerenc a mdhf quif&amp;i eoru mdlitic [ibenuf
expnmende pepercenc:non Cdm ne ipfofq ne culcorefeorunvapud quofbquebat
offenderec. Signiftcauic camen prudencibufquid de illif fentire deberenc:quando
quidem deofquofomnef bonof bedcofq: credi uo!uit:abeorum pdfliontbufatqiuf
aic tpfe curbelif omnimodo (eparauic fola i[Iofcorpo2C ecernicdce coiungenfammo
aurem non duf fed bomimtuf fimilcfddemonef aperriffime inculcanf: u boc non
fdpiencie bono: cuiuf Si bominefpoffimc effe percicipfffed pdrcurbdcionepdliioni:
que ftulcif mdlifqi dommdCur:a fapiencibuf uero &amp; bomficd regtrunut malinteam
non bdbcre: q uincere. Nam fi non corporum fed animorum ecermcdtem cu duf
bdberedemonefucllecinte[[igi:nonutiq:bofefabbuiufrei conforciofeparec:qa&amp;:
b6ibufecernof effe ammofproculdubio ficuc Ptaconicuf fencic. Ideo cu boc genuf
animantiu defcriberccumortdiibufanimif monbundif membnfdixic efle bomincf.

4J_An dmicicid celeftium deorum permterceffionem


demonum poffic bomini prouiden. &lt;£C.vnti.

A ^| C per boc (i propcered comunem cum dufecernicacem non babent bommef


£__JkflUia cOrpore func morcalef: proprerea ergo d&lt;Emonef bdbenc quid corpore
^xunt immorcdlef qudlef igitur medtacoref func mcer bommefs^ deol: per quof ad
deoic amiciaaf bommcfdmbianciqui boc cti bommibuf babenc decenufqi elc" 1
animante meliufid eft animum:boc aute bdbenc cum dnf melmfquod eft m ani/
mance deceriufid eft corpufCum emm dmmanfid eft animal ex animd conltet «i
corpore: quorum duorum anima eft utiq: corpore melior: 86 fi uiciofa a; mfirma
melior cerce corpore etia faniflimoiacq; firmiflimo: qm eiuf ndcura excellettor nec
Ube uiciorum pofrponitur corporrficuc aurum ecta fordidum argento feu plubo
licecpunflimocariufefhmatumftimediacorefdeorum&amp;bominu^perquofinrer/
poficofdiuimfbumana lungucuncum dufbabenc corpufecernunvuiriofum autem
cum bominibufanimum:quafi religio qua uolunc duf bommefper demonefiiigK
«n corporefitmonmanimo coftituca.Qtie nacandem iftofmediacoref falfcfatq:
Fdlldcef quafi capitedeorfum nequtcia ue[ pena (ufpendic: ut mfenorem dnimatf
pdrcem id eft corpuf cum fupionbuf fupenore uero ldeftdnimu; cu mferioribuf
babeanc^cumdufceleftibufin pdrce feruienceconmndci: cum bomimbufautem
cerreftnbufin pdrtc dommdnte fmc miferi. J Corpufquippe feruum efb fiaicetiatti
Sa[uftiufdic:animi imperio corponf feruicio magifuctmur. A.diunxtc autem iH«
alcerum noiifcum dnCdlceru cum belutfcomune eft.quonia de boibuf loquebac':

II llll|llll llll|lll llll|llll|ll

PtttttttPtttt

ra^

quibuf ficut beluif mortale corpufefr. Iftiducequofinrer nofa; deofmediacoref


nobifpbilofopbi prouiderunc: pofliinc quidem dicerede dnimo Si corpore: alcerii
nobifcum diifialcerum cu bommibufcomune eft-fed ficuc dixi tanq m peruerfum
[igacracq: fufpenfi-feruum corpufcum diif beatifdommu animum cum bomimbuf
miferif bdbentefipdrce mfenore exdltdti: fupenorc deiedli. Vndeetidm fi quifqrn
propter boc eofputduerit immorcdlitdtem bdbere cum dufi quid nulld morte ficuc
dnimdliti terreftnum dnimi eorii foluunt; a corpore: nec fic eftimdndii eft eorum
corpuf canq bongratorii eternum uebiculum.-fed ecernum umculum ddmndcorii.

tlQuod fccfm MaConif rentencidminufmiferi fmt bominef


m corpore n-.orca[|:c[ demonefm ecerno. (LC,x,

'W|Lonnuf certe noftre memone ui-inufceponbufi Pldtonem ccterirexcelleciur


J^/intellexiffe [duddrur. Ifcu de bumdnifdnimifdgerec. PdCer mquic imfencorf:

fTlrorCdlid illifuinculd Fdciebdc. Icdboc ipfum q&gt; morralef funt bommef corporei
ad mifencordidm dei pacrif pcmnere drbitratuf eft : ne femper buiuf uicd; miferi a
tenedntur.lrldc mifencordidindigneiudicatdeft miquitdf demonum:que m dnimi
pdfliui miferid :no morcale (icuc bommef fed ecernum corpufdccepic. Eflent qppe
felicioref bommibuf fi mortdle cum eif bdberenc corpuf &amp;: cum duf bedtii dmmti.
Eftenr dutem pdrefbommibufifi cum animo milero fdltern mortdle cum eif bdbere
meruiffijc zc corpuf fi cfi dcqrerec aliqd piecdtifuc db erumfuel i morce
reqefcerec.
Nunc uero no folti felicioref bomimbuf no func dnimo mifero: fed ecid mifenoref
limc ppecuo corporifumculo. Non.n.aliq pieCdCifKfdpieciedifcipImd pficientef
mcelligi uolunc ex dcmonibuf fieri deoficti dperciffime dixenc demonef ecernof.

&lt;lDe opmione Haronicorum qui putdnt dnimaf


bominum demonefefie poft corpord. (£C.xi.

*^~\ Iocquide a; animdfbominu demonefcfle&amp;: ex bormnibuffien [drefildruafi


(A-T U manefldref fi merin bom funclemuref fi mali feu larudf Mdnef atic deof
dicunc.led mcertum efl: bonorum eof feu mdlorum efle mencorti.In qud opmide
quantdm uordginem apenant fedrdndifperdicifcp monbufi quifnonuidedtfi uet
paululum dttendat '. Quandoquide qudlibec nequdm fuerint bominefi uel Idrudf
fe fieri dum opindncur :uel dum mdnefdeoficdnco peioreffiunt qudto (imc nocedi
cupidiorefi utetiamquibufddm fdcriFiciircanq diumif bononbuf poft morcem fe
inuitari opmentur ut noceac. Laruafquippe dicit effe noxiof demonef ex boibuf
Fadlof Sed binc dlid queftio e.Inde ddt pbibec dppelldri Grece bedtoffeu demoef:
q&gt; boni fmc animo^boc ebonidemoef.dnunofquoqi bominii demoef efle c6firm&lt;3f.

^De Cerrenifcontrdriifquibuf fccfm PldConicof


demonum bominjqi nacura diftinguic.4]jrxii.

d nuc de bifdgimufquorm ndturd proprid defcripric:inter deofs: bominef


generednima[id:mereranonaIia:dnimo pdfliua:corpedered:c?poreeternd.
Nempecum pnufdeofin (iiblimi c«e[oi bomineraucemmterrdinfimddirundtof
Iocifecndturedignicdcefecernerec:icdc6cIu(ic. Hdbecifinqcinterbondanimdlid

x_y Nempe

H Ml

;; . ' ;

II lllllllll III

EC

deorab bomimbuf plunmum differenteMoci fub[imitace:uite perpetuttdreiiwcure


perfedtione-nullo mter fe propmquo communicdcu.cum at bdhcaculdfumma ab
infimifcdncdintercdpedofafhgiidifpefcdc:&amp;;uiudcicdfi!lic
ecerndi&amp;indefecUfir:
bic caduca :&amp;: fuccifiua : Ingenua illa:&amp;: dd beacicudmem fublimdca: bec dd
mifenaf
mfimdtd:bicceleftid: il-i cerrend uideo commemordCd^concrana de duabuf ndture
pdrtibufuItimiP id eft fummifdtq; infimif Ndm tnd qu&lt;c propofuic de duf Idu/
ddbilid eddem repecmic aluf quidem uerbif uc eifalia crid dduerfd ex bominibuf
redderet.Triddeorum bec funC: loci fubIimitdf:uiceperpecuiCdf:perfedciondtur&lt;t.
Hec dlufuerbifitd repeuuit: ut eifcrid concrdrid bumdn&lt;E condicionifopponeret:
cum u bdbitdculd mquic fummd db mfimif cdncd incercapedo fdfhgii difpefcdc:
quid dixerdC loci fublimicdcem. Ec uiUJCiCdfillic mquic ecernd &amp;: lndefedtd fic
bic
cdducd sc (iiccifiud: quid dixerdC uice perpecuirdcem. Ec mgenid i[[d inqmt dd bcn
ticudinem fublimdcd: bxcad miferiafinfimdtd :quid dixerdc ndture perfedcionem,
Trid igitur db eo poficd func deorumnd eft locuf fublimif:&lt;£ternitdf:bedtitudoe:
bif contrarid trid bommu; id eft locufinfimufmorcdlicdflmiferid. Incer be: tcma
deorum &amp;: bommum quonid demonef mediof pofuit de loco nuIU eft cocrouerfiii.
Incer fublimem quippe &amp;: mfimum: mediuf locuf dptidime bdbecur ec dicitur,
Cccera bmd reftdnc quibufcurd dtcentior ddbibendd cfb quemadmodumuelelfe
dliendd demombufoftenddncur: uel fic eifdiftribudncur uc medietdfuidecur ex/
pofcere:fed db cif dliena efle non pofluir. Non enim ficuc dicimuf locum medtuffl
nec efle fummumec mfimum:itd demonefcum fmc dmmdlid raciondlid mt bedcof
efle.necmiferofficuci funcdrbuftd:uel pecora:que func fenfufuel rdCionifexpcrtw:
recfe poflumuf dicere. Qucnc ergo racio mencibuf meft: duc miferorefle:aut beacof
efle;necefle e. Icem no poflumuf redce dicercmec morcalef efle demonef nec ecernol.
Omnid nanq; umencid duc m mecernum uiuunc :duc f lniunc morce:quod uiuunt.
Idm uero ifte cempore ecernof demoefdixie. Quid igitur reftdcmifi uc bi medu de
duobuf (ummifunum babedt:&amp;: de duobufinfimifdlterum i Nam fi utrdq: de imif
bdbebuc:ducutrdq,'defumminmedun6 crunc: fedm alcerutram pdrce uel reftbuc:
uel recubunt.Quid ergo bif bonif ficuc demonftracci eft cdrere ucnfq: nd poflunc:
excepcifex utraq: pdrce fmgulifmedidbucur. A.c per boc quid de mfimir bdbere rt?
poflunc ecernicdtem que ibi non eft: unum boc de (iimmif bdbenc. Ec ideo nonc
aLccrum dd coplenddm mediecacem fudm :qct de mfimifbabednc mfi miferidm.

^Quomodo demonef fi nec cum dufbedtimec cum


bommibuf func mifen mcer utranq: part em fin e
utriufq: communione fmc medu. fiCocut.

y) Sfc ita q: fcd*m Pldtomcof fublimium deorum uel beata etemitdfuel &lt;tferna
" — ^bedtitudo:bominu ueroinfimorii ue[ miferid mortdlif uel mortdlitdfmifera:
demonum ducem mediorurmuel mifera etermcdfuel ecernd miferia. Ndm &amp;:quina:
illiOqueindefinitionedemonumpofuitmo eofmediofficutpromictebdto.bendic
quonidm trid dixic eof babere nobifcum: q/ genere dmmalid : q&gt; mence rdtiondU 1
9 dnimo pdfliud func.cum dufducemunum:q&gt; cemporeecemd'&amp;: unum proprium :
q&gt; corpore dered. Qiiomodo ergo medu quando unum bdbenc cum fummif cn&lt;t
cum inhmif ! Quif non uidcdc relicta m?diecdte qudntum inclmenc &amp;: depnnwnt
tn mfimd i Sed pUne ibi etia medn poflunc ica inuenirnut unum bdbednc ptopnu

*K

od c corpufdereu; ficuc u illi de fummif.«g mFimif fingula prqpna. du corpjuT


.ecbereunv bommefq: cerrenum. duo uero communia finc ommbufq» genere func
anmwlu* mence rdtionalia. Nam u ipie cu de duf U bominibuf [oqueretur;ba/
becifinquic bma dnimalid. Ec non folenc ifti deof mfi rdtionalefmenceperbibere.
Duo func refidua. qj liirccdnimo palliua: cemporea;ternd. Quorum babent unum
cum inrimif cum fcimmifalcerum.uc proporuonali ratione [ibrdta medietaf neq;
fuLcQllacur tn fummdineqp m infimd deprimdtur. Ipldeftaucem lUddajmonum
miferd ecernicafuei ecernd miferia. Qui eni aic animo paffiua: eciS mifera
dixiflec:
ni(i pro eorum culconbuf erubuiflec. Porro quia prouidencid fummi dei licuc etidm
ipfi fdcencunnon Forcuicd cemencdce regicur munduf nunqeflec iftorum «Ecerna
miferid: nili effec mdgnd malicid. Siergobedcirectedicuncur: idm darmonefnon
func; cum demonef finciquofincer bommefaj deof ifti in medio [ocauerunc. Quif
ergo eft locuf bonorum demommvfi fuprd bommefmfra deofiftifprebeanc ddiu/
corium:i[[if minifteriu ?Si enim bom ecerniq funciprofecto u beddfunc. Ecerna
aucem beacicudo mcdiofeofefle non fimt: quid mulcum diifcclpdrdc: mulcumq db
boibuf feparac. Vnde f ruftrd ifti condbuncur oftendere: quomodo demonef bom
fi &amp;: immorcalef func U beaci: redte medn conflicudncur mcer deof immorCdlefdc
bedcofai bominefmorcdiefac miferof Cum enim ucrunq: babeac cum duf:&amp;; bcd/
cicudmem fcilicec u immortdlicdcem = ntbil aucem borum cum bommibuf u mifenf
U morcalibuf quomodo non pociufremoci funt db bomimbuf dufqr comuncti: q
tncer utrofqi medu confticuci ?Tuncemm medn effenc fi babercnc u ipfi duo queda
fiid:nocum binifakerutroif :fed cu fmgulifucrorumq: comunia: ficuc bomo mediu
quidda eft mcer pecora u agelofuc quid pecuf e animal irracionabi[e:accj morcale:
angelufduc animal rariona[e:&amp;I imorca!e:mediuf bomo effec mfcrior dgelrffupior
peconbufbdbeT cu peconbuf morcalitdte:rdtione uero cii dngelifdnimal rationale
morcale. Ica ergo cii quenmufmediu mcer beacofimmorcalef: miferofcp morcalef:
faoc muenire debemuf: quid auc morcale fic beatum:duc immorcdle fic miferum.

(] A.n bommefcum finr morcalefpofli oc ue rd


beacicudme effe fHicef d_C.xuu.

i | Trum u bedcuf st morcalifbomo ee pofcmagna eftmter bommef queftio.


K_J[ Quidam enim condicionem fuam bumiliufinfpexeruncinegauerucq! bomine
capacem efie beaticudinifpefIe:qdiumortaliterutuit.Qmdam uero extuterunt fe:
U aufi fimc dicere;fapiencie cSpocef beacof efTepofle morcalef. Quod fi ica efb cur
non ipfi pociuf medu conftituuncur mcer morcdlef miferof: &amp;: immorcalef beacof:
beaticudme bdbencefcfi immorcalibuf beacif morcalitdcem cum morca[ibu^mIferlf. ,
Profecto eni fi beaci funr:inuidenc nemmi. Nam quid miienuf muidencia 'Ec ideo
morcalibufmifenf quanru poflunc ad confequenda beancudinem c6fu[anc:uc ctil
immorcdlefudieane efTepoft mortcm:&amp;: angclifimmorcalibufbeacifq! comungi.

IC—^mi

^-' hnmn:I

"autemiquod multo credibitiufi; probah[iufdifputac::omnef bominefodn

morralef func:eciam mifen fincmecefTe eft: qucrendufeft mediuf qui non foli

bomo:uerum etia deuf fit: uc bommefex mortali mifena ad beata immortalicace

&lt;CDe mediatore dci u bominu bomme Cbrifto Iefu.(LC.xv.

II llll|ll

II llll|llll II

IX
buiufmedn beatd morralicafmrcrucmendo perducae.que: neqi non Ficri monaleii
oporcebdcmeq: permanere morcalem. Morcalifquippef-aclrureftmon mfirmdcd
uerbi diumicace: fed carmf mfirmicace fufccpca. N on aute permanfit m ipfd cdrne
morcalifi quam refufcicautc a morcuif: quoniam ipfe eft frudtuf mediaciomfeiut
uc nec ipfi propcer quof [iberandofmedtacor cffecftuf eft: m perp;rua uel mortif
carne remdnerenc. Proinde mediacorem incer nofai deum u morcalirdtem bdbere
oporcmc crdiifeunteirr u beaticiidinem pcrmdnenrem uc per id qj trar.fic cogrueree
morirunf: stai ld qd" permanec: cranfferrec ex morcuif Boni igiturangeh mcer
miferofmorCdl-f8£ beacof tmmorralef medu effenon poflunc:quia ipfi quoq: bcsci
ec immorcalef func. Poflu 'C ducem m"dii effe dngeli maluquta immorcdlef lunc cti
illif mifcri cum iT-if. Htfconcrartufeft mediacor bonufiqui aduerftfeorum immor/
Cdlicdcem u miferidm u. morcalif effe ad c?pufuolutc:&amp; bearufin ecernicdte
pfifcere
poruic A.c fic eof ii. immortdlcf fiiperbof: ic miferof noxiofne per immortdlitdtif
idcftdntidm feducerenc dd miferiam: ev ^uec. morcif bumilirate: u fue beacirudinif
bemgnitate deftruxic: m eif quorum cordd per fuam fidem mundanfi db illoruni
immudiffimd dommdcione [iberauic.Homo icdq: morcalif&amp; miferlonge feiudhtf
ab lmmorcalibuf u beatif quid eligac mediu per quod immortalitati u. beatttudmi
copuIecur-^Quod poffic delecftare m demonum[mmorcaIicdce:miferum efbquod
poffic offendere in Cbnflri morcdlicace iam noneft. Ibi ergo cauenda eft mi'erd
fempicema:bic morf cimendd non efb queeflenon potuicfempirernd:&amp;bedrirudo
amandd eft fempirernd. \d boc quippe fe interponic mediuf immortalifs; mifertiK
ad immorcalicacem beara cranfire non fmacquoma m boc perfiftic quod impedtt:
id eft in ipfa mifena. hd boc aute fe incerpofuic morcalif u beacifuc morwliHte!
cranfacnrd Si ex morcuif facerec immorcdlef: quod m fe refurgendo monfbauic: i£
cx milerif beacofiquia beacitudo nunq ab ipfo difceffc. Miuf eft ergo mediufmjlaf:
qui feparac amicofiaduf bonu r qui reconciliac inimicof. Ec ideo mulci funt medu
feparacorefquia mulcitudo quebeaca eft uniufdeiparcicipdtioneficbeacd.Cuiuf
participdcionirpriudcionemiferdmultitudomdlorumdngelorum^quefeoppomt
pociufad impedimentum; qmcerpomc ad beacitudinifadiuconum. &amp;ecidm ipfa
multicudine obrtrepic quodamodo ne poffic ad iilud unum beacificum perueniri:
ad quod uc perduceremur non mulcif fed uno mediacore opuf erac: Si boc eo
ipfo cuiuf parcicipacione fumuf beaci. boc efl uerbo dci non fa cfto: fed per quod
facftd funcomnia.Nec ramen ob boc meduror eft quia uerbumimaximequippe
immorCale&amp;mdXtmebeatum uerbumlogeeft a mo^Cdlibufmifenffed medutor
perquod bomo. eo tplb oftendenfunq: ad i ! [ud non folum beacum uerum eciam
bracificum bonum no oporcerequen aliofmediacorefiper quof arbicremur nobif
peruencionifgrddufefle moltendof. quia beacuf &amp;i beatificuf deuf facWpdrcicepf
bumantcacifnoftreicompendtum prebuic participdndediuinitdtif fue. Neqenun
nofa morcdlicace u. miferia libc-anfi ad dngelof immorcdlef bearofcf ita perducit:
"C eorum parncipacione enH nofimmorraIef&amp;: beati fimuf fed ad illam crimrdtem
cutuf&amp;: angeli parcicipdtione beaci func. Ideo quando in forma fcrui uc
mcdidtor
olecunfra angelofeffe uo[uic:in forma dei fuper angelofmdnfic. Idem m mferio'
riburuiauiteiquunfuperioribufuira.NonemmuerumenrquodidemPlaconicuf
aicdixifie Pldronem.-nullufdeufmifcetur bomtm. Ec boc precipuum eorumfub'
Umicacifdic effe fpecimen:q&gt; nulla accrecftatione bominumconcdminanmr.

tPttttttjtttttttt
JGSZ

(pTn rationabilicer PlaconictdePimermr; deofceleftef


declmacefcerrena cocagia b&amp;ibuf n5 mifceri-cjuibur
ad amtctcia deortl bommef fuffragentur. (EC.xvt.

go demonefcocamman facent;:&amp;j ideo eofa quibuf c6cammaneur mtidare


non poffunt.omnefq: immundi paricer fiunc:&amp;; demonefconcrectationebo/
minitm: u bommef cultu demonum. Auc fi u concrecftari mifcertq: bommibuf: nec
icamen c6camman demonefpoffunc:duf rjfeclro melioref funt:quiai[[i li mifcerenr;:
concaminarent.Nam boc deoru dicicur efie precipuiruc eof fublimicer feparacof
ibumana concrectacio concammare non pofiic Deum quidem fummum omnium
creacorem: quem nofuerum deum dicimuhfica P[aconepredicariafTeuerar:C)iipfe
fic foluf qui non poffic penuna fermomfbumam.cjuif racione uel modice compre/
bendi: uix aucem fapiencibufuinfcum feuigore animi quancum Iicuic a corpore
remouerunc:mce[[ecT:um buiufdeiudquoqinterdum uelutm alcifiimifcenebrif |
rapidifiimo corufcamme lumcn candidum mcermicare. Si ergo fupra omnta uere
fummufdeufmcelligibtU u meffabili quadam prefencia: u fi mcerdum: U fi canqm
rapidifiimo corufcamtne [umen candidum mcermicanf: adefb camen fapienctum
mencibufcum fe quancii [icuic a corpore remoueruc. Nec ab eif cocaminan poceft:
quideft q; tfti du propceria confticuunt' [ongemfublimi [oco: ne concredtacione
concammentur bumana:quafi corpora illa ecberea tactu cancum queanc bumano
K noneciam uifuconcaminan^PorrofinoncScammancur (iderdcumurdentur:
quofdeufomnefuifibilefdrcrcmecdemonefbomrnum c6cammancurafpectu:quif
de proximo utdeancur. A.n forte uocibuf bumanif concaminarencunqut acie non
concammancur oculorum: u ideo demonef mediof babenc per quofeif uocef bo/
!mmu nunciencur:a quibuf [onge abfunt.-utrnconcaminatrfirmr perfeuerec ' Qiitd
iam de cecenf fenlibufdrcam.' Non enim olfaciendo concamman ue[ du poffenc fi
adefienr: uelcum adfuncdemonef pofiixnc uiuorum corporum uaporibuf buma/
norum: fi cancif facnf iciorti cadauerinifnonconcaminandnidoribuf.In guftandi
aucem fenfu nulla necefiicate reficiende morcalicacifurgencur:uc fame adacti cibof
ab bomimbuf queranc.Tactufuero m poceftace efb. Nam [icec ab eo pocifiimum
(enfu contrectacio dicta uideacur :bactenuftamen fi uellenc mrfcerent; bommibuf:
ur uidcrenc: u ab bomimbuf uiderencur: audrrent'*: audrrentur:tangendr que aut£
necefiicaf^ Nam neq: bommef id cocupifcere auderenc: cum deorum ue[ demonum
bonoruconfpedtu:uelco[[oquiofruerencur.5cfim cancum cunofitafprogrederet;:
uc uelicc: quo nam padto quifpiam poflet muicum cangere deum ue[ demone:qui
nrfi capcum nonpoceft pafierem? Videndo igitur uilibufq: (e prebendo: u [oquedo
U audiendo dn corpora[icer mifceri bomtmbuf pofient.Hoc aucem modo demonef
fi mifcencuriut dixi: u non concaminancur:dn aucem concammarent : fi mifcerenc ••
mconcammabilefdicunt demonefi&amp;: concammabi[ef deof. Si aucem c6cammancur
u demoneO quid coferunc bommibuf ad uicam poft mortem beacam:quof conca/
jmmaci mundare no pofluncuc eofmundofdufinconcammacifpofiinc adiungere:
imcer quof&amp;: if[i medii conftituti func ? A.uc fi boc eif benefitu non
conferunc: quid
Iprodeft bommibufdemonum amica medicacio - ; A.n uc poft morcem non ad deof
bommef per demoneftranfeancfed (imu[ uiuanc ucriq: cocaminaci:ac p Boc neurri
beaci l Ni forcequifdicac more fpongrarum ue[ buiufcemodi rcrum mundare de/
imonef amicof fuofi uc tanco ipfi (brdidioref fianc: quanco fiunc bomincfeifueUtc
T2Z

gencibufmundiorcf Quod fi ird eft:c6rdmridtioribiiffffnirrcerrtordemontbuf

ne concaminarencur.bommii propuiquicdtem concrectationemqi uitamncTlii"

^e^iipofluncdDTMmimbufconcdmmdtofmundare demonef nec db etf conu/

n uum-te eo modo non.poffunc ec bominef? Quifcalid fenciacmifi que Falldciflimt

lemonerdcceperunt .' Quid &lt;f fi utden:&amp;: uidere conCdmindc:uidenc


dbbomintbuf

idti: quof uifibitefdiac cUnfltma mudi[umma:&amp;:


cererafidera:tuciorefq:funcdeinoef

ab ifta bommum concdtnmactone: qui non poffunt uidert: nifi uelmt.' Aut fmon

luidert fed uidere concammac: negent db iftifcldnnimifmundi lumimbufquordcof

opmartcur uiden bommef cum radiof fuof cerraf ufcp percendanr. Qju Cdmen eorii

iradit per queq: difFufi immundd mde non contammantur: ec du concdtmndrentur

fi bommibufmifcerenc' ecid fi eflec neceflanuf tn fubueniendo cocdcftuf Ndm radnf

foIifKi [une cerra cpcingicurmectfta cocaminacur tuce.imror tiucem plunmii hhi

docftof boief:quicucfr.acorporea&amp;:fenfibi!ia que p incorpord[ibuf&amp;:


itelligibiltbuf

poftponenddiudiCduerunt:cum agtcurdebedtdutcd^orpordliujiontrecridtionu

facere mencionem. Vbi effc lffud Plocim ubi ait. Fugiendum eft tgic ad cUnflmtdi

patnam: &amp;: ibi patebunc tibi omnid. Que igitur cjaflifinquic auc^fugd ftmilcm
deo

ften ? Si ergo deo canco fimi[ior:qudco qutfq; Fic propinquior: rm([aefl:dbt[[od[ia

longinquitafqeiufdtflimilicudo.Incorporaliuero ilU^ecerno &amp;mc6mucdbt[itdto

eft amnia bominifdiflimilior.qudnco rerum cemporalium mucabtliuq: cupidior.

(JSd comenddricldm uicarii beacanffque m participdtibrie el c "


rummiBbni^non tati medidtore tndigere bomme mjqud lifefl:
demori.Sed Cdtf quduTeft unuf CbrifcuT (LC xyn^

F^-vOc uc (anecurtquoniam immorcati puncaci quem fummo eft:ed_gue m ima


I p fifnc morcatid Si immundd coueriire nori pofluric: opureft qutde mediFttore:
non tanien talrquicorpurquidem babeac tmmortdle propmquu fummiGdnimum
aucem morbidum fimilem mfimif: quo morbo nobirinuidcac potiufne fanemupci
adiuuet:utfanemur:redtdIi:qnobifirimifexcorpirmortaiitatecoaptdtur:imorHli
fe^ntufiufticia per qua non locoif diftantia fed fimiticudmif excellentia mdnfit m
fi™mirmunddndTtu5crandifq!ri6biruerVdfuiriu^fetedca^
inc6raminabi[irdeuf:abfic uc cocaminacionem timeret ex bomme:quo mducufeft:
aucex bominibufmcer quofm bomme conuerfacuf eft. Non enim parud funcb«
mterim duo que lalubncer fua mcarnatione mcjfcrauic mec carne pofle catammtn
ueram diumicatem: nec ldeo pucandof demonef nobifeffe meliorefquid n6 babenc
earnem. Hic eft:ficut cum predicac fancTa fcrtpcura medidtor dei u bomtnit bomo
Xpc IefuOde cuiuf diuinitdte qud patri eft femp equalif: u bumanttdte qud nobtf
faduf eft fimtlifnonbictocufeft ut copecenter pro noftra facultace dicdmuf.

(iQuod Fallacu dcmonum dum fua lntcrceflione uiam fpondcc dd


deum:boccondCur:ucbommefa uia uencactrauercac.CC.xvin.

_j&gt;Ifidutem illi fdlldcefq: mediacorefdemonefqui cu per fpiricufimmundtcwfl

jmleriac majignt multifeffecfhburcldreanc: per corporalium camen tocorunt

mterual[a:&amp;: per aereorum corporum [euitate a prouectu animorum nofauocjre


atqi auercere moliuncur : nec uiam prebenc ad deum: fed ne uid cenedtupimpedifr

!|llll llll|llll l!!i|llliii rm illl llll|llll llll|llll

11 12 13 14 15 16 17 18 1&lt;

II llll|llll llll|l:iiilll|ll l| I|llll llll|llll|l

22 23 24 25 26 27 28 29 30

!^^™T^ffl

josC

quandoqutde tc m ipfa uta corporati que f alfiffima elV&amp;i plentflima errortf:


qua nS
irer agic lufbcia: quomam non per corporalem alctcudmem fed per fpiritalem boc
eft incorporalem fimilicudmem ad deum debemuf afcendere-m tpfa tame corporah
uu quam dtEmonum amici per etementorum graduf ordmant: mter etbereof deof
U cerrenof bommefaereif demonibuf meduf confticucvkboc deofopinancur babere
precipuumruc propcer boc mceruauum locorum cocrecl:acione no concarmnentur
bumana.Ita demonefc6caminan pociuf:ab boibuf q bommef miidari a demoibuf
credunc;&amp;: ideo ipfbfconcaminan pocuinemifi loci alucudme munirencur. Quifcf
infe[ixe(t:uci(tauia mundari fe exifhmec: ubi bommefconcair,inancef:d&gt;Emonef
c6cammaci:du contammabilefpredicancur: si non ponufeligac uiam: ubi conca/
mmantefmagif demonefeuicentur:Si abmc6taminabili deo admeunda fotieratem
inconr.cjminat.oru angelorum bommefa concammacione mundencur-

dQyod appellano demonum tam nec apud culcoref eojf


aflumacur m figniftcanonem alicuiuf bom. (LCxix.
^^C13?i ne de uerbif ecia nofcertaremdeamur-quoniam nonnulli i(Vorum:uc ita
_/ dtxertm: daimonicolarum m quibuf ac Labeo eft: eofdem perbibenc ab alilf
. ' angelofdici quofipfi demonefnuncupant: lam mibi de bonifangelif aliquid uideo
differendum quof ifh efle non negant: fed eof bonofdemoncfuocare: qtn ar.gelof
malunc.Nof aucem ficuc fcnpcura loquicur fecundu quam Xptam fumufangelof
quidem parcim bonofparnm malof: nunqm uero bonofda^monef [egimuf. Sed
ubicunq illarum [icceraru^boc nomen poficu repentur:fiue demonef liue demoia
dicancur: non nifi maligm figmficantur fpincuf Ec banc [oquendi confuecudmem
m cancum populi ufq;quaq ; fecuti func uc eorum eciam qui Pagam appellantur:
u deofmulcof ac demonefcolendof effe concenduntmulluf fere fit cam Iitceratuf ai,
docluf qui audeac m (aude uel feruo fuo dicere d&lt;Etnonem babef: fed qutlibec boc
dicere uoluertc.nonfealiteraccipiqm maledicere uolutffe.-dubicarenon poffic.
Que igicur nof caufa compellit: ut poftoffenfionem aurium tam mulcarum: ut
lam pene fint omnium que boc uerbum nifi m malam parccm audire cSfueuerunt:
qcf dixrmufcogamur exponere: cum poflimufange[o2£ nomme adbiblKVeandem
ofFenftonem:qutE nomme demonum fien pocerac:eutcare.

&lt;£De qualieate fctentie que demonef fuperbof facic. (£C.XX,

k V«mq eCtam ipfa ongo buiuf nommiOfi diumof intueamur [ibroOaliqd afferC
'cognirionedigni[fimum.Demonefenimdicucur:quonia'uocabu[ugrecueft:
ob fcientiam nominact.Apoftolufautem fpincu fanrto [ocucufaic: Scientta inflat:
cancaf uero ediftcac. quod recte alicer no incelligitur :nifi fciencta cunc
prodeffe cu
cancafineft: fxne bac auc mflareid eftm fuperbiam maniffime quafi ucncoficatif
excolkre. Eft ergo m demombuf fcientu fme cancate:&amp;: tdeo cam mf laci id elt ta
fuperbi funt: ut bonoref diumofK religtonif feruicutem qua uero deo deben fcult:
fibl fdtifegermc exbiben:&amp;: quancti poffunt:&amp;: apud quof poffimc:adbuc
agunc.

CAd quem modum dominufuolueric demombufinnotefcere (fGxxi-

;fcC

aOntra fiiperbia porro demonu qua pro mentirponrdcbar; genuf bumanii:


dei bumilitafque m Cbnfbo appdruic.-quanca uirtute bdbeat^dmme bommii
nelctunc immundicid eldttonifmftdce^demonibuf fimitef fuperbiainon fctentu. Ipfi
aucem demonef etiam boc ita fciunc: uc eidem dommo lnfirmitarem carnifinduto
dtxermc.Qutd nobifa; tibi IeluNdzarene.' Venifti ace cempufperdere nof.Clarli
efc m bifuerbif: q&gt; m eif u tanta fcientia erdt:&amp; cdniafnon erar. Penam ful
quippe
Formidabanc ab i[Io : non m illo mfhciam diltgebanc. Tantum uero cif tnnocuic:
quancum uo[utc:cantum autem uotuit.-quancu oportxut. Sed fic tnnotuicmoficuc
angehf fdndciOqui eiuf fcdm id: q&gt; dei uerbu efhpdrtictpdtd ecermtdce perfruunti
fed ficut cif terrendifmnotefcendu 6uit:ex quoir. cyrannica quodamodo potefhce
Fuerac tiberdturufprcdefbindcof in fuu regnu: u gloria femper uerdcem:&amp;
ueidcirer
fempiterndm. Innotuit ergo demonibuf non per idquod eft uitd eterna: at [uraen
incomucabiteqct ittummdt pioficuiuiuendopftdem:quem itlo e cordd muncknc':
fed per queddm cempordlid fue uircucifefferta • u occuitiflime fignd prefentieiqui
angeiicif fenfiburetidm mdtignorum fpintuu potiuf: q mfirmitdti bommti pofienc
efie co nfpicua.Dcniq: quando ea pdulutu fuppnmendd wdicduic: u dliquato altiuf
[acuit: dubitduic deilto demonu prmcepOeuq: tempcduicdn Xpc eflec exploranf:
qudntum fe temptdri ipfe permifcut bommem quem gerebdt dd nofbre imiracioif
cemparec exemptum. Pofb illdm uero cemptdcionem cum angeti ficucfcnpcum efr:
mimftrabdncciboniuciq: aifdndti: acper bocbif fpiricibufimmundifmecuendiS!
tremendi:magirmdgifq:innocefcebdcdemonibufquancufeflec:utei lubentt qiuuif
III illo conceniptibiliruideretur carnifinfirmtcaf refiftere nullufauderec.

&lt;lQuid mterlic mter fcientiam fd.ncto2c A.ngeiorum:


U lcientidm dcmonum. {[Cxxii.

"■^Ifigifur angettf bonifomnifcorporatium temporatiumqi rerum fciencu:qw


,-* — fcnftancur demonePuiIifeft.n^ q, earum ignan finr.fcd q&gt; itlifdet quafimcV
( ftcancur cancafcdrd efbpre cuiufnon tdntum mcorporati:uerum etia mccimuccibJi
u ineffabitt pulcbncudme cuiuf fancfco amore mardefcunc: omnid que mfrd func:
u qi iltud efb: non func: feq: ipfofmter lttd concemnunc: uc ex coco q&gt; boni
func:
eo bono ex quo bont func perfruancur. Ec ideo cejftiufetidm tpdtia u mucabilu
ifta nouerunt:quia eoru pnncipdlefcdurafin uerbo d)i confpiciunc p quod fdCtuf
efb mundufiquibufcaulifquedam probantur:quedam reprobancur: cunTtd ordi/
nantur.Demonefautem non ecernafcemporum caufafia; quodamodocardinalef
m dei fapiencia conremplflpn fed quorundam ftgnoic nobifoccutcorum maiore
expenentia multo ptura Jfftbommeffutura profpictunc: difpofitionefquocffuaf
atiquando prenuntidnt.Dd|q!fepe ifhmung illi omnmo faltuntur. Almd eenim
tempord[iburtempora[ia:8imucabiIiburmurdbiIiaconiecT:are:eifq:cempordIemK
mucdbilem modufueuoiunracifa: f aculcdtifinrerere: qct demontbufcerta rdtione

recla difcrecione donatum ef&gt;. Icaq: n$ folu ecerntaterum ecid bedtifunc.bonum

aucem quo beacifunc: deufiltifeft a quo crean func. Iltmfquippe indeclmabitar


participacione u contemptatione pcrfruuntur. •

3 4 5 6 7

~ njmu fnwi rm rrrrrm rrrrrm rrrr

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

l|llll llll|lll llll|llll|illl|l!::|llll|ll l|llll llll|llll I

21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

n^^mn^ffl

rr
&lt;lNomen deoru falfo afcnbidiifgenttuiquod camen
Zt angeltf fancT:in&amp;: bominibufiuftifex diuinarum
fcnpcurarum auconcace commune efc. (TCocxii!.

nOf fi Placonici matunt deof ij demonefdicere: eifqi annumerare quofa fummo


deo condicofdeof fcnbic eorum aucor u magifcer Placo: dicanc:quod uolunc.
i non eriim cum eifde uerborum cocrouerfia Iaborandum eft. Si.n.eof (ic immorra!ef
afferunc^uc camen a fummo deo factof Si fi non per feipfof fed ei a quo facli func
adberendo beacof ee dicunDboc dicurquod dicimuf quobbec eof nomine appellec.
Hanc aucem Placomcoif e(Te fencencid:fiue omnium.fiue meltorum: in eoril Iirtenf
irJlienin potcft . ISlam &amp;de ipfo nomme quo buiufmodi {mortdlem bcacaq:
creatura
deof appellancadeo mcer nof&amp;i ipfof pene nulfa dtffemio efbquia 8C in noftrif
fdcrif
Iiccenf [egicur:deufdeo^: dommuf [ocutufefc.:&amp;: alibi. Confitemmi deo de02f
&amp;: alibi.
H_ex magnuffuper omnef deof Illud aucem ubi fcripcu efc.cerribilif efc fuper omnef
deofcur didcuTic : deincepfoftedicur. fequicur.n.Quoma omnefdu genciti demonia:
dommufaucem deoffecic. Super omnefergo deofdixic:fed genctum:id e quof gecef
pro duf babenc: que funt demonia. Ideo ternbiliffub quo cerrore domino dicebanc:
uenifh ancecempufperderenofllludueroubidicicdeurdeojcinonpocefcincclligi
deuf demomozf: tt R_ex magnuf fuper omnef deoOabfic uc dicatur &amp;: R-ex magnuf
fuper omnia demonia. Sed bofefquoq; in poputo dei eadem fcnpcura deofappcllar.
Ego inquic dixi du efhf &amp;: ftltiexcelfi omnef Pocefc lcaq; mtelligi borii
deorii deuf:
qui didcufefr. deuf deoif : &amp;: fuper bof deof R-ex magnufqui dicflufeft Rex
magnuf
fuper omnefdcof. Veruntamen cum a nobif quencur: fibominefdicfti funtdii:qi m
populo dei func quem per angelof uel per bommefdlloquitur deufquanco magifim/
morcalefeo nomme digni fimc:qui ea fruuncur bedttcudme ad quam deum colendo
cupiunc bommefpuemre .' Quid refpondebtmuf: nifi non fruftra m fcnpcurtf fancfcif
expreffiuf bominefnuncupatofdeofq i[!ofimmorca[ef: u beacofqutbuf nofequalef
futurof m refurrectione promicncur. ne fctticec propcer i[[orum excellentta a!
ique;n
eorum nobif confhcuere deum mftdelifauderec mfirmicaf? Quod m bomme facite e
euicare. Ec euidenciufdici debucrunc bofefdu m populo dci: uc certi ac fidetef
ficret:
effe eum deum fuum qui dictufeft deufdeorum. quia &amp;: fi appellecur dtt
immorcalef
illiac beaci.qutmceltf func: n6 tn ditftifimcdiide02£ideft dtibominum mpopulo
dei conflicucorum: quibufdictutn ef&gt;- cgo dixi dti eftif &amp;: filu excelfi
omnef.Hmc eft
quod aic Apoftoluf Ec fifunc qui dtcantur du fiuem ceb fiue in cerra;ficuti func
dil
mutci:S- dommi multrnobiftamen unufdeufpater ex quo omnia^S- nofm ipfo-eC
unufdommuf lefufXpc: per quem omnia &amp; nof per ipfum. Non mulcum ergo de
nomme difpucandu eft:cum ref ipfa ica cldra fic:uc a fcrupulo dubicattontfaliena
fic.
Illud uero quod nof ex eorum immorralium beatorum numero minbfangelof efle
dicimuf qui dei uolunracem bommibufannunciarencullifaucem non placec:quia boc
minifterium no per tllofquofdeof appellanc td eft tmmorcalef u beacof fed p dem6ef
fien credunc:quofimmortdIeftancum: non etidm beatofdudenc dicere: auc cerceica
immorcaiefac beacof uc ramen demoner bonofnon deof fublimiter collocacof:&amp;: ab
bumana concrectarione femotof Quauif nommif concrouerfia uidearur; camen ica
deceftabile eft nomen demonu:ut boc modifomnibufa fandbifangelif nofremouere
debeamuf Nunc ergo ica Iiber ifte c!audatur: uc fciamuftmmorralefac beatofquo/
modolibec uocencunqui camen Facti 8- creati func^mediof non effead immortalitate
«to^

beaatudmemperduccndifmortaliburmirerin a quibufutrdq: differentu fcparanair.


Qui aute medn func:c6munem babendo immorcalicacem cum fuperioribunmiferidm
cum infenonbuOquoni.3 menco maluie mifen func-' bcacicudmem quam non babenc
inuidcre nobifpoffunc pociuf: 5 prcbcre. Vnde nibil babenc amici demonum: cjuod
nobifdignumafferanc: cur eofcanq adiucorefcolere debeamuOquofpotiufutdecep'
coref uicare debemuf. Quof auccm bonof ii ideo non folum immorcalefuerum ecidm
beacofdeorunommefacnf&amp;ifdcriFiciirpropceruirambeacapoft morce adipifcenda
co[endofpucanc:qua'.efcunc]!i'Ii frnca^quoiibecuocdbulodignifincnoreoruelleper
ralereligionifobfequiunifi unum deu coli-a quo creaciai cuiuf parcicipacioe beda
lunc: adiuuante ipfo in fequenti Iibro dihgenciuf differemuf.

ttAurelu A.ugufhni Hpponen Epifcopi de Cmitate dei.Liber deamuC


Veram beacicudine liue angelif fiuc bammibufper unum deum tnbui:
ecia Plaronicofdefinifle. Sed utru 11 quofob boc ipm coledofpucanc:
uni cancu deo ; an ecia fibi ( acnfic an ue[mc:effe querendu. ([Cprimti.

quep:

iMnmm certa fencencia eft.-q ratione quoquo modo uti poHinC


IbeatofefTeomnef bommefuelle. Quiaucem fmc ue[ unde ndnt:
dum morcalium qucric inFirmiraf muIccC magneq: concrouerfiiE
cdcicacefuncan quibufpbilofbpbi fua fludia s^ocia cocriuerunc:
guaf m medium adducere acq: difcucere 8£ [ongum efbs; non ne/
:e(Tanum. Sienim recoticqui beec [egic: quidin libro egenmuf
pcl:auo: m eligendif pbibfopbifcum quibuf baic de bedta uim
rmortem Fucura efbquefho cracTdrecur: ucru ad eam uni deo uero qui ecii
eft deorum effecTor: m plunmif dnf rr|igione facrifq: feruiendo peruemre poffimuf:
non eciam bic cadem repeti expeclec: prefertim cum poffic relegendo fi force
oblicuf
eft:adminicularimemoriam E'egimufenim Placonicofommu pbilofopboif menro
nobiliffimof: propcerea quia fapere potuerunc: Iicec immorcalem: ac raciondlemwrl
ince[[ecTua[ebominifanim,i:ni!i participatoTumineilliufdei a quo&amp;npfa "u munduf
FacTufefbbeatameffe non pofTe. LcaSiilludquod omnef bommef appctunt id eft
uicam beacam :quenq ifti aflecucurum neganc:qui non i[[i uni opcim ? qiod e,t in'
comucabiltfdeufpuncdte cafh amonfadbeferic. Sed quia sj ipfi quoq: fiuccedenief
uamcaci:erroriq: pepulorum: fiue uc aic Apoftolufeuanefcencef m cogicjciombuf
fuifmulcofdeofcolendofica pucauerunr:ucl pucari uoluerunc:uc eciam quidd eorum
dcmonibuf diumof bonoref facrorum u facnficioif deferendofefTe cenferenc-quibuf
lam ex parce non parua relpondimufnunc U'dendu:ac differendtl efbquancii deuf
donac:imorcalefacbeatimceleftibuffedibufdfiacionibuf:pnapanbunpocef&gt;dtibiif
confcicucnquof ifhdeaf u. ex quibufquofdd uel bonof dcmonefuel nobifcii dngelof
nominanc.-quomodo credendifuncuellea nobifreligionem piecaremq: feruari. hod
uc aperciufdica: ucrum ecia fibi an cm deo fuo qui ecia nofter efl placeac eifuc hm
Faaamuf u facnficemuf uel aliqua no ftra feu nofipfofreligionifntibuf confetrenwf
Hic eft enim dminitaci.uel fi expreffiuf dicendti eft deitati debitufcultuf propter
C|UC
uno uerbo figmficandu quoniam fatif mibi idoneum no occunc [acmum: grecoubi
necefle e.-mfinuo qd uelim dicere. Latna quippe noftn ubicucj fancTaru fcnpcurard
politum cft.incerprecatifunc feruicuce. Sed ea feruicufque debetur bommibuffci 1 "
quamprecepicAponoIuffcruofdommif fuif fubdicofeiTedcbere^Iionominegrece

11 12 13 14 15 16 17 18

l|llll|llll|llll|l;::illll|ll ll|llll|llll|llll III

22 23 24 25 26 27 28 29 30

!PTTTTTnPT)Tlf

nuncupan foler. Latria uero fcctm confuecudmem qua [ocutt (unt qut nobifdtuina
ebquu c6diderunc:auc fempenauc tam frequencer uc pene femp ea dicicur feruicuf:
que pernnec ad colendum deum.Protnde fi cacummodo culcufrpfe dicacur: non foli
deben uidecur.Dicimur eni colere bommef quof bononficacione:ue[ recordanone:
ue[ prefentia frequentamuf Nec folu ea quibufnofreligiofa bumilitace fubucimuf:
(edquedam etia que fubtecta funtnobifcoliperbtbentJ.Nam ex boc uerbo agncole
u colont sc mcole uocantur. Ec ipfof deof non ob alrud appellat celicolafniu &lt;f
crlu
colant. non uciqr uenerando : fed mbabicando canq quofdam celi colonof. non ficuc
appellantur colont qui condittonem debenc gentcaU folo propcer agricuUurdm fub
domimo pafleflbruimfed ftcuc atc qutdam Ucmt eloquu magnufautor.
Vrbfantiqua fuiDttru cenuere coloni.

A.b tncoledo enim colonofuocautc:n6 abdgricu[curd.Hinc«ciuitatefamaioribur


uutcacibuf ue[uc populorum examtmbuf condite:colonie nuncupancur. Ac per boc
culcum quide uon deben mfi deo: propna quadu' notione uerbi butuOuenflimu eflr.
Sed quia sc aliaru rerum dicie' culcuf ideo Iacme uno uerbo fignart culcufdeo
debicuf
non poteft. ISdm sc rpfa reltgio quifdifctncTriuf no queltbet fed det
cuUufignificare
uideaturmndetfto nomtne inrerprecau func noftri eam que grece trefcia duic': tame
quta [acma loquendi confuecudine no folum impencojf :uerum eciam docftflimoru:
st. cognaciombuf bumamf atq: aiTinicacibufs.: qbufq: neceilicudinibufdtctc exbibeda
re[tgio:non eo uocabulo uicatur ambiguu cum de culcu deicatifuertitur que(tio:uc
Ftdenter dtcere ualeamufireligione non eflemifi det culcum : qm uidecur boc uerbu a
figntficanda obferuanua ppinquicacif bumane mfolecer aufern.Piecafquoqipprie
dei culcuf mcelltgt folec:qua grect eufebian uocac. Hec came sc erga
parecefoff.ciofe
baben dicicur.more aute uulgi boc nomen etia m operibuf mtfertcordie f requentac.
Quod tdeo arbtcror euenifle.-qa bec fien papue deuf madac: eaq: fibi uelrj
facrificuf
ue[ prefacnficiifplacerecelcatur. Ex qua [oquendi con r uecudme faclu eftatc tv
deuf
ip(e dicacur piufque came grect nullo fito fermonifufu euieben uocat;quif eufebtan
pro mifencordia llloru ecidm uu[guf ufurpet. Vnde m quibufddm fcnpcurarum [oaf
uc difhncliocertiorappareat: n6 eufebianqitexbonocuUu: fed tbeofebian qct ex
dei culcu copolicum refbnac: dtcere maEuerunc. Vtrutibec ducem boic nofuno uerbo
enunciare non poftumuf Que icaq: [dtna grece nuncupacup&amp; latme interpretatur
ferutcuf fed ea quacolimufcleu^uel que trelcid grece^ldcineaute religio dictcur:
(ed ea
que nobif e erga deu: uel qua illi cbeofebian nofuero non uno uerbo expnmere:(ed
dei cultum poflumuf appellare-banc et cm deo deben dtcimuf qui ueruf edeuffaciccp
fuof culcoref deof. Qutcuq: igicur funt m cclefttbuf batttatiotbuf imortalef st
beati: li
nof nd dmdnc:nec bedcofeffe nofuolut :co!endi uciq: no func. Si aiit amac st.
bedcof
uolunt :profedto inde uolunc unde sc ip;i func. An adude ipfi beati:a[iunde nof'

(I De (liperna i[[ummdtione:quid Hottnuf PldConicuf fenfertt. CCti-

»Ea no e nobtf ullufcu bifexcellecioribufpbitofopbirin bac queftione cSflicluC

/Viderunc enim fuifq: [itcenf mulcif modifcoptofiflime mdndauerunt: bmc tlfof

' unde st nof fieri beacof:obtedco quoda lumme mtelligibiU qct deufeft: illif sc
altud e
q tld: a quo i[[uftrdnt::uc clareanc: acq: eiuf parttcipattone pfecti beaciq:
fubfiftant.
Sepe muUumq: PIocinufalTenc fenfum PFaconifexplananf: ne i[[am qutdem quam
crcduncelTeuniuerfitdcifdntmam aliunde beacam efle:q noftram: idq:efle[ume:qct

ipfa non SXedaquo creata e^&amp;quointellijibiliterillummanteiinrelligihkerlucer,


Dat eria limilicudme ad illa mcorporea: de bif ce!eftibuf cofpicuifdmplifq;
corpibuf
tanqipfc dc fob u ipfa fic [una.LunacjppefolifobiectuiUuminar! purdt.Dicicergo
illemagnuf PUconicuf ammam raciondbilem fiue pociuf[ncclIeccud!ifdicenddfir:ex
quo genere ecia imorcalui bedcorumq: ammafcffe mce[[igic:quofin celeftibuf fedituf
bdbicdre non dubicacmo babere fupra fe naturam nfi dei-qui fabncacufeft mundui
d quo u ipfa facTra e: nec aliunde illif fupcrmf pberi uicam bedCd;&amp;
[umemceHigctie
uencdcif q unde prebec; u nobif: colonanf euangelio ubi legicur.Fuicbomoiniliuf
adeocui nomen erac Iobdnnef.bic uenit in cefttmoniu:uc teftimomum perbiberecde
[umme:utomnefcrederencper eu. NoneraciIle[ux:fedutteltimoniuperbibererde
[umine. Erac lume uerum qct illummat omnem bomine' ueniencem in bunc mundil.
In qua differentia facif oftendicur.' anima rationalem uel mtellectudle
qualiferaciri
Iobane;fibi [ume ee no pofleled alcenufueri [uminifparricipacioelucere.HocKipe
IobaneffetetJiubieipbibefceftimoniu dicic. Nofomefde plemcudine eiufdccepimuf,

(LDeuero deicuIcu:aquo Placomcpqmfcreacorem


uniuerficatifince[[exermc:deuiarut colendo agelof:
fiue bonol;fiue malofbonore diuino- &lt;1G m.
aVe cum ita finC:fi Platonici: ue[ quicuqi a[n ira fenferueicognofcenterdriifieut
deum glonficarenc: Si gratiafdgerencmec euanefcerenc m cogicaciombuf fuif:
nec populozf erronbufparnm aucoreff ierenc:parcim refiftere non auderenc: pfecro
conficerent: u illifimortdlibufac bcacif u nobif mortalibuf acmifenf: ut immortdtef
U beaci efle poflimuf: unum dcum deorum colendum qui sc nofter eft u iilorum,

d Qtiod um uero deo facnficmm debeacur. fiC uh.

V 'vVic nor feraicucem :que latrid grece d icicur: fiue m quibufqi (dcrafflencif:
ftuent

3 pnobifipfifdebemuf. Huiuf.n.templu fimul omnef u fmcruli tempIafumufquW

(^ ii Omriiii c6cordia:&amp; fmgulofmbdbitare dignatj.no m omnibufq m fmgulifnuior'


quonia necmolediftenditfmecparcinone minutc.Cuadtllu furfume:aufeftalcart
cor ncftru.eiufumgenico cum Saccrdocepldcamur.ei cruenrafuictimafcedmtufqn
ufq: adfanguine proeiufuencacecerramufei (ttauiffimu adolemufmcenfum: cumm
eiuf c6fpectu pio fandtoqi amore flagramuf Ei dona eiufm nobif; nofq' ipfofuoue/
muf: u reddimuf ei beneficiorum eiuf follennicatibuf feftif: u diebuf
ftacxicifdicamuf
facramufqi memona neuolumme cempo2£ingratarubrepacob[iuio:EifacrifiM n,u f
befhdm bumilicacif: u laudifin ara cordifigne feruide cantdtif. Ad bunc utdcndum
ficut uideriporenceiqi coberendu: abommpeccacorum&amp;i cupidicacum maldie!*
munddmur:&amp;:eiufnommeconfecrdmur. Ipfeeni fonfnoftre bedticudimfipf:''™ 1 "'
appecirionifeft fmif Hunc eiigencefuel pociufrceligencefdmiferemuf eni negligftcf'
bunc ergo reeligcnrefunde u religio dicfta perbibecur: ad eum dilecttone tendimuf
uc perueniendo quiefcamuf.-ideo bcati: quia illo fme perfectt. Bonum emm noffru™
de cuiuf fme mter pbilofopbofmagna co cenno e- nullu eft abud q illi cobererBBW
uniuf amma tnrelledcudlifincorporeo :fi dici poceft:apIexu:uerifimp!et fecudjcurcf
uirturtbuf. boc enim bonum diligere m tcto cordenn tota ammd: u m totauiriurt
precipimur.A.dbocbonudebemur:3iaqburdiIi S imurduci.^quofdi!igimufducerei

-*

(i c6plencur illa duci precepea m quibufrota lex pendet u propbetc. Diligef domin
fi
deii tuii m toco corce tuo- ec m cota anima cua-- &amp;L m cota mence tuatk:
diligefpximii
cuum canq ccipfum. Vt enim bomo fefe diligere noffec:c6(cicucufelt et fmifquo re/j
ferrecomma:queagerec.uc beacufefler.Non enim q fe diligit altud uu!c efle
qfceatuf".
bic auce finife adberere deo. Iam igit; fcienci diligerefeipfunvcomendacur dcpximp
diligedo ficut feipfum. In quo quid aliud mandat; mifi ut ei quantu poteft comendep
diligendu deum '. Hic eft dei culcuPbec uera re!igio : bec recfta pierafbec tancum
decj
debica feruiruf.Quecunq: tgicur (morcalifpoceftafquancalibec uirtutepredica:fi notf
diligic ficuc feipfam : et uulc Mz fubditof ut beati fimuOcm u fubdita beaca e. Si
ergo-
non colic deu miferd eft:quia deo priuacur.fi auce colic deum n6 uult fe coli pro
deo^
IIIimimponufdiumefenteTiaefuffragat::KdiIec!l:ionifuiribuffauet:quafcriptueft:
facrificanfdiiferddicabttur:nm dommo foli.Nam uc alia nunc taceam:que pertmee
ad re[igionifobfequiu:quo'co!ic deuOfacnfittu cercenuilufbominuinefbquiaudeai:
dicere deben rafi dfio fob.MuIta deniq: deculcu diuino ufurpaca fut:que bononbuf
deferuturbumaniffiue bumilicace nimia :fiue adulacione peftifera. lca tfiut quibuf
ea
deferuncur bommef baberencur-qui dicunc colendi K uenerandi. Siautem eifmulfti
addicur:8iddordndi. Quifuero facrificaridu cenfuit: nifiei quem deum aut fciuit:
auc
pucautt:auc ftnxic .' Qua porro antiquuf fic m facnficando dci culcuf. duo illi
fratref
Cayn&amp;:A.be[fatifindicant:quoif maiorifdeufreprobauicldcrifitiu:minorifafpexic.

t/jbTfacrifitnf que deufn6 requirit:fcd ad fignificationem


eorum obferuan uobic^que requint. &lt;l_Cv.

Vifaut tta defipiat ut exiftimet aliqbufufibufdei ee neceflana : que m rjcnftcuf


offeruncur.'Quod cu mulciriocifdiuina fcnptura cefcecur nelongum fauamuf:
breueiIIuddepra[mocommemorarefufTiciac:Dixidommodetifmeufeftu:quoman^
Ibonorum meoif r.6 egef Non fclum igit' pec3re:uel qualibec a!id re
corrupcibi[i:acoi
iterrend:fed neipfa quidem mfcicia bommifdeum egere credendu efbtotumq: cp recfti
icolit; dcufbomini prcdefle non deo. Neq; enim fonci fe quifq dixerit profuifle fi
bi/
benc:aut luci fi uident. Nec q&gt; ab atiquifpatnbuf calia facnficia facTra fut.m
uitfltmif
ipecorum: que nunc dei populuf (egiccime non facic: aliud mtelligendu eft: mfi
rebufj
iillifeafrefftiifle fignficacaf que agunt m nobifad bocuc ibereamufdeo:S£ ad eund^
•finem proximo confulamuf Sacrtfmu crgo uifibi!e:muifibilif facrtficu fdcramencum^
id.eft facrum fi'.nu eff.Vr.de ille penia-nfapud propbecd^uel ipfe propbeta
querenf)
deum peccatif fuif baberepropuiumfiuoluiflefmqutt facrifinumdedifiWuciq: boj
locaufhf non delecftabenf. Sacrificium deo fpincuf contnbulacuf: cor contncum cq
|bumiliatu deufn6 Ipernee. Incueamur qufadmodum ubideum dixic noKefacnfititi^
lubi deum olcendic uelle facrifinu. Non uult ergo facnfitium trucidaci pecoriffed
uulj:
'facrifitium contnci cordif lllo lgitur qct eum nolle dixic^boc figmftcatur quod
eum|
iuelle fubiecit. Sic itaq: i(!a deum nolle dixinquomodo a (ctiltif ea uelie
credicur:ue[uc!
fue gracid uolupcauf Nam fi ea facnfma que uulcquoru boc unum efbcor contnrtt
itK bumiliacu dolore penitedt mollec eif fa ;nfitiif figmfican que ueluc fibi
deletftabilii
idefiderare puratifefbnciuciq: de bifofferendifinlegeuecen pcepiffec.s; ideo
muc&amp;U
ieranc opporruno cercoq: lam ceporeme ipfi deo defiderabilia uel cerce m
n^bifaccep/
icabilia: ac non pociuf; que bif fignificaca (unc:crederencur. Hmc u alio (oco
pfalmi
'alcenufifi efunero mquic: non dicam abv meuf eft entm orbif terre u plenitudo etuC

c^

Nunquid mandueabo carneftaurorum: auc fangumem bircorum potabo 'Tmqm


dicerec: Vticp fi nubi neceffaria eflenbno a te pecerem que babeo m poceftare.
Dcinde
fubmngenfquid i[U fignificenc: I mmola mquic deo facrifinu [audtfi&amp;i redde aln
fffmo
uota tud.&amp;muoca memdie cribulacionif^ eripia ce&amp;: magnificabirme.Iccmdpud
alium propbcramdnquo mquitapprebendam dommum: &amp;: dffumam dcummeum
etfcelfum ! Si apprebenddm illum in bolocauftif: m uitulifannicuiif' Si acceptdumc
dominufm milibufanecum :duc m denif milibuf bircorum pmguium? Si dedero pn/
mogenitd mea pro tmpiecace mea: frucftum uenmf metpropeccacodnima;mee?Si
anminciacum eft ctbi bomo bonum: auc quid deuf exquirac a cemifi facere ludicmm
ti diligere rmfencordiam u paratum efle ire cum dommo deo cuo .' Ec m fcuiuf pro/
pbete uerbifucrunq: difhncfcum efbfatifq; declaracum.-iila facrificiano
rcquireredeu:
quibuf fignificantur bec facnfitia que requinc deuf m epiftola que fcnbit: ad
bebreof.
Bcnefacereinquic^comuracatorefefTenoIiceobliuifci calibufenim facnficiifplacac'
deuf- Ac per boc ubi fcnptum efbmifencordia magifuolo q facnfitium: nibil aliudcj
fdcnficio facnficium prajldtum oporcet mcelligi: quonidm illud quod db bomimbuf
appetlatur facnfitium :fignum eftuen facnficu. Porro autem mifencordia uerum fa/
cririnum eft^undedicfluefcqctpaulodnte comemordUiitalibufenimfdcnfimfplMat'
deuf Quecunq: igitur m mmifterio tabernaculi (iuecempli multifmodifdefacnfinif
leguntur diuimcuf efle precepca:ad dilectioncm dei &amp;: proximt fignificando
referunc'.
In hfeiiim duobufpreceptifuc fcnptum eft:cotd lex pendet u propbete.

(I Deuero perfedtoq: facnficio. &lt;TCvi.

~&gt;-^T\R-omde ueru facnntiu eft omne opufiquod agic':uc fancta fotietate


mbereatnuf

^A_/ deo:rekcum fcilicecad illum fmem boni-quo ueraciter poffimufee beati. Vnde

t «Ipfa mifencordia qua bommi fubuentcurfi propcer deum non fic :no eft facnfinu.

Et-fi enim ab bomme fit:uel offertur :ramen facrifitiu refdiuma eft:ica uc boc
quoq:

uocabulo id Idtim uecerefdppellduerinc.Vndeipfebomo dei nommi confecracuf: g

deo deuocuOmqudncu mundo montunucdeo uiuac:facnfitium eft.Nam fcbocad

mifencordidm pertmec.qudm quifq m feipfum fdcic. Propcered fcnpcumefbrmfereri:

amme tue placenfdeo.Corpufeciam noflrum cum pertemperanna cafhgdmuffito*

queadmodum debemuf: propcer deum facimuf uc non exbibeamuf membra nofrra

arma miquitdtifpeccato: fed arma lufticiedeo facrifinum eft. Ad quod exborwnf

A-poftoIufdic.ObrecroiCdqifracreruofper mifencordidm dei: uc exbibeanfcorpora

ueroboftidmuiuencem:rancad:deopIdccncem:rdtiondbi[eobfequiuueftrum.Siergo

corpufquo inferiore:canq famu[o:ue[ tanq mftrumenco utic amma: cum eiufbonuf

&amp; recluf ufufad deii refercur:facnficiu efbquato magiranima ipfa:cu k refertad


deu:

ut igne dmonrauraccefa formd cocupifcencie reculdrifamiccac.eicp tdnq mcomurabili

torme fubdicd reformed.binc ei placefiq, ex eiurpulcbntudine


accepent:ficfacnfitiii.

^odidemApoftoIurconrequencerddiungenf^noIitemquiccofirmaribuicfeoiIo:
led reformammi m nouirate mentifue(tre:ad probandum que fic uoluntdfdei: quod

bonum * _beneplaciru:&amp;: perFecTii. Cum igitur uera facrifind opera fmc


mifencord»

nue m nofiprofi fme m proximof: quar referuntur ad deum: opera uero mifiTiconta

non ob dl.ud fianc™ri ut a miferia Iiberemur:ac per boc uc beati fimuf: quodnonfic

nili a bono i[[o :de quo dirilum e(t:mibi auce adberere deo bonii efbprofedco
effic^

uccota ipfaredempcacmitar: boc eft congregatio fociecafq, fantforum uniuerfale

jnTTTTTTTjTTTTTT

facnfitium offeracur deo:per facerdorem magnu :qui etiam feiprum obtuht m paffide
pro nobifiuc tanci capicif corpufefTemuf fcctm formam ferui. Hanc enim obcuhc: m
bac obfacuf efbquia lcctm bancmediacor eftanbac SacerdofiinbacfdcriFiciumeft.
Cum iraq: nof borcacuf effec ApofcoUfuc exbibeamuf corpora noftra bofha uiud:
(ancTam:deop[acence:rdcionabi[eobfequiuno(tru:&amp;noncdformemurbuicfecu[o:
(ed reformemur m nouicate fenfufnoftrpad probandu queficuoluntafderqct bonii
u benep[acicum:&amp; perf edlunrqct totum facnficium nofipfi fumufdico enim mquit p
graciam dei: que data eft mibi:omnibuf qui func mcer uofi non p[uf fapere q oporcec
(apere: fed fapere ad cemperantidm: ficut unicuiq; deuf parcituf eft fidei
menfuram.
ficuc enim in uno corpore muka membra babemufiomma auce membra non eofdem
adtuf babentuta multi unum corpuf fumufm Xpo: (inguli aut alcer alcenufmebra
babentef dona diuerfa fcctm gratia que daca e nobifi Hoc eft facrifititi
Cbnftianojf .
mulci unu corpuf fumuf m Xpo:qct ccia facrameco alcanf fidelibufnoto frequentac
Ea[efia:ubieidemon(cracur:cj)inipfaob[acionequainofferc:ipraofFeracur.

tLQuod fancTrorum Angelorum ea fit m nofdiIectio:utnof


non fuof led uniuf uen da uelinc efle culcorefi (LCvil.

£&lt;W Enco illi m celeftibuf fedibuf confticuci (mortalefaj beati:qm creatonf fui
par/
% 1 9 tiqpacione congaudenc:cuiufecernicacefirmi:cuiufuericace certi: cuiufmunere
/ fdndcifunt: quonia nofmortalefa: miferof ut &lt;morta[ef beatiq:
fimufmilencordicer
di!igunc:no[unc nof fibi facnficare: fed ei cuiuf u ipfi nobifcum fe effe noueruc.
Cum
ipfif enim fumuf una ciuicaf d«:cui dicicur in pfa[mo. G [oriofe dicta func de te
ciuicaf
dei.cuiuf parf m nobifperegnnaf :parfin illifopicutacur- Dc i[[a qppe fugna
ciuicace
ubi dei uoluncafmcelligibilifiacq: mcdmucabilif lex eft: de i[[a fuper nof
quodamodo
cura gerirur. Nanq: lbi cura denobif babica:ad nofadminiftrara per angelofi fancTa
ilU fcnpcura defcendic: ubi [egicur: facnficanf diiferadicabicur nifi deo foli.
Huic
fcnpture.buic [egi-Talibufprecepnf canca func acceftaca miracuU : uc fatifappareat:
cui nof facnficareuelmc immorcalefac beati:qui boc nobif uolunt effe:quod fibi.
{jDemiracuIifque deufad corroboranda fidem ptorunvetiarjer
angelosf minifcenu pmifTif fuif adbibere dignatuf eft.&lt;JC. VUI.

"S^^V A.m nimifuetera fi cdmemore:[ongiufcj fatif e reuoluere uidebonque miracuU


1 * finc facrd dcceftancia promiflif dei; quibuf ance annorum milia predixic Abrae:
/ q&gt; mfemme eiuf omnef gencef benediccione fueranc babicure. Quif enim non
miret:
eidem Abrae fibu pepenlfe coraugem ftenlem : eo tempore fenectutifiquo nec parere:
nec e(Te fecunda lam poffec: acq: m eiufdem Abrae facnficio Flammam celicuf facTam
mcer diuifafuicTimaf cucurrilteidemqi Abrae predicTum ab angelifcelefte mcedium
fodomorum: quof bommibuf fimilef bofpicio fufccperac: u per eofde proleuentura
dei promifla cenuerat; ipfoq: immmente lam mcendio miram de fodomif per eofdem
angelof (iberacionem Lotb filu fracrif eiuP Cuiufuxor m uia recro refpicienfi accp
m
falem repence conueHa : magno ddmonuic facramenco nemme m uia liberariomf [uc
precenca deliderare debere. IHa uero que:&amp;i quata funt :que la per Moyfen
populo
dei de iugo feruitutif eruendo m argypto mirabihcer gefta fiint :ubi magi Phdraomf
boc eft E-egif Egypti :qut populum illum dommacione depnmebat: ad boc f acere

J^C

quedam mira permtfli funruc mirabiliuf umeerentur. Iili cnim facicbant umentiifa!
mcancacionibufmdgicifquibur func mali ange[i:boc e mali demonefdediciiMoyfef
autem tdntopotennunqudroiiirtiufinnommedei-quifeciccclu^cemim.-fdcictibuf
dnTelifeoffdCiIe fuperauir. Deniq: m terna plagd deficiennbuf mdgif de;em pldge ptr
JAoyfm mdgnd myftenozc dilpoficione cop!ece fut : quibuf dd dei populu dnntccendu
Pbdrdonif st a^gyptioru durd cordd ceffcrunc.Moxq: penicutc. Ec cum dbfcedencef
bebreofconfequi conarenrurallifdiuifo man per ficcum cranfeuntibufundebincdc^
binc in fefe redeunte coopera:&amp; opprefh flinc. Quid deillif miraculifdicam :
quecum
m deferco idem populuf ducerecur : ftupenda diumicace crebrueriit : aquaf que bibmd
poccranc:miflb ineaf ficuc deufpreceperat : ligno : dmantudme
caruifle:fitientefcjfa/
tidfle : mdndefunentibufuenifledecc[o : 8i cum effec colhgencibuf confhcuca
menlura:
quicquid ampliuf quifqi cotlegerac exorcif uermibuf pucruifle :ance uero diem
fabbacu
duplum collectunvquia fabbaco colhgere non [icebac.-nulla putredineuio[acum:de/
fiderantibufcarne uefci: que tanto populo nulla fufficere pofle uidebdcmolanlibuf
Cdftra completa: Si cupiditatif ardorem faftidio fdtietdcirexcmcftum obuiofboftef
tranficumq: probibencefatqi prcliantef: oranteMo/femambufeiuf m figuracrucif
extenfifnullo bebreoac cadente proftrarof; fediciofofm populo dei;ac fe ab ordradtd
dmmicuf fotietdte diuidencef ad exemplu uifibile muifibilif pene uiuof cerra
debifcctt
fubmerfofuirga pcuflam pecram cdnce mufcicudmi abudacia f[uenca fudifle-ferpentiu
morfufmorciferofimmiflbfdd pendm luftiflimam peccacorumun [igno exaltdCodttj
profpecfto eneo ferpence fdnacol: uc u populo fubuenirecurafflidto: u morfmorie
deftructd ue[uc crucifixe mortif fimilitudine figmficarec'.' Quem fane ferpence
jopccr
facti mcmonam referuacum;cum poftea popuiuferranfcdnqidolum colere cepifftc:
Ezecbiaf rex religiofd poceftdce deo fermenf: cum magna pieratif [aude contrmit

(^De tllicicifartibuf erga demonum culcum: m quibuf Porpbyrmf


P[aconicufqueddprobado:queda quafi iprobando uerfdC.(LGiX.

Ec U alia mulra buiufccmodi : que omnia ccJmemorare nimif longii eft fieblt
Jjd I comendandum uniuf uen detculium;*; mulcorum fallbrumq; probibendu.
Fiebant autem fimplici fide: dcq; fiducid piecanf: no mcancdcionibufs? carmmibuf
nefane cunoficaufdrce c6pofitif:qua ue[ mag.idnmcldetelrdbiliore nomine goetidm
ue[ bonorabiliore cbeurgian uocdc: qui quafi conanc' ifta deccmere ac illicuif
arnbuf
dedicofd[iofdamndbi[ef:quofa&lt;; maleficofuulgufdppellac: bofenim ad goecianper/
cmere dicunc. aliofaucem laudabilefuiden uelint: quibuf tbeurgian deputanc: cum
fmt ucnqi ritibuf faUacibufdemonum obftndti fub nommibufangelorum. Ndin s
Porpbynufquandam quafi purgationem dmmeiper tbeurgian: concancerramensf
pudibunda quoddmodo difputdtione promiccic. reuerfionem uero dd detS banc arcem
prcn-arecuiq negdc^ucuideafeum mceruicium fdcnlegecunoficatiOsi: pbilofopla*
profeffionem :fententiifa[terndntibuf f ludtudre. Nunc ent bdnc arce rancj
falldcem:
&amp; m ipfa adtione penculofam -ei [egibufprobibitd: cduendam monetmunc aiit ucluc
eiuf laudatoribuf cedenfutilc dicic effe mtidande parci ammemo qmdc mcellecWi
f "f r rerum '"t^ll^ibiliu rercipicur ueritaf nulldf babentium
fimil.tudinefcorporii:
led Ipinrali: qua corporalm rerum capmr.cur imagmef Hanc enim dicic per quafda
conlccrdtionertbeiirgicarqudfcbeletafuocantidoneamfien^rqtdptam rufccpnoncm
Ipincuum a angtlorum ad uidendofdeof.ex quibufcamen cbeurgicifcbelecif fattcur

MTM^^nm

mtelleduali anime nibil purgattonifaccedere: quod eam faciat tdoneam :ad uidendu
deum fuum:&amp;: perfpicienda ea que uera func.Ex quo mcelligi pocefbqualiii deoru:
ue[ qualem uifione dicac fien cbeurgicifcofecracionibuP m qua non ca uidencur:que
uere func. Demq; animam rauonalem fiue quod magif amac dicere mceKectualem :m
fupema pofle dicic euadere: ecia fi quod eiuf fpincale efl nulU cbeurgica fuenc
arce
purgatum.porro autem a cbeurgo fpintalem purgan badtenuf ut non ex boc ad
immorralicatem etemitatemq; perueniat. Quanq itaq: difcernac a demombuf dngelof:
aerea loca efle demonu:ecberea uel empyrea differenfangeloif ■&amp; admoneac ucendu
alicuiuf demonif amicicia: quo fubuectance uel paululum poffit eleuan a tcrra
quifcp
poft mortem:aliamuerouiamefleperbibeacddangel0!cfupemac6forcid:cduendd
camendemonii fociecacem exprefla quodamodo confeflione ceftacurubidicicdnima'
pofc morcem luendo penafculcum demonum a quibufcircunueraebacur borrefcere.
Ipfamq: cbeurgianquamue[uCc6ciIiatricemangelorum deorumq: c6mendac:apud
calefagere poceftatef: negare non potutt.-qua; uel ipfe muideant purgationi amme:
uel arcibuf feruianc muidorum:quere[am de bac re cbaldei nefcio cuiufexpromenf.
Confequicur mquit mr m cbaldea bonufi purgade anime magno molimine fruftra/
cof fibi effe fucceffuO cum uir ad eade pocenfcactuf muidia adiuracaf facrif
precibuf
potentiafalligaffecme poftulaca concederenc. Ergo 8C [igauic il[emquit:8iifte non
fbluic.Quo mdicio dixit apparere cbeurgtan:e£ tam boni c6ftciendt:q ma[i:&amp; apud
deofsi apud bommefdifcipImam:paci etiam deof u. ad illaf perturbatioefpafftonefqi
deducrquaf comuntter demontbuf K bommibuf kputeiufaccnbutc. Deofcame ab eif
edjereefediralcitudinefeparann^PIaconifaffirenfmilladifcrecionerencennam.
(|De tbeurgta que f alfam purgationem animif:
demonum inuocacione promicnc. &lt;£Coc.

/-"^ tcc nunc a[iufPIatontcurquem doctiorem ferunt Porpb/nufnercio per qua"


%^ji cbeurgtcamdifaplmam erid lpfof deof obftridtof pafliombuf; Si pcurbaciontbuf
drapqflifacrirprectbufadiurart:cerreriq: pocuerucmepreftarenc anime purgaciongi
ti. ita terren ab eo qui imperabat malum:uc ab d[io:qui pofcebac bonum per eandem
artem tbeurgicam folui cimore i[[o non poffenc- Si ad dandum beneficium Iiberan.
Qutfnonuideatbecomniafallaaum demonum effecomencamifieorum mirerrtmuf
feruuf u a gracta ueri liberaconf alienuf &gt;. Nam fi bec apud deof agerecur bonof
pluf
ibi uticf ualeret beneficuf purgator dmme: q malmolufimpeditor. A.ut fi ditf tufhf
bomo pro quo agebacur purgattone uidebacur mdignuf: no uciq' ab muido cerntu
nec (icuc ipfe dicic: per metu ualentionfnuminif impedici :fed ludicio Iibero id
negare
debuerunc.Mirum eft autem 1 q&gt; bemgnuf ille cbaldeuf qui cbeurgicif facrtfanimdm
purgare cuptebacmoninuenic adquem fupenorc deum:qui uel p'uf cerrerec atq: ad
benefaciendu cogerec cerncof deofiuel ab eif cerrence c6pefcerec:uc [ibere
benefacerec.
Sic camen rbeurgo bono facra defuerunt: quibufipfofdeofquofmuocabac ammar
purgatorefpriufab illa timorifpefte purgaret. Quid-n.caufe efbcur deuf potentior
adbiben pofftra quo cerreancmec poflic a quo purgenc' !kn muenic' deufq exaudtaC
inuidum -ei cimorem diif mcuciacme benefdctacmec tnuenic deufqut cxaudiac bent/
uo[um:«timoremdiiraurerat:ucbencfacidt?Otbeurgidpc[ara:oanimepredic5da
purgdcio:ubipIufimperac immunda muidennaiqimpetratpurd beneficoitiaummo
uero malignoic fptrtcuu cauendaiaideceftanda f allacu: u falutartf audigda dodlrma.

II llll|llll II

Quid.n ! Quia baf rordiddrpurgationerracniegirnc.bur operant; :quafdd mirabiliter


pukbrdf ficut iffce comemorac: uel angelorum imagmef: ue[ deorum canq purgaro
fpiricu uidencT, camen uel cale aliquid uidtfcuUud eft:quod A.pofcolurdicic:quon,d
fdcbdndfcranfFigurdc fe uetuc angeium lucif Eiuf n.func ilL pbancafmaca:q raiferaf
animafmulcorum fdlforumq; deo2f falUcibuf fdcnfcupienfirrecire:&amp;: d uero uen
dei
cu[cu:quofoIo mundancur:ivfanancurauercere: fuucde Proreodidlumefbformtif
fe uercic m omnef.bofbilicer infequenffalldcicer fubuemenfsc ucrobiq; nocenf.

i[ De epiftola Porpbyni ai A.mbuntem &lt;Egypaum m qua


pecic de dmerficace demonum fe docen, (fC.xi.

/T^EIiurfapuicifcePorpbyrrancuad Anebunre rmpric,egypciu:ubi confutent,


", I "nmiliftv quereci: u prodic drcef facnlegaf:^ euercic. Ec ibi quide
omnefdcmoef
/ reprobdc rquof dicic ob lmprudencia crabere bumidum uaporem -.u ideo no inetbere:
V- fed m aere effe fub [una: acq: m ipfo luce globo. Veruramen n6 audec omnef
fdlla/
cidfiv mabciansK inepcidfquibufmerico mouecur.-omnibufdemonibufddre Quofdd
nanq:benignofdemonefmoreappelldc aliorumrcumomnefgenerdlicerimprudctef
efTe fatearur. Miracur aucem q, n6 folum du albciantur uicTimif fed ecid compelUnt
-
aCqr cogancur facere.-quod bommefuolunc: u fi corpore u mcorporalitare dua de/
moniburdiitmgtiuntur:quomododeorerreexiaimadumficlbIem8i[und:Kui(ibiIia
ceceram celo:quecorpora elTe nondubiratur. Ec fi dii rurttNquomododln beneficiali,
maleficienediCdncur.cVquomodoincorporaliburcumrmccorporeiconiungantur,
Quent eciam ueluc dubicanrurrum in diuinannbufa; queda mira fdcientibufanime
Imc potentioref an dliqui fpincuroccnnrecufuemant per quofbec ualeanc:*: ponuf
uenireexcrmrecurcomiac:eoa. Upidibur^ berbiradbibicir» alliganc quordam:*/
apenanc claufa ofcid: ue[ aliquid eiurmodi mirabiliter operancur. Vnde dicicaliof
opmari efTe quoddam genufcui exaudire fit propnum. natura fa[[aX:omniForme
mulcimodumTimuIanrdeortv demonete animarde&amp;mcToru:&amp; boceffcqct eftW
bec omnia:que u.dccur bona efTe:ueI praua.ccteru circa ea queuere bonafuntnibil
opiculari.immo uero iffca ncc nolTe.fed u male conciliare u mfimuUre atq: imptdire
nonuq mrmtiffedulor fecTatorcf:^ plenii ee tcmer,cac.r&amp; ;
fafturgauderenidonbuf.
adulanonibufcapi: u ccrcra que de boc grnere fallaaum malignorumq: fpintuum
qui extrmrecufm dnimam ueniunc.bumdnofcf renfurropicoruigiiancefa, deludunr.no'
cang libiperfuafacofirmac.fedcam cenuicer furpicac-.aucdubicac.ucbecdliorafat
opinan-DifFiciIequippefuicca-copbi[ofopbo:cuncTadiaboIica-rociecaternueInoire:
uel hdenter arguere.quam quelibec an.cula cbnft.ana nec nolTe concatur u I.berr*
deterrarur. Nifi forte ifte* ipfum ad quem rcnb.t Anebuntem canq talium racroru
preclanmmum antiftitem^ al.orcal.um operum canq d.umoru u ad deorcolendof
perc.nennumadmirdCoreruerecundacoffendere.SequicurcncVeaueluc.nqu.rendo
"^rn ^ confidcraCa tnbui non pofTunc n.fi ma[,gn.r* fallacbufpo/

teltacbuf. Quenc.n.cur tanq melionburmuocacfqudr. peionbufimperet.': u c iiuih


wmmirprecepra exequancur: curattrecTatuTe uenerea no exaudianc imprecante:
ann^nTrr ^^'""^^"^""^■^"orl.fcecducerenonmormtur^rab
lwo™*»J ^?^ ^ abftln ^edenuntient: ne uaponbuT profeAo
Z /r rT 'P fl uero " ^"Cuaporibur.K.ciantur u nidor.bur boltidrum.
«mq, &lt;1 cadauerifcocacTu probibeac' inlpecTor: u pleriiq ,IIa
cadauenburcelcbrenc

c^

qutd fic quod non demoni uel alieui anime defunclrfed ipfi foli &amp;■ lune dut
cuictinqr
celefciumbomo cuiltbecuicto obnoxtuftntcndic minaf: eofq: cernrac falfo uc etfex/
corqueat uentacem. NrMS celum fe collidere commmdCur:&amp;: cecera fimilia bommi
impoflibilia.uc illi du cancj infipicctfiimi pueri falfif &amp; ndiculifco
mmacionibufccn ici:
qct imperacur efficianc. Dtctt etiam fcnprtflfe Ceremonem quendam Cdlium fdcromm
uel pociuf fdcnlegiorum pertcum ea: quedpud ajgypciof celebrancur: ucl de Ilide:
uel de Ofiride marico eiufmdximdm uim babere cogendi deofuc fdcianr imperdtd:
quando tlle qui carmmibuf cogic ea fe prodere ue[ euercere commmarur. ubi fi etiam
Ofindifmembra diffiparurum cerribiltccr dictc: fi facereiuflanegIexennc.Ha:c arqr
buiufmodi uana u infdnd duf nominem mmari: nec quibuf libec fed
tpftfceleftibu0&amp;;
(idera luce fulgftibufmec fine effecTru fed molecd poceftate cog?ce:atq: bif
terronbuf
ad faciendd que usluenc perducencem:merico Porpbynufddmiracur. imo uero fub
fpecte mtrantif&amp;; caufaf reif tdliu requirenci r :dac ttelltgi illofbec agere
fpincuf:quo2f
genuf fupenuf fub aliorum opmacione defcrtpficmon uc ipfe pofuic natura:fed uitio
fall acef: qui fimuldnc deof sc animaf deftindcorum ^demonefaucem non uc aic tpfe
le
fimu[anc:fed plane func. Ec q/ ei uidec' berbif Si Upidibuf &amp;: animdcibuf&amp;:
fomf certil
quibufddm dc uoctbuf&amp;; fio-uracioribufacq' figmenrtf quibufdam etidm obferudiif
m
celi conuerftone mocibuf fiderum :fdbncan m cerra ab bommibuf potefracef idcneaf
uarnfeffedibufexequendif coiu bocdd eofdemipfordemonefpercmec ludificatoref
animaru fibimec fubdica^ &amp; uolupcana dbi ludibna de bominci erronbufexbibfref
A.uc crgo reuera dubicanf&amp;: mquirenfifta Porpbynunea camen comemorac quibuf
conumcant; &amp;reddrguanc:nec ddeafpoceftacefque nobifad bearam utcd caf eflenda
fatrencTed ad decepcorefdemoef percmere morJTrenc': aut uc meliora de pbi!ofopba
fufpicemur.-eo modo uoluit bommem igypcum talibuf erronbuf deditum &amp;: dliqua
mdgnafelcireopinancemmonfuperbdquafiaucontatedodlonroffenderemecapte
aduerfancifalcercatione curbare: fedqual querencif&amp; difcere cupiencif
bumilicace
ad ea cctgicanda conuercere: &amp;: q fmc contemnenda ueleciam deuicanda monftrare.
Deniq; prope dd eptftole finem peeit fe ab eo docen: que fit ad beatirudmem uia. ex
argypcia fapicntta.Cecerti illcf qlufcouerfatio cii dnfad boc cffecuc ob mucmcndu
fugttiuum ucl predium copdrandunvuel propccr nuptiafutl mercactiramtucl qutd
bumfmodi mencem dtumam mquiecarenr:fruftra cof uideri dictt colmfle fdptcnctam.
tlla enim tpfa numma cum quibufcc1uerfarcntur:&amp; ft de cetenfrebufuera
pdicerenc:
tamen quonia de beaucudtncnibil caurum ncc fdcifidoneum monerencmec dcofillof
effenec bemgnofdemonef fed aucilluqui dicicfal(ax:aucbumanu omnecdmencci.
Verum quia tanta u ralia gerunt bif drhbufuc umuerfum modiibumdne farulcatif
excedjnc-quid reftat nt r iut ea:que minfice canq diumicufpredici ue[ fien
uidencur:
nec cu ad umufdci culcii referunc':cui fimplicicer mberere
facencibufquoqiPIatonicif
&amp; per mulra teftantibuf fblum beacificum bonum efbmalignoz^: demonum ludibna
ti. feducflona impedimenca que uera piecace cauenda func: prudencer intelligantur.

([jDe miraculifque per fancTwum ang elorum


Tnmiftenum deufuerufoperatur. (LC-xu.

Orro aurem qurcuqr, miracula fiue per angelof fiue quocunqsmc! ita diumituf

fiunnut dn umufin quo folo beatautta eftcultum religioneqtcomendenciea

ere ab eifuei per eof: qui nof fca"m ueritate pietatemcj diligunc neri-ipfo deo m
illif

, ^uere &lt;

TX
opei-dnce credendii eft. Neqi.n. dudiendi ticiqui deum mutlbilem uifibilu miniaiU
operari negdnc :cum ipfe ecid fcttm ipfof feceric mundu :quem cerce utlibitem
nepare
non poflunc. Qmcquid igicur nura 'jtte f ic m boc m jndo ; profecto mmuf efb q
cccif
bic mtidufiid eft celu-'&amp;! cerra :&amp;: omnid que m eif lunc:que cerce deuf
fectc. Stcuc&lt;iuc
ipfe qui fecicucd moduf quo fecic occutcufe ec mcoprebenfibttif bommi. Qudaifitdq:
miracuU uifitihum ndcurarum uidendi dfliduicace uiluermc-' tamen cum ed fjpiertcer
intuemurimuficattfiiniifrdriflimifq! mdicrd func. Ndm u omni mirdcuto quod fic per
bommcimdiufmirdculum fbomo.Quipropcerdeufquifecicuifibilid cclu gi ceram:
non dedigndtur f dcere uifibitid miracuta m ceto uel in cerrd: quibuf dd fe
muifibiEem
cotendum excicecanimanvddbucuifibitibufdeditdm. Vbi uero &amp;quandofdcidt:in/
comucabile conlilium penef ipfum efb m cutufdifpolicione idm cempord faccd funti
quecunqi Furura func. Nam cempordtid mouenfcemporaticer non mouecur:neCd[ircr
nouic f dciendd q fdcta: nec dticer muocancef exaudic: q inuocdturofuidec. Namtl
cum exaudtunc dngeli eiuf ipfe in eifexaudic canq m uero nec manuf ddo ceplo fuoi
ftcut in omnibuf fandhf fuifi. eiufqi cempordticer fiur iuffd:ecernd eiuf tege
cofpecfti

&lt;£De inuifiWi deoiqui fe uifibtte fepe prefliticmo Tcctm qctefci


led fecundu quod pjcefanc ferre cernencef. dCxut.

4 |^ c mouere debetiqi cu fic uiifibittf:fepe uifibitirer patrtbufappdmine


memorat'.
,-* — t_Stcuc entm fonufquo audicur fencenitd m lilencio mcelligencie conftituca;
non
( eft boc quod ipfd.icd u Ipecief qua uifufeft deuf m nacurd muifibtti
confhcucufinon
erdc:quod ipfe. Veruntn ipfe in eddem fpecie corpordliuidebdcunficuciiU fententia
in lpfo fono uocifduditur. nec illi ignorabanc: muifibitem deum in fpeue corporalt
nequdqm fe pofle uidere. Ndm m toquebdtur cum toquente Moyfe: ac ei tamai
dtcebdt: Si mueni grdciam dnce ce: oftende mibt cemettpfum fciencer: uc uidejmte.
Cum igitur oporcerecdei (egem m edtcti r angclorum ternbititer ddtvno uni bommi
pductfue fdpiencibufled uniuerfegcnci u populo tngenci:cord eodepopulo mdgtu
facta func m monceubilex per unum ddbdiur:conlpicience mutricudme nietumda
ti cremendd que fiebanc. Non emm poputuf Ifrdet fic^Mcyfi credidirqucddmotluiii
fuoiycurgoldcedemoniuaid louefeu ApjIIineIegefqudfcondidic:acccpifrcc. Cum
entm lexddbdturpopuloqud coti unufiubebdtur deufi inconfpedu ipfiufpopuli
qudncum fiifF icere diuina prouidencid mdicdbdrimirdt ilibufrerum frrnif K mocibuf
appdrebdc: dd edndem legem ddndam credcon feruire credturam.

&lt;2jDe uno deo cotcndo non fblum propcer ererna: fed


eti jrjpter cempordlid t-enefitid que uniuerfd mipfiuf
prouidemte poteftdce conliftunc. CETxuii.

^^rTcutduteuniufbommif ttd humani genenfqd" ad dci poputum pernwrrecTa


C_&gt; erudno per quofddm dmcMtof cemporum tdr.q ecamm profcctcdccefiitufiuc
^Ja tempordtibufdd etcrnj carterda -ti d uiftt tlibuCad inmftt itid furgcrecurncd
fdneuc
tcidmi lo cemporequo uifibilid promircebdnc diumitu r premidunufrdntucolenduf
comenddree' deufme menf bun-ana uet pro ipfirrerrenfuice trdnfirone benefuuf cuicj
ni iuero dnime creaton : x doimno fubcleretur.Omntd quippe que preftdre boibuf
uel ange!, uel bonmefporfuncun uniufeffe omnipccciifpcicrtdte^uifquifdifricn'"'
-*

l!|llll|llll llll|lll llll|llll II

infdntc.DeprouidencidcercePIotmuf Platontcufdilpuraredmq; a fummodeo cumf


efb mcelligibilifacq; incffabilifpulcbncudo^urq; ad bec cerrena tc ima percigere
flof/
culorum arq; folio if pulcbncudinc coprobac: que omia quafi abiecla u uelociflime
pereuncia: decencifiimcf formdrum fuarum numerof babere non pofle confirmdc:
mfi inde formcnt; ubi forma mcelligibilif &amp;r mc6mucabilif fimul babeT omnia
pfeuerac.
Hoc dominuflcfufibi oftendicubidiciConfiderate lilia agri quomodo crefcunc: no
laborancmeq: nenc. Dico auc uobifqa nec Sdlomon in omni glorid fua fic amictuf
eftftcuc unum ex bif Quod fi fenum agn :quod bodie e 1 8C craftn clibdnu micticur:
lic deufueflric:qudnco mdgifuofmodice fidei ?Opcime lgicur dnimd bumdnd ddbuc
cerrenif defiderufmfirmdiedipfd que cempordlicer exopcdc bona mfima: dCq: cerrena:
uice buic crdnficone neceffdrid: 8i pre illiuf uite fempicernif benef itnf
concemnenda:
non tamen nifi db uno deo exp;tftare confueuic : uc db illiuf culcu et tam m
iftorum
defiderio non recedacad quem contempcu eorum m. db eifduerfione per ueniac.

li.De mmifteno (ancftorum AngeloJf quo puidencte dci ferumnc. tl&amp;xv.

^^J^IciCiJq:diumeprouidentiepIdcuicordindreremporucurnjm:utqueddmodum
^_) dixi:&amp;; m dclibuf Apofto!orulegitur:(ex m edictifdnge[o2f ddrecur de uniuf

/ uen dei cultu: m quibuf Si perfond ipfiuf dei non quidem per fiiam fubftdntidm
qua
femp corruptibilibuf ocu!ifinuifibi'ifpmdncc:fcd cercifmdicuf per fubiecfram
credcon
creacuram uifibilicer dppdrerec:*: f/Ildbdcim p crdnfitorijfrempoif moruUfbumdne
Iingueuocibuf [oquerec':qui m fud nacurd n6 corpddcer fed fpiricdlicer:n6
fenfibilter
fed mceUigibilicermon cempordliterfed ut itd dicdm ecerndlicer.-nec incipic
loquimec
definic.quod apud tllum finceriufdudiunc : non corponf aure fed mencif miniftr auO
&amp;; nucu:qui eiufuericdcemcomucdbili perfruunt immortdlicer beaci:&amp;' qct
faciendu
modif mefFdbilibufdudiunc: &amp;: ufq: m lftd uifibilid acq; fefibilia
pducenduuncocanter
aeqi mdifFicuIcer efftciuc. Hec aucem [ex diftnbucione cemporum ddCd eft: que pnuf
baberec uc dicftum ertr promifld cerrena: quibuf rdmen fignificarencur «rcernd :
quas
uifibilibuf fdcramenttfcclebrdrenc mulci: incefligcrenc pauci, Vniufcamen dei
culcuf
aperciflima illic u uocu u rerum omniu conteftdtione prectpicurmo untufde curba:
(ed qui f ccir cclum 8/ terrant:&amp;: omnem anima&amp;Jomnem fpincum:qui no
efbqctiple.
IUe.n.feciCibec facta litcarq; uc finpa: benefe babeac:eiufindtgec:a quo fadca fur.

{[5n de promerenda beara uira nfdngedf lic crcdendumt


qm fe coli extguc bonore diuino:an uero illif: q n6 libt:
fed uru deo fancfcd preciptunc religione lerutre. tfC.xvfc

/ \ Vibufigtc? angdif de beaca &amp;: fcmpttcrnd utta credendum efie cenremuf?


Vcratn
V^V^eiOg fe religiomfncibuf coli uolucfibi lacra &amp;£ facnficia flagtcacefa
morcalibuf
exbiberi:dn eif-qui bunc omnem culcum um deo crearort omnium dcben dicunt.-eiqi
reddendum uera pierdte precipiunc:cuiuf &amp;: ipfi contem platione beati
fimc:&amp;: noffu/
rurof effe promicruc • I!!a nanq; uitio dei cante pulcbncudinif uifio eft:&amp;:
cdco dmore
digniflimd : uc fine bac quibuflibec alitf bonifpreditum atq; abunddntem: no
dubicec
Flocmufinfehciffimu' dicere.Cum crgo ad buncunum quidam angelrquiddm uero
ad feipfof [dtrtd colendof ftgnifmirabilibufexciccnt:^ boc ica uc i[!t tftof coli
probi/
bediic: ifti auccm profctbere non audeanc : cjuibufpociuf fic crcdendum :
refpondeanc

II llll|llll II

platonicprefpondeanequicunc]: pbi!ofopbi:refpondeant cbeurgiuel pocmfpiurgi.


Hoc cnim func ille omnefarcefuocatulo digne. Poftremo refpondeanc bommefS
ulluf ndture fue fenful q&gt; ranonalef creau func:ex afiq parce uiuic m eiOK-
efpodeOT
mqm: eifne facrif icandum fic duf ue[ angelif: qui fibi facrifican lubenc: an illi
uni cui
mbenc bi qui &amp;; libi at iftif probibenc. Si nec ifti nec itli ulla tmracula
Facerenc: fed
tantum prcciperenralu quidem uc fibi facnFicarecuralii uero ld uerarent:fed ura
tifi
mbcrenc deoUactf debercc pietaf ipfa difcemere:quid borum de Fdftufupcrbie:quidde
uerd religione defcenderec. Plufetiam dicdm. fi cdncum bi mirabilibuf factif
bunwndf
animdf permouerenc qui fdcnFicid libi expetunt: illi autem qui boc probibenc u uni
tdntu deo fdcnf icari mbec mequaq lfta uifibilid miracula f acere dignarentur
:ffec7o
non fenfucorponffed rdcione mencif preponendd eorum eflec autonraf.Cum uero
deufid egent ad comendanda eloquia ucriranf (iie:uc per iftof immortdtefnunnof:
non fuifdftiifed mdieftdteilliufpdicdncef fdcerec maiora:cernora:darioramiracuU:
ne infirmifpiifilli qui fdcnfttid fibi expccunr falfam religioncm faciliuf
perfuaderenr:
eo q&gt; fenfibufeorum quedam ftupendd monftrdrenc :quem tdndem itd defiperc libcic
uc non uera efigac qua: fedtecur: ubi &amp;; dmpliora muenic: qua; miretur HIU
quippe
miracula deorum gencilium que commendac biftonano ea dico que inreriMutfccm/
porum occulcifipfiufcdufifmundi: ucruntamen fub diuma prouidentu confticutifK
ordmatif monftrofa contmgunc:qua[ef funt mulitati parcufanimabum sc celi rerreq:
rerummfolicdFdcief fiuecatumcerrcniffiueetum nocenfqueprocurdnatqmicigan
demonicif ncibuf Fdlldciflima eoic dftuctd perbibcrur. Sed ea dico que ui ac
poceftare
eorumfierifdtifeuidencerapparec:uceft:q) effigiefdeorum penacum quofdeTroui
Xeneaf f ugienf aduexic: de loco m [ocum rmgrafle ref eruntur-' q» cotem Tarqumiuf
nouacufa fecuit: q» Epiddunuf ferpenf Efculdpio nauiganti R-oma comefadbefic:
qmauimqua limulacrti mdtnf Pbrygie uebebacur: cancif bominu bouqiconacibuf
immobilem reddicam.-una muliercula zona alligacam ad fue pudicicie tefhmonium
mouicec craxic:q&gt; utrgi ueftaufde cuiuf corrupn6e queftio uercebat::dquatmpIer.o
cnbro de tybtn neq: ;pfluence:abftulit cotrouerfiam. Hec ergo acq 1 a[ia
buiufcemodi
nequaq i[[ifquein popufo dei facta [egimuf uircuce ac magmcudme c6ferende liinc.
Quanro mmufea que 1U02C quoq: populoic qui calefdeof colucrunc:[egibufiudt«H
func probibendd acqr p[ectenda:magtca fcificec ue[ cbcurgica.' Qucrum p[craq;(pe/
ciecenuf morcd[iu fenfufimdgmana fudificatione decipiunc:quale eft luna deponcc 6,
Donec fuppofitaO uc aic Lucanuf propior defpumec m berbaf.
Quedam uero at fi nonnullif pnorum fadrifuideancur opere coeauan :fmtfipfe quo
difccrnuncur: mcomparabiliter bsc noftra oftendic excellere. llli enim mufti csnco
mmuf fdcnfitiifcolendi funnquanto magif bec expecunc.bifuero unufcomendicur
deuf qui fe nullifcalibuf mdigcre w fcnpcurarum fuarum teftificdcione: U eorurid 1
" 1
poftea fdcnficioif remocione demonftrdc. Si qui ergo angeU fibi expetunt (acnfinu:
prcponendi eif funtqui nonfibifed deo creaconomnium cui feruiunc. Hmcemffl
oftendunc q fincero amore nofdiligunr: quando per facrif inu non fibi fed o fubdere
nof uo[unc:cuiuf&amp;; ipfi concemplatione beaci func:&amp;: ad eum nofperuemre
querunc:
a quo ipfi n6 recefferunc. Si aiic angeli qui non um fed plunmif facnficia f len
uoluc:
non fibi fcd eif dnfuolunc quorum deorum angeli func:eciam fic eif preponendi func
1II1 qui unmf dei deorum angeli func: cui facnfican fic mbcnruc aficui alcen
uecenc:
cum eorum nulluf buic uecec :cui uni ifl i facnf ican mbenc. Porro fi qct
mdgifmdtac
eorum fuperbaFallacia.nec boni nec bonoru deorum angeli func fcd demonefmali:

-*

^:

P&lt;

"Tjne arc
^ omnid

qui non umim folum dc fummum deum fed feipfof fdcriFitnfcoIi uo[unt:quod maiuf
q dci umuf concrd eof eligendum eO prefidium cui feruiunc dngeli bora : qui non
libi
fed itluubencuc fdcnficioieruidmuf.cutufnofipftfdcrincium cfledefcemuf.

&lt;lPe ared celdmcnct miracutifq: figriorum que dd comendanddm


legtfdc promillionifduconcdtem diuinicufFdcftdfunc.&lt;fC.xvit.

K-omde tex dei qu,E m edicfhfddtd eft dngetbrunvm qud unuf deuf deorum
retigione fdcroru luflufeft coli-dlu uero quilibet probibituindrcd erac pofitd:
arcd teffcimonu nuncupdtd eft. Quo nomine fdcirfigmficdtupnon detVqui p illd
omnia colebdcuptircundudi folereuel connnen loco- cum refponfd eiuf tc quarddm
bumdnif fen(ibufddrencurligndexi!Iiufdrce!oco:fed ttolutdtifeiuf binc ceftimontd
perbiben:q&gt; ecidm ipfd lex erac in cdbulif confcriptd fapideif &amp;r in drcd ut
dixi pofitd:
qudm cempore peregrmdtiomfin beremo cum tdberndculo qd" fiimlicer dppelldtum
effc tdberndculum teftimonit:cu detitd Sdcerdocefuenerdtione portdbdt. Signumq:
erac: q&gt; per diem nubef dppdrebdc: qu&lt;E ficuc ignifnocte fulgebdc. Quec nubef
cum
mouerecuncaffcra mouebdnc.Si ubi ftdret.Cdftra ponebdncur. R_edditd func duce illi
legt mdgni miraculi ceftimonid.-preceriffcdquedixi:*: precer uocefqueex ilhufdrce
loco edebdtur. Ndm cu cerrdm promiflionifmcrancibuf edde arca cranfircdorddnif
fluuiufex pdrte fupenore fubfiifcenf et ex mfcriore decurrer f u lpfi ai populo
ficctl
prebuic cranfeundi locum. Dcirde ciuitdtif que primd fjoftitif occurrtc more
gentium
deofplurimofcolenffeptiefeddedrcdcircudcfrdimurircpcnce ceciderunt nultd mdnu
oppugndti -nullo driece percufli. Poft boc ecid cum m cerra promiflionifeenc:»;
edde
arca propcer eorum peccdtd fuiffec db boftibuf cdpcd^bi qui edm ceperancun cemplo
dei fui quem pre cererifcotebdnc bcnoriFicecoIIoedruntidbeuntefq: clduferuc ;
dpcoq:
poftera die fimufdcru cui fuppiicdbdt:muenerucco'ldpfum:deformicerq! confrdctu.
Demde ipfi prodignf acli dcformmfq: punitudrcdm diuira teftimonu populounde
ceperanc.Teddiderunc. Ipfd dutem redditio qudhf fuicf Impofuerune edm ptauftro:
eiq: luucncdfd quibufuuulof fuggencefdbftraxeranc fubiunxeruc:&amp;: edfquo uellcc
irefiuerunc: eciam bicuim diumdm explordrecupiencef. A.citIefinebommeduc&lt;c:
acq: recfcore dd bebreof uid percmdciter gradicncefnec reuocdte mugicibuf
efunentiti
filiorum^mdgnum fdcramentum fuifculcorcbufreportdruc. P3ec dCq: bumfmcdideo
pdrud func: fed mdgnd tcrrendif fdlubnccr erudiendifq: morcdlibuf. Si.n. pbilo^opbi
precipueq: Hdcomci recftiufcecerif fapuifle Iduddncur;ficuc pdutodnce comemordui.
q&gt; diuindm prouidencid bec quoq: rerum mfimd dcq: terrend ddmmiftrare docueric*
numerofd:c ceftimomo pulcbritudinu: quenon folum m corporibufdntmdlium: ueir
etidm m berbtf fenoq: gignunturqudto euidenciufbec dtceftdntur diumirdti que dd
boram predicdtiomfeiuf fiunt:ubi ed religio commenddtur; queomnibuf cetefhbuf
terrcftribufmfcrnifqi fdcnficdn uetdc^unt deo tdncu mbenfqui fofufdiligef u
dilecluf
bedtof fdcic:eorumq: fdcnficiorum tempora imperacd prefmienf edq: permeliorem
fdcerdocem in meliufmutdndd predicenf nomffcd fedppecere:fed per bec d!id ponora
fignificdre ceftdtur-non ut ipfe bifbonontuf fublimet:: fed uc nofddeum colendum
eiq: coberendum igne dmorireiurdccenfi:qd* notifnon ilti bonum eft:excicemur.

(jContra eofqm de miraculifquibu^dci populuferudicufeft*


neTdnc ecclefidfliaf Iibnfefle credendum. (LCxviii.

**

3~TTN cicer aliquifilta falfa effe mmscuta: nec fuifTe fdcfta fed mendaciter
fcnpra!
CHOuifquif boc dicicfi bif rebuf negac ommno ullif IitrerirelTe credcndumipocefr.
etiam dicere:nec deof ullofcurare morcalia. Non.n.fe aliccr colerdof effe
pfudfcrurai
nifi miratilibufoperum eff ectibuf: quorum m biftona gencium tefhf eft iquarum du
feoftencaremirabilef potiufquttlefoftendere pocucrunc. Vnde boc opere nofrro
cuiuf bunc lam decimum Iibrum babemuf m manibulinon eof fufccpimuf refellendofi
qui uel ullam ee uim diumam neganc^uelbumana non curare concenduncifedeofcjm
noftro deo conditort fancte u glonofiffime ciuicacifdeof fuof preferunn nefcienccf
eum effe ipfum eciam mundi buiuf utfibilif ec mucabilifmuifibilem u inc6mucdbilein
condicorem : 82 utce beace non de bif que condidic:fed de feipfo ueriflimum
Urgitorem,
Eiufenim Propbecaueraciflimifaic:Mibi aucem adbereredeobonumeft. Defme
nanq: boni incer pbilofopbof quencunad quod adipifcendu omnia officta referenda
func. Ncc dixic tfteimibi aucem nimifdiuicufabudare bonii efbauc infigmn purpura
sc fcepcroiuel diademaceexcellere: aucqct nonnullli etiam pbilofopboru diccrenon
erubuerunc: mibi uclupcaf corponf bonti eft.auc qcf meliuf ucluc meliorefdicereuiii
func=mibi uircufammibonumeft.Sed mibi mquic adberere deo tonumeft.Hoceu
docuerac:cui uni cancumodo facnficandu : fancT:i quoq; anged [egalium
facrificioruni
eciam c6reftacione monueruc. Vnde ecia ipfe facnficiu eiuf factur fuercic :
cuiufigne
mcelligibili correpcufardebaDS; m eiuf mcffabilem rncorporeuq: coplexum fdnclo
deiideno ferebatur. Porro aucem fi mulcorum deorum culrorefiqudlefcuq: deof fuof
effe arbicrencur:ab eif facftd efle miraculauel cmilium reru biftone uel
Iibnfmdgicif
fiue qct bonefhufpucac cbeurguifcrcdunr : quid cae eft cur illif Iiccenfnolinc
crccere
ifta f acfta effeiquibuf ranco m&lt;:icr debecur fideO quanto luper omnefeft
magnufui!
unt (oli facrificandum precipmnc.

&lt;{Que racio fir uifibilif facrr icu quod uni uero Bi muifitili
deoofferndocecucrareligio. (CC.xix.

/^V Vi aut? puranc bec uifibilia facnfina diiralnfcongruereiilti uero


rancjmuifitilt
V^^muifibilw: 8c maicra maiorrmelionq; meliora-qualia func pure mennfaibone
uoluftcacifoffitiaiprofccfto refciunt baic lra efle figna lllorum : licuc uerba
fignamu
uel fonancid ligna func reru. Quocirca ficuc orancefacq; laudancefad eum dtngimuf
fignificanrefuocef: cui refipfaf m corde quaf fignificamuficfferimufiicd
facnficantef
non alcen uifibile facnficiu offerendum efle nouerimuficj i!d cuiufm cordibufnoftnf
muifibile facrifinu nofipfi effc debemuf Tunc nobif Fauenc nobifqi cogaudenr: «stqi
ad boc lpfum nof pro fuifuinbufadiuuant argeli quiqi uirtutefq: fupenoref; ecipfa
bonicace ac piecate pocencioref Si aucem illif bec exbitere uoluerimufmon Iibencer
accipmnt.8&lt;; cum ad bommefica mittumuruc eorum prefer.na fentiatur iipcrcidi""
uerant: Sunt de bifexempla mlittcnf fancftif Pucauerunc quida deferendudngelif
bonorem : uel adorando uel facnficando qui debecur deo: u eoif func ddmonitione
probibicu mfiq: funcbdtceideferreicuium fafefle nouerunr. Imiranfiirrdngelof
nmcftorecia fancTi bommefdei.Nam Paulufsi Barndbafin lycdoma fddto quoddi»
miraculo fdnicacif pucan func dmeifq [ycaoroiimmcldreuicrtimaruoluemnriqucd
a fe bumiti piecate remouenccrieirin quem crcdercnc-anr.unciauerunc deum. Sednrc
ob abud fallacerilli rupcrbe fibi boc extguncmifi quia uero deo deberi fciunr.
Non.n.
reuera ucaic Porpb/nufiss nonulli pucanc: cddauermifnidoribuf fed diumirbono/
nturgaudenc.Copiamueronidoru magnababcncundiqi.ajfiampliuruellcncipi
II llll|llll II

-*

r*

fibi poterancexbibere. Qui ergo diumitate fibi errogant fpiritufno cuiuflibet


corpif
Fumoifedrupplicanfanimodtfertant^cuidecepcofubiecloqidommentf.-mcercludecef
iter ad deum uerii-ne fic bomo itliuf facrificiikdum facrif-icacur cuipia preter
illum.

(EDe fummo ueroq: facnficio quod ipfe dei et


bommum mediacor effedtuf eft. (fCTxX.

J iNde ueruf ille mediator m quantum formdm ferui accipienf: mediator cff ecluf
V^eft dei u bommum bomo lefuf Xpuf: cum in Forma dei facrifitium cum patre
liimdDcum quo u unufeft deufcdmen m formd ferui facnficiumaluic efle q fumere.
ne uel bac occafione quif q exifhmdret cuilibet facnficandum effe credture. Per boc
&amp;: Sdcerdofefbipfe offerenf ipfe u oblacio. Cuiufrei fdcrdmentum quocididnum
effe
uoIuicEccleli,i:facrif-icium:cum ipfiuf corponfipfe fic capuc: &amp;: ipfiufcapicif
ipfdlie
corpufcdm ipfd p ipfum q ipfe pipfam fuecuf offerri. Huiuf uen fdcrificu
mulciplicia;
uariaq; figna eranc facnficia prifca fanrtorum: cum boc unum per mulcd figurarec:
canquerbifrnulrifrefunddicerecupucfinefdltidiomulcum commendaretur. Huic
(ummo ueroqi facrificKccundca facrificia falfa ceflerunc.

(LDe modo poteltatif demombufdate ad glonficandof:


fanclrofqui ptulerunt lam paffonenvqui aenoffpintuf
no placado ipfoffed mdeo gmanendo uiceruc.([C7xxi.

Oderacifautem prefmitifqi temponbufeeiam poteftaf permiffd dcCmonibufue

bommibufquof poffidenc cxcicatif inimiciciafdduerfufdei ciuicatem tyranmce

exerceanc:libiqi fdcnficid non folum ab offerencibuf fumanc:&amp;: a uolencibuf


expetac:
uerum eciam ab muitifperfequendo molententer extorqueancmo folum permciofa
non efhfed etiam utilifmuemc Ecclefie ut mdrcyrii numeruf impledcunquof ciuitdf
dei tanco clanoref u bonoratiorefciuef babec: quanto fortiuf aduerfuf impietatem
poteftatum etiam ufq; dd fdngumem certdnc- Hof multo eliganauf fi EccIeliaOica
loquendi confuecudo paccrecmoftrof Heroaf uocaremuf.Hoc enim nome a Iunone
dicitur cractum.quod grece Iuno Heraappellacur.&amp;: ideo nefcio
quiffiliufciuffcctm
Grecorum fabuldf Herof fuenc nuncupatuf boc uidelicet uelut myfticii figniftcate
Fabula:gj aer lunomdepucecur.ubiuolunt cum demombufHeroaf babitare. quo
nomine appellant alicuiuf menti animafdf fundtoif Sed d cocrano Martyrefnoftn
HeroefnuncuparenturfiutdixiufufEccIefiafticifermonir admitterec.no q&gt; eifeflec
cum demombufin aere fotietaffed quod eofdem demonef id e aereaf umcerec pracef:
U m eifipfam quicquid putacur fignif-icare Iunonem:que no ufq^quaqi mcouenienter
a poecifinducit:' iramicd uircutibuf&amp;; celu petentibuf uirif fortibuf muida.
Sed rurfuf
eif fuccubic mfeliciter cedicqiVirgiliuf.uccum dpud eum illa dicac.
Vmcor ab Aenea.

Ipfum Aenea admoneac Helenufquafi coTiIio religiofo &amp;: dicac.


Iunoni cane uoca Iibenfdommamq; potentcm.
Supplicibuf fupra donif.

Ex qua opmione Porpbynuf quifnon ex fua fententiafed ex alioru bonum diciC


deum uel geniu non uenire m bominem nifi maluffuenc ance pldcdcufcangf-ortiora
lincapud eofnumma mala q bona.quando quide mala impediuncadiucoria bonoif-

fh

,tt

mfi eifpldcatd denc locum. mdlifcr. nolentibuf bona prodeflr non poflintmocere aute
mala poffmc non fibi ualentibuf reliftere bonif Noneftifkduereuerdcicerqifdncre
reltgionifuui.nonfic Iunnnem boc eftdereafpoceftacefpiorumuircunburinuideief
noftn mttrcjiTefutncunc. Non omntno fi dtct uficace poflet;Heroef noffri
fuppltctbuf
d6tf fed utrcucibufdiuinif beram fuperanc. Commodtufquippe Scipto Africdnufefc
cognominacufai uircuce A.Fncam utcertc; cj fi boftef domf pUcdffec uc pd.rierenc.

{LyYidefic fanctirdduerfiim demonef pgteftdf!


u unde cordifuerd purgdtto. ClCocxh.

A |Erapieratebominerdeideredm potefrdtemmimtcamconrrdridmqtpiecdtm/
\_^orciZdndo enciuncmS pUcdndo^omnefcempcdtionefdduerficdCefqietufumciici
orancfo no tpfam fed fuum deu dduerfuf tpfim. Non.n.dltquem uincit aut fubiugdc:
nili fonecdCe pecCdCi.In etuf ergo nomtne uinctcur qui bomtnem affumpfireguq; finc
peccato uc in ipfo Sdcerdote dc fdcnf itio fierec remiflto peccdtoif-id eft p
medidtore
dei &amp; boim bomine 3Cpm Iefunvper quem fddta peccdto^: purgattone recocdiaimir
deo. Non enim nifi peccatif bommef feparanc' a deo :quo;c m bac uitd n6 fit noftra
uircuce fed dtumd miferdCi6e purgacto:per indulgenna i!Itufn6 per noftra potemil.
quta u ipfa quanculdcuq; uirtufque dictcur noftra: idiuf eft nobif
bomtdtec6cef&amp;.
Mulcum ducem nobifm bac cdrae cnbueremuOnin ufqi ad eiufdepofitione fub uema
uiueremuf.Propcena ergonobifper mcdiacorcm prefttca eft graciaiur polluct carne
peccatt: carnifpeccaci fimilicudmemunddremur- Hacdeigracid qud tn nof oftendit
magnam mifericordum fudm i si m bac utca per fidem regimur-- u poft banc uitam
per ipfam fpeciem incomucabiltfuericdctfad perfecfhonem pleniflimdm perducemur,

&lt;[De prmcipuf tn quibuf PUconici purgattonem


«mtmeefleproftcencur. ^TCTxxiii.

*'tf~"\ IciCetiam Porpbynurdiumiforaculif f jifferefponfum: non nofpurgan lune


sA^_S telccifdcqi foltf uc bmc oftenderetur nullorum deorum teletif bommem poffe
1 purgart. Cutufemm telete purgdnc :fi lunc folifq: no purgdnciquofmter
celeftcfdtof
precipuof bdbenc/Deniq eodem dicic oraculo expreflum prmcipia poffe purgare:
ne force cu diclum effec non purgare celeraf folifSi (une^dlicumfalceriufdei de
curba"
ualere ad purgdndu relececrederencur.Que auc dicac ee prtncipia ranqPUronicuf
nouimuf. Dicic entm deum pacrem Si deum f flium: que grece appellac pacernum m/
tellecftum ue[ pdternam mencem. De fpintu autem fancto auc nibibauc non aperte
aliqutd dictc. Quauifquem altum dtcac borum medium non incelligo- Si enim cercid
licucPbcmufubi de cnbufpnnctpdlibuf fubftdntufdifpucac.-anime ndturam ecta ifte
uellec mcelligimon uctq: dicerec borum medmm id eft pacrite ftlit mediu.Poftpontt
quippe Plocmufdnimenacuram pacerno intellecftui.-iice aucemcum dtcic medtii: no
Poftponicfed mcerponic. Ec nimirti boc dixic uc pDtuic: fiue uc uoluic:c|uomd nof
Ipincum facTrumnec pdcnfcancum necftlit cantti:fed utnufq; fpincu dicimuf I&gt;« f
enimuerbinoquunc'pb!lcropbi:necmreburadmceIligendudirTiciIlimtnoffenfionein
reltgiofaru aunum ptimefcunc.Nobtrauc ad cerra regulam loqut fafeft^neuerbojf
entia enam de rebufque uf fignificancunimptdm gignac opmionem. Nofitdcj u
non dicimurduo uel crid prmcipid cum de deo loqutmur: ficuc nec duofdeofuel iref

M llll|lll II

Jk

nobiflicicum eft dicere. quauirde unoquoq: [oquentefuel de pacre uel de filio ucl
de
fpiricu fdndto : ecidm fnriulum quenq; deum efle f dteamur. Nec dicimuf cantum qct
berenci Sdbcllidni eundcm efTe pdtrem qui eft u filiufK eundem efle fpintum fdndtu
qui efb V. pdter sc filiuf: fed pdtrem effe filu pjcrem:&amp;: filium pdtrif
filium:&amp;; pdtrif&amp;!
fiSu fpintum (ancftum nec pacrem efTe nec filium. Vcrum Kdq: diclu eft non purgari
bominem nifi prmcipio: guif plurdliter dpud eof ftnc dtcld prmcipu.

(^Deunoueroq; prmcipio quodfoldmbumdnafl


ndcuram purgac dcq: renouac. ([C, xxuu.

^^rEdrubdicufPorpbyriurinuidirpocertdtiburdeqbur^erubercebdttKedflibere
\^D reddrguerc forrr.idabdt ■■ nolmc mcelligere dommum I efum Cbnftum efle pnn/
/ opium :cuiuf mcdrridcione purgdmur. Eum quippe in tpfa Cdtne concemprtctquam
propcer facnficium noftre purgdtiomfdfrumpfic: magnum fcilicec rdcrdmentum ca
fuperbid nonmtelligenOqudm fiid illebumtlicdtedciecic^ueruf benignufcf mediacor
in ed fe oftendenf mortdlicace mortdlibun qudm mdligni fdlldcerq; mediatorer non
bdbendo fe ruperbtufextulerunttmifenfqi bommibufddiuconum decepconum ucluc
«nmorCdlermorCdliburpromirerunr. Bonuricdq; ucrufq; medidcor oftendit peccdcu
effe mdlum non carnif fubftdnttd ue! ndturdm &gt;que cum dnima bommif a; furcipi
fine
peccato potuic sc bdbcn: u morcc depom: sc m melturrefurrecftione mucan: nec ipfd
mortem: quifeffet paina peccdti quam tdmen pro nobif fine peccdco ipfe perfoluit:
peccando efle uicanddirvfed pociuf fi fdculcdrddtur pro mfticid perferenddm- Ideo
eram foluere pacuic monendo peccdtd:quid mortuurefb &amp;; no pro fuo peccdto.Huc
illeEIdconicuf non cognouic efle prmcipiumdm cognofcerec purgdConu.Ncqi enim
caro pnncipium eft: duc animd bumand: Ted uerbum per quod fddtd func omraa.
Non ergo cdro per feipfdm munddc: fed per uerbum d quo fufcepcd eft: cum uerbum
caro f adtu efb. fcbabicauic in nobif Nam de cdrne fud mdnducdndd myftice loquefi
cum n qui non mteHexerunc:ofFenfi recederenc dicentef durureft bic r ermotquireum
poceft dudire:refpondic manencibufcecerir Spintureft qui uiuificdc^cdro aucem non
prodefl: quicq. Pnncipiii ergo fufceprd dnimd u carne:&amp;: animd credenciu munddC
sc carnem. Ideo querennbufiudeif quireflec refpondir fe effe prmcipium. Quoducicp
cdrndlcf infirmi peccacif obnoxu sc ignordncie cenebnf obuolunmequdqm precipere
poffemufnui db eo mundaremur sc fdndrcmur: per boc quod eramuf:&amp;; non eramuf
Eramuf emm bominefred mfVinon erdmuf In illiurdutem mcdrndCione ndcurd bu/
mana erac-Ted mftd no peccattix erac.Hec 6 mediano qud manuf Upfifidcentiburqi
porrecfU eft. boc eft Temen dirporitum psr dngeloOm quorum edictir&amp;: lex
dabacur
qud ac unurdeufcoli iubebacur:&amp;: bic medidcor uencurufpromiccebacur.

{JOmnef fanrtor&amp;; Tub Icgircempore &amp;: Tub pnonbur lecuuf


m fdcramenco sc fide Cbrifti mftificdtor fuiffe. &lt;TJxxv.

^W^Viuf faovmenti fide:etiam iulti antiqui mundan pie umendo potuerutit.non

^_^\folum dntcq lex populo bebreo ddreturncq; enim cifpredicator deufucl ageli

defuerunt: fed ipfiurquoq: legiftemponbuf qnuif infEunfrerum fpintdlium babere

uideretur promifld cdrnalu: ppcer quod uetu r dicicur teftamencu. Nam sc propbece

cunc eranc per quofucuc sc per dngelofeddem promiflio predicdta eft: sc ex illorum

&amp;

numero erae-' cutufcam magna - dmmamq: rencencid debont bumani fmepautocmee


commemordui. Mibt autem adberere deo bonum eft. In quo plane pfatmo: duum
iceftamencorum que dicuncur uecufa: nouum facif eft decldrata diftmdtio. Propcer
cdrnalefenim cerrendfq: promiflionefcum eafimpiifabundareprofpicerecidicicpedef
fuofpenefuiPec6motof:&amp;:effuformUpfumprpp_e modum grcffoffuof cancj fruftra
deo ipfe feruifier. Cuq: ed felicicdte quam de ltlo expecftdbdc cocempcoreftiuf
florere
! confpicerec:feq: m reibutufinquiucione Ubordfle: uolmcecurita effet dpprebcdere:
donecmcrdrec m fdncTxiariU-dei: Si mcelligerecnouiflima eorum qui feliccfuidebant:
'errare tunc eofmcellexic m eo q&gt; fe extulerunc: ficuc dicic fuiffe deiedtof ec
dffeciffe
dcpenffe prqpcer miquicdcef (Udf.Jtocumq? illud culmen cemporahf filiciCdcifiCdeif
f-dctum tdnq fomnitl euigildntif:qut fe repente muenic fuif que fbmniabaCifdfUcibuf
gauduf defhcucti . E c quonid m bdc cerrd uel ctuitdte cerrena magni fibi
uidebancur :
domine mquic in ciuicace cud imdgmem illorum dd nibilum redegef Quid bmc tamei
ucilefueric:ertd ipfd cerrend nonnifidbuno uero deo querej_e:m ctuuf D_Qce!cace
func
iomnid.-fdcif pftendic ubi dic= Velur pecuf fdtftuf fum dpud _ce: &amp;__ ego
femper cecum.^
Veluc pecufdixic:utiq:nonmte[Ii^enf. Ed quipped cedefideraredebuuque mibicu'
;impufnonj3qff mc effe comunia.qmbufeofcu abunddrecernerenrpurduimeincdlTu
tibi feruiffe-qudndo Hi ilbbecbdberent.-quicibifermrenoIuiflenc.Tdmenegofemper 1
eecum.qui etidm m cafium rerum delideno deofaliofnon quefiui. Ac per boc fequitur.
Tenuifti manu dexcere mee:&amp;! m uotiicace tua deduxifti me:&amp;; cum
gloriadffump/
fifh me. tanqm dd fmtftram cuncta iIU percinednc:que abunddre apud impiofcuni
uidiffec pene cotlapfuf eft. Quid enim mibi eft mquic m celo^Ec d teqd uoluifuper
terrd m ! fi_eprebendit feipfum: lufteq: fibi difplicuic. quia cum cam mugnum bonum
baberecincefo:quodpoftinte[[exic: rem rranfitpnam fragilem ai quodamodo luceS
felicitdtem a fuo deo quefiuic m cerra. Defecic mquic cor meii Si cdro
mea:deufconlif
merderectct uciq: bono db mferionbuf dd fupema. Vnde m dtio pfdlmo dtciturdefi/
derdt 8i deficic dmmd meam acna domim. Item m alio deficic m falucare cttu aniina 1
mea.Tdmcn cumde ucroq: dixiffec id eft decorde 8i carne deficiencc; non fubiecit!
deufcordifmei ^cdrnifmee^reddeufcordifmei.Per corquippecaro mundafJ.Vndi
dictcdommuf Mundace que incuf func:&amp;:queforiffunt mudaerunc.Partemdeirde
liidm diac ipfum deummcn dfiquid ab eo.Ted ipfum. Deufmquic cordifmei: u p«rf
meadeufin&lt;Ecernum: qi mter muTta qu&lt;E db bpmmibuf eliguncup ipfe lllipUcuenc
crrgenduf Quid ecce mquit:qui fe longe fdciunc a ce penbunc. perdidifh omnem qul
fornicacur acfle.boc eft qui multorum deorum uulc ee proftibuIum.Vndefequitur
tllud propter qS &amp;: ceterd dc eodem pfdfmo dicendd utfd funt. Mibi autem
adberere 1
deotonum e fbnon Tonge ire mon per p_[urtma fornicdn. A dberere dutem deo tunc
perfectum eric:cum cocum quod Itberandum eft: fuent Iiberdtum. Nucucrofitillu .
quod fequicur.ponere indeo fpem meam. Spefenim que uidecurmon eft fptf.QuoJ
emm uidec quiO quid fperac aic ApoftoluP Si autem quod non uidemuf fperdmuf
per patienciam expedtdmuf In Odc dutem Tpe nunc cpfticuti dgdmufquod fequitur:
&amp; fimufnofquoq: pro modulo noftro dngeli dei id eft nuncu eiuf dnnuntuncefeiuf
uoluncdcem m glondm gracidmq: Uudantef Vrde cum dixiffec ponere m deo fpe" 1
meam : uc annuntiem mquit omnef Uudeftudfin portif fifie Sion. Hi-c cft giorio^
lil hmd ciuirafdei: b&lt;ec unum deum nouic Si colic:bdnc angeli fancftt
nuntwucrunti
qra nofdd eiuf fotietdcem muitduerunt:auefq: fupfm llfd eDe uofuerunt.qutbuM
placec uc eofcolamufcdnci noftrofelccftordeof: fed cum eif m illorum &amp;:noflrum
deiij

n|

Jk

nec eif &amp;crificemuf:fcd cum lplif &amp;cfnfittum deo (imuf Nullo itaqi
dubitante:qui bec
depofica maligna obftmacione confiderac: omnef immorcdlef bcaci quinobifnon
muidencmeq; emm fi muiderenc effenc beacu fed pociufnofdiIigunc:ue u nofcum
ipfif beaci fimuf. pluf nobif fauenc:plufadiuuanc quando unti deum cu illif
colimufj
pacrem u f ilium u fpintum fkndtum: q fi eof ipfof per fdcrifiua coleremuf.

([ DeinconftaneiaPorpbjmimcerconfeflionemueridei
u culcum demonum fludtuancif. (L&amp;xxvi-

of| Elbo quo quantu mibi uidec' :pro amicif fuifcbeurgif erubefcebacPorpbyrmr.
J fNam ifta utcunq: fapiebac: fed contra mulcorum deorum culcum deum uerum

^ non IiBere defendebac. Ec angelof quippe aliof effe dixic: qui deorfum
defcendencef
boibuf cbeurgicif diuma pnunciec:aliof auc q m cernf ea que pacrif func U altitudme
eiuf pf undicatemq: declarenc. Non igitur bof angelof quo2f mmiftenu eft declarare
uoIuncacEpacrifcredendueftuellenoffubdimifieicuiufnobifcinuntuncuoIuntace.
Vnde opcime admonec etia ipfe Placonicufiimicadofeofpociuf q muocandof Non
itaqi debemuf metuere ne immorcaIef&amp;: beacofuni deo fubditofnon eif facnficando
ofFendamuf. Quod enim no nifi um uero deo deben fciunDcui u ipfi adberendo beati
lunc:proculdubio neq; per ullam fignificante figurameq: p ipfam re que facramencif
fignificatur:fibi exbiben uolunt.Demonu eft bec arrogancia fuperboij acq: mifer02C
a quibuf Ionge diuerfa eft piecaf fubditorti deo^nec aliunde q illi adberendo
beacoif ■
Ad quod bonum percipiendum:enam nobif fmcera benigmtace oporcec uc faueanc:
neq; fibi arrogenc quo eif fubnciamur :fed eu anuncienc (ub quo eif m pace
fociemur.
Quid adbuc creptdafo pbiIofopbe : aducrfuf poceftatef u uerif uircucibuf S£ ueri
dei
muneribufmuidefbabere Iiberam uocem 'Iam dixifci angelof qui patnfannuntianc
uoluncate: ab eifangelif cfie dmerfofqui ad tbeurgicof bommef nefcio qua dedudll
arce defcendunc. Qiud adbuc eof bonoraf ut dicafprenunciare diuina' Qiie tandem
diuma prenuncianc:qui n6 uoluncacem pacnf nunciant l Nempe illi func quof facrif
precibuf muiduf alligauic: ne prefrarenc animar: purgationem: nec a bono uc dicif
purgare cupietefab illifumculif folui:»: fue poeeftaci reddi pocueruc. Adbuc
dubicaf
bec maligna efjedemoma.uel ce fmgif forcafienefciredu non uifcbeurgof offederei
aquibufcunoficatedecepcufifVa perniciofa u mfana pro magno.beneficio didicifti.'
A.udefiftam muidiam non pocenciam fed pefhlencia:»! non dicam dommam fed qct
tu faterifancillam potiuf muidoru:ifto aere tranfcendo leuare m celum:8c mcerdeof
ueftrofeciam fidenof collocare^uel ipfa quoq: fidera bifopprobrufinfamare.'

dDeimpiecaee Porpbyro qua etta Apuleu cranfcendit errorem.&lt;I&amp;xxvii.

kVanto bunumiuf u colerabiliuf confecTraneufcuuf Placonicuf Apuleiuferrauit,


»qui cancumodo demonefa luna Kinfra ordmacoO agican morbifpaffionum
menrilq: ciirbelif bonoranf eof quide fed uolenfnolenfq: confeffuf eft.deof camen
celi
fupenoref ad etberea fpacia pertmentcOfiue uifibilef quofcoTpicuof lucere cernebac:
folem u luna u cecera lbidem [umina:fiue inuifibilefquofpucabac ab ommlabeiftaie
percurbdcionum alienof: quanra potuic difpucacionedifcreuic.Tu auc£ didicifh boc
non a Placone fed a Cba Ideif magiftnf cuif uc m etbereaf uel empyreaf mundi fubli/
mitatef u firmamenra celeftia extollerefuitia bumana ; ut poflenc dii uefln
cbeurgif

prenuntiare dtunu. Quibuf diumtfte tamen per mtellectualem uitam Fdaf dlciore:
uc cibi uidelicec tdng pbtlofopbo cbeurgice arctf purganoefnequdq neceffdne utde/
ancur:fed dliifedf Cdmen imporcdf: uc banc ueluci mercedem redddf mdgiltrifcuif: a
eofqui pbilofopbari non pofiltnc ! dd ilta feductf que cibi canq fupenorum capaa
effe
mucdtd conFicerifi uc uidelicec qutcunq: d pbilofopbie uircuce remoa func:que ardua
ntmtfdcq; pducorum eft :ce ducore cbcurgof bomtnef d quibufnon quidem m dnimj
mtellectudli.-uerum fdlcem tndntmd fpincdlt purgencuninquirdnr. Etquonidiftoru
quofpbilofbpban pigecmcopdbiliccr maior e mulcicudo :p[urefdd fecrecofs^ illicicof
mdgiltroftuofqad fcboUf PUconicdfuentre coganf.Hoc entm nbt immundilTimi
demonefdcofecbereof fe effe Fmgentef:qu02i predicdcor ii. ageluffactufefpmirerut:
cp m dntmd fptncdli cbeurgtcd drte purgdci dd pdcrem quidem no redeunc: led fuper
deredfplugdf incer deof ecbereof babitdbunt. Non dudit tfbd bominum mulctcudo:
propcer quof d dtemonum domindcu, Iiberandof Xpuf dduemt. In tllo enim bdbcnc
mi(ericordiffimapurgationem.&amp;imentif:&amp;j fpirituf:&amp;: corponf fut.
Proptered quippe
cocum bominem fine peccdCo ille (ufcepic: uc cocum quo conltat bomo a pejcdtorum
pefte fdndret- Quem cu quoq: ucirum cognoutffef: eiq: ce pociufg uel cue uircuci
qLuc
bumand Fragilif ec lnf irmd efliuel pnictociflime curiofitdti fdndndii
cuciufcoinililH
Non entm tedecepiffcquem ueftra uc rutpfe fcribifordcuU fancliim immorcilemq:
confeffd func.De quoettd poecd nobiltffimunpoecice qutde quuunalceriufddubrd&amp;i
perfond.-ueracicertdmenlidd ipfum referdfdixic.
Te duce fi qua manenc fcelerirueftigtd noftri.
I rnca perpecua foluenc formidme cerraf.

Ed qutppe dtxtc: que ectdm mulrum proftcientiu m uirtute maicte ponunt propter
buiufuice mfirmttatem : 8i fi non fceleta :fcelerum tdmen manere ueltigia. que nd
nili
ab tllo faluatore fandntur : de quo tfte uerfufexprerrureft. Ndm bo c utiq: n6
&amp; fapfo
dixiffe Virgtliufm egloge ipftuf quarto ferme uerfu mdicarubi att.
Vlcima cumei uentc tdm Cdrmimretdf.

Vnde boc a cumed Sibylld mcotanter apparet. Tbeurgi uero lllnuel ponufdemdef
deorum fpecief Ftgurafq! fmgentef.inquinant pociufq purgant bumanum fptncunii
Falfitace pbdntafmdtum &amp;= decepcona uanarum ludiftcacione Formarum.Quomodo
entm purgenc bomimf fpintum qui tmmundum babent propnum r Alioqum nullo
modo carmtrabuf tnuidt bommif Iigareneur. Ipfumqi mane benefttiu quod pfecun
uidebantur: aut metu premcrennauc ftmtli muidentid denegarent. Sumcicqct pur/
ganone tbeurgica neq: mcelledlualem dmmdm boc eft mencem nofrram dictfpolTe
purgan: g/ipfam fpincalem ld eft antme noftre parce mente mfenorem: qua talurre
purgan polTe dfrerif: immorcdlem Cdmen ecernamq; non pofle bac arce fien cdfrarf
-X.pufducem uicam promtttit eterndm. unde ad eum mundufuotifquide ftoiMcbl'
tibufmiranciburtdmen Itupennbufq; concurnc. Quod qutd negare non potuifh m
tdntu a teipfo dirfetireutdenf: ut primii doceaferrdre bommef tbeurgica difciplm*
K qplunmof fdllere per cecdm mrtpiencemq: fencenciam:acq' effe cercifijmum errorem
agendo u fupplicando dd prmcipef dngelofq; decurrere: u rurfum quafi ne operam
peraidilleuideanniftadicendo:mictifbominefddtbeurgofutpeofdnimdrpirwIif
purgetunliorumquinonfecunduintelledlrualem animam uiuunc.

CQuibufperruanoniturPorpbyriurobcecdtufnonpomerit;
«eram fapienctam qct eft Cbnftuf.dgnofcere. (TcTxxvm.

II llll|llll I

-i

/T\ Ifcifergo bommefin crrorem certilfimu.Neq: boc fancu malum cepudercti


\ | / mrcucif&amp;: fdpiencic ce proficednfdmdcorem. Quam fi uere ac fidelicer
amauef:
/ Xpm dei uircucem &amp; dci fapiencidm cognouiffefnec db eiuf (dluberrimd
bumilicate
cumoremfldCuruanefaenuerefililTer. Conhterirtamenecidmfpiricaledninidm ftne
cbeurgicifarcibuf&amp;; fme celenf
qbuffrultrddilcedifelaboraftipoflecocmencieuircuce
purgari. A[iquand3 etia dicif q&gt; telecc non poft morcem eleuant animam :uc iam
nec
eidem ipfi qua fpincalem uocaf aliquid poft buiufuicefmem prodefle uideanrur.Ec
tamen uerfafboc mulcif modif &amp;; repecifad nibil aliud quantii exiftimomifi ut
caltci
quoq: rerum quafi pcncufdppdreaf:&amp;; pldceafillicitaic artiu cunodfuel ad
eaffaciaf
ipfe cunofof Sed bene qj mecuendam dicif banc arceimuel legum pericuhfuel ipfiuf
actionif Acq: utmam boc falcem abf ce mifen audianc: &amp;: mde ne illic
dbforteancur:
abfcedant:auc eo penicuf non accedanc. Ignorantia cerce &amp; propcer eam mulca
uitia
per nullof celecaf purgan diciffed per folum patrem tc eiuf filiu id e(c pacerna
mente
fiue mcelledtu ;qui pacerne eO uoluncacifconfciuf bunc aucem !Xpm effe non credif.
Concemnif enim eum propter corpuf ex femma acceprtr&amp;ijipter cructf opprobnum:
excelfam uidelicec fdpiencichfprecifdtq: abtedtifinfimifidcneufde
fuperioribufcarpe.
Ac i[[e imp[ec quod de 1U0 Propbere lancti ueraciter predixerunc- Perdam fapientia
fdpiencm-.&amp;i prudenna prudentiti reprobdbo Non em (uam m eif perdic &amp;:
reprobac
quam ipfe donauic:(ed quam fibi erroganc qui non bdbenc lpfiuf. Vnde comemoraca
«lco propbecicoce(timonio:fequicur si dicic Apofcoluf Vti (apienfubi fcnba:uti co/
quificor buuif feculi ! None ftulca m fecic deuf fapiencia buiuf mundi .' Ndm
quontij
m dei (apiencia non cognouit munduf per fapiencia deum :placuic deo per ftulticidm
praidicationif fdluof facere credentef Quomam quidem mdei figna petunt:&amp;greci
fapientiam querunc. Nofautem prediCdmufmquic Xpm crucifixum. mdeifquidem
fcandalurmgencibufaucem ftulciciam. lpfif uero uocatifiudetf u grecifCbnltum det
utrcucem tc dei fapiennam.quonid quod ftalcu eft det fapienciuf eft bommibuC&amp;:
q&lt;£
mfirmii eft dei fortiuf eft bommibuf. Hoc quafi (lultum &amp;: mfirmuxanq fua
uirtute
fapientef fortefq: concemnunc. Sed bec cft gratia qu«c fdnac infirmof: non fuperbe
ladtancef fdKim beatuudmem (uarmfed bumilicer pociufueram mifenam c6ficenteC

{jDe incarnatione dommi noftri Iefu CbnfhqUam


confiten EUconiKHf erubefcic tmpiecaf (tC-xxix.

■WT^Reclicarpatrem U eiuf piliu quem uocaf patemu tntelledtu fiue mentem -U boif
JL-Jmedm quem putamuf tedicere fpirttti fancTu:&amp;: more ueftro appelldf
crefdeof.
( v^bi &amp;:(i uerbifindi(ciplinatifutimmi:utdetif ramen qudlirerctiq' &amp;: quad
per quedam
tenuifimagindtionifumtracu[a:quonitendu"m(ic:fedincdrnationemincommucdbi[if
filn dei qua fdluamur :uc dd illd que credimufuel cx qua tulacunq' pdrte
mcelligimuf
peruerureualeamufmon uultif dgnofcere. I taq: uidetif utcurq; &amp;: fi de
[ongmquo: U
(laciecaligantepamammqud manendum eft:feduidmquaeundu efc:nontcnettC
Conntenframengrdciam.quandoquideaddeuperuircutem intelligencieperuemre;
paucif dicifefle conceflum. Non emm dicif pducifptacutc: ue[ pauci uofuerunc: fed
cum dicifefleconceflum.-procufdubio dei gratiam no bcmmif fufficiencidm con?ecenf.
Vcenfendm boc uerbo aperciufubi Platomf fententiam fequenfncc ipfe dubitafm
bac uica bommem nulfo modoadperfedlionemfaptentieperuenire:(ccfmincel[edtu'
camen uiuenntufomne qucd decft prouidcncia dei u. gra tia poft b&amp;nc uicam pofle
II llll|llll II

?*

compleri. O fi cognouifTefdei graciam pcr Tetim Xpm dommu noftru' ip r amq: eiuf
mcarnanone qua bomtnifamma corpu r q: lufceptcfummu ee exemp'.u gracie uidere
poruiftef. Sed quid fa^am^ Scio me fruftra [oqui morcuotfed quancum ad ce dttinec,
Qudncum auccm ad cofqui ce magnipcndunc:*; ce uet qualicuq: amore fdpiemte ud
cunoficace arcium:quafnon debuifti difcere diligunc. quof pociuf m cua copeCdttone
alloquor; forcdffe non f ruftra. Gracia dei non pocuic grariuf commendan: q uc ipfe
uracufdei fiimfm fe mc&amp;mucabilicer manenf mduerecur bominem:&amp;: fpem
diledtiomf
Mue darec bommibuf bomine medio : qua ad illum ab bommibufuenirecur : qui wm
tonge erac immorcalif a morcalibufmcomucabiiif a commucabilibufiuftufdb impufi
beacuf a mifertf. Ec quia naruralicer indidic nobtf uc beact lmmortdlelq; ee
cupidmuf:
manenf beatuf fufcipienfq: morca[em:uc nobifcribuerec quod amamuf perpenerdo
docuic cocemnere quod cimemuf Sed butc uencact uc poflcctfacquielcere: bumilttdre
opuferacque ceruui ueflredifficillime perluaden poceft. Qind enim mcredibilc duitt
prefertim uobifqut calia fapitif:qutbufad boc crcdendum uolipfof admonere debe-
dcifl
Qmd inqua uotifmcredibile dicitur: cum deuf dmtur altumpfifle bumanam dnimdtn
U corpufiqui tantti cnbuuifanime incellccTcuoIi queammj uciq: bununa eft.utedtn
confubftancialem pacerna; illi mcnti quem dei filium conntemim ; Fieri pofle
dtcdtif!
Qmd ergo mcredibile cft: fi aliqua una mcclledudlifanima modo quoda ineffatilt
8i fingulan :pro mulcorum faluce fufcepta eft .' Corpuf ucro anime cobererc uc bomo
cotufiK pleruf fictnacuranoftra irfj cefte cognofcin-uf.quod rafi
ufitdtifEmumefler:
boc prof ecto efiec mcrcdibiliuf Faciliuf quippe m fidem reaptendti eft :&amp;: fi
bumdnu
dtumo: sc fimucabilemmcdmucabili: fpincum fpincui: auc ut uertifucdrqueinufu
babecifincorporeu tncorporeo: q corpufmcorporeo coberere. An forteucfcffcrdic
inulicatufcorpirpdrcufex uirgme '■ Neq: boc debec offendere. tmo pociuf dd piecace
fufcipiendd debec adducere : cp mirabilif mirabilitcr natuf eft. An uero q&gt;
lpfum corpuf
morce dcpoficti: ac m meliuf refurrecflione mucaru : lam mcorrupribile acqi
imorrale
m fuperna fubuextt .' Hoc forcafle credere recufacif: mcuencef Porpbynu in btfipfif
[ibnfex qbufmulca pofui: quofderegrefludnimefcripfic: ca crebroprccipereomne
corpufeffefugierduucammd poftic beaca pcrmanerecum deo. Scdipfepoiiufif'»
rencienfcorngcndurFuic.prefertim aim deanimd mundibuiufuifibiltfse tdingentif
corporee molifcum lllo ram mcredibilia fapiacil.rlaconequippe aucorearimdlelfe
dicitifmundum: 82 annnal teaciflimu •■ quod uulcifefle etiarn ftmptccrnum. Qttomodo
crgo ncc unq foluccur a corporetncc unq carcbic teautucine: fi uc anima beacd fo
corpufefr omne fugicndum.' Solem quccr iftum st cetera fidera: non foluminlitnf
ucftrircorpora effe fdcemira:quod uotifcu cmnef bomir.ef &amp;: c6 r picerend
contdnmr
&amp; dtcere: Verum enam altiore uc pucdcif perttia bec ee antmalia beatifiimd
pbibeci r t
«£ cum bifcorpontuf fempicerna. Qitid ergo eft qct cu uobiffidefCbnftwnd fuddec':
tuc oHmifcimmi auc ignorare uof f .ngitilVquid diputare aut docere folcatiff Qiiid
caufe eft xur propter opinionerucrtrafquaruoriprioppugnanrCbriitidni effe nolrf
m i quia Xpufbumilicer uenica: uoT fijperbi erttf- Qualid fdnctorum corporamre/
riJi^n' ™ f " tUrd rmt: POteft dliquanco fcrupulofiul incer Cbnftiandrum fcnpwraif
docrtinimordifpucdri:Fumracammrempicernaminimedubicamuf.&amp;!ca[iarucurdq[c
luarelurrccfhone Cbriftufderncnftrauicexemplum. Sedqualidct.nq: fecumm/
corrupcibilia prorrur&amp;: immorcolia m nulloq: anime conccmplationem quam drntn
hgicur.impediencia prcdicentunuofq: cna dicatiferie m celeft.bufimmorcdlid corporJ
immorcalicer beaco^tquid eft cp uc beaci fimufomne corpuffugiendti efle opmamini:

-*

2T

ut fidcm Cbnrtianam quafi raticnabiliter fugere uidedmmiinifi ga i[[ud e quod iteru


dico:Xpufeftbumi[if:uof fuperbi^Anforcecorngipudec^Ecbocuitiumnonniri
fuperboif eft.Pudecuidelicecdodcofbommefex difcipulif Placonif fieridifcipulof
Xpi: qui pifcacorem fuo fpincu docuic fapere Sidicere. Inpnncipio erac uerbum:ec
uerbum erat apud deum ■■ &amp;: deuf erac uerbum:boc erac m prmcipio apud deum
:omia
penpfum fadta func:8C fmeipfo factum efb nibtl.Quod fadtum eft m ipfo uitd crac
ti uita erat [ux bommu: &amp;; lux m tenebrtf Iucec:&amp;: tenebre ta. non
c6prebenderunc.
Quod micium fdncTri Euangelu cui nomen eft (cctm Iobannem:quiddmP[atomcuf
ficuc a fandto (ene Simpltciano qm poftea Mediolanenfi Ecclefie pfedic Epifcopufi
folebamuf audire aureif [tcterifconfcribendum:&amp;: peromnefecdefiafmlocifemtnen/
tifllmifproponendu ee dicebac. Sed ideo uiluit fuperbifdeuf ille magifterquia ucrbu
caro f actum eft: &amp;: babicauic m nobif ut parum lit miferifcji egrotant: nifi
fe m lpfa
egritudme etiam excol[dnr:&amp;! de medicma quafenan poceranc:erubefcanc,lSIoneni
bocfaciuncuc engancurifed uc cadendo grduiufaffligancur

iLQuanta Platonici dogmacif Porpbynuf ref utauene:


u diflentiendo correxenc. &lt;£Txxx.

^JtfTpoft PUtonema[iquidemendareexiitimaturmdignu:curipfe Porpbynuf

C s nonulla st non parua cmendauic ! Nam Placonem animaf bommu poft morce

/ reuolui ufq: ad corpa beftiaru fcripfiffccerriflimu eft. Hanc fentencia Plaro


dodtor
tenuit: &amp;s Placonif difcipulo Porpbyno tamen mre difplicuic. In bommum fane non
fua que dimiferanc: fed alia noua corpora redire biianaf animafarbicratuf e. Puduic
fcilicec illud credere.ne macer forcafle filifi in mula reuoluta uectarec: u n6
puduic
boc credere-' ne reuoluca macer m puellam filio forfican nuberec. Quanco credicur
boneftmfquod fa cli Si ueracefangeli docueriirquod propbete dei fpintu adti locuti
func:quod ipfequem uencurum Saluatorem premiffi nuncn predixerunc-quod mifli
Apoftoli qui orbem terrarum Euangelio repleucrut. Quanto mg boneftiufcredttur
reuern femel animafad corpora propna:qreuerci cotienfad diuerfa .' Veruncamen
uc dixi ex magna parre correctufeft m bdc opmione Porpbynuf.ut falcem m folof
bommef bumanafanimafprecipitan pofle (encirec:be[umof autem carceref euertere
mmimedubitaret.Dicit etia deum ad boc anima mudo dedifle: ut matene corporalif
cognofcenfmalaiad patrem recurrerecmec aliquando lam calium polluca coragtone
ceneretur. Vbi &amp;: fi atiquid lnccmeniencer fapic:magif enim daca eft corpon uc
bona
facerec: non ent mala difcerec:fi nonfacerecuneo camen alioic P[aconic02f opmionS
82 no m re parua emadduic:q&gt; mundata ab omnibuf malif anim^ ii cu. pacre
conftimca'
nunq lam ma[a mundi buiufpafluram efle cclfefluf eff . Qua lencencia pfecto
abftulit
quod efle Pfatontcum maxime perbibetur.ut morcuofex uiuifura uiucfex mortuif
femper fien.falfumq: efle oftendit quod Platomce uidetur dixifle Virgiliuf In capof
elifiofpurgarafanimaf miflaf Qyo nomme tanq per fabulam uidetur fignan gaudia
beacorum ad fluumm [erbeum euocan boc eft ad obliuionem pretentorum.
Scilicec immemoref fupera uc connexa reuifanc:
Rurfuf 8i mapianc m corpora uelle reuern.

Merito difplicuit hoc Porpbyno. quoniam reuera credere ftulcum eft: ex il[a uita
que beatiflima efle no pocentmifi de fua erernitare fuent ceraflima :defiderare
ammaf
corp02X corrupcibiliii Ubem:&amp;; indead ifta remeare.tang bocagatfummapurgano:

II llll|llll II

EC

ucmquinatta requirae'. Si.n.cjperfecTe mundsntur boc ctTicitucomniuobliuifc.mc'


maloif: malorum auc obliuio facic corpo2f defidcrium^ubirurfufimpliceneurmalif:
profedto ent infelictrattfcaufa fumma felicitaf: u flulticie caufa perfedto
faptentie:
&amp;; imundtcte caufa fummamundicid.lSlccueritdreibi tedta ericanimd:cjdiucuq;enc:
ubi oportet f alldtur uc bedtd fic. Non emm bedtd erit nili fecuta. Vt aurem fecura
fic:
fdlfo putdbic femper fe bedcam f ore: qm dliqudndo enc u miferd. Cui crgo gaudendi
CdufdfdlfiCdferic:qndeueriCdtegdudebit'VidicbocPorpb/riufpurgdcdqdninum
ob boc reuerci dtxic dd pacrem: ne aliqudndo tam mdloic polluta cocdgione cenc.it,

(LContra argumencum Pldconicorum quo amtndm


bumdnam afieranc deo effe coecerndm. (lC.xxxi.

oTo igitur a quibufda Platonicifefc credirufquafi neceffdnuf orbif ille: ab eifde


^abeudt:&amp; ad eande reciercendt. quod etidm li ucru eflet:quid boc fcire
prodefiec:
[ mli Force mde ie nobif tiuderenc prcFerre Pldtomcntia id nof tn bdc uitd id
nefciremuf:
quod ipfi m dlid meliorc uttd purgaciflimi u fdpiencifftmi fueranc nefciturt:et
falfum
credendo bedti futun. Qttod fi dbfurdtflimum u ftuIcilTimum eft dicere: Porpbynt
profecTo eft preferendd feneenttd:bifqut aramaru ctrculofalcerndre fempbedncace
eumiferid rufpicdtifj.nt.Quod fucd eft-ecce Pldconicufm meliufd Platone diffennc.
Ecce uidic bic quod ille non utdic. nec poft Cdlem dc Cdncum mdgtfVrum rcfugircor/
recTtoncm: fcd bomtni prepofutc ttertcdcem Cur ergo non pociuf dtutnicdci credimuf
de bif rebuf qudr bumdno tngemo peruefttgare non poffumuf: quar anmdm quoqi
rpfam non deo coecerndm fed creaturdm dicic efie quenonerdc.'' Vt enf bocPUtonu
noFcnc credere; bdnc utiq: cdufam tdonedm fibt utdebdntur dfTerre- - quid nifi quod
femper dnced fuiffetTempiternum demcepf efle non poffet. Qtiang U de mundo &amp;de
bifquof tn mundo deofa dco facTof fcnbic Plato apernflime dicdt eof efle cepilTe tt
bdberemitium.-fmem tdmen non bdbtturcf.fed per condtcortf potcnnflimduolunrare
meccrnum pcrmanfurofefTe pbtbedc. Verum id quomodo inrelligancunuenemncnon
effe boc uideltcec temporif fed fubftitucionifinitiii. Stcuc ent mqutunc fi
pefexerer/
mcdce femper fuifiet mpuluere: femper ei fubefictuefhgium.qcT ramenueflrgiuma
calcantefacTum nemo dubitdrec: neca F terum ab dlcero priufeffec^cjuif dlterum ^b
alcero facfium effec. Sic lrqutunt u muncufat q; m tllo du creatt: u femper fuerunc
femper cxiftence qutfecit: u camen facTifunc. Nunquidergofianimdfemperfuic:
etiam mtfertd eiuf femper fuiffe dtcenda eft '■ Porro ft altquid in tlla qct cx
ecerr.o n6
futc cffe ccpit cx tcmpore: cur non fieri pcruenc ucipfd cfTet ex tcmDore: queonra
non fuiffec. Dcmde ttdtirudo quoq: etufpoft expertmentu malorum firmior:* b*
Fme manfuraTtcuc ifte coficecun proculdubio cepic ex cempore:&amp;; camen femper
enc
cum anceano fueric. Illa igicur ommfdrgumencdtio diffoluca eft:qud pucaturnibil
effe poffe fme f ine cemporif nifi quod tnicium non babec cemponf Inuentd eft enrm
antme beatttudo. que cum micium cemponf babuertt: finem temponfnon bdbebic.
Quaproprer diume aucontdti bumand cedat infirmitdf etfq; beacif&amp;: immortdlibuf
de uera religione credamuf: qui (ibi bonorem non expetunt.-quem dcofuoquicci'™
noftcr eft:deben fciunc.nec mbenc uc fdcnficium fdciamufmifi ei rar.tumodo cuiuf*
nofcum illifucdixt:&amp;: fepedicendum eft :facnfttium efle debemufpereum SacerdcW
otterendi.- q u&lt; m bomme quem fufccpit: fcdm quem U SacerdofcfTe uoluicicwm ufy
ad morcem facrtfttium pro notif dicjiatufeft fien.

Ml^^ffln^

(fjje umuerfali uia anime liberande qua Porpbynufmafequerendo


non reppenc. &amp;: quam fola gracia Cbnftiana referauir. flC.xxxu.

,^~\ Ec eft retigio que uniuerfalem contmer uiam anime Iiberande. quoma nulla
J |nifibac [iberan poceft.Hecefcemm quoddmmodorega[ifuia:queunaduciC

( dd regnum non temporali uefhgio nucabundum: fed ecernicacif firmirace fecuru.


Cum autem dicicPorpbynufm pnmo tuxca fmem de regreflit antme libro:mundu
recepcum m unam quandam fecftam que urauerfdlem uiam anime concmeac [ibe/
rande:ue[ a pbilofopbia uenfiima aliqua: uel ab Indorii monbufac difciplina:auc
mduclione Cbaldeorunvaur alia quatibec uianodumq; m (uam nociciam eandem
uiam biftonali cognicione pertacam: proculdubio conficetur efie a[iqua=fed nondu
in fuam uemffe nociciam. Ica ei non fufFictebac quicquid de anima tiberanda ftudio/
fiffime dtdicerac.fibiq: ue[ potiuf aliifnofli ac cenere uidebatur.
Sentiebat.nadbuc
fibi deefle aliquam preftdnnffimam autontatem : quam de re ranca fequi oporcerec.
Cum auc dicic uel a pbitofopbia uenflima atiqua nondii m fuam nociciS peruenifle
fecftamique umuerfatem contmeac uiam anima; Iiberande: facifquantum arbicror
oftendic; uel eam pbitofopbiam m qua ipfe pbitofopbacufeft non effe uenffimam:
uet ea non concmen catem uiam. Ec quomcdo lam poceft efle uenf[ima:qua non
concmecur b«ec uia? Nam qua; atia uia efb unruerfalifanime liberande:nifiqua
uniuerfe anime Iiberantup ac per boc fine llta nutta liberacur ! Cum aucem addic sc
dicic:uel ab Indorum monbuf u difciptma:uel ab mductioe Cbatdeorum ;uet alid
qualibec uia: mamfeftinima uoce ceftatur: neq: lllifquo: ab IndiO neq: iltif qua; a
Cbaldeif didicerac banc uniuerfatem uiam [iberande animas contmen: st utiq: fe a
Cbatdaforacula diuina fumpfifle:quorum afliduam c6memorationem facic^cacere
non pocuic. Quam uutc ergo mcelligi anime Iiberande uniuerlalem uiam nondum
recepcamuel ex atiqua ueriflima pbi[ofopbia:uet ex earum gencium doctrmifque
magneueluc idiumifrebuf babebanc';quia ptufapud eafcuriofitdfudluit:quoruqf
angetorum cognofcendorum &amp;: coledorummondumq: m fiiam noticiam biftonah
cognicione perlacam .' Que nam ifra eft uniuerfalif uid mifi que non fue cuiq:
genci
propria:feduniuerfifgentibufquec6munifeflecdiuinicufimparricacft. quamcerce,
iftebomonon mediocn mgenio predicuf effe non dubicac. Prouidenctam quippe
diumam fine ifca umuerfati uia [iberandeanime;genuf bumanum relmquere noii
credic. Neq: emm aic non efleifed boc cancum bonum rancumq: ddmtorifi nddum,
recepcum: nondummfuamnoticidm efleperldtum.Necmirum.Tuncenim Por/
pb/riuf erac m rebuf bumaraf: quando ifta liberande arame uniuerfalif uia: oysi
non eft aba q retigio Cbnftiand oppugnan permiccebatur ab idolorum demonilcp
cutconbuO BLegibufq: terrenifi propcer aflerendum ac confecrdndum Marryrum
numerum boc efl tefcium uencacifi per quofcftenderetur omnia corporatia mala^
pro fide piecatifa: cdmendatione uentatif effe toterandd. Vidcbac ergo iftd Por/
pbyriufi&amp;: per buiufmodi perfecutioncfcito lftam uiam penturam.8^ propterea ng
efleipfdm Iiberandeamme uniuerfalepucabac;n6 mcelligenf boc qct eu mouebacq
tc quod m eiufelectione perpeci mecuebac: adeiuf cor.firmacionem rocuftioremqt
eomendation? potmfpercmere.Hec eft igicur anime tiberande uniuerfatifuia: id £)
uniuerfifgennbufdiuma miferacione conceffa.cuiuf profecfto nocicia ad quo r cunq;
lam uenic- tt ad quofcunq: uentura eft mec debuic nec debebic ei dici. quare moda
ti quare fero. quoniam miccencif confilium non eft bumano mgenio penetrabile.

I llll|l

II llll|llll II

fcc

Quod fenfic etia cum diXit.Nondum receptum hoc donum deii&amp;c nondu m fiiara
nociciam Fuifie perlacu.Neq: enim propterea ueru non efie iudicauit:quu nodura
m fuam fidem rccepcum fuerac: uel m nociciam nondum peruenerar. Hec eff mtjm
Iiberandorum credentium uniuerfalif uia : de qua fidelif Abraam d-.umum accepic
oraculum. In femme cuo benedicenc omnefgmtef. Qui fuit quide gence CtaldeuC
fed ut talia promiffa pcrciperet.qi ex illo propagaretur femen difpoficum p angelu
mmanu mediatorif:m quo eec ifca Iiberande anime uniuerfaIifuia:boc eft omnibuf
gennbufdata:tuffuf eft difcedere de terra fua^ de cognatione fua:&amp;; dedomo
patnf
fui. Tunc ipfe pnmituf a Cbaldeorum fuper ftinonibuf liberaruf unum uerum deii
lequendo coluic:cui boc etiam promictenti fidelicer credidic. Hec eft uniuerfdlifuw
de qua m fancta propbetia dicftum eft. Deufmifenatur noftn Bt bencdicat nobif:
illummec uultum fuum fuper nof a mifenatur nofcriiuc cognofcaniufincerrd uum
cuamun omnibuf gencibuf falutare tuum:unde ranto poft ex Abrae femme carne
iufcepca de feipfo aic ipfe Saluacor.ego fum uia 86 uentaf &amp;c uica. Hec e
umuerfdlif
uia de qua canco anre propberacum efh Enc m nouiffimif diebuf manifefruf monf
domufdominiparacufmcacummemonnum: &amp;c extolletur fiipercollef&amp;uenienc
ad eum omnef gencef: sc mgredientur nationef mulce at dicenc. Venice afcerddmuf
mmoncem dommi &amp;;indomumdeiIacop: &amp;;annunnabicnobifuiamfuam:8!in/
grediemur m ca.Ex Sionemm prodiet lex: a uerbu domiri ab Hierufalem. Vu
ergo ifta non eft uniufgenctf: fed uniuerfarum gentium. Ec lex uertumq: dommi
non m Sion U Hierufale remanfic fcd mde proceflicuc fe per unmerfa diffudercr.
Vnde ipfe mediator poft refurrectione fuam difcipuiifcrepidancifcufaic. Qporcebat
implcrt que fcnpta func m lege Moyfi 8i Propbetif u pfaimif de me.Tunc aperuic
iltif fenfum uc mrellegercnc fcnpturaf &amp;; dixic eif quia oportebat Cbnffum pacu
&amp;;refurgerc a mortuifcercia die:&amp;ipredicariinnomineeiufpemrencias;remimone
peccatoru pcr omnefgcnrenmcipiennbufab Hierufalem.Hec eft igitur uniuerfolif
anime Iiberande uia:qua fancfli angeli fancfhq: propbece pnuf m paucif bommibiif
ubipocuerunc deigranam repenencibuf st maxime m bebrea genreicuiuferacipti
quodammodo facraca refpubhca :m propbetacionem &amp;; prenunnationem eiuicacif
dei ex omnibuf gencibuf congregar-de: %c cabernaculo &amp;. cemplo u facerdouo
&amp;
fdcrificnf fignif icauerunc: &amp;c eloquufquibufdam manifeftifplenfq:
myfticifprediX/
erunc. Prefmf autem m carne lple mediacor.- acteaci eiuf Apoftoli lamceftanienti
nouigratiamreueIancefaperciufmdicarunc:que aliquanco occulnuf fupencnbuf
func fignincaca temponbufpro etatum generif bumani difcnbucione: ficuceam deo
fapienci placuic ordmare: mirabilium operum diumorum quortim fupenufpauca
lam pofui conteftantituf fignif.Non eni cancumodo apparuerunt uifionefageli*
&amp;c celeltium mmiftrorum fola uerba fonuerunc: uerum etiam bommibuf dei uerto
fimplicifpietanfagentibuffpiritufimmudidebominumcorponbufacfenfibufpulfi
funcmicia corponf [anguorefq: fanati :fera animalia cerrarum &amp;r aquarti:
uolanlia
ce[i:!igna:elementa:fidera:diuinaiufra feceruncunferna cefferunc:morrui raii#ni :
excepcifipfiufSaluacorifpropnif finguIanbufq;miracuIif:maximenatiuiMtif«!re'
furrecftionifquoruminunomacfrneuirginiratifrdntumodofacramenrii:indlte«'
autem enam eorum qui m fine refurrectun funt demonftrauit exempIum.HecuM
commbommem mundac: &amp; immorcaliraci mortalem ex ommbuf qmbuf conftac
parnbufpreparat. Vt enim non alia purgano ei parti quererecur quam uocacin/
tellecfcualem Porpbynufalia ei quam uocac fpiricalem: aluq: ipfi corpon',pP»" ed

^ffln^w

cotum fufcepic ueraciflimurpoceneirnmufq! mundator acq: faluacor. Prerer banc uia


queparcim ctS bec futura prenunciantur:partim cum facta nunnancmunq generi
defuic bumano: nemo liberacufefb nemo liberacur: nemo Iiberabicur. Quod ducem
Porpb/nufuniuerfdlem uiam anime liberande nondum infuam nociaam biftonali
cogmctone diaceffe perlaram: quid bac bifborid uel illuftriurmuenin pocefb qua;
urauerfum orbem canco apice auconcarif obtmuit: uel fndeliuf: m qua ica narrancur
precenra:uc fucura enam prcdicancur:quorum mulca uidemufimpleta-ex quibufea
que refUncfme dubio fperamufimplenda. Non eni poteft Porpbynufuel quicuqs
Platomci: ena m bac uia quafi cerrenaru reru u ad iftam uica morcale pertmenciu i
diumationem predictionemq: contemnere: quod mericom aluf uacicmaciombuf ec
quorunlibec modorum uel arcium diuinatiombuf faciunc. Neganc enim bcCC uel
magnorum fuiffe bomintuuel magni efle pendenda.Ec redte. Nam mfenorum fiuc
prefenfionecaufarum: ficucarce medicme quibufdam anrecedencibuf fignif plurima
uencure ualicudmt preuidentf.uel immudi dem6ef fua difpofica uel facta pnunciac:
u m quoruuif mencibuf acq: cupiditanbufiniquorum congrua factif dicta uel diccif
fadta compenfanc: uc fibi lufquodammodo uendicenc m macena mfirma fragihtanf
bumana;. Non calia fancci bominefmiftauniuerfalianimanim Iiberandarum uia
gradiencef: cantj magna propbecare curarunc: quif &amp;; tfta eofnon fugennc: u ab
eif
fepe predicTa finc:ad eorum fidem faciendam que morcalium fenfibuf non poceranc
mnmarimec ad expertmentu celeri facilitace perduci.Sed alia erant uere magna atq;
diuina:que quantu dabatur cognica dei uoluncace futura nuntiabanc.Xpufquippe
m carne uenturuO u quemillo cam clara perfecta func. acq:m eiufnommeimpleca:
penicencia bommum &amp;:ad deum conuerfiouoIuncacumTemiffio peccacorunvgrand
lufbicie: fidefpioru. &amp;: per umuerfum ort e m ueram diumirate multitudo
creder.tiii:
culcure fimulacrorum demonumq:fubuerfio:&amp;; a cempcaciombufexercitdtio. profi/
ciennci purgatio:&amp;; Iiberacio ab omni TnaIo:iudicii diefrefurreclio morcuoif
angelojf
fociecafimpioi; ecerna damnanoTegnumq: eccrnii gloriofiffime ciuicatif dei c6fpectu
eiuf immorcaliter perfruennf m buiufuie fcriprurifpredicta acq; promiffa func.quojc
tam mulca impleca confptamufuc recra piecate futura efie cccera cofidamuf Huiuf
uie recticudmem ufq; ad deum uidendum eiq m cternum coberendum: m fanctuano
(crcprurarum efle [ocdCam:qud predicacur arq: afferiturueritace^quicunq; no credunc
u ob boc nec inteIligut:oppugnare poffunc.Ted expugnare n6 poffunt. Quapropter
m decem Iibrififtif&amp;: fi mmufcjnonnullorum de notifexpecTrabac mcentio: tamen
quorundam (tudio quantu ueruf deuf 3i dommufadiuuare dignatuf eft fatiffecimuf:
ref urando contradiclionef impiorum :qui condiron fancTc cmicanf de qua difpucare
mfticuimufdcof fuof preferunc.Quorum decem [ibrcrum quinq; fupenoref aduerfuf
eof confcnpn func: qui propccr bona uic«e buiufdcofcolendof pucanc: qumq; aucem
pof&gt;enoref:aduerfufeofqui cultum deorum propcer uicam quepoft morrem futura
eft feruandum exifhmac. Demcepfitaq: ut in pnmo libro pollicui fumufde duarum
ciuiratu quafm boc feculo perplexafdiximufinuiccq: permixraf: cxortu u procurfu
Kdebitiffmibufquoddicenduarbicrorquantudiuinitufadiuuaborexpediam,

&lt;£Sure[n Auguftmi Hipponenfif Epi de Ouiratedei.Liber. xi.


De ea parre openfqua duarum ciuicacii id eft celeftifac cerrene
inicid u fmef mcipiunc demonftran. &lt;LC.pnmuin.

ii |i ni|iiii

III llll|llll llll| I llll|llll llll|llll llll|l llll|llll llll|l rTTTTJTl ll|llll
llll|lll'ji&lt;ll
11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

24 25 26

&amp;&amp;

[uiratem dei dicimufcuiufed rcriprurd tefhrefhque non Fortutrjf


motibuf dnim02f. r c d rlane fume difpofinone ruidentiefup omef
omnium genriu Iircerdf: omnld iibl gencra mgerioif bumdnorti
diuuid exceiicf duroritdte fubiecit. Lbi qppe fcripiura e:G'onofd
dicfta funcde re ciuirdfdei. Ecmdlio plalmo [egimuf Mdgnuf
dommuf &amp;; [auddbilifnimtf: m uuidte dei nLftri m mote fdndo
ciul i cilaranf exulwBonef uniuerfc terre. Ec paulopou in eode
pfd'm?:Sicuf dudtuimuhira &amp;:uidimunnciuirdtediuuircurum:inciu!Cdtedeinofr:ri{
deuf f-undduic edm in ccernum.lcem m d[io ; Ffuminifimpcruf [etificdrciuitdttmdei:
lancftificduic cdbemaculum uum a!tifTimuf:deuf m medio eitifno comourbicur. Htf
atq: buiufmodicefhmoniifqueomidcomemorare nim f longu eftdicimufecqudrdl
Ciuicdcedei:tuiufc:uefcffec6cupifcimuf ; i[!odmorequenobifi[!iufc6dirormfpirduir.
Huic condirori (drcfle ciuirdtifciuefrcrrene ciuicatifdfof fuofpreFcrunc ;
ignordntef
eum deumefe deorunv.ncn deorum fdlforum boceft impiorum&amp; (uperborum:qui
eiuf incomutdbili omnibufq: commum [uce priudti: zt obbocad quandam egenam
poteftacem redacfturudrquoddir.odopudrafpocentidfconfedtdnt: bonorefq: diumof
d decepcif fubditifquerunc:fed deomm piorum drq.' fdncftoru ; qui pociuf ftipfofum
fubdere q mulcof fibi pociufqi deu colere q pro deo delecffdncur coli. Sed
bmuffd"cte
ciutcdnrmimicindecemfuperioriburlibrifqudnrum pjcuimuOdomino u rcgenclrro
adiuudncerefpondimuf.Nuncueroquidameidm expectecur.-dgnofcenl" meiqmon
immem or debimde dudic ciuicdtu terrene fciticcc &amp;: ceteftifqujf tn boc mccrim
ieculo
perplexdfquoddmcdo diximufinuiccq: p mi trdOexortu u excurfu St debttifhnibuf
quancuudluerodirputdrceiufipfiurqtdominiii R_egifnoftn ubiqiopiculdtioefretiif
dggredidr. Primumq: dicam qucmddmodum exordiddudrumiftdrumciuwtumm
angelorum diueriil ace preccfferunr.

([Decognofondo deo ad cuiufnoiitiam nemo


bonunum peruer.it mli per medidrorem i dei st
bominum bommem Iefum Cbriftum.(£C. u.

dT\ Agnumeft&amp;ddmodum r-drunvuniuerlam credturdm corporeS Kincorpor^


_U_E cofiderdrdm comperrdmqi murdbilcmiinrennone mencifexcedereidtqiddmco''
mucdbi[emdcifubftdntidmperuerire:airilliccifcereexipfo:q&gt;cuncTdmndturdmqu«
"" quod ipfemon fecic nifi ipfe. Sic enim deufcu bomine no per dliqud credturi
«r corpordlem..corpord[ibufinftrrpenfdurituf:ur mter fondncem u ducienrtm
'aria ucrberentur: neqi per eiufmodi fpincdlcm que corporum fimihtudinrtuf
n ficur m fumnifuel quo d!io tdli modo. Noti» fic uelur corponfdunbuf
:quid ueluc percorpuf loquirun»! uelut interpofico corpordlmm locoruni
interualto.MuItum emm fimilid fiic tdlia uifa corporalibuf. Sed loquir/ipfdueritdte
w quif fic idoneufdd audiendum mence no corpore. A d lilud enim kommifitdloquic''
quod m bomme cerenfquibuf bomo coftdcie mtiiuOa: quo ipfe deuf folufe mdior.
cum enim bcmo recftiflime mreiligdtur: uel fi boc non poteft fjltrni creddtur FdiV
ad imagme dei: proFedlo ed fui partc eft ppinqmor fupiori deo: q fuptrdc mFerioref
par«ef fudfquafcndm cum peconbuf comuner bdber. S»d quid ipld menfcui rario «
mreUigenna ndcurdlirermel&gt;:uiciifquibufdam renebrofif u ueceribufmudlida dW
oium ad mberend-jm f me-ido ; uerum eridm ad pc-Fruendum merendo mcomuuhle
lumen: Uoncc de die m cie renoudta dtqi fdnacd fiar cdte fe;icitdtifcdpdx:fidepnmii

TTTTTmTmTTTTTf
( ttc

} fueracimbuenda atq: purganda. In qua utfidetiufdtuldret ad uentdte:ipfa ueritdf


' deuf dei filiufi bomme aflumpeo non deo confumpco eadem conftituic acq; fundautc
1 f-idenvuc ad deum bommifiter effet bommi per bommem deum. Hic eft eni medtdtor
dei U bommum bomo Cbnftuf Iefuf. Xpufpertd qct eft medtdcor: eft bomo ec uia
peruentedi dd deum- Per boc enim medidtor per quod u bomo per boc u uid. Qyia
fi mter eum qui cendit u illud quo tendit uid media efhfpefeft peruemendi.fi autem
defic aut ignoretur qua eundum fcquid prodeft nofle:quo eundum fic •' Sola eft duC
• aduerfuf omneferrorefuia municiflima:ue idem ipfe fic deuf &amp; bomo.quo icur
deuficj^
j itur bomo.Hic prmf pPropbetaOdemde per feipfutmpofted per A.pofto[ofiquancCi
facifeg ludtcauit locucufietia fcnpturam codidit que canontcanommac eminetiflime
autontatiOcui ftdem babemufde ufrebufquafignordre no expedicmec per nofipfof
nofie idonei fumuf. Nam fi ipfa fctn pofiunc ceftibufnobifi qu&lt;c remotanon funt
&amp;
fenftbuf no ftrifi (iue mtenortbuf fiue excerionbufi unde u prefentia nuncupancur i
q&gt;
lta ea dicimufefie pre fenfibuf: ficuc pre oculifque prefto func ocutifiprofecTro
ea qud=
remocafuncafenfibufno(rnfiquonianortro teftimomo fcireno' poflumufidetifaUof
reftefrequinmufieifq; credimufia quorum fenfibuf remoca efife uel futffe no
credtmufi
Stcuc ergo de utfibiltbufque nonutdimuf eifcredtmufqut uideruc: acq: ita de cetenf
que ad fuu quenq: fenfum corporifptmentaca de ufque animo ac mence fenttuncur:
quia u tpfe recftifiimedicitur renfufi unde u fententia uocabulum accepit: boc e(l
de
mmfibitibuf que a noftro fenfu mcenore remoca funt :bif nof oportet credere qui bec
m ilb mcorporeo [umme difpoficd didicerunc.uel manentia concuencur.

([De autoncace canontce fcnpcure dtumo fptncu ccidtce. (RTui.

\ — rlfibitium omnium maxtmufeft mundufimuifibiltum.omntu maximufdeuf eft.


l^\Sed mundu efle confptcimufideum efle credtmuf. Quod auc deuffecenc mundu'
nuKipbciufcredimuf g ipfi deo. Vbi eu audiuimuf.' Nufq mtenm meliufq m fcptunf

\ njndtifubidixit Propbeca eiufilnprincipiofectcdeufcelum u cerrdm.Nunqutdnl

' " ibi fuic ifte Propbera:quando fecit deufcelum u terram i Non fed ibi fuic
deifapiecia
per quam facta funt omnia.-que m animafetiam fandcaf fe cranfFert:&amp;s amicofdei
85
Propbetaf conftituit:eifq: opera fud fine ftrepuu mtuf enarrat. Loquuncur eif quoqi

t angeh decqui femp uidenc factem pdtrifiuoluntdtemq: eiuf quibufoportet dnuncidt.

v - Ex btfunuferat ifte Propbeta q dixit &amp;ficriplit. In prmcipto fectc deufcelu


U terra.
Qui tam idoneuf teftifeft:per quem deo crededum fic-- ut eode fpintu dei quo bec
fibl
reuelaca cognoutt: eciam ipfam ftdem noftram fucuram canto ante predixenc.

([ De conditione mudi quenec mtemporaltf fic:


nec nouo det ordmdtd confilio quaft poftea
uoIuertc:quodanCeano[uenc. (JC. tiu-

C^zfpA quid pfacuit eterno deo tunc f acere celum u terram que antea non fecifiet i
KL_/ Qut boc dicunc fi mundum fuiffe eternu fine u[[o tnttio: U tdeo nec a deo fac/
- /tum uiden uolunt; nimifauerfi funt auentate: U letdli morbo lmpietacifmfaniunc.
' Excepnr.n.ppbeticifuocibufimuduripeordindnnimdfuamucdbi(icdte&amp;;mobi[itdte
&amp;; uifibiltum omnium pulcbernmd fpecie:quodamodo tdcituf u fadtum fe
efle-'&amp;; non
nifi a deo meffabiliter atq: muifibiliter mdgno u ineff dbiliter ac muifibilicer
pukbro

l llll|l

II llll|llll II

fien fe pocuifie proclamac. Qui autem a deo quidem factum fatentunnon tamcn eS
ceponfuolunc babere fed lue creanonif intciuiuc modo quoda ueluc ax mcelkgibili
femper lic fadtufi dicunc quidem aliquid unde fibi deum uidencur ueluc a Fomuiy te/
mericaee defendereme fubico illi uenifle credacurm mencem quod nunq ante ueraflet
faceremundu: sc accidiffe illi uolunraccm nouam cum mnullo ficomnmo mutabilif,
Scd non uideo quomodo eifpoffic m cecerif rebuf racio ifta fubfiftere: maximeqm
anima quam fi deo coerernam efle contendennr: unde illi accidenc noua mifena qu£
nunq ancea per ecemummullo modo pocerunc explicare. Si enim altemauefemper
eiufmifenam 86 beacicudmem dixerinc-necefle eft dicanc enam femper alcernaruram.
unde il[a eof fequecur abfurdicafiut ecia cum beaca dicicur :in boc uuq: non lic
beata:
fi fucuram fuam milenam sc curpicudmem preuidec.fi aucem no preuidernec feturpc
ac miferam f ore:led beaca femper exiftimac.-falla opimone fic beata:quo dici
Oulciuf
nibil poteft. Si autem femper quidem per fecula recro mf mica cum beatitudine
altcr/
nafle anime mifenam pucanc: fed nunc lam de cecero cum fueric Iiberata ad mifenam
non ee rcdicuram:nibiIominufc6umcuntur nunq eam f uiffe uere beata;fed deincepf
mcipere effe noua quadam nec fallace beacicudme. Ac per boc fatebutur illi accidere
auquid noui u boc magnu atq: predaru:quod nunq recro per erernicacem accidiHtt,
Cuiuf nouicacifcaufam fi deum negabuc m ecerno babuiffe c6fiIio:fimul eu negabfic
eciam beacicudmifeiufaucorem.quod nepbande impiecacifeft. Si aucem dicenc etwn
ipfum nouo confilio excogitaffe: ucdececero (icanima inecernumbeata: quomodo
eum alienumab ea que illif quoq; difplicec mucabilicace monftrabunc .'PorrofieX
temporecreacam fed nullo ulcenufcempore pencuram: canq uerum babere mitium
fed no babere fmem fatentur:8z ideo femel expercam mifenam; fi ab ea fuent Iiberaw
nunq miferam poftea fucuram mon uciq: dubicabunc boc fieri manence mcommuta/
bilicate confiln dei.Sic ergo credanc u mundum excemporefieripocuiffcnecMmen
ideo deum m eo faciendo ecernum confilmm uoluncacemq: mucafle.

CL Tam non effe cogitandu de infmicifcemporum fpacuf


ancc mundum q nec de mfmicif locorum. &lt;IC. v.

lEmde uidendum eft iftif qui deum condicorem mundi efle confentmnt: u tml
(7—^ querunt de mundi tempore quid refpondeamuf quid ipfi refpondeant de mutidi
loco:Ica enim quericuncur potiufcunc ti. nonancea facluf fic: queadmodum quert
poceft cur bic pociufubi eft: u no alibi. Nam fi mfmira fpatia temponfancc mudum
cogicanc: in qmbufeifnon uidetur deuf ab opere ceffare pocuiffe: fimiuter cogitent
excra mundum infimca fpacia locorum : m quibuf fi quifq dicac non pomiffe uawrc
omnipocencem:n6nec6fequenrericuc mnumerabilefmundofcu Epicuro fomnure
cogacur.' Ea cancum differenna q&gt; eordle fortuicifmocibufacomorum gigniailentK
relolui: ifti autem opere dei fadrofdidturi fut:fi eu per mcermmabilem imenfiwtem
locorum excra mudum circuquacp patentium uacare noluermcmec eofdem mundof
quod eciam de lfto fenciunc ulla caufa poffe diffofui. Cum ufenim agimufi qui eram
aeum mcorporeu sc omnium nacurarum que no func quod ipfe creatorem nobifcum
lennunc. PJiofaucem nimifindignum eft ad iftam difpucacione religiomfadmittere:
maxime q&gt; eofqui multifduf facrorum obfequiii defcrendum pucanc. Ifti pbilofopl»
ceceroi nobilicaceacq: auconcaceutcerunc. n6 ob aliud mfiquia (ongo quidem mrer/
ueruncamen rehquifpropmquioref func uericaci. A.n forte fubftanci&lt;i dei qu*

fTTTTTTTTTnTTTTTTT

V J

nec mcludunc nec decermmant nec diftendut Ioco:fed de ea ficuc de deo fencire dignu
eft: fatencur: mcorporea pra;fenaa ubiqr cocam; a cancif locorum extra mundum
fpaciifdbfencemeffediclunfunc: &amp;:uno cancumatq; m compduone llliufmfinicacif
tam exiguo loco m quo munduf elt occupacam i Nonopmor eof m bec uaniloquia
progreffurof Cum igicur unum mundum ingenci quidem mole corporea fmicum
ramen: Bi loco fuo determmatu :&amp;r operance deo f actum effe dicanc:quid
refpodeanc
de infmiaf excra mundum locifcur m eifab opere deuf ceffec.boc fibi refpondeanc.
de mfmicif ance mundum cemponbuf cur m eif deufab opere ceffaueric. Ec ficuc non
eft confequenf uc forcui&amp;i pociuf q racione diuina deuf non alio fed ifto m quo
eft
loco mundum confticueric:cum fpacuf locorum mfinicif ubiq: pacenabuf nullo ex/
cellenciore mento poffet bic eligi potiuf q alibi: quauif eandem diumam ratione qua
id faclxim eft nulla poffit bumana comprebendere: ica non eft confequenf uc deo
aliquid exiftimemufaccidiffe forcuicum: qi illo pottuf q antenore cempore condidtc
mundum: cum equalicer ancenora tempora per mfmicum recro fpacium precenffenc:
nec fuiffetaliquadifferenciaundecempufcempon eligendo preponerecur. Quodfi
dicuncinanefeffebommum cogicanonefquibufinfinicaimaginanturloca:Cumlocuf
nulluf fic precer mundct: refpondecur eif ifto modo inanicer bommef cogicare
pcerita
tempora. uacaciomf dei :cum cempufnullum fic ance mundum.

d_ Creationif mundi tempoif unum effe prmcipium


necaliudaliopreuemri. ((Gvt.

fl^enim recte difcernuntur eternicaf K tempuf: quod cempuf fme aliqua mobitl

' mucabilicace non eft: m ecernirate autem nulla mucacio eft :quifnon uideac qi

tempora non fuiflenc nifi creacura fierec: qua; aliquid aliqua mocione mucarec:
cuiuf
mociomf aj mutaoonifcu aliud acqi aliud que fimul effeno poffunt:cedic atq:
fuccedit
m breuionbuf ue[ productionbuf morarum {ceraallif cempuf fequerecur'Cum igicur
deuf m cuiufecermcate nulla eft omnimo mutatio creacor fic cemporum u ordmacor
quomodo dicacur poft temporum fpacia mundum creaffe non uideo: nifi dicac ance
mundii lam aliquam fuiffe crearuram-cuiufmoabuf cempora currerec. Porro fi Iiccere
facre maximecf ueracefica dicunc: m prmcipio fecifie deum celum &amp;s cerram :uc
nibil
ancea feci(lemcel[tgarur:quia boc poaufm prmcipio feciffenon dicerecur:fi qd
feciffec
ancececera cuncla que fecic:procu!dubio non eft munduf factufmcempore: fed cum
tempore.Quod emm ficincemporc:&amp;: poft atiquod fic: ac ace aliquod cempuf poft
id
quod precencum eft.ante id quod futurum eft. NuKum aucem ance mundum poffec
effeprecencu:quianuIlaeraCcreacuracuiufmucabiIibufmocibufagerei;.Cumcepore
aucem factuf eft munduffi in eiuf condicione factufelt mucabilif mocuf ficuc
uidecur
fe babere enam ordo i!Ie pnmorum fex uef fepcem dierum :m quibuf mane U uefpera
nommancundonec omnia que bifdiebufdeuf fecic fexco perficiantur die: feptimoqt
m magno mjrfterto dei uacano c6mendecur- Qui diefcuiufmodi func:auc perdifficile
nobifauc impoflibile eft cogicare: quanco magif dicere '■ Videmuf quippe iftof
nocof
dief non babere uefperam nifi de folif occafumec mane nifi de folif exorcu.

([De qualirate pnmoru dierum:quia anteq fol fierec


uefperam ii mane craduncur babuiffe. (1 C. vu.

II llll|ll

II llll|llll II

F^

rLIorum aute pnorefrrefdief fine fole peracfh fimt:qui quarco die racTrufrefert'.
1 K r pnmicufquidem [ux uerbo dei facta: acq: incer lpfam u cenebraf deuf fepafo
' narraf --u eandem lucem uocaffe dienrtenebrafautem nodrem. Sed qualifulafitlux:
u quo alternance mocu : qualeq: uefpera u mane f ecent iremotu eft a
fenfibufnoftnf:
nec ira uc efbmtelligi a nobif poteft. quod camen fme ulla beficatione credendu
eft,
Aue.n.aliqua lux corporea e:fiue m iuperionbufmudi parabuf logea cofpeclibuf
noftnf: fiue unde fol poftmodum accenfuf eft :auc lucif nomme fignificaca eft
fancla
auicafm fandcifangelif u fpirmbuf beacif de qua dicit Apoftoluf: Qu£ furfumelt
Jrlierufalem maeer noftra. ecerna m celif Aic quippe u alio loco. Omnef eniuoffilu
lucifefhf&amp;; f ilii dei, non fumufnoctif neqj cenebraru. Fit camen u uefpera
diei buiufn
mane aliquacenuf: quonia fcienna creacure m coparacione fciecie creaconfquoddmo'
uefperafcit: icemqi luceflit u mane fit: cum u ipfa refercur ad laudem
dileclionemcf
creatonf Nec m noctem uergicur: ubi no creator a creature diledhonerelinquicur.
Deniq: fcptura cti illofdiefdmumerarec ex ordmemuf q mcerpoliut uocabulu noclif
Non emm ait alicubi-- fadta eft nox: fed FacTa eft uefpera u faclum eft mcinedief
unuf. Ica dief fecunduf u cecen. Cognmo quippe creatura; m feipfa decoloraciorelc
uc ita dicam:q cti m dei fapientia cognofcit': ueluc m arce qua fadta eft.Ica
uefpera
congruentiuf q nox dici poteft.que tancum uc dixi cum ad [audandum et amandum
refercur crearore: recurnt m mane. Et boc cu fic m cognttione fui ipfiufdief
unufelr.
Cum m cognitione firmamenci qd* mter aquafmferioref u fupiorcf ce!u appelUru b
dief fecunduf Cum m cognmone terre ac marifomniumq: gignenctti quemdiabuf
concmuata func terre^diefrerttuCCum m cognmonS lummanum maionfs; minorif
omniuqi fiderunvdief quarcuf. Cum m cogmnone omnium que ex aquifammalium
natatilm atcp uolan[ium:diefquincur.Cum in cogmtione omniu ammaliucerrenojf
acq; ipfiuf bomimOdief fexcuf.

([Que qualifue mcelligenda fit dei requiefqua poffc


opera fex dierum requieuit m feptimo. «XC.vm.

/^JV m uero m die feptimo requiefcit deuf ab omnibufopenbuf fiuf&amp;! fandrificat


V_Jeum:nequaq eft acapiendu puenlicer : cancj deuf laborauenc operando g to
Si f acta (unc uerbo mcelugibili u fempiterno :non fonabili u cempali. Sed
requiefda
requie lignif icat eoif qui requiefcuc m deo:ficuc lecicia domuf (ecicia fignificat
eoi) 9
lecant; m domoiecia fi non eofdomufipfa fed alia refaliqua lecof Facic. Qulto nwjj
fi eade domuf pulcbncudme fua faciac lecof babitacorefuc non folu eo [oquendinto
leta dicat::quo (ignificaf p id q&gt; cocmetid qct continec : ficuc rbeatra
pUuduPpWM
mugiunc:cummillif bofefpUudacnn bif bouefmugiant.fed enaiuoquo figmficac
per efficience id qct efficit; : ficut leta epiftola dicif fignif icanf eoif
leticia quoflegft^
effiac lecof.Coueniennflime icaq: cum deum requieuiffe propbenca narrac auconcaf
fignificat; requief eoif qui m illo requiefcuc: U quof f acic ipfe requiefcere. Hoc
etum
boibufqbufloquiiJ&amp;iypterquofutiqiconrcriptaepmiccencejipbeciaicjietiJiptP ^
bona opa que m eif u p eof operaf deuOfi ad illu pnuf m ifta uica p fide quod»'*'
accefrennc:ini[Io babebuc requie fempicema.tfoc en( u fabban uacatioe cx pcepM
legif m ueceri.dei populo figuracti eft unde fuo loco diligennuf arbicror
diflerendum.

(LPeangelorum condicione quid fecundii diuma


ceftimonia faciendum fic. &lt;£CTi3C.

II llll|llll II

wTT^^m

21

"0-
Vnc quontam de fancte ciuicaarexorfu dicere mfricui!&amp;; pnufquod ad fanctof
I agelof accmec dicendri pucaui i que buiuf ciuicanf&amp;: magnd pdrl t- u eo
bedcior
/ 9 nunq peregrtnaca:que binc dtumd ceftimonid fuppecanc quantii Citif uidebit: deo
[argience explicare conabor. Vbi de mundiconltituttone facre littereloquuncur mo
euidencer diacur ucrum uel quo ordtnecredti funtangi-lt: ledfi precermiflinon func:
uelcelinomme ubt dtitu !nn pnncipio fecic dcufcelii &amp;• cerrdmuel pociuf
(ucifbuiuf
de qud loquicur ftgnificdtt func. Non aucem precermilfof efle binc elhmo: q&gt;
(criptum
e(l requieuiffe deum in riie fepctmo ab omnibufopenbuf fuifque fecic.cum liber ipfe
ira fic exorfuf In prmcipio fectc deufcelum tc cerram :ur ance celu sc terr d ntbtl
a[iud
fecifle uidearur- Cum ergo a celo &amp;c rerra cepenc;acq: ipfd cerra quam pnmiruf
fecit:
ficuc lcnpoira confequencer eloquicurunuifibiuf&amp;Mncopoftra nondumcp.
Iuceracfta:
uctq: tenebrefuermtfuper aby(Tum:id cft fuper qudnddm cerre &amp; aque mdiftinctam
confuftone.ubi eni lux no eft;tenebre fmt necefie eft.demde omnia creando difpofica
ftnc que per fex diefcolimmaca narranrurquomodo angeli prerermiccerencur ranij
non edenc tn openbuf det a quibuf die fepnmo requteutc ' Opuf aute dei effe
angelof:
bic quidem &amp;; fl non pretetmnlum non ramen euidencer exprefium eft: fed alibi
boc
fancfta fcrtptura clarifltma uoce celtacur. Nam s&gt; m by mno cnum tn camtno
uiroif •
cum predicftum effec benedieite omnia opcra domini domtntrm execunone eorunde
operum cciam Idncttaneeli nominan funr. Ec m plalmo carurur. Laudate dominu
de c«elif: Idudace eum m excelfif lauddte eum omnef angeli eiuf laudare eum omnef
uirtuccf etuf. [audate eti fol &amp;: luna: laudate eum omnef ftclle &amp;: lumen.
laudace eum
celi celorum: U aque que fuper celof funclaudenc nome domim. Quoniam ipfe dtxic
ti. Facta func: ipfe mandautt a. creara func. Etidm bic apertiflime a deo
factofelfe
angelof diuimcuf dtctum eft: cum etftncer cecera cadeftia commemoracif mfertur ad
omma: ipfe dixic &amp;: facta func. Quifpjrro audebtc optnan poft omnia ifta qu«e
fex
dtebufenumeraca func agelof factof ' Sed ec ft qf qita delipic:redargutcifta
uanicace
illa (cnprura parifautoritanfubi deufdictc. Quando facta furr fidera: [audauerunc
me uoce magna omnefageli mei. lam uero erdnt angeli quado fdtfta fuc fidera.facta
func aucem quarto die. Nunquidnam ergodiecerno factof effe dicemuf' Abfic. In
prompcu eft entm qmd illo dte factu fic. Ab aquifunq: terra dilireta eft.a:
diftmctaf
fiu genenf fpecief duo ifta elemenra fumpfcrunr. &amp;: produxic terra quicqd ei
radictcuf
mberec.N anquidnam lecudo 'Nec bocquidem.Tunc enim firmamencu factum e
inrer aquaf fupenoref sl inferiorelicelumqi appellaru eft. m quo firmamenco quarro
die facta func fidera.Nimtrum ergo fiad iftorum dierum operadei pertmencdngeli:
ipfi funt illa lux que dtei nomen accepiDcutuf umtafuc comendaretur non elt dictuf
diefpnmuflfed dtef unuf Nec aliufcft fecunduf auc cernufauc cecert:fed tde ipfeunuf
ad implendum fenanum uel feptenanum numerum repeticuf eft. propcer fenaria ue[
feptenana cogninone.fenanam fcilicec operii que fecit deuf ic feptenana quienf
diei.
Cum entm dtxir deuf fiat lux Si facta eft lux i fi redte m bac luce creatio
mtelligtcur
ange[orum:profedtofacT-i(uncparticipef[uafa;teme:qua; eft ipfa incommucabilif
fapienna dei per quam facfta func omntaiquem dtcimuf umgenicum dei filium.- uc ea
[uce illummdti qua crean fterent Iux;&amp;: uocarenrur dtef parcicipatione
incomucafcilif
lucif sc diet-quod eft uerbum dft per quod u tpfi U omnta fadta (itnt. Lumen quippe
uerum quod ilfummar omnem bomme ueniencem m bunc mundumiboc tllummac&amp;:
omnem angelum mundum uc ftc Iux n6 inferpfo fed tn dea.a quo fi auerocurangeluf
fic immunduf:ficuc func omnefqui tiocdnc immundi fpintufmec lam lux m dominot

tc

fed mfeipfiftenebre pnuatt parttapatione lucif sterne. MaU emmnuuanacuraefr,:

fed amiflio boni mali nomen accepit.

&lt;jDe fimplia &amp;: incommufabili trmttate patrif

, &amp;: filu &amp;: fptrituf fancti uniuf dei cui non efb

aliud qualicaf aliud fubfVancia. &lt;£C.x.

4 V ^St ttaq; bonum folum fimplex: &amp;: ob boc folumincomutabile qd eft deuf Ab

^ J boc bono creaca func omnia bona:fed no ftmplicta %t ob boc murabtlid.Crau

fane inq id eft f-adra n6 gentta. Quod en( de fimplia bono genitu eft panter
fimpleic
- eft.s; boc eft quod illud de quo genicii eft.que duo patrcm it f itiu
diamuf.&amp;urrum}
boc cu fandlo fpintu unuf eft deuf Qui fpiricufpacrif&amp;: filii:fpirirur
fanrtufpropn&lt;i
quadam notione buiufnomimfm facnf Iittenfnunaipatuf .Mtufautemelt qpdrer K
Filiuf quia nec pater eft nec filiuf. Sed dliufdixt no aliud :quia Bt boc parirer
limpleX
panterq: incomutabile bonum eft at coetemum . Et bec crmitaf unuf e deuf.nccideo
n6fimplex:quia trmicaf.NeqienimfiprjcrbocnaturamirtabonifimpIicemdicimuf:
quia pater m ea foluf: aut foluf fitiuf: auc foluf fpintuf fancftuf auc uero quui
foU£
ifta nominif mnitaf fme fubfiftentia perfonarum :ficut Sabelliani beretici
purauerur.
Pacer qui genuit fimplex efb&amp;: f iliuf qui gemtuf eft panter fimplex eft: u boc
eft qi
illud de quo gemtufeft. Sed ideo (implex dicitur quoma qct babec boc efb excepco
q» relatiue queq: peribna ad alteram dicirur.ISfam unqj pacer babec fthumnec uniie
ipfe eft Filiuf.&amp;: fiUuf babet patrem^nec tame ipfe eft pater- In quo ergo ad
fcmenpfu
dicitur no ad alteru: boc eftquod babet:ficut ad feipfum dicicur uiuenf babedouuq:
uitam:&amp; eadem uita ipfe eft.Propter boc itaq: natura dtcic
fimplex^cuinonlitaliui
babere qa° uel poffic amtttere^uel aliud fic babenf aliud quod babecficucuaf
aliquem
Uquorem:aut corpufcolorenv auc aer lucem fiue Feruorem: auc amma fapienrwm.
ISJibil entm borum e(t id quod babet. Nam neq: uaf Uquor eftmec corpufcolornec
aer lux fiue feruor-neq; anima fapienna S.Hmc eft q&gt; etta pnuan poffunt
rebufqujf
babentia: maliofbabitufuel qualitatefuerti atq: mutan. uc st uaf euucuerur bumore
quo plenu eft:&amp;: corpuf decoIeret::&amp;! aer tcnebrefcapfiue fngefcat:*: anima
defipi*
Sed ec fi fit corpufincorruptibile quale fancttfm refurrectioe
promitnt':rabetqui(lc
ipfiuf mcorruptionif mamiffibilem quaUtatemifed manente fubftanna corporch™»
boc eft qd" ipfa incorrupno. Nam illa etiam per fmgulaf parrefcorporifrora eltmec
alibi maior alibi mmor. Neqi enim ulla parf eft mcorrupnor qm attera.corpufuero
ipfum maiuf eft m coco q m partc. &amp;: cum alia parf eft m ea ampUor alia
mtnorni6ea
qua; amplior eft mcorrupnor q ea que mmor. Almd eft itaq: corpufquod nonubn?
fui totum efl.-atia incorrupcio que ubiq: emf cota efb quia omnif parfmcorrupnbilif
corporifeaa cetenfinequalif equaliter (corrupra eft. Neq:. n. uerbi grana qa
efcjruf
mmor eft q coca manufideo incorrupnbilior manuf c digituf Ita cum fmt inecualcf
manuf &amp;: digituf.equalif eft tamen mcorrupabiUtaf manuf &amp;: digin. A.c per
boc cjmfj
corpore mcorruptibili mfeparabilif mcorruptibiUtaf fic-aliud eft tamen fubfhinnJ q
corpufdiciturialiudquaUrareiufquaincorruptibilenuncupatr.Etideoficeniiiiinon
boc eft quod babetammaquoq: ipfa:etia fi femper fitfapienf ficut entcuaprefe 111
miferia Uberabicur.quia licet oinc fapienffit m ecernum: parttcipattone camen mcom'
mutabilif fapiencia; fapienf enc: qua; non eft quod ipfa. Neq: enim fi aer infufeh"
nunq deferacurndeo n6 aliud eft ipfe aliud lux qua iIIummat'.Neq: boc ita dwerin
quafi aer fic antma i quod putauerunc quida qui non pocueruncmcorpore^ cosnw"

fflTTf^r^^

ZI

nacuram. Sed babenc bec ad illa ecia m magna difpanlicace:quanda fimilicudmemi


uc non mcciueniencer dtcacur :lic illumman ammam tncorpoream [uce mcorporea
ftmplictf fapiencie dei:ficuc lUummat; aenfcorpufluce corpea:&amp; (icuc aer
cenebrafcic
ifta luce defercuf. Nam nibil func aliud que di^mcur locorum quoifcunq: corpaliii
cenebre: g aer carenf luce: tca cenebrafcere anjmam faptenne luce priuaca. Secundum
bocergo dicuncur illa fimphcia-que pnncipiucer uereq: diuma func:q&gt; non aliud
eft
ineifqualicafaliudfubflanciamecaliorumparcicipacioneueldiuinaiUelfapiencia:

. uel beaca func.Cecerum dicWeft in fcripcunffanritif fpintuf fantftuffapiencia


mul/
nplex.eo q&gt; mulca m fe babcac. fed que babapfxt sc eft:&amp;! ea omnia unufefb.
Necj
enim mulce fed una fapiencia eft: m qua func immenfi quidanvacq: tnf inici tbcfaun
rerum lncelligtbitiumun quibuf funcomn^f inuifibilefacq: mcommucabilel racionef

' rerum:etiam uifibilium u mucabilium:que per ipfam facTrefuncquomam deuf non


atiquid nefcienf fecic.quod nec de quoiibet bomine arcifice recTre dici poceft.
Porro
fi fcienffecic omnia: ea uttq: fecit:que nouerat^ex quo occurnc aimo quiddam mirii:
fed camen uerti: q&gt; ifte mundufnobif notuf effe no poffecnift enec-deo aiit nift
nocuf
cflec: ee no poflec.
([Kn eiuf beacicudmtfqua faniti angeli ab micio fui femp babuerunt:

eti3 illof fpintuf q t uencace nd fteceruc-pcicipef fuiffe crededii fic&lt;fCxi.

QVe cum itafintmullo quidem modo fecundu aliquoc temponf fpattum: pnuf
eranc fpincufilli cenebre:quofangeIofdicimuf:fed fimul uc facti fiiclux fadtl
iunc.ndncamenicacancumcreati:ucquoquomodoeffenc:»jquoquomadouiuercc^
fed eciam illuminaci:uc fapiencer beaceq: uiuerenc. A.b bac illummarione auerft
qutdd
angelimon folum non obcmuerunc excellencia fapiencif beaceqj utce:quepculdubto
non ntfi ecerna eft cerca acq: fecura :fed « racionalem uicam Iicec infipience fic
babenc:
uc eam non poflinr amiccere: nec fi uelmc Quacenuf aucem anceq m peccaffent illiuf
fapienciefuerincparcicipendefinirequifpotenr.Tneiufcamenparcicipacioneeqlef
Futfle iftof tltifqui propcerea uere pleneqr beati funcquonia nequaqm de fue beact/
tudmifecernicace faIIuncur:quomodo ditfturt fumufquando quidem fi equalefm ea
FuifTenc:eciam ifti m eiuf ecernicace manfiflencpartcer beaci quia panccr cerci '■
Neqi
enim ficuc utca quandiucunq: fuencica eterna uica ueracicer dici pocenc: fi finem
ba/
bicurafic:fiquidemuica canciimodo uiuedo-ecerna uero fmem non babedo nomtaca
eft. Quapropcer quanuif non quicquid ecernum concinuo beacum ftc: dtcicur emm
ectam penalifignifecernufcamen fi uere perfetfreq: beaca uica non mfi ecerna eftmci
erac calififtorum uica beaca: quia quandoq: deficura: &amp;: propcerea non ecerna
fiue td
rarencfiuenefciencefaliudputarent.quiafcienceftimor^nefcienceferror.-beatoreffe
uticp non (inebat.St autem bocica nefctebancmc falftfincercifue no fiderenc:fed
ucif
fempicernum: ^n quandoq: f mem babicurum effec bonum fuum: in neucram partem
firma afcenfione ferrencur:ipfa de canca felictcace concatio: eam beate
uicepleniru/_
dm&amp;qua in fanclifangelif efe credimuf non babebanc. Neq:.n. beace uice
uocabutii
Ita ccicrabimufad quafda fignif icacioif anguftiaf: uc folit deii dicamuf beacii:q
cii ica
uerebeacufeSucmaior beacicudoee no poflicln curufcoperacioe qjangeli beati fucJ
fua quadam fumma beanxudmeiquanca effe m angelif poceft :qutd' auc quacum eft-

&lt;|De compacicie beaacudinifiufto^ nec du cenenciupmiflioifdiuine


pmiu:&amp;;prrmorum inparadifo boim ance peccacum. &lt;JC.xu.

.JCC

v_^"^\ Ec iplbfenim buic canre beatitudmi cfiparacofquod aecmet ad racionalemuel


J_Jmce[[ecT^ui[ecreacurd:be&lt;icornucupandorpucamurQuirri.primofi[[ofbo(ef

( m paradifo negare audeac beatof Fuiffe-ance peccaeu: quanuifde (iia beacicudme


qni
diufna: ue[ uczf eterna eee mcercofeet auc ecernamifi peccaflenc: ax bodie no (pru/
dencer beacofuocemuf quofuidemufiulce--acpiecufpefucureimorca[icatifbacuit5
ducereilinecrimmeuafcancec6fciencia:Faci[eimpecrancefpeccaafbuiufinfinmcatif
diuma mifericordia:q [icec de fue pfeueranrie premio cerce fmc:de ipa cn pfeuerantu
fua repenuncur mcerci ! Quifent bommu fe mactionepFecTruq! luftlciepfeuerarura
ufq mfmem fciacmifi aliqua reuelacioe ab i[[o fiac cercuf:qui de bac re tufto
Uricttj
ludicio no omnefinftruic: fed neminem fa[[ic. ; Quantu icaqi ptmecad deleftraone
pfencirboni:beacior erac pnmufbomo m paradtfo :q glibec lufhifm bac innrmiua
morcab. Quancum auce ad fpem fucun bonr beacior qlibec m qbuflibec crucutiW
corponOcui no opmione fed cerca uencace mamfeftu efblinefme febabituruomm
moleftia carencem fociecacem angeloif in parcicipacione fummi dei:q erac illeboira
fui cafufincercufin magna i[[a Felicicace paradifi. Quocirca cumifiam non dimcuker
occurnc ucroqi coniundto eff ici beacicudmem.quam recTo propofico inrellecWif
nacura defiderac^boc e-.ucat bono mc6 mucab.d qct deuf £: line ul[a moleftui pfrmc'
u m eo fe in ecernum eg manfuru mec ulia dubicaci6econcec':nec ullo errore xM.
Hac babere angdoflucifpia fide credrmufbac nec anceq caderec^babuiffe angeW
peccacoref:quifua prauicaceillaluce puaci fuc^cofequeci raci6e colligimuf. HabuifTe
cnaliqua: u fi no pfciecia beacicudines fi uica egeruc ance peccacti: pf ccTo
crededi fui.

Hkn ica uniuf felicicacifomerangeli fine creati ut neqi [apfurof fe


polTent noffe:qui [apfi func: u poft ruina Iabentlum pfeuerantie
fue prefcienciam acceperinc.qui fteterunc. (fJCTxii!.

2ZT Vc fi duru uidett.qndo facfti filc ange[i:a[iofcredere ita facTrofiut n&amp;


accroenc

/ *- P™cieciamue[ perfeuerancie ue[ cafuf fui: aliofaucem ica facTrofiucueriuce

«_/&lt; eertidima ecerniracem fue beacicudinirnoffentTed eqliffeuatanf ornefab


inicio creaO
lunc:K ica Fuerunc:donec ift. qui nunc mali funcab illo bon.tac.riummefuauolun/
tace cecidiflenc: proFerto multo eft durtufi nunc putare angelor fancTofeterne fue
beacicudinir.ncercofi* ipofde femetipfif ignorare^qct nofde illifper fcnpturiff^
noliepotuimufQu.ren.mCacboI.cufCr.ft.anurignorac.riuIIumnouuindiaboIun.
ex bomr angeifulcenurfucurum ficuc nec ifhim m focetacem bonorum angelorii
ulceriu(red,turum.'Veritarqu.ppemeuangeIiorancT:irfideIibur qi prornicc.c:c ? erac
equolel anTeurdei.qiubufeciam promiccitur: q, ibunc m uicam eeernam. Porro aOc
H nol certi fumurnunquam nofe&gt;c .Ila immorcali felicicace cafurofiilli uero
artino
lunrnam pociorefnon equalereirenmufi Sed quia nequaquauericaf falli l.K equirf
eiler.muOprofecTo eciam ipf.cercifunc fue
fe[.c.cac.recerne.Cuiufi[Iia[.iqu.&lt;Kertl
non : tueruncmon em erac eorum ecerna Felicicafi cuiuf cerci effenpque Fmem fuerat
faenrTT'^ " C aUC \ m ?^^™^ » parerfueruDpoft iftorii ru.na .UifarH
deXhnl ^ femf " rern r e «'«tatiraccelTene. Nifi force qu.fd.cat ,d:quod dormnuta
TccZtnA '" """^ 10 ' Ilk bomieida erac ab mico^ ,n uer.cace non (tericeft
ouo ,m t" 1 UC ^ " ° ! " m bom ' clda fucricab micio:id eft micio bumani eenerif e£
fue eonAr ? ^ efh ' aUem dra P' e "do poffec ocadere: uerum etiam ab miB)
wnaicionifm ueritace no fteceric: u ideo nung beacuf cum fandtifangelirhu*

II lllll|lll III

TTTmTTTTTTTTTTJl

^o:
fuorecu&amp;nrenrelubdicurcrcdcontSiirupcrbiaruauelucpriUdUpoceftaceeUcurac
per boc falfuf U fal!ax:qu:a neqi unq poceftacem omntpocentif euadic.Ecquiper
piam fubiectionem noluic cenere quod uere etbaff ectac per fuperbam elacionem fi/
mulare.-quodnoneft.uclictntelligacur eciam quodbeacufapoftoluflobannefaic:
ab inicio diabo[ufpeccaC:boc efhex quo factuf efhiufticiam recufauie:quam mfi pia
deoqi fubdica uoluncaf babere non poffec. Huic fenccncie quifquif acquiefcic :non
cti
illif berecicif fapic id eft Manicbeif. sc Ti que a[ie peftef lca fenaunc:q&gt;
fuam quadam
propnam cancj ex aduerfo quodam pncipio diaboluf babeac naturam ma[i:q caca
uanicacc defipumc:uc cum uerba iflra euangehca m auionratenobifcum babeanCnci
accendanc: non dixifle dominunauericacealienuffiiic^redinuericacenoftecic^ubi
a uericace lapfum incelligi uoluic: in qua uciq; fi fteciflec: eiuf parncepf
facftuf beaeuf
cum fandtifangelifpermanerec.

&lt;£Quo genere [o quucidifdicca (ic de diabob : q&gt; i uericatc


non ftecenc:quia uencafnon eft m eo. &lt;LGxmi.

rbiecit aucem iudicium:quafi quefidemuf.unde oftendacur q&gt; m ueritace non


/ftecent : acqi aic quia non eft uencaf in eo. E flec aucem m eo (i m llla
ftetiflet.
/Locutione aucem didrum eft minuf uficaca. Sic enim uidetur fonare. In uencace nci
ft ecic: quia non eft uencafm eo. can q ea fic caufa uc in uencace non ftecenc:
q&gt; in eo
uericaf non fic.cu pociufea fic caufa:uc m eo uencaf non fic: q&gt; m uericace non
ftetic.
Ifta locucio eft sc m pfalmo ubi aic. Ego cUmaui quoniam exaudifti me deuf. cum
dlcendum fuiffe utdeacurexaudifti medeufquoniam clamaui. Sed cu dixiffec:ego
clamaui: canq ab eo quererei;:ude fe clamafle moflxarec:ab effecftu exaudin6if dei:
clamorif fui oftedic affeccu.canij dicerec.bmc oftedo clamaflc me ; qm exaudifti
me,

CtQuid fenciendu (icde eo qct ("cripCu


eft-ab imcio diabolufpeccac. (ECxv-
-)

XLIud ea$ qct aic de diabolo Iobannef:ab mitio diabolufpeccacmon mceHigunC


qui mde uoltic aTerere peccact nacuram: cum nacurale nullum fic 010 peccatum.
t Sed quid refpondecurppbecicif cefhmonnffiue qct aic Efaiaf lub Figurata peHbna
pnncipifbab/lonie diabotum notanPquomo cecidic Lucifer qui mane oriebaf :fiue
quod EzecbieUn delicufparadili dei fuifti:omi [apide pciofo ornacuf: ubi inceUigit;
fuiffealiquando fme peccaco ' Nam exprefliufei paulopoft dicicur.ambulafti m di/
ebuf cuif line uicio. Que fi alicer conuenienciuf mcelligi nequeunc: oportec ecta
illud
quod dicrum eft in uencace non ftecic: fic accipiamufqi in uencate fuerit:fed non
permanfcnc. Ec illud quod ab initio diaboluf peccacmon ab initio ex quo creatuf S
peccare pucandufeft:fed ab micio peccati quod ab ipfiuf fuperbia cepic effe
peccacii.
Nec illud qct lcnpcu eft m Iibro lob cu de diabolo fermo eflec. Hoc e miciti
figmeci
dommi qd* fecic ad illudendu ab angeliffuif:cui ccifonare uidet; sc pfalmufubi
legit'.
Draco bicquefinxiftiad llludendii ei.ficmcelligendu eft:uc exifhmemuf calemab
inicio creacu cui ab angelif illuderet^fed m bac pena poft peccatu ordmatti.Inieui
ergo eiuffigmencu eft domini. Non enim eft ulU natura etiam m extremif inf imifqj
beftiolif: quam non i[[e conftituic a quo eft omnif modufomniffpecief omnifordo :
fine quibuf nibi[ rerii muemri ue[ cogican poceft. Qu mco magif angelrea creacura:
que omnia cecera que deufcbdidtc nacure dignicace pcedic.
II llll|llll II

CC

(LDe grddibufs: difFerennif creacurdrum:ij alicerpendec


ucilicacirufufiaucer ordo rationif. &lt;T_p3cvi.

~TN bifenim que quoquomodo func: u non funPquod deufeft:a quo fadla funt:
JLpreponuntur uiuencia: no uiuentibuOficuc ea que babent uim gignendi:ue[ etan
appecendrnf que ifbo mocu carec.Ec m uOque uiuunc preponuncur fencienciainti
fenaencibufricucarboriburanima[ia.Ecinii0quefenciuc:preponuncurincel(igcn4
non mtelligencibuf ficuc bommef peconbuf Ec m nOque mce[[igunt:preponunttir
immorcalia morCalibuOficuc angeh bominibufalcionf preponuncur nature ordme,
Eft aucem aliuOacq: aliuf pro fuo cuiufq: ulu efcimatioif moduGquo fit ut quedam
fenfu carencia quibufdam fencienubufpreponamuf m cancunruc fi poceftafeflecea
prorfufde narura rerum auferre uellemuOfiue quem in ea [ocum babent ignorantef
fiue eciam fciamuOnoftnf ea commodif poftponencef. Quifenim non domi fuepane
babere: q mureOnummoGq puhceOmalit .' Sed qmd mirum:cu m ipforu eciam boim
efhmacione:quoif cerce natura cance eft dignicaciGplerunq: canuf c6parecur cquuf:
cj feruuOgemma: q familia &gt;. Ica in ca[i [ibercace ludicandi plunmum diftac rano
ccV
fideranciOa necellicace mdigenciO feu uotupcace cupienciOcum ifta quid per feipfum
m rerum gradibufpendacmecerficafaucequidipropcerquid expecac:cogitec.«ilta:
quid uerum [uci mencifapparear:uolupcdfuero quid mcudum corporif fenfibufbla/
diacur :exquirac. Sed cantum ualec m nacunf racionabbuf quoddam ueluci ponduf
uolupracif u amonfuc cu ordme nacure angeli bomirubuO camen [ege luftiae bora
bommefmalifangelifpreferdncur.

tLVicium mahcienon nacuram effe.fed concra nacuram:cui ad


peccandumnoncondicor:caufaeft:feduo[uncaf.([ C.xvn.

1 -^^ H.opcer nacuram igicur: non propcer maiicia diaboli diclxi reclre
mte[[igimuf:
Jk^-J Hoc eft initium ftgmencidomini.quia fine dubio ubi eft uicium ma[icie:nacura
£ non uiciaca precedic. Vicium aucem ica concra nacuram eft:uc n6 poffic mfi nocere
nacure. Non icaq: efifec uicium recedere a deo : nifi nacure: cuiuf id uicium efb
pociuf
compecerec:eflecum deo. Quapropcer eciam uoluncafmala grande teftimomume
nacure bone.Sed deufficuc nacurarum bonarum opcimuf creacor efVica malarum
uoluncacumiuftiffimufordinacor.uccum maleilteucuncur natunf bonifipfebene
ucacur eciam uoluntatibufmalif Icaq: Fecic uc diabolufmrtitutione i[[iufbonufuo/
luncace fua maluf in mferionbuf ordmacufilluderecur ab angelif eiufid eft utplinc
cempcationereiuffancTriOquibureafobefrederiderar.Ecquoniamdeufcumeumc^
derecf ucure malignicacireiurno erac uCiq; ignaruOa: preuidebat:que bona de malif
eiul eilec ipOe facfturuOpropcerea pfalmuf aicDraco bic que fmxifti ad lUudendum
ei.uc ineo ipfo q» eii fmxic:[icec per fuam bomcacem bonum:iam per (uS prefciencia'
preparafTe mce[[igatur:quom6 1U0 uteretur m malo.

&lt;1 De pulcbncudme umuerficatirque per ordinacionemdei


ecum ex contranorum fic opporicione lucenciorijjC.xvin.
J I fc ** Cmm deuruI[um:nc " ldl &lt; : o ange!oru:fed uelbommum crearec:quemaK

J—tniturum efTe prercuTec.-nifi pancer nofcec quibureorbonorii u riburc6modarec:

fcunf? ° &amp; em recu[orum; Mn 3 pulcbcrnmu carmen ecia ex qbufda qfi ancicbecif

carec. Anncbeca ent-que appellancunin ornamencirelacurieiGruc decetiffima=

II llll|lll II

^t^th^^^^^w

w^^^

&amp;

quelanneappelUntur oppofica:uetquod expreftiufdtciturconcrapofica.Nonen:


apud nof bumfuocabuu confuetudo i cu camen eifde ornamencif [ocucioifecia fermo
Ucinuf uratunimmo tmgue oimgenciu bifanacbecif.SiPauiufapoftoIufin fcciida
ad cormcbiof epiftoU illum tocum fuauiter explicac: ubi dicic. Per arma lufticiea
dexcnfffi a finifftnfper gloriam u ignobi[iracem:per mfamiam -U bona Famamruc
feducftoreO u ueracefuc qui ignoramur : u cognofcimur: quafi monencef: u ecce m/
uimufuc coercici:8i non morcificacruc cnfteffemper aucem gaudencefficuc egenis
muicofauc dicanceftanq nibit babecef u omma poffidecef Sicuc ergo ifta cdcrana
concrarufoppofica ferm3nif pulcbncudmem redduncuta quddam non uerboru fed
rerum etoquencia cocrariorum oppoficione feculi pulcbncudo compomc. kpciflime
boc poficum eft m libro ecdefiaftico boc modo. Concra malum bonum c-U concra
mortem uicaftc cocra piu peccacor. Et licintuere m omnia opera attiffimi.bina
ccjcra
binaunum contra unum.

(jQuid fenciendu uideacf-diuific deufmcer [uce.&amp;! cenebraf. tLC.xix.

tf~\ Vanuificaqi diuini fermonif obfcuncafecia ad boc (icucitiftjpluref fencetiaf


V^Fua-itacif parit:&amp; in [ucem notitie producicdum atiuf eiific^atiuf fic
incelltgic:
ica camen uc quod m obfcuro [oco incettigicunuel acceftacioe rerii mamfefcaru:uel
aluf locif minime dubufaleracunfiue cum mutca cracftancur ad id quoqi perueniacur
qct fenfic ille;qui fcnpfic:fiue id Iateat:fed ex occafione cractadepf
undeobfcuntatif
a[ia quedam uem dicancur.non mibi uidecur ab openbuf dei abfurda fencencia:fi cu
lux illa pnma eft facfta' augeti creaci incelliguncur: u mcer fancftof angelof u
im/
mundof fuiffe difcretuimubi diclrum eft. Ec diuific deufmcer tucem u cenebrafec
uocauicdeuf[ucemdtem:8&lt;;cenebrafuocauicnocftem,So[ufqppei[leiftadifcernere
pocuipqui pocuic etiam priufq caderent prefcire cafurof u lumme puacofuc-ricactf
m cenebrofa fiiperbia remanfurofi Nam incer lfkim nobifnociflimudte:&amp; notftem»
id eft mcerbanc [ucenrS/: bafcenebrafuulgatiffimaffenfibufnoftrifluminanaceliuc
diuiderenc imperauic. Fianc inqclummarta in firmamenco celi ucluceanc fupercer/
ranv&amp;r. diuidanc mcer diem u nocte. Ec pautopoft. Ec fectc mquic deuf duo
luiaria
magna:[umtndrematufin pnncipio dtei:&amp;: [ummareminufmprmcipio notfhfi Ec
fte[Uf. K pofuic illaf deuf m firmamenco celi lucere fuper cerra; u p~ffe diei u
nocftit
u diuidere mcertucem u cenebraf Inter iIU uero [uce que fantfta fociecafangeloru
eflr iltuftracione uentatifmtelligibilicer futgenf u et cocrartaf cenebraftd eft
maloru
angeiorum auerforum a luce tufticie cecernmafmencefapfe dtuidere pocuic-cut ect^
fucurum non nacure fed uoluncacif mdlum occulcum aut incercum efle no pocuic.

(JSe eo quod poft dtfcretione lucifiacq: cenabrarudicftu


eft:8i uidicdeufluce quia bona eft. &lt;fC7xx.

{V^\ Eniq; nec iliud eftprecereundumfiienciocp


ubidixicdeuffiac[ux&lt;&amp;:fdcftac:
\J [u)c:cdcin:iofnbiuncTtumeft:8iuiditd:uf[ucem:quiabonaeft.Nampofteagi
feparauicmcertucem u cenebrafi&amp;uocauiclucedtemte cenebrafnocftemefimul cu
luce eciam calibufcenebrif cefhmcKiium plactci fui pbibuiue utderec :na ubi cenebre
inculpabtteffunc-mter quafsi tuieilcam bifoculifconfpicualuminartacelidiuiduci
non ance fed poft infert?. Ec uidtt deuf qa bonum e.8^ pofuic inqc illa m firmameco
ceti-Iucere fuper cerrym:8&lt;: preefle dtei U no£fti:8i feparare mcer lucem u
cenebraf Ec

t iX

uidic deufquia bonu eft. Vcruncp placuiftqa ucrfiq: fine peccara ell. Vbi atic
dixit
deuff lac [ux &amp;; facfta eft [ux :8i uidic deuf [uce ga bona eft : &amp;
poftmodum infercur:
ti. feparauic deufmcer lucem « cenebraf:uocauicq: deuflucem die &amp;! cenebraf
uocauic
nocftenvnon boc loco addicum efb&amp;uidic deufquia bonueft.ne ucruq; appellaret:
bonu.cum efiec bo2f alcezf ma[ii uicioppnomon natura.Ec ideo fo[a ibi [ux pUuit
condicon.cenebre auc angelice: sc fi fueranc ordmande:n6 cn fuercmc approband&amp;

&lt;(Tj3e ecerna u incomutabiti fciecia dei:ac uolucate:


qaia femper i[[i uniuerfa que fecicific placuerunc
Eacienda:quenadmodum facfla. CCxxi.

f~\ Vid eft eni aliud inteOig&amp;Ium in eo: q&gt; per omnia dicieunuidie deuC
qabonli
VJ' ert:nifioperifapprobaciofecundumarcem facti: qus fapteticiadeielHDeuf
autem nonufqi adeo cum dicic:fadriim eft:cunc didicic bonu: ac mbileorumfieret:
fi ei fmffk mcognicum. Dum ergo uidit quia bonum eft: quod ni(i uidiflet: antequi
fierecmon uciq: fiereC:docec bonu zz.no difcic. EcPlato quidem pluf aufuf g dicere.
elacum efle fcilicec deum gaudio^mundi umuerficace perfedra. Vbi ti. ipfe non ufqi/
adeo defipiebat:uc putarec deum fui openf nouicate facftu beatiore: fed lic
oftedere
uoluic arafici fuo placuiffe lam facftum:qa° placuerac m arte faciendummon &lt;J
ulb
modo dei fciencia uanecur:uc aliud in eo facianc:que nondum func.-aliud queil fut:
aliud que fuerunc. Non enim more noftro ille^uel qj futurum eft:profpicit:ue[qcf
prerenrert:arpicic:uel qctpretentum eft:rerpicit:fed a!io modo quodamanolbsrli
confuetudme cogitationum loge alcecp diuerro. I[[e quippe non ex boc m illud co/
gicacioe mucata:fed omnmo m commutabilicer uidet;ita ut illa qmde que tempalittr
f lunc: ic fucura nondum finc: Si prefentia la finc: u precenca la non fmr.ipe uero
bec
omnia ftabili ac fempicerna prefenna comprebendac: nec alicer oculif: alitermaiffi:
non enim ex ammo c5ftac ec corpore. Nec alicer nunc:a[icer antea:etaliter pofta'
quomam non ficuc noftra ica quoq: eiuf fciencia crium cemporum:prefentifuide[icet
ec Praeriei ue[ f ^curi uanecace mutatur: apud quem no eft immucacio nec mometl
obumbracio. Neq ; emm eiurmcencio de cogicatione:in cogicacione cranfic.inailif
mcorporeo contuicu fimul adfunc cunclra: que nouic. Quoniam cempora ica nouit
k L r i^' rcem P or,bufc l Llgddmo&lt;Jum cemporalia mouec nulfir
ruircemporalibufmo/
cibuT.Ibi ergo uidic bomim eff; quod fecic^ubi bonum effe md.cmcfacerec. Necga
tartu m uidic: fcienciam duplicauic-uel ex aliqua parce auxic: Canqm minonf facM
hceric priufcj facerec quod uiderec: qui cam perfedte non operarecur:mli ca pfefti
lciencia:cui nib.[ ex eiuf openburadderecur. Quapropter fi cancummodo nobifm/
linuandum effcqmrfecenc [ucem: fufficerec dicere fecic deuflucem.Si aucem no JbW
quil tecerinuerum eciam per quid feceric:fac.reirec ica enucian.ec dixit
deuffiaclitf:
ectac;taert,ux.ucnon cancum deunvfed eciamperuerbumlucemfeciffenoiremui:
&gt;^uia uero maquedam maxime fcienda decreacura nobirmciman oportuic:quifrf
rcer,Dperquidfeceric.qrefeceric:deurdixicinquicfiac[ux:ecfacftaert[ux.ecu*
aeui lucen, c, u , d bona efc. Si ergo quenmuf qu.r f ecericdeufeft. Si per quid
fecent:
ner r ff" * ^' &amp; qiUre fecerlc: g a bona eft. Nec aucor eft excelEtior deo:
er./ r w C '° r uerbo:rlec c ^ melior: g uc bonu crearecura bono deo.H*
t,ami lato C am codend, mundi luftilTima dicicuc a bono deo bona opa f,em:liu«
i a eric.|,ue abi.fq [egerac force cognoueric:fiueacerrimo mgemo &lt;uifibiludei

10 11 12 13 14 15 16

fnTPTTTTTTTPTTTTTTTl

21 22 23 24 25 26 27 28 29

«*=T

p E4 que fa ita (ixc mcellecta c6fpe«nC:fiue ab bif g ifta c6lpexerac « ipe


didiceric.

(JT5e urquibufin uniuerficate rerum a bono


creatore ben e c6dicarti •■ quedam difpbcet:
&amp; pucanc nulU mala efle nacuram.&lt;r_Cocxii.

,^=^A.nc ramen caufam id eft ad bona creanda dicit bonitate' depbanc mq caufam
J jtam luftam acq: idoneam: que diligencer confiderata U pie cogiCaca^omnef co/
/ Crouerliaf querencium mundi ongmemcermmac: Quidam berencinon uideruc:qa
egenam carmf buiuf f ragilemqi morcalitacem.iam de lufto fupplicio ueniencem dum
ei non conueniunc:p[unma offendunc-ficuc ignifiauc fngufaucfera beftia:uel quid
eiufmodi. Necaccendunc qm uel m luif loafndicurifq: uigear:pulcbroq: ordme dif/
ponancunquancuq: umuerfitaci reru pro fuif portionibuf deconftanq m comune
rempublica c6ferant:uel nobifipfififi eif c6gruecer acq: fciencer
ucamur:comoditacif
attnbuanc.ita ut uenena ipfa :que per inconuemencia pernitiofa func:conuemencer
adbibita m falubna medicamenta uercancur.qq a cotrano eciS bec qbuf dcledtac:
ficuc cibuf st pocuf:&amp;; ifta lux lmmdderaro ec imporcuno ufu noxia (enciat:.
Vnde
nofadmonec diuina prouidentia non refinfipienter uituperare:fed unlicac£ rerum
diligecer mqrere. u ubi noftrii mgenium uel mfirmicaf deficic:ica credere occulcam
ficuceracqueda:queuixpotmmuf muenire.qa&amp;;ipfauci[icacifocculcano:aucbu/
militacif exercicatio elbauc elationif actntio-cu oio natura nulla fic malu^noraecj
boc non fic nifi pnuacionifboni.fcd a cerrenifufqi ad celefha; &amp;; a
uifibilibufufq; ad
muiribilia:func alnfaliabona.alufalia meliora :ad boc meqlia uc enenc omnia. Deuf
aute ica eft arcifex magnufm magniOuc mmor non lic m paruifi Que pua non fua
gradicace: na pena nulla e :fed araf iciffapiencia mecieda funD ficuc m fpecie
uifibili
bominif:fiunumradacurfupciIiu:qppeniodunibiI corpon sc qmulcum decrabicur
pulcbricudim.quonia n6 mole conftac^fed diftat a panlitate:ac dimefione mebroif
Nec Cme mulcu mirandi eft:q&gt; bi qui nonnulla mala putac ede naturam:fuo quoda'
ppnoexorcappagacaqiprincipiomoluncaccipereiftam caufamcreacionifreru^uc
bonufdeufconderec bona-credencefeu potiufad bec mundana molimma rebellacif
aduerium fe mali repellendi: extrema necefficace perdudtum fuaq; naturam bonam
malo coercedo fupandoq: mifcuiffe.qua curpiflime polluca a crudelidime captiuari
U oppffam [abore magno uix mundec ac Iiberec:n6 toca civfed qd' eiufno pocueric
ab illa mqumatione purgari: tegmen ac umculu fucurum boftif uidti u inclufi- Sic
autem Manicbei no defiperent uel potiufinfararec: fi dei nacura ficuti e mcommu/
tabilem atq: of o incorrupubile crederec.cui nocere nulla refpoffic.anima uero que
uolucace mucan { decenuf u peccaco corru.pi pocuic ;acq: ita mco mutabilif ueritauf
luce pnuari no dei parte nec eiuf nature que deie:fed ab illo c6di ca longe impare

codicoriicriftianalanicacefenarenc. ^

([Deerroremquo Ongenifdodtnna mculpac'. ilCxxiil.

Jad mulco eft mirandu ampliufiqi etiit qdam q unum nobifcu creduC omnium

_Jreru ee pnncipiumuUaq: nacura^que n6 eft:qct deur eft-nifiab illo conditore

'efTe non podemolueruc cfi ifta caufi fabncandi mudi ca bonam ac fimplttg bene ac

rimplicicer credere^uc deufbonurconderec bona:&amp;: effenc poft deum:que no eenc


qct

eft deuf bona cii que no facerec mfi bonuTdeuf Sed aramardiciic n6 gde gcerdei kd

l|llll l

II llll|llll II
fa ctara deo-prccaflea deo condieore recedendo:»: dtuerlir,pgrefTibur p diuerdate
pecc«oru:ace[irurqradcerrardiuerracorpomc|(iuincuUma-uifre.&amp;;bucefreiii(i(|5
eamq; caufam mundi f u.fie fac.end. : n6 uc coderem: bona:fed uc ma!a cobiberenmr
Hic Ongenermre culpatur. In Iibnr ent quof appellac piarcbon id eft de pnciptf'
boc fenlirboc rcnpfic. Vbi p[ u rqm dici poceft miror bommem in ecclefiafciarurtenf
tam doctu:*: exerc.caavno accend.flepr.mum q boc efTec concrar.ii fcripnirebumf
tanceautoncaarmtccioni:que p omma opera dei fub.ugenC&amp;: uidic deurqa bonueV
compienrq: omnibufimf erenfi&amp;: mdic deufomia que fec,c&amp;: ecce botia ualdc.
nulUm
abam caufam faciendt mundimce[[igiuotmc:nifiucbonafierencabonodeo.Vbifi
nemo peccafifccancummodo nacunrbomrefTec mundurornacufi&amp;: plenuf.ErquM
peccacum eft non ideo cundta func tmpleca peccacifi cum bonorum [6ge maior nu/
meru: in celefhburfue nacure ordmem reruec. Nec mala uolucarquia narure ordmc
reruarenoluicudeoiufttdeilegeromntabeneordinJc.neffugic.quon.ar.cutpiclurj
cum colore mgro loco fuo pofica:.ca un.uerr.carrerctf, qu.rpoflic mcuer.:eeJm eum
peccatonburpulcbra elt:qu.r P er fe.pfbrconr.deraeor fuadeform.carturpecDemde
uidere debu.c Or.genefisj qu.cunq; .fta rap.unc:fi bec opm.o uera efTecmundu tdeo
rac-tum:ucatme p mertc.rpeccaco? fit02C canq" ergafhtla qbu^ penaucer tnctuderec
corpa acc.penc:r u p.ora &amp;: [eutora que mmufim fenora uero K grauiora queapuuf
pe^uerunc:demonerquiburdeceriurnib.[ert:cerrenacorpaqburirfer.ur^™uiuf
ntb,l e=poc.uf q bom.nereca bonorpocurec.am q malor babere debmfTe. Nuc uero
ucincell.geremuran.ma2f menca n6 ql.cacburcorpotc ee penranda:aereum poflids
pelhmul Oemombomoautem u nunc [tcec malurionge m.nor.fim.c.or.rq: ma!,t,e:K
cerce ance peccatu cfl luceum corpuraccep.t. Qu.d auc rtufeiuf potefr d,a:q.fM fole
!3 y"° raun *' «™re(fa::no„ decor. pukbr.rud.num :ue[ eca fialuc, reru corpaM
conrulmfreamftcem deu:fed boc ponufeum.rt qa unaan.ma fic peccaueraj ti,
corpore mererec mclud. *c perbocfi c6c.g.rret:uc non unafed dueummonondue
ieddecemue[centum:r.m.[,cer eq U a[.cerq, peccalTenc.centum roIerbaberetbicmiiduC
™fi ln n. Z^" " ° P ' f,Cir J ' Ulfione mM ad rer " «"W'« &amp;t«£ decoretf
Sm^vT C ° m 3' C P °, Cmr anc * " n '" r ^™= progreflione peccarmfiutfoU

.oZ„ m m TT r ' &lt; N °" , pU , ne an,nu * de qburnerc,unt-qu,d loquancVed eorii


kTZ^' &lt; f" k - m ff longeauencace u mer.to eft coercenda progreflio,

f«er,c TJ^T ru P tnarc °™ n&lt;i *"' &lt;«™ ■" unaquaq, creacura requ.runc&gt;fd

ranXra' f '^ ? 7 ?? m r« Una ™ 6 ' b °' eft P*w « W"«f« ^ntuf

mulc fier™ T* T™ *"* h0C l °'° £ "P«'»n™ .d accp.endu efTepb.b»


mulafermon.fieftquert.omecomnu.unouolummeucexpl.cemufiurgendumeft.

&lt;£t)e cnnitate d.uma que per omnta opera fua


rign.f,cac,onirruer P arfic md.cia. ([Cxxii.i.

O ft£^!n Ce 'l em "l: K r 5 ,ae[ ' ttr P^^icamufi cp pacergenuent uerbum:boce(l


edbo n 'M' P&lt;,U ^" ruCOm " i: " n 'S=n.cuf,[,u:un u runu:ecernurcoeternum:
"rfubfencfc ? ^ ,cur r f ^^rf'mu[ K pacnr^ f,[„ fic fpnm^

perronax-»- „„ rfT™*™^^ boc tocQ s: crm.car tcppcerppnewem


mreparab.len! "m,! ^ ***"- m ^ Uem d'u'™cace.-ficuc U nuromn.pocenr^
iem omn,poce„c,a.-,ca cn uc eca cum de r,ngu[,rquer,cur:unufijf qi eorum

ttttPttttttTi
^t

li deufK omnipocenfefre refpondeacuncum uero de ammburiimu[:non cref du uc[


CrefomnipotenceOfedunufdmfomnipoceOcacatbi eft m tnbuftnfepardbiufunitaOi
que fic fe uoluic predican. Vcrum aute bom pacrif:8i bom fi[ii: fpincuf fanctuOquta
comunif ambobufe:recftc bomtafdici poffic amboif -no audeo temeraria pcipitare
lencencid\uerutamen amboif eum dicerefanclricace: faci[iufaufuff-uero:no amborii
quafi q[tcace::fed ipfa quoq: fubftancia: u cerciam in crimcace perfona. A.d boc
enim
mej&gt;babiliufducic:q) cu fic u pacer fpincuffc filtuffpirituOK pater fanrt-ufa,:
filruf
fSdtuO p pne cnipfeuocai: fpincufficTrjf canq facT:icaffubfta'cialir&amp;:
cdfubrtaciauf
amborum. Sed fi mbil eft aliud bomcafdiuina q fanctaf profecto u i[[a ditigencia
rarioifefbnon pfumpcioifaudacia^ucm opibufdei fecreco quoda loquendi mo qua
noftra exerceac mcecio:eade nobtfmfinujca inceliigac: cnnicaf unacruaqi creacura"
quiffecenc:pquidfecenc:,ppcerqd fecent.Pater quippeincel[igic;uerbi:qdixic:ui:
fiac:qct auce i[[o dicence factu eft: proculdubio per uerbu fadtii efc.In eo uero
qct
dicirur:uidic deufqa bonum e fatiffigmficat: deu nu[[a neceflitace:nulta fue cutuf
cj
ucilicacifindigencia:(ed fola bomcacefectfle:qct factum efbid efc qa eqltcer bonum:
u 9 fpincuf fandlaf fimul u pacnf&amp;i filu bonum eft. Qtiod ideo pofteaqm facftum
eft dictcunuc refque facTra efbcongruere bomcaci:propcer qua facta eft indicecur.
Que bonicaffi fpintuffanccufrecT-e mceliigit; :uniuerfa nobifcnmrafin fuif opibuf
mtimacMnde eft ciuicacif fancfte que m fancftifangelif furfum efb u ongo:K mfor/
macio:&amp;: beacicudo-Nam fi queracur unde fic^deuf eam condidic. Si unde fic
fapieO
a deo tUummacur. Si unde fic felix :deo fruicur ifubfiftenf
modif&lt;catur:concemplaf
iUuftrarunnberenfiucundatur: elt:uidec:amat:m ecermtate dei uigeMn ueritace
dei lucepm bomcace dei gaudec.

(JJDe triparcita cociuf pbilofopbie difcip[ma.&lt;(£Gxxv.

QVantuince[[igidac'bmcpbi[ofopbtrapieciedifcip[inacripartitaeeuo[uerue:
immo uero cnptica eeammaduerrerepotueruc. Neq:.n.ipfiinflricueruc:ucita
effec: (ed ica efle pociuf muenerunc.cuiuf una parf appellaret: pbyfica =alcera
[ogicas
cercia ecbica. Quarum no mina [acma ia mulcoif [iccerif f requecaca ftic uc
nacuratifi
racionalif moralifq: uocarecur.quafeciain octauo [ibro breuicer ftrmximuf. Non
quo fic confequenfuc ifti in bifrnbufauquid fecundu deu de tnnicace cogicauennc.
Quauif Plaro pnmufiftam diftribucionem reppenfle u comencaffe dicaf:cui neqf
nacuraif omnrumaucor nifi deufuifu r eft: neq: incelligencie dacor meq: amonfquo
bene beaceq: uruadnnfpiratorSed cerce cude nacura rerumH! de ratione tndag&lt;lde
uencacif u de fineboni ad que cuncta que agimuf ref erre debemuOdiuerfi diuerfa
fenciancun bif camen cribuf magnifa; generalibuf queftionibuOommfeorum uerfat;
mcencio. Ica uc cum m unaquacp eaif qutd quifq: Oectecur; mulciplex fic difcrepacia
opinionum:effe camen aliquam nacure cauOa: iciencie formam uice fummam nemo
concecur.Tna enim func quem unoquoq: boie arcifice fpectanc:: uc aliqd efFiciac:
nacura:doctnna:ufuONacuraingenio:doctrinafciencia:ufuffructu:diiudtcanduf
eft. Nec ignoro q/ propne fructuf fruencif ufuf uero ucentif fic.acq: boc mterefle
uideacur cp ea re f rui dicimur:que nof non ad a[iud referenda:per feipfam
delectac.
Vci uero ea re:quam propcer a[iud quenmuf.unde temporalibuf magifucendum eft
g f ruendum:uc frui mereamur ecermf Non ficuc peruerfi qui frui uolut nti mo:uci
autemdeo.quoma no nummurjpter deuimpedur:fed dcuypter nummum colunc,
Veruncamen eo [oquendi mo :que plufobcmutc confuecudo:&amp;: fruclibuf ucimur.'

pc

u ulibuf f ruimur. Nam ii frucTuf lam proprie dicunt: agrorum: quibufucicf omnef
cempalicer urimur. Hoc tcacp more ufum dtxjrim m bif cribuf que m bof e fpedrlda
co mmonui. que func nacura:doctnna:ufuf E x bif propcer obcmenda beaca utcam:
criparcira ucdixi a pbitofopbif muenca c dtfctpana.nacuralifppcer nacura:ranoa[tf
■ propcer docTrrma. moralifpropcer ufii. Si ergo nacura noftra eflet a nobif pfecco
&amp;;noftram nof genuiflemuf fapientia: neceamex doclnna^id efc altunde difcenda
p rrcipere curaremuf &amp;£ nofter amor a nobif profedruf u ad nofrelacufad beace
m'
uedum fufFicerer-nec bono a!io-' qao f rueremur.ullo mdigerec. Ntic uero qa nanra
noflra uc eflec: deum babec aucorem.proculdubio uc uera fapiamuf ipfum debemuf
babere docftorenvipfum eciam uc beaci fimuf fuautcacif incime [argicorem.

tJDeimaginefummetrinicanfquerecunduquencUmodii
tnnacurae(t:necdum beacif icaci bominif. dCxxvi-

i? "\ T nofquidem m nobiHcam&amp;ifi non equa[em:immo ua'de longeqj diftantem:


^^\neq: coecernam .&amp;: quo breuiuf cocum dicicunnon eiufdem fubftancie cwuf tlt
deuf.camen qua deo nibil fic i rebufab eo f actif nacura propmquiuf imagmemdei:
boc efcfumme illiuf cnmcacif agiiofcimufad boc reformauone perficiendam:ucfit
etiamumilicudineproxima. Nam &amp;;fumuf: 8Cnof eflenouimuf:&amp;!noftmmeffeac
nofle dtligimuf In btfaucem cribuf que diximulla nof falficafuenfimilif curbar. No
enimea:ficucilla:queforiffuncul[orenfucorponfcangimufue[uccolorefuidendo:
lbnofaudiendo:odoref olfaciendo :faporef guftando:dura u mollia conrrectando
fennmuf quorum fenfibiliu ecia imag:nef eiflimillimaf nec lam corporeafcogitanoe
uerfamuf: memoria cenemuf:&amp;; per ipfafm ilcorum defidena cocicamur:fcd fine
ulla
pbancafiarum ue[ pbanrafmacum imaginacione Iudificacona:me effe me^dcpnoffe:
U amare cerciflimu eft.Nu[[a m bif ucnfacademico2f argumencaformido.dic&amp;iii:
Quid fi fallenfSi enim fallor:fum.Nam qui non eft:uciqi nec Falli poceft.ac pboc
fum fi fallor. Qmaergo fum:qui falior-quomodo efle me Fallor: quando cerrumelt
me effe: ft Fallor ! Qina igicur eflim :qui Fallerer : eciam fi FaUanproculdubto
mto-cf
me noui elfcnon fallor.Confequenfelcaucem uc etiam m eo: q&gt; me noui nolfe:non
fallar. Sicuc enim noui me efli:ica noui eaS. boc tpliirn nofle me.Eiqi duo cu amo:
eundem quoqi amore qutdda cercium: nec impanf eltimacionifeif:quafnoui:rebnf
adiungo. Neq* enim fallor amare me:cum tn btf que amomo fallar. Quancj tl fi tlla
Fa[faeflenc:Fa[fameamjireuerueflec.Namquo pacTrore^iereprebendereriiKrecle
probibererabamorefa[foru:fi meiUaamarefalfum eflic.'Cumuero fcillaueraarcf
cerca ftnc:gfdubtcec: qi eo2c queamat; &amp;; ipfea nor uerufac cercufe .'ca porro
nemo
eftctee fe nolic: g nemo eqnd eebeacufueuc.Quj.n. poceltbeacufee.finibillit!

fl- De eflencta te. fciencia:&amp;: ucriufq; amore. d Gxxvu-

■~Ta uero ui quada naturalt ipfum elTe mcundum efc:uc non ob aliud: u bi q 1*
^ Jjuncmolmc mtenre. Ec cum fe miferof effe fencianc: non fe ipfofde rebuffed mi/
leriam pottuf auftrri uelmc.Wif ecia qui tc fibi mtferrimt apparenc: u plane
futic:eC
nonlo[umarapienciburqa3martu[ci:uerueciaabirquibeacoffeputanc:rmrernu'
mcancur:quia pauperef acq, mendici func.r.quif immorcalttacem darec:qua nec.pfa
mileria morerecur:,p P or.r.o fib, 9 fi m eadem m.rena femper effe nottw nulli *
nuf5

&lt;*

III lllll|lll llll|lll llll|lll llll|llll III llll|!lll llll|lll II TTTTTl


10 11 12 13 14 15 16 17 18

21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

eflent rucun:fed ommmodo pencuri: profecto exutcarec ktiaaut fi c femp eligerec


efleig ommno non effe. Humf rei ceftif eft nociffimuffenfuf eorum. Vnde eni mori
metudc: u malunc m itta erumna muere: g eam morce f inire: nrfi quia facifapparec."
qm refugiac nacura non effe.' A.cq: ideo cumfe nouermc effe moncuroOpro magno
benef icio (ibi banc tmpendi mifericordiam defiderancut aliqnco producTiiufm eade
miferid uiuanccardiufq: monancur. Proculdubio ergo mdicacimmorcalicace falce:
ta[em:que n6 babeat frme mediacatiOquanca gratulanone fufcipenc. Quid ammalia
ommaecia irrationabiIia:quibufdacum noneftifta cogicare:abimmefifdracc&gt;ibuf
ufctad exiguofuermiculof?Nonnefe ee uelle^acq: ob bocmcencu fugere^omibuf
quibufpoffunc mocibuf:mdicanc ! Quid arbufta omnefq: fruncef:quibufnu[[ufe(e
lenfuf ad uicandam manifefta mocioe permciem '. Nonne uc m auraf cucii culmmif
germen emiccancalciuf cerre radicefaffiguntiquo alimencum trabanc:acqi ica fuum
quodammodo effe conferuenc .'Ipfa poitremo corpora quibufnon folum fenfuOfed
nec ulta falcem feminalifeft mca:ica camen ue[ exiliunc m fupernaiuel in lma defce/
dunc:ue[ Iibrancur in mediif uc effenciam fuam ubi fecundum nacuram poflimc effe
cuftodianc. Iam uero noflequancum amecur:quanq; falli nolic natura bumana-uel
binc tnce[[igi poceft: q/ [amencari quifq: fana mece mauulc: q [etan m amentia. Que
uif magna u mirabiliOmorcalibuf precer bommi animancibuf nulla eft.Iicec eorum
quibufda ad iftam [ucem concuenda:muIco q nobiffic acnor fenfuf oculoru:fcd [uce
illam incorpoream concingere nequeunc:qua menfnoftra quodamodo radiacuriuC
de bif omnibufredte mdicare poffimuf Nam in quancu eam capimuf in cancum ld
poffumuf Verucamen meft fenfibufirracionahum ammaliu: u fi fciencia nullo m6i
aCcercequedamfcieaefimiIicudo.Ceceraaucemrerucorpora[ium.n6quia fenciuc:
fed qa fenciuncur fenfibiba nuncupaca func. Quoru m arbuftif boc fimile eft fefibuO
&lt;$ alunt: u gignunc. Veruncamen u bec omnia corporalia lacencef m nacura caufaf
babentifedformaffuarqmbufmundibuiuruifibilifftrucluraformofaeftifentiendaf
fenfibufprebenc:ucproeo:q&gt; noffe no porfunc:quafiinnoceffereue[[e uideant:.Sed
nof ea fenfu corponf ica capimuf uc de ifn6 fenfu corponfiudicemuf Habemuf.n.
alium incenonf bommif fenfum iflo [onge preftanciorem:quo lufta u iniufta fen/
Cimufiufta per mceliigibile fp;cienviniu(ta fencimurper eiufpnuacionem.Ad buiuf
(enfufofficiu no aciefpupille no foramen aunculemon fpirameca nanumo guftuf
frauciu :no ulluf corporeuf caclufaccedic. Ibi me u ti-.u boc nofie cercuf (um-sc
boc
atuo:acq! amare me fimilicer certuf fum.

CSn eciam ipfum amorem quo U e(le.&amp;; fcire

diligimuf diligere debeamufquo magifdmie

trinicacifimaginijjpmquamuf&lt;rjCocxviii.

^^»E3 de duobufillif effmcia fcilicec &amp;:nocitia:quacum amenrur m nobifa/ queV


^__/admodum eciam m cecerif rebufqueinf ra funcieorum reperiacur U fi differef
U quedam camen fimiucudoiqncumfufcepct buiufopenfracio uifa e(t poftu!are:fatif
diximufDeamoreaucemquoamancur:ucrum&amp;:tpreamoramecur:nond[Clrume.
Amacur aucem. Ec binc probamuO qi m bommibuf qui redriufamancurnpfe magif
amecur. Neq; enim uir bonuf ma-ico dicicur:qui fcic : qct bonum eft:fed qui
diligic.
Cur ergo u m nobifipfif non u ipfum amorem nof amare fencimuf: quo amamuf
quicquid bom amarf Eft enim u. amor quo amacuna; quod amandum non eft.
Ec tftum amorem odic in fe. qui illum diligic.quo ld amatf.quod amandu e. Poffunr

*=C

entm ambo efle m uno bammeSi boc boad ell t&gt;amim:ue tllo proFtaenceiquobnie
utuimuntffcedeficiac: quo male ututmuf: donecad perf edtum fanecur: &amp;mbonum
ccimucetur omne:a&gt; uiuimuf Si emm pecora eflemuO carnalem utcam:8d qd* fecddu
fenfum eiufdem eft-amaremuO tdq! effec fuflPicienf bonum noftrum:&amp;! feamdum boc
cum eflecnobif bene:mbi[ aliud quereremuf.Icem fi arborefefTemufnibil quide fen/
tience mocu amare poffemuOueruncamen id quafiappecere utderemurquo feratiuf
efTemuOubenufq; fructuofe. St effemuf [aptdeOaut Fludtuf:aut uentuf aucflamma:
uel quid eiufmodi: fine ulto quidem fenfu acq: utcamon camen nobtf deeffec cjfi
gdam
noftrorum [ocorum:acq! ordtnifappecicuf. Nam ueluc amorefcorporum morneim
func ponderu : fiue deorfum grauicace:(iue furfum [euicace nicanturaca emm corpuf
pondere:ficucanimufamoreFercur:quocunq!fercur.Quoniamigicurboffiierfumuf
ad noftn creaconrimagmem creacucmuf eft uera etermcafecerna uertcaOeeerna et
uera cancaf: eltq: tpfe ecerna &amp; uera sc cara crtnicaf neq: confufa neqi
leparaca:miif
quidem rebufque mfra noffunc.quomam U tpfa nec ahquo modo eflenc nec aliqua
fpecie concinerencur: nec aliquem ordmem ue[ appecerent: ue[ cenerenc:nifiabilla
facta effent:qutfumme eft:qut fummelapienf efbqui fummebonufefccanqulper
omnia que fecic: mirabili (tabtutace curreneeOqft queda e;uf alibi magifalibi mmuf
tmprefla uefttgta colligamuf m nobifautem ipftf eiufimaginem contuencef canqu^
mmortlleeuangelicufFiIiufad nofmecipfofreuerlifurgamuO&amp;iadtllumredeamufa
quo peccando recefferamuf. Ibt effe noflrum non babebtc morcem:ibt noffenolmi
nonbabebicerrorem.ibiamarenoftrum nonbabebicoffen(ion,em.Nuncauteifta
cna noftra quanutf cerca ceneamuOnec altifea credamuf ceftibuOfed nofipi prefenm
fenttamuOacq: tncertoreueraciflimo cernamufafpedtuicamen qndiu fucura:uelutif
nunq de Futura: ic quo fi ma[e:quo aucem fi bene agancur.peruencura fmc:quonid
per noftpfof noffe non pofiumuf altofbtnc ceftefuel quenmuOuel babemufdequoif
Ftde cur nulla debeac effe dubicacto :non e(t tfte fed poftenor eric diligentiuf
differedi
locuf In boc aitc Ubro de ciuicace dei:que no pegnnai; tn buiufutce morca[icite:fed
tmmorcaltf femp m ceufe-id e de angeltf fancftifdeo coberenbufiq necfuerunc un? !
nec futurt ftic defercoreOicer quofa: illofq ecerna [uce defereteftenebre faeti
fibdeii
pmicuf diuififle tam dixtmuOiIIo adtuuaee:quo S£ cepimufuc poflumuOexpucemuf.

&lt;Jpe fandcorum angelorum fcienfta qua trmicatem m tpfa


eiufdeicacenouerunt:qua operum caufafpnuf tn op anee
arce: cj in tpftf openbuf arcif ictftncuencur. tfCxxix.

|~IJi qutppe angeli fancti non per uerba fonancia deum difcunc-fed per ipfem p'
-■-Jeneiam tmmucabtlifuericacif boc eft uerbum eiufuntgenicum.Ec ipfum uerbum
8cpaerem sc eorum fpiritumfandtunreamq; effe tnfeparabtlem trinicatem:(inguUfa;
m ea perfonafunam effe fubftantum: u camen omnef non crefdeof effe fed unfi deti
ica nouerunc:uc eifmagif tfbafic noca:cjm nofipfi nobtfcognici fumufiipfam quoqi
creacuram mebuf tbt.boc eft tn faptencta dei canq tn arce qua fadta eft: q tn ti
ip&lt;&lt;
rctunc. ac per boc u fetpfof ibt mebuf q* tn feipfif ueruntamen u tn feipfifi facti
Smc
enim: K dmd func:q i[(e qui fecic. Ibi ergo canq m cogmctone diurna:in fetpftfaucS
tanq inuefpereinaificucfupraiam dtxtmuf.Mulcum aucedifferc utru tn earatione
cognofcacur abquid fecudum qua fadtum eft:an tn feipfo.ficucalicer fcic' reCtitud"
Imearunvfeu uencafFiguraru cu tncelledta cofptcitunabcer cum m pukere fcribit 1

20 21 22 23

TtttPtttttttTi

u abnr mfhc.a de_nb.cur m ueritate mcommutabiIi.aI.nr m ammaiufh f.c demde


cetera.ficur ftrm ,m ^cum m cer aquar rupmorrfK mferiorefquod celum uocacum
eMcucdeorfum aquarum congenerrerreq, nudac.o _ berbarum mfticucio acq; [,&lt;r/

nomm ficuc roI.r ac [uneflelUrumq, conditio.r.cuc exaqu.ramma[,um uofucrum C


atq, pitaum beluarumq: nacantium :_cuc quoruncunq, m cerra gradienun, arq. re/
pencium, _ ip.iuf ' bomimOqui cuncl.r.n cerra reburexcellerec. Omn.a bec af.cer m
uerbo da cogno_uncur ab angeliOubi babenc caurafracionefq; fuaOid eft Oecundu
ql rac.a lurmcomucabilicer permanenre Oaiicer m fe.pfiO.ll.c dar.ore:bic obfcunore
cogn.noneuelucarc.racq, operum. Que camen opera cum ad i P riurcreator.r[audem
ueneracionemq, referuntuncang manelucefcic m mencibur concemplancmm.

De fenaru numen perfedtionc- qui parnum


Tuarum quanticacecomplecur. (JTTxxx.

|Ecautem propcer fenam numen perfedticlerrt.-eodem die fexterrepetlt fex


_ JFdiebul perfecfta narrantur.no quia deo necefTaria Fuent mora cemporu.quafi
9 nopotuenc creare omma fimul.que dancepfcongruirmotibuf perageift cempa:
led qma per fenanum numerum eft operum fignata perfedho. Numeruf quippe
lenariuOpnmurcompIecur ruifpartibuf.id eft fexta fui parte _ tercia _ dimidia.que
lunt unum _ duo _ cria. que m fLmmam dudra fcx fiun t. Partefautem m bac con/
lideratione numeroru.ille mcelligende Ci ncque quote fint dici pocelt.ficuc
dimidia:
tertia,quarca.SJdemcepraba[iquonumerodenommate.Neq,enimexep[igracia:
quia m noucnano numero quaccuor parralicf ei u r eft.ideo dici poceft quocaeiur
lic.unum aute poceft : nam nona eiur efc. _ cna poceft. nam tertia eft eiuf
Cdiundte
uero ifte due parcrfe.uOnona Tcilicec acq, cerna.id eft unum _ cria. longe fiic a
cota
lummaeiu.quod efl nouem. Icemq; m denano quacernanureft aliqua pa r r eiurfed
quoca fic dici non poceft.unum auc pocefc.nam decima parr _ufe_. Habec U qnca
que Tunc duo. babec U dimidiam que func qumqi . Sed be crer parreT emOdeama et
qumca^dim.d.a,.de_ unum _ duo u qumqi fital dudte non copknc decem.fiic
emmodto. DuodenariiueroparcernumerimrummaducTrecranreunceu HabeC
emm duodecimam quod eft unum-babec fexcam que duo func, babet quarcam que
lunt tna.babet terciam que funt quatcuor.babec u dimidiam.que funt fex.unfi afit
u duo _ cna _ quaccuor _ _x no duodecim fed ampIiuO id eft fbcdecim.fifir.Hoc
breuiter commemorandum pucaui.ad commendandam fenarn numen perfeclr.one:
qui pnmufuc dixi parcibur_i_m rummam reda_,fi, P re perficitur.m quo per fecic
deul opera fua. Vnde racio numeri contemnenda non eft.que ,n mulciffan ctarum
lcrtptu-arum locirqmagn, eltimanda ficelucec: ddigencerincuenc.bufNecfruftra
m laudibul dei didtum efl .omrna inme_fura;_ numero. u pondere ailpof_._i.

d De die fepcimo m quo p[enicudo._ reqefcdmenda^ifcTx

J_rat

feptimo autem die: id efc eodem die feptier repetito :q numeruretiam i P re aba
■__rac l oneperfedture_.:deireqercommendarur.mquaprimuran&lt;_-,ficatiofonac.
ita deufuoluic ilcum diem ( .[[.rruiroperiburrandt.f.care:fed m requie fica.que nct
habec uefperam. Necp enim ulla creacura elt.uc etiam ipfa abcer m dei uerbo.abcer
inlecogniCa.Faciaca!i.ue[ucdiurnd:aIumue[ucu_percm_no_cia.Defeptenarii

&gt;-*»

porro numen perfedtione diet quidem plura poffunc.fed !iber rfte iam proltxufeft:
ec uereor ne occafione comperca ficienciola noltram [euicer magif: q ucilicer
tactare
uelle uideamur.babenda eft icaqi racio moderacioniratqt grauicacifine force cum de
numero multum [oquimur; meTuram u pondufnegligere ludicemur. Hoc icaq: facif
ficadmonere:cj&gt; cocufimpar pmurnumerufcernanurefhcocurper quacernanufiex
quibuf duobufrepcenanuf confcac. Ideo pro umuerfo fepe pomcur.ficuci efb fepcief
cadeciuftufi u rerurgec.id efb quocienfcunqi cecidencmon penbic.quod non deim/
quicacibuffed de cnbulationibuf ad bumilicacem perduce;mbufmcelligiuoluic.Et
fepciefm dielaudabo ce.quod alibialio modo dirtumeft-fjmperlaureiurtoremeo.
Ec mulca buiurmodtin diuiniraucoricaciburrepertunturiin quiburrepcenartufnu/
meruOuc dixi:pro cuiu r q: rei uniuerfirate poni rolec. Propcer boc eode fepenumero
fignacur fpiriturfandtuf de quo dommuraic. Docebic uoromnem uertrate ibi reqef
dei:quarequiefciturindeo.intotoqutppeid eftp'eni perfectioe requtef mparre
aucemlabor.Ideo laboramufqdiuexpartercimuf fcd cumusnertt:q&gt; perfectu eft:
quod ex parce eft:euacuabicur.Hinc elt q&gt; etum fcnpcuraf iftafcu labore nmamur:
fancti uero angeli quorum rocietaci tc con-creganonun bac peregrmattde labcrio/
filfima lufpiramufi ftcucbabenc permanendiecermracenvica cognofcendifdcilicate:
u. requiercendi felicicace. Sme difftculcace qpp; nof adiuuanc:quonia (piricualibuf
moribufpurir&amp;iUberirnonlaboranr.

&lt;iPe opmtone eorumiqui angelorum creacionem


ancenorem uolunc efli tj rr.undi. &lt;TC xxxu.

0|\ Eqmfauti
J___Jcriptum ef
y eflecorpoream.-a

uifautem contcndat: u dicac: non fancTor angelorefTe fignatof m eo ?


1 eft:fiacluX:8i facta eft Iux:fed quanlibec tucem cunc pnmumractd j
: corporeamiauc opmecur:auc doceanangelof aucem pnufeff; fadrofi nis cancu
ance firmamencum:quod mcer aquaf_ aquarfacTunrappelUtum eftce[um:feda5
ilIud:quod didtum efbm prmcipio fec:c deuf celum u terram :acq: i[[ud quod didtu
eft m prmcipio: non tca dtcTrum tanquam pnmum boc faclrum fic:cum ancefecenc
angelof.fed quta omniam fapienciafecic^qct eituerbum ei'uf:&amp;: ipfum ftf iprura
pn/
cipiu nommauir:ficuc ipe in euange[io:Iudeifquereciburquifeffec:refpondicfeclie
pnnciptum-non e concrano referam concencionenvmaxtme quia bocme deiectac
plunmum: q&gt; eciam tn (ummo exordio fancti Iibri genereorcnnicarcommenddcu 1 *-
Cum entm tca dictcur: tn prmcipto fecic deuf celum u cerram:acq: pacer mreHigarur
feciffe m f i!io ficuc acteftae pfalinuOubi [egicur. qmagnif icata funcopera
niadonW
omnta m lapiencia fecifh:conuenicnnnime paulopoft commemoracur eciam fpinM
landtuf Cum enim didtum effcc:qua[em cerram deuf pnmicur feceric:ue[qua mole
maceriauefutureconftrudtionifmundi:ce[i&amp;!cerrenommenuncupaueric:fubiici/
endo:&amp;addendo: cerraautemeracinuuibuif u mcompofica: &amp;: cenebre eranc fupcr
abyffum:mox uc trinitatifcommemoracto comp[erecur:&amp;; fpincuf mquicdeifuper'
ferebar; fup aquaf Promde uc uo[ec unufquifq: accipiac: qct ica profundu eftuc ®
exercicatione [egentiii a fidet regula no aberracef pluref poffit generare fencen*
dii cfi ageloffacrtof i fublimiburceli Tedibuf no qde deo coecernofred cfi defiia
fcp''
terna Si. uera felicicace fecuroffc cercofcffe nemo abigac.Ad quoitfociecace
pcinere
paruulorfuordommurdocenfno fiolu i[[ud ait: crut eqlerangelirdet.uem tpfiqu*?
ageli.-q cocepknoe f ruent':oftcdic:ubi aic.uidece ne contenanfunii ex bifpufiiW'
Dico enim uobif qa angeli eorum in ceiuTemp uidet faciem pa'crirmei:g m cdireft'

10 11 12 13 14 15

20 21 22 23 24 25
tt^tT^tPtt^^

xr

(£ De duabufangelorum ratietaciburdiuerfinacqr
difpanbuf. que non incongrue incelliguntur
[ucif si cenebra2f nominibufnucupace. C.xxxm.

~)jf^\ Eccafte autem quofdam angetoOa: in buiuf mundi ima decrufof qui eifueluc
\J carcer e(l :ufq ad fucuram in die ludicn ulcima damnacione: A.po(to[uf Pecruf
» .«apertiflime oftendicidicenfia/ deufangeuf peccannbuf non peperac:fed carceribuf
( catigimf infen decrud:nf in ludtcio pumendof cradidenc releruan. Incer bof ergo
u lllofdeum uel prefciencia uel opere diuififle quif dubicec .' Illofq: [ucem menco
ap/
pellarcquifcontradicac? Quindoquide nofadbuc m fide utuencete eojf eqlicacem
adbuc fperancefuciq! nondum cenencef lam [ux didh ab ap &gt;(cjIo fumuf? Fuiftif
enim inquic aliquanda tenebre: nunc aucem [ux tn dommo. Iftof uero defercoref:
cenebraf aperciflim: nuncupari:profecT:o aduercunc qui peioref effe eorbomtntbuf
infide[ibuffiueinte[[iguar:fiue credunc. Quapropter &amp;fi a[ia lux in ifto
buiufltbn
loco tncelligendaefc^ubilegimundtxicdeurFtaciux^atieccnebrefignatefuncin
eo:qd* fcnpoim efbdiuificdeufmter lucem Si cenebraOnof camen ifbaf duafangeltcaf
fociecacefunam Fruencem deo: atceram cumencem fuperbte cypo:unam cut dtcicur:
adorace eum omnefangeli eiufialiam: cuiuf princepfdiciDbecomnia cibi dabo:fi|&gt;/
ftracufadorauenfme.unam dei fandtoamoref[agrantem:a[teramfipriece[ficudif
immundo amore fumatem u quoniam ficut fcnpcum e(t: deuf fuperbifrefiftic.-bu/
milibufaucem dac granam: I[[am m cetifcelorum babicancem:iftam mde deieclam:
m boc inf-imo aereo celo cumulcuancem. Iltam iHummofa piecace cranquillauflam
cenebrofif cupidicatibufcurbulencam. I[[am dei nucu clemencer fubuemencem :iufte
ulcifcencem;iftam fuo faftudominandi: Si nocendi Iibidine exeftuancem. I[[am:uc
quancum uuIc:confuIac:dci bonicacif mini(tram:i(tam ne quancum uu!c;noceac:dci
poce(cacefrenacam.I[[ambuici[[udencem:ucnolenfproficperfecucionibuffuifbac
i[[i muidencem cum peregrmof colligic fuof Nofergo bafduaf fociccacefangelicaf
mcer fe difparef acqi concranaf unam U nacura bonam : u uoluncace reclram aliam
uero nacurabonam:leduo[uncaceperuerlanva[nf mamfeftionbuf diumarii fcrip/
curarum ceftimonuf dedaracafquod eciam in boc [ibro:cui nomen efteenefif [ucif
tenebrarumq: uocabulif fignataf exifhmauimufeciam fi abud fenfic boc loco Force:
. qui fcnpfic: non eft mucihcer obfcuncaf buiuf percractata fencentie. Qtiia u ft
uo t
luncacem auconf [ibn btuuf mdagare nequiuimuf: a regula camen fidei: que per
aliafeiufdem aucoricaciffacraflicceraffacif fidelibufnota eftmon aberrauimuf Etfi
emm corporaUa bec commemorata func opera denbabenc proculdubio nonnullam
fimilicudmem fpiricuahumfecudum qcf dicic Apoftoluf Omnefenim uoffiln [ucif
eftif:a^ Filu dieimon fumuf nocfaf ncqi tenebrarum . Si autem boc fenfic eciam
ille:q
(cnpftciad perfectiorem difpucacioniffine* noftra peruenic incencio-uc bomo dei ti
cximiediumeq: fapiencie:imo per eum fpincufdei m commemorandifopenbufdei:
que omnia lexco diedtcicefle perfec!ta:nullo modoangelofprecermififie credatur.-
fiuemprincipioquiaprimofecic:fiuequod conuemenciufintelligirunn prmcipioi
quia m uerbo unigenico fecic: fcnpcum fit m pnncipio fecic deuf celum ec terram.
quibufnominibufunmerfalif efc, fignaca creatura.uel fpincualif:*: corporalifquod
e(t credibibuf uel magnc due mundi partef:quibufomnia:que creaca funcconcme7
tur.uc pnmicuf eam cotam proponerec ac deinde parcefeiuf:fecundum myfticum
dierum numcrum exequerecur.
^ c™;

tl Deeo cf quidam putancm condirorefirmamenci


aquarum difcrecarum nomine agetoffignacof: U &lt;f
quidam aquaf exiftimanc non creacdf.&lt;f"ClxXxuii.

QVanqua nonnutlipurauerunt aquaru nomme fignacof quodammo populof


angetorum: U boc effe: quoddiclrum eft:Fiacfirmamencumtnceraquam8&lt;
aquamTucfupra f-trmamencum angeti incetligatur: infra uero uet aque ifteuifibilef:
ue! malorum angetorum mutcicudo: uel omnium bommum gencef. Quod fnra eft:
non ilUc apparec ubi facti func ange[i:fcd ubi difcreci.Quanuif&amp;aquafquod per'
uerfiffime acq: impie uamcdcifefemegenc quidem FacTraf a deo i quonia nuf q fcripcd
efbdixic deuf fianc aque. Quod poffunc fimili udinicdce enam de cerra dicere. Nufg
enim [egicur.dixic dcuf fiac cerra. Sed inquiunc.fcnpcum efb in pnncipio fecic deuf
celum u cerram. illic ergo u aqua mteltigenda eft. Vno enim nomme ucrunq: com/
prebenfum eft.Nam ipfiufeft mare ficuc in pfalmo [egicur:*; ipfc fecic i!lud.£
arid^
manuf eiuf f inxerunc. Sed n qui m nomineaquarunvque fuper cetof func^angelof
mtelttgi uotunt: pondenbuf elementorum mouencuna; idco non putaneaquarum
Huidam grauemq; naturamunfuperionburmundi [ocifpocuiffe confticui.qfeaindu
racionef fuaf fi ipfi bominem facere pDCuiffcnc: non ei piruicam :quod grcceflauM
d-.citur: u canq m elementifcorponf noftri aquarii uicem obcinec :in capice
poneret.
Ibi enim fedef eft fleumaciffecundum dei opuf utiqiapnfiime^fecundum iftoif 'lute
coiecturam tam abfurde:ut fi boc nefciremuf:&amp;5 m boc bbro fimilicer fcnpcura
eflec:
q» deufbumore flutdum u Fngidum ac per boc graueimm fupenore onubufcetenf
bumani corponfparce pofuericifh critcinacorefelemencoru nequaq crederent.Etfi
aucontarieiufdemfcripturefubditi effenc:a[iqmda[iudexboc intelUgendumeece/
ferenc. Sed quonia fi diligenter fmguU fcrurcmur:atq: cractemufqtiem illo dmtno
Iibro de conftituncne mundi fcnpca funt: u mutca dicenda: u a propofico mftituu
operif [onge digrediendum eft. Iamq; de duabufiftifdiuerfifincer fe acq: contraruf
. fotiecatibufangeloruunquibuffuncquedd exordia duarum eriam m rebuf bum&amp;f
cmiracum:de quibufdemcepfdicere inftiruuqncum fatifec uifum efbdifburauunuf
bunc quoq: tibrum abquando claudamuf.

&lt;J A.urelti Augufhm HipponenEpi de ciuitate dei Iiber.xii.


Dc una bonoif malo:cq; angetoif natura. &lt;LC primum.

Nceq de mftitucione bominifdieam:ubi duaru ctuiraurqncu


adrdcionatiummorcdliumq: genuf accinec: apparebic exortuf
ficucfupenorelibroapparuineinangelifiam uidecuppuf™'"
quedam de ipfifangelifutdeo effe dicenda.-quibuf demonftrecur^
quantum a nobif poceft: q no inconuenienfneqiincogriiadiat
jeffe bomimbuf angebfqi fociecaOuc no quattuopdue fcilicec M

Igelorfi : rocidcq; botnv fed due potiufciuitacef-boc eft fonewW'

" merico effe dicancununa m bonif atcera m malifnon fotum angeUfuerum eci5 bo/
mmibufconflicute. Angetorum bonorum u malorum mccr fe concranofappetinu'
non nacurifprincipufq; diuerfif cu deuf omnm fubftantiaru bonufaucor u codicor
ucrofq!creaueric:feduo,tuncacibuf:&amp;&lt;cupidicaciburexciciffe:dubicarefafnonc^
u
atn conflanrefm comutu ommbuf bono:qd" ip r e i![ifdeufeft:acq! m eiufeterni«te !
uericace:cariCdCe:p C rfiflrunc.A.[ii[uapocei'tacepociurdc[caati:uetucfuumbonuiii
12 3 4 5 6 7

ffTT^^^P

20X

libnpfi eflenra fupertore commum cmnium beaciFico bono ad propria dertuxeruc.


KhabenterefarionirfafcumrproexcellencilTimaecernicdre^ujniMciranrutiamipro
certtflima uericaee:ftudra partiu: p mdiuidua caricdceTuperbif-affacefinmdi
effecfti
lunc.Beacicudmifigicur iltorum caufa efhadbcrere deo.quoctrca iftoif miferie caufe
ex conrrano e ft mtelligenda: qct efb non adberere deo. Quaobre fi cu queru: cjre
if[i beatt fme re ae refpondetur:qa adberent deo.Ec cu quencur cur ifti func
mifen :
recTterefpodecur:quta nonadberenc deo.Noneft creacure ractonalif uelmcellec/
tualifbonurquo bea-a r.cmtfi deuf. Ita quanutfnon omnf beaca poftit ee creatura:
necp emm boc mun tf adipifcuntunauc capiunt fere figna: faxa:&amp;: fiqutd buiufmoi
eft:ea tamen que poreft non ex feip!"a potefb quia ex niMo creata eft: fed ex illo
aquo creaca eft.Hoc enim adepto beaca eft:quo amtlTo mifera eft . Itle uero qm nc»
altoTed feipfo beacufeftudeo mifer non pateltefle.quia non fe poteft amittere.Di/
cimuf itaq: immutabtle bonum no efle nift unu uerum deum beacum, ea uero que
fecic^bona quidem efle:q&gt; ab ilfo:uerunramen mucabi[ia:cj, non de ilIo:fed de
nibifo
facta funt. Quanq ergo fumma non fint: quibufcft deufmaiufbonum:magna func
tame ea mucabilia bona: queadberere pofluncuc beata ftnc^immucabili bono:quod
ufqiadeo bonum eft eorum: ucfme itlo mifera neceTeelTe fic. Nec ideo cetera tn bac
creacure umuerficace mefiora func:quta mtfera efle non p o[func; neqi entm membn»
cetera corponrnoftn ideo dicendum eft ocufifeffe mefiora:qma ceca ee no poflunc.
Stcut autem melior eft nacura fencienf: u cum dofec.q Uptfqui dofere nullo modo
poteftafarationalifnatura prefratior efteoam mifera.q iIIa:querarionifuelfefuf
eft experf ai tdeo m eam non cadic miferia. Quod cum tta fic:buic nature: que iri
ranta excelfentia creata eft: ut Iicec fic tpfa mucabiltf mberendo tame
tncomucabili
bono :td eft fum mo deo beatitudmem co nfequatur; nec expleac mdigentiam fuam:
mfiutiqi bearafit:eiq!expfendend fufficiatnifideuf:,pfecTro nontfliadberereuiciu
eft. omne aueem uttium nature nocec:ac per boc concra naturam eft. A.b illa igitur
que adberet deo:non natura difFert tfta:fed uicio:quo came uicio c-ia ualde mjgna
muftumq: [audabitif oftendicur ipfa nacurj.Cuiuf enim redle uicuperatur uicium:
pro:uld^bio nacura laudarur. Nam recta uicit uicup:ra:to eft.qi ltlo deboneftacur
nacura [audabilif Sicucergo cum utritnt oculorum dictcur cecicafid oftenditur:cji
ad nnturam oculorum percmec uifuf u cum uicium aurium dicicur furdirafiad eaif
nacurampertineredemonftrarurauditufftacum uiciumcreacureancrelicediacur:
q&gt; n6adberecdeo:bmcaperciffime dec r ardceiurnacure:uc deo adbereaccouemre.
Qiiaporromagnaftclauf adberere deo:uteiuiuac:indefapiat:i[to gaudeatiCdtoqr
bono fmemorceTmeerroreTine moteftia perfruacunquifcogirare dtgne poflic:aue
etoqui.' Quapropter eciam uicio ma'oif angctorum quo no adberencdeo:quonia'
omne utcium nature nocct: r anf maifeftacur deum cam bonam eoie creafTs nacuri:
cut noxtum fic.-non effe cu-n deo.
{(Nuifam effcnciam deo efle concrarianvquia
ab eo qui lumme eft i 8d femper e:boc cocti
utdccur diuerfum efle:quod non eft. iCCTti.

vEc dicTra fincmr qmfquam cum de angettf apoftattcif [oqutmur: extfttmeC

,-■ — ►ofalia.-uet ex alio prmcipio baberc pocuifTe nacurdinmeceoii: nacure autore;

( deumTCuiuferrorifimptecace.tanto quifqicarebic expeditiuf:&amp;: facdiufquanto p/

fpicaciufintelltgere pocueric- quod per angetum dixic dcufquifdo Moyfe mittebac

,^c

ad fitiofifraehego fum:qut fum. Cum enim deuf fumma eflencta ficboc efl fumme fiti
K tdeo immucabiliffic^rebuf quafex nibilo creauit:e(Te dedie:fed n6 fumme eiivxt
tpfe efcw a!uf dedic effi ampliuOaluf mtnufacqi tca nacuraf efTenciarii gradibufor/
dinauic. Sicuc eritm ab eo -&lt;\£ eft fapereiuocacur fapiertoa:ftc ab eo qd" eft
ec aacd
effenciamouo quidem nomine quo uft uecerefnon funclaetm fermomfaucoref fed \i
noftnf ceponbuf uficaco : ne deeffec ectam Itngue noOre quod grect appellanc ufiam.
Hoc entm uerbu e uerbo expreffum eft:uc dicerec efjfeneta. A.c per boc ei
nacure:que
fumme eftiqua factence func: quecuncp (uncconcraria nacura non eftmdi que non
eft. Etquippe quodefbnonefficoncranumeft. Ec propcerea deo : id eft fumme
eflenoe:^ aucori omntum qualtumainqi eflinctarum .efTencia nulla ooncwu eft,

([De intmtcifdet non per uaruranrfed per cocrartS


uolucacem que cum tpftfnocec:boneuctq: nacure
nocec.-quta utctum ft non nocecmon eft. (^C.nu

v_^~^V Icuntur auCem m fcrtpcurtfintmici denqut non nacura:fed uitiifaduer&amp;ntt»


/\^J etuf impeno:mbil ei ualencef nocere:fed fibi. Imrmci enim fimc refiftendi uo/
l luncacemon poceftace^ededi.Deufnaq: immucabilif&amp;K omint mo tncorruptibilif.
Idcirco uictum quo refiftunr deo:qut eiufappellancur tnimicr non eft deo-fed tpftf:
malum. neq: boc ob aliud : nifi quia corrumpicm eif nacure bonum. Nacura igicur
concrana no eft deo:fed uittum.quiaquod malum efhcontranu eft bono.Quifauc
negec deum fumme bouum ! Vtcium ergo concranu eft deo: eanqua malum bono.
Porro aucem bonum efba: nacura quam uiciacunde tn buic bono uciq: concranuni
eft. Sed deo cancummodo canquabono malunrnacure uero quam uiciac-no ranffl
malu:fed ecia noxiu. NuIIa gppe mala deo noxia:(ed murabilibuf corruptibiiibufi|
nacunfbomf came" ipfoif quoq: ceftimomo uici02f ■ Si enim bone no eflenc«ifiiiM
nocerenon poflencNaqdeifnocendo faciuncmfiadimuncincegriraccpulcbri/
Cudmemfalucem: uircucem: B£ quicquid boni nature per uicium detrabi ftue mimil
confueuic:Quod fi omnino dcftcnibi! bomadimendononnocecacperbocne^
utctum eft.Nam effe uitium: u non nocere non poceft.unde colligicur quanuifn»
poffic uictum noceretnc6mucabiIi bono:non camen poffe noceremifi bono^uwno
ineft nift ubt nocec. Hoc eciam tfto modo dici poceft:mcium ee nec in fummo polfe
bonomec mft m aliquo bono. Sola ergo bona altcubi effe pofTinc:foU maUnufc}
quoniam eciamtlle:queex male uoluncactf uicto uiciace tunc: m quancum uitwte
func ma!e funcm quantum auce nacure func:bone func.Ec cum tn pemfeftnacura
uinofa:excepco eo:qi nacura efbectam boc tbi bonum eft:q&gt; lmpunicanon eft.Hoc
emm eft tuftu. u omne luftupculdubio bonii. No.n.qutfqua de uicufnaturalibuf'
fed de uoluncanifpenaf luic.Nam ectam qi utcium cofuecudinemimioue progreffu
roboracu ueluc nacuralicer moleuic: a uolucate fupfic exordtfi. De uicuf gpp 61 ""
fogmur etufnacure cut mefmeft capax icelligtbtlif luctfcj difcerntt; luftu ab
irauto

(jDe naeuratrractonaliu:aucuica carenciu: que m fuo gcne re


«icq; ordme ab uniuerficacif decore non difcrepac. (LC.itit.

Ecerum uitia pecorum U arbo'.f:a!iaramq: reram muCabibunracq: mort* !


ue! tncelleclu:uel fenfu^uet uica ommnocarenctunvqutbuf eorum didotubuif

C^ri

TTTTTTTTJTTTTTT

TTTTTmTTTm^

&gt;rt

flatura corrumpieur.-damnabilia pucareTidiculum effc. cum ifte creamre eu modum


nucu creaeonfacceperfcuc cedendo:ac fuccedendo peragane infima pulcbneudine
cemporum in genere fuoiifhurmundi parcibufcongruencem. Neq; emm cdeftibuf
fueranc cerrena coequanda. auc ideo uniuerficaci deeffe ifta debuerunc: qnoma fuc
illa meliora. Cum ergo m bif locif ubi effe ealia: compecebat:a[iif alia
deficientibuf:
onuncur: 8i fuccumbuc mmora maionbuf si m qualicaceffuperanciu fuperata uer/
tuntur:rerum eft ordo cranfeutium.Cuiufordinifdecuf nofpropcerea nd deledrat!
quoniam parti eiufpro condicione noftre mortalitadfmcexci^uniuerfu cui pticule
quenof ofFendutfatifapte decencercp cduemunc:fencire nd poflumuf Vnde nobir
m quibufeam cdtempUn minufidonei fumunrecMime credenda precipicur pro/
mdencia condiconfine canti arnficif opuf in a!i ^uo reprebendere uanitate bumane
temericac.f audeamuf. Quanq 1 u uicia reru rerrenaru non uoluncanawqi penalia:
naturafipfanquarunuUaomninoeft^uiurnonficautor&amp;Jconditordeunfipru/
dencer accendamuf: eadem ratione commendancquia a m eiOboc nobifper uicium
collidifp[icet:quodinnamrap[acec.niriquiabommiFuretiamipfenamrep!eruq!
difplicenccum eirfiunc noxiemon carcdfiderancibur fed utilicacem fuam.ficuc i[[a
ammalia quorum abundantia egypciorum fuperbia uapulauic. Scd lfto mo ponuc
ipli tst folem uicuperare: quomam quidam peccancef ue[ debica non reddenrefpom
a ludicibur mbentur ad folem. Non itaqi ex commodo uel incommodo noftro :fed
P Er feI P ra cofideraca nacura :dac arnfici fuo gloria. Sic eft &amp;; natura
ignirecerm fme
ulla dubitatione laudabilifiquanuif damnanr impur futura penalif Quid emm eft
ignef[amance:uigence:atq![ucencepu[cbriurfQjiidca[efacience:curante:coquece
unfiuf quireo mbil fic urete molefhur? Ide igttur ipre penalieer appofiturpmcioruf
eftjqui conuenienceradbibitufccSmodi(rimu('inuemtur.Na eiurm unmerfo muda
utdi tateruerbirexplicare qui^ poffic .' Nec audiendi funcqui [audanc m igne luce:
ardorem aucem uicuperanc uidelicec nd ex fiu narura:fed ex fuo commodo ue[ m/
commodo. Videre emm uolunc ardere nolunc. Sed parum artendunc- eam ipfam
lucem:que cerce &amp;: illif pUcecoodirmfirmir per mconuemenciam nocere: l£ m lllo
ardore qm eif difplicecmonnulta ammalia per conuemenciam falubncer uiuere.
(£Quod m omni natura fpecie^ac modo:
laudabiUrfic creacor- (fCquincum.

^Y| A - e " re 'g'tur omnerquomam fimfK ideo babent modum fuum r P eaem fua:
J_|[_&amp;: quandam fecum pacem fuam profedto bone func. Ec cum lbi funcubi efTe
(^ per naeure ordinem debenc:quantum acceperunc^uum efTe cuftodmncfc que femp.
efle no acceperuncpro cafu mocuq: rerum quiburcreaconr [egi rubdunc'-m meliuf
derenu("ue mucancur: m eum diuma prouidencia cendenterexicum :quem ratio gu/
bernande unmerfitatirmcludic.ica uc bec canca corruptio :quanta ufq; ad mceritti
namrar mucabilermortalefcp pducic: fic faciat nd ee qct erac u c no mde f lac con/
fequecer: qct ee debebac. Qi,e ctt ita fincdeulq fume efhatq: ob boc ab illo facfta
e
omnirefrenca.-queno fameefhqa neq: i[[i eqbreedeberecquede mbilofacta eec!
neq; ullo mo efTe poflecfi ab i[[o faclra non efTetmec ullorum uitiorum ofFenfione
Uicuperdndufifedoim nacuraif conrideracideUudadurefl.

&lt;IQue caufk fic beatitudmirangelorum bonorum


' 8£ quc fic ca fic mifene angeloif nuloJf. GCvi.

II llll|llll II

II

^f"~\ R_omde caufa beaaeudinir angelorum bonorum ea uenlTima repenrur: 91 9


^A^ adberec qui (umme eft. Cum uero caufa mirene malorum angelorum quenc':
( ea menco occurnc 1 q/ ab illo :qui fumme eft auerft :ad feiplbf conuerfi func:
qui noii
fitmme func.8- boc uttium quid altud: q fuperbia nuncupacur .' Imcium quippe ofiiif
peccaci fuperbia. Noluerunc ergo ad lllurn cuftodire forctcudmem fuam.s; q magif
effencfi ei qui (umme efbadbererennfe ilb preferendoad quod minufeftpculerunc.
Hic pnmuf defeclruf 8- prima inopia:pnmumq: uicium etufnacure que ica creaca
eft.uc nec (umme eflec; &amp;s camera ad beaacu dinem. babendam eo qui fummeeft:
frui
poffec.a quo auerfa: non quide nullafed came minuf effec :arq; ob boc mifera
fiercc,
Huiufporro male uoluncacif caufa eff icienf fi queracu.- mbi[ muenicur. Quid efe.ni
quod facic uoluncatem malamicum tpfa faciat opuf malii .' Kz per boc TnalauoIiit_f
eff lcienfcft openf mali : male aucem uoluncanf eificienf mbil eft. Quoniam fi
refaliq
eftiaut babet:auc no babec aliquam uoIucacem.fi babec:auc bonaprofecto babeci
autmalam. Si bonam:quifica defipiac:uc dicat:q&gt; bona uoluncaffaciac uoluneace
malam '. Enc emm fi lca efbbona uoluncafcaufa peccan :quo abfurdiuf pucari nibil
poceft. Si aucem ref ifta:quc pucacur facere uolutacem malamnpfa quoq; babecuo/
luncacem malam:eciam eam: que fecenc ref: confequecer mcerrogo. Aeq; uc fic-Iujf
mquiredi moduf: caufam pnme uoluncacifmale mquiro.Non eft.n.prima uoluuf
mala:quamnu!IafaciCuoluntafeeiamma[a:fediIlaprimaeft:quamnulldfacie.N-
(1 preccflica qua fiereculla prior eft :que alceram fecic. Si refpondeacur q&gt;
eam nulu
ref fecenc :U ideo femper fueric :quero ucrum m aliqua nacura fuenc. Si em in nulli
fuiciomnmo no fuic. Siaucm altqua^uitubac eam:&amp;; corrupebae^eracqi illmo».:
ac per boc bono prmabacEr ldeo tn mala nacura uoluncafmala effe non poceraP
fed tn bona mucabili camen cui uicium boc poffec nocere. Si enim non nocuicnon
uriq: utcium f uic. A.c per boc nec uoluncaf mala f uiffesdicenda eft. Porro fi
nocuic:
bonum auferendo ucl mmuendo: uciq: nocuit- Non lgicur effe pocuic fempicenu
uolucafmala m ea re:in quabonu nacurale pre;efferac:quod malauoluncafnoceao
poflecadimere. Sierga no erac fempicerna:quifeam feceric:quero.R-efhicuedie-C.'
q&gt; ea ref feceric malam uoluncaeenvin qua nulla uoluncaf fuic Hec ucrii fupenor
fic requiro:an mfenoran equalif Sed fi fupenoruciq; melior. Quomci ergo nullwf
ac non pociuf bone uoIutanfVHoc tdem profecto &amp;: equalif fi fuenc-dici pdc.Duo
quippe quan.tu func pancer uoluncacif bonemon facic alcer m alcero uolunc-eem
maIam.R.elmqj.icur ucmfenorrefcui nullauoluncaf efhfecencangelicen-curei
que prima peccauic uolucatem malam. Sed etlam refipfa quecunq: eft mf erior ulcf
ad tnftmam cerram: quoniam nacura a. effentia eft: proculdubio bonaeft: babe™
modum 8. fpectem fuam m genere atq; ordme fuo. Qitomodo ergo ref bona efficin
eft uoluncatifmale '. Quomodo mqm bonum eft caufa mali i Cum enim fe uoluncaf
reltcTro fupenore ad tnferiora conuertic; eff icicur mala.Non quia malum elbquo
feconueracfed qa peruerfaeftipfaconuerrio. Idcirconon ref mferior ttolunc-ce
malam fecicfed qa rem mferiore praue atq; mordmace ipfa que facta e appeciuic'
St enim aliq duo eqlirer aff ecti m animo 8- corpore^uideanc umuf corponfpulefc 7
rtcudinem.-quauiraunufeoiiadilticitefruendumoueacur:altermuo[ucjcepuoi«
ftabilifperfeuerecrqd pucamuf eg caufe uc m illo fiaDin lllo non fiac uolunwfrw 1
quam illa reffecic.-in qua facta eft '. Neq; enim pulcbncudo illacorponf eam non
f ecic m ambobufquando quidem amborum non dilpanlicer occurnc afpectibuCM
Mro mcuencifm ca eft : Cur non u tlltuf^ A.n uero animuf^Cur non ucriufif
'■&amp;&lt;»

^^^^^^^^^^^^^^^^M^ffl^^^

^WT^^^P

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

Xxx

enim ii aimo K corpore equalicer affecTrof PuiHe prediximuf. An dicendu e alceif


eorum^occulcdmalignirpiricuffuggeftionecempcacii: quafinc) eidem fuggeftich:
&amp;: qualicunq; (uafioni propria uoluncace confcnfenc • Hanc igicur confenfionem'
banc maUnvqua male fuadenci adbibuic uoluncaceique in eo reffeceric:quenmuf.
JSItim uc boc quocp impedimencum ab ifta queftione colUcur fi eadem cempcacicie
ambo cemprencur: &amp; unuf ei cedac acq; confenctac:alcer uero idem :qut
fuerir:pfe/
uerec: qutd altud apparec nifi unum uoluiffe: alcerum noluiffe a cafticace deficere
!
Vnde nifi propna uoluracerubi eadem fucrac m ucroq; corponf U animi affecT:io !
Amborum oculifpancer uifa eft eade pulcbncudo -ambobuf paricer mfticic occulca
tempcacio. Propnam igicur in uno eoru uoluncacem ;que ref f eceric fcire uolecibuf
fi bene mcueancup nibil occurnc- Si emm dixenmuf q&gt; ipfe eam fecenp quid erae
ipe ance uolunracem malammifi nacura bona:cuiufaucor bonufdeuf qui eft mco/
mucabile bonum ! Qhi ergo dicic eum qui confenfic rcmpcaci :acq; fuadenci:cui no
confenficaliufad illicice ucendum pulcbro corpore-qd" uidendum ambobuf paricer
affuirxum ance illam uifionem ac cempracionS fimiiefambo ammo:&amp; corpore fu/
ennc: ipfum fibi f eciffe uoluncacem malam: qui uciq; bonufance uolunracem malam
fuenc:querac cur eam f eceric: ucrum cjuia nacura eft: An quia ex nibilo f adta eft
:ec
mueniec uoluncacem malam n6 ex eo ef£ incipere-quia nacura eft: fed ex eo:q&gt; de
nibilo facfta nacura eft. Nam fi nacura caufa eft uolurattfmale^qui i aliud cogimur
dicere:mfi a bono fien malurtvK bonum efle caufam malt; fiquidem a narura bona:
fic uoluncafmala ■' Quod undefien poceft : uc nacura bona quanuifmucabilifancecj
babeacuo!uncacemmaIam:faciac aliquid mali.boceftipfamuoluncacemmalami

(£Caufa efficience male uoluracifno ee querenda. ([C. vn.

c^f~~\ Emo igiCurqueratefficiencem caufam maleuoIutacifNon emmeefficieT


f Ifed deficienOquia nec i![a effecfho fed defecTrio.Deficere nanq: ab eo qct fume

( efbacl icl quod minuf efbboceftmciperebabereuoluncacem malam.Caufafporro


defecftionum iftarum cum efficiencef non fmc uc dixifed deficiencefuelle muenire
cale eft: ac fi quifquam uellec uidere cenebraf uel audire filencium. Quod cii
ucrucp
nobifnocum cft.neq; dlud nifi per oculof neq: boc nifi per auref non fane m fpecie
fed m fpeciei pnuacione. Nemo ergo ex me fcire querac: quod me nefcire fcio :nifi
force^uc nefcire difcac: quod fciri no po (1e: fuendii eft. Ea quippe que no m
fpecie
fed in eiuf pnuacione fciuncur: fi dicrauc incelligi poceft: quodammodo nefciendo
fciuncur-uc fciendo nefciancur.Cum enim acief ecia oculi corporalifcurnc p fpecief
corporalef nufquamcenebrafuidecmifiubicepericnon uidere.Ica ecianciadalium
aliquem fenfum:fed ad folafaurefperrinecfencire fiIenctum:quod camen nullo mo
mfi non audiendo fencicur. Sic fpeciefincelligibilef menf quidem noftra mcelligedo
confpicic: fed ubi d;ficiunc:nefciendo condrxic.Delidra enim quif mce!Iigic?Hoc
faomacuramdeinuncj.nufquatn: nullaex parcepoffedeficere:&amp; eapofledeficere
que ex nibtlo facta func. Quecamen quanco magif func:&amp;: bona faciunc.cuncemm
aliquid faciunc: cum caufaf babenc efftciencel. m quanrum aucem deficiunc: cc ex
boc maUfaciunc:quid enim cunc faciuncmifi uana ^Caufaf babenc deficiencef.

^jDeamoreperuerfoquouoIuncafabm comurabiii
bono:ad bonum mucabile deficic. (|C. vm.

)■""" Tem fcio m quo ficmala uolucaPid m eo rterrquod fi noITecmo fierer&amp;idto,

■— non neceffariorfed uolun rariof def ectufturta pena confeqmcur. Defracur ertf

( non ad ma[a:fed male: ld eft non ad malaf nacurafi fed ideo male quia concra
ordme
nacurarum ab eo quodfumme efbad id quod mmufeft.Ncq! emm aunuinum clc
auaricia:ue[cupidicafifed bominif peruerfe amancifaurum lufttcta derelicT:a:quein/
comparabilicer auro debuic ancepont-Nec luxuna eft mcium pulcbrorii fiiiiuiumq:
corporum.fed amme peruerfe amancifcorporeafuolupcacefneglecfta cemperantu
qua rebuf (pincalicer pulcbnortbuf ti tncorrupnbtlicer fuautonbuf coapcamur.NK
i aiitancia uicium eft laudif bumane: fed ani me peruerfe amannf laudan ab bomibuf:
Ipreco cefhmonto confciencie.Nec fuperbia uittum cft dancif pocertaccnvuelipfiuf
eCiam poceftac.fi fed anime peruerfe amancif pocefcacem fuam: pocencionfiuftiaa
conrempca-Ac per boc qm peruerfeamac cuiuflibec nacure bonuisciafiadipifaturi
ipfe ftc in bono malufiai: mifer meliore puarufi

4J^An fancfci ange[i:que babenc creacorem nacure:eundem


babeanc bone uoluncacifaucore": p fpintum (anefcum in
eif caricate diffufa femper fuiffe exiftimenc. (£C7vim.
CC Vm ergo ma[e uoluntatif efFicienf naturaltfucl fi dici poteft elfincialif nula
Ific caufa- ab ipfa quippe mcipic fpincuum mucabilmm malum: quo minuitur
atqi deprauacur nacure bonum:nec ca[em uoluncacem factt ntfi defec1:io:q defOTur
deuficuiufdefecTrionifeaam caufa uciq: deficit:fi dixenmufnullam efTe effioentem
caufam:etiam uoluncanf bone: cauendum eft .ne uoluncarbonorum angelorum no
Facta:(ed deo coecerna effe credacur.Cum entm tpfi facfti func: quomodo illanonee
Facfta dicecur ?I&gt;orro quia facfta eft:ucrum cum ipfif faclra efban fme illa
fuerunt
prmf.' Sed fi cum ipftfnon dubtum: q, ab illo facfta fic:a quo Si ipfi.fimulqi
ucfactl
junc:ei a quo facfh funcamore ciiquo facTri (unc:adbefixuc.Eoq: funt tfti abilloru
fociecace ducreti: q&gt; illt m eadem bona uoluncacc manferunc :i[[i ab ea
deficiedo mu/
caci func: ma[a fcilicec uo[unrace:boc ipfcvcj a bono defeceruc:a quo non
defeciflet'
ft uciq: uoluillenc. Si aucem boni angelt fuerunt pnuffme bona uoluncace.-eamcp in
feiprifdeo non operance fecerunc-ergo meliorcfa teipfirqm ab illo facfh
(iinc.Abfit.
Qjjtd entm eranc ftne bona uoluncace: nifi malt &gt;Aur fi propcerea non mali.-qJ
nec
mata uoIuncafeirinerac:neq r enim ab ea quam nondum ceperanc babere:defeceriti
cerce nondum calefinondum cam bom = q efTe cum bona uoluncacc ceperunrAutfi
non pocuenunc feipfbrfacere meUorefi q" eofiiUe fecerat:quo nemo meuufqincqium
racic- profecTro u bonam uoluncacem: qua meboref efTent mfi operanceadtutono
creaconrbabere non pofTenc. Ec cum id egic eoru uo[uncarbona:uc no ad fafjof
qut mmuferancfed ad i[[u qui rumme eft.-conuerceren^etqiadberecefmdgireenti
eiulq, parcicipacione fapiencer beaceq: uiuerenc :qmd aliud oftedieur nifi
uoluntace
quanUbec bonam: tnopem fuiffe m folo deftdeno remanfuram: nifi iI[e:quibonam
nacuramexnib.lo fiu capace fecerac:ex feipfo facercc implcndo meI.orem:pufWf
excicando autdiorem &gt;Nam n boc difcuctendum eft.fi bom angelt ipfi m fefecerunc
uoiuncacem bonam:utrum altqua ea:an nulla uoluntate fecerunc. f. nullaunq: nec
hn„J "i lillc I ua:ucrunl ™&lt;A*&lt; ™ bona. Si mala^quomodo potuit ee mala uoluuf
Done uoluncactrerTe&lt;ftr.x ! S. bona: ,am ergo babebanc Ec fftam qffcce ra c:n,f,
ifc
m e,f^ ^"i r 3 uo!unc ' J!:e: '&lt;* efc eum amore cafto quo illi adbererec
creauic:f.m»l
««condenrnaturam.-Silargienrgrdciam^Vndefinebonauoiacaccboceltdei

: : llll|ll l|lll l|l .::ni|llll

TTTTmTTTTTTTTTTTTf

^ixi

amoremunq fanctof angelof fuifTe credendum eft-. Ifh aurem:qui cum bora creaci
effencicamen mali func.mala propna uoliitacequam bona nacura non fecic:ni(i cu
a bono fponce defectc: uc mali caufa non fic bonum fed def ecTtufa bono :auc mmore
acceperuncamonf diumi graciam:g illi qunn eadem perfticerunc: auc fi ucricp bom
equalicer creaci func^rtifmaU uoluncace cadencibuf illi ampliufadiuci ad eam bea/
cicudini r plemcudinem:unde fc nunqua cafurorcercifumifierenciperuenCTunc.ficuC
lam etiam mltbro quem fequicur iftcicradtautmuf.Conficendum eft igic:cfi debica
laude creaconnn6 ad folof fandrof bommefpertmere:ueru eciam de fanfcifagedr
pofTe dicuq, cancafdei diffufa fic m eifper fpiricu (anrtum:q dacufert eiCnec cancu
bommum fed pnmicuf: precipueq: ange!orum:bonum elfcquodrcripcum efl:mibi
autem adberere deo bonum eft.Hoc bonum quibuf commune eft: babenc v. cum
,IIo cutadberenc^mcerfefociecacem fandtam:*: func unaciuitafdepeadeqiuiuum
facnf icium eiuf umumqr cemplum eiuf. Cuiuf parfque comungenda immortalibul
angelif ex morcalibuf bommibufcongregacur« nunc morcalicer peregnnacur in
ternf:uel m eifqui morte obierunc recrecifammarum receptaculif fedibufq; reqelctci
eodem deo creace quemadmodum exortafit^icuc de angelif dicftum cft:iamuideo_
efTe dicendum . Ex uno quippe bomme:quem deufpn mum condidic:genul bumanu
Gimpfic exordium. fecundum randtefcripcurefidemque mirabilem auconcace no
unmenco babec m orbe c:rrarum acq: m omnibuf gencibufquarfibi efTe credicural
mter cetera uera que dtxic. uera diutmcace predixic. Omictamuf tgitur coiedtural
bommum : nefaentium quid [oquantur de natura uel mftitutione generirbumant.
I Mu nanqi ficut de ipfo mundo credtderuc: Temper futfTe bomtneropmantur. Vnde
• aic u Xpaleiurcum boc ammancium genurdercnberet :rmgillatim inqmc mortalel
cuncTri:tamen uniuerro genere perpetui. Ec cum ilbrdidcum f uenc^i fmip ruic bu/
manumgenun quo nam modo uerum eorum loquatur biftona:narrant:q ruerinc
l quarumcunq: rerum muencoref qui pnmi Uberalium difciplinarumyliammq: arciu
\ mrticucoreHuel a quiburprimii illa ue[ illa regio pa r r q : cerrarum illa atq:
il a inluta
incoli cepenc. R.efpondenc:diIuunr&amp;! conflagraciombuf per cerca tncerualla
ccpozf
non quidem omnia:fed plunma cerraru ica iiaftari: uc redigancur bominerad exi/
jmam paucicacem.ex quorum progcme rurfur multicudo pnftina reparetur.ac lic
Tdencide reparan u mftitui quaft pnma rerticuancur:pociurque fueranc illifnimiil
uaftacionibuf mterrupta ac exnncfta. Cecerum bommem nifi ex fcomme exiflerc
J ommno n6 pofle.Dicunc aiic qct purac: nc&gt; qct fciuc.

([be fal[icaceeiufbiftone:que mulca milia


annoif precencircfporiburafcribic. &lt;[C.X.

V^r XttunC etiam eof quedam mendacirUe [itcere:quar perbibenc m biftona ce/
trtpprum multa annorum milia concmere: cum ex Iittennacnrab intticucione

fbominiTnodum compleca annoif Tex milia compucemuf Vnde ne mulca dilputem-


quemadmodum illarum Iiccerarum m quibuflonge plura annorum milia rererunc
uanicarrefellacur:^ nulla m illif rei buiuf idonea repenacur autoritarillaepiltola
Mexandn magni ad Ol/mpiadem matrem (uam quam (cripfic narracione cuiul da
Egypcii facerdocirmrmuann quam proculit ex Iiccenf que facre apud illot tabenc.
concinec eciam regna:que grecaquoq: nouic biftoria. In quiburregnum Allprioru
,n eadem epiftola Alexandn qumq: milia excedic annorum. In greca uero bil tona
mi«e ferme u crecencorbabecab ipfiuf Beli pnncipacu:que regem u ille Eg/pciut

II llll|llll III

XX
m eiufdem regm ponir exordio. Perfarum aurem u Macedonum impenum ufead
ipfum Mexandrum cui [oquebarunplufcjortoannorum mi[ia ule confcir.uic: m
apud GrecofMacedonum ufq: ad morcem Mexandn qdrmgenci ocWincquma.
repenancur. Perfarum uero donec ipfiufMexandn uirtona Fmirecurduc&amp;i K tri/
gincacrefcompucecur. Longe icaq: bi numen annorum illif Ea-yprnffunc minoreri
nec «recia fi cer cancu co mpucarent? : equarene' . Pe-bibencur eni egypru quondam'
tam breuefannof babuipfe:uc quaoernifmenfibuf finirencur. Vnde annufplemor

K uerior qualif nuc :&amp;: nobifai .[[,feft: trereorum annofcomplecl-ebdcur


annouor.
Sed nec ficquidem uc d.xyGreca Egypc.e numero temporum concorddt biHora

Ec ideo grece pociuffidefbabeda eft:quia uencatem non excedit annomm.qui [it/


terirnourirqueuere facre func c Jncmee'. Porro fi bec epifcola Mexadri quemaxft

innocuir^muItumabborrecinrpaciircemporumaprobabiliFidererummntominar
crededum eft illif [ircer.fqu^plenarfabulofifuelut antqu.tacibuf preferreuoluerut:

concraaucoricacemnotifiimorumdiuinorumq:[ibrorum:quecotumorbemr,bicre/
d.curu effe pd.xic:K cu. cocuf orb.f ficut ab ea pred.drum efl: cred,d,t: q ueue«fe
nirrafie precer,ca:ex ufque fucura pnunc.au.c:cum caca uencace impknlol».'

&lt;Lpe nfqui bunc quidem mundu n 6 fempicernu putant:'


fedaucmnumerabilefiauceundemunumcercacoclufioe
feculorum remper nafci: u. refolui op:nancur. (TCxu

" Lituero qui mundum ifcum non ex.fhmanc fempicernunvfiue noneumrbM


' ^5 '""«"»=rabiIefopinencur:fiue folum qu.de eeifed cerGffecubic mceruallif
mnumerabil.cer onri k occidere:neceire eft fateatur bommum genufpr.urr.ne bo/
mniburgignenciburexcir.fre.Neq, en, m uc alluu.onibufincendufq; cerrarum quaf
OU non pucanc coto prorfiir orbe coilnngere. u ideo paucofbom.nefex quibufre/
»1 ™ k ' m:io P nli ™ ! ra »P" ™»-nerc contendunt: ,ca ec b, poffunt putare
dum Z bom "l" m P«re""te mundo rebnquatur ,n mundo: fed ficut ipfum mun/
«d^™""* ru t"r Mra ««fam-™™- ,n illo ex elementifeiufgenurbumam*
« deinde a parenciburprogen.em puMare morcalium .-ficuc aliorum ammalium.

dQindrefpondendumfic itfiqu.primam condi/


cionem bommifcardam efTe caufancur&lt;)j^c„j

mu fa ncnn l"r ^ ^ ^ ^'^ flCUC eC, * PUco *P™fWcof,rec:


r.n?a n n ;u m T c ^«^acufnon fic:tam q! fero f.r cond.cuf ut minufqfexmta

-utontatTbuf l 9 cdm P a "" e ' r "' de ^ann&lt;: exquo.nfl.tuturbomo mnodnf


* om™ Ste" ^T* m r W ^ d ' UCUrnUm m ^ ^''«H extrc ™ !
exift,manda S nuT * ^f' 7™*" '"""" "™P-™^n e*gua
m.[,a fiue fexcpn„ r ^ b0C ' f ' non 1""«» ue[ fcx-uerum etiam fexaginra

Percocidemco n nr dUI: | f S ' erdUtre! " cn « er n,.


[iadicerenrurannorurn:auc,tidein
P cocaem cocenfmulcipl.carei? bec fuma.ub. ,am nullu numen nomc babiW

jS

3 4 5 6 7
III llll|llll llll
12 13

tTTJTTTjTTTTnTTTjTTTT

.^arttr

ex quo deuf bommem fecic:fimi[icer quen poITecicurance no Fecerir.Dei quippeab


bommif creatione ceffjao retrorfuf ecerna fme micio canca ofti uc fi ei conferacur
quahbec magna Si meff abilifnumeroficaf cemporu: que camen f ine conclufa cercif
(pacnf cerminacur. ne; faltem canca uideri debeac i quatafi bumonf breuiflima gutta
umuerfo mari eaam quancum oceanuf circunf[u:c:comparemufquomam lftorum
duorum unum q nde perextguum effc. alceru mcomparabilicer magnu:fed ucruqj
f inicum. I[[ud uero cemponffpacium q £ ab inicio aliquo progredicur : u aliquo
tenf
mmocoercecurmagnicudme quancacuq:cendacur:comparacumi[[i:quodmicium
non babec^nefcio ucrum pro mintmoanponuf pro nullo depucandum eft. Huic-ri
fi a tme ue[ breuiffima fmgilUcim mome lca decrabincur; decrefcence numero [icec
tam ingenci uc uocabulum non mueniac recrorfum redeundo: canq fi bommifdief
abt[[o:inquo nuc uiuic:ufqr ad illumm quo nacufeft decrabaf quandoqiad miciu
llla decractio psrducecur. Si aucem decrabancur recrorfuf m fpacio quod a nu[[o
cepic exordiomon dico fingillacim minuca momenca uel borarunrauc dierunvaut
menfiunraucannorum eciam quancicacef fed cam magna fpana.-quanta illa fumma
comprebendic annorum : que lam dici a quibuf [ibec cc&gt;pucacoribuf non poceft:
que
camenmomsncorum mmucacim decradtione confamicur: &amp;:derrabanturbeccanca
fpaaamon femel acqi icerum fepiufqi fed femper-quid fic:quid aficunquando nuncj
admiciuqct 010 nullu erbpiruenicVqpropcerqct nofmo quenmufpoft qnqi milia
tt qct aplmfexcurnc annoif :poffec sc poften eciam poft annorum fexcecief miltef
eadem cunoficace requirerefun cancii bec morcalicaf boim exoncndo Si occubedo
li impenta perfeuerarec mfirmicaf. Pocuerunc ic qui fuerunc ance nof ipfif
rececibuf
bominif creaci cemponbuf iftam mouerequeftionem. Ipfe denicf pnmufbomo uel
poftndieuel eodem die pofteaq factufefbpocuic mqrere cur nonafi fic factuf Ec
quandocuqt ancea facTrufeecmon uiref cuc aliafa; aliafnuc uel ecia poftea iftam de
inicio reif ce mpa liu concrouerfi A repirec.

&lt;05ereuoluaone feculorum quibufcerco fme cciclufif


umuerfa femper m eundem ordmem eadcmqt fpeciem
redicura quidam pbilofopbi crediderunc. (LC.xm.

W~~ v Ane aucem le pbilofopbi mundi buiufnon alicer puCauerunc poffe uel debere
I 1 diffoluereinifiuc circuicufccmporu mducerenc-quibufeadem femper f uiffcc
( Tenouaca acq: repecica m rerum nacura:acqi ica demcepffore line ceffacioneafleue/
^ rarenc uolumma ueniecium precereunnumqi fecuIorum:fiue m mundo permanete
ifti circuicuf fierencftue cercifinteruallifonenf&amp;: occidenf mundufeadem femper
qfi
noua que cranfacta &amp;! uentura funciexbibsrec. A. quo [udibrio prorfuf
immortalem
animam caam cum fapientiam p:rcepenc: [iberare non poffunc: eunce fine ceffaade
ad fatfam beaacudmem : u ad ueram miferiam line ceffacione redeuncem. Quomodo
enim uera beacicudo eft:de cuiuf nunq ecernicace confidicurdum amma uencuram
mileriam aac m penrifTima uericace nelcic: auc infeliciflima imbeactcudie pnmefcic'
Kt li ad milenaf nuncj ulceriuf redicura ex bif ad beacicudmem pergic.-fic ergo
attqd
noui m cempore quod ftnem non babec cemponfcur non ergo &amp;: munduf cur non
&amp; bomo fadcufin mundo.uc i[[i nefcioq falfi circuicufa
fa[fiffapienbuffal[acibufc|,'
comperci infana doctnna cramice recti icmeVif eutcecur ■ Nam quidam sc illud qct
legicur in [ibro Salo monif qm uocacur ecclefiartefi quid eft.quod f uic .'ipfum
quod
eric:&amp;: quid eftiquod fadtu eft /ipliim quod 6iec.&amp;; non eft omne recenf
fub folcmec

II llll|llll II

££

qutfquam loquicur: ti dictc boc nouum eft nam futc tn feculif que Fueranc ance nof:
propcer bof circuicufm eade redeuncefai tn eade cuncta reuocancefdidtii tncetligi
uolunc; quod ille auc de uf rebuf dixic:de quibuf fupenuf [oquebacurboc e(t dege'
nerarioniburaliireuntribuMitfueniencibuOdefolifdnfracTribundecorrenciuUpfibur:
auc cerce de ornnium rerum genenbuf que ortuncuracq; occidunc. Fuerunt enim
bommef ance noffunc &amp;; nobifcii;eruc u poft nofica quoqi ammancia uelarbufhi.
Monfbra quoq; tpfa que muriracanaramcur:quamutrinrer fe diuerfa ftnr:8i; quedS
eorum femelfacta narrencuncamen fecundum ld q&gt; generalicer miracula 82 moftra
funciuciqi &amp;fueranc:3£erune:n;crecenra£nojumet:ucm6ftramfubfo[en4fat'.
Quautf bec uerba qutdam ftc ince!lexennc : tanq m predeftinano ne dei lam facra
fuiffe omnta^faptenrtUe uolutflec tncelugu&amp;! ideo nibi! recenreffe fub fole.
Abftc M.I
arecTrafideiucbifSalomontfuerbirillorcircuicurfignificatoreirecredamuf quibuf
,l[lt pucanc fic eadem cemporum cemporabuq; rerum uolumma repeci ;uc uerbt graua
ftcuctn tfto fecuIoPUco pbilofopbuf m urbe Axbenienfi; 82 m ea fcbola que Actde'
mica dtcta efb difctputordocuic^ica per mnumerabtlia recro TecuU mulcum prolixif
qutdem tncerualUrfed camen cerctf; u tdemPUco 82 eade ciuicaneademqtfcboUudcoj
dircipult repetiri:82 per mnumerabilia demde TecuU repecendi finc.Abric inquaiwut
nortfta credamuf Seme[ entm Cbnfturmorcuureft pro peccatirnoftnf fargatiik
a morcutriam non moritur: u morf ei ulcra no domtnabirunEV: noT poft rcfurecli/
onem Temper cum dommo enmuf cui m6 dicimuOquod Ucer admonec pfalmuf Tu
domtne feruabifnof 82 cuftodief nofa generacione bac tn ecernum. Sacifaurem iftif
exiftimo c6uenire-'qct fequit;-Incircuicuimpii ambulac.no qa p circulofquofopi'
natic eoru uica eft recurfuraiTed qa mo calif e erronf eo^f uiaud eft falfa dodtrmi

4jDe tempati codictone genenf bumannqua deuf nec nouo


confilto confticuenc:nec mucabiit uoluncjce. (. C.xuii.

QVtd autem miru efbitt i ntrcircuttibur errancefnec adttum nec ejaril muemfc
qut genufbumanum acq; tfta noftra morcaltCafnec quo micio cepcaricTciuHH
nec quo Ftne cUudacur. quandoquidem alcicudmem dei penecrare no ponunr.quu
\ cum ipfe fic ecernuf 82 fine inrao :ab aliquo camen inicto exorfureft cempora;K M
minem quem nuntj ance Fecerarfecic m cemporemon ramen nouo 82 repenntioH
tmmucabili ecernoq; condlio. Quifbanc ualeac atcicudtne lnuettigdbilc inuefhgJr»
K tnfcrucabtlem perfcrutan:fecundum quam deuf bominem cemporalemanteque
nemo unq bommum futcmon mutabtli uoluncace tn cempore condidic ; S2 genui bu'
manu cx uno muTcipTtcautc .'quandoqutde pralmurtpfc cu premififfec.-acq; dwifc ;
! ru domme feruabiTnor 82 cuftodier nof a generacione bac m ecernumtac demde re'
repercuffiffec eofin quorum ftutca imptaq; doitrma nulU [tberaci6if 82 beacicuinn
anime feruacur ecernicaf concmuo fubncienrin ctrcutcu impu ambulanc ! TanqiU* 1
et dicerecur. Quid ergo tu credtf fencif tncelligif.' Nunqutd nam exiftmiandum eft
fubtco deo pUcuiffe botnme facere :que nuncj ancea mFinica recro ecermtacefeali^
cui mbi[ nout acctdere poceftun quo mucabile altquid non eft: Ec ne nofbecaudi'
encefaliquaforcecurbarecambiguttafconcinuorerpondicadiprumdeumbqu'*
fecundum alcicudmem cuam mulciplicaftt Filiof bommum: Sencianc mquic boffi*
quod pucanc:K quod eifp[acec:opmencur:&amp;; dirpucenc: fecundum atacudinem nw
quam nullurpoceft noffe botm:mu!cip[icaai Wiorboim. Valde quippe almtn eft : «

3 4 5 6 7

: illl|lllilllll|l TTTP ll|h::;iiii|lll rTTJTTTl |llli|iii!i:lll |TTTnTl III


inr:::l II nTTTTTl I llii|i:M|llll iTiTTTl llll|ll::':lll|!in llll|ll

9 10 11 12 13 14 15 16 17 16 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

PTTjTTTjTTrTjTTr

Xi±

lemper deum fuiffesr: bomme quem nunqua feceratfejcaliqua cempe pnmd facere

uoluiflfcnec conftltum uolunraceq; mucafle.

il A.n uc deuf femp ecta dommuffuilfcfemp incelligac; credendii


fictcreaturam quoqi nunq defruiffe. cui dommared.-ecquomci
dicatf lemp creacti: qct dici non pocefc coecernu. (JXTxv.

Jio qmdem ficut dominum deum aliquando dommum tion tuiflc dicere non
ideoaca bommem nunq anrea fuiffe: u ex quodam cempore pmu bommg
effe^dubicare non debeo. Sed cum cogtco cumf rei dommuf fempa- fueric:(i
. femper creacura non fuic: affirmarealiquid pernmefco: qui ti. meipfum mtueor: ti.
fcnpcum effe recolo. Qjufbommum poceft fcire confilium dei fauc quif poceric co/
; gicare qd uelic do mmufr Cogicacionefenim morcaliu timide : u mcerce adinuecioef
i noftre.Corrupribueenimcorpufaggrauacanimam^deprimiccerrenainbabicatia
fenllim mulca cogicance. Ex iifigic':que m bac cerrena mbabiranone mulca cogico:
depnmunc me ideo uciq: mulca-quia unu qct ex illifuel pcer illa qtt force no
cogico:
ucrum efbinuenirenonpoflum. Stdixerofemperfuiffecreacuranvcuiufdominuf
eflec:qui dommuf femper eft-nec dommufunq non fuicfed nunc illam nunc aliam
per alia acqi alia cemporum fpacia n;c aliquam creacon coecernam efle dicamuf qa"
f idef ranoqi fana condemnac :cauedum eft: ne fic abfurdum Si a luce
uencatifalienu:
mortalem quidemaliam perutcef cemporum cedencem: aliam fuccedence-immortale
uero no eff&amp;cepifle nifi cu ad noflrum feoilum uencum el "t: quando &amp;
angeli creaci
func:fi eof recte [ux illa pnmu fadta fignificat:aut illud pociuf celum de quo
didtu
eft: m pnncipio creauit deurcelum Siterrafn.cum camennon fuermrancecjfierec:
ne immorcalef (i femper fuifle dicancur:deo coecerm efife credancur.Si aucc dixero
non in cempore creacof efle angetoffed ance omnia cempora &amp;: ipfof
fuiffe:quorii
deuf dominuf eflec:qui nunqua" mfi dommuffuic:quericur a me eciam fi ance omnia
cempora facfbi func:ucrum femper pocuerunc effe.qui facti func. Hic refpondendum
force uideacur:a&gt; quodammodo non mconueniencer femper ettk dicatur. Vfqadeo
aucemifttommtemporefuerunc: uceciamanteomnia tempora facttfmc: (icamen
a celo cepra iltnc cempora :&amp;: illi tarn eranz anze celum. A.c li cemouf no a
celo uerum
U ance celum fuit: non qmdem m bonf u diebuf &amp; meiifibuf^ annifnam ifre di/
menfioncfcempordliumfpaciorum que uficaceac proprte dtcunc cernpa; manifeftu
eft: q? a mocu fiderum cepermt;unde &amp;: deuf cum bec infh cuererdixic: &amp;:
finc ifigna:
Bi mcempora:ec in diefec m annofied m aliquo mucabili motu; cutufalmd antertuf
precerient:aliud poftenuf fucceffenc: eo qj fimul effe non poffunc. St ergo ance
celu
m angelicifmocibufcale aliqutd fuicxc ideo cepuftam futc:acq; angelt ex quo factl
funcicemporalicer mouebacurectam (icomnt teTtporefuerunc.quandoquidem cum
llliffacta fiinc cempora. Quifauce dicac mon femper fuic quod omni cempore f uit .'
Sed fi boc relpondero: dicecur mibt. Quomodo ergo non func coecerni creacon: fi
femper tlle femper il[i fuerunc ! Quomodo eciam creati dicendi func:fi femper
fuiffe
incelliguntur '. A.d boc quid refpodebitur !kn dicendum ec femper eof fuifle quonia
omm cempore fuerunc:qut cum cemporefacTri func:facti funt aute cum qbuffacta
func cempora: ec camen creacof.' Neq: enim ecipfa cempora creaca efle negabimuf:
quif omnicempore cempuf f uifle nemo ambigac.lSIamecfi non ommcemporefutc
cempuf:eratergocempufquandonuIlumeraccempuf Qutfboc flulciflimufdixenc?
Pofiumufemm recte dicere-erac cempufquando n5 erac R.oma:erac cempuf qndo

II llll|llll II

II

Jcc

non erac Hierulalenreracrempufquando nderac AbraamieracCempurquandono


erac bomo:&amp; liquid butufmodi. Poftremo fi non cum imtio cemportffed poftiiqd'
eempuffaAufeftmunduPpoflumufdicereeraccempunquandond eracmunduf.it
uero erac cempufquando nulluerar rempuf:cam mconuemencer diamufiac fi a/qul
dicaC:erac bomo ; quando nulluf erac bomo =auc erac ifte munduf:quando ifte non
erac munduf Si enim dealio acq: a[io incelligacur:poteft dici aliquo modo:boc elb
eraca[iufbomo:quando non erac ifte bomo. Sic crgo erac aliud tempuf.quado n6
erar boc cempuf rec"be poflumufdicere. Ac uero erac cempup.qndo nulluerdctepuf:
quif ue[ infipienciflimuf dixeric i Sicuc ergo dtcimuf creacum tempufi cum ideo
femper
Fuifle dicatur quia omni tempore tempuffuituca noneft cdfequenfuc fi femperfu/
erunc angebndeo non fmc creacpuc propcerea femper fuiffe dicacur :qa omm cempe
Fuerunc: si propcerea omni cempore f uerunc.-quia nullo modo fme bif cempora efli
pocueruc. Vbi enim nulla creatura eft cumfmucabiubufmotiburcempora pdgdnt 1 :
cempora omnmo efle non poffunt. Ac per boc&amp;fi femper fuerunc:creati funt.Nec
(i femper fuerunndeo creacon coecerm func.illeenim femper fuit ecernitaceimmu/
cabi[i:ifti aucem facti func. Sed ideo femper fuifle dicuntur: ga omni tempe
fuerut:
(ine quibufcempora nu[[o modo efle potueruc.Tempufautem quonid mucdbilirdce
cranfcurnc:ecernicaciimmucabi[inonpocefceflecoecernum. Acperbocecidfinn/
morcabcafangelorum non cranfic in cemporemec pretenta eft :quafi idm no ficmec
fucura qualinondum fic;camen eoru mocufquibufcemporaperaguncur:exf-ucuro
inprecencumcranfeunrsvideo creatoriincuiufmocudicendunoneftuelfuiffiqct
iam non fic:uel futurum effe:quod nondti lic:coecerm efli non pofluc.Qudpropcrr
(i deuffemperdominuffuic:femperbdbuic creacuramfuo dominacuiferuicncCOTii/
camen non de iplb genitam: fed ab ipo de nibilo facta.nec ei coecernam. Eracqppe
ance illam cjuif nullo tempore fine i[U: non eam fpacio cranfcurrence:fed manence
perpecuicace pced enf Sed boc fi refpondero eif qui requirunc quomodo femp crearor
femper fuic dommuffi creacura feruienfnon femper fuic:auc quomodo creacuracre/
ata eft:&amp;! non pociufcreacon coecerna eft:fi femper f uic' Vereor ne
faciliufiudicer
affirmare:quod nefcio:q docere:quod fcio.R-edeo lgicur ad id:quod creacor nofter
fcire nof uo[uic:il[a uero ue[ fapienrionbuf m bac uica fcire permificueloio
prertif
m alia uica fcienda feruauic: ulcra uiref meaf efleipficeor. Sed ideo pucaui fme
afnr/
macionc cracTranda: uc qui bec [egunt uideac :a quibufqucftionum perieulifdebeJC
cemperarcnec ad omnia fe idoneofarbicrencur.pociufq: mcelliganc qm fic Apoftolo
obcemperandum precipienti falubncer ubi aic. Dico aucem per graciam dei que daca
elcmibiomnibufquifuncmuobifinon pluffapere:S(moporcecfapere:fedfaperead
ccperancia:unicuiq: ficucdeuf parcicufe menfurS fidei. Si.n.p uinbuf fuifaUt infaf:
ftecuc crelicdo plufcapiac.fi aiic mreffue capacicatif excedacdeficiec^nceg
crefcac.

dQuomodo mceldgendum fic promiffa bomim a


deo uica ecernauuc cempora eterna. f G x vi.

QVe fecula pcenermc aneecj genufmftitueretur bumantt me faceor ignomre.


Noncamedubico:nibi[ omnmo creacurecreacorieflecoecernum.Dictte 03
A-poftoIuncempora ecernamec ea fucura :fed qtf magifeft mirdndutmprecerira. &amp;
m"" t n. fpem ulCe ecerne &lt; 5 uam Dro mir ' c n ° mmd *x deufance cempora ccern*
MamFeftauic auce cemponbuffuifuerbum fuum. Ecce dixic recro cj f uennc teof '

n nii|iin 111

12 13

II III il llll|lll llll|lll III


22 23 24 25

^^^^M

^siiX
eterna.-que rame non fuerunt deo coecerna. Siguidem i!Ie anre rempora ecerna no
(b!umerar:u=rumeciam promifituicam ecernamiquamantfeftauiccemporiburfuif:
td eft congruif Qu.d aliud q uerbum fuum &gt; Hoc eft enim uica eterna. Qiiomoda
autem promifit cum bommibuf unqipmiferic^qui nodu erant ante cempora ecerna:
nifiquia m ipfiuf eternitateiatg in iipo emf uerbo eidem coecerno la predeftinacioe
fixum erac:qct fuo cempefururu erac?

CQuod de immjrabili coftlio auc uoluctce: fidef fana defcedat:


e6cra raciocmacto jfeoic q opa ex ecer.-itrace repectca :per eofde
femperuoluntfecubrumredirecircuicur &lt;CCxyn.

ILIudquoqi non dubico:anceq pnmuf bomo ffeacuf eflecmunqquenqbomme'


Fuiflemeceundem ipfumnefclo quibufcircuicibufnefcio quocienfreuoluCunvnec
^ alium aliquem nacura ftmilem.neqi ab bac fide me pbilofopboif argumeca decerret,'
quomm acuciffimum illud putacur:quod dicuncmulla infmita ul[a fciecia poffe c67
prebendiAc per boc deufmquiunc rerum quaffecic omnium fimcaru oifief fimcaf
apud fe racionefbabec.bonicafauc eiufnunq uacua f uiffe credenda eftme fic cepo/
ratifeiufoperacioicuiufrecro fuenc ecerna ceffacio:quafi penicuenc eum prionffme
inicio uacaciomfac propcerea fic operifaggrefiufinicium. Ec ideo necefie eft mquc:
eadem femper repeci:eademq:iemprepe:endacranfcurrere:uel manence mudo mu/'
cabilicer:q licetnunqnonfuenc:K finemitiotemporifcnfacTrufeft^ueleiuf quoq) :
orcu:8i occafu femp:r illif circuitibuf repetito femperq; repecedo me uidelicec fi
ali/ :
quandq pnmum d?i op:ra cepca dicuncur : pnorem fuam iine micio uacacione tanq
mercem ac delidiofam; s; ideo fibi difplicencem damnaffe quodammodo:acq; ob boc
mutafie: credacur. Si aucem femper quidem cemporalia fed alia acq: alia perbibetur
operatuf ac ficaliquando eciam ad bDmmem faciendum quem nunq antea fecerac: !
peruemffemon fciencia qua pucanc non polTe quxunq: mfmica comprebendi:led qfl
adboram ficuc ueniebac m mcncem forcuita quadam mconftancia uidead feciHe: I
quefecic. Porro fi illi circuicufadmiccancur inquiunc:qbuf uel manence mundo:uel '
ip fo quoqr reuolubilef ortuf fuofa: occafufeifde ctrcuicibufinference:eade
cempalia
repecuncurmecignauum ociu prefercim cam longe fme inicio diucurnicacifdeo tri/i
buicurmecimprouida cemericafoperum fuorum.Quoniam fi non eadem repecanc':!
non poffunc mfinica diuerficace uariaca ulla eiuffciecia uel prefciencia compSendt.
Hafargumccacionefquibuf impu noftram fimplicem piecacem uc cu illifin cirattcu'
ambulemufdeuia redra conacur auercere.fi racio refucare non poffecfidcfirrtderel
deberec. Huc accedic q&gt; in adiutono domim dei noftn bof circulof uolubilef quof
opirno confingic: racio manifefta confrmgic. Hmc enim m jxim: iftt"erranc:uc m-
circuicti falfo ambulare: q uero &amp;; recto tnnere malinr- qi mencem diuinam
omnmd
immucabilem cuiuf libec infinicacif capacem: u mnumera omnia fmecogicaci6ifal/
iternacione numerancem: de fua bumana mucabitt angulTaq: mectuncur.Ec fic tllif
quodaicA.portolunComparancerenimfemecipfoflibimetipfifn6mceIIigunc.Nam
quia illif quicquid noui faciendum uenic in mencem: nouo cofilio faciunc.mucabilefi
quippe mencefgerunc: .pfecto no deum quem cogicare non poffunc: fed femecipof
pro illo cogicancef nomllu led feipfofnecilli fed (ibi coparanc. Nobifaucem fafno
'eft credere alicer affici deum cum uacac^alicer cumoperacur:quia nec affici
diccduf
efticanq in eiuf nacura fiac aliquid : quod ance non f ueric. Pacitur quippe:q
afficu;:
U mucabile eft omne: quod aliquid pacicur. Non icaq: m eiuf uacacione cogicemr

II llll|llll II
^c:

ignautatdefidia 'inertta: ficuc nec m eiufope labonconacufi mduftna. Noute gelcET


agere:M agenfqutefcere. Pocefb ad opufnouii non nouura fed fempicernii adbibere
confilium. nec pentcendo quiapriurceffauerar:cepic facereiquod non fecerat, Sedet
fipnurce(Ia.iic«p3fbenufoperacufe:T::qInerci3qu3madmDdumdbh3ram;p3(rit
mcelbgi.boc proculdubio quod dicit' pnun&amp;: poftenufiin rebuf pufno exifrenttbuf
&amp;: potenufexifbenciburfuic.In illoaucern nonalceram prec;dencea!cerafubfequef
mucauiciauc abfbulic uoliicaceTed una eademq; fempicerna u immucabilt uoluuce:
refquarcondidic &amp;: uc pnuf non e.Tenc:egic: quandiu non fuerunc: U uc pofberuif
effenciquando efle ceperunc. Hinc eif qui calta uidere poffmc: mirabiltcer
forcafiif
ofbendenf: q m non eif mdiguertcTed eaf graruica bonicace condidencicum fine iM
ex ecernttate itncio carfem no minore beacicudme pmanfic.
(JjTJontra eofqui dicunc ea que mf inica funt:
necdei poffi; fciencia coprebendi^C.xvm.

XlJud autem afiud quod dicunc. nec dei fciecia que mf mi ta func-- poffe copreKdt:
reftac eifuc dicere audeanc:accp butc fe uoragim prof lide lmpiecatifimmergfc
( q&gt; nonomnefnumerofdeurnoueric.Eorquippeinfinicoreecerciflimueft.quonuB
in quocunq; numero fmem faciendum pucauerifitdem lpfe non dico uno addicaau/
gernfed quamlibec fic magnuf»; quamlibec mgmcem mulcicudme concmenfin tp&amp;
racioneacq: Tciencia numerorum; non folum duplican uerum ecia mulciplicjnpot.
Icauero fuirquifqi numeru r propriecacibufcermmacur:uc nuIlureorupareHeaiiq
alceri poflic.Ergo u difpare^ mcer fe acq; diuerfi func^ finguli quiq; fimct funcec
omnef infmici func.Ica nec numerofpropcer mfinicacem nefcic omntpocenfdeufs
fi ufqi ad quandam famnum num-rorum fctencta dei peruenic:8£ cecerofignoracicf
boc uel demenctflimuf dixeric ?Nec audebunc ifbi concendere:8c numerofeofdtcerc
ad dei fcienciam non percinere-'apud quof Plaro deum magna aucortcace coraendac
mundura numeriffabncancem:8£ apud nofdeo dicftum legicur.-omniam menfura K
numero &amp;iponderedifpofuifti. Dequo &amp;iPropbecadicrc.qproferc numero fanii
Et Saluacor m Euangelto. CapiIIi inqutc uefbn o mnernumeraci func. Abfic icacpu'
dubicemuftj ei nocufno ricomnifnumeruOcuiufincelligecieTicucmpfalmocamt:
no eft numeruf Infmicaficaq: numeri.qutftnfinicorum numerorumnullufficnu'
meruf non eft cfi incomprebenribiltrei cuiurmcelligencie nd eft numeruf qpropcer
fi quicquid fciencta comprebendtcurfciencircompreftone finicunprofecfto scomm
infinicafquodamefFabili modo deofinica eft.-quia fciencia emfipi incompbttoW
non efb. Quare fi infinicafnuiieroru n raencie dei qua comprebandtcur eend poat
infmica:qui candem noffam.ifbomuncu!i:qui eiuffciencie Iimtce f igere prerumami» :
dicencef q&gt; nifi eifdem circuicibufcernpomm eadem cemporalia repecancunnd pocelc
deufcundtaquefecicuelprefcireucfdciac:uelfcire:cufeceric.cuiurrapiectaftmpliatef
mulcip[ex:8i umformtcer mulciformir: ca incoprebenfibiti comprebeftdeommam'
coraprebenribilta coprebendtc:uc quecuq; noua ti. diffimilia cofequencia pcedcnbuf:
(i femper Facereuellecmordtnaca st improutra babere no poflecinec ea puiderec e&lt;
primo cempe:(ed ecerna pfcientta cctcmeret i

4£Defeculif feculorum. &lt;.'. C.xtx.

Vod ucrum ica factat:&amp;! contmuata fibi connexione copulent':que app* nt


tecula fecufomm: alia came atq: alia ordmaca difiimilicudine procurrenrta 1 » 1
22 23 24 25

etttPttttttTtttt

JTfT

dumtaxac:q ex miferta [tberancur; m fua beaca rmmortalteaee fine fme manexibuf:


an tta dtcantur feaiU feculorum: uc intelligancur fecuU in fapiencia dei inconcufTa
ftabilitace manencia :iffcorum que cum cempore cranfeunt tanq efFictenaa feculo^j::
definire non audeo. Forraflif enim podic dtci feculum que func fecula:uc mbil aliud
dicacur feculum feculi qm fecula feculorum:ficuc nibil aliud dicitur celum celt qm
celi
ceTomm.Namce[umdeuruocautcFtrmamentum:fuperquodfuntaque:&amp;:camen m,
pfatmo u aque mquic que fuper cebf func laudenc nome domim. Quid ergo tftorti
duum fic:an precerbec duoatiquid altud defeculif feculorum poflic mce[[igi:pfun/
didima quefho efb. Neq; boc qct nuc agimufimpedic :fi mdifculTa incerimjjifferat:^
liuealiqd m ea defmife uaieamuliltue ribTFactac cautiorefditigentior ipa cfacTraeKV
nem can ca obfc uricace rerum affirmare temere aliquid audeamuf. Nunc enim cocra
opinionemdifpucamuf:quail[icircuimfanerucur:quiburfemperea3em p incerualla
cemporum necede efle repeci extfhmantur. Quelibet aucem ilUrum fentenciarum de
fecuhf feculorum uera ftrad bofcircuituf mbil pertmec.quoniam fiue fecula fecutoif
Qnc: non eadem repecicafed alcerum ex alcero connexioe ordtnatiflimapcurretia:
liberatorum beaticudme fine u[[o recurfu mifenarum certiflima permanece: fiue fe/
cuUfecuIorum ecerna finc cemporatium canqua dommancia fubditorii circuicuf ilh
eadem feuoluenteflocum non babent:quof maxtme refethc ecerna uita farjctoru.

(jDe impieeate eorum qui aflerune animaf fumme uerecj


beacttudff pareicipeftteru atq: iceru p circuicuf tSporii
ad eafdem mifcnaf Uborefq: redicuraf. (TC. xx.

QVorum enim auref pioru ferant poft emerfam toe eantifcp eaUmieaCibufuiea:
li camen mca i ftajiceda efbjiue po cmfmorf eftuca gramf uc mor fque abJiai
liberac morrifButufamore ttmeatungoft ta m magna mata taq: mutta &amp;: b orreda:
cindem aliquando per ueram religionematqijapieritiam expiataa cq; fm icaicajjer/;
fuerTiread confpedtum deii acq: ica fieri beacum contemplattone mcorporee lucif'C
p"arcicipacTctemTncommucaT3irimmbrcaTicacifeiuf:cuiufadipifcendeamoreflagra'
'tnufFuc _ eamquandbq:riecefIeTicde/efi^&amp;;eof quideferuncabilU
ecermcace:uencace
Feticitace detectoftartaree morca[icati:turpi
ftulcicie^miferiifexecrabilibufiptican.
ubi deufamiccatur:ubi odio uentafbabeatur.-ubi perimmundafnegciaf beacteudo
queratur:&amp;: boc tdem atq; idem ftne utto fine priorti &amp;:
pofteriorunvcercifmceruatlif
&amp;; dimefionibuf feculorum facTrum efle &amp;: fucurum;&amp;: boc propterea ut
pofTint deo
circuTciburdefinicifeuntiburremperacq:redeuncibufpernoftrarfa[fafbeatitudiner
U ueraf mtferiaf alternatim quidem fcd m reuoluctfje mceuabili fempicemafnoea ee
opera fuaiquoniam neq: a factendo qutefcere nec qutefcendo poflic quc mf inica fimt
indagare.'Qiiirbecaudtat:quifcredat:quifferatiQuefiuera eflecmcifbtutacerK
prudenciuCuerumetiamucquomodoua[eo:dicam quoduolo^docJhufnefctrentur.
Nam fi bec illic m memoria non babuerimuf &amp;: ideo beact ertmuf cur bic per
eorum
Tcienciamgrauacur ampliuf noftra miferia ! Si autem ibi ea neceflario fcicun fumuf:
bic falcem nefciamufuc bic feltctor fic expetftatio^q tllic adepcio fummi bom.quado
bic ecerria utca confequenda expectacunibi attc beaca fed non eccrna qndoq: amtc/
eenda Tcbgnolcicur. St aucem dicunc neminem pofTe adillam beaticudme peruenire:
htfrBoTcircuicuf ubt beactcudo ai miferia uiciflim alcernanc in buiufuice
erudtttone
cognoucnc:quomodoergofacenturquantop[uf quifq:amauericdeum;tantoeum

II llll|llll II

jzL

factltufad beacicu^inemperuencurifcqut ca docenc:qutbufamor rpfe corpefcac?Ni


qutf non remiftiuf ec cepidiuf amet cum .■ quem fe cogtcac neccftano defermrunvec
contra eiuf uentatem fapientiamqj fenfurunvs; boc cura ad emfplenamp fuj capa/'
cicare noeiaam beaticudmif perf ecftione perueneric:quando nec bommem umicum
poflic quifq: amare Ftdelic er: cut fe f ucurum nomc intmtcum ? Sed abfic: uc uerd
fint: !
que nobifmmantur ueram miferieim nung fmiendam: (ed interpofitione falfebcdti/
cudintf (epe ac ftne f ine rumpedam. QiiicTenim ittabearitudirie faTfmfatq:
fallactuf:
ubi npffuturofmtferof auc in canca uencatifluce nelciamufautm fummafelicitacif
«rce cimeamuf? Si eni futuram ibi caTamicace ignoraturt (itmuf pencior ebic nofba
miferta ;ubi fucuram beatitudmem nommuf St autem nof tllic aadef tmminenfnon
[acebit:beatiufteporarrarigitaimamifera:qbufcranfacT:ifadbeacitudiitefubIeuccV
q beaca qbufcraniactifm miferia reuqlua^Atqi ita (pefnoflre mfeticitacifeft felixi
&amp;: felicitatif infe[ix.Vndefic:ucquta btcmalaprefenciapacimurubi mermmufmi/
minencia:ueriuf fempermiferi:q beati aliquando efle pofTimuf. Sed quoma BecfalJa
fitnt clamance piecace.conmncence uericace:i[[a enim nobifueracicerprormttiCuerd
felicicaf:aiiufericfemperrecinenda:&amp;:nu[[a infeucicacerumpedacercafecuncdfuiti
rectam fequencefique nobif eft Cbnfcufeo duce ac Sa[uarcre:a uano u mepco im/ :
pi02f circuicu tter f idei mecemqj auercamuf Si enf de iflif circumbuf u fine
ceffacicie
! a[cernantibuficionibuf:&amp;; redicionibufammarum: Porpb/nuf pUcomcuf fuoram
optntonem fequt no!uit:fiue ipfiuf rei uamcate permocuf: fiue lam cempora XpTarH
reuencuf:&amp;; quod m [ibro decimo comemoraut dicerema[uic:animampropcer eog/
nofcendumafa tradicamundo:ut abeif liberaca:atq: purgaca:cum ad pacre redienrj
mibit ulcenufcale patiacur:quanco magifnoftftam intmtcamXpiane fidei fifiutem
ideceftanacdeuicaredebemuPHifautemcircuicibuf euacuacifatqi frultracif.nulta
ineceflicaf nofcompellec ideo pucare non babere mitium temponfex quo ceperic 6(6^
jgenut bumanum:quia nefcio p quofcircuttuf nibi[ fic i rebuf nouiquod n6 £ snvu
!cernftnterua![ifcemporumfueric:&amp;:pofceaficfuturum.Siemm[iberacurammano
!reditura ad mifenafificut nunq antea [iberata efbfit i i[[a abquid :quod antea
nunrj
f actum eft ; &amp;i boc quidem ualde magmt; td eft que nun£j ei defmac ecerna
feiieiti
• St aucem tn natura immorcati fic tmta nouicafi nu[[o repecica nullo repecencU
cir/l
xuitu:cur m rebuf mDrcalibuffien non poflecocendicur .' Si dicunc non fim mdirM
beacicudinifnoutcatemquoniam ad cam reuerritur.-m qua femper fuicupfa cerreM
beratio noua fic:cum de mifena [iberatur: m qua nunq fuic: ec ipfe mifaienoutMfirt
iea facta eft:que nunq fuic. Hec autem nouicaffi non m rebufquediunwpmiientiJ
!gubernanc':ordmefed cafu pociufuenic:ubifunc i[[i decerminacvdimenfiqcircuraili
iin quibuf nulla noua f iunt: fed repecuncur eademrque fuerunc '■ Si aucem st bo. M
uicafab ordinatioe diumepuidentie non excludicur: ftue elata fic amma&amp;eUpti
|fic:pofTuncfieri nouaqueneqianceafactaftncmec tamc areru ordmealieniifi*
Ec ft pocuic anima p imprudetia facere fibt noua mtfertam:que no effec improuife
diuine prouidentie:uc banc quoqi in rerum ordtnem includerec-- Bi ab bac cdm no"
improuide [iberaret:qua candem temencace bumane uamcatifaudemufnegjre:^''
nicacern facere pofle refnon fibi fed mundo nouafiquafneq: antea feceritmecunqrj
babueric improutfaf? St auce dicunc [iberacafqdem antmafad mifena n6 reuerfua»
led cum boc fic m rebuf nibil noui fieri:quomam femperalie acq:
a[ieliber&lt;iceliin! :
^_Uberantur: u [iberabunrur: boc cerce concedunc fi tca eftmouafammaf fierfgW
hc 8i noua mtferia u noua [tberacio. Na fi anciqfeaf diccic eg &amp;; recrorfu
(epiteni*

"i" 11 ! I I I""

22 23 24 25

ttTtttttttttTtttt

:*xk

U. ex quibufquocidie nom fianC bommefdequorii corporibuf:fi fkpiecer uixermc:


ira liberencur uc nunq ad mifenafreuoluannrnconfequencer didrun funr mfmicaf.
Quanruf [ibec nanq' Fimcufnumeruffuiffec annnarum:mfmitifrecro feculiftufficere
non ua!eret:uc ex illo femper bommef f lerenc: quorum effent fflime ab ifla femper
morcalirare Iiberandemunq ad eam deincepf redicure. Nec ullo-modo expbcabunc
quomodo in rebuf quaf deo nocaf effceo q&gt; finc mfmice: non uolunc: mfimcuf fic
numerufammarum. Qiiaproprer quoniam circuituf 1II1 lam explofi lunc.-qmbufad
eafdem mifenaf neceffano pucabacur anima redicura-quid reftac conuemenciufpi/
ecaci:qm credere non effe impoffibile deo -Bi- ea que nunquam f ecencmoua f
acere:aj
meffabilt prefciecia uoluncacem mucabile non fcabere ! Porro autem ucru animajf
liberatarummec ulceriufad miferiafredicurarum.numerurpoffic femper augermpfi
uidenncqm de rerum nouicace cobibendacamfubcilicer difpuranrnofuero ratioci/
nacione noftramex ucroqi lacere cermmamuf Si.n.poceft-quid caufe efbucneget;
crean potuifle quod nunq antea creatum eflec ! d Iiberacarum animarum numeruf
qui nunq ancea fuic: nd fotii fadtuf eft femeb fed fien nunq definec' Siauc oporcec
uc certuf fic [iberacarum ahquifnumeruf ammarunvque ad mifenam nunq redeac:
neq; ifte numeruf ulceriufaugeacuneciam ipfe (ine dubio qcunq? enc ance uriq: ntiq
fuiC:qui profedto crefcere $t ad liis quanciracifcermmum peruemre fme aliquo non
pofler micio. Qtiod mitium quomam ancea nuqm fuic: boc ergo uc effccreacuf eft
bomo ; ance quem nulluffuic.

(TDe condicione uniuf primi bomimfacq:


in eo genenfbumam. ([ C. xxi.

. Ac igitur quefhdedifficillimaproprer erernitatem dei noua creanciOfmeno/


puicacealiquauoluncdcifquancumpocuimurexplicatamoneftarduumuiderc:
( mulcofuifle meliufquod facTrum e(t:uc ex uno bomme quem pnmu condidic-mul/
ciplicarec genuf bumanum: qm fi id mcboaffec a plunbuf. NTarn cum ammanrefaliaf
fohcanafffi quodammo Ibliuagafid e que folttudme magifappetac:ficuci fuc aqle:
miIui-IeonefIupi:ajquecuqja!ia icafue.aliafuerogregalefffticuericquecdgregace
atq; igregibufmaImcuiuere:ucfucco!ube:fturni:cerui:damu[e:&amp;:cecerabuiufm6i:
ucruq? cn genufnon ex fmgulif ppagauicfed plura fimul luffic exiftere. Hommem
uero cuiuf nacura qctamd media iter agelof beftiafq: codebaciuc fi creacon fuo caq
uero drio fubdicuf pcepcii eiufpia obediencia cuftodirec:i cdforciu crafirec
agelicu:
fine morce media bcam immortalirace fine ulto rermio cdlecucuf ii aut dommu deu"
lim Iibera uolucate fupbe ac mobedienter ufiifoffenderet: morci addictuf
beftialiter
uiuereclibidifferuunecernoq: pjft morce fupphcio deft!nacuf:unuacfigulucreauic
no uciq; fo[u:fme bumana fociecace deferediiifed uc eo mo uebemeciufei cdmedaret:
ipfiuf fotiecacifunicaf uinculiiq; cdcordie:fi nd cffi incer fe
nacurefimi[itudme:uer£«
ecia cognatiomfaffectu boief necterec:qndo nec ipfa qde femma CDpu'adam uira
ficuc ipfu creare illiplacuic:fed ex ipo^uc offie ex boieuno diffuderecgenufbtianu.

{} Quodplcienc bommem deufquern primutn


condidic:peccacuru.fimu!q: preuidenc qncu
pioru populorii ex eiuf genere m angelicii
conforciu (iia eec gracia craf Ucuruf. C. xxn.

II llll|llll II

II

\rf~\ Ec ignorabacdeufbomtnem peccacurum:&amp; morci lam obnoxiunvmoncurof


J_|_;ppagatu!r:eoq:,pgreflurofpeceaci fmanicate morcaleGuc cucrufacq; pacaciul

( mcer fe racionaltfuoluncatif expcef beftie fuigenerif uiuerenciquarii ex


aqf&amp;: cerrii*
plunmii pullulautc exordui : q boiefquorum genuf ex uno eft ad comendancU ccV
cordiappagacu.Neqi.n.unqtncer feieonefaucmcer fedrac5efq[iaboiefbelUfcer
fegefferunc. Sed puidebac eaa deuf gracia fua populii pi02f m adopctone uocandit:
remiflifq: pcccatif lufttficacu fpct fadto fadrifagelifi ecerna
pacefotiaduinouifliiM
fimica morce deftrucTra^cui populo eec buiufrei cofideraco pfucura: q&gt; ex uno
boie
deuf ad comedadii boibuf cj ei graca fic ecia i plunbufunicafgenuf ifhcmffec buanu.

(iDe nacura bumane afme creace ad imagme da. (EC. xxtu.

3ciC ergo deufbominem ad imagtnem:&amp;: fimiltcudmem fuam.Talera gppe ild

| antm am creautc:quaper ranonem arq; tnte[[igentiamomnibufeecprefc.mtror

dmmaliburcerrenrribuf: &amp;£ nacatiltbuf: S£ uolattltbufque mence buiufmcii no


baberet.

^ Ec cum utrum cerreno formafTec ex puluere: eicp antmam qualemdixpfiuequatl

fecerac fufflando indidifTec:fiue poctufluffiando Fecifleceumq; f Utum que fuffllda

fecttmam quid eftaltud fufT-[are:qf[acum facere:antmam bommtf ee uoluiffcecum

coniugem tllt m adtucoriu generandpcx eiuf latere ofle detracto fecic ut deuf.Necf

emm bec carnali confuecudme cogicanda fun c; uc uidere fo [emuf opificefex tnaceni

qcuq; cerrena corpaltbuf membnfq» arcifmduftna potuerut:fabncatef.Munufdei

pocentta det eft: q etia uiftbtlia muifibiltcer opac:. Sed bec f abulofa potiuf cj
uera ee

jt arbtcrant; : q utrcute Si fapientia dei: q nouic Si poc ecia fme femtbuf ipa
cera facere

1 femma ex bifuficacif&amp; quocctdiaif mectiit; optbufeauero que


pmitufmftitutafiic:

quonta no noueruc.inFideltcer cogicac: cjfi no bec ipfa que noueriic:de bunumfcc^

ceptibufacqi partubuffi eai mexpercif narrargd.incredibiliora uiderenc.cjuifJtf »

ipfe pleriqi magif nature corporalibufcaufifq ogibufdiuine mencif aflignenc

i£Kn ulduf ue[ mmime creacure poflinc dici angelt creacoref.CGxx™ 1,

(^^SL Edcumbifnu[!unobifembir[ibrifnegoaCi:qdiumamencefacere:ue[cuiare

f^ J iftan6creduc.II[iaucquiP[ac6ifuo credfo.no abitb fumodeo:qfabncatuf

eftm£idu:(edabaliifminonbufquofqdeipe creauenc:pmi(Tufiue luffu eiufaimalw


Facta ee cundta morcalia.-m qbufbomo pcipuii dtifq: ipfifcognicii cenereclooiiri
fuperfticione careanc:quaquerunc unde tufte utdeanf facra ic faxif icia FacereqW"
condicoribuffuif facile carebunc enam butuf opinaciontf errore. Neq: emmEaf"
ulliuf nacure quamlibec mtnime morcalifqrcreacorem fuum ntfi deum credereiaccV
cere:gj antequam poflicmceltigt. A.ngeli aucem quoftllt deoflibeaufappeuane«*
fi adbibenc uel tufli ue[ permtfi operattonem fuam rebufque gtgnuncur m mundo»
noneofdtcimufcreacorefanima[ium:qnecagricoIafrTugum:acq:arborum.

dOmmum naruram u omntum (peciem umuerle


creacure non mfi opere dei formart. ([CTxxv.

m emm alia fic (peciefque adbibecur excrmfecuf cuiciiqi Tnatene corpW*


ficuc operancur bommeff tguli ec fabrt :accp id genuf optf icefqui etia pmg"'
C^fic,

llll|ll lll|i!!!|llll|ll TTTp l|lih|iiii|ll ITTTTTn |llli|ii!!i!lll |TTTTTT1 III


iiii;:::I II TTTTTTTl I llii|i::!'llll iTTTTTl llll|ll: lll| llll|ll
9 10 11 12 13 14 15 16 17 1B 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

TrrjTTrfflTT[TTTT

r 2 ^

«effmguntformarfimilercorponbufanimaUumialiaueroqueincnnfecufefficiccef
caufaf babec de fecrero zc occulco nacureutuencifatq: mce[[igentifarbicrto:que nd
folum nacuralefcorporum fpectef.uerum ectam ipfdfantmanctum antmaf dum non
fmc factrfitpradiclra illa fpeciefarcificibuf quibufq: cribuatur-bec aucem alcera
non
nifi uni arcif ici creacon k cddicon deo: q mundu ipfum u angelof fme u[(o mudo:
U fme ulltfangelif fecic. A.b i[[a enim ui diuina que omnium rerum dtuiftua:&amp;i
uc ica
dicam effecTrtua eft:que fieri netefed facere:a qua accepic fpeciem cii
muduffierec:
Krocundicafceli:»; rocundtcaf fo[if:eadem ui diuma u effertiua que fien nefcic:fed
facere^accepic fpeciem roamdicaf ocu[t:&amp;: rocundicaf pomt;&amp;: cecere figure
nacuralef
quafuidemufm rebufquibufq: nafcencibufnon erxcrinfecufadbiberufedmtima cre/
atorif potencta qm dixic:ce[u u cerram ego impleo: u cuiuffapieria eft: que
acctngie
a f me ufqi ad fme forcicer ■■ u difpontc omnia fuautce r. Promde facti pnmicuf
ageli
fi buiufmodi mmifterium prebuerunccreaton cecera facienci: nefcio nec cnbuere illif
audeo quod force non poffunt: nec debeo derogare-quod ponunc. Creattone tamen
conditionemq: omniti naturarum-qua fic uc omnmo nacure linc eif quoq: fau&amp;ibuf
non faciencibuf: illi deo cribuo cut fe eciam ipfi debere 9 func:cum graciaru
adrtde
nouerunc. ISIon fo[u tgitur agncolaf non dicimuffructuum quorumq: creacoref: cit
legamufneq; qut plancac: eflaltqutdmeq; qutngacTed qui mcremencum dac deufi
fed ne tpfam quidem cerram qutf macer omnium fecunda utdeaturque germmtbuf
erumpentta promouec: u ftxa radtcibuf conctnetwm ibtdem [egamuf deuf illt dac
corpuf quomodo uo[uenc:&amp;: untcutq: femmum propnum corpuf Ica necfemmam
lui puerpent creacrtcem appelUre debemuffed pociuf tllum qui cuidam fuo famulo
dixtc:prtuf q ce formare m ucero nout ce.Ec qutfanima fic ue[ (ic affeclra
pregnactf
ualeac altqutbufueluc mduere qualicaubuffetum:ficuc de uirgifuartaciffeac lacob
uc pecora colore uano gtgnerencur :nacura tame tlla que gtgntcur: cam tpa nd fecttl
q nec tpfa fe f ecic. Queltbec tgtcur corporalef uel femtnalef caufe gtgnedif rebuf
ad/
bibeancurfiueoperaciombufange[orumautbommumautquorumcuq;antma[iu:
fiuemanumfeminarumq: mixcidibuOquelibececiam deftdena mocufue afme macnf
ualeanc aliqutd ImtamStorum auccotorum afpergere cenenf molbbufq; cdcepcibuf:
ipfafomntno nacuraf que lic uel (ic tn fuo genere affictancurmon factc nifi fummuf
deuf:cuiuf occulca pocencia cunc!ta penecranf:incdmucabi[t prefencta facic effe
qcqd
altquo modo efbmquancumcuq: efl-quia mft facience t[[o:uc cale uet ca[e eec: prfuf
dTend poflec. Quapropcer fi m tt[a Ipccte qua^formfecufcorporalibufatcificefrebuf
tmponunc:urbem R.omam;K urbem Mexandnatrvnon fabrof u arcbicecftof fed
regefquozf uoluntate confiuo U imp^rto fabncace func.tUam B_omu[u i[U Alexa/
drum babuifle dictmuf cddtcoref qnco poctuf nd mfi dett debemuf cddtcorem dtcere
naeuraru' :q neq; esc ea macerta f acit abqutd: quS tpfe non f ecerit :nec opartof
babct:
nifiquoftpfecreaueriDBCfi potentiSfuam:uttcadtca:fabricacortarebuf fubcrabat:
gf.n.tcanderuc:ftcucanceaqfierec:ndfueruc?Sedancedico:ecermcatenc) temge
aliuf creacor e tempoif :ntfi q fecic ea :quozf mocibuf currerec rga.
d De platomcorum opmtone qua pucauerunc

angelof qutdem a deo conditof fed ipfof efle

bununorum corpoJf conditoref. C. %Xvi.

Ta fanePlaco minoref&amp;; a fumo deo Fartofdeof erfecTrorefefle uoluteammalium


cecerorum:uc tmmorcalem parcem ab tpfo fumerentapfi uero morcale accexerec.

II llllllllll III

;xx

Promde ammarum noftrarum eof creacorefee noluit led corporum, Vnde quoml
Porpbynuf propcer anime purgationem dicit omne corpuf Fugiendum:fimu[q: cura
fuo PUcone alulcj! pUtonicif fencic: eof q immoderate ac mbonefte uixennt ppter
luedafpenar ad corpora redire tnortalia: Placo quidem etta befharum: Porpbynuf
cantummodoadbommum^requttureorutdicancdeofiltofquofanobifuoluntrfi
parencefaj conditorefnoftrafcolimtbil efli aliud : qm Fabrofcompedum carcerumue
noftroru:nec inftttucoreffed mclufbref alligacorefq: noftrofergaftulif erumnolifec
grauiflimifumcultf. A.uc ergo defmanc placomci penaf ammarum ex lfc.f corgfbuf
comminarraut eof nobifdeofcolendofnon predicenc:quorum m nobif operationei
ut quantum poffumuf:Fugiamuf:&amp;: euadamuf bortancur. cum camen fit ucruqi Ul
fiffimum.lSIam neq: ica luunt penafanime ctl ad tfta' uicS p:nale denuo reuoluuni;:
&amp;;omniumutuentium fiuem ceIo:fiuem cerra nulluf efb conditor: nifi a quofetfts
func celum sc cerra. Nam finulla caufa eft uiuedi m boc corpore: nifi,ppter pendiii
fupplicia: quomodo dictc idem Plato aliter mundum fieri non pocuiffepulcbemnifi
acq: optimummifi ommum ammaliumud eft immortalium u morralium genmbuf
implerecur '■ Si aucem noftra infcitutio q uel morcalef conditi fumuf-dmmu munuf
efbquomodo pena eft: ad i(Va corpora id e ad diuma benefitia remeare '. Ec fi deuf
quod adiduePIaco commemorac:ficuc unmerfi mundi ica ommum animaliu fpeatf
ecernatncelltgencia concmebac- quomodo non ipfecuncfta condebacfAnalicfiorii
effe arcifex nollet :quorum efficiedorum artem meffabtlif eiuf&amp;t
meffabilicer \miii
btttfmenfbaberec?Merito igiturueraeft re!igio:que mundi uniucrfieumammalifi
quoqi umuerforum boc eft Si. ammarum &amp;2 corpoif condicorem agnofcirsi pdicac.
Xn quibuf cerremf precipuufab illo ad eiuf tmagmem bomo propcer eam caifiquS
* X " K 1 "5 ua ^ orre a ' la maI ° r ktw facftuf eft unuf fed non relicfhif foluf
NiH en(
eft cj boc genuf tam difcordiofum uitio : f am fo tiale natura. Neq: commodiufconoa
uitium difcordie ue! cauendum;cum nondum exifteret:uel ranandumictiexcitiffc
nacura bquerecur bumana:qm recordationem illiuf parentifquem propterei deuf
creare uoluic uniide quo multitudo ppagarecurut bac admomtione eciam multif
concorfunttafferuarec'. Quod uero femma tlli ex eiuf latere faefta e:eti3 bmcfatif
fignificacu efb cj cara manct &amp;: uxonf debeac ee coiuncfho. Hec opa deippcerea
ffit
utiqi mufitata: qa pnma.q auc tfta non credunc.-nulUfacfta,pdigiadebenecredw
Neqi.n.a; ipa fi ufitato nature curnculo gignerencur :£&gt;digia dicerenc. Quid
autt^
fub gubemacione diumepuidentie:quif eoif caufa laceac :q mSftra gignutf.Atc gji
pfalmuffacer. Vemce u uidete opa domint que pofuit^dtgia fuper terram. Curergo
ex: Ucere mn femina facfta fic: &amp;2 Isoc primu quodammo prodtgiu qd pftgurdueriP
aho [ocoquantu medeufadiuuent:dieam.

(Hnpmo boie orca fuifle omne plemtudine generif


bumam:m quapreuidtc deuOque parf bonoranda
eflec premio :que damnanda fupp[icioj(l C-xxvii.

1 |^ nc 5 uoraS [lber lfb: daudenduf&amp;m boc pmo boie q pmituf factufo^


f^rflT undu eu 'denr.iam i lam camen fecundum dei prefcienciam exonaffu*
- " , ' t 'f emurir 'S^ere bumano fotietateftanquam ciutcacerduaf Ex tllo.n.
liiturl

eranc bominef:a[n malif angeltf tn fuppI.cio.aIii bomf m premio fbtiand!:qcu»»« f


f; "r? ° a mdl "°^d tfi mfto.Cum.n.fcripcu fit:un,uerre uie dommi mifmconli^
^ucTitafnec,n,un:aeiurgrac,a:neccrude[.rpc5tee,uft.c.a.

1 , 2

1~TT

(gurelii Augulcmi Hippoii Epi de Cmitate dei Liber tertiurdecimuC


De Upfu primoic bommu per quem eft contradta mortatican ([ C.I.'

Cpedicifde noftri TecuU exortu:&amp;: de mitio genenrbumani dif /


ficiUimirqueltiomburrnuncum de lapfu primi bofrimmo pmoic
bommu:&amp;c de ongme acppagme mornfbumae difputatione a
nobirinftitucanvrerum ordo deporcic.Noncnim eo modo q ua
angelofcondiderac deuCica condidic u bominefur eciam fi pec
caflino m:&gt;n omnino no pofIenc:fed lca ut pfunitor obediene
.Jlmunere: fmt mcerueacu mornr angelica immorcalttaf u beaca
eternitar requcreclTrunobed.enceraucim morr plecTterec damnacone luftiflimaiqd:
ecumialiorgairjerioreiamdiximur.

CLDe ea morte :que anime femper uicturi utrunq;


accidere poteft.a: eacui corpurobnoxiu eft. C.u.

/^Ed de ipro genere mornr uideo mibi paulo diligentiurdiuerendum. Quauir.n.


CL_Jbumana amma u=ra:iter immorcalifp -rb.bea^babec ramen quanda etia ipa
/ mortem luam.Nam ideo dicitur immortalirqa mo quoda qnculocuqimon definic
muerejatq: fencire.Corpuraucem ideo eft morcale-quoma a uita:qua babet:dereri
pocell: nec per feipmm aliquatenurumit.Morrigitur amme ficcu eam derent deufi
licue corponfcum id derenc amma.Ergo utriur q; remd elt cociurbominifmorrefti
cum amma a deo dererca:derent corpuC Ita eni nec ex deo uiuic ipfamec corpurex
anima.Huiufmodi autem rociufbominifmorcenvilla fcquicur.-qua fecunda morcem
diumoru eloqorum appellat autontatHac faluacor figmficauic:ubi aic. Eu timete
qui babet poteftatem u corpur&amp;&lt; amma perdere m gebennam. Quod cu non antea
riac:q cum anima corpon ficfuenc copulacamc nulla direptione feparentur.mirum
uideri poreft.quomodo corpurea morce dicatur occidi:qua non ab amma defentur:
ed antmarum femienrq: cruciacur. Nam illa pcna ulcima ac rempicerna:de qua fuo
loco diligetiurdifTerendu efbrecte mDrfanime dicm':qa nduiutc ex deo^morVaucem
corporiTquo nam modo:cumuiuac ex amma. ; Nd emmaliter poffuntipa corpalia
que poft refurectione fucura func.- fenrire rormera. An qma uica qlifcunq. aliquod
bonu eft.-dolor aut ma[u:,deo nec umere corpufdicendu efbin quoatma n 6 utued (
caulaelt:feddoIedi.'Viuicitaq!animaexdeo:cuuiuit bene.no. n.pocbeneuiuere:
mli deo operante m fe:qct bonum eft. Viuicauc corpurex animaxu anima uiuit m '
corpe:reu umac ipfa-.feu nd uiuat ex deo. Imp.oif naq: 1 corp.bufu.camd ammaif : '
led corpoif uita z:qui pofTunt e.raf me etia mortue boc e a deo deferte Sntulacuq,
propria uica ex qua en&lt;i immortakr mncmd defiftente cdferre. Ve=c m damnacide
nomflima quif bomo rennre non definac: cii qa renfiiripre nec uoluptate fuauiOnec
quietelalubriOreddoIorepenalire-tmoimmeritomorrertpotiurappellara^uita.
ideoautlecunda^aportilUpnm^elt.qftccoberenciudirepcionaturaififiuedet
K anime: due a. me K corp ,C De pnma igic' corpirmorre dici pdt :q- bomrbona fic:
malil mala:|ecunda uero finedubio ficuc nullorum bonornm eftuca nullibona.

(I Vcrum morr q-je per peccatum pnmoif botm in omnef


boierpercranriic.-eciam rancTr.rpena peccati fic. dC.ni.

II llll|llll II

&gt;x

U^k Ori autem dtfiimulanda nafctcur quefho. Vcram reuera morH qua feparancur
I f a nima u corpuf bontffic bona.Qitta litca e:quomodo pocertc obcinere:qi e«5
( ipfafic pena peccaci . Hanc emm prtmt bomtnef mfi peccauiffenc: p:rpefli uciq;
non
fuiflenc. Qtto tgicur padco bona effi poffic bomf: que acctdere no poflet ntft
maltC?
Sed rurfuf ft non ntft m i'tf poflet accideremodeberec bontf bona efle fed nuIU.
Cur
entm eflic ulla penann qutbufnon effenc ulla pumenda? Quapropter farendum eft:
prtmofqutdem bominertcafutffeinrticucoPucfino p;ccauiff'nc:nullum morcifex/
penrentur genuffed ecf-lem prtmofpeccacoref tca futffe muIcacoGuc eciam qutcqutd
eo^ ftirpe eec exorcit: eade pena cenerec obnoxiu;

4]_Cur ab ttf q p graria regeneraciomffunC abfoluci a peccaro:


non auferacur morf td eft pena peccaci. &lt;Emi.

1 ^y On entm altud ex etf: q quod tp!i Fueranc: nafcerecur. Pro magnicudf e qutppe.
I culpe tlliuf: nacuram damnacio mucautc tn peiuf uc quod penaltter precefftc tn

( peccStiburbominibufprimiOetia nacuraliter fequerecur tn nafcenttbuf cecenf. Neqi


emm bomo tca ex bomme: ftcuc bomo ex puluere. Pulutf naq: bomtnt faciedo ma/
cenef futc:bomo aucem bommi gtgnendo parenf Promde quod eft cerramon boc e
caro:qutfex cerra factafic caro. Qttod eft aucem parS bomo:boceft K,plefbomo.
In prtmo tgicur bomme per feminam m progeniem cranficurum umuerfum genuf
bumanum futc;quando tlla comugum copula diumam fencenciam fue damnacionif
excepic.Ec quod bomofacTrufeft: non cum crearecur:fed cum peccarec:uc punire/
cunboc trenuic:quacum qutdem acttnet ad peccatt u mortif origmem. Nonenim ad
tnfancilem bebecudmem u mfirmirate antmt sc corportf quam utdemuftn paruultf:
peccaco uel penatlle redactufefbque deufuolutt ee tanq pnmordia catulotf :quO!f
paretefmbeftialemuieam morcemq: deiecerac.ficucfcriptueft-JHomo cu inbonore
effec non mte!Iexic:comparacuf eft peconbufnon inrel[igencibuf:&amp;
fimiliffaclurefl:
tlltf Nifi q/ mfancefinFirmioreferiam cermmuf mufu:mocuq: membrorum:&amp;! fenfu
appetendt acq: uitandt: cj funt altorum tenernmt f ecufantmaltum. tanquam fe tanco
accolUc exceilenciuffupra cecera ammancia utf bumana :quanco magtfimperu fuunt
ueluc fa^icca cum arcuf excendicur rccrorfum redudta dtftuIeric.Non ergo ad lfta
tnfanctlia rudtmenta pTumpctone illicica u damnacione lufta prolapfuf uel impul/
fuf eft primuf bomo:fed bactenuf m eo nacura bumana utctata acq; mucaca eft:ut
repugnancem pacerecur m membnf tnobedtenciam concuptcendt. u ob td obftnn/
gerecur neceflicace monendt.acq: tca td quod utcto penaqi FacTruf efNd eft obnoxiof
peccaco morctq: gen-rarec. A. quo peccact umculo ft per mediacortf Cbrifti graciam
foluuncur mfancefbanc folam mortem ppeci poflunciqueantmam fetugtc a corpe:
tn fecundam uero tlUm ftnefme penalenvltberatt a peccact obltgacione no trafeuc
Si quem uero mouecicur uel tp r am pactancurift 3C tpfa peccact pena eft:quorum per
gracia reacuf abolecumam tfta quefho tnalio noftro opere:qdTcripfimufdebapnf/
mo paruulorum : mdtaca U abfoluca eft. Vbt didlum eft: ad boc relmqut antme
expenmencum (eparactontfa corpore:quauifab!aco lam crtmmtf nexu:quontam fi
regeneraciontf facramencum concmuo fequerecur immorralicaf corporif tpfa ftdef
eneruarecunque cunc eft fidef quando expedtarur tn fpeiquod m re nondiiuidec'.
Ftdet aucem robore: acq: cercammeim maionbuf duncaxac ecacibuf ectam morcif
fueratruperandufcimor:quodinfandtifmarc7ribufmaximeeminuic:cuiufj3fecT:a
cercammtf eflec nuIU uiciona: nulla gIorta:ga nec tpfiS ommno poffec ee certam&amp;

[T^ff

^em^

li poft Uuacrumregenerationif tam fancti non poflenr. morcem perpeci corporale.


Cum paruulifautem baptifandif quif non ad Cbnfti graciam proprerea potiuf cur/
rerecme a corpore foluerecur ! A.cq; ica non inuifibilt premio probarecur fidef fed
t5
nec fidef eflet-- c6f efhm fm openf querendo i u fumido msrcede. Nunc uero maiore
M. mirabiliore gratia faluacorifim ufiifiufticie peccati pena conuerfa efb.Tunc
enim
diclrum eft bomini monerif fi peccauerifnuc dicicur marcynmorere ne peccef.Ttic
diclrum eft fi mandacum cranfgreffi f uencif mortemoriemmimuncdicicurli moree
recufaueritifmandatum cranfgrediemmi. Qjtod cunc metuendum fuerac-ut no pec/
carecurmuncfufcipiedum efbne peccecur. Sic p tneflrabilem dei mifencordia: sc ipa
pena uiciorum tranfic m arma uircutcf sc fic lufti mencu eciam fuppliciii
peccaconf.
Tunc emm morf eft acquifica peccandomunc impfecur lufticia monendo. Veit boc
m fandtif marc/nbuf quibuf alcerucrum a perfecucore proponicunuc auC deferanc
fldem:aut fufferanc mortem. Iufh emm malunt credendo perpecrquod func primi
tmqui non credendo perp:fli. Nifi enim peccaffinc i[[i non morerencur-. peccabund
autem iftimifi monancur.Morcui func ergo illi: quia peccaueruncmo peccanc ifti:
qa moriunt:. Factum eft per iHoru culpa :uc uenirec m pena :f it per iftoif pena ne
ueniac m culpa. no qa morfbonti aliqcf facta ell : que antea malum fuit :fed tancam
deuffidei prefticit granam:ut morf quam uite conftac efle contranaunftrumencum
fierec^per quod cranfiretur m uicam.

(Ujuod ficuc iniqui male utunt' lege.-que bonaeft:


ita lufti bene ucunt: morte.-que mala eft. &lt;[ C. v.

*^ mrrriri

■Poftolufenim cum uellet oftendere: qntu peccatu gratia non fubuemente ad


ocendum ua[erec:etiam ipfam lege q probibec: peccacumon dubicauit dicere
uirtuce eepeccact. Aculeuftnquic morcifeft peccatu:uircufauc peccati lex.uenffime
ommno. Augec enim pbibicio defidenum operif illicici iquado mfticia no fic diligif:
uc peccandi cupidicaf eiufdilecticie utncat;. Vc auc diligat;: &amp; delectcc uera
mfticia:
non nifi diuma fubuemc gratia. Sed ne jipterea lex pucarec malu.-quoniti uircuf e
dicTra peccactadeo ipfe alioloco uerfanfbuiufmodi queftionem ica mquic-Lex qde
Qm(da:86 mandacum tuftii ai fanctii Si bonii.Qiiod ergo bonii inqt:mibifactu eft
morftAbfic. fed peccacu ut appareac peccacu : per bonumibioperacu e morcem:uc
fiac (itpra modti peccanf peccacii p mandacu. Supra modii dixic. qa etia puancacio
addtcurcupeccandiauctalibidmecciatexipfaconcemnic^Curboccomemorandu
pucauenmuf: 1 Quiafcilicecficut lex nc» eft maliiiqndo augec peccaciii
ccjcupifceaa:
ica nec morf bonum efhqndo augec paticntiii glona. cii uel illa p imqcate delent:-'
U efficic preuancacorefueliftap uencacefufcipit;:&amp;! effictc marcyref. Ac per
boc lex
qde bona efhqapbibicio e peccaci:morf auc mala:qa ftipendiii eft peccaci. Sed que/
admodum mtufti maleutiicmo cantti malif uerii etiabonificaiufhbenenocancu
bomffed eciam m.ifif Hinc ficmc sc mali male lege ucant;:quif fic lex bonu:&amp;:
bom
bene moriantur: quif lic morf malii.

{fSegeneralifmortifmaloquoanime s^corponffotietaffeparatur.^Cvi.

ff~\ Vapropter qct attmecad corponf morcem ld eft feparatione anime a corpe:
X^^cum eam paciuncur qui monencefappellancurmulli bona eft.babec.n.afperii
(enlum S6 cocra naturammifipfaqua utrunq: diuel!itur:quod fueracm uiuence cci/
lunclrum acq:confercum:qndiumoracur:donec omnif adimacurfenfufiquiex ipfo

II llll|llll II

II

.'Et
i facroB

merac amme carnifq: compfexru. qua cotam molefham nonnun g unuridrufcarporir


uel anime raptuf incercipic:nec eam fenciri preuementeceientace permitcic. Qutcgd
camen i[[ud efl m monencibuf: quod cum graui fenfu adimtc fenfum: pie fidelicerq:
tolerando augecmeritii pati?cia:n6 aufFerc uocabulu pene.Ira cum ex bofnif pmt
perpecuataypagmepculdubio fic morf pena nafceciftamen fi pro lufticia piecacecp
pendacur fic gtoria renafcerif&amp;; cum fic morf peccaci recnbucio:aliquada
impetrac:
ut ni[_recribuacur peccaco.
([Dc morce:qua non regenerdti per Cbnfti confeffione fufcipiunc. (CC.vii.

Am quicuq: etiam non percepco regeneraciontf [auacro pro Xpi confeffione


monuncur: cancum eifuatec ad dimiccenda peccaca: quancum fi abluerencur
"once bapnfmacif. Qut emm dixicifi quif non renacuf fuenc ex aqua bc fpiricu
fancTro non mcrabic inregnum celorum; alia fencencia iftof fecic excepcof ubi non
minufgenerattter aic-qui me confeffuf Fuenc coram bommibuf.conficebor Si ego e£j
coram pacre meo qui mcelif eft.Ee alio [oco qui perdidenc animam fuamppter me:
inuemec eam. Hmc eft qct fcnpcum eft. Preciofa m cofpedru dommi morffancTroit
eiuf Quid emm preciofiuf g morf per quam fic:uc eciam delicla omnia dimictancur:
U merica cumulaciuf augeancur . ; Neq: emm canci lunc menci :qut cti morre difFerre
non poffenc: bapcizaci func:de[ecifq: ommbuf peccacifex bac uica emigrarut:quacl
func ii qui morcem differre cum poftenc ideo non dtftu[eruc:quta maluerunc Xpm
conf icendo f imre banc uicam :g eum negando ad eiuf bapcifmum perucnire. Quod
uciq: fi 6eciffenc:etiam boc eifin i[[o lauacro dimiccerecur:q) timore
morrtfnegauerac
Cbnftum :in quo [auacro eciam illif facmuf cam immane dimiffum eft:q occideranc
Cbriftunvfed quando m abundancia gracie fpiricufiiliuf qui ubi uulc fpirac:cancum
Cbnftum amare po(Tenc:uc eum in canco uice difcnmine fub canca Ipe uenie negare
non poffenc.Morf igitur preciofafandtorunvquibuf cum canca gratia eft premiffa
U prerogaca morf Cbnfti:uc ad eum acciutrendum fuam nct concarentur impedere
ammamun eofulifredacl-um effe monftrauir.quod ad pena peccantifancea fuerac
con(ticurum:ucindeiufticie frucTruf ubercor narceretur.Morfergo non ideo bonii
uiden dcbec:ga m cancam ucilicace non ui fua.fcd diuma opirulacioe conuerfa emc
quecucmecuedappoficaemepeccacuccimitcere^nucfufcipiedapponic^ucpeccatu
no c6miccac':comiflumq: deleacur.-magneq: uirtone debica lufticie palma reddacur,

(LQuod m rancftifpnme morcif pro uentate


rufcepciOifecudeficmorcifabfoluciolICviK.

C»T^ emm ditigentiuf confideremuf eciam cum quifq: pro uentace Fideurer U Uixl
JZ_J dabilicer monc':morfcauec'. Ideo qppe aliqd eiuf fufcipicur ne coca c6cmgac:
, Kfecunda mruperquenunquafimacur.-accedac. Sufcipicuremmanimeacorpore
leparatio.-nedeoab amma feparaco eciamipa feparecur a corpore:ac fic cociufbof f
pnma morce compleca fecuda excipiacur fempiterna.Quocirca morfquide:ur dixn
cumeammoriencerpaauncur:cumq:ineirucm3riancur:facic:nemimbonaert:fed
laudabidcer co[eraturp cenendo uel adipifcendo bono. Cum uero m ea r U nc:qui lam
morcui nuncupancurmon abfurde dicic .■&amp; mdifmaW-Si bomr bona. In requie eni
lunc amme piorum a corpore feparate: impiorum aucem penaf [uucdonec iftarii ad '
ecernam uicam.illarum uero ad eternam morce-quefecunda dicic':corpareuiuifcac.

^TO
,*?=tt

([Tempuf mortifquo utce fenfufauFertur .-m


monecibufan m morcuifee:dicendu i. C ix.

^^ld td cepufquo anime a corpore feparate aut m bom(Tunc auc m maltOucrii


C_7p oft mortem pociufdn m morce dicendum efb Si emm poft morcem eft.-i a n 6
tjipa morfque tranfacTra atq: precenca eft Ted poftea uita prefenrantme fiue
bonaTeu
mald eft.MotTaucem cunc eirmala erac: qndo erdDboc l- qndo ea paciebane': cum
morerenc':qm grauT&amp;: m nleftureirinerac fenfufiquo malo bene ucuc' bom.Peradta
aucem morOquo nam modo ue[ bona u:[ miLs eft que lam non eft '. Porro fi adbuc
diligentiuratcendamuOnec i[[a morre.Te apparebic: cuturgrauem ac moleftii immo/
nenciburdiximurrenrum. Qumdiu eni renciuc adbucuciq: uiuuc:^ fi adbuc uiuuc-
ance morcenvq m morce potiureffe dicendi funciqma i[[a cu uemriDauferc omnem
corponrrenfum:qui eappmquante mo[eftufe.A.c per boc quomo moriecerdicamuf
eoOqui nodu mortui runt:fed immmcnce morce la extrema u mortifera dfr'[icT:icie
ldrtranc': explicare difficile eft.eciam fi recte ifh appellanc' mortrref quta cum
morf
que lam imminec aduenent:non monencef.Ted rmrcut nuncupantur. Nuilurg ergo
monenrniri uiuenOquontam cum in tanta eft excremirate uite:in quantariit quo^
agere animam dtcimuOprofedlo qui nondu amma caruic:adbuc uiuic. Ide ipfe igit:
fimul Si mnrienf efb&amp;c uiuenf fed morci accedenrmta decedenOadbuc cii m
uira:quid
meft anima corpon.nondum autem m morte:quia nondum abfceflic a corpe. Sed
li cum abrcefTenc: nec tunc m morce.Ted poft morcem pociufent :quado fic m morce:
quirdixenc' Namneq: ullurmortenr erttfi moneO&amp;: umeTnuliurefTe poceftfimul.
Quadtu quippe anirru m corpore eft: non pofTumuf negareuiuence. A.uc fi monef
pociuf dtcendureftun cuiuftam corpore agicuruc monacurmec fimul quifqua poc
eflemuen&amp; mpnenOquado ficutuenOnercto.

&lt;[Deuica morca[ium:quemorfpociurquita dicenda eftXLC.X.

A_J X quo enim quifq: m tfto corporemonturoeuecepenc-nunq m eo ndagif!


&gt;-^uc morfueniat.Hoc emmagit eiuf mutabilitaf toto cempore uice buiuOft cfi
mta dicenda efb uc ueniacur m morcem. Nemo quippe eft:quinon ei poft annum
fieganceannum fuic&amp;I crafq bodie:&amp;:bodie:gberi:&amp;! paubpofbcj
nuc:&amp;;nunc:cj
paulbance morci propmquior.qfl quicqd cemporif uiutc' de rpacio uiuendi demte':
ii quotidic fic mmuO mmufcp quod reftac:uc omnmo mbi[ fic aliud cepurutcebuiuO
9 curfurad morcem. Ln quo nemo uel paululum ftare uelaliquanco cardiurireper/
miccicur: Ted urgencur o mnefpan mocu nec diuerfo impclluncur acceflu.Neq; enim
cuiuica breuior fuicceieriurdicmduxtcq lllecui logiorfed cum equalicer U equalid
momenca raps-encur ambobuf alcer b^buic propiuf alcer remociufquo ni tmpari
ue[ocicacedmbocurrebac.Miudeftaucamp[iuruieperegifle:a[iudcardiurabu[afle.
Qui ergo ufq: ad morcem produrtiiora fpacia cemponr agicmon [entiuf pergtcfed
pluftcinerifcofictc. Porro fi ex i[[o quifq; mcipit mon:boc eft efle m morce:ex quo
m ilb agt ceperic ip r a morfid eft uice decracftto.-quia cum decrabendo Finica
fuenci
poft morcem lam eric non m morce: profecto ex quo efle tncipic tn boc corpore:
in morce eft. Qutdentm altud diebuf bonrmomencifq; rmgu[iragtcur:donec ea con/
fummaca morO queagebacur:imp[eacur:a; inctpiac idm tempuO efle poft mort£:qct
cum uttd deerdberetur-erdc tn morce .'Nunquam tgitur m uica bomo efbex quo eft
m ifto corpore monente pottuf cj uiuence: fi ic m uica ac m morcc fimul non poceft
II lllll|llll III

'jX

cfle.an poctuf&amp;m utca si m moreefimul eft:m uica falicec: m qua uiute-donec


toca
decrabacur: tn morce aucem:quia lam moricur: cui uica decrabtcur ! Si enim non effc
in uica:quid eft quod detrdbicundaneceiurfiatperf-edtaconrumpcia.

(fXn quif &lt;j fimul K muenfpoflic efle:8^ morCuuf. ([Cw.

( Iaucem non eft m morcerquid eft uite ipa detracfho ! Non emm fruftra cum
_ Juita fueric corpori tota detracT:a:po(l morcem iam dicicurmifi quia morferac
( cum detraberecur. Nam fi ea decracTra nci eft bomo mmorte fed poft morce:qnda
mricumdecrabicurentimorte^Siautemabfurdumeltatcbommemancequamad
morcem perueniac lam effe dicamuf m morce cui emm propmquac peragendo uice
fue cempora: fi lam m ilU efhmaxime qma mmifeft mlblcnf uc limul u uiuenf ee di/
carur ic morienf:aimuigiUnf« dormienffimul efle non pofifcqueredum eft:qnda
eric mirienf.Etcnimantrq morfueraat:non eft moneffed uiuenOcumueromorr
uenenc: mortuufent non morienf. IUud ergo eft adbuc ance mortemjjoc lam poft
mortem. Quando crgo in morte? Tunc emm eft monenf: ur queadmodum tria fuc
cum diamuf ance mortem : m morte:&amp;: poft mortem: ira cria fmgulif
fmgula:utuenf:
monenfmortuufqiTeddantur. Quando itaq: fic monenfid eft m morce.ubt neq: fic
uiuennquodeftancemorcemmeqimorCuuOquodeftpoftmorcem^edmorienOide
m morceidifficillime def imcur. Quandiu quippe eft anima m corpore.maxie fi eciS
fenfufadfit: pculdubio uiuic bomo q coftac ex anima ic corpore:ac per boc adbuc
ance morcem non m morce effe dicenduf eft.Cum uero amma abfcefEric: omnemq:
abftulenc corponf fenfum :iam poft morcem morcuufq; perbibetur. rerit lgie mter
ucrunq;:quo morienf uel in morce fic.Quonia fi adbuc uiuic:ance morrem eft:fiui/
uere defticic.-ia poft mortem eft. Nuncj ergo monef id eft m morte eecoprebgdit:'.
ica eciam m cranfcurfu cemporum quenc prefenfnec inuemtunquia fme ullo fpatio
efhper quod cranficur ex fucuro m preceritum.Nonne ergo uidendum effci ne ilta
ractone morfcorpordlifnulla effe dicacur .' Si enim efl.quando eft-que m nullo Si m
quaullufeflc non poce(t:quadoqdem:li uiuitur adbuc non eft:quia boc ante morce
non m morre?Sed rurfuffi nulla morfeft:ancequid:ueIpoft quid eft:quod dicitur
ante morte: fiuc poft mortem i Nam u boc inamter dicicur: fi morfnulla eft. Accp
ucmam in paradifo bene uiuendo egiflemufuc reuera nulla eflk morf. Nunc autem
non folum eftuerum eciam cam molefta eft:ut nec ulla explican locutide poflicmec
ulla racione uitari. Loquamur ergo fecundum confuetudmemmon enim alicer de/
bemufa; dicamufance morcem priufg morfaccedac:ficuc fcnptum efbance morcem
nelaudefbominequentj.Dicamufeeiam cumaccelTenc.poft morcem illmf uel ilfiuf
fvtdtum elt illud^uel illud. Dicamuf u de prefenti ccmpore uc poffumufueluc cu ira
loquimur:monenfil[ete(tatufeft:&amp;; illifatq: lllif illud^atq: tllud
monenfdereliquic:
quifboc mfi muenfomnino facerenon poflec:&amp;: pociufboc ance morcem recenenci
m morce. Loquamur eciam ficuc loquicur fcnptura diuma:que mortuofquoq: non
poft mortem fed m morce efle non dubicac dicere. Hmc emm eft ilfud. Quoma non
rit m morce qui memor fic cui. Donec enim reuiuifcanc:recfteefle dicfitur m morte:
ficuc m fomno efle quifq; donec euigilet: dicicur. Qiiauif m fomno poflcofdicamuf
dormienceOnon tamen eo modo poffumufdtcere eofqui lam func morcui monecef.
^fon enirn ad buc moriuncunqut quancum attmet ad corponfmorcem:de q nunc
diflerimuf ; ,am func a corpibuf feparaci. Sed boc eft.-qct dixi explican alicf,
locuctde

(,„

29 30 31

^txX,

n&amp; paOTs.quomodo ue! moriencefdicancur uiuere:ue[ iam morcui etiam poft marce
adbuc elTe dicancur m morce. Quom6 emm poft morcem fi adbuc in mo r re - 6firam

cumeofnecmoricncerdicamufificuncorquimlbmnoruncsdKimurdorinienreOKci
in Unguore Unguentefi* q m dolore utiq: dolencefisi qui m uita uiuencef Kt uero
morcui pnurg refurgac e.Te dicunc in morce: nec camen poffunc appelUri monecefi
Vnde non tmporcune neq: mcongrue arbicror accidifTs^ fi non bumana mduftna
ludiciororcafle diumo uc boc uerbum-qa- eft moncurnn Ucina Imgua necgramacia
declmare pocucrmc ea reguU qua cecera calia dedmanrur. Nanq: ab eo qd" eft onct
fic uerbum precenci tempjrirorcufe1.&amp;: fi qua fimilia func que per
cemporirprerici
parttcipia declmancur. \b eo uero quod eft moricur.fi queramufprecenci cemponf
uerbum:rer P onden Colet morcuurert.u.ltccera gemmaca. Sic emm dicicur morcuur
quomodo facuuf:arduuficarduuOc6fpicuur:&amp;; fi q fimilia que nofucpcenti cempif:
Ted quoniam nomma func fine cempe dedinanc. Lllud auc quafi uc declinecur quod
declinan non pocefbpro paracipio precerici temponr pomcur nomen.Couemecer
itaq: raclxim efb-uc quemadmodumnd quod figmricac non pocefl agendouca ip r um
uerbum non pofTec loquendo declmari. kgi came poceft m adiucono gracie redep/
conrnoftn uc ralcem fecundam morcem dedmare poffimuf IIU enim et grauior ec
omnium malorum psffima:que non fic f;pa&lt;acione amme u corponf r ed m ecerna
penam pociufucriufiq: complexu. Ibi cconcrano n5 erunc bominefance morre:acq:
poft morcenvfed remperm morce.-ac p:r boc nunq uiuencefinunq mortui:fed fme
Fme monentefi Nunq.n. ent bommi peiufm morce:q ubi enc morfipfdfme morce.

([CJuam morcem pnmifbominibufdeufifi mandatum


emftranlgrederencur:fueric commmatufi &lt;£cTxn.

/"YVm ergo requiritur:quam mortem deurpnmirbomimburfuenecomminatur


\_Jfi ab eo nundatum tranfgrederencur acceptummec obediennam cuftodirenc:
ucrfrm anime am. corponf: m cociuf bomimf an i[Um que appelUcur fecunda. R-e/
fpondendum eftomnef Prima emm conftac ex duabuffecunda ex omnibuf tota.
Sicuc.n.uniuerfa cerra ex mulcifcernf ai. uniuerfa ecdefia ex mulcirconftac
ecdefufi
ficunmerra morrex ommbur conftac.quomam prima ex duabuf una animealcera
corponfuc fic pnma cociuf bommifmorf cum anima fine deo ac fine corpe ad cepuf
penafluic:fecunda uero ubi amma fine deo cum corpore penafecernaf [uic. Quado
ergo dixic deufpnmo illi bommi quem paradifo conflicuerac^de cibo uetito: qcuqi
die edencifexeo morce moriemmimon cancum pnme morcir P arcem priorem ubi
animapriuacurdej:necc&lt;inrumpon:eriorem:ubicorpurpnuacuranima:necroUm
ipla coca pnma:ubi animi u. a deo X a corpe fepara punic^fed quicqd morcifie ufqi
id nouiffima. quc fecunda diciur: q eft nuila po ftcrior commac 10 ilU complexa
eft.

ClPreuancacio pnm^rum bommum:quam


primam fenferic poenam. &lt;IC.xui.

\^i|^ m pofceaq precepci fadca cranfgredio eft: confeftim graciadererente diumas

J l° e corporum fuorum nudicace c6f ufi fiunc.unde eciam f olnf ficulneifque forte

( a percurbatif pnma compcrca lunc pudenda cexerunc. Que pnufeadc mebra cranc:
redpudendanon eranc:fen r erunc emm nouum mocu mobediencifcarnif (ue canqu5

c^

reciprocam pena mobedientte fue. Iamqutppe antma [iberrate in peruerfu propria


de[ecT:aca:&amp;deodedignacareruire:pnfhnDCOrpanfferuicio defticuebacur.Ecquia
fupiore dnm fuo arbicno deferaerac: tnfertore famulu ad fuu arbicnti no cenebac:
nec omnimo babebac fubdicam camSficuc femper babere pocuiffeci fideo lubdtca ipa
mafiffec. Tuc ergo caro cepic cocupifcere aducrfuf fpincu i K fpmcuf aduerfufcarng.
Ci qua concrouerfia n-t-i fumuO crabencef ongme morciftn mebnf noftrifuiciacacf
nacurdm:contentionemeiurftaeuicfcoriamdeprimapreuaricacionegeftdntef.

(JQusufbomo fic Facftufa deo.-&amp;! m quam


force decidenc fue uolucacifarbttrio&lt;lC.:ciii.

v&lt;f"~\ Deufentm creautc bominem rccftunvnacurarum autor non uttcp uicioruifed


A / fpoce deprauacufiufceq^ damnacuf deprauacof damnatofqi generamc.Omef
1 enim fuimuf m illo uno.-quando omnefilleunufcorrupic^qui perfemmam [apfufeft
tn peccatum i que de illo FaAa eft ante peccatum. Nocandum erac nobif fmgillanm
creaca ic diftnbuta Forma in qua finguli uiueremuf fed lam nacura erac femmalifex
qua purgaremun qua fcilicec propcer peccatum uiruca:Kumcu!o morcif obftncta
lufteq; damnatanon alceriufconditionif bomoex bomme nafcerecunacperboca
Uberi arbicru malo ufu fenefcalamicatif buiufexorca eft :que bumami genuf origfe
deprauaca ueluc radice corrupca:ufcp ad fecunde morcif extnum:que no b abec fme:
fbltfetfexcepcifquiperdeigraciamliberancur.-miferiarumconnexioneperducic.

dQuod \dam peccanfpriufreliqueric deu; cj relinqueretur


a deo. u prima fuiffeanime morce^a deo recefjTifle.([Cxi!ii.

i Quamobrem etiam m eoiquod dicftum efbmorte moriemim.-quomam non e*


'dicftum morabufseam foUm incelligamur que fic ci anima defentur fua uita=
quocTiIirdeuf eftmon emm dcferta eft:ucdefererec:fed uc deferererur:deferuit. Ad
malti qppe emfpnor eft uolucafeiufad bonu uero eiuf por eft uoluncafcreaconf
etuOfiue uc eamFacerec:que nulla erac.-fiue uc reficiacque [apfa penerac.ecia fi
bac
tncelligamufdeum denunciafTe morre.in eo q» aic:qua die edenrifex i[[o:morce mo/
nemini:tanqdiceret:quadiemedcferueritif:perinobedientia:deferamuofpiufticia
profecfto m ea morte etiam cecere denuciace funcquepcuidubio fueranc fecuCure.
Nam in eo qi mobedicnf mocufm carne ex motu amme mobediencif exorcufeft:
propcer quem pudenda cexeruur: fenfa eft morf una m qua deferuic animam deuf:
eafignificaca eft uerbifeiufquando cimore deambulannf fefe abfcondenci bommi
dixic A.dam ubi ef?Non uciqi lgnorando querenffed mcrepando admonenfuc ac/
cenderec:ubi effectn quo no efTec deuf Cum uero ta corpufamma ipfa deferuic ecace
corrupcum u fenecfture confecftumuenic m expenmentum morfalcera^de q deuf
peccacum adbuc pumenf bommi dtxeraciTerra ef&amp;! m cerram ibif uc ex bifduabuf
morfilla primo que cociuf eft bomimfcomplerecunquam fecunda m ulcimo feqcur:
mli bomo per graciam liberetur. Neqr entm corpufqi de cerra eft :redirec m ccrram:
m6 lua morce.que i[[i accidic:cum defencur fua mta id eftamma. Vnde conftacmter
xpianofueraacer cacbolicam cenenteffidem: eciam ipam nobifcorporifmorcem nd
lege nacure.qua nullarn morcem bommi deuffecic:fed menco mf [tcftam effe peccact--
qm peccacuumdicafdeufdixic bommi m quo cuc omefcramuf ccrra cf:&amp;: i cerra tbiC

XxsK

{Tpe pbilofbpnifg antme (eparaoone a corpe non pucane


eepenalemtcumPIaco mducac fummum deum mmoribuf
pmiecenceiij nunijunccarponbufexuendt. (£l.xv.

5d pbuofopbticonera quorum calumniafdefendimufctuieaeein denboc £ eiuf


Jecdefiam:fapiencer fibi uidencur irndere: q&gt; dicimufammea corpe (eparacione:
I mCer penafeiuf e!fedepucandam:qma uidelicec eiuf perfecftam beacicudmem cunc
illi fien exiftimancicum omni prorfufcorporeexucaad deiifimplex si fola a; quo/
dammodo nuda redienc. Vbi fi mbil quo ifta reirellerecur opmio m eorum liccenf
inuemrem: operofiuf mibi difpucandum e(Tec:quo demonftrarem nd corpuf eeaims
fed co rrupcibile corpuf onerofum. Vnde illud eft quod de fcnpcunf noftnf m fupe/
norebbro commemorauimuf.Corpufenim corrupctbile aggrauar animam Addeda
uciq: corrupcibile: nd qualicunq; corpore:fed quale fadtu eft ex peccaco cdfequece
uindicT:a:anima pbibuic aggrauan. Quod ecia ii nd addidiflecmibilaliud mcelligere
deberemuf. Sed cum apernflimePIaco deofa fummo deo fadtof babere immorcalia
corpora predicec: eifq; ipfum deum a quo facfti func: mducac pro magno beneficio
po[ucencem:q&gt; mecernum cum fuif corponbuf permanebunc-' nec ab eifulla morce
(bluencur:quideft q&gt; ifti ad exagicandam Cbnffcianam fidem finguncfe nefcireqct
(ciunc ?auc eciam fibi repugnancef aduerfum fetpfbf dtcere maluc:dum nobif nd de/
fmanc cdcradicere ! NempePIaconif bec uerba func:ficuc ea Cicero in lacinii uercic'
quibuf inducic fummum deum deof quof fecic alloquencem ac dicencem. Vofq fub
morcalicacif faco orci eftif accendice quorum operum ego parenfeffecTorq: fu. H:c
func mdiffo lubilia nucu meo: qq omne colligacum folui poceft.fed baudquaq bonti
efl:racione uincTum uelle diffoluere. Sed quoniam eflif orci mortalefuof quide ee
B£ indiflblubilefnon poceftif. Necunq camen diflbluemmi neq: uofulla morcif faca
perimenc: nec eruncualenciora qconfilium meum.-quod mamfeft utnculum ad per/
pecuicacem ueftram: cj illa quibufeflifcunccumgignebamim colligaci. (Ecce deof
Placo dicic &amp;: corponf animeq; colligacide morcalefa: rame immorcalefdci a quo
facti func uolutace:acqi confilio. Si ergo anime pena e m qualicunq: corpe
colligari!
quideft q&gt; eofalloquenf deufcanqfolltcicofneforce monancunid eftdtflbluancur
a corpore de fua facic tmmorcalicace fecurof non propcer eoru nacuram:que fic cd/
pacta non (implex:fedpropcer fuam muidhflimamuoluncacenvqua poceftfacere
UC nec orca occidancmec connexa foluancur: (ed mcorrupctbtlicer perfeuerenc ?Ec
boc quide ucrumPlaco uerum de ftdenbuf dicac ; alia queftto eft. Neqf.n.ei cdrmuo
concedendum elt: globoftftof lummii ftue orbiculofluce corporea fuper cerraffeu
die (eu nocte fulgeceffutf quibufdam propnifanimifuiuereeifq: incelledtualibufa!
beacif quod eciam de ipfo uniuerfo mundo canq uno animali maximo quo cuncta
cecera cdcinene* ammalia mftancer affirmac. Sed bec uc dixi alia quefho e*:quanuc
dtfcucienda no fufcepimufboc.n.concraiftofcdmemorandu pucaui : qfePIaconicof
uocari: ueleegIorianc':cuiuffupbianominiferubefcucee Cbnltiaime cdmuneillif
cum uulgo uocabulum -uilem f aciac palliacoif canco magifmflacam: quanco magif
exigua paucicacem. Ec querencef quid m docTnna Cbnfbiana reprebendanc exagi/
canc ecermcace corpoif ■ canq bec ftncmcer (e concraria uc 8i beaticudme queramuf
antme:&amp;; eam fempcr efle uelimuf m corpore ueluc erumnofo umculo col(igacam:cu
eomm aucor &amp;: magifter Placoidonti a fummo deo duf facTifab 1II0 dicac ee
cdceflu:
ne atiquando moriancur:id eft a corponbufquibuf eof connexuic feparencur.

n iiii|ini n

II

.*=c

^Conna eofqm afierune cerrena corpora


mcorrupcibilu fieri eccrna nd pofieal C.xvi.

aT)nCendanc etiam lfrpcerrelrria corpora fempiterna efTenon pofle:cum ipfam


unmerfam cerram dei fui:non quidem fummi^ed cii magnmd efc cocmrbuiuf
u membrum m med.o poficum = u fempicernum efTe non dub.cenc. Cum ereo
detif i,lc fummurfecenc eifatcerum:quem pucanc deum:id eft ifhim mundum cccerif

dnf:,u™mmrun [ :preferend ll t»: t umden,q,exirhmen tE (lJ a m TO em^n,M


falicec ficucafieruc naondv ue[ inceHecWi.-m cam magndmole corponfeiurm/
c ufk: ipfiufq, corporircdnci mgbr» [oarfu.r P ofica acq, d.gefta quaccuor
confhruenc
elemenc^quorumiunrtamm neun^ deufeorum cam magnurmorucur:mrotubi[g
ac fernpicemam ue[.nc:qu.d caufe efbut m corpore md,or,rammant,rtanS med.um
memorumeterna fit cerra: U aliorum ammancium ferreftnum corpora:fi de u rficuc
■llud udic :eccrna efTe non pofimc' Sej cerre mquiunc terra reddeda efi.unde am/
mdlium cerreftna fumpca func corpora : ex quo f ic mquiunc uc ea fic necefre
duToIui
u emon: u eo modo cerre ftabil. ac rempicerne unde fueranc fumpraTelticui. Siaf
boc eciam de igne fimiiiterafF irmec.^dicac reddenda efTe umuerfo ,gm corpa.-que

mderumpcarunc:utce[eft,af.erencan.ma!.a:n5ne.mmor M [.tar:quamcar,bur ,,r


ueluc deo fi.mmo [oquence prom.ficPIawcanq uiolencia d.fpucaciomrbuiurinter/
cid.c . \n ib. propcerea non F,c:qu,a de u r non uu!c: cu,ur u o[untacem uca,cP!aco
.
mOi u,r umcc ! Qji.d ergo prob.bec uc boc ec.am de cerreftnbur co-ponbufdeur
poli.c etr.cere:quadoq.iidem uc nec ea que orca func occidancnec ea que fiinc .ucla
roluancur.-nec ea quefiinc ex aement.rfi.m ? ca:reclda-tur:atq: uc an.mem cormbur

^uanmr.pofli deu facere conf .cetur Plato .'Cur ergo non pofcuc nec cerreflna
mor.ancur^ndeurnone(cpocerquourq I Cbrift,amcredunc:redquourq;P[atS,c,
±"S H 7 P ° conr ' Ilumd ^ P^^m Pocueruncpbiloropbimecpo/
cue, unc noOiVropbm.avn pocmreconcrar.o de. Propbecarad enuncandum efufi
quancum d.gnacur efc.uoluntacem fpinruf e, u r docuerirpbilofbpbor aurem ,n ea
cognofienda coniedhira bumana decepenc .' Verum non ufq:adeo decp, deWfe
no„ Tclum ignorantiameru etiam paicat.a:ue « fibt apernffime ref ragenc ma^nif
^rpucac,onumu,r,bura(rerencer:an,meuc beaca e&amp; pafficmon rerrenumtannim:
led omne corpurefie fug,endum:&amp; cerrefrxerdeorrurfurdicenterbdbere beacflimar
-nimars.camencerrenircorpiburall.gaCaficelefceruerodeor.gneaSpage^

etemenc,rquiburbectdntamo[eraterra,nce[umrurg,cmcluram.Hancenfanfma
th^ !T n, ° "* medl0 q f°i 8"™««*™«! uocanc:per omnelparcefaur
firTfte " ; 'IT™ * r™ ^Z eXCendl P er "-'rormuficorop,„dtur:uc
fattnr^M radXlmum;be f ^"'^^empiternum.cu.uranima^pfe^a
ece nii ' r C '" Km cmera; ^ r P" r P--°P""m non reUnqiierer.cu.ufqr corpufe ,n
ST/""™ U «■» 5"«™ r,mp[ex f ed coc corponburcdnc.ro; dpacru

?na^hT *"■„" ^""^ *"* P ocSt,a ""niorula corpora fieri pofTe cerrena:
eorum regem m ommbur corporeii clemencir.' Ndm fi amme uc beaca fic corpurefb

^nnC

omne fugiendum:Fugiane du eo^c de globtffiderum:Fugiac Iupicer de ceb u rerrai


auc fi non polTunc nufen ludtcencur. Sed neutrum ifti uolunc: qm neq; a corponbuf
feparacionemaudecdarediirruir: neillormjrcalercolereuideancunnec beacicudif
priuarionemme infelicefeof effe faceancur. N J n ergo ad beacicudmem coTequenda'

omniarugienddfunccorpord:fedcorrupcibi[u : mj[e(td:grauia:moribundd:n6q[i4
fecicpnmiffaominibuf bomcafdeufed qualia efle compu!icpeccaci pena.

dPi cerrenifcorponbufique pbilofopbi affirmant m


celeftiburefle non pofBqa qi" cerrenum eft nacurali
pondere uocecur ad cerram. ([Cxvii.

C^ini necefleeft mqunciutcerretvi corpora nacurate ponduruelm terra fen&amp;jci


^—J ue I cogac ad cerram: u ideo m celo effenon poflunc. Primi qmdem 1U1 boief
'"/u^ eranC nemor ° r ' J: ' 3t 'q ; frucrtuofa:que paradifi nomen obcmuic. Sed
quia ec
ad boc refpondendu eft uelppcer Cbrifti corpufcum quo afcendic m celu :uetpprcr-
fancftorum qualia m refirrecftionefucurafunc:mcueancurpau[oaccennufp6derci
jpfa cerrena. Si enim arf bumma efFicic-uc ex mecallifquem aquifpofica concmuo
fubmergdrur :quibufdam modif uafa fabncaca ecia nacare poffinc:qnco credibibuf
&amp; efficanufocculcuf aliquif modufoperaciomf dencumf omnipoceciffima uoluncacq
Plato dicic nec orca mceriremec colligaca poffe diffblut: cum mulco mirabiliuf m/
corporeacorporeifcjquecunq;corporacorporibufquibufcunq!copu[encur:poceft
molibufpftare cerremfuc nullo m ima podere depnmant; npfifq; ammifpfeiftiflime
beaciruc quifcerrena camen tncorrupcibilia lam corpora ubi uolunr :ponanc:&amp;!
quo
uo[unc:agantficumocuq;faciUimo?A.n uero ft bjc angeli faciunc:&amp; quelibec aialia
cerreftna rapianc unde hbec-confticuancq! ubi ltbec:auc eof fine [abore non pofle:
auc onera fencire credendum eft ! Cur ergo fanctorum perfecTrof et beacof diutno
munere fptricuf fine u\U difficulcace poffe ferre quo uoluennc: u fiftere ubi
uolueric
fiia corpora non credamuf.'Nam cum cerrenoru corporum (icuc onera in geftado
fenctre confueutmun quanto maior eftquanticaf canco mator ftc u grauicafiirauc
plura pjndo q pauctora p!ufpremanc:came membra fiie carntfleuiora porcac afma
cum in fanicace robufta fiincq m [anguore cum macra fiinc- Ec cum alufgeftacibuf
oneroftor ftc fanute ualiduOq exilira: morbtduf ipfe came ad fuu corpufmjuedu
acqi porcandum aTibor eft:cum tn bona uabcudtne plufbabec moltf q cum m pefte
uel in fame mmime robortf.Tantum ualec m babendif eciam cerrenif corporibufi
cjjuifadbuc corrupcibiltburacqi morcalibufinonquancicactfponduf ^fed cempauontf
tnoduf Ec quifuerbirexplicapquancum diftac tncer prefencem quam dtcimuf fam/
tacenvs: immortalicace futuram ! Non ttaq; noftram ftdem redarguanc pbtlofopbi
de corporum pondertbuf Nolo emm querere cur non credanc cerrenum poffe effe
corpuf m celo: cum cerra umuerfa librecur in nibilo. Forcaflif emm de ipfo medio
mundi loco:eo q/ \n eum coeanc queq; grauiora:etiam argumecacio uenfimilior ba/
beacur. Illud dico:fi du mmorerquibuTtnter antmalta cerreftna ceceraeci^ boiem
faciendum commificPUeo: potuerunc ficuc dictc ab igne remouere urendt qualtta/
tem lucedi re[inquere:que p oculof emicarecnca nedeo fumo cocedere dubirabimufi
cuiufiUe uoluncaci poceftanq; ne monancurconceflicque orca finc:*; cam diuerfa cS
difltmilta td eft corporea u tncorporea fibimec connexa nulla poffinc diffblucione
feiunguuc de carne bo mtnif cui donac immorcalicaceicorrupuonE auf eracinacura'

II llll|llll II

relmquaCieSgruenCiamfigure membrorumqi decmeafrdecrabae pSHenC tariaatii


Sed defide refun-edrionirmorcuorum: a; de corponbuf eorum immorcalibuOdili/
genciuffideufuoluerirmf-ine buiufoperirdifTerendu eft.

dJConcraeoic dogmara^q primorbommeffinonpeccaflenC:


'immorcalef f ucurofEuifle non credunc. &lt;LC~. x vrn.

-, ^""V Vncde corponbufpnmorum bommii:quod infriCuimufexpIicemunquoniS

fnec morfifta que bona perbiberur bomfnec cantum paucifmcelligencibuffiue

credecTbuf fed omnibufnoca efbqua fic a corporeanime feparatio:qua cerce corpuf

^ animantirqd"euidenteruiuebac:euidenceremorirur:eirpotuifletaccideremfipeccatl
meritum fequerec . Ltcec enim mftoif ac pioif amme defunctoifiq) m requteuiuaK
dubicare faf non fic:ufq:adeo tamen eif meliureflec cu fuif corponburbene ualecibuf
uiuere uc eciam illi qui ommmodo efle fine corpore beatifiimum exiftimanc: banc
opmionem fuam fentencia repugnante conumcanc. Neq: enim quifq audebic illoif
fapienterbommef fiue moricurof:(iue lam mortuof id eft auc careref corponburauc
corporarelicTrurofdiifimmorcalibufanceponere^quibuffumniurdcufapudPIatone
tnunufingenfmdiffolubilemfcilicecuicamadertecernumcum fuircorponburcon/
forcium pollicecur. Opcime auce cum bommibur agi arbicracur idemPlaro:fi came
banc uicam pie mfteq: peregermc: uc a fuircorponbur feparan m ipforum deoru 3
fua corpora nunq deferunc recipiancur fmum.
Scilicec immemoref fupra uc conuexa reuifanr,:
H-urfuO 8£ mapianc m corpora uelle reuerci.

{[Quod VirgiliufexPIacomcodogmate dixiffetaudatur.Itaqppeanimafmor/


Caliummec m futrcorporiburfemp ee pofle exiftimat :fed morcirnccefficace diflbluu
necfinecorponbufdurareperpetuo^redalcernanciburuicibufmdefinenceruiuofex
morcuif: Kcx uiuifmorcuoff len pucac:uc a cecerif bommibuf boc uideani; differre
fapiencefqj poft morcem fuam feruncur ad fidera: uc aliquanco diuciuf m aftro fibl
congruo quifqi requiefcanacq: inderurfurmirene pnftme oblicufi&amp;i cupidicace ba/
bendi corponruirtuf redeac ad laborererumnafqi morcaliumllli uero qui ftulcam
duxeruncuicam:adcorpora fuirmennrdebira fiuebominum:fiuebeftuuf deproxia
reuoluancur. In bic iraq: dunflima condicione conftituic eciam bonafatq: fapiencer
ammafquiburnon calia corpora diftnbuca func:cum qbu^ femp acq; immortalicer
uiuerenc^uc neq: in corgibufpmaneremeq; fine nfpoffinc m ecerna puncace durare.
De quoPIacomco dogmace ta m Iibnf ruperionburdiximurCbnrtiano cempe eru/
buifii Porpbpnum. 8i non folum ab bumamranimir remouiffe corpora beftiarum:
uerum eciam fapiencium ammaftta uoluifie decorporeifnexiburliberarruc corpur
omne fugiecef beace apud pacrem fine f me cen -anc. Icaq: ne a Cbnfto uinci
utderet;
uicam fandtirpollicece perpecuam-eciam ipfe purgacarammaffme ullo ad mifenaf
pnftinafreditunn eternafelicitate cofhtutc. Ec uc Cbnfto aduerlkret; refurreclione;
incorrupnbilium corporum negafno fblum fine cerrenif:fed dne ullifomnmo cor/
poribuf eaf afleruic m fempicernum effe utcturaf. Nec camen ifte qualtctiq;
optntone
precepic:falcem ne dnfcorporacirreligionirobrequio fubderencur. Quid icanifi quta
caf qutfnulli corpon fociacaf non credidicillifefie meliorer.' Quapropcer fi non
au/
debunc ifti:ficuc eofaufitrofefie no arbitrondtif beatiffimir&amp;: tn in
etermfcorpibuf
c6ftitutifbumanaranimaranceponere:cur eiruidecurabfurdum quod fidef.Xpiana
predicac: ic p mof bommef ica fuifle condicofiuc li non peccafftnc nulla morce a
fuif

11 mi|iii 11111111 111111111 11

/*

m.

corponbufro[ucrencur:fed pro merictfobediecte cufcodite immortarieati donacncu

eifuiuerencmecernum ; &amp;:ca[iardnclDrmrerurrecl(One:bdbicuroreaipa:inquibur
biclaborauerunc corpa: uc nec eo"u carni aliquid corrupaomruel difficulcanfinee
eoif beacicudini aliqd doionfi&amp;i mfeltcitacif poflic accidere.'

ClQuod caro fanctorum que nunc reqmefcic m fpe:m


meliorem recuperanda fic quautdcenr q fuic primoru
bommum:ancepeccatum. (jConx.

^"f~\ E - om ^ e nunc fancTrorum anime defundcorumideo no babent graue morcS:


*_y qua feparace ftic a corponbuf fnfiquia caro eorum requiefac m fpe :quaf[ibec

pmeullo lam fenfuconcumeliaf accepifTeuideancur. Non enim ficuc Placoni uifum


eft:corporum obliuionem defideranc:fed potiuf quia memmeruc:quid fibi ab eo fic
promiffum :q neminem fdllic: qui eif enam de capiUorit fuoru mcegricate fecuntate
dedie:refurrec1:ionS corpoif m qbufmulca dura ppefli funcmibil in eifcale ulcenur
fenruri: defiderabiticer ic paciencer expectanc. Si emm carnem fuam non oderanc:
quando eam fue men:i infirmicace refiftentem fpincab lure coercebanc: quaco magif
eS diligunc ecia ipfam fpincdle fumra .' Sicuc eni fpincufcarni feruienf nd
&lt;nc6grue
carnaliPica caro fpincui feruieTredte appellacur fpiricaliOno q&gt; m fpiricu
couercec':
ficuc nonnuUi pucancex eo q&gt; fcnptu eft:femmac'corpufanima[e refurger corpuf
fpiritale :fed quia fpincui fumma u mirabili obcemp eradi facilicate fubdecur .ufq:
ad
imptenda immorcalicacirmdilTotubilirfecunflimd uoluncatem^omni moleftie fenru:
omnt corrupcibiticace u cardicate detradca. Non folu en£ n 6 eric cale:quale nuc e:
n quauiropcima ualicudme-fed nec cale quide:qua[e fuic m pnmifbomimburdnce
peccacum.Qut Iicec monturi non eflencmifi peccaffenc:a[imencifcame uc bominef
ucebat':nodu fpintalia fed adbuc aimalia corpa terrena geftatef Que Iicec fenio no
uecerafcerenc:uc neceflicace perducercrur ad morcem:q ftatufei de [igno uite quod

"' efb m medio paradifi.- cum arbore uerita fimul erac:mirabili dei gratia
preftabac': cn
U aliofrumebanc cibofiprecer unam arbore:que fuerarincerdicta.non qa ipfa erac
matu&gt; redppcer comendandu pure Si fimplicir obediecie bonum:que magnauircur
eft racionalircreature fub creacore dommo ccifhtute. Nl ubi nullu malu cagebac':
profedto fipbibicum tangeret: lb[a mobediencia peccabat:. Mebancur ergo atiifique
fumebancmeammalia corpora molefhealiqmd efunendo acficiendo rentirent.De
[igno aucem uice propcerea guftabat': ne morfeirundecii q: fubrepeDuet fenedhtce
cofedla decurfificepoif fpdtitftncenrenrCdnq cecera effenc alimenrcmllud fdcrameco
uc fic fuiffe accipidt: Iignu uice m paradifo corpali: ficuc m fpincali boc e
mcelligibill
paradifo fapiencia dei.-de quafcnpcum eft.Lignumuice efl amplectenciburedm.

&lt;ZP e paradifb m quo pnmi boferfuerac:quod redre poffic


fignificacioneeiuffpintalealiqd incelligi:falua ueneace
narracionirbiftonce de corporali loco. CCxx.

| TKde nonuUi tocum i[[u parddifum ubi pnmi bommerpdrencergenenfbudni


V_^(andte fcripcure uencace f uifife narrancur: ad mcelligibilia ref eruncarborefq!
Illaf u Tigna frucftifera m uircucef uite morefq: c6uerc5c:canq m uifibilia u
corpatia
illa no fuermc:fed mcelligibitiu fignificandoif cau^a eo modo didta:ue[ Tcnpca
finc.
Quafi propcerea non pocuenc efle paradifcir corporalifi quia poceft etiam fpintaUf

II llll|llll II

II

r^

mtettigi:cang ideo non fuermc due TnulterefAgar u Sara* ex ltlif duo fitii Abrae"
unufde dncilia^aliuf delibera: quiaduo ceftamenca meif figuraca dicic A.poftoluf.
auc ideo de nutta pecra Moyfe percuciSce aqua deftuxenc: quia poceft ittic figuraca
ftgnif icanone ecia Xpuf mceltigt: eode ^poftolo dicence:pecraaucem erac Cbrifcuf.
Nemo icaq:,pbibec mcelligt paradifum uicam beacoru.qccuor ent flumina quaccuor
uircucef:prudencia:cpancia:forctcudme:acq: iufticia;8i tigna eiuf omnefucitefdifci/
plinaffc: Iignorum frucfcufmoref piorum:&amp;: tignum uiceupfam bonorum ommum
macrem fapieriam: &amp;: ttgnum fcienaebora u matncranfgrelii mandaci expertmencu.
Penam emm peccaconbuf bene uciqi :quonia lufte: confticuic deuf fed n6 bono fuo
expentur bomo. Poffunc bec eciam m ecctefia mcelligt.uc ea mettufaccipiamuf canq
ppbecica mdicia pcedecia fucuroif . Paradifu fcibcec ipfaEcclefiam:ficuc deitta
legtct
rn canctco cacicorum. Quaccuor aucem flumtna paradili quaccuor Euagetia:ligna
frucftifera fancftof frucftufauce eorum:opera eorum.Iignum uice:fanc1u fdncftoif:
uciqi Cbnftum.lignum fciencie bom Si maIi:propnu uotucanfarbttrium. Nec feipo
qutppe bomo dtuma uoluncace concempca nifi pernictofe uci poceft.acq: ica difciC:qd
mcerftc:ucrum mbereac commum ommbuf bono^an proprto delecftecur. Se qutppe
amanfdonacur ftbi.uc mde cimonbuf meronbufq: complecuf cantec m pfalmo:fi cn
mala fua lencinad meipfum cnrbaca eft anima mea:correclufq: lam dicac:forcicudi/
nem meam ad cecuftodiam.Hec sc fiquaaliacommodiufdici poflunc:deintelIigeda
fptncaticer paradtfo^nemme probtbencedtcancur:dum camen &amp;: biftorie uenCdf ft/
deliffima rerum geftarum narracione commendaca credacur.

&lt;I De corponbuffanctorum poft refurrectionc*ique fic I pinta lia


erunc: uc non m fpincum caro uercacur. flC.xxi.

/TYl&gt;pord ergo luftorum: que m refurrecfhonefutura'func:necf ut[o tigno m/


V_j( digeb£ic:quo fiac uc nullo morbo uel fenecftuce inueceraca monanc :neq: utttf
atiircorpora[ibufaIim:ncif:qutbufefuriendi ac ftctendt qualifcunq: moleftia
deuicec':
quoniam cerco si omntmodo muiolabiti munere immorralicacif mduentur-uc non
nifi uetmc poflibiticace n6 neceflicace ucfcanc. Quod angelt quoq: utfibiticer ic
crac/
cabtticer apparencefnon quia tndigebanc-' fed quta uotebac u poceranc:ucboffubuf
congruerenc:fut miniftent quadam bumanicace fecerunc. Neq: emmm pbancafmate
angelof edtffe credendum efbquandobomtnefeof bofpicio fufceperunc.quauifutru
angeli eflenc ignorancibuf confitn nobif mdigencia uefci uiderecur. Vnde eft quod
aic angelufm ItbroTbobie. Videbattfme manducare:fed utfu ueftro uidebarif id £
necefficace corponfreftciendi ftcut uoffacitifme citu fumere pucabactf Sed fi forte
deangetifatiudcredibiliufdifpucaripocefbcerceFidefCbriftianddeipfo Satuacore
non dubtcac:qi ectam poft refurrecfttonem tam quidem tn fpmcau carne:fed camen
uera:cibum ac pocum cum difciputtf fumpfic. ISIon eni poceftaffed egeftafedediauc
bibendi catibuf corponbuf auferet:. Vnde u fpincatia eriic.no qa corpa ee
defiftenci
fed quia fpiricu utuiftcance fubfiftenc.

(fCJuid mcelligendu ficdecorporeanimati:&amp;: decorpe fpincahnie


qui monuncur m Ada -q uero uiuif lcancur m Cbnfto.dC xxu.

A.m ficuc corpora ifta que babenc ammam uiuencemondum fpincu uiuificacSs
animaliadicuncur:corpord:nectameammefunc:fedcorpora:icaillafpincatia

fb

II llll|llll llll|lll llll|llll II

rrr
uocancur corpora. Abfic camen uc rpincuf ea credamuf futura: fed corpora: carnif
babicura fiibfilcenna.n: fed nuIUm cardicacem cor,-up:ionemqi carnalem fpirtcu ui'
uiFicance paffura. Tunc lam non cerrenuffed celeflif bomo enc.non quia corpuf qct
de cerra faccum eft: non ipfum enc: fed quia dono celeftt lam ca[e enc:uc etwm ce[a
mcolendo non amiffa nacurafed mucata qualitaceconueniac.Pnmufaucein bomo
de cerra cerrenuf m animam uiuencem faccuf efbnon in fpintum uiuificance.quod
ei per obedienne mericum fsruabatur. Ideo corpuf eiufquod cibo ac p ocu egebac.-ne
Fame afficeretur ac fici: si no immorraticace iila abfoiuta acqi mdiflb!ubi[i:fed
[igna
uice a mornfneceflicace probibebacur:acq: m muecucifflore rennebacurmon fpiri/
calefed animalefuiflimon dubium eftmequaq camen moricuru^nifun dei pcedecif
minancifcp fencentiam detmquendo corruiflec. Ec alimencifqde ecia extra paradifum
non negacifa Ii^no camen uice probibicufcardtufeflee cepore uecuftaceq: fimeduf:
in ea dumcaxac uica;qua m corpore [icec ammali doncc fpincale obediencie merico
fieret:poflee m paradifomifi peccaffcbabere perpccuam. Quapropcer etta fi mortem
iftam manifeftam qua fic anime a corpore feparaciouncelligamunfimul fignacam m
eo q&gt; deuf dixerarqua die ederitif ex i[[o:morre moriemmpnon idco debec abfurdii
uideri :qa non eo prorfufdie a corpore func foluci :quo cibii mcerdicTru morcif
eriiq;
lumpferunc:eo quippe die^mucaca in decenuf uiciacaq- narura^acq: a ligno uice fepa/
ranone iufl:i(Tirna:tnorcifin eifeciam corpajfneceflicdffacca eft:cu q
nofneceflicate
nati fumjT. propcer quod ApDftoiufnonax:corpurquidem moncurumeft propcer
peccacumifed aic:corpufquidemmorcuum eft propcerpeccacum:fpiricufaucemuica
eft:propceriufticiam. Deinde fubiungic. Siaucem fpincuf eiufquifufcirauitXpm
a morcuif babicac i nobifqui fufcicauic Cbnftum a morcuif uiuificabtt u mortaba
corpora ueftra:per mbabitantem fptntii eiufin nobif Tun c ergo erit corpufm fpi/
rtcum uiuificancem:quod nunceft inanimamuiuencem.Ec camen morcuumdiciC
A.poftotuf quta lam monendi neceflicace conftnccu eft.Tunc auc ica erac in anima
uiuencem quamuifnon m (pintum uiuificancem:uc camen morcuum'dici redte non
poflenquia mfi perpecractone peccaci neceflicacem monendi babere non poflec.Cu
uero deuf &amp;c dicendo : A.da ubi ef morcem figmficauenc amme.-que facT-a eft
tllo de/
ferenre:&amp; dicedo cerra ef ec m terram ibifmorcem figmficaueric corponf que illi
FiC
antma difcedente: proptereade morce feciida ntbtl dixtfle credendufeft; qa occuira'
efle uoluic propter difpenfationem teflameti noui:ubi fecunda morf aperciflime de/
claracur:uc pnufifta niorfpnma que comunif eft omnibufproderec ex i[[o uenifTe
peccaco: quodin unocommuneFaccumeftomnibuf; morf uero fecunda non uciq;
communifeft omnibuf propcer eofqui fecundum propoficumuocati func fandri'
quofanceprefciuic:&amp;;predeftinauic.ficutaic Apoftolufconformeffieriimagimfilii
fut.uc (ic ipfe pnmogenicuf m mubf f racnbuOquofa feomda morce pcr mediacorem
dei gracia [iberauic. In corpore ergo aimaii primu bommem faccumfic Apodoluf
lo quicur. Volenfenim ab fpincali quod m refurreccione futurum eft :boc q&lt;J nunc
eft animjle difcernere-- feminatjinqcicorrupcione.furgetmmcorrupcioe. SemmaC:
m ccicumelia furgec m gloria. Semmat: m innrmicace:furgec in uircute. Semmatur
corpufantma[e:furgec corpuf fpincale. Deinde uc boc probarec: fi e mquiccorpuf
animale:eft Si fpincate.Ec uc quid eflec corpufanimale oftenderet:fic inqt fcnptum
eft.faccuf eft pnmuf bomo m animam uiuencem. Ifto igicur modo uoiutcoft?dere
quid fic corpufammale :cjuif fcnpcura non dixeric de boie primo: qui elt appe[[acuf
Adam :quando itli amma fUcu dei creaca eft= u f actufeft bomo m corpore animalu

II llll|ll
te

fed Facftufeft bomo tn ammam uiuencem. In eo ergo quod rcnpcum eft faeftureft
bomo manimamuiuencem:uoluic Apoftcluf incelligi corpufbominifanimale:fpi/
ncale aiic queadmodu mcelligendu eflfic: oftendic addendomouifTimufauc Adam m
(pirtcu uiuiFicSce: pculdubio Xpm fignif icafq la ex morcuif lta refurrexic:uc morl
omnmo demcepf no poffic.Demde fequit;:»: dicic. Sed non pnmu qa* fpincale e:(ed
a£ aiale.-demde fpincale. ubi mulco aperctuf dedarauicfe animale corpufinfmuaffe
m eo:q&gt; fcnpcum efbfacftum efle pnmum bomtnem m ammam uiuencem.fpincalem
aute m eo:q&gt; aicmoutffimuf Adam in fpincum uiutficance. Priuf eft entm animale
corpuf qua[e babuic primuf Adanrquauifnon moricurum mfipeccailec^quale nuc
babemuf ic nof bactenuf eiuf mucaca uiciacacp nacura:quacenufm illo pofteacj pec/
cauit efFect.im eft:unde baberec lam monendi necefficatem.' quale pro nobif etiam
Cbnftufbabere dignacufeftmon qde necefficace fed poceftace:pofteauero fpincale
quale lam preceflic in Cbrifto cancj m capice noftro : fecucurum eft aucem m mSbnf
eiuf ulcima refurreclrione mortuorum . Adiungic deinde Apoftolufduorum iftorum
bominii euidenciflimam differeciam dicenf Pnmuf bomo de cerra cerrenuf fecfiduf
bomo de celo celefhf. Qualif cerrenuf ca[ef &amp;c cerrem.qualifceleftif calef Si
celeflef.
Ec quomodo tnduimufimagmem cerreniunduamufii: imaginem eiuf qui de ce[o e.
Hoc Apoftolufica pofuic:ucnunc quidem m nobiffecudum facramencu regenera/
ciomffiat.ficuc alibi dicic:quocquoc m Cbrifto bapcizaci eflifCbnftum tnduiftifre
autem ipfa cunc perfictcurcumecm nobif quodeftamma[enafcedo:fpirica[eFu/
enc Facftum refurgedo. Vc enim eiufdem uerbif ucarfpe falui Facfti fumuf. Induimuf
aucem tmaginem cerreni bommif propagacione preuancacioif u morcif qu3 nobif
inculic generacio:fed mduimuf imagmem celeftif bominif gratia mdulgentie uiceqi
perpetue: quod nobifpreftac regeneraciomon ntfi per mediacorem Aevsc bommum
bominem Ibefum Cbnftum:quem celeftem bornme uulc incelliguquia de celo uenic
ut terrene mortalitacif corp Dre uefhrecur:qct celefh immorcalicace ueftirec.
Celeftef
uero ideo appdlac Si aliof quia Fiunc per graciam membra eiuf uc cum i[[if fic unuf
Cbriftufueluc capuc sc corpuf. Hoc in eadem epiftola euidenciuf ica pome:p botem
morf&amp;I p boiem refurreiftio morcuoif • Sicuc.n.m Ada oniefmonuni;:fic U m Xpo
omef uiuificabticMa uciq: f corpe fpincali.-qd" eric m fpiricti uiuificace.no qa
offiefq
m Adam monunc': erunc membra Xpi:ex lllifenf muko pluref fecunda m ecernum
morce plecftentur. Sedideo dicftum eftomnefacq; omnefquiaficuc nemo corpore
animali mfi m Adam moricur: ica nemo corpore fpincali nifi m Cbnfto uiutficac'.
Proinde nequaq pucandti eft mofin refurrecftione tale corpuf babiturofqle babuit
bomo pnmufance peccactneq; illud qa* dicTru efbqlifcerrenuftalefBi: terrem:fcd"m
illud mtelligedu e:qi facftil i admiflioe peccaci.No enim extftimandu eft eti pufq
peccaffec fpiricale corpuf babmlTe:K peccaci merico ( aiale mucacii. Vc. nboc
pucect
paril accedut: caci uerba do cftonf q dlt.fi £ corpufaf ale: e SL fpirica[e:ficuc
fcnpcti t.
Primuf bomo Ada factufe' m amma uiuence :fecunduf bo mo m fpincii muificance.
Ntiquid boc poft peccacum facftum eft :cum fic ifta bomtnifpnma condicio^de qua
beaciffimuf Paulufad corpufanimale monftrandu boc teftimomum legif aflumpfic .'

(iQualiter acciptenda fic ue[ illa mfuff [ano m qua pnmuf


bomo Facftuf eft m anima uiuecem:ue[ illa qua dominuf
fecit dicenf Accipite fpincum fancftum. dfTxxm.

Tflffl
II Hll|lll llll|lll llll|llll II

xei&lt;

UNde u i![ud parum confiderace qutbufdam uiltim eftnn eo qctlegtt^tnrpirauic


deufm factem etuffpincumuicei&amp;ifacJlufertbomo inammamutueucemmd
cuncammamprimobommidacam: fed ea^queiamineracfpiricurancrtouiuif-icata.
Mouee emm eof cp dominuf Ibefufpofteaq refurrextc a morruifinfufflauic dicenf
difctpuhf futf: accipice fpincum fancTrum. Vnde cale aliqmd exiftimant facTrii q ua
[e
Cuncfac^umeft:quafi8ibicfecucufEuange[iftadixeric:8ifacT:ifuncinanimaui/
uencem. Quod quidem fi didtum effcboc tncelltgeremufqi anrmarum quedam uica
(ic fpiricuf dei: fine quo anime racionalef morcue depucande func^ quif earu
prefencia
uiuere corpora utdeant;. Sed non ica f-adtum qndo eft condicuf bomo:facifipa [ibn
uerba ceftantur: que ica fe babenc. Ec formauit deuf bofem puluere de cerra. Quod
quida plantuf mterprecandu putancef dixerunc. Ec finxic deuf bofem de [imo cerre.
quonia f-iptufdtctum fuerarfonfauLeafcedebac de cerra &amp;: irngabac omne faciem
cerre.-uc ex boc limuf mcelligenduf uiderecur bumore fctltcec cerraq: concrecuf Vbl
enim boc dtctum eFt concinuj fequtcur:&amp;: formauic bomme deufpuluere de cerrai
ficuc Greci codicefbabenc : unde in Lacmam [mgua fcnptura ipfa conuerfa e. Siue
auce formauic.-fiue finxic quifdicere uoIuenr:quod grece dicuc ep!aften:ad rentbil
incereft.Magtfcfi proprie dictcur finxic.fed ambiguicaf utfa eft deuicanda eif q
for/
mautc dicere matuerunc;eo q» m [acina [ingua i!Iud magif obcmuic confuecudo.-uc ti
dtcanc; ftngere:q ahquid mendacto fimutace coponunc. Irlunc tgic formacuboietn
de cerre puluere fiue [tmo.Eracentm puluifbumedtufi buc mq ucexprefliufdtcam
ficuc fcrtpcura locuca e:pu!uere de terra:anima[e corpuf factti ee docec A.pofco[uf
cu anima acceptt. Et fadtuf e ifb bomo in anima utuenceud e formacuftfte puluif
Factufeftinanimaumence.ia mquncbabebacanima-altoqn no appelUre^bomo:
quonia bomo no e corpuffo[u;ue[ afa fj[a:fed q ex aima coftat&amp;: corpe.Hoc qde
ueifefbq» no cocuf bomo fed parfmehorbomifaima eineccocufbomocorpuffed
infertor bornif parfeft:fed cu e ucrunq: coiunctu:fimu[ babec bomimfnome:qd' cfi
8J fmgula non amiccuc:ecia tu. de fmgulifloqmur.Qutf n.dicerepbtbec' quocidiani
quada [egefermomfbomo illedefuctufe &amp;: nucin reqeeftueltn pemficudeaima
fola podic boc dict:&amp;: tllo a\ic illo [oco bomo t[[efepu[cufe:cu boc ntfi de
fo[o corpe
no podtc mcelligi? A.n dictun fut fic loqui fcnpcuram no folere diuina ■ Immo uero
ilta ica nobiftn bocacceftat:':ue en.S cu duo ifta coniuncta func.Si uiutcbomo:came
eciam fingula bo mmif uocabulo appeilec: aimam fciltcec mcenore bomme corpuf
uero excertorem uocafi canq duo finc bommef cu (imu[ utrunq: ftc bomo unuf Scd
mcelltgendum eft fecundu qd dicat; bomo ad tmagtne deiai cerra bomo acq: icuruf
m cerram. lllud entm feciidu anima ractonale dtcic.-qlem deuf infltffUdo ud fi c6/
modtuf dicif mfpirando tndtdic bommtud eft bomintfcorpt boc auc fecudu corpuf
qualem bommem deuff inxtc expuluere^cut daca eft antma-uc fierec corpufantmale
■d eft bomo inanimam utuencem. Quapropterm eo quod dommuffectc quando m/
fufflauic dicenf: acopice fpincii fantStu: nimirii boc tncelltgi uoluit:cf
fpirtcuffactuf
no cancum Itc p-tcrif uerum ecta unigentct tpfiuf fptncuf Idem tpfe qutppe fpincuf
£
i pacnfa^ fi[n:cu quo ecnnicarpacen&amp;i filiuf&amp;; fpuffJctuf non creacura fed
creator.
J Neq:,n.f[acufi[[ecorporeufdecarnirorepcedenffubftanciaeracfpiricuffancti:acq[
I nacura:fed pociuf figntficacto:q mcelltgeremufuc dixt:fpm fcni pacn ee filtoq:
com/
t mune:qa no fuc eiffingu[iffingu[i:fed unufambo-j; e.femp aiic lfte fpiifin
fcpcurtf
I factifgreco uocabulo pneuma dicic':ftcuc eii &amp;; boc [oco dnfappellauicqneum
cor/
paltffui onf f[acuffignificdfdifcipu[iffuifdedic:&amp;: [ocifommbufdiuinoif eloqo^:
no

l llll|llll llllllllliii

l|llll l

2 _

mibi atirer unq nuncupatuf oceurrit. Hic uero ubi legicur U Finxit deuf bommem
puluerem de cerra: u mfuffUuic fiue tnfpirauit m faciem eiuf fpincum uicemon aic
grecufpneuma: quod folec dici fpincuf fanctuffed pnoeiv quod nomen m creatura
q m creacore frequenciuf legicur. Vnde nonnulu eciam lacim propcer differenciam
boc uocabulum non Ipinrum fed f Ucum appellare mjluerunr. Hoc enim u in greca
ectam 1II0 loco apud Efaiam ubi deufdiciciomnemflacum ego f ecnomnem animam,
fine dubicacicie fignifieac. Quod icaqi grece pnoen dicicurmoftri aliquando fUcum:
aliquando fpincum:aliquadoinlpiracione.Ti uel afpiracionemaliquando ecia animii
interprecaci func. Pneuma uero nucj nifi fpincu fiue bomimf de quo aic A.poOoIuf
qmfn.fir bommum quefunt bommifmfi fpiritufbominifqmin ipo e(V:fiuepeconf
ficucin Salomonif [ibrofcripcumefbquiffcicfi fpintuf bominifafcendacm celum
furfum -ii. fpmcuf peconfdefcendac dejrfum m cerram: fiue ifti corporeu qui etiam
uenrufdicicurmam eiuf boc nomen eftubi m pfalmo camcur ignifgrando mx g[a/
cieffpincufcempelcacif fiue lam non creacum fed creacoremTicuceft de quo dicic dfif
ineuange[io:accipicefpincumfani5cum:eum corporeo fuionf flatulignificanf Ec
ubi ait. Ice bapcizace omnefgencefm nomme pacnf&amp; filu Si fpincu 1 " fanccnubi
ipfa
trintcafeiccellenci flime u eu'deiicifiime com mendaca eft. Ec ubi legicur
deuffptncuf
efb. Ec aliifplurimirfacraru Iiccerarum locif In btfqutpp; omnibufceftimonnf fcnp/
curarum :quancum ad grecof accinec non pnoen uidemuf fcnpcum effe fed pneuma.
quancum aucem ad lannof ncm flacum fed fpiricum. Quapropcer m eo quod fcripcu
eft :infpirauic:ue[ fi magifpropne dicedum efhtnfufflauit m faciem etuf fpiruu
uice:
fi grecuf non pnoen ficuc ibi [egtcunfed pneuma pofuifiec: nec fic eflec
confequenfuc
creacorem fpincum qui propne dicicur m crmicace fpincuffanctufincelligere coge/
remur:quandoquidem pneuma uc diclrum efb non folum de creacore: fed eciam de
creacura dici folere mamfeftum eft. Sed cum dixiffet inqumnt fpintunvnd adderec
uice nifi lllum fpincum fandtum uellec mcelligi. Ec cum dtxtfle; fadcufeft bomo m
ammammon adderecutuememmifi anima uicam fignificarec:queil[idiumicufim/
parcicur dono fpincufdei.Cum emm uiuacam ma mquiunc proprio fue uicemodo:
qutd opuferac addere uiuencem:nifi uc ea uica lncelltgerec/.-que illi per fpincu
faiStii
dacur. ; H}cqd efcaliud:nifidi[igencerprobumanafu'picioneconcendere:8^ fcnp/
turaffanct-ifnon incelIigenceraccendere.'Qind enim magnum eracnon irelogiuf:
Sedineod:m[ibro ipfo: paulo fupenuf legere; producac cerra animam uiucncem:
qndo ammalia cerreftria:cuncftacreacafunc.'Deindea!iquancifincerpoficifin eode
came.i [ibro : quid magnum erac aduercere quod fcnpcumeft: u omma que babenc
fpincum uice:&amp;! omnifqui erac fupx andam mortuuf eftxum mfinuaret omnia que
uiuebanc in cerra penffe diluuio ! Si ergo u ammam uiuencem: u. fpincum uice eai
m peconbuf muenimufficuc loqui fcnpcura diuma c6Tueuic: Si cum boc quoq: Ioco
ubi legicur omnia que babencfpincum uicemon grecufpneuma: fed pnoen dixenc:
cur non dicimufquid opuf erac ucadderec uiuencem :cum anima nifi umac-efle non
poffc? A.uc quid opuf erac:uc addere: utceicum dtxilec fpincum ! Sed mcelligimuf
an imam uiuencem 'U. fpincum uice fcnpcura m fuo more dtxiTexum animaliaud efb
corpora animaca uellec incellignquibufineflec per animam perfpicuuf ifte ccia cor/
ponffenfuf In bomimraucem condicione obliuifcimur quemadmodum loq fcnpcura
confueuenc.cum fuo prorfuf more [ocuca ficiquo infmuarer bominem ena racionali
anima accepca:quam non ficuc aliarum carmu aquifs^ cerra producencibuf fcd deo
Hancexreacam uoluic mcdligi :fic camen f acTum uc m corpore animali: qct fic ai ma

Pffffffl

II nJTTJTTTl llll|llll llll|llll II

ATI II

tn eo uiuere-ficucillaanimalia uiuerec de quibufdtxit:,pducac cerraammSuiuente:


u que iridem dixtc babuifle m fe rpintum mce I ubi ectam m greco no dixic pneuma
fed pnoen mon utiq: fpincum fancTrum fed eorum ammam cali exprimenfnomme.
Si enim dei Flacuf tnquiunc dei ore exiffe tncelligitur :quem fi animam
credidenmuf:
confequenfencruc emfde Faceamur efife fub(tantte:paremq: illiuf faptentie.-que
dicic:
ego ex ore alciflimi prodn. Non quidem dixtc fapientia ore dei efflatam fe Fmfle:
fed ex eiuf ore prodtfle. Sicucaucem nofpoffumnf no de noftra nacura qua bomief
fumuOfed de ifto aere circufufo quem fpirando ac refpirando ducimufac reducimuf:
flacum Facere cum fuf flamuf; ica omnipotenf deuf non de fua nacurameq: de fub/
lacenci creacura; fed eciam dembilo potuic facere Flatum: quem corpon bominif
inferendo mfpiraffe uel infufHafle conuemenciffime dtclrufeft.incorpeufmcorpeum:
fed immutabilif mucabitem: quia non creatufcreacum. Verunramen ut fcianc iftt:
qui de fcnpcunf [oqui uolunc* fcnpruraru locuuonef non aduerruncmon boc folti
dici extre ex ore dei:quod eft equalifeiufdemq: nacure^audiac: uel leganc quod dea
dicece fcnpcum e(Y quoniam cepidufefi&amp;i neq: calidufneq; Fngidufimcipia ce
encere
ex ore meo.NuIla icaq: caufa e(t cur apertiflime loquenci refiflramuf Apoftolombt
ab fpincali corpore corpufammate difcernenfid eft ab illo m quo Fucuri fumufiboc
m quo nunc fumufait^feminat: corpufanima[e:furget corpuffptnca[e:fi efl corpuf
animaleeft u fpincale.ficuc fcnptum eft fadrufeft pnmufbomo Adam manimam
utuencem.nouiflimufAdam m fpincum uiuificacem. Sed non pnmum qct fpincale:
fed quodantma[e:po(tea fpiricale.Pnmuf bomode cerra cerrenufifecuduf bomo de
celo celeftif. Qualif cerrenufi calef SC cerrenu&amp;i qualifceleftifitalef&amp;i
celeftef.ee quo'
modo induimufimagmem cerreni:mduamuf &amp; imaginc eiufqui de celo eft.De qbuf
omniburapofloticifuerbiffuperiuflocuci fumuCCorpufigicur animate m quo pmu
bommem Adam Factum dicic Apoftolufificerat Faclrummonuc mort omnino non
poffec: Seduc non morerecur: nifi bomo peccaffec. Nam i[[ud quod fpiritu uiuifi/
cance fpincale enc: zc immorcale: mon omnmo non pocenc: ficuc anima creaca eft
immorcalifique [tcec peccaco morcuua perbibeacur carenf quadam uica fua boc e dei
fpirtcu:quo eciam fipiencer u beace uiuere pocerac:camen,ppria quadam [icec mifera
uica fua non definic uiuere:quia immorcalifeft creaca. Sicuc entm defercorefangelt
licec fecundum quendam modum morcui func peccando:quia fonce uice deferueruc:
qui deufe(t:qut non peccando fapienccr Si beace poceranc uiuere:camen no fic mon
pocuerucmc omnmo defifterenc uiuere atq: fentire:quomam immortalef creati fuc:
acq; ica in fecundam morce po(t ulcimum precipicabuntur mdicium: uc nec illic uica
careac.-quandoquidem eciam fenfu cum m doIoribufFucun funcmon carebunc. Sed
bommefad dei granam percmencef ciuef fanclorum angelorum m beaca uica ma/
nencitiuta fpincabbuf corponbuf mduencunuc neq: peccenc ampliuf neq: monant;:
eatamen immorcalieaceueftici^queficucangeloicnecpeccacopoflicauferrimacura
quide manececarmO fed nulla omnmo carnali corrupcibilicace uel cardicate rema/
nence. Sequicur auc queftto neceffarto pcraclranda: u dfio deo uencacif adiuuance
foluenda. St [tbido mebroic mobedieciu:ex peccaco mobediecie m lllif pmifboibuf
cum illof diuina gracia deferuiflecexorcaefbundetfuamnudicaceoculofiapuertic:
id e(teamcuriofiufaduerceruc:&amp;:qaimpudenrmocufuoIupcacifarbicriorefiflebai:
pudenda cexerunc.-quomodo effenc f iltof propagacun :fi uc creaci fueranc: fine
pre/
uancatione manfiflent. Sed qa &amp;: Iiber lfte claudenduf efb nec canca ifta
queftio tn
fermoifanguftiaf coarcanda.tn eu qut fequn; commodiore difpucacione dtff eracur.

Tl TTTl ll|lll

II llll|ll

II llll|llll lllll|llll II

iX Trrrrr

(Jjureht Auguflmt Hippon Epi-deCiuitatedei Liber.xtiti.


Per mobedientiam pnmt bomimfm fecunde
morafperpecutcacemruicurofbomineffuifre
omnef mfi mulcofdet gracia tiberarec. &lt;£cT.

1 Iximufiam m fupenonbuflibrifad bumanum genuf non folum


Ihature fimilicudme foctandum; uerum ecta quadam cognaticiif
jjrieceflitudine m umcacem concordem pacif umculoq: colltgadu:
«fcx bomme uno deum uoluifle bominef irtricuere-neq: boc genuf
Tfuifle in fingulifquibufq: moncurumifi duo pnmi quoif creacuf
pft unufex nulloialcer ex illoud mobedienna meruifienc^a qbuf
admifium eft tam grande peccacum :uc i detenuf eo natura mu/
itare7urnumana:etiam m pofterof obbgattoe peccaci : &amp;: morcifnecefiicate
trafmiffa.
MorCifautemregnuminbommerufq;adeo dommatum efb:uc omnefm fecundam
quoq:mortem cuiuf nulluf eft finifpena debitaprecipicefageretmifi mde quofdam
mdebita dei gratia liberaret. A.C per boc facfrum eft:uc cu coc caceq; getefper
terraif
orbemdiuerfifritibufmonbufcpuiuenteOmuIcipIici [mguarum:armoifuefttum:finc
uanetate diftmdce:non tame amplmf q duo quedam generabumanefonetatifex/
ifterent:qf ciuitatefduarfecundufcripturafnoftrafmencoappellareponumuf.Vna
quippe eft botm fcctm carne; alcera fecundu fpiritu uiuere in fui cuiufq;
genenfpace
uolenciu; u cum id quod expecunc afiequunt;: in fui cuiufq: genenf pace uiuencium-

4lDe uita carnali:que non ex corponf cancfi^fed


eciam ex anmti mcelligenda fic uimf. CLC.il.

(uHtr

Riuf ergo mdendum eft qutd fic fecundum carnem i quid fecundum fpintum
uiuere.Quifquifenim boc : quod diximufpnma f ronce mfpiac:uel n5 recolef:
ubl mmufaduertenfquemadmodum lcrtpture fancfle [oquancur.-poceft putare pbi/
lofopbof quidem Epicurcof fecundum carnem uiuere:qma fummum bonum bormf
m corportfuoluptate pofuerunr;»: fiqui aln limrqui quoquomodo corponfbonu:
fummum bonum effe bommtf opmaci func:&amp;i omne eorum uulguf qui non aliquo
dogmaceueleo modo pbilofopbancur-- fed procliuefad [ibidmemmtfiex uotuptati/
bufquafcorporeiffenubufcapiuncgauderenefciunc. Scoicofauccquifummubonu
bommif m animo ponunr:fecundum fpintum utuere quia tc bomtmfanimufquid e
nift fpincuf.' Sed ficuc bquicur fcnpcura diuina;fecudum carnem uiuereucnq; mo/
ftrancur.Carnem quippeappellacnon folum corpuf terrent atcp mortalifanimtof:
ueluti cum dicic non ommfcaro eadem caro'fed alia quidem bomimfalia auce caro
pecorifalia uolucrum :alia pifctum:fed aluf mulcif modiffigmficacioe buiuf nominif
uttcunnrer quo'f uanoflocucionif modoffepe eciam ipfum bommem id eft naturam
bommtfcarnem nuncupat;modo [ocuciomfa parte cocu:qua[eefc ex openbuf [egif
non luftificabitur omnif caro. Qutd enim bicuolutt mtelligi: nifi omnef bommef.
QuodapjrtiufpauIopoftait.Inlegenemoiuflificatur.Ecadgalarbaf.Sciccefauc
quia non tuftiftcatur bomo ex openbuf legif. Secundum boc mcelligicup&amp;I uerbu
caro fadtum eft-- id eft bomo. Qtiod non redre accipientef quidam :pucauerunc Xpo
bumanamatmam defuiffe. Sicut enim a toto parfaccipicur:ubi Mane Magdalene
uerba in euangelto leguncur dicenciOtulerunt dominii meum Si nefcio ubt pafueriic

II !lll|llll llll|l!ll llll|llll II

&lt;*

mT
eumscum dc fola Cbnfti carne loquereeur: quam prof ecto fepulcam de monumenco
putabac ablacamuca &amp;j a parce cocum carne nommaca fceltigirur bomo:ficuc ea fuc
que fupra commemorauimuf Cum igicur mulcif modif quofperfcrutari u cothgere
[ongum efhdiutna fcnpcura nucupet carnenvqutd fic fecundum carnem umere:qd
profedto malum eft:cumipfa carmfnacura n6ficmaIum:utindagarepoflimuf:in/
Iptctamuf diltgencer iltum locum eptftolePautt A.pofto[i quam fcnpficad Gatatbaf
ubi aic.ManiFeftaatic func opcra carnif.que func fornicacionef immudtcie: [uxurie:
idalorum feruicuf: uenefiriaummtcicie^contentionefemulationef ammoficacefdiC'
fenfionef:berefef:inuidie:ebriecacef:comefatidef:8i; biffimilia:que predico
uobifficue
predtxi. quontam qui calia agunc:regnum dei non poffidebunc. Ifte cotuf epiftote
apoftolice tocuf quancum ad rem prefencem facif efle uidebicur confideratufpoceric
bac diffotuere queftionem : quid fic fecudum carng muere. In operibuf nanq: carnif:
que manifefta effe dixic:eaq? commemorata damnaumnon il[a cantum lnuenimuf
que ad uolupcacem percinenc carmf ficuci func fornicationef- immundicte:luxurie:
ebnecacef: comefacionenuerum eciam itla quibufanimt uicia demonftrantur a uo /
[upcace carnifaliena. Quifentm feruicute:que tdolifexbibetunuenefitiaunimicictaf:
concencionefemutacionenanimolicacendifrenfionefberefefmuidiafnonpociufin/
cettigac ammi utcia effe q carnif.' quandoquidem fieri poceft uc propceridotacnam
uelberefifaticuiurerrorem.auotuptatibufcarnifcemperecur^Eccamen enam tunc
bomo quamuifcarnif[ibidinefcontinere:acq: cobibereuideaturfcctm cameuiuere
bac apoftotica auconcace conumcicur.&amp;i m eo q&gt; abftmec a uolupcatibuf
carniOdS/
nabitia opcra carnifagere demonftracur. Quifimmiciciafno m animo babeac? Auc
quif lca toquacur uc immico fuo :uel quem putac mimicum dicac :ma[am carnem ac
non potiufmalum animum babefaduerfum me? Poftremo ficuc carnaticatefuc ita
dicam: fi quif audiflec.-non dubicarec carni tnbuere: ica nemo dubicac animofiratef
ad animum percmere. Cur ergo bec omma:&amp;i bif fimilia dodtor gencium fide m, ue/
ncace opera carmfappeltacmifi quia eo tocutionif modo:quo cocum figmficatura
parce:ipfum bommem uulc nomme carnif incettigi '. Quod fi qutfcj dicic carne cam
effe tn matifmoribufquorunq,' uiciorum-eo q&gt; anima carne afFecta fic
utuic:pfecfto
nonumuerfambommifnaturamdifigenceraduercic.lSramcorpufqde corruptibile
aggrauac ammam. Vnde eciam idem Apoftofufagenf de boc corrupcibiti corpore:
de quo pauloance dixerat u ft excertor bomo nofter corrumpicupfcimufinquic qa
fi cerrena noftra domuf buiuf babicactonifdiffotuatur:gt edifrtcacionem babemufa
deo domum n6 manufactam ecernamm cetif.Ecemmm bocmgemifcimufbabi/
cacutu noftru qct de ceto eft fupertndut cupiencef fi cfi tnduct non nudt
inuentamur.
Ecentm quandiu fumufm bac babicatione^ingemifcimufgrauaci eo qi nolumufex/
potiart fed fupueftin:uc abforbead morcaleauica.ec aggrauamur tgit; corrupcibilt
corpore ec ipfiuf aggrauaciontfcaufam non naturam fubftanciaq! corportffed eiuf
corrupcionem fciencef nolumufcorpore expoltarpfed etufimmorcattcace lupuefttrt.
Ectunc ergo enecorpuf fed qa corrupabile non enc:nc&gt; grauabic.Aggrauarergo
nucantmam corpufcorrupctbile:*: deprtmiccerrenainbabtcacio fenfummutcaco/
gicance:uerucamen g omnia amme ma[a ex corpore pucane accidtffe:m errore fiie.

^jJPeccati caufam ex antma no ex carne


prodtfle BC corrupnone ex peccaco co /
cradVa no pcccacu efle fed pena. C ui.

~ \\u ll|lll
I MM|IIII MM|I

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

I llll|lll II

,fcc

QVauif.n. Virgilmf Plaeonica uideal: [uculecifuerliburexpucare fececia dicef.


Igneufeft illifuigor 8i celeflif ongo.
Semmibufiquantum non noxia corpora cardanc.
Terremq:beberanCarruf : monbundaq; membra.

([OmnefqiillafnotiluViafquaccuoranimipercurbaciSeOcupiditac&amp;cimoreMetrcia:
rxifticiam.-quafi originefommum peccacomm:atq:uiciarumuolefmcel[igiexcorge
accidere:fubiungac u dicac.

Hinc mecuunc cupiunc gaudenrq; dolentq; nec auraf.


Sufpici unc ctaufecenebnf&amp;.carcere ceco:

(jTamealicer febjbecFidernoftra.Namcorrupciocorporifqueaggrauacamma:
non peccaci pnmi eft caufa:fed pena; nec caro corrupcibilif animam peccacncem:fed
anima peccacnx fecic efle corrupcibile carne. Ex q corruptione carmf [icec exiftac
quedam mcicamenca uiciorum sc ipfa defidena uiciofamon camen omma uice mique
uicia cribuenda func carni: ne ab bif ommbuf purgemuf diabo!um:qui non babec
carnem. Ec fi emm diaboluf f ormcacor ue[ ebnofuO ue[ fi quid buiufmali efl :quod
ad carmfpercmecuoIupcaceOnon poceft dici:cum fic eciam calium peccatorii fuafor
il mfhgacor occu[cuO e tame maxime fuperbufacq; muiduf. Qye lllum uitioficaf fic
obcmuic :uc propcer bac effec m carceribuf cafigmoli buiuf aerif ecerno fupphcio
de/
ftmacuf Hec auc uicia que cenenc m diabo[o pnncipacum : carm cnbuic \poftolu0
quam cercum eft dubolum non babere.Dicic emm inimiciciaf'concencionef:emu[a/
cionefanimofitacefimuidiaOopera effe carniOquorum ommum malorum capuCaCq;
origo fuperbia eft: que fme carne regnac tn diabolo. Quif aucem i[[o eft mimicicior
lancTif'Quifaduerfureorconcenciofior:animofior : &amp;2magifemu[uracq:inuiduf m/
uenicur ?Er bec omnia cum babeac fme carne:quomodo func ifta opera carnif nifi
quia opera func bommifi qucm ficuc dixi nomme carmfappellar.' Non eni babedo
carnem:quam nonbabecdiaboluffeduiuendo fecundum (eipfum boc eft fecundum
bominem:fadtufefc bomo fimitifidiabolo : quia m (([efecundti feipflim uiuere
uoluic:
quandotn uericacenonftecip ucnondedeifedde fuo mendacium [oquerecur-'qn5
folum mendax uerum eciam medacu pacer eft. Prcmuf eft quippe mcncicuO&amp;i a quo
peccacum:ab illo cepiceffe mendacium.

tiQuid fic fecundum bommenyquid


ue fecundum deum uiuere.({CTiii.
"|\ Vm ergo utuic bomo fecundu bommem non lccttdum deum.fimilif ediabolo 1
(\_f q" 1 "» nec ange[o fecundum angelum fed fecundu deum uiuedum fruic: ut ftarec
in uencace:&amp;! uericacem illiuf non de fuo mendacium [oquerecur. Nam &amp;: de
borme
abo [oco idem Apofrolufait: Si aucem uericaf dei m meo mendacio abundauic.Mei
dixic m;ndaaum:uencacem dei.Cum icaq; uiuic bomo fecundum uenrace non uiuic
lecundum feipfum fed fecundum deum.Deuf eft enim qui dixic:ego (um uenraf.Cum
uero uiuit fecundum feipfum:boc eft fecundum bommem no fecundum deu : pfeclro
lecundum mendacium uiuic.non quia bomo ipfe mendacium e(b cum fic eiufaucor
Si crearor deufqui non eft uciq; autor creacorq: mendacn :fed quia bomo ica fadtuf
eft redtuOuc non (ecundum fapfum fed fecundumeum a quo fadxif eftuiuerec: id e
ufmrpociufqm f udm facerec uoluncatern.non ancem ica uiuere quemadmodum eft
Faclufucmuerec:boceft mendricium.BeacurqutppeuuIrefle: eriam non ficuiuedo :
ucpofliceffe.QiadeftbacuoIuncacemendaciuf^ Vndenonfruftradicipoceft-oine

ll|l Ijil

&gt;nn&lt;

peccacum effe mendacium.Non enim fic peccacum:ntfi ea uolunraee.-qua uolumuf


uc bene fic nobifiuel nolumuf uc male fic nobif. Ergo mendacium eft quod cu fiac:
uc bene fic nobtfibic pociuf raak efb nobif ue[ cti fiacuc meliuf fic nobtfibmc
pociuf
peiufeftnobif Vnde boc?mfi quia de deo bene poceft effebominirque delmquedo
defertc: non de feipfo : fecundum quem uiuendo delmqmc. Quod icaq: diximuf binc
excicilT; ciuicacef duafdiuerfafmcer fe acq: concrariaOq) alu fecundum carnem aln
le/
cundum fpincum uiuerenc.poceft enam ifto modo dtci:q&gt; alufecundum bommealu
feomdum deum uiuanc. A.perciffime quippe ad conncbiof dicic. Cum enim finc mcer
uof emulano u concenno: nonne carnalef eftifi u fecundum bominem ambuIarriV
Quod ergo eft ambulare fecundum bominem: boc eft fecundum bominem muere;
quod acarne id eft a parce bomimfminore mtelligicur bomo.Eofdem ipfofqmppe
dixic fuperiuf animalefi quof poftea carnalefica loquenf Qyif enim fcic mqmc boim
que func bommifinifi fpincuf bommif qut eft m lpfo ? Sic u que dei func:nemo fcic:
nifi fpincuf dei. Nofaucem mquic non fpincum buiufmundi accepimufifed fpirtcum
qui ex deo efb uc fciamufique a deo donaca func nobif.que u loquimur non m fa/
piencie bumae doctif uerbififed i dodtrma fpncuffpiricaiibuffpincalia cdparancef.
Ammalif aCic bomo non percipic que func fpincufdei.nrulcicia eu-emm illi. Talibuf
lgicur id cft ammalibuf paulopoft dicic. Ec ego f racref non potm Ioqui uobif quafl
fpincaHbuf.fed quafi carnalibuf Ec illud cc boc eodem loquendi modo intelligitur:
id eft a parce cocum. Ec ab anima nanqr u carne que func parcef bommif poc cocu
fignifican quod eft bomo. acq: ica no eft aliud animabfbomo aliud carnalififed ide
ipfum eft utrunqi id eft fecundum bominem uiuenf bomo. Sicuc u non aliud q bo/
mmef fignificantur: fiue ubi legicur ex opentuf [egifnon luftificatur ommfcaro:
fiue quod lcnpcum eft. [xxv.aime defcenderuc m egypcum cu lacob. Ecibi eni p
omnem carnem omif bomo.&amp;ibiper.lxxvaimaf Ixxv.boiefmrelugucur. Ec qd"
dictum eft non m fapiencie bumane dodhfuerbifipocuic dici non fdpientie carnalifi
ficuc quod dicftu eft fcctm boiem ambulacifpocuic dici fcd"m carne. Magifauce boc
apparuic m nf que fubmnxic. Cum enim quif dicac ego fum Pauli i aliufautem ego
AppoIIomone boief eftif.' Quod dicebac afmalefeftifa: carnalefeftif expfliufdixic
boi-l" efhfiquod e fccfmboiem uiuicifno fcd*m deuifecundii que fi
uiuerecirdueffecif.
dQuod de corponfianimeq* nacura colerabilior quide placomeoie
qm Manicbeorum fic opmio. Sed U ipfi reprobancur; quoniam
uiciorum caufafnacure carnifafcnbunc. &lt;LC v.

v irf'~\ On igicur opufeft i peccacifuicnfq! noftrifiad creaccrifiniuna'


carnifaccufare
_l_|_^naturdm: que m genere atq: ordme fuo bona efb fed deferco creacore bono:

i uiuere fecundum creacum bonum non eft bonum. fiue quifq: feciidum carnenvfiue
fecundum ammanvfiuelecundum bommemcocum: qui conftacexanima fticarne:
unde u nomme foliufanime U nomme Iblmfcarnif fignifican poteft :eligac uiuere.
Nam qui ueluc fummii bonu [audacanime nacuram: U tanq malum naturam car/
mfaccufarprofeclro u anima carnalicer appecic: u carnem carnalicer fugic.quoma'
id uamcacefencicbumana:non uencace diuma. N6 quidePIatonici ficuc Manicbe»
defipiunc: uc canq m&lt;j[i naruram cerrena corpora deceftencur: cum omnia elemenca
quibufifte munduf uifibilifconcrecl-abilifq: compadW el&gt;:qua[icacelqi eorum deo
artifici cnbuanc.Verucame ex cerrenifarcibufmonbundifq: mebrifficaflriciaimaf

H \\U ll|lll

I llll|lll llll|l

I llll|llll llll|llll II

JX

opmantur.ut bmc eiffmcmorbi cupidicacum u cimorii u [eticie (iue tri(ticie:gbuf


quactuor ue[ percurbanomburuc Ctcero appe[lac:uel paffionibufut pleriq; uerbum
de uerbo grecoexpnmunromntfbumanorum morumuicioficaf concmet:. Quod li
ica efbqmd e(c:qi Eneafapud Virgilium cum audiffie a pacre apudinferof: anmuf
rurfufad corpora redicuraObanc opimonem mtracur.exclamanf.
O pater an neahquaf ad celum binc ire pucandum eft.
Subdmefanimafi.icerurnq! ad carda reuerci.
Corpo ra. quefuctf mtferif cam dira cupido?

(jNungd nam bec cam dira cupido ex cen-enifarcubufmoribundirq! membnfadbuc


ineft ammarum illi predicaciffime purican i Nonne ab buiufmodi corporeif uc dicit
pefhbuf omnibuf eafafleric efle purgacaOcu rurfiifincipiuc m corpora uelte
reuerti.'
Vnde colligitur eciam fi ica fe baberec.-qd" eft omnmo uaniffimum:uiciflim alternaf
mceffabiUcer euncmm acq&gt; redeunnum animarum mundatio: u mqumaoomd po/
Cuiffe ueracicer dicromnefi culpabilef acq; uiciofof mocuf ammarum eif ex terrenif
corponbuf molefcere- Siquidem fccundum lpfof llla uc poeca prefacuf ebquimr: [ucif
cam dira cupidb: ufqiadeo non eft ex corpore: uc ab omni corporea pefte purgara:
u excra omne corpuf ammam confticuramuplam compeuacefTeincorpore. Vnde
eciam i[[if f acentibuf non ex carne cancum afficicur anima uc cupiac mecuac
[ecetur
u cnftec: uerii etia ex feipfa bif poceft motibufagican.

(J^De quatitace uolucatif bumane:fub cuiuf mdicia


affecftidefammi aucpraue babenr;:auc rectejflClvi.

■ Neereft auCem quahffic noluntaf bommif.quia fi peruerla eft:peruerfof babebic


JLbofmocuf.fi aucemredcaeftmonfolum mculpabilefuerii eciam [audabifcferiic.
( Voluncafeft quippe in ommbuf rmmo omnefnibilaltud qm uoluntacef func.Nam
quid eft cupidicaf « [eticta.nifi uoluncaf m eorum confenfionem que uo[umuf.'Ec
quid eft mecuf acq: cnfhaa: mfi uoluncafm diffenfidem ab nfque nolumuf.' Sed cii
confencifnufappccendo eacp uolumuf cupidicafcum aucem confencimuffruendo nf
que uolumufilencta uocacur. Iremq: cum difTinctmufab eo:quod accidere noiumufi
caliruoluncafmecuf eft.cum auce dillencimufab eo quod nolencibufaccidit talifuo/
[uncaf crifticiaeft.Ecomnmo pro uanecacererum que appecuncur acqi fugmntur:
ficucallicicurueloifendituruoluntafbommificain bof ue[ illofaffedtufmucacur u
uercicur. Quapropcer bomo qui fecundu deum non fecun jum boiem uiuic-- oportet
uc fic amacor bonuunde fic confequenfuc malum odenc.Ec quoniam nemo natura:
fed quifqnifmalufeft uicio maluf efhperfeclum odium debec malif qui fecundum deu
utuic:uc necppcer uictu odenc boiemmec amec uiciilppcer boiem:fed oderit utnum
amecbotem.Sanaco.n.uicio:cocuqdamarembilauceqd"debeacodifle:remanebic.

flAmorem u deleclraeionem mdifferenter u in


bono u in nulo apud facraf [iccerafinueniriJdGvii.

W lAm cumrpropoficum eft amare deum -.u non kainii. bommem:fed fecundu

*M- — t^eunyamare proximum ficuc eciam feipfum:procu[dubio propcer biic amore

l uicituruojucacifbone:queuficaciurinrcripcurirfanrtifcancafappe[[acur:fedamor

quoq; fecfidum eafdem facraf licteraf dtcicur. Nam u amacore boni dtcic Apofcoluf

II llll|llll II

( ^

efle debercque" regedo populo precipic eligendu. Etrpfe dommufPecrCi Apoftolii


mcerroganficum dixidfec diligif me pluf bifiille refpondic domine cu fcif quia amo
ce.
Ec iterum dommuf quefiuic non ucrum amarec;fed ucrum diligerec eumPecrufi Ac
ille refpondic ei lcerum. domme cu fcif quia ama ce. Tercia uero mcerrogacione ec
ipfe Ibefufnon aic diligifm;:fed amafme:ubi fecucufaic euangeliftaConmftacuf c
petrufquia dixic ei cercio amaf me:cum dominuf non cerno fed femel dixeric amaf
tne:bifaucemdtxericdiIigifme.Vndeince[[tgimufquiacumdicebacdominurdi[igif
memibil aliud dicebac q amaf me.Pecrufaucem non mucauic buiufuniufrei uerbums
fed eciamcercio domme mquic cu omma fcif cu firif quia amo ce.Hoc propcerea c5 '
memorandum pucaut:quia nonulli arbxrancur aliud effe dilecTrionem fiue canracei
aliud amorem. Dicunc emm dilectionem accipiendam eflem bono:amore m malo.
Sic autem nec ipfof aucoref feculanum Iiccerarum locucof effe cerciflimum eft. Sed
wdermc pbilofopbi ucrum uel q racione lfta difcernanc. Amore camen eof m bomf
rebuf U erga lpfum deum magnipcdere:libri eorum facif loquuncur. Sed fcnpruraf
religiomf noftre quarum auconracem cecenf quibufq: Iiccenf anceponimufm6 aliud
dicere amorem aliud dilecftionem uel cancacem mfinuandum fuic. Nam u amorem
mbono diciuam offcendimufi Sed ne quif exifhmec amorem quidem Siin bono U
m malo:di[edhonemaucem non nifi m bono efle dicendam: illud accendac quod in
pfalmo fcripcum eft. Qui aucem diligic iniqcacem: odic anima fuam. Ec illud Apof/
tuli Iobannif.fi quif dilexene mjidum :non eft dilecTrio pacnfm dlo.Ecce uno loco
dilectio U m bono Si m malo. Amorem aucem i ma[o:qma m bono lam oftcdimuf:
nequifqflagicec legac quod fcnpcum eft.Erunc eni bomineffeipfofamacefiama/
torefuciq: pecunie. ILecfta icaq; uolucafefit bonuf amor: Si uoluncafperuerfa nuluf
amor.A.morergombianfbaberequodamac:cupidicafeft.idaucebabenfeoq:fruefi
lencia. Fugiefqd" ei aduerfacur:cimor eft. idq: fiaccidenc fencienfcrifticia eft-
Ero/
inde mala func ifta fi malufe amor :bona fi bonufiqct dicimuf de fcnpcunf pbemuf
Concupifcic Apoftoluf diffolut u efle cum Cbnfto: M concupiuic amma mea defide/
rare luicta cua m omni cempore. Vel fi accdmodatiuf dtcicur:d;fiderauic aima mea
concupilcere ludicia cua. Ecconcupifcentia fapientie perducic ad regnum.Hoc cfi
[oquendi obcmuic confuetuJo:ucfi cupidicafuel concupifcencia dicacurmec addaip
cuiufrei ficmon nifi m malopoflic mcelligi.Lecicia apud pfalmiftam m bonoe-Ie/
Camini m domino ti. exu[caceiufti:&amp;: dedifti leciciam i corde meo.Si
adimplebifme
lecicia cum uulcu cuo. Timor m bono eft apud Apoftolum ubi aic. Cum cimore ec
tremoreueftramipfoif falucem operamtm.Ec noli alcum faperefed time. Ec cimeo
autemne ficucferpenf Euam feduxicaftuciafua:ficueftre mencefcorrumpancura
cafticace que eft m Cbnfto.De tnfticia uero qua Qcero magif egncudine appellac:
dolorem Virgiliuf ubi aic^gaudencq: dolencqi: fed ideo malui crifticiam dicere.quia
egncudo uel dolor uficaciuf in corponbuf diacur: fcrupulofior queftio eft ucrum
inuenin poflic m bono.

&lt;£T3e cribufperturbaciorabufquafm

aimo fapiecif Scoici ee uoluertic ex/

clufif dolore fiue cnfticia qua uircuf

animi fencire non debeac. tLCviw

QVafentm grea appellae eupbacaf lacine aucem Cicero coTtanftafnommauict


Scoin cref efie uoluerunc pro cnbufpercurbaciombufin animQ fapiencif. Pro

H \\U ll|lll

I llll|llll llll|llll II

I llll|llll II
:tt

cupidicaee uoluncaeemtpro [eciciagauditi:prameeucaueionem!proegrirudieuera


ue[ dolorc qua nofuicande ambiguicacif gracia crifticiam maluimurdiceremegaue/
runc abquid polfe elTe m ammo fapiencif. VoUincafquippe mquiunc appecic bonu:
quodfacicfapieT. Gaudium de bonoadepco efbqd' ubiq: adipifcicur fapienf Cautia
deuicacma[um:quoddebecfapienfdeuicare.Tri(ticiaporroquiadema[o eft.-quod
tra acadmnullum aueem malum cxiftimanc poffe acctdere fapieci: nibil m eiuf aima
pro illa t fli pofle dixerune. Sic ergo i[[i loquuncurucuelle gaudere cauere negenc
nifi fapie.icem: ftulcum aucem non nifi cupere: [ecar^metuere: concriftan. Ec i[[af
crefefle conftanciafbaf aucem quaccuor percurbacionef fecudum Ciceronem:fecu/
dum p[unmofaucem paffionef.Grece aucem il[i crefficuc dixi appellancur eupbate:
ifte aucem quaccuor pbace. Hec locucio ucru fcripcuriffandlifcongruacicu, querere
quancum pocui diligencer : illud inueni quod aic propbeca. Non eft gaudere impuf
dicic dominuf-Tanqm impii [ecan poffinc ponuOg gaudere de malifiquia gaudmm
proprie bonorum &amp;r piorum eft. Item illud m euangelio.Quecunq; uulcifuc facianc
uobif bominef bec &amp; uoffactce illifica diclrum uidecur.canq nemo poflicaliqd
ma[e
uel curpicer ueUe:feu cupere.Demqt propcer confuecudinem [ocuciontf nonnulli m/
cerprecefaddiderunc bona: u ica incerprecati func. Qiiecunqt uultifut faciac uobif
bommef bona.Cauendumemm putanc ne quifg mbonefta uelicfibinenab boibuf
uc decurpionbuf caceam: cerce [uxunola conuiuia:in quibuf leipfe u (I i[[if faciac
fimlia: boc prccepcum exiftimee implerurum Sed in greco euagelio unde m [annu
cranflacum efl: non [egtcurbona:fedquecunq!uu[cifucfaaancuobirbominef:bec
U f actce illif. Credo propcerea quia m eo q&gt; dixic uulcif lam uoluic mcelligi
bona.no
enim aic cupicidfed uulcif noncamen femper bif propnecacibuf locutio noflrafre/
nanda efbled mcerdum bifucendti eft. Ec cum [egimufeofquo^auconcacirerulcare
faf non eft.-ibi funt mtelltgende ubi redtuffenluf alium exicum no poceft inuemre.
ficuc func que exempli gracia parcim exPropbeca.parcim ex Euangefio cdmemo/
rauimuf.Quifemm nefcic impiofexulcareleciciaiEc camen non eft gaudere impnf
dicicdominuf Vnde quia nifi gaudere aliud efhquado propne fignareq; boc uerbu
ponicur .'Icem quif negaucncmon recTje precipi bomimbuf uc quecunq: fibi ab aliif
fien cupiunc: beceifa; ipfi facianc: ne fe muicem curpicudme illiciceuolupcacif ob/
ledtenc '■ Ec camen falubernmum uenlTimumq: precepcum efb quecunq: uu[cif uc
faciancuobifbommeneadem ac uoffaciceillifEcbocuudemifi quia boctoco modo
quodam proprio uoluncafpolicaefbquem ma[o accipi non poceft? Locucicieuero
uficacion q frequencac maxime confuecudo fermontfnon uciqi dicererur noli uclle
mencin :omne mcndacmm mifi eflet U uolucaf mala :a cumfprauicace il[a diftmguic:
quam predicaueruncangeb dicencefpax m cerra bominibufbone uoluncacif Nam
ex abundanci addicum eft bone: fi efie non poceft nifi bona. Quid aucem magnum
m caricaciriaudiburdixifTec A.pofto[uf: &lt;J non gaudeac fuper imquicace: mfi quia
ita
maljgmcafgaudec .'Nam Si apud aucorerfeculanum [iccerarum calififtoru uerboru
mdifftrencia repencur. Aic emm Cicero orarorampliflimuf Cupio patref confcnpci
uorelle clemecef Quia boc uerbum m bono pofuic:quif ca peruerfe docTruf exiftac:
qui non eum cupio fed uolo pociufdicere debuiffe concendac' Porro apudTereciu"
tlagiciorufadolefcerinrana fUgrdnfcuoidienibil uolo aliud mauic nifi Pbtlomena.
Quam uoluncacem fuifrMibidmemTefponfio que ibi ferui eiu. r reniorifmducic'.facif
indicac. A.ic naq : dommo Oio^Qitanco Tactur eft ce id dareoperam &gt;r,uo lftum
amorg
ex animo amoueaf cuo-q id loqui quo magif [ibido f ruftra accendacur tua.Gaudiu
1 ^rm |llll lilllll njmu [rniwi m prm mrrm rr

10 11 12 13 14 15 16 17 13 1&lt;

23 24 25 26 27

uero eof u m mato porutffe ilte tpfe Vtrgiltanuf ceftif eft uerfuf; ubi baf
quarcuor
perCurbanonerfummabreuicacecompIexufele.Hincmecuunccuptuncgaudencqj
dolencqi.Dixic eaam tdem aucor:ma!a mencifgaudta. Protnde uotunc cauec cimec
gaudenc si bom 8i mali. Acq: uc eadem aliif uerbif enunciemufcupiunc cimenc te/ 1
rancur &amp; boni U mati. Sed itti bene:tfti mate:ficuc bommibuf feu redca feu
peruerfa
uotuncafeft. Ipfa quoqi cnfttcia:,p qua Scoici nibil m ammo fapiecifinuemrt pofie
pucaueruc:repencur in bono:&amp; maxtme apud nofcrof.Ndm Uudac ApoftoIufCo /
rmcbiof q&gt; cocriftaci f uerunc Tecundu deum. Sed forcaffe quifducertc ilttf
Apoftolii
fuifle congracutacum: q&gt; concriftatt f uerunc penicendo :quatif cnfticia nifi
eorum q
peccauerunc efle non poceft. Ica emm dicic. Video 9 epiftoUilla v. fi ad boram co /
cnftauic uof: nuc gaudeo :non qa cocnftari eftiffed qa concnftaci eftifm peniceciS
Concriftaci emm eftif fecundum deum:uc in nutto decrimencum paciammi ex nobif.
Que enim fecundum deum cnfticia e(l:penicenciam in latutem operauit^mundi auce
tnfticia operacur morcem. Ecce enim id lpfum fecundum deum concnftari:quantam
perfectc m nobifmduftnam. Ac per boc poffiinr Scoici pro fuifparcibuf refpodere:
ad boc uiden ucilem effe rnfliciatn: uc peccafle penueac: in animo acem fapiencif
ideo tuc non poftc: quia ncc peccacum in eum cadircuiufpenicentiaconcriftet::nec
ultum almd malum quod perpetiendo st fenciedo fic criftif. Nam ac Alcibiade feriic
fi me de nomme bommirmemona non fattic cum fibi beacuf uiderecur: Socrace dif/
pucance: u. eiqm milerelTecquoniamltulruf effecdemonftrantefleuiffe.Huicerga
ftulctcie fuic caufa eciam buiufuCiltfopcadeq! cnftiae:qua bomo effe fe dotec:quod
efle non debet. Scoici aucem non ftutcum fed fapiencem aiunc criftem effe no poffe-
Verumbifpbilofopbifqd*adbacqueftionedeanimipercurbacionibufaccmec:iam
refpondimuf m nono buiufopenf Ubro :oftendencef eofnon cam de rebuf qm de
uerbif cupidioref cfle concenciomfqm uentacif.

CDe perturbacionibufammi: quarum ^fifecfcuf


reclof babec uica mftorum. djiix.

23 PfJ nofaufem tuxca rcripcurdflacrarfanaq! dodTinanrctueffancTe ciuttacif


y^ / I rl et m buiufuice peregrmacione fecundum deum utuencefmetuuuc:cupiuncqi
c1o[enc.gaudencqt.Ecquiare(ftureu-amoreorum:iftafomncfaffecftionefrecT:af
babenc.Mecuuncpenamecerndm^cupiuncuicamecernam.dotencinre^qutaifiiitl
femenpfifadbuc tngemifcunt adopnonem expecftancef redempcionem corponf fut.
gaudenc m fpe qma ftec fermo qui fcnpcuf eft. Abforpca eft morfm uictona. Icem
mecuunt peccare. cupiunc perfeuerare.dolenc tn peccatif.gaudenc in openbufbonif.
Vcenim mecuanc peccare:audianc:quomam abundabtc intqutcafrefngefcec cancaf
mutcorum. Vc cuptanc perfeuerare: audtanc quod fcripcum eft: qui perfeuerauenc
ufqf m finem^bic fatuufenc. Vc doteanc m peccacifaudiant:fi dtxerimufqa peccatu
non babemuf: nofiplbffeducimuf u uerttaf tn nobtfnon eft. Vt gaudeat m opi^uf
bomf audtunc.-biUrem datorem ditigic deuf Icem ficuc fe tnf irmicaf eoru:firmicafcg
.ur;.tbueric:mecuunc cempcar^cupiunc cempcan: dotenc m cempcactontbuf gaudenc
tn cempcactombuf Vcenimmecuanccempcari:audiunc:fiquifpreoccupacuf fuenc
m atiquo deticto^uofqut fpinratefeftif mftruice buiufmodi m fpincu mafuerudmif:
mcendenf ceipfum ne Sc cu cemptertf Ve aucem cuptanc cempcan :aixdiAnz quendam
utrum f orcem auicacif det dtcencem: Eroba me domtne u cempca me-ure renef meof

n [\u ll|lll

II llll|ll

^ rr

u eor meum. Ve doleanc m temptanonibuOuidenc Peerum f [eneem. Ve gaudeane


incempcacionibuf: audrunc Iacobum dicencem. O m ne gaudium exifhmace f ratref
mei^cum incempcanonef uariafmcidcncir.Non folum aucem propcer femenpfof bif
mouenruraffecftibuOuerum etiam proprer eof quof liberancupiunc:&amp;nepereant
mecuunc:8&lt;:do[enc:fi pereunt:8c gaudent:filtberani;. IIIu qutppe opeimu u
forrifli/
mum mrrnvqm m fuifinf irmtcacibufglonarunuc eum pociffimum ccimemoremufi
qui m ecclefiam Cbnfti ex gencibu r uenimuOdoc!torein gencium m fide u ucricace:
qui u plufo mbuffuircoapofeoIifUborauic-aj pluribufepiftotif populofdei no eof
cancum qut prefencefab itlo utdebanrunuerum eciam illof qui futun preutdebane
mlruxir.UlummquerumatblefamCbnuVdocftum ab i[[o:uncftumdcillo: cru/
cifixum cum illo: glonofum in iIIo:tn cbeacro buiufmundi cui fpecTraculum fadtuf
eft U angelifsi bommibuOiegtcime magnum agonem ccrcantem:8z" palmam fuperne
uocatiomrinanceriorafec^acem:ocu[iffideilibeciflime(pecT;ancgauderecumgau/
dennbuO flere cum flenribuOforif babencem pugnarincufcimorefcupientg difiolui
86 effe cX Cbrifto.deflderancem u:dereR-Omaof:uc aliquem fruc^um babeac in i[[if:
ficuc u in cecerifgeacibuOemuUncem Cormcbiof: u ipfa emulacione metuentem ne
feducancur eorum mencefacafrttate que m Cbrifto efc: magnam tnfticiam U con/
cinuum dolorem cordif de Ifi-aelirirbabece:qj lgnorantefdei lufhciam u fua uolecef
confticuere: lufticiedeinoneflencfubiedtrnecfolum dolorem uerum etiam luctum
fuum denunciancemquibufdam:quiancepeccauerunc:8&lt;; non egerunc pemtenciam
fuper immundicia u fornicacionibuffuif. Hi mocuObi afFe^ufde amore bont U de
fancfta cancace uenienceffi uicia uocuda func:finamufuc ea que uere uitia luncuir/
cutef uocentur. Sed cum rcdtam racionem fequancur tfte affecftioneO quando ubi
oporcec adbibenc:: quifeafcunc morbtdaffeu uitiofaf paffionefaudeat dicere? Qtia/
obrem eciam ipfe dommuf m forma ferui agere uicam dignurufbumana :fed nullum
babenf omnmo p^ccatum: adbibuic eafubtadbtbendafefle mdicauic. Neq: emm m
quo uerii erac bommtf corpufs^ uerufbominifanimuf falfuferat bumanufaffectuf.
Cum ergo eiufin euangelio ifta referuncur: q&gt; fuper duncia cordif ludeorum cum
ira concnftacuf fi c: qi dixenr gaudeo propcer uoO uc credaciOcp Lazartt refufcica/
curuf enam [acbrjrmaf fudenc:cj&gt; concupiuenc cum difcipuliffuif manducare
pafcba:
cp proptnquance paflione cnftiffuerit anima emfufq: ad morcenrnon falfo utiq: re/
Feruntur. Verumille bof mocuf cercedifpenfationif gracia ica cum uoluic fufcepic
animo bumano :uccum uoluic factuf eft bomo. Protnde quod facendum eft-etiam
cum rectaf u fecundum deum babemuf baf affectionef buiuf uice funcmon illiuf
quam f uturam fpcramufsi fepe illtfetiam inuitt cedimuf. Icaq: aliquando qua iif no
culpabilt cupidicace: fed laudabtli cancate moueamur: etiam dum nolumuf ffemuf.
Habemufergo eaf exbumanecondicionifmfirmitacemonautitadominuflbefuO
cuiuf u mfirmicaf fuit ex poteftate- Sed dum uite buiurmfirmitatem gerimuOfi eaf
omnmo nullaf babeamuOtunc pociuf non recte uiuimuf. Vicuperabac enim u de/
ceftabarur Apoftolur quofda:quofeciam efle dixit fine affedtioe. IKofecia culpauic
facer pfalmufde qbufaic. Suftmui qut fimul concriftaretur:&amp;: nan fuic. Na omnmo
non dolere dum fumuf tn boc loco mtfene-profecto ficuc quidam etiam apud feculi
buiuf Iitteratof fenfie&amp;f dixttmon fine magna mercede cdtingit immanitatif in
ani/
mo:ftuponfmcorpore. Qtiocirca illa queapacbiagrecedicirunquefilatinepoffec
impaffibibrafdicerecur: fi ita mcellgenda eft ;m animo qppenon m corpore accipic':
uc fme bifafFecftiontbuf uiuaturique concra racionem accidunc:menteq! percurbanc:

II llll|llll| llllMiMniii njm [rniwi m\ iirnm iiiiim ii

10 11 12 13 14 15 16 17 13 1&lt;

23 24 25 26 27

&gt;'■■■■!

bona plane u maximeopcanda efhfed nec tpfa buiufcft utce. Non eni quauumcuqi
uox efhfed maxime pioir mulcumq: mftorum acq: fandrorunrfi dixenmufquonia'
peccacum non babemufmofipfor feducimuf. U uertcaf in nobifnon eft. Tunc itaq;
aparbiaifta enc.-quando peccacum in bommenullum encNunc uero facif beneui/
uicurfinecnmme:fine peccaco aucem qui fe uiuere exifttmatmci id agic uc peccacu
non babeac: fed uc uemam non acctpiac.Porro fi apacbia t[[a dicenda efeieu animi
concingere omnmo non poceft ullufaff;cTraf:quif bunc ftupore non omnibufuicuf
ludicec erfcpeiore?Poceft ergo non abfurde dici.perfecT:a beancudine fme ftimulo
cimonf u fine ulla cnfticia fucuram. N:m ibi aucem fucurumamorem gladiumq;: qf
dixenc mfi omnimodo a uericace feclufuf^ Si auce apacbia illa e:ubt nec mecufulluf
excerrec nec angir dolor-auerfanda eft m bac uica: fi recte: boc eft fecundum dcum
uiuere uolumuf In illa uero beaca: que fempicerna/p mtccit: .-cimor plae fuperanduf
f .
Timor nanq: illede quo dicic Apo, toluf lobannefcimor non eft in cancacefed p/
Fedra caritaf forafmiccic cimoreiwquia cimor penam babec: qui aucem cimecmo eft
perfecfoif in cancate: non eft etuf generif cimor:cumf ille quo cimebac Apoftoluf
Paulufne Conncbn ferpencina feducerenc aftucia.buc enm cimorem babec caricaf:
rnimo nonbabebic nifi cancaf fed llliuf eft genenf cimor q non eft in canrace:de
quo
U ipe Apoftoluf Paulufaic. Non enim accepiftiffpincum feruitucif iteru m timore.
Timor uero ifte caftufpermanefm feculum fecu(i:fi eric u m fucuro feculom^ a!io
modo non poc incelligi pcrmanereinfeculum fecuIi:non enc cimor exterrenfa malo
quod acctdere poceft: fed cenenf tn bono quod amicci non poceft. Vbi cntmboni
adepct amor immucabilifefbprofeclro fi dici poceft mali cauendi timor fecurufeft.
Timorif qutppe cafti nomine eauoluncaf ftgntficaca eft-qua nofneceXe eric nolle
peccare: u no foHicicudme inftrmtcacifne force petcemufled cranquiliicate caritactf
cauerepeccacum. Aucft nulliufomnmo genenftimor ee potent:in illa cerctff.ma fe/
cuntate perpetuoic feliciumq: gaudtorum: fic dicM e timor dommt caftuf pmanef
m feculum lecuIt:quemadmodum dtclii eft pactencia pauperum non peribic inecer'
num. Neq; entm eternaencipfa pactencia:que neceffarta non eft nifi ubi coleranda
func ma[a:fed ecernum enc quo per pacteciam peruenicur, Ita fortafle timor caftuf
in fecutum feculi dictufeft permanenO quia id permanebic quo cimor ipfe perducic.
Que cum tca finc: quoniam recfca uira diceda eft qua peruemendum fic ad beacami
omnef affectuf lftofuica recta rectof babec:peruerfa peruerfofbeata uero eademq:
ecerna amorem babebic u gaudiummo folum rectum uerum eciam cercum:cimor£
aucem u dolorem nullum. Vnde tam apparcc uccumcf quatef effe debeanc m bac p/
egnnacione ciuef ciuiractfdeputuencef fecundum fpincum non fecundum carnem:
boc eft fecundum deummon fecundum bommem -U qualefin illa quo cendunc im'
morcalicacefufurifunt.Ciuitarporroboceftrociecafimcfiorum^nonfecundumdeu
fed fecundum bominem utuenriu i U m ipfo cultu falle concem ppuq: ttere
diutnicacif:
doctrinaf bommum demonum ue fectanciunvbifaffeiitibur prauifcanqua morbtf
&amp;S'percurbacionibufquacicur. Ec fi quofciuef babec qut moderan calefmocuf u eof
quafi cemperare mdeacur i fic impiecace fuperba e[aci func: uc boc ipfo finc in eif
ma/
loref cumoref: quo mmoref doloref Et fi nonulli canco immantore quanro rartore
uanttatebocifeiprifadornauermr.-utnulloprfuferigant: &amp; excicent:: nullo
flectac;
U mclinenct affectu: bumantrace coca poctufamtccuc q uera affeqnc: cranquildcace.
Non emm quia durum aliqutd ideo redtunvauc quia ftupidum eftndeo dnum.

I llll|lll llll|llll|iul|lll llll|lll llll|lll IIM|III II


12 3 4 5 6 7

I MII|IIMIIII|IIIMM

U?

([An pnmofb:jmmerm pa-adifo conllitutof


nul[i r p^-turbanonibur priufq deliquerint!
affeAoreauTicredendumfic. (\C.x.

^ijfHd ufrum pnm AniJ net pnmi bommef: duorum erae qmppe conmgium:
T^3 babebanc iftorafFecTtur m corpore ammali ance pe;cacum:quater m corpore
/ fpintafi non babebimuf omm purgaco fimcoqi peccaco^non immenco quencur. Si
emm babebanc: quomodo eranc beaci m lllo memDrabiti beacictidmif [oco id oft in
paradifo ! Quu"candem abMuce dici bearuf poceft:qm cimore afFicicuruel dolore.'
Quid aucem cimere uel dolere poteranc illi bominef m rancorum canca affluencia
bonorum:ubinecm3rrme-uebacur'necu[[acorponrmataualicudo:necaberacqcc[
quod bona uoluncjfadipifcerecurmec merac quod carnem ammum ue bomimrfe/
ticicer uiuenciroffenderec .' A.mor e-ac impercurbacufin deunracq: mcer fe coniugiu
Fida u fincera fociecace umenciu n-.Si ex boc amore g-andegaudium non defiftente
quod amabacur ad f ruendum. Erac deuicario cranquilla peccaci iqua manence nu[/
lum omnmo aliunde milum quod concnftarec irruebac. kn force cupiebacpbibicu
tignum ad uefcendum concingere.fed mon mecuebanc:ac per bx Si cupidicar&amp;: me/
curiam cunc lllorbominereciam in itlo percurbabac [oco ' AMt uc boc exiftimemur
fuifTe: ubi nullum erac omnino peccatum. Neq: emm nullum peccacum eft: ea que
lex dei probibec concupifcere: atcp ab bif quoqi abfhnere cimore pene non amore
lufhcie. A.bfic mqua uc ance omne peccatum lam ibi f uenc cale peccatum: ut boc de
[igno admiccerenc quod de muliere dommufaic:qui uidenc mulierem ad concuptfcu/
dam eam: lam mecbacuf efteam m corde fuo. Quam igicur felicef eranc ec nutlif
agicabancur percurbacioniburammorum: nullifcorporum [edebantur incommodifi
tam felix uniuerfa fonecareet bumana:fi nec ilU malum quod ctiam m pofteroftra/
ucerencinec quifijuam ex eorum ftirpe imquitacem commicterec:que damnacionem
reciperec. Atq: ifta permanence feIicitate:donec per illam benedidhonem qua didtfi
eft crefate u muttip[icammi:predeftinacorumfiicftorum numerufcomplerecur.-alia
maior daretur quebeatiffimirangehrdaea eft:ubi lam effec certa fecuncaf peccacurfi
nemmemeflememmemqi monturum: ec calif eflee uita fandtorum poft nullum [a/
bonf u dotonf mortir experimencum :qua!if enc pofl bec omnia ir» incorruptione
corporum reddita refurredhone morcuorum.

(jDs lapfu pnmt bominifm quo


bene condita natura eft nec poc
mfi a fuo aucore reparan/QJxi.

CP\V 1 quia deuf cuncfta prefciuit' a ideo bommem quoqi peccaturam ignorare
^—J non pocuit :fecundum id quod prerciuic accp difpofuic ciuicacem fandtam eam
' debemufalTerere:non fecundumillud quod m noftram cogmcionem peruenire rton
pocuicquia m dei dirpoficione non fuic. Non enim bo mo peccato liio diumu pocuic
percurbare confi!ium:quafi deum quod ftacuerac:mucare compulencicum deu^pre/
fciendo ucruqi preuenericud eft u bomo quem bonum creauic g mafufecc fucuruf:
u quid boni eciam (icde it[o effecipre fatfturufi Deufeni K fi dicirur ftatuca
mutare:
unde cropica [ocunone in fcnpcurir fandW etiam pemcuifTe legitur deunviuxca id
dtcitur: q&gt; bomo fperauerat^uel nacuratium caurarum ordo geftabatmo luxca id qct

flTffffffffffTT

14 15 16

II llll|llll llll|llll

17 ie i&lt;

llll|llll llll|IH :ll|llll llll|llll III


23 24 25 26 27

^□cnr
reommpacenrfadluru eTe prefciuerac Fecicitacpdeur ficuc fcripcumeftbommem
redtum: ac per boc uolunracif bone. Non emm redcureflc-c.bonam non babenruo/
lunt.stetn.Bona igicur uoluncafopuf eft dei cum ea quippe ab iIIo fartufert bomo
Mala uero uoluncaf prima: quom.3 omma mala opera pceflic m bomme.- defedcuf'
pociuffuic quidam ab qperc dei ad fua opera:cj opufullum. Et ideo mala opera qma
fecundum fe non fecudum deum:uc eorum operum ranqfrurtuum maloy: uolurar
ipfa effec ueluc arbor mala^aut ipfe bomo m quancum male uoluntatif. Porro mala
uoluntarguifnonficfecundumnacuram: fed conrra nacuranrquia uiciumert:tame
eiur nacure eft cuiur efb uicium: quod mfi m natura non poceft effe: fed in ea quam
creauic ex nibilo :no quam genuic creator de femetipfofttft genuit uerbum per qcf
facTra lut omnia. Qina 8i fi de terre puluere deuffinxit bomm&amp;eadem terra
omifqi
cerrena marener omnino de nibib ert.ammamcf de nibilo fadcam dedic corporpcu
facTr.ifeft bomo. Vfq.adeo aac mala umcuntur a bonifmc cjuif finantur epfe ad de/
monftrandum q poflic u tpfifbene uti lufticu prouidenciflrma creaconfi bona came
fme malifeffe poflinc.ficuc deufipfe ueruf u fummuf:ficut ommf fup iftu caiigmofu
aerem celeftifmuifibilif uifibilifq; creacura: malauero mfi m bonifeire non
poflinc:
quia nacure m qmbuf runt:in quacum narure fimnuncf bone func.Decrabit: porro
malu.nonaliquanatura.queacceMeracueluIIaeiurparcerublararedeaqueuiciaca
ac deprauaca fuerac lanaca:acq: corredra. Arbicnum igicur uoluncatifcunc eft uere
Uberum:cumuiciirpeccanfq:nonferuit.Ta[edacumertadeo:quodamiflumpprio
uicio : nifi a quo dari potuic reddi non poceft. Vnde ueritardicit.fi uof f
iIiuNibera/
uent: tunc uere Iiben ericif. Idipfum efbac fi diceret.fi uor filiuf faluor fecc-
ictunc
uere falui ericifi Inde qmppe liberacor. unde laluacor. Viuebac itaq: bomo feamdu
deum f paraduo: &amp;r corporali 8C Tpincali. Neq: emm erac paradifufcorporalif
ppcer
corponf bona-.ac propcer mentifnon erat fpiricaK Auc uero erat fpintabrquo per
mrenorefi&amp; non erac corpora[ific|UO p excenorerrenfurbomofruercrur: Erac p[ae
ucrunq; propcer ucruq:. Poflrea uero q fuperbuf illeangelufiac per boc muiduf per
eadem fuperbiam a deo ad femecipfumconuerfur:&amp; quodam quafi cyranntco fafitu
gaudere de fubdicif q efle fubdiiureligenfide Tpintali paradifo cecidic: de cuiuf
lapfii
fociorumq: eiurqui ex angehrdei angeli eiureffedh func:m Iibnrundecimo K duo/
decimo buiuropenr facirquancu pocui difpucam: ma[e fuafa uerfuna m boif fenfum
ferpere affedtanficui uciq: ftdci quoma ijje ceciderac muidebac: colubru in
paradira
corpora[i:ubi cum duobufi[[irbomtnibul"mafcuIo Si femma:anima[ia ecia terreflxia
cetera Tubdica Si innoxia uerfabancur: animj fcilicec [ubricum u corcuofiranfrac/
ciburmobile: operi Tuo cogruumperquemIoquerec*e[igic:eoq: perangelica pfinna
preftancioreq: nacuram fpincali nequiaa fibi fubiecTro:»: canq mlcrumeco abuteT
fallacia fermocinacur e Femme:a parce fcilicec mfenoreilliufbumane copule incipief:
ucgradacim peruenirecad cocunvnon erhmanruirum facde credulum.nec errando
pofle decipi:fed dum alieno cedic erron. Sicuc emm Aarcn erranci populo ad idoEu
fabncandumnon confenfic mdudcufifed ceflicoblt-ndcufinec Salomonem credibile
eft errore pucafle idolifeffe feruiendum^ed blandiciirfemineifad illa facnlegia
fuifle
compulfiim.ica credendum eft illum uirum fuefemine.um unum bommem bommi:
coniugem coniugi.-ad dei legem tranfgrediendum non ranq uerum [oquenci credidiffe
reducTtum:fed fociali neceflicudme paruifle. Non emm frufcrd dixic ApofrolurAda
nonj:ftreduc!tufi muher aucem feducta eflmifi quia illaquod ei ferpenr locucureft
cang uerii effcaccepic illcaucem ab umco noluic coTorcio dinmimec m comumoe

l llll|llll llll|llll il
II llll|ll

II llll|llll II

I llll|llll II

peccacimec ideo'minuf reuffed fcienf p-udenfq: peccauit. Vnde u Apofloluf non aic
non peccauicfed non eft feducrtuf.Nauriq: ipfum oftendic ubi dicic:per unu botem
incrautc peccarumm mundam^ paulopoftaperciufin fimilicudme mquic puarica/
tiomfA.de. Hof auce m feduclof mcelltgi uoluto- qui id quod f aciunc non pucanc
e(Te
peccacum illeaucem fciutc. A.lioquin quomodo uerum erir: Adam non eft fedudruf.'
Sed inexpercufdiume feuencacifm eo falli pocuic:uc uemale crederec ee ccimiflum.
Ac per boc m eo quidem q&gt; muker feducta eft non eft ilte feducTruf; fed eii
fefcIUc:
quomodo Fuerat mdicandum quod erac didturuf multer quam dedifti mibi fotiam:
ipfa mibi dedic &amp;; manducaui. Quid ergo opuf eft plunbuf: Ec fi credendo non
funt
ambodecepci:peccandocamenambofuriccapci:KdiaboUUque.fimplicaci,

d De qualicace pnmi bo minifpeccaci adrm!li.(!C. xu.

/TV T? quem uero mouec curaliifpeccarif fic natura non mucecur bumana.-quead/
K^3 modum llla duorum pnmorum bominum preuancanone mucaca eft:uc cance
/ corrupnoni quancam uidemuf acq: fencimuf: &amp;; per banc fubiacerec u morrrac
coc
U cancif canq: mcer fe concrarnf percurbaref u HucTruarec afFeclibufquaUrin pa/
radtfo ance peccacu Iicec m corpore eflec atmalifuciq: non fuic.fed quif boc
mouett:
ucdixi:nomdeo debec exiftimare leue ac paruti tllud fuiflecommiflum:quta in efca
Factum eft:non qmdem mala: nec noxia nifi quia probibtra.Neq: enim quiccj mali
deuf in illo cance f elicicacif paradifo crearec acq: plancarec- Sed o bediencia
commen '
daca eft m precepro-que uircufm creacura racionali macer quodammodo eft omniti
cufcofq: utrcucum.quando quidem fic facta eft uc ei fubdicam ee fic unIe:pernictofu
aucem fuam non eiuf a quo creaca efk fa:ere uolucacem. Hoc icaq: de uno cibi ge/
nere non edendo:ubi alioif canca copia f^biacebac^cam [eue precepcii ad obferuadti
cam breuead memonam recinendum ubi prefercim nodum uoluncaci cupidicafre/
fiftebac: quod de pena tranfgreflionif piitea fubfecucum efV canco maiore iniufhcia
uioUcum eft:quanco FaciUore pofiec obferuancia cuftodtri.

dQuod mpreuancatione Adcadopuf


malum uoluncafacceffic ma[a.(fC xtil.
•&gt;

~B~N occulco aucem mali efTe ceperunt: uc in apertam mobedientia Uberentur. No


^l_£mm ad malum opufperuemrecur: nifi preceflifTec mala uolueaf. Porro male uo/
4 [uncacif micium quid pocuic efle mfi fuperbia i Inicium enim omnif peccaci
fuperbia
eft. Quid efl aucem fuperbta: ntfi peruerfe celficudmif appertcuf' Peruerfa enim
eft
celficudo^deferco eo cm debec animuf mberere: prmcipium fibi quodammodo fien
acq: ee. Prmcipiu boc Fic:cum fibi nimifplacet. Sibi uero ica placec:cum ab illo
bona
immucabili deficic:quod ei magifplacere debuic:q ipfe fibi. Sponcaneufauc eft ifte
defedcuf:quoniam fi uoluncafm amore fupenorifimmucabilifbonia quo illuftra/
bacur uc uiderec: Si accendebacur uc amarec: ftabilif permanerec: non mde ad fibi
placendum auercerecur:ec ex boc cenebrafcerec ac fngefcerec: uc uel illa uerum cre/
deret dixifle ferpenrem uel ille dei mandaco uxonfpreponerer uolunrace :pucaretq:
fe uemalicer cranfgrefTore effe pcepci:fi uice fue fociam no defererec ecia tn
foctecace
peccaci. Non ergo malum opuf faclrum eft id eft illa cranfgreflio:uc cibo probibico
uefcerentur.-mfi ab eif qui mali lam eranc. Neq: enim fierec ille fructuf matuf:
nifi ab

"FW

Tm nTTTTTi m [TTTTTTl TTTTTTn rr

14 15 16 17 18 1!

23 24 25 26 27

xnn;

arbore mala. Vc aucem eflec arbor mala contra naturam factum efbquia mfi utcio
uoluncanfquod concra nacuram emon uciq; f ierec:fed uicio deprauan mfi ex nibilo
facta narura non pofTec. Kc per boc uc nacura fic ex eo babec 9 a deo fadla eflut
aiic ab eo 1 quod f adta efb def iciac.ex boc q&gt; de mbilo facta eft. Nec fic
defictc bomo
uc ommno nibil effec:fed uc inclinacufad feipfum mmur effec cj erac:cum ei q UI f
uma
efcinberebat. R-eficOroicacpdeo:efreinfemecipfobocertribiplacere:non iam mbil
efleefbfednibilo propmquare. Vnde fuperbi fecundum raipcurarrancTraOalio no/
mineappellancur fibi placencef Bonum eft enim furfum babere corinon camen ad
reipfum quod eft fuperbtefed ad dommum quod eft obedientie:que ntfi bumiliu no"
poceft effe.Et tgtcur aliqutd bumibcacif miro modo:quod furrum factatcors* eft
aliquid elaciomr quod deorrum faciaccor. Hocquidem quafi concranum uidecur:
uc elaoo fic deorfum:« bumilicaffurfum. Sed pia bumilicarfacic rubdicum ruperion.
mbil eft aucem fupenur deo -ic ideo exalcac bumilicar que facic Tubdicu deo. Elacia
aucem que m uicio eft: eo tpfo quo refpuic rubtectionem: cadic ab illo quo non efl
qutccj rupenuriK ex boc enc tnfercuf: 8S fic quod fcnpcum eft. Deiecifti eoPcum ex/
collerencur. Non entm aic cum elan fuiffenc: uc priufexro[lecur:&amp;: poftea
deicerentfs
fed cum excollerenrurcunc deiedtt func. Ipr u m quippe excollntam denci eft. Qua/
ppcer q, I1UC m ciuicace dei &amp; ciuicaci dei m boc feculo pegrmanci maxie
comfdac 4
bumiIicansimeiufregequieftCbriftufmaxtmepredicacur:concranuq:buicuircuci
elacionif uictum: m emr aduerfano qui eft diabolurmaxtme domtnan :racnrliccerir
edocecur. Profedto tfta eft magna differenciaqua ciuicafunde loquimurucraq: dif'
cermcur.una fcilicec rociecafi piorum bommum:aIcera impiorum: ftnguta quecp cum
angebfad fe percmencibufim quibufpreceffic bac amor denbac amorfui.Mamfefto
ergo apercoq; peccaro:ubi fadtum eft:quod deuff icri probibuerat: diabolufbomme
non decepiffec.nifi lam ille fibi ipi placere ccpiflec. Hmc emm ic delectauiDqd:
dictu
eftenctfficuc dn:quod mebuf eflepoffenc fummo ueroq: prmcipto cobercdo p obe/
dienttammon fuum fibi exiftendo prtncipiu per fuperbiam. Du emm creanmon fua
uencace: fed dei uen parcicipacione func dn :plufaucem appecendo mmureft:qut dfi
fibt fufficere di!igic:ab illo q ei uere fuff icic:deficic. Ulud icaq: malli quo cu
fibi bomo
placec:cang fic 8C ipfe [ume :auercicur ab eo (umme.quod ei fi placec: &amp; ipfe
fic lume.
Illud inq malum preceflerac mabdico: ucfequerecurbocma[um:quod perpecracum
eft in aperco. Verum eft emnvquod fcrtpcu eft. Ance rumam exalcacur cor:&amp;: ance
gloriam bumtltacur. Illaprorrur ruma quefic m occulco-precedic rmnam queficm
mantfelto:dum illa rutna effe non pucatur. Quifenim exalcacionem rutnam putat:
Cum lamricibtdefedtur: quo elt relicTrur excelfur:' Quiraucem ruinam eflenon
uideac: quando ficmandact eutdenr^ tndubicacacranfgreffio' Propcerbocdeuf
illud probtbmc:quod cum eflecadmifrimmulla defendi poflec lmagtnaaonetufticie.
Ec ideo audeo dicereifuperbirefle ucile cadere m aliquod apercum mamfeftucp pec/
catum:unde fibi defpicianc quuam fibi placendo cectderanc. SalubriufemmPecruf
fibt dtfpucuit: quando fleutc:qm fibt placmrquando prefumpfic. Hoc dicitfc: facer
pfalmufi Imple facief eozc ignomtniai&amp;querec nome cuu dfie.id eft uc cu
eifplacear
querectburname cuti :q iibi placueranc: querendo fuu.

tiJDe fuperbia tranfgreffianifique tpfa


futc cranrgreffione decerior. tLC.xuu.

11 111111111 11

1 111111111 iiii|iiii 11

1 iiii|iiii 11

IX

jfed e(t peior ddmndbiliorqifuperbia: q eciam m peccaof mdniFefciffufFugium


' excufacionif mquirtcur i ficuc illt pnmi bominef: quorum &amp;: illa dtxic-
ferpenf
' feduxit mei u manducaui: et dle dixtc muher quam dedifh mibi: bec mibi dedic de
ligno^ edi. Nufij bic fonac peciuo ueniemuf q imploratio medtane.Nam Ucec i(h
non ficuc Ciyn quod commilerunc negene: ddbuc tamenfuperbia quenc in alium
referre.-quod perperam fecic. fuperbia mulienfm ferpencenrfuperbia um in muliere.
Sed accufaao pociuf: ej excufatio uerd efbubi mddaa diumi eft aperta tranfgrefiio.
Neqi.n.boc ppcerea no fecerunc: quia id mulier ferpence fuadence:uir muliere im/
paraence commificiqfi quiccj deo cui ue[ crederet;:uel cedered anceponendu f uenc.

d De mOicia retnbutionifquam pnmi bofef


pro fua mobediencia receperunc. ^ C.xv.

Via ergo concemptuf eft deufmbenf qut bominem creauerapqui ad &lt;uS ima/
ginem eum feceraciqui cecenfdimaUbufppofuerdtiqui m paradifo cofticuerdt:
quTTETum ofm copiam falunfq: pre(literdc:qui precepcifnec plunbufnecgrandibuf:
nec difFicilibuf onerauerac:fed uno breuiffimo acq: [euiflimo ad obediene
(alubntace
admimculacuf fuerac: quo fuper eam creacuram cui Iibera feruituf expedirec fe effe
| dommum commonebac:iufta damnatio fubfecuca efbtalifq: damnano:utbomo qui
cuftodiendo mandacum fucuruf fueracetidmcarnefpiricaUfnerececiam mece car/
nalif: &amp;: quia fuperbia fibi pldcueraridei lufticiafibi donareturme ficut
dffaftdbdt M
fua effet ommmodo poteftace: led a feipfo quoq: diffentienOfub lllo cui peccddo c6/
fenftcipro Iibercatequam concupiuic: duram mtleramq; agerec feruitutem:mortuuf
fpincu uolenf:»! corpore moncurufinuituf:defercor ecerne uice.etia ecerna nifi grd/
cta Uberarec.morce damnatuf. Quifq: butufmodi damndtionem uel mmi&amp;uel miuftd'
pucat; meciri profecto nefctc:quancafuenctn peccdndo iniquitdfubi tdnrderdcnci
peccandi faciUraf. Sicuc enim Abrae n6 immento magna obediencia predicacurqa
ut occiderec filiumirefdifticiIUma eft imperaranra u xn paradifo tato maior inobe/
dientia futtiquantoid qd* precepcum eft nulliuf dif-nculcaaffuic. Ec ficuc
obedientia
lecundi boifeo predicdbiUor quo fad-ufeftobedienrulqidd morcenvita mobediecid
pnmi hommifeo deceftabiUor quo factufeft mobedienfufq: ad morcem. Vbi emm
magna e(tmobedienae penapropolica.-&amp;: refd credtore faciUfimperaraiquifnd fdtif
explicec:qudnrum mdlum fic non obedire m re facili ti. tdnte poreftacif impeno :eC
rato Cerrena fuppliao ' Deniq: ut breuicer dicdcur:m illtuf peccaa pena: qd inobe/
diencie nifi inobedienaa retnbuca eft '■ Nam que bofnif eft alia mifena: mfi
aduerfuf
eum ipfum mobediecia eiufipfiuOuc quoniam noluic quod potuitiquod non poteft
uelic ! In paradifo enim etiam fi non omnia pocerat ante peccacum :quicquid camen
non pocerac.-nci uolebac:^ ideopocerac omnta:queuoIebac. Nuncuero ficucm eiuf
ftirpe cognofcimuf:K diuma fcnpcura teftacurbomo uanitaa limiliffacW c. Quif
enim cnumerac cjmulta que non poceft uelic: dum fibi ipfeid eft uoluntaa etufipfe
animuf eiufeocf inf erior cdro eiuf non obceperac ■' Iplb nanq: inuico:8i:
dnimufple/
runq: curbaeur.a: caro doIec:&amp;: uecerafcic:&amp;: moncuna: quicquidaliud
patimunqct
non pateremur inumifi uoluntan noftre noftra natura omnimodo atq: ex omnibuf
partibufobediree. A.c eni aliqd caro pacii; :quo feruire nd linicur. Quid mtereft
iide:
dum tamen per lufticiam dominacifdeiicui fubdia leruire nolutmuficaro noftra que
nobif fubdica fuerat non feruiendo molefta ficiquduifnofdeo non feruiendo moleftt

li llll|lll llll|lli ni|ll njrnn [rniWi m\ iirnm II llll

10 11 12 13 14 15 16 17 18
23 24 25 26 27

^XHII^

nobtf pocuenmufee no illt '. Neqi.n. ftc ille noftro uc nof ferutno corpif mdtgemuf
U tdeo noftra eft quod perapimuf mon illiuf pena quod fecimuf.DoIorefporro qut
dtcunc carnif' antme func m carne:*: ex carne.Quid eram caro per feipfam fme aima
uel dolee.-uel con ;upifcic '. Sed cu concupifcere caro dicicur ue[ do[ere:aur ipe
bomo
e fl:ficucdifleruimuf auc aliquid anime quod carnifafficicpaflio^uelafpera-ucfaciac
dolorenruel lemf: uc uolupcacem. Sed dolor carnif cancummodo ofFenfio eft anime
eX carne: 8i queda d b eiufpaflionediflenfio:ficuc anime dolor:que crifhcia
nucupai::
diflenfio eft ab uf que nobif nolccibufacciderunc. Sed tnfticia plerunq: precedic
me/
cufqui u ipfe tn anima efbnon m carne.DoIorem aucem camifnon precedic ulluf
quafi mecufcarmf qut ance dolorem m carne fenciatur.uolupcace uero pcedicquida
appecicufqut fencicur m carne:quafi cupidicafeiufificuc famef u ficif:»; ea que m
ge/
nica[ibufuficaciu r Itbido nommac':cum boc fic generale uocafculum omnif
cupidicattp
Nam u. tpfam tram nibil aliud efle g ulcifcendi Iibidmem ueceref defmierunc. quauif
nonnunq bomo ubi umdicle nulluf eft fenfufienam rebuf mantbuf irafcaf:uc male
fcnbencem fhlum collidac: uel calamum f rangac iracuf Verum u ifta Iicet trraciona
'
biltor: caman quedam ulcifcendi Itbido eft. u nefcioqueuc itadixenm: quafiumbra
recnbucionifuc qut ma!a faciunc:mala paciancur. Eft igicur Iibido ulcifcendi que
ira
dicicuneft Itbtdo babendi paccuniam; que auaricia:eft Iibido quomodocunq: umcech
que perutcacta : eft [ibido glonandt : que lacTrantia nuncupacur. Sunc mulce uaneq:
libidmefquarum nonnulle babenc enam uocabuU propria quedam uero no babenc.
Quif enim facile dixeric quid uotecurltbido dommandpquam camen plurimti ua/
lere tn cyrannorum antmif ectam ciuitia be[[a ceftancur ?

([De [tbtdmif malo cuiufnomen cum mu[cif


uicuf congruac: propne camen moabuf
obfcoemf corponfafTcnbicur. d C.x vi.

f ] Vm igicur finc mutcarum [ibtdmefrerum :camen cum Iibido dicicur necf cuiuf

\_ I rei [ibido fic addicurmon fere affolec animo occurreremifi illa qua obfcene
pcef

corpSrif excicacur.Hecaucem fibi non iblum cocum corpufnec fblum excnnfecuf:


uerum eciam mcnnfecuf uedicaccocumq; commouecbominem.-animifimiltfaffectu
cum carmf appecicu corauncto: acq: permixco:uc ea uolupcaf fequacurqua maior
m uolupcanbuf corponfnulla efbica uc momeco ipfo cemponfquo ad eiufperuemt?
excremum:pene omnif acief u quafi uigilia cogicacionifobruacur. Quifauce amicuf
faptencie fandcorumq: gaudtorum coniugalem agenfuicam=fed ficuc A.po(to[uf mo/
nuic (cienf fuii uafpoffidere m fancMicacione u bonoremo m morbo defideni ficuc
K gencefque tgnoranc deummon mallec:ft poffcfine bac Itbidme fi[iofprocreare:uc
ectam m boc ferende prolif offiao:fic eiufmenci ea que ad boc opuf creara func:que7
admodu cecera fuif queq:openbuf diftnbuta membra ferutrenc-nucu uoluntactfacra
non eftu [ibidmifmcicaca .'Sed neq: ipi amacorefbuiuf uolupcacif fiue ad cocubituf
comugalef fiue ad immundiciaf flagicioir cum uoluermc commouencur:fed aliqndo
tmporcunuf eft i[[e mocuf nullo pofcence.aliquando aucem defticuic mbiancem:*: cu
tnantmo concuptfcenaa ferueac:fngecm corpore.-acq: ica mirum m modum no fbltt
generandt uoluncan: uerum eciam [afciuiendt [ibidtnt Iibido non feruica; cum coca
plerunq: menn cobibenn aduerfecur nonnunq aduerfuf feipfa diuidicur-commocoq:
animo m commouendo corpore feipfa non fequicur.

~ \\u ll|lll

I llll|lll llll|l

I llll|llll llll|llll II

I llll|llll II

HL

(JJ5e nudttace pnmorum bommum iquam poft


peccacu curpe: pudendaqi uideruc. C xvu.

/TV EnCo buiuf [ibidmif maxtme pudec.mcnco u ipfa membra:que fuo quodam
" 1 9 uc ica dixenm luremon omnimodo ad arbicnum noftrum:mouentur:aut non
( mouentur-pudenda dtcuntur :quod ance peccacum bommifnon fuerunc.Nam ftcuc
fcnpcueft: nudt eranc:&amp; non confundebancurmo qieiffuanudicafefrecincognica:
fed curpifnudtcaf nondum erac:quta nodum Itbido membra illa precer arbicnu oa I
mouebac:nondum ab bominifmobedienriam redarguendam fuamobedtencia caro
quodammo ceftimcuum perbtbebac. Neq: enim cect creaci eranc uc imperittt uulguf
opmacur: qndo qutdem ti tlle utdic anima[ia:quibufnomma tmpofuic: u de tllalegict
uidtc mulier quta bonum eft [ignum m efcam:K quia p[acec ocultf ad uidendu. Pa/
cebanc ergo ocu[i eorum: fed ad boc non erancaperti: boc eft non accenci: uc cog/
nofcerenc qutd eifmdumenco gracte preftarecur: quando membra eorum uoluncan
repugnare nefctebanc. Qua gracta remocauc pena reciproca inobedienua plecfterec:
exricic m motu corponf queda impudenfnouicafunde effcc mdecenf nudicaOffi fecic
accencoOreddidtcq; confufof. Hmc eft q&gt; poftea q mandacum dei apca cranfgrelTtoe
utolarunc fcnpcum eft de illtf Ecaperci func oeult amboru.&amp;! cognoucrunc:qa
nud(
eranc: U confuerunc folta ficuf: u fecerunc fibi campeftna. A.perct funt inquic
oculi
amborum: non ad uidendummam u ancea uidebanc:fed ad difcernedum mter bonu
quod amiferanc:&amp;! malum quo cccideranc. Vnde U ipfum [ignum eo q&gt;
tftamfacerec
dinofcentiam:fiaduefcendumconcrauecitumcangerecur:exearenomenacceptc:uc
appellarecurltgnum fctentie boni u mali.Ex apercaeram morbi mo[eftia:euidetior
fnc ecia ucudtcaf fairatif Cognoueriic ergo quia nudt eranc: nudatt fulicec ea
gratia:
qua fiebac:uc nudicaf corponfnulla eof [ege peccan menti eorum repugnance con/
funderec. Hoc icaqi cognouerunc:qct feticiufignorarenc:fi deo credcref&amp;r
obediecef
non committerenc: quod eof cogerer expertrt:mftde[icar&amp;: mobedientia qd
nocerec.
Promde confufi mobedtentia carniffue:tanq tefte pena mobedtentie luexonfuerunc
folia ftci: u fecerunc fibt campeftna-id eft (uccmctoria gcniraliu. Nam qda
mcerpref
fuccmctona pofuerunc. Porro aucem campeftna [atmum quidem uerbum eft:fed ex
eo dic^um:q&gt; muenef qui nudi exercebancur m campo pudenda openebanc.undeq
ica fuccindti func campeitracofuuIgufappeUac. Quod icaq; aduerfufdamnaca culpa
mobedienne uoluncace tibido mobediencer mouebac: uerecundia pudencer cegebac.
Ex boc omnefgencefquoniam ab i[[a ftirpe pcreate func :ufq:adeo cenenc m ufu pu/
denda uelare:uc quidam Barban illafcorponf parcef nec m balneif nudaf babear.-fed
cum earum cegumenciflauanc. per opacafquoq: Indie folitudmefcum qutdam nudi
pbitaropbencunundeGymnofopbiftenominancuriddbibenccamengenicalibufce/
gummca:qaibufper cecera membroif carec.

(JDe pudore concubicufmon folum


uulgan:fed ecia coniugalUlCocvra.

OPuf uero ipfum quod libidme tali peragiturmon folum m quibufq: ftuprifubl
lacebre ad fubterfugienda bumana tudicta requtruncur.-ueru ectam m ufu fcor/
Corum quam cerrena ctuicaf lictcam curpicudmem fecic.-quamuifid agacur quod eiuf
ciuttacifnulla [ex umdtcaodeuicac cfi publtcum ectam permifla atq; impumta Iibido
confpecftum:aj uerecundia nacurali babec prouifum [upanana tpfa fecretu.faciliufcp

12 3 4 5 6 7

II lllll|lll III

xrat

pocutc rmpudicttia no babere umcula probtbittoniOcj impudencta remouere lattbula


illiuf fedicacif Sed banc eciam ipli turpef curpitudmem uocanctcuiuf [icet fmt ama/
coreOoftencacorefefle no audenc. Qmd c6cubtcuf coniugahfq fcctm macrimonialul
prefcnpca cabularum procreadorii fic caufa [iberorum '. Nonne Si ipfe gcj fic
[icicuf
si bonefcufiremorum ab arbitnfcubite conqutnc?Nonne omneffamulofacq; ipfof
enam paranympbof Si quofcuq; mgredi quelibec necefiitudo permiferat :ante mitcic
foraf q uel blandin coniunx coniugi mcipiac .' Ec quoniam ficuc ait quidam eciam
H_omam maxtmufaucor eloqupomnta reclrefacTra m luce fe collocan uolunt.id e
appecunc fcin.boc recle FacTrum fic appenc fcin:uc eamen erubefcac utdert. Quifeni
nefcic uc Filu procreencur quid mcer fe comugef aganc:quando quidem uC td agacur:
canca celebncace ducuncur uxoref:&amp;: tn cum agicur.-unde filu nafcancur mec tpt
fnlii
fi qui mde lam naci func ceftef ftert permtctuncur '. Stc enim boc recte fadtum ad
fui
notittam [ucem appetic animorum :uc camen ref ugiac oculorum. Vnde boc .'ntfi qa
(icgencunquod deceac ex nacura:ucenam quod pudeacicomicecur ex pena.

CLQuodparcerircatqi [ibidmifca uittofemouentunuC


eaf necefie ftc frenif fapietie cobiberi:que m illa ance
peccacum nacure fantcace non f uerunc. {§~C. xix.

Tr^vlnc eft q/ a. ;[[i pbtlofopbi qut uentati propiuf accefferuncuram atcp [ibtdmS

, J piiciorafanimi parcefefle conf effi funt^eo q&gt; curbide acqi tnordmate


mouerent;

^ ad ea eciam que fapiencta perpetran uetac: ac per boc opuf babere moderatnce mece
acq: racione. Quam parce antmt cerciam'ue!uc m arce quada ad tflraf regedaf pbibec
co[[acam:uc illa tmperance ifttf feruiencibufpoflic m bomtne mfticia ex omnt ammi
parce conferuan. He igiCur partefquafsJ m bomtne fapience ac cemperance facetur
efie uictofaf uc eafab bifrebufiad quafimufte mouencur:menf compefcendo u cobi/
bendo refrenec ac reuocec: acq: ad ea permicrac:que fapientie [ege conceffa
func^ficuc
iram ad exercedam tuftam coercionenvficuc [ibtdmem ad propagande probfofficiu:
be mq parcef tn paradifb ance peccacum uiciofe non eranc. Non enim concra redra'
uoluncacemadaliquid mouebancur.-undenecefleefleceafrauonifcanq frenifrege/
cibuf abftmere.NamcjtnunciCdmouencur--&amp;;ab eif qui cemperancer &amp;Mu(ce&amp;:
pie
utuunc:a[taf factliuPaliafdifficiIiuC camen cobtbendo &amp;; refrenando
modtficanc':non
eft uctq: famcaf ex nacura-. fed [anguor ex culpa. Quod aucem tre opera «Itarumq:
affecTrionum :m quibufq: didhf acq: f acttf non ftc ablcondtc uerecundia uc opera
[i/
bidtntf: que fiunc gemcalibuf membrif qutd caufe eft mifi quia m cecenf mcbra
corpif
non tpIeafFecfioneCfed cum eifconfenfericmolucaf mouec:que in u(u eorii ommno
dominaeVNamquifquifuerbuemicciciratuOuelecia queqpercucicmonpoffecboc
faceremifilmguafa; manufmbence quodammo uoIuncace:mouerencur.quemebr4
eriacu iranulla eft: mouent;eademuo[uncaceAc uero gentcalefcorportfparceftca
[ibido fuo mri quodamm6 mancipauic-uc moueri non ualeanc: ft tpfa def uertt: ii
ntli
ipfa ue[ ultro ue[ excitata furrexertc. Hoc eft:quod puderboc e:quod mcuenctum
oculof erubelcendo deuicac. Magifqi ferc bomo fpcctanrium mulctcudtnem quando
miufte irafacur bommug ue[ uniufafpectum quando mfte mifcecur uxon.

(JjDeuaniflimaeurpitudmeCyntcorum. (TC.xx.

I llll|lll llll|l

^m

ii iiii|iiii m
i iiii|iiii ii

XC

~^V O c illi canmi pbilofopbi boc eft cynici nd uiderunc: pferenref cdrra bumana
J — C_uerecundiam:qutd altud g canmam:boc eft tmmundam impudenceq: fencetia:
( ut fcilicec quomam luftum efb quod fic cum uxore: palam non pudeac id ageremec
m uico nec platea qualibec comugalem concubicum deutcare. Vicic came pudor na/
curalif opmionem eiurerrorifiNam &amp;ft perbibenc boc altquando glonabundu fectfle
Dtogenemuca pucancem fedcam fuam nobilioremfucuranvfi tn bomtnum memona
mfignioreiurimpudenaafigerecur.-pofcacameac/niciffienceMacumenr.pIufqjua/
luic pudor ucerubefcerenc bo mtnerbomtntbuO q error uc bomtnefcanibufee ftmilef
affectarenr. Vnde &amp;: illum ue[ illof qut boc feaffi referuntur:poctufarbicror
concu/
bennum motufdediffi; ocultfbomtnu nefctennum quid fub pallio gererei::q bumano
premence confpeclru pocuiffe illam peragt uoluntacem. Ibi enim pbi nd erubefcebac
utden fe uelle conctibere: ubi Itbtdo ipfa erubefceret furgere. Ec nunc
uidemufadbuc
effe pbiloropbo f cynicofi Hi entm func qui non folum amittuntur pallio :uerum ena
clauam ferunc.nemo camai eorum audcc boc facere:quod fialtqm aufi efimc:ucnd
dtcam icTibuflapidancium:cerceconfpuennum faliuifobruerentur. Pudecigic'bumf
Itbidintfbumanam fmeulladubtcandenaturam. u menco pudet.Ineiufquippetn/
obedietia que gcnicalta corpifmebra folif fuirmonbuffubdidic.-K poteftate uolucacif
enputc: facifortenditur:qutd ficbominif tlli pnme tnobedientte recnbutum qct m ea
parce maxime oporcuitapparere:qua generarur tpa natura:que 1II0 pmo a magno
in decenureft mutaca peccaco:a cuiuf nexu nulluferuicur:ntfi td^quod cum omner
muno effint m communem pemtaem perpecracum eft: m. deuufhcia mndicacu: dei
gracia in fmgultfexptetur.

&lt;[be benedtdhone mulciplicade fecuditatifbumane


ance peccacum quam preuancatio non adimerec:
u cui Iibidimf morburaccefienc. (EExxi.

7"T ^ r ' c ,ta&lt; ? at credamufillof contugefm paradtfo conftiCutofper hanc


Iibidmem
k _/ — *.?e 1 ua erubefcendo eadem membra cexerunt:imp[ecuroffuifie:quod m fua be/
nediclionedeurdixic:creface:&amp;:mu[cipIicamini:s;impIececerram.Pofi:peccacugppe
orca eft bec Iibido.-poft peccaciicanacura n6 impudenfamifia poceftace cui corpur
exomniparcereruiebac:refic:actedit:erubuic:operuic.IIIauerobenediaionupcaif:
uc coniugau crefi:ercnc:&amp;: mulnp[icarentur:&amp;: implerenc
cerram:quamuir&amp;: mdelm/
quenciburmanreriocamen anceq delinqucrenc^daca eft:uccognofcerecur:pcreatione
huorum ad glonam connubii non ad penam pertmere pcccatt. Sed nunc bommef
protcAo ilhuf.que m paradifo fuic felicicatifignarimifi per boc quod experti funt:
id eft per Iibidmem de qua uidemuf ipfam etiam boneftacem erubefcere nuptiarum:
non potuifiegigni f.Iioroptnantur.alit fcnpturaf dtumaf ubt legicur poft peccatum
puduiMenudicatif: u pudenda eff; concedca- prorOir nonaccipientef-fedmfideliter
irndentenalti uero qjamutfearacapianc: &amp;: bonorencnllud camen quod diclum eft
crelcice &amp;: mulciplicammi non Tecundum carnalem fecundtcatem uolunt
inre[[igi:qa
&amp;: lecundum animam legitur cale aliquid diccum. Multiplicabif m anima mea utr/
cuce.uc id qct in geneft fequtc u tmplece terra: ai dnamtni eiuf: terra mtelligac
carne
qua pfentia fua implec aima eiufque max fe dommaCcu tn uircuce mulnplicac' .car/
nalel attc fecuf fme Iibidme.que poft peccactt exorca:mfpedra:cdfura:ueLita eftmec
cuc naki pocutfle.-ficuc neq: nuc pofTuncmec m padtfo fucuroffuifie.fcd fonfficut
ec
tactu e. jsja pofteaci mde dimtffi func-ad gtgncdofftltorcoierunc eofq: genuerunc.

II llll|llll II

^im;

dPecopuIa coniugali adeapnuf


infhcuca accp benedirt:a,tg;.xxil.

■&gt;

"fcC Ofautem nullo modo dubitamuf:recundubeneditftionemdetcrercere&amp;! mu[/


J f t iplican 86 implere cerranvdonum eTe nupaarum:quafdeufanre peccaru boif
f ab imtio confticuic: creando mafculum &amp;; femmam : qui fexuf euidenf uciq; m
carne
{ eft. Huic quippe open dei 81 benedidtio ipfa fubiuncTa eflr. Nam cum fcnpcura
dix/
iffec.-mafculu K Femmam frecic eofcocmuo fubdidic:&amp;: benedixic eofdeuf dicef
crefcicet
U mu[cip[icammi:&amp;: implece cerram -86 dommamim eiuf &amp;icecera. Queomnia
quanij
non mconueniencer po(fmc eciam ad mrellectum fpincalem referri:mafculuf camen
86 femmanon ficuc fimite aliquid eciam m bomme uno mcclligi potefbquiauidehcec
m eo aliud eft quod regic:aliud quod regicur:fed ficuc euidenffimeapparec m diuerfi
fexuf corporibuf mafculum 86 feinmam ica creacof uc prolem generando crefcerenc:
U mulciplicarent; ;&amp;; implerenc cerram. Cui fencentie cam euidenci magne
abfurditacif
eft reludlan. Neq; enim de fpincuqui imperat.&amp;: carne que obcemperarauc de aimo
rationali quiregic: 81 irranonali cupiditace:que regicur :auc de uircucc
cocemplanua:
que excellic:&amp;: de acTriua-que fubdicupaur de mcdledtu mencif:&amp;: fenfu
corponffed
apercedeumcuto coniugaIi:quoinuicemfibiucerq;fexufobftringiddommufinter/
rogacuf; ucrum [icerec quacuq; caufa dimitcere uxorem ! quoniam propcer dunciam
cordif Ifraelicarum Moyfef dare [ibellum repudu permific:refpondic accf aic. Non
legifhfqa q feac bommem abmicio:mafcuIum 86 femmam fecic eof:&amp;: dixic.propter
boc dimitcec bomo pacre 86 matre 86 adberebit uxon fue-- 86 erunc duo m carne una ■
Icaqi lam non func duo:fed una caro. Qiiod ergo deuf coniunxic:bomo nonfeparec.
Cercum eft igitur mafculum 86 femma ica pnmicuf mfhcucofuc nunc bommefduof
diuerfi fexufuidemuf: 86 nouimuf unum aucem dici uel propcer comunclionemuel
;ppcer origme Femme:que de mafculi lacere creara e. Na 86 Apoftoluf p boc y&gt;mu
qct
deo mfhcuece pcefIicexempIu:fmguIofquofqi admonec:uc uin uxoreffuafditigant.

d An ecia m paradifo generandii fuifcfi nemo


pecca(Tec .uel ucif cocra actu [ibidifpugnatura
illic f uiffic cradicio cafticacif- (lCxxiii.
Q

jVifqi aute dicic non fuiffe cotturof: nec generacurof nifi peccaflentiquid dicir.
fi pc opcer numeroficacem fandtorum neceflanum bommif fuifle peccatum '.
Si enitn non pcccando fob remaneret:quia ficur putancmifi pcccaffenc:generare
nt&gt;
poffenc: pfcclro ucno foliduo lufh bominefpoffenceffe:fed mulci^neceffariu peccani
fuic-Quod fi credcre abfurdum efbillud potiufeft credendum q&gt; fancTroru numeruf
quancufcomp[endeil[ifuffiacbeatiflimeciuitati:tatufexifteret:&amp;;finemo
peccaffec:
qncufnuc per dei graciam de mulcitudme colligicur peccacorum:quoufqifilu buiuf
fecub generanc: 86 generancur. Ec ideo ille nupcie digne felicicate paradifi fi
peccatu
non f uiffjc: a. dibgendam prolem gignerenc: 86 pudcndam bbidinem non baberent.
Sed quommodo id fien poffet: nunc non eft: quo demonflrerur exemplo-nec ideo
Camen mcredibde debec uiderretiam i[[ud unum fine ifta [ibidme uotuncaci pocuifle
feruire:cuicocmembra nuncferumncAcueromanuf&amp;; p;defmouemuf cum uolu/
mufad ea que bifmembnf agenda func fme u[[o renifu canta f acilirace:quanta et m
nobif ec m alufuidemuf: maxime m artificibuf quorumqioperum corpora[iii:ubi ad

i m

:;;llll|llll llll|llll llll|llll II

I llll|llll II

&lt;**

exercenda mftrmiore rardioremcp nacuram agitior acceflic mduftria^ec no credimuf


ad opufgeneracioniffi[iorum:fi libido nonfuiffcquepeccacomobediecierecrtbuca
elbobediencer bommibufad uoluntatif nucum fimiliter uc cetera potuifle tlla mebra
feruire .' Nonne Cicero m libnf de R.el?ub[ica cum de unpioic diff erena
difpucarer:
&amp;: bmufrei fimilicudmem ex nacura bominifalTumerec:uc filufdixic tmperari
corpif
membrif: propter obediendi f acilicatem. uiciofaf uero arami parcef uc feruof
afperiuf
coerceri '■ Ec uciqi ordine nacurali animuf antepomcur corpom u came ipfe animuf
imperat corpon Faciltuf qm fibi. Veruncamen bcc Iibido ! de qua nunc diffenmufeo
magiferubefceda extftequo animuf m ea nec fibi efFicacicer imperac ue omnmo no
libeacme: ommmodo corporruc pudenda membra uolucaf pociuf q libido commo/
ueac. Qiiod fi tca effec: pudenda non eflenr. Nunc uero pudec antmum:refi(ti fibi a
corpore:quod ei nacura mfenore fubiedtum eft. In alufquippe affectionibufcu fibi
refi(tiC:ideo mmufpudec.quia cii a feipfo umcicur: ipfe fe umcic:&amp;! fi
mordmaceacqi
uinofe : quia ex btfparcibufque rationi fubuci debenc: ramen a partibuffuiOac p boc
uc didtum eft :a feipfo umcitur. Nam cum ordinace fe animuf umcit:ut irracionalef
mocufeiuf mentt raaoniq: fubdanf.fi camcn Si illa deo fubdica efbbudifatq; uircucif
eft .Mmuf camen pudec: cum fibi animufex uiciofif fuif parcibuf non obtemperat: q
cum ei corpufquod alterum ab iI[o:atq: mf ra lUum efb ii, cuiuf fine illo ulla
nacura
non uiuic: uolenci lubenticp non cedic. Sed cum alia membra retmencur uoluntacif
impeno:fme quibufi[Ia:que concra uoluncacem [ibidme concicanc ud quod appeciic:
implere non poffunt:pudiocia cuftodtcurmon amifla:fed non permiffa dcledtacione
peccati. Huncrenifum:bancrepugnantiam:bancuo[uncatifSi [ibidimf nxanvuel
certeaduoIuncacirfufFicienciam:IibidinifinduIgentiam:procu[dubionificu[pabi[ir
mobedienna penali inobedimcia p!ecfteret::in paradifo nuptie non baberent:fed uo/
[untatimembraillautcecera cuncfta feruirenc. Ica gemcalealuumuaf mbocopuf
creacum femmarecucnunc cerram manuf.aj quod modo debacre nobifuolencibuf
diligennufdifpucareuerecudia refifhc:&amp;! compellic ucniam bonore prefaco a
pudicif
aunbuf pofcere: cur id fierec nutla caufa cffec: fed in omnia: que de buiufmodi
mebnf
fenfltm cogitancifactmgerent.fme ullo timore obfcenicacif [iber fermo ferrec nec
ip^a
uerba eflenc que uocarentur obfcena:fed quicquid mde dicerecur cam boneftum eec:
q de alufctim [oquimur corponf partibuf Qiiifq: ergo ad bafhtcerafimpudicufac/
ccdic:cu[pam refugiac non nacuramfacTa denocec fue curpicudirafno uerba noftre
neceflicacif In quibuf mibi facillime pudicufa; religiofuf ledtor uel audiror
ignofcit:
donec mfidcticacem reMam: non de fide rerum inexper carum :fed de fenfu exptoru
argumentantem.Legic cnim bec fme offenfione:qui non exborrec Apoftolum bor/
renda femmarum flagitia rcprebendentermque immucauerunc nacurale ufum:m eu.
ufum :qui eft concra nacuram;precipue quia nof non damnabilem obfcemcate nunc:
ficuc ille commemoramufacq: reprebendimuf fed tn explicandifquancum poflumuf
bumane generaciontf eff ectibuf uerba camen ficuc ille obfcena deuicamuf.

(LQuodmfoncef botef a; menco obedtencie m paradilbper/


manecef lca gemcalibuf mebnffuiffenc ufun ad generacione
prolifficuc cecenfad arbicnum uoluncattfl (^Gxxim.

^mmarec tgicur prolem uir: fufcipercc femma gmicalibufmembrtfquando id


opufeffec.-a; quantum opufeffcuoluncace mocifno Iibidme conciracif.Neq,'

&amp;%

II lllll|lll III

lllllll|lllllllll|ll
17 18

23 24 25 26 27
xmr[

enim ea fola membra mouemufad nuCum:que compadhf arctculaca (uncofTibuflicue


pedef&amp; manuf u digicof uerum eciam iIU que mollibuf remifQi limc neruificu
uolu/
mufmouemufagitado: &amp;c porrigedopductmufi u corquedo f-[edcimuf:a: coTtnngeda
duramuf ficuc ea func:quemore: ac facie quancu pocefbmouecuolucaf.PuImdef
demq; ipfi omnium medullarum moIIi(Timi:ac uifcerum: U ob boc ancro pectonf co/
munitrad fpincum ducendunvac remiccendum:uocemq: emiccendam:feu modificada:
ficucfolleffabrorum iielorgdnorumifUnnfirelptrdncinioquennfdamantificanCdCil;
feruiunc uoluraci. Omicco qi animalibuf quibufdam nacuralicer mficum e:uc cegme
quo corpuf omne uefticunu quid m quociiq: loco eiuf fenfermc ambigedumubi Cactt
moueanc ubi fenciunc.nec folum mfidenref mufcafiuerum eciam berencefanftafcucif
cremore difcucianc. Nunquid quia id non poceft bomo: ideo creator quibuf uoluic
ammancibuf donare non pocuic ! Sic ergo u ipfe bomo pocuic obedienciam eciam
mferiorum baberemembrorurmquamfuatnobedientia perdidic.Neq: enundeo dif/
ficile f uic fic i[[um condere:uc m ciuf carne etta illud no nifi eiufuoluntate
moueret; :
quod nunc ni r i [ibtdmeno mouecur- Nam u bommum quorunda nacurafnouimuf
mulcum cecerif difparef Sl ip(a rancate mirabilef nonnuIU uc uo[unc:de corpore fuo
faciencium:que alu nullo modo poffimt:&amp;; audica uix credunc. Sunc enim q a
auref
moueanc:uel lingulaf uel ambaf fimul. Suc qui cocam ceianem capice lmmoco qnctt
cappilli oce.ipanc deponuncad froncem: reuocancq: cum uolunc. Sunc quieorunt:
queuoraueruncmcredibilicerplunmaecuaria: paululu precordiifcotrccTracifcancj
defaccuto quod pUcueric-incegernmum proferunc. Qtudamuocef auiumpecoruqj
sc aliorum quorumlibec bommum fic lmicancur: acq: exprtmunc: ucnifi uideancur
difccrni omnino non poflint. NonnuIIi ab lmo fme pudore u![o ica numerofof pro
arbicrio fonicufedunc:uc ex llla eciam parce cancare uideancur. Ipfe fum expertuf:
fudare boiem foIere:cum uellec. Nocum eft quofdam flere cum uo!unc:acq:uber/
nm Ucbrymaf fundere.Iam illud multo eft mcredibibuf qd^plenq; fracrefmemona
recenciffima experci funt. Pref bycer fuicquida nomme K-eOicucufm parrocbia Ca/
UtnenfifEccIefie.quando ei p!acebac:rogabatur autem uc boc facerec ab eifqui rem
mirabi[em coramfcire cupiebanc : ad imicandafquafi Umencancifcuiuffibec bomimf
uocefuca fe auferebaca fenlibuf&amp;: lacebac fimil[imufmorcuo:uc no folum
uellicacef
acq: punjencef mirame fennrec:fed aliquando etia fi igne ureretur admoco :fine ullo
doloriffenlunifipjftmodumexuulneremonaurem obnicedo:fednonfenciendono
mouerecorpufeoprobabatur: q» canq mdefundco nulluf mueniebacur anbeticufi
bommum ramenuoceffi cUrtufloquerencur tanq de longmquo feaudiffopofteare/
ferebacCum icaq; corpufeci^ nunc^quibufdam [icec incarne corruptilibac eriinoU
ducencibufuicam; ica m plertlq: mociombuf: sc affectionibuf excra uficacum nacure
modum mirabilicer feruiac:quid caufe efr.-uc no credamufancemobediencie peccacu:
U corrupcioni fupp[icium:ad propagandam prclem fine u[U libidme feruire uolucact
bumane bumana membra pocuifTe' Donatuf eft lcaq: bomo fibrquia deferuic deum:
pUcendo fibi--Si nonobedienf deomon pocuic obedtre nec fibi. Hmc euidenf mtferia
eft qua bomo non uiuic uc uuIc.Nam fi ucuellec uiuerec:beacum fe purarec:fed nec
fic camenefTec:fi curpicer uiuerec.

&lt;jj)e uera beacicudme:quam cempalifuica non obcmecd&amp;xxv.

Vanq fi diligenciufaccendamuf ntl beacufnon uiuic^uc uulr&amp;r nulluf beatuf


mfi tufituf. Sed eciam ipfe tuftuf non uiuic uc uulc: nifi eo perueneriaubi mon:
a-

iiiiiiiiiiiiiiiiiinijii

TTTTTTTTJTTTTTTTTTJT

II

TTTTTTTTJTTTTJTTTTJTTTTTT

TTTTTTTTJTTTTTT

f-aiinoffendi: omnmo nd" pofceiqi fic cercum :tra fempcr f uCurum. Hoc enim nacura
expetic: nec!plene atcp perfecfte beata encmifi adepca quod expetic. Nunc uero quif
bominutn poceft uc uu[c uiuere: quando ipfum umerenon eft m poceftace/ Viuere
enim uulc.-mori cogicur. Quomado ergo uiuiruc uulc:qui non muiciquadiu uulc !
Quod fi monuoluerirquomodopoceft ucuu[cuiuere:qum6uulcuiuere:&amp;: fttdeo
mon ueltc; non quo nolic utuere: fed uc pofb morcem meuufpoflic uiuere '. Nondum
ergo uc uulc uiuic :fed cum ad id quod uult monendo peruenenc. Verum ecia uimc:
ut uult : quoniam fe extorftc fibuqui imperauic fibi nonue[[e: quod non poceft :
atcp
boc uelle: quod poteft. ficuc aic Terenctuf: Quontam non potefb ld ften quod uif ld
ue[if quod poflif. Non camen ideo beacuf efbquia paciencer mtfer eft:Beaca quippe
uica ftnonamacur:non babecur. Porro fi amacur:S£ babetur:cecenfomnibufrebuf
excellentiufnecefjfeeftametupquoniampropterbancamandumefhquicquidaliud
amatur.Porro ficancum amacur:quantum aman dtgna efbno enim beacufefta quo
ipfa beatauica non amac:ut dtgna eft.fieri non poceft:uc eam qui fic amac no eter/
nam uelic.Tunc igttur beaca enciquando eric ccerna.

&lt;f_Quod feltcirafin paradifb utuencium (ine


erubefcendo appecicu:generan di off i cium
credenda fic implere pocuifjs. &lt;7_Cxxvi.

i 1 IuebaC icaej bomo m paradifo&lt;ficur uolebarquandtu boc uotebad quod deuf


\_^iu(Terac. Viuebac fruenf deo: ex quo bono erat bonufuiuebac fine uIU egef/
Cace:icaremperuiuerebabenrinpoceftace.Cibufaderac:neefunrec:pocuf:neficiret:
Ugnum uicemeilium fmecfta di(Tbluerec:nibi[ corruptiomfm corporeaiel ex corpe
uUarmolefbiarulIifeiuffenribufmgerebac.NuKuficrmfecurmorbufnulluftclrufme/
cuebacurexcrmfecuf. Summa m carne fanitaf. vn aramo canca tranquillicafficuc m
paradifo nu[[uf eftuf aut f rtguf. (ic m etuf babicatore nulla ex cupidtcace
ue[ cimore
accedebac bone uolucanfoff enfio. Nibil omnmo trtftenibtl erat maniter [etu.Gau/
dium uerum p?rpetuabai? ex deo nn que flagrabaccancafex corde puro 8S coTcietia
bona:&amp;i fide non ficfta:acq; incer fe coniugum fida ex bonefto amore
fociecaHcocorf
mencifcorponrqruigiliaiSi mandati fine labore cuftodta. N6 [aflirudo factgabac on/
ofunvnon fomnufpremebad muicum. In canca faciltcace rerum u felicitace bomm£u
abfic ut fufpicemur non pocuifle p[em fen fme [tbidmif morbo:fed eo uoluncanfnutu
mouerencur i[[a membra:quo cecera t u fme ardortf i[[ecebrofo fbimuto: cu
craqllicace
animi &amp;: corponf nu!U corruptioe mtegncatif inf underetur gremio martcuf uxonf.
Neq: enim quta expenencia proban non pocefhideo crededum non e:quandoi[!af
corponf parcef non ageret Curbiduf ca[or: fed fponcanea poceftaf ficuc opuf eflec:
adbiberec- ita cunc pocuiffe ucero coniugif falua mtegntate feminei geniralif uinle
feme immicciftcut nunc poteft eadem mcegntate falua ex ucero utrgimffluxuf me/
ftrui cruonremicci.Eadcm quippe uia poffec illud miicrqua boc poceftenci. Vc eni
ad panendum n6 dolonfgemicuf fed macuncacif impulfuffemmea uifcera relaxarec:
ftc ad fecandum &amp;: conciptendum non [ibtdmif appentuffed uoluntanuf ufuf natur^
ucrancp conmngeret. D e rebuf [oquimur nunc pudendtf:&amp;i ideo quauifanceq earum
puderec.-qualefefU pocuiflmt conuciamuOut poflumuf: ramen necefle cft:uc noftra
dilpucacio magiffrenet? ea'quenofreuocacuerecundia:qeloquer.cia que nobifpard
iuppecinadiuuetf.Nam ctiid quod dico nec tpi experti fuertnc:q expenn pocueruc

II llll|lll II

II llll|llll lllllllll llll|llll lllllllll llllllll


14 15 16 17 ie :

ii iiiiiiiii iiiilin 'ii|iiii iiiiiiiii iii

23 24 25 26 27

Allll

quoniam preoccupance peceaco exfilium de paradifo ante meruerunc; § fibi m opere


ferende propagmif cranqudlo arbicno conuenirencquomodo nunc cum ifta ccime/
morancur.renfibufoccurric bumamrnifi expenenna libidmif curbidemon coiedturd
placide uoluncaci^ Hmc eft q&gt; impedic [oquencem pudor: u fi non deftciac rano
co/
gitantem. Veruncamen ommpocenci deo fummo ac fumme bono- creacon omnium
namrarum:uoUmcacum aucem bonarum adiucon u remuneracori:ma[arum aurem
relicT-ori u damnacori:ucrarunq! ordmatonmon defuic uciq; confi[ium:quo cercum
numerum ciuium m fua Tapiencia predefhnacum: eciam ex damnaco genere buano
fue ciuicatifimplerecmo eoriam mentirquando quidem umueria ma(Ta:canq uiciaca
radice damnaca efb fed grana difcernenf*: liberaafnon Tolum de feipfif uerum eciam
de non [tberanfquid eif [argiatur aftendenfi Non enim debita fed gracuira bonicace
tunc fe qmfq: agnofac erucum malificum ab eorum bominum conrorcio fic immuraf!
cum quiburilli mft-a efiec pena cdmunifi Cur ergo non crearec deurquorpeccacoref
ctie prefciuit : quando quidem in eifi u ex eif u quid eorum culpa mererecunsj qd
fiia
grana donarecurpodec oftmderemec fub i[[o creacoreac difpofi.r.ore:pemerra morV
dmacia delinquenaum reclum peruercerec ordinera rerum,
{£ DepeccatonbufaiangelirsiljominibuOquo^
jjuerficafnci pcurbacjauidencia deiilC xxvit.

7 f~~\ H-omde peccararefsJ angeti u nommefi nibil agunt:quo impediancurmagna '■


M^J opera dei:exquifita m omnef uoluncacer eiuf. Quoniam qui prouidencer acq;
/ Smnipocencer (ua cuiqi diftribmtmci fofum bomfuerum etiam malifbeneuti nouit.
A.C per boc propcer me,-itu pnme ma[e uoluncanfica damnaco atq; obduraco :age[o-
malomc lam bonam uoluncacem ulcenurnon baberec:bene ucenfdeuOcur non per I
miccerec uc ab i[[o primuf bomo:qui rectuf boc elt bone uoluncacircreacur fuerac:
cempcarecur: quando quidem fic erac mfticucufiut fi de adiucono dei fiderec:bonuf
bomo malum angelum umcerer.fi aucem creacore acq: adiucorem deum fuperbe fibi
placendo defereret.umcerecur.-merirum bonum babenr m adiuca diumicuruolurate
redca: malum uero mdeference deum uoluncace peruerla^quia lc ipum fidere de ad/
tucorio dei non quidem poflec fine adiucono dei: nec camen ideo ab bif diume gratie
beneftcuf fibi placedo recedere n6 babebac m poceftace '■ N.5 ficuc m bac carne
uiuere
fine adiumennf alimencoic mpoceftace non eftmon aucem m ea uiuere m poteftate
efbquod faciunt:qui feipf/of necanc: ica bene m ea uiuere fme adiucono dei eciam m
paradifo non erac m poceftate:erac aucem m poteftate ma!e uiuere: fed beancudme
non permanfiira: u pena lufhffima fecucura.Cum tgicf buiuf f ucun cafuf bumani deuf
non effic ignaruficur eum non finerec muidi angeli mahgmcace cempcanmullo modo
quide q, umcerec: mcercufifed nibi[ominurpfciuf"q&gt; ab eiuf femme adiuco Tua
gracia
idem ipfie diabolurfuerac fan cTrorii gloria maiore umcenduf.Tca fadrumefbucnec
deum aliquid fucurorum [acerecmec prefaendo quenq peccare compe[[erec:&amp;: quid
eflk mcer propnam cuiufq: prefumpnonem u fuam cuitionem: angelice u bumane
ranonali creacure confequena expenenaa demonftrarec. Quifemm audeac credere:
aurdicere:ucneq:ange[ufi neq: bomocaderec: indeipoceftacenonfuine? Sedboc
eorum pocefcace maluic non auferre^acq: ita u quacum mali eorum fupbia:&amp; qncu
boni fuaeraciaualerecofrendere.

&lt;LDe qualitace duarum cimcatum Cerrene arcp celefhCiCCxXViii.

II llll|ll

l llll|llll llll|llll II

I llll|llll II

V-r- L-X~&gt;

iceruc lCaqi ciuicacefduafamoref duo.cerrena fcilicec amor fui^ufq! ad ccltepcu

Idei: celeftem uero amor dei: ufq: ad concempcum fui. Deniq: llU m feipfa:bec in

( dommoglonacur. IIU enim quenc ab bommibuf glonam.buic aucem dcuf coTciecie

ceftif maxima eft glona. IIU i glona fua exalcac capuc fuum:bec dicic deo fuo glona
mea &amp; exalcanf capuc meum. I IU m prmcipibuf afuel m eifquaf fubiugac nacioibuf

dommandi Iibido dommacur: m bac feruiunc muicem m cancace ec prepofici confu/

. . ledcv&amp;i fubdici obcemperando ■ IIU m fuif pocencibufdiligic uircucem


fuam:bec dicic

deo fuo: diligam ce domine uircufmea.Ideoq: m ilU fapiencefeiuf fecundum bomme

uiuencefauc corponf aucanimi fui bona auc ucnufqi fecuci funcauc qm pocuerunc

cognofcere deum:non uc deum bonorauerunc: auc graciaf egerunc:fed euanuerunc

mcogicacionibuffuiOsi obfcuracumelcmfipienfcoreorum.Dicencefenimfeeflefa/

pienceO id eft dommance fibi fuperbia m fua fapiena fefe excollencef (tulci facTri
ftic:

U immucauerunc glonam incorrupcibilif dei m fimilicudmem imagmif corrupcibilif

bomiraOsi uolucrum:&amp;: quadrupedum:&amp;; ferpecium. Ad buiufcemodi enim


fimulacra

adoranda:ue[ ducef populorum uel fectacoref fuerunc:&amp;; coluerunc.-arq:


feruierunc

i 1 creacure pociuf § creacon :qui eft benedictuf m fecula. In bac aucem nulla eft
boffiif

rapienciamifi piecaf qua reclre colicur ueruf deuf id ex pedtanf prermum m


fociecace

* fandloif mon folum boim uerii cciam si angelorum-- uc fic deuf omia m omibof
A.m£.

&lt;Uture!it AuguftmiHipponenEpi de Guicate dei Li.x v.


De duobuf ordmibuf generaciorar bumane m diuerfof
fmif ab mino procurrencif. &lt;fC. primum .

][E felicitace paradiftuel de ipfo paradifo:&amp;! de uica ibi pnmorum

Jjbominumieorumq: peccaco acq: fuppIicio:mu!ci mulca fenferuc:

Bmulca dixemnc: mulca Iiccenf madauerunc. Nofquocp fecundu

Ifcnpcuraf facrafuelqct m eif [egimufuel quod ex eifmcelligere

flporuimuf:earum congruenrefauconcaci de bif rebufm fupenon/

Ibuflibrifdiximuf Enucleanufaucem fi ifta querarurmulciplicef

acq: mulcimodaf panunc difpucationef: que plunbuf lnferede fic

: opufcempufq: depofcic.Quod nomca largu babemuf:ucmom/

nibuf que polfuc requtrere ociofi Si (crupulofi.patiorefad mterrogadu q capanoref

ad mce[[igendum:nof oporceac immoran. Arbicror came facif nof lam f ecifle magnif
BC difncillimif queflrionibuf de micio uel mundi uel anime :uel ipfiufgenenf bumam.

k quod m duo trenera difrnbuimuf unum eorum qui lecundum bommenralceru eoru

.. qui fecundum deum uiuuc. quaf eciam myftice appellamuf ciuicacefduapboc l duaf

fociecacef bominum.quarum eft una: que predeftmaca eft m ecemum regnare cum

t deo: alcera ecernum fupplicium fubire cum diabolo. Sed ifte fmif eft earum. de
quo

poft loquendum eft. Nunc aucem quoniam de exorcu earum:(iue m angelif quorum

numerufignoracuranobifliueinduobufpnmif bommibuffanfdidtumeftaa mibi

uidecur earum aggredienduf excurfuf ex quo illi duo generare ceperunc donec bo/

mmefgenerare ceflabunr. Hoc enim umuerfum cempuf fiuefeculum:m quo ccdunc

monencef: fucceduncq: nafcencef.iftaif duajf ciuicacu de gbuf difpucamufexcurfufe.

&lt;LDefilurcarnif&amp;: frilufpromiflrionif. &lt;£G«-

14 15 16

III llll|llll I ffnTm m\ III llll|llll llll

22 23 24 25 26 27

&lt;*I^

&gt;^V ^tufed igtfur pnor Cajm ex illirduoburgenenrbumani pdrenribuf:percinenr


JJ « d bominum cmirdce: poflenor Abel dd ciutcace dei. Sicuc enim m uno bomie
( ejijod dixic Apoftoluf expenmunquianon pnmii quod fpinrale eft:fed q$ ammate:
poftea fpintale: unde unurquirqr quoniam ex damnata propagme exoncur: primd
fic necefie eft ex Adam maluf: accf carnalifi q&gt; fi m Cbnftum renafiiendo
profecenc:
pofl bonur u fpiriCdlifific in umuerro genere bumano cum pnmum due ifte ceperuC
nafcendo accp monendo procurrere auicdtefprior eft ndtufciuir buiuffeculppofte/
nuraucem ifto peregrmurm Teculo^ pernnerdd cmiratem dei graaa predeftmacufi
gracia eleclurgracia peregrmurdeorrum:gracia ciuifrurrum. Nam quancum ad ijSm
accinec ex eadem mafXj oricur:que ongmalicer efb coca damruca fed canqua figuluf
deuf banc enim fimilicudmem non imprudecer:fed prudencer incroducic Apoftolur:
ex eadem mafTa f eac aliud uaf m bonorenvaliud m concume^iam Pnufaucem factu
eft uafm concumehdm: poft uero alrerum m bonorem . quid u m ipfo uno ficuc iam
dixi bomme prtureft rcprobum- undenecefTe eft mapiamufi u ubmo eft necefTe uc
remaneamuf poftenuruero probum quo p-ofiaencefueniamufi u quo perueracncer
maneamuf Promde non quidem ommr bomo malurenc bonuf nemo tamcn eric bo/
nufqui non erac maluf. Sed quaro qmfq: cinur mucacur m meliurboc mfe facicno'
mman quod apprebendic cefenur u poftenore coopenc uocabulum pnuf Scnpcum
eft iraq&gt; de Cayn q&gt; condidic ciuiracem: \bel dutem canq peregnnurnon
condidic.
ruperna eft enim fancTrorum auicafquamuirbic panac ciuefm quiburperegnnacur
donec regni eiurcempufaduemac:cum cogregacura eft omnefm ruifcorpibufrerur/
gencel .-quddo eirpromiffum dabicur regnum ubi cum fuo pnncipe rege feculoif fme
ullo cemponrfine regnabunc. Vmbra fane queda auicanfbuiuf u imagoppbetica:
ei fignificande pociuf q prefcncande reruiuicin ternfi quo eam tempore demonftran
oporcebdC.Si dicfta eftcnam ipfa ciuicaf fancfta menco fignificStif imacnnifinonex/
prefTe ficuc futuTd ell uenratifi De bac tmjgme reruience: u de illd quam figmficat
libera.auitate.fic Apoftofufadgalatbafloquitur.Dicice mibi iquic.fubltgeuoleeef
ee legem nonaudiftif/ Scnpcum eft enim q&gt; Abraamduof fibofbabuirunum de ml
cilla : u unum de- libera. Scd ille quidem qui de annlla fecudum carnem ndtuf
eft:qu&lt;
auc de libera p repromiffic&gt;em:que fimc m dllegond. Hec cnim func duo ceftameca:
•r Vraim quidem a mgce Synaun feruicutem generanrque eft Agar. Syna emm m6r
I eft m Arabw :qui coniuncftureft buic que nunc Hieruralem :feruic enim cum filuf
fiuf.
Qucaucem fiirrum eft Hierufalem [ibera eft:quee(t mster noftra. Scnprum efteni
Lcrare ftenlif que non parifi erumpe u exclama que no parCunf quia multi filn de' 1
rerce.magircj eiurquebabec uirum. Norautem fracref fecundum Ifdac promiffioir
filu fumufi Sed ficuc cunc qui feoindum carnem natuf fuerac- perfequebac cum qui
Tecundum lpincum:ita u nunc. Sed quid dicic fcnptura .' Euce ancillam u filii eiufi
No enim beref enc fiIiuranci[Ie:cumftlio libere.Nofaucem fracrefno fumufdncilte
filiufed Iibere.quadbcrcace Cbnftufnof Iiberauic: Hcc forma mcelligcndi de Apof'
colica auconcace defcendenf:locum nobifaperic quemadmodum fcnpcuraf diumorii
tcframcntoru ueeenf&amp;: nouidcciperedebeamuCPdrf enim quedd cerrene ciuicatifi
imago celcftirauitatirefrecT-a efhno (c figmficando fed alteram u ideo reruieCNeq;
emm proptcr (eiplanvfedpropteraliam figmficandam eft inftituta.&amp;: preced&amp;e
alia
rigmficatione u ipfam preftguranfprefigurata eft.Namq' Agar analla S*re:au&lt;q
filiufimago quedam buiuf imagmif fuic. Ecquoniamcranlicureerancumbrcluce
ueniente: ideo dicic Iibem Sara iignificdbac Iiberam ciuicdcenrcui rurfuralio modo

~ \\u ll|lll

I Mll|llll llll|l

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1

rx
ugntFicande enam t[[a umbra feruiebac. Eitce anctliam u filtum eiuf.Non enim beref
eric fiiiufanalle-cum fiio m :o Ifaac. quod aic A.pofto[uf cum Filio libere.muemmuf
ergo m ccrrerta cruicace duafformaf.unam fuam prefcnciam demon(trancem:alceram
celefti ouican (igmf icande fua prefentia feruiencem. Panc aure ciuef cerrene
cmicatif
peccaco uiciaca nacura celeftif uero ciuicacifciuef paric a peccaco nacura
Iiberafgra/
na.undeillauocancuruafaireurtauafamifericordie. Significarum eft boc eriam m
duobuffilufAbrae: qj unuf de ancilla que dicebacur A.gar:fecundil carnem nacufeft
Hyfmaeb alcer au c £ de Sara [ibera fecundii repromiffione nacuf Ifaac. Vcerq: qde
de femine Abrae.fed lUii genuic demcifcrarcoTuecudo nacurauftii uero dedicpmiflici
fignificanfgracia.Ibibumanufufufortendtcur:bic diuinumbenenttumcomendat;.

J[De ftertticace Sare qu3 det grarta f ecundauic. (i C nt.

/J^/Sra quippe ftentiferar.&amp;: defperatione prolif fatcem deancilla fua


concupifcenf
(5^^babere:quod de ipfa non fe poffe cernebat:dedic eam fecadam uiro : de quo pa/
v./ rereuo[uerdt:necpocuerac.Exegicitaq:eciam fic debicum demanco:utenfiure ^ua
m utero alieno. Naruf eft ergo Hyfmaei ficut nafcunt; bommefpermixctone fexuf
ucnufqi uficaca [ege n iture. Ideo dtctum eft fecundum carnem. non g/ ifta
beneftcta
dei non finc auc non i[[a operecur deuO cuiuf opifex fapientta accmgic ficuc
fcrtpcum
efta fme ufq: ad fine forciter* difpomc omnia fuautcenfed ubi fignificandu fuerac
dei donum quod mdebic im bomtnibuf granf gratia [argirecur: fic cporcuic dan fi/
[tum: quemadmodum nature debeba no excurftbuf. Negac enim nacura tdm ftltof
cali commixcioni manf &amp;c femme:quatif eflV pocerac Abrae sc Sare mi[[a lam
ecace:
enani mulienfaccedencc fterilicace:que nec cunc parere poruicquando non ecaf Fe/
cudicatt:fed ecact fecudicafdefuic. Quod ergo nacure fic affecte
frucTrufpoftertcattf
non debebacur: (ignificac 9 nacura genenf bumant peccaro uitiaca: ac per boc mre
damnaca ntbil u^re feltcicatifin pofterum merebatur.B_ecT-e igicur figniftcac Ifaac
per repromifltonenacuf:filiorgranec[uefctutcacir[ibere:fociofpacirecerne.ubificnci
amor propne ac puace quodamo uolucatif: fed commimi eodemq: lmmutabtlt bono
gaudeOatq: ex mulcif unum cor f acieftd eft pfecte facfta concorfobedietta
cartcactf.

{[D: terrene ciuicacirconcercationcuel pace; IfC.UH.

/ F 1 ^- rrenA poTO ciuttaf que fempttema non ent: neqt entm cum m extremo fup/
/ l^Aplicio danaca fueric lam auicaferic-btc babec bonti fuum cuiuf fociecace
[ecac:
qualtrefle dc caltbuf rebuf [ecitia poceft. Ec quontam non eft cale bonum uc nullaf
angufttaffaaacamaconbuf fuifndeo auicafifta aduerfuffapfam plerunq: dtuiditur.
[ingando^bellandoacq! pugnando:3S aut mornferafauc cerce morca[efuicT"onafre/
quirendo. Nam ex quacunq; fui parce aduerfuf alceram fut parce bellado furrexenr:
quenc efle uictrix genctum 1 cum ftc capctua uinorii. E t ftquidem cum utcertc
fupbtuf
exto[[itur:etiam fic mornfera.Si uero condtaonem cogicanfcafufq; c6munef:magtf
que acadere poflinc aduerfifangicur: q eif que prouenerunciecundifrebufinflacur:
cacummodo morcalifeftiftauicTorta. ISIeq: enimfemp domman pocertc pmanedo:
etfquofpotuen- fubtugare utncendo.Nonauccm recTe dicunrur ea bona non effe:
que concupiliic bec ciutcaf quando eft Si ip r a in fuo genere bumano melior.Concu/
pifctc enim cerrcrum quanda" pro rebuf inftmif pacem.ad eam nanq: deftderac pucntre
3 4 5 6 7

llllllll|lllllllll|lllllll
14 15 16

'III llll|llll II. III :.:.;■■:! II llll llll|llll III!


22 23 24 25 26 27

,*t*

bellando. Quoniam fi uicertc u qui refiftaC non fuenc: pax enr quam non babebanc
partef muicem aduerfancef Si pro bif rebuf quaf fimu! babere non poceranc mfelict
egeftate cercancef Hanc pacem requirunc labonofa bella :banc adipifcicurque pu/
racur glonofa uictona. Quando aucem umcunc qui caufa lufhore pugnabanc:quif
dubirecgraculandam effe uicftonam u prouemfle opcabilem pacem ! Hec bona fiic:
u fine dubio dei dona func. Sed fi neglccV melionbuf: que ad fupemam percmenc
ciuitacem:ubi encuicTrona m ecerna u fuma pace fecuwbona ifta fic concubifcanCs
uc uel fola efle credancur; uel bif que meliora crcduncunampliuf diligancurmecefle
eft mifena confequacuna: que merac augeac.

(X De pnmo terrene ciutcanfautore f ratncida cuiufimpietati


B_omane urbif conditor germam cede refpondenc. CCVv-

^l J R-imuficaq: Fuic terrene ciuicanfcondicor fratncida.nam fuum fratrem cmem


A~S ciuicatif ecerne m bac terra peregrmaeeminuidenna uicTufocadic. Vnde mi/
l randii non efhqi canco poft m ea ciuicace codenda que fuerac bumf cerrene
ciuiracif
de qua loqmmur capuc fucura:&amp;: cam muluf gemibufregnacura^buic pnmo exeplcj
u uc Greci appellanc arcbecypo: quedam fui gcnenf imago refpondit. Nam U illic
ficuc ipfum facmuf quidam poeca commemorautc illorum.
Pracerno pnmi manduerunc fangume muri.

Sic enim condica eft R_oma i quando occifum R_emam a f racre H.omu!o R-omana
ceftatur biftonamifi qi lfh terrene auicacifambo ciueferanc.-Si ambo glonadeR-O/
mane R-eiPublice mfticucione querebanc: fed ambo eam cancam quancam fi unuf
eflec babere non poceranc. Qui enim uolebac dommando gbnan:minufuciq? domi/
narecur:fi eiufpocefcafuiuo confbrce mmueref. Vc ergo coca dommatione baberee
unuf ablacuf eftfbcmf u fcelere creuicm peiufquod mnocemia mmufefTec 1 meliuf
Hi aucem fracrefCayn u Abel-nonbabebancambo mcer fe fimilem re2C tcrrenaru
cupidira-em.nec m boc alcer alcen muidic:q&gt; eiufdommacuffterec angufhor qalreir
ocadic:fiambo dommarencur. Abel quippenon querebac dommationem mea au\&gt;
tace : que condebacur a fratre;fed muidenaa illa diabolica qua muidenc bonif mali:
nulla alia caufa eft nifi quta illibonifunnliimali. NuIIoenimmodo ficmmorac/
cedence feu pmanence conforce pofleffio bomcacifimmo pofleflio bomcanf tanto f ic
laciorsquanco cocordior eam mdiuidua fociorii poflidec cancaf Non babebic deniq:
iftam pofleflione:q ea noluencbabere comunem.Ec canco eam repenec ampliorei
quanco ampliufibi pocueric amare conforcem. Illud igicur quod mcer Remum ec
R-amuIum exorcum eft:quemadmodum aduerfuf feipfam cerrena ciuicaf diuidacur
oftendit.qct auce mcer Ca/n u Abehmcer duaf ipfafciuicacef dei u boim mimiciciaf
demonftrauic. Pugnanc ergo mcer fe mali u mali. icem pugnac incer fe boni U mali.
boni uero u boni: fi perfecfh func mcer fe pugnare non poffunc. Proficienref autem
nondum perfectrica poffunc:uc bonufquifq: ex ea parce pugnec concra alcerunvqua
etiam concra femecipfum. Ecm uno quippe bomme caro eocupifac aduerfuffpiriruJ
u fpincufaduerfufcarnem.Concupifcenna ergo fpincalifconcra alceriufpoceft pug/
narecarnalem' uef concupifcencia carnahf concra alcenuf fpincalem: ficucmcerfe
pugnanc bom u mali. uel cerce ipfe ccncupifcencie carnalef mccr fe duorum bonorii
nondii uciq: perfecftozr. : ficu t incer fe pugnanc mali u mali: donec eorum qui
curand
ad ulcimam uictonam famcafperducatur.

H \\U ll|lll

I llll|lll llll|l

I llll|llll llll|llll II

I llll|llll II

EC

{[Ve Unguonbufquofex pena peccaneaam ciuef


auicanfdei m buiufutte peregrmaaone panucur:
&amp;aqutbufdeamedentefanancur. ([C/vi.

Vnguor eft qutppe ifte: id eft JU inobedienrta de qua m tibro deamoquarta


(jilTeruimuOprime mobedtecie fupplitium.&amp;c tdeo non nacura fed uicm. Prop/
cer quod dicicur profitiencibuf bonif &amp;: ex f ide in bac peregnnaaone
uiuentibuf:
lnuicemoneraueftrdporcace^ficddimplebiciftegSCbnfri.Itemalibidiacur.Cor/
ripitemquietofconfoUimntpufi[Unimef:rufcipitemfirmof:p&gt;stietefeftoteadomef:
uidece ne quif rnalum pro malo alicui reddac. Icem alio loco. Si preoccupatuf fuenc
bomo m aliquo delicfto uofqui rpiriralereftifmftruicebuiufmocliinrpincu manfue/
rudinifiintendenfcetpfam ne u ox cempcenf Ecalibi. Sol non ocadat fup iracundiam
ueftram.E t m Euangefio. Si peccauenc mce frarer cuuOcorripe eum mter ce S6 ipfu.
Item de peccactfm qutbufmulcorum cauecur ofFcnfio fic A.pofloIuf dtcic. Peccacef
co ram omnibufarguc.uc &amp;: cecert timorem babeanc. Propcer b jc ic de uenia
mutce
danda mulca preapiuncur, Si magna cura propter ccnendam pacem finequanema
pocenc utderedettm.ubi ille cerror quando mbecur feruufdecem milium calencoru
reddere debica:que illi fueranrreUxaca: quoniam debicum denanorum cencii con/
feruo fuo non relaxauic. Qua ftmiltcudme propofica:dommufadtecic arqiait. Sic ec
uobif faaec pacer uefter celefttO fi non dimifencif unufquifq: fracn fuo de
cordibuf
ueftrif. Hoc modo curancur ciuef ciuicatifdei tn bac cerra peregrmantcOsi paci fu/
perne pacrie fufpirancef. Spincufaucem fancftufoperacur tntrmfecuf ut ualeat altqd
medicma : que adbibecur excrmfecuf. AIio qum etiam fi deuf ipfe utenf creacura fibi
fubdica:m aliqua fpeae bumana fenfuf alloquacur bumanof: fiue iftof corponfi fiue
i[[orquorifciffimilftmofbabemufmfomnifinecicerioregraciamenceregacacq:agac
ntbil prodeft bommi omnif predicacio uencatif. Facic aucem bocdeuOa uafifmife/
ricordte.-tre uafa dilcernenO dtfpenfacione qua ipfa nouic mulcum occulca: fed
camen
lufta. Ipfo quippe adiuuante mtrabtlibuf &amp;: Utencibufmodificum peccacu qct
babitac
m membnf noftnf: quod fic peccacum efbucficectampenapeccact: ficuc A.poftoIuf
precipic non regnacm noftro morcali corporead obediendum defideritf eiuf nec ei
membra noftra ue[uc miquicatifarma exbibemuOconueracur ad mentem non fibi ad
maU deo regence confencientem: &amp;i ea regef cranq[[iuf nuc: babebic poftea
famcacS
pfecftam:acq: immortalitate pcepta bomo fme ullo peccato m eterna pace regnabic.

•itDeMufa a; peranacia fcelenf Cayn quem a


factnore co cepco nec dei fermo reuocauic^jCTvn.

(^JSfEa' boc ipfum quod ficut potuimuf: expofuimuf cu deuflocucufeecad dyrv

K /eo modo quo pnmtf bomtmbuf per crcaturam fubiecftam ueluc eorum fonuf

kJ rorma congrua [oquebacur: quid ei profuic' Nonne conceptum fceluf m necando


rYacre:eciam poft uerbum diume admoniaomf impleuic •' Nam cum facnnaa difcre/
uifiec ambozf.-m iIIiufrefpiaeGbuiurdefpicienOqctnS dubicandu e pocutfTe cognofci
fignoaltquo arceftance uifibi[t:K boc ideo feaflec deufqa mala erant opa
eiufifratrtf
uero eiufbona:contriftatureft Cayn ualde :&amp;: concidic faciefeiuf. Sic emm
fcnpcum
eft. Ec dixic dommuf ad Cayn. Quar e trifttf faclruf ef tc quare concidic facief
cua ■
Nonne fi recfte ofFerafirecfte aucem non diuidaOfl-attm m foribuf peccatum adenc'

m|T^rf^wwn^^

iii iiii|iih iiii|iiii

14 15 1

III llll|llll I mmu um III llll|llll llll


22 23 24 25 26 27

j&amp;K

Peccafh. quiefce.adce enim couerfio eiuf:8£ Cu dommabenf illmf In bac admonitijc


quam deuf protulic ad Cayn: lllud quod dicTrum eft ncine fi recle offeraf: redte
auc
non diuidaf peccafh: quia non elucet cur uel unde fic dtcftum: mulcof fenfuf pepenc
etufobfcuricaf: cumdiumarum fcnpturarum quifq: cradtacor fecundum Fide iregula
id conacur exponere. H-ecte quippe offercur facnFicium:cum offercur deo uero -cui
uni rancummodo facnficandum eft. Non aucem recfte diuiditurdum nd difernunc:
recteuelloca:uelcempora:uelref iprequeofferuncuruelquiofTercuelcui offerc:;
uel bi qutbuf ad uefcendum dift-ibmcur ■■ quod oblacu eft :uc diuifione
incelligamuf
btc difcrectonem:fiue cum offerc:ubi no oporrec:auc quod non ibi fed alibi
oporcec--
fiue cum offerc quando non oporcec:auc qct non cunc:fed aliaf oporcec Siue cu id
offercur quod nuf &lt;j U nunquS penitufdebuicfiue cum electiorafibi eiufde generif
retf cenec bomo: q func ea:que offerc deo: fiue cu eiuf rei que oblaca eft fit
parcicepf
propbanufauc quilibec quem Fafnon eft fien.In quoif auce borum deo difplicuerie
Ca/n:£act[e non poceft muenin. Sed quomam Iobannef Apoftolufcum de bif f ra/
tnbuf loquerecurmon ficuc Cajm mquic:qui ex maligno erac 8£ occidic f racrem fuu.
U cuiuf rei gracia occidic eum= quia opera ilduf mudgna FueruncFracnf aucem tlliuf
lufta.dacur tncelltgi propcerea no refpexifle deum i munera eiupquia boc ipo male
dtuidebac:danf deo aliquid fuurn fibi aucem feipfum. Quod omneffaciuc : quino dei
fed fuam fecTrancef uo[uncatem:id efl non recto fed peruerfo corde umecef offerunt
deo cantum munuf quo pucanc eum redimi: uc eo:c non opiculecur fanandif prauif
cupidicanbuf fed explendif Etboc elt propnum cerrenc ciuicatifdeuueldeofco/
lere.-quibufadtuuantibufregnec m uicfcoruf&amp;: pace ccrrenamon cancace confulendu
fed dommandicupidicate. Bom quippead boc ucutur mundomc fruancur deo.mali
aucem concra uc fruancur mundo: uci uoluncdeo.qui tame eum ue[ effe ue[ ref bu/
manaf curare:iam credunt. func enim mu[co decenorefqui nsc boc quidem credunc
Cognicoicaq: dyn-&lt;f fup eiufgermani facnficium nec fuper fuum refpexerac deuf:
uciq; Frarrem bonum mutatuf imicanmon etacufdebuic emulan. Sed qa cocrifcacuf
eft :&amp;! concidic uulcuf eiuf: boc peccacum maxime arguic deuf crifhciam de
alccnuf
bonicace:&amp; boc f racnf Hoc quippearguendo mcerrogauit dicenf. Quare cocrifta/
cufef&amp;iquare concidic facief cua. ; Quia enim fracn muidebacdeuf
uidebac:&amp;:boc
arguebac.Nambommibufquibufabfcondicumefl coralcenuf effe poffcc ambiguii:
aiprorfuf mcertum:ucrum illa cnfcicia maligmcacem ftiam m quafe deo difpltcuifle
didicerac:an fratrif doluenc bonicacc que deo placuiccu m facnficium eiufafpextc.
Sed racionemreddenfdeuf:cureiufoblacionemaccipereno[ueric:utfibiipfepociuf
mencoicjeiimmericofraterdifplicereticum eflitiniu(lufnonrecflediuidetido:bocS
non recfle umendo:&amp;: mdignuf cuiufopprobaretur oblatio^eflec imufhor q&gt; fra'
crem mftum gracifodiflec^oftendic.Non camen eum dimitcenffirifi^mandaco fancto
lufto 8£ bono. Qyiefce mquic.ad ce enim c6uerfio eiuf: u cu dommaberif illiuf Nuqd
f racnf ■ /Vbfic.Cuiuf igitur nifi peccaci ( Dixic enim peccafti.camen demde
addidic: g /
efce.ad cc enim conuerfio eiuf&amp;i tu dominaba-ifilliuf. Poteft quidem ita
mtelligiiad
ipfum bomine conuerfione efle debere peccati :uc nulli alu t\ fibt fciac cribuerc
debere
qi peccac. Hec eft enim falubnf penitentie medicina: u uenie pecicio non mcongrua.
utubi aic ad ce enim conuerfio eiufmon fubaudiacur eric fed fic
precipiencifuideliceci
non predicencifmodo.Tunc ent dommabicur quifcf peccaco :fi id fibi non defendedo
propofuenc:fed pemcendo fubiecenc Alioqum u illi feruiec dommanti:fi patrocmiii
adbibuenc acadenci. Sed uc peccacum incelligae' concupifcencia ipfa carnalif de qud

I MIIIIIM llll|llll II

I llll|llll II

,fcc

dicic Apoftoluf caro cocupifcir aduerf/uf fpincunrm cuiufcarnirfrudhbuf &amp;:


muidra
commemorac: qua utiq: Cayn ftimulabacur a accendebacur m Fracrifexinum:bene
f/ubaudicur en t. id eft ad ce emm conuerfio eiureric-K cu dommabenrilliuf Cu enirn
commoca fuenc pari"ipfa carnaliP quam peccacum appellac Apoftolufubi dicicman
ego operor illud fcd quod babicat m me peccatunvquam parcem animi eciam pbilo l
(bpbi dicuncefie uiciofammo que mente debeac crabere:fed cui menrdebeac impare:
eamq: ab illicinroperiburracione cobibere: cum ergo commoca Fuent ad atiquid per/
peram comrccendum:fiaquiefcat; u obtemperetur dicenti Apoftolo:ne exbibuenor
membra ueftraarma imquitanr peccaavad msnccm domica u uicta conuerdtur:uc
fubdica racio dommetur . boc precepic deur buic qui Faciburmuidie mFlammabacur
inFracrem.siquem debueracrmrcari:cupiebac auFerre.Quiefcein:mic:manufab fce'
[erecontme. Non regnec peccacum m cuo corpore morcali ad obediendu defidemf
eiuf: nec exbibear membra cua miqmcacir arma peccaco. Ad te enim conueifio emfi
dum non adiuuatur relaxando fed quiefcendo Frenacur.Ec cu dommabenf illiuf uc
cum formfecuf non permitcicur op:rarr:fub poceftace mencirregencir^ bene uolecir
anuefcac enam mcrmrecufn6 mouerr.Dictum eft ca[e aliquid m eodem dmmo libro
u de muliere: quando poft peccacum deo mcerrogance acq: mdicante: damnatiomf
Imceciafacceperunc.in ferpece dtabolufs: m feipfif illa &amp;: mancuf Cum emm
dixiflec
eirmulcrplrcaf mulcrplrcabo crrfticiafcuar&amp;: gemicum cuum •■U. m crifhcuf
parieffiliof
demde addidic: u ad uirum cuum conuerfio tua:&amp;: ipfe dommabitur tui. Qiiod
dicftu
eft ad Cayn de peccato uel de uiciofa carnif concupircenna:boc ifto m loco de
pecca/
cnce femma.ubi mcelligendum eft uirum ad regendam uxorem-animo carne regeci
fimilem efle oporcere. Propter quod dicit Apoftoluf Qui dtligic uxoremfuafeipfu
diltgic. Nemo eni unq carnemfuam odio babmc Sanada func enim bec frcucnoftras
non ficuc aliena damnada. Sed lllud dei prccepcum.Cajm ficuc preuancacor accepit.
Inuale(centequippeinuidencieuitio:fratremmridiaturoccidic.TaIireracterrenec6/
dicor ciuicanf Quomodo autem fignificauenc etiam Cayn ludeofa quiburcbrrftuf
occifur eft:Cbriftum uero magnum paftorem oumm:pecorum cuftofprefigural-at
A.bel .-quia m allegona propbecica ref eft:parco niic dicere.Ec queda bmc aduerfuf
Fauftum Manicbeum drxrfle me recolo.

C( Que racio f uerrc uc Cayn mcer prmcrpra


genenfbumani conderec «urcaceV Cvw.

\f~\ ^nc autem defendenda uidetur mibi biftona. ne fic fcnprura mcredtbrlifque
J_Jdicic ediFrcaca abuno bomme ciuirat£: eo cempore quo non pluf q uiri qttuor
( uet p^ciufcrerpoftea qm fracer Fracrem occidic FuifTe uidencur m cerra^id eft
prirmif
bomo patrem omntum.&amp;: ipfe Cayn ai eiuff ilmfEnocb ex cuiufnomie rpa cmicaf
nuncupaca eft. Sed boc quof mouecparum confideranc non omnefbommefq cuc
effe pocuemcifcnpcorem facre buiuf biftone necelfe babuirjfe nommare.fed eoffolof
quofopenrrurcepti ratio poftulabat. Propoficum quippe rcnpconrillmffuic p quem
fpirrcuf fanctuf id agebac:per fucceflionef cercarum generacionum ex uno bomrne
propagacarum peruemre ad Abraam: ac demde ex emr lemme ad populum deiun
quo dtftrncto a cecercfgenttbufperfigurarecur tc prenunciarentur omnia que de ci/
mast \'"' ur ecernum enc regnum:&amp;: de rege eiuf eodemq: codtcore Cbnfto m
fpintu.
preuidebancur efli f utura.ira uc nec de alcera focictace bomrnum caceret; cj
cerrenam

III llll|llll llll


14 15

III llll|llll II rTTT~ I il llll llll|llll llll

22 23 24 25 26 27

diamurciuicateiquantu ei cSmemoranderaCifeffcuc ciuicafdei etiam fue aduerfane


comparanone clarefcar. Cum igicur Tcnpcura diuma ubi U numerum annoru quor
illi bomincfuixerunc: co mmemorac ita mcludac:uc dtcac de illo de quo loquebacur
U genuic fiuote fiUdO u fueruc omnefdierillmfuel llliuTquoruixicanni coc u mor/
cuureft.nunquid qa eofdem fiIior&amp;; fuufnon nommac:ideo mcelligere no debemur
per cam mulcorannof quiburcunc m feculi buiufpnma ecace uiuebanc: nafci poruifle
plunmofbommenquorum cecibur condi pof(enc etiatn plunme cmicatef.' Sed per/
tmuttad deum quo irtra mfpirance conrcnpca runDbarduarrocietaterruirdiuerfirge/
neracioniburprimirurdigerereacq:diftinguere:uc reorfum bommum boc eft fecudti
bommem uiuecium:feorfum aucem filiorum dend eft boim fecundum deum uiuecitj
generacioner concexerencur urq: ad diluuium^ubi ambarum fbciecacum difcrecio co /
cretioq:narrancur:difcrecioquidem cp ambaru feparacim generacioercomemorant: :
uniuff racncide Cayn^alcenuf aucem qui uocabacurSecb. Narurquippe f uerac u ipe
de A.dam :p illo que fracer occidic.Concretio aiic:quia bomfm deteriurdeclmactbuf
calerumuerfi rucii f ueranc uc diluuio delerencur.excepco uno mfto cui nomen erat:
Noe:&amp;: eiufconiuge u cnbur filurcocidemqi nunbur.Qui bommerocTro ex illa oim
uaftacione morcalium per arcam euadere meruerunc. Quod igitur fcnpcum eft ec
cognouic Cay n uxorem fuam u concipienr pepenc Enocb : u erac edificanf ciuicace
innommefilu fui Enocbmon eft quidem confcqueTuc iftum primum Filiugenuifle
credacur.Neq: emmbocex eo pucandum efbquia diclrufeft cognouifTe uxore fua:
quafi cunc Te illi pnmicurconcumbedo mifcuiflec. tSIam u de ipfo pacre omraii Ada=
non cunc (olum boc dicftii eft quando concepcureft Ciyn.quem pnmogenicu utdet:
babuifle:ucrum eciam poftenureadem rcnpcura cognouic mquic Adam uxore rua!
U concepic u peperic filium: u nominauic nomenilliuf Secb. Vnde mtelligitur ira
rolere illam rcripcuram Ioqui:quamuif non femper:cum m ea [eorcur factorboTmnu
fuiMe concepcofnon came folum cum primum (ibi Texurucerq: mircerecur. Nec illud
necerfano eftargumenro:uc pnmogenicum pacrt exirtimemufEnocb:q&gt; eiufnorms
illa ciuicarnuncupata eft.Non emm ab re efhucpropcer aliquam caufa cii u ahof
baberec:diligerec eum pacer cetenrampIiufNeq: enim u ludarpnmogcmnir futci
a quo u Iudea cognommaca eft u Iudei. Sed etiam fi condicon ciuicacif illiuf ifte
filiur pnmufelt nacuf- non ideo pucandum eft cunc a pacre condice ciuican nomen
eiurimpoficum quando nacureft : qma nec confticui zunab uno pocerac ciuicafque
nibil eft aliud qm bommum mulcicudo aliquo fbciecanr umculo colligaca: fed cum
lUmrbommirfamiltd canca numeroficacc crefcerec:uc baberec la populi quancicacet
cunc pocuic uciq: f len uc ec confticuerec:3c nomen pnmogenici fui cofhcuce
iponercc
auicaci. Tam longa quippe uica illoril bommii fuic:uc illic memoracorum quoif ec
annicacicinonfunc:quiminimumutxicancedi[uuium:ddfepcingencofqumqginca
. peruenirec. Nam plurefnongencorannorectam cranrierunc.quamuirnemo ad mille
peruenenc. Quiritaq: dubtrauent per unturbominiretatem tatum multiplicart po/
tuifle genuf bumanum ■■ uc eflec unde conrticuerecur non una fed plurime ciuicacer?
Quod ex boc connci Factllime poccft:qa ex uno Abraam non mulco amplmr qua/
dringentifannif numeroficaf Hebraice genDfcanca procreaca eft-uc m exicu eiufde
populi ex Egypco-- rexcenca milia botm fuiffe referantur bellice mufcuciPuc omic /
CamurgenceHydumeoirno' pcmencead populu irraeI:quegenuicfracereiufEfau
nepofAbrae:&amp;:aItargecerrucarex£mieipiurA.brae:n6p Saram comugc,pcrearaC

~ \\u ll|lll

I llll|llll llll|l

^rm

I llll|llll llll|llll II

' J
E3k

&lt;Q5e longa utta bommum que Fuic ance dduiufcse de


ampliore bumanorum corporum Forma. &lt;■ C.ix.

QVamobrem nulluf prudenf rerum exiftimacor dubitauenc: Cayn non folum


aliquam uerum eciam magnam pocuifle c6 jere ciuicatenrquando m ea [ongfi
ceitipufprocedebacur uica mortalium.nifi force infidelium quifpiam ex ipfa nume/
roficace annorum nobif mge:-acqueftionem:quauixiffe cunc bommef fcnpcumeffc
m auconcacibufnoftnfsi boc negec effe credendum. Ica quippe non credunc: eciam
magnicudmefcorpo , -e tonge amphorefcunc fuiffe q nunc func. Vnde U nobilifltmuf
eorum poeta Virgiliufi de mgenu lapide quem m agrorum Iimice mhxum uir f ornf
illorum cemporum pugnanfa; rapuic:&amp;! cucurriDS* mcorfit:8ammific.
Vix illum mqmc ledti biffex ceruice fubirenc.
Qualia nunc bommum produac corpora celluf

Significanf maiora tunc corpa,pducere folere tellure. Quato magifigit' temponbuf


rececionbuf mudrafi illud nobile difFamaruq: diluuiu .' Sed de corpoic magnitudme:
plerunqsmcrcdulofnudaca per ueruftacem fiue per uim flummum uanofq: cafuf fe/
pulcbra conumcunc.ubi apparuerunc uel unde ceciderunc:mcredibilif magnirudmif
/ oflamortuoruni.VidiipfenonroIuf fedaliquimecumm Vttcenfiliftore:molarem
f^ bommifdcncem cam mgencem:ut fi noftroje dentium modulof mmucacim cocideret:
cencum nobif uiderecur facere potuifie. Sed il!u gigancifalicuiuf Fuifie
credidenmuf.
Nam precer quod eranc omniu mulco maiora q noftra cunc corpora=gigacef longe
cecenfanceibant. SiC-icaliifdcmde noftnfq: cemponbuf rari quidem:fed nuncj ferme
defuerunc qui modum aliorti plunmum excederenc. Plyniuf Secundufdocfhfiimuf
bomo: qnco magif magifq: pcenc feculi excurfufi mmora corpa nacuram ferre reftat;.
Quod ena Homeif comemorac fepe carmie fuifie conqucfiru.non bec ueluc poetica
figmenta dertdenffed ita biftoncam f idem canqm miraculorum nacuralmm fc"ipcor
aflumenf.Verumucdixianciquorummagnicudmefcorporu muencaplerunqjofia
quonia m diucurna func eciam mulco pol renonbuf fecubf produnc :anno rum autem
numeroficafcuiufqi bomimfqui eemponbuf illif fuicmulbfnunc calibufdocumentif
uenire mexpenmecu potefl. Nec cn ideo ftdef facrebutc bifirone derogada £ cuiuf
tanto impudenciuf narrara non credimufiqnco impleri cercmfpnunuata cofpicimuf
Dtctc camen enam tdem PlyniuO efle adhac gentem ubt ducencof armofuiuicur. Sl
ergo bumanarum uicarum diucurnitacef quaf experci non fumufibodie babere cre/
dunt; mcogmca nobif loca^cur non babuifle credanc; ai cempora '■ A.n uero e
credibile
alicui efiTe quod bic non efb 8t mcredibile aliquando Fuifie quod nunc non eft.'

(]j5e ditTerentia qua mter bebreof Si noftrofcodicef


utdenturannorumnumeridiflbnare. (•■ Cx.

Vocirca u fi mter bebreof^ noftrofcodicefdeipo numeroannorumnonulla

utd ecur efie diftantia: quod ignoro qua ranone iicfactum: non tamen tanta

efPuciSIof bommefcam [ongeuof fuifie diflentianc. Nam ipfebomo primuf Adam


anrc q gigneree filium qui eft appellacuf Sjcb^ducencof trigmta uixiffe annofrepir;
j mcodicibufnoftnfiin bebreifaurem cencum trtgmta perbibetur. Sed pofteaqm eum
genuit fepcingecofuixifie [egicur m noftnfocfirngecofuero m dliCAcq: ica m ucnfcjf
uniuerfitarif fumma concordac: ac demdc per confequencf gcnerationef ancequam

III llll|lll llll|lll


14 15 1

nTTi [iiTrrn m^ rn it

22 23 24 25

^sx^

gignacur qui gignt commemoracur: mmuf uixtfli apud ebreof pacer eiufmuentcur
cencum annof fed pofteaq efl genirufidem ipfe cencum mmuf q m bebreif mueniunt;
innoftnf Arq: tca binc u mde ucnufq: unmerficaf cofonac. In fexca aucem genera/
none nufqm ucriq: codicefdifcrepanc. Infepnma uero ubulle qui nacufefl Enocb:
non morcuuf fed q&gt; deo placuenc cranf lacuf efle narracureadem diflonancia efl
que
mfuperioribufquinq; de cencum anrafanceq gignerec eum qui ibi commemoracuf £
fi[ium.acq:icainrummafimulconfonanaa-VixicenimannoranceqmcrdnlTerrecur
fecundum ucrofq: codicef crecenroffexagmcaqumq;. Odtaua generacio babec quide
nonnuflam dmerfuacem: fed mmorem ac diflimilem cecenf. Macufalem quippe quem I
genuicEnocIvancecj gignerec eum qui m ipfo ordme fequicur fecundum bebreofnci /
cencum mmuf fed uigmci ampliuf utxic annof qui rurfufin nolcnfpofteaq eu genuic |
repenucur addici: &amp; m ucrifq: fibi fumma uniuerfi numen occurnc. In fola nona
ge/ )
neracione id efb m annif Lamecb fi[n Macufale pacnfauce Noe.fima uniuerficacif }
difcrepac:fed non piunmum. Vigmn enim ic quaccuor aunofplufuixifle m bebreif
qm tn noflxifco dicibuf muenicur. Nara anceq gignerec fihum qui uocacufeft Noe:
(ix mmufbabec m bebreifq m noftnfpoftea uero cf eum genuenc:crigtnca ampliuf
in eifdem ij m noflrtf. Vnde fex i[Iif decradttfreftanc uigmciquaccuor uc ditJtum
eft.

&lt;J^De anmf Macufale cuiufecafquaccuordeam


annif uidecur diluuium excedere. ( Cxi.

'^J | Eer banc aueem difcrepannam bebreorum codicum acqi noftrorum exontur J
^A^ tUafamofinTmaquefttOiubi Macufalem qccuordectm anofuixifle polt dilumu S
( compucacupcum fcnpcura ex ommbufqui i cerra cunc fueranc folofodto bommef [
tn arca exicium commemorec euafiffe dituuuun quibuf Macufalem no fuic. Scctm 1
codicef enim noftrof Macufale pnufq gignercc illum quem uocauic Lamecb:uixic |
annofcencum fexagmcafepcem:deindeipfe Lamecb anceqmex illo nacufeflec Noe
uixicannofcencumodlogmcaoctoiquifimuIfiunccrececiqumqudgmcagnqi.Hif,
adduncur fexcenci Noe quoco eiufanno diluuium fadtum eft: qui fiunc nongenct |
qumquagmcaqumq:: ex quo Macufalem nacuf eft ufq: ad annu diluun. O mnef aiic j
anntuice Macufalcm nongenct fexagmcanouem compucancur. Quia cum utxiflec [
annof cencum fexagmcafepcem : ec genuifTecfifium quieftappellacuf Lamecbpoft
eum genicum utxic annofodtmgencorduoOQui omnef uc diximufnongenn fexa/
gmcanouem fiunc- Vnde decradtifnogentifqumquagincaquinq: ab orcu Macufale ?
. ufqiaddi[uuiu:remanecquaccuordecimquiburuixifiecredicurpoftdiIuuiu.Prop/ !
cer qucd nonnulli non 8C fi eum m c;rra ubi omnem carnem quam uiuere m aquif j
nacura non fmtc conltac fuifle detecam: cum pacre fuo qui cranf lacuff uerac aliqua
/ J
cum fuifTe: acq; ibi donec diluuium precenrec uixtfle arbicrancur :uo[encefderogdre
J
fidem codtcibufquofm auconcacem celebrtoremfufcepiceccleria:&amp;:credenceriudeo2f
j
ponuf q iftofnon babere quod uerum eft.Non enim admiccunc q&gt; magifbic ee po/ I
cuenc error mcerprecum: qm m ea [ingua effe fa[fum unde m noftram per grecam J
fcnpcura ipfa cranf lara eft. Sed mqtiiunc non efie credibile: fepntagmca
mcerprecef
1 qui uno fimul cempore unoq; fenfu mcerpreraa func errare pocuifle: auc ubi nibil
t; eorum mcererac uoluiflc mecirmudeof uero dum nobif inuidec 9 [ex 85 propbece ad
. nof incerprecando cranfierunc. mucafle quedam m codictbuf fuif uc m noftnf mmue/
recur aucortcaf.Hanc opmionem ue[ fufpicionem accipiac quifq: uc pucauenc: cercu'

III llll|llll

II llll|llll II

I llll|llll II

j eft camennon uixifle Marufalem poft dituuiunrfed eodem anno Fuifie defundlum:

[ fi uerum efh quod de numero annorum m bebreif codiabuf muenirur. De illifaurem

i fepcuagmca mcerptibuf qd mibi uideac fuo Io:o diligaiuf mferendii efbcum ad ipfa

cepjra qicu ne:eflicaf buiuf opifpoftulac comemoranda adiuuance dfio uenenmuf.

' Prefencin. fuffiac quefhoni: fecundu ucrofq: codiceframlongafbabuifle uicafilliuf

eui bommef uc poflec ecace umuf qui de duobuf quof folof cerra cunc babuic pareci/

bufpnmufeft nacufad confticuendam eaam ciuicacem mulciplican genuf bumanti.

([Deopmione eorum qm pnmorum cemporumbofefcS


longeuof g fcnbicur fuifle non credunt. (LCxu.

^yTX Eq: enim ullo modo func audiendi : qui puc5c alicer annof illifcemponbufco /
^ Ipucacofid effc cancebremcanfuc unufannufnofter decem lUcf babuiffe credac\
C Quapropcer mquiunc cum audienc quifq: uel legenc nongencofannof queq: uixifle.-
deber incelligere nonagmca. Decem quippe i['i anni unuf annuf eft nofter: &amp;-
decem
noftrrcencum 1II1 fuerunc. Ac per boc uc puranr: uigmticnum annorum fuic Adam
quando genuic Secb.Ec ipfe Secb uigmn babebac &amp; fex menfef qndo ex illo nacuf
eft Euof quof appellac fcnpcura ducencof &amp; qumq. annof. Quoniam ficuc ifti
fufpi/
cancur quorum exponimuf opmionem:unum annum qualem nunc babemufmdece
parcefiUi diuidebanc-8^ eafdem parcef annof uocabanc. Quarum parcium babec una
quadracum fenanum:eo q» deuffex diebuf perfecenc opera fua uc m fepumo requi/
efcerec.Deq remlibro udeamoficuc pocui difoucaut. Sexaef aucemfeniqnumeruf
quadracum fenanum faat: cngmrafex dief fiunc.qui mulciplicacideaefad crececof
fexagmta perueniunc. id eft duodecim menfef lunaref. Propcer qumq: dief enim reli/
quof quibuffolanfannufimplecur:&amp; diei quadrancem propcer quem quater ducftum
eo anno quo bifexcu m uocanc unuf dief adicicun addebancur a uetenbufpoftea dief
uc occurrerec numeruf annorum.quofdiefB_omani tnccrfcalarefuocabar. Promde
eciam Euof quem genuic Secb-decem u nouem agebac annofquando ex illo nacuf
eft filiuf eiuf Caynan.quofannof dicicfcnpcuracencum nonagmta. Ecdemcepf per
omnef generacionef m qmbuf bommum anm commemorancur ance diluuiumulluf
Fere m noftrif codiabuf muenicur: qui cum efler centum annorum uel infra:uel ect-
cencum uigmri aucnon mulco ampliuf genuenc filium.fed q mmima ecace genueriic!
annorum centum fexagmca 8. quodexcurrtc fuifle referuncur. quia nemo inqumc
decem annorum bomo poceft gignere f iliof. qui numeruf centum appellabanc anra
ab illif bo mmibuf. fed m annif fedeam eft macura pubercaf u proli lam idonea pro/
creande.quof cencum u fexagmca annofilla cempora nuncupabanc. Vc aucealtcer
annum cunc Fuilfe compuraru n6 fic incrc dibtle : adiaunc qj apud plerofq:
fcnptoref
biftonerepericur:egypaof babuifle annum quactuor mefium :acarnanaf fex mefiu :
lauimof credeam menfium. Plyniuf fecunduf cum commemoraflcc relacum Fuifle m
Itcterifquedam uixifle centum qumq^gmca duofannoOaliii decem ampliufaltufdu/
cencoifannoif babuifleuica:a[iof trecentojf:qucfdaad qngencofaliofad fexcmtof:
nonnullofad ocTnngencofettam pcrueniflfcbec omiappcerminacemporum accidifle
arbicracurefl.A[iiquippeinquiceftacedecerminabancannum:a;aIcenbieme:aIiiq/
dnpercicif cemponbufficuc Arcbadef mquic:quorum annicrimenfeffueruc Adieac
eaam aliquando eg/pciof quorum peruuofannofquacerno^ menfium Fuiffe fupra/
dixtmuf luneq: Fme eo2f [imicafle annu. Itacj apud eof iqutc tc fingula milia
annorii

ii iiiiiiiii iiii|in iiii|ini n

29 30 31

^tc^

uixifle produncur. Hiruelut probabtltbuf argumencifqmdam non deftruenref fid£


facre butuf biftorte:fed aftruere nicencef ne fic mcredtbile &lt;j&gt; ta
mulrofdnnofuixiffe
referunrurdnciquuperfuaferuncfibi nec lefuadere lmprudencer exifhmanc:tamex/
iguum fpanum cemponfcunc annum uocacummc illi decem fmc unufnofter:&amp;: dece
noftn cenrum illorum . Hoc autem falfifltmum efle documento euidennffimo often/
dicur. Quod anceqm f actam non mibt cacendum uidetur que credtbilior poffic effe
fufpitio. Poceramuf cerce bancaffeueracionem ex bebreifcodtctbuf redargucreacq!
conumcere :ubi Adam non ducencorum cngmca: fed cencum cngmta annorum fuifle
repencur:quando cerctumgenuicfilium.qut anni ficredecim noftn func:pculdubio
pnmum genuic quando duodectm uel non mulco ampliufannorum futc.Quif pocefb
bac ecace generare uficaca ifta nobtfq: nociflima [ege nacure ! Sed bunc omtccamuf:
qui forcaffe ettam quando creacuf eft pocutc Non enim eum cam paruum q mfacef
noftrt func: faclum futfle credtbtle eft. Secb filiuf eiuf non ducencorum qutnq:
ftcuc
noflegimuf :fed cencum qutnq: fuic quando genutc Enof.ac per boc fecundum lftof
nondum babebac undeam annof ecacif. Quid dicam de Caynan etuf filto qui cum
apud nofcencum fepcuagmcareperiacurannorunvapudbebreof fepcuagtncalegid
futflequando genutc Malalebel^Quifgeneracbomo fepcenrafftcuncannifeptua/
gtnca nuncupabancur qui fepcem fuerunc'

(^A.n m dmumerartde annoif 'bebre02f magif:q.[3C3c.


mcerpretum fic fequenda auconcaf. {j C.xm.

^SrfEd cum boc dixcroiconcmuo rcferecur illud tudeorum efle medactunrde quo
Fi — -Tuperiuffacifadrum eft. Nam fepcuagmca mcerprecef [audabilicer celebratof
^J uirof pocutffe mencin difficile eft. Vbi fi queram quid fic credibtltufiiudeorum
gence
cam longe [aceq: dtfFufdm^m boc confcnbmdum mendacium uno confilio cofpirare
pocui ff;: sc dum alufmuide^c auconcacem fibi abftulifle uencacem. an. Ixx. bommef
qui etiam ipi ludei eranc m uno loco poficof quonta rex egyptt Pcolemeuf eof ad boc
opufarcmeracupfam uertcacegencibufaltenigenifinuidirie^aj cdmunicato iftudcunc
Fectffe conftIio:quif non uideac quid,pc(tuiuf faciliufq: credatur '. Sed abfit uc
prudef
quirpiamueliudeofcuiuflibecperuerfitacifarqimalictecancupotuiffe credacunco/
dicibuf cam multif U cam [dge [areq: difperfifiuel fepcuaginca llfcf memorabilef
uirof
boc de muidenda gencibuf uencace unum communicaffe confilium.Credibiliufergo
quifdixenc^cum pranum de bibliocbeca Pcolemei defcrtbi ifta ceperunc: cunc abquid
ca[e ften pocuiffe m codiceuno: fctlicec pnmtcuftnde defcrtpco:unde tam [aciufema/
narec-ubi pocutc quidem accidere ectam fcnpcortf error .' Sed boc 1 i[[a quefhone
de
uica Macufalem non abfurfum fufpican eft.a: tn i[lo a[to ubi fuperancibuf ui7mci'
qccuor annif (umma nd conuemt . In bifauc m quibufconcmuai; ipfiufmedocicatif
fimi[itudo:icauc ance genicum filium qut ordtni mlencunalibi fuperfmccencumanni
alibi defmc: poft genicum auce ubi deeranc fupfinc:ubt fupereranc definc:uc fumma
conueniac:»; boc in pnma .fecunda: cerna:quarca.quinca:fepcimaq: generactone m/
uentrur.-uidecur babere quadam fi dtci poceft error tpfe confbancta. nec cafu
redolec
fed induftnam.rcaq: tlla diuerficafnumeroif alicer fe babenctum m codicibuf Grecif
U lacinifi alicer m bebreifubi non eft tfta de cencum anntf pnufaddicif&amp;:
poftea de/
craccirpercocgeneracionefconcmuaraparilitafinecmalicieludeorummecdiligecie
uel prudentie lepcuagmca incerprecu:feci fcnpconf cribuact erron:qui de bibliocbeca

\m

rTTTTTTfrm llll|llll llll|llll II

I lllllllll II
,*x

fupradicti regif codicem defcnbendum pnmuf accepit Nam eciam nunciubi numen
non Faciuc mtcntum ad altquid quod f aate pofltc mtelligt : ucl quod appareac
uciltcer
difci: Si negligencer defcribunrur:&amp;: negttgennuf emedantur. Qutf enim exifhmec
fibl
effe difcendum quoc mtlia bommum cnbuf Ifrael fmgillanm babere pocuerunc quo/
num prodeffe aliquid non puracur. ec quoctif quifq: bommum eft cui profundiraf
unlicanf butufappareac ! Htc uero ubi per coc concexcafgeneractonef cencum anni
dlibi afTunc.-altbi defunc: u poft naatm qui commemoranduffuerac ftlium:defuc:ubt
affuerunc.-affunc ubi def uerunc:uc fumma concordcc.nimirum cum uellec pfuadere
qui boc pccie:ideonumerofiflimof«mnorutx:irfa annquof: q&gt; eofbreuiflimofnucupa/
banc:&amp; boc de macunrate pubercaafqua idonea ftlti gignarenc' conarerur
oftedere:
atq:ideo m tllif cencum annifdecem noftrofinfinuandofpucarecincreduliPnebofef
ram diu uixiffe rccipere m fidem nollenr: addtdtc cencum ubi gtgnendtf filuf
babilcm
non muenic ecacem: eofdemq: poft genicof ftltof uc congruerec fumma decraxtc: fic
quippeuoluiccredtbilef facereidonearum generandeprolifconuentenaferatumtuc
camcn numero : non f raudaree untuerfaf ccacef uiuenctum fmgulorum. Quod aucem
tn fexea gcneracione id non recic : boc ipfttm eft quod magif mouec illum ideo f
ectfle
cum ref quam diamuf poftulauic: quia non fccic= ubi non po ftulauic. Inuenic namq;
tn cadem generaaone:apud bcbreofutxtffe lared anrequa genuiflec Enocb cencum
fexagmca duof annof: qui fec-mdum illam racionem breuium annorum fiunc anm
fcdecim: HC atiqutd minuf q menfef duo;quetam ecafapca eft ad gtgnendum:8/ ideo
adderc ccncum annofbrcuefuc noftri uigmcifcx fterencnecefle nonfutc :nec poftna/
tum Enocb cof decraberc quof non addiderac ance nacum. Sic factum eft ucbtnc
nulla eflec mcer codicefucrofq: uanecaf. Sed rurfuf mouec:cur m oetaua generactoc
anceq deMacufalem nafceree Lamecb:cuapud bebreof legancur cencum oclaginra
duo anni: utginnduo anni mmuf mucmuncur m codicibuf noftrif: ubi potiuf addi
cencum folenc: sc poft gentcum Lamecb complendam reftituuntur ad fummam que
m codictbuf ucrifqi non dilcrepac. Si enim cencum fepcuagmta annof propcer puber/
cacif macurtcacem decem a; fepcem uolebac mcelltgt.-licuc nibtl addere ica nibil
derra/
bere lam debcbac.-quia mitcncrac ecacem idoneam generactoni ftltorum rpropcer qua
m aluf cencum annof ubi eam non mueniebac:addebac. Hoc aucem de uiginct anntf
menco pucaremufcaufa mendofirarifacctderepocuiflemifi eofficuc prtufdecraxerac
refticuere poftea curarcc: uc fumme conacmrec mcegncafAn forte afturtuf factum
extuimandum eft.-uc illa qua ccncum anm pnuffolenc adnci Si. poftea decrabi occul/
careturmduflria:cum8/itltcubi neceflenon fuerac: nonquidem de cencum anmf
ueruntamcn dc quancocunq: numero pnuf dccracto poft reddico cale quid ficrec'
Sed quomodoIibecirtudaccipiacur:fiuecredacuritaeffefacfl:um:fiuenoncredatur. -
ftue poftremo ica ftue non lta ficTedte fien nu'Io modo dubicauenm: uc cum dmer /
fum aliquid mutnfq; codicibufmuentcur :quando quidem ad fidem rerum geftarum
ucrunq: efle non pocclc:uerum ei tmgue poctufcredacur:unde eft m altam per tncer/
preccff acTra cranflano. Nam m quibufdam ecia codicibufgreafcribufai uno lactno:
&amp;; uno eciam Syro mcer fe confencienabuf: muencuf eft Macufalem fex annif ance
diluummfmffe defunctuf.

CTDe partUtace annorum 'qui ufdem quibufnunc


fpaaif: u. m prtonbuffeculif concurreruncilGxiM.
iijiiiiliiii iiii|in iiii|iiii ii

?ecK

\-f\ Vnc u«i uidcamuf quo nam modo euidencer poffic oftendrnc! eam breuefuc
|_£_i[[[ decem unufeflec noftenfed rance probxicacifannofquance nunc babemuf:

[ quofuciq: circuicufconficic folif m lUorum bommum uita prohxiflima compucacof:


Sexcencefmio nempe anno uice Noe i fcnprum eft FacTrum efife diluum m. Cur ergo'
ibi [egicur-'&amp; aqua diluuu facTra eft fuper cerram fexcentefimoanno uice
NoeTecudi
menliffepcimd a. uicefima die menfifTi annufille mmimufqualefdecem faciunc unu
noflrum cngincafex dief babebac? TanciUuf quippe annuffi antiquo more boc no/
men aceepiDaut non babec menfef smx m^nfifeiufeft cnduum uc babeac duodecim
menfef Quomodo igicur bic dicftum eft Texcenrefimo anno fecundi mefif fepnma ec
uicefima die menfiOnifi quu calef qualefn jnc func: eciam cunc eranc menfeftNa quo
padto abcer uicefimo u fepamo die fecundi menfif dicerecur cepcum eflediluuium '.
Demde poftea m fine diluuu ica legicur. Et fedic arca m menfe feptimo: feptima ec
uicefima die menfif fuper moncef Araracb. Aqua aucem mmuebatur ufq; ad undeci/
mum menfem. In undecimoauce menfe pnma die mmfifapparuerunt capica mociu.
Si igicur ralcf menfef eranc:ca[efprofedto &amp; anni eranc.-qualef nunc babemuf
Mefef
qmppe iUi criduam mgmci U fepcem dief bab.-re non poterant. Auc fi parf cncefima
tndui cunc appellabancur dief uc omnium proporcionef mmuancur: ergo nec coco
quacnduo noftro factum eft i[[ud cam grande diluuium: quod memoracur fadcuni
quadragmca diebuf sc quadragmca nodribuf Quif banc abfurditacem Si uamcacem
ferac i Promde remousacur bic error:qui coraecTrura falfa ica uufc aftruere
fcripcu/
rarum fidenvuc a[ibi deftruac. Prorfufcancufeciam cunc dieffuic;quancuf &amp;£ nunc
e.
quc uigmci sc quaccuor bore diurno curriculo nocturnoq; decermmanc.cancuf mefif
quancufs^ nunc efbquem luna cepca 8i fmica coctufic. Tancufannufquancuf S£ niic
efbquem duodecim menfef [unaref addicifpropter curfum folarem qumcp diebuf &amp;!
quadranceconfumanc.Tancuf annuf lexcencefimiuice Noe fecunduferac menfif:
eiufcp menfif uicefimuf u fepumufdief: quando cepic efle diluuium : m quo dicf qua/
dragmca conanuate mgen-ef pluuie memorancur.qm diefno bmafac paulo apduf
boraf babebanc;(ed uicenafa: quacernafdie noctuq: cranfacTraf Ac per boc ca mag/
nofannofuixerunc i[[i antiqui ufq&lt; ampliuf q nongentofquancofpoftea uixicAbra.S
cencum fepcuagmcaqumq: sc poft eum filiuf eiuf Ifaac cencum o ctogmca: at filiuf
eiuflacob prope cecum qumqginra:3i quancofmcerpofita abquanta erate Mo/fef
cencum uigmci: 8i quantof etiam nuncuiuunc bommef fepcuaginca uel octogmca:
uel no nub ampliuf.de quibufetiam diclrum efl . Ec ampliufeorum [abor sc dolor.
IUauero numerorum uanecafque incer codicefHebreofinuenicurSi: noflrofi neq:
de bacanciquorum [ongeuicace diffencic. st fiquid babec ica diuerfum uc uerum efle
ucrunq: non poffic: rerum g;ftarum fidef ab ea bngua repecenda eft: cx qua mcer/
precacum eft: quod babemuf Que faculcafcum uolentibuf ubiq: gencium prefto fic:
non camen uacac q&gt; lepcuagmca interpretef in plunmifque diuerfa dicere uidentur:
ex Hebraf codicibuf emendare aufuf eft nemo.Non enim eft illa diuerficaf pucaca
mendoficafnecego u[[o modo pucandam exiftimo. Sed ubi noneft fcriptonfcrror:
ahquid eof diumo Ipincu ubi fenfufeflec confencaneuf uencati sc prcdicanfuencacem:
non mcerprecancium more fed propbecannum [ibercate aliter dicere uoluifle crede/
dum eft. Vndc merito non folurn Hebreifuerum etiam ipfifcum adbibec ceftimciia
de fcnpcunf uci Apoftolica muenicur auconcaf Sed bmc me opportumore [oco fi
admuenc do mmuf: promifi diligenciuflocucurum .nunc quod mftac expediam. Non
cnim ambigendum eft ab bomme qui cx pnmo bomme pnmuf eft natuf quando c5

II llll|llll II

I llll|llll II

^c

diu uiuebanc potutfle conftictn ciuteatem fane terrenam no illam que dicitur
ciuitaf
dei^de qua uc fcriberemuOtanci laborem butuf openftn manuf fumpfimuf,

(LKn credibile fic pnmi fecult uirofufq! ad ea etate qua f iliof


generaffc refreruntura concubicu contmuiffe. tCCTxv.

°''4~\ Icet ergo altqutf. Ica ne credendum eft bommem f-iliofmceffanter


generaturtif
S^~/ nec babencem propofitum concmencie cencum u ampliuf uel fcctm bebreofncj
multo mmufid eft octagmca fexagmca annofa concumbendi opere uacauiff;:auc ft
nonuacarec:ntbilproUI gtgnerepocuifie/Hec queflio duobuf modif foluitur- Auc
enim canco ferior futc propornone pubercafquanco uice cociufmaior annofitafauc
quod magif uideo effe credibilemon bic pnmogemti filn comemoraci func:fed quof
fucceffioraf ordo pofcebac :uc peruenirecur ad Noe.a quorurfufad Abraam urdemuf
efTe peruencum: ac deinde ufq; ad cercuarciculum lempifqnru oporcebac fignari ecia
generationibuf commemoracifcurfum glonofiffime ciuicacifm boc mtido pegrmacif
8ifupernam pamam requirennf Quod enimnegarinonpotefbpnorommum Cajm
ex coniucftione manf u femine nacufeft. Neq; cmm illo naco dixiffec Adam:quod
dixifTelegicur: acquifiui bommem per dett:mfi ilfifduofcufipfefuiffec bomo nafcfda
addicuf pnmuf Hunc fecucufAbel qucm maior f racer occtdiDprefiguratione quada"
peregrmannfciuicacifdercj) effecab impufsi quodammodo cerngenifid eft cerrenam
ongmem diligentibuf: &amp;cerrene ciuicactf cerrena Feliacace gaudenubuf perfecuci/
onefiniquafpafTura pnmuf oftendit. Sed quoc annorum erac Adam cum eofgenuic:
non apparct.Exmde digencur generationef alie de Cayn-alie de 1II0 quem genuic:
Adam m cmf fucceflione quem f racer occidic: sc appellauic nomen illiuf Secb:dicenf
uc fcnpcum eft. Sufcicauic enim nv.bi deuf lemen aliud pro Abef quem occidic Cayn.
Cum icaq: ifte due fenefgeneracionum una de Secb afcera de Cajnvbafduafde qbuf
agtmufdifhnctifordinibufmfmuenc cmicacef:unam celeftem m rerrifperegrmance:
alceram cerrenam cerremf canq fola finc gaudnf mbiancem uel mberenrem: nullufde
progeme Cayn cum dmumera:a fic connumeraco Adam ufq: ad octauam generaci/
onem:quorannorumfuiflec:expre(Tufeft:qudndo genuiceumqm commemoracur
poft eum. Noluic enim (piriruf dei m cerrene ciuicacif generacioibufcempora norare
ance diluuium:fedinceleflifmaluic tancl efienc memonadigmoref. Porro auce Secb
quando nacufeftmon quide racici funcannt patrifeiuffed lam genuerac aliof&amp;
utrii
foIofCayn u Abel affirmare quifaudeac-' No enim quia foit nommaci func propcer
ordmef generacionum quaf commemoran oporcebac: ldeo conreqtienfuiden debec
foIoffuifTecuncgeneracof ex Adam.Cum entm filencio coopercifomnium nommi/
bufcecerorum: legacur eum genuiffe filiof u f iliaf quoca Fuenc ifta prolef
eiufquif
pTumac afferere:fi cufpam cementacif cuicac ? Porutc qppe Adam diuinicufadmcntuf
dicere pofteaq Secb nacuf eft. Sufcicauic enim mibi deuf femen aliud pro Abeb qndo
taliferacfucurufquumplerecilliuf landhcacem.-non qj ipepriorpod-eum cemporif
ordine nafcerecur. Demde quod fcnpcum eft: uixic autem Secb qumq: u ducencof
annofuel fecundum bebreof qumqj u centum annof u genuic Enofquif poffit nifi
inconnderacufafTeuerare bunc emfprimogenicum fuiffe.ur admirancef menco requi/
ramufquomo pcr coc annofimmuniffueric a conubto fmeullo propofico cotmecie:
uet non fuenc coniugacuf? Quando quidem eciam de ipfo legicur u genuic filiof ec
filiaf u fuerunc omnefdief Secb duodectms^ nongenci anni u morcuuf efbaccj ica

[|[[| llll|lll llll|lll llll|lll llll|lll llll pTTTTTl TTTTTTTTTTTTTJl


TTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTTl I|IIII|mm|II f \\\\\\\\ lllllllll|llll [TTTTTTl
lllllll|llllll llllllll|lllllllll|lllllllll|ll
3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

TTTTTTTtT

sst

demcepfquorum anni commemoranrur: necfitiof fitiafq; genuifle rencentur. A.c per


boc non apparec omnmo: utrii qui nommacur geraruf ipfe f-ueric pnmogemcuf &lt;mo
uero quoniam credibile non eft pacref illof ecate ram longa aut lmpubef fuiffe auc
coniugibufcdruifGuelfecibunneciUofeorumfiliofpnmcfeifrucorfuifrecredibilee.
Sed cum facre fcnpcor biftone ad orcum uicamq; Noeicuiuf cempore diluuiu fadtfi
eft per fucceflionef generanonum noracif cemponbuf incenderec peruenire: eafuciqi
commemorauicnonqueprimiffuifparencibuffuermc.fedquemrjpaganonifordme
uenermc. Exempli gracia quo id fiac aperaufahquid mcer ponam:unde nulluf abigac
fien pjcuiffe quod dico. Euangeiifta Marrbeuf generanone dommice carnifp feng
parenrum uolenfcommendare memone:ordmefa pacre Abraam acq: ad Dauid pn/
mituf uc peruenirec mcendenf Abraam mquic genuic Ifaac. Cur non dixic Ifmael
quem primicufgenuic l Ifaac aucem inquic genuic Iacob.Cur non dixic Efau g eiuf
prtmogenicuffuic? Quia fcilicecper illofad Dauid peruenire nd pofiecDemde feqt.
Iacob aucem genuic Iudam u f racref eiuf Nuquid Iudafprimogeniruffuir?Iudaf
inquic genuicPbaref&amp;j Zaram-Nec iftorum gemmorum aliquif fuic primogemtuf v '
Iude: fcdante illof lam cref genuerac.Eof lCaqi tenuic m ordmegeneranonum: per
quofad Dauid atq; mde quo mtenderat:perueniret.Ex quo mcelligi poceftueteref
quoq: bo mmef ante diluuium no pnmogenicof fed eof fuifle commeTnoratofp quof
ordo fuccedencium generacionum ad Nje patnarcbam duceretunnefene pubercaaf
illorum obfcura u non neceffana que.tio noffrangec.

(LDe ture coniugiorum qd* diflimilirera fublequecibuf


matromfbabuennc pnma connubia. tfjGxvi.

/ V Vm tgicur genufbumanum poft pnmam coputam uin facti ex puluere utal


X — -^iugif eiuf ex uiri [acere: manum femmarumq; coniundhone opuf baberec uc
gignendo mulciplicarencurnec eflenc ul!i bommef nifi quiex illif duobufnati
fuiflet:
uiri fororef luafconiugefacceperunc. Qiiod profedto quanro eft anciquf copellence
neceflicate:ranto poftea fadtum eft damnabilif religione probibence. Habica e eram
racio rectiflima cancacif:uc bommefquibufeffct unlifarq; bonefta concordia:diuer/
farum neceflicudmu umculifnedterenturmec unufm una mulrafbabereclcd fmgule
(pergerenrur m fingulof ac fic ad focialem uitam diligenciuf colligandam plurime
plunmof obanerec. Pacer quippe u focer duarum funt neceflirudmum nomina. Vc
crgoalium quifq; babeacpacrem aliu focerummumerofiuf fecancafporngic. Vcrucg
autemunuf Adame(lecogebatur:&amp;;fi[iir&amp;i filtabuffuiGquado fracreffororefq;
cci '
nubio lungebantur. Sic u Eua uxor eiuf utriq: fexui filtoru fuit u focruf u mater.
Qu: fi due femine fuiffenc: macer alcera &amp; focruf altera: copiofiuf fe fotialif
dilectio
colligarecl pa deniq; lam foror qt etiam uxor fiebat ; duaftenebat una
neceflitudineO
quibuf per fingulafdiftnbunf ut alrerd ect fororaltera uxor: bommum numero fo/
cialif propmquicafaugerecur. Sed boc unde fierecTunc no erat:quando nifi fracref
u fororef ex illif duobuf pnmifnulli bommef erant- Pieri ergo debuit qndo potuic:
utexiftencecopia unde ducermtur uxoref que non eranc lam ibroref u non (blum
illud uc fieret nulla neceflicaf effet:uerum enam fi fierec: nefaf effec. Nam fi
nepotef
pnmorum bommum qui tam confobrmaf pocerant accipere coniugeOforonbufma/
tnmomoiungerencur: non iam duefed trefin bommeunoneceflitudmeffierenpque
propcer cantatem numerofiore propmquitate nectendam: diflemman per fmgutof

II llll|llll II

I llll|llll II

p:

lingute debuerunr. Eflec emm unufbomo Fitttf fuif f ratri fciticet foronqi
coniugibuf:
&amp;: parer &amp;: focer &amp;: auucutufi tra &amp;: uxor emf eifdem
coniugibuffi[ufi&amp;: macer &amp;:amica
U focruf. Ideq; incer fe fitu e02f n6 folu effenc f ratrefacq; coniugef uerum ctiam
c6/
fobrmi: quia &amp;: fracrum fitn.Omnefauc ifte neceflicudmefqueunibomtni crefboief
connectebantmoueconnedterent fi effentin fmgutif fmgulcut unuf bomo baberec
alteram fororenvatceram uxorem: atteram confobnnam :alcerum pacrem :&amp;; atcerum
auun:utum:atterum focerum :alceram macrem: atteram amitam:atceram (bcrum.accp
ica fe non m paucicace coarcacum;fed tanufarq; numeroliuf propmquitanbuf crebnf
umcutum fonale diffunderec. Quod bumano generc crefcente &amp;: mutnpticaco:enam
mcer impiof deorum mulcorum falforumq; culcoref fic obferuan cerntmufiuc enam
(i peruerfif [egibufperrmtcancur f raterna coniugtaimelior tatnen confuetudo ipfam
ma[ic exborrere licenam:&amp;: cum fororefaccipere m macrimonium primifbumdm ge/
nenf cemponbuf omnino [icueric:fic aduerfet: quafi nuq [icere pocuenc. Ad bumanu
enim fenfum uel dtliciendum ue[ offendedum:mof ualec plunmum. Qui cum in bac
caufa moderacionem concupifcencie coerceat: eum defignan acq; corrumpi mento ec
nefanum ludicacur. Si enim eft miquum auidicate poflidedi tranfgredi Iimire agroic:
quanco eft miquiuf [ibidme concumbendi fubuertere [imitem morum ! Expern aute
(umuf m conrtubuf confobnnarum eciam noftrifremporibufipropcer gradumppinq/
cacif fracerno gradui proximum q x-ato per moref fiebae: quod fieri per tegef
licebac.
quia id nec diuma probibuic; necnondum probibuerattexbumana. Veruntamen
factum etian [icicum proprer uicinicatc borrebacur i[ticm:&amp;: qct fiebac cu
cofobrma
pene cum (brore fien uidebatur. quia U ipfi inter fe propter tam propmquam con/
ianguinicatem fratrefuocancur:&amp;: pene germani funt. Fuit autem annquif pambuf
religiofe cure:nc ipfa propiquitaffe paulanm propaginum ordinibufdirimef [ogiuf
abiret:&amp;: propmquicafeffe defifterec:eam nondum longe pofitam rurfuf mammonii
umculo cotligare:&amp;: quodammodo reuocare fugieeem. Vude lam pleno bommibuf
orbe terrarummo quidem fororefex patreuet matre:uelex ambobuffuifparetibuf
nataf fed tamen amabantde fuo genere ducere uxoref Veruntame quifdubitet bo/
neftiufboc tempore eaam confobrmarum probibita efle comugtamon folu fecundu
eaquedifpucauimurpropcermuInpIicaddfafFiniracefnebabedcduarnecefntudinef
und pcrfond:cum due poftint eafbdbere Si numerufpropmquitdnf dugen.fed cnam
quia nefcio quomodo meft bumane uerecundie quiddam nacurate atq: [audabiteuc
cui debec cd ppmqtdnfuerecundu bonor&amp;db ed coanedt quauifgeneratncem came
Iibidinem^dequderubefcereuidemufSiipfdm pudicictdConiugatem.CopuUnoigtt:
tndnf&amp;; feminc quancum actinecad genurmorcdtium:quodddmfemmanum eft ciui'
caaf fed terrena ctuitafgeneranone canrumodo: ceteftif auc ecia regeneratione opuf
babec: ucnoxam generanonif euadat. Vcrum autemaliquod fuerit:uel fi fiuc-quale
Fueric eorporale dfq; uifibde regeneranonif fignum ance diluuium:ficuc A.brae
circii/
cifio poftea eft imperacafdcrd biftortd cacec. Sacnficaffe tn deo eha
illofannqfJimof v
bomtnefnotdcetqd" &amp;■ m duobufpnmiffrdtribufclaruic.&amp;: Noe poft diluuium
camj
de arca fuiffec egreffuf: boftiafdeo legtrur immolafle. De qua re in prccedetibuf
[ibnf
lam diximufnon ob aliud demonefarrogancef fibi diumitatem deofq: fe credi cupieV I
eefifibi expetere lacnficium u gaudere buiufcemodt bononbufinift qa uejf facnf tnii
deo uero deben faunt.

(CPe duobuf ex uno genttore procreanf pambuf arqj pncipibuf. (f G x vii.

ii iiiiiin iiii|in iiii|iiii m

^X

aVm crgo effec Adam utriufq: genenf pacenid eft u cuiuffenefad cerrenam ec
cuiuf fenefad celeftem pertinec ciuiracem:occifo Abel atq: m emf mcerfcctione
jmniendaco mirabili facramenco:facti func duo patref fmgulorum generum Cayn
U Secbm quorum filiif quof commemoran oportebac:duaTum iftaru ciuitatum in
genere morcalium euidenriuf indicia darere ceperuncCayn quippe genuic Enocb -i
cuiufnomme condidic ctuicacem:fcilicet non peregnnantem inboc mudo:fedm eiuf
cemporali parce ac felicicace quiefccncem. Cayn autem mcerprecacur poffeflio.unde
dicftum eft quando nacuf eft fiue a parre fiue a matre eiuf acquiftui bommem per
deu.Enocb uerodedicano.bic enim dedicatur cerrena ciuicaf ubi condic':quonia bte
babec eum que mtendit &amp;: appettc fmem ■ Porro llle Secb mcerpretatur
reuirrecfrio :
U Enof nliufeiufmterpretatur bomo.non ficuc Ada.Ecipfum eni nome mrerptat;
bomo:fed commune pbtbeeur ee in illa [ingua id eft Hebrea mafculo u femme. Na
fic de illo fcnpcum eft. Mafcutum u feminam f ecic eof&amp;: benedixit illof&amp;r
cognomi/
nauiteorumnomen Adam. Vndencmambigitur ficappellacamfuiffefeminamEua
proprio no mine: uc tamen Adam quod mcerpretarur bomo nomen etlec amborum.
Enofaurcm fic interpreraturbomo:utbocn6 poffe femmamnuneuparipittlingue
illiufaffcucrenttcancjm filiufrefurrecftibninubi non nubenc neq: uxoref ducencNon
enim enc ibi generacio xum illuc perduxenc regenerano. Quare u boc non m caffu
nocandum arbitron q&gt; m bif generanoibufque propagant ex illo qui eft appellatuf
Setb: cum gcnuiffe filiof filiafq: dicaturmulla ibi genita nommanm femma expreffo
eft.m bif aucem que propagancur ex Cayn m ipfo fme quoufq: procenduncurmo/
uifftma femina gemteanominatur. Sic enim legitur. Matufabel genuic Lamecb.Ec
fumpfic ibi Lamecb duaf uxoref Nomen uni Ada-' u nomen fecunde Sella &amp;: pcpic
Ada Iabel bic eracpacer babitatiummcabernaculif pecorariorum.Etnomefracrif
eiuf lubalbic fuic qui oftendic pfaltenu u citbaram. Sella aucem peperic u ipfaTu/
balca/m u erat eranuf&amp;: malleacor eramen u ferri- Soror aucTubakaym Noema.
Hucufq: porrecte funt omnef generancSef Cayn^que funcomefab Adam octo anu'
meraro ipfo Adam fepcem fcthcet ufq; ad Lamecb^quiduarum mantufuxorum fuit:
&amp;:octauaeftgeneracioinfi[iifm quibuf u femma commemoracur- Vbieleganrer
fignificarum eftrerrenam ciuicacem ufcp i fui finem carnalefbabicuram generanoef
que marium fcminarumcfl coniuncfhone proueniunc. Vndea: ipfequodprecer eaf
nufqreperieur ancediluuium^ommibufTJropriifexprimuncur uxorefilliufbotO
qui nominac* bicnouilfimuf pacer. Sicuc aute Cayn qui mterpretac' polTeflio terrene
coditor cmifatif: u filiuf eiuf m cuiuf nomie codita e Enocb q interpretar-
dedicacios
indicat ifta ciuicacem u mmum u fmem babereterrenu ubi nibil fperacur ampliufq
qct m boc feculo cemi pocefbita Setb qui mterpTerac' refurredho: cu lic generationu
feorfum comemorataru paterquid de filio eiuffacra biftona dicac mtuendum eft.

(I Qind fignatu fit in Kbtlli Secb : u EnoG


quod apparec ad Cbnftum cc corpuTeiuf.
id eft eccleliam p;rnnere. tLC. x vm.

S~~^TSah mquit natur eft filiufec nommauit nomen eiuf Enof Hic fperauif. m/
V_Aiocare nomen domini dei. Nempe clamat atteftatio ueritatif.In fpe igic' uiurt

bomoflliufrerurrccftionifmfpeuiuic quadiu peregnnatur tjic ciuitardei:quegigmi;

ex fide refurrcdtionifCbrifti. Ex duobuf runq: illifbominibuf Abel qui mcerprecad

ll llll|llll ll

l llll|llll ll

t^
ludtuOK eiuffratre Serb g meerptat; rc(urredho morr Xpi ti mta eiur ex morcuif
figuracur.Ex quafide gigmrurbic ouicaf dei id e bomo q rperauicmuocarenome
dommi dei. Spe enim felui fach fumuf aic Apoftoluf Spefaucem que uidecur: no cfb
fpef Quod enim uidcc qutfquid fperac? Siaucem quodnonuidemuffperamuf per
paciennam expecTamufi ISlam quif uacare boc exiftimet ab alntudme facramenci.'
Nunquid enim Abel non fperauic muocare nomen dommi dei-cuiuf facnficiu fcnp/
cura cam acceptum deo fuiffe commemorar? Nunquid ipfe Secb non fperauic nome
domini dei de quo dicTum c(t. Sufcitauic enim mibi deuf femen aliud pro AbeI.'Cur
ergo buic proprie tribuitur quod piorum omnium mtelligitur ee communeTOfi qa
oportebat m eo qui de pacre generationum m meliorem partem boc e(t fuperne ci/
uitanffeparacarum:{imufcommemoracufexottufprefiguraribommemide(tboim
fottetatem ■■ que non fecundum uirefterrene felicicatif; fcd fecundum deum uiuit m
fce
felicitatif eterne.' NecdtcTum eft bic fperauicm dbmmum deumiaucbic muocauic
nomen domim deufed bic fperauit mquit tnuccare. ubiq: propbccia eft exorrurum
populum qut fecundum elecTionem gracie muo:auic nomf dommi dei boc eft q J p
alium propbetam dicTum e(t Apoftoluf de boc populo ltelligi ad dei grana pnnere.
Ec enc omnifqcuqi inuocautnc nome dommi faluuferic.bocn.ipfu qd" dicic Si no /
nunauic nome eiuf Enofqd' inrerprecat? bomo :ac dcmde addic' bic fperauit muocare
nome dommi dei: faafoftendic q&gt; non m fnpfo fpeponere debeac bomo. Maledidtuf
enim omnif ficuc alibi legic: qui fpe fua ponit m bomme. Ac per boc m fe uc fic
cmif
alcenufciuicanf quenofolu fecundu ftltfi Ca/n dedicae boccempe:boc emorcalif
buiuf fecuh labence cranfcurfu:fed m illa immortalitace beacitudmif fempiceme.

(Lf)e fignificacione que m Enocb tra,nfUnone monfcTac'. &lt;L C. xix.

*"•■ 1 ^""^^apropagoaiiufeftpacerSetbmeageneranonebabetdedicanonir
, -*—i nomen que fepttma eft ex Adanvannumerato Adam. Sepnmufeni ab illo m/
( tufefb Enocb qiu incerprecacur dedicano.fed ipfe eft ille cranfldcuf qui placuic
deoi
«mfigni numerom ordmegeneracionum quofabbamm confecracum eft fepnmuf
falicec ab Adam ;ab ipfo autem pacre iftarum generationum que difcemunt; a gene/
raaone Cnymid efla Setb fexcufeft:quoco diefart-ureft; bomo:&amp; confumatuc deuf
Omma operafua. Sed buiufEnocb tranflano noftre dedicanonifeft perf-igurata di/
lano. Qj,e qde um FacTa eft m Cbnfto capite noftro:q fic refurrexic uc no moridt
ulceriuf fed etum ipfe cranriarufenr. R-eftac aucem altera dedicacio umuerfe domuf
cuiufipreCbriftufeftfuiidiimentum^que differc'mfme:quado erit oim refurrecTio
no monrurorum ampliuf Siue aucem domufdei dicacifiue cemplum dei.fiue ciuicaf
■ • deind ipfum eltmecabborreta Utmi eloqun cofuetudme. N im siVirgiliufimperio/
nnimam ciuicacem domum appellac AnaracrR.omanoruoIenrinte[[ig[ 5 q de Affaraco
perTroianoronginem ducunt ■ti domum A.enee eofdem ipfonqa eo duceTroiani cu
lcaliam ueniuencab eif condita eft R_oma. Imiratufnaqi eft poeca tlle Iiaeraf
racraf;-
in quibufdtcicur domuf lacob iam mgenfpopulurbebreorum.

(f_Deeo q&gt; CaynifucceMiomocTaua ab Adam


generanone claudicura: in poftenf ab eodem
patre AdamiNoe decimuf itiuenic v . C Cxx.

Il|llll|llll llll|lll llll|llll I!


.***.

^^v Icet aligf.fi boc mtedebat fcnptor buiuf biftone i ccSmemoradifgeneraadibur

}\^J ex Adam per Filium eiuf Setb:ut per illafperaemrec ad Noe fub quo FacTxim e

Miluumm:a quo rurfufconrexerecur ordo nafcentium^quo peruemret ad A.braam:a

quo Matrbeuf Euangelifta mapit generanoef quibuf ad Cbnftum peruenic etet n£i

R_egem ciuicanf dei: quid mcendebat m generationibuf ex Cayn:8_ quo eaf pducere

uo[ebac.'R.efpondetur.ufq:addi[uuium:quocoeumi[ludgenufterrenenuitatifab/

fumptum efb fed reparamm eft ex Filuf Noe. Neq: emm deefle potetit bec terrena

auitaf fotietafqi bommum fecundum bommem muentium:ufq: ad buiuf feculi finem

de quo dommufaic:fi[ii bumf feculi generant 8. generantur.Ciuitatemuero dei pere/

grinanteminbocfeculoregeneranoperducitada[te-cfecu[u:cuiuffilunecgenerac:

nec generantur. Hic ergo generan 8c generare ciuitati ucncp commune eft: quamuif

dei ciuitafbabeat 8_iam bic mulca ciuium mifia:queab opere generandi fe abfcmeac.

Sed babet etiam i[[a ciuef nonnulbf ifti fnm[ef:ex mutatione quadam licec errantef.

A.d eam nanq; peranentietiam qui deuiantef ab buiuf fide diuetfaf berefef
codideruc.

| fecundu boiem quippe uiuuncmo' fecundu deti. Et Indotu Gymnofopbifte qnudi

jj pbibenc pbilofopban i foutudmibuf Indiexiuef eiuffunt 8. a generando fe cobibec.

1 Non enim eft boc bonum i mfi cum fit fecundum fide fummi boni qui deuf eft. Hoc

camennemo Feafle ancediluuium repern::quadoquidem enamipfe Enocb feptimuf

ab A.dam:quicranfUtuf refertur ede non mortuuf: genuie.il.of8- filiafanrecj tranf/

f erreeur. m quibuf Fuit Macufalem per quem generanonum memorandarum ordo

tranfcurnt. Cur ergo eanta pauataf fucceffionum commemoratur m generanonibuf

ex Cayn:fi eaf ufq: ad diluuium perduci oportebatmec erac diuturna etafpteuemef

pubercatem: que centum uelamplmf annofuacarec a feabuf' Nam fi non mtendebac

aucor [ibn buiuf ahquem ad queneceffanoperduceret feriem generationum:ficut in

ilUf qui uemunt de femineSetb^ntendebat peruenire ad Noe a quo rurfufordo ne/

ceffanuf fequerecur:quid opuferac pretermittere pnmogenitoffiliofucperueniterur

ad Lamecb:m cBluffcuTfftnicur il[a ccmrexio oclrauageneratione fcilicecex Adam:


feptima ex Cayn quafi eflet mde abquid demcepf connectendum :unde perueraretur

ue[ ad Ifraeliacum popuIum:in quo celefh auiraa enam cerrena Hierufale figura

propbeaca prebuic:uel ad Xpm leeundu camem qui eft fup omia deuf benedicTruf m

fecu[a:fupne Hierufalem fabncator atq; regeneracor.-cum tota progenief Cayn di/

i luuiofitdeteta? Vnde uiden poreft meodem ordmegeneraaonum:pnmogemtof

fuifleccrnimemoracofiCutergotampauafunt? Non enim ufq: ad dituuium eot effe

potueruntmo uacanabuf ufq: ad centenatia puberrate patnbufab officio generandi:

fi non erac tunc proporaone [ongtuiratif illiuf enam fera pubercaf Vc emm pereque

trigmta anno rum Fuermt cum filior generare ceperunc o ctiefcriceni : quoma m o d:o

func generationefcum A.dam u cum eifquof genuit Lamecb:ducenn Si quadragmta

funt anni. Num itaq; toco demde tempore ufq; ad diluuium non generauerunt '. Qi«

tandem cauCa qui becfcnpfiegeneraaonefcommemorarenoluicquefequuntur^Na .

■ ex Adam ufq: ad diluuium compucantur anni fecundii codicef noftrofduo milia du/^

i, cena fexagmcaduo: fcctm Hebreofaiit millefexcenn qumqgincafex.Vt ergo irtum 5j

numerii tmnore credamuf effe uenore^de mille fexcenaf qumqgmcafex anmfduceci

quadragmta decrafcuncur. Nunad credibile eft per miUe quadnngencote quotex/

curnt annof qui refrane ufq: ad diluuium: progeniem Cayn a generaaonibufuacare

pocuilfe? Sed qui ex boc mouccur: memmericcumquereremquom6credendumfit:

anaquofillofbommefper cam multofannofa gignendiffiuifcellare potuifleiduobuf

II llll|llll II

I llll|llll II

'F£

modif iftam folutam effe queftionem : aut de fera pubercace propornone cam longe
uite;aut de fitnrqm commemorancur m generationibuf q&gt; no fuermt pmogemtrfed
bi per quofad eum quem mtendebat:autor [ibn poterat puemre-ficuc ad Noe m ge/
neraciombuf Setb.Promde m generationibuf Cayn fi non occurnt q deberet mtedl
ad quem prerermifrifprimogeninr per eofqui c6memoran funt peruenin oportebac:
fera pubercarmtelbgenda reftabaDutaliquanto poft centum annof puberefbabilefqj
adgignendumfacrtifuennc.utordogenerationumperprimogenitorcurrereti&amp;rurq!
ad diluuium ad numerum annorum rance quatitaaf occurreret. Qiiamuifften poflit'
ut propter aliquam fecreciorem caufam que me [atet: ufq: ad Lamecb u eiuf ftliof
generationum perueniente concextu^commendareturbecciuicarquam dicimurter/
renamac deinde cerfaret fcnpcor [ibn commemorare ceterafque ufqi ad diluuium ee
pocuerunt. Poteft u llla efie caufa cur no ordo generationum per pnmogenicordu/
ceretur:ut necelTe non (ic m i[(if bommibur cam feram credere pubercacennq. falicec
eade ciuitafqua Cayn m nomme Enocb nlufui codidit:[6ge [ateq: regnarepotuenc:
ti regef babere n6 fimu[ plureffed ruirecaciburfingulof quo^ genmflenc fibi fuco-
ffu/
rof quicunq: regnarfenc. HorumR_egum pnmufefTe potuie ipfe Cayn: fecundureiuf
filiuf Enocb m cuiuf nomme ubi regnarecur condita eft cmicaf tertiuf Irad quem
genuic Enocb: quarcuf Mambel quem genuit Irad.-qumrufM«irulkbe[ que genuic
Manibcbfextuf Lamecb quem genuic Matufabebq eft fepnmuf ab A.dam p Cayn.
Nonautem erdt confequenr ut pnmogeniti m regnum regnantibuffuccederenc pa/
•• tribuf: fed quof regnandi meritum propcer utrrutem terrene unlem cmitati:
uelforf
. aliqua repenret.-uel il[e ponriimum fuccederec pacri beredicano quoda iure
regnadi-
quem pre cererirfi.iifdikxilTec.Pomitauteuiuenceddbuc Iamecbacq:regnanref,en
diluuium: uc ipfum cum alnf ommbuf bominiburexcepnf qui m arca fuerunc quem
perderet:mueniret.Neq: enim mirandum e(t:fi uana quantate numerofiracifannoru
mterpofica:per tam [ogam etatem ab Adam ufq: ad diluuium non equabfnumeri ge/
neratioer babu.t urraq, progenieO fed per Cayn feptcm . per Setb auce dece:
fepcimuf
eft enim uc lam dixiab A.dam ufq: Lamecb. decimuf Noe. Ec ideo non unuf fi'.uf
Lamecb ficuci cecerirfupenuf: fed plurefcommemoraci func-quia mcertum fuerac qf
ei fuiffec morcuuo fuccefiuruffi regnandi cempufmcer ipfum sc diluuium remdnrito.
bed quoquom6 rebabeacfiuep primogemcor fiue pcrfi-egerex Cayn generacionu
ordo decurrenf illud mibi nulfo pacto prerereiidum fdenno uidecur : q&gt; cu Lamecb
fepcimufab A.dam fuiffecinuencufcoc eiufanumerati funt f .[u donec undenarmfnu/
meruf impkrerur: quo figmficatur peccacum. Adduncur cmm trerfilu u una f ilu
Vxorefautem aliud poffunt fignificare:n6 boc quod nunc commendandu uidecur
JNunc enim de generanoniburioqmur.ille uero unde finc genice tacicum e. Quonil
ergo lex denario numero predicatur: unde eft memorabilifille decalogufprofedlo
numerurudenanurquoniam tranfgreditur denarium:cranfgreffi6em [egifac per boc
peccacu l.gnificac. Hmc eft q/ m cabemaeulo tcftimonii qct erac m itmere r opu[i
dei
uemc cemplum ambulatonum: undecim uela cilicma fien pcepta func In alino qp/
„lT° ^° ^^^"'■"'"^raPrerbedorad rmilrrum futurofiquia conncencefin
aucio prollernimur tancj dicentefquod m P ra[mo fcnpcum eft.peKatum meum ante
me e. lemper. Progen.erergo ex Adam per Cayn fceleracum undenano numero fi/
rur.quo peccacu lignificarur: u ipfe numeruf a femma claudirura quo fexu mitiu
racrum elt peccan perquod omnef monmur.Commiffum eft aucem ut u uoluptaf
camil que Ipiritui refifterec fequeretur. Nam u ipfa filia Lamecb Noema uolupcaf

pTTTTTl II |IIH| TTTTTTTl TTJl n


11 12 13 14 15 16

ti iTirrm iiiiiiimiiiii [tttttti iiiiiiiiiiiiii iiiiii

19 20 21 22 23 24 25 26

29 30 31
&amp;K

mterpretatur. PerSetb autem ab Adam ufq: ad Noe denanufmfmuarur legicimur


numeruf Cui Noe tref aduciuncur f i[ii unde uno lapfo duo benedicuncur a patre:uc
remoco reprobo Bi probanf f diif ad numerum additif ectam duodenanuf numeruf
. mttmetur: qui Si m patnarcbarum ic m Apoftolorum numero mfignif elbpropter
feptenaru parcefalteram p a[teram muInpItcacaf.Nam cer quacemi ue[ quacer cerni
ipfum faciunc. Hifica fe babennbuf uideo confiderandum Si commemorandum:i(rd
ucraq: progenief que dtftmcftif generationibuf duafmfinuac ciuitacef una cerngenaic
alceram regeneracorum: quomodo poftea fic commixtafuencatq: confufa:uc uni/
uerfum genuf bumanum exceptif oclro bommibufpenre mererecur diluuio.

(LQua ratione ccSmemoraco Enocb q fuit fiuuf Caym


coauf generationifeiufufq! ad diluuiu fic e6tmuata
narratio comemorato aflc Enofq fuic Miuf Setb:
ad codinomf bumane pnnciptu fic redicu. (jGxxi.

^f-~^V R.imo aucem tnruendum elc: quemadmodum cum ex Cayngeneracionefenu/


^X_^ merarencurccnnemoraeo ante cecerof pofterofetuf il[o m cuiufnomine condica
(efl: ciuitaf id eft Enocb: concexfi func cecen ufq: ad illum fmem de quo [ocutuf
fum:
donec illud genuf atqi i[[a umuerfa propago diluuio delerecur: cum uero filiuf Setb
unufcommemoracuf fuiffet Enofmondum ufqi addiluuium additifcecenfarticuluf
quida mcerponitur &amp;c dictcur : bic liber nattuiratif bommu : qua die fecic deuf
Ada" : ad
imagmem deifecicillum : niafcu[um&amp; feminafeciteofik:
benedtxittllof&amp;cognomi/
nautcnome eorum Adam:qua die fecicillof. Qyod mibt uidetur ad boc mcerpoficu=
uc binc rurfuf mciperec ab ipfo Adam dmumeratio temporum : qua uoluit facere qui
bec fcnpftc m ciuicate terrena: canq eam deuf ftc commemoraret uc non computarec.
Sed quare btnc reditur ad iftam recapuulacionem : pofteaq commemoraCuf eft ftliuf
Setb bomo q fperamt muocare nomen domini dcimtft quta ftc oportebac tftafduaf
proponere ciuicacef unam per bomicidam ufqi ad bomictdammam u Lamecb dua'
bufuxoribuflinf fefeperperraflebomicidium c6ficecur : alceram per eum qut fperauic
muocare nome domtni dei .' Hoc eft quippe m boc mundo peregnnantifctuirattf dei
cocum acq: fummum m bac mortalitate negotium:quod per unum bominem que fane
occdi refurrecT:io genutc: co mmendandum futc. Homo quippe ille unuf conuf fupne
autcanf eft untcaf nondum quidem completa: fed premifla ifta propbenca pref igura/
tione compIeda.Ftliufergo Cayn boc efc filiuf poflefiionifcutuf nifi cerrene
ciuicattf
babeac nomen m ciutcace cerrena que in etuf nomme condica eO. De bifeft entm de
quibufcancacur m pfaImo : muocabunc nomma eorum mcernf ipforum:propcer qct

, fequicur eofquodmalio plalmo fcnpcumeft: domtnemciuicatecuatmagmemeoru


ad nibilum redigef. Filiuf autem Setb boc eft filtuf refurredliomf fperec inuocare

.. nomen do mini det. Eam quippe fottecacem bomtnum pref igurac que dicipego aufem
ftcuc oliua frudhfera m domo det : fperaui m mtfencordia dei. Vanafautem glonaf
famofi m terra nommifnon requtrar.Beatufeni mr cuiuf eft nomen dommt fpef ciufs
u non refpexic m uanicaccf &amp;: mfaniaffalfaf Propolinf tcaq: duabufciuitactbuf
una
in re buiuf feculralcera m fpe dei:canqm ex communi que aperca eft m Adam tanua
morcaltcattf egre(Tif:ur percurranc &amp;:difcurrancad difcretofpropnofai debitof
fmeO
mcipit dmumerarto cemporum in qua &amp;: alte generarionefadiictuncurfadtarecapitu/
lacioeex Adanrex cuiufongme damnacauelun maffa una.-meritcdanmati6i tradita

\m

II llll|lll llll|llll llll|llll II

I llll|llll II

ix

fear deuf alta m conrumeltam uafa ireialia in bonorem uafa mifencordie.-illif


reddef
quod debecur m penaufhf donanfquod non deberar m graaa:ucex ipa ettam com/
paranone uaforum ire: fuperna ciuicaf difcac que peregrtnacur m cernH non f idere
[ibertare arbitru fui: fed fperec muocare nomen dommi denquanta' uoluncaf i nacura
que facta eft bona a bono deo:fed mueabilifab immucabi[i:ex nibilo ab eo qui effc:
&amp;2 a bono poceft declmare uc faciac malu :quod fic Iibero arbicrto:&amp; a malo
uc faciac
bonum-quod non ftcfme diumo adiucorto-

(£jDe Uplu f iliorum dei altenigenarum mulieif


amore captoru:unde tc omnef excepnfoci"a
bominibuf diluuio ptre merueruc. (LGxxti.

F^V^c itaqi Iibero uoluntacif arbicnoigeneranone bumana progrediente atcp cre/


J — Jcence facl-a eft permixcio: tc imquicace paractpara quedam ucnufcp confufia

(. auitacifquod malum a fexu femmeo caufam rurfuf muenicnon quidem tlto modo
quo ab micio. Non entm cuiuf q enam cunc fallacia feducte ille femtne perfuaferunc
peccatum uinf: fed ab tnino que prauifmonbuff ueranc ( cerrena ciutcace id eft m
ter/
ngenarum fonecace : amace func a ftltifdei autbuf fcrltcec peregrmannf m boc fcculo
alcenuf ctutcanf: proprer pulcbritudme corporum. quod bonum dei quidem donum
efbfed propcerea td largtcur eciam malif: ne magnum bonu uideacur bonif. Deferto
itaqi magno bon:&gt; Sibonorumpropno: lapflif eft factufad bonummmimummon
bonifpropnum fed bontf maltfqi commane:ac ficfilu det filiarum bommum amore
lunt capn:atq: uc etf coniugibuf fruerencur tn amorem fonecacifcerngene defluxeruc:

| deferca piecace quam m fancta fonecace feruabanc. Stc entm corponf pulcbricudo^a
deo quide fadtum fedteporalecarnalemfimumbonu^maleamacurpoftpoficodea
ecernouncerno^fempicerno bono:quemadmodum mfhcia deferca u aurum amai: ab
auanOnuUopecCdCoaurifedbominiflcafebabetomnifcreacura.Cum.n.bonafoK
bene poceftaman u male. bene fciltcec ordme cuft^dico: maleaucordinepcurbato.
Quod m [aude qmdam creaconf breuicer uerfibufdixir.
Hec cua func bona func quia cu bonuf tfta crealti.
Nil noftrum eft m eif ntft quod peccamufamancef.
Ordine n ^gleito pro ce: quod condicur abfre.

Creacor aucem fi ueracicer ameturboc eft li ipfe non aliud pro tllo quod non eft
ipe
amet' -male aman non poc. Nam &amp;: amor ipfe ordmace amandufeft:quo beneamat'
quod amandum efbuc bene fic mnobif uircufqua uiuitur bene. Vnde mibi uidec' q&gt;
defmitio breuifsc uerauircunfordj eft amorif Propcer quod m fanci-j cancico cmf
acoif cantac fponfa Cbrirti:ciutcafdei. Ordmace m me cancacem. Huiufigic' cantatif
boc eft dtlecflionif&amp;i amonfordme percurbaco:deu filit dei neg[exeruc:&amp;?
fiIiafboim
dilexerunc:quibufduobufnomimbuf fanf ciuicafucraq: difcernic. Neqr.n.&amp;f illi
non
erdntfiliibommum per nacuram: fed aliud nomen babere ceperancper granam.

&lt;£An credendum fir angelorfubftantie fpincaltfamore


fpeciofarum mulieru capcofearundem tntfie comgia:
ex quibufGiganceffunc creaa. ^CTxxiu.

V f^|^ m Km Cadem rcn P mM uh dl&lt;!h runt dilexiffe filiafbommufitii demide didh


,^F~J unt:enam ' 3n g c ''dei.undeil[ofmulnpucancn6bomineffuineredageIo f :Qit^

1 I llll|llll II ^ llll|llll llll \uu\u ll|llil llll| lll|llll llll|llll llll|ll l|


llll llll|llll|llll|llll llll llll|llll illi|llll I II llll|llll I III ll|l|ll||
llll|llll llll|llll llll
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1 1 12 13 14 15 1 6 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
31

?*K

quertionemnoftrdnfeuncercommemordCamimcemobuiufopenrUbroreUqmmuf
mfolucam. ucrum poffmc ageh cum fpiricuf fmc: corporalirer coirc cu fcmmif: Scnpttt
eft enim. Qui facit angelof fuof fpintuO id eft eof qm nacura fpmtuf func:f-acic
efte
angeloffuoOmiungendo eifofficium nunaadi, Qui enim grece dicitur ange[of:quod
no men Unna decUnaaone angeluf perbibetur : Uana Ungua nunuuf mrerpretacur *
Sed ucrum eoru corpora confequencer adiunxenc dicendo:&amp;: mmiftrof fuofignem
ardencem: an q&gt; cantace canq igne fpincaliferueredebeanc mmiftri eiuf:ambiguum
eft-ApparuiflecamenbommibufangelormcalibufcorporibuOucnSfoIuuideriue^:
eciam cangi poflenceadem uenfiima fcnptura ceftacur. Ec quoniam crebernma fama
eft:mu[ciq! fe expercofuel ab eifqui experri efienc^de quorum Fide dubicandum non
eftaudifife confirmanc: Sduanof ^Faunof quofuulgo Incubofuocantumprobof
fepe excitiffe mutieribuf: zt earum appenfle ac peregiffe concubicum U quofdam de/
monefquof Duliof Galli nuncupanc:banc affidue immundicia Si cempcarc tc efficere
plurefralefq: afieueranr:ut boc negare impudetie mdeatur. Non binc aliquid audeo
temere defmircutrum aliquif fpintuf elemenco aereo corporati funrnam boc eleme/
tumeciam cumagitaairfUbelio^fenfucorponftactuq: fennturpoflmtenabacpaci
[ibidmem :ut quomodo pofiunt fenaennbuf f emmif mifceantur. Dei camen an^dof
Cmctof nul[o modo il[o cempore fic Ubi potuifie credidenmmec de bifdixiffe Apof'
tolum Pecrum. Si enim deufangelif peccancibuf non pepercit:fed carcenbufcaliginif
mfen recrudenf Cradidic m ludiao puniendofreferuari: fed pociufde i[Uf qui primum
apoffcatacef a deo cum diabo[o prmcipe fuo ceaderuc:qui pnmum bommem p mui/
diam ferpenana fraude decepic. Angelof aucem Fuifieenam dei bommefnuncupatofi
eadem fcnpcura fanclra [ocupleaflima csfhf eft. Nam u de Iobanne fcnptu eft. Ecce
mitco angelum meum ante Faciem cua:qui preparabic uia eua\ Ec MaUcbiaf ppbeca
propria quadam id eft propne fibi imparaca graaa didluf efc anTeluf Verum boc
mouec quofdam: q&gt; ex i[[if qui didh func angeli dei:&amp;! ex mulieribufquaf
amauerut:
non quafi bominefgenerifnortnfed gigancef legimuf effenacoOquafi uero corpora
bommum modum noftrum [onge excedenna:quod enam fupra commemorauimon
eciam nofirnf cemporibuf naca fmc. Nonne axvx. paucofannof cum romanc urbif q&lt;i
a gocbif faclum eft propiquaret excidium: R_ome fuic femma cum fuo pacre u fua
macre: que corpore quodammodo giganceo [onge cecerif prcmmerec:ad qua uifenda
mirabiliffiebat ufqjqq; concurfuf? Ec boc erac maxime admiranoni:q&gt; ambo gentef
eiuf nec falcem cam [ongt bominef erant.-q longiflimofuidere confueuimuf.Porueruc
igitur gigancef nafccK priuf qm Filu dei qui ic angeli dei diclrt
func:fi[iabufbominum
boc eft fecundu bommem uiueaum mifcerencur: filu fciUcec Secb Eiliabuf Ca/n. Na
&amp; canonicafcnpcura ficloquicurunquolibrobeclegimuf: cuiufuerbaifi-afunc.Ec
factum eft poflcj ceperunc bommef mufcifienfuper cerram: at filie nace func illif
ui/
dencefangeli deifiUaf bommum quia boni func:fumpferunt fibi uxorefex omibufqf
elegeranc. Et dixic dommuf deuf-Non permanebic fpincuf meufm bommibuf bifin
ecernum: propcer quod caro func. Erunc autem diefeorum cencum mgma anni.Gi/
gancef aucem eranc fiiper terram m diebuf illif. Et poft i[[ud cum mtrarent fi[u
dei ad
FiUaf bommum it generarent fibi: lllt erant gigantefa feculo bommef nomman. Hec
llbn uerba diumi fatif indicanMam illifdiebuf fuifle gigancef fuper cerranvquado
fnUl
da acceperunt uxoref f iliaf bo mmii: cum eafamarer bonafid eft pulcbraf. C6
fuetudo
quippe fcnpcure buiuf efbenam fpeciofofcorpore bonof uocare. Sed sc poftqm boc
factum eft naa (unc gigancef. Sic enim aic.gigancef aiic erant fuper cerram mdiebuf

II llll|llll II

I llll|llll II

tx

ilbXEt pofc i[Iud:cum mcrarent Fiui dei ad filiarbaminu.Ergo tc ante m lllifdiebuf


&amp; pofb illud. Quod aucem ait sc generabanc ubufanroftendie q/ pnufancequa" lic
ca/
derenc frilu dei: deo generabanc non fibmd eft non dommancc fibi Iibidme coeundi:
fed femience officio propagandtmon familiam fafluffuiifed ciuef ciuitaardeiiquibuf
annuncraueranc canq angcu deii uc ponerenc m deo fpem fuam:fimilcf illiuf q nacuf
e(c de Setb filiufrefurreiirionif: 8i fpcrauic muocare nomcn dommi deiun q fpe
effec
cumfuirpofcerifcoberedefccernorum bonorumi u. fub deo pacrefrarreffilioru.Non
aucem iliofica fuiffe angelof dei uc bommefnon e(Tenr:ficuc pucanc quidamifed bo/
mmefproculdubio fuifle fcnptura ipfa fmeullaambiguicace decIarac.Cum.n.pmifTu
eflec:cpuidentefangelideifi[iafbommumquiabonefunc:fumpferuncfibiuxorefe&gt;c
omniburquaf elegeranc:mox adiuncfrum eft:&amp;: dixic dommufdeufinon permanebic
fpintuf meufm bommibuf bifm etcrnumipropter quod caro fuc.Spintufdei quippe
fuerunc fadh angeli dei ic fili dei.fed dcclmando ad mfenora bommefdicunc nomie
nacure non gracie.- dicuntur &amp;: caro defcrcoreffpincuf si deferedo defera.Et
feptua/
gmta quidem mcerpretefi&amp;: angelof dei dixerunt iftof &amp;; filio f deuquod
quidem enS
non babenc omnefcodicefnam quidam mfi filiof dei non babenc. Aquilaaucem que
mterpretem Iudei cecenfanceponuntmon angelofdetnec nliofdeiifed filiofdeomm
interpretatufeft. Vtrunqi autem uerum eft. Ni &amp;: filn dei eranc fub quo patre
fuoru
patrum etiam f ratreferanc.filii deorum i quoniam a dufgenin erant: cum quibuf eci^
ipfi du eranc: luxta illud pfalmi. Ego dixi du eftif: &amp;: filu excelfi omnef.
Menco enim (
credutur feptuagmta mterpretefaccepifTe prcpbencum fpincum.ut fiquid eiufauco/
ritate mutarent.atq: aliter cj erat quod lnterpretabantur-dicerencneq: boc diumituf
efTe dictum dubicarerur.Quamuif boc ui bebreo effi perbibeatur ambiguumiut filii
dei &amp;: filu deorum poffet mterpretari. O mittamufigitur earum fcnpturarum
fabulaf
que A.pocnpbe nuncupancur :eo cf earum occulca ongo non claruic pacnbuf a qui/
bufufq: ad nofaucontafueraaum Jcnpturaic certiffima u notiffima fucceffioe puenic.
In bifaucem apocnpbif u fi muenitur aliqua uentaf tame propter multa falfa nulla
.. eft canomca aucontaf ScnpfifTe quidem nonnulla dmma Enocb illum fepnmum ab
A.dam ncgarenonpofiiimuficubocinepiftolacanonica IudafA.poftolufdicac.Sed
gj non f mftra non funt m eo canone fcnpcurarumiqui feruabacur m ceplo Hebrei po/
puli fuccedennum diligena facerdotum.Curautem bocmifi ga ob annqtate fufpedte
Fidei ludicata funcmec ucrii bec effenc.-que ille fcripfifTec: pocerac inueninmon
talibuf
proferennbuf qui ca per fcncm fucceffiomf repenrentur nte feruafTe .' Vnde llla que
fub eiufnomme proferuntur ienam connnenc iftaf de gigannbuf fabulafiqi non ba/
buerunt bommef patrefi redte a prudenabuf ludicancur non ipfiufeffe credendaificuc
multa fub nomimbufa; aliorum propbecaru:&amp;: receaora fub nomimbuf ApoftoIo2f
ab bereticifproferuntunque omnia fub nomme apocnpSoif ab auconcate canonica
diligenaexammationeremotafunt.IgidfecundiifcripturarcanonicarHebreafatq!
Cbnftianaf multofgigantef antedituLiium fuiffe dubmm non eft:&amp;: bof fuifTe cmef
cerngenefoaecanfbominumideiaut filiofq fecundum carnede Secb ppagan funr:
^ mhSc fonctatem deferta luaicia dedmaffe. Nec mirandum eft q&gt; enam de
ipfifgiga/
tcrnafcipocuerunc.Neqi.n.omnergigancerfueruntifed magifmuln uncp tucfueruc:
q poft diluuium cemponbur ceterif Quof propcerea creare placuic creatornuc bmc
eciam oftenderecurmon folum pulcbritudmefuerum cnam magmtudinef&amp;: fortitu/ •
dmefcorpomm non magnipendcndaf effc fapienaiqui fpincalibufatq; immorcalibuf
longe melionbuf acq: Firmionbufi «bonorumpropriifnon bonorum mabrumcp

II llll|llll II

( w

cimumbufbcatiricatur bonif: Quam rem aliuf Propbeta commedanfait. I bi fueruc

gigancerillinomman^quiabminofueruncfrarurofiTctencerprelium.Nonborele/
gic dommuO nec uiam rcientie dedit illiO fed intenerunc quia non babuerunc faencia:
peneruncpropcerinconfideranaam.

tLQy6 mcelligcndu fic:qi etfq dtluuto perdedi erantdommuf


dixenc:erunc diereorum cencii uigintianni. ([C.XX1111.

/^V Vod autem dixtt deuHerunt dtefi[[o2C centum uigmn annt;non fic accipiedum
VeLSSjl c ' ua '' P rerl unnacum fte poft bcc bommefcencum uigmci annor umendi non
crantgredixum u poft diluuium enam qumgencor excefliffe inuemamuf. Sed mcel/
[igendum eft boc deum dixifTe cum circa fmem qumgencorum annorum efTec Noe:
id eft quadnngentofodtaginta uice annoragerec :quof morc Tuo rcnpcura quingecof
uocacmommecotturmaximam partem plerunq: fignificanf:fexc:nce(imo quippe ano
uice Noe: fecundo menfe fadtum eft dtiuutum. Ac fic centum uigmci anra pdicli fuc
fucun uite bommum periruroruimquibuftranfacfhrdiluuio delerentur.Nec fruftra
credicur fic f acftum effe diuiumm: lam non muencif m terra qui non eranc digni
tali
morte defungi; qua m impiafuindtcacu efbno q&gt; bic qutcq bonif quadoq: montunf
ca[e genurmon iffaciat a[iquid:qd° eifpoffic obefle poft mortem. Verunrame nulluf
eorum a diluuio morcuureftquorde lemine Setb propagacorfanclra rcnptura com/
memorac. Sic autem diuiracur diluuu caufa narratur. Videnf mquit dommurdeur
quia mu[ap[icaeefuncma[iciebommu Tupercerram:8i q&gt; unufquifq: cogicac mcorde
fuo diligencer fuper maligna omnerdtef cogitauic qma feac bommem fuper terram:
K recogicautc ec dixicdeuf. Delebobommem quem feaafacieterre:ab bomineufcp
pecu! : ic a repentibuf ufcp ad uolanlia ce[i :quia iracuf fitm quo ntam feci eof.

{]De ira dei que m commutabilem cranqmUitatem,


nu[[a tnflammatione perturbac. (LC.xxvi

tR.a dei non perturbatio animi eiufeft.Ted mdicium quo irrogaair pena peccato.
Cogicaao uero eiufa: recogicaao-murandarum rerum eft immutabilirrano.Neep
enim (icuc bommem ica deum cutufq fadfr fui pemccc:cuiuf eft de omnibufomnmo
rebufca fixa fencentia q cerca prelcienaa. Sed fi non uracur fcnptura
talibufuerbif:
non fe quodammodo familianuf mfmuabit omni generi bommum quiburuult e(le
confultum: ut &amp;; cerreat fuperbiencer; 8^ exerceac querenccf: ac
excitecnegligentel:ec
fllac mtelligenteCQiiod non faceret:fi non fe priurmctmarcc ac quodammodo defcen/
derec adiacencef Qiiod autem erram mtentum omnium animalium cerrenojf uolaa/
tumq: denunaat: magratudincm futurecladir effacur: non ammanabuf raaomf
experabuf cancj u ipla peccauerinc mmacur exmum.

(L Quod arca quam Noe luflufeft facereim


omibufXpm ecclefiaq; figntficec4[C.XXVI.

Am uero &lt;f Noe bommi «ufto u ficut de i!Io fcnpnjra uendica loquitur m lita gey

neraa6e perf ectomo unq: ficuc pficicndi funt auerauitanrdei m llla imortalicate

qua equabunrur angebrderfed ficut efie poflunc m bac peregnnaaonc perfectrim/

perac deufuc arcam faciacan qua cu (iufid eft uxore Fiuu"k nunbufia cu aimalibuf

II
TTWpTTTTTTpTTTTTTpTTTT

TTTTTTTTJTTTTTT

EC

que ad illum ex dei preceptom arcammgrefla flmt [iberareturauafcitatediluuu:


proculdubio frgura eft peregnnannrm bocfeculo ciuicaaf dei:bac eft ecclefie que fic
ialua per [ignum m quo pependic mediator dei u bommu bomo Cbnftuf lefuf N&lt;i
U menfure ipfe [ongitudmif 86 Uticudimf &amp;: alacudimf eiuf figmficac corpuf
bumanti:
in cuiuf uentace ad bo rmnef prenunnaruf eft uenturuO 8i uenit. Humani quippe
corponf [ongicudo a uertice ufq: ad uefhgia:fexnefcan-um babec q lancudo que eft
ab uno [atere ufq: ad alcerum [aruf; u deciefcancum q alncudo:cuiufa[acudimf men/
fura eft m [acere a dorfo ufq: ad uentrenrueluc fi lacentem bommem menarif fiipmu
feu pronumifexcief canrum longuf eft a capite ufq: ad pedef: q [atufa dextera m fi/
niftram ue[ a fimftra in dexteram:&amp;: deciefq altuf a terra- VndefacT:a eft arca
cre'
cencoif. mtonricudme cubicorii:&amp;: qumquagmca m [ancudme:&amp;: criginca
( alncudf e.
Ec q&gt; oftium m [acere accepic: profcdto lllud eft uumufquando [acuf crucif rxi
lacea
perf oracum eft. Hac quippe ad illum uenientef mgrediuntur :quia mde facramenca
manarunt quibuf cerdencef micianrur. Ec q&gt; de [igmf quadracif fien
iuberur:undiqi
ftabilem uicam fanctorum fignificac. Quacunq: emm uercerif quadratum:ftabit. Ec
cetera que m eiufdem arce conflruelione dicuncur: ecclefiafticarum figna fiir
rerum.
Sed eam nunc profequi [ongu eft.a: boc lam Pecimufm opere quod aduerfuf Fauf/
tum Mamcbeum fcnpfimuO negancem m [ibnf Hebreorum aliquid de Cbrifto effe
propbecacum. Ec fien quidem poteft:ut &amp;: nobif quifpiam u aliufalio exponat bec
aptiuf:dum camen ea que dicuncur.ad banc de qua [oqmur dei cmicaceun boc feculo
maligno canqm m diluuio peregnnancem omnia referantur: fi ab eiuf fenfu qui ifta
confcrtpfit:nonuu[t!ongeabei;rare quiexpomt. Exemp[igratia:uelutfiquifpiam
quod bic fcnptum cft arce m"enora bicameraca Si tricamerata faciefeamo quod ego
m i[[o opere dixi uelic mte[[igi:quia ex omnibufgenbuf Ecclefia congregatur:bica/
meratam dictam propter duo genera bominum circumcifionem falicet 86 preputium:
quof Apoftoluf 86 alio modo dicit Iudeof &amp;■ Grecof:cncameracam uero eo qi omnef
gencef de cnbuf filnf Noe poO diluuium reparare func: fed aliud dicac aliquid quod
a fidei regula non (icalienum. Nam quomam non foium m mferioribuf manfionef
babere arca uoluic.-ueru eria mfupionbuf:&amp;: bec dixic bicameraca-- U m
fupenonbuf
fupenorum:&amp;: becappelfauic cricameraca:ut ab imo furfum uerfuf certia
confur^erec
babirano:poflunt bec mtelligi 86 i[Ia cria que commendac A.poftoIuf: fideOfpeOcdn/
caOpofTuncetiammulto conueniennufcreftIieubertacefeuangelice:cricena:fexagena:
cencena:uc m infimo babicec pudicicia coiugaliOfupra uidualiOacq: bac fupenoruir/
gma[if:&amp;: liquid meliuf fecundum fidem ciuicacirbuiufmcelUgi u dici poceft.Hoc
eciai
de cecenfque bic exponenda func dixenm qa u fi non uno differuncur modo ad uni
tumcn cacbolice fidei concordiam reuocanda func.

(£De arca atq: diluuio nec illif efle confentiendum


qui folam biftona recipiunc fme allegonca fig/
mficauone: necillifiqui folaf figuraf defendunc
repudiatabiftoncauencace. QC.xxvu.

1 %&lt; | On tamen quifq putare debet :aut fruftra bec effi confcripta:aut
tancummoda

J — fVerum geftarum uentatem fine ullifallegoncif fignificaaciibufbic effe


quereda'-

( auc econrrano bec ommno gefta n6 effe:fed folaf effe uerborum figuraGauc quicqd

illud eft: nequaqua ad propbeciam Ecdefie percinere. Quif enim nifi mece peruerfuf

WjM

x^

manicer fcnptof efle concendac IibroOper annorii mtlta canta religtone u tS ordmace
fuccenronifobleruanaacuftodicofaucfolafrefgeltafimcincuendanubi cerreucalia
omtccam: fi numeroricafanimalmm cogebac arce cancam fien magmcudm&amp;immuda
bina Si munda fepcena mcromtca animalia quid cogebat:cum equah numero poffenc
iicraqi feruan '■ A.uc uero deuf qui propcer reparandum genuf leruanda precepic:eo
modo i!la quo tnftioierat refctcuere non ualebac ? Qut uero non efie gefta :fed
folaf
rerum lignificandarum Figurafeffe cocendunc: pnmum opmancur cam magnum Fien
non potuiffe dituuiumc afcifiimof moncefqutndecim cubiafaqua crefcendo cranfce/
derec:f&gt;pcer olimpi ueracem monctf liipra qua perbibent; nubefno poffe
cofcedere:
q&gt; cam fublimtf q celum ficmr non ibi fic aer ifte crafiior ubi uenci nebule
bymbrefq;
gignuncunnec atcendunc omnium elemencoram crafiifiimam cerram ibi efie potuifie,
An Force negant efie cerram uercicem monaf. Cur igicur ufq: ad illa celt fpaaa
cernf
exalcari ucuifie:&amp;: aqutf exalran non [icuifie concendunc:cum ifti menforef u
pen/
foref elemecorum aquaf cernf perbibeanc fupenoref acq: [euiorcf? Quid icaq; racioif
afferunc:quarecerra grauior sc infenor [ocum celi cranquitliorifinualericper uolu/
mmacocannorum: u aqua [euior ac fupenor permiffa non fic boc Facere fafcem ad
tempuf exiguum '■ Dicuncenam non pocuifie capere arce ilTiuf quanncacem aimafcum
genera ca mulca tn ucroq; fexu^bma de immundif feptena de mundtf. Qui mibi uided
non compurare nifi crecenca cubica bngicudtnif: u laacudinifquinquacmca:tngmta
alacudiniOneccogitarealiudcancumeffeinfupenoribuficemqialiudcatuTninfupe/
nonbuffupenorum: ac per boc cer ducTra t![a cubita fieri nongenca per [ongu:cent£i
qumquagmca per [acum: nonagmca per altum. Si aucem cogicemufquod Ortgenef
nonineleganceraftruxic:MoyfenfciIicec bommemdei erudicum ficuc fcrtptum eft
omntf fapienaa Eg/pnorum:qui geomeencam dtlexerunc: geomecnca cubica figm/
ftcare pocmfie: ubi unum quantii fexnoftra uatere afieueranc:quifnon uideac qntii
rerum capere potuic i[[a magntcudo '■ Nam illud quod dtfpucanc cance magnttudiraf
arcamnonpocuiflecomptngi:inepnfiimeca[umniancur:cumfciancimmenfaf urbef
Futffe conftrucTaf: nec attedunc centii annof qutbufarca tl[a eft f abncaca. Nifi f
orce
[apif lapidi adberere poteft Ibla catce coniuntjluf: uc muruf per coc milia
circiiagat;:
U [tgnum [tgno per fuftudmef epirofcfauofglucen bicummifnon poceft adberere:uc
fabncarecur arca non curuif fed rectif [ineif (onge [aceq; porredta: quam nulluf m
mare mitcac conacuf bomtnum;fed [euec unda cum uenencnaturalt ordtne ponderti:
magifq: diuma prouidenaa qm bumana prudenna nacancem gubernec ne mcurrac
ubicunq: naufragium, Quod aucem fcrupulofiffime quen folec de minunfiimifbefti/
oliOnon folum qualef func muref u ftellionef uerum enam qua[ef [ocufte: fcarabei i
mufce deniq; sc pulicef ucrum non amplionf numeri m arca i[Ia f uennc quam qui eft
def inicuf cum boc imperarec deuf: pnuf admonendi func quofbec mouent:fic acapi/
endum effe quod dicTum eft que repcanc fuper cer ram: uc neceffe no f uenc
conleruart
m arca que pofiunc in aquif utueremon folum merfa ficuc pifceO uerum fupematanna
ficut mufce alicef Demde cum dicicur mafculuf ic femma erunc:profedco incelligicur
ad reparandum genuf dici. Ac per boc nec illa necefie fuerac ibt efle:que pofiimc
ftne
concubicu de quibulq: rebuf ue[ rerti corrupcionibufnafci:ue[ fi Fuerunc licuc m
do/
mibuf effe confueuerunc:fine ullo numero defmtco efle pocuiffe. Auc fi myfterium h/
craafiimum quod agebatur -zc cante rei f igura enam m uentate Factt alicer no
poffec
implenmift uc omnia lbi cerco i!fo numero cffencqueutuere m aqmfnacurapbibcnce
nonpofieijc:nonfuiciftacurai[[iufbominifue[i[[orubominum:feddiuma.Honeni

II llll|llll III

II llll|llll II

'jX :s±X3C

ea Noe capta mtromitcebae: fed uenienna u mcranaa permtecebac. A.d boc enf ualet
quod didtum eft: mtrabuncad ce. Nonfctlicec bommif aiitufed deinuot: icafaneuc
no illic fuifle credenda fmc que fexu carenc. Prefcrtpcum eft enim acq: def micu
:maf/
culuf u femma erunc. Mia func qppe que de qutbufq: rebuf fme c6cubicu ita nafcunt;:
uc poflea concumbanc l£ generenc: ficut mufce. Alta uero m quibuf mbil fic manf K
femmeficucapef Ea pocroqueficbabentfexunvutnonbabeanc Fetum ficuc muli
Bi mu[e:m:rum fi ibi f uerunt:acn6 pociuf parencefeorum ibi fuifTe fufFecent:equmii
mdelicec acq: aftnmum genuO&amp;c fiqua a!ia func que c6mixcioe diuerfi
genertfgenuf
aliquod gignunc. Sed Bi. fi boc ad mjrflertum peranebar:ibi eranc:babec enim ecboc
genuf mafculum u Femmam. Solec eciam mouere n6nu[Iof ; genera efcarum que illic
babere poceranc animalia que non nifi carne uefci pucancur.ucrum precer numerura
ibi f uerinc fme cranfgreflione mandan: que aliorum aledorum neceflicaf lllic
coegtffet
mcludi.an uero quod poauf eft credendum precer carnefaltq alimenca ee pocueruc:
queommbufconuenirenc^Nouimufemm qmulcaanimalta qbufcaro cibufeltfm/
gibuf pomifq: uefcant':&amp;! maxime fico atq: caftaneif Quid ergo mut fi uir llle
fapief
&amp; luftuf eciam diuinitufadmonicuf quid cuiq: congruerecifme carmbufapcam cuiqi
genen altmonia preparauic u condidic' Qmd eft aucem quo uefci no cogeretf amef-'
Aut quid non fuaue auc falubre facere poflec deuHqui eciam uc fme cibo utuerenc dt/
uma Facilttace donarec: ntfi uc pafcerencur eciam boc implende Figuretanti mylteni
conuemrec.' Non aucem ad preftgnandam Ecclefiam peranere cam mulnplicta rerii
figna geftarummid fuent concenaofufnemo permicncur opman.Iam emm gecefica
Ecclefta repteuerur.-mudtq: U immudi donec cercum peruemat; ad fme ica eiufuni/
tanfquadam copagme connencur uc ex boc uno manifeftiflimoxnam de cecertfque
obfcunuf aliqnco dttita funt U difficiliufagnofci queunc dubican fafnon fic. Quecti
ita fmc: fic nec maracer tfta efle confcnpca pucare qutf qm uel durufaudebicmec
ntbtl
fignificare cum gefta fincmec fola dicfta efTe fignificanua no Fadta.-nec altena
effe ab
Ecclefta ftgmficanda probabiltcer dtct pocefbfed magtfcredendum eflr &amp;:
fapiencer eS
memone [iccertfq: madaca:&amp;! gefta efle u figniftcare altqutd:&amp;: ipfum
aliquid ad pre/
figurandam Ecctefiam peranere. Iam ufq; ad buc araculu perductuf Iiber ifte clatt'
denduf eftatt ambarum ciuicacu curfufcerrene fcilicec ic fecudum bomine utuenttfK
celeftif fecundum deum poft diluuium u demcepf in rebuf confequenbufrequiricur.

(JAurelu AugufliniHipponefiEpi de Cimcace dei. Li.xvi.


An poft dduutum a Noe ufq: ad A braam alique f amilie fe/
cundum deum utuenaum repertantur. ([Cprimum.

I Ofl dtluutum procurrenuf fancte ueftigia ciuitaCinuCrum con/


Innuacafmc:anmcercurrenaburimpiecacifmcerrupcacemponbur:
:ca ucnulluf bommum ueri untuf dei culcor exiflerec:ad [iqutdu
I (criptunf [oquencibuf muentre difFtctle eft.propcerea quia m ca/
E nonicif Iibnf poft Noe qui cum contuge ac crtbuf f iluf condemq!
1 nuribuf futOmeruic per arcam a uaftacione diluuu [tberanmon
1 tnuentmuf ufq: ad Abraam cutuf qm ptecacem euidena diutno
aicatam:nifi q/ Noeduof filiof fuof Sem u Iapbec propbecica benedic/
tione commendac:incuenf&amp;: preuidenf quod bnge fuerac poft fucurum. Vn fadhrni
e(letiami[Iud:utfi[ium fuum mediu boc eft pmogenito mmorem ulnmoq: maiore:

iii|n nf\ rr

^vr;

qu. P«aao«m patrem, no m ipfto fed m M.o eiuffuo nepotc maledtceret b.fuerb.f.
Maledidluf Cbanaan puer: famulufenc frdtnbuf ftuf Cbanaan porro nacuffuerae
ex Cbam i qut parrif dormiennfnec texerat fed ponuf prodiderat nudicacem Vnde
U confecucufadiungic benedidtionem duorum maximi U mmimi filiorumdicenf. Be/
nedicTruf dominuf ^deuf Sem: u ent Cbanaan puer i[[iuf[etificec deuflapbec:&amp;:
'ba/
bitec m do mibuf Sem. Sicuc ipfa eiufdem Noe 86 umee plancaao , et ex eiuf frucT-u
mebnacio -86 dormientifnudatio u que ,bi cecera fadta acqi confcnpra funcpropbe/
ncirfuncgrduidacafenribur&amp;:ue[acacegmmibur.

(LQxud tn FiIurNoe propbence f ucrit prenguracumi_C.it.

Inunc rerum effedcu iam tn pofcerifconrecucoique operta fiterantitatifapta


/lunt. Quif entm boc diligenter 86 mcelligencer aduertenf no agnofcat m Xpo ?
f bem quippe de cuiurfemme nacureft CbriftuP. mterpretacur nommacuf Qiud auce
nommatmf Cbrifto i cuiurnomen ubiq: lam flagracica uc m cancico canticorum etia
' r r rI. e T enCe P ro P becu u "g"enco comparetur effuCo i m cuiu^ domiburid eftE
c I
clelul babicac gencium [ancudo . J Nam Iapbec [acicudo mterpretac' Cbam porro qm
mterprecacur calliduf mediurNoe fiftuftanc fe ab ucroqi difcernenn&amp;: mter
ucruq:
remanenf n;c m pnmituf irraelicarum nec m plemcudme gentiumiquid rigmftcat mfi
berencorum genufcallidum non r P intu fapieneifed fpiritu uerfipellifauutie^uo fo/
lenc berecicoic feruere precordiaiK pacem concurbare (anifloic &gt; Sed b:c m ufu
cedut
prof ittencium , tuxca illud \poftoli. Oporcet bereferene ut probaci manifefti
fiant tn
uobil. Vnde etiam fcnptum ert,fi[iurerudicurfapienfenc,imprudenceauce mmiftra
ucetur.Mulra quippe ad fidem cacbolicampertinentia: dum berencorum cattida m/
quiecudme exagicantur, uc aduerfureor defendi poflinc 86 confiderancur diligennuf:
86 inceluguncur c[ariuf.&amp;- mftannuf predicancur, 86 ab aduerftno mota queiho
dif/
cendt exiflit occafio. Qiiamu.rnonfolum qui funcaperciflime reparaci:uerum omner
qut m Cbnfhano uocabulo g[onancur:&amp;: perdiceuiuuncmonabfurdepoffuncuiden
medio Noe filio f igurati. Paffionem quippe Cbrifti que i[[iuf bommirnudita-e (ig/
nificaca efti&amp;: anunanc,pf icendo.fc: ma[e agendo exbonoranc. De catibufergo
diclru
eft. Ex frurtibureorum cognofcenreof Ideo Cbam mfiliofuo maledicT-ufeftcanq
in frurtru fuo :id eft m opere fuo. Vnde conuenicncer 86 ipfe filiuf eiufCbanaan
mcer/
precacur mocur eorum. Qyod aliud quid eft q opur eoif ! Sem uero u lapbec canij
circumcifto u prepunum ue[ ftcut alio modo eor appellac A.pofto[uf Iudei 81 Grecu
fed uocaci u lufcificacrcogmta quoquomodo nudicace pacnrqua figmficabdt J pafTio
baluacorif:fumencerueM;imencumpofueruncfupradorrarua:^mcraueruntauerri&amp;;
operueruncnudicacc-n pacrirfunnec uideruntquod reuerendo texerunt. Quoda ent,
modo m padione Cbnftt.a! quod pronobtffactum eft bonoramuf:&amp;! ludeorum fa/
anurauerrainur.-Velcimetumfignificacracramentun.-dorfttmmemoriapretericOJf:
quia paflionem Cbrifci eo fcibcec lam tempore quo babicec Iapbec m domiburSem.:
U malur f racer m medio eorum cranfadram celebrac Ecdcfiam i non adbucpfpedtae
Futuram. Sed ma[urfracer m filio fuo ld elt m opere ftio i puer id eft feruureft
fracrum
bonorum :cum ad exercitacionem paciencie:ue[ ad profectu fapiencie fciencer ucune'
malif bom. Sunc enim teure A.pofto[o qui Cbnflum annunnant non caftc : fed fiue
occaftone mquic fiue uentace Cbnftur anunnecun m boc gaudeoi fed ec gaudebo.
Iplc quippe plantauic umeam de qua dicicPropbeca. Vmea domini fabaocb domuf

II llll|llll II

I llll|llll II
rCL

Ifrael ert. Ec bibic de umo eiur.fiue ille calix bic telligat de quo dicit-
potelWbibere
calicem quem ego bibicururfum:!* pacer fi fien poteft tranfeat a me calix ifte:quo
fua
Rne dubro fignincac paflione :fiue qa uinu. f radcufeft umee: boc ponuf illo
fgnificatu
eft ■ 9 ex ipfa umea boc eft ex genere ifraelitarum carnem pro nobif K fangumcm ut
pacipofrecanupfit:a;inebnacurert:ideftpafrure(c:^nudacurelc.rbinanqmudaca
eft id eftapparuic eiurmfirmicaf de qua diac A.poftoIur.Et fi crucifixufeft ex
(Fir/
mirate Vnde icem dicic. Infirmum dei foraufeft bommibuf: 86 (Vulrum dei fapiemur
eft bommibuf. Quod uero cu didtu elTec 86 nudatureft: addidic rcriprara i domo fiu.
elesanceroftendic^cpafuecarnirgenreKdomemarrangumifruiutiqiludeirfuerac
crucem morcem^pafruruf Hac paffionecrift. Fonfm fbnorantu uocirreprobi an/
nunnancmo enim qct anunriacmtelliguntprobiauc m interionbominebabettam
grande myftenuwq: bonoranr lntufin corde mfirmu 86 ftultum dei : qa Fornureft «
fapientiurbommibur. iW rei figura eft.q, Cbam ex.erfboc nuntiauicfonf Sem
uero 86 Iapbetucbccuelarentboceft bonorarecmgrefirunctoceftmcenuridege/
runc. HecrcrpcurefecretadiumemdagamurucpoflumuOaliufaliomagifmmurue
congruencer.uerunrnfidel.ter. cerra renecefnon ea finealiq prefiguratione futuroif
' gefta atqi confcripta: neq: nifi ad Cbnftu a emfEcclcfia que ciuicafdei
eftefiereFe/
renda:cumrab mitio genenfbumani no deFuic predicacio qua p oia uidemuripleri:
Benedidtir igicur duoburfilnr Noe: atq; uno m medio eorum maledidro: demcepl^
ufq: ad iVbraam de luftorum aliquorum qui pie deum colerenc comemoranone Mirfi
eft:per annorampliuf q" mille.Nec eordefuifTe credidenm:fed fi omntframemorarec-
mmiflongum Fierepa: effet bec magifbiftonca diligencia q propbenca prouidenna.
■ • IUa itaq: exequirar [icterarum facrarum fcnpror iftaru uel ponuf per eu dei
rpmtul:
quiburnon folum narrencur pretenta uerum eciam prenuntienoir fucura.-quetamen
pertment ad ciuitate dei.qma ti de bomtmburqui non func ciuereiufquigd bic dicic:
ad boc dicitur :uc illa ex comparatione contrana uel profiaac uel emmeac N6 fane
omnia quegeftanarranmr: aliquid enam figniFicarepurandafunttfed propttrilla
que aliquid fignificantieciam ea que nibil figmficant arcexunrur. Solo enim uomere
rerraprofcmdirunfed ut bocfien poffic eriam ceteraaratn membra futneceflaria.Ec
foli nerui m cicbara arq; buiurmodi uafirmuficifaprant ad cancuifed uc apcan poflic
mfimt 86 cecera m compagigmiburorganoic: que n6 pcutiunrar a canent.buf fed ed
que pcufla refonanc birconnedtuntur. Ita m ppbetica biftona dicunc' 86 aliq quS
nibilfignifttant:fedquibufadbereancquefignificant:^quodammodoreligentur.

(fj5e generationibuf mu Filioif Noc. (LC. ra.

■inerattonefergo filiorum Noe dcmceprmruende: U quod de bird.cendum


uiderar atrexendum eft buic opern quo ciuicacrT utriufqi cerrenx fctticec SS
«lefVifper cempora procurfiiroflenditur. Cepcerunc aucem commemoran a m.nimci
Filio qui uocatureft Iapbet: cuiuf Filu odto nommaci Funt: ncpotefautem reptem de
duobufFiIiifeiufitrefex uno quatcuor ex altero.Fiunc icaq; omnefqMndeam.Filil
aucem Cbam boceft medn filn Noe quarcuor. 86 nepotef qumq; ex uno eiuf filio-
proneporefduo exnepoceunoftceorum fumma undecim. Qmbufenumeratirredic
rancj ad capuc: 86 dicicur. Cbuf aurem genuic Nemrotb; bic cepir c(Te gigaf fuper
rerram. Hic erac gigafua:nacor contra dommum deum- Propter boc dicimrficuc
Nemrocb gigafuenatorcocra dommu.EcfacW eft minu regni eiufBabytf.Ore^
12 3 4 5 6 7

ll|llll|llll llll|llll II

f ^

Arcbad et Cbalane: m terra Sennaar.De cerra tlla exttt Afluriet edificauit Nmtuen
ec Hyobotb ciuttatenvet Caletb ec Dafem mcer medtu Nmtuerec Caletb.bee auttaf
magna. Ifte porro Cbufpater gigSttl Nemrotb :primuf nommacufert m filttf Cbamt
cutuf quinqs f ilu tam f ueranc computan ec nepocef duo- Sed iftum gigance auc poft
nepocef fuof nacof genutc: auc quod efc credtbiltuf feorfum de illo propcer
ciufemt/
nennam fcnptura [ocuta eft.quando quidem etregnum eiufcomemoratum efbcuiuf
tninu erat illa nobiltffima Babylon cmiraf; ec que tuxca c6memorace fuc: liue
ciuicacef
ftue regtc&gt;ef. Qjtod uero dictu eft de cerra illa id eft de terra Sennaar que
pertmebac
ad regnu Nemrotb:extfle Affitr et edtficaffe Nmiuen etaltafquaf cfitexuit cimtacef:
loge poftea facttt eft: quod ex bac occalione perftnnxtc: propcernobtlicacem regnt
Afiyriotpquodmtrabilicer dilatautt Nmuf Beli f iliuf cSditor Niniue cmttanf magne:
cuiufctutcatifnomen ex illmfnomme denuacum eft: uc a Ntno Nmtue uocaretur.
Aflur autem unde A.ffyrii: non futt m filuf Cbam medn filu Noe:fed m filnf Sem re/
pentur: quifutcNoemaximuf filtuf Vnde apparec de pgeme Sem exorcof f utfle
qui poffea regnii giganaf illiufoptmerent. et tnde procederenc acqi altaf conderene
auirarefquatc pnma eft a Nino appellata Nintue. Hmc redtc' ad alium filiii Cbam
tjut uocabatur Mefratm: ec co mmcmoranrur quof genutt non tang fmguli bommef:
fed nattonef feptem. Ec de fexca ueiuc de fexto Mio genf commcmoramr extfle que
appellacur pbilifcumiunde fiunc ccco. Inde tcerti ad Cbanaan redid. m quo medtuf
Noe fitiuf maledtcTufeft Cbam:etquof genutc undecim nominatur.Deindeufcf ad
quoffmef peruenermt commemoractfquibufdam ciutratibufdicirur. Ac pcr boc ftlnf
ac neponbuf computanf de progeme Cbam: trigmraunuf gentn rererunrur: reftac
commemorare ftltof Sem maxtmtftlti Noe.Ad eum quippegradacim generacionti
iftarum peruentt a mtntmo exorca narrario. Sed unde mciptunc commemoran Filtt
Sem ;babec quiddam obfcuncanfquod expofinoneiuuftrandum efr-.quia u multum
ad rem pernnet qua requinmuf- Sic enim legicur. Et Sem natuf efhenam ip(i pacrt
omntum filtorum Heberfratn Iapbetmaton. Ordo uerborumeft. Et Semnaruf
eftHebep quiSempacer eft ommumfi[i02£ fuoriim. Sem ergo patriarcbam mtelligl
uoluit omnium qui de fhrpe eiuf exorrt funr quof commemora urufeft. (iue finc f ilu
:
(iue ftnt ncpocef ec pronepocef: ec demcepf mde exorrt. Non fane ifhtm Heber genutt
Sem :fed ab tllo qumtuf m ptogemtorum ferie repentur- Sem cuippe mrer aliof f iliof
genuit Arf axat: Arfaxat genutt Caynan: Caynan genuit Sala- Sala genuic Heber.
Non tcaq; fruftra ipfe pnmufeft nommacufm pgenie uemente de Sem:ec prelatuf
eft etiam filttf cum ftt qutntuf nepof: nifi quia uetum eft a&gt; traditur ex tllo
Hebreof
efie cognomtnatof: tanq Hebereof: cum et alia poflit effe opinto i ut ex Abraam
tancj
Abraet didh efle utdeacur. Sed nimtrum boc ueru eft q/ ex Heber beberei appdlati
funt.ac deinde una decracT:a Ittcera Hebret quam Imguam foluf Ifrael populuf po/
tuic obnnere: m quo dei ctuttaf et m fanftifperegnnara eO •■ et m omnibuf
(acramenro
adumbrata. Igicur filu Sem prtuf fex nommancur: deinde ex uno eorum nati func
quactuor nepotef etuf tcemqialter filtorum Sem genuttetuf nepotem: Atqi exillo
tndem pronepof natuf eft: atcf mde abnepof qut eft Heber. Genuttautem Heber
duoffiltof: quorum unum appellauit Pbalecb: quod mcerprecatur diuidenf. Deinde
fcrtptura (ubiungenfranonemqi butufnomtnifreddeOqut tn diebufmquit eiufdiuila
eft terra=Hoc aiic quid (icipoft apparebit. Aliuf uero qui natufeft ex Heber genutc
duodecim filiof: ac per boc ftunc omnefprogentci de Sem uigtnn ec fepce. In fumma
igitur omfprogema de tribuf filttf Noead eft cjndeam de Iapbec.-ec trigtntaunuf de

ll llll|llll ll

ffcc

Cbam : uigmn feptem de Setn : Fiunt feptuagmta u rref Demde fequitur fcnptura
dicenf Hi Filu Sem m cnbubuf fiuf fcd"m Unguaf fuafm regiombuf fuif &amp;M-ngcribuf
fuiflcemq: de omnibuf be mqutccnbuf filtorum Noe fecundum generanonefeotf.
Ab bif difperfe func infule gennum fuper cerram poft diluuiu. Vnde colligiC fepcua/
gmcacrefuslponufquodpoftea dcmonltrabicur fepruagmraduargenceftunc fuifle;
non bommel. Nam u pnuf cum fuiflenc commemoranfilu Idpber:tta conclufum efb.
ex bif fegregate func infulcC gennum m terrafua: unufqmfq; fecundu lingudm fudm
m cnbubuf fuif u in gencibuf fuif lam uero m fiiiif Cbdm quoda loco tiperciufgentef
commemordce func:ficuc fuperiufofrendt. Mefraim genuir eof qui dcuncur ludin: tc
eodem modo cecere ufq: ad feprem gentef. Ec enumeracif onmibufpofted concludenf:
bi filu Cbam inquic m tnbubuf luif fcdra Imguaf fudf in regionibuf fuif&amp;:
lngrabuf
fuif Proprered ergo mulrorum filu no func co memorarrqutd gennbufdliifnafcenda
dccefferunc:ipfi ducem gencef fdcere nequmeruc. Nam que dlid cdufd extinc: uc cutri
filn lapbec oclo enumerentunex duobuf eoip cancu fiki ndci cSmemoranrupBS cum
filu Cbdm qudttuor nommentur :ex tnbuf Cdncum qui ndCi func:ddttciuncun u cum
Filu Sem nominencurfexduorum cdncum poftertrafdtrexicur ! Nunquid cecerifine
FiIufremdnferunc?Abficboc credere. Sed gencef propcer qudf comemorari digni eent:
non unq:fecerunc:quid ficuc ndfcebdntundliifgenabufdddebdntur.

{jpediuerfitdtelingudrum prmcipioq; Bdbylomf. (fCuu.

/~^Y~Vm ergomfuif Imguif tft-e gencef fuiffe rereranturreclit tdmen aduludtepuf


^ I ndrracio quando una Itngua omnmm f ulc : 8i indc tam ex ponit qmd acaderit:
uclmgudrum diuerficaf nafcerecur. Ec erac mquit omnif terra Ubium unum : u uox
unaomntbuf Erfddtunt eftcum mouerenturtpfi abonente.muenerunccdmpufflin
cerra Sennadr:&amp;: babiCduerurtli.Er dixic bomo pximo fuo^uemte faadtnuf Idtercf
u coquamuf lllof igni. Ec fadti func illif lateref in lapidenr. u birumen erat
illif lutum.
Ec dixerunr uenire edificemuf nobifmetiplif ciuitatem:&amp;;currim caiufcapuc edt
ufcf aa
cdu.u faaamufnobifnomen anceq difpergdmur m faciem ommf terre. Ec defcendic
dommufuidere amrdce u. curnm qud edificduerunc fifu bommu, Ec dixic dommuf
deuf ecce genuf unum u Idbiumunum omraum:8i:bocmcbodueruncracere:&amp;:nunc
no def iciec ex ilhf omnia que conaci f uennc fdcere-uemce u defce ndecefcofundamuf
ibi [mguam eorum:uc nondudiac unufquifq: uocem proximi fui.Ec difperficeofdo/
mmuf mde fuper faciem ommfcerree u ceffduerunc drdificdnte^ciuitdcem&amp;icurrim.
Propcer boc appelldtum eft nomen illiuf conFulio:quia ibi confudic dominufUbium
omnifcerre:Siindedifperriteofdommurdeufl'uperfaciemommfcerre.Ifraciuitdfque
appelUca eu- confufio:ipfa eft Babylon: cuiuf mirahlem conftrudtionem genciu ena
comendac biftorid.Bdbylon quippe mcerpretdtur confufio. Vnde colligicur gigantc
illum Nemrotb fuifle iIliufcondicorem:quod fuperiuf breuicer fuerdtinnmdcum.ubi
cum de illo fcnpcurd Ipquerecur aic. Iniciu regni eiuf f uic B^bylon: ld e que
ciuirdtii
cecerarumgererecpnncipdtum:ubieffetrdnq mMecropolt babitdculum regni. quif
perfectd non Fuenc ufq' m canrum modu quancum fiiperba cogicabac impiecdf.Nam
nimia difponebarur d'cirudo qcje dtcta efi ufq: in celum: fiuc uniuf rurnf eiufquam
precipua moliebdmr incer altaffiue omraum turnuiti que p:r numerum fmgulare ira
OgrjfKdre funr.ur dicicur milief u lncelligunt; milid miliu-ut rana u loculta. Sic
enim
appellaca el&gt; multicudo rdnarum u locufta^nn plagifquibuf Egyptu pcuffi func per

12 3 4 5 6 7

llll llll|llll llll|llll llll|llll|ll

PJESjJ:

Moyfen. Quid auc FaCcura Fuerac bumana:cc uana pivelumpcio 1 Que fi cuiuf Ibcc
m cailum aduerfufdeum alcicudinem molif excollerec: quado montef cranfcenderec
uniuerfor' Quandofpaciunebulofiaenrbuiufeudderec' Quid deniq: nocerecdeo^
quantacuq: uel fpincaltf uelcorporalifeUcio^Tucam ueramq: m celum uiamolif
bumilicaffurfum leuanfcor ad dominiimon contra dominil: ficuc dicTufeft gigaf
ifte u&lt;cnacor contra dominum. Quod non mteUigencef nonnulli ambiguo gr&lt;cco
decepcifunc:ucnonmrerprecarencur concradommti: fedancedominti. Enanciott
qppeec concra-.ec ance fignificac. Hocenim uerbti eft ecia in pfalmo.ec ploremuf
ance dommu:qm Fecic nof. Ec boc uerbii eft etia m Iibro lobmbi fcnpcu efb in fu/
rorem erupifti concra dommii. Sic ergo incelligenduf eft gigaf ifce uenator concr4
dominu. Quid aute bic fignificacur.boc nomme:quod eft uenacormifi animalium
cerngenarum decepcor^oppreffor: extinclor ^Engebac ergo cu fuifpopulif rurrem
c6cra dominu i qua e lmpia fignificaca fuperbia. Mento auce maluf purad affedtuf:
ecia cui n6 fuccedic effeduf Genuf uero ipfti pene quale f uic &gt; Quonia enim
dnatio
imperannfm Imgua effc: ibi damnata eft fuperbia:iic no intelligerec mbenfbommi:
qui noluic mcelligereucobediret deo lubenti. Sic illa cortfpiracio diflbluca
eft:cum
quifqs ab eo quem non incelligebac: abfcederecmec fe mfi ei: cum quo loqui poterac:
aggregaret : ec per Iinguaf diuife (unc gentef difperfeq; per cerrafi ficuc deo
placuic
qm boc modif occultifnobifqi mconprebenfiMibuf fecic.
&lt;JX5edefcenfionedomini ad conFundendam
Imguamedificancium turnm &lt;£C.v.
/r^kVodemmfcriptumen:ecdercendicdominufuidereciuicate:etturnm:qaam
\^J edificauerunt filu boim.-boc e n6 filn dei:fed illa focietaffcctm bomme uiuef:
quXcefrenam dicimuf ciuicatem: nonloco mouefdeuf: qui femper eft ubiq! cotuf:
fed defcendere dicituncum aligd facic m terra: quod precer uficacum nature curfum
mirabiliter facTrci:prefencia quodammo eiufoftendac. Nec uidendo difcic ad tepuf:
qut nunq poceft aliquid ignorare:fed ad tempuf uidere; ec cognofcere dicicur. quod
mden:&amp;fcO£no(ci facic.Non fic ergo uidebat illa ciuicdfiquomo ea dommufuiden
fecic:quadoTibi quancti difpdcerer: oftendic. Quamuirpo(licince[IigideufadiIUm^
ciuicacem defcendifle:quia defcenderiic angeli emOm qbuf babicac.uc qd" adiunrtu
eft:ecdixicdominufdeuf:eccegenufunum:ec[abiumunumomnium:ecca;cera:ac
dandeaddicumuerace:etdefcendentefc6fundamuribilinguameoru:recapitulatio
ric:demonrtranfquemadmodumfaciafit:quOdckctumfuerac: defcendic dominufi
Sicenimiadefcederac:quidftbiuulc:ueniie ; etdefi:endecer:c6fundamufibi[mgua
eorunvqct mcelligic' angelifdictumifi quia per angelordefcendebat: quun angelif
defcedeciburerac^Ec benc no aic uenice: ecdefcedencefcofundice: fed cofundamuf
ibi Iinguam eorum :oftcndenrita Te operan per mimfb-of fuofuc finc eciam ipfi co/

operacorerdei:ficucapoftolufdiac:deicnimrumurcooperarii. ^

4lQua[irmce[ligenda fic [oquucio: qua deurangelirioquii:. (LC. VI.

\J^\ Ocerat tc i[[ud quando fadtureft bomo:de angelifmtelligrquod diclum eft:

^kj faciamufbomine^qa non dixic facia. Sed quia fequit: ad imagmem nofcrdnv

( nef af eft credere ad imagmem angelorum bomme f adlum^auc eande effc imagine

l ange!oru:ec dei.Ec ideo recle lllic incelligif pluralitaf cnniraciC Quecame


cnnicaf

qma unufert deuf ecia cii dixiflTec faciamuf ec fecic inquic deurbomme ad imagme

II llll|llll II

I llll|llll II

^nc

deimon dixic fecerunc ctaaiic ad imagmem deorum. PoceraC ecbic eadem mttttig
trmitaf. tang pater dixer.t ad fiUum: * fp.ntum fondtum: uemte et defendenter
.. confundamuT.b. I.ngua" eoiC.fi aligd elfcquod angelof prob.beret mtelligi: qbuf
pocufconuemc uen.re ad deum monbuffancTiOboceft cogicatiombufpiir. qu.buf
ab aTconfuiicur incgmucabiUruericaOtanS, lex ecernaun ilU eoru curia fimerna.
Neq, en.m fibi ipfi func uentaOfed creacr.afparc.c.per U er.taciOadi[!am mouenmr
tanqua ad foncem u.ce.uc cp nonbabenc ex re.pfiOcap.ant ex .pfa. * ideo eorum
rtabiUreft ifte motufquo uemunt.qui no recedunc. Necfic oquicur angel.l deul:
quomodo norinuicem [oqu.mur nobiOuel deo ue[ angel.fii.el ipfi angeU nob.ffiue
per illordeurnobiO Oed meffabiU fiio modo.nobifautem boc idicacur noftro modo.
Dei quippefiiblimior ance fiium facrii tocuco=ipiurfui fadci eft immutab.lirracio:
quenon babetfonumfbrepencem-atq! cranfeuncem.red uim fempicerne man&amp;em:
et temporal.ter operancem. Hac [oqu.cur angeUnancc.O nobifaucem alicer longe
pofitir Quado atit ecia noraliqd calelocucclif rcenoribufauribufcapimuf: angeuT
propmSmur. Non itaq; mibi affidue reddenda e rac.o m boc opere de locucio.bul
dei. A-uc emm uericarmcommucabilirper Ce ipram mefTabiUcer [oquicur : racionalif
creature mentibuOaut per mutabilem creaturam [oquic'=fiue rpintuaUburimagibur
noftro rpincui.fiue corporalibuf uocibuf corponrrenuu.lliud Tane qct dirtii eft:et
nunc no def ic.enc ex ilUfomma que conaci fuermc facere: no d.ccu e cofirmandoi
fed tang mterrogando:ficuc folec a c6minant.bufdici:quemadmodum aic quidam.
Numarmaexped.enccocaq;exurbefequencur?

S.c ergo accipiendu.ranq dixenc. Nonne omma deficiec ex illifique conati EueriC
f acere &gt; Sed fi ira dicaturmonexprim.c comminantem. Veru propcer cardmfculof
addidimufparciculam. id eft ne:uc diceremurnonne. quomam uoce pronunnannl
proneno.ecpromnififcnberefoIemufiExiHifigicurcriburbommibufNoefiluf:
fepcuagincacrer u e[ pocuruc raco declaraca l feprnagfcadue genteOcocideq: Ungue
per cerrarelTe ceperucque creOcendo u mfuUrimpleueruc. A.uccurg auce numerul
genr.it mulco aplmrg Iinguarii. Na U i afnca barbaraf g?cefi una Ungua pluriaf
nouimur.Ec bominerquide mulciplicato genere bumano. ad inruUrmbabicandar
nauigio tranfire pocuilTe:quirambigac.'

t[ An omne beftiarum genufiecia remonmme a terrirmrule ex eo


numero acceperiicq marcadiluun inundaci6e reruacure (TCvit.

^^£%ec\ queftio de omm generebeftianl g.que Tub cura boim non runcuelfictiti
K^J rane no nafi;anc ex cerra: fi:d Tota c6mixc.one mar.r ec f emme propagancur:
' ficuc lupi ec buiufmodi cecera: quomodo poft: diluuiu quo ea que m arca non
elTenC
cucca delera func: ecam m mfulif elfe potuericfi reparaca n6 fiit nifi ex birquora
genera in ucroqj fexu arca fixuauic Poffuncqutde cred. ad infiiUrnacado trafifle:
fed proximafi Suntautemquedamcam longepofiteacontineniiburternO utad
eaOnuIU uideac 1 natare potuifTe beftiait. Quod fi bomierearcapcaffecii aduexeruc:
ec eo modo ubi babicabant earii genera infticuerunc.uenandi ftudio fien pocuiffc
incredibile non eft. Quauifiuflu dei fiue permidmettam opere angefomm negandu
no fic pocuifte cranlTerri. Si uero ex terra exorce fiit.recundu ongme pnma qu^do
dixicdeufi producac cerra amma uiua.mulco clanufapparec n6 cS reparandorum
animaliu caufa=g figmficandaru uanaru gentiii J&gt;pter ecclelie lacramencu m arca
f uuTe offiia genera.fi m mfiiUrquo cranfire no pol&amp;mulca animalia cerra
pduxic.

lllin ~ ~

Xnr:

([Kn ex propagine A.dam:uel filiorum Noe. queda m


genera bommum monftrofa prodiermc

)e-quedd
(JCVB:

ST\ Vericur ecia ucrum ex Filuf Noe:ueI pociufexillo uno bomme unde eciam
V^Jipliexciceruc: propagata effe crededum fic queda moftruofa bominti genen»
que gehcium narrac biftona:ficue perbibencur quida unii babere aculum m Fronce
media: quibufda pUncaf ucrfaf effe poft crura :quibufda ucriufq: fexufee naeura:ee
dexceram mammam uirile fimftram muliebrg.-uiabufq; alcermf coeundo ecgignere
ec parere i alufora n6 efie: eofq: per naref rancumo fufcepto ec emiffb balitu
uiuerc
Aliofftatura effe cubical ef quof Pygmeofa cubicu greci uocac-alibi qumquennef
concipere feminaf ec odtauum a naciuicace annum non excedere.Icem ferunc efle
gencem ubi finguU crura m pedibufbabenc: nec poplicem fledriic: ecfunc mirabilif
celencacifquof fciopodaf uocanc: g&gt; p eftu m cerra lacencefrefupmi umbra fe pedu
proceganc: quofdam fme ceruice oculofbabere in bumenf: ec cecera bommu^uel qfl
boim genera que i MantU placea Cartbagmifmufiuo picta fuc:ex libnfdepropca
ueluc cunofionf biftone. Quid dicam de Cynocepbalif: quorum cama capita acq:
ipfe Ucracufmagifbeftiaf q boief confirei; i Sed omu genera bommu que dicuni:
effcefle crederemon eeffe. Veru qfquifufpiam nafcit; bomo id efl animal racionale
ec mortaUqualibet noftnfm uficatam fefibufgerac corponfformam feu colorem:
fiue motum: fiue fonti :fiue qualibet uim:qualibec parce: qualibec qualicace
nacure:
ex illo procboplafto uno ongine duceremulluffidelium dubitauenr. Apparertame'
quid m plunbufnatura obcinuenc: ec quid fic ipfa rancace mirabile. Qualifautem
racio reddit de monftrofifapud nofbommum parcubuf califde monftrofifqbufda
gencibuf reddi poteft.Deufenim creacor eft omnium : qui ubi ec quando crean qd
oporceapueloportuericiprenouicfcienfuniuerfitatifpulcbntudinequarupartiu
uel fimilicudme uel diuerfitdce concexac Sed qui cocum mfpicere non poceft: canq
deformicace parcifoffendicur:quonia' cui cogruacec quo referacur: ignorac.Hu/
nbuf q quimf digicifm manibuf ec pedibuf nafci bommef nouimuf: ec bec leuior efl:
cj illa di(cacia:fed tame: ablic uc quifica defipiac: uc exifVimec i numero
bumanorS
digicorum erraffe creacorem: guif nefcienf cur boc Fecenc. Ira t£ li maior
diuerficaf
onac':fcic i[Ie:quid egene:cuiufopera lufte nemo reprebedic. A.pud btppone nacuf
eft bomo quafi lunacaf babenfpUncafec m eifbmoftancummodo digicoffimilefec
manuf. Si aliquagenfralifeffcilli cunofeatq: mirabili adderet; biftone. Nu igit;
iftum propcer bec negabtmuf ex uno illo qui pnmufcreacufeft effe propagatum i
Androgeni quof etia bermapbroditof nuncupat :quauifadmodum ran fint:diff icile
eft came uc cemponbuf defmc: m quibu f fic ucerq: fexufapparec-uC ex quo pociuf
debeanc accipere nome incercii fic. A meliore came boc 6 a mafculfo uc
appellarent;'
loquendi confuecudo preualuic. Nam nemo unq androgenafauc bermapbrodicaf
nticupauic. Ance anofaliquoc noftra certememorta: moriete duplex bomo nacuf
eft fuperioribufmcmbriPinferioribuf fimplex IStam duo eranc capica: duo pecTnra:
quaccuormanufmencer aucem unufec pedefduo (icutuni,bomini:ettamdiuuixic
ucmulcofad eum uidendu fama cocrabcret. Quif aucem ofcinefcomcmorarepofiic
bumanoffecuOIongediffimilefiiOexquibufeofnacofefrecerciflimueft/Sicucerga
bec ex illo uno negan non po ffunc onginem ducere:ica quecunq: gentef i diuerli/
cacibuf corporum ab uficaco nacure curfu quem pluref ec prope omnef cenec ueluC
exorbicafie craduncur: fi definicione illa includuc : uc rationalia animalia finc
acqi

II llll|llll II
I llll|llll II

morcalia.ab eodem ,pfo uno pnmo parre ommumftirpem crabere conftccndume.

iuerficace craduncur. Nam ec rimuTec cercopbycbecote fp.ngaf:fV nefcremuf no


bom,nefe(re fed beftrfpoflenc ,IU b.ftor.c, de foa cur.ofieace glonacef: ue ucgecef
al.qu.fbom.num nobif.mpunica uamcace ment.n. Sed f, bom.nef fonc . dcqutbuf
,IU mim conCcr.pca foncqu.d fi propcerea deufuolu,c eciam nonnulUfgencef ,ca
creare. ne « b,fmonftr,f= qu* apud nof pacec ex bomm.bufnara: e,uffap,enc,am
quanacur3Fmg,cbumana.uelucarc£cu,ufp,ammufperfecft,op ! f,c,fputaremui
CTrarfe:non,caqTnob,f u.der, debec abfurdum: uc quemadmodu m finguUrqmbufq,
eencbufqueda m6ftraf,nc bom.nu.-,ca , umuerfo genere bumano queda moltrua
Onc eencu. Quaproprer uc ifta queftlone pedecgtim cauteq' eoncluda:aut iLUjauc
alia que de qutbufda ggcibuf fcnpta fucommno nulU fiicauc fi foncbominefnon
foncauc ex Kdarnfonc: f, bomineffonc.

dj^n mferiorem parcem terre que noftre babicatiot


concmria eft antipodafbabere credendfi fic. (LCviiii.

/T\ Vod uero et anftpodar effe FabuUncur: id eft bommefa cocrana parte cerre
\J ub, fot oncur quando occidic nobiO aduerfa pedibufnoftnf calcare ucftigia:
n&amp;Ta ratione credendii eft. Neq: boc ulla biftonca cogmti6e didiafle le aff
irmac.
fed qf, racocnando comeccanc:eo Cf mcra conuexa celi cerra fofpenfa ficeundemcf
locum mundurbabeac ec mfimu.-ai medium:ec ex boc opmancur alcera cerre parte
quemfraertbabicacione bommu carere non poffe. Nec atcendunceciamfirigum
coglobaca u rotunda mudufefle credat = fiue aliqua ranone monftrecurmS tamen
efle confequenfi uc etiam ex ilta parte ab aquarum congerie nuda fit cerra. Demde
ecia fi nuda fcnecf boc ftati necefie ee: ut boiefbabeat.quonia nullo m6 fo-ipcura
ifta metiCur:quenarraarprecencir6acicfide:eo &lt;f eiurpredicTra conplenc'. NrmiVqt
abfordum eft.uc dicaC aliquorbommerex bac m illam parcem oceam immenficace
CraiecTramauigare ac peruen.re poruiffeuc etia illic ex uno 1II0 pnmo boie gcnul
mrticueretur bumanu. Quapropter incer ilforcunc bominii populof g per.bnCB.
gecersi tocde IinguarcoIIigunc' fuiffe diuifrqueramuf fi polTumuriuenire illam m
cernrpegrinante cmitate dei.que ufqt ad diluuiu arcamq; perducla g: atq; innlltf
Noepeoif benediccioerpreueraffemonrtrac: maxfe in maximo qe(V appellatul
Sem:quadogdem Iapbec ica bndicftufefbuc m eiufde: Eracrirfoidomibuf babicarec:

dj3e genemconeSem:in cuiufprogenie tendenfad


A.braam ciuicatifdei ordo dingicur. ([Cdecimum.

I *inenda eft igit' fenergeneracionti ab lpfo Senv uc ipfa oftendae poft ditumu'
lciu icace d ei: ficuc ea renergeneracionii ab illo qui e appellacur Secb oftedebac
ahtecMuuium.Propcer boc ergo fcnpcura diuina cfi cerrena ciuicacem in babyloe
boc eft m conf ufioe efle monftmlTec ad pacnarcbam Sem recapiculado reuertiC:
ec orditur mde gubernaci6efurq; ad Abraam commemoraco eciam numero annoif =
quanco quifq: ad banc renem percmencem filium genuiflec quancoq: uixiflec. Vbl
cerce agnofcendu eft quod ance promireram: uc appareacquare (ic dictum de f ihif
Heber nomg ifoufPbalecfrqa m diebuf eiufdiuifa e cerra. Quid emm aliud inreUi/
gendum eft cerram efle diuirammifi diuerficacem Imguaruffl '■ Omiffifigicur cecerif
llliii ~ ~

isxfr:

filuf Senvad banc rcm non percmentibuf illi conedtuncur m orcTme generationu :
per quofpoflit ad Abraam perueniri: ficuc illi connectebantur ante diluuium: per
quof peruenitur ad Noe: generationibuf que propagate funt ex illo Adam f ilio q
appelUcufeft Secb. S ic ergo mcipic generationu ifta contextio. Et be generatioef
Sem. Sem filiuf Noe cencum annorum erat cu genuic Arfaxac fecundo anno poft
diluuium. Ec uixicSem poftqua genuic Arfaxac quingetofannof: ec genuic filiof
ec filiafet mortuufeft. Sic excquicur cecerof dicenf quoto quifq: anno
uicefuefiliCi
genuenc ad iftum generacionum ordmem pemnencem: qui percendic ad Abraam:
ec quoc anof poftmodum uixenc: incimafeu filioffiliafq: gcnuiffe: uc incelligdmuf
unde potuermc populi aaxefcere: ne m paucifq comemoranmrbomibufoccupaci
puerilicer: b&lt;Eficemufunderanta fpatia terrarum atq&gt; regnorum repleri
potuermc
degenere Sem: maximepropceraflynorumregnum: unde Ninufilleonentaliu
dommator ufquequaq: populorum mgenci profpericateregnduic:eclatiflimum dc
fudabflimum regnum quod diucurno tempore duceretur fuif pofterifpropdgauic-
fied nofne diuciuf q opuf eft immoremurmo quot anofquifq: m ifta generdtionii
lerie uixent.Ted quoto ano uitefue genuent filiu bocordie memorandu tdntiimc»
-ponimuf ut ec numerum annorum a trafacto diluuio ufq: ad Abraam colligamuf:
etpreterilU m qbufnofcogic neceflicafimmorari: breuiceralia: curfiq: cangamuf.
S ecundo lgicur anno poft diluuium Sem cum eflec cencii annorii genuic Arfdxac.
Arfaxat aucem cum effec centum tngintaquinq: annorum genuit Cbaynam.Qui
cum effet centum trigmta annoic genuitSala- Porro etiamipfeSala totide anno-f
erat quando genuit Heber.Centu uero et trigmta 6- qttuor agebac annof Heber:
cum genuicPbaIecb:in cuiuf diebufdiuifa e terra. Ipfe autem Pbalecb uixic centii
tngmta annpf et genuic E_agau.ec R_agau cenrii u trigicaduofet genuitSerucb.
ecSerucb centum ectnginca:etgenuic Ndcbor.8. Nacbor fepcuagmtanouem: eC
genuicTbaram.Tbara autem feptuagmta 8. genuic Afcram que poftea nom.auic
deuf mutato uoca bulo Afcraa. Fiunt i tacj anni a diluuio ufq; ad Abraam mille fep/
tuagmca V. duo fe cundum uulgaca editionenvboc eft mcerpretii feptuagitaduo-f.
In bebreifaute codicifcuflonge pauciorefannofperbibec mueninjegbufratione
auc nullanvauc difFiciIIimam reddunc. Cii ergoquenmufin illiffepcuagicaduabuf
gencibuf ciuitatem dei:non ponumuf affirmare illo cempore quo erac lllifUbiu unus
id eft loqueta una: cunc lam genuf bumanum alienacum fuifle a cultu uen dei: ita
uc m Iblififtirgeneratiorabuf piecaf uera remaneret: que defcendunt de femine Sem:
per Arfaxat:ec cendunt ad Abraam. Sed ab illa fuperbia ediFicande turnfufq: ad
celum.qua impia fignificac' elatio^terrena apparuit ciuitafboc eft fbtietafimpioif

Vcrum icaq: ance Noe fuenc an Utuerit: an pociuf ucraq: permanfenc: pia fciliccc
induobuffiIiifNoe:quibenedictifimt eoifq: poftenfimpia ueromeo: quimale/
dictuf efhacq: eiuf progeme:ubi etiam exortuf eft gigafuenacor contra dominum:
non eft duudicatio facilif. Fortaffif enim: quod profcdto eft credibiliuf s. m
filuf
duorum illorum lam func: anceq babyloma cepiflec mfticurfuerunc concempcoref
dei : s. m filuf Cbam cuIcorefdei:ucrunq: camen bommu genufcernf nuncj defuifie
credendum ert. Siquide ec quado dicJtti eft: omnef declmaueruc (imut mucilef factl
funt.-non efb qui f aciac bonti: nci eft ufq: ad unum : m ucroq: pfalmo ubi bec
uerba
func:et bec [eguntur-nonne tognofcenc omnefqui operant: miquitacem: g deuorac
plebem meam ficue efcam pamO 1 Eracergo eci3 tunc populufdei: unde illud quod
dictum eft:non eft:q faciac bontimon eft ufcp ad unii: de filufboim dictii eft:
nori

II llll|llll II

II llll|llll II

A*

de filuf dei. Nam pr*mi(Tum eft: deufde celo profpexic fuper filiofbominum: uc
uiderecfieftincelligenf aucrequirenfdeum. AcdeinderlFafubiuncT-a: qua: omnef
f idofbommum id eft ad ciuicatem percmencefquf uiuic fecundum bommem.-ec no
fecundum deurmreprobofeffe demonftrac.

\JQuod ea pnmicurtingua in u(u bommum fuenc:que poftea


bebrea ab Heber nomme nuncupaca eft- Si m cuiuf familia
remanfic-cum diuerricafeffec facfta Imguarum. (&amp;xt.

kVamobrem ficuc Imgua una cu eer omnm mo ideo filu pefhlentie defucrunt:
am ance diluuium una erac Imgua: ec camen omncfprecer unam Noe luftl
dorniTdeleri diluuio merueruc: lca quado menco elacionfipiecatifgecerlinguarum
diuerficacepuniceatq^diuirefunc: ecciuicafimpiorum confufionifnomen accepic:^
boc eft appellaca eft babyI6.no defuic domuf Heber uci ea que ancea fuic omniu
[tngua remanerec. Vnde ficuc fupra memoraui cum ceptrtenc enumerari fi!uSem:q
finguli gencef fmgutaf procrearuc-primuf eft commemoracufHeber: cu lic abnepoC
ipfiufboc eft ab i!lo qumcufmueniatur exortuf. Qtiia ergo m eiurfamiliaremdlu'
beclingua:dtuiri&gt;era!iar[inguafcecerifgentibufqueIinguapriufbumanogeneri
non immento credicur f uifle commumfideo deincepfbebrea eft nuncupata.Tunc
enim opuferac ea difhngui ab aIur!mguirnomine propno:(icut aliequoqi uocate
func nommibuf propnir Qtidndo autem erat unamibil aliud S bumana Iigud uel
bumana locutio uocabacunqua fola unmerfum gmuf bommu loquebac'. DixeriC
aliquif. Si m dieburPbalecb filu Heber diuifa eft cerra per Iinguaf id eft bommef:
qui cunc eranc in cerra^ex eiuf nomme pociu r dibuic appellan Iingua il!a qu£ fuic
omnibufance communif Sed mtelligendum eft ip r um Heber propcerea cale nome
impofuirfefilio fuomcuocarecurPbalecbquodincerprecdCurdiuifib: quiacuncet
nacufeO:quadoperIinguafcerradiuifaeft:ideftipfocepore: ucbocfic: quoddirtu
eft.In diebufeiuf diuifa cft terra.Nam niii ddbuc Heber uiuerec:quando Imguarii
Facfta eftmulcicudomonexeiufnomtnenomenacciperecungua^queapudillum
pocuic permanere. Ec ideo crededa eft ipfa fuifle prima illa commumf quomam de
pena uenicilla muluplicaiio^mucacioqilinguarum. ecuciqipreter bac penamelTe
debuic populufdei. Nec fruftra Iinguam iflam-boc efbqua cenuic Abraam: necin
omneffiliorruorcranfmitcerepocuic:fed ineofcancum quipropagatiper IacobeC
infigniufacq! emmentiufin dei populum coalefcentendei ceftamenca: ec ftirpexpi
babere pocuerunc. Nec Heber ipfe eandem Iinguam m uniuerfam progenie fuam
refudic: fed m ea cantu cuiuf generacionef perducuncur ad \braam. Quapropter
ecia fi nci euidencer expreffu £: Fuiflealiquod pium genuf boim: quando ab impuf
babylonia condebaturmec ad boc ualuic bec obfcuncaf: ut quierenriff raudaretur:
fed pociuf uc exercerecur incencio. Cum enim [egicur unam fuifle Iingua primicuf
omnium:ecanteomneffiliorSem commendacur Heber quamuifabilloqumtuf
onacur:ec bebrea uocacur Imgua: quam patnarcbarii ecpropbccarum no foliiin
fermombuffuif: ueru eriam licccrirfdcrifcuftodiuicauconcaf. Profedto icaqi cum
quarncur mdiuifionelinguarum: ubilinguaillaremanerepocuenc: quarfuicance
communif que fine ulla dubicacioneubi remanficmon ibi fuir illa pena:quefaccae
mucacionelinguarum^quidaliudoccurricmifiqjmbuiufmodigeceremanlicacuiiif
nomme nomen accepic.&amp;J boc mfticie genorbuiurno paruumdpparuiffe ueftigiu:
cj&gt; cum alie gencefplecterentur mucacione Imguarum- ad iftam non pcruenic cale

iiiiiiilin iiii|iiii iiii|iiiiiii

^T

fuppliau: Sed fi adbuc lUud mouec:q!tom6 pcrueriit ftnguldfgecef fdcere Heber


er fdtufeiuf Pbd!ecb:fi urid Imgua permanfic dmbobufec cerce und eft bebrea genf
ex Heber ppagatd ufq:ad Abraa: ti per eudeCcepfdonec mdgnuffierec populuf
ifraef. Qtiomodo igicur omnef f ilu qui comemoratt iuc cnum fidorum Noe fcceritc
finguLif grntef fi Heber etPba'ecb fingulafnon f ecerunc '. Nimirum illcd eft pro/
babiliufquod gtgaf i'[e Nemrotb feceric etia ipfe gente fudnv fed .ppcer exce[!
encii
dommdcionifec corponffeorfu eminenciuf nommdCufe ! uc mdnedt numeruf [xxu
gencium dcq; [tngudrum.Pbalecb ducem proptered commemordcufeft mo q&gt; gence&gt;
fecentindm eddem tpfa eft eiufgeTbebrea eddeq: [mgudifed propcer rcpufmfigne:
qundiebufeiuf terra diuifd eft. Necmouere rof debeciquomodopotuencgtgdf
Nemrotb ad illud cempuf etatif occurrerei quo bdbylon c6ditd efbec c6fufio fadra
[inguarum: acq: ex bdc diuifio gencium. Non enim quia Heberfextufeftd Noe:
illeautem qudrtuf: ideonon potueruntdd idem tempufconuenire uiuendo. Hoc
ennn cocigic cit p[uf uiuerent ubi paucioref funt generationefminuf ubi p!uref auc
fenufndtienent.-ubipauciorefimdtunuf ubip[urer.Sdneinte[[igendumefc:qudda
cerra diuifd eftinon (o!u lam natof fuiffe cecerofftlioffdioie Noeiqui comemorant:
pdtrefgcnnumi fed etidmeiufecariffuiffei ucidm uniuerfifdmihaf bdberenc Tudf:
quedignefuiffencnommibufgencium undenequdopurandum cjjeofuermr ordte
geniti:q'io commemordtileguntur. Aliocumduodecim filu Iecftdnquierdrfiiiuf
dltufHeber frarerPbalecb: quomodo potuerunciam genceffdcere: fi poftPbdlecb
rVan-«m fnum Iectan ndtuf eft: ficut poft cum commemordtufeft. qudndoquidem
cempore quo nacufeftEbdlecb diuifd eft cerra .'Promde incelbgendum eft pnorem
quidemPbdlecbnomindtumifedlongepoftfratremfuum Iedcdnfuiffenacii:cuiuf
Lecftan duodecim fi[u ca grandef ta fdmilidfbaberentiut in Imgudf propridfdiuidi
poffenc . Sicenim potuit pnor commemordriquieracecdtepoftenor:queddmodii
pnufcomemorda func ex cribuf filuf Noe procreati filu Iapbet qui erac minimuf
eo2£:deidefi[ii Cbdm gerdcmediuOpoftremofiluSemquieracprimufKmdxmiuf
I[[arum dutemgentium uocabula parcimmanferunc: ttJUC bodie apparedcunde
fuertc denuaca.ficuc ex Affitr dflyrit:&amp;; ex beber bebreiipjrcim
temponrucruftace
mucaca funcittd ut uix bominefdocftiffimidntiquiflimdrbiftortdrperfcrutdteri nec
omnium fed aliquantdrum ex ifttfonginefgencium potuennc repenre.Na q&gt; ex
filio Cbdmquiuocabdcur Mefraim perbibencur egypcu exorci nuila btc refondC
ongo uocdbuli: ficuc nec etbiopum qui dicuncur ad eum filium Cbam percmere cj
Cbuf appelUcuf t. Ec fi omia coTiderent; :p[ura mutaca:cj manecta nota apparenc

^DearticuIo tcmponfm Abraanva quo fdndce


fucceffionifnouufordo concexicur. &lt;[Cxii.
V^\ Vnc la uideamufprocurfum cmtcdtifdei: etiam ab ilb articuto temponf. cjui

J "f-dctuf e i patre A.brad:unde incipic efie nottciaeiufeuidetior; u ubt cUriora

4 [eguncltr promifla diuma : que nunc m crtfto uidemufimplen. Sicut ergo fcnpcura

r fandtd mdicante didicimukin regione Cb a!df orum nacuf eft Abrddm: que terra ad

! regnumpcrtinetat Aflynorum.ApudCbaldcofauceiameciam tuncfuperfticidef

impie preualebanc: quemadmodu per ceceraf gencef Vna igicurTbare domuferac:

de qua natuf eft Abraam : m qua untuf ueri dei culcuf U quancum credibile efbin

qua lam fola eciam bebrea [tngua remanferac: quautf ec ipfe: licuc iam manifefttor

^m

II llll|lll llll|llll llll|llll II

I llll|llll II

de.populiifmegyptoacd.nMeropocani.aferuiffid.irdlienilleruNauendrrdnn!
refff/ceterifex progen.e .[[.ur Heber in linguafpauldcini dlidfi u m ndc.oncfdl.df
porterirdeHuencibur. Promde ficuc per dquarum diluuium und domufNoe rema/
ferdc dd reparandum genufbumdnunvf.c m d.luu.o mufcdrum fuperfcitionum per
uniuerfummundum und remanferac domufTbare: .nqi.acufcod.ca elt plancacio
ciu.cat.rdei Den.qi ficuc illic enumeiattffuprd generacio.burab Adam ulq; dd Noe
fimul cum dnnorum numenfiec expofica dilum. caura.prmfq' deufinciperec de arca
fabncddd loquiad Noedicicur-beduremgeneracionerNoe: icaKbicenumeracif
eenerdtiomburab ilUrq e appellaturSem f.Uo Noe ufq; dd Abrad; deinde ffigmf
drticulufrimilicer pomC: uc diCdC^.be fuc generdCtderTbdre.Tbare genuicAbraa U
Nacbor u Kram-.u Aram genuic Lotb.Ec mortuurefc Ardm:coramTbare p d tre
fi.0 :in cerra in qua nacureft in regioe Cbaldeorii. Ec fumpferunc Abrd u Nacbor
fibi uxorefnomen muIienrAbram Sdrdi: u nomen mulienrNdcbor Melcbd hlia
Ardm.Ifte Aram pacer Mclcba; fuit:&amp;: pater Iefcbe: q UvE Iercba credicur ipfd
efle
eciam Sara uxor Abrae.

(XQu^ racio Fecffe u.deacur:uc m cranfm.granoneTbare:


qua cbaldeofdeferenr.n Meropocamiam cranfiu.c:
nulla filu eiur Nacbor facla fic mencio. &lt;£Cx.il&lt;

yC~\ Emde narrdcunquemadmoduTbare cum fuifregionc' retiquent Cbaldeoif :


\j ec uenent m Mefopocdmia ec babicduenc m cbarram.Tacee.' aucem de uno
' fitio eiufquiuocabacur Nacbor:canq eurnnt) duxenc Tecum- Nam itd ndrrdtun
Et fumpficTbare Abram filium fuunv u Locb filium Aran f ilu fui: u Sarai nuni
fuam uxorem Abram f ilu Tuutv duxic ilbrde regione cbaldeorum uc irec m rerram
Cbanaan:8z uenicincbarram&amp;Jbdbicauicibi.Nurqbic nommdcureft NacbonK
uxor eiurMelcba. Sed inuenimurportea cum feruum fuum miccerec Abraam ad
accipiendam uxorcm filio fuo Yfaac:ica fcnpcum Ec accepic puer decem camelof
de camelifdommi fiii:&amp;; de omniburbomrdommi fiu fecum :&amp;; exurgenrprofecluf
e
m Mefopccdmidm m ciuitdce Ndcbor.Ifto&amp;dUirrdcrebuiurbirtorieceftimomif:
oftendic ecidm Nacbor f rdcer Abrde exifTe de regioe Cbdldeoif " fedefq: c6fhtuifle
in Mefbpotdmiambi cum pdtre fuo babirauerac Abraa. Cur ergo eum fcripturano
commemorduic quddo ex gente Cbdldeozf ca fuirprofedtuf eftTbdre:&amp;£ bdbiramc
m Mefopocdmia:ubi non folum Abrdm filiufeiufuerum ecidmSdCa nurufeiufK
LocbneporeiurcommemoranCur:cj) eofduxencfecum? Cur pucdmuf nifi force cji
a pacerna u fraternd p.ecace defciuerac. u ruperftiriom adbeferac Cbatdeorum' ec
poftedinde fiue penitendo-fiue perrecucionem pdfTur:q&gt; furpedturbdberecur:*:
ipfe
emigrauic ! In Ubro enim qui inrcnbitur Iudicb: cum qutErerec HoIofernefbolM
IfraeUtdrum:qu£namiI[agenre(rec: ucrumaduerrureambelUndum fuiflec: ficei
refpondic Acbior dux Amonicarum. Audiac dominurnofter uerbum ex ore puen
Tui: u referam nbi uentatem de populo qui babitaciuxta moncanam hanc-.U non
exibic mendacium de ore ferui cui. Hec enim progenief populi eft Cbaldeorum: ec
anceababitdueruncMeropocamia:qu!anolueruncrequideorpdCrufuorum:qu.

■ fuerunc in terra Cbaldeorum glonofi ■■ fed declmduerunc de uid parencum fuorum


u adorauerunc deum celi quem cognouerunc: ec pro.ecerunc eofa fdcie deoif fuoifj
ec fugeruc in Mefopocdmidm U babicaueruc ibi dief multofi Dixicq: ilUf deureoru

•■ ucexirencdebabiracionefijai&amp;iirencincerrdmCbanaan: u illic babitauerunt: ec

lll|n ~ ~

:. cetera que narrat IVcbior Kmonicef Vnde mamfefrum e domu Tbarc pfecucione
pdlfa, tuilTe d Cbaldeif pro uerd piecace qud unufec ueruf db eif colebdtur deuf.

(fXJednmf Tbdre^qui m Cdrrd uice tempufimpleuic. CCxuu.

•&gt;Y^\ Efunclo duteTbm: in Mefopocamid:^' uixifle perbibecur ducencofqnqi


\J annofidm incipiuncindiCdriad kbradmifacOepromiflionefdei: q&gt; ird fcnpcu
*■ eft. Ec f uerunc dief Tbdre in Cbarrd qnq; u duc&amp;i dnm:&amp; morcuufeft m
Cbdrra.
Non fic duccm dccipier.du eft qudli omnefbof diefibi cgeric: fed qd.omnerdiefuice
fue qui fuerunc dnni ducenti quinqi ibi copIeuenc.Mioqum nefcirecur Qjuot dnnof
uixitTbare m Cbarrd:quonid no legiC quoro dnno uuefue inCbdrrd ueneric:c:
dbfurdum eft exiftimdre m iftd ferie generdtionu ubi dil.g&amp;er comm 'moraC quoc
dnof quifq: uixeric: buiuffoliuf numeru dnnozf uice no commendatu ee memorie.
Qiiod emm quorunddm quofedde fcripcurd commemorac tacenCdnm: nonfunc
inboc ordme in quorum temporu dmumerdcio deceflione gignenciu: u gen.corum
fucceffione concexitur. Ifte auce ordo qui dingicur db kdam ufq: dd Noe: U infle
ufqi dd A.bradm fine numero dnnorum uice fue neminem concmec.

dDe cfpore pmiffiomf^brde qfecundfi pcepcu dei exiuic decarr&amp;CGxV-

aVod uero commemoraca morceTbdre pdcnfA.brddm:deinde legit': u dixit


dommufddA.brdm. Exidecerrd cud: u de cogndtionetud: ec domopdcnf
CUi: eEcecerd. non quid boc fequic' m fermone Itbn : boc ecid in reru geftdru
tepore
fequi exifcimddum efr. Ent quippe fi ita eft m diffoluhiif queOio. Poft bec enim
uerbd dei: que dd A.bram fdCla fucifcnprura fic loquic". Ec exiic \\&gt;rh
queadmodu
locucufeft illi deufK dbuc cum illo Locb. kbram aucem erdc quinq: u fepcuagmcd
annorum cum exirec ex Cbdrrd. Quomodo poceft boc uerum ee: fi poft morcem
pacriffuiexucdeCbarra? Cum enimeflerTbarefepcuaginra dnnoru ficut fuprd
intimdtu e:genuic Abrdm. Cui numero ddditif feptuagintaqnqi annifquof agebac
A.brdm qudndo egreffuf eft de Cbdrrd : fiunc dnm cctum ee quddragmcdqnqi.Toc
tgic' annoif erdt Tbare qu.3do exut Abrdm de illd Mefopocamie ciuicace. Agebac
enimannu ccatifruefepcudgefimumqntfi: dcperbocpdcer eiufqeufepcudgefimo
anno fuo genuerdc agebac uc didhim eft cencefimu ec quddragefimum et puincum
dnnum. N6 ergo inde poft morcem patnf id eft poft ducencof quinq: dnnofqmbul
pacer eiufuixic egreffuf eft 1 fed dnnufde illo loco progrefli6.fe.uf quomam iplml
feptudgef.mufqncurerat:pculdubio pdtr.reiurq eQ feptuagefio fuo annogenuerdc
centefimufquddrdgerimufqncurfuiffe coll.gicur. Ac per boc incelligendum eft more
fuo fcnpcura red.ffe ad tempuf quod lam narracio illd crdnf.erdrficuc rupenul cum
f,I.orf,IiorumNoecommemordrfec:dixit.Uorin[.nguirfuiffeetingencibufruif:et

camen poftea qudf. boc et.d m ordme fequerec' temporuiec erac inquic omnil cerrd
[dbiu unii -u uox und om.buf- Quomo ergo rcctm fuaf g&amp;ef U fecundu fuaf Iigudf
erancifi erac und omn.burmifi qa ad illud qct U trdfierdt recdpiculando eftreuerld
narrdtio '■ S.c ergo U b.c cum eflec diclru u fueruc d.efTbdre m Cbdrrd qumq: u.
ducent. ann. u mortuufeTbdre m CbdrrdDeinde rcnpcurd redeundo dd id quod
ideo pretermiferdt: uc pnurdeTbareid: quod incboacu fucrdc coplerec. &amp;c dixic
inquic dommuf dd Abrdm exi de cerrd cud etcecerd. Eoft que dei uerbdfub.ung.c:

lllllll|lllllll

II lllll|lll III

Ec exuc Abram quJddmodii [ocucufeft illi dommuOsi abuc cu iKo Lotb. Abram
aucS erac qumq: u fepcuaginca annorii cu exiic ex Cbarra.Tunc icaq: boc Faclii
efbquando pater eiuf cencefimu quadragefimii u qumcum annu agebac ecdcifcunc
enim fuic buiuf fepcudge r imuf&amp;: qncufdnuf. Soluca efb auc rfta queftio e;
alicer:
uc fepcuaginca qumcp anni Abre quado egrefjfufefc de Cbdrra:ex i!lo copucdrenr;
ex quo de igne Cbd[deo2i [iberacufeftmon ex qua nacuf e: canq cunc poriufnacur
babeuuf (ic. Sed beacuf Scepbanuf i dcfhbufApoftolozf cu ifta ndrrarec. Deufmqc
glorie apparuir AbraepdCnnoftrocum effecin Mefopocdrmapriufqbabicarecm
Cbarra.er aic ad lUum. Exi de cerra cua u de cognacione cua:&amp;: domo patrifcui:K
ueni mcerrdm quam ribi demonfrrabo. SecundumbecuerbaScepbarii: nonpoft
morcem parnfeiuf [ocucuf eft deufAbre.-qui utiq: m Cbarra morcuufeft:ubi cu illo
ec ipfe f iliuf babicauic :fed priuf q babitaret in eadem ciuitaceiiam camen cura
eflec
in Mefbpocamia.Iam ergoexicrat a Cbaldeif. Quod icaq:adiungicSrepbanuf tic
Abram egreffuf eft deccrra Cbaldeorum &amp;: babicauic m Cbarramon dcmonftrat cj
fic Facfrum poftea q [ocucuf eft illi dcuf Neq: enim poft illa dei uerba egreffufe
de
cerra Cbaldeorumcum dicac ei [ocucum deum effe i Mefopocamid-feddd cotu Jlud
cempufpercmec quod aic: cunc id eft ex quo egreffuf eft a Cbd!deifec bdbicdiucin
Cbarra. Icem quod fequitur &amp;: inde poftq morcuuf eft pacer eiuf collocauic i!
lum m
cerrabac:m qua uofnunc bdbicanf&amp;: patrefueftn: no aic poftq mortuuf eO pater
eiufexuc de Cbarra fed inde poftq morcuuf eft pater eiufbic eti co[Iocduic.In:e[[i/
gendum eftie;icur [ocucumdeum fuiffecum Abrdm^cuefleciMefopotdmidpufq
bdbicdrecmCbdrra:fedeum iCbdrrdm perueniffecu pacreretecoapud fepcepco
dei;&amp;: inde exiffe fepcuageiimo &amp;: quinco fuo:pdcnraucem fui centefimo
qdragefimo
qumco anno.CoItocacione uero eiufm cerra Cbanaanno profectione de Cbdrra
poftq morcem patrifeiuffaricain efle dtcic:quia lam morcuuferac pacer eiuOquado
emic cerra cuiuf ibi id Cue rei cepic e(ie pqfleffbr. Quod duce iam in Mefopocamia
confticuco boc eft lam egrefio de cerra Cbaldeorum dixic deufexi de cerra cua: et
de cognacione cua: a: dedomo pdcrifcur.no uc corpufmde eucerec quodia fecerac*
fed ucanimum aueUererdicicur. Non enim exieracindeanimo:fed fpe redeundi«
defideno cenebacur.que fpef&amp;i defidenum deo mbence ac luuauce &amp;: i[[o
obediente
fuerac ampucandum. Non fdne mcredibilicer exifhmatur: cum poftcd fecutu r effec
Nacbor pacrem fuum:tunc Abram precepcum dommi imp[euifle:uc cuSara coiuge
fua Si Locb fi[io fratnffui exirerde Cbarra.

' CLDeordmeKq[icacefimiff;onLidei:quead Abraa faile fuc.(TCxvi.


. ' -

XAm confiderande func promiflionefdei facte ad Abraam. In bifenim apernow


dei noftri lefu Xpi boc efV dei ueri oraeula apparere ceperuc de_populo pioru:
^ quem Propbecica prenuciauic aucoricaf.barii pnma icd [egic.{[Ec dixic dommuf
ad Abrdm: exidecerna cua etde cognacionecuaecdedomopatrif cui: ccuadein
cerram quam cibi demonftrauero:&amp;: facia ce m gencem magna:&amp;: benedicam ceeC
magnificabo nomen cuii:&amp;: enfbenedidluf Ec benedica benedicerefce: &amp;:
maledica
maledicenrefce.&amp;c benedicencur m ce omncfcnbuf terre. Aduercendii eft igic'
duaf
ref promiffaf A.bre. Vnam fcilicec g&gt; cerra Cbanaan poffefTurum Fuerac feme
eiufi
quod fignificacurubididrue: uadeincerram qua nbidemonftrauero&amp;ifaciamce
m gentem magnS(j Alum uero [onge preftanciorem non de carnali fed de fpintali
femme: per quod pacer e no umuf gencif Ifraeliucefed omniti genciii que fidei eiuf

lll|h l|l I

c
zxsd

ueftigia conlequuncur. Quod promitci cepicbif uerbif. Er benedicetur in ce omner


cnbufcerre.&lt;: HancpromiffionemfacTdm arbicratur Eufebiuffepcuagefimoqnro
ecacifanno Abre^canq mox ut facta eft deCbarra exieric Abri:quonia fcnpcure
concradici non poteft: ubi legitur: Abram erac qumq: sc fepcuaginca annorum cii
cum exnc ex Cbarra. Sed fi eo anno Fddta eft ifta promiffiouam uciq: t Cbarra cu
pdcre fuo demorabat; Abram. Neq: enim exire inde poflec:nifi pnufibi bdbitdfiec.
Nunquid nam ergo concradicirur Scepbano dicenci: deuf g'on&lt;E apparuic Abre
pacn noftro cu eec in Mefopocamia: priufq babirarecf Cbarra? Sed mcelligendu i
eft q&gt; eodem anno FacTa funcomnia:&amp;: deipromidio ancequa m Cbarra babicaret
*
Abram -ii in Cbarra babicacio eiuf Bi inde profectio: non folum quia Eufebiufin j
cbronicif ab anno buiuf promifTionifcomputat&amp;iofcendic poft quadnngencofeci
crigmca annofexirum effe de Egypco: quando [ex daca efti uerum eciam quia id
commemorac ApoftoIufPauluf

(JDe cribtif excellencionbufgennum regmf quorum id eft


affynorumiam Abraamfublimifeminebac. tLGxvil.

\f~ \ Eridemcempul

£&lt;^r boc eft fociecafr

( Tfefercojc infignmf ex.

feminencia eranc regna gentiu: m quibufterngcnard cmitaf


fbominunvfecudum bomine uiuenciu:fubdommacu ange'om
Wercojc infignmf exce[[ebac:regna uidebcec cna: Sicyonioif : Egypcioif Affynoif :
fed AnVnorummukoeratpotentiuOatqifublimiuf: namrexiUe NmufBelifiliuf
excepta india uniuerfe Afie populof fubiu^auerac. Afiam uero dico no illa parcem
quebuiufmaionf Afie unaProumtia eft^ffd eam que uniuerfa Afia nucupdt;: qua
qutdam m alteram duarum:p[enq: autemm terttam cociuf orbifpartempofuerunc.
uc finc omnefAlia-- Europd:*: AFnca:quod non equali diuifione Fecerunc. Namqi
ifta que Afia nuncupacund mendie per oriencen^ufq: ad fepcencnonem peruenic
Europa uero a fepcenrnone ufq: ad occidencStLAtq: inde Afnca ab occidence ufq:
ad mendiem, Vnde uidencurorbem dimidium due tenere; Europa &amp;: Africa: aliud
tiero dimidium fo[a Afia. Sed ideo i([e due partelf acTa; funt: quia mter utranq:
ab
oceano ingredicur quicquid aquarum cerraf mcerluit: &amp;; ab boc mare magnii nobif
facic. Qiiapropcer fi m duafparceforbemdiuidaforiencifs^occidencif: Afidencin
una:m atcera uero Europa &amp;r africa. Quamobrem unum triumregnorum que tunc
precellebanc regnumfnlicec Sicyomoru n6 erac fiib AliyruOquia in Europa erac.
Egypriorumaucem quomodo eifno fiibiacebac: a quibufcota Afia tenebat;: fofif
Indif uc perbibecur excepcif? In Affyna igit; preualuerac domtacuf impie ciuicacif.
Huiufcapuc erac llla Babylon cuiuf cerngene ciuicacif nomen apciflimu efbid eft
confufio. Ibiduce Nmufregnabac poft morte pacnffui Belrqui pnmufillicregna/
uerac (exdgintaqumq: annof Filiuf uero eiuf Nmuf qui defuncTo patri fucceflic m
regnum :quinquagmcaduof regnauic annof Ec_babebac m regno quadragicacref
annofquando nacufeft Abram:quieracannufcircicermi[lefimufducecefimufdnte
condic a JR_omd:ue[uci altera m occidete Babylonia.
4jjDe iteraco alloquio dei ad Abraam:quo ei ec_
femini eiuf Cbanddn terra promiccitur. H Cxviil.

rrefTufefc ergo Abram de Cbarrafepcudgefimoqnco ano ecdciffccccelimo

ic_ quadragefimo 8. quinco patnffui: cd Lotbfilio fracnf fui 8- Sara coiuge:

ic in cerram Cbanaan:8- peruemc ufqs ad Sycbe: ubi rurfuf diumu accepic

^m

n imiiii iiii|iin iiii|iiii ii

i nii|iiii ii

oracuuinvdequo ita fcnpcum e. Ec apparuic dommulAbre * dixic &gt;lU: aemrni


cuo dabo cerram banc Nibitbic deiito femme e. promifiu e- m quo pacer Fartufe
omnium genciumTed de illo folo: de quo pacer eft un.uf Ifraeucica: gencif: Ab boc
emm femme cerra illa poffeffd eft.

'tffDeSare pudicicia in Egypco per dommum cufiodiea^juam


Abraam non uxorem fuam e(Te dixeracifed forore. CCxviiit.

i4^V Einde cdif icaco ib. alca n u mnouato deo KbrS profecWe mde:a; babitauic
\J m beremo:acq mdeire (egyprumfamifnecenricacecompulfufefiiubiuxore
C fuam dixic forore fua mb.l mericuf Erac emm u boc quia pptnqua erac faguine:
ficuc ecam Loib eadem propmquicace cu fratrif eiufefiec f iiiuffracer eiufe didtuf.
Icaqi u xorem cacuic non negauic-coniugif cuendam pudiciciam commiccenfdeo:&amp;:
bumanafcauenfinfidiaf uc bomo. Qiioniam fi penculum quancum cauere pocerac:
non cauerec:magifcempcarec deu:g fperarec in deo. De qua re concra calummance
Fauftum Manicbeum fdcifdiximuf. Demq: facTrum eft quod de dommo prefupfic
Abram. NamPbarao Kex Egypci qui ea fibi uxore acceperac: grauicer affficluf
manroreddidic.VbiabficuccredamufalienococubicuFuilTepollucd. Qc.iamulco
eft credibiliufbocPbdraonemfacere dfFbdcionibufmdgnifnon fuifie perm.(Tum.

&lt;25e fecefTicie Locb:£ Abrae:que illifralua cantace coplacuic. &lt;[Gxx.

^Z) Euerfo igicur Abram ex egvpco m locu unde ueneraocuc Locb framffilwf
XJJab illo i cerram Sodomorum falua cancace difceflic. Diu.cefqu.ppe fadrierac:

( paftorefqi mulcof pecoif baberc ceperanc: qbufincer fe r.xacitufeo modo familu^


fuarum pugnancem difcordia u.caueruc. Pocerac qppe bmc^uc fucbumana: U tar
ipfbfaliqua nxdconfurgere. Proinde boc malum precauencif Abre uerba iftafuc
ad Locb. N6 lic nxa i cer me ec ce: u icer paftorefmeof u paftoref cuofi qa omef
nof frdcref fumuf Nd ecce roca cerra ance ce e-difcedea me. Si cu in finiftram ego
m
dexcram:ueificuindexcra:egoinr.niftra. Hfc forraflifeffecrra eft mcer bomief
pacifica cofuecudo:uc qndo cerreno^: dligd parciedu e.mdior d.uidac-mior eiigac.

{JT5c certia promifiione de. :qua cerram Cbanaan

Abrae ec femini eiufm perpecuum pollicecur. CCxxi.

/^""Y^Vm ergo digrelfi effenc: feparacimq: babicarenc Abram ec Locb i neceffitate


V^\JLrftencandefami!ienon f edicace diicordie. U Abrarn cerra Cbanaan: Locb
aucem efiec mSodomif oraculo cercio dixicdommufad Abram. R.efpicienfocu[if
ruif uide a loco m quo nunc cu ef ad aquilonem -U africum U onencem u mare: qa
omnem terram quam cu uidefcibi dabo u femini cuo ufqi mfeculum: u faciaferaen
tuum canq arenam cerre.fi poceft aliquifdmumerarearenam terr&amp;-M femen cuum
dinumerabicur. Surgenf perambula cerram m [ongicudmem eiufs^ m [acitudinem
emfiquia cibi ddbo eam. In bac promifiione ucrum fic eriam illa : qua pater faccur
eft omnium gennunvnon euidenter apparec. Poteft enim uideri ad boc pcrcinere:
ec fdciam femen cuum cang drenam cerre:quod ea [ocucionedidtum eft qud Greci
dicunc byperboIen:que uciq: cropica eft non propria. quo Cdmen modo uc cecenf
cropif uti folere fcriprurammulluf qui edm didicic: dmbigic. Ifte aucem cropufid
eft

illlii nf\ rr

^^vr

moduf locuciomffic: quando id quod dicicur Iong«e eftampliuf: q quod eo dicTro


figmf-icdcur.Quifenim non uidear: qfic incoparabilcer amplior arenenumeruf §
poceft effe omnium bommum ab ipfo Adam ufq ad rerminum feculi ?Quanco ergo
magif q femen Abrae: non folum quod pcrcinec ad Ifraelincam gecem: ueru eriam
quod fucurum eft feciidum imicatioem f idei coco orbe cerrarfi in ommbuf gicibuf-'
Quod feme fcilicec Abraein conparacioe multicudmif impioif profecto m paucif
eft- quamuif u ipfi paucifaciant mnumeratilcm mulcicudinefuam:que fignificata
eft fecundum byperbolen per arenam cerra;. Sane ifta multitudo que promicntur
kbraemo deo eft mnumerabiluTed bomibuf deo aucemnecarena cerr&lt;E. Promde
quia non tantu genflfraelicicafed umuerfu femen Abrae:ubi eft expreua pmtffio
non fecundum carnem fed fecundum fpincum plunmorum filiorum: congrueciuf
arene mulcicudmi c6paracur: poceft bic mrelligi: uc icerecur priurfarta promiHio.
Sed ideo diximuf q. no euidecer appareat:quia u illiuf gentifuniuf multitudo que
fecun dum carnem naca eft ex Abraam i per eiuf nepocem lacob m cantum creuitj
uc pene omnefparcef orbifimpleuent. Ec ideo pocuic U ipfa fecundum byperbole,
arenemulcirudmicomparari.quiasibecfolainnumeraertbominimulcicudoicerra
certe illam folam fignificatam que appellaca eft Cbanaa nemo ambigic Sed quod
dicTru efhcibi dabo ea u femmi cuo ufqi in feculu. poceT- mouere ncmullof: fi ufqi
m
feculum mtelliganc mecernum. Si aucem in fecuiii boc foco fic accipiac queadmodu
fidelicer cenemuf miciumfucunfeculi a fme prefetifordirimibilcofmouebic. quia
ec fi expulfi funt Ifraetir; de Hierofolymif: manenc tamen in aluf ciuicatibuf
terre
Cbanaan:ec ufq in finem manebunc:ec umuerfa ccrra ilU cuma Cbnftianifinba/
bicacur etiam ipfum femen eft Abrae.
&lt;LOe fuperatifad Abraam boftibuf Sodomorum quando Lotbcte
captiuicaceeripuir* aMelcbifedecbSacerdocebenedidtufe. (£C.xXii.

^-kt Qc refponfo promifnomfaccepto migrauic Abram ec manfic m alio eiurdern

_Verre [oco: id eft luxca qucrcu Mambre que erac Ebron. Demde ab bort ™f

( quTSo3omif irrueranc: cum quincf R.egefaduerfur qctuor bdlu gererenc: U uidM

SodomitiretiamLocbcaprufcfiecdiberauiceumAtramaddudtiffecummpreiu

crecEcifdece u odco ucrnacalif fuif u uidconam fecic de regibuf Sodomoru nibilqi

fpoliorum auf erre uoluic: ciS K-ex cui uicerat.obcuIifTec. Sed plane tuc
benedidtul

eft &amp; Melcbifedecb qui erac Sacerdof dei excelfi. de quo m epiflola que
infcnbic ad

HebncoP quam pluref Pauli Apoftoli efle duunc: quidam uero negant:mulca ec

•• magna cgfcriptafunt.Ibi quippe pnmum apparuit (acrificiu: quod nuca xpianil

offercur deo toco orbe terrarum:impleturq: illud quod [onge poft boc fartum per

Propbecam dicicur ad cbnftu qtu fuerac adbuc uencuruf in carne= cu ef Sacerdol

I .necerntl fecundu ordmem Mdcbifedecb: non Tcilicec fecundum ordmem Aaron cj

| ordo fuerac auferenduP illucefcccibufrebufque illif umbnfprenocabancur.

(JDe uerbo dommi ad Abraanvquo ei promictitur

fecundu mulcicudme" ftellaru mutciplicanda pofteritaf:


qct credeTmftificacuf e adbuc tn pputio cofticutuf. (LCxxm.

1 um tunc facl um e(V uerbii dommi ad Abram in uifu. Qui cii ei pcedhone
mercedemq, promiccerec ualde mulcam: ille de poftencace folliucuf quendam

II llll|llll llll|ll

II llll|llll III
II llll|llll III

Eliezer uernaculum fuum Fururum fibi dixic beredem. Concmuoq: illi prominilf
;ft berefmon i[[e uernaculuf: fed quideipfo Abram fuerac exiruruf rurfu r q: femert
innumerabile no ficuc arena cerre fed ficuc ftelle celi: ubi mibi magif uidec'
promifia
pofterirdf caslefti felicicace fublimif. Nam quacum ad mulcirudmem percmec: quid
func ftelle celi ad arenam cerre '■ nifi quif &amp;: iftam compjracionem m tancii
efle ftmile
dicamn quancum ena ftelie dmumerari non ualencquia nec omnef eaf uideri pofle
iredendueft.Na quaco quifq: acuciufintueC.-canco plurefuidec. Vnde u acernrae
ce-necibufafiquafocculraf effe merico exiftimacur-exceptifeif fidenbufque m alia
parce orbif a nobif remociffimd onri ti. occidere perbibenrur. Poflremo quicunqt
uniuerfum ftellaru numerum comprebendifie ec confcripfiffe lactanc; ficuc Aracuf
fC Eudoxuf; uel (iqui alu func: eoflibn buiufconremnic auconraf Htc Ctne illa fen/
cencia ponit; cuiuf Apoftolufmeminic propcerdei graciamccWndanda.dCredidic
Abraa deo 8C repucatii eft illi ad iufticia.-ne circuciiio gIoridret':gecefq;
tncircucifaf
ad fide xpi nollec admirci.Hoc.n.quado fadtu e uc credea Abrae depucaretfidef
ad iufticiam:nondum fuerac circuncifuf.

dDe figmficacione facrificu.-quod Abraam offcrre precepcufe:


cum popofciflecucdeiifquecrederec^docerecur. df.xxiui.

INeodemuifucumloquererur eideuf.-enam rocaitadillum. Ego deufquite


eduxi de regione Cbdldeorum : uc dem tibi cerrdm bac uc beref fifeiufi Vti cum
l^ incerrogaffec A.bram:fecundu qd fcirercji berefeiufenc:dixic illi deuf Accipe
rmbi
luuencam tnmdm:&amp;: capram crimam &amp;: anecem crimum : &amp;; curcurem u
co'urab&lt;im,
A.ccepic auvem ille bec omnia &amp;: diuific illa media; &amp;: pofuic ea concra
faciem dtreri
alcen. Auefducem nondiuilic. Ecdefcenderuncficuc fcnpcum eftauef «federunc
fuper corpord quediuifd erdr&amp;confedic illif Abrdm. Grcafolifauceoccdfu pauor
irruic fuper Abra si. ecce timor cenebrofuf mdgnufmcidic ei. Ec dictu e dd A.bram.
Sciendo fcidfquid peregnnum eric femen ruu m cerra non proprtd: &amp;: m feruicuce
redigenceofi&amp;^dfFigenceofquadnngenrifannifgenceducecui feruterinc.iudicdbo
ego. Poft b&lt;cc uero exibunc binc cum fupelledWi tmilcd. Tu durem ihfdd pdtref
cuof oi pace:nutntufm fenectd bona. Qudrca uero generatione couercent fe b::c.
Nondum enimimpletafuncpeccara Amorreorum ufq:adbuc. Cum duremiamfol
erdcad occdfum;fddtd eftf[dmmd:&amp;:eccefbrndxfumdbunda &amp;: lapadcfianif: que
perrranfierunc per medta diuifd illd.In die illd di r pofu(c dommu r deuf
ceftdmenrum
ad A.bra dicenffemmi ruo dabo cerra bac d flumine Egypn ufq: dd F!ume mdanu
Eupbrace:Ceneor&amp;; G.-nezeo r :&amp;:Cecbm6eor&amp;:
Cecbeof&amp;:Pberezeor&amp;: R.apbai:
ec Amorreof &amp;:Cdndncof:&amp;:Eueor&amp;: Gergefeof&amp;: Iebufeof Hecomid i
utfufdcTa
diumicufatq: didtd fut. deqbuffijulifenucleacedifiererelongu e: &amp;;mcetioneopif
) buiufexcedit. Qiicd ergo fdtif e noffe detemuO poftedf didtu eft credidiffe
Abraa'
" deo &amp;; depucacum elTe illi ad lufhciammon eci m fide defeciffe:ut dicerec
dommdcor
domme fecundu quid fcia: q&gt; beref eiuf ero.Terre qppe illiufpromifld erac
beredicaf
Non enimaicundefciamquafi adbucnon crc-derec:fedaitrecundumquidfcid:uc
ei rei quam crediderac:aliqua fimilitudo adbtberecur:qua eiuf moduf agnofcerecur.
i&gt;icuc non eft uirgimf Marie diffidencia g&gt; aic:quomodo fiec iftud: quonia
uirum
non cognofco- Qitod enim fucurum efTe cerra eraC: modum quo fiererunquirebac.
Ecboc cum quaMiffec audiuit: fpirituffdncTuf fuperueniet m ce: &amp;: uirtuf
alciflirru
obumbrabic cibi.Deniq; u bicfimilicudo daca l de tnbufanimalibufi mueca: capra

iiiin rrri rr

'xvd.

cc anece:&amp;: duabufuolucnburtunure « columbaut recundum bec Fucurum fciret:


quod FucurumenTe lam non ambigerec. Siue ergo per luuecam figniFicata fic plebf
pofita fub mgo legifper capram eadem p[«cbfetwm peccacnx fucura: per ariecem
eademplebfecidm regnacura:queamma[ta propterca tnma dicucun quia cum finc
infignefarciculi cemporum ab Adam ufq; ad Noe:&amp;: indc ufq: ad Abrda: si ide
ufqt
ad Dauid : q reprobaco Saule pnmufm regno gencif Ifraeltcice e domini uolritdce
fundacuf m boc ordtne certio qui ceditur ex A braam ufq: ad Dauid: tanq tertidm
etatem gerenftUe populuf adoIeuit:fiue dliquid aliud conuenientmrifta fignificec:
nullo mo cam£ dubitauenm fpintalef in ea cypofprefiguratof addtfameto turturtf
etcolumbai. Ec ldeo dictum eftauefaucem non diuific. quontam carnaleftncer fe
diuiduncur:fpirtta[ef autem nullo modo.ftue a negotiorirconuerfdtionibufbominu
fe remoueanc ftcuc turcur: (iue tnter t[[af degant ftcut columbd. Vtraq: tamen auif
eft fimplex et tnnoxia: figntficanf ectn ilio Ifraelitico populo cuicerrailla danda
erat:futurofindiuiduoffihofymiflionir&amp;: bercdefregm t ecernafelicttatemdfuror.
A.uerautem dercendcnceffuper corpora:queduiifd erdnc: nobomaliqd fedfpintur
indtcanc aertfbuiurpafrum quendam fuum de carnaltum dimfione queretef.Quod
aucem illif confedtc Abraa i fignificac ettam mter illafcarndliu dmifioner
fpintualef
efle nonnuUofuerofufcj tn finem feculi perfeucrdturorfidelef Et circa foliroccdfu
q&gt; pduor irruit m Afcradm;&amp;: timor cenebrofurmagnuf figntftcac circa
buturfeculi
Finem magnam percurbacionem ac cnbulactonem fucuram fidelitide quadominuf
dixic m euangelio. Ent enim tunc tnbuldtio magna qua[ifn6 fuic db mirio. Qyod
uero dictumeftdd Abradmfciendo fciaf quiaperegnnumentfementuumin terra
non propna: Bi in feruitutem redigent eof sc dff tigent eorquddringenctranmf: de
populo lfrael qui fuerac m Egyrto feruicururapertiflimepropbetdtum eft.Non L
Cf i ead c feru tc uce fub Eg ypcufaff [igentiburqdringentof annoftlIej)opu T
urfuerac ?
pera&lt;rturuO?edmiprifqdnngencifannifprenuntiatuertbocFucura.Qufadmodul
enim rcnptum eft deTbare patre Atrae: u fucriit dierTbarem Cbarraquinqiec/
ducen annt: n6 quta ibi omncracTi funcfed quid ibi copleci fiinc:ica sc bic ppcerca
mcerporitum eft &amp;c m feruicucem redigenc eofi ec affdgent
eofquddringentifannir:
quomam ifte numerufm eadem aff tidtione complecuf eft- non quta ibi umuerfuP
perfecTufeft.Quadringenci fane diciicur anni propter numen plemcudine: quduu"
aliquanto ampliurfmt.fiue ex boc eempore compucentur: quo ifta promitteblcur
A.brae i fiue ex quo nacuf eTt Ifdac propcer femen Abrae de quo ifta pra;dicuntur.
Compucacurenim ficut f/upertur id diximuf abannp feptuagefimo &amp;; qnto Abrae:
, quado ad eu FdcTa eft pmt promiffio: u r q: ad exitu Ifrael ex Egypro qdrmgentl
ee trigita anm.quoif Apoftolurita memintt.Hocauce mqt teframencu coFirmdtu
a deo quepoftquadnngentof&amp;: trigintadnnofeftfdcTdlexmoninfrrmdtddeua/
cuandam promiffionem. Iam ergo ifti quadringenn Si tnginta anni:quddrtngenti
porerancnuncupari.quianonfuntmultoampliur. Qtanto mdgtTcum aliquoc la"
ex ifto numero preccnrfenc:quado i[[a in urfu demonftraca ec dicra fltnc Abrae: uel
quado I^aac natureft centenano patn fuo a pnma promiflione poft uigintiquinqi
annor.-cum lam ex iftifquadnngentiret criginca:quadnngenti ec qnq: remaneret:
quordeurqdnngentoruofuit nominare^ec cecera que fequunc; in uerbifpnuncidnr
dei: nullurdubitauerit ad Ifrdeliticum populum percinere. Quod uero adiungicur:
cum auce fo[ erac ad occafu Hamma fadta efbet ecce Fornax fumabuda ec [apadel
tgnifque tranfieruc per media diuifa i[la: fignif icac la f fme Feculi per igne
ludtc^dof

II llll|llll II

I llll|llll II

^c

effe cdmalef Sicucn.dtf (idlio ciuicacifdei q!if ancea nunq fuic que fub Ancicbnflo
fucura fperat':(ignificdc' cenebrofo cimore Abrae circa foiif occafji : id e
ppmquance
idm fme fecubftc dd foltfoccafum id eft ad ipfum lam fmem fecuit fignificdcurifca
igne diefiudicirdinmenfcarnalef per ignem faluandofi 86 m igne damn adof Detde
tefcametum fadhim ad Abrdam cerratn Cbanaan propne mdntfeftdc: 86 nominde
in ea undectm gencefia fiumtne Egypci ufq: ad flumen magnum Eupbracen. Nd
ergo a flumine magno Egypei boc eft Nilo: fed d paruo qct dimdic icer Eg/pcii
ccPdleftinanvubi eft c iuicaf R-binocorurd.

4jDe Agarancilla Sare.-quam eadem Sdra


Abrae uoluic efleconcubmam. &lt;£C.xxv.

Xkm btne tempora confequuncur filiorum Abrde:umufde Agar anci!ld:alcenur


deSara [itera^de quibufm libro fupenore iam diximuf Quod auceni accmecad
( rem geftatn: nuilo modo eft inferendum de bac concubina crimcn Abrae. Vfufefl
ea quippe ad generandam prolenrnon ad explendam libidmem: nec mfulcanffed
poctuf obedienf coniugi ; que (ue fterihran credidic effc folacium: fi fecundum
ancille
ucerum:quomam nacura non pocerac: uoluncacefacerecfuum- &amp;;eoiurequodicic
Apoftoluffimiltter 86 uir non babecpoceftacem corponffui (ed mulierutefmuiier
adpanendum ex dlceraquodnonpocerar ex fe ipld.Nu.Id eft biccupidoldfame:
nulfa neqmci&lt;£ curpitudo. Ab uxore caufd prolifanciila marico crddicur:d marico
caufaprolifaccipic.abucroq: n6 culpeluxuffedndcurefructufexquiric. Demq;
cum anciila grauida domine fterih fiiperbirec. ec boc Sara fufpmone muliebri utro
pociuftmpucarec : eciaibi demonftrauic Abraamnonfeamacoreferuum:fedliber(i
FutlTe gemcore:&amp;; m AgarSara coiugi pudtcicia cuftocifiemec uoluprace fuam fed
uolucace tlliufipSeuiffe: accepifie nec petifie:acceiTiffe nec befiffofemidfie ncc
ddffe.
aic.n. Ecce ancilia cua i mdntbuf cuiO ucere ea quomo tibi piacuenc. O uiru uirili/

cer utencem femmtfcoiuge cemperancer:anci'U obcemperancermulla mceperancer.

^Deceftificacionead Abraam:qua eidcm fenudefterift


Sarafifium fpopondic:pdcremq: eumgencium ftacuic:&amp;;
promifli fideffacramenro circuncifionif oblignac.ilCxxvi.

t^TA OftbecndtufeftTfmaelex Aganm quo puCarepoffecimpietum:quodei

J^-J promillum f uerac: cum fibi uernaculum fuum adopcare uoiutffcdicence deo
(tio eric berefcuufbicfed qui extec de ce^tlie eric berefcuuf Hoc ergo promiflum ne
in ancilie filio pucarectmplecum^tam cu efiec annorii nonagica 86 nome appdruiC
ei dommufs; dixiciili^fEgo fum aeu ^ : piacem confpedtumeo ec efto fme querelai
ec ponam ceftamencinn meum mter me 86 mcer ce : &amp;: tmpiebo ce ualde. Et
procidic
A.bram m factem fuam:&amp; locutuf eft liii deufdicenf. Ecce ego: 86 ecce
ceftamencum

, meum cecum:&amp;; erif pacer muicicudmif gencium: 86 non appeliabicur nomen cuum
adbuc Abram:fed eric nomen cuum A.braam:quia pacre mulcarum gecium cofticut
ce. Ec augebo ce ua!de:&amp;: pona ce i gecef; 86 regef ex ce exibuc. Ec fcacua
certamecii
meum incer me 86 te:&amp;: mcer femen cuum poft ce m generacionefeoru tn cel
tamencu

! ecernciiucfim cibi deuf-&amp;: femim cuo poft ce. Ecdabo tibi &amp;: femim tuo
pofl: ceterr&lt;5
tn qua incola efomnem terram Cbanaan in poffeffionem ecernd.&amp;: ero illt deuf-Ec
dtxtc deufad Abraam. Tu ducem teftamencum meum con (eruabtf tu 8i femm cuii

l|llll l!M|llll II
12 3 4 5 6 7

lll|ll l|l I

Doft te m progentefluar. Et boc eft ceftamencum meum qct conreruabtcifmter me


ec uoteinter remencuum poft ce tn generacionefruaf.Circunadecur omneueftru
mafcultnum^ c.rcuncidecircarnem prepuct ueftn^ ertc tn fignfi ceftamenci tncer
me u uor Ec puer ocTo dierum circuncidet'=£ ueftrfi omne marcuunum i pgemef
ueftraf. Vernacutuf&amp;: cmpcicturab omnt filio altemgena qui noeft de femtne
cuo=^
circficir.oneciraincidecur.^uernaculurdomurcueKempnciurEcenccertamenm
meum m carne ueftra mceftamencum ecernu^ qut no fuenC c.rcuna(urma,cuiul =
qut non ciramcidec carnem preputt, fm odtauo die: mceribic amma ula de genere
oufquia tertamentum meum d.lT.pau.c.Ec d.x.c deufad \braam. Sara. uxor cua
non appellabicur nomen e, U r Sarat=fed Sara eric nome eiufBenedicam auce UUm
«dabocibt ex ea filifi=&amp;: bened.cai![fi ecerictn nac[onef:&amp;: regeigenciu ex
: eo eruc
ec procidtc i\braam fitper factem fuanr B rtfcec dtxicin antmo fuo dtcenl. aim.o.
cencum annorbabenn nafcemr Filiuf.K fiSara annorum nonaginta partec . uixtc
aucem kbraam addeum . Yfmaelbicutuacn confpeclu cuo- Deulaucem flixic
ad Abraam. Lca EcceSarauxor rua par.ec cbiftlium u uocabtfnome eiti liaac-
ec ftacuam ceftamencum meum ad illum in ceftamencum erernum=uc(.m 011 deui «
femtn. e.ufpoft tllum.De Yfmael aucem ecce aud.ui ce.Ecce benedtx. eum u arn/
pl.ficabo: ac mul.cpl.cabo illum ualde- Duodecim gencefgenerabic.ee dabo Ulum in
Lgnamgencem.Teaamentumaucem^mfracuaadiraac^uepanecctbtSara

m cempore boc ad annum fequencem. flS.c apercora promifTa fixnc de uocactone


genrtum Kaac ,d eft m Filio prom.fT.onir: quo fign.ftcacur grana non nacura.qua
derene:ec de anu fcer.l. prom.cc.cur Fil.ur. Quamu.ren.mecnaturaleprocreaco.1
excurfum deuroperecunub, camen euidenfopurde. eft u.ciaca: ec ceffance nacura-
.b, eu.dent,urmce|[,g.c grac.a. Ec quia boc no per generac.one : fed P &lt;^"
fucu,f erac=.deo nfictmpcae c.rcfic.f.o: qndo deSara pmilTufefiliuf. Eccjomnel
no folfi fidof uerfi eca feruoruernaculofec empcciofc.rcuc.di tutec=ad omnel UU
Rracia pcinere ceftac. Qu.d.n altud c.rcfictfio fignificaC q uecuftace exuca natura
renouara.' Ec qd ai.ud q Cbriftfi odcauufd.ef q ebdomada copleca =boc e poft fa/
bacurerurrex.c.'Parencumucanc'ecnofa.om.areronacnou.care:ec,nteu'amencci

uecer, obumbrac' noufi. Qutd t. n.qct d.cit' ceftamencfi uecuf- mfi nou. occukaco-
Ec qu.d eft aliud quod d,at' noufi n.f, uecer.freleuac.o HUM hbra^ exulcac.o 1 6
Eraculanctfnon imfio dtff ident.r. Verba quoq; eiuf.lla m an.mo fuo:fi «*«««
Innofbabenct nafcecur W.uf ec fi Sara annoif nonag.ncapar.et: no func dub.cacU.
fed admtrancr S. quem uero mouec:q, d.cTum eft: ec dabo cib.ee Cn.m. cuc poft
ce:cerram m qua cu tncola ef:omnem cerram Cbanaan m poffe(T,onem ecerna.quo
ac.cp.ac' .mplecfi :fiue adbuc expedtecur ,mplendum=cfi porMo J^cunq; cerrena
eterna cu.hbec ge'c. ee „6 pofc fcac eternfi a nortr.ftcerpcar.: qi Grec. appe«ac
aeonon: qct a fcculo dertuacfi eft. Keon qppe grecereculu nuncupat. Sed no ,toc
aufiUcnt boc d.cerefeculareme [6gei al.ud m.ccerec rfenfu i= Seculana fP^
mulca:que ( boc feculo fic agunc breut eca cepore crareac. Keono auc qct dtcic .auc
ncj blabec f me=auc urqt m butufreculi cendtc' f mem

(f De mardb =qut ft odfauo dte no fuertt circunctfurperiC


animae,ur=qutateftamencumdeidilTipauic4LC.XXViJ.

VTem poceft mouere=quomodo mcell.g, oporceac:quod b.c d.clum eftmtarcutur


Xau. non ctrcuncdet carne prepucu fiu odtauo d.e:mcer.b.c amma itU de genere

llllll|lllllllll|llll|ll

II llll|llll III

,*x

fiuvquia ceftamencum meum diflipauic: cum bec nu[U cutpa lit paruuti cuiufdixic
animam pencuram: necipfe diflipauenc ceftamencum denfed maiorefqui eum cir/
cuncidere non curauerunc^mli quia ectam paruuli non fecudum fue uice ronecace:
fed fecundum communem generifbumam origmem omnef m illo uno ceftamecurn
deidiffipauerunciinquo omnefpeccauerunc.Mulcaquippeappellancurreframeca
dei exceprif illifduobuf magniOuecere &amp;i nouo:quod hcec cuiq: [egendo
cognofcere,
Teftamecum aucem primum quod Facftum cft ad bominem pnmu profedto illud
eft. Qua die edencifmorce monemini. Vnde fcnprum eft m [ibroqnieccleiiafticuf
appellacur. Ommfcaro ficuc ueftifueterafcec.Teftatu ergo e a feculo morce raori:
eofqui cranfgrediuncur precepca dei. Cum enim [ex euidentior poftea dara fic.ec
dieac Apoftotufubi aucem non eft [exmec preuartcacio: quo pacto m pfalmo quod
[egtcur uerum effcpreuartcacorefexiftimaui omnefpeccacorefcenM;:nifi quta omef
[egifaltcuiufpreuaricare:func rei .qui aliquo peccato cenene' obftridri.' Qiiamobre
li ecta paruult quod uera ftdcf babec nafcunc no fpne: fed ongina'icer peccacoref:
unde i!!ifgractam remiffionif peccatomm nccefranam confitemunprofecto eo rao
quo func peccacorefiecia prcuancacorcf [egif illiuf que i paracifo dara
&amp;agnofcuf.
uc uerum ftc ucrunq; quod fcnpcu eft: li preuartcatorefcftimaui omnef pcccacoref
cerre.&amp;: ubi [ex non efbnec preuancacio. Ac per boc quia circuncifio fignum
rege/
neraciomf fuicmon immenco paruulum propter ongmale peccatum quo pnmum
dei diflipacu e ceftam&amp;xi :generacio difperdecmifi regenerauo [iberec. Sed
icelligcn/
da func bec uerba diumarcanq diclru fic: qui no Fuerir regeneracuf: mcertbic amma
llla de genere eiuf quia refcamencum dei diflipauic quando m Adam cum ommbuf
eciam lpfe peccauic. St entm dtxiffec: quia boc ccftamencum meum diffipautc: non
nifi de ifta arcucifione mcelligi cogerec. Nunc uero quonia n6 exprefliricutufmcil
ceftamentum paruu[ufdifTipauenc:[ibcrum eftincelligere.-deillo ceftamentodicM:
cuiufdtflipacio percmere poflic ad paruulum. Staucem quifg boc non nifi de ifta
circuncifione dicTum effe conrendic- qj in ca teftamencum dei: qui no eft
circucifuf
diflipauenc paruuluf: quairac locucionif aliquem modum: quo non abfurde poflic
mceIligt:ideo diffipafle ceftamencum:quia Iicec non ab illoxame millo eft
diffipani.
Verum (ic quoq: animaduercedum eft nulla m fe negligecia liia mfte inrenre in/
Circuncili animam paruulimifi ongmalif obligacione peccaci.
{JDe commucacione nommum Abre:etSarai:qui
cum ob uniufften[icace:ob ucriufq; auc (enectute
generare n6 po(&amp;: munuf fecudicacif adepci fuc^]_d.jcxvm.
~)
M "ffi^* &lt;g ltur promiflide tam magna taq; tucida ad A.braanv cui euidentiflime
^J — l^dictum eftv pacrem mulcaru gencium pofui te: « augebo te ualde sc pona ce
( m gentef:&amp;; regefexibunc ex ce:&amp;i dabo tibi ex Sara Filmm: u benedi am
lllum ec
ent m nacionepK rcgefgcntium ex eo erunc: quam promiffionem niic in Cbrifta
cernimufreddi: ex illo deincepf il!i contugefnon uocantur m fcnpturif licut ancea
uocabancur Abram ai Sarai: fcd ficuc nof eofabmicio uocauimuf: quoniam ficiam
uocacur ab ommbuf Abraam &amp;:Sara.Cur aucem mucacum fic nome Abrae:reddica
n- T C '° : 9a PitCrg m9C mv ^ ZAr&amp; g erInu P°f ul ce. Hoc ergo fignificarc
mcelligendii
eft Abraam. A.bram uero qct anceuocabacur mcerprecac' pacer excetfuf. De nomie
auce mucaco Sare ng eft reddita ratio: Sed ficuc aiuc qui fcnpferuc mterprecatidef
nominumHebrearumquebinitteriffaaifcontinenc:Saraimterpretac J princepf

lll|n ~ ~
x5nL

mea: Sara aucem uircuf Vnde fcnptum eft m epiftola ad bebreof: fide Si ipfa Sar4
mrcucem accepic ad emtffione femmif Ambo auce'fenef eranc ficuc fcnpcura teftaf!
&lt;ed il[a etiam (cerilifsc [iquore menftruo tam defticuca: propcer quod la parere
n6
poffec ecia fi fteriltf non fuiffec. Porro fi femina ica fic prouecl:ionf ecacifuc
ei folica
muherum adbuc Huanc:de luuene parere poceft :de femore non poceft. guif adbuc
poflic ille fenior: fed de adolefcecula gtgnere: ficuc A.braa' poft morce Sare de
Ce/
cbura pocuic^qa umida eiuf muemc ecacem. Hoc ergo eft quod mimm commedac
Apoftoluf U ad boc dicic Abrae lam fuiffe corpuf emorcuum:quomam no ex onti
femma:fed ex ea cui effec adbuc aliquod panendi cempufexcremum generarenpfe
in llla ecace adbuc poffec. Ad aliquid enim emorcuu corpufeiuf icelligere debemuf:
n6 ad omnia. Nam fenecTuf uiui i non lam cadauer e(c mortut- Quamuifeciam fic
folutfoleac tftaqueftio:quod de Cecbura poftea genuic Abraa:qa donii gignendi^
quod a dommo accepic: eciam poft obitii manfic uxonf Sed propcerea mibi uidec
|[Iaquamfecutifumufqueftionifbuiuffo[uciopreferenda:quia cecenanufquidam
fenex fed cemponfnoftn de nu![a poceft femma gignere: non cunc quidem quado
«dbuc ca diu umebanc uc cenm anm nonda facerenc bomine decrepice fenertucif.

{[ De cnbuf mrifuel Angelif in quibuf ad quercum Mambre


apparuifle Abrae dominuf mamfeftatur. (TjCTxxvuu.

TTTem deufapparmc Abrae ad quercum Mambre m cribufuirinquofdubtcadu.


jLno eft angetaffuifle; quamuifquidam exifttmenc unum in eif fuiffe domtnum
( Cbnftum : afferentef eum eciam ante indumencum carntf fuiffe uifibile: efle quide
diume poceftatif (uifibiltf icorporatif mc6mucabi[tfqi nacure:fine ulla fui
mucatioe
ecia morca[ibufarpecTribufapparere:non pertd:quod eft:fed per aliquodquod ftbt
fubditu eft. Quid aucem tllt fubdtcu non eft ! Veruncamen fi propcerea confirmac
borum crium abquem fuifle Cbriftu: quia cum cref uidtPTec ad dominu fingulanter
eft locutuf fi c emm fcnptum eft.ec ecce crefuin ftabanc fuper ed-.u uidenf pcurric
obuta lllifaboflio cabernaculi fui:&amp;! adorauicfuper cerra &amp;c dtxic. Domte
fttnuem
graciam ante ze-st. cecera:cur non eciam tllud aduercundduofex eifuemfleuc So/
domtcedeferencur: cum adbuc Abraam adunum [oquerecurdominumappeUanw
ec mcercedenfnefimul luftum cum tmpiom Sodomifperderec' Illofaucemduof
fic fufceptc Lorbuc eria ipfe m colloqo fuo cu ilbf fingulancer domtnu appellarec.
Nam cum eif plurahcer dixtffcecce dommt declmace t domu puen ueftn:K cetera
que tbi dicund-poftea camen tca [egicur. Ec cenueruc angeli manum eiuf u manfi
uxonfeiuf K manuf duarum filtarii eiufeo q&gt; dommufparcerec tUt.Ec facTum eft
mox uc eduxerunctllum f oraf dixerunc. Saluam fac amma ruam. Ne refpexenf
recromecftecenftn totaregioe.Inmontefaluumtefac: nequadocoprebendanf.
Dixic aucem Locb ad ilfofOro domine quia tnuenic puer cuuf mifencordia ante
ce:ec que fequunfj. Deinde poft becucrba fingulancer tl[t refpondit dommuO cum
m duobufangdifefTecdicef Ecce mifercuffum faciem cuam:eccecera. Vnde mulca
eft credibtbuf &lt;J&gt; et Abraamm cnbuf&amp;i Lotb i duobufmnf dommum agnofcebaci
cut perfinguiarem numerum [oquebatur:etia cum eof bommef efle arbicrarencur.
Neq: enim aliam ob caufam fic eoffufceperunc: uc canqua morcaltbuf ecbumana
refedtione mdigencibuf mmiftrarenc Sed erat profccTo abquid quo itaexcellebaC
licec cang bomf efuc tn eifefTe dominii ficuc ee affolec i Propbecif u q
bofpicalicace
^

tuifexbibebanc dubitare no poffent. atq: ideo &amp;r ipfof aliqri pluralirer ut


dommof:
aliquando fingulanrepuc m eifdominti apperIabant.AngeIofautcmfurfrefcripD.ir4
teftatunnecfoluminbocgeneftf Ubro : ubiba^cgefranarrdntur : uerum etiamm
Epiftola ad HebreoOubi tutn bofprcalttaflaudaretur-pcr banc mquic etram qmd^
nefcrencefbofprcro receperunc arrge'o r .Per dlofrgrcur trefuirofcu rurlirffrlruf
IGrac
deSara promitteretur A.braedrutmcufdatumefr; etiam tale refponfumr utdicerec'
rVbraa. erit m magna gente a. mulca i K bfidicent; 1 eo omnef gEcef terre.Et bic
dua
tlUbreuifliepIemflieq! jmufla tegenflfrael fcctm carne: ic omefgeceffatmfidem.

(Thran

t[De Lotb a Sodomifliberaco.acq: cifdem celeftr rgne


confumpnf. Ecde Abimclecb curufconcuprfcencia
«afbxati Sare nocere non potutc. (jCxxx..

O^^anc prormffioneliberaco de SodomifLotb: Si uemcnte igneobymbre


de ce!o:coca illa regio impie ciui rarif tn cmere uerfa €■• ubi ftup-a m mafculof
rartcam confuecudmem conualueranc; quantam [egef folenc a'rorum faccorum
prebere ficenciam. Verum &amp;c boceortl fupp[rcru:fpectmenfucurr ludicti diuim
fuic.
Namadquid percmet--q&gt; probibici funr.-qui [iberabantur ab angelifrerro
refptcere*
nili quia non e t ammo redeundum ad ueterem uitam: q ua per gracram regenerau
exurmur-fr ulnmum ludicium cuaderecogtramufrDcnrqMixorLotbubrrepexrc
remanfic: &amp;: m falem conuerla bormnibuffideUbufquoddam preftrciccodimentrum:
quo faprant aliquid unde i[[ud.caueacur exemplum. Inde rurfuf Abraam f ecic m
Gerar^fapud regem ciutcacifilfiuf Ab^mtlecb; quod m Egypco de comuge fecerar:
erq: mcacta frmihcer reddita cft. Vbi fane A.braa obiurganct fe R-egi cur cacuilTec
uxorem:fororcmq: dtxrflec^aperrenfqurd rimuenc:etiam bocaddrdrc.Ecemmuere
Ibror mea eft de pacre fed non de macre. qiaa de patre fuo foror erac Abraeidequo
Jipmqua eiuf erat: ranteaur | u cbntudff furc: ut eria m illa ecacepoffecadaraari,

(fDe Ifaac feoindum promtfTronem naco cuiuf


nomen ex rifu ucrrufqi parencifelt mditum. dCxxxi.

Oft bec natuf eft A.braa; fecundum prormflionem dei de Sara ftliufeumqi no/
mmauic Xfddc quod fcerprecacur ri r uf .R-iferac eni ec pacer quado ei prmfiuf
adm-.ranfm gaudio-' riferac ec mater: quado perillof tref uirofiterum prormfluf
eft dubiranf mgaudio.Qttamuif exprobranre angelo cp n r uril[e etia fi gaudu futci
camen plene fidei nort f uic. l?oft ab eodem ange',o etiam m fide confirmara e,1.
Ex
boc ergo puer nomen accepic. Nam qt nfuf i[[e no ad irndendum opprobnum: fed
ad celebrandum gaudtumpercinebac naco Ifaac eceonomtneuocaro : Sara mon/
ftrauic. Arc quippeTifu mibi fecic dcuf. Quicunq; enim audienc con^audebtc mtbi.
Sed poft altquancum cempufancilla de domo eucrcur cum fi'io fuo: etduoiiU fe/
cundum -Apoftolu ceftamenra figmficaritur uecufec nouu: ubi Sara i'.[uif fuperne
Hrerufatemboc efl ciuicacif dei figuram geric.
4]JDeobedrentra:er fide Abraequa pcr obrationem
immolandi filu probacufeft.&amp;r demciceSare.Cxxxit

^("■efLac

II llll|llll llll|lll llll|llliiii

,^p

TJTNter bec:que omnia comemorare nimif [ongu eft.remprat: Abraa de imolando


^_§_di[ecT:i(Trmo filio fuo Ifaaout pta eiuf obedtentia probarecur: fecultfm
noticiam
(proferenda non deo. Neq: enim omiitf eft culpanda temptacio:quia u graculanda
efbqua fit probacio. Et plajrunq: aliter ammuf bumanuffibiipfi mnotefcere non
potefbmfi utref fuaf fibt non uerbo fed experimento:eemptacione quodamodo in/
terrogante refpodeat.ubi fi dei munufagnouenc:tucpiufeft:tuc folidat; firmtcace
gratiemoninflacurinanitaceiatfhScie. Nunq fanecrederet Miraam quia uufhmif
deufdelectarecur bumantf:quamuifdiuino tnConance precepco:obediendum fic:nc5
difpucandu.uerufamen \braam confefhm filiu cti fuifrecimmoIatuf:refurrecflLBf
credtdiffe laudadufeft. Dixerac nanq; tllt deuOcii de ancilla Si filto eiuf
forafeiicie/
difuoluncatem coniugif nollet implere: m Ifaac uocabitur tibi femen. Et cerceibi
fequicuracdicicur. Filtum aucem ancilla; buiuftn magnam gencemfacianvquia
feme cuu eft. Quomodo ergo dicfru eftin Ifaac uocabit'nbi(emen:cu sc Tfmaele
deuffemeneiufuocauent^ Exponenfaucem Apoflolufi quidfitm.Ifaacuocabu;
cibi femen:id eft tnquic:non qui filti carmfbi filu dei:fed filu
promiflioifdepuranc
m femine. Ac per bocfilu promifliomfucfint femen Abrae m Ifaac uocantun boc
eft tn Cbnftum uocante gwcia congreganfur. Hanc ergo promifltone pacer piuf
Fidelicer tenenf qa p-r buc oporcebat tmplert :que dcufiubebae occidi: no befitauic
cj&gt; fibt reddt poterat immolacuf qui dan potuit non fperacuf Sic mrellecftum eft
at
.. in Epiftolaad Hebrsofez ficexpofitum.Fidemquit pra^ceffic Abraamm Ifaac
j tempcatuf: &amp; unicum obtulit qui promiffioneffufcepicad quem dtctum e tn Ifaac
| uocabicur ctbi feme :cogicanf quia ec ex mortuirexcicare p uefc deuf Proide
addit.
j Pro boc eciam eum u m fimilicudinem adduxic. Cuiuf fimilicudine ntfi illu de quo
dicic idem Apo(coluf:qui propno f ilio no pepercicfed pro nobifommbuf cradidic
illum .' Proprerea sc Ifaac 'icucdominufcruccmfuam: icafibilignaaduuftimelocu
cjuibuffueracimponendufipfeporcauic.Pofrremoqa Ifaac occidi non oporcebac:
pofteaq eft pacer eum fenre probibituO quiferat ille arief quo immolato impletu
eft fignificaciuo fanguine facnficium i Nempe quando eum utdic Xbraa cornibuf
m frucice tenebacur. Qiufergo illo figurabatur mfilefurCbrifturanteq immolarec'
fpimf mdaicif coronacuf/ Sed dmina per agelum uerba pociufaudiamuf hxr qppe
fcnpcura. Ec excendic Atraam manum fttam fumere macberam uc occiderec filium
(uum. Ec uocauic illum angeluf dommi de celo-ec dixic Abraam Ille aucem dixit:
ecce ego.Ec dixicneinuciaf manum tuam fiiper pueru: neq: faciafilli quicq.Nuc
emm fciui quia timefdeum cuunrec no pepercifti filio cuo dilecfto ;ppcer me. Nuc
(ciui ditfcum eft:nunc fcin f ect. Neq: entm boc nondum lciebac deuf Demde ariete
illo immolaco pro Faacftlto fuo: uocauic ut legitur Abraam nomen loci llliufdo/
mmufuidic. ut dicat' bodie m motedommufapparuit. Sicutdicftum eft nucfciui:
pro eo qct eft nunc fciri feci : ica bic dommufuidic.-pro eo a» eft dommufapparuit:
boc eft uiden fefccic. Ecuocauicangelufdommi Atraam lectidode celodiccf Per
memecipfum luraui dicit do mmuf: propter quod fecifti uerbu boc:et n6 pepercifti
filio tuo dilecftoppter memifi benedicenfbenedica tibi&amp;i
multiplicarmultiplicabo
femen tuum ficut ftellaf celr&amp;: tanq arena que eft iuxtalabiii manf Et
beredicate
poffidebit femen tuum ciuitatefaduerfanorum fuorum: erbenedicenturinlemine
tuo omnefgetef terre: quia obaudiftt uocem meam. Hoc modo e(l llla de uocacioe
gencium in fa^mme Abrae: poft bolocauftum quo fignificacuf eft Cbriftuf: eciam
mratione dei firmata promiflio. Sa;pe enim promiferat fed nunq mrauerat. Quid

I llll|lll llll|lll II

II llll|llll II

rfcc

aucem eft dei uen ueracifq, iuraao:mfi promifli confirmaao u mfidelium quatdam
mcrepacio? Poft becSara morcua eft cencefimo u uicefimo U fepcimo ano uice fue:
cenrefimo aucem u cncefimofepcimo utn fm. Decem quippe anmfeam precedebac
ecaceficucipfe quando fibi ex illa promifrufeft filiufatc. Si mibiannorum centum
nafcecur f iliuf ec fi Sara annorum nonagmra panec ( Tunc emic agrum Abraam
m quo fepeliuic uxorem.Tunc ergo fecundum narrauonem Scepbam m cerra uta
eft coltocWquonU cep.c ibt ee poffcfrorrpoft morce fc.Iicec patnffui:qut colltgic
ance bienmum fuiffe defunctuf tr-r*—

{[DeR-ebeccanepce Nacborqua- Ifaacaccepic uxore. (LC.xxxui.

V^V Emde R.ebeccam neptem Nacbor pacru. fu.:eum annorti quadragmta effec
7kJ Ifaac duxic uxorem :fci!icec cencefimo ec quadragefimoanno uira; pacnffui.
C cnennio poft morcem macr.ffue.uc aucem ea ducerec:quandoab eiufpacrem Me/
fopocamiam feruuf miffuf efb quid aliud demonftracum eft cum eidem feruodixic
Abraam.-pone manum cuam fub femore meo: ec adiurabo ce per dommum deucdt
U dominu cerre:uc n6 fumafuxore filio meo Ifaac d: f.IiabufCbananeoic mfidnm
celi u dommum cerre m carne que ex illo femore trabebae fuiffe uencuic '■ Nunqd
bec parua func prenuntiacainduiauentatif:que compten uidemufin CbrifW

tJjSjtitd mteltigendum fic in eo quod Abraam poft


mortcmSareaccepicuxorem Cecbura. C.xxxmt.

J^id autem fibi uutnqi Abraam poft morcemSare Cecburam duxituxorem?


^bt abfic uc inconcmentiam fufpicemur.-prajfercim m illa lam erace ecm illa
nclirace. An adbuc procreandi f ilu querebancur: cum lam deo promictente
cara mu't.Dlicat.o filioru ex Ifaac:per ftellarceli u arenam cerre fide
probatiflima
ceneret: ! Sed pfecfto f. Agar u Tfmael dodtore Apoftolo figmficaueruc carnalef
uecenfceftamenti: cur noneciam Cecbura u filn eiuffigmficenc carnalef qutfead
ad ceftamcncunouu exiftimatperrmere?AmbeqppeecuxorefAbrae&amp; cocubme
func appelUce- Sara uero nunquam dicfta eft Atrae concubina fed uxor cancum.^
NiK quando daca eft Agar Abrae ica fcriptu eft: et apprebendic Sarai uxor Abra
Agar Egyptia ancilla:fua poft decem ano&lt; q babicauerac Abram m cerra Cbanaa:
ec dcdic eam Abramfuouirouxorem. DeCecbura aucem quampoft obicumSare
accepic fic legit;. AducieTauce Abraa affumpfic uxore: cm nome Cecbura.Ecce abe
dicuncur uxorefambe porro concubine fuiffe repenuntur :poftea dicence fcrrptma.
Dedic aucem Abraam omnem cenfum fuum Ifaac f ilio fao: U filuf concubmamm
fuaru dedic Abraam Aona- U diuific eof ab Ifaac f ilio fuo adbuc fe uiuo ad oriencS
in terra onencif. Habenc ergo nonulla munera f ilu concubinaru m plaga oriecif:
fed non peruenienc ad regnum promifliinvnec berecici nec ludei carnalcfquia pcer
Ifaac nulluf eft beref:8i non qui filucarmf bt filu der-fed
fttupromiflionifdepucanc:
m fiemme: de quo dtctum eft. In Ifaac uocabttur cibi femen. Neq; emm uideo cur
etiam Cetbura poft uxonf mortem ducta: ntfi propter boc myftenum dicta fic co/
cubma. Sed quifqutf becnon uulc m iftiffignificaciombufacapere.no calummec
Abrae. Quid enim fi ec boc prouifum eft concra b,£recicoffuturof fecundarum ad/
uerfanofnuptiarum :uc m ipfo patre mulcarum gencium poft obicu coniugifiteru
coniugan:demonftarecur n6 effe peccatii.Ec morcuuf eft Abraam cu effecannoif

lll|n ~ rr

xtp=:

rencamfepcuagincaqumq!. ^nnorumergofepcuagtwqumqiiraacderehquicWia!

quemcencenanurgenmc.

fiDe gemmifadbuc m utcro B-=b ecce matrif.nciur.r:


qutd indicauenc d.uma refponfio. (IC xxxv.

VlVm ex boc quemadmodum per pofterof Abrae amtat.rde. percurrant tepora


|_u,deamur. K primo .gimr annorum u.ce Ifeac ufq; ad rexagefimu: quo e. nac.
MUnTf.'u.,llud memorabue eft. q, cum illi deum roganci ut pareret uxor e.uT. qua;
1 (tenlif erac concerfifTec dommuf.quod pecebacatq: babereulta coceptum.gert.ebac
eem.n. adbuc . utero eiurmclufi. Qua molefna cii angerecdommu mcerrogau.c
accep.cq. rer P 3nrum.Due gentef.n utero tuo func:* duo popuUde uencre tuo e/
parabuncuc * populur P oputum (uperab.t.ec ma.or reru.et ™"°"-Qy f Laalul
Loftoluf magnum uult mcell.g. grat.e documentum. qu.a nondum.lW naul nec
a'.qd aget,bufbon..fcuma[,:fme uH.rbon.rmer.ffel.g.e: ^" or - mMO ""Z^-
quon.am proculdub.o quanmm att.net ad or,g.na[epeccacuman,boparel eranc
quancum aucem ad propr.um nuU.ureorum u'lum erat. Sed nunc de bac re d.cere
abqu.d lar.urmrt.tut, oper.rrat.0 non fin.runde u ,n alrfia mu.ta d .x.m ^° a
aucem d.rtu eft.ma.or reru.et m.non.nemo fere noftro^ aluer tnteHewtJ maiore

populum Iudeorum mmor. populo Xp,ano feutturum.Ec ™"*W?™*g „.

Idumeott quenataedema.ore:cu,duo nom.a erac.na u E&amp;u W- " Edom.

unde « Idume,boc u.der. poffic implecu. qu« po(t«rup e ™n&lt;U ^* * P 3 ?^.

q ortufe ex m,nore,d e lfrae[,t.co.e.q: fuerat fucurafub.ec^ tame . a h,d m«£

mcencafu.rfe.fcaPropbec.aquad.rtuepopu^^^^
mmon: c6uen,ent,urcred,c'. Et qd £ bocmfi &lt;f m Iudeite X P .an,reu.decer ipU*

(TD"j oracuto ec benedidrione quam Ifaac nonajtrer tj pater


ipfiurmenro eiurdem.ac dilecltone accepir^xxxvi.

Ccep,t ecam Ifcac oracutum tate. quale altquoc.enr pater eiuracceperat.de

3ouo P oraculo fic fcnpcum eft. Facla A aute famefTuper «r«m= P^mem

^7^S„r facl-a eft m tempore A.brae. Ab.it autem Ifeac ad Abymefecb KcgeJ- bi/

Hahra au.em m terra quam t,b. d.xero. et mcole m terra bac.8, ego ero cecum et
bVned ca te T.b, en,m\c rem.n. tuo dabo omne terra banc. Ec fcacua .uramen.u

d.cerec taceretq: uxorem. Erat en.m e, propiqua et pa.erno et macerno angu

V30

.__ / que pn

?*

cuo omnefgentefcerr^: pro eo &lt;f obaudiuic Abraam pacer ruufuocem meam. ec


cuftodiuic precepra mea. ii. mandaca mea- ic ruftificationermear&amp;; [egiccima
mea.
Eca[iorurfuraracuio:egofumtnquir deufAbraam pacr.rcui:nol, timere.cecueni
fum Bi benedixi ce: u mulciplicabo femen tuum propter Abraam pacrem cuum. Vc
intell.gamufg cafte Abraam Feceric: quod bominibuf impudicif ec nequ.cia; fua; d e
fcnptur.f fanct.f patroc.ma requirentifcufiuidecur fecilTe [ibidine. Demde uc eciam
boc nouenmurnon ex bonirrmgulirincerre bom.nercomparare. fed m uno quoqi
confideremufumuerfa.Fier, enim poteft uc babeac attqd ( uita U monbufqfpiam
quo fuperec almm.icq: fic [onge prefratiliufg' eftillud unde ab alio fuperarur. A.c
perbocfolo dei ueroq: ludicioicum concmencia comugio preferacur:me[ior camen
eft bomo Fideufconiugacufiq continenrinfideliC Sed concinenrmfidelirbomo non
fo!um mmuf [audanduleft i quia fe concmec: dum non credac: uerum eciam multo
magif uituperanduf quia non credic: cum fe concmeac. Conftituamuf ergo ambof
bonofiEciam fic profecfto melior eft coiugacurFidelifTimufec obed.enriffimuf deo=
£j concinenfTninonrfidei mmorifcp obediencie.Si uero pana finc cecera:cont.nen.te
eomugacopreferre qmrambigat:

jjpe nrquem Efau u lacob Myft.ceprengurancur. \ Cxxxvit.

t^V Vo igirur Ifaac Filii Efau ec Iacob par.rer ereTcune. Pnmacuf maionfrranr/

^J hcnd.cur m mmorem&gt;ex pa,1;&gt; ec piacico mcer illof, co cj lericulam que


obii

C mmor parauerar: maior imoderatiurconcup.uic.eoq: pretio pnmogenita fua fratri

luracione mcerpofira uEdidic.Vb. difamafm uefcendo no ibi genere, fed auiditate

immodefta.-uel immodcrata qucnq: culpandu. Sencfcic I&amp;ae, e.ufqi ocu!ir P


fenecT-a

uiltil aufercur. Vult benedicere filitt maiorem.a^ pro i[[o nefciEfbenedicic mmore,

p tracre maiore.q erat pi! r u rre pacernifmambufuppcnencE. bediniffib, pefliculif

coaptacif.uduc bedma peccaca porcancE.Ifte doluf lacob ne putaret? fiaudulecur

dolul: ec in eo mag.rmyftenum effe quererecur.fupenufpredix.rfcr.prurd.Ecerdr.

Klau bomo rcienruenan agrefhf Iacob aucem bomo fimplex bab.cafdomu. Hoc

noltn quidam tnterprrrac. func fine dob. Siueaucem finedolo fiue fimrfex: fiue

potiuffirieficT:ionedicatur.quodeftgr&lt;Eceaplartor:quifeftinirtabtnedidtione

percipieda dolufbommiffine dolo: Q.nfe doruffimpIicilV Quefirtio no mentiecif:

mli protundum myftermm uenrar.PIpfa aurem benedicftio qualifelc .'Eccemqc

odor r.lu me. ranqodor agn pleni: quc bnd.xitdominuf. Ec dec tibi de u rde rore

CEli:a; de pmguedme cerra: mulcicudinem frumenci u umi&lt; &amp;i feruiat tibi


eencerec

adorec ce pnncipefiet Fiafdominuff racrifcuirK adorabunc tefilii patnfrui Qu&lt;


ma/

' 3*/™ te:m ^d,cTufer,c:ec gbenedixenc te.tened.cft.fiibufrepIeac.Bened.dho

•• ig.cIacob.pred.caao Xpi E in ommbufgEt.buf Hoc fadro ig.c' Icx *Propbet,a

; cftlfaac Eeperofludeonim Cbr.fcurabillabened.cicur.uelSca nefafte: quiam

ben ( .V ) ^' P 7 C ' :Ur -,°, d0re ™ mm(Chnni ' ,cuc *&amp;&lt;■ &gt;"undur. m
p[ec U r. Emr s ft

bor S&gt;?'° r ° re Cel " ( "" : eft de Uerb0ru P IuuUi dmmorum: ec de ubercace
cerre

: mSrVmH ^ C ° ngre f C,0 " e F°P"Iorum:e.ufeft ec mulntudo frument. et umi, boc e

l etur P,r ^ C ° i,g ' C Crumcntum ec u,nu '" facramenco corpor.fe.tir^ fangu.n.f

vo D u?'rT'?r genref: ' P(um ^ ™™ ^'""Pef Ipt eft dominuffratrirfuifqu.a

fecund",» P^ nt,mr Iudei(: T P lum ^orancfiI,ipacnreiufi boc eft fiiu Abra^

maIed,Supl em ' , T , * , P fe cft W'" r Abrae fecundum carnem.Ipfug maledixenc:

ma^edicTuf. v q UI bened.xer, C :bened.clureft.Cbriftur,nquam nofter etiam cx ore

lllllll|lllllllll|llllll
t^jo^r

Iudeorumquamuiferrantium:fediainenlegeniPropbecarq!c3canciumbaiediae&gt;

id eOueracicerdicitun ifcaliurbenedicipucacur. qui ab e.rerrant.burexpecl-atur.


Ecce benediclione promtffam pecfce maiore expauefac Ifaac.ec atium fe pro a!ia
benedixuTe agnorac. Miracur &amp;I quifiia ille fic perconcacur.nec camen Te
decepcum
e(le conquencimmo confeftim reuelato fibi mcufm corde magno facramento de/
uitacmdignacionemtconfirmac benedirtionem. Quifergomquituenaturen- mibt
uenaconesK mtuttc mibi. ii maducaui de omibufancecj cu ueniref? Ec bfidixi eu=
I ecbfidicT:urric.Qiiirn6bicma[edicT:ionepociurexpecT:arecirati:ribecn6ruperna
" m rpiraci6eifed cerreno more gererec &gt;. O rerge(ta(Ted Propbeuce geltaO i
cerra : Ted
ceiimfp boiefi fed diutnicuf St extuciac' finguia tatiffecuda myrtenf mulca Tunc
impleda uoluimaTed buic opi mourmoderace iponedulmof (aliafefttare copeUic.

dPe milTione Iacob m Mefopocamiam ad accipiendam


uxore ec de u.fione qua m icmere fdniauic : u de qctuor
ipriurfemmif cum unam petiffecuxorem. &lt;jC.xxxvm.

-/TVr-titur I a &lt;=°b * parentibuf in Mefopotamiam: u c ubi ducac uxoraupatrif


jLLTniitcencirbecuerbaruncjClNoaccipieruxoreexfiliaburCbananeo^burgel

( fuge m Meropotamiam m domu Batbuel pacrifmatrirtue:&amp;: Oime c.bi inde uxore


1 def.tiaburLabanfracrifmacr.rcue. Deurautemme u rbenedicatte:etaugeactcec

muttiplicec te. Et enrin congregacionefgent.um: U. dec t.b. bend.clione \braam


pacr,rai.:ec cibi ec remmi cuo pofc te:ut bererfiarterremcolacurcurquadrficdeul
Kbrae. H.c ,am .ntell.gimurregregatum &lt;emen Iacob: ab a I.o feminedraac quod
fadtum e(c P er E(au. Qx.ando cn.m d.dtum elcin I&amp;acuocab.tur r.b. Teme pcmel
imcf remen ad c.u.tacem de,rep*racum eO (de al.ud feme iVbrae quod erac . anc.lle
f.t.o:quod futum erac . f.IufCecbure. Sedadbuceracamb.guudeduoburgeminir
f.turiraac:an ad ucmq:an ad unum eorum itla benediclio percinerec. Ec fi ad unu:
quirnam elTec illorum. Quod nunc declaracum eft.cuPropbec.cea P^bened.oc
Iacob.ec d.c.tur erecer.r.n congregat.onergenc,u.ecdeccibibened.cT:ione r,brae
pacnrtu,&lt;iPergenr,taq: m Mefopotam.am lacob: m romn.raccep.c oracutum , *
quo fc rcnpcumeft. Ec ex.u.c Iacob a puceo luranon.f ec profertufe m Cbarra

rerram:cu.urca%c P ert,ngefcacadce!u m : K ange[,de.arcendebancecde^

per«[Um«dora.nu^Mmbeb«ruper.IUm*
L^dmriraac.noUt.mere.terraminquadormirruperea.tibidabo.lla^

tuo.Ec eric lemen cuum ficucarena terre^ dtlatab.cur lltper ■ mare* «^rruum K

.naqu,!onem:*ador,encem.*bened.centWomnercnbu^^

et ecce ego fitm tecum cu(tod.e n rte ( ommuia quacunq &amp;f^™ m &lt;T™

Iacobde fomno uio:« d.x.Dquiadommure.nlocobocfc ego nefc.eba_Ect mu. •


it d.x,c: clternb.I.flocufbicmo eft b.c mfi domurde,«bec porta c ceti.Ec urrexic
Iacob U fiimpfic [ap.dem quem fupporu.c cap.c. ruo.ecftatu.cillum •» ™"lunr &lt;*
fuperfudic oleum.n cacumme e.uf. ec uocauit Iacob nomer ,[oc. ,1 iuf _domuH I*
Hoc ad propbeciam pert.nec. Nec more .dolatne lap,de p ud.t oleo Iacob: uebc
£.°enr.tlum deummeq; en.ra adorau.t eudemlap.de: „e! e. racr.F,cau.t. redquon.a
;t£

XP' nomena cbnfmace eft: id cftab unctione: profedco figuracum efrbmcalicjd


quod ad magnum percmeac facramecum. Scatam uero iftam mtelligit; iple fatuaror

nobifinmemoriamrmocareineuangetioVbicudixiriecdeNacbanaefceeceuere
ifraeliM in quo doluf non eft : quia Ifrael uiderac iftam uifione: Ipfe eft enim
Iacob;
eodem [oco ait. A.men amen dico uobifuidebicif celum apercum Si angeSof dei a(ce/
dencef U defcendecef fuper fitium bomimf.Perrexir ergo Iacob m Melbpocamia:
uc mde acoperec uxorem. Vnde auce illi accidenc qccuor babere femmaf: de qbur
duodecim filiof u unam f iliam procreauic: cum earum nullam cficupucerec lllicice:
mdicac fcnptura diuma. A.dunamquippeaccipiendumuenerac: fed cum illialcera
pro alcera fuppofica fuiffec: nec ipfam dimific: qua nefcienfufuf fuerac in nocte:
ne
[udibno ea uiderecur babuiffe. Ec ex eo cempore quoma multiplicade poftencatif
caufa pluref uxoref [ex nulla probibebat: accepit eciam iIU cui uni lam futun cSV
lugu fidem fecerac. Qiie cum eflec fteriuf ancillam fuam de qua filiofipfa
fufciperec
manco dedic;qct eria maior foror eiuf guifpepenffecimitata: quonia multiphcare
prolem cupiebac: effecic. Nullamigitur Iacoblegicur penffe:precerun5:necufuf
cj plunmif nifi gignende prolifofficioconiugaliiureferuaco.utneqi boc facerec: rafi
ujcoref eiuf id frien flagicafTenc: que corpifuin fui babebanc legitimam
poteftacem.

dQueracio fuencucetiam Ifrae[cognommarecur.&lt;7 C.xxxvmi.

rf^X EnuiC ergo duodecim Filiofec unam f iliam ex quactuor mutieribuf Deinde
\_J tngreffufeftm egyptum perfilium fuum Iofepb:quiuendicufabinuijetibuf
Fratnbun eoq; perducluffuic:acq: lbidem fublimacuf lacob aucem eciam ifrael ficuc
pauloante dtxi uocabacur.-quod nomen magif poputuf ex i!Io procreatufobtmuic.
Hoc autem nome ilti ab angeto impoftcu eft:qui cu illo fueracm innere de Mefo/
potamia redeunre [ucTacufcppum Cbrifti euidenciflime gerenf Na q&gt; ei preuatuic
Iacob uciqiuotenci.-ucmyfteriumfigurarec: figmFicac paffionem Cbnfti- ubi uifl
fttnc ei preualere Iudei.Ec tamen benedirtionem ab eodem angelo que fupauerati
impetrauit:acficbuiurnommifimpofitiobenedi(ftiofuic.InterprecacurauceIfraet
uidenf deum:quod eric m fme premium fandcomm omnmm. Tecigic porro illi ide
angelufuetuci preuatentitatitudinem femonf: eumq; iftomodo claudum reddidic.
Eracicaqiunufacqudem Iacob:ecbenedicTuf:eccIauduf benedicturm eirquun
Cbnftum ex eodem populo crediderflc.-acq: imfidelibufclauduf. Nam femonfla/
citudo: genenfmuttitudo eft. HurerquipperuncineaftirpedequibufPropbKlcs
predicftum eft i &amp;; claudicauerunc a femicirruif

(LQuomodo lacob cum fepcuagincaqumqi animabuf


Eg/ptum narrecur ingreflufcum ptenq: ex nfqut
commemorani;cemporepofcerioreficgenici.&lt;^C.x[.

r Ngrefli itaq: reFerund i egyptum Fimut cu ipfo Iacob feptuagmatqnqr bomtefi


Jtannumeraco ipfo cti fuiff ituf In quo numero due carum femme cgmmeorantur
( una tiliaineptifalcera. Sed rerdiligenter confiderara non mdicac: o- c5cufnumeruf
rueric m progenie lacob-die uet anno quo ingreffufeft egypcuCommemorati fuc
quippe ,n eireciam pronepoceflorepbiqui nutlo modo ia cuc eflepocueruc quonia
tunc cencum crigmta annorum erac Iacob: filmfuero eiuriofipb crigincanouem.
^- Cum acce P' n e cncerimo anno fuo ue[ ampliur coftec uxorem: quomo potutc

11 12 13

lll|ll l| l|

15 16 17 18 19 20 21

pTTTTTTPTTTTTTPTTTTTf

Xqt

per nouem annof babere proneporef de fiiufquof ex eade uxore uifcepic ? Cu igte
nec filiof baberenc Effre &amp;: Manafferfilu Iofepb:fed eofpuerof mf-ra q nouemnef
Iacob egypcum ingrefluf muenenc:quo pacTo eorum no folum f i[u fed eciam ne/
pocefin ilbf fepcuagincaquinq; numeranc':qui tunc egyptu mgrefli fanc cu lacob?
NdmcommemoracuribiMicbirHiufManaffenepoflofepb.-eceiufdem Macbir
f iliuf ideft Galaad nepof Manaffe pronepof lofepb. Ibi eft u quem genuic EfFrem
alter filiuf Iofepfrid eftVtalaam nepof lofepb: ibi e sc Barecb filiufipfiuf Vcalae
id eft nepo f Effrem pronepof lofepb : qui nullo modo eiTe pocuerunc quado uente
Iacob in egyptum :&amp; filiof lofepb nepocefruofauof iftoru minorefq noue annoif
puerofmuemc. Sed mmirum incroicuf lacob m eeypcum quando eum m fepcua/
gincaqumq; bominibuffcnpcura comemoracmo unufdiefuelunufannuffed tocu
illud efb cempuf qdiu mxir Iofepb;per quem facTum eft uc mtrarent.Nam de ipfo
Iofepb eadem fcnpcura fic loquie'; ec babitauit Iofepb m egy pcoupe a f ratref eiuf
ec omnif cobabicacio pacnf eiuf ec uixic annof cencum ec decem: ec uidic lofepb
Manaffefec Effremfiliofufq; m rertiam gencracionem. Ipfe eft iIlepronepofeiuG
ab Effrem cerciufgeneratioemquippetertiam dicit:fi!uim:nepotem : &amp; pronepote.
Demde fequicur. Ec filu Macbir filu Manaffenati funcfupra femora Iofepb. Ec
illic ille ipfe eft nepof Manaffe; pronepof I ofepb. Sed pluralicer appellaci fut
ftcuc
fcnpcura confueutrque unam quoq; f iliam Iacob f iliaf nuncupauit-ficut i Latine
Iingue confuetudine Iiben dicuncur pluralicer Filu : etiam fi non fincuno ampliuf.
Cur ergo ipfiuflofepb predicecur felicicaf; qa potuic uidere pronepotef qui nujlo
modo putandi funt lam fuiffe tncefimonono annopaui fui Iofepb; quado ad eu m
egypcu lacob pater eiu r aduemc ( Illud aucem eft;ciuod fa'lic mmuf ifra diltgencer
incuentefiquoma fcrtptu e.bec auce nomia filioif tfrael q mcraueruc i egypu fimul
cu Iacob patrefuo.Hoc-n.dtcTu e qafimulcumillocompucancfeptjagincaqnq;.
non quia fimul lam erat omnefquando egypcii ingreffufeft ipfefed uc dixi totum
tempufbabecur eiufingreflufquo uixic Iofepb-per quem eiuf uidecur mgrelTuf.

&lt;[De benedicTione qua m Iudam filium iuum promtlir. (LC.xIi.

^M- Gicur propcer populum Cbnmanum m quo dei ciuitafperegnnacur m terrtfft


M_Cbnfticarnem m kbrae femme requiramuf remocifconcubinaru filufoccurnc
(Ifaac:fiinfemme Ifaac: remoco Efauqui eft enam Edom occurr.c lacob; qui e(c
ec Ifrael.Simfemme Ifrael ipfiufremocif cetenfoccurric Iudaf quiade mbu luda
exortufe Cbnltuf. A.c per boc ci i egypto moncuruf Ifrael f ilioffuof benedicerec:
quemadmodum ludaPropbence benedixeric audiamuf. Iuda mquitte laudabunc
f ratreftui.Manuf tue fuper dorfum lmmicorum tuo2t;te adorabunt filu pacnfcut.
Caculuf leomf Iudaf.Ex germmatione filt mt afcendtftrrecubenfdormiftiut [eo;
ec uc catuluf ieomf.Quif fufcicabic eum?Non deficiec pnncepf ex luda ec dux de
remoribufeiuf:donecuenianc:querepoficafuncei:ecipreericexpecTaciogentium.

Mliganfad uitem pulium fuum; u cilicio puUu afme fue; lauabir m umo ftoU fua:
ec m fanguine uua; amicTu fuum. Fului oculi eiufa umo : ec decefcadidiorer UcTe.
Expouu becaduerrufManicbeum Fauftum difputanf ec facif effe arbicror qtutn
uericafPropbecie buiufelucec: ubi ec morf Cbrifh pdicTa e uerbo dorminclina; no
necefiTcaf fed potertafm mortem nomine leomf. Quam poteltacem m euagelio tpie
predicac: dicenfpoceftacem babeo ponendiammam meamw poceftatg babeoiteru

II llll|lll II

II llll|llll II

I=C

fumedt cam. Nemo eamcollica me:fed egoea pono a memectplb &amp; treru (umo e.5.
Stc (eo Fremuir: fic quoddixicnmpleuic: ad cam nanq: percmec poceftacem: quod
de refitrrecltcie eiufadtunctu eft ■ Quif fufcicabic eti i Hoc eft quia nulluf
bomini
nifi fe ipfe fulcirauic: qui enam de corpore fuo dixic. Soluice cemplii boo- ei i
criduo
reliifcicabo illud. Ipfitm aucem genufmortif boc efb fublimicaf crucif: tn uno
uerbo
mrelligitur quod aic afcendtfh. Qiiod uero addidic recumbenf dormifti: euangelifta
expomc ubi dicic: &amp;J inclmato capice cradidic fpincum. Auc cerce fepulcura
eiufag/
nofcicunm qua recubuic dormienf: ec unde illum nulluf bomtnum ficucPropbekE
ahquof- uel iicuc ipfe aIioffufcicauic:fed ficuca fo" no ipfe lurrexir. Scola porro
eiuf
qu3 lauac in uino: id emundacapeccacifm fanguinefuo^cuiuffangutfracramencti
bapcizaci fciuc : unde ec adiugic *c i fangume uue amidVu futi :quid eft: nil
ecclefia:'
Ec fului oculi etuf a umo fpiriralefeiuOiebnaci poculo eiuf:de quo canic pfalmuf bc
caltx cuufinebnanf q pdaruf2.Ec dencefeiuf cadidiorefladte^qct porSc apud apo/
ftolum paruuli: uerbafcilicecnucnecia: nonduidoneifolicocibo. IpfeigiceTquo
re pofita eracpmifla Iude-que donec uenirec : n ti 3 pncipef boc t regcf ifrael ab
illa
ftirpe defueriic. Ecipfe expccftano gentiu:qct clanufefl: uidedo : § ficexponendo.

d5e fttttflofepb quoflacob propbecica manuiS


fuarum tranfmucacione benedixic. ([C.xln f

■ Icuc aucem duo Iliac fitn Efau ec Iacob: Plgufam prebuerunc duorC popu/
" torum m ludeif ec Cbnfhamfi quamuif qaod ad carmf propagmem pertmec:
nec Iudei ueneruc ex femie Efau fed IdumcEi : nec Cbnftiane gencefde Iacob fed
poctuf Iudei. A.d boc.n.rfri f igura ualuic qct diclu e maior feruiec mmon: ica
faclu
eft eciam m duobuffilnflofepb. Nam maior gefRc cypum ntdeoru : Xpianoif auc
mmor Quofcu benedicercc Iacob:manum dexcera ponef fuper minore qurS babe/
bac ad fimftra: fimftra uero fuper maiore que babebac ad dexrera : graue uifum eft
pa tn eorii : 8C admonuit pacre uelut corngenf eiuf errorem:&amp;: quif nam eflec
eorum
maior oftendenfi Ac i ! Ie mucare manufno!uic:fed dixic. Scio fili mi:fcio. Ec bic
enc
in populum: ec bic exalcabicur: fedfrater eiuf mmormaior illo enc: ecfemen eiuf
erici mulcicudinegenciti.Ecia bicduo ilfapromiflademoitrancna ille i populti:
ifte i mulcicudme genciii. Qmd euidffciufg bifduaburpmiMioibufcocinen populti
Ifraelicaru : orbeqi cerraru m femine Abrae:it!um fecudu carne: iftu fecundu fide'

^LDecemponbufMoyfiecIeilt naueec Iudicum:aCcp


exinde B-egum :quorum quidem Saul primuf eft: Sed
Saul pcipuuf&amp;: (kcrameco babet": ac mencoXi C.xlm.

crf \Efuncto Iacobidefundlo eciam Iofepb: per reltquof cencu qdragincaqccuor 4


/-\^itf annof donec exiretur de cerra Egypciun modum incredibitem illa genfcreuic "
etiamtancifaccncaperfecucionibuf: ucquodam cemporenaci mafcu[inecarent::ai
miranceregypciofnimiapopuInlliufincremencaCerrerec.TiicMoxleffubcracTruf
furco crucidaconbuf paruuloru : ad domum regiam mgencia pericula per eum deo
preparance peruenic: nutntufqrec adopcacura filiaPbaraonifquod nome i egypco
omniu regii fuicun cancii peruemcuiriruc ipfe illa gencem mirabihcer mulciplicacl:
ex duriffimo ec grauiffimo quod ibi ferebac; lugo feruicunf excraberecammo per eu

iiiin nf\ rr

^^

deufqui boc promiferac Abrae. Pnufqppe cx mde m cerra Madian rugiffe referc':
cj&gt; cum Ifraelicam defederec eg7pcium occiderac:&amp;: cerricurfugerec:poftea
diuinicuf
mtffuftn poceftate fptrttuf det fuperauicPbaraomf rcfiftencefMagor. Tunc per eu
eg7pciifiIUte func decem memorabtIefplage:cum dtmtttere populii dei nolletaqua
infagumeuerfa:rane:c7nifef:cynomia:morfpecoruulcera:grado.[ocufra:cmebre:
morfpnmogenirorum.Ad excremfl IfraelitafquofpUgiCtoc cancifq; pfracti cande
aliquando dimiferanc eg7pcu m mari rubro dum perfequuntur excmcTi fu.nr.IIUf
quippeabeuntibufdtuiltm mare uia fecic. HofaurE mfequencefin fe redtenfunda
(ubmerfic. De mde per annof qdragmca duce Moyfe dei populufper defercu actuf L
eflvquando cabernaculum ceftimonununcupacu efbubideuffacnficnf fucura pre/ I
nunciancibuf colebacur i cum fctlicec lam daca lex fuifTec m moce multii
cerribiitccr.
acceftabacur entm eutdencifltmamtrdbilibuffignifuocibufq; diutnicaf. Qiiod fadtti
eft mox uc extcu efb de eg7pco ; K in deferto popufufeffecepitiqumquagefimo die
pofl celebratu pafcba per ouifimmolacionem. Que ufcj adeo typuf Cbrifti eft-pre/
nuntianf eum per uicftimam paffionif de boc miido tranfiturum ad patrenr pafcba
quippe Hebrea Ungua rranficufinterprecacur:uciam cum reuelarecur ceOamccum
nouum.-pofteaq pafcba noftrum tmmolacuf eft Cbnftuf: qinquageimo die uerarec
decelofpirituffancftufquidicfcureft i euagelio digitufdei utrecordaucnenoftra
m pnmi prefiguran fadh memortam reuocarec. quia ec legif ille rabuI&lt;E cigico det
fcripre referunt;. Defuncto Mo^fe populu rexic lefuf Naue:ec m cerrapmiflioif
mcroduxir:eamq: populo dimfic. Ab bifduobufmirabilibufducibufbellaecia pro/
fpernme ac mirabiliter gefta func: deo conteftancemon ram propter menca Hebrei
popultcj propcer peccata earii que debellabac genriu: ilUfeif preueniffeuictoruf
Poft iftofducefiudiceffuerunc tam m terrapmiflionif populo coIbcaco:ucmcigec
mterim reddi Abrae pnma pmifiio de gence una id eft Hebrea: 8t m cerra Cbanaan
nondumde omnibuf gencibufa: coto orbe terrarum:g&gt; Xpt aduencuf in carne: ec
non ueterif legifobferuactonef. fed Euangelu fidef fuerac tmplerura. Cutuf rei pfi'
guracio facTa eft: q&gt; non Mo^fefqui legem populo acceperac m monce Syna: fed
lefuf cui ettam nomedeo precipiente mutatumfuerac ucuocarec lefufpcpulum
tn cerram promiflionifineroduxic. Temportbufaucem ludtcum- - ficuc fe babebanc
et peccaca popult ec mifertcordia dei." alternauerunc profpera ec aduer^a beltorum*
Indeuecum cftad Regumcempora.QuorupnmufregnauicSauI.quoreprobato:
ec be![icacUdepftraco:eiufq; (tirpe reiectame mde B_egefonrenc: Diuid fluceflic
m regnum. cuiuf maxime Cbnftuf dicTufeft filuf.In quo articuluf quidam factuf
cft ec exordium quodammodo tuuencucifpopuli dei: cuiuf genenf quedam ueluc
adolefcencia ducebac ab ipfo Abraa ufq; ad bunc Dauid. Neqi.n. fruftra Macbeuf
EuangeEifta ftc generaci6efcommemorauic:uc boc primu tncerua r Iu qctuordectm
generaciombufcomendarepab Abraa fctlicec ufq; ad Dautd. A-b adolefcencta qppe
mcipic bomo pofle generare. ppterea generacionu fenefab Abraa fiipfic exordtfl:
\ qui etiam pater genttum confhtutuf eft:quando mutatii ncmen accepic. Acne buc
" ergo ueluc puencia futc butuf genertf populi dei:a Noe u r q; ad ipfum Abraam: ec
ldeo prima [inguamueta eft: id eft Hebrea: A puertcia naq; bomo inctpic loq poft
mfanciam: quebincappelUcaeft: quodfannonpoceft. Quamprofecto a:cacem
' pnma demergtc obiIuto;ficuc ecaf pnma genenf bumani eft dHera diluuto. Quocuf
enim quifqr eft qui fuam recordec' mf atiam ! Qiiamobre m ifto procurfu ciuitacif
denficuc fupenor unam eandemq; prtmanMta duaf ecacef (ecunckm u cernam Uber

t fa^ton;

tfte cScmeat.In qua cerctappter uacca ertma: c apra crima:ariece cnmfi:8i impaficu
e [egif lugil: &amp;! apparuic abiidantia peccacorfi i et regni cerreni furrextc
exordium.
ubt non defueriie uiri ipirituaief quoif tn curcure u coulba Figuracii e
facramentu.

(JjVurelii kuguftimHipponenfifEpifcopi de Ctutcace deiLiber


decimuffepcimuf.De cemponbufpropbecarum. (LCprtnum.

E.omifTtonefdeique Factefuntad A.bral:cuiurfeminietgence


Ifraeltcicam fecundum carnem: tc omnefgencef debert fecundu
S Fidem deo poliicence didicimuOquemadmodum comp[eanc':per
ordmem cemporum procurrenfdei ciuicafmdicauic. Quoniam
ergo fupertorrflibri ufq: ad regnum Dauid factufeft fintfinuc
ab eodem regno quancii fufcepco open fufficereuidecur: ceeera
| que fequuncur accmgamuf: Hoc icaq: cempufex quo fanctuf
[propbeearecepic: ec deincepfdonec populuf ifrael capciuufi Babylomam
ducerecur:atq: inde fecundum Cmcte Hieremie propbena poft feptuagmta annof
reuerftfIfrae[icifdeidomufinftaurarei5:cocumcempufefcPropbetaru.Qiiduifenim
et ipui Noe Patnarcba m cuiuf diebuf untuerfa cerra diluuio deleea hu aliof fupra
ec tnfra ufq: ad boc cepuf quo regefm dei popub efie ceperiit:propter quedam per
eoffucura:fiuequoquomodofigniFicaca:riuepredirta: quepercinencadciuicacem
dei regnumq: celorummon immenco poflumufappe'UrePropbecafprefercimquu
nonnullof eorum id exprefliuflegimufnuncupacof: ficuc Abraam: ficuc Moyfefi
dief Propberarum precipue maxieq: bi dtcti luc ex quo cepit propbecareSamud:
qut etSaulem prtuOec eo reprobaco ipfum Dauid deo precipience unxic m regcm:
de cuiuf cecen ftirpe fuccederenc quoufq: illof fuccedere ftc oporterec. Queigitura
Propbecif finc prediclra de Xpo: comortendo decedecibuf- ec nafcedo fuccedecibuf
fuifmembnfciuicaf deipenfta cu rrerec cempora; fi omnia uelim commemorarem
tmmenfum pergicur. Pnmum quia ipfa fcnpcura:que per ordme regefeoif q: facla
ee euenta digerenf: mdecur tanq biftonca dihgencia rebuf geftifoccupata effe nar/
randiffi adiuuante dei fptritu confiderara tractecur: ue[ magif:ue[cerce non ntnuf
prenunciandiffutunn cf pretentif enunnandif muemecur mreca. Et boc pfcrucado
tndagare: ac differendo monftrare:q fic operofum arcp prolixii: Bc q mulcif
tndigeat
uolumimbufquifignorat: qui bec uelmediocnter cogitac? Deidequia eaipfaque
ad propbeciam non ambigitur percinere: ica fuc mu[ca de Cbnfto regnoq: cebrum
que ctuicafdei eft :uc ad boc aperiendii maior fic difpucacio neceffaria : q buiuf
opif
moduf flagicac. Proindettaiipotuero ftdo moderabormeoiutbuicopen mdet
uotuntace peragendo nec ea que fuperfiic dica: nec ea que facif funt: precermiccam.

(LQuo cempore fit tmpleta promifTio dei de cerra Cbanantqua tn


pofTefiionem etiam Ifrael carnaUracceptt. (iC.if

■~~N precedete [ibro diximuf: ab mitio A,braam pro mi (Tionum dei duafreffuifle

— "-promiffaf. Vnamfcilicet: q&gt; cerram cbanaan pofleflurum foree femen eiuf:


quod

( fignificacubidtctum eft: uadein terram quam eibidemonftrauero:eefaciamcein

gencem magnam:a[iam uero [onge preftancioremc» decama[i:fed de fpincali femie:

per quod pacer eft non umuf gencif Ifraelitica;: fed ommum gentium que fidei eiuf

11 12 13

lll|ll ~ ~

15 16 17 18 19 20 21

23 24 25 26 27
29 30 31

^gwf

ueftigia confequui5. Quodpmicti cepic bif uerbif Ec benedicenc { ce omnefcribut'


cerre.Ec deincepfdlnfmulcifadmodu ceOimonuf bec duo .pmiffaeffe moftrauimuf
Erac igicur iam in terra promiffionif femen Abrae: id eft populuf Ilrael fecundum
carnem:acq: ibi non folum tenendo:ac poflidendo ciuicatefaduerranorum: uerum
eciam regefbabendo regnare tam ceperanc:impletifdeipfo populo promiffiombuf
dei magna la ex ptemo folu que tnbuf illif partibuf A.bra2 Ifaac ec Iacob:gbufciicf
dicTiOuel figniOauc figunf cemponbuf eorum facfre fuc: uerum etiam que per ipfii
Moyfen:per que populufidem de feruitute Egyptiaca Iiberatufiet per quem cudtd
pretenta reuelaca funt^temponbufeiuf cum populum perberemum ducerec:fadce
fueranc. Neq: aure per infigne duce Iefum N&lt;iae-- per que populuf ille
inpmirfioif
inducrtufefb cerram: qui expugnacifgencibufeam duodecim tnbubuf quibufdeuf
deurmfferac diuific ec morcuufe :neq: poft illu coco cempore Iudicfi lmpleca Fuer«
promiffio dei de terra Cbanaa :g&gt; a flumme egypci ufq: ad flume magnu Eupbrace
popu!ufilledommaretur:neccameadbucpropbetabaturfuturu:fedexpedcabac

implendu.lmpletu eautg per Dauid u Filiu eiuf Salomong: cuiufregnii tato qta
promifTumfuerac fpatio dilatatu e. Vniuerfofgppe il[orrubdiderunc:tributanofq!
fecerunt. Sic igicur m terra pronufliomf fecundti carnE: boc eft tn cerra Cbanaan
fub bifregibtuTemen Abrae Fueracconftitutumc nibil deide fuperefTec quo terrena
illa det promifTio compleretur: nifi ut i eadem cerra quancu ad profpentace atnnec
cemporalem : per poftencatif fuccedionem m concufTo ftacu ufy ad morcalifbuiul
feculi cermmu genrpermaneret Hebrea.fi domini dei fui [egiburobediret. Sed qm
deurnouerac boc eam non efTe facTruram:ufuf eft etiam temporatiburpenifad ex/
ercendofm ea paucoffideleffuon ec admonedoOqui poftea Fucuri erancin omibuf
gecibufquarper eoradmonen oporteebac: m quiburalceram promiflion£reuelaca
nouo ceftamento per mcarnacionem Xpi Fuerat implecuruf.

&lt;CDetripartitirrigniFicattomburprorjetarum:que
niic ad rerrenammunc ad celeftem Hieruralem:
nunc aucem ad ucrancj referuntur. (i Ca.in-

QVocirca ficut oracula illa dmma ad Abraam iraac et Iacob: et queeunq: atia
figna ue[ dictappbetica m facririiccenrpcedentiburf-adta lutttta taS cecere
ab ifto regum tempore propbetie partim pertinent ad gente carmr A.brae:partim
uero ad illud Teme dliuf m quo benedicunt' omefgetercoberederXpi p teftamecu
nouum:ad poflidendam uitam ecernam regnumq: celorum. Partim ergoad anciila
que m fcruicute generac id terrena Hierurale: que feruic cti filuf fuif:parnm uero
ad
Iibcram uuitatem deiud eO-ueram Hieruralem u eternam m celiOcuiurfilu omnel
Tecundum deum uiuenter peregnnant' in ternO fed Cunr m eifqueda que ad utraqj
pertmere mcelligune' ad analla j&gt;pne:ad liberam f iguraceTnparcita icaq: repenut
eloquia propbetarum. fiqmdem aliqua fik ad terrena Hieruralem fpeAaciaialiqua
ad celertenvnonuUa ad utranq, Exemptifuideo probandum efTe quod dico. Millul
e Nacban propbeta a deo: qui R.ege Dauidarguerec de peccaco graui: U ea que
confecuca func mala: f ucura predicerec. Hec acq: buiurmodi fiue publice id eft pro
Taluce ue[ ucilicace populi: f tU e priuacim cu pro ruirqrq; reburdiumapmerec
etoga.
quibufpro ufu cemporaliruir* fucun aliquid agnofceretur: ad terrenam ciuitacem
pertinuilTe quif ambigac .' Vbi aute legic': ecce diefuemuc dicic dominuf: u
coluabo

llllll|lllllllll|lllllll

II llll|llll III

,^c

domui Ifrael ec domui mda ceftamencum nouum! non fecundum ceftamencu quad
difpofui pacnbufeorum itn die qua apprebcndi manum eorum :uc educerem eofde
rerra egypcrquonia tpfi non permanferunc m teftamentomeo:ecegoneglexieof:
dicic dommuf quia boc eft ceftamencum meum: quod cofticuam domui Ifraelpoft
diefulofdicicdomtnufdabolegefmeafinmencemeoramiecfupercordaeoif fcriba
eafi ec uidebo eofec ero illif in deum: ec ipfi erunc mibi in plebem: Hierufalem
fme
dubo fupernapropbetatur: cuiuf deuf ipfe premium efb eumq: babere atq:ipfiuf
effc fummum llli eft acqi cotum bonum. Ad urranqt uero percmec boc ipfu cj Hie/
rufalem dicitur dei ciuicaf: U m ea propbecae' futura domuf dei: eaq;J&gt;pbecia
uidei;
implen cum Salomo K-ex edificac illud nobilifiimu cemplti. Hec enim U m cerrena
Hierufalem fecundu biftonacontigerunt: u celefiif Hierufale figure fueruc. Quod
genufpropbecie ex ucroq; ueiuci compactum acq: commixtum: in [ibnf ueceribuf
canonicifquibuf rerum geftarum narracionefconcmencur: ualec p[urimu:mulcuq:
exercuic ec exercec mgenia lcrucancium Iitceraf facraf ur quod biftonce preditftum
complecumq: legtc in fermne Abrae fecundu carnem: eria m femine Abrae fecundi
fide quid lmplendu allegonce ligmficec: mquiracur: m catum uc quibufda uifu fic:
nibil efie in eifdem Iibnf uel prenunciacum ec effeclum : uel non effectum quammf
prenunciacum:quod non infmuet aliquid adfupernam ciuicacemdei:eiufq:fiIiofin
bac uira peregnnof figuraca fignificatione referendu . Sed fi boc ita eft la
btparcita
non cnparcica erunc eloquiaPropbccarum: uel pocmfiliarum fcnpcuraru ommu
que ueteri! inftrumenci appettactone cenfentur :mbil lam enc illic quod ad
bierufale
cerrenam canrii percmeac:fed qcquid lbi deilla uel propcer i[Ia dicicur acq:
cfipUC:
figmf icac aliquid quod eciam ad Hierulalem celeftem allegonca prefigurattone re/
Feracur: fed erunc fola duo genera.unum quod ad Hierufalem Iiberam : alcerum ql
ad urranq: perdneac.Mibi aucem ficuc mulcu uidencur errare: qm nullaf refgeftaf
m eo genere Iitterarum aliquid aliud pra;ter id quod eo modo gefte func fignificare
arbicrancuruca mutcumaudere: qui prorfufibi omniafignificacionibufallegonar
muoluta efie cocendiic.Ideo cnpartica no biparcira efie dixi.Hoc enim exifhmo'
non camen culpanf eof qui potuennt illic de quacunq: re gefta fenfiim inceldgencie
fpincualifexculpsrc:feruaca pnmitufdumcaxat biftone uencace.Cecerum que ica
dicuncur uc rebufbumanituffeu diumicuf geftiffiue gerendif couemre non poffinc
quif fidelifdubicec non effe inamcer dicfta' Quifea non ad mcelligenciam fpintualc
reuocec fi poffic: auc ab eo qm poceft reupcanda efie faceacur,
^fpe prefiguraca commutatione Ifraelicia regni u Sacerdocic&amp;^ de nf
que antea materSamuelifpfona gerefEcdefie propbecauic.&lt;iC.uu.

"^ jR.ocurrufigiturciuicatifdei:ubi peruentfad R.egum remporaiquadoDautd

sfC=^ Saule reprobaco ica regnu pnmufobtinuic: uc eiufdeinde pofteri m cerrena

. ^" ra W " diucurna fuccefiione regnarenc:dedic figuram rei gefte:fignificanfacqf

1 prenuncianf quod non eft prascereundti filencio : de rerum mucatione fucurarum:

t quod accmec ad duo teftamenca :uetuf et nouum:ubi facerdotiu regnumq: muratu

eft per Sacerdote eundemq: R-egem nouum ac fempicernum:qui eft Cbnftuflefuf.

Nam ecHely facerdoce reprobaco: fubfticutuf m dei mmiftenum Samuelfimu!

off icio fucTuf Sacerdotif ec Iudicif u Saule abiecto E_ex Dauid fudatuf i regno:

boc quod dico:figuraucruc.Macer quoq: ipfaSamuelif Anna^que pnuf fuic fterilif

llllll III :: llll| ^W ^ ^W H


11 12 13 14 15 16 17

19 20 21 22 23 24

-^

^f&lt;

ec poftenore fecudtcace Uraca e: proberare ahud n6 utdee: cum congracuUcionem


fuam domtno fundic exulcanf: quadoquidem eundcm puerum nacum ac ablacTacti
deo reddtdic:eadem piecace qua uouerar. Dicic emm. Confirmarum eft cor meum
in dommo: ec exalcacum eft cor meumin deo meo . Dilacacum eft fuper mimicof
meofofmeum:[ecaca fum m falucan tuo:quoraam non eft fancluflicuc dominufi&amp;:
non eft luftuf ficuc deufnofter;n6 eft fancTufprecer ce: nolice glonari sc
nolicelog
excelfameq; procedac magniloqutu de oreueftro :quoni.3 deuf fcienciarii domtnufi
ec deuf preparanf adtnuenctonef fuaf. Arcum pocenciufecicinfirmum: ectnfirmi
precmdh func utrcuce. Plem panibufmmoraci func:Si efunencef cranfteruc cerram.
quta ftenhfpeperic fepcem: ec mulra tn filitfinftrmaca eft. Dominuf morcificac ec
uiuif icac: deducic ad mf erof sc reducic. Dominufpauperem facic ec dicac:
bumiliac!
ec exalcac . Sufcicac a cerra pauperem: sc de ftercore engic tnopem : uc collocec
eum
cum pocentibufpopuli: u fedemgIoneberedicacemdanfeindanfuocumuouenci:&amp;:
benedicenfannofiufti. Quomam non inutrcute pocenfeftuir:domtnufmfirmum
facic aduerfanum fuum:domtnuf fanctuf. Non glonetur prudenf m prudena fua;
ec non glonecur pocenfm porencta fua: sc no glonecur diueftn diuitnf fuif. Sed tn
boc glonetunqui gloriatunntelligere SL fciredommu: sc facere ludtciti sc lufticia'
m medio cerre. Dommuf afcendic m celof: sc conuic: ipfe mdicabic extrema terre: qa
mftuf c-.sc dac uircuce regibufnoftrif: &amp;! exalcauic cornu Cbnfti fui. Ica ne
uerba
bec urauf pucabuncur effe muliercule:de naco fibi filto gracuIaciPTanrum nemef
bomtnum a [uce uentacifauerfa eft: uc no lenciat fupergredi modum Femme buiuf
dtcta qua; fudtc •' Porro qui rebufipfifi qua; lam ceperunc eciam ecm bac cerrena
peregrinacione compIen:conueniencer mouecmone tncendic:&amp;: a(picic:&amp;:
agnofcic:
per banc mulierem cuiuf eciam nomen id eft Anna gracta eiuf interprecacur: ipft
religtonem xptanam:ipfam ciutcacem dei cuiufrex eft sc condicor Cbnfluf: ipfam
poftremo dei graciam propbetico fpincu ftc locuram: a qua fiiperbi alienancur: uc
cadant^quabumilefimpIenc^uclurganpqSmaximebymnufifteperfonuit^Nifi
quifq force didturuf eft.ntbil iftram propberafle multerem; fed deu cancum6ppcer
filtunvquemprecaratmpecrauie.exulcancipredicacionelaudafle'' Qmdergo fibi
uulc quod aic:arcum pocectum fecic mfirmu: sc mfirmi precmrti func uircuce:plen«
pantbufmmoract func:&amp;: efurtencefcranfieruc cerra.&amp;: ftenlifpeperic
fepce:&amp;: mulca
in f tlnfmf trmaca eft i Nunqiud fepcem ipfa peperac .' Quamuifftermf fuerit:umcti
babebac quando iftadicebat. Sed nec poftea fepcem peperic ftue fex:qbuffepcimuf
eec lpfeSamuebfed crefmarefSi duaffemmaf Defde m tllo populo cti adbuc nemo

'. '"egnarec^qctin excremo pofuic:datuircucem B_egibufnoftrifi&amp;: exalcauic


cornu
_X.pt fut:undedicebac (i non probecabac? Dtcac ergo Ecclefia Xpi;ciuicafR_egif
magni: gracia plena^ple fecuda^dicac qct caco ance de fef&gt;becacu per ofbutuf pie

I macnfagnofcicConfirmacum eft cor meum in domino : &amp;: exalcacti eft cornu meti
m deo meo. Vere confirmacum eft cor:ec cornu uere exalcacum: quia non m fe fed
tn dommo deo (uo.Diiacacum eft fuper lnimicofmeofofmeum.-quia &amp;in anguftnf
preflurarti fermo dei non eft alligatufnec in preconibufalligacif Lecaca (iim mgc
tnfalucan cuo.Cbnftufeft ipfe IefufquemSimeonficutm Euangeliolegiefenex
amp[edcenfparuu[um:agnofcenfmdgnum:nucdimiccifinquicdomineferuumcuti
m paccquomam uiderunc ocuti mei fa[ucare cuum. Dicac icaq? Ecclefia lecaca (iim
m falucan cuo. Quonia no ? lanctufificuc donunuf:&amp;: n6 i luicufficuc
deufnofter:
acncj fanctuf ec fandtiftcanP cc luftufec mftifKanf. Non eft fanclufprecer ce: quia

n [\u iii

ii iiii|iiii ii

.JX

ne moficnifiabrce.Denu 1 ,requimr.NoUre g l ran(Upo*e^nol«tebqin«cdU:


neq exeac magn.loqu.um de ore ueftro= quon.am deuT rc.ent.arum dommur, P re.
ec nemo fct quod .pie tequon.am qu, pucac fe al.qmd e(Te: cum n.b.I fc re,pfi.m
tauc.c.Hccd.cuntur aduerrarufau.cat.fde, ad Baby.omam pert.nent.buf de fua
mrtute prerument,bur: ,n (c non ,n dommo glonant.bufex q bu fut ec.a carnalef
Ifrael.ce terren-e H.erufalem c.uefcerr.gene: qmucd.cc \poftolur.gnorancerde.
mft.caud eft qua dat bom.n.bufdeufi qu. folufe uiftuT* h4W*# « Fua uo ecef
conftiruerend eft uelut a r e fib. paratam no ab .llo ,mpartica:.uftcie de&gt; non
func
fub.ecU I taq: quia fuperb. r e de fuo putanter non de de. polfe ptacere deo , qm
eft
deurfc.enc.arum:acq. .deo V arb.cer conrcent.arum: ,b, uidenfcog.taconertoim
quoma uane Cunt f, bommu func u ub ,1,0 n6 fuc. Ec preparanr.nqt admuennoer
Lf. Qx,arad,nuent,onerputamurn,r, uc fiiperb, cadanc cc bumikrfurgac. Har
qmppe admuenconerexequ.tur d.cenf Arairpotencummfirmacufefb* mf,™,
precmrt, func mrtute. Infirmatufeft arcuf.d eft mcenc.o eorum: qm cam pocetel
fib, mdent^uc finede, dono atq, adiutono bumana rufF.c.eaadtumapollmc iplere
mandaca.Ec precnguncur u,rcute:quorum mcerna uox eft. Miferere me, domme
quomam ,nf,rmufmm.Hem pambufmqmc mmorat, func:ec rfurienrertranlieruc:
cerram. Qu, func mcelUgend, plen. pambufmfi udem ipf, quafi pocencef.d eft Ifra/
eUte:qmburcred,tarunte[oqu,ade,?Sed,neopopu[oanc,feM,,m,nora t ,runt.

Quo uerbo mmurqmdem latine bene tamen exprefjum eft.-q.ex ma,or,bur m toreh
racft. fimc : qu,a ec m ,pf,rpambur,d eft d.um.reloqunrqua; irraetira: foU tunc ex
omn,bur R entiburacceperunt:terrenarap.unc.Genterautemqu.buriex.lIanoerat

daca: poftea 3 per nouum teftamentum ad eloqma ,l[a uenerunc: u mulcu efunedc,
cerracranr,erut:qu,a,ne.rn6terrenaredce[efl:,arapuerunc.EcbocuelucquerereC
caura cur facftum fic: qmarteril.rinqu.c peperct feptem: ec mu[ta m f.i,.f.nnrmata
efb H,c totum quod propbetabatur eUix.ragnorcent.burnumemm reptenarum:
quo eft un,uerra Ecdefie fign.f .cata pfecT,o. Propcer quod ec IobannerA.poftolul
ad feptem rcnb.t Ecckfiafeo modo fe oftendenfad umurplemtudmem icr.bere.Ec
ec tn puerbnr Salomon.rboc antea prefiguranf: fap.eua mqc edificamt fibi : domui
ec ruffulfic columnarfeptem. SteriUfemm erat-.n omniburgecibufdei cimcafanceq
ifte f ecuf per quem eam Fartam fecundam cern.muroriretur. Cermmurecam qu£
mulca ,n F,[„f eracnunc mfirmatam Hierufalem terrenam:quomam qu.cunq; hli.
Ubere m ea erant:utrtureranc eiuf Nunc uero ibi quomam Uccera eft U fpincul m&gt;
e ft:amifrauirtutemfirmacaefl.Dommurmorcificacetuimficat:mort.f.cauicilld:

que rnuUa erac m f.luf et uimficamc banc fter,lem:que pepenc fcpcem Quaml co/
mod.ur P ofr.c fcelUgi e rd£ u.u,f icare:quormort,f,caueric. Id en.m ueluc «prauf
addendo deduc.cad mferor: et reduct. Qmburenim d.cit A.poftoluF fi morcui eltil
cum Cbnfto :que fiirfiim fimt quente: ub, Cbnfture ,n dextera de, redennialubncer
ucq; morcif icancur a domino :qu,burad,ung,t:que furfu fimc fapicemon quelup
cerram.uc ipli finc .11. qui erunentefcranfierunc cerra. Morcu, emm
eflirinqmc.ticce
quomodo ralubnter mortificat deuf Demde requttur: ec uica ueftra abrcondita dl
cum Cbnfto indeo. Ecce quom6 eofde ,pr ru.u,f,cac deuf Sed nuqmd eordem itl
duxic ad mf eror et reduxic '. Hoc ucrunq; fine concrouerfia f ideuum- in illo
ponui
uidetur implccum cap.c e falicec noftro: cum quo uitam noftram m deo Apol tolui
dixic abfcondicam.Nam qmppno fil.o non pepercic-fedp nob.romnibul pradicjic.
eum ifto modo utiq: morcificau.c. Ec auia refitfcirauit eum a mortu.r: ef.de rur u

^ffl^^^^^™

m n\m\ [m i m\ ^ ll llll|llll llll|llll llll|ll

3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
mn^^^^^^^w

xsir

uiutficauic Ec quia m Propbecia uox eiuf agnofcicur : non deretinquef animam


meam in mferno: eunde deduxic ad inferof: u. reduxtc.Hac emf pauperrace dicaci
fumuf Dominuf enim pauperef facic ec dicac. Nam quid boc (ic- uc fciamuf quod
(equicr-audiamuf Humiliac.ec exalcacuciq: fuperbofbumiliaDac bumilefexalcac.
Quod emm alibi legicir:deuffupbifrefiftic: bumilibufaucemdac gracia: boc cocuf
babec fermo buiuf cuiuf nomen incerprecacur gracia eiuf. Iam uero quod adiungit;:
fufcicac a cerra pauperenvde nullo meltuf; q de illo mcelligo^qui propcer nof
facftuf
eft pauper: cum diuefefTecruc eiufpaupercace:ficuc pauloance dictti c- dicarcmur.
Ipfum enim de cerra fufcicauic cam cicomc caro eiufnon uiderec corruptioem.Nec
illud ab illo alienabo quod addicum eftec de ftercore erigic inopem. Inopfquippe
idem efb quod pauper. Scercufuero unde erectuf eft : recfhflime mte'ligunt; pfecu/
coref Iudei. In quorii numero cu fe dixiffec \poftoIuf Ecclefia pfecuctuque mtbi
mquic fuerunc Iucra:bec propcer xpm damna:n-c folum derrtmenca uerum eciam
ftercora exifhmaui effeatc Xpm [ucnfacere. De cerra ergo fufcicacufe fupra omef
diuicefille pauper:ec de illo ftercore ereclufeft fupra omnef opulencofillemopfuc
fedeaccum pocencibufpopuli: qmtufaic. Sedetiuffuper ducdecim fedef Ec (edem
glone beredicacem danfeif-Dixeranc enim pocetef illi Ecce nof reliquimufomnta:
ec fecuci fumuf ce.Hoc uocum pocenciffimi uoueranc. Sed unde boc eifnifi ab illo
de q._io bic concmuo didtum efbdanfuocum uouenci '. Alicqum tx illtfeffenc po/
tentibuOquorum mftrmacuf eft arcuOdanf mquic uocum uouenci. N6 entm domto
quifq qmcq racum uouerec: ntfiqutabilloacciperec: quod uouerec. Sequicur. Ec
benedixtc annofiuftt:uc cum lllo fciltcec fme ftne utuac cuidtctum eft.Ec annt cut
nondeficienc.Ibienimfcancannrbicaucemcranfeuncimmo pereunc.Anceqemm
uemancnon funcxum aucem ueneric non erunc: quia cum fuo fine uenulc. Ho2f
aucem duumnd e(l danfuocumuouenti:ec benedicenf annofmftt :unum eft: quod
Facimuf alcerum quod fumimuf Sed boc alcerum deo [argicore non fumicurimfi cu
ipfo adiucore prtmum illud efficicur. Quia non m uircuce pocenf eft utr. Domtnuf
tnftrmum faciec aduerfanum eiufillu fcilicecqui bommt uoueci muidec:&amp; reftfttc:
ne ualeac tmplere: quod uouic. Poceftex ambiguo greco inte'Itgi ec aduerfanum
fuum.Cum entm dommufpofiidere nofceperic: pfeilo aduerfanufq nofterfuerac
ipfiuffic:ec uincecura nobiffed non uiribufnoftrif: quta notn uircuce fua pocenf
eft uir. Domtnuf ergo mfirmum faciec aduerlanu fiium .-dommuf facluf uc utncact
a fancttOquofdominuffancftuffancfcorum eflfecic (anCtof hc per boc no glonecur
prudenftn prudenna fua:&amp;i non glonccur m diuicuf fuifdiuef: st nci gloriec'
poceT
m pocencta fua:fed m bocgIortecur;quigIoriacur: mtelligere ccfctredommum: ec
facere ludiciu etiufticta i medio cerre. N 6 parua ex parce incell:gtc:&amp;
fcicdomtnu:
qui mcel'igic:ec fcic:bocadomtno(ibtdari:ucmcel[igac:ec fciacdommu.Quideni
babefaic apoftolufquodnonaccepifti?St aucem ecaccepifti: quid glorianOquaft
non accepenf:id eft quafi a ce ipfo cibi fic unde glonanf'Facic aucem ludicium ec
tu fticiam : qui recfte uiuic B-edte aucem uiuic qui ob cemperac precipienci deo.
Et
fmif precepci id eft ad quod refercur precepcu^caricaf eft : de corde puro ec
cofctecia
bona u fide non fidta. Porro ifta cancaf ftcuc lobannef Pi.poftoIuf ceftacur ex dea
eft. Facere tgicur mdictum: ec tufticta ex deo eft. Sed quid eft m medto cerre.'
Necp
enim nondebenc Facere tudicium: ec iuftictam:qui babitacmextrermfcerre. Qutf
boc dixertc.'Cur ergo addicum eft m medio terre.' Quod fi nonadderet': ac cmmci
dicerecur facere tudiciu Si lufttctam: magifboc pccpcum ad ucrofcp bomff pcmerec:

ec medrcerraneofec iBantimoi: Sed ne qu,f q pucarec poft ta u,re= qua: m boc


a^ur orpore:fupere(re tempuf md.cun, ,uta™q: facend.que cu eflec m icarne
nLfec,c ; ecficd,u,nu m eu a d,porfe,ud,c,um:,nmed,ocerre m ,b,u,decurd,clum=
cum qu.fa u,u,c,n corpore. In bac qu,ppe mcamam qu.fq: cerram ommEai^
m „ecebommerec,p,cVra^^

Terre ,d eft cum amma ncftra ,fto cerreno clauduur corpore: facendum eft ,ud,c,u
ec ,uft,t,am:quod nob.fprofic m pofterum :quado rec,p,ec qu.fq: fecundum ea:que
D J"orpuf e ;en;c:r,uebonumf,uemaIum.Percorpufqu,ppe,b,d,N:,cP,p fto[uf: P
cempufquo u, X ,c,n corpore.Non en,m r,qu,fma!,gna mente atq: ,mp,a co|,tat,oe
blalTemecmeq! ,d ulltf membr,fcor P or,roperetur=,deo no er.c reufqma.d no moru
corpor,fgeiT;c:cum boc per ,[lud cem P urge(Teric:quogefl.c eccorpuf. Iftomodoco/
gruencer .ntell.g, poteft etiam .Ilud.quod i pfalmo [egicur Deufautem rex nofter
Lefecula ope?atufeft ralutem i med.o terre ut dommuTMur* *&amp;£**»"
fter:qu, eft ante recula:qu,a per ,pfum facfta flmc femla.operacufeft falutem
nortra
,n medto terre:cum uerbum caro fadlu tft-K cerreno bab.cautc m corpore.Demde
poftea 3 propbecatum eft ( btfuerb.r Anne quomodo gbnar, debeac: qu, gbnac:
nonm fe ucq: fed m dommo: propter recnbuconem que ,n d.e md,c„ fucura eft=
dommufinquit afcend.t m rfofK conum , P fe ,ud,cab,c excrema cerre: qmamftur
eft. Prorfuf ordmem cenuit cSfeffiomff.delmm. kfcendic.n.in ceb dommuf Xpul-
&amp;: ,nde uencurufeft ad muofec mortuor,ud,candof Nam quifafcend.C: ficuc d,c,t
kpoftolufmf, qu, U defand.c &lt;n mfenorefparcefcerre? Qmdefced.c mfeeft Kqul
afbendu mper omnefceloO utad.mplerec omn,a. Per nubefergo fuarconmc: qua
fpmtu fancfto cum afcediflec ,mpleu,t=de qmburanclle H,erufalem:boc eft ingrace
u,nc £ commmatufeft apud Efa.am Propbetam: ne pluanc fuper eam bymbiem.
S,cautemd,c1umeft:, P re,udicab,cextremacerre:acf,d,cerec:et,ae X crematerre.

Non en,m al.af terre parcefnon ,ud,cab,c:qu,omnefbom,nerpmldub,o ludicaM.


Sed mel,ur,nce!ugucur excrema terre excrema bomm.rquoniam non mdicaDuno
que m mel.ufuel detenurmed.o tempore commutantur: fed m qmbufextrerml m/
• uencuffuer,c:qu, iud.cab.lf. Propter quodd.dluefbqu, perfeuerauent ufq: m fme
b,c faluuf ent.Qm ergo perfeueranter facc mdicum u ,uft,t,am m medio terre:no
damnab.tupcum md.cabuntur extrema terre. Ec dat mqmc mrtucem reg.bufno/
ftr,f: ut u6 eofmdicando ccjdemner. Dac e,rmrcutem qua carnem ficuc regefregac;
et m ,lb mundum qm propter e r fud,c fangumem: mncanc. Ec exa[cab,t cornu
Xp, Kn. Quomodo Xpnftufexattab.c cornu Xp,fu.?de quo en,m fupra d.durn
eft dommufafcendu m celofi et mteilecftufeft domtnufCbr.ftur: ipfeficucbic dicic
exalcabic cornu Xpi furqu. eft Cbnftuf Cbnftuf ergo Xp. fu. cornu exaltahc.
,deftun,urcuiurqrf,del,ffu,:f.cuc,fta.praiprinc,piobu,ufb/mniau : :exa[tatuelc

eft cornu meu i deo meo- Omnefqppe unrtofeiufcbnfmaceredce Xpofpollumui


d.cere.Quod camen cotum cu fuocapice corpufunureft Cbnftur. Hec A.nnapro'
pbecamcSamuelif fadhu.n macer:mulcumqi laudac. In quo qmdem tuc ftgurara
eft mutatio uecenf Sacerdom &gt; U nunc unpteta quando mf irmata eft= qu£ multa
eracm ftlnfi uc nouum baberet m Cbrifto racerdotium ftenlif quepepenc ieptem.
&lt;Q5e ufque ac HeltSacerdotem bomo detfipbetice
[oquutureft:rignif,canrracerdotiuTn:quodfcd&gt;n

Aaron mfticutum fuerac:auferendum. ([C.v

iii iiiiiiiii mi|iii mi|iii im

23 24 25 26

Pff^ff^W^

Znjnl

^^fSed boc euidenctul ad ipfum Hely Sacerdocem mtirur[oquit; bomo deu cuiuf"
C_&gt;*quidem nome cacecur:fed tncelttgicur officio rmniftenoq; fuo fine dubitatioe
/ Propbeta. Sic emm fcnpcii g.Ec uemc bomo dei ad Hdy.at dixit. Hec dicit dfif.
R_eue[afreue[acuf fum addomu pacrif cut: cu eflenc m terra Egyptt ferui in domcl
Pfeara6ifi&amp;: elegi domii pacrif cui ex ommbuf Scepcrtf Ifrael mibt facerdocio
Fdgc
uc afcenderencad akaremeum &amp;; tncenderenc incenfCi^ porcarec epbocb. Ec dedi
domut pacriF cut omnia que funt lgntf f iltorum tfrael m efc.3. Ec uc quid
refpextfti
mcenfum meum ec tn facnficium meum impudenci oculoiec glorificafh Fitiofcuof
fuperme:benedicereprimiciafomnirracrificiitnifme[inconfpeclumeo^Propcer
boc bec dtcic dominufdeufirraet.Dixrdomuriua u patnftui cranfttunc coram me
ufq; mecernu. Ec nuc bec dtcit dominuf Nequaq: fed glortficacef me glonFicabo:
&amp;! qut fpermc me fpernec. Ecce dtefueniuc u extermfabo feme tuii u, (eme domuf
pacnftut: &amp;: n6 ertc tibt femor tn domo mea omnibufdiebufi&amp;: uirti
extermiabo cibi
ab altan meo: ut deFidanc ocult eiufiec defluacantma eiuf Et omnifqut fuperenc
domuf tue: deadec tn gladto uirorum. Ec boc cibt ftgnum quod ueniec fuper duof
fibortuor: Opbnt u Pbmeef Vna dte mortetf ambo. Ec fulcttabo mibt Sacerdotem
Fidele:ci omnia que m corde meo ac m amma mea fuc:faaec: &amp;: edificabo ei domu
fidetem: U cranftbtc coram Xpo meo omnibufdtebuf Ec eric qui fuperertctn domo
cua:uenietadorare eioboioargecidicenfi Iad-ametn unamparceSacerdotu ttu&gt;
manducare panem. Non efb uc dicacur tfcam propbecia ubiSacerdout uecerif caca
mamfefbacione prenunciaca mutano eft : m Samuele fuiffe complecam. Qtiaq enim
non effet de atta tribu Samueb ij que confticuta fuerac a domtno ue fermret alcari
came no erat de fi[urAaron:cuiur,pgemerfuerac deputaca:uc inde fierecSaeerdbtef
Ac per b oc in ea quoq; re gefta eade mutacio i que per Xpm lelum fuerac fucura
adumbrata efhecad uecufcertamecum proprte: ftguraceuero percinebac ad nouii:
Propbecia cam farto etiam ipfo g uerbo :id fcihcec faclo fignificafiquod uerbo ad
HeiySacerdocemdtctum efitperPropbecam. Nam FueruntpolceaSacerdocerex
genere Aaron:ficucS'adocb ec Abiacbar regnace Dauid i ac alu deicepfiancecj cepuf
uenirec: quo lfta que de facerdono mucado canco ance predicta funt: effici p Xpm
oportebat. Qutf aute nuuc f ide[i oculo hec incuefi no uideat efle cdpteca:
qnquide;
nullum cabernaculum: nullum cemp[um:nu[[ua[rare:nu[[u facrificium:&amp;:ideonec
ulluf Sacerdorremanric Iudeifi quibufut de femine Aaron ordinaret': m dei fuerac
[ege mandatum. Qyod ec btc commemoracum eft il[o dtcence Propbeca: ba;c dtctc
dommuf deurifraehdtxi: domuf cua ec domurpacnrcut cran r tbunc coram me ufq;
tnecernum.Ecnuncdictcdominufi Nequaq:redg[orificantefmeg[onFicabo:&amp;:ci
me fperntc: fpernecur. Quod enim nominac domu pacnfeiufi no eii depxto pacre
dtcere:fied de i[[o Aaron qutprimurSacerdoreft tnfticucufide cutufprogente cecen
fequerencur: fupertora demonftranc: ubi aic. R.eue[aCuf fitm ad domum pacnftui:
cii eflenc in terra egypci ferut t domoPbaraontfia elegi domu patrircutex omtbuf
fcepcnr Ifrael mibi lacerdocio fungi. Qinfpacer fuit butuf in t[[a aigyptia
feruicute.
unde cS [tberaci futflenc elecluf eftad facerdotiii niCt Aaron: De buiufergo fttrpe
tfto [oco dtxic Fucurum fuifle: ut non efTent ulcertuf Sacerdocefi Qttod la uidemuf
tmplecum. Vigitec fideO prefto (itnt ref cernuntur: cenenrur: et utdere uolencium
oculiftngeruntur. Ecce mqutc diefuemunc: et excermmabo femen tuum ec remen
domurpatrirtui : et no enc cibi fenior i domo mea omiburdiebuf ec uirii extemiabo
ctbi ab atcan meo: uc deficiac oculi eiufiec defluac amma eiuf Ecce dief g
pnuntiaci

l llll|lll llll|lll II

lll llll|llll II

runcumucnerunc.nullufSacerdofeftrecundumord.nemXaron.Erqu.cunq^x
etufeeTere e blo :cum mdet facnf ,c.um Xp.anorum coto orbc |pouere.fib. aute

bonfr™X™a

cabeme™ "propneautem ad bu.urdcmum Hel 7 cu,bec d.ceb.ncur.qctfequ^

ptrcmec^ol.rqruperer,domufcuedec,dec,ngUd,ou.ro^.Ecbocc.b.Rgnu

auod ue.«c fcper duorf.l,orcuofOpbm «Pbmeef.D.euno monent ambc Hoc

ere f™ Sftum eft murand, facerdoc, de domo bu.uf quo ,gno fign,f.cacum

morTemno" bommu fed .pfiuf Ucerdoc, de f.Iuf Aaron.Qycd aucen, fcqu.c:ad,ULt


um pemnec Z dote:cmuff,guram gelT, bu.c fuccedendo S.muel.Pro.nde que
feZne de X5o lefu nou, ceftamencuero facerdoce d.cunmr. EeftifoAo nub.
Wdoce f.dele:g orma que 1 corde rneo * que i aniameafuc facac. «edmcabo
^aMde.IpTacewn^.fi^H^aUm.Ettnmfib.t.nqcOTa^n.e»

ommbufd,ebuf Tranfibrc d.x.t conuerfab,f:ficuc C,penufd«e™r de domo Aaro


ndo1nurtua 8 ,domurpatr,rtu,cranr,buccorame.necernu.Quodautea,cco^
X6 meo tranr.b.t: de .p&amp;un, domo .ncell.gendum 6 n6 de . o ^erdoce qu, e":
Xfiufipfemcdiaror acq: raluacor. Domufergo e ,u cor,,!locr Ar.P tto
f,b, P t mcell.g. de morce ad mta: omn.buf d,ebur g buf perag.t ufq, ,n f,ne
ecuhbmuT
ri&gt;a morcaUf. Quod aute a,t deuf qu. omn.a que m corde m=o u que ,n ammamea
runc:fac,ac:n6arb,cremurbaberean,mamdeacumf,ccon0,coran,m^ed,cabc,c

de deo crop,ceno propr,ed,c,t-:ficucmanur« pedeteaba corpon! membra^Ecne


c/mbocc P redacur P bomo ,n carn.r bu,ufeff,g,e FacTuf ad .mag.nede, a dunru
ec ale cuafuc.q. no babec bomo:^ d.ctur deo:fab umbra alarum marupcegeme.
uc tnc uSb q omiefde,&lt;U ,neffab,t, nanuv.nopprnffed cranfUc.rreru^ca utf
,fta d.c, Quod uero ad.ung.cur:* er, qu, fupenm m domo £ "™^ "
non proprTe d.ccur de domo bumf Hd 7 *d .[I.ufAaron: dequa u&lt;q: ad aduencu
Xp. P bom.nerrcmanreruc:de quo gcnereeca nuc ufif no ddunr. Na de .Kadom
bu,ufHel 7 ,am ficprad.dcu erac. Ec omntfq fuperer.c domufcue decder n gla °
u.rorum.Quomo ergo b.c uere d,. potu.c: « encqu. fuperer.c . domo rua uen e
Xare eSud eft uermc? ukore glad.o nemo mde fuperer.t jn.fi qa d^ &lt;"0«
uoUuc cu. P mnent ad ft.rpe,- fed .llTurtocurfacerdoc, fecundu ordme Aaro. Ergo

unde ec Apo ao!uf fic ergo ,nqu,c ec ,n boc tempore reUqme per «^oempm*

raIuefaAe P runc.qu,adecaI,burreI.qu,,rbene,ncelI,g,cureffe:dequod,^

ruperencmdomocuaprofecWd.cmCbr,^^

J ,pfa gente plur.m, cred.derunrmeq; nuc defunc: qu, Ucec ranffime ram reda

,Uo facerdoco recundti ord.ne Aaron ad boc uen.ebac bom tefad cemplu uda ta
de,:ucracerdoceadorarec.Q S ,deauc 9 a&lt;coboloar g ec,:n,r,breu,cate^
de quo comemorat fcpotloluf d.cftu: uerbu confumaf U breu.aTfacec dommuUup
cerram i Argenru autem pro doqmo pon.Pfalm.fta teft,feft ub. can.cur. E!oqu.a
dom.n, elofa cafta :argentu ,gne exammatu. Qtud ergo d.cc riteg uen.c adorare
facerdot. de. 31 facerdoc deo? Iacfta me ,n parcem Tacerdoc. cu. manducare panem.
Nolo m pacrti meoru collocar, bonore:qu, nulluf eft. Iacfta me m ?*™Uxr&amp;o M
cui-elegi en,m abiecfturee i domo dommi.qlecunq, s^rulumcuq! membru eecupw

::;| llll| rTTTp l|l . Illl|lll n


13 14 15 16 17

23 24 25 26

TmTTTTTJTTTTTWTTTW
29 30 31

( &gt;Tn~' ,

racerdociitoi-Saeerdoc,aqmppeb,cipramplebemd.ccW
meducor de. u boim bomo Xpnftur lefuf Cu, pleb, d,c,c A.pofto[ur Pecruf: p!ebf
fanrta regale facerdocu. Quau,rn6nulU facrmo, tu.finc mcerptat, n6 facerdocu
tu. Quod nibilomuireude Ugmficac populu Xp.antunde d.ocPauIurjVpofto/
[ununurpaniruna corpurmu^c, Cumur Ec iceru. exbibeanfcorpa ueftra boft.am
u,ua Quod ergo addidic manducare panem: ecam ipfum racnficu genurelegancer
expreflic de quo d.cc racerdor, P re.pan,rqucm ego dedero: caro mea eft pro fecul.
uica. Ipfum e(c facrif ,ciu no fcctm ordmem JWon: fed fcctm ordmeMelcb.fedecb:
qut [enc: ,ntel[,gat. Breu,r,raq: eft ,(&gt;a confeffm :ec (alubncer bumilifqua
d.ccur.
Iafla me ,n partem facerdotu cu, manducare panem. Ipfe tft obolurargenc,: qma
ec breue eft : &amp;: eloquiu domxm eft: bab,tant,r,n corde credencf Qiua enim
cl.xerac

rupiurdedifre re domu, ^aron cbordeu, d-imifuecerirrefcamet,: ub, aic dedi aornu.


pamfcm omn,a:que fiit fiUoru ifrael m efcam: bec qppe fueranc facnhcia i.uaeoru.
,deo bic d.xic maducare pane:qct eft m nouo ceftameco facr.ficium Apianorum.

rfTDe IudaicoSacerdotio:ec R.egno que cum merernum dtcant?


ftacuca:n6 gmanec:uc a[,a ,nce[[,ganc-:que fpondenc' eternaftC VI

nfVn, igic' bec tanta cunc altimdme prenuntiaca finc: fjnca nuc man,fe(catige
i_ic'arefcunc:n6 fruttra came mouer, qr P ,a P oceft ac d,cere. Qtiomo " f,d """ r
c6ueV,re omma que m l,br,r ,II,ruecura P red.cla func: fic boc ip(U q| * ld ™ m ™i
d.cT:il &amp; domurcua U domurpatr.rcu. cranfibuc cora me meternujeffertum babere
n6 pocu,t:qm mdemufillud (acerdoou fuifre muratu: *. quod .[[, domm promiuun»
eft nec fperar, aUquando complendil :qu,a ,l!ud qct e, reprobaco mucatoq: fucced,c.
boc pocuf pred.catur eternum ! Hoc qu, d.ccmondu .ncelUg.c aucnon recoUc eoa
ipfum fecundum ordmem Aaron racerdotainmanSumbram futur.etern,racerdoc,
con(t,cucum:ac per bocquando e, ecern,rafprom,riaeft:non 'r*™to«F®«-
fed e, cuod P er, P ram adumbrabarur f,gurabacurq, prom.ffum efb.Sedne pucarec
ipfa umbramafura:ideoec,am mucaco e.urdebmc propberar, Regnu quoq,, to
modo et.a SauUr. P r,urqu, cercereprobacuracq, mcAitefucun regn, _erai : umbra
,n ecermcace manfun. Oleum quippe ,[[ud quo undlufert^ ab eo cbnlmace XpuT
eft didcuO m.fttce acc.p.enc'um u magnum facramencum mcelUgendum eft. Qyod
m eo cacu uencratufe ,pfe Damd :uc percufTo corde pau.cauenc quadc i tenArofc
occu!cacurancro:quo etiaSaul urgecemcrauerac necemcace namre:ex.gua p™u,a
ueu.re.urrecrorrum[acencerabrc.d.t:utbaberetundemonlVa^cquoe.pepercenc

cum pofTetoccdere: acq, ,ca rur P ,«one^e an,mo eitrf qua&amp;ndhim Dau,d putan
.mmfeum fuumuebemencerperrequebacauferrccNctaq: reuf efiec cac, fcmmw
m Sauleutolac: qa uel idumencu e.urficuc actrecT-au,c «cimuic. Ita emmf ,, p u
cft* percuffic cor damdfupereum^quiaabM.cpenuUm clam.d.reiur. Vm auce
q u.cum,[[oeranc:ecucSauIem,nmanurruarcrad,cum,ncer,merecruadebanc:non

m,b, ,nqu,c contmgac a dom.no: ft fecero bocurrbumdom.no meo xpo dom m


.nferremanum meam fuper eum qu.a cbnftuTdomm. eft^Hmc ergo umbre ^uri,
non propter ipfam fed propcer .Kud quod pref.gurabac caca ueneraco «b.bebac.
Vnd P e ec P .llud quod a.cSauUSamuel: quon,am non feruaft, "-f"^.
mandamt t,b, dommuf-quemadmodum nunc parauerac dommufregnum tuu uiq.
mecernum Otper .frael :ec nunc regnu cuu non ftab,cc,b,.Ec querecdommurnunc

II llll|lll llll|lll III

II lllll|llll III
,TX

fibi bommem fcctm cor iuu.U mandabie ei dommufeffe m pnncipem ruper popuB
fuum:qa nc» cuftodifli que madauic cibidommuf n6 fic accipiendu e ac fi ipfii Saule
deufiecernu prepauenc regnacuru = &amp;:boc poftea noluenc feruare peccaaci. Neqi
cnim eu peccacurii ee nefciebac:fed pparauerac regnil eiuf m quo Figura regm eflec
ecerm. Ideo addidic ■ u nunc regnii tuii no ftabic cibi. Scetic ergo u ftabic quod
iti
i[[o figniFicacti eft.Sed no buic ftabic:qanonmecernuiprefueratregnarurufnec
progemef eiuf uc fa!tem per po fterofaltero alrcn fuccedente uideret' impleri quod
didtum eft mecernu. E c querec iquic deuffibi boiem ■■ fiue Dauid fiue ipfum media/
rore fignificanf ceftamenci noui:qui Figurabac: in cbnfmace etil quo unctufeft ipfs
Dauid ec progenief eiuf. Non autS quafi nefciac ubi fic ica deufbo mine fibi
queric:
fed per botem more bof m loquil^qa tc fic [oquendo nofquenc. N6 fo!u enim deo
pacri uerum eti a ipfi quoq; unigenico eiuf qui uenic querere qct penerar ;
ufqtadeo
lam erantufnocrutin lpfo eflemufelecThanceconfticutionerniidi. Queret (ibt ergo
dixic pro eo ac fi dicerec: que fuii effe lam nouic: fibi effe famtliarem
aiitrolcenderi
Vnde m [acina [ingua boc uerbum fcibcer quenc accipic prepoftcionem&amp;; acquinc
dicicur:quod facifapertu efl quid figniftcec. Quamq u fine additameco ppofuionif
querere incelligacuracquirere.ex quo lucra uocancur ec queftuf

&lt;jDedirupcioneR.egniIfraeIitici:quaprefigurat?pnecua
dmifio Ifraelif fpincalifab liraele carnali. ^jC. vu.

v *C\ Vrfiif peccauit Saul p mobedtentia: u rurfuf Samuel aic ilh i uerbo dommi,
J_jQuia fpreuifti uerbii dommi: fpreuic ce dominuf: uc ncl fif B-ex fuper Ifrael.
(_ Ee rurfuf pro eode peccato cum id conFicereturSau[:&amp;: uenia
precarec':rogaretqi
Samueleuc reuerteret; cii illo ad placandi deii:n6 reuercar mgc tecii: qafpreuiftl
uerbudommi:&amp;;rpreuittedominuf:ucnonfifR.ex fup Ifrael.EccouercicSainuel
Faciem fuam ut abirec: U cenuic Saul penulam diploidifeiufi; dirupic ea. u dixiC
ad eum Samud.Diruptt dommuf regnii Ifrael de manucua bodie:&amp;; dabitpximo
cuo bono fuper ce. Ec diuidecur Ifrael m duo--8i non conuercecur nec penicebic eiii
quoniam non cfl ficuc bomo: uc peniceac eum. Ipfe mmacur u permanec. Ifte cul
dicicur^preuir ce dominufuc non fifR.ex iuper Ifraeb u dirupic dommuf regnum
ab Ifrac[ de manu cua bodie:quadraginra_regnauic annof furjejvlfrael: caco fciiicet
; jpatio remponfqnro u ipfe Dauid : &amp;: audmit boc pnmo tepore regni fui:ucmcel!
i/
gamufideo dicMiqa nulluf de fhrpe ciuffuerac regnaturuf: U refpiuamurad fhrpS
Dauid :unde exorcufeft fcctm carnem mediacor dei u bommii bomo Xpuf lefuC
Non autem babec fcnptura qct m plenfqi Laciraf codicibuflegicur: dirumpec dnf--
regnum Ifrael de manu cuafed ficuc a nobif poficum eft inuencii m Grecifdirupic
dommufrcgnuabirraeldemanucua:ucmtelligai;demanutuaquodeablmiel'
Popu!i ergo Ifrael perfonam figurategerebac bomo ifte:qui populufregnii fueraC
amiffuruf Cbnfto Iefu dommo noftro per nouum ceOamencum non carnaliter fed
fpincaliter regnacuro • De quo cum dicitur u dabic illud proximo ruo i ad carnif
cognacionem ld refertur. Ex Ifrael enim Xpuffecundum carnem: unde fciSaui.
Quod uero addicum efc bono fuper te : poceftquideminceiligi melionce. NamK
quidam fic fut mterpretati : fed metiuf ficaccipicur bono fuper ce: uc quia ille
bonuf
eft: ideofic fuper te: mxcaillud aliud propbeticum. Donecponam omnefmumcof
cuof (iib pedibuf cuif. In quibuf e U Ifrael cui fuo pcrfecucon regnu abftulit Xpuf

13 14 15

23 24 25 26

&gt; rvr r"

Quaiaf -ueru. i!Uc &amp;- I fraet m quo dolufuon erac:quoddam quafi f-rumencu
paleaif
illaru . Nam uciq; inde eranc Apoftolmnde coc marcyrefquorum pnor Scepbanuf:
mde coc Ecclefie qf A.poftoIuf Pauluf comemorac in couerfione eiuf magnif-icacef
deum:de qua re non dubtco incelligendum e(Te:quod fequitur: u diuidetur Ifiae! m
duo.in Ifrael fcilicec inirmcum Xpi: 8. ifraeladberencem Xpo.m Ifraeladancilla:
ec Ifrael ad [iberam percmentem. N» lfca duo genera pnmum fimul eranc: ueluc
Abraa adbuc adbererec ancille i donec ftenhf per dei grarid f ecundaca clamarec
ence
ancillam &amp;. Filium eiuf Propcer peccacil quideSa'om6if:regnance filio
eiufR_oboa:
fcimuf Ifraelmduo fuiffediuifum: atq: ica perfeueraffe babentibuffingulifpartibuf
R.egeffuof donecilla genfi ora a Cbaldeif eflec mgeti uaftan6e fubuerfa^acq: traf/
lata.' Sed boc quid ad Saulem . cum fi cale aliquid comminandum effcipfi Dauid
fueric potiufcomminandum'cuiuf erac filiuf Salomon . Poftremo nunc mter fe gef
Hebrea diuifa no efbfed mdifFerentcr in eiufde erroriffotiecate difperfa per
cerraf.
Diuifio uero il!a;quam deuf fub perfona Saulif illiufregm u populi figura gerecif:
eide regno populoq: minatuf e^ererna atq: fmucabilif figmficaca c- per boc qct ad/
ludlum e: u no couercet: neq: peratebic cuqm n6 e ficuc bomo-uc penueac eu.ipfe
mmac.:S_ pmanec.Idc.bomominaC:_-: no permanecm6 auce deuf que no penicec:
ficuc boiem. Vbi n.Iegu.:&lt;]&gt; eu pemteac:mucacio reru (ignificac imucabili
pfcietia
manence diuina. Vbi ergonon percmeredicitur: nonmucareincelligitur.Prorfuf
infolubilem uidemuf per bec uerba prolata diumicuf fuiffe fencentia: de ifta
diuifioe
populi Ifrael 8. omnino perpetua. Quicuq enim ad Xpm cranfierucuel tranfeuc:
uel cranfibunc mde: eranc mde fcd'm dei prefcientia: non fecundum generif bumani
unam eandemq: nacuram.Prorfiirquic.urtq: ex IfraelicrfadberencefXpo pfeuerac
in illo muq erunc cum eif Ifraelicif qui eiuf mimici ufq: m fine uite bumf ee p
r .ftuc:
fed in diuifioneque bic prenuntiaca eft perpecuo permanebunc-- Nibil emm pde.t
ceftamentum uecufde moce S/na m feruicucem generanf: nifi qa refhmonui pbibec
teftamento nouo- Alioqn qdm legitur Moyfefuelame fuper corda eoru pofitum
eft. Cum aucem mde quiiq: cranfienc ad Xpm: auferetur uelamen. Tranfeuntium
quippe mtentio ipla muratur de uecere ad nouum:ur non la quifq: incendac accipe
carnalem: fed fpincalem felicicacem. Fropcer quod ip r e magnurPropbecaSamuel
antequnxiflet R_egcSauI:quando exclamauir ad dommu pro Ifrael 8_ exaudtuic
eum ■ U cum ofFerrec bolocauftum accedecibufalienigemfad pugna cocra populu
dei :conuic dommuf fuper eofs; c6fufi func: u offenderuc coram Ifrael acq: fupacl
func:afrumpfic lapidem unum u ftaruic illum mter Mafpbac nouam u uecerem: ec
uocauic nome eiuf f_bnezer qct e Latme [apiradiucorn. Ec dixic. urq: buc adiuuic
nordommuf Mafpbac incerpcat: intecio.Lap.riUe admcoru mediecareSaluaconO
per quem cranreun dum eft a Ma^pbac uecere ad nouam: ld eft ab lncentione qua
expertabac? in carnali regno beacitudo Falla carnalifad mcencionem qua p nouu
cefcamencum expecftacur m regno celorum beacitudo uenllima Tpincalif. Qua cjrn
mbil efl meliufbuc uTq: adiuuac deuf

&lt;Jpe promifliombufad Dauid m filio eiuf que nullacenufm


SaIomone:Sed pleniffimemueniuncur inCbnfto.&lt;rC-viu.

IAm nunc uideo efle monftrandum :qutd lpfi Dauid:qui Sauli rucceflit m regnu:
CUiurmucacionefina[iriI[amucaciofiguracaert:propcerquamdiumicurcuncTra
( didU-cunrta confcnpca funrdeurpromiferic quod ad rem:de quaagimufpercmec.

ii iiii|iiii ii

1 2

III llll|llll II

Cum Kegt Dautd mulra profpera prouemflec: cogitauit facere deo domu icempM
illud ralicecexcelleaffime dtffamacCi: qct a regeSalomoefilio eiufpoirea f-abncacii
eft. Hoc eo cogicance facTum efb uerhum domtni ad Nacban Propberam: quod
perferret ad R-egem. Vbt cum deufdixtfler &lt;f non ab tpfo Dautd fibt ediftcaretur
domuf neq; per tancum tempuffe m^daffccutgin populo fuo:uc fibi fierct domuf
cednna : K nunc mqutt bec dicef feruo meo Dauid. bec dtcic domtnuf omntpocenf.
Accepi ce de outli outum ;uc effef{ ducem fuper populum meum Ifrael: V- era cecum
m omnibufqurbufrngrediebarrf:tv extermtnaut omnefinimtcof cuofa f-acieciuuec
feci ce nomtnacum fecundum nomen magnorum qui func fuper cerram. Ec ponam
[ocum populo meo Ifrael:»; planrabo illum si inbabtcabicfeorfum: u non follicicuf
enc ulcra; u n6 apponec f ilruftniquicacifbumiliare eu.ficuc ab micio a diebufqbuf
c6fttcui ludtcef fuper populum meii Ifraels &amp;r requie cibi dabo ab ommbuf
inimiuT
cuif u nunctauic ribt dominufqiomam domum edrftcabifipfi. Ec eric cum tmpleti
fuerinc dief.cui dormtef cum pacnbuf tuif Si fufcitabo femen tuum poft ce qui enc
de uentre tuo:(iJ reparabo regnum eiuf Hic edificabit mibt domum nomini meo:B
dtngam cbronum eiufufq; tnecernu. Ego ero tlli i patrem te. lpfe enc mtbi m filiu.
E c fi uenertc iniquitafilliuf:redarguam tllu m utrga utrorum u tn taclrbuff
iliorti
bominum:mtfericordiam aucem meam nonamoueam ab eo: frcuramout; a qmbuf
amoui faciem meam. tt fidelifentdomufeiuf: ac E_egnum eiuf enc ulq: mecernurn
coram mtac cbronufeiufenc erecTufufq; inecemu. Hanc ergo ra grandf ppmiffrone
qui pucac in Salomone fuiffe compleca :mulrum errac. Axrendic emm qo" dicTu e bic
edificabic mibi domunvquonra Salomo templu tllud nobtle flruxic: ec nd accedit:
f ideufertc domuf eutf u regnum eiuf ufq: tnecernum coram me. Atrendac ergo ec
afpictatSalomdif domum plen^ mulienbuf aliemgenif colenttbufdeof falfof; sc lpfii
ab eif R egem ahquando fapientem m eandem ldolacnam feducTum acq: detecTum:
et non audeat exifhmare deumuel boc promtfiffe mendactcer: uel calem Salomone
domumq: eiuf fucuram non potuifle prefcire. Non bmc aucS deberemufambtgere:
nec fi non m Xpo dommo noftro qui facfhtf eft ex femme Dauid fecundum carne:
tam utderemufifra complertme uane atq: maniter bic alium aliquem requiramuf
ficuc carnalefludei. Nam se lpfi ufqiadeo filiu quem loco ifro Regt DauidpmifTu
legunc incelligutncJ furfleSalomone.-ut eo qui promrfluf e rata ta manifefracrone
declarato.adbucmirabilicecirarealium fperare fe dicanc. Fadca eft quide nonuIU
imago rei fucure ecia in SaIomone:t eo q&gt; cemplu edificautc U pace babutc
fecundu
nomen fuu. Salomon qppe pacificuf eft Lactne:&amp;: i exordio R-egnt fut
mirabilirer
laudabiliffuic. fed eadem fua perfona per umbram f ucun prenuctabar etia tpe Xpe
Xpm dommum noftrti: non exbibebat. Vnde de illo queda tta fcnpta fur: qTi de
ipfo ica pdicTra finc: da fcnpcura facTa ccia rebuf geftif ppbecaf quodammc) in eo
figuram delimac fucuroif Na preter [ibrof diume bifrone ubi regnaffe naracun
Pfalmufecta fepcuagefimufpnmuf titulo nominif eiufmfcripture: m quo ta multa
dicunt: queomnmo ei conuemrenon poffunc: domino aucem Cbnfto aperciflima
perfpicuitate couenmnc; ut euideccr appareac q&gt; m illo figura qualifcuq;
adiibrara
fit: i ifto aucem lpfa uertcaf prcfcncaca. Notum eft enim quibuf cermmif R-egnum
conclufum fuerac Salomomf Ecramem eoPfolmo legicur ucaliaracea:dfiabicur
a mari ufq; eid mare: Si a flumine ufq; ad termmof orbtf terre. quod t Xpo uidemuf
impleri.Af[uminequippedominandifumpficexordium:ubibapcizatufa lobane:
eo demonftrante cepi c agnofa a difcipultf: qui eum non folum magiftrum i uerum

::l llll| XWll l|l :: llll|ll n


13 14 15 16 17

22 23 24 25 26

^^^^^^^w

eciam dommu appeltaueruc. Nec ob aliud uiuence adbuc patre fuo Dauid regnare
Salomci cepicquod nuiti eorumregum concigicmift uc bmc quoqi fac.fetuceac:n6
cfle ipfum quemPropbecia.ftaprefignac:quead eiufpacrem loqu.c' dicenf.Ec enc.
cum impten fuenncdiefcui^ dormiefcum pacnbuf tuinfufcicabo femen cuumpofc
ce qui eric de uencre cuo i u preparabo regnum illiuf. Quomodo ergo^propcer id qct
fequicur:Bic edificauic mibi domunvifteSalomonpucabicur propberaruf: ec non
pociufpropcerid:quod precedic^cum impleci fueric diefcui u dorm.efcum pacnbuf
cuinfufcicabo femen tuum poft ce: atiufpacificufincelligicur efie prcmifluf qu. non
ance ficuc ifte fed poft morcem Dauid prenunciacufeft fufcicandur; Qt.alibecenim
I6gomcerpofico ccmpore lefurXpnftufueneric: proculdubio poft morcem reg,r
Dau.d cui ficuc e t promiffur eu uenire oponebac , q ediFicarec domu dno non de
' tigmra: lapidibuffed de bomimbuf qua'f illu edificare gaudemuf Huic n.domu,
dicic kpoftoluf boceft fidelibufXpi.Templum emm deifancTum b qct eltil uol.
ttQuam r,milifin pfalmo.txxxvm.fic propbecia de Xpa lufque
m K_egnorum [ibrifNacbanpropbecancepmiccunt;. (j C.viiu.

yj~\ B-opter quod u m Pfatmo. txxxvm. cuiufeft cicuturmcelleclufipfi Ecbatt


yj Ifraetice:commemoran C ' promiflioef dei facTe K-egi Dau.d:*: iftirque i libro

(TCegnoru func pof.ca.queda ibi fimitia dicunc.ficuc fc.unjm Dau.d feruo meo ulq!

' mecernu pparabo fem£ cuu.Ec icerfi.Tunc locucufef . afpecTu t.ti.fcu.r: u


d.x.rt..
pofu. ad.ucor.u fuper pocencem: U exalrau. elecTum de ptebe mea. Inuen. Damd
feruum meum^oteo fanclro meo unx. eu.Manufen.m mea aux,t.ab.c ei, -M bracbiu
m ei cof orcabic eum. Non profic.ee inimicufin eo: U f iliufmiquicacirno apponec
nocere zx.u conc.dam.mmicofe.urafacie.pr.ur:&amp;! eorqu.oderuceunvfugabo. tx
uencarmea u mirencordia mea cum ipfoiK m nom.ne meo exalcabttur cornu emi.
Ec ponam m man manum eiuf u m Fluminiburdexceram eiuf.Ipfe inuocabic me
pacer meufercu.deufmeuf^ fufcepcor ra[uc.r m ee. Ec ego pnmogenicum pona illu:
excetfumapud R.egefcerre.Inecernu feruabo.tl.m.fencord.amea: * ^ am £?
meum fidete , P r..Ecponam m fecutum fecuti femen eiuf * ibronu eiuff.cuc d.el
ce.i.
Oueomn,adedominoIeruince[t.guncurrubnom,neDau,d:propcerforma^u.

qcTam de remine Dauid idem mediacor deiaflumpfe ex uirgme.Cocmuo ec.a duic


de peccanfMiorum eiufcate atiquid: q ua[e m Kegnorum l.bro pofcum eftue qR
deSalomone procl.u.ufacap.cur. Ib. naq, boc eft .n Regnorum t.bro: &amp; f, uenenc

unde .Ilud &amp;ne tecieent,rXpormeor.Quod quid eft a!iud:q nelefenpif: In plalmo


mqu.cfa.. emrie^e »ea* iuu!.e.uWn6 abutaueric:r..uft l c.armearpbpana/

f UgeU.fdeI.cTa eorum:m.re„cord,am aucem imeam non d.rpergam ^ab ^eo. No dwt


abf.r:cum[oquerecurdef,I,.re 1 ur:nonde.pro:fedd,x.cab ? :quodbeneincefccTu

c,ue opurefTec buman.rcorrecft.6.burreruaca m,rer.cord.a diuimcurcoercen. fed m


m eXrpore ac mcmbnfquod populureiufeft.Ideo m libro Kegnoru .n.qu.car
em ctacurm P ratmo aucem f,I,orum e,uO uc mcdl.gamurdeiprod.c, quodamodo

II |!lll|lll III

llll lllll|llll III

,ix

quod de eiufcorporedicicur. Propcer quod eciam tpfe de celo cum corpufetufquod


func fidelef etufperfequereturSauIuf: Saule mquit Saule qd me perfequenP Deiii
in cofequetibufpfalmtmeq: nocebomqc Cuencate mea: neqippbanabo ceftamecu
meum U queprocedunc de [abufmeiO nc&gt; reprobabo. Semel luraui m fancTxj mej fi
Dauid menciarud efb nequaq Dauid menciar. Solec enim fic loqui fcnpcura. Qutd
aucem non menciacur:adiungic: Bi dicic. femen eiufmecernum manebic: Bi fedcfeiuf
ficuc fol m confpectu meo:S£ ficuc tuna perfecta mecemum: V. ceftif m celo fidelif.

llQii^ diuerfa acta fmc m regno terrene Hiemfarem


abufquepromileracdeufutmteKigere!; promiflionir

uerccaOai aIcenufBj:gif.£ R.egm gloria pcinere{[C.jCi

iPoftbecrancepromiffionifualidiflimafirmamentamepurarenrfmSatanicie
compleca:ranq id fperarecurmec muemrecur: cu uero mquic repuli ci etad
~nibi[um deduxtf! i domme. Hoc qutppe factu eft de R_egno Salomonifm pofcertf
eiufiufq: ad euerfioem ipliufterrene Hierufalem: queK-egni eiufdem fedeffuic: ec
maximeipfiufceTnpIi[abem:quodfueracaSa[omone conftrudhim. Sed neobboc
putarecur deufconcra fua promiffa feciue^concinuo fubiecit. Diftulifti Xpm cuum.
ISIon eft ergo il!eSa(omon:fed nec lpfe Dauid:fed dtlacufeft Xpufdommt.Cu eni
Xpi dicerencur omnef Regef myftico i[[o cbrtfmace confecrati; non folum a R-ege
Dautd u deincepf: fedabillo etiamSauIe qui populo eide B-ex pnmufeftuncTui.
Ipfe quippe DautdeuXpm dommiappeliac:eraccameunufCbriftufueruf cuuf
illi f iguram Propbecica un dhone geftabanc: qui fecudum opinionem bommu qul
eum purabanc m Dauid uel m Salomonemcetligendum: differebacur m [ongum:
fecundum aucem difpolicio n&amp;n dei uenturuf fuo cempore parabacur. Interca dum
lUe difFert5:qd factu fic de regno cerrene Hierufalem ubi Iperabat: uciq:
regnacuru*:
fecucurifte pfalmufadiunxic^atqiaic.Euercifti ceftamencum ferut cup propbanalti
m cerra fanclicatem eiuf: deftruxifti omnef macenaf eiufpofuifti muninoef etufin
formtdmem. Diripuerunc eum omnefcranfeuncefuia: facftuf eft opprobnu uicinif
lui f Exa! cafti dexceram mtmicorum eiuf lucundalrt omnefmimicof eiuf. \uerciftl
adiucorrum gladu eiuf &amp;£ no efopiculacuf ei m beilo. Diffotuifti eu ab
emundacioe:
fede eiuftn terra colltfifti. Mmuifti dtef fedifeiuf.-perfudifti eum m conf ufione.
Hec
omia ueneritc fup anctlla Hterufa(e:i q regnaueruc nonullt ecia filu Itbere:R_egnu
tllud cenentefin difpenfactoe ccporali:Regnu auc cetefttf Hierufale cutuferac filu
m uera ftde babencef u m uero Xpo fperancef Quo auceifta uenermc (iiper iilud
E-egnu : index £ rerii geftaru fi legac :btftona.

([De fubftancta populi deiqueper fuccefftonem carmfm Xpoe:qui


foluferuendianimamfuamabmferifbabutcpoteftacem. (EC.xi.

Poft becautem ifta propbetaca^ad precandum deumPropbera conuertilur:


fed u. ipfa precacio propbecatioe.Vfquequo dommeauertiff fine: fubaudic
actem tuam '. ftcut a[ibi dictcur ufquequo auerciff aciem tua a me.' Na ideo qdam
codicefbicndbabecauerttf: fedauertenfquaqponitincelligi.-auerafmifencordil
cuam quam promififti Dauid. Quod aucem dixtc m f inem:quid £ nifi ufq: m f mem !
Qur fmifmtelligenduf eft ulcimum tempuf: quando m Cbnftum leliim eciam gef *
illa e credicura: ante quem finem tlla f len oporcebac: que fupermf erunofa
def[euic&lt;

[ Tacier

Tm |TTTTTTi TTTT~ iiii n


22 23 24 25

£**&amp;
ppttr que U bic fequit:exardefcec licut igmfira cua: memeco que e mea fubftacia.
Nibil bic meliufquam ipfe lefufintelligicur fubftanna populi eiuf exquo nacura
eft carnifeiuf Non enim uanemquicconftituifti omnefFdiof bomtnum: nifi emm
effec unuf filiuf bominif fubftancid ifrael: per quem Filium bominifliberarent:
multi
filn bominummane uciq: confticuci effenc omnef filn bomtnum. Nunc uero omnif
quide bumana nacura per peccacum primt bomiraf ( uamcace: de uencate collapfa
eft. Propcer quod dtcic ahuf pfalmuf Homo uamcaci fimilif fadtufe:diefeiufue[uc
umbra precercunc. Sed no uane deuf c6fticuic omnef filiof bommu: quia u mulcof
a uamcate Iiberac per mediacorem Iefum. Ec quoflibcrandof non effe pra;fciuic ad
uulicatemliberandorum: 8i comparationem duarum inter fe a cocrano ciuicacum:
nSutiqiuane in cociufracionalifcreacurepuIcberrimaacqiiuftiflimaordinacionB
confticuic. Deinde fequitur. Qiiif e bomo qui uiuec: ti non utdebic morcem: eruec
animam fuam demanuinfen' QuifEftiftenifidefubOanciaillaLfraelexCemine
Dauid Xpnftuf lefuf de quo dicit A.pofto!uf:Cj&gt; furgenf a mortuif lam n6 monct:
ee morfei ulcra non dominabicur ' Sic emm uiuic : u non uidebic mortenvuc camen
morcuuf fuerit: fed animam fuam eruenc de manu mfen: quo propter quorundam
folueda peccaca :ue! ifernalia umcula defcederac. Eruic auce poceftace illa de q m
EuageUo dicic ptatcm bat eo ponedi aroma me«i* pcacem babeo ice^ fumedi M.

dSd qaorii perfona' pcmeretnceliigecU fic Fiagitatio


promifforum:de quibuf m pfalmo diacurmbi func
mifencordie cue ancique domine. djCa.xu.

^^f&amp;id ceterapralmtbuiuf: que ica fe babent: ubifuntmtleracionefcueantiqus:


fZ^J domme: quariurafti Dauid m uencate cua? Memor efto domme opprobru
S/ feruorum ruorum.quod contmui m fmumeo mulcarum genctuiqct exprobraueruc
inimici cui domine:quod exprobrauerunc commucaci6em Xpi curucrii ex pfona
dtdca fmc illorum Ifraelitarum qui defiderabanc reddi fibi promiflionem :que FacT:a
effc ad Dauid:an ponufad Xpianorum qui non fecundum carnem fed fecundum
fpiritum func Ifraclice: merico quen poceft. DicTa func gppe ifta ue[ fcnpca cepore
quofuic Etban:de cumfnomineticulum ifteplalmufaccepit: Kidem tempufregnt
Dauid fuit: ac per boc non diceretur ubi func rniferacioneftueantique domineqf
lurafti Dauid in uentate tuamifi eorum perfonam mfe PropberacranfFigurarec:
qui bnge poftea futun eranc:quibufboc tempufeffecantiquu qndo B-egi Dauid
ifta promifla funt. Poreft autem intclligi dictum boc efle propcer muIcafgenceOqfi
XpianofpJrfequebancurPropberam exprobraffeillifpafuone Xpi:qua fcnpwra
commucationem uocac: quoniam monendo immortalifeft facluf Poceft Si comu/
cacio Xpi fectidum boc accipi exprobraca Ifraelicif quia cu eorG fp.-rarec'
fucuruf:
Fddtufelt gentium; 82 boc eif nunc exprobranc miice gencef que crediderunc in eii
per ceftamencum nouum:iIIifmuecuftaceremanencibuf ucideo dicaturmemento
domineopprobrnferuorumtuorum:quianoneofobliuifcence: fed potiufmiferace
dommo:»; ipfi poft boc opprobnum credicun func.Sed ille quem pnufpofui.-coue/
niencior fenfufmibiuidecur: immicifenim Xpi quibufexprobracur q&gt; c-ofadgecef
cranfienf reliquenc Cbriflufmcogrue uox ifta coapcatur:memenco dne opprobrn
feruorum cuoru. Non enim ferui dei nuncupandi func calefludei. Sed eifuerba ifta
conpecuncqm cum gmuefbumilicacef perfecucionum pro Xpi nomme parerent::

Ww

II llll|lll II
II llll|llll II

recordan pocuerunc excelfum regnu femtm Dautd Futfle promi(Tu:a; eiufdendera


dicere non defperando :fed pecendo:querendo:pulfando: ubi llinc mifericordta: cue
ancique domine:quariurafci Dauid in uertcace cua i Memenco domme opprobm
feruorum cuorum:quod ccicinui m finu meo mukarum gentiu: boc e i mterioribuf
meirpaciencerperculi: q&gt; exprobrauerunc immici cui domme: q&gt; exprobrauerunc
commucarionem Xpi cui:non eam pucancercommucacionem fed confumactonem.
Qjtid eft aute" memenco domine ntftuc mirereanf up coleraca pact&amp;cr bumtlttate
mea reddafce[ficudin£ qua uirafci Dauid i uencate cua .' Si auce ludetraflignemur
bec uerba: illi rerui dei calia pocuerunc dicere: qui expugnara terrena Hierulalem
anceijj IelUrCbrirturbumaniturnarcerecur m capciuitacem ducti funt inteiligentef
commucacionem Xpt. quia fcilicec no per eu cerrena carnaltfqi felicicafqltrpaucir
anmf R egtf SaIomonirapparuic:fed ceieftifefXec ac fpiricalirexpeclanda qua runc
Ignoranrmfidelicarggciumcumdeipopulum exu[cabacar.qimru[cabaceecapciuu:
quid aliud q Xpi commucacionem fed fciencibufnercienrexprobrabat? Ecideo q£
fequicur: ubi pfalmurifte c6c[udicur:benedicTio dommi mecernu fiac fiaDuniuerfo
populo d ei ad celeftem Hierufalem pertinenci: fiue m lllifqm latebac in teftameto
ueten anreq reuelaretur nouu: fiue i bi^qui ta cefcameco nouo reuelaco mamfelce
percmere cernuntur ad Xpm: fatircongruic. Benedtdcio quippe domim in reraine
Dauidmdadaliquod tempurqlirdieburSalomonirapparuic^redmecernurperada
effcm qua cereiflima fpe dicicur Fiac fiat. llliurenim Tpei e confirmacio;uerbi
butur
iceracio. Hoc ergo mcelligenf Dauidaic m fecundo K-egnomm Itbro^unde ad tftu
pfalmum digreffi fumuf u [ocucuf ef pro domo ferui cui in [ongtnquum- Ideo auce
poft paululu aic. Nunc mcipe u benedtc domum ferui cut ufq; mecernum :eccetera:
quia cunc gentcuruferac f iliu:ex quo pgentef eiuf duceret; ad Xpm :per que fucura
erac domuf eiurecerna:eademq: domurdei. Domureni Dauid rjpccrgenufDautd:
domuraucem dei eadem tpfarjpcer cemplii dei.'de bomtnibuffadru no de [apidtbuf?
ubi babicec inecernum populufcti deo Bt indeo fuo:&amp;! deufcfi populo :atq:
( populq
fuo.ica uc deuTfic implenfpopulum luum : Si populufplenurdeo fiio: cum deuf eritf
omnia m ommbuOtpre m pace premtu:q uircurm bello.Ideo cu m uerbd" Nacban
diclum fic:K enunctautc nbt dommurquontam domum edtficabirtpfi.poftea dttfhi
efb m uerbir Dauid : quontam cu domtnuromnipocenr deuf Ifi-ael reuelafh aurem
ferui cui dtcenfdomum &lt;Edificabo cibi. Hanc emm domum &amp;c nofcedtficamurbene
uiuendo-'&amp;i deufuc bene utuamuropiculado. Quta nifi dominurediftcauertc domii:
inuanum laborauerunc edificanceream.Cuiurdomurcum ueneric ulctma dedicacia:
cunc f lec lllud quod btc per Natban locucureft deuf dtcenf. Ec ponam [ocii populo
meo Ifrael: u pSancabo lllum u mbabtcabic r eor(um:8£ no rollictcureric ulcra u ni
apponec fi[iufiniquttatirbumi[iare eu-' ficuc ab imao a dieburcjburccifcitui
tudicef
fuper populum meum Ifrael.

(l A.n promiffe pacif ueritaf ilurcemporiburpoffic


aflcnbtque fubSalomone Huxerunc(IC.xui.


fc-^v Oc cam magnum bonu qmrquirm boc feculo u, m bac cerra fperac: mfipteter
I — jHapic.An quifpiam pucabici paceR.egniSa[omomrtd efie completum.' Pacenl
t qntppe illam fcrcpcam tn umbra fucurt i excellentt predicacione commendac. Sed
buic fufpittont uigilancer occurfum eft :cum poftea q duftum eft.non apponec fituf
iniquicactfbumiltare eum: coctnuo fiibmndtum eft. Sicucabtnttio a dtebufqutbuf

m m^ ~

15 16

^«*OL.

^quih
l.. /;,„.,

confticui Iudiceffuper populum tneum Ifrael. Iudicef nanq: pnuf q ibi R_egef effe
cepiffmc fuper illii populum fueranc c6fticuti:ex quo terram promiflioiraccepic- u
uciq: bumiliabac ei filiufvmqcacifboc e boftifalientgena-per mcerualla cemporum
quibuflegucur pacefalcernafe cum betlif: U mueniunt illic pacifcempora,pIixiora
qSalomon babuic:qui.x!.regnauic annof Na fub eo Iudice q efb appelUcuf Aocb.
Ixxx.anm pacif fuerunc. abfic ergo urSatomoif cempora m bacpmifltone pdicta
effe credantur.Muko mmufiraq: cumflibec B-egifalccriuf. Non enim quifq. eorfi
m taca quanca ille pace regnaumnec unq omnmo genf ilU ita H-egnum cenuic:uc
fotlicica non fueric ne boftibuf fubderetur.quia m tanta mutabilicate reru buroa/
narum nulli aliquado populo conceffa eft canca fecuntaf: ut bmc uice boftilefno
f ormidarec icurfuf. Locufergo ifte qui promiccit; cam pacace ac fecure
babicari6if:
ecernufeft i ecermfq: debetur i macre Hierufalem Iibera: u bi ent ueracicer populuf
Ifrael. boc emm nomen mcerprecaturuidenfdeum. Cuiufpremu defideno pia per.

fidem uicain bac erumnofa peregnnacione dicenda efh

ijjDe ftudio Dauid in poficione pfalmorum, tLC.xiui.

R.ocurrence tgtcur per cempora ciuitace der prirno m umbra futun m cerrena
fcilicec Hterufale regnauic Dauid. Erac auce Dauid uir m cancicif erudicuO
-jm barmoma muficam n5 uulgan uolupcace fed fideli uoluncate dilexitieaq: deo
(uo qui ueruf eft deuf myftica rei magne figuranoe feruief U diuerfo'-f nomie
fonoif
racionabtlif moderacufq: concencuf concordi uanetate compacTram bene ordinace
ciuicacifinfmuacunicacem.Deniq: omnifferePropbena eiufm pfaImife:quofcen/
tumqumquagmca Uber c6cmec:que pfalmorum uocamuf In quibuf ncmulli uoluc
eof folof fadrof effe a Dauid: qui eiuf nomtne mfcnpci func. Sunc icem qui pucanc
non ab eo faclrofnifi qui prenotantur ipfiuf Dauid: qui uero babent m ciculif ipfi
Dauid:ab aluffaclrof perfone lpfiuffuifre coapcacof Que opimo uoce Euangelica
Saluaconfipfiuf refucac.-ubi aic:q&gt; lpfe Dauid m fpiricu Xpm dixenc ee fuu dfim:
qmpralmufcencerimufnonufricincipicDixicdommufdominomeofedeadexcnf
meif: donec ponam intmicofcuof fcabellum pedum cuorum. Ec cerce idem pfalmuf
no babec in ticulo ipfiurDautd^fed ipfi Dauid:ficuc pIunmi.Mibiauce" credibiliuf
uidenturexiftimare:gomneriIIorcenrum te. qnquagtntaPralmoreiufopi tnbuuc;
eumq: aliquof prenoraffe ectam nomimbufaliorum aliquid quod ad rem percmeac:
figurancibuf:cecerofaucemnuIliufbominirnomenmticu(irbabereuolui(Te: ficucei
uanecacirbuiurdirpoficionem quamutriacebrofa non camen mane dnf inrpirauic.
Necmoueredebecadbocn6credendu:q&gt; n6 nulloif nomtnaPropberarii qlonge
poft Dauid R-egtfcempora fueruc: quibufda pralmirin eo libro legunc mfcnpca i u
que ibidicunc": uelucabeifdiciuidenc'. Neq: enim n6pocuic propbeticurfpincur
fipbecaci B-egi Dauid bec ecia futuro2fPropberaru noia reueUre:uc R_ex aliqd
qct eoif pfone couenireppbecice cacaret':ficuc JEUx IofarexorcururK regnacuruf
poft annorampliurqua crecencofcuidam Propbete qui ecia facla eiuf futurd pdlXlC
cum fuo nomme reuelatuf eft.

^JSii omnia que m pfalmirde Xpo U Ecctefia propbecand


ad concexcum bumropenrcoapcanda fint. &lt;|C.xv.

)^ Vnc wm cxpeAari a mc mdeo-- uc boc toco tibn buiufaperi&amp; qd m pfelmif


"l I Dduid dc dommo Icfu Xpo ucl eiuf Ecdefu propbewuenc . Ego aurem ut

TTTTTTTTTTTTTTT

II lllll|llll III

nc

boc non ica faciam ficuc uidec' ipfa expetftacio poftulare ■ cjuifiam in uno
fecerim:
:opia q lopia magifimpedior. Omma emm ponere uicadeplixiracifcaufapbibeor.
uereor autem necum ahqua elegero-mulnfqui ea noueaic uidear magifnecef&amp;ra
preceriffe.Demde qa cefcimomu quod proFer£ de concextione conuf plalmi. debec
baberefufFrdgium.utcercenibilfic^qcteirefmgreCirinoomniafufFrdganc^nemorc
cetonu ad re qua uolumuf tanq uerficuiof decerpere uideamun ueluc de retrograda
carmme quod no de reilla fed de alia [ongeq: diuerfa repenacur effe confcnprum.
Hoc aucem uc m quocunq: pfalmo poflit oftendi: exponendufeft tocuP- qct quaci
openffic- Si aiiorum Si noftra uolumina m quibufboc fecimurfacifindicac.Legac
ergo illa q uoFuenc si potuenc:»; {ueniec quoc Si qnra rex Dauid idecpPropbera
de Xpo ec eiuf Ecclefia propberauent:de R.ege fcilicec 8C ciuicace quam conduiiC.

&lt;TOe uf que m.ximi. plalmo ad Xpnftum a Ecdefiam


percmencia:auc apercedicuncur.-auc cropice(j£.xvi.
QValibet enim de quacunqi re proprie fin c atq: manifefte propbetiee tocutioVf:
_necef(e eft uc eif eciam cropice mifceant; :que maximeppcer cardiorefin :cruc
docTronbuf labonofum difpucandi exponediq: negocium. Quedam camen Xpm SJ
Ecclefiam ipfa pnma facie mox uc dicune':ofcenduc.8i fi ex ocio reft-at exponJcia:
que m eifminufinteiiigucur. Quale illud eft m eodemPfalmorum [ibro. Emclciuic
cor meu m uerbum bonum: dico ego opera mea H_egi: [ingua mea calamuf fcrib.E
ueiociter fcnbentif. Speciofufforma pre fiiuf bominu^diftufa eft grana m [abufcuif:
propcerea benedixic ce deuf lecernum. A.ccmgere gladium ruum circa femur tuum
pocencifTime. Speciema&amp;puIcbncudmecuaancedepfperepcede&amp;regna.Propcer
uencatem Bi manfuecudme Si lufticia : 8C deducec te mirabilicer dexeera tua.
Sagicte
tue acute potenciflime:popu[i fub te cadenc m corda inimicozf regif Sedefcua deuf
m feculoip fecula:uirga direcftioif utrga regni cui. Dilexifti lufticia li odio
babuifti
imquitate:propterea unxic te deufdeuf tuufoieo exultationifpre participibufruir.
Myrrha st gutca Si cafia a ueftimeiifcuif a domibuf eburneil" ex qbuf deiedtaueruc
te filu regu m bonore tuo.Quifno bic Xpm que predicamuO Si i qul credimuf-
quamlibec fic cardufagnofcat-'cum audiac deum.-cuiuf (edefeft m iecu'a fecutorum:
Si uncT;u a deo utiqi ficuc ungicdeuf no uifibili fed fpincali atq: tceliigibiii
cbrifmd/
te '. Quifemm tam rudif eft m bac religione uei cam furdufaduerfuf eiuf fama loge
Uceq: diffufam : ut Cbriftum a cbnfmace.bcc eft ab unctione appeilatum effe non
nortc? Agmto autem B_ege Xpoaam cecera que bic cropice didta fuc: quomodo fit
fpeciofufformaprefiliifborninunvquadam tanco magif amanda atq; mirada qnca
minufcorporea pulcbncudme: qutf gtadiuf eiuf: que fagitte u cetcra ifto modo non
propne fed tropice pofica:iam fubdicuf ei qui regnacppcer uericace Si mafuecudme
Si mfticiam mquirac ex ocio. Demde a r piciac eiuf Ecclefiam caco uiro fuo fpincalt
connubio K diumo amore contuncTam:de qua dicitur m uf que fequuntur. Afhcic
regina a dexcnftuif m ucfticu de auraco ; circunatmcTa uane«ire. Audi fiha Si uide
Si mclina aure cua:8c obliuifcere populum tuu Si domu patnfcui. Quonia cocupiuic
rexfpeciem cuam: quiaipfe eftdommuf deufcuuf; s^adorabunceum filu Tyriin
munercbuf. Vuicum tuii deprecabunrur omnefdimtefplebifomnifgloria eiuffilie
regifincrinrecufinFimbriifaureircircunamicrtauarietace. Afferenrur regt uirgmef
poft eam :proxime eiuf affcrentur tibi ln lericia u exulcacione: adducent m tcmpiu

:: llll| lllllll l|l : llll|ll n


13 14 15 16 17

III llll|llll llll|llll llll|llll llll|ll


23 24 25 26 ;

29 30 31

^cgcc

regif.Pro pacriburruifnaci functibt Filiucofcicuefeofprincipcffuper omnem rerra,


MemoreferuncnoTnimf tui dommeun omni generanone u progeme. Propcerea
poputi conf icebuncur cibt mecernum U in feculum feculi. Non opmor quenqua ica
jefipere:uc bic aliquam muliercula predican credac acq: defcnbpcoiugem uidelicec
illiufcm dtdlum efl. Sedefcua deuf in fecula feculoribuirga diredhomfuirga regnl
rui.Ditexifti lufticiam u. odifti imquicaceimpropcerea unxic ce deufdeuf cuufolea
exu!taci6ifpre parcicipibufcuif: Xpnftuuciq:preXpriiciamf.Hi funcemm par/
cicipefeiuOex quoru momnibufgencibufumcace acq concordiafici(raregina:licuc
ec m alio pfalmo de tlla dicicur:ciuicafregif magm.Ipfa eft Syon fpincalicer Quod
nomen lacine mrerpretacum eft fpeculano. Speculacur emm fucun feculi magnum
bonum: quomam illuc dingicur eiufmcencio. I pfa eft U Hierufalem eodem modo.
fpintaticer unde mulca lam dixtmuf. eiufimmica eft ciuicaf dyaboli Babylon qua;
confufio mcerprecacur. ex qua camen Babylone regma ifra m ommii gentiu gene/
racione Uberacur* a peffimo rege ad optimii rege :id eft a diabolo crafic ad Xpm.
Propcer quod ei dicicunobliuifcere populum cuu u domu pacnf cui.Cmuf ciuicacif
impie porcio func Ifraelice fola carne non fide:immici etiam ipfi magm bmufregif
eiufq: rejtneAd ipfbfenim uemenf&amp;! ab eif Xpnftui ocafuf: magifaliorum facTuf
eft quof tion uidic in carne. Vnde p cuiufda pfalnu propbecia dicit ipfe rex
nofter.
Eruefmedeconcradicaionibufpoputi: confticuermeincapucgennum. Poputuf
quem non cognoui: feruiuic mibmn audicu aunf obediuit mibi. Populuf ergo ifte
gencium quem non cognouic -X.prirtufprefentia corpora'i: m quem camen Xpm
fibi annunciacum credic:uc menco de illo dicerecur i obaudicuaunf obediuic mibt:
quia Fidefex audicu eft:ifte mquam populufaddicifuenf u carne u Fide Ifraelicif:
cimcaf eft deaque ipfum quoq: fecundum carnem pepenc Cbnftum:quando in folif
ilhrifraeticiffuic. I nde quippe erac uirgo Maria^i qua carne Xpufuc bomo effec:
' afiumpfic.Dequa ciuicace pfalmuf aliuf aic. MaterSy6 dicecbomo u bomofacfcuf
efb m ea:&amp;! ipfe fcidauic ea alcirTimuf.Quif eft altiffimuf m'i deuf.' A.C per
boc Xpuf
deufanceq in illa ciuicace per Manam fieret:bomo ipfe m PacriarcbifKPropbettr
fundamc eam. Cum igicur buic regine ciuicaci dei caco ance didtum fic perppbetta
quod lam uidemurimpIecum:pro patnburcuirnaci func cibi fiItt:c6rticuefeorprin/
cipef fuper omnem cerram:ex filnf quippe eiuf fuper omnem cerram func prxpofici
prmcipefcum conficeantur ei populi concurrencerad eam conFeffione [audireterne
infeculumfecuIiiproculdubioquicquidbictropiciriocutioniburrubobrcuredKftum
eft.quoquomodoinceHigacurdebecbifreburmanifertiflimifconuenire.

i]X)e iifque ad facerdocium Xpt in pfalmo cencefimonono:


ecdeiifquefpfaImo.xxi.adpaffioneipriurrpeclac.flC7-xvii

r^TSut etiam in illo pralmo ubi facerdorXpurquemadmodu bic R_ex apnflime

T^J predica&lt;?:dixic dominufdomio meo fede a dexcnfmetf: donec pona mtmicof

/cuoffcabellum pcdii tuorti :federe Cbnfcurad dexceram dei pacrifcredi^nd uidee i

Eiufeciaminimicofponirubpedibureiurn6dumapparet.Idigicapparebicirine:

' ' nunc boc uere credicur •• poft mdebicur. Verum boc quod requicur:uirgam uircunf

(ue emittet dommuf ex Syon.dommare m medio tmmicorum cuorum:icadarum

eftmcnonroluminWelitcrSzinfeliciterredetiamimpudencernegec.Eciprigppe

Facencur mimici ex Sy6 mifram FuifTe le^m Chnfh.-quod euangeliii nof uoramuf:

II llll|llll II
II llll|llll II

xc

ec cam uirgam uircual eiufagnofcimuf. Dommari uero eum in m edio imrmcorum


"uorum udem ipli mcer quofdommat' denctbufa! catefcendo at mbil aduerfuf eum
uatedo ceftancur.Demde quod pautopoft dicic. lurauic dommuf:&amp;: non pemcebic
eu: gbufuertifimmucabilefucuru effefignacqct adiungir,':cueffacerdofinecernu
fcctm ordme M elcbifedecb ^excocj tam nuf q eft facerdocium ec facnficium Scim
ordmem Aaron:&amp;! ubiq: ofFert: fub iacerdoce Xpo:qct procultc Metcbifedecb qndo
bfidixic Abraa:quifambigere pmiccu;-de quo &amp;! ifta dicanc' &gt;. Ad bec lcaq:
manifelta
referuncunque paulo obfcunufm eodem platmo pofica func: quequomodorecte
incelliganc':in noftrif lam populanbuffermonibuf nocum fecrmuf. Sic U m illo ubi
. . pafliomf fue bumiticacem per propbeuam Xpufloquicur dicenf. Foderunc manuf
meaf u pedef meof: dmumerauerunc omma ofla mea. Ipfi uero confiderauerunc ec
mfpexerunc me. Quibuf ueiq: uerbifm cruce corpuffignificauic exrerum manibuf
pedtbufq: confixif 82 ctauorCi cranfuerberacione cofoflif eoq: modo fe fpectacutum
confiderancibuf 8£ contpiciencibufprebutfle. Addenf ecia diuiferunc fibi ueltimenca
mea:K fuper ueftem meam miferuc forre. Quepropbeciaquemadmoduimptecaftc:
Euangelica narrac biltona. Tunc pfecto a[ia recte u mceltigucur que ibi mmuf
aperce dicta func: cum congruunc ufque ranra manifeftacione clarueruc prefernm
cu U i!Ia:que non crdnfacfta credimuffed prefencia cocuemur. ficuc m eode pfalmo
tegunc' canco ance pdtcta tra nuc exbibica :a coco orbe cerrarii cernuneMbi enim
paulopoft dictt:.c6memorabunt:'&amp;:c6uerrent:ad dfim umuerfi Finef cerre .&amp;;
adora/
bunc m cofpectu etufomfpacrte genciu.qni domimeft regnu:&amp;: lpfe dfiabte'
genetu.

(J^epfa[mo.iti.&amp;: de.xl.ee de.xv.ecde.Ixvti.mquibuf


morfec refurrectio domint propbecantS.CCxvut.

Mf \R refurredtione quoq: eiufneqq pfalmorum oracu'a tacuerune. Na quid elc


/\^_ Jktiud quod tn pfalmo cercio ex perfona eiufcamc J :ego dormiui ec fomnu cepi:
V ee exurrexi quonia dommuf fufcepic me '■ An forte qutf q ica defipic:uc credac
ueluC
attquid magnum nobifmdagare uoIuilTePropbecam: g&gt; dormienc ec exurrexenc:
nifi fonufifte morfeec: u euigilacio refurreclrio^qua deXpo fic oporcuicppbecari?
Nam u m quadrageftmo mulco manifefttuftd oftendtcur: ubi ex perfona eiufdem
mediaconfmorefolico ranq precenta narracur'que fucura propbecabant;: quoma'
que uencura eranMam m predeftmacione tt preiciencia dei ueluc facta eranpqma
cerca eranr.IniTnicimqcmeidixeructnalamibi: quando monecur&amp;: pibic nomert
eiuf ! Ec (i mgrediebacT uc uiderec:uana locucu e cor eiuf congregauic lmquicacent
fibiEgrediebatur foraf&amp; loquebacur fimul f unum: aduerfu me fulurrabac omnef
immici mer aduerfum me cogicabac mata mibruerbu iniquti conftirueruc aduer/
fum me. Nunquid qui dormic: non aduciec uc refurgac '■ Hec cerre ira pofica funC
uerba: uc mbil aliud dixifle mcelltgac q fi dtcerec: nunqd qut moricur nonadnciec,
uc reuiuifcac : Supenora quippe demonftranc morcem lpfiuf cogtcafle u dilpdfuiHe
tnimicoreiuf &amp;: boc aclum efle: per eu qui ingrediebac' uc uiderec-K egrediebac
uc
proderec.Cui aucem bic no occurrac ex dilciputo eiuffacftufcradicor Iudaf.' Quia
ergofactun eranc: quod motiebant:'.id eft occtlun eranceum: o^endenfiUoCuax^
maticia f ruftra occifurofrelurreclurum :fic adiecic bunc ucrfum uetuc dtcerec.
Qutd
agtctfuani : Quod ueftru eft fcetuf meuf fonufenc.Nunqd qui dormicmo aduciec
ucrefurgac' Ec camen cam magnum neFafnon impune Faciurof: confequencibuf

13 14 15

23 24 25 26

^^^^^^^^

a-vii^

indicac uerfibul dicenf. Ecent bomo pacif mee m quo fperaui : q edebac panefmeol ':
amphauic fuper me calcaneum fuum :id eft coculcauic me. Tu autem mqc domme
mifcrere mei u refufcica me« reddam ilhf. Quifboc la negec:q Iudeofpoft paflio/
nem refurrecTrioemcp Xpi de fedibuffuifbelucaftrdge u excidio fudituf eradicatof
uidet' Occifuf emm ab eifrefurrexit: u reddidiceifincenm teporaneam difciptma;
excepro cp non corredif feruac quado utuofec morcnof mdicabic. Nam dominuf
ipfe Iefufiftum ipfum tradicorem fufi per panem porredtum oftendenf ApoflroIiO
bunc eciam uerfum pfalmi buiufc6memorauir:&amp; in fe dixic implecum. Qui edebac
panef meof ampliautc fuper me calcaneum fuum. Quod autem aic m quo fperaui:
non congruic capicrfed corpon. Neq: emm nelciebac eum lpfe faluaconde quo ance
tam dixerac unuf ex uobif diabolufefl :fed folec m fe membrorum fuoru cranlTerre
perfonam : U fibi cnbuere quod eft iHorum' quia capuc u corpufunufefc Cbriftuf.
Vnde iliud eft m Euangelio. Efunuiccdediftif mibimanducare. quodexponenf
atc. Quando uni ex mimmif mciffeciftif:mibi feciftif Se icaq: dixic fpera(Te:qct
cuc
fperauerunc de Iuda difcipuli eiufquando eft conumeracuf Apoftouf Iudei aucem
Xpm quem fperanc.monturum efleno fperant.Ideo quelex acPropbece annun/
tiauerunt: noftrum effe non pucanc:fed nefcio que fuum: qug fibi alienum a mortif
paffione confingunc. Ideo mirabtli uamcate acq; cecicace.uerba que pofuimufnon
morcem u refurrectionem-fed fomnii ic euigilationem (igmficare concendunc. Sed
clamac eifeciam qumtufdecimuf pfalmuf propcer boc locundacum eft cor meum: ec
exu [cauic [mgua meaunfuper u caro mea requiefcec in fpe.quonia n6 derelinquef
anrmam meam m mferno: nec dabif fancTum cuum uidere corruptionem. Qtufm
ea fpe dicerec requieuiffe carne fua: uc n6 derelicta anima (iia i mferno:fed cico
ad
eam redeunce reuiuifcerecme corrumperetur ficuc cadauera corrumpi folenc.nifi q
die certio refurrexit '. Quod utiq: dicere non poflunt de Propbeca et rege Dauid.
Clamac ecfexagefimurfepcimufpfalmuf.Deurnofter deuffaluof faciendi.s; dommi
dommi exituf mortif Quid apertiufdiceretur ?Deuf enim faluofFaciedi.dommuf S
Iefuf quod inrerprecatSaluacor fiue (atutarif.Nf racio nominifbumfbec reddita
eft : quado pnufq ex uirgme nalcerec: dicicu eft : parief f ilium u uocabifnome
eiuf
Iefum :ipfe enim laluum faciec popu[um fuu a peccacif eoru. In quoru peccacorum
remiffionem quoma fanguifeffufuf cfc : non utiq: oportuic eum de bac uica exituf
adofbabere qmorrif Ideo cum dicT-fl elfcdeufnofter deuf(a!uoffaciendt:c6cinuo
fubiundlum eft:ec dommi domini exicuf mortif uc oftenderecur monedo faluof ee
facfcuruf. Sed mirando diclrum eft ec dommi:canquam dicerecur.Tadf eft ifta uica
m orcalium : uc nec lpfe dominuf aliter ab illa exirec: nifi per morcem.
H De plaImo.bcvia.In quo Iudeojf pcinax mfide[itardec[araf.([C.xi3C.

J uc Iudei Ca mamfefhfbuiuf Propbecie teftimomir: eci3 rebuf ad effecTtf


Itam clarum cercumq: perductif omnmo no credac: pfecto i eifillud implec :
rcjuod m eo pfalmo qui bunc fequicur lcnptum.-e.Cum enim u i[[ic ex perfona Xpi
qua; ad eiuf paffionein percinenc propbecice dicerentur : commemoracum eft quod
in Euangeliopatuit.Dederuncmefcam meamfel: U m fki mea dederuc mibi pocu
acecu.Er ueluc poft- cale conuiutu epulafq; fibi buiufcemoiexbibitaOmoxmcuIic.
Fiac menla eorum coram ipfif m mufcipulam: u m recnbucionem u m lcandalum.
Obfcurentur oculi eorum ne uideanc: u dorfum eorum femper incuma. Ec cecera

II !lll|llll II

II llll|llll II

que non optando fun t dicfta fed o prandi fpecie propbecando predidta. Quid ergo
mirum d bxc mamfefta non uidenc: quoruoculi func obCcuraci ne uideanc- Quid
rmrum fi celeftia non fufpiciunc:qui uc m cerrena finc prom dorfum eorum Temper
mcuruarum eft i Hif enim uerbif cranflacifa corpore: uicia figmficantur ammoru.
Ifta de pfalmifboc efb dePropbetia regifD.iuid facifdicfta fic.utaliquirmoduffic.
Ignofcanc aucem qui bec lcgut : K cfl dta itia noueruc^ de ufque forcaffe f irmiora
me pretermififleuel mteUigunc:ueS exiftimanc.non querancur.

(1 De ILegno ac merico Dauuhfc de Mio ipfiuf S iloimne^eacf


jjpbecia que ad Xpm pcmenfinueniif.uel ( eiflibrifqfcripcir
ipiufcopuland:uetineif:quori^iurefre:n6 dubia S.tfCxx.

i Egnauic ergo Dauid m cerrena Hierufalem fifiufceIercifHierufalem:diuma


_J mulcum ceftimomo predicacuf quia u delicla eiuftanca piecace fupaca fiic g
( falubernma penicendi bumilicacem :uc proriuf mrer eof fic de quibufipf/e aic.
Beaci
quorum remiffe func iniquicacef: u quorii cecta func peccaca. Pofc bunc regnauic
eidem populo uniuerfo Salomon eiuf filiuf- qui uc fupra dicftu eft pacre fuo uiuete
cepicregnare. Hicbonifiicnrmalorexicurbabuic. Quippefecuderef: quefapietifi
ammoffacigant: magifbuic obfuerunc £j profuic ipfa fa piScia ecia nttc u demcepf
memorabiliOsctuncIongelaceq: laudata. Propbecaffe ecia ipfe reperic' m fuiflibnr:
qui crerrecepci func in aucoricacem canomcam. Prouerbia Ecdefiafler: Cancicum
canticorum. AJu uero duo-quorum unuf fapi&amp;ia: alcer Ecclefiafticuf dicitur:
ppcer
eloqun ncmullam fimilicudmem ucSalomonif dicancur obcmuit confuecudo: non
aure efTe ipliuf non dubicanc dodtioref. eof camen in autoncatem maxime occide/
ralif antiquiturrecepic Ecclefia. Quoru m uno qui appellac^SapienciaSalomonif:
paflio Xpiaperciflimepropbecacur.Impu qppe incerfecfrorefeiufeommemoraniJ
dicencefOrcunueniamufluftum quomam infuduifeft nobiO U cficrariuf e operibuf
noftrif u mproperac nobif peccaca !egif:K inf amac i nofpeccaca difcipline noftre.
Promictic fe fcienciam dei babere:8i filiu dei fe nominac^factufg nobif m
craduffti/
onem cogicauonum noflraru. Grauifeft nofcif eriam dd uidendii .-quonia difTimilif
eftaIiifuicaiIIiufecimmutateuieeiuf.Tanquamnugacel"eftimatirumufabif[o:K
abfhnec fe a unf noftnfquafi ab immundicuf Proferc nouiffima lufcorii: u gtoriac'
patrem fe deum babere. Videamufergo fi fermoerilliurueri fuc. ec cempcemuf que
uentura func illugc fciemurque erunc nouiflima illiuf Sienim luftuf eft filiufdei.-
ru/
fapiec lllii Si iiberabic eii de manu concranoif .Concumelia ec cormero icerrogemuf
illum:ucrciamufreuerenciamilliuf:ecprobemurpatienciamipfiur:morteturpifriraa
condemnemufeum. Enc emm ei refpecftuf in fermombuf illiuf Hec cogicauerunc
ec errauerunc . exccecauic enim illof malicia eorum . In Ecclefiaftico aucem fidef
gencium futura predicitunftomodo. Mifererenoftndominacordeufomnium:et
immicce cimorem tuu fuper omnefgentef ExcoIIe manii cuam fuper gencefalienaP
cc uideanc pocenciam tui. ut ficuc coram lllif fandtif icacufef i nobif ica cora
nobif
magmficerifin illif ajagnofcancce fecundum quod nof agnouimufce'quianoneft
deufptf r ce domine. Hanc fub optandi et precadi fpecie propbetia per lefuXji m
uidemufimpletam. fed aduerfuf concradicftoref non canca auconcace proferuntur
quefcnpca no func m canone ludeoif.In cnbufuero ulifquorSalomoiree coftac
ec Iudei canomcofbabent: ucoftfdacuradXpm u Ecclefia pertinere quod inaf

:: llll| \W\\ l|l llll|ll n


13 14 15 16 17

23 24 25 26

^^^^^^^^

^!=&lt;

eiufmodi repencur operofa difpucano neceflana e(t:que nof ulcra g oporcec fi nune
adbibeacur.-excendit. Tamen q, in Prouerbuf [egicur uirofimpiof dicere :ab(c6da/
mufin cerra uirum luflu iniufte:abforbeamufuero eum-' cangmfernufuiuence: et
auferamufciufmemonade cerra:poffeflionem eiufpreciofam apprebendamuflnon
ica obfcurum eft:uc de Cbrifto sc poffeflione eiuf Ecclefia fine [abonofa
expoficige
non poflic incelligi. Tale qppe aliqd ecia dnf ipfelefuf per Euangelica parabolam
oftendic dixifle malofcolonof Hiceftbaa-ef Veniceoecidamufeum: ecnoflraeric
beredicaf. Icemq? lUud ln eode Iibro quod iam anre perftrmximuf: cu ageremufde
fterili:quepepenc fepcem: non mfi de Xpo ec Ecclefia mox uc fuenc pronunciaru
confueuic mce'.ligi: ab ufqui -Xpnftu fapienciam dei efle nouerunt. Sapiena edtfi/
cauicfibidomum:ecfuffuIficco[umnaffepcem: immolauicfuafuictimaf: mifcuicin
cracere umum (uu.sc parauic men r am fua . Mific feruof fuofconuocanf cii excellen
predicacione ad cracerem dicenf Qiufeft infipienf diuercat ad me.Ecmopiburfefu
dixic. Venice sc maducate de mcifpanibuf.ee bifcice uinum quod mifcui uobif. Hic
cerce agnofcimufdet fapienam : boc eft uerbum pacn coecernum m ucero uirgmali
domumfibiediftcaflecorpufbumanum:&amp;; buictanq capici membra Ecclefiam fub/
lunxiffe: marcyrii uictimafimmolafle-menlam in umo ec pambufpreparafle. Vbl
apparec eciam ad facerdociu fcctm ordmem Melcbifedecb mfipiecef ec mopef fenfu
uocafle. quia ficuc dicic Apoftoluf: mfirma buiuf mundi elegic deuf uc confunderec
rortia. Quibuf eciam tamen mfirmif quod fequitur dicic.Derelmquice infipienciam
uc uiuacif; ec quence prudenciamucbabeacifuicarn.ParcicipemaucemfienmenGc;
illiuf: ipfum eft mcipere babere uicam. Nam sc m alio Iibro qui uocatur EcdefiaftS
ubiaic: noebonii bomini mfi cjj maducabic&amp;bibec:qd credibihufdicereinrelugtc':
9 quod ad parnctpacione menfebuiufptinec:qua Sacerdofipfe mediacor teftamect
noui exbibec fecundum ordine Melcbifedecb:de corpore&amp;fanguinefuo^Idemm
facnficiii fucceflic ornibufilliflacriFiciif uetertf ceftameci: que immolabancf i
umbra
f ucuri. Propcer quod ecia uocem illa m pfalmo cncefimo sc nono eiufde mediaconf
per propbeciam loquentifagnorcimuf Sacnficium ec oblacionem noluifti: corpuf
aucepfecifti mibi: qapro i(lifomnibuffacrificiif&amp;!
oblacionibufcorpufeiufoffercur
ec parncipancibuf miniftratf. Nam iftum Ecclefiaflren m bac fencencia manducadi
nc bibedi qua fcpe repetit plunmuq: comedac-- no fapere carnalef epulafuolupcanf
facifillud oftEdic ubi aic. Meliuf e ire in domfi [ucfluflqad domu pocuf. Ec pau[o/
poft.-cor inquic fapienctii in domo ludcuflK cor tnfipiecium m domo epularii. Sed
ttlud magif comemorandum exiftimo de boc Iibro-'quod pertmec ad ciuicacefduaf:
una diaboli: sc alcera Xpi: 8C earti regefl diabolu sc Xpm. Ve cibi cerra (quic
cuiuf
rex adolefcenfl tc prmcipeftui mane comedunc. Beata tu cerra cuiuf rex cuuf filiuf
mgenuorii:&amp;; pnnctpef cui m tempore comediic m forcicudie sc non in confufione.
A.do(efcenc£ dixic diabolu:ppcerftu[ticia&amp;: fuperbia sc cemencatem sc
peculantia:
ceceraq: uicia que buic ccati aflblenc abundare. Xpm aiic filiii mgenuoif fandroif
fcilicec Pacnarcbaru percinenciii ad Iibera ciuicace.-ex quibuf eft i
carne^pgemcuf.
Pnncipefilliufciuicatifmane manducancef id eftante boram congruam:quia non
expecftac opportuna que ucra e in fucuro feculo felicicace: feftmancer beari buiuf
fecub celebncace cupientef PrincipefaucciuiracifXpurepufnd fallacifbeatitudtf
patiencer expecfranr. Hcc aic rn fortitudme sc non m c6Fuflone:quia no coffallic
fpefde qua dicic Apoftoluf fpefaiic non confundic. Dicic sc pfalmuf Etenim qui ce
expecftancmon confundene. Iamuero canncii canttcoru fpiricalifqueda fan ctoif

I llll|llll llll|llll II

I llll|l

S^C&amp;tzn pofcSaWone R.egeTHebreorum uix muemunf.per aliq i


VJdodtotc fuoif rerdue geftarii ■ qct ad Xpm et ad Ecdefia pcmeac j

x^

euolupcafmenau.i c6tug.o iU.ufIUg.r=* R-egrec.utcactOqcte Xpul fc Ecclefia.


Sed bec uolupcafallegoncif ttgmimburinuoluca e=uc def.derecur ardetiuf: utdeacq,
lucundtuO^appareac fponfufcui d.cie' in eode cacico:eqcardtlextc ce:&amp;: fponfa
quc
ibiaudicicaricarmdeliciifcuir.Tacicemulcacranrimurcurabuiufopifcerminanai.

4LDe H-egibur pofeSalomonem fiuem Iuda: r.uein KnA4lC.xxu

ij enygmata
c ppbecaffe:
fiue fluda fiue i Ifi-ael. Sicn.appellace fiit .Utufpopuli parceOex quo ppcer ialo/
moniToffenra cepore f.!.i ei U r Roboam qui pacr. fucceffic m regnu: deo umdicante
diuirure.Proindecriburdecgqraccep.cH.eroboaferuurSa[omo.rRexeiuliba/

mana coThcucur: pprie uocabant' Ifi-ae[ .- tju.rboc umuerfi lliiurpopult nome eet
Duaburuero cnbubufi Iude TciUcec u Bemami.-queypcer Dauid ne penitufregnu
ftirpifeiuf fuiffec eradicacuTemanferac fiibiacecerciuicaci Hierufale: Iuda; nomen
fuit:qa ipa erac cr iburuii Dauid . Bemami uero tribufalrera ad ide regnti ficuc
dtxi
perc.nenrerat:unde fuicSau! B-ex ance Dau.d. Sed fimut ifte due cribufucdictu
g Iuda uocabant'.-&amp;: boc nomme difcernebant' ab Ifrae!: q&gt;
appel[abant';pprie dece
cribufbabecerruu rege. Na criburLmi qm racerdocalir^ic: dei non regu remmo
mancipaca:cerc.adecima numerabatMorepb quippe unuf ex duodecim FiUifLirael:
nonuna ficuc ceten fingulaffed duaftr.buf f ecic: Effre u ManafTen. Verucn ecia
tribufLemad regnu Hierofblymttanu pertmebacmagif ubi erd| dei templunt cui
ferutebac.Diuiro igic' populo pmurregnauic ( Hterufale R_obo.SR.ex Iudafiliul
SalomgiOe. I Samana Hieroboa R_ex Ifrael feruurSalomontr Ec cum uoluifiet
Roboa canq cyranmde diu.fi; pctfdlmf betto pfeq: pbtbicuf e populurpugnare ea
f racnburruifidicece deo pPropbeta Te boc fecilTe. Vii appuic nuflu i ea re uel
Regil
Ifrael uel populi f uiffe peccacufed uolucace diii umdicacifimpleca fuifle. Qua
cog/
mcapfucraq: irer fe pacaca cdqeutc.nfi.n.religtonifred R.egm fuerat fadta diuifio.

il De Hieroboam qui impietate Idofacrte fitbdicum fibt populura


profanauicm quo ramen non deft-iuc dmf&amp;:OTbe.iarinfbirdre:
et multorrub Idolatrte cnmtne cuftodtre. &lt;IG XXU.

^ — I Erum E-ex Ifi-ael Hieroboaimence puerfa x\6 credeTdeo que uetacg JJmiffd
^Jtfibi regno:d atoqpbauerat:timuit neuemcdo ad templti depqct erac i Hie/
mfaieiquo fcd"m dtuma legem facnf icadi caufa untuerfe t[lt genti uemendum fuic:
feducerecur ab eo poputuf &amp;; ftirpi Dauid canq K-egio (emini
redderecurunfticuic
ldolatrtam tn regno fiio:&amp;: populum det fecum fimulacrorum culru obftrtcTum ne/
Fanda tmptecace decepic. Nec camen omntno ceffauic deufnon (blum tllum Rege:
uerum eciam (ucce(Tbref&amp;: impiecactfimtcatorerpopulumq: ipfiim arguere perPro/
pbecaf ISIam tbi excicerunt et magni dli mfignerqi Propbete : qui etiam mirabma
mulca fecerunc: Heliaf ec Helifeufdircipulur etuf Ibi ettam dicentt Helie domme
Propbetarcuorocctderuric: alcarta tua ruffoderutrec ego reltdurfiim fo[ur&amp;:
que/
runt animam meam.R.efponrii efc tllu effe:fepcemmilid utrorirqui no curuauerut
genua ance Baal.

^.-■'

23 24 25 26
^^^^^^^^

2^&lt;

(LDeuano ucriufq: K_egm Hebreorum ftacu :donec ambo populi


m capciuicacem diuerfo cempore ducerenii.reuocaco poftea luda
m R-egnu fuii:qct nouiffime f romanoif crafuc poceftate. Gxxm.

Eeq; m regno luda pcinece ad Hierufate: ecia fuccedentiti R_egu ceponbufnc»


Fuerilc Propbecetficuc deo ptacebac eof miccere uel ad prenunciandu qd* opuf
l eracmel ad cornpienda peccaca precipiendaq: uiftiaa. Na u iltic u fi [onge mmuf
g m Ifrael:cn exticeruc R-egefq (uif (pieracibuf deii grauiter offenderec:&amp;
mode/
ranfflagellif cu populo fimiti plecterencur. Pioru fane R-egii merita ibi non parua
laudat.in Ifraelaiic regefaliofmagif atiofmmuf: ornf cfi reproboftegimuf Vcraqi
igic' parf ficuc mbebac diuma puidecia; uel finebac^uaruf^ erigebacpfpericatibuf:
U aduerficacibuf premebatur: U fic afFfigebat? no Iblum excermf: uerii ecta' mcer
fe
ciuilibufbellif uc cercifexiftencibuf caufif rmferrcordia dei uc[ ira paccfcerec:
donec
eiufmdignatioe crefcece umuerfa gefilla a Cbatdeifdebellatibuf no folii fubuerce/
ret; in fedibuffuif: fed etia ex maxfafui parte tranfferret; f cerraf A.ffynorum:
puf
illa parfque uocabatUfrael i rnbubuf dece poftea uero ecia Iudafeuerfa Hierufale
U cemplo illo nobiliffimo. m qbuf cerrif p annof feptuaginca captiuu egicociu.poft
quofmde dimiffa templum quod euerfu fuerac mftaurauic. Ec quifplurtmi eiufm
auenigenaru degerer cernfno babuic cfi demcepf duaf regni parteO U duof diuerfof
m fingulif parcrbuf R-egef fed in Hierufale pnncipefeoru unufeorum erat: atq: ad
dei ceplii qct ibi erac omefundiq; ubicuq; eent u undecunq; poffent:p certa tepora
uemebac. Sed nectunceifbofcefexalnfgetibufexpugnacorefdefuerunc. Naecid
R-Omanorii lam cnbucariof eof 3Cpuf muenic.

C_Deppbecifqui uel apud ludeofpoftrerm fuerur:ue! quof


arca cepufnaciuicacif Xpi euagetica;pdic biftonaOC-xxiiii:

( I ' I ^ co auc ^ '"° ce P ore ex 'l" redieruc de Babyloma poft MatacbiatAggeii tt


V_AZacbana g ruc ppbecauertic U Efdra;no babuerucPropbetafufq; actSal/
uatorif aduencu : mfi aliu Zacbanam pacre lobanif: u Ettzabec eiufuxorem Xpi
naciuicace idpxima-u eo la naco Stmeonelenem u Anna uidua iaq; grandeua: ec
ipfu lobannE nouiffimu:q uiuenifia luuene Xpm non quide futuru predixicfed
cfiicognicu ;ppbet!cacognirt6em6ftrautr.;ppcer qct ipfedfifaic.Lex SiPropbece
ufq; ad Iobanne. Sed ifto2f qmnq; propbetatio ex Euagetio nobif nota efbubi 8i
lpfa uirgo macer dommi ance Iobannem propbetaffe muemtur. Sed banc iftorum
Propbetia Iudei reprobi nonacciptuc.acceperunc aucem quiex eifmnumerabilcf
Euangelio credidertic. Ttic enim uere Ifrael diutfiifeft m duo : diuifi6e ilta que
per
SamuetePropbeca Sauti R-egi e immucabilif prenuciaca. Matacbia uero Aggeum
Zacbana u Efdra:ecia Iudei reprobi i auconcacem canomca recepcofnouiffimof
babec. Suc. n .u fcnpca eorci ficuc aliorti : qui m magna mulcicudme propbecarunC
perpauci:!V fcnpferuc que auconcate canonifobnneret. De quoru predictifque ad
Xpm Ecctefiacr eiufpercinecmonulta mibi ( boc opere uideo poneda effe. Quod
comodiuf fiec adiuuace dno fequea tibrome biic ca ptixu ulceriufoneremuf.
d_A.uretu A.uguftmi Hipponefi Epifcopi^de Ciuicacedei, Liber.XVHi.
De ufque ufq; ad cempora Salu aconf deceecfepce
uolumimbufdifpucaca func. &lt;LCa. pnmum.

I llll|l

II llll|llll llll|llll l

^zcpt

1 E ciuitaCum duarunvquarum dei unaifecult buif eft n\ze~i irt:


tpw nuc e: quancii ad boim genufpercinec.-ecia t(ca peregmvi
I exortu^ procurfu:^ debiciffinitnS me fcnpcurii effe promifi:
fcum priuf mimicof ciuicacif dei qui condicon etufXpo deof fuaf
Ipreferunci ec liuore fibi pnictofiflimo accroacer muidet xpiamf
Iquancumme adiuuarec eiufgracia: refelttffenvquod uolumibuf
Jbecem pnonbuffecl. Debacuero mea: quammodo cfjmemoraut
eriperftrapromifrione:decimumfequencituf quaccuorUbriOambarumefbdigeftur
exorcufDeinde procurfufab bomineprimoiufqi ad diluuium bbrouno.qebuiuf
openrqumtufdecimuf:acqi tndeu&lt;q:ad Abraam:rurfufambe ficuc m ceponbufica
ec in noftnniccenrcucurrerunc. Sed apacre Abraa ufqi ad Regd cepufl.rraeliraif:
ublfexcumdectmumuotumen abfoIuimuO&amp;f indeufq: ad ip(i urtn carne Saluaconf
aduencum: quoufq: decimuffepcimufliber cendic': rolauidec'inmedioftilocucunfle
dei etuicaf: cum m boc feculo non fola cucurrenc: fed ambe uciq: in genere bumano
ftcuc ab mici o fimul fuo procurfu repora uariauermc. Verii boc ldeo Fect :uc puf
ex
quo apemorefdei promirfionereffe ceperunc:ufq: ad etufex uirgtne nactutracem m
quo fueranc que promiccebancur tmptenda:fine incerpolacione a cotrano alcenuf
ciuicactrifta que dei eft: procurrenf diftmctiuf appareree ;quif ufq: ad
reueUcionem
tertamenci nouimo in Iumme:red in umbra cucurrenc Nunc ergo qd* mrermiTerl
uideo elfe faciedum:ut ex Abrae remponburquomodo eciam illa cucurreric qnciJ
facifutdecur: accmgam: uc ambe mcer fe polltnc coftderacione legaicium cdparari,

dDecerrene cruicatif regibuf Arq: temportbufquiburexorcu


Abrae fancftorum cempora fuppuca.a conuentunc. (BZ-u.

^^fScterarigicur ufqjquaq: mortaliu difFufa per Cerraf U m locorum quaciflibeC


P^JdiuerficatibuOuntuf tamen eiufdeq: natureiquadam communtone dtftindtaf:
^/unTicacef&amp;i cuptditaceffuarquiburq: fedtacibun dum td quodappecicunaut
nemint:
auc non ommburfufftcit:qa non eft td ipfu:aduerr u feipfa pleriiq: dtuidtc': K pdrf
parcem que preualet-opprimic. Vtdtrtci emm uicla luccumbic: dnacionifcilicecuel
ecta [ibertan qualencuq: pace preferenfac fatuceuca uc magne fuermcadmirationt
qui perire; 8 feruire maluerut. Na m omnibuf fere gentibufquodam6 uox nature
ifta pfonuit:uc fubiugart uicloribufma[l?c:qbufcontigic uinci^q belltca ofBipbana
uaftatione deleri. Htnc Fadtum eft:uc non fine dei proutdencia: m cuiuf poceftace
£uc qfq: bello rubiungec':auc fubiungec:qdam effec regnifprediti: qda regntobuf
fubditi: fed inter plunma regna terrarum tn que terrene utilicaciOuet cupidtcacif
elc
diuifa fociecaf qua ciuicace miidi buiufuniuerfali uocabulo nucupamufduoregna
cermmuflonge cecenfproueniffe c!anora- Affynoru pnmu.:demdeRomanoru:uC
ceponbufica [ocif icer fe ordiaca: acq: diftirta. Na quom6 lllud puf: boc poftenuf
eo modonltud m onence.boc m occidence furrexic.Demq: tn tlliurfine buiufmiciu
cctf-efhm fuic. Regna cetera ceterofq: Regef uetuc appfdiccf lftroif dtxerf. Nmuf
ergo ta fecunduf Rex erac Affyno2f :q pacri fuo Belo fucceflerac: regnitiliufpriniO
E-egi:quando in terra Cbatdeoif nacuf e Abraa. EraCaucreporeillo regniiSicy/
niorum admod u paruum: a quo ille undecunqi doctirfimuf M. Varro rcntenfae
gece populi Romanimrtuc anciquo cfpore exorfiire. Ab bif n. Sicymo2f Regibuf
ad Acbeniefefpuenic:a qbuf ad Lacinofinde ad Romanoffed aii condua Koma^

II llll|in llll|ll: .lll|iii llll| IHIHhMMllllll llll|lll I

10 11 12 13 14 15 16 17

23 24 25 26

29 30 31

^ogoac!

m copdrdtioe regm Aflyrioif pextgua ifl-a memoranc. Quauif AcbemeTerf Greaa


pUtrimu c.aruiffe:Faceac' ecid rd[urciufRomaurb.ftoncurp[urcameFama q reipa.
Nam [oquenrde i[[if Arbenienfium mquic refgefte ficuci ego exifhmoTaciTampIe'

magmficeq; fuerunc. Verum aliquanto mmoref tdmen; q fdma feriirur. Sed quw
prouenere ibt fcnptorum magna mgenta per terrarii orbe Atbemenfium fadla pra
maximifcefcbranc'. Iraeoru qut fecereuircufcantababecur: quantum eam uerbtf

apra

j . -— . b— .w—hww-i - ^-~.l— .. wiii uerDli

pocuere exco lere predara mgenid.CAccedic butc ctmcaci non parua etia [tccenrec
pMolopbifglona: q&gt; ibt potiflimum tafia ftudia uigueriic. Nam quantu attmec ad
tepertu:nu[[ U TiiaiurprimirceponburgA.rf7riorufuit:necca[gge[ateq:difFuru.
Quippe ubi Ntnuf Rex: Bcli filiufiuniuerfa AIia:que totmrorbirad numeif paii
certta dicitur.-ad magmcudmem uero dimidiarepentur:ufcj ad .lbyefinerfubegilTe
tradicur. Solifquippe mdifm parcibufonencirno dnabae': quorcam? eo defuncTro
5&gt;emiramiruxor eiuf eft aggreffa belfado. Ica fartum efb: uc qmcuncp m lUifcernf
popu i fiue Regeferanc.-ArfyrioiC regno dtcioniq, parerenc:&amp;! quicquid
imperaree'
efticerene. Abraa ergo m eo regno apud CbatdeofNmt teponbuf natufe. Sed qfn
refgrecebirtone mulco fucnobiTq Afiyrie nociorefi&amp;; p Grecofad LacinoOacdeiii
ad Romaof q eciS ipfi Latmi fiit :ceporu fene deduxeruc=q gence populi Romai
m onginif eiufanciqcacc rirrtdti fiic:ob boc dcbemufiubi opurg Alfynof memorare
E-cgefuc appareac qucadmodu Bdbyfonid: quafi prima Roirtd cu pegrina in boc
mundo dei ciuiracerxurrac.Refaucem quarppccr comparatione ciuicacifutrmfq;
cerrene (cthcecKK celeflrf buic operi oportec llerere: magmrex Grear&amp;.
Lacimrubt
tpla Roma qfi fecflda Babyfonia eftidebemufaflumere. Quado ergo nacufe Abraa
fecundi Regeferanapud Afiyr.ofNmufiapud Sicymof Cecropf Pnmi «ttemuHi(J
Belufbtc Agialeurfuerut. Cii uero cgreffo Abraa de Babylonia promific et deufex
ilfo magna furura gent£:&amp;: m emf femme oim gentiu bndicTione: Affyrn quarcfi
Rege babebac: Sicyonu qumcii. Apud iliof n. regnabac filiuf Nmt poft matre Se/
miramtde: queabillo mcerfecta perbibec':aufa fitifi macer iccftare cocubicu. Hac
pucac nonulfi cddidi fie Babylone.-qua' gde pocuic inftaurare. Quado auce ue[ quij
codica fuencmfexcodecio [tbro dixtmuf Ftftii porro Nmt &amp;:Semiramidtfq macn
fucceffic m regnfbquida ena ipffi Nmu.-gda uero denuaco a pacre uocabofo Nmii
uocac. SicynioruauceK.egnumcCiccenebacTelexion.Quo regnante ufqadeo ibl
inicia &amp;: [eca teporafuerucmc eii defuncTum ueluccolerec deu:facnficado; U
ludof
ceIebrado:quoreipmiturinrtiCucorferuC.

CLQiiibufregnancibufapud AfiynofaCq: Sicyomof Abrae


cecenano Ifaac depmifiionefitnacufuefipfi Ifaacfexa/
genario Efau u Iacobgemini de rebccca finc editi^ICm.

#^"Y~Viurreporiburetia Ifaac ex promiffione dei natureft: cffcenano patn filmf


V-^Abrae-' de Sara conmge que ftenfif Si anuOam fpem profiramiferac. Tunc ec
Affyrnfquincuf erac R-ex Arabufipfi uero Ilaac fexagenano naci func fi[u gemmt
E!au tc Iacob:quofei Rebecca uxor pepitauo eo^ Abraa adbuc uiu£te:&amp;: cencfi/
fexagmta ecanrannofagence: q expfetifcencfirepcuaginragnq; anmrdefunctufi*:
regnacibufapud AlTynof Xerxe iffo anciquiore qui ecia Ba[eufuocabatur:ec apud
SicyomorTbyridcbo.que gdaTbyrimacbfi fcribiit fepamifregibuf.R-egnfi autc
Argiuorum fimul cfi Abrae nepotiburorcit eft.ubi pnmuf regnauic Inacbuf Sane
q i pretereundfi no tttit:eti&lt;l apt'd fenufcbrfi feptim fin rcgif Tbvnacbi
facnficare

11 [\U ll|lll

^m rr

ii iiiiiiiii iiii|iiii i

IX
Stcyomof fiilere Varro referc . R.egnan«buf porro oclauif regibuf A.rmaTOtre
\fiVri02f:Sicyomojf Leucippo:*pnmoargiuo!fInacbo:dmflocumleacUlaac:
acq: ipfi quoq: eade que pacri eiuf duo illa jmnfic: femmi falicec etufcerra
Cbanan:
um eiuffemine benedidtione cunelaru getiumHecipfa promifTa func eciam filio
eiufnepon Abrae qut eft appellarufprimo Iacob: poft Ifrael: cii la Bellonul Kex
nonurAn&gt;riir^PboroneufInacbiHiuffecudufregnarecArgiuiOLeucippoapud
Sic/omofadbuc permanece. HifceponburGretia fubPboroneo Argolico R.ege:
[egum u tudicioif quibufda clartor eft farta mlWf. Pbegouftamenfracer buiuf
Pboronei lunior cu effec mortuuf. ad eiuf fepulcbru remplii eft confticucum m quo
colerecur uc deufi u ei bouefimmolarent;. Credo bonore tanto ideo dignti pucarut:
quia in regni fitt parte pacer quippe loca ambobuf diftnbuerac tn quibuf eo uiuCce
regnarcnc:irterace!laconrticueracadcolendofdeonccdocueracobfemaritempora
per menfefatqi annofiquid eorum quatenurmccirencuracq: numerarenc.Hecmeo
noua miranterrudefadbuc boimefi morce fubdita deum efie h£t&amp; fiue opinati (Ue
fiue uoluerunc. Nam u Io filia Inacbi fuilTe perbibecur: que poftea Ififappeldca:
uc magna dca culca e m Egypco: quamutr alu fcnbat ea ex Etbiopia tn Egypcu
uemfie H_egina:&amp;! q&gt; lace lufteqi impauencieifqi mulca comoda u
licterafilhcuerit:
bunc bonorem ei babitum efie diutnum pofteaq ibi mortua e(c: ec cantti bonorC:
uc capicah cnmtne reufexifterec:fi quifeamfutflebommemdicerec.

t[_Pecemponburiacob:&amp;fiIii eiuriofepb. (LCuu.

-,^-\ Egn&amp;ibufAnVnoif decfo R-ege Baleo: SiSicyonioif nono Mefappo:q eciS


f~\ Cepbifof a qburda cradic':fi came duu nominii bomo unuffuidac non pociuf

( aleerap alcero pucauemnc f uiffe bomine : q m fuirpofuerunc rcnpciralterii nome:


cu E_ex Argiuoif teraur ApirelTec: morcuufe Ifeac annoif cencu.Ixxx^et reliqui.
gemmorfuofanno^ cenru u uigiti.Quoru minor Iacob pernneTad ctuirace deide
qua rcribimufmaiore unq: reprobato: babebat duodecim filiofi quo-f illu q uocabae
Iorepb : mercacoriburm Egypcu trafeunnburfrarrefadbuc Ifaac auo eorti raucce
uendideranc. Stetit autem ante Pbaraonem Iorepb : quando ex bumilitate qit_m
pertuhc fublimatufert ctt crigmta annotf e&amp;: qffi fomma R-egifdiume
incerpcaral:
prenunauit fepcemubertatirannorfuturof quorti abundanna prepollentem coW
quenteralu fcpte ftertlef fueranc conOipcun: u ob boc eti B_ex pref ecerac EgypKJ
de carcere Iiberatti: quo eum comecerac mcegncaf cafticatif: quam fornter fenianr
male amanti dfie u male credulo dfio menncure: uefte eciam derelt_ra demambuf
atcrabecifaufugienfno cofenfitadftupru. Secudo aucanno fepteannoif ftenliu:
Iacob i Egyptu cu ommbufruiruemc ad filiti: agenrannorcencum u cngmcatae
mcerroganci B_egi ipfe rerpondu : cum Iofepb ageret cngmta ec nouem aAaqfa
(alicet quoragebac qfi a rege bonoracure addiarrepcem ubercanrst duoburfamil.

([De Api B_ege Argmorum :quem EgyptuSerapm


nommatum diumo bonore coluerunc. (fCT V.

tuuf

^f=\ irt?ponburA.rgiuo2f B-ex A.pirnauiburtrafuecT:ari Egypcuubi cumortuul

I | p,„rn.r facTrufe SerapiromniCt maximurEgyptio_f deuf Nomimrauc-butul


( cur noh AprTecia pofc morcefedSerapifappeUamflic: facillimam rationcmVarrO

III llll|lll llll|ll l|llll llll|llll|!ll


13 14 15 16 17

21 22 23 24

^^TT^^fflj^^

2B 29 30 31

^Efcjtnt

reddidic. Quia enim arca i qua morcuuf ponit: qct omef la farcopbagu uocac forof
dicicur grece: &amp;: ibi eu fepulcu ueneran ceperuncpnuf ij cemplu eiufeec
excruccii:
ueJucSorofapifue[Sorapifpmo:de.deuna[icceraucfieriafro[etc6rnucaca:Serapif
dictufeft.Confticutum eft enam de i[[o:uc quifcjf ea fuiffe bomme dixiffec:
capitale
penderec penam. Ec quoniam fere m omnibuf cemplifubi colebantur LfifacSerapif:
erac ecia fimulacrum qct digito labtif lmpreflb admonere uiderec ut filecium
fieret:
bocfignificareidemVarro exifhmac uc bomief eof fuiffe cacerec IHeaute bofque
imrabili uanecace decepta Egypcuf m eiufbonore deliciif aff [uetibuf alebac: qrfi
efi
fine farcopbago uiuu uenerabanc i Apif nS Serapifuocabat:. Quo boue morcuo qm
querebacur:a;repe^ebacu^cu[ufco[o^feIufde:bocealblfqbufdammacu[l^flmI!Icec■
infignicuf: mird ac quidda diumituf fibi procuratu effe credebac- Noenimmagnii
erac demombuf ad eofdecipiendoO pbancalia ca[if caun qua foiacernerenpoftecare
uacce concipienci:acq: pregnanti: unde Iibido matnfactraberet quod in eiuf fetu ut
corpaliter appareret: ficuc Iacob de uirgif uanacifuc ouefs- capreuane nafcerent;
effecic. Quod enim bominefco[oribuf&amp;: corponbuf ueriOboc demonef figurifficTif
faciliime poflunc animalibuf concipiennbuf exbibere.
(fQiio regnanteapud argiuof quoue apud
Affynoflacob m Egypcomorcuuffit&lt;2C.v«.

/ 1 Pifauce rex n6 Egypcioru:red Argiuorii mortuufeft . Egypco.Huicfiliuf

Jt l^r guf fuccefTic m regnum: Ex cuiuf nomme Argi u ex boc Argiui appellati

funt. Supenoriburaute F_egibuf:nondu uel [ocuf ue[ genf babebac boc nome. Hoc
regnance apud ArgiuoO u apud Sicyomof Eradxvapud AfTyriofuero adbuc ma/
nence Baleo: morcuufe lacob i Eg/pco annoif centuqdragintafepte cu moncuruf
filioffuof 8£ nepocefex lofepb benedixiffetXpmqiaptiffimepropbetaflet dicefin
benedicTione ludjcmon deficiec prmcepf ex ludaec dux de femonbufeiuf: donec
uenianc que repofica func ei:ec ipfe enc expectano gentium.fi_egnace Argo cepic
uti frugibuf Gretia:8- babere fegecef m agncukura: delacifaliudefemmibur. Arguf
quoq: poft obitu deufbaben cepic: teplo at facnficufbonoracuf Qui bonor eo reg/
nance et ance i[[um delacuf eft bornim pnuacoa: fulmiaco cuidam Homogyro:ea
q* pnmufad aracrum bouefiunxerir.
(LQuuorum K_egum tempore Iofepb m Egypto defundhifejltCvH.

^-rf^J Egnannbuf kffynoif duodecimo Ermjfco a_ undecimo Si.yonroru P!:mmeo


iw. Fet Argif adbuc mancce Argo : mortuufe lofepb i Egypto annoif cencii &amp;.x.
Poft cuiufmorce populuf dei rmrabiliter crefcefmafic ( Egypco cencumqdragita/
qnq: annoOcranquiUe pnufdonecmorerencqbuflofepbnotuffuerac.Deidequia
muidebaCmeremencifeiuferacq: fufpeclufquoufq: inde liberarei;: perfecutiombuf
affligebat: innumeriOmterquaftamediuinituffecundacamu[tip[icacionecrefcebac:
ec labonbuf premebatur mcolerabilif feruituciO In AfTyria uero sc Grecia per idem
tempuf regna eadem permanebanc.

(iQuorum JFLegum etate Moyfefnatuf fie.&amp;: quo2f


demum iifdem temponbu f fic orta religio. &lt;i C.vui.

OVm ergo regnarec Aflynifquartufdeamuf Sapbruf; &amp;: Sicyonufduodeamuf


OrtbopoIuOs. Crialufqmncuf ArgiuiOnatuf eft m Egypco Moyfef: per que

Illlll|lllllllll|lllllllll|lllllllll|lllllll
12 3 4 5

II

lllllll|lllllllll|llllll

l|!lll|lllllllll|lllllllll|lllllllll|lllllllll|lllllllll|lllllllll[lllllllll|ll

21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

*X

populufdei de renucuce Egypaa „ber«uf£. In qua eu ad der.deradu liu creacorif


auxiUti fic exercen oporrebac. R.egnanbufmemoracil Regibufi fuiflea qu.bufjam
credic'Prometbmfiquem,pptercaferurdeiucoformarreboiefqaopcimurrapimcie
dodtor fuiffe perbibec'.nec tame oftendiC q eiufceponburfuennc fapienccf Fracer
eiufAcfarmagnuf fuifTe alcrologufdiciC. Vnde occafionem fabula muemc:uc cum
ceiaporcarec6angerec:quamuirm6reiufnom&lt;enuncupec':cuiura[iicudmeponur
celi porcacio mcpinionem uulgi uenifreuideaC.Mulcaquoq: alia ex ilUfin Gretta
ceponburc6fingi fabulofa ceperuc.fcd ufq, ad Cecropem regem A.tbemenfium. qiio
reenance eadem ciuicafecia cale nomen accepicuc quo regnance deurper Moyfen
perduxic ex Egypco populu fuu :i*Un func m deoru numeru aliq morcui cecaee
uanaconruecudineacruperfticicie Grecoru.InquiburGirafi regifconiunx MeU/
comice:*; Forbaffiliufeoru g poft pacrS R.ex Axgiuorum rexcuffuic:* fepcimi
regirTnope filiuriafufiK Rex nonurSceneUrfiueSceneleur: uane quippe mdi/
uerfirauconburinuenic'. Hifceponburena Mcrcunurfuiffe pbibec' nepof Aclannf
ex Maia fiUa eiufi quod uulgatioref etia Iiccere pfonac. multaru auce arciu pencul
cUruic:qf u bomimbuf cradidic quo mento eu poft morce deu ee uolueruc fiue etia
crediderunc. Pofterior fuifTe Herculefdicie: ad ea came cepora ptmenf Xrgiuorum
quifnonulU eum Mercurto 6fe"ac cepore. quoffatd exifhmo.fed quolibec cEpore
nanfmc: c6ftat mcer btfconcofgrauefq becanctq Uccerifmadaueruc ambol boief
fuifle^qimorcaliburadiftauicamcomodiufducendabeneficiamuUacocuIennc:
bonorefabeirmeruifie diumor.Mmerua uero loge biTanaqor. Na tpibuf Ogyga
ad locu qTricontfdiaC utrgmali ferc appuiffeecace: unde &amp;:Tnronia nucupata e
multoru fane operu inuencrix:&amp; caro procliuiurdea credica: qco minurongo av\
tnnotuic.Qiiod emm de capice louifnaca caniC:poente fabulifno biftone rebufq:
gefhreaapp!icandu.QuamqGgrgiuripreqnfUeric:cuiurceporibureaadiIuuiuin
magnu fadtu emon lllud maximu m quo nulli bommereuaferuc mfi q in^arcaefle
pocueruc: qp gencium nec grecaneclauna nouic biftona: fed ramen maiufq port ea
cepore Deucali6tffutc: f cer fcnpcorerbifcone no cduenic. NaVarroindeexorfur
g hbrti: cu.ufmenc.one fupenuf fect: et mbil fibi ex quo perueniat ad rerB-omanal
proponicanciqururq Ogygiidiluuium: bocefc Ogygtt f adcti cemponbuf Noftrt
auce qui cbronica rcr.prerucpnur Eurebiufpoft H.eronymufi quiunq: pcedcncel
aliquorbiftoricofin bacopinione fecucirunc: poftannorampUurqcrecencofum
Tecundo A.rg.uorum Foroneo Regeregnace: Ogygu dduuiu fuifTe commemorae.
fed quolibec cpe f ueric lam cfi Minerua canq dea colebaC: regnance Axbenienfibul
Cecrope.fub quo K-ege eaam ipfauet inftauracam ferunc uel conditam auitactm.

(fjjuando Atbemenfium auitaTfic condica.&amp;qua'


caufam no mimf eiuf Varro perbibeae. (£&amp;ix.

Vjf\ Am uc A.tbeneuocarenc'quod cercenommaMmeruaeftquegrece Acbena


JL_£dtcitf:banccaufamVarro mdicat: Cumapparuifrecillicrepeceoliuearbor U
(^ aliotoco aqerup.rrec:R.egepdigiaiftamouerunc. EcmificadApcdlineDeUAica
fciracacum.quid mcelligendu eflet.quid ue faaendu. Ille refpondic q/ olea Minerud
fignaret: unda Neptunnum: tst. (f effec m ctuium poceftace ex cuiufnomine pociul
duorum deorum: quorumr.gnaillaefrentciuicar uocarecur. Ifto Cecropf oraculo
accepco cueromerucnurqi rexufimoreni eircunc m eirdem lociferacuceuam femme

12 3 4 5 6 7

III llll|llll llll|lll l|llll llll|llll|lll


13 14 15 16 17

21 22 23 24
29 30 31

i^cjguX

publicifconrulcationibufinterefrent:ad ferendum fuffragium conuocauic.ConfuIca


igic mulcicudme maref p Nepcunno:femme pro Mtnerua culere fententiaCEc qa
una pluf muenca efb f a;mmarum : Minerua utcic. Tunc Nepcunnuf iracufmannif
flucibufexefcuanburcerrafAcbenienfiupopulacufefc: qmfpargerelaciufquolibec
aquafdiffictle demombufnon eft.Cuiufuc iracundia placarec^criplici fiipplicio dicic
tdem aucor nb Acbemenfibuf affectaf ee mulierefuc nulla ulcenuf ferrenc fuff ragia:
ut nuflufnafcenctu macernum nome acaperec;uc ne quif eaf Acbeneafuocarec. I ca
illa ciuicafmacer ac nucnx liberaltu docTnnaru:&amp;: coc tatomqi pbtlofopboru qua
nibil babutt Gretta clartufacqi nobiliufludificatibuf demonibuf de lice deoif fuoiC
manfs^ femme:&amp;! de utctona per f emmanfemfe Acbenaf nome acceptc. Ec a uicTci
lefa tpfam uxclrrictfuicTunam puntre compulfa e:p!uf aquaf Neptunnt q Minerue
arma formidaf: Na in multeribuf que fic punite (uvu Mmerua que uiceratuxcT&lt;i
efr. Nec affuit fuffragatrtcibuf fuif: ut fuffragto jc defcepf pdica poteftace u
alienattr
filtifa nom;bufmarrum-\cbeneaffa!ceinuocari [tcerect u. eiufdeemerenuocabotu
quam utrt det utcTricem feceranc ferendo fuffragiu de quo faafapparec que U qnca
binc dtci poffenc : nifi fermo ad alia properarec.

ifOltid Varro cradac de nucupacioe Areopagi u diluuio deucaIic&gt;ifl(iC.&gt;c.

fTcamen.M.VarronduuIcfabuIofifaduerfufdeorfidemadbtberefigmentir:
^ne de Tnaieftauf eorum digrac ate xndignum aliquid fentiac. Ec xdeoriec Are/
opagonubi cu Acbemefibuf Pauluf Apoftolufdifpucauic:exquo loco Areopagice
appelUci func cunafcf urbif eiufde uulc inde accepiffe nomen: cp Marf q grece Aref
dicicur.cum bomiadu crimme reufneret: ludicatibufduodecim dufm eo pago feie
fencentiifabfoIutufeft.&amp; quia ubt partfnumeri fencencie futflenc:preponi
abfolutto
damnactoni fbl etar. Sed concra iftam que multo efc ampltuf celebrata opmionS A\t
quadam de obfcurarii noncia Iitcerarti caufam nomtmf buiuf conacur aftruere : ne
Axeopagon Acbemefef de noie Marcif U pagi qfi Marcif pagii nomtnaffe credanc' :
imunam uideltcec nummu a qbuflicigta uel ludicia extfcimac altena^non minuf boc
quod de Marce dtctcur falfum efieaffeueranf:g xllud quod de cnbufdeabuf Iunone
fcilicec u Mmerua u Venercque pro malo aureo adtpifcendo apud ludicemPande
de pulcbncudine excellencia cerrafie narrane': u ad pfacadof ludifdeof g delecTantt
feu uenf feu f alfif iftifctiminibuf futfmcer rbeatricof plaufufcancant; :acep
lalcacur.
Hec Varro non credtdic:nedeoru nacure feu monbuf credac incogrua: u came nci
fabulofafedbiftoricaractonede&amp;cbenaruuocaboloreddenfcancam Neptunni&amp;S
Mmerue Iicem futf Iittertf mfertt: de cuiufnomihe potiufilla ciuicaf uocarecunue
cit
pdigioif ofcencacioe concenderentnncer eof xudicare nec A.poIlo confulcufauderec:
fed deorCt lurgiii fmiendu ficuc memoracaru crium dearti ad Pandem Iupicer: ica U
ifte ad bominefmiccerec : ubi umceret Mmerua fuff ragtif: u i pena fuaru fuffraga/
crtcum umcerec'. que in aduerfamf fuifuinfobcinere Acbenaf pocuic: u amicaffuaf
femiaf Atbeneaf babere n6 pocuic.HifteponbufucVarro fcnpftc regnace Atbeni/
enfibufCranao fucceflore Cecropin uc auc nofcri Eufebiufec Hteronymuf adbuc
eodem Cecrope permanente:dtluuium futc quod appellatum efb Deucalionif; eo cji
ipfe regnabac m earum terrarum parcibuf ubi maxime f acTum eft.
&lt;£Quo tempore Moyfefpopulum det de Egypco eduxenciK Iefu
Naue : qux exde fucceflic: quoJf regCi etace fic morcuuf. flC. xi.

n n^ ii|iii

^m

ii iiii|iiii iiii|iiii i

xc

f=T Oc aucdiluutii nequaq ad Egypcuaccp ad eiufuicmta puenic. Eduxit erga


JLrMoyfef ex Egypca populum dei nouiflimo cempore Cecropif Acbenienfium
(H_egif:cu apud Affyrtofregnarec Aftacadef:apudSicyoniofMaracuf:apud Argi/
uofTnopaf Educlo aucc populo m m6ceSyna dtutnicufaccepca crcdtdir [egjhcjd
uecuf dicicur ceftamenrum: quta promiffionefcerrenafbabec. u per lefum -X.pnfbu
fucurum erac ceft-amecum nouunvquo regnum ceforum promiccerecur. Huc enim
ordmem feruart oporcebac. ficuc in uno quoq: bomine qui m deum proficicud agiei
quod aic ApoftoIuOuc no fic pnufqct fpinrale eft:fed qct animale:pofceafpinca[e.
quoniam ficuc dicic u uerum eft: pnmufbomo de cerra cerrenuf fecundufbomo de
celo ce[eftif|E_exic auce popuIuMqyfefper jnof qdragmca f deferco: u morcuuf
eft annorii cencum u uigimucfi X£m eci3 ipfe propbecaffec p figurafobferuaciona
rarnattu tncabemaculo:8&lt;: facerdono Kfacrificiifiaiiifqi myfttcirplunmifq:
tiudatif.
Moyfi fucceflic Iefuf Nauei u m cerra promiflionif mcroducfrum populit collocauic
ex aucontace diuina: debcUanfgencibuf a quibuf eadem loca cenebantur. qui cum
populum rexiffec poft morcem Moyfi uiginci u feptemannof: ecia tpfe defunfflufe
regnance apud Aflyriofodcauodecto Antuica :apud Sicyomof fexcodccimo Cara:e-'
apud Argiuofdectmo clanaoiapud Acbenienfefquarco Encbcbonio.

tLDefacriff-a!rorumdeorum:queR-egerGrec!ei[[ir
temponbuf mrttcuerunc: qua^abexicu Ifraelde
Egypco :ufq: ad obicu Iefu ISIaue dinumerani;j(Erxii.

Oftbeccepora:tdeabexiculfrae[ex Egypco ufq; ad morce Iefu Niuetper


quem populufidem cerram repromtfiiomfaccepit: facra fuc infticuca dtiffaliifa
Regibuf Grene: que memorta diluuu &amp;:ab eo Iiberanoif boim uiceq: cic erunofe:
modo ad alca: modo ad plana migrantium:folIemnt celebncate reuocarunc. Nam ec
Lupercoru per facram uia afcenfu :atq; defcenfu fic incerprerant;: uc ab eif
figmncan
dicanc boiefq propcer aque mundacione fumma monctu petiuerunc: u rurfufeade
refidencead ima redierunc. Hifceporibuf Dionyfii q enaLiberpaterdicfrufeft:a!
poft morce deufbabicuf.utce: oftedifle Peruci Accica cerra bofpin fuo. Tuc Apollmi
Delpbtco inftituci fitnc [udt mufici--uc placarecur ira eiuf qua pucabanc afHiccaf
effe
fteriltrace grece regicneOqa nct defenderurremplti eiufqct R_ex Danaufcu eafde
cerrafbello iuafiflec incedtc, Hofauce [udof uc infticuerec oracuto ftic
emfadmoniti.
In Atnca uero rex Ericbcbcmtuf ei (udofpnmuf mfticuic: nec ei cancum fed enam
Mmerue:ubt premiti uidronbufoleu pcnebat?: q&gt; eiurprucftufinuencricii Minema'
ficuc mni Liberii tradiir. Per eof anof a B_»ge Xantbo Crecenfiii icuuf apud altof
altud nomen muenimuOrapcapbibet; Europa: U fde geniti B-badamacufiSarpedd
S- MmoO quof magif ex eacie muliere ftltof I outfeffe uulgacii eft. Sed ra'iu deoru
culrorefillud qct de E-f ge CrecefiCi dixtmufbiftonce uenraci -boc atic qct de Ioue
poece cantant^tbeatra cocrepanc: populi celebranr uantcan depucac fabularum. uc
eflec uude [udt fierenc placandifnumintbufecia falfif eorum cnmmibuf Hifcpitttf
HercuIefinTyna babebacur claruf. Sed nimirii aliuf non tlle de quo fupra locuti
fumuf. Secreciore quippe btftona pluref fuiffe dtcunc':&amp;: Liben pacrefs-
Herculef.
Hunc fane Herculem cuiuf mgentia durdccim facfta numeranc- mter qua. Antei
Afn necem non comemoranc &lt;f ea refad atcerii Herculem pernnec. m Oecba mocc
a feipo mcenfu,pdunc futf ItccenO cu ea utrcuce qua mctftra fubegerac^morbu tam-

|in iiiiiii

3 4 5 6 7

ll|llll|llll llll|llll llll|llll II

III llll|llll llll|llll llll|llll llll|llll


21 22 23 24 2'.

^TT^^fflj^^

2B 29 30 31

^C^JLUC

quo languebac fufhnerc no pofTec. lllo cepore uel JtLex uel ponuf Tyranuf Bufirif
fuifdiif; fuof bofpicefimmolabac: quem filium perbibenc fuifie Nepcuni ex macre
Lybia filia Epapbi. Verii non credacur boc ftuprii perpetrafie Nepcunnufine du
accufenc': fed poecif&amp;I tbeacnf cnbuanc' ifta :uc fic unde piacenc'. Encbcbonu
K-egif
A.cbeniefiu:cuiurnoui(limifanirierufNauemorcuufreperic':V(canur^ Mmerua
parencerfuifTe dicucur. Sed quonia Mmerua uirgmc uolunc m amboif concenn6e
Vulcanu commocii effudifie aific feme in cerra;acq: indebommi naco ob ea caufa
ca[emdirunome.Greca.n.Imgua enxcocencio^Cbcbonrerrae. exqbufduobuf
compoficu uocabolu e Ericbcbomufi Verfi qct facendum eft i refellunc Si a luifduf
repe'Iunc ifta docftioref q banc opmi onem fabuiofam bmc exorcam feriic: qa in
cemplo Vulcani u Mmerue q&gt; ambo unii bdbebanc A.cbeninexporicufinuencure(t
puer draconeinuoluruf qui eii fignificauic magnii fucurii: acppcer boc communa
cemplu cii eenc parecefeiufignoci: Vulcam u Mmeruedicftil ee filitimoifcn eiuf
origmem fat ula illa pociufiq lfta defignac hiftona. Sed quid ad nofboc^cum ifhi tn
ueractbuf Iibrif bonuermfcruanc re(igio r ofii!!ud tn fallacibuf ludifdemonef
delectec
impurof.' Quoftametllireligiofitancjdeorcoliic. ic c&amp; deillifbecnegancabomm
eofcriminepurgaren6poffuc:qmludofeirporcenciburexbibecubicurpiceragiic':
que ueluc Tapiencer neganc M birfallifac curpiburdu placancur.ubi eciam li fabula
cantac ta bormnu crtmg e[ numtnu Falfu:delecftari came falfb crimfe:cnme e uerii.

(/ Qualium fabularum fngmenca exorca fint eo tempore


quobebrafludicerpreeileceperunc. &lt;Jj2T xin.

Oftmorce Iefu Nauepopulurdeiludicefbabuirqburcpibufalternaueranc:


apud eof&amp;i bumilicacerlaborup eorum peccacifi 8i prorpencacef confolaciorai
ter miferanone dei. Hif ceponbuff-abu f e facfte (itnc de Tripro! emo qui mbence
Cerere anguibuf porracuf alicibuf indigetiburcernrfrumeca uolando conculertc. Di
mmocauro q&gt; beftiafueritmdufalabyrincbo' quo cum incraflecboierinexecrdbili
erroremde exire no poterac. De cecaunrqj equozc boimq; nacura fueric coiuncfh.
Decerebro qj fir cncepfiferoif camfDePbnxo Si HeEleeiuffbrore qj uecfti ariece
uofaueriir.De Gorgone q&gt; fuenc cnnira ferpenbuf &amp; a(piciecefc6uercebac m
[api/
def.De Be[Eeropb6ce qi equo penmfuolace fic uectufi. qequuf Pegafurdicfture.De
Ampbione q&gt; citbare luauicace[apidermul r enr&amp;:accraxenc. Defabro D^daloec
eiurftlio Icaro qj fibi coapcacirpmnifuolauennc de Edipo: qmonftrii quodda qct
Spmga dicebat: bumana facie qdrupef r oluta:que ab illapponi folebac ueluc iTolu/
bili quefhoe fuo pcipicio penre copulent. De Anceo que necauic Herculerqj filiuf
Terre fuerir: fiprer qct cadefm cerra forcior folerec alTurgere. Ec fi qua force
alia
precermifi. Hefabule ad bellfi ufq:Trotanum ubi fecundumlibrum.M. Varro de
Populi R. omani gecefmic ex occafioe biftonarii que rerueraater geftafconcmec!
ica (Uc ingennrboim ficTte:uc n6 fmc opprobrurnuminu afFixe. Porro auce qcunqi
fmxermc a Ioue ad ftupru rapru pulcbernmii pueru Ganymede:qct nepbafRex
Tancalurfeac: u. Ioui fabula cnbuic. Vel Danefper bymbreaureu appeciffe con/
cubitii:ubi fcelligic pudicicia mulienfauro fuifie corrupca-que ilhrcpiburuel facta
uel ficfta func-auc facfta ab aluf &amp;: ficTtade Icue: dici nonpoceft quancum
mali de
bominii pfump^riiccordituf qf poflcnc lfta pacieter ferre mendacia:que tame etia
Ubencer amplexi func. Qui utiq: quanco deuociuflouem colfic: canco eofiq bec de

llll lllllllll
II llll|llll llll|llll l

tt

illo dicere aufi lunc feuenuf pumre debueruc. Niic uero no Cotu cif:q ifra
finxeriic
iraci non func: fed nili talia figmenta eciamm cbeacnfagerencur: ipfof deofpociuf
iracof babere cimuerunc Hif cemponbuf Lacona ApoIIme pepene:no illum cuiuf
o racula folere confuli fupenufloquebamur: fed ilui que cum Hercute feruc Admen
E_egif armenca pauiffe. Qui cam_ fic i deuf credicuf uc plunmi ac pene omnefunu
eundeq: Apollmem fuiffe opinenc.Tunc 8. Liber pacer bellauic m India:q multaf
babuic m exeracu f emmafque Baccbe appellace fucn6 ca uircuce nobilef ij furore.
AJiqui fone 8_ uiclum fcnbunc iftum Liberum ec umctum.nonnulli ec occifum m
pugnaaPerfeomecubifueric fepuIcufcacenc.EccamSeiufuelucdeinommepim/
mundofdemonefBaccbanalia facra: ue[ pociuf lacnlegia func inftituca.De quorum
rabiofa curpicudme poft d mulcof annoffic Senacuferubuic : uc m Vrbe R_omana
effe.pbiberec.Per eaC-T&gt;oraPerfeuf_-uxor eiufAndromedapofcea cj func morrui:
fic eofi celti e£ recepcofcredideruc:ucimagmefeoJf ftellifdefignareieoifqiappelUre
noibuf no erubefcerenc: nec nmerenc.

tiDeTbeofogifpoetrf. dCTxim'

%&gt;

(^aatt.

Er idem teporifmteruallu exticeruc poere g eciaTbeoIogi dicerenc-quoma


de dufcarmia faciebac fed ralibufdiifq Iicec magm boief: came bo-effuerun.:
mundi buiuf quS ueruf deuf fecic elemeca, Sunc auc m pnncipanbuf 8. pcatibuf
pro uoluncace creaconf ec non fiuf meritif ordinact: ec fiquid de uno uero deo mcer
mulca uana 8. falfa cecmerunc:cokndo cu lilo aliofqui du non funceifq! exbibedo
famulacu qui uni tantum debecur deo : non ei ucicp nte feruierunc : nec a fabulofo
deorum fuorti dedecore etia ipfi fe abfhnere pocuerunc. Ex quorum numero fuifle
pbibencOrpbeunMufeuPLinuf VeruiftiTbeoIogideofcoIueruc:n6r)diifcuIn
fuc.cjuif O rpbeum nefcio quomo mfernif facnfuel pociuffacnlegufpreficere foleac
ciuicafimpioif . Vxor aiic regif Atbam_.nf que uocabac Io: 8. eiufnliuf Melicercef
preapmo fpocaneo m man penertit: 8. opmide boim m deofrefati (iincficut 8. alu
botef eoru cemporu mcer quoffuerunc Caftor B-PoIIux. Illa fane Melicerte matr-
Leucocbeam grea Macrem Matucam Lacini uocaueruc^utnq: camepucac-f dea.

&lt;l_5e occafit regni Argiuorum quo tempore apud Laurecef _

Picuf Sacurni ftliuf regnii pacrifprimufaccepic. (JGxv. "

Er ea c_por_. R_egnum firatti e Argiuorii : cranf latum ad Micenaf unde ftu.


A.gamemno: 8- exorcti eft regnu LaurenciuubiSacurntfi[iufPicufR.egnii
inmufaccepic: mdicance apud Hebreof fernina Delbora: fed per illa dei fpintufid
agebat:na_-Propbeciflaerac. Cuiufppbetiammufapca&amp;qu-iuc poffimufeamffi
dmcurna expofiticie de Xpo demofrrareplaca'. Ia ergo regnabac.Lauretefuciq:.
I calia: Ex qbuf euidennor ducic ongo B_omana poft GrecoOa. cn adbuc Regnui
A.ffynorum permanebat: ubi erat R_ex uicefimuf 8. certiuf Lamparef: cum pnmuf
Laurentum Picuf effe cepifT.c DebumfPici patre Saturno uidermc quid fencianC
talium deorum culcoref: qui eu m negac bommem fuine.de quo 8- alu fcnpferuc: cj
ance Picum filiii luumin Icaliaipfe regnauenc:8_VirgiIiufnononbufIiCt_nfdiaC.
Ifgenuf mdocile et difperrum montibufalcif.
Compofuic:[egefcp dedicLaciumcpuocari. MaluiC.
Hifquoniam latuifTec cucufm onf.

/ pnmi

ll|ii |||| n

iii iiii|in

13 14

II llll|llll llll|[|[| llll|llll llll|llll


21 22 23 24 2'.

mTTPTTTTTTPnTTTTjTl

2B 29 30 31

^xcq3&lt;

Axirea que perbibenc il!o fub rege fuere. fecula.

Sed bec poecica opmenrur effe figmenca^&amp;iPici pacreScercen poctuff-uifTe


afliuerec:
a quo penciffimo agncola muencum Feriic:uc fimo animalium agri fecundarencurs
quod ab eiufnomme (cercufdicTiim efl. unde U bunc quidam Scercutium uocactt
f erunc. Qualibec aucem ex caufa eum Sacurnum appellare uoluennc ■• cercfi eft came
bunc cuifTe Siercen fiueStercucium quem merico agnculcure f ecerunc deum. Picum
quoqi fimilicer eiufftlium in talium deorum numerum receperunc:quem preclarum
A.ugurem sj belligeracorem fuifle afferunc.Picuf Faunum genuiCiLaurencu K-egg
fecundum.eciam ifte deurillirr.Iueftriffuic.

&lt;Q5e Diomede poftTroie excidium m deofreUcoi


cmuf focu cradici limc m uolucref ee c6uerfi&lt;ICx VI.

T 1

F^OfanceTroianubeHu diumofbonorermorcuirbommiburdecu!eruC.Troia
J — Jueroeuerfa Si excidio illo ulqiquaq: caraco puenrq: nonffio:qi u magnicudfe
(^ liu U fcnpcoru excetleubuningutlinfigmcer diffamatii acq: uulgacu efh geftumq;
regnate ta Latmo Fauni f ilio: ex quo Lacmoru R-egnum dia cpic Laurenciiqi
dici cefiautc: Greci uicT:orefde[etamTroiam derelmquecefsi ad propna remeacefi
diuerfifej borredifcladibufdilacerati^accp c6tnci fut: ii. cn ecia ex eifdeorii
fuorum
numerii auxeriic. Na u Diomede fecerucdeu:que pcna diumicurirrogaca pbibec
ad Tuorno reuertiffe: eiufq: r otiofmuolucreffuifle conuerfof: nd fabulofb
poecicoq:
mendacio fed bifconca atcefratione confirmanc. quibuf r.ec deuf uc pucanc fa-clruf
bumana reuocarenacura: uel ipfe pocmc:ue( cerce a loue fuo E_ege canq celicola
nouiciufimperrauir.Qi.in etia templii eiulee aiunr m mfula diomedea: nonlongea
moncegargano a eft m apulia : &amp; boc ccmplum circuuolare atq; mcolere alitef cam
mtrabili obrequio :uc roflrum aqua impIeanc:K arpergac: &amp;: eo fi greciuenennc
uet
Grecorum ftirpe progenicimo (blum qiuecafefle:uerum 8£ fuper aduolare.fi aucem
aliemgenaruidennc fubuofare: &amp;I capica eorti canq grauibuficfhburut ecia pmmac
uutnc-are.Nam dunr&amp;r grandibuf roftnf fatifad bec prelia perbibencur armace.

t05e mcredibilibuf bo im comuracionibufqd Varro credidericdCxvu.

Oc Varro uc aftruac commemorat a[ia non mmufmcredibilia^de Maga illa


Hfamofiffima Grce que fociofquoq: Vlyxifi befharmutauic: u de arcadiburq
C fortecTucfci tranfriacabac quodda ficagnu: acq: ibi conuercebancur mlupofec cum
fimidburfenfper illiurregioirdererca uiuebac. St uero carne r.6 uefierec bumana:
rurlitf poft nouem annofeode renacaco ftagno reformatanc' m boiefi Deniq: etia
nominattm expreflic quenda boiem cii gun-affec de Tacnficio qct A.rcadefimmo!ato
puero deo fuo Lyceo facere (blec-in lupii fuiffe mucacii;&amp;: anno decimo m
figara
propna refticurii i ad pugiifattl fereexercuifle at Olympiaco uicifle cerramme. Nec
idejapcer aliud arbitracur ab bifconcifm Arcadia cale no me afnclum Paml/ceo &amp;:
Iouityceo :nifi,ppcer banc in luporbommum mucacione: q&gt; ea nifi ui diuina fien
no
pucarent. Lupufi n. grece [ycordicic: unde Lycei nome apparec mflexti. R.omanof
eciam Lupercofex illorum myftenoif ueluti femme dicic exorcof Sed de ifta caca
ludificacione demonum nofquid dicamufiquia bec Iegenc:forcaffif&amp;; expedrac:qct
xpianiageredebeanc.-quando incer idola gentium miracula fien afferunr;.' Ecquid
dicemuf nifi de medi o Babylomf efTe fugiendum ; Quod precepcum propbencii ita

^m

II rrrrrrrrn llll|llll l

£C

IpintaUeerinceliigicurucde buiuffeculi ciuirare:que proFedto Siangdord &amp;:bo!m


focteTaftmpioru^fideipaffibuCqueperdilecfhoneoperacunindeumuiuupnaedo
fugiamuf. Quanro quippe m bec ima poceftacem demonum maiorem uidemuf caco
cenaciuf mediacon eft mberendunvper quem de lmif ad fumma corendimuf Si enira
dixenmufea n6 efte credenda: n6 defunc ecia nilc qui eiufmodi queda uetcerciffima
audifle ue! eciS expertof fe efle affeueree. Na u nof cu eemuf in Icalia:audiebamuf
caliade qfda regicieiliaru parttiuubi ftabulariafmutierefimburaf bifmalifarcibuf:
m eafeo dare folere dicebanc quibuf uc Uenc feu poffent uiaconbuf unde m mmenta
illico uercerent; ■ it neceffana queq: porcarenc :poft que perf untfta opera
:icerum ad
fe redtrencmec camen m eiuf mecem fien befcia[em:fed rationale: bumanaqi feruan:
ficuc Apuletuf m librtf quof Aftnt Aurei cttulo infcripfic fibt tpfi
accidirfe:ucaccepca
ueneno:bumano animo permanence afmuf fteret.auc mdicauic:aue ftnxic.

(jQuid credendum ficdetranfformacionibu fque


arce dsmonu bominibufuidenc' acctdere^IC.xviH'

Ec aut falfa func auc ca muficacaiut mento nd credancur. Firmtffime ramen


lcredendum eft omntpocencem deum omnta poffe Facercque uoluenc: fiue tu/
i dican3b:fiue preftandomec demonef aliquid operan fcctm nacure fue pocencia: qa
tl lpfa angelica creacura e: licecppno fic uttio matijna : nifi qct ille permifenc
cuiuf
ludiaa occulta func mulca.-miufta nulla. Nec fane demonef nacuraf creac : fi
aliquid
Cale faciunc de qualibuf factififta uertit? queftio: fed fpeaecenuf que a uero deo
fuc
creaca commurancuc utdeanc' effoquod non func. Modo lcaq; (blum animum: fed
nec corpuf qutdem ulla racione credidertm demonum arce uet poceftace m membra
uel Uniamenca befhalia ueraater poffe conuern: fed pbacafcicumbommifqctenam
cogicando fiue fommado per rerum lnnumerabtlium genera uanacur : sc cu corpuf
non fic corporu camen ftmitef mtra ceterirare formafcapic.fopicifauc oppreffif cor/
poreif bommif fenftbuf: ad aliorum fenfuu nclcioquo meffabili modo figura corpea
poffe pduci: ica uc corpora ipfa boim aticubi laceac: uiufcia qde: fed mulco graumf
acqi uebemenciuf qua fomno fuiffenfibuf obferanf Pbancafticum aucem ittud uetun
corporacu i aticuiufanimalifeffigie apparec fenfibufatienifcdtifq! etia fibi bomo

uidec': ficuc catif fibi uiden poflec m fommf ec porcare onera: que onera fi uera
func
corpora porcani: a demoibuf uc illudat; bomimbuf: parcim uera oneru corpa pcim
mmencoru fatfa cernecibuf. Na quida nofePreftactuf pacn fuo cocigtffeindtcabac:
uc uenenii ittud per cafeu in domo fua fumerec i tc tacerec in lecto fuo qfi
dormief:
q tame' nulto mo pocerac excican. Poft aliquoc auc diefeti ueluc euigi'affe
dicebac:
sc qfi fonia narraffe que paffufeft: caballu fe fcilicet fadTu annona tnceraha
mmeca
baiu[afremi[icibunquedicit;B-ecia:qm ad B_etiaf deporcauic. Quod ica ucnarrauic
factii fuiffe co mpercu e que cii ei fua fomnia uidebant. Indicauic Si aliud fe
domui
lue p noctg anceq reqefcerec uidtffe ueniece ad fe queda Pbitofopbii fibi
nonflimii;
fibiqi expofuiffe quedaPlacomca que ancearogacuf exponere notuiflec. Ec cum ab
eodem Pbilolbpbo queficii fuiffec:cur tn domo etuf feceric quod in domo fua pecftl
negauerac: no fea inquic fed me feciffe foniaui. Ac per boc atcen per imagme pbi/
cafticam exbibicum eft uigilancu qct atcer uidic in fomnif Hec ad nofno qbufciiq!
qualibufcredere pucaremuf mdignu:fed eif referecibufperuenerunc: quofnobifnon
exifhmaremuffuiffe mcncof Promde q&gt; bommefdicui;: madatuq: Jlitcenfadiifuel

TTT^^^^^^^^nf
13 14 15 16

I lllllllll llll|llll llll|llll llll|llll


21 22 23 24 2'.

T^T^TT^T^TmjTT^

2B 29 30 31

^CQOI^

ponuf demonibuf Arcadef m lupof folere conuern : &amp; 9


CarminibufCircelbtiofmutauicVIyxif:

Secundumiftum modum mibi uidetur fieri potuifie quod dixi: li tamen facfhieft.
Diomedeafailc uolucrefqfquide genufearii p fucceuion?,ppagmifdurare pbibec:
non mucanfbominibuf FaclaO fed fubcractif credo FuifTe fuppoficafflcuc cerua pro
Ipbigema regif Agameonif hlia. Neq: emm demdibuf ludicio dei pmiffif buiufmodi
pfhgia difficiliaee poffiit.fed qa illa uirgo poftea uiua reperca e:fuppofitam,p
i'la
ceru^ ee facile cogmcii e. Sotu uero Diomedifquia nuf q fubico comparuerunc: 8_
poftea nullo locoapparueruc: perdecibufeofulconbufangelifmalif n. pro eifauef
occulce ex aluflocif ubt e boc gcnufauiii:ad ea loca pducfle fuc:ac repece
fuppofice;
ldeo credune" effe conuerfi. Quod auce Diomedifin cemplu aqul roflnfafferunc ec
afpergunc: &amp;: q&gt;
bIandiunc'gre«genifarq:atienigenafpfequunt:';mirandiinonefieri
demonii infhndtuiquoic mcereud eft ad quofperfuadere percmec deii Faclum effe
Diomede:ad decipiedofbotefuc falfofdeofcu uendei tiuriamuIcofcoUpKboibuf
morcuif q nec cii uiuerenc uere uixerut^teplifalcaribuffacrificiiffacerdoubuf: qus
omnia cum recta fuuc non nifi um deo umo u uero debenturunferuauic.

(J Quod eo cempore Eneafm Icaliam ueneric!


quo Labdon Iudex pfidebac bebreif. (|C.xvmi.

(^f^ cepore poft capcaTroia arqi delet3:Eneafcti uigmn nambuf qbufporra'


V^lbancur reliquie Troianorum m Icaliam uenic: regnanceibiLauno: «apud
A.tbemenfef Menefteo-' apud Sicyoraof Polynpbide:apud Affynof Ancane. Apud
Hebreofauce ludex Labdon Fuic. Morcuo auce Laano regnauic Eneaf cnbuf
annifeiufdemfupradicftifIocirmanencibufB.egituf nifi qi Sicyomorii laPelafguf
erac:s_ Hebreoru IudexSamfon.Quicu mirabiliter fortifeec:pucacufe Herculef.
Sed 6_ Eneam quoniamquddomorcuufe!cnonc6paruic:deu fibi feceriic Latmt.
Sabmi ena regcm fuii primu Xanrbum fiue uc atiqappellanc Xancbiii:recuteruc
m deof. Per idem tempufCodruf B_ex Atbcnienfiu Pelopdnenfibuf eiufdS bofhbuf
ciuicatiffe incernciendii i£nocufobieaC'8_ facM e. boc md eum predicanc patnam
[iberaire.R-efponfum enim acceperat petoponenfef tuc demu fe fuperacuroOfi eorii
regem non occidiffenc. FeFellic ergo eofbabicu pauperifapparendo: 8_ m lua necem
per mrgia prouocando: VndeaicVirgiliuf. CEc lurgia Codn.
Hunc Acbemenfefranq deum facnhaorum bonore colueruc.Qiiarto Latmorii
R_egeSi[uio Enee fitio non de Creufa: de qua fuic AJcaniufqui ceraufibi regnauic:
fed de Lauma Latim filia quem poftumum Eneaf duicur babuifie.ilAnyrtorum
auce uicefimo 8_ nono Eneo.8_ Metancbo Atbemenfiii fexcodeamo. Iudice aucem
bebreoruHe[yfacerdoce:R.egnuSicyonioif cofumpcueft: qctpannofndgencof
gnquagita^ noue cradid fuiffe porreclu.

UrJeruccenideordimf regm apud Ifraelicafpoft ludicef. Oxx.

/TVO x eifdem per [oga tempora memoraca regnancibuf: Ifraelicaru regnii fmiro

1 1 "c empore ludicum a Saule R_ege fumpfic exordmm:quo cepore fuicPropbeca

rSamuet. Ab ilb igirur rempore bi regefLatmorum efTe ceperunc quofcognoiabar.

Siluiof ab eo qui fittufEnee pnmufdicT-ufeft SiluiuC ceteriffubfecuuf u propna

nomtna imponebancur: &amp;; boc non defuic cognomencum: ficuc Idge poftea Cekref

II llll|lll II

1 llll|l

II llll|llll llll|llll I

J^C

cognominaci func qut fucceMerunc Cefart IuUo. Keprobaco aucem Saulene quifcj
ex eiufftirpe regnarer:eoq: defucto Dautd fucceffic in H_egnu poffc annofaSauIif
imperio quadragmta. Tunc AtbemeTcf babere deinde Regefpoft Codn mrerrcum
deOiceruc: u magiftratuf babere ceperunc admmiftrande reipu. Poft Dauid q eoi
ipre.lx.regnautc:annoOfiIiufeiuf Satom6R.exIfraeItcarufuit.cjilludnoWi(Timu
dei Hterofolymitanu cemptii ccjdidtc. Cuiufceporeapud Lacinofcondtra e.Mba:
ex qua demccpf n6 Lacmo2f fed Mbanoif regef appellan in eode tfi LaCto ceperfic.
Salomoni attc fuccefTic FiIiufeiufRaboa :fub quo ( duo regna populurille dtuifuf
g:8ifingu(eparceffuoffingu!ofregerbabereceperuc.

([ De Regtbuf Lacti.-quorum pnmufeneafet ,

duodecrmuf Miencmuf du f aih funt.dC x xt,

J^tmm poffc EneaiqufdeufeccritundecrH.egefbabutticjuojf nutluffacTuf

_pS_dcuf. A.uecmufaucSqui duodecio [oco Eneafequictrcueecpfbracufinbellai

( ti repulcufmeo- moce: qut eai nuc eiuf nofe nucupatf.deoru cattu qtefftbi
faciebac:
numero e addttuf. Mu fane notueriic euin pretio fcnbere occifu:fed non coparmffe
dixeriicmecex eiuruocabulo appeltacti monte:fedabaduecuauiu diclu aduecinu.
Pofbbucno eftdeuffac1ufitacioniriR.omuturc6dicorR.ome. Interiftuautem
Bi tttum repenunt: Regefduo. quorii pnmuf e utVirgitiano eum uerfu ctoquar.
Proximufilte procafTroiane gtona gencif

Cuiurcempore quia tam quodammo Roma partunebat;:itlud omniii regnorum


maxtmum PLfT/noru fmem tantediucumicacifaccepic.A.d Medorqppecraflatum
cft poft annof ferme mille crecencofquinq^ut eciam Beti qut Nmum genuic:« llltc
paruoc6tencurimpenoprimurRexruic:ceporacompucent;.ProcarauceregnJuit
ance^mutiu.Porro Amutiurfratnrrut NumitonffiliamReamnomme:queeciam
Ilta uocabaf;:Romu[t matre Veftate utrgine fecerat: qu S uoluc de Marce gemtnol'
c6cepiffe:iftomodoffcuprueiurbonoranceruelexcufacef:&amp;adbibmcefargumencu
q&gt; tnfan refexpofitoriupa nucnertr. Hoc enim gcnufbeftie ad Martem extffcimanc
pertinere.-utuideticetideolupacredat^admouirieuberaparuuhr: qutafiliofdomini
fui Marcifagnouit. Quauifno defint q dicant:cii expofiti uagietefiacerScanefda
qua merecricepmii fuiflc coKedof: U pmareiuffuxtfle mamillaf Meretricefaticui/
pafuocabac.unde etia nunc turpiatocaearti lupanananuncupantl.Ec eorpoftea
,; ad Fauftulii puenifie paftore:atq: ab eiuf Acca uxore nutncof. Quaq fi ad argueV
H dum bomine Rege: q eorm aqua protici crudeltcer lufferac: eifmfaabuf p quof cata
ciutcafcondenda fuerac de aqua diumicuf Uberattf: p lactancem feram deuf uolutc
(ubuenire:gd mtrii V. Amulio fuccerftc in regnii Lanale fracer etufNumitorauur
Romuti. cuiuf Numitonf pmoanno c6dita e Roma: ac per boc cum fuo demcepf
id eft Romuto nepocc regnauic.

^Quod eoceporeRomaficc6dica:quoregnum AfTjmorft


mterctdit.quo Ezecbiaf regnautc tn Iudaja. (j C. xxtt.

*^y\ Ama[cifiimatuncc6dita€ciuitafRoma:ue[utatcera Bab^Ion li uetut ponf

_J__/jj[iaBabyI6tr:perqua'deopIacuicorbe:det.elIarecerrard: snnunaTociecaccm

reipublice legumqi perducT^im longe laceq: pacare . Eranc cnim lam populi ualidi

_■ forcef:_- armtf genterexercirace que no facile cederenc: _ cjfopuf effec


mgecibuf

periculif-uaflauoe ucrmq; non parua:acqi borrendo tabore ruperare. Na quado

pTTTl mJiTi nTT ^W &lt;W*\ fm nTjTTh hh hlllhhh

11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 nTn^ Ihllllll lll!|llll III

21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

h^hllJTT^nilW^h^

;xsm^
regnum A.flynoru cota pene Afiam fubiugauic:[iccc bellando fic factum: non tame
mulcum afpenf&amp;i difficilibufbelliffien potuic:quia rudefadbuc ad refiftendu
gecef
eranc: ncc cam muloe uel magn,E. Siquidem poft illud maximum accf uniuerfale
diluuium: cum m arca Noe octo foli bommef euaferunc: anni non mulco ampliuf
q mille cranfieranc.quando Nmu.fA.fiam cocamexceptalndia fubiugauic.Roma
uero coc gcntef onencif ec occidecif quaf Imperio Romano fubdicaf cernimuf no ea
celericace ac facilicace perdomutc:quonia paulaci i crefcedo robuftaf eaf u
bellicofaf
quaquauerfum dilacabathnuenic.Tempore lgicur quo Roma condica eft populuf
Ifrael babebac m cerra promiflionifannof fepcingentof decem ec octo. Ex qmbuf
uigmcifepcem pernnenc ad Iefum Naue. deinde ad cempuf Iudicum crecenn uigm/
tmouem Ex quo auce regefibi effe ceperanc anm erat trecencifexagintaduo:*: rex
cuc erat m luda cuiufnomen erac AcbaZ:ue[ ficuc a[u pucac q ei fucceflic Ezecbiaf:
quS coYcacopcimu &amp; puflimu' Regem Romuli regnafie cemponbuf. In eauero bif
cemponbuf Hebraui populi parce que appellabacur Ifraei. regnare ceperac Ofee.

CI DeSibylla Erytbrea^que fcer aliaf Sibyllafcognofcic:


de Cbnfto euidencia mulca cecmifle. (i C. xxiu.

/*^~] Odem tepore ndnulliSibylla Encbream uaticmatam ferunt. Sibyfiafautem


^— AjVarro pdic plureffuifle nd una. Hec fane Erycbrea Sibylta queda de Xpo

manirefta confcnpfic.que etiam nof pnufin latma Imgua uerfibuf male Iacmif:&amp;;
nd

ftancibuflegimurper nefcio cuiuf incerpretifimpenciam : (icuc poft cognouimuf.Na

utr clariffimuf Flactianufqut ecia procciful fuic: bomo facillime facundie mulceqi

doctnne:cu de Xpo loqueremur :grecum nobifcodicempculic: carmma efle dicenf

Sibylle Erytbree^ubi oftedic quoda [oco m capicibufufrfuu ordme Iicteraru ica fe

babence:uc bec m eo uerba legerenc' Iefuf Xpuf cbeuby of: fotber: Quod eft latme

IefufXpuf dei filiuf Saluator. Hi attcuerfuGquoru pnme [itcere iflu fenfuimque

diximufredduc:ficuc eofquida lacmufexcacibufuerfibufe mcerptacuf beccdtmec.

Iudicu fignum :te[[uffudore madefcec.

E celo Rex aduemec per iecla fucuruC

Scilicec mcameimprefenfue mdicecorbemJ

Vnde deum cernentuncredulufatq: fidclif.

Celfum cum fanctifeui lam cermmo m ipfo.

Sic anime cum came aderunrquaf tudicet ipfe.

Cum lacec mculcufdenfif in uepnbuforbtf.

Reucienc fimulacra uinxuncta quoq; gaz&amp;

Exurec cerrafignirponcumq; polumq;.


Inquirenf cecn portafeffrmgec auemi.

Sanctorum fed enim cuncte lux [ibera camt.

Tradencur. fontef eterna ffamma cremabic.

Occulcoractufreeegenfcunc quifq; loquec ur.

Secreca:acq; deufreferabic pedtoraluci.

Tunc enc u [u ctuf iftndebunc dencibufomnen

Enpitur folifiubar: U cboruf mcenc aftnf;

Soluecur celum : [unanf (plendor obibtc-

Deuciec col[cf:ua![efexco[Iec ab ima.

II llll|llll II

l llll|l

II lllllllll llll|llll l

,i=C

Non erit m rcbufbomtnum:futlime uel aicum.


lam equancurcampifmonref:&amp; ceruU ponci.
Omniacefiabunpcellufconfradtaperibic.
Sic pancer foncercorrentunflummaq: igni.
Et tuba cunc (bnicum criftem : dimiccec ab alco.
Orbegemenffacinufmiferumuanofqilaboref.
Tarcareumq; cbaofmonftrabtt terradebtfcenf.
Ec coram bic dommoregeffiftencurad imum.
B_ectdec e celo ngnifq: 8. fulfurtfamnif

In birUcinifuerfibufdegreco uccunq: tranf Uctfibi nc&gt; pocuicille fenfufoKurrere


q cu ftc ticere que ftic m eorum captctbuf connectunt:&lt;ubi .7. [tctera m greco
poftca
eft:qa nd pocuerunc lacma uerba muentn:que ab eadem [iccera mctperec:K fecencie
conuemrenc. Hi auce func uerfuf cref. Qutncuf u ocTtauufdectmuf: 8. nonufdectmuf
demde ItcceraO que ftic in captcibuf omniu ucrfuii cdnecftencef bo-f crtti que
fcrtpce.
fucmo legamuf fed pro eif 7. Itttera tancj m etfde locif tpfa fic pofica:
rccordemur:8-
exprtmit mqnq- ucrbtf IefufXpufdei ftltuf Saluacor. Sed cugrecebocdtctt^nci
Lacme. Ec ftic uerfufuigitt 8. fepce q numeruf qdratu ternanu Iblidu reddtc.Tna
eni ccr ducta fttic nouc. 8. ipfa noue ii cer ducanr; uc ex Iaco m alcu f lgura
cdfurgat:
ad uigict a, fepce pueniunc. Horii auce Grecortt qumq: uerborum que func IefuO
CbnftufTbeub^of focer.qct e(t lattne Iefuf Cbnftuf det fi.iuf Saluator: fi pnmaf
Uccerafiungaf ericicbcb/ftd e ptfcif. In quo nomie myfhee tnce[[igit' XpuOeo 9 in
buiuf morcalicacifab/fib ueluc m aquariipf unditace utuuf boc c fme peccaco:efle
pocuenc. Hec auc Sib^lla ftue erycbrea:fiue ut qda magtf creduc Cumana: icantbtl
babec i coco carmiefuo cuiuf extgua ilta pcicuta e: qctad deozc f a[fo2t:(iue
factoif
cutcupcmeac-qnimo tcaectacdcra eof: 86 cdrra cuicoref eoif [oqc: uc ieorunumera
depucadautdeat': qpcmencad ctuicace dei. Inferic etta Lactanctufopt liio quedam
ide Xpo uactcmta Sib^fcquifnd expmac cutuf Sed que figtllatim ipfe pofuirega
arbicratuf fu cdm ncftim efle ponedaitanq unii ficplixti: que ille pltira
cdmemorditic
s_ breuta.(_Jn manuftniquafinqt inftdeliu poftea uemec.8- dabuc deo alapaf ma/
r.ibuf iceftif:8_ ipuraco ore expuec ucnacof (pucof Dabtt uero ad uerbera fiphcicer
fandtu dorfti. ^Ec colapbof acciptcnf racebtcme qfagnofcat quod uerbii: uel unde
uentt ut mf ertf loquac :__ corona fpmea coronec'. &lt;T_Sd cibu auce fe[ %c ad
ftci acecd
dederiic.In bofptcaltcate bac mdftrabuc menfd.{jlpf_i enim lnfipienfgenfcuu deu
nd icellexiftuludencemorcaliii mcabuffed fpmifcoronafci:8_borridiife[ mifcuitti.
(Tfcpli uero uelii fcmdec': 81 medio die nox ertt cenebrofa nimif i mbuf bonf Ec
morce monetur trtbufdiebuf fomno fufcepco.Ec cuc ab ifertfregreflufad [uce [ecl
uentec. prtmuf refurrecfhdirpnntipio reuocacuf ofteTo. Ifta Lacfcanciufcarptim
f&gt;
mcerualU difpucactdtffue: ficuc ea pofcere uideba t':quepbare incenderac: adbibuic
cefttmonia SibTllma. Qtie nof nibtl mterponecef fed m una ferte cdnexa ponentef:
foltfcapictbuf fi cfi detcepf ea fcnptoref feruare nd negligat diftmgueda
curautmuf.
NdnuIIt fane eiycbrea Sibyllamd R-Omuli fed belliTroiant cpefuifle fcnpferunc.

&lt;U3i!od regnance R_omulo leptem fapiencef claru/


erunc:quo cempore dece cnbufque Ifraeldtcebant;.'
m cdpciuiracm a Cbaldetf ducle func: Idemq:
E-omuIufmortuufdiuio bonore donatuf e Cxxuii.

3 4 5 6 7

III llll|llll lllllllr ll|llll 1111IIII1111I

13 14 15 16 17

nrn II lllh::l 1 n^ r

21 22 23 24 2

^^TT^n^TJ^^
2B 29 30 31

^uj

«Dde R-Omulo regnaceTba[efMileftuffutflepbibec':unufde fepce fapieabuf.


_ \q poft cbeologofpoetafi qbuf O rpbeufmaxie omniti nobihtatuf e: Sopbof
appelTatufe t\£c Uctne fapieT.tlPertdem cempuf decetnbufque m dtutfioe popult
uocace fuc Ifrael debetface a CbaldeiOsi in eaf terraf capnue ducle fut:remanecibuf
tn ludea cerra duabufillifcribubufquenomie Iude uocabanc':fedeqi regnt babebac
Hierufale.Morcuu R-omuIu cu sc ipfeno c6paruifTer:indeofqa"&amp;: uulgo notiffi/
mu e: retulere R-omant. Qjiod uqadco la fieri defieracmec poftea nifi aduladomo
ern3do:fadlu e temponbufCefarum: utCicero magmf R-omuIt laudibufcnbuac:
q&gt; no rudibuO 8i maocTifceponbuf: qii facile boieffallebant;: fed lam expolmf: u
erudittfmerutc bof bonorefijuifnondu efFerbuerac ac pullulauerac pbilofopborum
fubci!if:&amp; acuta [oquacicaf Sed ecia (i poftenora cempora deof bomiefmortuofnon
mfticuerunc: cfi ab anciquifinfhcucof colerc uc deof&amp;: babere :no defhterunc.
Qum
etiam ftmulacnfque uecerefno babcbanc: auxerunc uane acq: impie fuperfhaomf
lllecebra:td effictentibuf immudif in eoru corde demoibuOper fallacia quoq: oracula
decipieabufuc fabulofa ecia crimia deorti:que lam urbamore feculo no fmgebatur:
p ludof rame m eorundefalfozc numinu obfequiu turpicer agerenc:'R-egnauicdeiii
ISIuma poft R_omulu. Qyi cu illa ciuicace pucauenc deorti phdXo falforii nume/
roficate mumenda: m eade curba refern morcuuf ipfe non meruic: canq tta pucacuf
(ic celu mulcicudine nummii c6fhpaffe: uc locti ibt repenre no poflec.Hoc regnace
RotneK apud Hebreof m irano regnt Manafle a quo tmpio R.ege,ppbeca Ifaiaf
perbibet'occifuO SamiS fuiffeSibylla referuc.

i[ Qui pbtlofopbi entcuerinc regnance apud H-Omanof


Tarqumio pnfco:apud Hebreof Sedecbia cum Hte/
rufalem capca eft:cemplumqi fubuerfum. CCxxv.

Egnance uero apud Hebreof Sedecbia: u apud R.omanof TarqntoPnlco q


I fucceflerac Anco Marcio:dudrufe captiuufi Babyloiam populuf ludeorum:
euerfTHierufa[e:&amp;: tepIoilIoaSalomoeconftrudco. Increpacef.n.eofPropbecedc
tntqcatibuf 8. impiecacibuf fuifbec eifuetura pdixerant.-maxie Hieremtafq cciam
numerti defmiuic ann02f. Eo teporePyccacufMityleneufaltuf efepce fapientibuf
fuiffe pbibet". Et qnqi cecerof q uc fepce numerentfTbalect que fupra commemo/
rauimufs- buicPyttaco addut;:eo tepore fuiffe fcribit EufebiuO quo capttuuf det
populufm Babyloma cenebat'. Hi fiit atit Solon AcbenieTiOCbilon Lacedemoiuf:
Penander cormtbiuf Cleobuluf Lydiuf Biaf Pneneuf. O mnefbt feptem appellaci
Saptetefpoft poecaf cbeologof clarueriic: qa genera utce queda laudabilta pftabac
botbuf cetertOs. morti nonulla precepta fencenctaru breuicace complext ftit.Nibtl
aiic monumentO!f :qiad liccerafatrinet:poftenfreIiqueruc:nifi qi Solon quafdam
[egefAcbenienfibufdediffe perbibef.Tbalefuero pbyficuf fuic:s- fuoru dogmacum
[ibrofreuqc.Eocapciuicacifludaicerpe.s. Anaximader 8. Anaximenef: ss Xeno/
pbanefpbyfici clarueriit.Tunc 8- Pycbagoraf exquo ceperiic appellan pbilofopbt.

(LQtiod eo cempore quo implccif Ixx.anmf Iudeorum eftrelbluta


capciuicaOR-omani: quocp a dnacu func regto [tberati.(ICxxvl.
Er tdg cepuf CyrufR-exPerfaru q etta Cbaldeiffc Aff/nifimpabae Tetaxata
aliquanca capciuicace Iudeowgnqgmca milia boim ex eifad tnftaurandum

~ ~ \\\\\\\\

\\\\\\\\\\

II lllll|lll llll|lll II

,fcc

cemplu regrcdi fecica qbufcancu prima cepca fundamia^&amp;r alcare coitruclumeft.


Incurfacibufaute: boftibuCneqq progredi ediFicado ualuerunt. Dilatumq: opuf eft
ufq; ad Ddnu. Per ide tempufecia il!a gefta funt:que cofcnpra (unc i [ibro Iudicb:
que fane in canone fcripcuraru ludei r\6 recepiffe dicuncur. Sub Dario ergo Rege
Perfarii iplecif fepcuagita annif quof Hieremiaf ppbeca pdtxerac:reddita e Iudaf
foluca capcimtate libertafregnace Romano2f feptio RegeTarqmo:quo expulfo
ecia ipfi a Regti fuo2f dfiatione Iiben ee ceperuc. Vfq: ad boccepuf Propbecafba/
buic po puluf Ifrael .q cti mulci fuerit: paucoic U apud ludeof u apud nof canomca
fcripca recinene'.De qbuf me aliq poficurii effepmifi i boc Ubro cii daudere:
fuoior&amp;
quod iam uideo cWz faciendum.

(}D;cemponbufpropb;carum.'quorumoracu!ababencurin
libnf.quiqi cunc deuocacionegentium multa cecineriiciqn
R.omanoru regnu cepic.Affyrtorumq; defecic.dExxvu

Cp lEmpora igit; eorum ut podimufaduer:ere:i antenora paululum recurramuC


V^In capicelibn OfeePropbecequi pnmufin duodecim ponic':ita fcnptum eft.
Verbudfiiqcfiacluead ofeeidiebufOzie loacba u Acbaz u EzecbieRegii
Iuda. Amof quoq: dietuf Ozie Regif ppbecaffe fe fcnbic. Addic eciam Ieroboam
Rege Ifrael q p eofde dief fuic Nec n6 Efaiaff chuf Amof fiue fup radidi Propbe/
ce:fme qct magif pbibec':alteriuf:q no Propbera eode noie uocatac': eofdem Regef
qccuorquofpofuicOfee i capicelibnfui ponic: quo^diebuffeppberaffeploquic.
Micbeafecia eade fueppbecie comemorac rpa;poft dief Ofee.na crefqui fequuntur
Regefnofat: quofa: Ofee noiauic. Ioacba u Acbaz ti Ezecbia.Hifuc quofeode
cpe fimulfipbecafle ex eorum litcerirmuenic'. Hfadiungic lonaf eode Oziarege
regnate:&amp;; lobeb cii la regnaret Ioacban q fucceflic Ozie. Sed iftoix
Propbeearum
duoic tepora in cbronicifno i eorii Iibnf muemre pocuimuOqm de fuif diebufcacet.
Tendut5aucebidiefaRegeLacmoriiProcafiue fupiore Auecino:ufq:ad RegS
Romulum tam romanum:ueI eciam ufq: ad regni pnmordia fuccefibnfeiuf Nume
PompiIu.Ezecbiaf q ppe Rex Iuda ad eiufcepora ufq: regnauic.ac per boc per ea
tepora ifti ueluc Fdcef.ppbeue pancer eruperuc-- quado regnii defecic Afp/norum.
cepitq: Romanoif uc fcilicec quemadmodu regni Aff/norum pnmo cepore extinc
A.braam :cuipromilTidefapern0ime fierenc m eiuffentie benediclioif oium genciii:
ita in occidencalif babylomf exordio qua fuerac Xpuf impante regnacuruf mquo
implerent; illapmiffa oraPropbecarii no folti [oquenciuiueru etia fcnbentiii itlte
rei future cefcimomii foluerenf.Cu enim Propbete nunquere defuiffec populo If/
rael: ex quo ibi Regef ee cepertic i ufii cancilmo eoif Fuere: n6 genciu.quado
aucem
fcnpcura manifefciuf ppbenca cddebac' que gecibufqfiq: pdeflec: cuc oporcebacin/
cipe qfi condebat' bec ciuicaf que gecibufimparet.

&lt;JD: uf quead Euangelium Cbrifh pertmenc:


quid Ofee u AmofpropbetduermcdC.xxviii.

OSee lgitfPropbecaquantopfundiuf qmde loqcuritato opofiurpenecrac'.Sea


aliq d mde fumendii hu bic exnofirapmiflione ponendum-Ec ent mquicin
loco quo diclu eft non populufmeufuof: uocabunc' u ipfi filii dei uiui. Hoc cefti/
moniii propbecicu deuocatioe populi gentm: q pnufn6 pertmetac ad deti •• etiam
Apoftoli incellexeruc.Ec quia ipfe quoq: populufgennii fpincalicer e ifiluf Abrae:

-Wf

lllllllllllllll

21 22 23 24

tttttttPttttttPtjtttp

2B 29 30 31

sxm&lt;

ac per boc recte dicit: Llrael: ppcerea feqc' &amp; dicic. Ec c6gregabunt: filn
Iuda u filu
Ifraet m ipfum Si ponenc fibi prmcipacum unum K afcendenc a terra. Hoc fi adbuc
ueIimufexponere:e[oqunpropbeciciobcudet'fapor.R.ecoUf cfilapiriUeanguUnf:
KduoiUipietefunufex ludeif:alcer exgrabuf.il[enomicfilio2f ludauftenomfe:
filioif Ifraebeide um prmcipacutfuo in idipfu mmceceta arcendencefagnofcanc' m
cerm.Ifbofauc camalicer Ifraelitafqnucnoluc credere i Xpnv poftea credicurof
td eft filiof eo2f na uciq: ifh in fuu tocu monedo cranfibuc: idemPropbeca ceftacur
dicenf Quoniadiebufmulcifredebucfilu Ifraelfine rege.fine pncipe:fine facnficio:
rmeaIcari:fmefacerdono:rmemaniFertau6ibuf Qinrnonuideacnuncrineiftirefle
ludeof? Sed qd adiugac^udiamuf Ec poftea mqc reucrcenc' filu IfraeI:IK mqrenc
dfim deu fuiV u Dauid rege fuu: u ftupeTcet: f dfio * i bomreiuff nouircmif diebufi
Nibil etftappbecta mamfeftiufqua Dauid R.egirnomfe fignacufintdligid X5u.=
q fatfufe ficuc dicic i\pofto[ufex femie Dauid fcctm carne. Prenutiauic iftePro/
pbecaecia cerno die Xpi ref/urrectione fucura;ficuc ea jjpbenca dlcicudfe pnucian
oporcebac ubi aic. Sanabic nofpoft hdutmn die certia refurgemuf Scctm boc emrn
dicic nobifPcpofrotuffi cofurrexiftifcu Xpo:que furiu fuc quence. A.mofquoqi de
reburcaliburficppbecac. Prepara mqc ce uc muocerdeum cuum Ifraet.qa ecce ego
Firmanrconirruu u creanrfpintum^ annucianrm bofburXp m Tuu- Ec alio toco.
InilU die inquicrerurocabo cabernaculum Dauid quod cecidic:Kreedificabo:que
ceciderunc eiur^deftruclaeiufrerurcicabo:»! reedificabo eaficucdieffecutiMcauc
exqmranc me relidui boim : u omnef gencerm quiburmuocacum e nomen mea fug
eofidtci c domm uf facienrbec,

&lt;g£t7ab Eraia de Cbnfto u ecclefia finc predidCdiflCxxix.

r^aiafPropbetan5?intibroduodecimppbecaru.-quifiptereadicunc'miorer
r^ qa fermonereoru filc breuefm eoif coparanone qui ideo maiorerdicunc. quia
. 'plixa uolumfa c6dideruc. ex qburbic i EfdidO que propcer eade propbecie repora
L fubiugo fuprddiitirduobuCEfaiafergo mcer tlta miq que arguic: U miufta pcepca:
U pcccacon populo fucura mala predixic; ccia de Xpo ec Ecctefia boc e de R_ege
u ea qua c6didic ciuicace: m ulco plura quam cecen propbecauic.ica uc a quibufdartt
. Euangelifta q propbeca pociufdicerec. Sed propcer ratione opifcermmadi unu de
mulcirboc loco pona.Ex perfona qppe dci pacnfloquenf ecce mqc mcelligec puer
tneunexalcabicur u glorificabicur ualde. Qiieadmodu fuper ce ftupefcenc mulci irta
gtona pnuabic' ab boiburfpeciercua :U gloria cua ab boibuf ica mirabuncur gecef
mulce fup eu: u connebucregeforfuCbquontd qburn6 e annunatii de illo uidebuc.
uqn6 audieruc:icelligec. Domieqfcredidic audicutnoftro:S£ bracbiii domim cui
reuelacii eft.' Anniiciauimuf cora iUo:uc infirmuruc radix m cerra ftaenct. Non eft
rpeaeritlimec glona. Ec uidimureum u non babebac fpecie neq. decorem.-fcd fpeaer
eiurfinebonoredeficienr P reomniburbofbuf:HomompIagaporiturKrcienl_ten-e
tnnrmitacem.-qmauerraeftfaciereiur.Inbonoracuremecmagnieximmacure.HiC
peccata noftra porcac u pro nobirdotec. Ec norexiftimauimuf illu efTe m dolore:
U m plaga :tc i aff Iiclioe. Ipfe aiic uutneracurg ppcer iniqtareTnofcrdOK if "™cul
eft ppcer peccaca noftra. Erudmo pdcifnoftre m eo:liuore eiurranan fiimuf O.net
uc ouererrauimuf. Homo a uia fiia errauit: u dommurtradidit illum pro peccatii
nortnfi u ipreppcer quod aff [iclure: n6 aperuit ofi Vc ouu"dd tmmoladu dudtul
dt-.u w agnuTance efl:g fe coderec:fine uoce:fic n6 aperuit orfuum. Inbumilicate

N iiii|iin II

i ini|i

II iiiiiiiii iiii|iin i

ludiciu eiuf fubUrii eft .generacione etufquil enarrabir^ Quonia collec: de cerra
uica
eiuf Ab miqcacibufpopuli mei ducture ad m orce; u dabo malrgnof pro fepulcura
eiuf:&amp;: diuitef pro morce eiufqrnmiqcace no Fecic: nec dolufinuencuf e m ore
eiuf:
ec dfifuuic purgare eii de plaga. Si dedennf p peccato anima ueftra.uidebitif femen
longeuu. Ec dominufuulc auferre a dolore anima eiufoftedere illi luce u formare
incellecMuufhf-icare luftii bene plunbufferuientem : u eorii peccaca ipfe porcauie.
Propcerea ipfe beredicabie pluref: u Fortiii diuidec fpolia. Propcer quod tradica
efk
ad morce" anima eiuf: uicer miquof efhmaruf eft : u ipfe mulcoif peccata porcabic;
uppcer peecaca eoie tradicufeft. De Xpo bec. Ia uero de Ecclefia qct feqtf audia/
muf Lecare mqc ftenlif: que no panf erupe u cUma.que ncj parcunfqm multi filii
deferce: magifcjeiurque babec uiru. Ditaca locu cabernaculi cuu U paubf caularu
cuarum fige. N oli parcere. plonga fumculof cuof:&amp;: palof cuofconrbrca. Adbuc m
dexcera U fmiftra parce exc£de: &amp;feme cuti beredicabicgencefs^
ciuicacefdefercaf
mbabirabif Nc ttmeafquomam confula ef: neq; reuereanfquia exprobrara e r ,qffi
cofufione ecerna obliuifcenf: &amp; opprobruuiduicacifcueno enfmemor. qm dommuf
faaenf te;dominuffabaocb nomen eiuf-&amp;: qui ce eruic ipfe deuf Ilrael umuerfe
cerr&lt;E
uocacur eccecera. Verum ifta facif: u m eif (imc exponenda nonnulla : fed fufficere
arbicronquiaica funcaperca:uc eaam mcelligere cogancur mimici muiti.

(/QueMicbeaf&amp;; Ionaf u Iobelnouo

ceftameco cogruenciappbecaueruc^ljocxx.

/T\ Icbeaf Propbera Xpm i Figura ponefcutufda' rnagrit monrbecloqt:. Erit m


" I " diebuf nouiuimirmanifcftuf mofdomuf dfii: pparacuf fuper uerticef mocium:
(^ &amp;£ exaltabicur fuper colief u feftinabiic ad eti plebef: u gencefmulce
ibtic: K dicent:
Venice afcedamufm monce dm-u m domii dei Iacob: u oftendecnobifuia ful: et
ibimuf i femitif eiufqa ex S/onpcedet Icx:&amp;: uerbti dfii de Hierufale.Er
mdicabtt
mcer plebefmultaf u redarguec gecef pocecef ufq: m longmquii. PredicefiftePro/
pbeca &amp;! locu i quo Xpuf e nacuf u cu mqcBecblee domuf Epbrata: neqq minima
effifi miiibufluda.Ex te mibifdiec dux uc fic m pricipe Ifrael: ec egreffufeiufab
imrio. ec ex dieburecernicatif. ypterea dabic eof ufqs ad cepuf quo partuneTptunec'
ec refidui fracref ciufconuercent: ad filioflfrael. Et ftabic:ec uidebic:ec pafcec
grege
fuii i uircute domim: ec m bonore nominifdomim dei fui eriic. qrfi niic magmncdbic
ufqp ad fummii terre. IonafaucemPropbeca no ca fermone q fua quadam pailione
ppbecauic Xpnv pfeclo apertiuf q li eiuf morce ec relurrectionem uoce clamarec.
Vc qd enf exceptufe uStre belumo: ec die cercio reddicuf: nifi uc figmFicarec X5 m
de profundo mferni die cercio redicurii l lobel omnia que propbetac mulcifuc-rbif
compellit expom. uc que ad Xpm ec Ecclefia percmenc dilucefcanc. Vnii tame qct
etiam Apoftolicc&gt;memorauerunc:qnincogregacofcredencefrpiricuffani5cuffiaica
Cbrifto promiflufruerac: defuper uemc-non precermictam. Ec ericmquit po(t hzc
efFundam de fpintu meo fuper omnem carnem : ec propbecabunc filn ueftri et fi!i£
ueftre:et fenioref ueftn fomruabunc Ibmnia: ec luuenef ueftn uifa uidebuc. Ec qdc
m feruofmeof ec ancillaf meaf in diebuf iUifeffundam de fpiricu mea.

dlQye m Abdia:In Naum: et A.bacuc de falute


mundi m Cbrilto pnunciaca reperidn^Cxxx»*

12 3 4 5 6 7

III llll|llll llll|llll llll|llll III


13 14 15 16

I lllllllll llll|llll llll|llll llll|llll


21 22 23 24 2'.

^^TT^^fflj^l

2B 29 30 31

^ogot

/T TR-ef Propbecc de mlonbuf: Abdiaf. Naum : Abacuc.-nec fua tpa dicuc ipli :nec
' V_A m cbromcifEufebu &amp;i Hieronymi quado ppbecauerir muenii;. Abdiaf" quide
poficufeftab eif cfi Micbeafed non eo [oco ubi nocanc cpa: qfi Micbeappbecafle
ex eiuf titcerif conftac: qct errore negligencer defcnbecium laborefalienof
exiftimo
coctgifle.Duofahofuero comemoratofm codicibufcbromcoru quofbabuimufnon
pocuimuf muenire: cfi quia m can6e connnenc mec ipfi oporcec precereant: a nobif.
Abdiafquancti ad eiuf fcnpcura accmec ommti breuiffimuf propbecarum: aduerfuf
Idumea gente [oquicur fcilicec Efau umufex duobuf gemimffiliif Ifaac neponbuf
Abrae maiorif ilbufreprobaci. Porro fi Idumeam m6 iocuciomf quo mcelligicur a
parce roctuaccipiamuf pofita effep gencibufi poflumufde Xpo agnofcere qd" dicic
mcer cecera. In monce auc f/on eric falufa: eric fanclu. Ec paulopoft m fine iptuf
Propbene : sc afcendenc mqc faluatt ex mct te fyon uc defendat monce Efau: Bc enc
dno regnuApparer qppe id effe complecii.cu faluaci ex monce fyon id e ex Iudea
credecef m Xpnvq precipue agnofcunc ApoftoU: alcenderut uc defenderec monce
Efau.Qti6 defenderucmilt per euage[iipdicacionefa!uofeofFaciedo qcredideriic:
uc eruerenc' de pcace cenebraru: u crafferrecur m regnum dei ! Qjiof confeq: lencer
expreflic addendo -Si enc dfio regnii. monfemmSyon ludea fignificac: ubi Fucura
predicta eft fatuf &amp;:fanc!tuqd' eCbnftuf Iefuf Monfuero Efauldumeaeft: per
qua figniFicata e Ecdefia genciu:qua defendertic ficuc expoliti Wiuiti de moce fyo:
uc epfec domio regnii. Hoc obfcurum erac anceq fierec: fed fadtum quifnon fidelif
agnofcac.'Naum ueroPropbeca immo per illii deuf.excermiabo inqc fcu[pa!ia:&amp;;
conflati[iaponafcu!pturacua:quiaecceue[ocefluper moncefpedefeuange!izacif&amp;:
annunciantifpace.Celebraludadiefcuoffeftofreddeuocacua.qaianonaducienc
ulcra uc tranfeac in uecuftate.Confumatu eft confumpcum eft. ablacii eft. Afcer.dtc
qui infuff [ac i f acie tua : enpienf ce ex cnbulauone. Quifafcendenc ab infenf ec
tn/
fuff lauenc m facte Iude'boc e Iudeoru difcipulorii. Spirtcum recotic fanctum qm
meminic euangeliu. Ad nouu eni teftamencii ptinenrquoic dief fefti ica fpirica!icer
mnoudntur: uc m uecuftace tranfire no poffmt. Porro per Euangeliii excerm{aca
fodptilia sc ccflatilia id e idola deorii falforii: u oHiuiom canq fepulcure
cradita la
uidemuf bc bac etia m bac rePropbetia comp!eca effe cognofamuf. Abacuc de quo
abo g de Xpt aduentu q fucuruffucrac mcel[igie'dicere:&amp;; refpodic dominufad me
Bi dixic: fcnbe uifum aperce m buxo: uc aflequacur qui [egic ea : quia adbuc uilio
ad
cempufi u onec' infme U non muacuum ibic:fi cardaueric fuftme eunuquiauenienf
uemec &amp;: non morabitur '■
^jDeppbetia que in oracione A.bacuc:&amp;; cacico concmect-CCxxxil.

■ N orart6e auce fua cii cannco cui nifi dfio Xpo dicC:dfie audiui audtcionS tu5
t ec cimui:dne cofideraui opa cua U expaui ■' Quid enf boc e mfi pcogmce noue ac
(repencine fatutif bof m ineff abilifamiratio ' Inmedio duorii ammaliiicognofcerif:
qd eft nifi auc m medio duorii ceftamencoif : auc m medio duoru latronum: auc m
medio Moyfi&amp;; Hebectieo m monce fermocmatium '. Dum appropmquanc anni
cognofcenf m aduecu tpifoftendenf. boc qa per fe pacer no eft exponendu. Quod
uero fequic exponendti:in eo dum concurbarafuent amma mea:m ira mifericordie
memor enf quid eft mfi cf ludeofin fe cranffigurauic de quorii gentefuit.-qui cum
magna ira Curban crucifigerenc Xpm ■■ il[e mifencordie memor dixic: Pacer ignofce
ilbf qa nefciunc qd faciiic .' Deuf de cbeman ueniec: u fanclufde monce umbrofo
&amp;s

n \\u ii|lll

^ rr

n iiiiiiiii iiii|iiii iiii|iiii m

condenlb. Quod bic cuctum eft de cbema uemec.alu mccrprecan lunc ab auftro uel
ab africo: per quod (igmficacur mendief id eft feruor car icatif u fpledor
uerctacif.
Moncem uero umbrofum acq: c6denfum:quifmulcifmodifpoflic mcelligi: libenciuf
accepenm fcnpcuraif alacudine diuirarubqbuf Xpuf .ppbecacureft.MuIca quippe
ib; umbrofa acq: condenfa func:que tnence querentifexerceanc. Indeauce uenic: cit
ibi eu qm inreliigit:inuemc. Operuic ceIofuircufeiuf:&amp;: laudifeiufplena e
terra: qd
eft nifi quod m pfalmo eciam dicit?:exaltare fuper celofdeuf 8i fuper omnem cerram
gioriaCua^Splendoreiufuc [umen enc: quid enififamaeiufcredecefilluminabic?
Cornua m mambuf eiuf func:qd eft nili tropbeti crucdV Ec pofuic cancacem firma
forcicudimffue:nec exponendu eft.Ance facie eiufibit uerbu:&amp;! prodiec m campS
ance ped ef eiuf: qd eft rafi quod &amp;I antea q buc uenirec pnunciacuf e ■■ 8i
poftea q bfc
reuerfufe annunciacuf e '. Scetic u cerra comoca eNquid eft nifi q&gt; ad
fubueniendum
ftecic : a. terra c6mota e ad credendu •' R-efpexit sc cabuerunc gencef boc e
mifertuf
eft u fecic populof penicentef: Concrici func moncef uiolencia ioc e uim
facientibuf
miraculifelacoru concntae' (iiperbia. Defluxeruccoltefeternalef boc eftbumiliaci
funcad te^ufuterigerent meternu.Ingreffufeternofeiufpro labonbufuidrboce'
no fri mercede ecernicatiflabore cartcacifafpexi Tabernacula ecbiopu expauefcec:
cabernacula cerre madian:boc eft gencef repence percernte nuncio mirabiliu tuoic'
ecia que non lunc m mre R.o mano erunc m populo Xpiano. Nunqd m f [umlbuf
iracuf ef domme.aut m fiummibuffuror cuuf: auc m man impecuf cuuf '■ Hoc idco
dicTiu £: qa no uenic nunc uc ludicec mundum.fed uc faluec: munduf per ipfum- Qui
afcendeffuper equof cuofa^ eqtatio cua faluf.boc eft Euagelifte cui portabutce qa
regunt: ace: u Euangeliu tuu lalufe eifq credtic m ce. Incendefmcendefarcucuum
lup fcepcra dicic dfinboc e commaberif ludiciti tuu ecia K_egibuf cerre. Plummibuf
fcindet' cerra: boc e mfluentibuf fermonibufpredicanciu ce apenenc ad confttendti
boim corda:quibufdidlu eft fcmdice corda ueftra : &amp;; no ueftimsnca ueftra- Qtud
£
uidebunt ce:&amp; dolebut populimifi uc luendo finc beaci ? Qind eft
difpergenfaqudf
mceflu nifi ambulando m eif q te ufcpquaq: annunrtat: bac acq: hic difpergif
fluenca
doctrme '. Qmd efc aby flufdedicuocem fua '■ An profunditaf cordif bumani- quid ei
uideret; expreffic.'AIntudo pbancafie fue-'canq uerfuffupenorifert expofitio. Alti/
tudo enimeab/flufQuodaucaicpbacafie luefubaudiendueuocemdedic.boced:
quod diximuf qct ei uideret: expreflic- JPbdcafiii qppe uifio e quam non cenmc:noti
operuic:fed conhcendo erutftauic. Ef euatuf eft bV- u. luna ftecic m ordine fuo.
Hoc
eft afcendic Xpnftuf m ce[um;ai ordmaca eft Ecclefia fub R-ege fuo. In luce lacula
tua ibunc .boc eft non m occultu fed m manif eflum cua uerba micceni:. In fplendore
corufcacio nifarmoru cuoru fubaudiendfi e lacula tua ibunc.Dixerac emm fuifque
dico uobif { cenebnf dicice m lumie. In commatioe cerra mmorabifid e commada
bumiliabi fbommef: Si m furore deucief gencef quia eofqui fe exalcanc umdicando
collidef. Exifti m falucem populi cui: uc faluof faceref Xpnftofcuof mififti i
capica
mimicorttmorte.nibilborucxponendumefc.ExcicaftiuincuIaufqiadcollum.Ec
bona bic pofluncmcelligi umcula fapiencie:uc uinciancur pedefin compedefeiuO Si
collu m corquem eiuf Precidifh in ftupore menciffubaudiamuf umcula. Exacauic
emm bona:pcidic ma[a:de quibufdiocur ei:dirupifh uincula mea. Ecboc ( ftupore
mentifid eft mirabilicer.Capica potentiu mouebunl; m ea fcilicecm ea admiratioe.
Adapenenc morfuffuonficuc edenf pauper abfconfe. Poccncefemm qdam Iudeoru
couemebac ad dnmiuerba eiuf u. f;acT:a mirari; tc. efunecef pane dod:rie maducabat

3 4 5 6 7

H|l l|H

10 11 12 13 14 15 16 17 1B 19 20 21 22

^Tj^^ffln^Tj^^

25 26 27 28 29 30 31

^um:

ablconfe propcer mecum ludeorumHkuc eolprodid.c Euangelmm. Ecmmifift, ,„


u expauic uencer meufauoce orar.onff[ab,oru me.ru. Ec mcro,u™orm^
mea:* fubcurme turbata eft bab.cudo mealncend.c m ea que d.cebarXfelae
oranoe percemcunquamppbecce effundebac:* mqua fucura cernebac.TurbatU-
enim popu[,r m ul n f: U ,d,c f mmencef Ecdefie cribulat.oencoanuoq, fe e,ufme m br
u
agnou,c:acq, aic. R.equiefca m m d,e tr,bulac,6,rTanqad eofpernnenrqu, funcfoe
gaudencef. m cribulacione pat.encef Vc afcendam mqu.c ad populu peregrmat.lif
mee. t&lt;_ecedenl utiq, a populo maligno carna[ifcognacionirmee:n6 peregrmance ,n
nac cerra:neq, fupernam pacna requirente. Quomam ncufinqcn6 afferec fmcftul.
* no erunc nanuicacefm umeif. Menciecur opufolme * camp, non facenc ercam.
uerecerunc ab efca ouef: u non fuperfunc m prefep,burbouef V,d,c ea gence q Ue
Umlhm, fuerac occfura: ubertacem copiaru fp,r,ca!m perd.curdWpcerrenam
recundjtaccn, i more propbeucofigurauic.Ec quiaira dei calem proprerea paffa eft
iua gel:quia dei ignoranriufhciam:fuauo[uic confhcuere:iftecontmuo:ego aucem
inqmc m dommo exulcabo* gaudebo m deo faluran meo.Domine deufu,rcufmea
icacutc pedefme r,nc nrumacione:ruper exceiraimponec me: uc umcam m ca-tico
eiul lcihceciUo cancico: dc quo f.imlia queda dicunt m pfalmo. Scacuit fupra pecra
pedel meof: u dtrexic greffuf meof* immif.c m ofmeii canncum nouu :b/mnu deo
nol tro. 1 pre ergo umcic m catico dommi:q placec m eiurtaude :no fua :uc q
elonac':
m domvno glonetur. Meliufautem m.bi uidencur quidam codicef babere gaudebo

"n. l / mt ° '' % bl 1 UI U0lmcei ld Uc &lt; ne poneremomen ipOim no pofuerunci ai


«tnobifamicic.uf&amp;idulciufnommare.

&lt;i De Cbnfto u uocacione gentium que Hieremiaf:


ec Sopboniaf ,ppbenco fpincu func pfaci. Cxxxtii.

IkremiafPropbeca de maioribufe ficuc Efaiaf no de mfonbuf Ccut u cecern


de quorum fcnparnon nu[[a lam pofm. Propbecauic aucem regna'te Ioria m
JHierufale:8-apud fi.omanofA.nco Marcio.ia appropmcjnce capciuicate Iudeoif
TecendicautePropbeaam fuam ufq, ad qumcum menfem capauitacinf.cuc m eiuf
liccenf muenic.Sopboniafauceunufde minonburadmngic' ei: Na u ipfe ,n diebur
Iorieppbecaffe te dicic^ed quourq, non d.cic. Propbecauic ergo HieremiaPno folu
A.nciMarai:uerueoaTarqniiPriracgponbuf:queR.omaibabuerucqntuR.ege
Ipfe enim quando efc illa capnuicaffadca regnare lam ceperac. Propbetanrergo de
-Xpo Heremiaf fpincurinqt onrnofVri dommurXpufcaptufe m peccatirnoftnf:
hc bremcer ofcendenf&amp;; dominu noftru Xpm* paflum ec pro nobif Ite a!,o [oco:
b,c deurmeurmqc u no excmabic'a[cer ad eum: qui inuemc omnem uia prudencie
u dedic eam lacob puero fuo. u Ifrae[ diledto fuo. Poft bec m cerriruifureft u cum
bominiburconuerfacureft: Hoc cefhmonmm qutdam non Hieremie fed fcnbeeiuf
accnbuunc:qui uocabacur Barutb: fed Hieremie celebraciurbabetur. R_urfuridem
propbeea de ipfo. Ecce inquic dieruemunc dicic dommuO U fufcirabo Dauid germe
iufcu:8_ regnabic fi_ex u fapienrenc: u faciec ludiau u lufticiam i terra. In
diebuf
ilUffaluabicur luda-s. Ifrael babicabic conndencer:*. boc eft nomequod uocabuc
eu dommufiuftufno(cer.Deuocati6eaut getiu que fucura fuerac: u ea nuc ipleca
cermmuf :f,c [ocuture. Domie deufmeuf u refugiu mea in die mabrum.ad te gencef

ii iiiiliiii ii
^ rr

ii iiiiiiiii iiii|iiii i

uemcc ab excremo cerrei* dicenc. Vere medaaa colueruc pacrefnoftr. .fimuUcra Ji


n6 e m e ( f ucilicaf. Qu.a uero n6 erac efi agmtur. Iude.: a gbufeu u ocad. opor/
cebac^f.c.dSPropbeca f.gn.ficac.Grauecorpom.a:&amp;; bomoe. fcqfcognofceceu.
Huiuf eft ecam .Itud qct m [.bro.xvi.pofu. de celtameco nouoWeft mediaror
Xpuf Ipfe quippe H.erem.afaic. Ecce d.efueraucdicicdominuf.K cofumabo lup
don.fi Iacobceftamencumnouu:*: cecera:que .b. legunc'. SopboroeafitPropbece
qu. cum H.erem.a;ppbecrzabac:bec pdtcta incenm de Xpomcerpona.Expedta
me diac dommufm d.e refurredt.o.fmee m fucurfi:qa ucd.au meum uc congregem
eecef u cotliea regna.Ec iceru.Horribilifmquic dommuf fuper eof u extermiabie
omnefdeofcerre: u adorabic efi u.r de [oco fuo.-omnef.nru[e gennfi. Ec paulopolt.
Tunc mquic cranfuercam m populoflinguam u progen.ere.uf: uc omnef.nuoccnc
nomen domm.: u feruianc e. fub uno mgo- A. fmibufrlum.num Ecbiopsaffcrenc
mibi boftiar. in illo die non confundenf ex omnibufadinuenombuf cu.Oquaf impte
esifti m me. quia cuncauferam abf ce prauicacef imune cue= U lam nonadiiciel uc
maanificerirruper mocem fanctum meum. Ec fubrelmqua m ce popu fi manruecu
u bumilem : u uerebuncur m nomme dommi qui reliqui f uerinc Ifrael. HeUmc re/
[.qu.e: de qu.bufal.b. propbecacur: quod Apoitotur ectam commemorat. Sifuenc
numerufHiorum Ifraet ficut arena mariO rel.quie fclue fi|C. He quippe m Cbriltu
Jliuf gencifreliquie crcdiderunc.

dDe propbetia Dametifiec Ezecbielifique


in Cbrittu Ecdefiaqj concordac/ Gxxxuu.

V"N ipfa porro captiuitate babytonie Darael u Ezecbielppberauerut prtuf aln


JLfciticecduoexPropbenrmaionbui: Quoif Damelecia cepufquo uecumrxpul
C fuerac:atq!parfurunnumerodefmiutcannoru:qct longfi eft copucando moftrare:
u ab atuf f adtiracu e ance nof.De poteftace uero eiuP&amp;i glorta fic tocucufe.
Videba
mquicm uirione noclif u ecce cum nubiburceli ftliuf bomimfuenienf erac: ecufcp
ad ueculcum dierum peruemt. In c6r P edtu eiufpretacufg: u ipli dacuf« prmc.patur
U bonor u regnfi.-ffc omnefpoputi: cribuf u Ifgue ipft ferutec. Poreftareiuf
pocellal
perpecua: quenorfcranfib.c: u regnu eiuf quod non corrumpecur. Ezecbiel quocj
more propbetico per Dauid Xpm fignincanfquia carne de Dautd femie affumpfic.
propcer qua forma ferut: qua fadtufeft bomo^etia feruufdei dtad idem de. filtuf lic
eum propbetando prenfitiac ex perfona dei pacnf Ec fufcicabo lnquic fuper pecora
mea paftoreunfi^qui pafcac ea feruu meum Dauid'8iipfe pafec ea-U ipfeenc BOT
paftore. Ego afic dom.nuf ero eifi defi:Si reruurmeurDau.d prmcepft medio eoru'
ego dommuflocucufru. Ecalioloco-. «R.exmgcunufencomiburimpanra«rion
eruc ulcra due ggcef nec dmidenc' amp'tufm duo regna: neq: potluenc' ultra m idolil
fuiO scabommaciombufruir: ^mcunCtirmiquicaciburruir. Ec faluofeorfaciam ide
umuerfirfedibuffuif m quibuf peccauerunc &amp;; mundabo eof u erunc mibipopulul'
u- ego ero eirdeuO u feruufmeurR.ex Dauid fup eof u paftor unuferic oim eom.

(T De tnum propbecarum uaticmio ideft


Agga.Zacbane.ee MalacbieilC.xxxv.

*V€3 EftantcrefmmorefPropbete: qpropbetauerfitmfinecapciuieacif AggeuG


JL^ZacbarianMalacbiaf. Quoif Aggeuf Xpm u Ecclefia bac aDciurbreuicate

10 11 12 13

lllllll|lllllllll|lllllllll|llllll
15 16 17 18

19 20 21

fTTTTTTTTPTTTTTTPTTTTl

&gt;MLL&lt;

propbccac Hecdtacdommufexeracuu. Adbuc unum modicu^ u ego comouebo


dlum et cerram ec mare u artdam i u omnefgenref mouebo: B£ uemec defideracuf
oincTrif gennbuf. Hec propbeaa param iam compleca cernicur-- param fperacur m
fine complenda. Mouic enim celu angetoru. U fiderum ceftimomo : quando Xpuf
mcarnacuf eft. Mouic cerram mgea mtraculo: de lpfo mrgmifpartu. Mouit mare ec
artda:&amp; in mfuhf&amp;! in orbecoto Xpuf annunttaf. Ica moueri omefgecefmdemuf
ad fide. Iam uero qct fequif: u uemec defideracuf cuc^ifgetibuf de nouiffimo eiuf
expedtafaduentu. Vc enun defideracufeet: u expeclandufcuncTrifgenabuf: pnuf
oporauc eum dttectu efle credcncibuf.Zacbanafde Xpo u Ecclefia.exulra mqmc
ualde filia Syon^ubila fitia Hierufale. ecce R.ex cuufueniec nbi uifcuf u faluacor.
Ipfe paup u afcendenf fuper afmfi: u fuper pullu filiii afme.Ec poceftafeiufa man
ufqt ad mare i u a f lummibufufqi ad fmefcerre.boc qfi fadlu fic: uc dommuf Xpuf
in icmere lumenco buiufgenerif uteretur: m euangelio legitur ubi ec bec propbetta
c6memoratur: ex parce quantu illi loco fufficere uifii e . Mio loco ad ipfii Xpm m
fpiricuppbecte loquenf de remiffione peccacoru per eiuf fangumem: cu quocf mquic
infangutne teftamentituiemififtiuincftoftuof: delacumquononeftaqua. Quid
per bunc lacum uetic mcelligrpoffunc dmerfa fentin : eciam fecundii redcam fidem.
Mibi camen utdect non eo figmfican meltufmfi bumane miferie ficcam pfunditace
quodammodo ec fterilem:ubi no funtfluenta lufhcie-fed miquitatif lucum.De boc
qppe lacu i pfalmo caa diaf:ec eduxtc me de lacu mifene ec de luco fecif. Malacbiaf
propbecanf ecdefiam quam per Cbnftum lam cermmufpropagacam: mdeif dicic
apernffime ex perfona dei. Non eft mibi uoluncaf m uobif u munufnonfufcipiam
de manu ueflra. Ab ortu eram folifufqi ad occafu rnagnu eft nomen mei m genbuf:
u m omm [oco facnficahcur U ofFerecur nommi meo oblano muda: quia magtuim
nomen meum m gentibuf dicic dommuf. Hoc facnfictum per facerdonum Xprifti
fecundumordmg Melcbifedecbicuminommtoco a fohf orcu ufq: adoccafii deota
uideamufofFerrt Sacrificiii aut^ Iudeoru quibufdidtum efbnoneft mibi uoluncaf
m uobiHnec accipiam de manibufueftnfmununceffafle negare n6 poffuc.q adbuc
expecTrac aliC Xpm:c£t boc quod propbecacii legunc u impletum utdenc:impleri
n6 pocuenc mfi per ipfu . Dicic enim paulopoft ex pfona dei de ipfo.Teftamencu
meum enc cum eo utce u pacifec dedieiuc timore me cimerec:K a facie nommifmet
reuererec. Lex uencatif enc m ore eiufm pace dingefambulabic mecumisi mulcof
ab mtquitate conuertec:quoniam labta facerdocifcuftodienc fcienaa:£ [ege inqrenc
de ore eiufqm angeluf domtm omnipotenctfe. Nec mirandum e:quia ommpotenttf
domint angeluf dtcftuf eX^uflefuf. Stcuc emm reruufpropcer f ormam ferut m qua
uemc ad boteffic angeluf propcer euangeltum quod nunaautc bominibuf. Nam ft
grece ifta tca mcerprecemur:« euangelifi bona nficiaao l u angelufnuciuf De tpfo
qutppe tceru dicic.Ecceangelum meum mtcca:ee profpiciec uiam ance faciem mel:
ec fubtco uentec m cemplum fuum dominufquem uofquenaf ec angetufcEftamenn
quem uofuulcif ecce ueniec dicic dommurdeuf omnipocenf ec quif ruftmebic diem
mcroicureiur?aut quirriftec m arpeclu eiuf .' Hoc toco ec primum ec fecudum Xpi
prenunciauic aduentum.Pnmum fcilicec de quo aic. Ec fubico m cemplu fuu uemec
dominurtd eft m carnem &lt;ua- de qua dtcic m Euangelio : foluice templum boc et m
criduo refufcitabo lllud. Secundu uero ubi aic. Ecce uenic dicic dommufomnipotgr:
ec quirrufttnebtc dtem tntroitufemraut quifperfirtet tn afpedlu eiuf?Quod autem
dtxicdominurquemuorquentifetangelufteftamentiquemuoruuItiOfignificauic

II llll|lll II

I llll|l

II llll|llll llll|llll I

tC

uciq: eciam Iudeof fcctm fcnpcurafquaf legunc Cbrif cii querere ec ueile. Sed mulci

eorum quem quefierunc ec uolueruncmenifle no agnouerunc:excecaci m cordibuf

fuifprecedencibuf menrif luif Quod fane bic nommac ceframentu: uel lupra ubi aic

ceftamencum meum enc cum eo-'ue[ bic ubi dixic eum angelum ceftamenti:nouum

proculdubiodebemufaccipereceflamencum:ubifempicema:nonuecufubiceporci[ia

func promifla.que pro magno bic babencef plunmi mfirmi:&amp;; deo uero calium reru

mercede feruienceOquado uidec tmpiofabudareicurbant:. Propcerea idePropbera:


ut noui ceftamenci ecernam beacicudmem : que non nifi bonifdabit:: diftmguerec a

uecerifcerrenafehcirace que pleruncp dacur sc malif mgrauaftifmqcfuper meuerba

ueftra dicic dommufec dixifhf In quo decraximufde ce ! Dixirtir.uanufeft ommf

qui feruic deo.Ec quid plufnobifquia cuftodiuimufobferuacionef eiuf ec quia am/

bulauimuf fupplicancefance Faciem dommi omnipocencif.' Ec nunc uof beanficacif

alienof U rcedificancur omnefqui faciunc iniqua-' aduerfaci func deo sc falui farti

func.Hec oblocuci(uncquicimeb^cdommum:unufquifq)ad proximumfuum. Ec

ammaduertir dommuf sc audiuiD&amp;; fcnpfic librum memonem confpedtu fuo- eifq

cimenc dommu sc reuerencur nome eiuf per iftum [ibrum fignif icatu e ceftamencii

nouum. Deniq: quod fequitur audiamuf Ecerucmibi dicic dommufomnipotefm

die quam ego facio m acquifinonem:&amp;; eliga eof ficuc bomo eligic filiu fuu
feruience

fibi. Ec conuercemim sc uidebicifmcer lufbum sc inmftum: sc mcer feruiencem deo si

non feruiencem. Quoniam ecce diefuemec ardenfficut clibanufec concremabic eof.

ec erunc o mnefaliemgene 8C omnef faciencefiniquicace ficuc ftipula: ec mcedec ilbr

dief qui adueniec dicic dommufomnipocenf: sc n6 derefmquecur eorum radix neq;

farmentum.&amp;; oriecur uobifcimencibuf nomen meum fo[ lufticie: sc fanicaf in


penif

eiuf sc exibicif&amp;: exulcabitif ficuc uituli ex umculif refolun. Ec co culcabmf


miquof

ec erunc cmif fub pedibufueftnf m die m quo ego facio^dicic dommufomnipotenG

Hic eft qui dicicur dicfiudiciudequo fuo [oco ii deufuo[ueric:[oquemuruberiuf.

(jJDe Efdra ec Macbabeorum [ibnf. il C. xxxvt.

OftbofrrefPropbecar.-AggeunrZacbanam.-MafacbiaTti: peridem tempuf


. [iberacioif populi ex Babyldica ferunure fcnpfic ecia Efdrafqui magirrerum
D :frarum fcnpcor eft babiruf gPropbeca.ficun eliber q appe[[acur Hefter. Cumf
ref gefta m laudem dei non longe ab bifceponbuf muenicur. Nifi f orce E fdrarm eo
Xpm propbecatfe mceiiigeduf e- q, mcer tuuenerquofda orca queftioe qd amplmf
ualerec in rebuO cum Regef unurdixiffet: alcer umum ; cerciuf mulieref: que pl
eroq;
Regibufimperarenc: ide cfi cerciufuencacem fuper omnia demoftrauir ee uiflricH.
Confulco autem Euangelio Xpm cognorcimurclTe uericace. A.b boc cemporeapud
Iudeof reftituto teplomon R-egeffed prmciperfuerurufqi ad Anfcobolu. Quoru
fuppucacio cpm no m fcriptunrrandcifque canoniceappeuant; : fed inaliifmuemt:.
m qbuffuc ec Macbabeoiflibnrquofno ludei fed Ecdefia,p canoicirbabec: ppter
quoruda Marc/jf palTioeruebemeceratq; mirabilefq aceq XpufuenifTec i carne:
ufq: ad morce p dei lege certaueruc : sc mala grauidima acq: bornbilia perculemnc.
^lQuod propbetica autoncafomni ongme gencilif
pbi lo fopbie muemacuranciquior^i £ xxx vu.

(^gefra

12 3 4 5 6 7

28 29 30

fTTTTTTPTTTTTTPTTTTl

^ic^in:

(T~ JTEmpore igicur noftroru Propberarum quorum lam lcnpca ad nociaam Fere
V-^^ydjmruum gencium peruenerunc i pbdofopbi gencium nondum eranc: qui boc
eaa nomine uocarencur:qi cepic aSamoPycbagara:qui eo cempore quo ludeoif
foluca eft capciuicaf cepic excellereacq: cognofci. Mulco ergo magifcecen pbilofo/
pbnpofb Propbecafrepenuncur f uiffe. Nam ipfe Socracef Acbenienfif magifter otm
qui cuc maxime c!aruerur:cenefin ea parte que moralif ue[ acliua dicic' pncipacu:
poft Efdram m cbroracif inueracur. Non mulco poft etiamPIaco eft nacuf q [onge
cecerof Socranfdifcipulof ancctrec. Quibuf fi addamuf eciam fupenorefqui nodum
pbilofopbmocabancurrfepcem fcilicec fapiecef: acdemde pbilofopbicofquiTbaTeci
fuccefferunciinperfcrucanda nacura rerum ftudium eiufimicaci.Anaximandrum fci/
Ucecii Puiaximenem u AnaxagoranvaliofcpnonnudofantecjPytbagorarprimuf
pbilofopbiam proFicerecurmec ilUPropbecafnoftrof ue! umuerfofcemporu ann/
quicace precedunc. quando quidemTbalefpoft que ceceri Fuerucregnace R.omu[o
eminuifrefere^quadodefdcibuf Ifraetm eifliccenfque roto orbe manaretppbecie
Humen erupic. Solugitur iI(itbeo!ogipoete:Orpbeuf LmufMufeuf: Kfiqfahuf
apud grecoffuic :bif Propbecif Hebreif quorti fcripca m autoncace babemuf annif
reperiuncur prioref Sed nec ipfi uerum cbeologum noftru Moyfen:qui unu deum
uerum ueraciccr predicauit: cuiufnunc fcnpca in autontatif canone pnma £mc:cpe
preueneriic. Ac per boc quantum ad grecofactinec :m qua [mgua [ictere buiuf fecult
maxim e F[oruerunc:nibi[ babenc unde fapientia fuam iactenc:quo religide noftra
ubi uira eft fapietia:fi no fupenor faltem uideac' antiquior. Verum quod fatendu
eft-non quide m Gretia fed in barbanfgencibuf ficuc lam in Egypco ance Moyfen
nonnu[[a doctnna Fuerac que iltorum fapiecia dicerecur Alioqum nd effec fcnpcu
m fancfhf Iibrif: Moyfen eruditu Fuifle omni fapientia Egypcioru:cunc utiq: qu^do
ibi nacufeft: 8C a FiliaPbaraonifadopcatufatq; nucntufena Iiberaliter educatufe.
Sed nec fapientia egy ptioru fapiennam propbecaru noftrorii tempore ancecedere
pocuic quando quidem ac Abraam propbeca fuic. Quid autem fapienne effepocuic
m egy pco &lt; anteq eif Ifif quam morru.3 tanq magna deam cotenda pucaruc [itceraf
traderec ?Ififporro Inacbi filia fuifie prodicunq pmufregnare cepic Argif: quado
lam Abraenepocefrepenunturexorri.
CQuod quedam (ancftorum fcnpca eccfefiafticuf
Canonpropternimia nd recepericuetu(tace:ne
p occafione eoru falfa uerif mfererenc'. C.xxxvm.

i uero fi [ongeanciquiora repetam: tc ante i[[ud grande diluuium nofter erac


1 ISIoe pacriarcba:quem propbecam quoq; non immenco dixerim. Siquide
3 qua fecic:*: m qua cum fuifeuafic:propbetia noftroru cemporu fuit.Qind
fepcimufab Adam '. Nonne etiam m canomca epiftola apoftoli Iud&lt;c pro/
pbecaffe predicacur 'quorum lcnpca uc apud ludeof ic apud nofm audtontate ni
eflenc. nimia Fecic anciquitaf: propcer quod uidebancur fufpecfta efle babenda: ne
proferenc falfa pro uenf Nam &amp;! proferuncur quedam que ipforum efle dicantur:
ab eifq pro fuo fefu pafiim quod uolunc credunc.fed ea cafticafcanonifnd recepic.
non g&gt; eorum bommum qui deo pEacuertic reprobecur autoncaffed q&gt; ifta efle no
credancur iplbrum. Nec mirum debec uiden qj fufpecta baben£:que liib canceanci/
quicatif nomine profemntur.quado quidem m ipfa biftona R_egu Iude zc R~egu
Ifrae[:que refgeftafc6cmet:de qbufeide fcnpcure canonice credimuf.cdmemorauel

I ::l|ll lll|lll |llll l:ll|lll l|llll lllllllll I


12 3 4 5 6 7

lll|llll llll|lll l!!!|lll II nM!\ m\ mim iWi\i m\ mni\ lll|llli|ni

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

r^

ptunma;que ibi non exphcancur- u dtcuncur mtibrifaliif muenirt quofpropbeca;


rcnpferunc.K dticubi eorum quoqiPropbecarum nomma non racencur: nec camen
mueniuncur m canone que popu!uf dei recepic.Guuf rei Faceor caufa me latec: mfi
q&gt; exiftimo enam ipfofquibuf ea que maucontace rehgiomf effe deberenc- landM
uctq; fpincuf reuclabac. alia ficuc bommef biftonca ditigencia: alia ficuc
Propberaf
mfpiracicie diuina fcnberepocutffe:acq! bec ica futfle diftmcta: ucillatanquaipfif:
ifta uero canq deo p er ipfof loquenti mdicarentur effe tnbuenda: ac fic illa p
cmerec
ad ubercacem cognitiomfibec ad religicufauroricacem m qua autontace cuftodicur
canon.precer que fi qua tam eciam fub nomie ueroruPropbecam fcriprapferunc:
necad ipfam copia fciencie ualenc.Quoma ucrum eorum finc:quorum efledicunc:
mcercci eft : si ob boc eif non adbiber* fidefmaxie bifim qbufecia cocra fide
ltbro2f
canonicorum quedam [eguncur: propcer quod ea prorfufillorumno effeappdrec.

(JjDe bebraicif [lCCenPquenunquamin fue


tmgue propnecaceno fuerunc(LCxxxi&gt;e.

L^^V Onttaq: credendum eft:quod nonnultiarbirrantupbebream cancum lingua'


I ' per itlum q uocabatur Heber ■■ undebebreoru uocabulu eftifuiffeferadrdm:

( atq; tnde ad A.braam peruemffe: bebreafaucem [trceraf a lege ceptffe que daca e
per
Moyfen: fed pociuf per tllam fuccefltonem pacru memoraca Imguam cufuifliccerif
cuftodtcam. Demq: m poputo dei Mo/fefconfticuic quidocendifticcerifpreeflenc:
prtufq diumcIegifuUarnorfecIicceraf Hof appellac fcnpcura grammaco IfagoguC
qui larme dttt poffunc [tccerarum inductoref uel incroducftorefi eo 9 eafmducictd
eft mcroducac quodammodo m corda dtfcenciu. uetm eafpociufipfofquofdoccc.
NuIIa igtc genfde anciquicace fapiecie fue fuper Pacnarcbafsi Propbecafnoftrof
qbuf merac dtuma faptencia.ulla fe mtqua uanicace lacrauenc: quado nec egypcuf
muenicur qua5 folec falfo Si tnanicer de fuarum doctnnarum anctquicace glonarf.
quahcuq: fua fapiencia:Pacriarcbaru noftrojf tpe fapienciS pueniffe. Neq: cnf qfq
dicere audebic.-mirabilium difciptmarum eofperitiflimofruifleancec[ [tccerafnoffec:
ideft anceq 1 fif eo uenifleceafq; ibt docuilfec. Ipfa porro eoJf
memorabtUrdocrrina
que appeltaca e (apiencia :qmd erac mfi maxie Aftrono mia 1 ec (i quid altud calium
dir«p[inarummagif ad exercenda mgenia: g ad illuminandafmencef fapiencia uerd
ualere folec' NamquodadPbiLofopbiamaccmec: que fe docere aliquid proficecur
unde f lant bominef beatpcirca cempora Mercum quemTnmegiftum uocauerunc:
m illifcernfeiufmodi ftudia claruerunc. Longe quide ance fapiencef q pbitofopbof
babuic Grecia. Sed camen poft Abraam ic Ifaac:&amp;; Iacobsi Iofepb. Nimirueciani
poft ipfum Mo/fen. Eo quippe cempore quo Moyfef nacuf eft ruifle repertt: Actaf
iIiemagnufaflToIoguffrdcerPromecbeimacernufiduurMercuriimaionficuiufne/
pof futcTnmegiftuf tfte Mercurtuf

dpe Egypciorum mendacifltma uanttate que anciqutcaci


fciencie fue cencum mitia afcnbic annorum^I C. xxxx.

Cuftra tcaq: uaniffima prefumptioe garnunt qdam dicencef" ex quo egypruf

|ractonem fiderum cc»prebendic: amptiuf q cenncumannorum milia muneran.

|uiEuf entm tibrtf tOum collegerunc numeru^qui non mulcum ance annoru duo

mitia liccerafmagiftra Ifide dtdiceruc '. Non emm paruuf e aucor tn biftona Varro

1 FP tw

,J |nu.io

(, rnquiEuf

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

TnHffTTTJTTTiTTTTTJTTTTmTT]

29 30 31

qut boc prodtdtc:quod a [iccerarum eciam diumarum uencace non diffbnac. Cum
enimabipfb primobomtnequiappeMacufefc Adam: nondumiexannorum mitia
compleancunquo no iftt ridendi ponuf: q refellendi func i qui de fpatio temporuca'
diuerfa u buic exptorace uencan ta cocrana perfuadere conancT '. Cui enim narraci
meliufprecertra credimuf:§ qutecia fucura pdixeric que prefencia ta uidemuftNam
ec ipla biftoncorum mcer fe diflbnatta:copiam nobif prebec uc eif pociufcredere de/
beamufqui diuine quam cenemufmon repugnac biftone. Porro aucem ciuef tmpte
ciutcacif diffufi ufqiquaqi p ceccraf:ctl legur boiefdocTiffttnof quorii
nulltufc6tem/
nenda uideac autoncaf: tncer fe de rebufgeftifab ccatif noftre memorta remotiflTmif
difcrepancefcut ponuf credere debeancm6 mueniunc. Nof uero m noftre religiomf
biftona frulct auconcace dtutna: quicqutd ei refifcic non dubtcamuf effe
falfirfimum
quomoltbec fefe babeac cecera i fecuUnburiitcerif: que ftue uera feu Ealfa fmcnibil
momenciafferuc quo retite beaceqi uiuamuf.

(fDepbilofopbtcarum opmtonum di(lenfionibuf:et

canonicaru apud ecclefta cocordia fcnptura2f AlC.xIli

IT autem cognicioneomiccamuf btftone.ipfi pbtlofopbi aqbufadiftaJJgrefT»


\ (itmuf: qut non uidencur faboraffe in ftudtif fuiG nift uc tnuenirent quomoda
uiuenclum eflic accomodate ad beacicudmem capeffendam:cur diffenferunc u a ma/
gtftnf difcipult: u mcer fe codifcipulimtli qa uc bomincfbumamffefibuf u bumantf
raciocmaaonibufifta quefierunc' Vbi Suirefle pocuent 8i ftudiu glonadi:quo qfqs
alto fapienctor Siacurioruidericupitmecfencencie quodammo adducluf aliene: fed
fui dogmacif ec optmonif tnuencor: camen ut nonnullofuel etiam eorum plurtmof
rutfle concedam:quofa fuifdodtoribufuel difcendt fotiifamoruericactrabrupericur.
pro ea certarenc qua uencacem putarencfiue illa eec: ftue n6 efleccd aiut quo uel
qua ad beatitudmem peruematur : bumana fe porngit mfeliataf fi diuina n6 ducic
autoncaf. Demqi aucoref noftn m qutbuf non fruftra facrarum [itcerarum f igtcur
ec termmacur canon:abfic uc mcer fe aitqua ratione diflmctanc Vnde n6 tmmertto
cum illa fcnbertnt etf deum uel per eof [ocucum non pauci m fcbolif acqi gymnafiif
[itigtofifdirpucatioiburgarruli: fed m agnfatq: tnurbiburcum docfafacqi mdoctof
coc catiqi populi credideruc. Ipft fane pauct e ffe debuerut ne mulctcudie
uilefceree:
quod caru religi6e efle oporceret.nec tamg ica pauct.-ut eoif n6 fic mirada
colinfto.
Neq: enim tn multtcudine pbitofopboif qut labore etia [tccerano monumeca fuoif
dogmacu reltquerunt f actle quif inueneric tncer quofcuncTra que fenfere conuemat:
quod oftendere boc opere [ongum eft. Qutfaucem fedte cuturfibet aucor fic eft m
bac demonicola ciuicace approbacuHuc cecert improbarencur qui diuerfa U aduerfa
fenferunc? Nonneapud AtbenafK Epicurei darebanc: aflerencefrerbumanafad
deorum curam non pernnere:8iScoict qui contrana fentientef: eafregiatq: munin
dtif adiutonbufacqi cuconburdifpucabac ? Vnde miror cur Anaxagoraf reuf f atftuf
fic quia folem dtxit effe lapidem ardentem meganfuctq; deum cum m eadem cmicate
elona Horuent Epicurufuixencq; fecurufmon folti folem uel ul[u fideru deum dle
non credenf: fed ntx. Iouem nec ullii deorum omnino m mundo babitare cocendel:
Ced ad que precerbommtt rupplicati6erqi puentat. N6ne tbi Anftippufi uoluprace
corporifrummumbonumponeOibiAncirtbeneruirtuceanimipociurbominebeaca

fieriafrcueraf: duo pbilofopbtnobilefKambo SocraciciincamdiueruTatqiincerte


contraruf Fimbuf utce fumma [ocantef quoJf enam tlle fugienda.ifte ammimftranda

I llll|l

II llll|llll II
;^q

fapiena dicebac efie rem pubhcam ■■ u ad fuam quifq: fedtam fectdndam difapulof
congregdbac ' Nepe pa!a in confpicua u. nociflima porncu: m gymnafnf ac puanf
caceruatim:&amp; m borrulifin locif pubticif: p fua qutfq: opmione cercabanr. AIu
affe/
rencefunum.aln mnumerabilefmundof lpfiim autem unum alu orcum e(Te:atuuera
micium nonbabere:aIu intencuru :a!u femper fucurum; aln mente diuma:a!u for/
tuicu U cafibufagi. Alu morcalefefle animafatu immorcalef. Et qui immortalefalii
reuoiui m beftiaPaln nequaq. Qui uero morralef: a[n mox mcenre poft corpuf alii
uiuere etia poftea uet paululum :ue! dmtmfnon tamen femper. Alu confticuetef m
corpore finem boni:a!u m ammo: atti inutroqi. Alit extrmfecuf poftca eciam bona
adamma&amp;i corpufaddecef.Atu fenfibufcorponflemperalnno femper.Aluputacef
nunquam effe credendtt. HafSi: atiaf pcne mnumerabitefdifTenfionefpbilofopboif :
quifunq populuf Senatuf que poceftafue! dignitaf pubtica impie ciiuitatif:dnu/
dicandaf;8c altaf probandafac reaptendaf:atiafimprobandafrepudiandafq: curauic:
ac no paflim fme ulto ludicio eofufeq: babuit m grcmio fuo coc c6crouerfiaf boim
diflidenaii : n 6 d e agrifa; domibuf uet quacuncp peccumana ratide: fed de bif
rebuf
quibufauc mifere uiuitur:auc beate-' ubi u (i uera atiqua dicebantur:eadem ec fatfa
prorfufticentia dicebant: uc no fruftra tatifciuicaf myfhcum uocabuttt babylomf
accepit. Babylon quippe tnterpretacur cofufio quod nofia dixifTe memmimuf Nec
mrereft diabolo regi eiuf q cfitranif inter fe nxentur erronbuf: quof merico multa;
uarieq: impieracifpiter pofTidec. At uero i|[e poputuf genf illa:illa auitafilla
refpu:
i!Ii Ifraelue quibuf credica func eloquia dei : nulto modo Pfeudo propbeeaf cum
uenf
Propbenfpan [icentia confuderut: fed concordef mcer fe acq: m nutto difTentietef:
facrarum [iccerarum ueracef ab eif agnofcebanr; u cenebacur aucoref Ipfi erancetf
pbitofopbtboc eft amatoref lapienne-ipfi lapientef:ipfi tbeotogmpfi propbece tpfi
doctoref probitacifatq: pietacif. Qincuq: fcfm itlof fapuit u uixicnon fcdrn boief
fed licfm deum qui pcr illoflocucufeft fapuic u uixic. Ibi fi probibicii eft
facnlegiu:
deufprobibuit. Si dicl:u:n eft bonora parre ruii u macre cua:iufllcdeuf.fi dictuefl
non mecbabenf non bomicidiii Facief non furabenf.&amp;i cecera buiufmodi nS bec ora
bumana fed diuma oracula f uderunc. Qiucquid pbitofopbi quidam mcer f-alfa qu&lt;e
opinaci fimt uerum uidere poruerut: u Idbonofifdifputacionibuf perfuadere motiti
funt:qj mundu tflu deuffecent.-eumq: ipfej3uidenti(1imufammmiftrec:debone(tace
mrcu ru 'de amore patrte; de fideamicicie: de bonifoperibufacq: omnibuf ad moref
probofptinentibuf rebufquif nefaentefad que fine u quo na mo eflenc ifta onua
referenda:propbeticif boc i diuinifuocibufquifper bominefin llla auicace poputo
c6medaca fucmo argumecanonu c6cerran6ibuficulcaca:uc no boif igeniii fed dei
eloquiu contenereformidaret: qitta cognofceret.

&lt;t_Quadifpenfationeprouidenciedei fcnpcure fecre


uetenfteftameci ex bebreo m grecum etoquium
cranf [ace fmc ut uniucrfif genbuf mnocefcerec^iGjclit.

L |J Af (acrafticteraf etia unuf Pcotemeoru Regu Egypci noffefhaduif u babere.

rt^-' Na poft Alexddn Mdcedonif q etia magnuf cognominatufg minficeciflima'

(_ mmimeq: diucurna pocentia: qua unmerfa Afia immo pene cocti orbe parcim ui Si
armif •• param terrorefubegerat:qri mtcr cecera onencif regna ecia ludea mgreniif

obnnuic.Eo mortuo comicefeiufcum regnumiltud ampdflimum no pacifice mcer

fe polTefTun dmififTenc .-uel pociuf di(Iipd(T&amp; beUifoffiia uaftdturu Pcolemeof


K-egef

12 3 4 5 6 7

TTTTTTTTPTTTTTTPTnf

29 30 31 32

^xsmx^

babcre cepit Egypcufquorii pmuf JLagi filtuf multol ex Iudea capnuof C egypru
rranftuUt. Huic a&amp;c luccedenf Pcokmeufaliul q appeUacuf uft PbiUdelpbuOomnef
quofilleadduxerac fubmgacoriiberofredirepmific: mfuper u donaregia i ten p[ii
domim miuc:penuicq! ab Bleazarotuc Ponhcedan fcbi fcripruraf: qf pf-ecno fama
/ audierac pdicace dmmaf &amp;; ideo cocupmerac babere in bibhocbeca qua nobi!
iffima
fecerac. Hafet cti mififfet idePotifex Hebreaf poft ena ille mcerprecefpoftuUuit:
ecdanfucei. lxxu.de fingu!irtribubufduodeam:feniboien[{gueucriufq!do&lt;nifi;mi:
HebreefaLicecatq: Grece.Qiioruminterpreranout.lxxuocetur lamobcinuirco/
fuecudo. Tradicur fane ca mirabilem ac ftupendu pUneqi diumum ! eorum uerbtf
fuiffe confenfum: uccum ad boc opuf fepanm finguli federmcntaemm eorum fidem
Ptolemeo pUcuic explorare : m nullo uerbo quod idem fignificarec ec rancundem. /
ualerec:8i m uerbozf. ordme alcer ab alcero difcreparec.fed canq unuf eflic
mcerprcf. '.-
ica qd - omnef interpretaa func unu erac. quonia reuera fpinruf erar unuf m omibuf.
Ec ideo cam mirabiledei munufacceperanc:uc illarum fcripcurarum noncanquam
bumanarum: fed ficur eranc: ranquam dmmarum enam ifto modo coinmendarecur
aucoricaO creditunf quandoqi gennbufprofuturd.-quod lam uidemufeffeftum.

&lt;( De aueoricace.[xxmcerprecum:que faluo bonore


hebraice[ingueomibufficinca-pcibufpferenda&lt;]C."x[ii[.

t 1€^\ Am cum fuermc 8i a[u mcerprecef qui ex Hebrca i grecam Iingiam facra i[!a
J.JLeioquia cranftulertoficuc A.qui!a i Sy mmacbuP Tbeoconcn :licuc c lam illa e
/ interprccano cuiufauror non apparec:&amp;! ob boc fme nomie mrerprecif qumra
edicio
nuncupat; :bac camE^que fepruagira e:ranq fola effec fic recipic Ecclefia: eaqi
ucunc
greci populi Cbriftiam. quorii plenq:ucrua'ia fitaliqiignorac.Ex bac fepcuagita
mcerprecanone enam m Unnam [mguam incerprecacum eft: quod Ucme Ecdefi,E
tmenr.quifnon dcfuenr i noftrifteporibufpref byrer Hteronymufbomo docTtfli/
muf 8i omniu rnu Unguaru perirufq non ex greco fed ex bebreo inUnnu ebqum
eafdem conuerric fcnpruraf. fed eiuf cancu [itteraru laborem quif Iudei faceanc'
efli
ueracem:!xx.ueroincerprerefinmu!nferrarreconrendanr:ramgEcc!elieCbri(Viroc
hominu aurortcaci ab Eleazaro ruc pocifice: ad boc canru opufelectorum nemine
mdicanr preferendum:quia U fi non in eifunufapparuiflec fpinruf fine dubitanone
diumuf fed mrer fe uerba interpreranoif fue.ixx.docfti more bommu coailiffet: uc
quod pUcuiflec omnibuf boc manerecmulluf eifunuf incerprefdebuic anreponi.Cti
uero racum m eif fignii diumicanfapparuic:pfec!to quifquifa!iufi!Urii fcripr raru
e&lt; Hebrea m quamlibec aliam Imguam mcerpref eft uerax: auc congrmtiKif txx.
inrerprenbuf auc fi congr uere non uiderur :a[ncudo ibi propbenca effe credenda e.
Spintufeni q mPropbenferat.quado i[!a dixerut.ide ipfe eracm.lxx uinfquancio
i[(a func mcerpretan. Qiu prof ecTro auconcace diuina u abud dicere poruic: caquam
Propbety iKeutriiq: dixifcquia utruq: idem fpiritufdiceret u boc iplum alirer.uc
fi non eade uerba:ide tame fe r uf bene inccl[igctiburdiiucefcerer.&amp;: aliqd
prermicrere
u aliquid addere :ecia ur bmc oftenderec' no bumana fuifle m illo ope feruiture qua
uerbifdebebat irerpref: led dium^ poauf poceftacem que menre replebac U agebac
mterprenf.Nonulli auccodicefgrecormcerpreranonif [xx. li ex bebreif codicibuf
emendandofpurdrtit: nec rame aufi fiic detrabere.-qcf bebrei non babebanr Si.ixx.
pofuerunc:fedcancumodoaddideriicquembtbreifinuecaapud.[xx.n6erar:eaqj

I llllllll

II llll|llll II

pc

fignifqbufda m ftelfani modu factifad capira eortide uerfuu noraueruc. que (igna
afterifcofuocac. I[[aueroquen6 bab&amp;bebrei: babecaucem.lxx. fimilicerad capira
uerfuum lacencibuf uirgultf (icuc fcnbuncur unne fignauerur. Ec rnufa codicefgreci
baf noraf baberef ufq: quaq; dtffufi fuc: &amp; latmi. Que aucem no prermifla
ue[ addica:
fed alicer didta ftmc: fiuealtum fenfum faciac ecia ipfti n6 abborrence: fiue a[io
mo
eundem fenfu exphcare monicrenc: nifi ucrifq: codiabuf infpectif nequeuc reperin.
Si igic' uc oporcec nibil aUud inrueamur in fcripcurifillif rafi qd per
bominefdixenc
dei fpincufqutcquid e m bebreif codicibuf 8£ no eft apud mcerprecef lxx:no[uicboc
per tftof fed p illof Propberafdet fpufdicere- qcqd uero £ apud.bcx.in Hebreif auc
codmbuf no e-p iftof maluic q per illof id£ fpincufdicere: fic oftendenfucrofqi
fuilTe
PropbecaO Ifto.n.mo alia p Efaia:alia p Hteremia:alia p alitt arq: aliuPropberai
uel alirer eade per btic ac p lUu dixic uc uoluic. Qiticqd porro apud ucrofq:
iuentl;!
P ucrofq: dicere uoluic unufarqi ide Ipintuf fed ira uc illi precederencrjpberado:
ifh
fequerencrjpbence lllofinrerprando- Quia ficuc m ilUf uera as cocordana dtcecibuf
Ipincuf pacif unuf fuic: fic u m iftif no fecu coferenabuf U camg rancj ore uno
cueta
incerptanabufidefpincufunufapparuic.
dQuid mceUigendum (icdeNintuirarum exctdtocuiur
denunnano m bebreo quadraTmta dierfi fpacio rendif?.
m fepcuagCca auce cridui breuicace conctudu;'.&lt;IC.xlim.

C^L Ed aic aliqf. Quom6 fcia qd Ionafppbera dixeric Nmtutcif: ucrum cndttit B

/^ — y Niniue euerretfan. xl.dtef '■ Quifcnim n6 uideac n6 pocuiffe utruqi cunc


dici a

/ Propbeca:q milTuf fueraccerrere comman6e tmmmecif exiniciutcacem: cui fi ceraa

/ dte fuerac futurufmrentuf non uctqi dte quadragefimo ft aucem quadrageftmo non

uciq; cerno i St ergo a me quertrur qd Ionaf boru dixenc: boc puco ponufqd" legti;

in bebreo : qdragmra diefsj Niniue fubuercet?. Sepruagmtaqutppelongepofteriuf

mcerpcan altud dicere porueruc:qct came ad re peranerec:&amp;: m unum eundeq: fenfu

quiflub alcera figmficanonecocurrerecammonererq; [ectorem utraq:aucorttarena

Tprera:ab biftona fefe arco[[ere:ad ea requirenda proprer que figmficanda biftona

ipfa cofcnprae. Gefta ftic qppetlla tn Nmiue ciuicace:fed altqd ecia


fignificaueriic

quod modum illtuf ctuicanf excedac ficuc geftum eft q&gt; ipfePropbera m uenrre cra

criduo fuic:&amp;:camea[itifignificauicm,pfundo mferni criduo fucuru:q dfife omniii

Propbecaru. Qiiaproprer fi per illa ciuicare recte acapic: Ecdefia gennii:ppbra;e

ftgurat; euerfa fciucec per penicenaa : uc qualif f uerac la non eec. Hoc qin p
Cbnftu

facftu elc m Ecdefia gennu:cuiufi[[a Nmtue figura gerebac:ftue per.xl. dieffiue p

tnduu tde tpfe figmficarufeft Xpuf. Per.xl.fcilicer quta roc diefperegic cfi
difcipulif

fuif poft refurrectione' fua u afcendic i cefii:per cnduii uero qa die cerao
refurrexit:.

canq [ectorem ntbil a!iud q btftone rerum geftarum mbererecupiencem de fomno

excicauerfc.[xx.icerprecefndeq:Propbere:ad perfcrurandu alacudmem Propbeae:

ecquodammo dixennc: in.xl-diebufipfum quere m quo u cnduii pocenfmuenire.

tllud mafcenfione: bocineiufrefurrecltone repenef. Propcerquod ucrocf numera

fignificart cduenicnffime poruic: quorti unu per Iona Propberam.alcerii per. Ixx.

mccrpreru propbena.rame unufacq: lde fpincufdixic. L6gicudme fugto- uc no bec

per mutca demofcrareaqbufab Hebraica uencace pucatf. [xx.mcerpcefdi(c.repare:

ec bene mrelledti muemunc' efie concordef. Vnde ect3 ego p meo modulo ueftigia
fequef ApoftoIo^::qa ec lpt ex umfq: td e ex Hebreifa: ex.ixx.ceftimotappbenca

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

29 30 31

xxur:

pofuCrunt: ucraqi auconrate utend u putaai.qm ucraq: una atq: diuma e. Sed \h que
reftant : ut pofTumurexequdmur.

([Quod poft mftdurdnonem templt propbetdf ludei babere dcfhrerut.


et exmde ufq: ad naauicace Cbnfh c6nnuif dduer&amp;nbuf fmt afflicTrr.uc
pbaret' a'.tenuf ccpli edificaaone,ppben&lt;.if uout uff uifle ,pmifTd&lt;; Gxlv.

•vC~\ OfteaqgenfludeacepitnonbaberePropbetarpcuIdubiodeteriorfacrtac.

\) eo fcilicec cepore quo fe fp erabac mftaurdco replo poft cdpnuicace que fuic in

/^^bytonidfuturaeflemeliorem. Sic quippe mtelligebat populufi'te camalirquod

l prenunnatum eft per Aggeum propbeta dicorem: Magnaerit glonadomufifhuf

nouiffime plufq pnme.qd" de nouo teframeto dictu effe paulo fup:uf demoftrauit:

ubiaitaperteXpm promtttenfi&amp;! moueboomnergerefi K ueniet defideratufcucliir

gennbufi Quo loco.Ixx.interprecefa[ium fenfu magif corpon q captn: boc l magif

Ecclefie q Xpo conuemencem propbetifdautontatedixerunt Vcmctqueelecfta

fut domira de cucaif getibuf id e boief de qbufipfe Iefufm euangelio: muici mquK

uocaaipaucuueroelec1:i.TaIibufen(e!eclirgentiu:domurdeiedificac'pteftametu

nouum [apidibufuiuif longe glonofior q templum itlud fuit qct a R_ege Salomoe
conftructu efba: poft capnuicatc mltauratu. Propter bocergonecPropberafe*
dlo tempore babuinlfd genfifed mulnfcladtburdfflicfta eft ab aHenigcmffi-egibul:
ipfifiq: R-omanu": ne bac Aggei ppbeua milla mftauranoe cfpli optnarec' imp a&amp;.
N6 mu'to enim poft aduemenre Mexandro fubtugatd l- quado u li nulla facfta e
uartano^qm non runcaufi ei refirtere: u ideo pldcatum facillime fubdm receperuc:
no erdt cameglonarata domufilliufiqudtafuttin fuoru R-esttm libera potelrate.
Hoftidffime Alexander immoUuitm deitemplo: nonad aufcultum uerd piccate
conuerfufi fed tm pia udnitdce cum duf eum f alfircolcdum putanf. DemdeProlemeur
Lagi filiufi qct fupm cdmemoraui poft Alexadn morce capnuof mde m Egypcu
cranftulit: quoreiufruccefTorPcoIemeufPbiladelpbur bemuoUnnflime inde dimific.
per quefadtu e quod paulo anre narraui: uc.Ixx.mcerpretu fcnpturarbaberemur.
Demde conmti funt belhrque m Macbabeorum [ibnrexplicantur. Poft bcc capa
a R-ege MexandnePcoIemeo q ertappellacurEptpbanef-indeab Annocbo E-ege
Syrie mulnfa: grauiflimirmalirad idola colenda copulfi.cepliiq: ipfii repiecu
facri/
[egifrupftinorabufgennu^qctrameduxeoifrtrenuiirimuriudarqendMacbabeur
dtrture Annocbi duciburpuirtfiab iIU omnndoUcrie co cammanoe mudauic.Mori
aut mufco port Mcbimurquida p ambinone cu. a genere Tacerdotalt eet altenufi qct
nefaferat: Ponfex facftuf e. Hmc la poft ann rfere qnquagmta:m qbufeirramen
pax non futt: Suifdliqua Si profpere gefTennt.primurapud eorAnO-oboIuranupto
diademate Si rLcx siPotifex faclure. Antca cppe exquo de Babyloie capnuirdte
reuerfi fimncemplumq: inftauratum eft: no R-egerfed ducefuel priciperbabueruc.
quif&amp;: qui R_ex e poffit dici pnncepra prmcipacu impandi:*: dux co q&gt; fit
dutfc-r
exercitufi Sed no cotmuo qcunq pricipcruel ducerfimc: cnam Regefdtci pollunc:
quod ift e Ariftobolurfutc. Cui (uccefiic Mexander endm ipfe R-ex S- Poncifex:qui
crudehter m fuofregndfTe cradit'. Poft bunc uxor eiur Alexandra R-egina Iudeo:f
fuit.ex cumrdeiccprrpe mala ffit ecrfecuta grauiora. Filu qppe buiul Mexandre
AnrtoboIur^HyrcanuOinrerredeimperiodimicantefiuireraduerrurilradincam

eentempuocauere R-omanaf Hyrcanurndq: dbeircontrafratrepopofcicauxiliu.


Tunc idmR-omafubiugduerdt AFncama! Grcnam: [areqt ena abrorbifparnbui

II lllll|llll lllll|lll III

II llll|ll

II llll|llll III

imperaf ranq feipfd fcrre non uafenf; fe fuaq: quodammodo magmrudme freeerar-

Perueneracquippeddfedinonerdomelticargrauefarqmdeadbellarocidlia.moxq!
ciuilia. tdncumq; fe commmuerdc arq; conmuerdc: uc ei mucandufrei pubdce ftatuf
quo regeref R egibuf imminerec. Popeiufergo Roma, populi pdartflimuf pncepf:
ludea cum exercicu mgreffufciuicace capic:cemp[u referar:non deuonone fupplicif
fed mre uittonf: &amp;: ad fancTa fand:orum quo mli fum mum fdcerdocem non Iicebar
mtraremon uc uenerator fed uc propbandcor dccedicConfirmacoq: Hyrcani pon/
nficacu.-s; fubiugace genn ipofico cuflrode A.nnpacro:quoftuc pcurdtorefuocabat:
umcTum fecum Anftobolu ducic. Ec ex i[[o die Iudei ectam cribucarn H.omanoru
efle ceperunc. Poftea Caflluf enam cemplum expobduic. Demde poft pducofannof
OTdm Herodem aliemgenam Regem babere merueruc.-quo regndte ndcufe Xpuf.
la enim uenerac plenicudo ceponf figmficaca propbenco fpintu p bof Patnarcbe
Iacob:ubiaic. Nodeficiecpnccpfex luda neq; duxdefemonbufeiufdonecuenidc
cuirepofiru e[c:&amp;; ipfeenrexpcdcano genriu. Non ergo defuic Iudeoru Prmcepf
ex Iudeirufq; ad lfcu Herode: que primum accepemnc ahenigena Rege. Tepuf
ergo erac uc uemrcc ,[[e cui repoficu erar.-quod nouo promiffum eft ceftdmenco: uc
ipfe enecexpedtanogencium. FieriduremnonpoflecucexpecTdrenc gencefeum
uencuru:ficuc eum cernraufexpedrdn utueniat:ad faciendum md.au m dancate
pocene: rafi pnuf credcrec i eu cu uenic ad pauendii mdiciu m bumilicate paaecie.

&lt;lDe onuSaludConfnortri fcctm cf uerbu caro fadVu e.si de difperfide


Iudeo rum per omnefgenceflicuc fuerac propbetatum. (JCTxI vi.

^f^Egnanceergo HerodemI "dea:apud Romanofaute lam mutato reipublice


, A^rlLl tam 'mperante Cefar e Augufto: * per efl orbe terre pacaco: nacufe Xpuf
l (ccTm precedence propbena' m becMeem Iude.bomo mdnifeftufex bomineuirgiei

deufoccu[curexdeopdcre.S,cen(PropI,ecapd,xerac.Ecceu.rgomuceroacc,Biec
ec par.et filtum:* uocabitur nomen emf Emanuel: quod eft mterpreracu nobilcu
deul . Q,,. uc le commedarer deum : multd m.rdculd fect.- ex qu.buf queddm quanttl

ddeum pred.Cdndum,dnru,ru efterTercriptura euangelicdconnnetQviorapr.mil


elt q, tam m.rabilicer rurufefr.-ulnnmm aurem c, ca fuo rerufcicaco corporea mor/
cu.l afcend.c dd celum. Iude, ducem qu. eum occiderunc sc m eum credere nolueruc:
qu,d oporcebdc eum mon V refurgere.udrtan mfe[,c,ura Romaniff ud.cufq; a fuo
regno ub. ,a e,ra[,en,gene do^mabancT eradican rucdifpf.q; p terraC Quandoqdem
ubvq, „ on defunt: per rcr,pturarrudftert.mon.o nohrfuncppWnoTSon fcSfc
S^ ^"^"T eomm "nriderantef u ante pafiTionem tt max.me pofc e,uf

S? md, "' r ' ^ 1 ^ fd "' "f* • Cam Ue ™ «&lt;«« «■=■* gbufpred,dtl


el I . i~,ac menfa eorum coram iplifm [aqueum u m rembunonem V. m fcandalum:

kr.pturifnortr.rnoncredunt.complencurineirruequdfcdrc.legunt.n.fiqu.fforte

JT,^" runC ^ ue no Deran f i P°P" ! " I"deoru. Nob.rqu.de, [|e fiiffiauc,.


rftimoml ; n 'T r 0rUm ' od 'T'P r0ferUnCur - quordgnorcmurpropter boc
olnTJ amm r t i uod "°t,r.nu, n perb.benc: e ofdem cod.cefbdbendo atq;feruadoper
omnefgencef: enam .pToTefle d.rperfofquaquauerru Cbnft, EccIeHd dlcac X

29 30 31

^vnr^

propbeeta in pfalmifquof ecia leguc de bacre premtffa efhubi fcnpru e. Deufmeul"


mifericordta eiuf preueniec me. Deufmeufdemonfbrautr mibi de intmtafmeif. Ne
ocadenf eof neqndo obliuifcanc: lege cua .Dt r perge eofi uirtuce cua. Demonfbrautc
ergo deuf Ecclefie m eiufinimicif Iudetfgranam mifencordie fue.quonia ficur dicic
Apofboluf delicTtum eorum falufefb m gennbuf.Ec ideo non occidtc:id efb non m eif
perdidic: q&gt; func Iuderquamuif deuicti sc oppreffi fuennc a E.omanifne oblici
[ege
deiad boc de quo agimuOreftimonium nibtl ualerer. Ideoparum fuiruc dicerecne
occidenfeofnequando obliuifcantur legem ruammifi ecia adderec difperge eof qtfi
fi cum ifbo cefbtmonto fcnpcurarum m fua canctimodo cerra non ubicf eflenCijifedta
Ecdefia que ubtq: efb:eof propbectarfi que de Cbnflro pmifle func cefbeTtn omnibuf
gennbuf babere non poffec.
(LAnanre cempora Cbrtfli aliqui fuennr excra Ifraehncum
genuf qui ad celeflifciuitanf confornit pnnerencit C.xtvii

/T\ Vapropcer quifqf aliemgena id e no ex Ifrae! progenitruO nec ab illo poputo


V^^m canone facrarum (tcterarum receprufUegicur atiquid propberaffede Xpo:
fiinnofbram nonciam uenic: aucuenenc^ad cumulua nobtfcomemoraripoceft: nd"
q&gt; neceflariuf fit ecia fi defic: fed quta non credtcur f uiffe mcogrue li tn
aluf gSabuf
bomtef qbuf boc myftertum reuelatu eft:&amp;: qut boc enam predicere impulft fuc:
fiue
paractpefeiufde grane fuermcfiueexpercef: fiue per malofangelofdodttfinc: quof
prefencem Cbnftum quem Iudet no agnofcebanr: rcimurfuifle confeflof. Nec ipfof
Iudeof exifbimo audere ccicendere: nemme perrmuifle ad deum precer Ifraelicaf eX
quo propagano Ifrael ee ccpic reprotaco etuf fracre matore. Populufentm reuera
qut det populuf ;ppne dtcerec multuf afiuf futc. HominefaCic quofda no cerrena fed
fociecace celefbt ad uerof I fraelicaf fuperne ciuef pacne ptinencef ena tn aluf
gennbuf
f uifle negare n5 pofllmr. Qiita fi ne^anc factllime conutncunc" de fandto u
mirabtli
uiro Iob: qumec tndigna necProfelicufid Saduena populi Ifrae! fuic: fedex gece
Idumea genuf ducenfubi ortufibidem morcuuf Qui diumo fic laudaotr eloquio : uC-
quod ad lufbtciam pieracemq: accmec ena nulluf ei bomo fuorii remporu coequecur.
Que cempora eiuf quif nd mueniamuf i cbronictf; colligtmuf rame ex Iibro etuf qu£
p fui menco Ifraeucem ancoricace canomc^ receperuc.-cercia generacioc poftertore
fuifle q Ifrael.Diumicuf aucem fuifle prouifiim non dubico:uc ex boc uno fciremuf
enam per aliafgencef effe pocutfle: q fcctm deum uixerunc eiq: placueriic percmecef
ad fbinaclem Hierofolymam- Quod nemim conceflum futfle crededum eftmift cui

, diumicufreuelatufeftunufmedtacor det B: bommubomo Xpuf lefufq ueeurufm


carne ficanctqf&amp;ndtifpnunnabacur: queadmodunobtf ueniffe nunciacuf e.uc una
eademq: fidefper ipfii omnefm det ctuicacem- det domum: deicemplu: predefhnacof
pducac ad deii. Sed quecunq: aliorti propbene de dei p Iefii Xpm granapferunc:

v pofllinc pucan a Xptanif efle conficte. I deo nibtl e fumiufad coumcedofquof


ItbeC
alienoffi de bac re concendermcnoftrolqi Fulciendofft recte fapuennc: quam uc di'
umapredtdtade Xprtfbo eaproferanrur:quem ludeorum codicibuf func fcnpca.
Quibuf auuFfifde proprnf fedibuf: ec propcer boc cefttmonium coco orbe difperfifi
Cbrifti ufquequaq: creuic ecclefia

&lt;[ Propbeaam A.ggei qua dixic maiorem fucuram glona'


domuf det cjpnmum fuifiecmon in reedificanone cep!»
fed m Ecclefia Xpnfh efle complecam. i C- xlvitt.

Illl llll|llll II

I llll|llll II

|\Ec domufdeimaionfeft glone:qfuerarillapnma:[ignir8i: lapidibufcetenfq!


J f preciofif rebufmeraUifq: cdftrucT:a, Nditaq! A.ggei propbenam templulliuf

( mftauranone complera eft. Ex quo emm inftaurarum eft.nunq oftendicur ranram


glonam babuiffe quancam babuic cempore Salomdifimmo ponufoftendic pnmu
ceffdCide propberie fuifle domuf illiuf glona dimmura: demde ipfiuf gennf cladibuf
cannf ufq: ad ulnmum excidiii quod factum eft a E-omanif ficuc ea que fupra fuc
Ldmemordra:reftanf . Hec aurg domufad nouum peranenfrertamencum:taro unqi
maiorifeftglonajiquantomeliorerfuntldpidefuiupquibufcredennbufrenoudnfqf
confrruic'. Sed ldeo per mftauranone cepli illiufligmficdtd eft :quia ipfa
renouacio
illmfedificii figmf-icaceloqo propbencoalcerii ceftamencum quodappellac' nouum.
Quod ergo dixic deuf p memoraru Propbcd: u dabo pacg { loco ifto;p figmficace
locum ille qui eo rigmficacur eft mteHigenduf. Vc quia illo loco mftaurato fignaca
eft Ecclefia que f uerac edificanda per Xpm •• nibil accipiar; qtf dicftu £ dabo
pace
m loco ifto: nifi dabo pace in loco que figniftcaclocuf ifte. Quia quodammd omnia
figmficanna mdencur earu reru quaffigmficanr fuftinere perfonaO ficur diclum eft
ab Apoftolo pecra erac Cbnfcuf:quonia pecra illa de qua boc eft dicftu figmficabac
utiq: Xpnftu. Maior eft irdqi gloria domuf bumfnoui ceftamea: q domuf pnonf
uecerifceftamenn:8irucapparebicmaiorcudedicabicur.Tuncemm ueniecdefide/
racuf cunctif gennbuf ficuc legicur m bebreo. Nam pnmufaduencuf eiuf nondum
erac defiderdcufomnibuf gencibuf Non emm quem debebanc defiderare fciebatun
quend credideranr. Tunc end fccfm.[xx.incerpretef:quia Kipfe £ propbeacuffefuf.'
uemenc que electd fuc dm de cunclif gccibuC Tunc enim uere nd ueniet mfieledra
de qbufdicic A poftoluf. ficuc elegic nof in ipfo ance mundi confticunone. Ipfe
qpps
arcbitectuf qui dixic mulnuocdn: pauci uero eledh: nondeuf dixicquiuocanfic
uenerunc uc de conuiuio proiicerencur:fed de eledtif demonfcrdturuf eft edificacam
domum que nullam demcepfformidabic rumam. Nunc aucem ec bi quando replec
Ecclefiaf: quofcanquam in area uenalacio feparabic- nd apparec raca glona domuf
buiuf quanca cunc apparebic quando quifquifibi enc:(emper enc.

(J_De incerra mulnplicanone Ecclelie qua m boe


feculo multi reprobi mifcem; eIeclif.(LC : xIviui

I'N boc ergo maligno feculo ( bif diebufmalif:ubi per bumititace prefence Futura'
comparac Ecclelia celficudmenvsc cimorum ftimuIiO dolorum cormennf laborfi
( mo lertuf:cemptanonum penculif erudic :foIa fpe gaudenf quando fane gaudecmuln
reprobi mifcencur bonif;&amp; umqftanqinragenam euangehcam colligucur.-ccmboc
mundo canq in man urriq: mcluli renbuf mdifcrere nacati donec peruemai; ad Iicoif
ubi mali fegregenrur a bonifs; m bonifcanc] mtcplo fuo fic deufomnia momnibuf.
Promde uocem nunc agnofcimuf eiuf impleri qui [oquebarur m pfalmo acq; dice/
bac. Annunnam a locucuf fum mulnplican func fuper numerum. Hoc fic nunc eX
quo primum per ofprecurfonffui Iobannifdemde perofpropnumannunnauic:S!
locucureft dicenf Agice penicennam i appropmquabic enim regnum celorum.Elegic
difapulof quof&amp;! Apoftolof nommauic: bumilircr narof: mbonorarof lllicceratof
uc
quicquid magnum eflenc u facerfr ipfe ln eifeffec u facerec.Habuir mrer illofunu
c^uo malo ucenf bene:&amp;: fue paffionirdifpoficum implerec: &amp; ecdefie
fuerolerandoif
malorumpreberecexemplum- Semmaro quancum per eiuf oporce bac prefennam

10 11 12 13 14 15 16 17
28 29 30 31

t^rn;

^P

corporalem fanctoeuangelto: paflul&gt;ft:morcuureft:refurrexic:parfione oftendenf


qutd fufhnere pro uenrace:refiirrecfti6e qd fperarem ecern.rate debeamufexcepta
atnrudme facramenti qua fangu.fetufm remtlT.6em peccatoru rurur£.Conuer&lt;acuC
eft tnterra.xl-diefcu difc.pul.ffuiO acq .pr.futdeabufarced.cmcelu^ poft diefx.
pm.rTum fptncu fancftu mtfic pacnf fut^cuiufadueniennrm eof 9 cred.deraDtuc erat
ftVnum max.mum: etmax.menecefTanum: ut unufqurTq, eorum lmgu.fomn.um
g oinumloqueretur..tar,gn.f.canrunitatemcatbol.ceeccler.eperomnef S enteftucu/

ram:ac fic Lingu.romniburlocuturam.

(f £&gt;e pred.canoneEuangeliiqucper paOionef


predicanciu clanor ec pocennor facTa £. C. I.

v|TA Emde feim ,I[a propbena&gt;xSyon lexpdter u uerbfi dormn. de ******


\) ec fcctm dm.p.uf Xp. pd.dta: ub. poft refurrcdhone ftupeubufeu dtfc.pul.f
l futrapperutc fcnfil-urmtell.geret fcrtpturaf.* d.x.c e,rquon,am f.cfcr.pcum e* ,c

peratenaa u. rem.fr.one peccaroru p omnergencefmcpiecburat , H.erurale.Ecubi


rurfitreirde aduecu e,ufnou,rfimo reqreuburrefp6d,r:at q , m . No «0 : ueOru nofle
tpa uel mometa que pacer pofiut m lua poceftare. fed acc.p.enf u.rtuce rp™H»«

ufq, « fiefrerre.Primu fe ab H.erufale diffudic Ecclefi* u cu. ludea a x, Samana


ptur.m.cred,d.ftec:* t a-iafgetefreminam C e.f annunaratbuf Euange •*«*&lt;£
ficuclummar.a coapcaueracuerbo^ a tt cd«»cfp.nrufi.clo.D««»t "'«^
c.mereeor g corpurocadunc:an,maaucn6ponucocc.dere.qucfng.d.nmorenor,

eenc , igne car.rar.rardebat.Deracj p .pfcfnon folu qu, eu ance P*^"fJ^


uirredWe foj u.derat « aud.eranc ueru eua poft ob.cu eoru per £*«f "™
mcer borredar pfcunonef* u-no, crucwufi ac funera marryru pred.catu eft toro

munmbiutpopJ.gcnoacredecrf.ncaQpeorfircd^^^^
Jm . more uen-raren; fatru.ne marry ru , que d.aboUco f urore fuderuc . ipliq,
regei
quorTleXTu"aftXe E^efi- eJnomm, Cauibncer rubdercncur: quoddo^-
cmdel.ce^aufcrncon.nrunc^fairordeof.nc.perencperfequt.quorucauracultorrf

deiuenfuerancanceaperrecun.

&lt;JC}iiod ettam per bereticorum diflenfioner


ndefCacbolicaroboretur. CCa. h.

fed def enfitre perfiftunc berenc. ftunn ^^f^^Z^O^


1 m.m.c.f eaa fic qu.pp.a uerif,ll&gt;rcacbouc,rmembr,f Xp, malo luo prolunt. L/u

quoUbec errore cecenrur uel mabca deprauentur: fi ^"PJ^^^r^t


affl,gend,:exercence,urpac,enna:fi cancum6 malerenc.endo adu.rftntur.
III llll|llll

lllllll|lllllll

;tc

auriapienna. Vc aurem enaimmici di[iganc":exercenc eiu! bemuolenna: aucenam

benihcenaa-liuerudribilidoclrmacumeifagacur-riuecerribilidircipIma.Acperboc
diabolurprmcepfimpie auiranfiaduerfurperegrmance m boc mundo ciuirarcm dei
uaU propna comouendomibil einocere permicnc':cui,pcutdubio u reburprorpenr
confolario ur non frangae' aduerfifi exercirano uc non corrumpjeprpenfcp diuma
promdenna procurac'. arq; ira cemperacur urrunqs ab a'rerurro: uc m pfalmo illam
uoce non aliunde cognofcamurexortam.rcdm mulncudme dolorii meoif m corde
meo:conrolanoerrueiocundauerucanimam meam. Hmc eft ec illud A.po(to[i-rpe
gauderefiin rnbu[aci6e paaetef Na" u id qcf air ide doclor qcunq, uoluc pieuiuere
in .X. po perrecunone panunt muldrpurandu eft deefTe pofTe rpiburqa u cu ab e&lt; f
qui ronriimr no reuiennburuidet efTe n-anqllicafi u reuera e: plunmuq; cofoUaSif
auferc inFirmirmaxime.no ramcderiitimo muln funr mrufiqm cordapie uiuenml
[uirperdic.rmor.burcruciac- qm per eorblafFemacur Xpianu u cacbolicum nome.
quod quanro eft canureir q ui uolunc pie uiuere m Cbrifto , raro maeirdolec a per
malormcur P or,corfir.- ucminurq pioif mererdefiderar.diligat'. Ipfi quoq; Herma
cu Jtpjanu cogiranc babere nome u racramenra Xpiana: u fcnprurar&amp;ipWlione:
magnu dolorem faciunc.n corditufpioru; q a V muln uolenrereffe Xpian. ppcer
eorumd.nenfo ; ierber 1 rarecogunc'^mu!nma[ed I c.cc.amb,r,nuen,unr m areriam
Walremand, Xpianum nomen; q a, P fi quoquomo Xpnfham appellamr. Hifatq,
bu.ufinodi prauirmonbur^ erronbufbommu:perfecunone patiunc qu. uolunc.n
L.bnlto pie umere.-ena nullo mfeftareneq; uexance corpur,[loru. Panunc qu.ppe
banc perfecunone no m corponburred m cordibuf Vnde illa uox eSctm muluru/
dmemdolorummeorummcordemeo. Nonenimair incorporem^o. SedrurfUr
quomam cogicanc' immurat.lia d.u,na,pmifra u quod aic Apoftolurnou.tdommur
qm lunc eiuC quoren.m prernmc* predeftmauic conformerfien imagimf Filn lui:
ex eilnullurperire poreft.ideo requic' m illo pfalmo; confblanSercue .ocundaueriic
amma mea Dolor auc ipfi: q f,c i cord.bufpn 2fquor P errequunt morerXp.anoif
malorum :fiue falloru;prodeft dolennbufiquonia de car.race defced.c qua eorpenre
nolunr:nec impedireralucem aliorum.Demq; magne conlblanonerfiunc; eriamde
correcciombureorum:qui piorum ammarranta lociidicace perftmdunr: quatfde
luaperdinone dolonburcruciaueranr. Sic m boc feculo m bifdiebufmalifi no folum
a repore corporaiirpfene Xp, *; Apoftoloru eiufired ab ipfo A.b e [ que primii
iuftu

■mpmrfrarer occidic: s. demceprufq; ad bu.urreculif.nemancer pfecunonefmund^


conlolacioneTdei peregrmado procurnc Ecclefia.

CLAn credendum fic;quod quidam pucantumplenrdecem


precunoiburque fueriirmulla fuperepfe prer undecimS
que in ipfo A.nc,cbnfti cempore fic fucura. (fCluV

f ^ Romdenec il[ud qu.de remere puto efTe dicendu fiue credendu: qj nonullof
^mpur Ann I "n- "" nm ^' U ' Bcde ^ rua ™ P*®"* Perrecunonerurq, ad
S m P ' r 9 ? "^ ^^ C ' ld 6ft decg: * undra ™ «d£q, ficab Annxpo
TraanT' i^ m ^PPf C °P"«™&lt;&lt; Nerone, Secunda" a dominano: Tertiama
mamTn ^™* b Kn ™)° : Ql»ntaaS e uero: Sexca'a Maximmo^c/
ecMax? m C '°^ O^^-VJerunw. Nonaab Aureliano: Decma a D.odenao
PODuIurdT ^°' g Z Cmm e FP nor " qm ^cem fueruc anceq mde exire mcipec
popululde,.pucantadbuc.ncel[edtfieereferedafiucnou.fnmaLr,cbr.(t.precuno

( cempt

11 12 13 14 15

17 1B 19

^tjpit

limilif uideacur undecime plage: qua egypai dum boftiltcer perfequerenr; Hebreof:
m man ILubro populo dei per (iccum rranfeunce perieruc- Sed ego llla re gefta m
Egypco iftaf perfecunonefpropbecice fignificacaf effe n6 arbitror:quif ab eifg boc
purantexqfite&amp;! mgeniofe il!a fingula bif fingulif copararauideant?: noppbecico
fpiritu fed comecturd mentt!"bumane:quaaliqn ad uerii peruenit;:a[iquada fallit?.
Quid emm q boc fenatic dicturi fiir de pfccunoe qua ipfe dommufcrucinxuf e '. In
quo ea numero pofirun ! Si aiic bac excepra exifhmac computandii: tanquam ltle
numerade fmc que ad corpufpemnent:n6 qua ipfii capuc e appenru si occifii.quid
agec de i!Ia que pofteaq Xpuf afcendic m celum Hierofoly mif faefta ert :ubi beacuf
Scepbanuflapidacuf e:ubi lacobuf frarer Icbantfgladio crucidacuf e:ubi apoftoIuT
Perrufuc occiderec'incluufe:Kpage'u Iiberaruf ubiFuganatqidifpfide Hiero/
folymiffracrefiubi Saulufqui pofteaPau'u r \porto!uffacftuf cft uaftabac EccSefia
ubi ipfe qur&gt;q;ia fide qua" pe.Tequebac euangclizanf quatiafaciebateft
paflufifiue
per ludeam fiue per alial gentref quacuqi Xpm Feruentifltme predicabac.'Cur ergo
cifa Ner6e uidec" ordiendu: cum a i Neromrtfpora mter attrociffimaf pfecunonef
de qbufmmif e [ongti cuncfta dicerc: Ecclefta crefcedo puc-nenc '. Quod fi a
regibuf
FacT-dfperrecunonermnuii.eroexifttmJccf(edebere:R.exfuicHerodefqetiapofb
afcenfu domira grauifftma fectt.Demde qd refpodent eriam de Iu[iano:quem non
numeracindece?A.nipfen6 eEcc[efidpfccmif:q.Xpidnofliberd!ef[itterdfdocere
ac difcere uetuicfub quo Valennnianuf maior q poft eu cerrtufimperator puttmdet
Xpiane conf-effor exnnc: mifaaq: priuatufeft? Vc omiccam que apud Annocbidnt
Facere ceperac ntfi uniuffideuflimi ti conftannffimi luuenifiq cu multifapprebenrtf
ut torquerenc' p et totu diem pnmufeft corcufi mcer ung Jaf cruciacufq pfallencif:
tiberracem arq: byldriracem miracufexborruiffcc: Si. m citenfdercrmiuf erubefcere
nmuiffec. Poftremo noftra memortd. Vdleffupradicli Valenmantfracer Arianuf:
nonne magna perfecucione per oncctfparcef Carboltca uaftauic Ecclefia I Qiia!e e
auc non cofiderare Ecclefia per cotti mundii frucTrificancem acqi crefcence. pofO
itl
aiiqbufgennbuf pfecunbne pan a regibuf B£ quado m aluf no pant' '. Nii f orce no e
perfecuno compuranda: quado B-ex Gotborii m ipfa Gorbta pfecutufe Xpianof
cmdetirdte mirabiti.-cii ibi no - eencnifi CacboIici:quo2f plunmi mdrcyno coronaci
func: ficuc a qbufdd fracnbuf qui mc illic pueri fuerdnc:*: fe lftd uidifTe
mcontanrer
recordatdc':dudtuimuf? Qutd mo irerfide.'N6neira i Xpianof Ferbuit pfecucioi
fi cdmeia qeuiruc fugiencefir.de n6nu!!tufq: dd K-omana opptda puenennc^Hec
atq: buiufm6i mtbi cogttann no uided eff; difFmienduf numaruf perfecunonu: qbuf
exerceri oporrec Ecctefid. Sedrurfufaffirmdrea!iquaffucuraf arcgibufpreccnlU
nouiflima de q nultufambigic Xpianufno minonf ecemencatif Icaqi boc i medio
retmquamufinaicra pdrce queftionifbuiuraftrueceffiue deftruecef fed tancumodc^
abafFirmar.diquodtitecboruaudaceprefumpnonermocanref.IlIafanenouiffima'
perfecunonem queab Anncbnfto Futura efb prefenafua exnnguecipfe Iefuf.Sic
emm fcripru eft- q&gt; ett mcerfictet fpinru onffui:fc euacuabic il[umtnan6e pfenne
fue.
Hicquerifo[etqni(ruderic:importuneommno. Si.n. boc nobifnofTeprodelTecia
quo meliufqabipfo deo magiaromcerrogannbufdifcipulif dicerecur? No nenim
filuerunc mde apud eum: f e d a pccfence quefierunr dicencef Domme fi boc cempore
repre fenCdbifregnii Ifrae!.' kt ille non eft mqc ueflru notle cepora: quepdter m
fua
pofuit poteftdte. Non unqi itti de bora :uel dic-ud ano i fed de cpe mcerrogaueruc:
qn illud dccepere refponfu. Fruftrd igitf annofq buic feculo remaneccompucare ac

Jcc

defmire conamur: cu boc fcire non effe noftru ex ore uentatifaudiamuf Quof cn
alii qdringentof:a[n qngertcofalii etia mille^ab alcenfide domim ufq; ad eiufutnmu
aduencu cdpleri pofie dixerucQiieadmodu auce qfq; eorii aftruac opmione fuam;
[ongu eft demd ftrare: X nd necefianu.

&lt;Pecemporenouiffimeperfequuciomfoccu[co.&lt;[JTin-

/^"Y^ntedrunfgppe ucunt: bumanif:nd abeifaliqd ccrtu de autontate lcnpcure


\_J canomcepferd. Omniu uero de bac re cakulannu digicof refoluic:&amp; quiefcere
tubet tlfe q dicic.Nd eft ueftru fciretempora:que pater m fua pofuicpoteftace. Sed
bec qa euagelica fententiae.nurfl t n6 ea repreflbffuiffe deorii multorii falforucj
culroref quo minuf fmgerenedemonum refponfifquofcancj deofcolunt: defmicum
e£ quaco cpe mafura eec religio Xpiana. Cu eni uiderec nec coccanfq: pfecundibuf
eam potuifleconfumi:fed bif potiuf mcrementa mira fuplifle: excogtcauerucnefcia
quof uerfufGrecon caq cofulenci auda dimno oraculo eflrufof. Vbi Xpm qdem ab
buiufcaq facrilegu cranit faciue mnocence: Perru auc maleficia feaffe fubmngiic
uc coleret; Xpt nome per trecentof fexagmraqnq: annof Demde cdpleco memoraca
numeroannoiplinemorafumerecfine.O botmcorda dodtoip.-omgenialiccerata:
digna credere ifta de Cbnfto: qut credere non uultif m Cbnftum: q&gt; eiuf
difcipuluf
Pecrufab eo magicaf artef non dtdicenr: fed ab ipfo mnocente camen eiuf difcipuluf
maleficuffuerirmomeq: illiufq fuu coli malueric magiciffuifartibuf. magntf [abort/
buf u pericuhf fuiPpoftrcmo enam effufione fangutmf fut ! Si petruf maleficuf fecit
ut Cbriftu ftc diligerer mundufqutd fecic tnnocSf Cbnftufuc eu fic diligeret
Pecruf-
R.efpondeant igirur fibnpfi u fi poffunc mcelligancilia fuperna grana facfcum efTe:
uc propter eternam uiram Cbriftu. dtligerec munduf: qua graria factum e ucpppter
eiernam uitam ab i![o accipiendam:&amp;! ufqi ad cemporaru morrem pro illo patiendl
Cbnftum dibgerec Pecruf Demde ifti dn qui fune: qui poffune ifta predicere: nec
poflunc auertere tra fuccumbecef uni malefico u uni fceleri magico quo puer uc di/
cunc aniculifoccifuf: u dilaniaruf U neu ncfarto fepulruf eft: uefedta ftbi
aduerfana
tam prohxo tempore conualelcere: coctantaruq: perfecuetonumborrendarcrude/ 1
[tcarefnon refiftendo fed patiedo fuperare: u ad fuorum limu!acrorum:cemp[orum:
facrorum:oracuIorum: euerlionemperuentrepermircerenc.'Qiitfportremoeftdeul:
non nofter uct q: fed ipforu :qut ue! iltecfairraco fcelere uei impulfuf eft ifta
pftare '.
Nonemmalicuidemonibocalcnbicunfed dicunciIUuerfuObecPetru arcemagica
defmifie. Talem deum babenc:qui Cbnftum non babenc.

CSe ftulnflimo mendacto paganorum quo Cbnftianam


religtonem non ulcra crecencorum fexaginca qumque
annorum manfuram fpacium elTe fmxerunc. (jjiliiu.

'l=^Ec atqj buiufmdi multa eouigeremifi nonduannufifce trafiffeequS dmmafio


J-ppcta promific: U decepta uanitafcredidic. Cum uero ex quo nomimf Cbnfti
(^ cufcurper eiufm carne prefencia:»! per A.poftolof inrhcucufeft:ante aliquot
annof
anni rrecennfexagmcaquinq: complen finc : quid aliud qua;rimuf unde tfta falfiraf
refellarur &gt;. Vc entm m Cbnftt nanuiraee buiufrei non ponamufininum.-quia mfaf
ec puer difcipulof nd babebacramen quado babere cepic: proculdubio tfic innotutc
per eiufprefenam corporalem docTrma u reiigio X^i d na:ideft pofteaq m ftuuia

29 30 31

aa^rir^

"^

Iordane mmifterio lobantfeft baptizatuf. Proprer boc enim de i[[o propbena llla
preceflerar:dommabit; a mariufq; ad mare: u a flumie ufq; ad cerminoOcrbtfren-e.
Sed qin priuf q eflet pafliiret reliirrexiffet a morcuif nondum ftdefomnibuffucrac
defmica: m refurrecfttone quippe Cbnfhi def mira eft . Nam ftc Apofto!uf Pauluf
Acbcniefibuf [oquit; dicef 13 nuc annunat bommibuf omnefubiq; agere pemcentia:
eo 9 ftaaut dtem tudicare orbem m j:quitate m uiro quo defmiuit fidem omnibuf:
refufcitanrilsum a morruif:mc[iuf m bac quefttone foluenda mde imaum rumimuf:
prefernm quia cuc ena datuf rpintuf eft lancluf: ficuc eum dan poft refurrecTrione
Xpt oporcebac in ea ciuicate ex qua debutc mcipere [ex fecunda:boc e ceftamencu
nouum. Pnma emm daca fuic [ex m monceSyna per Moyfemquod ceftamencum
uocaturuetuf. De bac autem que per Cbnftum dada erac predicium eft.ExSyon
lex prodiec: Si uerbum dommi ex Hterufalem. Vnde a; ipfe per omnergentef dixic
predican oporcere m nomme fuo penicenna: fcd ramen mcipiettbufab Hierufaiem.
Ibt ergo exortufeftbuiufnommifcuttufucm lefu Cbnftum qui cructfixuf f uerac
ec refurrexerat: crederec. Vbi ba&gt;c fidcf cam mfigmbuf mtcuf mcanduic-- uc
aliquoe
bomtnum miba m Cbrifti nomme mirabiti alacncate conuerfa uendinf fuif rcbufuc
egemrdiftribucrent": propofito fancTo u ardmctfiima cancace ad paupercate uolji/
canam peruemrenc acq: mter fremecef u fangumem (iaentefluJeorfeufq] ad morce
pro uencacc cerrare non armaca pocencta:fed potenaore potenaa ppararent. Hoc
(i nullifmagicif arnbuf faclu efb cur credere dubirant eade uirture diuma per totu
mundum idc fieri pocuifle qua bic facftu e : St aut ut m bierofolymif fic ad culcum
buiuf nommif Cbriftt accenderecur raca bommum multitudo: que i!iu m cruce uel
fixerac comprebenlumuet nferac fixum: lam maleficiu il[ud fecerac Pecrufiex ipfo
anno querendum eft: quando trecencifexagincaquinq; complea (Itnc. Morcuufeft
ergo Xpuf duobuf Gemmif Confutibufivm- KaiendafApniiC K-efurrexir cerno
die:ficuc Apoftoli fui ena fenfibufprobauerur.Demde pcft.xi.diefafceudicin celu:
poft deccm dief id eft qumquage fimo die poft fuam refurrecftionem i mific fpintuTU
fandum.Tunc cna mi!ia bommum Apoftolifeum predicanctbufcredidemnc. Tiic
iraq;nomifi[[iufcu'tufexorture-'ficutnofcredimufs^uericafbabec:efficacta(pirituf
(ancfh . Sicuc autc f mxtt uanicaf impia ue[ pucauic magtcifarnbuf Petrc-Paulopoffc
eaam ftgno mirabili facto; quando ad uerbu ipfiuf Petn quidam medicufab utera
matrif ira clauduf ut ab ainf portarecur.s: ad portam templi ubi ftipem peteret:
po/
neretur: m nomine lefu Cbriftt faluufextlut: qumq; miba bommum cpedtderunC.
Ac dcmde alitfacqialnfaccenibuf credentmm creutc Ecclefta. Ac per boc colltgttur
enam dtefexquo annuf tpfe fumpltc mtnu: falicec quando miflufeft fpirtmf lancftuf
id eft per ldufmaiaf. Numeranfdemde confulibuficcclxv.annirepenunturtmplm
per eafdem iduf maiaf: Confulam Honoru u Eunciant. Porro fequenci anno cum
ibcium acccpiffec HononufConulem Mallium Tbeodorum : quado lam fecundu
illud oraculum demonu auc figmencii bommii nulla debutc efle rcligto Cbnfttana:
qutd per altaf cerraru parcefforfica fadtum ftc: no fuit neceffe perqutrere- Intenm
quod fcimufm ciuitacenotiffima ec emmencifTima Carcbagme Africe: Gaudennuf
ec Iouiufcomitefimperdcorif Honorn quarcodeamo kaledafA-priiiffalforii deozc
cempla euercerunt: u (tmulacra frcgcrttc Ex quo ufq: ad boc tempufper.xxxfere
armdfquifnonuideatquantumcreuericmltufnominifcbriftirprelernmpofteaqua
muln eorum Cbnftiani funt facliqui tanqiila uera diuinanoe reuocabanc'a fide:
eamq; compleco eodem annorum numero manem irndedamq; uideruc .' Noftgicur

ix^io^

qui fumuf uocamurq: Cbrifttantmon m pecru credimuf fed m quem credidirPerruli


Petri de Cbnfto ediftcari fermdibuOno carmfbufucneftcif nec decepa maleftcttf:
led beneftcufemfadiun. llle Pecn magifter Xpufmdodlrmaquicad uiramducic
ecernam ipfe eft magifter nofter. Sed aliquando lam claudamuf buc [ibru^bucufcj
diuerenrefecquantum fanfuifum eftdemonfttvmtefqutfnamficduarumciuicacum
celeftifacqi cerrene ab inmo ufq: ad finem permtxcarum morralifexcurfufquarum
illa que cerrena eft-fecte fibi quofuolmc: ue[ undeciiq; uel enam ex bomimbuf deof
falfof quibuffacnficando feruiret. II!a aurem celeftifque peregrmai; in cerra:
falfof
deof non facit;fed a uero deo ipfa ftt^cuiufuerum facnficium ipfa fic. Ambe tamen
temporalibufuel bonif ucuncur pancer: ue[ magif pancer aff Iiguncur: diuerfa fide:
diuerfa fpe:diuerfo amore;donecu!nmo ludicio feparenc :U peraptae unaqueq; fuii
ftnem auuf nullufeft fmif. De quibufambarum ftnibuf demcepf differendum eft-

ii Aurelit A-uguftini Hipponeii Epi de Ciuicare dei.Liber.xiX.


Quod m queftione quam de fmibuf bonorum st malorum
pbilofopbica difputano ueulautt ducecafoclogica u octcj
ftcTVaf effe. M. Varro perfpexeric. CC pnmum

ffVonta de auiraftf utriufq; terree (ctlicec si celedifdebicif firabuf


pemcepfmibiutdeodifpucandum;priufexponendafuntquanta
opertfbuiufcermmandi rano paritur argumera morraliu.-qbuf
Ifibnpfi beacicudinem facere m buiuf uice mfeliacace molict func:
Tic ab eorum uamf rebuf fpef noftra quid differarjqua deuf nobif
dedic:ecrefipfa boc eft uera beacicudo quam dabicmon canrum
Lmtortrate diuma fed mdubiraca etiam ranone.-qualem propter
mFidetefpoflumufadbibere clarefcac. De fmibufenim malorum ei bonoruimmulta
et mulcipliacer mcer fe pbilofopbi difputarunc.Quam querhonemaxima mcencide
uerfacefconan limc muenire quid eificiac bommem beatu. Illud enim eft ftnif boni
noftn propcer quodappetendafunccetera: ipfum aucem propcer feipfum. EciIIud
finif mali propter quod uicanda func c^etera^ipfum autem propCer fetpfum. Fmem
ergo boni nunc dicimufmo quo confumatur.uc non (it: fed quo perftcicur uc plenu
fic: ec ftnem mali non quo efle definac- fed quoftfq: nocendo perducac. Fmeficaq;
iffl
funcfummumbonumi&amp;fumroum inatum.de quibufmueniendifatqiicam bacuita
fummo bono adipifcendoiuitando aure fummo malo: multu ficuc dixi [aborauerut
qui ftudiu faptenae m buiuf feculi uanitace prof effi func.nec camen
eofquifdiuerfif
erraicef modifnature [imef in tancum ab innereuericacifdeuiare perrmfcutno alii
m animo :a!u m corpore:a[« m ucroq: ftnef bonorum ponerenc sc matard. Ex qua
triparcita ueluc generalium diftributtoe fectaru.M. Varro m [ibro de pbibfopbia
ram mu!cam dogmacum uanecacem diligencer ec iubttltter fcrutacufaduerctc: uc ad
ducencafoctogtnca ec occofectafnon queiam effenr:fed que effe poflenc:adbibenf
quafdam differennaffaallime peruentrec. Quod uc breutcer oftendam mde oportec
mctpiam: quod ipfe aduerac: ti. pofuit m Iibro memoracotquacruor efle quedam que
bommef(inemagiftro:fmeu!Io doclrmeadminiculo: fineindurtrtauelarceuiuedi
q ue uircuf dicicur sc proculdubio dic tcur : ueluc nacuralicer apperut.aut
uoluptarent
qua delecftabtlieer mouetur corponf fenfuf aut quietem qua ftcucnulla moleftiam
corpanf quifq: paciatur: auc ucranq: quam came uno nommeuolupcanf Eptcuruf

TfffpT^^nTfff^w

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 23 29 30 31 32

^s^sl

■F

appellac-auc uniuerfaltcer pnma nature in quibuf U bec func &amp; a[ta :uel m
corpore
uc membrorum mcegncaf:&amp;: faluf acqi mcolumicafeiufue [m antmo uc func ea que
uel parua uel magna m bommum repenuncur mgeniif. Ha:c igicur quaccuor td eft
uo[upcaf:gef:ucruq;:pma natureuca fut m nobifuc uelutrtuf qua poftea dodrma
mfenc:propcer bec appecenda fic :auc ifta propcer uirtute:auc urraq: ppcer feipfa.
Ac per boc FiunC bmc duodecim fecte. Per banc enim rationem criphcarur fmgule:
quod cu in una demoftrauero.-diff tcile no enc m cecerif ld iuenire. Cu ergo
uolupcaf
corporifaramtuircuciaucfubditur:aucprefercur:auciungitur:Cnperacauanacur
diuerficate fedtarum. Subdicur autem uirtuti quando m ufum uirtutifaffumicur.
peranec quippe ad uircucif officiunva: uiuere patne: u ppter patna:fi[iof pcreare:
quorum neurrum fieri poceft fine corponfuoiuptate. Namfme llla nec cibuf nec
potuf fumicur ut uiuacurmec cocubttur uc generatio ppagecur. Cum ucro preferct
uircuti ipfa appcttcur propcer feipfanv uirtufautem aflumenda creditur ppter llla:
id eft uc nibi[ uirtuf agac nifi ad cofequenda ue[ conferuandam corponfuoluptate:
que uica deformif eft. Quippe ubi uirtufferuit domme uoluptatncjuifnullo mo bec
dicenda fit mrcuf. Sed camen etiam ifta bornbilif curpicudo babuit quofdam pbilo/
fopbof pacronof&amp;: defenforeffuof. Virtuti porro uoluptafiungituriquado eorum
neuera ppter aleeram ■■ fed ppter (eipfafambe appecuni;. Quapropcer ficuc uolupcaf
uel fubdica ue[ prelata uel ludta utrtutncref fedraff acicnca quiefica ucraq::ita
pma
nacure:a[idfternafinueniunturefficere.ProuarieCdtequippebumanarumopmio/
num uircuci auquando fubduntur: altquando prceferuntur^dliquando mnguntur:
ac fic ad duodenanum fectarum numerum peruenicur&lt;lSed lfte quoqi numeruf
duplicacur: adbibita una differentta foliuf uidelicet uirar: quonta quifquif
fedlatur
altquam tftarum duodeam fectarum i profecto auc propter fe cancum id agit: auc
etiam propter fotiu cuidebecboc uellequodfibi. Quocirca duodecim func eorum
qut propcer fe rantumodo unamquanqi cerendam pucanc:«2 alie duodecim eomm
qut non folum propter fe li quid uelmc pbilofopbandum efle decernunc: fed eriam
propter aliofquorum bonum appetuc ficut fuum. He autem fecfte uigmciquacuor
icerum gemtnatunaddica differencia ex Acddemtctfnouif &amp;:f[uncquadragicaocto:
IUarumquippe utgmtiquatuor unamquanq: fectarum poteft qutfq; fic tenere ac
defendere ut cercam:quemadmoduScoici defenderunr.q&gt; bominif bonu quo beacuf
effec m arami tantummodouirtute conlifterec. Pofteft abuf uc mcercamiquemad'
modum def enderunc Academici nounquodeif&amp;jfinoncercum cameuerifimileui/
debacur- Vigmciquacuor ergo fiunc per eof qut ue[uc eaf cercaf propter uentatem:
U a[te uigmciquatuor per eofquieafdem uelut mccrcafpropteruert fimilicudmem
fequendaf putanc. B_urfuf quta unamquanq: tftarum qttadragincaocto fectarum
pocefh quifqi fequi: babicu cdccerorum pbilofopborum. Itemq: atiuf poceft babuu
cynicorum.ex bac eciam differentia duplicantur &amp;: nonagmcafex fiunt. Demde
quia earum fingulafquafqi intuen bominefpofiunc acq: fectart: uc auc ociofam di/
[igancuicam: ficutu qui rancumo rtudiifdoctrineuacareuoluerutacqiualuertic:
aucnegociofam ficucuquicum pbilofopbarencur: camen amtniftracde R_eipub[ice
regendilq: rebuf bumanifoccupaciflimi fuerunc:auc ex ucroq: genere temperacam:
licuc u qui parcim erudico ocioipartim neceffano negocio: alcernancia uica; fue cpa
tnbueruc. Propcer bafdifferenciaf pofteft eciam tnplican : numerufifte fectarum:
U ad ducencaf octogmcaocto perduci. Hecde Varromf Ubro qcumpocui breutter,
acdilucidepofui fentenciaf eiuf meif uerbif exphcanf. Quomodo aucem refucacif

tc

cecerif unam eligac:quam uulcefie Academicojf uecerum.quofaPldconemfcitucol


ulcf adPolemonemquiabillo quarcufeiuffcbolam cenuic que A.cadema efcdicTra:
babuiffe cerca dogmaca uulc uideri: u ob boc diftmguic ab academicifnoutfquibuf \
fcerra fiic omma.quod pbilofopbie genuf ab A.rcbe(i(ao cepic fuccefiore Polemontfi
eamqi fecftam id eft uetcrum Academicoic licuc dubicanone: ica omni errore carere
arbicrecur.Logum efb per omnia dcmonftrare: nec cfi ex omni parce refomitcenda
e(V remouec igic' prtufomnef illafdifferenttaf: quenumerum mulcipltcauere fecTaic:
quafideo remouendafpurac:qa no m eifeft fmifboni.Neq; enim exiftimac ullamj
pbilofopbie fectam efie dicendam: que non m eo diftec a cecenfa&gt; diuerfofbabeac
Fmefbonorum sc malorumquando quidem nullaeft bommicaufapbilofopbandi:
nifi uc beacuf fic . Quod auce beacum facic: ipfe eft boni f mif Nu!Ia efc igitur
caufa
pbilofcpHandnmft finifbom. Qtiamobrem quenulfu boni fmem fectarurmulla pbi/
bfopbie fecta dicenda eft. Cum ergo quericur de fcciali uica ucru ceneda fic
fapieci:
uc fummum bonum quo fic bomo bcacuf ica ueltc lc curec amici (iti quemadmodum
fuum : an fue cancummodo beattcudinif caufa faciac qucquid factcmon de ipfo fumo
bono queftio eft :fed de aflitmendo uelnon afiumendo foao ad buiufparttcipanone
bommo p pcer feipfu fed ppcer eiude fociti uc eiuf bono ira gaudeac ficuc fuo
gauder.
Icem cum quericur de Academicifnoutf quibuf mcerca fitnc omnia: ucrum ica ftc ref
babende mquibuf pbilolbpbandum eft: an licuc aluf pbilofbpbi r plaouc cercafeaf
babere debeamuf: non quericur quid m fme boni fectandum fic: fed de ipdufboni
uericace quod uidecur fectandunrucrum fic nec ne dubicadum.boc efc uc id planiuf
eloquar^ucrum ica fectandum fic^uc qut fectacur dicac efie uerum: em ica uc qui
fec/
ratur dicac uerum fibi uideri:enam fi forre (ic falliim : tamen ucerq: fectecur
unum
acq: idem bonum. In illa enim ditferenna que adbibecur ex babicu U confuecudme
cynicorunvnon quencurquifnam fic boni firafi fed ucrum m illobabicu u cofue/
cudine fic utucdum ei qui uerum fectacur bonum : quodlibec ei uerum efie uideacur
acq: fectandum. Deniq: func qui cum bona fmaba fequerencur: aln uircucem: alit
uolupcacem :eundem camen babicum u confuecudmem cenebanc.ex quo cynici ap/
pe^Iabancur. Ica iilud quicquid eft unde pbilolbpbi cynici difcernunrur a cecerifad
eligendum ac renendum bonum quo beati fierenc:uciq: nil ualebac. Nam fi ad boc
aliquidinrerefleDpFectoidembabiwfeundefinemfeijui cogerec : ex diuerfif babifuf
eundcm fequi finem non linercc

&lt;JVomodo remocifomnibufdifFerenciif que non fecte fecl


queftionef func :ad cnparcicam ftimi boni def micionem,
uarro peruenwt.quaie tfi una fic eligenda. QfTu.

»~N tribufquoef illif mte generibuPuno fcilicec non fegmter (ed tn eoncemplanoe
J_uelmquifinoneufricacifociofo:alceromgeredifrebuf bumamfncgociofo:tercio
( ex ucroq: genere remperaco:cum quene|quid fic borum pociufeligendum: no fimf
boni babec controuerfiam : fed qutd bozf cnum difficultatem uel facilicatcm afferac
ad confequendum uel recmendum finem bomud mtfta queftione uerfat:. Fmifem'
boni cum ad eum quifqi perucneric: procmuf facic beacum. In ocioautem Iicceraco
uel m negocio publico ■■ uel quando ucrunq: uicibufagicunnon ccicmuo qfq; beacuf
eft. Multtquippe m quolibec borum criu uiuere pofiunc :Si m appecendo boni Fme'
quo ftc bomo beacuferrare. A.[ia eft igicur quefcio de Fmibufmalojf st
bonotf:qu&lt;£
unamquanq; pbilofbpborum fecta facic:&amp;i alie func qu,eft:ionef de fociah uica:
de

10 11 12 13 14 15 16 17 1S

itt!^tt^^™j^^^ht

29 30 31

^m
concaaone Acddemicorunr u de uictu &amp;: uefhcu cynicoru:de cnbufuue genenbui:
ociofo:actuofo:ex ucroq; modificaco. Quoif nuila eft m qua de bonoru u mai02f
finibuf difputdt;. Proinde quontd. M. Vdrrro bdf qua^cuor ddbibenfdifferenciaf:
id eft ex uica foctaliex AcddemicifnouiOex Cynicifex ifto uice gener&lt;| npcico:ad
fectaf ducencaf octogmcaocfto peruenic. u fi que alie poffuc ftmilicer ddnci:
remocif
eif ommbufquoniam de fectando fummo bono nullam inferunc queftionem:»: tdeo
fecfte non func nec uocande func^adillaf duodeam in quibufquencur quid (ic bonii
bominiH quo affecuco fic beacuf: uc ex eifunam ueram ceceraf falfaf oftendac efle
reuemcur. ISlam remoco itlo cnparcico genere uice:due pcef buiufnumen decrabuc:
U fecte nonagincafex remanenc. R_cmota uero differer.na ex Cynicifdddica: ad
dimidiumrediguncur&amp;quadrdgmtdoctoftunc. &amp;uferamufeciamquodex A.cade/
micif nouif adbibicum efb rurfufdimidia parf remanec: id eft uigmciquaccuor. De
focia'1 quoqi uica quod acceflerac fimiluer auferacur u duodecim func relique quaf
tfta difjferenaa uc uiginctqudccuor fierenc duplicauerac. De bifergo duodect nibil
dia poceft cur feeta; non func bdbende. Nibil quippe dliud m eirquayicur: q fimf
bonorum u malorum. Inuencifducem bonorum fintt uf profecto econrrano func
mdlorum. Hec aucem uc itd fidt duodecim fecfce:illa quactuor crip!icanc:uolupcaf:
quief:ucruq:--£ primd nacure-que pnmigenia Vdrro uocac. Hec quippe quaccuor
dum fingitldcim uircuct aliqdo fubduncur :uc non propcer feipfa fed ,ppcer uircuuf
officium appeceda uideancur:a[iquado preferuncur:ucnonpropccr feipfa fedppter
bec adipifcenda uel conferuanda neceffdria uircuf pucecur ;dIiquando mnguncur: uc
propcer feipfd u uircuf u ipfd dppecendd creddncur: qudcenwiu numerum criplu
reddunc: u ad duodecim fecftdfperueniunt. Exilltfaut quacuor rebuftref Varro
rollic: uolupcdcem fcilicec u quiecem u utrunq: non &lt;j eafimprobec fed q&gt;
pmigema
rfla nacure u uolupcarem m fe babeat u qutetem. Quid ergo opuf eft ex bifd aabuf
queddm crid fdcere duo fcilicec dum fingillatim appecuntur uolupcaf auc quief: U
ternum cum ambeC (imub quandoquidem pnma nacure: u ipfaf u pr^cer ipfafdlia
mulcd conanednc .' De cribufergo fecttfei pldcec diligencer effe cractdndum: qua:
ium ftc pociuf edgendd. Non enim uerdm pluf § undm uerd rdcio effe permiratmue
m btfcnbuf ftc fiueducubi alibt: quod poft uidebimuf Interim de biftnbufquomci
unam Varroeligdtqudncifbreuiceraperreq: poffumuf: dtfferamuf. Iftenanqicref
fecte tca f tunc i cum uel prima ndcure propter uircucem i uel uircufpropteer prima
nacure.-uel ucraq: id eft uircuf u prima nacure propcer feipfa func expecenda.

&lt;Jpe Cnbuf fedtf fumum bommtfbonum querSttbuf


qua efegendam Varro definiac fequenfueKnf
Academice A.nciocboaucorefececiarn. &lt;J_Ciu.

/T^V Vid ergo iftorum cnum fic uerum atqi fectadu .-ifro modo perfuddere conac',
V ^JPrimu m quia fummum bonum tn pb.lofopbia non arbonf: non peconfmon
det fed bomtnifquencur.quid fic ipfe bomo querendum pucdc Senuc quippe m eiui
ndtura duoefTe qu^dam-corpufiKanimdm. Et borumquidemduummeliul elle
dntmamaongeqi preftabtliufomnino non dubicac. Sed ucrum amma fold lic bomos
uc ica fit ei corpufcanquam equufequia:querendum putdC.Equefemm non bomo
u equuf fed foluf bomo eft. ideo tdmen equef dicicur i q&gt; diiqUo modo fe bdbedc
dd
equum An corpuf folum hc bcmo dUquo modo fe babenfad ammam: ficuc poculu

fac
ad pocionem.Nonemmcdlix ti pocioquam conrmcccaiixiimuldicicurpocuiunii
fed calrxfolufi ideo camen cp pocioni contmende ficaccommodacuf An ueronec
anima fola.-nec folu corpufifed fimul ucrunqi fic bomo :cuiuf fic parfuna (iue
animd
fiue corpuOille ducem cocufex ucroq: conftec uc bomo fic. ficuciunrtrofd aofequof
bigaf uocamuf quorum fiue dexrer fiue finifter pdrf fic tigarum unum uero eorum
quoquomodo fe bateac ad alcerum bigafnon dicimuf: fedamboffimul. Horum
ducem rrmm: boc eligic certium: bommemq; nec anrmam folam nec corpuffolum:
fed dnimdm fimul u corpufefle arbirracur. Promde fummum bonum bommifquo
ftc beacuOex utrmfq: reibonifconftaredicit:&amp;: anime fcilicec acorponf. Ac per
boc
pnmd llla nacure proprer feipfa exiftimac efleappecencdipfamq: uircucem quam
dodrrma mfenc:ueluc arcem uiuendi que m anime bonif euSexcellcriffimum bonu.
Quapropcer eadem uircufid effc arfdgendeuice^cum accepenc primanacure: qu«e
fme illa eranc fed camen eranc.cma quado eifadbuc doctnna deeracomnia propcer
feipfam appecic limulq: ecia (eipfd:omnibufq: fimul se feipfa uncur: eo fme uc omm/
bufdelectetur acq: perfruarur^mdgifminufq: i uc queq; incer fe maiora atq: mmora
funt:camenommbufgaudenf:s^ quedam minora fi neceflicafpolculac ppcermaiora
uel adipifcenda uel cenenda contemnenf Ommumaucim tonorumuelanimiuel
corponfnibil fibi uirtufomnmo pr&lt;cponac:bec enim bene ucicur u feipfa:&amp;:
ea:renf
que bommem faciunc beacu bom 1 ". Vbi uero ipfa r\6 eftqudlibec bona fmc mulca:
non bona eiuffunc cuiuf func. Ac per boc nec eiuf lam bona dicenda funDcum male
ucenn unlia effe non poffunc. Hic ergo uica bominif qua; uircuce u aluf animi tt
corponf bonif fine quibuf efle non poceft fruirur: teara efie dicicur. Si uero u
dliif
fine qmbufefTe mrcuf poreft ue[ ullifuel plunbufibeanor. Si autem prorfuf omnibuf
ut nullum omnino bonum defir uel animi uet corponf: beanffima. Non enim boc
eft uica quod uirrufquoriam non ommfuita fed fdpienfuica uircufelt. Ec ramen
quabfcunq: uita fme ulla uirtuce poceft effe: uircufuero fme ulla uica elfero
potelt.
Hoc &amp;: de memoria dixerim acq: ranone:&amp;: fi quid aliud cale eft m bomme.
Suc eni
bec u ante doctrmam:fme bifautem non poceft ulld elle doctrma. ac per boc nec
uircufque utiqi difcirur.Bene aute currere:pultbrum c(T- corpor&amp;uinbufpreualere
mgencituf: u cetera buiufmodi:ta lia furc uc &amp;r uircuf fine bifcffe poPic
&amp;; ipfa fme
uirtuce.Bona funrtamen: u fecundum iftofena iplapropter feipfa diligituruirtuf:
unrurq: i!lif&amp;: f ruitur ficuc uircucem decec. Hanc uicam beatam eciam effe
pbibenc
fonalem: que amicorum bona pprer feipfa diligar ficuc fua:ei'q: propcer feipfofboc
uelic quod fibi-' liuem domo linr ficutcomunx u liben:&amp;: quuunq: domeftici:
fiue
m loco ubi domuf eiufelt ficuc urbfeft uc func u qui ciuef uocancur :fiue m orbe
coco
uc func gentef quafeif fociecaf bumana coniungir- fiue m ipfo mundo qui cenfecur
nomme celi u cerre: ficut dicunc effe deoTquof uolunc amicof effe bomini fapienrt!
quofnoffamiIiariufangelofdicimuf.Debonorumautema;econtrarioma!orumfi/
rabuf: neganr ullo modo effe dubicandum u banc mter fe u nouof AcademicofJ
affiirmanc effe diftannam: Nec eorum intereft quicq fiue Cynico fiue alio quclibec
babitu &amp;:uictu-in biffinibufquofuerofpurant: qualiter quifq: pbilofopbetur. Bx
tribufporro ilfifuice genfribufi ociofo: actuofb:&amp;: quod ex utroq: eft
compoficum:
boc certium fibi placere afleueranr. Hoc fenfirfedCqi docuiffe Academicof uereref
I ^u rcrr 1 A - nt,ocbo dutore m *&amp;kr° Oceroraf u fuo:quem fane Gcerom
plunbufrViifTe Stoicum: q Academicum mirabilem uulc uiden. Sed quid ad nofqui
pociul de rebufipfifiudicdre debemuOcj p magno de bomimbuf qd qfq: fenferic fare.
11 12 13

14 15 16 17

^T^T^t^T^T^^^^M

CLDe fummo bono u fummo malo quid Cbnf/


tiani fennanc contra pbilofopbofqut fummum
bonuminfefibiefledixerunt. (JC.mi.

^^Tigicur queratur a nobifqmd cuurafdei de bif ffgulifmterrogaea refpddeaC:


C — '&amp;c pnmum de fimbuf bonorum malorumq: quid fentiac:refpondebic: ecernam
. ' uitam efli fummum bonum: ecernam uero morcem fummum malum. Propcer luam
promde adipifcendam iftamq: uitandam .-recfre nobif ede uiuendum . prop ter quod
fcnpcum efb luftuf ex Fide uiuic. Quoniam neq: bonum noftrum lam uidemuf unde
oporcec uc credendo queramuf Neq: ipfum redle uiuere nobif ex nobif eft :mfi cre/
dencef adiuuec u orancefqui u tpfam f idem dedic: qua nor ab &lt;Qo adtuuandof effe
credamuf: IHi aucem qm m ifta uica fmef bonorum u malorum efle pucauemnc:
fiue m corpore ftue m amma: fiue m ucroq: ponencef fummum bonum: acq: uc id
efficaciufeIoquar:fiueinuolupcate: fiuemuircute: fiueinucroq::fiuemuoluprate
limu[&amp;:quiece:uuemuircuce:fiuemutnrq:: liue m pnmifnacure; fiueinuircuce:
fiue m ucrifq:.Hmc beati efle: u a feipfifbeati Fieri mira uanicace uobierunc.
Irnfic
bofumcafper Propbeca - dicencem. Nouic dommuf cogtcattonef bominum quonia
uana: func. A.uc ficuc boc ceftimomum pofuit Apoftoluf I?au[uf. Dommufnouic
cogicationef fapientium quonia uane fimc. Quif emm fufficic quantouif eloquecte
Frumme uite buiuf mifenaf explicare: quam [amencatuf eft Cicero m confolatione
de morte filie ficuc pocuic '. Sed quantum eft quod pocuic /Ea quippe que dicunt;
pnmanacure: quando : ubi:quomodo: cambenefem bacuicababerepoffimc:uC
non fub incercifcafibuf flucluent.-' Quif emm dolor concranufuoluptaci: quaiin/
quietudo concraria quieti:m corpuf fapiencifcadere non poteft ? Membrorti cerce
amputacio uef membroru debiucafbommifexpugnac mcolumicacem^deformicaf
pu[cbricudinem:imbeci[[icaffanitace:uiref[a(litudo: mobilicatem corpor ac cardicaf.
Ec quid borfi eft quod nequeat m carnem fapiencif irruere '. Scatufquoq: corponf
atq: mocuf: cum decencefatq: congruencef fimc: mcer nacure pnma numerantur.
Sed quid fl aliqua mala ualitudo membra tremore concutiac ■ Quid fi ufq: ad po/-
nendafmanufm terram dorfi fpma curuecun&amp;i bommem quodamodo quadrupede
faciac? Nonne omnemftacuendicorporifsjmouendilpeciemdecufq: pemercec?
Quid ipfiufanimiprimigeniaqueappeffanrur bona : ubi duo pnma ponunt prop/
cer comprebenfionem percepcionemq: uenranf fenfum u mcdlectum l Sed qualif
quancufcunq: fenfuf rcmanet: uc fi aba caceam fiac bomo cecuf u furduf i K_acio
uero &amp;; mceuigenna quo recedat ubi foptt; :fi ahquo morbo efficiat: mQmuC!
Fbre/
necicimulca abfurda cum dicunc ue[ FaciunC: plunmumqiabonofuopropofito u
monbufabena: immo fuo bono propofito monbufq: contrana: fiueilla cogitcmuf
fiue il[a uideamuf fi digne confideremuf [acbrymaf cenere uix poflumuf aut force
nec pofTumuf. Quid dicam de nfqui demonum paciuncur mcurfuf? Vbi babenc
abfcodicam &amp;obruramince[[igentiamluam:quando fecundum faam uoumcatem
U amma eorum u corpore: malignuf utitur fpintuf? Ec quifconfidic boc malum
m bac uica fapienti euenire non poffe' Demde percepcio uencatif m bac carne
quabfauc quanca eft.- quando ficuc [egimufm ueraci Iibro fapiencie.corpufcorrup/
cibite aggrauac animam u depnmic terrena mbabitatio fenfum mulfa cogicancem i
Impecuf porro uel acftionifappecituf: fi boc modo recteLatint appellant eam qua
greci uocanc Hormen.- qma ipfam pnmif bomf nature depucanc- nonne iplc effc

quo gerunrur eaam mfanorum 1II1 mocuf miferabileOSi facla que borremufquado
perueracur fenfuf racioq: ropicur ! Porro ipfa uircuf que noneftmrer prima nature:
quomam eif dodtrma poftea mtroducece fuperuenic: cum fibi bonorum culmen
umdicec bumanorum: quid bic agic mfi perpetua belU cum uicuO nec excenorbuf
fed mtenoribufinec alieniffed plane noftrif&amp;: propruf: maxime iIU qu&lt;e Grece
fo/
pbrofme Laane cemperantia nommatur: qua carnalef Frcnantur libidmef: nem
qu&lt;Eq: flagicia mencem confenciencem crabant. Neq: emm nullii eft uicium cfi
ficuC
dicic Apofcoluf caro concupifcit aduerfuf fpincum: cui uitio concrana uircuf effc t
(lcuc dicic idem. fpincufconcupifac aduerfuf carnem. HcCC enim mquit fibi muicem
aduerfantur:uc non ea que uutafifaciacif. Quid autem facere uolumuf cum perfta
uolumuffmem fummi boni: nifi uc caro aduerfuf fpintum non concupifcacmec fit
mnobifbocmcium: concra quod (pmcuf concupifcac .' Quodin bacuica quanmf
uelimuf quoniam facere non ualemuf-id faltem m dei adiucono faciamuf. ne cami
concupifcenci aduerfuf fpinrum: (iiccumbence fpincu cedamufi ei ad perpecrandum
peccammnoftraconfemionepererabamur. Abfttaucemuc quamdiu mbocbelta
mceftmo fumuOiam nof beacitudmem ad quam umcendo uolumuf peruenire adep/
cofefiecredamuf. Et quifeft ufq; adeo fapienfiuc comra Iibidmef nullum babeat
omnmo conf Iiclum .' Quid iIU uircufque prudencia dicitur.' Nonne tota uigiUcia
fua bona difcermc a malif uc m illif appecendif iftifqi uicandif error nulluf
obrepac i
Ac per boc Si ipfa nofin malifi uel m nobif effe mala ceftacur. Ipfa cnim docec
nofs
malum effe ad peccandum confencire: bonumq: effe ad peccandum non confentire
Iibidmi. Illud camen malum cui nof non confencire prudetia docec:f acic
temper&amp;ia.
Nec prudenaa nec temperancia omnmo uel imprudenciam ue[ intemperanrtam
collic buic mta:. Quid mfticia: cuiufmunuf eft fua cuiq; Cnbuere: unde fic m ipla
bomine quidam luftuf ordo nature: ut anima fubdatur deo : Si anime caro : ac per
boc deo sc anima u caro .'Nonne demoftrac m eo feadbuc opere Uborare pociuf
qm buiuf openf lam fine requiefcere? Tanto quippe minufamma fubditur deo:
quanto mmufdeum m ipfif fuif cogitaciombuf c6cipic. Si tanto mmufanime futdit'
caro.-quanco magifaduerfuf fpincum concupifcic. Quamdiu ergo nobirtn eft inf ir/
mitaf' bec peftifibic Unguor.-quomodo nof lam laluofia: fi nondum faluof: quomci
lam beacofilU finali beaacudme dicere audebimuf.'Iam uero lllauircufcuiufnome:
eicforncudoun quancacunq: fapiencia euidentiflima teftifeft malorii bumanorum:
que copellitur patienna tolerare. Qua; mala Scoici pbilofopbi miror qua fronte
maU non efle concendanc: quibuf Facentur fi canta fuermt: uc ea fapienfuel noit
poffic ue[ non debeac fuftmere: eum cogi mortem fibimet inFerre: atqr ex bac uita
migrare- Tantufaucem fuperbie (lupor eft m bif bomimbuObic fe babere fmg boni
u a feipfif f ien beatof pucancibuf uc fapienf eorum boc eft qualem mirabili uam/
cate defcnbunc:ecia h cececunobfurdercaeobmutefcanmebrifdebiliceturdoloribuf
cruciecur: u fiquid aliud calium malorum dici auc cogican poceft mcidac m eum :
quo fibi morcem cogatur mrerre: banc m bif malifuitam confticuta eofnon pudeac
uocare beatam. O uita beaca;qua; uc fimatur mornfqucric auxilmm. Si beara eft
maneatur m ea. Siueropropceriftamalafugitur abea:quomodoeftbeata^ Auc
quomodo ifta non func mala: que umcunc foracudimf bonum:eademq: forticudmS
non folum fibi cedere: uerum etiam delirare compellunc: utu eandem uicam dicac
beacam :&amp;; perfuadeanc effe fugiendam ! Quif ufqi adeo cecuf eft ut non
uideaput ft
beaca eflec: fugienda non eflec' Sed fi propcer mfirmitatif ponduf qua
pr&lt;cmitur:

10 11 12 13 14 15 16 17

J^TT^^fflj^^^nT

29 30 31

X i x\

banc fugiendam facencur. Quid tgtcur caufc eft cur non etiam miferam fracfta
fuperbia: ceruice fateantur ? Verum obfecro Cato ille pacienna- an pociuf tmpati/
ennafeperemic' Nonentmboc fectffecnifi utctoriam Cajfanf impactencer culif&gt;
fec. Vbi eft forutudo? Nempe ceffitmempe fuccubuic nempe ufq: adeo fuperaca
efbucutcambeacamderelmquerec: defererec: acfugercc. A.nnoneractambeaca?
Mifera ergo erac. Quomodo ergo mala non eranc: que uicam mtferam fugiendaqs
faciebanc' Quapropter ettam ipfi qui mala ifta effe confefii func:licuc
Peripacectci:
ftcuc ueteref A.cademtci: quorum fecta Varro defendit:co[erabiltufquidem [oquucV
fed eorum quocf mtruf eft error. 9 m bifmabfetfi cam grauia func uc morre fugt/
enda fint.ab tpfo ftbimec illaca qut bec pacicur :utcam beacam camen effe
concendunc
Mala func tnqutc cormenca atq: cructacuf corportf. &amp;r canro func petora quanto
potuerunc effe maiora^qutbuf uc careaf ex bac utca f ugiendu eft. Qua uica
obfecro !
Hactnquic.-que cancifaggrauacur malif Cercc ergobeata eflineifdem ipftfmabf:
propcer qux dictf effe f ugiendam. an ideo beacam dtcif quia licec cibt ab btfmaltf
morce recedere? Quid ft ergom af aliquo diumo tenerenfiudicio: necpermiccererif
mort:nec uncj fme illtfeffefinerenf? Nempe cunc falcem miferam dicerefcalemuica.
Non lgicur propcerea mifera non eft: quia cico relmquicur : quandoquidem fl fem/
ptcerna ftc: eciam abfretpfo miferaiudicabicur. non tcaq: propterea quia breuifefh
nulla miferia utden debec. auc quod efb abfurdiufqma breuif miferia eft ideo etiam
beactcudo appelUn. Magna utf eft m eif malifque cogunc bominem fecundum ipfof
eciam fapiencem :fibimec auf erre q&gt; bomo efb. cum dtcanc S2 uemm dtcanc banc
effe
nacure pnmam quodammodo &amp;; maximam utrtucem: uc bomo conalietur deo: U
propcerea morcem naturaltter fugiac.ica fibt amtcufuc efle anima[:&amp;i tn bac
contuc/
ctone corportfacq: antme uelic uiuere uibemencerq: appetac. Magna utfeft tn etf
malif qutbufifte nature umcicur fenfuOquo morfomnimodo omntbufuinbuf cona/
ttbufq: uicatur:&amp;! tta umcitur uc que uitabacur: optecur:apperacur:&amp;! fi
r\6 pocuertc
afiunde concmgere: ab ipfo bomme fibimec mferacur. Magna utf eft tn eifmaltf-
que forcicudmem faciunc bomicida: fi camen adbuc dicenda eft foracudo:qu&lt;c ica
bif malif umcicur: uc bommem quem ficuc uircuf regendum cuendumq: fufceptc :
non modo non poflfic per pacienctam cuftodire: fed ipfa mfuper cogatur occidere.^
Debec quidem etiam mortem ferre fapienfpaci6cer:fed que accidic aliunde. Secudu
iftofaucem ft eam fibitpfi mferre compellitur: profecto facendum elt eifnon folum
mala. fed incolerabilia etiam mala effe: que boc eum perpecrare compellunc. Vica
igtcur que tfrorum cam magnorum cam grautumcf malorum auc premit; onertbuf
auc fubiacec cafibuf: nullo modo beata dtcerecur: ft bommef qui boc dicunt: ficuc
uirtimalifmgrduefcencibufcum fibi morcem mgerunc: cedunc mfelicicatt: tca uicl:i
cerctfracionibufcum querunt beatamuicam:dignarentur cedereuencaci-' &amp;; nonfibi
m ifta mortalicace pucarenc f me fummt boni effe gaudendunvubi ipfe uirtutef qui /
bufbic mbil cerce melmfacqi utiliufm bomine repent': quanto maiora fut adturorta
concra utm fqualorum: [aborumidolorum: canco fideltora cefttmonta mifertarum^
St entm uere utrcutef func:que nifi m eifqutbufuera meft ptecafefle non poffuncma
feproftcencur boc pofTe.-uc nuUafmtferiafbominerpaciancurTmquibur fura, Neq:
entm mendacef func uere utrtutefuc boc prof iteantur.fed uc uica bumana qu&lt;E coc
u tancifbuiuf feculi malif cogtcur mtfera: r P e fucurt fecult fic beaca ficut u
falua.
Quomodo entm beata eft: que nondum fatua eft i Vnde Si ApofcoutfPauIurnon

FZ

debominibufimprudcnnbuOimpatienctbuOmcemperancibuf&amp;imiquiffeddeiifqui
fecundum ueram pieracem uiuerenr:&amp;: ideo uircutefquaf babencuerafbaberenraic.
Spe enim falui f arti fumuf. Spef atic que uidecur non eft fpef. Quod eni quif
uidec
qutd fperac? Siautem quod non uidemuf: fperamuf: per patientiam expecTamuf.
Sicur ergo fpe Cilui-ica fpe beacifadh fumuf.SJ ficucfdlutem:ita beducudmem non
lamcenemufpra^fentem: fed expecfbamuf futuram: tc boc per pacienciam. quia m
maliffumunquepacifcerco[eraredebemuf:donecadillaueniamufbona:ubiomniil
erunc quibuf meffabiliter delecftemur: mbi[ eric autem quod la tolerare debeamuf.
Taliffdlufque m fucuro feado enc:ipfa eric eciam Finadf beaticudo. Quam bean/
rudinem ipfi pbilofopbi quonia non uidencef nolunc credere :bic fibi conantur fa[/
fidimam fabricareiquanto luperbiore canco mendaciore uircute,

&lt;LDe Ibciali uica qtue eum maxime


expecenda rinmulcifoffenfionibuf
ficpe fubuercicur. &lt;[C- v.

/T^\ Vod autem fotialem uicam efle uolunt (aptentef: nof mulco amptmf appro/
V^-£bamuf.Nam unde lfta dei ciuicafde qua buiuf operifecce lam undeuicefimfi
Iibrum uerfamuf m manibuf uel mcboarecur exorcu: uel progrederecur excurfu:
ue[ debicof apprebenderec f mef: finoneffecfocialtf uica fancftorum? Sedmbuiuf
morraIicaciferumna:quor&amp;: quannfabundec malifbumana focietafquifenumeran:
ualeat '■ Quifexiftimare fufficiac' Audianc apud amicof fuof bommem cum fenfu
atq; confefuomniu bommum dicereduxi uxorem quam ibi mifenam uidimaci filil
a[ia cura. Quid indem illa que m amore uicia commemoracidem Terenciuf: uurie:
fufpicionef:inimicicie:be[Ium:paxrurfum .' Nonne ref bumanafubiq: impleueruc.'
Nonnebec &amp;: m amicorum boneftif amonbuf plerunq: connngunc' Nonne bif
ufquequaqiplenefuncrefbumane^ubiiraurianrufpitionenimmicicianbellum cerca
mala fencimuf: pacem uero incertum bonum: quoniam corda eorum cum quibuf
eam tenereuolumuf igncramuf 8c fibodienoffe poffemuf qualia craffucura effenti
uciq: nefciremuf? Qui porro mter fe amicicioref folent efle uel debenc: quam qul
una domo eciam continencur.'Et camen quifmde fecurufefbcum canta fepe mala
ex eorum occulcifmfidnf extitennc.-tanco amanora quanto dulcior pax fuic: quoC
uera pucata eft cum aftuciffime f mgeretur .' Propcer quod omnium pecTtora fic ac/
tmgit: ut cogat m gemitum: quod aic TuIIiuf. NuUe func occulciorefmfidie: q t"&lt;E
que [acenc m fimulacione officu: auc m aliquo necefTicudmif nomme. Nam eum
qui palam eft aduerfanuf f acile cauendo uicare poflif boc uero occulrum : mceftmu
ac domefhcum matum : non folum exifhc:uerum eciam oppnmic ancequam prof/
picere atq: explorare pocuenC Propcer qd* etia diuina uox llla: &amp;: mimicibommif
domeftici emf cum magno dolore cordif auditur. quia &amp;: fi quifq; tam fortif (ic
uC
equo animo perferac: uel cam uigilanf ut prouido confilio caueac: qua: aduerfuf
eum molitur amicicia fimulata: eorum tamen bominum perfidorum mala cum
eofefle peflimofexperic^fi ipfe bonufeft grauiter excrucietur neceffe efbfiue femrj
mali Fuerinc a. febonof fmxennt: fiuemiftam maliciam ex bomeate mutati fmc.
Si ergo domuf commune perfugmm m bif malif bumara genenftuca non eft:quid
ciuicaOque quanco maior eft canco f orum eiuf [icibuf ciuilibuf&amp;: cnmmalibuf
plenii

10 11 12 13

14 15 16 17 1S

29 30 31 32

X ■ ^c

etiam li qutefcanc non lolum turbulence:uerum etiam leptuf ei cruence cedicioner


u belU ctuilta.a quorum euencibuf func aliquando Iibere cmitacefa pericultf nunij !

{jDe errore bumanomm Iudictorum


cum uericaflacec. (£XTvi.

I Vid ipfa tudtcia bomtnum de bommibuf: qua: auitatibufetiam quantalibeC


pace manencibuf deede non pofiunc: qualta pucamuf efli qmiferd: qdolenda.
quandoqutdem bi ludtcanc: qui confcienciaf eorum de quibuf mdicanc cernere ne/
queunc. Vnde Qcpe coguntur cormencifmnocennum ceftium ad altenam caufam
percmencem quajrere uencacem. Quid cum m fua caufa quifqi torquecur:&amp;; cum
quencur ucrum ficnocenf cruciacur. u mnocenf [uit pro mcerto fcetere cercifiimaf
penaf. non quia tllud commififie detegitunfed quid non commtfifle nefcic" '■ A.c
per
boc tgnorancia mdicif playumq; efb calamicaf mnocencif. Sed quod mcolerabitiuf
eft Tnagtfq: plangendumi ngandumqt fifien poflec fontibuf lacbrymarum: cum
propcerea mdex torqueat accufdcum i ne occidat nefcienf mnocencem ifit per igno/
ranae mifenam :ut u tortum &amp; mnocentem ocadaciquem ne mnocencem ocaderet:
torferac. Si enim fecundum iftorum fapienciam delegenc exbacuitafugereiqm
dtutiuf illa fuff mere cormentaiquod nonct&gt;mifit:c6nulifre fe dicit. Quo damnato
Bi occifoi uCrum nocencem auc mnocencem tudex occtdenci adbucnefcid quemne.
mnocencem nefcienf ocadereti torfic. ac perboc innocentem sc uc fcireci corfiti
&amp;T
dum nefcireci occidic. In bifcenebnf uice focialif fedebic mdex ide fdpienf: an non
audebit? Sedebic illeplane. Conflxmgic emtn eum &amp;iad boc oflFicium percrabic
bumana focietdf quam deferere nef afducit. JHoc enim nefafefie non ducid q: ceftef
mnocencefm caufif torquencur alienif q&gt; 11 qui arguuntur ui dolonf plerumqi
fupe/
ra«:&amp;! def-alfa confefiiieciam puniuncurinnocencefcuidmcorcifuenncmnocetef.
Quod ecfi non morce pumancur: m ipfifue! ex ipfifcormencifplerumq? monuncur.
Quod dliqudndo Si ipfi qui arguuc bumane fottetati forraffe ne cnmma impunita
fint prodefle cupientef: 86 menciencibuf ceftibuf reoqi ipfo contra tormenta
durante
immanicer necfaeence:probare quod obnciunc non udlencefqudnuifuera obiecerics
a tudice nefcience damnantur. H&lt;cc coc ic tanta maU non depueat ede peccatd.
Non enim bec facic fapienf ludex uoluncace nocendi: fed necefiicate nefciendi.
&amp;:
tamen quia cogic bumana fociecaf mdicandi eciam necefiirace. Hec efir ergo quam
dicimufmifena cerce bomtnif:&amp;; fi non malicia faptencif. A.n uero neceflitate
nefciedl
acqi mdicandt corqueac mfoncef purac mfontefi u parum eft illi q&gt; non eft reuf
fi
non fic mfuper &amp;: beatuf.' Quanto conliderattuf ti bomme digntuf tc bommem
agnofctc tn ifta necefiitace eamqi mifertam tn fe odit : &amp;■ fipi«e fapitcUmac
ad
deum. de neceflttattbuf meif erue me .

&lt;Jj5e dmerficdte Imguarum qua fottecaf


bommum dtrimirur.&amp;: de mtferta beIIo2f
ettam qua; tufca dtcuntur. (LCvu.

Ofl ctuitacem uel urbem fequtcur orbifterre: m quo terrium gradum ponune
fociecacif bumane:tncipientefa domoatq: mde ad urbe: dande ad orbem terre

,tc

progrediendo uemencel. Qut uoq: licuc aquarum congenefquanco maior efl caco
pericuhf plentor. In quo pnmum [mguarum diuerficaf bommem alienac ab bomme
Nam fi duo fibimet muicem ftanc obmam : neq: pra;cenre fed fimul efle altqua ne/
ceflitate cogancun quorum neuter nouic [ mguam alcenuf: factliuf fibi animalia
muca ectam dmerfi generiO q cum ilU fmc bomtnef ambo fociancur. Quando entm
que fenttunc mter fe commuracare non poflunc propter folam Itngua2f dtuerfirace:
ntbil prodeft ad fociandof bommef canca fimiltcudo nacure: lta ut libentiuf bom o
fit cum cane fuo;q cum bommealieno. Ac entm opera dara eft utimpenofa auitaf:
non folum tugum uerum etiam [mguam fuam domitifgennbuf per pacem fotieeacir
imponerec: per quam non deeflec tmmo 86 abundaret ettam mterpretum copta.
Verum efb. Sed boc gmulcif&amp;i cjgrdndtbuf betitfsquanra ftrage bommumsquanta
efFufione bumam fangumif comparatum efc ! Qmbuf cranfactifs non eft tamen
eorundem malorum Pmtta mtferta. Quamutfenim non defuermc necp bolcefdeftnc
exercere nattoneO concra quaf femper be[[a gefca func Bi gerunturs ramen eciam
tpfa impern latitudo pepent peiorifgenenfbelfasfotialia faticetacq: ctuiltasquibuf
mi&amp;rdbiiiufquacicurgenufbumanumsfiuecumbeiligeraturutaitquandoeanquief/
canc: fiue cum timetur nerurfufexurgant.Quorum nialoru mu[taf ic mulnplicef
ciadefi duraf&amp;j dirafneceflitaten li ut dignum eft eloqut uelim: cjq nequa§
ftcuc ref
poftulacpoflim.-quifericprolixe dilputatiomfmoduf^ Sed fapienf mquiunc tufta
bella gefturuf eft. Qiiafi non fi fe bommem memmits multo magif dolebif luftorum
neceffitacef ftbt exntifle bellorum-' quia nifi mflra effenesei gerenda non eflent.
Ac
per boc faptentt nu[Ia bella eflenc. Iniquttaf enim parctfaduerfe tufta bella
tngeric
gerenda fapienct. que imquitaf bomtnt unq: eft dolendas quia bommum eft: U fi ■
nul[a ex ea bellandi neceflitaf nafceretur. Hec tcaq; mala cam magnascam borreaa:
Cam fa;ua:qutquif cum dotore confiderat: mifenam necefleefc fateatur. Qutfquif
aucem ue[ pacttur ea line antmi dolore uel cogitacsmulco unqi mtfenufideo fe puMt
beacum quta &amp; bumanum perdtdtt fenfum.

(fQuod amtctcia bonorum fecura effe non


poffic:dum a penculifque m bacutca func
crepidan necefle eft. (fjCvm-

/^^■ttautem non contmgat quaisdam ignorancia fimtlif dementte: quetamenm


pT_&gt;tuiuf utte mtfera condttione ficpe concmgic: uc credacur uel amtcuf efle qul
/ immicuf eft : ue[ lnimtcuf qui amicuf eft : quid nof confolac' in bac bumana
fonerate
erronbuf erumnifq; plenirfimamifi fidefno ficla : Bi mutua dilecTiio uerorii
bonoifcp
amicorum . quof quanto pluref ti m plurtbuf [ocif babemuf: tanto longiuf [anufq:
metuimufsne quid eifcontmgat ma[i de Cantif malorum aggeribuf buiuf feculi .'
Nc&gt;
enim cantummodo follicui fumufne fames ne bellifs ne morbtfs ne captiuitatibuf
afffiganturme m eadem feruicute talia pattantur qualia nec cogitare [ufficimufsueif
etiam ubi ttmor mulco amartor efbne m perftdtam: malictam: nequictamq: mucec'.
Ecquando tfca contmgunc:tanto utiq: plura quanto tlli func pturefi u in plunbuf
locifi Si m noftram nociaam proferuntur: quibuf cor noflrum flagnfuratur. quif
potefc nifi qm ca[ia fenrtt aduercere-' Morcuof quippe mallemufaudire: quamutfas
boc fine dolore audire non poflemuf. Quoru enim nofuita ppcer amicicte fpeaaltf
folacia delediabacsunde fien poceft uc eorum morfnobifnuilaingei-ac meftirudmS .'

29 30 31 32

fazx:

Quam qui probibet: probibedc fi poceft dmica colloquid: mcerdtcar amtcabilem.


foaecacermuel mcercidac affeclum omraum bumandrum necefficudmum : utnculd
mentjfimminfimmiti ftuporedifrumpacaucfi eifucendum cenfeac: utnulla ex eif
animum dulcedo perfundac. Quod fi f im nullo modo pocefheciam boc quo pac/
to futurum eft uc eiuf nobif dmara morf non fit: cumf dulcif eft uica .'Hmc eft emm
16 luctufquida: m bumano corde quafi uulnufauc ulcuf: cui fanando adhbentur
off iciofe cofotacionef. ISIon em ppcerea non eft qct fanetun quomam quanto effc
animufmeliorcdnco m eo f actliuf ciciufqi lanacur Cum igttur ecia de canffimorum,
morabuf maxtme quorum func bumane Ibciecan off icia neceffanamuc Ttuaufnu c
arperiufafF[igacuruicamorcaliu:cameneofmortuofquofdiIigimul:quifdftdeuet
a bonifmonbuf lapfof boc eft m ipfa arama mortuof:audire feuuidere mallemuf.
Qua mgenci maceria malojf plena eft terra.ppcer quod fcnpcum efl.Nunqutd n6
tempeatto eft uita bumana (uper cerram '. Et ppcer quod dommuf ipfe ait-ue muda
afcandaltf.Ettteru. Quonta abundamt mquic iniquitafrefngefcer caritaf mulcojf.
Ex quo f ic uc bomfamicif morcuif gratulemur: &amp; camcn morfeoru nofconcnftec:
ipfa nofcerciufconfolecur: quancum malifcarueruncquibufm bacuica etiam boni
faommcfuel concerunruriuel depraudncunuel m utroqi pericutancur

({JBe amictcia angetoif que bommi m boc mundo ni poceft


ctti: manifefca ppcer fatlacia demonuinquofincideruciq
mulcof fibi deof cokndof pucaueruerunc. ([Clx.

■■W"~N foeoecace uero Cmclorum angelorum: quam pbilofopbt illi qui nobif deof
jLerfeamtcofuolueruntquarroconftitucruncIoco: uelucad mundum uemencef
/ aborbe cerrarumiuc lic quodammodo compIecTrerencur &amp; cetummullo modo qdem
metutmuf: ne calef amici ue[ morce nof fua uel deprauacione concnftent. Sed quia
nobif non ea qua bommef famtliancace mifcenrur : quod enam lpfum ad erumnaf
percmec buiuf uice: &amp;; aliquando Sacbanaf ficuc legtmuf cranffigurac fe m
angelum
lucifdd cempcdndum eofquofita uel erudm opuf eft: uel decipi luftum eft:magna
dei mifencordia neceflana eftme quif q cum bonof angelofamicoffe babere pucac:
babeac malof demonefamicoffidtof: eofq: canco nocencioref: quanco aftutiorefac
fallacioref patiacur tntmicof Ec cui magna dei mifencordia iftaeft neceflanamili
magne bumane mifene: que ignorancia canca premicunuc facile iftorum fimulacoe
faltat: '. Et illof qdem pbilofopbofm impia ciuttate qut deof fibt amicof efle
dixeriic:
m demonefmalignoficidtfre certiffimum eftiquibuftoca ipfa ctuicaf fubdtcur:ecernu
cum eifbabicura fupplictum. Ex eorum quippe facnfuel poctuf facrileguO quibuf
eofcolendof: a. ex [udifimmundiflimifubi eorum cnmtna celebrancur: quibuf eof
placandof pucauerunc: etfdem ipfif auconbuf si ex actoribuf calium cancorumqi
dedecorumilacifabeifqui colanturapertum eft.

(fQuif frudufftiihf de fuperdta buiufuite


tempcacione panacur. (fj^ X.

/T^E oneqi fdncli 86 ndetefuraufueri dei lummiq: cuttoreD db eorum rat[daif&amp;:


r^mulciformi temptdaone fecunfunt. Inbocemm loco mftrmtcdcif&amp;i diebuf

J\ mjm njmi [m rr

malignif eaam ifta follicitudo non eft mutilil: uc ilU fecuncaf ubi pax pleniflima
acq:cernflimaeft:defideriof-eruenciore queratur. Ibieruntenimnaruremuenerai
boc eft que noftre nature ab omraum nacurarum crearore donanf. non folu bona
uerum enam fempicernamo foliiinanimo qui lanabie' per fapientta:ueru eciam m
corpore qct refurreclione renouabitur. Xbt uirtucef non contra ulla uitia ue[ maU
quecunqi certacef:fed babentef uicftone premiii etet na pac&amp;qua'
nullufaduerfanuf
mqecec. Ipld eft.n.bticudo finalifipfa perfecTrionifnnifquiconfumentefinem non
babet.Hic aut dicimur bean:qii pacem babemuf: qnculacunq; bic baberi poteft m
uita bona. Sed bec beatitudo illi qua fmalem dicimuf beacitudim coparaca: prorfuf
mifcria reperitur.

{jJDe beatitndme pacifeterne v\ qua fanctif fmif i


eft.i.uera perfectio. &lt;E^ XI.

Sp=&gt;l Anc ergo paccm qualif bic pocefc effe morcalef bommefm rebuf mortalibuf
_J_ Iquando babemuf fi uiuimufrecte bomfemf recte utitur uirtuf quando uera
( eam non babemuf: etiam malif que bomo pantur bene utitur uirtuf Sed tunc eft
uera uircufqua do u omraa bona quibufuticur bene- 1 u qcquid m bono ufu bonoij
U malorum faac: U feipfam ad eum fmem refert:ubi nobif talifs^ tanta pax erit:
qua melior u maior effe non poflit. Qiiapropter poflumuf dicere fmef bonorunt
noftrorum efle pacem: ficuc ecernam diximufuitam. prefercim quia ipli auttan dei
de quanobifeftifta operofiflima difpucacio :in fancto dictt; pfalmo.Lauda Hieru/
falem dommum: [auda deum cuum Syon. Quoniam conforcauie feraf porrarum
tuarum :benedixir f iliof cuof tn te. Qtn pofuit fmef cuof pacem. Quonia confirmate
f uerunc fere porcarum eiufiam in illam nullufmtrabit: nec ab illa ulluf exibic hc
per boc fmefeiufeam debemuf bicmtelligere pacem: quam uolumuf demonftrare
fmalem. Nam &amp;ipfiufciuitaafmyfhcum nomenid eft Hterufalem: quod utante
lam diximufuifio pacifincerprecatur. Sed quoniam paafnomen etiam mbifrebuf
mortalibuf frequet«cur:ubi uciqi non eft uita eternaipropterea fmem auitacifbuiuf
ubt enc eiuf fummum bonum: ecernam uicam maluimufcommemorare q pacera.De
quo fine A.pofcoIufaic. ISIunc ueroa peccaco Itberaci.-ferui autem facl i
deo'babetif
fructum ueflrum m fanctificationem: fincm uero uitam eternam. Sed rurfufquia
uita eterna ab eif qui familianratem non babent cum fcnpturif fandtifpoceft ecurm
accipi maloif uita i uel ena fectidu quofda pbtlofopbof ppter anime immortalitatg:
uet etiam fecudum fidem noftram propter penaf mtermmabtlef tmpiorum: qui unqi
m eternum cruaan non poterunt: nifi etiam utxennt tn eternum: profecto finif a/
uicattfbutuf m quo fummum bonum babebtciuel pax in utca eternamel uica erema
m pace dtcenduf eft. uc ab omnibuf faciliuf poflic mtelligi. Tancum eft enim pacif
bonum: uc eciam m rebufterrenif atq: morcaltbufnibtl gratiuf foleat audin: nibil
defiderabiliufconcupifci: nibil poftremo poflit meliufinuentri. De quo fi aliquanta
diutiuf loqut uoluenmuf: non enmufquantum arbitror onerofi [egeriribuf u ppter,
f mem ciuitanf buiufde qua nobif fermo efb U propcer ipfam dulcedmem pacif qu«

omnibufcara eft.

d,Quod eoam belUntium feuiaa omnefq: bominu


mquietudmefad paciffmem cupiant pue nire l ine
cuiufappetitunulUnaturafic. (f_C. xu.

29 30 31 32

V J j

, Vodenim qu.fqmfmecum ref bumanarnaturamq: communem uccuq: mcuec":


^nolcic. Sicuc emm nemo eft: q gaudere noteica nc-mo eft :qui pacem babere
nolie. Quando quidem ec.pi qm bellauoIucmibiUuubq umcere uoliic.ad donofa
ergo pacem bellando cupiuc perucmre. ISIam quid aliud eft uicTona: n.fi fubiedcio
repugnantium . Quod cum factum fuenepax er.c. Pacifergo mcennone geruncur
ec belLvab ufec.am qui uirtucem bellica ftudee exercere.imperando :acq: pugnado
Vnde pacem conftac bellt effe opcab.lem f inem. Om.f en.m bomo etia belligerando
pacem requirtt.nemo auCem be[[um :pac.f.cando. Nam ec .[[. qu. pacemun qua fuc:
percurbari uolunenon pacem oderundfed eam pro arbitno fuo cup.unc c6mucan.
? Io "^ r S° ut:, i c: P dl x: :
nolunc:reduCeafic:quamuo[unc.Den.q;ecriperfeditionem
fe ab alur reparauermc:cum eiripfifcoTpiracifiuel coniurac.fru.rn.fi qualenctiq:
pacif
fpeciemteneanc:nonerriciunc:quodmcendunc.Proinde[atroneripr.uCuebemetiuf
ec tuour mfefti fmc paci cecerorum:pacem uolunc baberefociorum. Sed etr. unurfic
camprepo[[enruiribur:ccconrcioricacauenfucnu[[irociorecomm.ccac:ro[urq:inri/
dianfec preualeP qu.burpocuenc opprefl.rec excmcft.P predaragac i cu e.rcerce quof
occidere non pocert:ecquofuu[c Iacere:qctfacit:qualencunq; umbram pacirtenec.
ln domo aucem fua : cum uxore cum f iIuP ecfi quofaliorillic babec : ftudet
profecTro
effe paccacufeirqu.ppe ad nucum obcemp orantiburune dub.o deledtatur. Nam ec fi
non f mc mdignacur :cornpic:umdicac.ec domuffue pace li ica neceffe fit.-ecia
feuifdo
componic:quam fencit etti non pofTemifi cuidam pnncipio: quod ipfein domo fua
eft ; cetera m eadem domeftica fociecace fub.ecl-a f.nc. Ideoq: (i offerecur ei
feru.Cur
plunum : ue[ ciuicanf : ue[ gencif ita ut fic ei feruirenc quemadmodum fib. domi
ftie
feruiri uolebac: non fe la [acrone [acebrirconderer:fed regem cofpicuum fuMimarer.
cum eadem m i[[o cupidicafet malicia permanerec . Pacem icaq: cum fiuf oinTbabere
cupiunc :quofad fiium arbicnum uolunc uiuere. Nam ec cum quituf bellum geruc^
fuoffacere:fi po(Tunc:uo[unc:eifq: fub.edt.r [eger fue pacir.mponere. Sed fac.amuf
aliquem: quale canit poeci ca ec fabutofa narracio. Quem forcaffe propcer ipfam m/
fociabilem fericacemTemibommenvqbom.nem d.cere malueruc. Quamufergo buiuf
regnu d.re fpelunce fuenc folicudo.-canq; malic.a fuenc rmguUr.f uc ex bac e. nomg
fic inuencummam malurgrece caco^ d.cicur :quod ille uocabacur uc nulla coiunx ei
blandeFerrec^referrecqrermone.-nuII.rfiliiruelalluderecparuuIifuefgrand.urcubr
imperarec.-nullo amicicoUoquiofruerecunnec Vutcani pacnfquo uel bmc tantum
non parum f elicior fuic:qu.a rale monftru ipfe n6 genuit. nibi[ cuiq darec i fed a
quo
pofifecquicquidue[[ec:ecquancumec quandopofTec:ecquacumue[[ec:auferrec.Tn
in ipfa fua fpelunca folicar.a: cuiu r uc defcnbicur. ' • (£5emper recenci.

Cede cepebac bumuf.nibil a[iud q pacem uolebat.

In qua nemo i'[i moteftufeecmec eiuf quiecem uifulliurcerrorcp turbarec.Cii corpe


fuo deniq: pacem baberecupiebac. ecquancum babebac:cacum i[[i bene eracQuado
quidemmembnrobcemperanciburimperabac:ecucfuammorca[icacemaduerrumre
ex mdigencia rebe[[ancem:ac fedicionem famifad d.ffoC.andam acq: excludendam de
corporeanimamconcicancem:quancapofrecfeftmaci6epacarec:rapiebat:necabac:
uorabac.ec quamuiftmmanifiac ferufpaci tamen fue uice acraluCirimmanicer ac fe/
rocicerconrulebac. Acperbocfipacemquammluarpe[unca:acq;inreiprobabere
(acagebac:cum alnreciam babere ueUecmec malufnec monftrum mec femibomo uo /
carecur. AuC fl eiufcorponrforma ec acrozf ignium uo micuPab eo decerrebac botfti
focietace:f orce n6 nocedi cupidicace.fed uiuendi necefficateifeutebac. Verum ifte
rto

II llll|llll II
Xc

(umc:uetquodmagircredendumeft!talirnon(uent:q[iruanitaCBpoencadercnbid.
NirienimnimifaccurareturCacur:paruHerculef[audarecur.TalirergobornofMe
rcmibomo:me[iur uc dixi credtcur non fuiffe:ficuc mulca Figmenca poecarum. Ipfe
enim fere reuiflime unde ille partem babuicfencacifmam ec femiferuf didruf
&amp;genuf
propnumquadampacecufbodiuic: coeundo: gignendo:panendo:fetuffouedoacqi
nucnendo.-cum fmc plereq; mfociabilefec Toliuage. N6 rcilicec uc ouercerupcolube:
fturni apeCred uc leoneruulpef: aqutle: nodtue. Que enim cignf non f iluf fuirmicif
immurmurac:ecpacacafericateb[andicur?Quirmi[uurecquacun[ibecro[itariufra/
pmifcircunuoleCinonconiugiucopu[ac.'nidumcongent?ouac6fouec?pu[[ofa[ic.'
ec quafi cum fua macreFamihaf rociecatem domefttcam quanca poteft pace confiTuac.
Quancomagirbomo f ercur quodammodo nacure fue [egibufad meundam rotiecatc
pacemq: cum bommiburquancum tnipfo efb omniburobcinendam:cum eciammali
pro pace fuoru beuigerent: omfq; fi poflenc liiorfacere uelinc:ut uni cundh ec
cficlra
dereruianc. quo pacto nifi uc m eiurpacem ue[ amando ue[ cimendo cofentianc ! Sic
emm (iiperbia peruerfe deum tmicatur. Deum nanqi odic:cum fuirrocnfn6 ecjlitacem
Tub ilto: Ted tmponere uulc roturdominauonem fuam pro tllo. Odic ergo lufca pacera
dei^ec amac miquam pacem (uam.Non amare tamen qualencucp pacem nullomodo
poteft. Nullum quippe uitium:ita concra nacuram eft: q uc nature delcat eciam ex/
crema ueftigia. Icaq; pacem tniquorum in pacif comparacione tuftoru ul[e uidec nec
pacemefle dicendanvquinouitpreponerereifta prautf: et ordinataperuerfif.Qiiod
auc ecia eft peruerfum'- boc necefleeft uc in aliq:ec ex altqua :ec cum aliqua reif
parte
pacacum fic.in qbufeft-uel ex qbuf conrtac. Adioqn nibil eec ommno. Veluc fi qfq
capice deorfum pendeac:peruerrureft uciq; ficu^ corponr ec ordo membrorum.quta
id quod defiiper efle nacura portuUc^Tubcur eft.ec quod illa fitbcer uulc efle:
defuper
Facftum eft- Cdcurbabic carnirpacem ifta peruerficaf ec ideo eft molefta. Verucame
amma corpon fuo pacata eft : ec pro etuf r aluce Tatagit: et ideo eft:qui doleac.
Que fi
moleftnr eiurexcluradiflcerfcric:quam dtu manec compago membrorumnonefine
quadam parcium pace quod remanec. Ec ideo adbuc eft:qui pendeac: ec q/ terrenu
corpufm cerram nicicuret umculo quo lufpenlum eftremcicurun fue pacirordinem
cendic:et [ocum quo requiefcac-quodammodo ponderiruoce pofctc. lamq; exanime
fine ullo fenlii:a pace tamen nacurali fui ordimf non recedit;ue[ cum tenec eam:uel
cum fercur ad eam. Si enim adbibeancur medicameca:acq; curacio: que formam ca/
dauerifdtfloluiidilabiq.' non finac:adbuc pax quedam parcerparcibufiugit:cotamq!
molem applicat cerreno ec conuementi: ac per boc loco pacaco. St aucem nulla ad/
bibeacur cura c6diendi'fed naturalt curfurelinc|tur:ca diu qfi cumulcuac'
diflidecibuf
exbatattombufjec noftro inconuemecibuf fenrutud enim eft quod in putore fentic:
donec mundt conueniat elemecif: ec in eoru pacem particulacim paulaciq; difcedat.
Nullomodoramemdealiqdlegiburrummulliurcreaconrordinacorirqifubtrabic:
a quo pax untuerficacifadminiftrat; ■ Quta &amp;; fi de cadauere matonfammatif
aimalia
minuca nafcanrupeade [e-re creaconrqueq; corpufcula m falurifpacerurfafmaubuf
feruiunc.Ec fi morcuorum carnerab a[uranima[ibufdeuorentur:eafde [egefp cticta
diftufafad Talutem generifcuiufq; morcaliu congrua congruif pacificScef:quaquerlB
crabant? :ec rebufqbu r cuq: utngant? :et m rerqThbec c6uercant; :et
cdmuceCiiuentut.
ftpe (wce umuerra[i:que tncer qf [ibec pcurbationerpnuan no poc lege nacure
dit (ub tuTto mdice ad td qutrq: puemc ordmactone.-qct meruic uoluncace.

14 15 16 17 18 19

ffT^^fflj^^^^

27 2B 29 30 31

£*?£

f^ Kx , ,tac l ! cor P°/ ir e ft ordmaca cemperatura partium. Pax amme IfraCionJif


AJ ordmaca regefappettonu. Pax amme racionalifordmaca cogmc6iracti6i r q;
^ofenfio. Pax corponl et amme:ordmaca uica ec faluf aimantir. Pax bomiTmorcaUf
eft dei immortalir ordinaca m fide fub ecerna [ege obedientia. Pax b6inii:ordmaca
concordia. Pax domufordinaca imperandi acqi obediendi concordia cobabitanciu.
Laxciuicacirordinataimperandiobediendiq:c6cordiaciuiu.Paxcelertirciuitatir:
ordinaciffima ec concordiffima fociecaf fruendi deo ec muicem uidendi deum. Pax
omnium rerunvrranquillicar ordmir.Ordo eftpanum dirpanunq, rerum:fua cuiq;
loca diftribuenf dirpofitio. Promde mifiri m quancum mi r enutiq! m pace n6 Tunc.
Tranquillicate quidem ordinir carenc:ubi percurbacio nulla efc. Veruncamen quia
menco lufteq; miferi Cunc.-m ea quoq: ipfa Cua mi r ena precer ordmem ee no
poflunc.
non quidem comundh beanf: r ed ab eircamen ordmiflege feiundh. Qiii cum (ine p /
turbacionenonrinc:reburquiburiuncquancacunq:congruenciacoapcatur.A.cper
boc eft m eirordmir nonnulla cranquilbraf mefb ergo nonnullapax. Verumideo
mileri func: quia ecfi in aliqua recuntate non dolenc.-non camen ibi runt:ubi ficun
ee:
ac dolere non debeanc.Mi r enoreraucem fi pax ei^cum ip r a lege non efbq nacuralir
ordo admimftracur.Cum aucem dolepex qua parce doIenc:pacifperturbatio faclra
eft .nulla uero adbuc pax eft m qua nec dolor unc: nec compago ipa diffoluii;.
Sicuc
ergo eft quedam uita fine dolore^dolor autem fine aliqua uita efte non potelbfic
eft
quedam pax fine ullo bello bellum uero fine aliqua pace efle non poceft.no fecundu
id quod bellum e(t= led Tecundum id quod ab eiruel m ei^ gentur.que alique nature
lunc. qct nullo modo effenc fi non quabcunq: pace rubfifterenc, Qua propter natura
eft m qua nullum malum efbuel eciam m qua nullum malum effe poteft. EfTe auc
natura m qua nullum bonu fic: non poceft.Promde nec ipfiurdiaboli natura:inqcu
natura efbmalum ePc.fed peruerficar eam malam facic.lcaq:m uencace non ftecic:
fed uencaciriudicium non euafic. Quia m ordmircranquillicate non manfit.-nec ideo
camen a pocefbace ordinatonr effugic. Bonum dei quod illi eft m na cura: non eum
fubcrabit lufticie dei:qua ordmacur m pena.nec ibi deufmrequit; bonum :qcf creauic:
fed ma[um:quodiIle commific.Neq; emm cotumauferc.quod naturededicTedaliqd
adimic.aliquid reliquicuc fic qui doleac: q/ adimic:ec ipfe dolor ceftimoniu eft
bom
adcmpci: ec bom relicti. Nifi enim bonum relidum elfec: bonu amiflum dolere n6
poffec. Nam qui peccac:peior eu-.fi lecacur in damno equicacif Qui uero cruciatunfi
mde nibil boni acquirac:do!ec damnum r alucif Ec quoniam eqiucarac Talurutrunq;
bonum eft .boniq; amiffione dolendum efbpotiurij [etandum:fi camen non fit com/
penratio meliorifMelioreftaucammi eqcaf qcorpirranirafi Profecto couenieciuf
inmftuf dolec in fupplicio: q lecacur eft mdelicTro. Sicuc ergo leticia deferti
boni m
peccaco:ceftifeft uolucatifmale^icadoloramiffiboni in (upplicio^ceftifeft bone na/
cure. Qui enjm dolec amiffom nature fue pacenrex aliquibuf reliquiirpacirid dolec:
quiburf ic uc*fiacura fibi amica fic. Hoc aucem in excremo Tupplicio recte f ic uc
iniq
ec impu nacuralium bonorii damna m cruciaciburdefleanc:lencienter t'02f ablatore
luftiflimum deum :quem concempferunc benigniflimum largicorem. Deu^ ergo ■n&amp;l
turarum omniu fapieriflimuf codicor ec lultiflimur ordmacor: q cerrenoru ornamc02f
maximum mfticuic morcale genuf bumanum :dedic bommibur quedam bona buic
uice congruaud eft pacem remporalem pro modulo morcaliruice. in ip r a fiiluce ec
m/
columitace ac Tociecace fiu generif ec queq; buic paci uel tuende uel recuperande
fuc
neceflaria :ficuc ea queapce ac conueniencer adiacenc fenfibufi lux ifta
uifibidr ;aure

IX

(pirabilefaque pocabilef: ec quicquid ad alendum uel tegendum :curandii ^ornanduq;


corpuf congruic.eo pacT:o equiflimO:uc quictiq; morcalif bonif calibufpaci moruliu
accommodacif reclre ufuff-ueric:acciptac amplioraarq: melioraipfam fciltcec immor/
ca[icacifpacem:eiq: conueniencem gloriam ec bonorem in uicam eternanrad fruedii
deo ecproximo m deo.Quiatic pperam id eft iiu(ce:necilUacapiac:ecbaamictac.

^TCeordmeac legefiue cerrena:fiue celeftt-per quam fotiec ati


bumane eciam dommando confulicur: ec cofuledo feruii;.(LC.

OMmfigitur uluf rerum cemporaliu refertur ad frudtu terrene pacif i ciuitate


cerrena.in celefti aucem ciuicace: ref ercur ad frudcu pacif ecernc. Quapropter
fi irrationabilia effemuf animantia:nibi[ appeteremufpreter ordinacam temperatura
partium corponfec requiem appetitiomf Nibil igitur preter quiece carnif ec copia
uotupcacum :uc pax corponfprodeflec paci anime. Si enim defic pax corpifi impedic
eciam rationalif pax anime. quia requiem appetitionum confequi non pdc. Vcrfiq;
aucem fimul eiufpaci prodeft :quam incer fe babenc anima ec corpuf id eft ordmate
uice ac falucif. Sicut enim pacem corponf amare fe oftendunc ammancia cum fugiut
dolorem ec pacem anime cum propter explendafmdigctiaf appetitionem uoluptacu
confequuntunca mortem fugiendo fatifmdicanc quancum diliganc pacem:quafibi
conciliancur anima ec corpuf Sed quia bommi racionalif anima meft:cotu bocqd"
babec commune cum befhififubdic paci anime rationalifuc mence ahqd ccitemplec:
ec fecundum boc aliquid agac uc fic ei ordmaca cogmctomf adtioifq: confenfio:qu^
pacem racionalif aime dixeramuf A.d boc enim ueKe debec nec dolore moleftan :nec
delideno perturbarimec morce diflblui:ucaliquid ucile cognofcac- - ec fecundum eam
cogmtionem uitam morefq; componac. Sed ne ipfo cognicionifftudio propcer bu'
manemencirinfirmicacem:inpertemaIicuiuferrorifmcurrar.opurbabecmagi(terra
diumo:cui cerciuf obcemperet:ec adiucono uc Iiber obtemperet. Et quoniam ijdiue
in corpore morcali i(Vo:peregrmatur a domino.per fidem ambulacmon per fpeciem.
ac per boc omnem pace ue[ copif uel anime.-uel fimul corponfec anime referc ad M
pacem:que bommi mortali e cum deo immorcaIi:uc ei (ic ordmaca m fidefub etema
lege obediencia. Iam uero quia duo precipua precepta boc eft ddeclionem dei:ec di/
Icctionem proximi:docecmagifter deufiin quibuf bomo tna tnuenic que diligat:deu:
feipfum.-et proximum.atq; ille m fe diligendo non errac: qui deum diligic:c6fequenf
eft:uc eciam proximo ad diligendum deu confularque iubecur:ficut feipfu diligere-
Sic uxon:fic filiifificdomefticifific cecerifbomibufqbufpocuenc:ec bocfibiapxio:
fi forceindigec:confuli uelic. Ac per boc pacacuferic quancum m ipfo eft offii
bomim:
pace bomtnum id eft ordtnaca cocordia:cuiuf ordo bic eft- Primii uc nulli noceat.
Deide ecia uc profic: cui pocenc. Pnmituf ergo meft ei fuoif cura.ad eof qppe babec
opporcuniorem faalioremq; adicfi confulendimel ordie nacure:uel ipfiuf fotiecacif
bumane.VndeapoftoIufaiCiQuifquirautemfuifecmaximedomeOicirnon puidet'
f idem denegac.-et eft mfidtli decenor. Hmc icaq: eciam pax domeftica oncur:id eft
ordmaca imperandi obediendiq: concordia cobabicantiti. Imperanc enim q cofuKt.
(icuc uir uxon :parecef filnfisi dni fcruif Ofaediuc auc qbufc6fu[it:.licuc
mulierefma/
nciffilii parencibufiferui dniffed m domoiufli uiuectfexfide^ adbuc ab illa celefti
ciuicace pegnnacifiecia q imperanc:feruiuc eifgbufimpcrare uidenc'. Necj.n.doinaai
cupidicace iperarfedofficio c6fuledi:neq: pncipadifupbia:fedpuidcdt mifericordw

12 3 4 5 6 7

10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

TnTTTTTPTJTTTTPTTTTTTJ
30 31 32

&lt;IDe[ibercacenacurdUetde(emicuee:cuiufprimacaufa
peccacu &amp;gn bomo malc uotucacif etta fi non eft.

hpbsr Oc naturaltfordo prefcnbic. Iea deuf bominem condidiC. Nam do minec' inqc

J |_ptfcium manf:ecuolaciIiumce[i:ecomniumrepentium querepuntlitp cerra\

( R_attona[em FaC-um ad tmagmem fuam: noluic nifi irmtionabilibuf dommart. non


bominem bommi : fed bommem pecon. Inde pnmi mftt paftoref pecorum magif q
regefbommutn confticuti func.uc deuf enam fic tnfmuareciquid poftu!ec ordo cre/
acurarum:ecqutd extgac tttericum peccacoru.Condicto qppe feruicuctf ture iceUigic
tmpoftca peccacort. Protnde nuf q fcnpcurarum legtmuf feruum: anceqm boc uo/
cabulo. Noe luftuf peccatum f i[ii umdicarec. Nomen icaq; iflud culpa meruicmon
nacura. Origo autem uocabult feruorum in [atma [tngua tnde credicur ducta: q» u
qui lure bellt poffenc occidt a ut&lt;5ronbuf: cum feruabancur:ferui ftebanc a
ferutfdo
appellatt. quod tpfum ectam fine mertco peccatt non eft. Nam et cum tuftu geritur
bel[um:pro peccaco econtrano dimtcacur.et ommfuictona cu malifetia' prouemc:
dtutno ludicio utdrof bumtltat:ue[ emendanfpeccata ue[ punigf Teftifeft bomo dei
Danie[ cum m capctuirate poficufpeccaca fua ec peccaca popult fui conficecur deo;
&amp;!
baceflecaufam tlliufcaptiuitatif pio dolore ceftac'. Pnmaergoferuttutifcaufapec/
cacutn efbuc bomo bomint condtcionifuinculo fubdered.qd" no fic ntfi deo tudicate:
apud quem non eft tniquitafet nouic diuerfaf penarmeritifdiftribuere delmquettu.
Stcuc aucem domtnuf fupernuf dtcic. Omnif qui facit p„cacum feruuf eft peccacrac
per boc multt qutdem reltgioft domtnifimquif non camen Itbenf ferutunc:a quo ent
qutf deui ctufeft i bui c ec feruuf ad dt dtuf e. Ec utiq: feltciuf ferut cur bo
mini q Itbid int=
cum feuiffimo domtnacu uaftec corda morcaliunvuc aliaf omiccam :Itbido tpa domi/
nandt. Hommtbuf autem illo pacif ordme :quo aluf a[n fubtecTi funr ■ ficuc prodeft
bumilicafleruiencibufica nocec fuperbta dominancibuf. Nulluf aucem nacura m q
deufpnuf bomtnem condtdic:feruureft bommifauc peccaci.VeJC et penalif feruituf
ea [ege ordinatur:qua nacuralem ordinem conferuan lubec: perturban uecac. Quia
fi concra eam [egem facTum non eftec: nibil effec penaU feruicute coercendii.
Ideoq:
Apoftolufmonecferuoffubdtcof efie dominiffutf:ec ex animo eif cum bona uoltitace
(erutre.uc fciUcec ft no poffuc a dommif (iben fteri:fuam ferutcucem tpfi quodamodo
Ilberam factanpnon ctmorefubdolo:fed feruiendodilecltonefideli.doneccranfeac
migcafee-euacuecur omnifpricipacufecpoce_afbumana:eeficdeufomiainomibur.

4jDeequo Iure domtnandi.

k Voctrca eetam fi babuerunc feruof mfti parrefnoftrt: fic quidem admiftrabac


" domefticam pacem:uc fecundum bec cemporalia bona Filioip force a feruojf
_ Sone di_tnguerenc:ad deum aucem colendum tn quo eterna bona fpcrada fuc:
omntbuf domuf fue membnf part dtledttone confulerenc. Quod naturalif ordo ita
prefcnbtc:uc nomen pacrumfamtUaf bmc exorcum ftc:ec ca lace uulgacu uc tnique
ecta' dommancef boc fe gaudeanc appellan. Qui auceuen patreffamifiaf furomibuf
m familta fua tanqua filttfad colendu ec promerendum deum confulunt:defideracef
acqi opcancefuentre ad celeftem domum: ubt neceffanum nonfictmpandi offictum
morcalibuf: quia non nccefianum ertc ofFictum confulendtnam tn tlla tmmorcaltcace
feltctbuf. Quo donecuentacumnagif debec pacref q/ dommantur qu^ ferut tolerare

Xx

&lt;f feruiunc. Siquifautemindomoper mobediennam domeffcice aduerfatur paci:


cornptacur uerbo feu uerbere:feu quolibec alio genere pene lufto-acq: [iciorquantii
fbcietaf bumana concedic:pro eiuf qui cornpirur ucilicace: ut paci unde
difiilierac:
coapcecur. Sicut enim non eflr beneficencie adiuuando efftcere uc bonum qi maiuf
eft amiccacur-ica non effc innocentie parcendo fmere:uc m malutn grauiuf incidac.
Percmec ergo ad innocencifofficium:non folum nemmi malum m6erre:uerii etiam
cobibere a peccato uel pumre peccatum.uc aut ipfe;quiplectitur: corngacur expe/
nmenco:auc alu cerreantur exemplo. Qiua igitur ommfdomufinitiumfiue pttcula
debec efic ciuicacifomne aucem inicium ad aliquem fui generif fmenvec omntfparf
ad untuerfi: cutufparf eft integncacem ref ertupfactf apparec effe confequenfuc ad
pacem ciuicam pax domefttca referacur. id effc ordmaca imperandrobedtedtq: con/
cordia cobabicancium: referacurad ordinacam imperandi obediendtqs concordtam
ciuium.Ica fic:uc ex lege ciuicacifprecepca fumere pacremfdmi[iafoporceac:qulbuf
fuam domum ficregacucfic paci accommodaca «uicatif.

(l Vnde celeffcif fotietafcum frena ciuitate


pacem babeac-- ec unde difcordia m .

fEd domuf bominum qui non uiuunc ex fide: pacem cerrenam ex buiuf tpalif

Auce rebuficommodifq; fectatur. Domuf ergo bommum ex f ide uiuectum :ex/

' pectac ea que in fucurum ecerna promtfia func.cerremfq: rebufac cemporalibufranq


peregnna uctcur.non quibuf capiatur ec auercacur quo cendicm deum: fed quibuf
fuftencecuradfaci[iufco[erandaminimeq:agendaoneracorponfcorrupabilifquod
aggrauac animam. Idcirco rerum uice bu ic morcali necefianaic: ucrtfq: bommibuf
Fidelibufecinfidelibufecucriqidomuicommunireftufuf: fed fmif utendt cutq; fuuf
propnufimulcumq: diuerfuf. Ica etiam terrena ciuicaf que non uiuicex fide:terrenl
pacem appecitnn eoq: defigit imperandi obediendiq: cocordtam ciuium:uc eif ficde
rebufad mortalem uicam percmencibuf bumanarum queda compoficio uoluntaul.
Ciuicafaucem celefhfuel poctufparfeiufique m bac peregrmat; mortalttate ec uiuic
ex fide:eciam ifta pace nccefib effc ucacundonec tpfa cui ca[if pax neceffana
morca/
[icaf cranfeanc. A.C per boc dum apud cerrenam cmicacem ueluc captiuam uiram fue
peregrmacionifaginam promiffione redempcionif ec fpincali dono :canq pignore
accepco:[egibufterreneciuttacif^juibufbecamminiftrantur:quefuftentadeniort t ili
uite accommodata func: obtemperare non dubicac. Vc quontam communif efi: ipfa
morcaucafiferuetur m rebufad eam pertmentibufincer ciuicacem ucranq: cdcordta.
Verum quia cerrena ciuicaf babuic quofda fuof fapicncefi quof diuina tmprobac dif/
ciplma:qui uel fufpicaciuel decepci a demonibufcrederenc mulcofdeofconciliandof
efie rebufbumanif atq: eorum diuerfaquodammodo officia: diuerfa fubdira pctnere
ad aliii corpufad aliu animi.Inq: ipfo corpe ad aliu capuc^ad aliii ceraic£:ec
cerera
fingula ad (ingulof. Similiter in animo ad alium mgenium:ad alium dodfcnnam:ad
alium iram:ad abum concupifcenciam.mq: ipfif rebufuice adiacencibufad aliu peaif
ada[iumcriticum:ada[iumuinum.ada[iumoleum:adalium(iluafadaliunummof:
ad alium nauigacionem:ad alium bella atq; uicftonafiad alium coiugia^ad aliii ptu:
ac Fecundicacem :ec ad aliofalia cecera. Celefirifautem ciuicafunii deum folii
colendu
nofiec :etq; cancummodo feruiendum feruicuce i[Ia que grecelacna dicitur:ec n&amp;
nifi
deo debecur:fideli piecate cenferec:fa(ftum eftiuc religiomf legefcum eccrna
ciuitace

^^^^ffljT^^^^ffly

3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
*m

xxxL

non poffet babere communeOprocp nf ab ea diflencire baberet necefle:acq: onen ee


diuerfa fennentibuOeorumq: iraf et odia et perrecucionum impecurfuftinere^nifi c(i
anitnof aduerfanciu aliquando cerrore fue muIticudmiO ec femper diumo adiutono
propulfarec. Hec ergo celeftifciuicaf cum peregrmacur m terra: ex ommbuf gecibuf
ciuefeuocac:atq: in omnibuf [mguifperegrcnam colligic fotiecace.non curanfqcqd
inmonbuOlegibuOinftitucifqidiuerfumeftiquibufpaxcerrenauelconquirituruel
ceneeurmibil eorum refandenfnec deftruenfimmo eciam feruanf acfequenfquod
[icec diuerfum fic in diuerfif naciombufad unu camen eundemq: f me cerrene pacif
incendicur:fire[igionemquaunuffummufecuerufdeufcoleduf docet;:n6impedic.
Vcicur eciam ergo celeftif ciuicafin bac lua peregnnacione pace cerrena^ec de rebuf
ad mortalem bommif nacuram percmencibuObumanarum uotCicatum c6pofitione
quantum fa[ua piecace ac religione concedicur: cuecur:acq; appetic eamq: cerrena'
pace referc ad celeftem pacem:que uere ita pax eft :ut racionahfduncaxat creature
foU pax babenda acq: dicenda fit: ordmatiflima fcilicec acq: concordiflima fonecaf
fruendideoxcmuicem m deo.quo cumuentufuericmoeriruiramortaliffedpUne
cerceq: uicalif nec corpufanimale quod du corrumpicur aggrauac animam: fed fpi/
ntale fme u[[a mdigetia ex omni parte fubditu uoluntaci. Hanc pace du pegnnaf;
in fide babec :acq: ex bac fide lufte uiuic: cum ad illam pace adipifcedam referc
qcqd
bonarii acftionu genc erga deu ec proximum:quonia uica ciuicacifuoq: focialif eflr.

(fQuam diuerfa fic Academie noue ambiguicaf:


a conftancia fidei Cbnfhane.

QVod autem actmet ad illam diff erentiam quam de A.cademicif nouif Varro
adbibuic:quibuffunc mcerca omnia.ommno ciuicaf dei catem dubicacionem:
canquam demenua:decefcacur. babenf de rebuf quaf mente acq: ratide coprebendit:
etiam fi paruam propter corpuf corrupcibile quod aggrauac animam:quonia ficuc
dicic apoftolufex pte fcimuf camg certiflimam fcientia ^creditq: fenfibuf m rei
cuiufq:
euidencla:quibufper corpufanimufutituriquoniam miferabiuuffaUicunqm nunq
eifpucac effe credendum. credir eriam fandtiffcriptunf et uetenbuf ecnouifqfcano/
nicafappe[[amuf:unde Fidefipfa concepra e:ex q iuftufuiuic:p qua fme dubicacioe
ambulamuf quamdiu peregrmamur a dommo:qua felua acq: cerca de qbufda rebuf:
quaf neq: fenfit neq: ratioe pcipimufmeq: nobifper fcnpmram canonica ctarueruc:
nec per teftefquibuf no crcdereabfurdum eft m noftram noticiam peruenerut: fine
iufta reprebenfione dubitamuf.

flDe babitu et monbuf populi cbnfciani.

"\A Vlbd fane ad ifram pertmet ciuitatem: quo babitu uel more uiuendi fi non eft
J "concra diuina precepca: iftam fidemqua peruenicur ad deumqfq: fedtetur:

t unde ipfof quoq: pbilofopbofquando fiunc cbnfciani:n6 babicum:ue[ c6Tuetudm£


uicftuOquenibi[impedicreligionem:fedfa[fadogmaca:permutarecompe[[it.Vnde
illam quam Varro adbibuic ex cynicifdifferenna:fi nibil turpicer acq: mtempanter
agat:omnmo non curar.Ex tnbufuero uiteilliufgenenbuOociofb^aclruolb^etex
ucroq'compbfico:quamuiffa[uafidequifq:ponicinquo[ibecuicameorumducere:ai
ad fempicerna pmia peruenire.-mcereft camen qd amore ceneac uencacif 'qd officio
cancacif impendac. ISJec fic quifq: debet efle ociofufuc in eodem ocio ucilicatem
non
n [\u ll|lll

Tippr

ii iiii|iiii ii

J^

cogicet proximnnec fic actuofufuc concemplationem no requirac dei.In ocio n6


merfuacacio delectare debec: fed auc mquificio:auc muencio uenracif: uc m ea quifq:
proficiac.-et qcf mueneric-ceneac.ee alceri non muideac.In a ctioe uero non amaduf
eft bon or in bac uica fiue pocentia.quoniam omma uana fub fole:fed opufipffi qd*
per eundem bonorem ue[ pocenciam fic:fi recte arq: unlicer f ic:id eft uc ad ea
falucS
ualeac fubdicorum que fecundum deu efbunde lam fupenuf difpucauimuf Propcer
quod aic apoftoIuf.Epifcopacu qui defiderac-bonu opurdefiderac. Exponere uoluic
quid fic epifcopacuf. quia nomen eft openf non bononf. Grecum eft enim acq: mde
duclrum uocabuIum:quod ille qui preficicur fup-nncendit curam fcilicec eorii geref.
Epi quippe fuper :fcopof uero mtecio eft. Ergo epifcopin grece latine fupermcedere
poflumuf dicere.uc mcelligat non fe epifcopthq preeffe dilexencmon prodeffe.Itaq:
a ftudio cognofcende uencacifnemo probibecupquodadlaudabitepercmecotium.
Locuf uero fup-rior fme quo populuf regi non poceft: ec fi ica ceneatur:atq: ammi/
mftretur:uc decec: tamen mdecenter appetitur. Quamobrem ocium fancTxim queric
caricafuencaciOnegociumiuftum fufcipic neceflicafcaricacif Quam farcma fi nulluf
imponic:percipiendeacq: incuede uacandu eft uencaci. Siauc imponicur:fufcipieda
eft propcer cancacif neceflicacem. Sed nec fic omnimo uericacifdelecTracio defereda
eftme fubcrabacur illa fuauicafet oppnmac ifta neceflicaf.

d_Quod ciueffancTrorum in bmufuice cpi fpe beati finC

kVamobrem fummum bonum ciuitatifdei cum paxfic eterna^atq; perfectamci


per quam morcalefcranfeanc na(cendo:acq; monendo : fed in qua immortalef
maneanc hibil aduerfi omnimodo paciendo :quifeft qui illam uicam uel beanflimam
negec:uel m eiuf comparatione lftam i que bic agicur quancif Iibec animi ec corponf
excernarumq: rerum bonif plena fic: non mifernmam mdicec ! Quam camen qcuncf
fic babec:uc eiuf ufum referac ad illiuf fmem quem diligic ardenciflime ac
Fidelifiime
lperaC:non ablurde dici eciam nunc beacuf poceft :fpe illa pociufcj re ifla. R_ef
uero
ifta fme fpe i[Ia:beaticudo falfa ec magna mifena eft. Non eni uenfaimi bomfutic:
quoniam non eft fapienciauera:queincencionemfua mbifque prudenter difcerrac:
geric f orcicer :cobibec temperanter: lufteq: diftnbuic: non in illu. fme dirigic
ubl dcuf
erit omnia m ommbuOecernicate cerca :acq: pace perfecta.

Q&amp;n fecundu defininonef Scipiomf que m dialogd


Qceroniffunc uncj fueric B-omana ILef.Pu.
/^"*k Vapropter nunc eft locufuc qpocero breuicer ac dilucide expediam: quod m
\_Jfecundo Iibro buiuf openfme demSftrarurum efle promififecundu definitdef
quibul apud Ctcerone uncur Scipio m libnf de R_e.pu.nuqB_em.pu.fuifleroman^.
Breuicer enim R_em pu. def inic efle rem populi. Que def micio fi us-rn eft: nunq
fuit
romanaR.ef.pu.quianunqfuicrefpopuiiquamdefinicionemuoIuicefleR.ei.pub,
Populum enim efte definiuic cecum mulcitudmifiurifcijfenlu ecuciIicatifc6munioe
fociacum. Quid aucem dicac lunf confenfunvdifpucando explicacper boc oftendef
gcri fine iufticiaR_em .pu.non poffe. Vbi ergo mfticia uera non eftmec lufpoceft
ee.
Quod emm mre fic-profecto lufte fic. Quod aucem fic imuftemec lure fieri poceft.
Non en. lura diceda func^uel pucada. imqua bommum confhcucacum illud eciam

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

M|T^^^^^

29 30 31

( ZIX

ipli lufaTe dicanc^quod de lufticie Fonce manauerit: Falfumcp effe quod a quibufd^m
nonredlc rencientibufidici folec:id efle lufquod e. qui plufpotefciuale eft
Quocirca

ubinonefcueraiufciciaaurirconrenrufocwcurcecurbominum.-nonpocefceneec
ideo nec populuriuxca i[U Scipiomrdefinicionem uel Gceronir Edi non populur
nec rcfpopuliTed qualifcunq: mulcicudimnque populi nomme digna non eft:ac per
boc fi R-ef pub.refeft populi :ec pop u [ u rnon efbqut confenCu non rociacureft
lurifi
Tb - T) Urem '" rub ' nulUeft «fi»* Proculdubio cottigttunubt tufticia ng eft.-nci
efTeK-e. P u b- Iufticta porro ea uircureft: que fua cuiq: diftnbuic. Que igicur
tufhcia
efc bommtfique tpfixm bomine deo uero cottic:et immundirdemomburfubdic.' Hoc
non eft cutq; fuadtfcribuere. A.n qui fundum auferc eiufia quo empcur efbec cradic
ei:qui nibil babec tn eo lurif imufcureftiec qui feipfum auferc dommanci deo:a quo
fadcufelc: ec malignifferuic fpinciburtufruren: &gt; Difpucat' cerce acernme ac
Forctflte
m eirdem ipfirde K_e. Pub.ltbrifiaduerfur lmufticiam pro tuflicia. Ec quomam cum
pnuragerecttr pro tmufticie parcibitfconcra lufhciam :ec dtcerecur mfi per
imufticia'
R-em.Pub.ftare augeriq; non pofle: bocuelttcualidiffimum poftcum erac:tmuftum
effe uc bommerbomimburdominanciburreruianpquam ramen intufticiam mfi feqt:
tmperiofa ciuirarcutureft magna R-ef Pu.ng eam poffeprouinmr imperare.R-er/
ponfum eft a partc lufttcie :tdeo luftum efl» q&gt; catiburbomtniburric utibr
reruituOec
pro uctlttate eorum ften cum aftqutd redte ficnd eft cum rmprobif auferr; imuriaru
ltcencia:ec domtti fe meliurbabebunc q mdomict fe babuerunc. Subditucp eft uc ifta
racio firmarecur: uefuci a nacura fumptum nobile exemplum atq: dictum eft. Cur
igtcur deufbommraimurcorpi tmperac:rano libidmt cererifq: uiciofifiaimi pcibur.'
Plane boc exemplo fatf edocftum eft:quibufdam efle uti!e feruicucermec deo qdem
ut ferutacur:ucileefle bomimbufi Seruienfaucem deo ammufirecTre corpori impac.
mq; ipfo ammo racio domino deo rubdicarecTe tmpac libidinrcecenrq: uicitr.Qua/
propcer ubi bomo deo non feruioquid tn eo pucandum eft efle iufttcie:qndoqdem
deo non feruienrnutto modo poceft mfte animuf corpori i auc bumana racio uicnr
tmperare ?Ec fi m bomine ta[i no eft u[[amfticia:proculdubto nec m bominii cecu:
qm ex taliburconfcac bomimbuf Non eft ergo bic lurir itte conrenfiifiqui bomum
mulcicudmem popuium faciDcuiufrefdicirur e(Te R_efi Pub. Nam de unlicace quid
dicanvcutufcommuntone etiam fbaacufbominu cecuf.ficuc fere babec ifta defimcio
populufnucupacur? Qjiamuifentm fi diligenter accedafi nec ucilitaf fit utta uiueciu
qut tmpte uiuunc.-ficuc uiuic omnirg deo non ferutc feruicq; demonibuf caco magifi
lmpurquanco magirfibi cum finc immundtfiimi (piruurcaquam durfacriFicari uoluc.
Tamen quod de iunr confenfudiximuf facir effearbtcrorunde appareac per banc
definmonem non efle poputum cuiurH.efPub.efle dtcacurun quo tufticia non eft.
Si enim dicunc non tmmundif fpincibuf fiid duf bomfacq: fandrirm fua R_e. Publi.
ferutfle R-omanofinunquid eadem cocienrrepecenda lunc:queiam facir immo ulcra
qfittirefbdiximur' Quifemm ad bunc locum p fiiperiorerbuiuropennibrorpuenit.'
qut dubicare poflit malif et tmpurifdemoiburreruilTe romaofintfi ue[ nmuu ftoliduf
uel impudentiffime concenciofur. Sed uc caceam qualer Tunt quoriacnf icnf colebac:
m [ege dei uen fcnpcum eft= Sacnficanfi dur eradtcabicur mfi domino cancum.Nec
bonifiigtcur nec malirdnrfacnficari uo[utc:qui bec cum tanca commmacioe preceptt.

{LAnuerurfic deurcui cbnftiam


(eruiunccui foli debeac facnftcari.'

ffcc

/~&gt;( Ed refponden poreft. QutfifVe deureft :aut unde dignuf probat cut deberent

r^J obtemperare romam :uc nullum deo^f colerec facnfititrprerer ipfum '■ Magne

^T^cecttacifeft ddbucquerereicjuififtedeur fit. Ipfe eft deufcuturpropbete


predtxerut

ifta que cermmuf. Ipfe eft deuPa quo refponfum accepic Abraam.m femine tuo oifif

benedicencur gencef. Quod in XP° f |erI 1 ul fecudum carnem de lllo femte exorcuf

efbidem ipfi q remanferunc buiufnomtnirimmici uehntmoltnc ue cognofcunc.Ipfe

ertdeufcuiurdiumuffpiricurpereor[ocuturert:quorumpredicT:aatq:comp!etdper

ecclefiam:qua uidemurcoto orbe diffufam m hbnrfuperionburporui. Ipfe eft deuf

: quem Varro doctiflimuf .K-omanorum louem pucat^qutfnefcienOquid [oquacur.

Qiiod camen ideo commemorandum pucaui: quoniam uir cante fciennenec ttllarn

iftum deum pocuic exiftimare nec uilem . Hunc enim efTe eum credidtc: que fummu

pucauic deu. Poftremo ipfe eft deuOque" dodriffimufpbciru quif cbnfhanoif acerri/

mufimmicuDecid p eoif oracula quofdeofpucac^deu magnuPorpbynufcSficecur.


(jj^ue Porpbynufdicac oracu[ifdeo2f rnfa de Xpo.

{S~\ Am m [ibnf quof Tbeologion pbi[ofopbiafappe[[at:m quibuf exequituratqr


1 confcnbit rerum ad pbtlofopbtam percinencium ueluc dtuina refponfa^uc ipfa

C uerba eiuf quemadmodum ex greca Imgua m latinam mcerpretaca fuc pona. Inter/
roganti mqutt quem deum placado reuocare poffcuxorem fua a cbriftiamflimo:
bec aic uerfibuf Apollo. Deinde uerba^ueluc A.polUnififca fuc. Force magifpoterif
m aqua impreffif [iccerif fcnbere.auc inflanf pennaf [euer peraerauc auifuokre:q
femef polbice reuocef impte uxonf r enfum. Pergat quomo do uulc inambuffaUactif
perfeueranf:ec[amentacionibuffa[[aciffimirmorcuumdeumcantanr:quemiudicibuf
recta fentientibufperdicum: pefTima in fpeciorirferro uinclra morf incerfecit.
Deide
poft bof uerfuf Apo[[imf:qui non ftance metro [atine mterprerati funt fubtunxtc.:
acqi aic. In bifquidem cergiuerfationem irremediabiliffententieeorum mamfeftamt
dicenf- Quoniam ludei fufcipiunc deum magif q lfti. Ecce uti decoIoranfCbnftum
Iudeorpreporuit Cbriftianin conntenrq&gt; Iudeifufcipiancdeum.SicemmexpofuiC
uerfuf A.polIinifubi a ludicibuf recT-a fentienciburCbnftum dicic occirum.rancj
illif
lufte ludicantibufmento fit ilie punituf Viderit qd de Cfcnftouatef medax Apol/
lomf dixenc. acq: ifte credidenc: aut Forraffe uarem quod non dixic dixifle ifte
ipfe
confmxent: q fibi c6(tecmel ipfa oracula incer fe faciac couenire:poftea uidcbimuf.
Hiccamen Iudeofcanquamdeifufceptorer redceiudicaffedicicdeCbnfto:q&gt; eum
morce peflima excruciandum effe cenfuermc. Deufrcaq: Iudeorum-cui pbibec refli/
momunvaudienduffuic fic dicenf. Sacnficanfdureradicabicur nifi dommo cantum^
Sed ad maniFeftioraueniamuf ecaudiamuf cj magnumdeum dicac efTe ludeoJflce
ad ea que mcerrogauit Apollmem quid me!iuf uerbum:fiue rano:an [ex.B_efpodtc
mquic uerfibuf bec dicenf. Ac demde fubiecic ApoUinif uerfuf-m qutbufec ifti funcut
quancum factf eft mde decerpam. In deum uerum mquic generacorem: et m regem
ance omma:quem tremic ce[um ec cerra acq; mare;ec mfernoif abdica:ec ipfa numia
perborrefcunc- Quorum lex eft pater-- quem ualde fancti bonoranc Hebrci. Tau
oraculo dei fui Apotlimf Porpbynurcam magnum deum cfleHebrcorum dixtc : uc
deum ec ipfa numma perborrefcant.Cum ergo deur ifte dixerit.facnficanf durew
dicabicurimtror q&gt; ipfe Porpb/nurnon perborruenc^ec facrificanrdurcradicarino
Formidaueric. Dicic etiam bona de Cbnfto pbibfopbuf i(te:quafi oblituf illiurde q

ffljt^^^r^^

X ■ X '

pauloace [ocuti fumuf cocumette fue:auf quafi in fomnifdu eiufmaledixeric Xpo:


ec euigiUncefeum bonum eflecognouermcidigneqi Uudauermc. Deniq; tanq altqd
mirabile acqi mcredibile prolacurufi precer opmionem mquit profecto quibufdam
uidearur efle quid dicTrunfumuf.Cbnftum enim dn pitfiimum pronunriauerundec
immorcalem facTtum: et cum bona predicatione eiurmemmerut.Cbnftianofaucem
pollutofmquic ec cocammarofec errore implicacofefle dicunret mulcifcalibufad/
uerfuf eof bUfpbemnf utunf. Demde fubucic uelut deorum oracuU blafpbemantiii
cbnfttanof. Ec pofl: bec de Cbnfco aute mqc incerrogancibuffi elcdeufaicHecace.
Quomam quidem immorcalifanima poft corpufuc mfidic nofti^a fapiencia aucem
abfctla erac femper uin piecace preftanciflimt e(c illa amma.banc colunc alieni a
ue/
ncaCe.Demde poft uerba eiufquafi oraculi fui ipfe concexenf Pufiimum igicur uirit
mquic eum dixic:ec eiufanimam ficuc ec aliorum piorum poft obicii immorcaltcace
donacam: sc banc Cbnfttanofcolere errantef Interroeantibufaute mquic.Cur erga
damnacufcft:oraculorefpondicdea.CorpufquidemdebiIicantibuftormencif femp
oppofitum eft :anima aucem piorum celefti fedi mfidet. 1 lla uero anima aiufafabuf
fatalicer dedic:quibuffara non annueruncdeoru obcinere donameqi baberc Iouif
immorcalifagnicionem erroreimplican. Propcerea ergo diifexo(i:quiaquiburFaco
non fuic noffe deum mec dona a dufaccipere:bif facalicer dedic lfte implican
errore.
Ipfe uero piufec m celum ficuc pn mceflic.Icaq: bunc quidem non bUfpbemabifmi/
raberif aucem demenciam bomiuunvex eo m eif facile precepfq; penculum. Qiufica
ftutcuf efhuc non incelligat:auc ab bomme callido eoq: cbriftiamfimmiaflittio =bec
oracuU f uifle conf icTra: auc confilio fi mili ab impunfdemonibufica fuifle
refponfa:
uc fcilicec qffi Uudanc Cbnftum propterea credant; ueracicer uicupare Cbrtfhanof •
atqi ica fi po fitnt mcercludanc uiam falucif eterne-tn qua quifq: f ic Cbnftianuf?
Sue
quippe nocendi aftutie milleformi fentiunc non efle concranum:fi credacur eif lau/
dancibuf Cbnftum: dum camen crcdatur eciam uicuperanribufCbriftianof uc eum
quiucrunqi credidenc:calem Cbrifh facianc laudacorem :ne Cbnfhanufee uelic. Kc
fic quanuifab illo [audacufab iftorum camen demonum dommacu eum non [tberec
Cbriftufiprefercim quia tca Uudanc Cbriftunvuc quifquif tn eum calem credideric
qualifab ipfifpredicacurCbriftianuruerufno fic- Sed Focimanufberencufq cmmo
bommem noneciam deum nouenc Cbnftum ;ec ideo per eum fafuufeflenonpoflic:
nec ifcorummendaciloquorum demonum laqueofuicare ue[ foluere. Nofaurneq:
Apolunem utcuperancem Cbriftummeqi Hecacen pofTumufapprobarelaudancem.
IUe aucem tanq miquii Cbnftum uulc credr quontam a tudicibufrecta fenciecibuf
dtcic efle occifunvifca bomtnem piiflimu:fed bDmtnemcancu. Wna eft camen U illiuf
ec buiufincencio^uc nolmc bominefefle Cbriltianof quia nifi Cbnftiam eruDab eoif
erui poteftate non pocerunt. Ifte uero pbilofopbufuel pociuf qui tdlibufaduerfuf
Cbnftianofquafi oraculifcredunc.priuffacianc^fi poffunc: uc mter fe de ipfo 3Cpo
Hecace acqi A.poI[o concordenc:eumqi auc ambo uicuperenc auc ambo collaudenc.
Quod fifacerepotuiflecmibilommufnofetuituperacorefecIaudacorefCbriftifal/
[acefdemoefuicaremuf Cu uero eoJf deuf ec dea tncer fe de Cbrifto ulle uicupando:
ifta Uudando diflencianc.profecTro eif bUfpbemacibuf Cbnftianofnon credtic botef
firedceipfirencianc.raneCbnrtum [audanfuel Porpb/nufuel Hecatc:cumdicanc
eum ipfum facalicer dedifle Cbnftiantfut impltcarentur errore. caufaf camen eiufdei
ficucputac:pandicerrorir.quafanceqexuerbifeiufexponam:purquero.fifaca[icer
dedic CbnfcufCbrifcianiferrorif implicanonem. Vcrum uolenf auc nolenf dederit i

,JX

Si uolenfiquomodo luflruf '. Si noienOquomodo beacuP Sed la tpfiuf erronfcaufaf


audiamuf Sunc mquic fpincuf cerreni mmimi loco terreno quodaimalorti demonii
poceftaci fubiecfhab iiffapieeefbebreorum quorum unuf eciam iftre Iefuffuiciftcuc
dudirtifdiuinapLpolbniforacula-quefuperiufdicTrafuc^abiifergoHebreidemciibuf
peflimif ec minoribuffpiritibuf uecabanc rebgiofofec ipfif uacare probibebancue/
nerariaucemmagifceteftefdeofampliufaucemuenerarideumpacrern. Hecaiicinqc
ec du precipmntiec in fupenortbuf oftendimuf quemadmodii animaduercere ad deu
monenc ec iltum imperanc colere ubiqt. Verum mdodci ec impie nacure:qbuf uere
Facumnonconcefficadtifdonaobcinere:neq;babere Iouifimmorca[ifnocione:noro
audiencefec deof ec diuinof uirofdeofquidem omnef recufaueruncprobibicofauce'
demonef non folum nul[if odufinfeqni:fed eciam reueren delegerunc. Deum aucem
fimutantef fe colere :ea foU per que deuf adoracur : non agursc. ISfam deuf qde
ucpoce
" omnium pacer nulbuf mdigec:fed nobif eft ben e cum eum per lufhciam ec cafhcace:
aliafq; adoramuf uirmcefipfam uicam precem ad ipfum faciencefper imitacionem a
mquifitionem deipfo.Inquificio enim purgac lnqutcimicacio deificac affecThonem
ad ipfum operando. Bene quide predtcautc deum pacrc. ec qbuf monbuf fic colenduf
dixir.Quibuf precepctfpropbecici libn pleni fiinc Hebreorum;quando fandtorum
uica fiue [audacur:ftueuicuperacur. Sed m Cbrifhanif cancu errac:auc cni caluntad:
quancum uolunc demonef quofdeof opwat:. qfi cuiq dtfficde fic recolerc que turpia:
que de decora erga deorum obfequium in tbcatnfagebancur ec templifecaccendere
queiegancurdtcanturaudtaturin ecclefufiuel deo uero quidofferaturerrincin/
te[[igere ubi edif ittum et ubt ruina fit morum. Qutfautem dtxic
buic:ue[ tnfptrduit:
mfi diaboltcuf fpincuf tam uanum apercumq: mendaciuiqi demonefab Hebreif coli
probibicofreuereancur pociufiq odermc Cbnftiani .' Sed deuf i[[e quem coluerunc
fapiencefbebreorum:eciace[e(tibuffancftifangc[ifecuircuciburdei:quorbeacifjimof
tanqua ctuef m bac noftra peregnnacione morrab tteneramurecamamuf facriftcan
uecac mconanfin [ege Cua quam dedic populo Cuo bebreo :ec ualdc nunacieer mrulic
dicenf. Sacnficanfduf eradicabicur. Ec ne quifqudim purarec demombuf peffimifcer/
renifq' fpiriribufiquoftfce dictc mtntmofuel minoref ne facnficecunefie precepcum:
quiaecm fcnpcunf fancfhfipfi dicti funtdu.nonbebreorum fed gentiu.qcteuidecer
in pfalmo fepcuagefimo tnterprecef pofiterunc dtcccefi Quontam du ticntiu demota.
neiquifergopucarecifcifquidemdemonibufprobibicu elle'ce[efttbufaucue[oibuf
ue[ aliquibuffacnfican effe permiffum:mox addtdic^mri dommo foti.td eft nifi dfio
cancum. ne force q&gt; aic dommo fo[i:dominum fo[em credac efife quifpiam: cui
facn/
Ficandum putac Quod non ita efli incelhgendu m fcripcunf Grectf facilime reptc'.
Deuf igitur Hebreo2f cui ca magnti cantuf etia lfte pbilofopbufpbtbet ceftimctiui
[egem dedic fuo poputo bebreo:bebreo fermoe confcnpcamo obfcuram ec lcognirf:
fed omnibufiamgenciburdifFamacam.inqualegefcnpcum eft. Sacnficanfdufera/
dicabicur :nifi dommo cancu. Qtnd opuf eft m bac eiuf [egeieiufq; propbenf de bac
re mulca perquirerenmmo non perquirere'Non eni obftrufa ue[ rara funcfedapra
ec crebra colligere^ec in bac difpucacioe mea ponere qbuf [uce clanufapparecmullt
omnmo nifi cancum fibi deum uerum ec fummum facnfican uoluiffe.Ecce bocunii
breuicer immo grandicenmmaciter : fed ueracicer dicftum ab iUo deo quem cam ex/
ce[[encer eorum docfhffimi predtcanc:audiacur:cimeacur:imp[earur:ne inobediecef
eradicacio confequacur. Sacnficanf dnf eradicabicur inqutc; nifi domtno cancum.
Non quo rei egeac ahcuiuf.fed quta nobif expedic uc ref eiuf fimuf. Huic.n.canicf

^mn^^^^ffly

?■!

&gt;^&lt;

m r4criri.canrHebreorum.Dt5c, dom.no deurmeurertu.-quomam bonoru meoru


non egel. HutuTduttm precUnfKmum acq: opnmum rdcnf.cmm nofipfi fitmufi Hec
eft ciuicdreiuncumrrei myftenum ctKebramurobUaoniburnoftnfiquendeliburnoce
runc:ricuctn [ibrirprecedenciburdirpur^uimur.CePQtmrdreni utdrimdrqu^ftn iibrd
fucuri ofrerebanc Iudenec unum facr.ficium gencef^ rot,r rcuurqi dd occarum:ficuc
tam fien cermmuf obUturdfiper PropbecafHebreorordcuU mcrepuerunc dtuma.
Ex quiburqudncum ratiruifum eftmonnulla protulimufieciam butc operi arpfimuf.
Qtidpropcer ubi non eft tfta tuftitia: uc fecundum fitam graciam ciutcaci obedienti
deur imperec unufi ec rummufi ne cu.q fdcnf icec: cm mfi fibi: ec per boc m ommbur
bommtburadeandem percinenttburciuttacem:acq:deo obedtencibufianimur etidm
corport acq: utcurratio :ordme [egitimo imperec fidebcer: uc quemadmodum luftuf
unul:tC4cecurpopu[urqi mftorum utuac ex fide que operdtur per dtledhonenvqua
bomo diligic deum:ficuc diligendufeft deufiec proximu ficut fe ipfum. Vbi ergo no
eft ifta iufticia:profecT;o non eft cetuf bomtnu mnfconrenru etuttlitacifcdmumde
roctdcufi Qiiod fi non eftmttq: popuUT non eft: fi uer4 eft bec poputi
definitio.ergo
nec B-cf Pub. eft.quia rerpoputi non eft:ubi ipfi: populurnon eft.

(JQtt4 defmttione conftec popult ec Rei.Pub.


nucupationem recle fibt nd To[u R.odnor.

auCem populurnon tfto Ted 4(10 defimtur modo:ue!uc fi dicatur poputufeft

'ceturmultitudmirrattonalif rerum quardiligit:concordi cdmunione rotidcuf :

profecfto ut uidedtur qfirqutfq: populuffic iftd fitnc mtuenda:que diligit.


Qttecuq!
Cdmen di[igdc:fi cerufeft mufcicudintrnon pecorurmled racionaltum creacurarum
&amp;;
eorum quedtligiccdmumoneconcordiroriacureftinondbrurdepopulurnucupdt;.
C4nco utiq: mehopquanto in mehoribufitdntoq: detcnor qu^nto e m detenonibur
concorf Secundum lftam defmitionemnoftrdin:H-omanufpopu!ufeft:etrcfeiur
fine dubitatione R_efi Pub.Quid ducem primif temporibuffuifiquid ue fequentibur
populur ilfe dixenc:ec qburmonburad cruencilTimarredicionefiacqi mde ad rocialia
acq: ciuilia belU pcruentcnr: ipfitm concordiam que Qiluf eft quodammodo popult
rupenc:atq: corrupenc:teftdturbiftori4de qm precedentibuf [tbnrmulca pofittmur
Nec tdeo camen ue! ipfiim non efle populum :ue[ eiufrem dtxerim non ee E-e.Pu.
qdtu manec quattTcunq; mulcitudinirrdtionalirceeufirerum quardiltgic cdcordtcd/
mumde fociacuf.Quod aut dc tfto populo ec de iftaH_e. Pu.dtxi;boc de A.cbeniefiu
ue[ quorumctmq::Grecorum ue[Egypciorum:boc de t[[a pnore Babylde A-fi/noru:
i qndo tn rebufi (uirpublicirimperi4 uel partid uel mdgna cenuerunciec de a[ia qcu
q:
i aliarum gencium ince[[igac dtxifie atq: renfifTc.Generalicer quippe ciuitaf
ttnptoru.
cui nd impac deurobediendi fibruc racrificmm non offeratinifi cmmo fibuec per boc
tn t[U ec aimurcorpon racioq; utcnrrecfte ac fideliter imoecicaree mfticie uencace.

([Quod nd poflin t lbi uere ee uirniceTubi no fit uera refigio.

aVanbbec enim uideacuranimufcorporiiecratiouiciirUudabtlitertmperare:


fi deo animufict ratio ip(a non fieruit ficut fibt feruiendum ee ipfi: deurpcepic:
nu[[o modo corpori uititrq: recfte imperac.Nam qualircorponracq: utciorii poteft
efle menrdommaidci ueri nefi;ia:nec eu.r.mj&gt;to litbiugacaijed
uiciolifltmifdcmdtbtif

corrumpencibul profhcuca ' Promde utrcucef quaffibt babere utdetur.p qTtmperac


corpon ec uicnf:ad quodltbec adipifcendum uel cenendum reculertr: mfi ad deu:ecta
tpfa utcia func pociuf q utrcucef.nam licec a qutbufdam cunc uere ec bonefte pucend
efleutrcucef:cum ad feipfafreferuncurmec propceraliud expecunt': cuc ecia mflate
acq: fupbe (uc. ec ideo no mrcucef fed uitia mdicada fuc. Sicuc. n. non eft a carne
fed
fup carne qct carne factc utuere:fic non e ab bomme fed fup boiem qi boiem facic
beacc utuere-nec folu bomine fed eci^ quatibec poceftacem uircuceq: celefcem,

&lt;LDe pace popult aliem a deo ■■ qua ucicur ad piecacS


populuf derdu m boc pegrimf eft mundo.

QVocirca uC uica carnifaiiima efc ica beaca uica bomtntfdeuf efhde quo dicune
facre liccere Hebreorum. Beacuf populuf cuiuf eft dommuf deuf tpfiuf Mifer
Igtcur populuf ab ifto aiienacuf deo. Ddigic camen eciam lpfe quandam pacem fuam
non tmprobandam : quam quidem non babebic m fme:qui non ea bens ucicur ante
fmem. Hancautemutintenm babeat m bac uicanoftra^ecia' tntereftquontd qdtu
permtxce func ambe ciuicacef:ucimur ec nof pace babylomf.ex qua tta per fide det
popu'.uf liberaturmc apud banc mcerim peregrmecur. Propter quod et A.pofto!uf
ammonuic ecclefiam uc orarec pro R-egibufeiufaiq; fublimibufaddenf ec dicenfuc
qmecam cc cranquillam uicam agamuf cum omm ptecace ec cantace- Ec Propbeca
Hteremiaf cum poputo uecert dei uencuram prenunciarec capciutcdcem :ec diumicuf
imperarecmc obediencer tn bab/tomam irenc: deo fuo eciaTffca pa:ien: ta feruiencefi
monuic ec tpfe:uc oraretur pro t[U dicenHquia tn pace eiufeft pax ueftra. Vciq: tn/
cerim cemporaufpax que bomrmaltfcj communif eft.

x&gt;

(] D^ pace ferutentrtum deo cuiufpfecta rranqliicaf


in bdc cemporalt uica non poceft apprebendi.

Kx aucem noftra propna:ec btc eft cum deo per fidem :ec inerernum ent cum
illo per fpeciem. Sed btc fiueilla commumf fiue noftra propria califeft pax:
(blacium miierie fic pociufcj beacicudimf gaudmm. Ipfa quoq: nofl ra lufhcia quif
uera fic: propcer uen boii fmem ad quem refercur: camen tanca eft m bac uicd uc
pociufpeccacorum remiflione conftec:q perfecrioe uircucii. Teftifeft oracio cociuf
ctutcactf dei que peregrmacur m cerrif. Per omma quippe mebra fua cUmac ad deu.
Dtmtcce nobtfdebica noftra:ficuc ec nofdtmiccimufdebicoribuf noftnf.Nec pro eif
effc efficaxbecoracio:quorumftdef fmeopertbuf mortua eft:fed pro etfquoiffidef
perdilecttonem operacur. Quta enim deo quidem fubdica:in bac camen condtrione
morcaiieccorporecorrupcibiltqct aggrauacammamo perfecTeuicufracioitnpac:
tdeoneceMariaeftiuflifca!iforacio.Namprofecroqqimpcrecur:nec|c(lincc6f!ic^u
utcitfimperacur. Ec uctq: a[tqd fubreptc m boc [oco infirmtcatifeti&lt;5 bene
cofligf ti:
ftue boftibuf calibuf uiccif lubdtcifq: dommanci :unde fi non facili operacion:
cercB
[abtlt locuctone auc uolactlt cogicactone peccetur. Ec tdeo qdtu uicuf imperdC
plcna
pax non effc:quta ec i[[a quereftftunt: periculofo debellarur prelio.ectlla qufc
uicta
funcmondum fecuro cnumpbantur ocio:fed adbuc folltcico premuncur impe^io.In
bif ergo cempcaciombuf de qbufomtbufin dtuiiuf eloquuf breuicer eft diccu:nuqd
non cempcacio eft utca bumanafuper cerram. qutftca utuerefe prefumac uc dicendo

11 12 13 14 15
MjT^^^^ffly

29 30 31

W ^z;

deo d.mtcre nobifdebira noftra.non necefle babeat intfi bg eUeufinec uero mafrnuf:
ted mflacufac Cumiduf:cut per lufhciam refiftic qui graciam largic bumilibuf. ppter
quod fcnpcum eft deuf ruperbirrefiftic.bumitibuf aucem dac graciam &gt;Hic icaq: m
unoquoq; Fidelt tufhcia eft.-uc obedienci deurbomim.aimurcorpori.rario auru.ti.r
eciam repugnancibuf imperecuel Cubigendo uel refiftedo .acq; uc ab ipfo deo pecac'
ec meric 2f gratia ec uema delicTrori. ac de accepc.rbomrgraciarum acTio pfoluac'.
In ilU uero pace fmali quo refereda ec cuiufadipifcede caufa babeda £ ifta mfticia
qm fanata tmmorcal.cate acq: incorrupcione nacura uic.a non babebic.nec unicmq.
noftrum ab alio ue[ a reipfb qu.cq repugnabicno opufenc uc rauo uicurque nulla
erunc.imperec.redimperabicdeurbomim.animurcorpori.cancaqiobediendiibieric
fuauirafi ec facilicaf quanca utuendi regnandtq; felicicaf.ee boc ilttc in
oitufboibuf
acq; m ringul.recernum eric. ecernumq; efle cercum enc. ec ideo pax butuf
beacicudir.
Uel beacicudo pacirbuturrummum bonum enc-

(DErTquem finem uentururfic exiturimptorum.

V Orum autenvqut nonpcmencad iftam ciuicacedei.ericececontrano miQria


A—tJiinpicerna.que ectam fecunda morfdicicur.qu.a necanima ibi uiuere diceda
[ efl.que a uica dci a'ienaca eric. nec corpurquod ecernifdoloriburfubiacebic. A.c
per
boc ideo durior ifta fecunda morr eric. quia finin morce non pocer.c. Sed quoniam
ficuc mireria beacitudin. et morf uice tca beilum paci uidecur efle c6cranum i
merito
quencur ficuc pax tn bonorum f inibuf predicaca e acq; laudaca. quod uet qle bellu
in fintbuf matorii ecocrano pofficincelligi. Veru q boc quencatcedac qd m bello
noxiu pn.oofumq; fic: ec uidebic mbit al.ud £} efTe mcer fe req aduerfiraceatq:
con/
fticTum. Quod tgicur bi [!um grau.ufi ec dmariurcog.rar. poceft. q ub. uoluntaf fic
aduerfa e pafliom.ec paflio uo[iicat.:uc nulUuf eaif u.cToria caler.mmic.c.e
finianc:
ec ubt f.c cof I.gic cu ipfa nacura corpif uif dotonf uc neucrti atceri cedac i Hic
enim
qndo cocingic lfte cofl.cT-uf.auc dolorumcic.ec renfii morr adimtc.auc nacura
uic.c:
ec dolore famcar collic. Ib. aucem ec dolor pmanec:uc affl.gac.ec natura pdurac.uc
fenciac. Qma ucrunq; ideo no deficcne pena deficiac Ad bofaiic finerbonorum &amp;s
malorum.iIIorexpecendoriftorcauendor.qmperiudiciucranr.bLicadiUorbont.ad
iftofmali.de boc tudicio qncum deurdonauenc m cofequenci uolumine difijJucabo.

41 Aurelti Auguftint Hipponeii Ept de Gutcace dei [iber.XX.


Quod gWomni cempore deuriudtcec.in boc camen [ibro
de nouiflimo eiurtudtcio fic.ppe d.fipucandum. iiC-pmu.

E die u[cim. ludtcit dei qd" ipfe donauenc locucuri.eiSq: aflerruri


aduecfUrimpiorec incredulor canq m edif tcu fundamenco puT
ponere teftimoma dtuma debemuf Qutbur qui notunc credere:
rbumamrraciunculif falfiracq: fallacibufconcra uemre conantr.
t«td boc uc auc aliud fign.ficare cocendac.-qct adbibec' ceftimoui
Be [icrerif fiicnfauc omnino diuintruf efle diclum negenc. Nam
nu!(u exiftimo ee morcaliu-q cii ea ficucdicTa fitnc itellexenc:
cr a fiimmo ac uero deo per an.maf fancTard.cTa ee credidenc
lon eircedac.acq: coTenciacfiue id ore etia faceatur.fiue aliquo

£C

uttio Faceri erubefcac auc mecuac^uel ectS putcacia fimillima mfame td qd"f alfum
effe
nouirauc credic: eciam concenciortfTtme defendere moltacur. Quod ergo i cofeflioe
ac profeffione cenecomntfecclefia deiuerrCbnftumde celo efleuencurum ad utuof
ac morcuof tudicandoObunc dtutni ludicu ulcimum diem dtctmuf: td eft nouiflimum
tempuf Nam per quoc dief boc ludtctum eendacur :mcercum eftfed more fanctarii
fcnpcuraru diem pom folere pro temporememo qui illaf licceraf qualibec negligecer
[egenc:nefcic. Ideo aucem cum dte ludtcit dei dictmuOaddtmuf uktmu:ue[ nouiffirau:
quiaecnunciudicac:etabbumanigenerif imcioiudicauic:dimttceTdeparadifbeca
[igno utce Oeparanf prtmof bomieOmagni peccaci perpecracoref. Imino eciam qndo
angelif peccancibuf non pepercic:quorum prmcepf bommefa feipfo fubuerfofm uU
dendo fubuerttt : proculdubio tudicauic.nec fine dfcuf alco mftoq: iudiao.-ec m boc
aeno celo ec in cernf ec demonum ec bommum mifernma uica efberronbuf erunifq:
pleniffima.Verum et ft nemo peccaflecmon fine bono^rectoq: deuftudicio umuerfa
creacuram racionalem perfeueranciffime fibi domino fuo coberentem :in ecerna bea/
ncudme recinerec. Iudtcac eciam non folum uniuerfaltcer de genere demonum acq:
bomtnum ;uc mtferi fint:propter pnmorum mericii peccaroif ;fed eciam de ftgulora
operibufpropnif que gerunt arbicno uolutacif. Nam et demonef ne corqueancur:
precanrurmec miufte uaq: uel paratur eif:uel pro fua quiq: tmprobieace corquenc\
Ec bomtnefplerunq: aperre:p[erunq: occulce [uunc pro fuiffactif diuimcufpenaf:
fiue in bac uica:ftue poft mortem-quauifnuUurbommu agac redtemifi diuino ad/
luuerur auxilto: nulluf demonumaucbommum agacimque: nifi diumo eodemq;
lufhffimo dei tudicio permicCacur. Stcuc emm atc A.pofto[uf:non eft mtquitaf apud
deum- Ec ficut ipfe dtcic alibi tnfcrucabilia func mdicia dei:ec mueftigabdef uie
eiuf
Non tgicur tn boc libro de tUif pnmifnec de iftif meduf dei mdiciif: fed de lpfo
nal
uiffimo ludicio quancum ipfe cnbuenc difputabo. quando Cbnftuf de ce[o uencuruf
eft uiuof tudicataruf et morcuof Ifte qppe diefiudicu proprie uocacur:eo cp nulluf
ibi impente eric querele [ocuO cur intufcuftUe ftc f elix: ec cur luftuftlle
tnfelix Of m
nanq: cunc non ntfi bonorum plena ec uera felicicaf ec omnium non nifi mabrura
digna ec fumma infeucicafapparebic.

(f De uanerace rerum bumanaru:cui non pocdici deeffe


ludiciii dei:quifnequeacmuefhgan. (fCOecundii.

L Vnc autem et mala equo aimo ferre difcimuf que patiuncur ec boni.K bona
non magntpendere:queadtpifcuntur ec miiAc per boc eciam m ufrebuOtn

irnonapparecdiumaiufticia:fa[ucarifertdiuinadodcrina.Nefcimufeniquo

mdicio det bonuf ille fic pauper:ma!u0ille fic dtuef Ifte gaudeac:quem pro
fuifpditif
moribufcruciaridebuiflemeronbufarbicramur:concrifrec:i[(e:queuica[audabilif
gaudere debuiffe perfitadenexeac de tudicio no forum tnu[cuOueru ecia damnarul
mnocenOauc miqtace mdicif pfTuOaut falfifobrurufteftimoniif. Ecdtrano fceleftuf
aduerfariufeiufno folum impunicuf uirum etia umdtcacuf mfulcec. Impiuf optime
ualeacpiuflanguore tabefcac.Latrocmecur faniffimi mueneOec q nec uerbo [ederj
quenq pocuerunc: diuerfa morborum atroacace afrligantur. mfanref ucilef rebuf
bumamO immacura morce raptancur-ec q uidecur nec ndfci debuifli diuciflime ifuf?
uiuancpfenufcnmmibuf fuUimecur bononbuf ec bommem fme quere'a:cenebre
ignobiIicacifabfcondanc.ee cecera buiufmodi. Que qfcolbgic '■ Qutf enumcrac .' Que

( qutbuTn

13 14 15

17 18 19

TTTTTJTTTTTTTTTjtTTTTW
3 30 31 32

xir

fi baberenc:ue[uc m ipfa abfurdicace contt-ancianvuc m bacutra m qua ficuc facer


pfalmufeloquirur.-bomo uamtaci fimiliff-acTrufefbec diefeiufficuc iibra precereiic:
non mfi mali adipifcerentur tranficoria bona ifta acq; cerrena: nec nifi boni calta
pacerencur mala: poffec boc refern ad ludictum dei mftum :fiue eciam benignum.uc
qui non erant affecucun bona ecerna que beacofFaciuCibifteporalibufuel decipenc'
pro maltcia fua:ue[ pro dei mifericordia confotarencur bomf ec qui no eranc pafiuri
ecerna cormenca:cemporalibufue[ pro fuifquibufcunq: uel quaculifcunq: peccatif
afrdgerencunuel propcer implendaf uircucefexercerencur malif Nunc uero quada
non folum in malo func boni: n. m bono maluquod uidecur miuftunvuerum eciam
plerunq: ec malifmala euenmnc:ec bomf bona prouemunc:magifmfcrucabilta ftuc
ludicia deuec inuefhgabilefuie eiuf. Quamuifergo nefciamufquo mdicio deufifta
uel Faciac:ue[ fien fmac: apud quem fumma uirrufeft ec fumma fapiencta;fummaq;
lufticiamullainfirmicafnullaremeriiafnullainiquicaf: falubncer came difcimufncj
magmpjndere feu bona:feu malaque uidemuf bonifmalifq; commuma:ec illa boa
querere que bonorum.acq: i[[a mala maxime fugere que propria func maloru.Cum
uero ad i[[ud rudicium dei uenenmufcuiuf cempuf lam propne dicicur dief ludtcm
ecauquando dief domini nuncupacurmon fotum quecunq: ciic ludicabunt: uerum
eciam quecuncp ab micio mdicaca: ec quecunq: ufcp ad i[[ud cempuf adbuc mdicada
func:appareb£ic effe iufti(Tima ubt boc quoq: mamfeftabic' cj lufto dei mdicio
fiac:
uc nunc cam muica ac pene omia lufta dei mdicia laceac fenfuf morcalefq: metef: cu
tamen in bac re piorum fidem non [aceac:effeiuftum quod [acec.

jj Quod mlibro ecclefiafVe Salomon.


De uf que m bac uica:ec bomf ec malif fuc cSia difpucauent. &lt;LC. ttt.

«-^~\Empe Salomon fapienciffimufR-ex Ifraelqutregnauicm HterufaleMibrum


l_J^ui uocatur ecclefiaftef:ec a Iudeif quoq: babetur m facrarum canci e
[itterajf :

t fic exorfuf eft. Vanicafuanitacum dixic Ecdefiaflef uamcaf uanicacum ec omnia


uanicaf. Que bomini abundancia ex omni labore fuo quo laborac fub fole ! Ec cum
ex bac fencentia connecterec cecera:commemoranferumnaferrorefq: buiufuice:ec
euanefcecef mcerea cemporum [apfiif ubi nibil folidum nibil ftabile retmecur m ea
rerum uanicace fub fb[e: illud eciam deplorac quodammodo: q» cum fic abundancia
fapiencie fuperinfipiencia:ficuc eft [ucifabundantia fuper cenebraf fapiencifq;
ocull
(inc m capice ipfiuf et ftulcuf m cenebnfambulec:unufcame omnibufmcurrac uciqf
in bac uica que agu: fub (ble fignificaf uidelicec ea mala que bonif ec
malifuidemuf
effe communia.Dicic eciam illud q&gt; ec bom paciancur mala: canq fmc mali: ec
mali:
canq boni fmc: adipifcantur bonauca loquenf Eft mquic uanicaf que facfta e fup
cerram :quia fimc lufti fiiper quof uenit ficuc factum impiorum:ec func impn fuper
quof uenic:ficuc tuftorum fadtum.Dixi quoniam boc quoq; efc uanicaf in bac ua/
nitace cui quancum facifuifum efc mcimandum iftum Iibrum cocii uir fapieciffimuf
deputamc.non uctq: ob aliud nifi uc eam uita defideremufque uamracem non babec
fub fole;(ed uencacS fub illo q fecic btlc fole.m bac ergo uamcace^nuqmd mfi lufto:
rectoq; dei mdicio fimilif eide uanicaci fadtuf uanefceret h6 ! In diebuf tn
uanitatif
fue mtereft plunmum : utrum refiftat :an obcemperec uamcaci • ec ucrum fic expfuere
piecacifan parcicepf.Non propcer uice buiuf uel bona acquirenda:uel mala uicanda
uanefcendo tranfeuntia&gt; fed propcer futurum iudicium:per quod erunc bonifbona

XC

/'"' prioTaiir

er maltf mala fine fme manfura. Dentq: tfte fapienfbunc Itbru ftc codulic :uc
dicerec.
Deum ctmeec mandaca etufcuftoduboc eft omntf bomo.quta omne boc opuf deuf
adducec tn tudtcium tn omnt defpecfto -fiue bonti ftue malum. Qutd breuiufuenuO
falubnufdici pocutc .' Deum tnqutc ttme :ec eiuf mandaca cuftodi. quta boc eft
offiif
bomo- Quicunq: enim efbeft cuftofuciq; madacorum dei.quoniam qut boc no eft:
ntbil eft.Non entm ad uericaciftmagine ref ormatTemanenfin fimilitudte uatcanf.
Quia omne boc opuftd eft :quod ab bomie ftc tn bac uica fiue bonum ftue malum:
deuf adducec tn ludiciu tn omt defpecfto.-id e m omi etia q concepubilif btc
uidet : v,
ideonecutdec.qadeufec ipfumutdecinec eum defptcicmeceu cu ludicat pretenc.
(fOjiod ad difisrendum de noutdimo ludtcto detmout pmi
ce(cimoiu:acdeindeuecenfceftimoniafunc. CCqrcum.

• Vtuftcaq: utctmi ludicit det cefhmonia de fancfttf fcnpcurinque ponere tftitut:


prture[igendafuntde[ibrtfteftamentinoui:pofteadeueceri.Qiiautf.n.uecem
pnoTafmc cempore:noua camen anceponenda func digntcace: quoma™ tllauecera
preconia func nouorum.Noua igtcur ponenda Cinc priuf que ut firrmuf pbemuf
aflumuntur et uctera. In uetertbuf babencur : Lex cc Propbece: tn noutf Euagelm
ec Apoftoltceltccere. Atc autem Apoftoluf Per [egem enim cogmtto peccau-Nunc
aucem ftne [ege mfticia dei manif efta eft : ceftif icata per [egem ec Propbecaf.
Iufticia
autem dei per f idem lefu Cbrifti m omnef qut credunt.Hec tufhcta dei ad nouu p/
tinet ceftamentunvec teftimontu a uecenbuf iibnf babet:boc eft a [ege etPropbetif
Pnufigtcur ipfa caufa ponenda eft :ec poftea cefteftntroducedt. Hunc et ipfe lefuf
Cbnftuf ordmem feruandum effe demonftranf Scriba mqutc erudicufm regno det:
• fimilifeft pacrifamtltaf prof erenci de fuo cbelauro noua ec uetera. Non dtxtc
ueterd
et noua.qct uttq: dixitTecmili malutflec mencoru ordine feruare:g cemporum.

^jQiiibuffententnfdomtmraluatonfdiuinum

xudicium fucurum m ftne lecult declaretf^p.v.

/"^ R.go tpfeSalujcorcum obiurgarec ciuiratef tn qutbufmagnafuircutefFecerati


vJL neq: credideranc;ec eifalienigenafanceponercciuerucamen tnqutc dico uobif
Tyro ec Stdoni remiffiuferic i die tudicu cj uobif.ec paulo poft alceri ciuicaci:
Ame
mquic dico uobifquia cerre Sodomorti remiffiuf eric tn die iudicu:q ctbi. Hic eut/
denctffime predicac diem tudicti efle uenturum.Ec alto loco: Viri in^uit Nimuice
furgent tn ludtctoicumtfta generactone:et condemnabunc ea:quta pemcena geruc
m predtcactone lone. Ec ecce plufcj lona bic. 8-egtna auftrt furgec m mdicio cuffl
generacione tfta:ec condemnabtc eamiquia uentc a f tnibuf cerre audire fapienctam
Salomomfetecceplufq Salomonbic.Duafboctocorefdtfcimuf ec uenturum efle
ludtctu 86 cum morcuoif refurrecttone uenturti. De Nmtutcif eni ec Itegtna auftri
quando bec dicebac:de morcuiffine dubto loquebacur.quofcamen m dte ludiciire/
furreclurofelTe predixtc-Nec tdeo dtxtt condemnabuDquia ipfi mdicabuncfed qa
cx ipforum comparatione tfti menco damnabuncur. R-urfufalio loco cii de maloif
bominum ec bonorti nunc p mixcioneipoftea feparatioe:que utiq: die tudicn fucura
eft [oquerecur.adbibutc fimi[itudme:de cricico femmaco ec fuper femmacifztzanttf ■'
eamcp fuifexponenfdifcipuIif.Qui feminac mquic bonum femen e(t f iliuf bomimf :

30 31 32

^2t

ager aurem eft btc mundufbonum femen aucem bi func fitu regnrzizania auc Fitu
fimt nequam. Inimicufaucem qm Teminauic ea-c dtaboluf. Meflifuero conrumacio
feculi eOr.melTorer auc angeti func. Sicuc ergo coltiguntTzizania ec igm coburunt::
fic eric in confumacme feculi. Miccec fitmf bomimragetorfuonec cottigec de regno
eiurommafcandaUsec eofqm Faciunc miqutcacem:et mitceceofin caminum igmf.
Ibi enc flecuf ec ftridor dentium. Tunc lufti f ulgebuc ficuc fot m regno
pacnreoic.
Qui babec aureraudiendt audiac. Hic quide mdictu uel diem ludicn no noinauic:
fed eum mutco clariufiprif rebuf expreflic ec m fme feculi Fucuru efTe predixic.
Ic£
difcipulir fuif A.men mquic dico uobif.qi uorqui recuci efhfmean regeneracioe cu
fedenc f iliurbommirm fede in ateftacif fue.fedebmfec U3f Tuoer federduodecim lu/
dicancef duodecim cribuf Ifrael. Hmc diramurcum fuir dircipulirierum mdicacurii.
Vnde ec alibi mdeif dtxic. Si ego m Beelzebub eiuio demoma: fituueftrt m quo
eiiciunc . tdeo ipfi tudicefueftri erunc. Hec quoniam fuper duodecim fedef felTui-
of
erreaicduodjcimroIorbommefcumilloiudicarurofdebemurpucare.DLiodendno
quippe numero unmerfa queda fignificaca eft mulncudo ludicanciu ;propter duaf
parcefnumen !epcenaru:quo plerunq; figmficacur uniuerrtraGque dueparcerid eft
cria ec quaccuor alcera per alcera muluplicaceduodect fucmel factunc. N&gt;I
cjccuor
cer ec cna quaccer duodecim funcec fi qua alia baiufduodenaru numeri que ad boc
ualeac racio repencur. Mioqum quoma m loco cradiconr lude Apjftolu Matbia
legimufordina cu . Apoftolur Pauluf q plurilliromVour taborauic: ubi ad mdicandu
fedeac non babebic:qut profecto cum aluf fanctifad num:rum mdicu fe percinere
demonftraccumdi)Cic. Nercicifquiaangeloriudicabimu^Deiprirquoqiiudicandif:
m boc numero duodenano fimitif caufa eft. Non emm quia didtum clt ludicancef
duodecimTriburifrael.TnbufLeui que cerciadecima ab eifeftnudicanda no enr.
Kucfolumillumpopulummon eciamgencercecerariudicabunc. Quodaucemaicm
regeneracione; procutdubio morcuorum refurrecfttonem nomine regeneraciomr
uotutc ncelligi. Sic enim caro noftra regenerabic per mcorrupcionem -queadmodu
anima noftra regeneraca eft per ftde. Mulca precereo que de ulcimo mdicio ica dici
uidencur: uc diligencer confiderata reperiancur ambigua.-uel magifad aliud perci/
nencia-fiue fcilicec ad eum fatuatonraduencum :quo per tocu boc cempurm ecctefia
fua uenit:boc eft in membrtffuifparricutarirer arq: paulatim^quoniam cota corpuf
eiureft:fiue ad exctdiumterrene Hierufalem:quia ecdeillo cum loquicunpterunq;
fic loquicur cancj de fine feouWcq; de illo die ludicu nouiflimo : ec magno
toquat::
ica uc dmofci non poflic omnmo: mfi ea que apud cre^ Euangeliftaf: Maccbeum:
Marcum: ec Lucam: de bac re fimiliter dicTa funtnncer fe omnia coferanc. Qiieda
quippe alcer obfcurtufi alcer explicac planiuf ut ea que ad unam rem percmencia
dictic:appareac:unde dtcant'. Quod facere utcunq; curaui m qda epifroIa:qua re/
fcripfi ad beace memorie uiru Efycbtum Talonicane urbifepifcopum :cuiuf eptftote
tttutufe de fine fecuIi.Proide la illud bic dicam quod mEuangelio fcdmMdCcbefi
de feparacione bonorum ec malorulegtcurperiudiciuprefenciflimu acq: nouiRimu
Cbnfti.Cum aurem ueneric inquic filiuf bominifin maieftace fua:ec omerangett cii
eo:cunc fedebic fuper fedem maieftacif fue. Ec congregabuncur ance eu omefgecer:
ec feparabic eofab inuic&amp;ficuc paftor fegregac ouef ab bedif Ec ftacuec quide
ouef
a dexcruTuiPibedof auc a finiftrif. Tunc dicec rex «f: qui a dexcnreiureruc. Vemce
benedtcti pacrif mei ;po(ltdece paratum uobtfregnu a conftsucione mudi-Elurtui
eni ec dedifttf mibi maducare; fitiut ec dedifttf nubi bibere.Hofpef era :ec
collegiftif

rz:

me.Nuduf:ec coopermftifme. Infirmufec uificartifme.In carcerr eramier ueniftif


ad me. Tunc refpondebunc ei mfti dicenref. Do imne quado uidimur ce elunente ec
pauimuf; Sitiencenvet dedimufcibi pocum.' Quando aucem ce uidimufbofpicemiec
collegimufte ! Auc nudum i ec cooperuimufce &gt;. Quando autem ce infirmti
ui&amp;mufi
auc in carcere.-ec uemmuf ad ce: Ec refpodenf R-ex dicec ilUC Ame dico uoWiqdiu
fecifhfum debiffrdcnburmeif mimminmibi fecifcif Tunc dicecec bifqui a fmiftrif
eiuf eruc i Difccdice a me maledtcti in igne ererni i qui paratufefc diabolo ec
angehf
eiufDeindefimilicer eciabifenumerac-cj) iIIanonfecerinciquedexteroffecifTeme/
morauit. SimtUterq! mterrogantibuf quado eu uidermt m eoif indigetia cofticucu:
quod minimif fuif non eft fadrumifibifacTrum non fuif&amp; refpondec. Sermonemqi
concludenf: ec n mquit ibunc m fupplicium ecernum mfti autem m uitam eternam.
I obannefuero Euangelifta aperciflime narrac eti m refurrecTrioe morcuoif Fucuif
predixiff: ludiciu.Cum emm dixiffecmeqi emm pater mdicac queqTed ome mdictti
dedtcfiUoiutomnerbonorificencfiliuficucbonorificantpacremqnobononficac
FiUum : non bononficac pacrem .qui mific idum: procmuf addidic: Amen Amen dico
uobiCquia qut uerbum meum audic.ec credic «tqui mific me&lt; babet uita ecernanvss
in tudicium non uemeofed a morce cranfic in uicam. Ecce bic dixic fuofena fidelef
m ludicium non uenire. Quomodo ergo per utdiciu feparabuncur a malif.et ad eiuf
dexteram ftabuncimfi quia boc loco mdicium pro damnacione poCtic' in cale entm
utdicium non uenienc qui audiunc uerbum eiuf ec crcdunc ei :qui illum mific.

(LQtiefic pnma refurrectioquefecunda. |{_C.vi.

\J — "V Einde adiungic et dicit. Amcn amen dtco uobiCquia urmt boraiec nunc S=qn
~lf morcut audient uocem filu depec q audiennc uiuenc. Sicuc enim pater babec
(uiCam m femenpfoific dedit ec filio uita babere in femenpfo. Nodu de refurredhtiq
fecunda id eft corporum loquitur i que in fme f urura eft. Std de pnma i que nfic
e.
Hancquippeucdiftmguerecait. Vemcbora ccnunceft. Non aucc lfta corpoif
fed ammirum cft. Habenc entm ec anime morcem fuam m impiecace acq; peccacif:
fecundum quam morcem func morcui dequiburidem dommuraic: Sme mortuoffw
pelire morcuof fuofuc fciUcec m aima morcuiu corpore morcuof OepeUrec. Propcer
iftof ergo impiecace ec imquitate m anima morcuoCuemc mquit bora et nunc eft=
quando morcui audienc uocem filu der ec qut audierincuiuenc.Qui audieric dixic:
qut obedterinc: qut crediderinc.-ec ufq: m f m sm perfeuerauennc.Nec f ecu bic ulUm
differenciam bonorum ec malorum. O mmbuf enim bonum eft audire uocem iltiuO
ec uiuereiad uira ptetacifex lmpiecatif morce cranfeudo. De q morce aic Apoftoluf
Pauluf Ergo omnermortui funcec pro ommburmorcuufeft unufut qui uiuunc
non lam fibi uiuatfed ei qui pro ip!if mortuufeft:ec refurrextt. Omfitdq; morcui
func m peccacifnemine proriuf excepcO:fiue ongenalibuf fiue eriam uoliirace ad/
dinCuel ignorando uel fciendo necfaciendo quod luftum eft:ec pro omnibufumir
morcuiPuiuurmorcuureft unuf id eft nullum babenf omnmo peccacum.uc qui per
remiffionem peccacorum uiuunciam non fibi uiuanc:fed ei:qui pro oibuf mortuul
eft propcerpeccacanoftra.ee refurrexic propcer luftificacionem noftram. uccre/
dencefm eum:qui luftificac impiumex impiecaci mftificaci caq ex morce uimricaci:
ad pnmam refurredcionem que nunc eft :percinere poflimuf. Ad banc enim pnmaffl
non percmenc mfi qui beaci erunc m ecernu.ad fecundam uero de q mox bcucurul

mTTpTTTTTTTJTTTTTTTTT^^
9 30 31 32

&amp;xL
efV:ec bearof docebit percmere ec mtferof. Ifta e mifencordie: tlla tudicn.propcer
qct
in pfalmo fcnpcum eft.Mtfericordiam ec ludicium cantabo nbi domme &gt;De quo iu/
d.cio confequencer adiunx.c: acq: «» Ec poceftacem ded.c ettudicium facere quia
t.liul botninil eft. Hic oftend.c q. m ea carne ueniec ludicacurufm qua uenerac m/
dteanduC A.d boc emm aic qm filtuf bommif el&gt;. Ac de.nde fubiugenfunde agimuO
IstoIiceinqu.cmirariboc : quoddixtquiaueniecborainqomnerquiinmonumetif
luncaudienc uocem fiiu derec procedenc qui bona feceruncin refurreclrioneuice:
qui uero mala egerunc in refurrect.one iud.cu. Hoc eft illud iudic.il qct pauloace
licuc nunc pro damnacione pofuerac d.cenf Qm uerbum meum aud.cetcredic ei:
qui m.licme-babec utcam ecernanver tn mdicium non uentecfed tranfiec a morce
tn uicam:id efc percmendo ad pr.marn refurrect.onemiqua nunccranficur a morce
animarum ad uita uircutimn damnacione non uentecqua fign.f icauicappsllacioe
tudicit. Sicuc eciam tn boc loco ubt air. Qjii uero mala egerunc m refurrectionem
ludicit td el c damnattontf R.efurgac ergo tn prima qut non uulc m fecunda refur/
rectione damnari. Vemc ergo bora ec nunc eft : quando morcui audienc uoce filii
dei.ec quiaudiermc^utuenc id efb m damnanonem non uentenctque fecunda morf
dtcicur: m quam fecunda morce poft fecundam que corpotf fucura e refurredtione
precipicabuncur:qui in pnma:queanimarum eft-no refurgunc.Veniec enimbora:
ubi non aic:ec niic eft:qa m fme fecub eri^boc eft m ulcimo ec maxio de. tudtcio:
quando omnefqm m monumenctffunraudtentuoccm eiuf ecprocedec. Nd dixtc:
quemadmodu m pnma:ec qui audiermc:uiuenc. Non enim omnefutuenc^ec uica:
que fcdicec quon.am beaca efbfola u.ca dicenda eft. Nam uciq non fme qualicunqs
uica poflenc audire:ec de monumencif refurgence carne procedere. Quare auce no
omnefuiuenc m eo quod fequ.cur docec. Qtii bona mqmc fecerur.-i refurrecTrione
mce:qut uero mala egerunc m refurrecT-.onem tud.cii.Hi func qui non uiuenc quia
fecunda morce monencur. Mala qu.ppe egeruc:quoniam male u.xerunc male afic
utxerunc:quia m prima:que nunc efbammaru refurrectione non reuixerunc.aut
tn eo q&gt; reuixerancmon ufq: in f.nem manferuc. Sicuc ergo due func regeneracoef
de qu.buf.am fupra locucuffum: una que fecundum f idem eft :que nuc fic p -r bap/
tifmunvalcera fecundumcarnem que f.ec m e.ur.ncorrupcionearq: immorcalicace p
ludtcium magnum acq; nOaiflimum: ica func cc relurrrctionefdue.una pr.ma: que
nunc efbecel "t animar&amp;que uenire m morcem ftcunda non permircit:alia fecuda:
que nunc non efhfed m fine feculi f utura eft mecan.marum fed co rporii eft.que p
ulcimum mdicium ahof miccic in fecundam morcem al.of tn eam utcam : que non
babec morcem.

(LDe duabufrerurredtionibunec de mille annif qmd m Apocal/pfi


Iobanif fcnpcu ficiec qd d: eif racionabilicer fenciacur. &lt;rCTvu.

| E nifduabufrefurrectionibufidem IobannefeuangeItfta:in eo Iibro:q dicif


f&gt;-/ A.poca[jrpfif eo modo locucuf eftuc prima earum a quibufda noftrif non in/
teuecta:eciam m quafdam ndtculaf fabulafuercerecur. Atc quippe m Iibro mcoraca
IobannefApoftoIuf Ecuidiangelumdefcendentemde celo-babenceclaueabylli:
et cacbenam m manu fiia: ec cenuit draconem illum ferpencem anrtquum qui cog/
nommacufe diabolufec Sacbanaf ec alligauic lllii mille anniOec mifu il[u m abj/ffu:
ec claufic:ct fignauic fuper eunvuc ta no feducerec gencef donec finiancur mille
ani.
Poft bec oporcet tu. folut breui cempore.Ec uidt fedef.ec fedecef fup eaf:ec
tudtciii

,fc*
daeum ed: ilWet animaroairoif propcer ceftimonium Iefu.ecpropceruerbumde,.
Ecfi qui non adorauerunc beftiammec .magmem eiuf. neqr acceperuc inlcrtpcione
m frolice auc m manu fua. ec regnaueruc cum Iefu mtlle ann.CRel.qu. eorumno
mxerunc donec mille ann. Fm.ancur. Hec reuirredc.o pma eft.BeacuCec fandcur
eft= qu. babecn bac pnma rerurrecftione parcem. In iftif fecunda morrnon babet
noceftacem.rederuncracerdocerdei etCbr.fti.ee regnabuntcumeoanmrm.lle.Qui
propter becuerbabu.uri.br. pnmam refarrecc.onem.fucuram rurp.cac. fimc corp/
alem mcer cecera m«.tn : numero annorum mille permoc. te canqoporcerecm
fenclrf eo modo ueluc canci cempor.r fien fabbacifmum.uacacionem lciltcec lantta
pofc[aborerannorire)cm.liuexquocrea:ureft b6.ee magmJUurpeccaamenro
,n bu.urmorcalieacr erumnarde parad.r. feluicate dtm.fTur eft.uc quomam fcnpcu
efl .unufd.erapud dom.num ficuc ann. m.lle.cc m.lle ann. ficuc d.elunul .lexancof
m.Ubufcancj d.eburCex impletinfecj^uelutrabban reptimur.n anmrmille poftremil.
ad boc fc.licet fabbatii celebrandu rerurgeaburfancc.r. Que opmio efTec uccunqi co/
lerabil.r. fi delic.e al.que fpiricaler inillo fabbaco affucure fancftif per dni
prenciam
crederencur. Nam no^ boc ecam f uimuf op.nac. al.quando. Sed cum cofqui lunc
refurrexennc d.canc immoderacifnmircarnaUburepmifuaMturof m qutbufcibul lic
tancur ac pocuf uc non folum nullam modeftiam ceneancfed modum quoqi iplml
mcredulicanr excedanc .nullo modo p ^ffunc nifi a carnalibuHfta credi. Ii auce qui
fp.ncaIerruncuftor.ftacredencercb.!.aftaruocanc greco uocabuto. Quod uerbume
uerbo expnmencen norporTumurmiliariof nuncupare. Eofaucen, longu e rerellcre
ad ftngula l"ed potiurquemadmodum bec rcripcuraacc.pieda ficxa debemuToiidei-e.
Kic.predommurnofter leTurCbnftuf Nemo poceft mcro.re.n domu forarfcuafa
nureripere.mfi pnuralligaueric forcem.diabotum uolenr incelligt forcem.quta tp e
crenurb.man-tm potutcceo.ere capciuum.uafa uero eiurque fuerac erepturuf hdeicr
fuorfucurorquortlle m diuerdrpeccaciratq; tmptecacbur poflidebac. Vc crgo alli/
earet' btc forcif ppcereauidtr ifteApoftoIuri Apocalypfi angelu de celo defccdete.
babentem clauem abyfli.ee cacbenamtn manu fua. Ec cenutc mquic draconem i.Itiiti
rerpencem anciquum qut cognomtnacur diabotur ec facbananec a'Iigautc tllu m:lle
anmf.bo c eft poteftacem eiuf ab eu~ fieducendtr x pofSdendtr qut fueranc liberandt
cobtbutc acq; frenautt. MiUeaucem anni duobuf modtf pofTunc.qnru mibt occurric
mcelUgi. auc quta m ulcimirmille anmrrertfta agitur id eft Texco annorum mthanO'
tanquam rexco dtecuturnunc fpatia poftenora uoluuntur.fecuturo de.de fcbbato
quod non babec uifperam. requ.em fcilicec rancftoru que non babec ftnem uc buiul
TmUarii canquam diei nouilTimam parcem. que remanebic ufqt ad cermtnum fisjan.
mille annorappellauerit. eo loquendt modo quo parf" figntfuatur a coco. Auc cerce
mtUeannorpro annirommburbuiurfecul, pofiuc.uc perfetfto numero nocarct- ipa
temponrpIentcudo.MiUenariurqutppenumerurdenani numeri quadracu fjlidum
reddtt. Dece.m quippe decierducfta. f lunt cencum . que lam f igura quadraca fed
plana
eft. Vc aueem m alcicudine fiirgac ec fiolida f lacrurrurcencum
deciermulciplicaiur.
ec mtUe fimt. Porro fi centum tpfa altquo modo pro umuerfirace ponantur. quale
.Ilud eft.quod dom.nuromma fua d.m.ccenci u eum fequcci.promiric dtccr.accipiec
m boc Teculo cencuplum: quodexponenf quodammodo Apoftoluraic.quafinibil
babeneer.ee omma poffidencerquia ecance tam duftu eftfidelirbomtrcotufmudul
d.u.tiarum eft.quanto magifmille pro uniuerficate ponutur.ubi eft rolidicaripfiul
denarie quadrature &gt;. Vnde nec tUud meUufincelligic'. quod m pfalmo legit?.
Mcmor

11 12 13 14 15 16 17 18 19

29 30 31 32
2c^;

fuit tn feaJum teu-amentt fiu: uerbi quod mandauic m mille generationefiid eft m
omnefiEc illum mqmc m abyflum mtfic-utiq: diabolum in abyflum mifir: quo noie
figmficaca efb mulcicudo mnumerabilif impiorum: quorum m maligmcace aduerfuf
ecclefiam dei mulca prof unda func corda. Non quia diabolufibi aii n6 erat.-fed
ideo
dictcur miirufiUuc:quia exclufufa credencibufplufcepic impiofponldere. Plufnaq:
a diabolo poflidecur :qui non folu alienacufa deo -ue;c ecta gracifodic
feruiecefdeo.

({pealligacione ecfolucionediaboli. CE.viii.

T claufic mquic ec fignauic fuper eil :uc tanon feducerec gencefi donec f miant;
.mille anmClaufic fup eum diclrum h interdtxtt eime polfic exireid e uentu
tranlgredi. Signauit aucem quod addidic fignificalle mibi uiderur:Cj&gt; occulcum
efle
uo!uic:qui percmeancad parcem diabo!i:ecqui non percmeanc. Hoc m feculo itto
prorfuflacec.quia ec qui uidecur ftare:ucrum fic cafurufi ec qui uidee iacere:ucrum
fic rurrerturuPignocum efb. Ab eifauc gencibuffeducendif :buiurmcerdidti uiculo
ec clauftro dtabolurprobibeturacq: cobibecur:qfpercinecefad Cbndrum feducebac
antea uel cenebac. Hafenim deuf elegtt ance coftiturionem mundi eruere de ptate
cenebrarum: ec tranfFerre m regnum filu clancatif fue.ficuc dicic Apofbolufi Nam
feducere illum gencef eciam nunc ec fecum crabere m ecernam penanvfed non pre/
deftmacafin eccrnam uitam quif fidelif ignorac ! Nec moueac: q/ fepe diabolufillof
enam feducic:qui li regeneraci i Cbnfto uuf mjrediuncur dei. Nouic enim dnfiq
func eiufiex bifm damnationem eternam nemmemille feducic. Sic enim nouicdiif
eofucdeufiquem nibil lacec eciam fucurorum.non uc bomo qui bommem ad pre/
uidec:fi camen uidet:cuiuf cor non uidec:qualif aucem poftea fic fucurufinec
feipfii
utdec. Ad boc ergo Iigacuf eft diabolufi et mclufuftn ab/fTo-uc la non feducac
gccef
ex quibufconftac ecclefta:quafancea feducTtafcenebac^ncecj effec ecclefta.Neq:.n.
dictum eft:uc non feducerec aliquemfed uc non feducerecmquit lam gecefin qbuf
ecclefiam proculdubto mcelligi uoluic. donec inquic f miancur rmlle anni; id eft
aut
quod remanet de fexco dic qui conftac ex mille anmOauc anni omnefqbufdeicepr
boc feculum peragendum eft. Nec ftc acaptendu eft.qd" aic uc non feducerec gecer
donec fmiancur mille anni:quafi poftea fic feducturufeafdunraxac gencefex qbuf
predeftmaca conftac ecclefia:a qburreducendifiillo eCt umculo clauftroq: pbibttuf.
Sed auc illa locucione dtcTrum eft:que m fcrtpcurir aliquocienrmuenicur: qualifert
m pralmo : Sicut oculi noftri ad dommum deum noftrum donec mifereacur noftn.
Neq; cnim cum mifercuf fuertcmon eruc oculi feruorum eiuf ad dommum deti fuu:
auc cerce tfte eft ordo uerborum.EccLaufic ec ftrmiuic luper eum donec fmiancur
mille anni. Quod uero mcerpofuicuc non feducerec lam gentefi ica Ce babet: ut ab
buiurordimrconexicieficlibeif ec reorfiiincelligendu ueluc fipoft adderet;:utficfe
baberec tota fententia. Ec claufic ec ftgnauic fiiper eum : donec f imancur anni
mille:
ec lam non feducerer genceftd eft tdeo c[aufic:donec f miantur anni tmlle.uc ta n6
feducerec gencefi Poft boc tnquic oporcet eum folui breut tempore. Si boc e diabolo
IiganecmcIudiEccIefiam non poflefeducere: bec ergo eric folucio eiufi ucpoflie?
Abfic. Nunq emm ab illo Ecclefia fieducecur predeftinata et elecla ance mundi co/
fhcutionenrde qua dtctum eft : nouic dominuf qut func eiufi Ec tamen bic eric ilb
tempore eeiam quo foluendurefit dtabolufifictic ex quo eft mftituta btc futc:ec
erac
omnt cemporeun futruciq: qui (uccedunc nafcendo monecibufi Na paulopoft dicit:

,EC

q&gt; rolutufdiabotuf feducet bafgenceftoro orbe cerraruimac crabac m bellu


aduerfuf

caimquorum boftium enc numerur uc barena manf. Ecarcenderunc inquic luper

cerre tatirudmeimeccmxerut caftra fondl-orum ec diledtam cimcacem.Ec dclcedic

«rmfde celo a deo:ec commedic eof ec diabolurqui feducebac eormiffufert i ftagnu

iemf ec fulfurif ubi cft ec beftia ec pkudo Propbete:ec cruciabuncur die ac noclre

m recuIaTecuIorum amen.Sed bociamad nouiuWm mdicium percmec:quodnuc

propcerea commemorandum putauime quifexiftimet eo ippj cempore paruo quo

foluetur diabolufm bac terra:ecclefiam non fucuramullo biceam ue[ non meniece

cum fuencrolucur: uel abrumence cum fucnt perrecutur. Non icaq; per cocum boc

cempurquod Iiber ifte copledhcur a primo fcihcec aduentu Cbnftiufq; in f ine


fcculi:

quo eric eiur recunduraduencunica diaboluraltigacur :uc bec eiuripfa fic


al[igacio;p

boc inceruattum quod mille annorum numero appel[ac:n6 feducere Ecclefia:qndo

quldcm illam nec folucuruciq! fedudrurufert.Nam profedto fi auralligacio efhno

po iTe Teducere fiue non permictuqd eric folui mfi poffe reducere fiue permicti !
Quod

abfic:uc fiac. Sed alligacio diaboli eft non permicci exercerecoca cempracione qua

poce(t:uelui:ueldoloadreducendofbommermparcemruamcogendouiolenterr

f raudulencer ue fallendo. Quod fi permircerecurin cam [ongo tempore cc canta in/

firmicate mulcorum:plunmorcalerqualerdeu r id perpeti ng uulc.-ec fidelefdenceret:

ec ne credererimpedirec. Quod ne facerec: alligatuf eft. Tiicaucem foluetunqndo

ecbreuecempureric.NacnburannirecrexmenfiburIegicurcocifruirruoq:q:uiribur

feutcurufec ca[ererunt:cum quiburei belligerandum eft ; uc uinci canco eiufimpetu

mridurqi non poiTinc. Si aucem nunq roluerecur iminurapparerec maligna ei u r po/^

cenna:mmurfancleciuicacirfide[inimapatient!aprobaretur.Minurde:q;prpicerci:

qmagno eiufmaio cam bene ufuffuenc ommpocenf deuliqui eum necoino abfhiic
a cempracione fancT-orum:cjuirab corum mcerioriburbommiburubi m deii crcdic':

f orarmirTum:uc forinfecufeiuroppugnacione proficerec: ecm eif qui func ex parce

ipfiuT alligauicme quancam pouec effundendo ec exercendo maTiaannnumerabild

mfirmofex quibufmulciplican Ecc[efia:ec implcn oporcebapaliorcrecaruroraliof

lam credentera fide ptecdcifbordecerrereDboffrangercrec foluerecur m fme.ut q/

Fortem aduerfanu dei ciuitafruperauerit:cu mgenci glona fui redepconf adiucorif

[iberaconO arpiciac. In eorum Tane qui cunc futuri func acq; f idelium comparacione

quid rumufnoOquando quidem ad illorprobandorcanmr foluet immtcufcum quo

noriigaco cancirpenculirdimicamur.' Quamutrec boc cemponrmceruallo quordam

Cbnfci milicercam prudcnrerec forceff uiffe acq; effe non dubmm eft :u: ecwm fi
ciic

m lfta morcalicace uiuerenc quando iUe fotuecur ; omnereiur mudiaracqi impetuf e:

cauerenc prudenciflime; ec paciencifftme rufhneree. Hec autem aliigatio diaboli no

fotum faclra eft ex quo cepit ecclefia precer Iudeam cerram in nacionefaliaf
aliafqi

dilacan:fed nunc eciamficec fiecufqiad cermmum feculi quo eftfoluendurquiaec

bominer nunc abmfide[itace:in quaipfe eor poffidebaDconuerruntur adfidem.et

ufqi in illum fmem conuerretur fine dubto.Etutiq; umcuiq; f icclium ifle f ortif
cuc

a[[igacur:quando ab tUo canq uafeiurenpicur:ec abyrfufubiincluriifeftmo m cif

confumpcaeft: quando funcmorcui: quicunc eranc quando ccpirerfeinclufuffed

fucceiTerunc eir alu nafcendo acq; fuccedunt : donec fmiacur boc feculum qui odennt

Cbnftianofin quorum quocidieueluem abyffo cecirct profudifcordiburincludac.

Vcrum auce eciam illirulcimircnburannirec fex menfibufi qndo folutuf tocifuinbul

reuicurureft.-aliquirm qua non f uerac fic acceffurur ad fidenvnonnulU queftio eft.

30 31 32

-2— 2lL

Quomodo en.m ftab.c quod d.cTrum eft:quir mcrac m domum forcif uc uafa eruf
eripiac.nili pnuf alligauerir forcem , fi eciam Totuco enpiuncur .' Ac per boc
coirere

uidemr ifta rencencia :uc credamuf.uo licec exiguo cempore nemmem accelTuru e(Te

populo Cbnftiano: fed cum eifqui lam Cbnftiam reperri fueric diabolu puanaruic-

ex qmburecam f. uicTri aliqui fecuc. eum fuermcmon eofad predefhnacum fibord

dei numerum percnere.Neqi emm f ruftra .dem Iobannef Apofbolurqm ec banc

A.pocal7 P linrcri P ric:inep.rcolaruadeqmburdamdixic.Exnob.rex.erunc:redn6


eranc exncbif. Ndm fi ful|Tent ex noblf:nl&lt;Jll c 1Menc utlq , nobl r clim _ Sed
quld fiet de

paruulil . Nimium qu.ppe mcredibile eft nultar .am nacor ec nondum bapcizacor

preoccupanCbriftianorum f,[.or.[!o cemporeinramefnullor etiam ipfir nafci lam

d.ebubauc ft erunc non e ra parencbur fiurufq, ad gcneracon.r lauacrii quocunq;

modo perduc.Quod fifiecquo padto foluco la diabob uafa ifta er.pienc':in cmu^

domum nemo mcrac uc etuf uafii eripiacmifi pr.ur all.gauer.c eum ?Immo uero id

pocurefte credendum.-qu. cadanc de Ecdefiamec qm accedac ad Ecclefiamulb cpe

derucurorredprofeclrocamforcereruncecparencerprobapczandirruirparuulir!

ec bi qui cunc primicurcredicun fimcuc i[[um forrem umcanc eciam non [igarum:

ideftomniburquilibecanceanunquauelarc.bur.nfidiancemmelurgenteuiribuO

^"'S^nterincelliganc^eccoierancerferanciacfi eciamillino ligaco enpiunc - . Nec

ideo falfa enc Euangebca i[[a fencenca. Quif mcrac in domum forciruc ada ei u re/

npiacmifi priuralliT.iuencforcem.Secundum emm eiuf rentencie uentacem ordo

ifte reruatureft:uc priuralhgarecur forcif erepnfq, uafireiurtonge [aceq; ex


firmifi

ec mf irmiromnibur gencibur ica multiplicarecur Ecdefia: uc ex ipfa reir diuimcur

predtcftarum , ec impiecarii robuftiflima f ide.ecam fo[u:o uafa poflec auferre.


S.cuc

en.m facendum eft mufcorum refr.gefcere cancacem cum abundac miquicaf eciam

inuficacirmaximirq; perrecuciombur acq, fa[[aci,rdiabo[i lam fbluceor qm in [lbro

uice fcripci non func efie mufcofceflurof bmc cogitandum eftmon folu quorbonor

fidelefiuud rempurmuemec.-fed nonnullorecam qmfonr adbuc eruncad.uuance

dei gracia:per fcnpcurarum confideranonem m qmbufec alia ec fmtfipre pnunnac'

quem uemre lam fenciunc.ad credendu quod non credebancfururof effe f irmioref.
ecad umcendum.ecam non [igatum diabolu forciorefi Quod fi ica eruncppcerea

precefliffe credenda eft eiuf a[[igaoo:uc ec [igaci ec rolun expofiatio fequerecur:


qtn

2e bac re eft dictum Quir incrabic m domum forcir uc uafa ei u r enpiacnifi pnuf

alugaueric f orcem !

ilQxud fic regnum fanctoru cu Xpo per milleannof:

ec m quo difcernacur a regno ecerno. (Ic.vuu.

INcerea dum miUeannirtigatureft diabolufrandci dei cum Cbnfto regnanf:


ecam ipfiurmille anmreirdem fine dubio ec eodem modo incelli^edir id e lam
^ ifto cempore pnonreiuraduencuf. Excepco qppc illo regno de quo i fme dtcTruruf
eftmemce benedicti pacnrmei pofliderc paracu uobir rcgnu.Nifi enim a[io aliquo
modo [ongequidem impanuamnuncregnareccumillo lanclri eiurquib U raic:ecce
ego uobifcum fum ufq; m confunimacionem feculi-profedco non ecia nunc diceret:
Ecclefiaregnum etufi regnum ue celorum. Nam uciq; lfto cpc i regno dei erudifur
fcnba ille qui proferc de cbefauro fiio noua ec uecera: de quo fiipra locuci
fiimuf. Ec
deEcclefia collecturi func zizania meflbreriUi:que permific cii cncico fimul
crefcere
u^q! ad meffem. Quod exponenfaic:meffiTeft finifrecu[i:meflbrer aucem Tuncageli.

r^C

Sicuc ergo colliguncur zizanta et tgm comburuntunfic erit m confumatioe feculi.


Mictet Filiuffaomimrdngelor fuoOet colligenc de regno eiuf omrna fcadala. Nunqd
de regno dloubi nultafunc fcandala? De ifto ergo regno eiufquod efcEcclefUbic
coUigentur. Icem dicic. Qm foluenc unum de mandatififtif mimmifet docuenc fic
bominenmmimufuocabii: in regno celoru. Qui auce f ecenc ec fic docuenc:magnuf
uocabicur m regno celorum. Vtrunq: dicic ln regno celoru ec q non facic mandata
que docec:boc eft emm folueremon feruaremon facere:ec illii qui facir :ec ficdocec:
fedtftum minimum:illum magnum.ee concmuofecucufadiungic.Dico enim uobf:
quia mfi abundauenc mfhcia ueftra fuper Scnbaif ecPbdrifcoru:id eft fup mfticil
eorum qui foluunc:quod docenc-De Sc'-ibifenim ecPbanfeifalio [ocodicic;quonil
dicunc:ec non faciunc. Nifi ergo fuper eo f abundauenc lufttcia ueftraud eft ucuof
nonroluatiffedpotiufquoddocebiciffaciatifnonmcrabicirinquicinregnuceloif.
Alio modo igicur mcelligendum eft regnum celorunvubi amto func:ec ille fiilicec
qui foIuiDquod docec: ec ille qui facic- Sed ille minimufille magnuf Mio modo aiic
regnum celorum dicicur:quo no incrac nifi i[le q facic. Ax p boc ubi ucrunq genuf
e(t:Eccleriaerc:qualifnunceft.Vbiaucemi[(udro[umenc:Ecc[efiaefb:qua[ifcunc
enc:quando malufm eanon enc.Ergo Ecclefiaec nunc eftregnum Xpi regnuqr
ce[orum.R_egnanc cum il[o eciam nuc fancfh eiufaliter qutdemq tunc regnabuc.
nec camen cum i[[o regnanc ztzama:quamui r tn Ecclefia r.H cncico
crefca:.R.egn&lt;ic
enim cum i[[o:qui faciunc: quod aic A.polto[uf*. Si confurrexiftif cum Cbnftj que
furfum func fapite:ubi Cbrtfcureft i dexcera dei fedenfque furfum fune querite:no
que fuper cerram.De qualibufitem dicic q&gt; eorum conuerfacio ficin celif Poftremo
cum lllo regnanc: qui eo modo func ln regno eiuf uc ipfi etia finc regnii eiuf Quo
aucemfuntre&lt;rnumCbrirtiquiuta[iataceam:quiribi finrdoneccollrganc'infine
feculide regno eiuf omnia fcandalaxamen i[[ic fua querunc-non quelefu Cbnfti'
De boc ergo regno milicie m quo adbuc cum bofte conf ligicur :et altquado repttg/
nantibuf uitur altquando cedeciburtmperatur: donec ueniatur ad illud pacaciffimu
regnum ubi fine bofte regnabitur. Ec de bac refurrecttone prima que ntic eMiber
ifte fic loquicur.Cum enim dixiffec alligan diabolum mille amf ec pofbea breut rpe
folui: mox recaptculando quid m illif mitte anmr agac Ecclefia ue[ agatur m ea^ec
uidi mquic rederec fedencer fuper eatec ludicium datum eft.Non eft bocputandii
de ulcimo mdicio dici.fedefprepoficorum ec ipfi prepofici mreitigendi func per quof
nunc Ecclefia gubernatur.Iudicium aucem dicftum nullum acciptendum meliul ui/
detur: q idquod dicTrumefbqueligauericif in cerraligataeruncet mcelo-Ec que
foluericiftn terra: foluta erunc ec m celo- Vnde Apoftoluf. quid emm mibi eft mqt
de ufqui fonffunc:tudtcare?Nonne de tifct func mtufi uoftudicarif^Et ammemqc
occiforum propcer ceftimontum leftuecproptcruerbumdeiifubauditurqcfpoftea
dicfturufeft ec regnauerunt cum Iefu mille anmfamme fcilicet Marcyrii nondu
fibt corponburruifiredditir. Neq: enim piorum aime morcuoif feparant; abEcclcfia:
que nunc eft etiam regnum Cbnfti.Mioqum nec ad alcare dei eorii memoria fierec
incommumonecorporifCbriftimecaliquid prodeffencad eiufbaptifmii mpericulu
currereme fine i[[o fimat bec uitamec ad reconciliatione (i fortep penicencia mala
^ne conrcienciam quirq: ab eodem corpore fiiparacufi eft.Cur enim fiunc ifta:nifi
qa
Fiddcfeciam defuncttmembra eiuffunc? Qiiamuif ergo cum fmfcorponbufnondu!
lam camen eorum antme regnanc cum illo-dum ifti mille anm decurritr. Vndem
boc eodem [ibro cc a[ibi [egitur.Bean mortui:q m dommo monuncur. Amodo ecta'

12 3 4 5

13 14 15

30 31 32

,^&lt;

™ d,c,C r P""' c " r " c requiefcane a UbonbulTu.r nam opera eorum fequuncur .[[of.
K-egnac icaq, cum Cbnfto nunc pr.mum Ecdefia m u.u.fec morcu.fi Propcerea n.
ficuc d.c.c Apoftolufi morcuufieft Cbnftufi uc umorum ec morcuorum dommecur
bed ideo cancummodo manyrum ammar commemorauic: quia ipfi morcu. ficipue
regnanc-qui ufcp ad morcem pro uer.cace cercauerunc. Sed apce cocu ec.«i morcuor
cecerormcel[ig,mur P ercinencer ad Ecctefiam quod efic regnum Cbrrfh. Quod uero
lequirur: ecfiqu. noadorauermc bertiamnec imaginemeiunnecaccepermcinrcnp/
tionem m Fronce auc in manu fua:fimi[icer ec de uiuirec morcuirdebemuraccipere.
t^ue porro fic ifta befha qu.rfic dmgenciurrequirendu-non camen abborrec a fide
recT:a:uc ipTa imp.a ciu.car.nce[[.gacur:ec popuIur.nF.debu c6tranurf.de[. populo:
ec ciuiraci dei. Imago uero eiurfimulacio eiurmibi mderur:in erfTcilicec bomimbur.-
qui ueiut fidem proficencur: ec mfidelicer uiuunc. Fmgunc enim fe efle quod non
Uinc. Vocancurq: non ueraci effigie: fed falUci irn^ine Cbrift.a. Ad eande nanq-
belham pertmenc non folum aperci inimici nomimrCbnfh :ec eiuf glonofiirime ci/
uicanWed eciam zizania que de regno eiufquod ertEcctefia m fine feculi co[[igeda
lunc. Ec qui func qui beftiam non adoranc nec imaginem eiufi mfi qui faciiic qcf
aic
ApoftoluOne fir.ugum ducencercu infidelibuf? Non adoranc en.m e n6 coTenciuc:
non lubuciuncurmeq; accipiunc infcnpcione^nocam fiilicec cnmimrin fronce:ppcer
pfellioneun manu ppceropacionefiAbbifergo mabraliem fiue adbuc in ifta mor/
calicace u.uecerjfiue defun cfb' regnac cu Xpo -xa nunc quodamodo buic cempon
congruo:p cocu boc incerua[[u:qct numero m.Ile figmficacur annorii.R_e[iq eorii
mquicnonuixerunc.Hora enimnunc eft: cum morcui audiuncuocemfiludei:ec
qui audiennc uiuenc.K-eliqui eorum non uiuenc.Quod uero fubdidic donec finiac'
milleanniunceUigendum efbcji eo cempore non uixerunc quo uiuere debueriic:ad
uicam rcdicec de morce rranfeundo. Ec ideo cum drf uenenc: quo f lec ec corporum
refurred£!o:non ad uicam de monumencirprocedenc.fed adiudicium:ad danacione
fcilicec :que fecunda morrdicicur. Donec enl finiacur mi[[e anm : quiciiq: no
u.xeriC
id eft ifto coco cempore quo agicur pnma refurrectio mon audienc uocem frfn dei:
ec ad uitamde morce rranfieric.-profecT-o m fecunda refiirrecli6e:que carnirefhm
morcem fecudam cum ipfit carne cranfibit. Sequicur emnver dicic. Hec refurrecTrio
pnma efh Beacufec rancfhrTqui babec in bac pnma refurreclione parcem:id eft p/
cicepreiur eft. Ipfe eft aucem parcicepr eiuf: qui non folum a morce que m peccacir
erhreuiuifcic-uerum etiam m eo quod reuixenc pmanec. In birmquic fecunda morf
non babet pocefcacem. Habec ergo m retiquifi de quibur fup:nurait:re[iqui eorum
non uixerunc donec fimacur mi[[e annrquomam ifto coco cemponrmceruaUo qcf
miUe annoruocac:quancumcunq; m eo quifq; eorum uixicm corpemon reuixic a
morce m q eum cenebac impiecaruc fic reuiuifcendo prime refurrectionifparcicepf
Fiereraccj; m eopcacem fecunda morfnon baberec-

(TQu.d refpondendum fic eifiqu. pucamfrefiurreifrionem ad fola


corpora non ec.am ad ammarpercinere. &lt;ICx.

^^"Vnc qui putanc rerurreclrionem dici n6 poffe mfi corporum ;ideo ilra quoq:
F^-J m c °rponburprima fucuram efle concendunc. Quoru eni eft cadere mqiic:
/eorum eft refurgere.Caduncaurem corpora monendoma a cadendo cadauera nu/
cupancur-Non ergo ammarum mqumncrerurrecTrio poceft efle fed corporum.Sed
quid cancra Apoftolum dicunc: qui eam refurreclionem appellar ^Nam fecundum

mtmorem non fecundum exeenorem bominem ucicp refurrexeranrquibufaic Si


furrexiftifcum Cbrifto que furfum func fapicc. Quem fenfiim a[ufuerbifa[ibi pofuic
dicenfucquemadmodum Cbnftufa morcuifrefurrexic per glona pacnf :fic ec nof
in noutcace uice ambulemuf Hmceft ecillud. Surge q dormif ec exurgea morcuif
ec lUuminabic ce Cbnftuf.Quod aurem dicunc non pofTunc refurgeremifi q cadiic:
ec ideo pucanc refurrectionem ad corpora non adantmaf percinere:quia corporum
eft cadere^cur non audumcmon recedactfab luome cadactf-ecfuo dommo ftacauc
cadic :cc qui pucac fe ftare uideac ne cadac. Puco enim q&gt; m anima non m corpore
cafufifte cauendufeft. Si igtcur cadencium eft refurrectio: cadunc ec aime^profecTo
ec ammaf refurgere conficendum eft.Quod aucem cum dtxiffec m iftif fecuda morf
nonbabec poce1ac::adiuxicatq; atc:fed eruc facerdocefdei ec Cbrifti:&amp;! regnabuc
cum eo mille annif.Non uciqi de foIifEpifcopifec pref birenfdicTum elt.q propne
lamuocancurm Ecclefia Sacerdocef: fedficucomnef Cbnftianof dicimtif proprer
myfhcum cnfma:ficomneffacerdocefquoniam membra funcuniufiIliufSa:erdocif-
De quibufJ^poftoluf Pecruf. Plebf mqc farta regale facercodu. Sane [icec breuicer
acq; cranfeuncerinfinuauitdeumefle Cbriftu:dicendoSacerdorerdeiecCbrt(ti:boc
eft pacnf ec f iln: quif propcer formam ferui ficuc Fihuf bo mimf ica eciam
Sacerdof
Cbnfti effecTraf fic m ccernum fecundum ordmem Melcbifedccb. De qua re m boc
opere non femel diximuf.

({DeGogec Magog quofad perfequendam Ecclefiamdei


folucuf prope fmem feculi diabolufincicabic. (LCxi.

/Q|T cum fimci fuermc mquic mille anni: foluecur facbanaf de cutodia fua: et

V \ exibic ad feducedaf nacionefque func m qccuor angu!ifcerre:Gog cc Ma/

gogief trabec eaf m be[[um:quorum numeruf eft ucarena marif. Ad boc ergo cunc
feducetuic 1 boc bellum crabar. Nam ec ancea mo^ifquibuf pocerac:p mulca mala:
ecuaria (educebac.Exibicaucem didtum e(t m apercam perfecuctonem:de lacebnf
erumpet odtorum. Hec enim eric noutflrma perfecuriomouidimo immmenceiudicio:
quam fancTa Ecdefia coco cerrarum orbe paciecur- umuerfa fciluec ciuicaf Cbriftt
ab umuerfk diaboli ciuttace:quancacunq: eric ucraq: fuper cerram.Gencef qppeilte
quaf appellac Gog ecMagog:nonficfuncaccipiende:canq fmca-iq maliinahqua
parce cerrarum Barbari cofticuci.fiue quod quida fufpicancur Geca r ec Maffagerdf
propcer borum nominum [iccerafprimaf fiueabof altquofalientgenanec a R.omao
lure feiunctof.Toco nanq: orbe cerrarum fignificaci func ifti effe: cum eft didum
nacioef que func m quactuor angutif ccrre: eafq: effe fubiecic G og ec Magog, Quoif
incerprecacionemnominumenecomperimufGogcecT:um:Magogdetedtuni.ctin5
domuf et ipfe qui procedic de domo -G encef ergo limc m quibuf diabolum ueluc m
abynbfuperiufince[[igebamufinc[urum:ecipfedei[lifquodammodofefeofFerenfec
procedenfue ille linc tectumuUe decedtum. Si aucem ucrunq; referamufad gecefno
unum borum ad ilUfalcerum ad diabolum.-ec redtum ipfe func gencef qa m eifnuc
mcludicupec quodammodo cegicur inimicuf anriquuf ec decedtu ipfe eruc:quado
m apercum odium de operco erupcure func. Quod uero aitec defcenderuc fup cerre
laticudmem: ec cm xerunc caftra fancTorum ec dilecTam ciuicacem : no unq: ad unu
[ocum uemfleiuel uencuri effe fignificaci func: qli aliquojmo loco fucura fmc
caltra
fancT:orum:ee dilecta ciuicafcum bec non fic nifi Cbnfti Ecctefia coco orbe cerraif
diffufa .-ac per boc ubicunq: tunc ent:que m omnibufgencibuf ertciqd' figniFicacuin

11 12 13

14 15 16

flmTffffffffffffffffff^ff^

28 29 30 31 32

X X

eft nomme Uncudimfcerrenbi erunc caftra fandtorum:ibi diledla deo ciuicar eiuf:
ibi ab ommbuf mimicirfuinquid ec ipfi cum llU m omiburgenciburerunc:pfecuci6if
lUiuf immanicate cmgecur: boc eft m anguftia cnbuUnonif artabicur: urgebicur:
conciudecur:necmi[itiamfuamdererec:queuocabuloertappelUcacartrorum.

(ffnad ulcimum rupplicmm pertmeatimpiorum cj dercendiffe


igmrde ceb:ec eofciem comediffe memoracur. (JC.xii.

QVod uero ait ec defcendet igmrde celo et comedet eofnd excremu putandti
efcjd effe fupphaunvquod ent:cum dicetur dircedice a me maledicti m igne
ecernum.Tunc qmppe m ignem mitcentur ipfimon igmrde celo ueniec fuper ipfof.
Hic aucem bene mcelbgitur igmf de celo :de ipfa Firmicace fandtorum:q nd ceffun
func Teuienciburuc eorum f acianc uoluncacem. Firmamentum emm eft celum :cuiuf
firmicateilli cruciabuncur ardenciffimo zelo:quomam non pocuerunc attrabere m
parcef A.ncicbri(ti tedlof Cbnfti. Et ipfe eric igmfqui comedec eof Ec boc a deo
:qa
dei munere fiunc rkndh mOiperabilerunde excruciantur immici. Sicuc enim zeluf
m bono pofitum eft:ubi [egicurzelufdomurcue comedic me:ita econcrano i malo
ubi dicitunzeluroccupauicplebem merudicam. Ec nunc ignirconcrariurcomedet:&amp;:
nunc uciq; excepco rcilicec ulcimi lllmrigne mdicu. Auc fi ipfam plaga qua pcuciedl
func Ecclefie perfecutoreruemence lam Cbnftoquoruiuencefmuemec Up terram:
quando mterfnciec A.nncbriftum fpiricu onf fui: ignem appelUuit dercendencem de
celo eofq; comedencem.Neq; boc ultimum fupplicium enc impiorum^ed illud quod
Eadta c orpo rum refurrecttone paffuri func.

flM ance tepufprequucidirA.ncicbnfh mille ani anumeradi ffc.(jGxui.

F=vEcperfecutionouifrima quefuturaeftab Anttcbnfto. ficut lam diximufqa


-J — " EC m boc Iibro fupenuf&amp;! apudDamelem propbecam poficum eft: cnbuf amf
1 ec fex menfiburenc. Quod cempur&lt;juirexiguum ucrum ad annor mille percineac:
quibu^ec diabolum Iigacum dicicec randtorcum Cbnflo regnare:an eirdem annif
boc paruum fpacium fubaddatur acq: Tic extramento ambigitur. Quia fi dixenmur
ad eordem annof boc pertmere: nd canto tempore: fed prolixiore cu Cbnfto regnii
landtorum repenetur extendi:quam diabolufalligan.profedto emm fandh cii fuo
E-ege etiam m ipfa precipue perfecutione regnabunt:mala tanta uincentefquando
lam non enc diaboluralligacufut eorperreq ommburuiriburpoffit. Qiiomodo ergo
ifta firipcura eifde mille amrutrunqs determinat:diaboIi fcilicec alligacione
regnuq:
fanctorunrcum cnum annorum ec fex menfium mceruallo-priuf definac alhgatio
diaboli: cj regnum fan dtorum m bifmille annircum Cbrifto .' Si aucem dixerimuf:
paruumperrecucionirbuiurbocrpaciumndcompucandummiUeamffed eifiplecif
potiuradnciendum:uc propne poflic incelligmj cum dixilfet Sacerdotefdei etXpi
regnabtic cu eo mille anmf adiecenc et cum finici f uermc mille anm:|bluecur Sa/
cbanaf de cuftodia (ixa. ilto enim modo ec fancftorum regnum ec umculum diaboli
fimul cef&amp;cura effe figmficat: ut demumilliurperrecutiomrcempurnec ad randtorti
regnummec ad cuftodiam Sacbane quorum utrunq; m mille anmreft peranere:fed
Tuperaddicum ecexcra compucadum efle credacur.-cogcmurfacen fandtor m llla p/
fecucione regnacurofnon efle cum Cbnfto. Sed quifaudeac dicere cum dlo runc nd
regnatura Tua mcmbra: quando ei maximeatq; forciflime coberebuc.'ec quo ccpore

qnco ent acrior impecufbelUcanco mator gloria non cedenci.-cato denfior corona
nurtjmt?Autri|)pcertribuUn6ercirpa(runfunc:nodicedtfiincregnacuri!c6requeT
encucenam fupertortbufdtebufineifdem milleanmrquicuq: cnbulabunt' facTroru:
eo ipfo cempore cnbulactoif feu cii Xpo n6 regnaffe dicant'. Ac p boc ec tlli quord
ammafaucor butuf [ibnuidtffe fe fcnbic occtfoM; pprer ceftimontu Iefu ec propcer
uerbudei:noregnabacculX6o.cindopactebat;precucione:ecipftregnuXpinori
erancquorXpTexcellenciufpoflidebat.Abrurdiffimu id qde ec otmodo aduerfedd.
SedcerceatmeutcTrricefglorioftnimoJf marcyruomtbufdolortbufaclabonbuffu/
pacif acq: fmcifipofcea q morralia mebra pofuerunc:cum Xpo urtq: regnaueruc:eC
regnanc: donec ftnianc' milte annruc poftea ecia corptbuf recepctfta tmmorcaltbuf
regnec. Proide illtfcnbuf ^ntf atq; dtmtdto 'aime occiforu pro etuf marc/rto u que
Cucarea decorptbufexieruttec que ipfa noutfftma pfecuctoe fucexicureTegnabuc
cueo donecftntarurmorcalefeculu:»; ad tUudfecuIu ubi morfno ertr^cranfeacur.
Qitocirca cu Xpo regnaciuTandtoif plurefam erucq uiculi dtaboIi:acq: cuftodtc.
Quia illi cti rege fuo ftlto dema diabolo no Iigaco ecia p cref tllof annofac
femiffem
regnabuc. K-emanec igtc cu audimuf Sacerdocefdct ec Xpt regnabunt cu eo mtlle
anifiec cu firan fuertc mille anifoluet; Sacbanafde cutodia fua:auc no regni butuf
fancfborum tncelligamufannofmtlle fmiri.fed utncult dt tboli acq: oiftodie^auc anor
mtlleid e omTannoffuifquofq: borif diuerftf acppifplixicaciburfiniendofiapltoref
fanctoif regno breuiorefdiaboli umculo^auc cerce quoif triu annoru ecfex menfid
breutffimu fpactu eft:compucan uoIuifTe credat; :ftue q&gt; minuf Satbane
utnculufiue
Oj ampltufutdet: babere regnu fanctoif sficuc de qanngencif annif in fextodectmo
buiufopenf uolumine dtfpucaui: quontam altqut pluf eranc ec camen qdnngect fitc
nu.cupaci:ec calia fepe repiunc in facrif Iiccenrfi qf aduercac.

&lt;03e danacioe diabolrcu fuifi ec p recapiculacione de refurre cfbioe


corporumomniummorruorunvecdeulcimarecribucioe. ([f.xitt.

Oft banc auc pfecucioif nouiffime comeoractone: brcutcer coplectit; totd: qi


ulcimo ta ludiciodiabolufec cti fuo la pSncipe ciuitafmimica paffitra eft-Dicic.n.
,t dtabotufg feducebac eofmiflufe t ftagnu igntf&amp;r fuIfunOquo S£ befha u pfeudo
Propbera excruciabunt; die ac nocTe m fecula feculoru .Beftia bene tncelligt ipfam
imptaciuicacefupradiximuf PleudoueroPropbecaetuf:autAnticbriftufe:auctma/
go illa.i. f igmencu illud de quo ibi locuci fumuf Poft boc ipfu noutffimu
tudiau^qi
ericinfecudarefurredttoe morcuojf : que corpum £ recaptculando narrac:quomo
fibt fuertr reuelacu.Ecuiditnquic cbronti magnu ec candtdii: ec fedence fuper eu ec
ab eiuffacie fugic cclu ec cerra ec locufeoif no e inuecufiNo atc uidt cbrond nwg/
nu-'ec candtdti ec fedence fup eu^ecab etuffacte fugtc celii ec cerra:qm no
cucfacTu
efbtd eanq eecdeutuifec morcuifiudicacuTed eti fe uidtffe dixic m cbrono fedece:
a cuiuffacte fugtc celii ec cerra:fed poftea. PeracTo qppetudtcio cuc definec effe
boc
celu ec bec cerra: qii incipieccelti nouu ee ec cerra noua.Mucactoe traq; rerumnon
ommo tn tncencu cranftbtc bic muduf. Vnde ec Apoftoluf dtcic. Precenc en: ftgura
buiufmundi.uofo uoffine folltcttudme effe.Ftgura ergo pretencmo n natura. Cum
ergo lobannenb uidifTe dixiffec Tedence fap cbronu:a cuiuffacte qct poftea futuru
e(V:fugic ce[u ec cerra:ec uidt tnqutc morcuof magnofec pufillof Ec apci func Iibm
ec aliuf [tber apcuf eft q eft uice uniufcumfq: :ec tudicaci func morcui ex ipfif
fcnpturif
[6rorum:lecundumfuafada:Ltbrordixiceneapcof:ec[ibrudequocutufmodific:

11 12 13 14 15 16 17

Tn^rMn^r^r^
26 27 28 29 30 31 32

7TX"

no eaaiicQutemgtmceunturcuiurqi.Ergo illtlibri quoflocoporeporuicnncel/


ligendt func fandli ec uecerefec noui: ut tn lUifofcenderec' que deufmadaca fita f
leri
iunt(lec.In i[lo auc q eft uice uniufcutufq::qd boif qfq: non feciffet:
riuefecifTec. Qui
Itber fi carnalicer cogicediqfeiufmagnicudine aut logitudme ualeac extimare? A.uc
qnto tpe [egt pocenc [iber: in quo fcnpce funt uniuerfe uiteumuerforu &gt; A.n
tancuf
ageloif numeruf aderic -qntuf boim ertc :ut u utca fua qfq: ab agelo ftbt adbibico
au/
dtat recirart &gt; Non ergo unuf hber erit omnm:fed fingult fmguloif Scnptura uera
tltauniiuolenf mtel[igi:ec almfmqc Iiber aptufeft. Queda igid uif efb mtelligenda
diutna:q fiec uc cutq; opa fua uel mala ciictam meona reuocent::ec mentifmtuicu
mira celencace cernanr;:ut accufec uel excufec fciencia c6Tcientia:atq: ica infimul
ec
omfee fmguli tudicenf. Qtie mmiru uif diuina Iibrt nome accepic. In ea qppe quo/
dammo Iegit;:qcqd a raciecerecolie'. Vcauc ofidac q morcut finc mdicadmd e pufilli
et magnt:recapituIado dtcie:tanq ad id redienf qJ pterierat uel potiuf diftulerac.
Ec
exbibuiCmortuormare:qineoerant:etmorfetmfernufreddiderutmorcuof:quor
tnfebabebanc. Hocpculdubio puffacTrueft.qmortuieenciudicati:ettnil[udpuf
dtdtii eft. Hoc e ergo qct dtxiTecapituIado eu ad td rediffe:qct mterrmferat. Nunc
auc ordme cenuit-atq: uc explicaref ipfeordo comodiuf ecia de morcuif mdicatif :
qct la dixerarlito repeciuic[oco.Cu.n.dixiflec:et exbibute morcuofmare:qui m ta
erat:ec morfec mfernufreddiderut moreuoOquof m fe babebac^moxaddidie qttod
pautoacepofiterac: ecmdicari funcfingubfcctm faeta fiia.

&lt;jQutfuncmorCut:quofad ludicmm exbibutt

mare:uel quof morfec tnfert reddiderunc. dCxv.

. Oc eft.n. qct fitpra dixerar: et tudicati funt mortui fcctm facTra fua. Sed q
fufi
J_mortut quofmare exbibuit:g m eo eranc?Neq:.n,q tn mari mormnr: no filc
Tnb 'auc corpa eoif feruanc m man : aut qii e abfurdiuf mare babebac bonof
morcuoOet mfernuf malof Qutf boc putauenc &gt;■ Sed profecfto couemecer qda boc
loco mare pro ifto leculo poficu accipiunc. Cu ergo ec quof bic muemec Cbnftuf in
corpe ccKcicucofifimuI figmficarec cum uf q refurrecTrun func mdtcadoP ecia lpfof
morcuofappe[Iauic:ec bonofqbufdicic mortui.n. eftif et uica ueftra abfcodica eft tn
deo cum Xpo:ecmaIofde quibuf dtcif fine morcuoffepslire morruoffuofi JPoflunC
morcut ecia ppcer boc dict:q&gt; morcalta geruc corpa. Vnde Apoftoluficorpuf qdem
atc morcuu eft:,ppcer peccacu:fpufaucem uica eft: ppter iufttcia:ucruq: mbomme
utuence atq: m boc corpe cSftiCuCo ee demoftranfiec corpufmorcuii:ec fpirictl uica.
Nec cn dtxic corpufmorcalefed mortuu- cjutf eade paulopoft etia mortalia corpa
ficut uficatiufuocant;:appe[[ec. Hofergo morcuofexbibuic mare:q m eo erant:id e
exbibutc bomtnefboc fecultt qcunq: m eo eracq nodii obterant. Et morfec ffernuf
mqc reddideruc mortuofquoftn fe babebanc. Mare exbtbuit:quia fi q inuentt func
affueruc.Morfnero ec tnfernuf reddideriie: qrri uice de q ta exterant;reuocarunc.
Nec fruftra foreafle non (aciffuit ut dicerec morfauc tnf ernuOfed utrunq: dictii
&amp;
Morfppter bonofq emmo' morte ppeci potuerut r\6 ec lfernu.infernuf aiitppfer
mabOqettaapud mferofpenarpendiit. Si.n.n6abfurdecredtuidec':antiquofeciam
fancftofquencun Xpi cenueruncfide:[ocifquideatormecifimpiorii remociffimif:
fed apud inferof f uiffcdonec mde eof fanguif Cbrifti ec ■&gt; d ea loca
defcenfuferuerec:
profedto deicepfboni fidelefeffufo illo pcio i3 redepci - )rfuf mferofnefciuc.donec
eaS recepcifcorgibufbona recipiac.-quemerect.Cu aiir iixitbcsc utdicaci fdc fmgult

£C

fcdm fadta fua :bremter fubieac queadmodii tudicaci f uericec morfec Cf emufmqc
miffi func m ftagnu igmf Hifnoiburfignificdfdiabolu qm morcife aucor:ec penaif
infernaru:uniuerfacj fimul demonti fociecate.Hoc e. n.qct fiipra eutdennufpoccu/
pando la dixerafec diaboluf qui feducebac eofmiffuf e m ftagnum igmf ec fulf unf.
Quod ibi uero obfcunuf aditixerac dtcefq. ec befha &amp; p reudoPropbeca:btc apciuf
ec q n6 func mqc mueci m [ibro uite fcripci imiffi func m ftagnu ignif monduiiber^
ifte c6meorac ne obliuioe fallat':fed pdefhnacione figmf icaceorCi qbuf ecerna
dabie
uica.Neq!.n.nefciteofdeufec{boc[ibro[egicucrciac:redponuripaeiurprciccia : de
ilhrque falli no p6c liber e uicenn quo func rcnpti id e pcognin.Fmtco aCic tudicio
quo pnunciauic mdicadormaloOreftaCuc de bomOecid dicac. Ia.n.explicauit qbre/
uiter a dfio didVu e:fic ibuc ifti m ruppliciii eternti ^equicur uc explicec qct
ibi eciam

connecticuruufti aucem m uicam ecernam.

&lt;[De celo nouo i ec cerra noua. (LC. xvi.

f~ Y^T uidi tncjc ce[u nouti ec cerra noua.Na pmd celti ee terra pma recenerCic:eC
VJ mare la n6 e.Ifco f lec ordme qct fupiufpoccupadouam dixic:uidiffe feruper
cbrcmtt redence a cumrfaae fugic celu et cerra. Iudicatirqppe nfq rcripci non fimc
m Iibro uice:ec m ecernii igne mifiOq lgmrcuiufmodi ec m q mtidi ue[ rerum parte
futuruffit:b6ine fcirearbttror nemingmifi forte cui diuinurrpincufonc.Tucfigura
buiurmundi mundanorum igmum conf [agratione preceribit:ficuc factum eft mCi/
danarum aquarum undacione diluuu. Illa icaqi uc dixi conffagranone mundana
elemecorti corrupcibiliti qlitatefque corpiburnoftrir corruptibiliburcongruebanc
ardedopeniturmteribtic:acq:tprarubrtaciaearq[icaterbabebtt:quecorpiburimor/
caliburmirabili mutacione conueniunc.uc mudurralicec m meiturmnouacuOapsrce
acc6modec boibuOecia carne m melmrinnouacir. Quod atic aic:ec la mare non enc:
ucrti maxio ilto ardore ticce€--an ecipfii uerrat; i meiiuf n6 facite dixeri.Cetii
qppe
nouii ec cerra noua f utura legimuOde mari atic nouo aliqd me urpia [egifTe non re/
colo:mli qctm boc eode [ibro repid cancj mare uicreti cryftaHo fimde.Sed cunc na
deirtofmefecu[iloquebac:nec,ppriedixiffeuidec'mare:fedcanqmare.Quamuifet
ec nunc:ficuc amac Propbetica [ocucio ppiruerbircranrlaca mircere:ac fi quodamo
uelareqctdicic^pocuitdeiliomaridicere: ecmareiam no&amp;dequo fitpra dixemr:cc
exbibuic mare morcuoP q eranc m eo. Ia.n. cuc non enc boc feculu uica mortaliti;

CurbulencCi ec pcellorum qd" manrnoie ftgurauic.

(JTSeecclefieJglorificact^efine fmepoft morce (LGxvn.


ST cmicace: tnqt magnS bierufaie nou5 mdi defcendente de celo a deo aptatS.
jfi nou3 nupta ornata 1 manco fuo. Ec audiui uoce magna de cbrono dicence.
abernaculti dei cti boibufec babicabic cd eiOec ipfi erunc populureiufec ipfe
deufenc cCi eifEc abftergec omne [acbryma ab oculireorti: ec morria non eric neqi
lucturneq: cIamor:red nec ullurdolor:qa pora abierunc. Ecdixic Tedenrm tbrono.
Ecce noua facio omma.Deceb defcendere dicic ciuicarifta:qm ce[eftif€ gratiaqua
deurfecic ea. Propcer qct dicic ei p Efeia. Ego Tum drir facief te.Et de celo qdem
ab
iracio fui dercendic:ex quop buiurfeculi cepufgratia dei derupueniece:p [auacrum
regenerdci^ifmi flb fpiricu Tandto de celo^ubmde ciuereiur accrercunc.Sed p ludiciu
dei qd" enc nouifEmCi p etuffiltu Ieftim Xpm :canca eiur&amp;i tam noua de dei
munere
cUncaTapparebiciuc nulla remaneancueftigia ueturtatifquando quidem corpaad

11 12 13 14 15 16

^fflfl^^fflfl^^^P

27 28 29 30 31

xr

&lt;corrupcione acq; (morcalicace noua ex uecere corrupcoeac morcalitace crafibuc.


Na boc de ifto cpe accipe.-quo regnac cum regno fuo mille annifimpudencie mmie
mibiuidei;:cti apciffime dicat.Abftergec deufomnelacbrymaab ocultfeoiper morf
la non enc neq; lucTrufneq; clamor.fed nec dolor eric ulluf. Qviif n.ca fic
abfurdufe
obftmaciffima concentioe uefanufq audeac affirmare m buiufmorcalicaciferunif:
no dico populii fancT:u:fed unumqueq: fancTroif :q banc uel ducac:ue[ dudtumf fic:
ue[ duxenc utcamullaf bficem Iacbrymaf ec dolorefcu potiufqnto qfq; e fancttor
ec fancTri defidern plenior: canco fic eiuf m orando flecuf uberior .' A.n non eft
uox
ciuitacif fupneHierufale:que dicit facte ftic mibi lacbryme mee panefdie ac no
cte .'
Eclauabopfigu[afnocTeflecTriimeu:[acbrymifmeifftracu meurtgabo^er gemicuf
meufnc) e abfcodicufa ce.-et dolor meufrenouacufeft '■ Aucuero no eiuf func filii:q
mgemifcunc grauaciun quo noliic expoltan fed fup ueftiri:uc abforbeacur morcale
ooca uica. None ipfi fuut q pmiciaffpufbficefin femecipfifingemifcuc:adopcione
expecTrancefredempctone corpif fui ! hn tpfe A.poftoluf Pauluf non erac fupernuf
Hierofo[ymttanuf?ue[non mulco magifboc erat:qndo pro Ifraeliticif carnalibuf
fracnbuf fuifcrifticia illi magna erac^ec dolor c6cinuufcordi eiuf? Quado aiic morf
non eric m ifto rpemifi qndo dicec^ubi eft morf c6rencto Cua:ubi eft morfaculeuf
tuuf •' A.culeufaut mortifpeccacu i. Quod tiic uciq; n6 eric qndo dicet;:ubi e ?Nuc
uero n6 qlibec illiuf ciuicaufinfimunfed tdem ipfe Iobannefin epiftola fua clamac.
St dixenmufq» no babemufpeccacii moftpfof feducimuf:ec uencaftn nobtf non eft.
Ec m boc qde libro cutuf nomen eft Apocalypfif obfcure mulca dtcunc ut mentem
legencif exerceac.Ec pauca in eo func ex quorii mamfeftacioe mdagecur cecera cu
labore:maxie qa fic eade mulcifmodifrepectt:ut aliaacq; atta dtcere uideacur:cum
alicer atq; aUter bec ipfa dicere inueftigec. Veru m btfuerbif ubi atc abftergec
dcuf
omne [acbryma' ab oailifeortrec morfia non enc:neq; [udtuf neq: clamor fed nec
dolor ulluOraca fuce funt didta de fucuro feculo ec de lmorcalitate: acq: etermcate
fanctorii. Tiic. n. folu acq; ibi fjlu ifta non eriit:uc nulta debeamuf in facnf
Ilccenf
querereuel legere manifefta:fi becpucauenmufobfcura.

(^Quid A-poftoIuf Pecrufde nouiffimo dei

ludicio.pdicare docuenc mortuoJC. ([C.xvm.

I Vnc la uideamuf qd ecta Apoftoluf Petruf de boc tudtcio fcripferie. Vemenc


Ljnqc m noutffimo dieif illufioe llludeceffcctm ypaf cocuptfcetiaf luafeuntefec
dicecef Vbieft praifTipnaeeiur?Exqu3.n.pacrefdormieruc: ficomia pfeueranc
ab micio creacure.Lacec.n.tllof boc uolencefqa celi eranc oltm ec cerra de aqua Si
p aqua confticuta dei uerbo :p que q tuc erac miidufaqua mundatuf depentt. Qui
aiit nuc func celi ec cerra: eodS uerbo func repofiti ignt referuandi in dtem
mdicii et
pdicioifimpioif boinu.Hoc unum uero no lateac uoffracrefcanffimrgaunuf dief
apud dfim ficuc miKe anm:ec mille anni ficuc unuf dief Non tardat dfif promiffiim
fuii : ficuc qdam cardante exiftimac :fed patiecer ferc ppter nofnolenf alique
perire:
fed omTm pemrftia couerci. Veniec aiic dief dfit ficuc fur: m quo celi magno ipecu
r.ranfcurrenc:e[emencaauc ardecia refo!uenc':ec cerra et que m ipfa fiic opa exurec
- .
Hifergo omnibufpeucibuf:q[efnofefle oporcetmfancTifconuerfacionibufexpec/
Cancefiet pperancef ad pficia diei dfii: p qua celi ardenccf foluentf.-et elementa
ignif
ardore decoquet; '. Nouofuero celofec noua cerra: fcctmpmiffa ipfiuf expedtamuf:
m qbufmftiaa mbabicac-Nibil bic dixic de refurrecTrione morcuorii:fed fane facif

de buiufmundt pdieione. Vbi eet_ c6meor_nf factti ance di[uuiu:uidef amonuiffe,


quodam6:qcmufm f me fecult iftii mudu pencurti effe credamuf. N_ ec illo cempore
periPfe dixie q cuc erac mudii. nec folii orbe cerre ueru eci_ celoOquofuciq: tftof
ae/
reoftncelhgimuOquoru locu ac fpacid cunc aqua crefcendo fupauerac.Ergo cocuf
&amp;c pene cotuf i(te aer uentofufqa* ce!u uel potiuf celof uocac:fed uciq:
imofiftofnfi
illof fupmofubt fol ec lunaa; lidera c6fhtuca func:c6uerfuf fuerat in bumida'
qlirace';
atq: boc m6 cu cerra penerac:cuiufutiq: cerre f&gt;or facief fuerat deleta diluuio.
Qui
aiic nuc func celi ec cerra: eode uerbo repofici funt:igni referuadi m dieiudicn ec
g/
dieioif b6mti lmpioru. Proide q celi-ec que cerra ud e q muduf p eo q diluuio perac
ex eade aq repoftcuf efb lpfe igni nouiflimo referuac m die mdicii ec pdici6if
b6mii
impi02f ,N3 b6mu ppcer qnda magna' c6muracione: no dubicac dicere pditionem
futura:cu tn eoru quifin eternifpemf fit mafura natura. Querat f orfica aliqfifi
poft
facTrti ludicm mudufifteardebic afiq pro illo celu nouii ec terra noua reponarunea
ipfo tpe coflagrarioifeiufubierunc fandlucii eofcorpa bfkef m aliquo corpali loco
neceffe fic ee i Poffumuf eof rndere elfe fucurofm fupionbuf pcibuO quo ica non
af /
cendec f [amma ilhuf mcendwqueadmodu nec unda diiuuu. Talia qppe illifmerune
corpa:uc illic fmc ubi effe uoluennt. Sed nec igne c6f[agrationif illiuf
percimefcunc
(morcalefacq: mcorrupcibilef fadli:fi cnti uirorii corrupcibilia corga acq:
mortaliai
m cammo ardenci illefa uiuere pocuerii c.

(PJuid Apoftoluf PauIufTbeffalonicefibuf fcnpferic:ec de

maifeftan6e Ancicbrifti:cuiuf cepuf diefdfii fubfequed^LC.xviiil.

/T\ Vlcaf cnEuagelicafApoftoucafq: fenceciaf de dmmo ifto mdicio uideo ee mibl


___L__pcereundaO ne boc uotume in nimia logicudine puoluae- Sed nullo modo e(c
(. peeretiduf A.po(toI_f PauluOq fcnbefad TbeffalomceTefi K_ogamuf mqc uoffratref
p aduencii dni noftn Iefu Xpi ec noftre cogregacioif m ipr_ -ut n 6 cito moueammi
mente: neq: cerreammi: neq: p fptritu :neq: p uerbumeq: p epiftolam tanq per nof
miffam: qfi mdrec dief dm. Ne qf feducac uof ullo m odo. Quom^ mfi uenenc refuga
pnmii:ec reuelatuffuenc.bo peccaci filmf mteritufiq adusrfat: ec extollit; fup omnc
qd" dicit: deufauc qd coIie:ica uc m cemplo dei fedeac ofidenf fe canij fic deuf
Non
recmetifi meona: qct adbuc cu eem apud uoObec dtceba uobif '■ Ec nuc qd decmeat
fcicifiuc m fuo cpe reuelef.Iam.n.iniqcacifm^ftenum opac.tfri q mo tenec reneat:
donec de medio fiac. Ec ciic reuelabic' iniquuf dle: que dfif Iefuf icerf iciet
fpincu onf
fui:eceuacuabici[[uminacionefuepncie:cuiufeftpfitiafcctm opatione Satbanem
ommuirtute et. figntf etpdigitfmendacibufiec m offii feductioe imqcatifiifq pereuc
pro eo : q&gt; dilecTione uencatif n6 recepertic: uc falui f icrenc. ec ideo miccec
illif deuf
operacione erronOuc credanc mendacio^ec mdicenc' offifq n6 credideruncuericati:
fed confenferuc imqcaci. NuIIi dubiu eft eum de A.nticbnfto ifVa dixiffedieq:
ludicu.
Hunc.n.appellac die dfii n6 ee uencuru : mfi por llle ueniret. Qiiem refuga uocac
uaq: a dfio deo. Qtiod fi de offiibuf impuf mento dici poc:qco magif deifto ■ Sed
in
quo dei templo uc deuf lic fefluruOincertti eft. Vcrti m illa ruma ccpli qcf a
Salomoe
regecon(trud:iieit:anueroinEcclefia.Non.n.cempIumaIicuiufido[taucdemonir:
cemplti dei Apoftolufdicerec. Vnde nonullt non ipfum pncipem:fed uniuerfu quo/
d5modo corpuf eiufid eft ad deti pcmence bommti multitudme fimul cum ipfo wo
pncipe: boc lo co mcelligt A.ncixpm uoltic: recliufq: pucac ecia Lacme dici ficuc m
greco efbnci in ceplo dei fed ineempLi dei fedcacitanq ipfe fic cemplti dei:quod ed

^ZKL
Ecdefia. Stcue dicimurredec i amicti id euelucamtcufiuelaliqdaliudiftolocucoif
genere dici folec. Quod aute aic:ec nunc qd detmeac fcmf id e:qd fic m mora: que
caufa fic diUnomf eiufut rcuelec m fuo cpeTcicif. Quod illof fcire dixicapce boc
di/
cere noIuic.Ec ideo nofqui nefctmuf qct illi fciebanc: puemre cu labore ad id quod
fenfic Apoftolufcuptmuf: nec ualemufpferttm qa ec tlla queaddtdic:ec btic fenfum
obfcunore faciunc. Nl qd eft la emm my fteriti tniqtattf opat':cm qut modo cenec:
teneat:donec de medto fiac.Ec tunc reuelabic ille iniquuf.' Ego JJrfuf qd dtxeriC:
faceor me ignorareTufpicionefcn bctinfi quaf uel audtre:ue[ Iegere:de bac re pocui:
non tacebo. (TQuida pucanc boc de tmperio dtctuFuiffeR_omano: etpropcerea
Paulii Apoftolu non td apce fcnbere uoluiffe : ne calumntam utdeltcec tncurrerec
q&gt;
R-omano tmpto male optauenc.-cCi fperaret; ecernii.uc boc qct dtxtc ta.n.myfteriCi
. opac miqcacinsferone uoluertc incelltgi:cuiuf lam f acta ueluc Antixpt uidebant;.
Vnde nonnullt tpfti refurrecturCi ecfucurti Ancixpm fufptcant;. Muuero ncc eCi
occilum pucant:fed fubcractCi poctufuc purarec'occifuf: ec utuii oeculcari in
utgore
ipfiufecacifm q futc cu credereCexcmctuOdonec fuo cpe reuelee':ec refticuacur tn
regnii. Sed mulcu mtbi mtra eft bec optnanctii canca pfumpcto. Illud tamen qct aic
Apoftoluf:cm q modo cenec teneac-donec de medio fiacno abfurde de tpfoR-omao
impto credu; didcuxanqdictu ftctm q mo impac impecdonec de medio fiac:tdeft
de medio co[[ac'.Ec cunc reuelabtc' intquuf que figmfican Ancixpm nullufabigtc.
Aln uero ec qct atc qd detmeac fcicifec myftenii opatur mtqtactf: non putat diclu
raft de malinecf-ictifquifuncin Ecc[efia:donecpueniacadcm'numerCi q Anctxpo
magnii populti factac:ec boc effe myftertu tniqcattf qa utdei; occulcum. Hortartauc
Apoftoiu ftdelefuc m f tde qua cenenc: cenactcer pfiuerenc: dicendo q modo cenec
ceneac :donec de medio f iac: td eft donec exeac de medio ecclefie m/ftenii
imqtacif :
qd* nunc occulcu eft. Ad ipfum enim myftertii pcmere arbtcrane^qct aic tn fua
epif /
coU Iobannef Euangeltfta- Puen nouiffima bora eft: ec ftcuc audtftif qi Anctxpf ftc
uencuruf nunc aucem Antixpt mulci Factt funr. Vnde cognofctmuf q» nouiffima ftc
bora. Ex nobtfexierunt:fed non erant ex nobtf Quod ft fuiffenc ex nobifpman/
ftffent uctqi nobifcCi, SicuC ergo acefmenn bac bora mqunc qudTobanefnouiffima'
dtctc:exierunc mulci beretici de medio Ecckfie quof mulcof dicic Anticbnftof :ita
omnef tunctndeexibut:q no ad Cbnftii fed ad t[[u nomffimu Antixpm pcinebiic:
ec tttc reuelabit:. Aliufergo ficyliufauc fic'Apofto[t obfcura uerba contectacquod
cn eii dtxiffe non dubiu efhnon ueniec ad utuof ec morcuof tudtcandof Cbnftuf:
nift pnufuenene ad feducendofm anima morcuofaduerfanuf eiufAnttxpfquifad
occufcu tam tudictum dei pcineaC q» ab 1U0 feducereni;. Prefentia qppe eiuf erit
ficuc
dictu eft fcctm operattone Sacbane;tn omnt utrcuce ec figmfet prodigufmendacn:
u m omni feducttone tniquitatif tif qui pereunc.Tunc entm foluet; Sacbanaf ec p
tllum Ancixpm m omni fua utrcuce mirabittcer qdemTed medactter operabtc. Quod
fblec ambigi ucrCi propcerea dtcta finc ftgna ec pdigta mendacmqm morcalef fefiif
per pbancafmaca decepturufefbue quod no facicfacereuideatur.An qutaillaipfa
ectam fi eriic ucra pdigia ad mendactCi perrrabec credtturof non ea potuifle ntft
di/
umicuf fieri.-utrcuce diabolt crefcence maxtme quando eanca: quanca nunq babutc:
accepenc poceftace. Non enim quando de celo tgntf cectdit:ec cancam Famtlta cum
cantifgregibuf porcoir fancti Iob uno impecu abfumpfic:ec Curbo trruenfec domti
deucienf filiof eiufoccidic pbantafmata: que came fuerunc opera Sacbane cui deuf
dederac banc poceftacem. Propcer qd ergo borii finc dicfta pdigia: ec figna medacn:
,fcc

citc potiufapparebir. Sed,ppter qctlibet boif dtdtii fie: feducene' etrfigmraccf


jjoignT
q feduci merebunc':pro eo qct uericacirdilecftione inqc non receperuouc fitlui
fierec.
Nec dubicautc Apoftolufaddereacdicereiecideo mitcec iltifdeur opacione errortfi
uc credanc mendacio. Deur emm miccet i qa deur diabolu ifta f acere permictec utfta
ipriuriudicicquiriprefaciaciniquomalignocpconrilio.VctudicencunnquKoffief:
quinacrediderucuencati:redconrenreruciniqtact.rroindeiudicacireducenc J :ecre/
ducfh tudtcabunC. Sed tudicati feducunC illifiudtcnrdei occulce mftifiiufte
occulcif i:
qbu^ab mitio peccaci racioalifcreaeure nu q mdtcare cefTauit.feductt auc ludicabud
nouifftmo:mamfeftoqi tudicio:per Iefitm Cbnftum luftiffime iudicaturu:iiuftiflime
ludicaCum,

(JLQtttd tdem A.poftoluf m prtma ad eofdem EpiOok


de refurrectioe morcuorii docueric. -(LGxx.

f~p&gt;ff?ri btc A.poftoluftacuic de refurredttcie morcuortt. A.d eofdem aiit m


epiftola
f^J prima fcnbenOnoIumurinquit uorfracreftgnorare de dormienbufut non c67
^/tnfcemmt ficuc ec cecerpq fpem nd babenc.Na fi credimurqct lefuf mortuufefbet
refurrexttTita ec deufeorq dormteriit p lefitm adducet cu eo. Hocn.uobifdicirauf
tn uerbo dni.qa nofutuentefiq reliq fiimufiin aduentu dnt no pueniemufeofiq ance
dormierucqm tpfe dfif in mfiu ec m uoce Arcbangelt et in tuba dei dcfceder de «b
ec morcut q tn Xpo funt :reurgent pmi. Detde nof uiuencerq reliq fumuffimul cu
illtf rapiemur m nubibuf obuta Xpo in aeraec ita femp cu diio enmuf. Hec uerba
Apoftottca refurredtionetn fucura morcuorum qii ueniec dnfXpf uciq: ad umofet
mortuoriudtcandor pcUnffime ofidunc. Sed queri folec ucrti illt quof bicuiuencef
tnuencuruf eft XpOquorti pfona tn fe atq: illofqcunc fecu utuebanc cranffigurabac
A.poftoluf:niiq oifiino finc monturpan tpfb cpirpticto quo cii refitrgeribuf
rapient
m nubtbuf obuia Xpo m aera: ad lmmorcatitatem p morte mira cetentate trafibuc.
Neq:.ndicendCi eft:fien non pofle:uc dii p aera m fitblime porcanC:m itlo fpacio ec
monant':et reuiuifcanc. Quod.n.aic ec ita femp cti dfio enmufnon fic accipiendum
efhtanq in aere nofdixenc femp cii diio effe manfitroO ga nec tpfe uciq: ibi
maefctti
q uemenrtranfiturureft. Venienti qppeibic' obuia non maneci:fed icacii domino
erimufiid e fic erimufbnteffemp corpa rempicerna: ubtctiq: cu. illo fuenmuf.A.d buc
aiit fenfii quo eria extftimamufitlof quof bic uiuof muenturureft dnfim ipfo paruo
rpatioecpa(TurormortemecaccepturorimmorcaIitacem:tpfe Apoftolufnofuidecur
urgere:ubidictt:inXpoomfuiuificabunC:cumaIio locodeipfaloquenfcorporum
refurrecftioe dicac.cu qct feminaf no uiutf icabtc nifi puf monaC . Qtiomo ergo
quof
utuentefbtc XpTmuemec p tmmorcalicatg in illo uiuificabunC: ec fi non monatur
cumdeamufjjprerboc erfedi(ftu:tuqctreminarn6uiuificacurnifipnurmoriacur-
A.ut fi recfte non dicimufi Ceminan ntfi ea corpa bointt : que monendo quoquomo
couertunC m terra: ficuc fefe babec etia m tlla tranfgreffbrem patre genenfbumani
diumttuf,pUcafencenria:cerraefecin cerratbififacendum eft iftofquofnondumde
corpibufegrefrofcuXpfuenietinueniet.ee iftifuerbifA.poftolieciIiirdeGenefino
tenert:qnt fitrfitm tn nubiburrapti n6 uttq: remmanC: quia nec eritc in cerram: nec
redeutifiuenutla prorfurexperiancur morce:fiue paululum m aere tnonantur. Seo
aliud rurfitroccurnc qct tde dicic Apoftotufi cii de refiirrecticje corpu ad
Coricbiof
[oquerecur:omnerrerurgemuf:uelficucaIiicodtcerbabec:omnefdormiemufiCuergO
nec refurrectio fieri poffic- mfi morf precefferic.nec dormicione ilb loco
tncetligere

"x=xL

ponRmufnii; n-.orce:quom6' omef uel dormicc ue[ refiirget :fi ca mulci quofin corpe
inuencurure.Xpfnec dormtenc: nccrefiirgene &gt;. St ergo fanctofg repienf Cbrtfto
uenience uiuencef eiq! m obma rapienc : credidenmufin eodem rapcu de morcaltbuf
corpibufexicurof ec ad eade mox tmmorralia reddicurofnulUfin uerbifApoftoli
paciemur agufhaOfiue ubi drac cu qct femmafnd uiuificatmifi puf momc.fiue ubi
dicicomnerrefurgemufaucomrdormiemuf-qaneciIUpimorcalicaceuiuiFicabuni;.-
nifi quanhbee paululu cfi ance moriant;: ac p boc ec a refurrecticie n6 erunc
aliem:
qua dormitio precedte qmfbreuiflimame cfi nuIla.Curaiitnobirmcredibileuideat;
illa mulcicudine corpum in aere quodamc) remmari:acq: ibi peinurimortauter atqi
incorrupcibilicer reuiuiftere: cu credamurqct lde ipfe A.poftolufalibi aptiffime
dicic:
in tcTu oculi futura refurrecTrione.ee inmembra fme fme uicTura canta facilicate
tantaq; mextiabili uelocitate redtturti annqflimoru cadauerum pulueremec ab illa
fencetta q bomt dicftu efbterra efec m terra lbirfuturorillofee fancTorarbitremur
imuneOft eorti monentiu m terra corpan6 recedent:fed (icucm ipfo raptu mortec :
tca ee re^urgen t du Feruni; m aera ! In rerra gppe ibtf id eft m boc tbiramifla
uica qct
eraranqlume,-eruica:tde(tbocenrexanimirqa' erafanqanimatufeflefTeiTeqppe
infufflautc deuftn facieFIacti mce:cu Fartufeflecbo m anima mua.Tanq dicerecur
Terra atmaca ef: qct no eraf-rerra erif exatmifficut eraf Quod func ec afiq
putrercac
omnia corpa morcuoic:qcf eruc:et llla fi monent; ubtcuq: monant':cu utta carebiic
qua cocinuo funt recepcura. Stc ergo ibuc tn terra qii ex uiuir botburcerra eruncs
queadmodu :ic m cmere qd* fic cmifitc m uecu(cace qct fit uecuO ic m tefta qct ex
luto
ftc cefl;a. et alia arefcencia fic loqmur. Quomodo auc fic futuru: qct nunc pro
noftre
ratiuncule mribuf urcuq; concimuf tticpociuf cricuc nofle pol1imuf.R.erurrecTione
qppe morcuorum futura efle tn carne:qfi Cbrifcuruenturureu: utuof mdicatururec
morcuof: oporcec fi Cbnfciant ee uolumuf uc credamufred non ideo de bac re ianif
eft fideF noflra.fi queadmodti fucura fic pfecTe coprebedere non ualemuf Verii iS
hcutpmifimur de boc iudic6 dei nouiffio eciappbetici ueceref [ibri qctpnuciaueric:
quancum lattrefle uidebtcur debemuroftendere. Que ficuc arbicror non canca mora
necefle ericcracTari ec exponi ft tftifque premtfimurlector curauenc adiuuan.

d Quid E&amp;iar ppbeta de morcuoru refurrecTicie:


ec recnbutione Iudtcn fic [oquutuf (TCxxt.

E-opbeca Elaiaf relurgent tnqt mortui: eC refurgenC q m fepulcbnf eranc'ec


[ecabunt: omnef qui funt tn terra. R_of emm qut abfte efhfamtaTiIlireftterra
ueroimpiojf cadec.Totuifcudfupiurptinecad refitrre(itione beacoif Quod aucem
aic cerra uero tmptorti cadecibenemcelligitt dicTti: corpa uero tmpto2f ruma dam/
nacioirexcipiec.Iam uero fi de bonorti rerurrecTioe quod dicTum eftdiligenciurec
diftinclriurincueri uelimuOad pnma referendii efbquod dicTu e:refitrgenc morcut:
ad fecundam uero quod fequitur ec refitrgene qui m fepulcbnreranc. Iam ec li illor
fandtofinqramufiquofbicutuormuencururefcdnneircogrue depucabie y :quodad''
tunxtc:eclecabunt; omnerq fimt m cerra. H-oren( q abrte eft:famcari[[ire. Saitate
loco ifto (morcalicace recTiflime accipimuf Ea nanq; eft pleniflima ranicaOque non
reFicicuralimenctfcanqquotidianifmedicamencir.Icemdedieiudiciirpemdanrpuf
boniOdemde terrenf maloOidePropbeca fic [oqt;. Hec dicic dnf.Ecce ego dectmabo
m eofucflumen paciOec ut correnfinundanrgloriam genciii.FiIii eo^ fup bumerof

( uero

porcabunc': ec fuo genua confbUbunmr. Queadmodti ft que macer coToIet; :tca ego

uof confolabonec tn Hterufale cdrolabtmmi. Ec utdebtctf ec gaudebic cor ueferut™

ec offauefcrd uc berba exortenct.Ec cognofcet' manufdfii colectbufeuxc cdmmabit;

concumacibunEcce.n.ucignirdfirueniec:eCuccepe(carcurrufeiunreddereinindtg/

nacide umdicta:ec uafctcione m flamma ignif In igne.n.dntiudicabit: omtrcerra:

ecingladio eiufommfcaro:mu[ciq: uulneracteruncadfio.In bonozf promtflidefe

declmare dictt uc flumen pactf qct pferto abudancta pacifilliurdebemuracapere: q

maior effe non poffic. Hac utiqi tn f me ngabimunde q tn pcedenct [tbro abundacer

locutt fumuCHoc flume fe m eofdeclmare dtctc:quiburcanca beatttudme pollicec:

uc mtelltgamurin tlliuf f elicicatifregtone que m celif efb:bac flumme omma


factari.

Sedqaecernircorptburpaxmcorrupeidifacqjimorcalitacifuf ifluec^tdeodeclinare

fe dixtc boc flumen: uc de fupiufquodamo etta mfertora pfundac:ec bdmefequalef

A.nge[irreddac.Hieru r a[equoq:non illa:queferutc cu ftliiffutffed Itberam macrem

noftra fcctm A.poftoIu ecernS tncelligamufm celtf ubi poft taboreferitnaif curajfq:

mortaliu confoUbtmur.-canq puuh eturbumertrgentburq: porcaci. R-uderemm nor

etnouoObfadiflimifadiuconirinroIicanobirbeacicudoiIIarurctptetmbiuidebimufK
gaudebtc cor noftru. Nec expreffic qd uidebtmuf Sedgd niftdeti: ucm nobifim/

pleacur promtffum euangelictb beact miido corde qffi tpft deii utdebunt:et omta
tlla

que nunc nd utdemuOcredencef aiit ea pro modulo capacitatif bumane Idge mmuf

q func acq; mcorporabilicer cogicamuf^ Ec uidebtctf tnquic ec gaudebic cor uefrrtt.

Htc credicifibt uidebittf Sed qmdixtc:et gaudebtc cor ueftrum:ne ptttaremurilla

bona Hierufale ad noftrii fpirttu cffimd pcmere: ec offa tnqc ueftra ut berba ejco/

nenCur:ubtrefurredcione corpum ftrmxtc:ueluc qd! non dtxerat reddenf.Neq.n.

cu uidenmuf:fiec:fed cti fuenncfacTra:uidebimur. Na ec de celo nouoac terranoua

lam fupra dixerac:dii ea que (anclif-pmiccuni; m ftne:fepe ac multtformtter dicenc.

Ertc mcjc celit nouti ec cerra noua^ec nd eriic meoref pnorunvnec afcendenc m cor

ipfojc :fed tectcia ec exulcattone iuentgc tn ea.Ecce ego facia Hierufalc


exulcacione

ec populii meii Ieetcia:et exultabo mHientfelg et lecabor i populo meo :ec ulcra no

audiet; tn illauox f lecufec cecera que qde ad tllof carnalef mille anof referre
conlc'.

Locunonef aiic cropice propif Propbectco more mifcenc:uc ad fptricale mcellcctum

tncencio fobna cum quoda uctli ac falubn (abore puentac. Pigricta uero earnalifuel

merudice uel inexercttate tarditarmencif: cdccnca Itttere fupfiaemiW pucat fccriuf

reqrendu.HecdePropbettafuerbifque antetftu lociifcripca func:facifdixerim.In

boc atlc loco undead tlla dtgreffi fumuf: cti dixtffec u offa ueftra^ut berba
exonenc':

uc refurreclrionE quide carntf fed cffi bonoif fe nunc cdmcorare mdfcrarec aduixiP

ec cognofcet; manuf dfii coIceibufeu.Quid eft boc ntft manuf dfii difcfguerif
culcorrf

fiiofa concepconbuf fiufde qburfequecta cdcexefec cdmmabif mqc cdcumacibuf-

StueucaicaliurmterpricreduIif.NecciiccciminabiCifedqueniicdicuntrminaater:

tunc efFicactcer tmplebunc. Ecce entm inqc dfifuc tgmruemec:ec uc cepeftafcurrur


etuf reddere m tndtgnatide utndicta: ec uafcactone tn f [amma tgntf In tgne enf
flSi
ludtcabit; omnif terra:et m gladio auf omnifcaro:mulciq: uulneraci eriic a dommo:
ftue igne.ftue cepeftare: ftue gladto: pena ludictt ftgntficac: qfiqdem tpfum dnrn
dicit
efIeueneurum:profeclroeid5quiburpena[irericeiuraduentuf.Currufueroeiufqiii
pluraliter dtcTrt func:angeltca mtniftena non mcduentencer acciptmuf Qyod autem
ait omnem terram ec omnem carne tn eturtgne ec m gladio tudicart: noneciam brc
fpintalef mcelligamuf ec fanclioC fed cerrenof arqi carnalefde quibufdtcTrum eft
:qui

11 12 13 14 15

tj^^™t^^™t^^^P

26 27 28 29 30 31 32

2X

terrena fapmnpec fape fccfm carne.morfertiec c|[eromnino caro appellancur a dno=


ubi dicicmd pmanebic rpincurmeurm boiburifhfiqffi caro func. Quod uero bic po/
ficued^mulauuInerdaeruncadfiorifcouuInereFiecmorrrecuda.PocercquidamK
ignirec gUdmrec uu[nur m bono accipi. Nam ec ignem dfiruelle fe dixic miccere m
mundu^ecuirerunciItiriinguediuerreuelucigninqndouenicrpiricur&amp;ndruOecno
uem mqc dnfidg pacem mictere in terra:fed g[adiu--ec rermonem dei dicic fcripcura
gladiu bir&lt;icucu:ppcer aciem gemma cefcamencoru duunreun cancico cancicorum
cancare Te diac fandbt e:clefia uulneraca:ue[uc amonrimpecu fagitcaca. Sed bic cii
[egimurue[audimuru!coremdfimefreuenturu:queadmodumbecince![igendarmc
clarii eft. Demde breuiter eifcomeoranrqui p boc mdicium coTumunCfub Figura
ciboru m [ege ueten uetiroic a qbuffe no abftinueruDpcccacorerimpiofq; figmficar:
recapiculac graciam ab inicio noui ceftamenn:ex pnmo faluaconr aduencu ufq; ad
ulcimu mdiciii de quo nunc agimufipducenrfmienfq! fcrmone. Narrac nanq; dicere
diim fe uiuere: uc congregec omnergencefieafq; uencurarec uifurareiurglona. Otfif
enimficucdicic ApDftoIurp;ccauerunc:ecegencglonadei.Ecre!icftururedicicfup
eorfigna; que uciq; nurantercredanc m eu &gt;ec emifiurum ex i[!irfa[uatorm
gecerdi/
uerlar ec m [ongmqf mfulafique no audieruc nomen eiufi neq; uideruc eiurgionami
ecannunoacurorglona eiurm gentibufiecaddicurorfracreriftoru qbufloquebaf:
id efb i fidefub deo pacre fracref Lfraelicaru e[ectoru:adducT:urofautem exomibuf
gencibufmunurdeo m lumcncif ec uebiculif. Qiie lumenta ec uebicula bn mtelligut:
adiucona diuma:p;r cuiurq; generir myfteria ue[ angelica ue[ bumana: m fandtam
ciuicacem Hierufalem quenunc m fancTriffidelibureft diffufaperterrarVbiemm
diumituradiuuant;:ibicredunc.ecubi credunt:ibiueniunt Compauit autc illordfif
canq per fimi[itudine:fi!iififrae[:ofFerencibufei fuarbofharcu pfalmifm domo eiuf:
qd"ubiq: lam facic Ecc[efia:ec promifit ab eifleaccepturu fibi racerdoterecleuicar:
qct mbilominur fien nunc uidemuf.Non enim ex genere carnir ec fangumif ficuC
erac pnmu fecund-im ordmem A.aron: fed ficuc oporcebac m ceftamento nououbl
fecundum ordmem MeScbifedecb fummur Sacerdoreft Cbnftufipro cuiufqj merico
quod in eo gracia diuma contulermfacerdocefec leuitarelegrficuc nunc uidemufqui
noniftonommequodfepeaflecunt:mdigni:fedeaquenc&gt; e bomr malifq: comunif
fandtieace penfandifunc Hec cu de ifta que nuc impartic' Ecclefie pfpicuanobirq;
nocifiima dei mireracione dixifiet :promific ec fmerad quorper utcimu tudiciu
faclra
bonorumaloruq;dircretioneueniecur:dicenfperPropbecamue[dedommodicenf
ipfe Propbeca. Qjpmo emmcelumnouumeccerranouacoram me manebic dicic
dommufific ftabicfemen ueftrum ecnomenueftrum-ec enc menfirex menfe:ecfab/
bacum ex fabbaco :ec uemec ommfcaro m confpectu meo adorare me m Hierufalej
dictc dormnuf Ec egrediencur ec uidebuncmembra bommum qui preuancati func
m me. Vermifeorum non monecur:ec lgnifeorum non excinguecur:ecerunc uifui
omnt carni. Ad boc ifte Propbeta cermmamc [ibrumad quod cermmabic: feculum.
Qwdam Qine non mcerpretaci func membra bommunvfed cadauera uirorum:per
cadauera figmficancef feuientem corporum penam. cjuir cadauer mfi caro exaimif
non Toleac nuncupan. i[[a uero animaca erunc corpora. Alioqum nulla pocerunc
fencire tormenca.Niri force quia mortuorum corpora erur:id eft eo2C qui m fecud^
morcem cadenc. ideo etiam non abfurde cadauera dici pofTunc. Vnde eft ec illud:
quod ab eodem IVopbeca lam diclum fupra pofui: cerra uero impiorum cadec. Quif
aucem non mdeac a cadendo efle appellaca cadauera .' Virorum atic pro eo pofuifie

,tc

ttlofincerprecefquod bommum eft.manif-eftum efc. Neq: enim quif q dicturaf eft


preuaricarnceffeminafin itlo fupplicio nonfucuraOfed ex potiore pferctm de quo
femtna fadta efhucerq; fexufacctpicur. Verum quod ad rem maxime pertmet-cum
et m bomf dicirur ueniec ommf caro: quia ex omni genere bommu populuf ille co/
ftabic. Non emm omnef bommef erunt ibi qndo m penifplureferunr: fed uc dicere
ceperamcu ec m bomfcaro ec m mattfmembra uel cadauera nommancur-profecTro
poft refurredttonem carnif cuiuf f idef bif rerum uocabulifomnmo finiacurnttud qct
bom ec malt fuif finibufdirimuncurfucurum effe ludicium dectaratur.

(J Qualtf fucura fic egreffio fcdru ad utdendafpenafmaloif J([C.xx;ii

. ?d quci egredtenf; boni ad uidedafpenafmatoru I Nunqd corpif mocu beacaf


iltaf retidrun fedef ec ad toca penatia perredcun :uc cormeca mato2f cofptciac
/prefencia corporalt.' A.bftr. Sed egredienrur per fciencia.bocemm uerbo
figmficacii
efb eoOqui cruaabunrur excra fucurof Propcer quod ec dommufea toca cenebraf
excenoref uocac:quibufconcranuf efb itte lngrefluf de quo dicicur feruo bono:mcra
in gaudium dommi cui.Nec mati ittic pucant' mgredruc fciancur:fed ad lttof pociuf
ueluc egredi per fcienciam quaeof cognicun func boni:qa id qct excra e:cogmcun
func. Qtit enim erunc m penif quid agacur incufm gaudio dommi mefctenc.qui uero
rrunc m itto gaudio:quid agacur f orif m ittifcenebnf excerionbuf fcienc. Ideo
diclii
eftegredtencur.-quia eofenamqui forifab eiferuncnonuciq: tacebunc. Si eni bec
propbece nondum facfta noffe pocuerunc: per boc q/ erac deuf qncutiuunq: m eoru
morcatiu mencibuf:quomodo immorcatef fan cti lam cunc f acT-a nefcienc;cum deuf
eric omnia m omntbuf? Scabic ergo m i!ta beacicudme fan clorum femen ec nomen.
Semen fcilicecde quo Iobannef aic.Ec femen eiuf in lpfo manec.Nomen uero de
quo nunc per bunc Efaiam dtclrum eft: nomen ecernum dabic eif. Ec cnc eif mcnfif
exmenfe: er fabbacumex fabbaco-tanq Iunaextuna:ecrequiefexrequie:quorum
utruq: ipfi eruc: cu ex bifumbnf uecenbuf cc cempalibufm itta tumina uoua ac fem/
picerna cranfibunc. In penif aucem matorum ec mexcinguibitif ignif ec uiuaciflimif
uermiOab alufacq: alufalicer atq: atiter eft expofituf AIn quippe utruq: ad
corpuf :
alu ucrunq: ad ammam reculerunc :a[u propne ad corpufignem :uerme uero cropice
ad animam.quod credibilmfeffe uidecur. Sed nunc de bac difFerencia non eft buiuf
cemporifdifpucare. De mdicio nanq: utcimo quo fiec direpcio bonorum ec malori-
boc uolumen iplere fufcepimuf;de ipfif uero p mufec penif aliaf diligeciuf
difjferedu e.

/f Qutd propbecauertC Daniel de pfequuct6e

A.ncixpi:ecdeiudiciodeiregnoq:fandloru&lt;[C.XXiii.'

OAntel de boculeimo mdicio fic propbetat; ut Antixpm priuf quoq: uenftiru


effe prenunciec: acq: ad ecernum rcgnum fancftoru fuam narracione pducac.
1 Cu enim uifione propbecica quaccuor beftiaffigmficancefquaccuor regna uidtlKc:
ipfumqr quarcum a quodam rege fuperacum qui Ancicbriftufagnofcicupec poftbcc
ecernum regnum fitu bommif qui tncettigtcur Cbnftuf; borruic mquit fpincuf meuf
ego Daniet m bebetudme mea et utfuf capicif mei concurbabancme.Ec accefli m&lt;Jt
adunum deaftancibuGecuencacemquerebamabeoide bifommtuf. Et dixicmibi
uencatem. Demde qmd ab lllo audieric acq: de omnibuf uf que quefiuic;canq eo fibi

11 12 13 14 15

28 29 30 31 32

r**i

exponence fic taquicur. He beftie quatcuor:magna qccuor fimc regna que furgenc
m cerra: que aufcerenr ec accipienc regnum fanifti alciflimi: et obcinebunc illud
ufcp
m feculum ec ufqi m feculum fecuIorum.Ec quereba inquic dihgencer de beftia qrca:
que differenferac pre omni befW-cerribilifampliufidencer ciuf ferrei:ec unguef eiuf
erei:manducanfec commmuenfec reliqua pediburfuifcocukanOec de cornibufemr
decem que eranc m capiceeiuOec de alcero quod afcendic: ec excuflic de poribufcna
cornua:in quo eranc ocuti ec orioquenrmagna^ec uirureiur maior cecenf Videbam:
ec cornu illud f aciebac bellum cum fkndhf.ee pualebac ad ipfbrdonec uecufturdieir
uenic-ec regnum dedic randhralciflimi.Eccempurperuenicecregnumobcrnuerunc
fanch. Hoc Daniel quefifle fe dixic.demde qd audienc cocmuo fubiungeafec dixic
mqutc id eft i[[e a quo quefierac:refponditec dixit.Beftia quarca quarcum regnum
eric in cerra:quod preuatebicomniburregnifec manducabic.omnem cerram ec co/
culcabic eam ec concidec. Ec decem cornua eiuf dece regeriurgec. Ec poft eorrurgec
aliufqui fuperabic fiurmaliromnerqui ance eum fuerunc:ec crefregef bumibabicxc
uerba aduerruralcidimum [oquecur--ec fknctorafciflmu c6cerec:ec fufpicabie' mucare
cempora ec [egenrec dabicur m manu eiururq; ad tepufet cempora:ec dimidiii cjjiG
ec ludicium fedebic: ec pnncipacum remouebic ad excermmandum ec perdendum
urcp m f-mem: ec regnum ec poceftarec magnicudo regum qui fub omm celo func eft
daca fandhraltifiimi.Ec regnum eiufregnum fempicernum:ee omefpnnapacuripfi
feruienc ec obedienc.Huc ufqi mquic fimffermomf Ego Dame[: mulcfi cogicacioef
mee concurbabanc me ec forma mea immucaca eft fuper me:ec uerbu m corde meo
conferuaui- Quaccuor i[[a regna expofiierfic qmda: Aflynorfi: PerfaipMacedonti
ec R.omanorum. Qua uero conuemecer id fecermc-qui nofle defideranc prefbycen
leganc Hteron/mi librumm Danielem.fkcirerudicediugencerq; c6fcnpcu.A.ntixpi
tamen aduerfiirEcdefiam feuiflimum regnunvfed exiguo ceponffpacio fubftinedfi:
doneculcimo dei ludicio rcgnfi accipianc fandh fempicernum :qui ue[ dormitanrbec
legic:dubitare non finitur-Tempurquippe ec cempora ec dimidium cemponOunum
annum efle et duorec dimidium:ac per boc crerannorec femiflem:eciS numero dieic
poftenuf pofico di[ucefcic:a[iqfi m fcnpcunrac mefium numero dedaracur. Videnct
enim cempora mdefmice bic dicTa [ingua Lacina: fed per dualem numerum dicTra
func :quem Lacini non babenc. Sicut afit Greci .ica bunc dicunt?babere ecHebrei.
Sic ergo dicta func cempora:ranq dicerent: duo cempora. Vereri me fane faceor:ne
m decem regibufquor canij decem bomtnefuidecur muencurur Ancicbnftuf f orce
fallamur :acq: ica ille inopmamraduemacmon exifteciburtoc regibuf in orbe R-o/
mano. Quid enim fi numero ifto denario uniuerficarregum fignificaca e:polt quof
i[[euencurureft:ricucmi[[enariocecenario:fepcenario:fignifica(;p[eruq:uniuerfitar:
ec alufacq; alnf numerirquornuic c6memorare no eft necefie.'A[io [oco ide Damel.
Ec enc mquic cempurcnbuIationiOquabrnon ftuc ex quo genrnacaeft fiip cerram
ufqi ad cempurillud. Ec m cempore i!lo fkiuabicur populuf cuuOomnif qui inuencuf
fueric fcnpcur m [ibro uice. Ec mulci dormiencium m cerre aggere exurgenc.bi m
uitam ecernam ec bi m opprobnum ec m confufionem ecernam. Ec mcelligentef
fulgebunc ficuc clancaffirmamenti:ec mulci ex mftif ficuc ftellemrecula. Ecadbuc
illi fencencie euangelice eft [ocurille limilhmuOde refurrecTione dumcaxac corpoif
morcuoif Na qa illic didci func ee in monumecif ipfi bicdormiecerm cerreaggere:
uel ficuc alu mcerprecaci func m puluerecerre. Ecficuc ibi procedenc didhim euca
bic exurgenc. Sicuc ibi qui bona fecemnc m refurrecTionem uite: qui aucem mala

tc

egertic m refurretfhone iudicu:ica ec ifto loco bi in uica ecern5: ec bt m


opprobnti
ec m confufionem ecernam.Non autem diuerfum pucerur: q&gt; cum ibi pofitti fic omf
qui func m monumenciObic non ait propbera omnef fed mulci dormiecium m cerre
aggere. Ponic emm aliqn fcnpcura pro ommbuf mulcof Propterea ec Abrae dicftu
eft . Pacrem multarum gencium pofui ce: cut camen ec alio Loconn femme cuo mquic
benedicencur omnefgencef. De ca[i aucem refurrecl-ionebuic quoq: Damelippbece
pautopofl dicicur. Ec cu uem ec requiefce. A.dbuc enim dief m complecione cofum/
macionif. Ec requiefcef: ec refurgef m force cua m fme dierum.

^jjnpfalmif dauicicifque de fme fecuti buiuf

ecque de nouiffimo dei mdicio ppbecanc'.j[C.XXim.

/T^Ica de nouiflimo mdicio dicuntur m PMmif. fed eorum ptura cranfeucer K


" I ff tri clrim. Hoc camen quod de fme buiuf feculi eft aperctuime duitu ibi
nequaq
f~ fitencio precenbo.In prmcipio cerram cu fundafh domme: ec opera manuu cuarum
V- func celi. Ipft peribunc cu aucem permanebif ec omnef ficuc ueftimencu
uecerafcenc.
ecficuc oporconum mucabifeofec mutabunrurcu auce idem ipfe ef ecanm cui non
deficienc. Quid eft boc: q&gt; Porpbynuf cum piecarem Hebreoif [audarec- q magnuf
ec ueruf ec ipfif nummibuf cembilifabeif colit: deuf Cbnftiaof ob boc arguic max/
ime ftulcicie :eoam ex oraculif deorum litorum: cp ifttim mundti dicunc elTe
picurti .
Ecce m Iiccenfpiecacif bcbreojc dicicur deo quem conf icence canco pbilofopbo
a\&amp;
ipfanummaperborrefcunc:operamanuumcuarumfuncce[i:ipripenbuc.Nunqd
quando celi penbunt- munduf cuiufudem celi fupenor parf eft ec cucior no penbit •
Si bec fencencia Ioui difplicec: cumfut pbibfopbuf bic fcribic ueluc grauionf auto/
ncaciforaculo m Cbnftianorum credulitace culpacur: cur non fimiliter fapientiam
canq ftulcitiam culpac Hebreorunvm quorum Iibnf pitflimif muenitur .' Porro ft m
illa fapiencia ludeorum que Porpbyno tam mulcum p!acec:uc eam deorum quocp
luorum uocibuf predicec :Iegicur celof ei pituroOcur ufcpadeo uana eft tfta
fallacia:
uc m Cbnftianom f ide uel mcer cecera uel pre cecenf deteflent; boc: qj m ea mfiduf
credicur pencuruf:quouciq; nifipereunce celipenrenonpofiunc^Ecin Iittenfqde
facnfique proprie nofcre func: non bebreifnobifq: communef id eft m Euangelicif
et A-poftoIicif Itbrif(egicur:preterit figura buiuf mtidi.legitur
munduftranfit^Iegic:
celum et cerra cranfibunc. Sed puto q&gt; pretent:cranfic:tranfibunc:aliquanco
micmf
dicta func:q peribunc In epilcola quoqi Pecn Apoftoli ubi aqua mundacufg tunc
eracpmfledicTrufeftmunduGratifdarumefbec que mudi parfa coco figmficaca l-
ec quatmufperifle fit dicta: et qui celi repofiti igni referuadi m die mdicii et
pdicidif
bommum impiorum. Et m eo quod paulopoft aic ueniec dief dommi ucfunn quo
celi magno impecu cranfcurrenc. elemenca aucem ardencia refoluencur: ec cerraxc
que in tpfa func opera exurentur. A.c demde fubiecic biromnibufpereuntibufqualef
nofee oporcec.Poflunc llli celi mcelligi picuruquofdixic repoficofigm rcferuadof:
ec ea arfura accipi elemca:que m bac unapce mtidi fubfiftuc procellofa ec
turbuleta:
i q eofde celofdixic eg repoficoOfaiuif illiffupioribuf ec i fua ttegntace
manccibuO
m quojc Firmamco funt fidera coftituta.Na' ee illud qd" fcripcu efl:ftel[af de celo
ti
cafuraOppcerqctpocmuItoprobabiliufeealiterftelligiimagifoftedieillofcelofee
manliiroO ft cfi ftelle mde (unc cafure.uel cti troptca fic [ocuno qct eft
credibitiuOuei
m ifto uno celo fucurti fic uciq; mirabiliufq nunc fic. Vnde ec il[a uirgiliana.

mci

ScelU facem ducenfmulca cum fuce cucurrit:

et tdeo fe condtdtc filua. Hoc aucem quod de Pfalmo commemoraut nullum celorS
uidecur reImquere:quod pencurum ef(e non dixerir. Vbl enim dicirur opa manuu
cuarum func celtapft penbuncig nullum eorum ab opere dei: ram nullum eorum a
perdicione fecemicur. Non enim dignabuncur de Apoftolt Petri locutione que ue/
bemencer oderunt:Hebreorum defendere ptetate" deoru fuoij: oracudfapprobaca':
ut lalcem ne totuf munduf penturuf effe credacur:fic a coto parfacctptarur m eo qd"
dicTum eft tpfi pertbunc:cum folt celt mfimi pencuri func:queadmodu in Apoftoltca
eptftola illa a toco parfaccipicur: q&gt; diluuio penfTe dtdtufeft mundufqutf fola
eiuf
cum fuif celif parf una perienc. Sed quia boc quod uc dixt non dtgnabuncur ne ue[
Apoftoli Pecrt approbenc fenfum:uel cantum concedanc conf lagratifie noutflime:
quacum dicimufualuiffe diluutu:qut nuilif aquifnullif f Ummirtoru genufbumanu
penre concendunc. R_eftac: ucdicanc: q&gt; propcerea du eorum bebream fapienciam
Uudauerunc:qutatftum plalmum non legeranc.In pfalmo eciam qdragefimonono
de ludicio dei nouiHimo icelligicur dtclrutn, DeufmamFefte uenterdeuf nofter ec n6
fiIebic.tgnifinconlpecTrueiufardebic:ecincircuicu eiuftempeftafualida. AduocabiC
celum defurfum:et cerram difcernerepopuIumluum.CongregareiUt fanctofetufcj
dtfponunc ceftamencum eiuffuper facnficia.Hoc nofde dommo noftro lefu Xpo
intelligimufquem de celo fperamuf effe uencurum ad utuofec mortuof tudtcandof.
Manifeftufenim uentec tncer tuftof ec mtuftof tudicacurufiurte:qui pnufuentc oc/
culcufabmiuftifiudicandufmtufte.lpfeinquam manifeftufuenteFS/ no filebic:td e
m uoce tudicifeuidenfapparebic qut prtufcum uemflec occultufance tudicem filutC:
quando ftcuc outfad tmmolandum ducftufeft:ec ficut agnuf coram condence fe fuic
(ine uoce.Quemadmodum de illo per Efaiam legtmuf propbecatunvet mEuagelio
utdemuf tmpIetum.De tgne uero et cempeftate cum tn Efaia propbeca cale altqutd
tractaremuf quomodo edenc bec tncelligendaiiam diximuf Quod uero dicTum eft
aduocabic celum lurfumiquontam tufti et fancti recfte cclum appellancur.ntmtrum
boc eft quod aic ApoftoIuOlimuI cum tlltf raptemur tn nubibuf obuiam Cbrtfto m
aera. Nam fecundum lictere fuperfictem quomodo furfum aduocacur ce!tt: qft poflic
efle mfi furfum ■ Quod aucem adtuncTum eft: ec cerram difcernere pppulum luum.fi
cancummodo fubaudtacur aduocabitud efl aduocabit terram: nec fubaudiaf; furfum
buncuideturbaberefenfumfancTrum:recT"um:fide[em:ucce[umince|[igacurineif:
qut cum tllo func tudtcaturt:cerram tn eif qut tudtcandi lunc.uc aduocabtc celu
furffi
non bic mcelltgamuf raptec tn aerea:fed m ludtciariaffedef ertgec. Poteft ec tllud
tn/
ceUtgi aduocabtc celum furfum:aduocabic angelofm fupermfec exceliif loctfcii qbuf
defcendac ad tudtctum faciendum.aduocabtc ec cerram td eft bominef tn cerra uctcp
ludtcandof St aucem ucrunq: fubaudiendumeftcumdtcicur:ectcrram:td eft aduo/
cabtc ec furlum uc tfte (ic fenfuf. Aduocabtc celum fitrfum ; et cerram aduocabic
furfu:
ntbil meltufextftimo tntelligi q bommefqut rapientur obuiam Cbrifto m aera:fed
celum dtcTum propcer animaf cerram propcer corpora. Dtfcernere porro populum
fuum:quod eft ntft per tudicium fepararebonof a maltfcanq ouef ab bedtPDemde
conuerfto fermonifad angeloffacia eftcongregace tlli tuftof etuf ProfecTo enim p
angelicu mintlceriu canca ref peragenda eft. Siaucem quenmufquofiuftofei con/
gregacun funcangeli:qui dilponuc mqutc eiufceftamencum luper facnficia.bec efc
ommf utca tuftorum: dtfponere det ceftamScum fuper facrif icia. Auc enim opera mt/
fertcordte func fuper facrtf icta td eft facrtf ictif preponenda tuxca lencencia
dei dtcecif.

mifericordia uolo plufq facrificiunvaue fi fuper facnficia m lacnFiciifice[[ign;


didlu!
quomodo fuper terram Fieri dtcitur :quod utiq: Fic m terra. Profedto ipfa opera mi/
fencordie func facnficia quibuf deo placecunficuc m Iibrodeamo bumf operif me
difleruifle lam remmifcor. in quibuf operibuf difponunc mfti tefcamentum dei. Quia
prapcer promiflionefque nouo eiufceftamenco concinentur:bec Factunc. Vndeco/
gregacif fibi lufhf fuif ec ad fuS dexcera cofcicucufnomflimoutiq; mdicio dicTruruf
eftCbnfcur.Vemcebenedidli pacrifmei^porfideceparacuuobifregnuaccifcicuccie
mundi. Bfunui enf ec dedtftif mibi maducarc. ec cecera : que ibi proFerunt; de
bonorti
operibuf bomf:ee eorum premuf fempieernifper fentenctam ulcimam mdicancif.

(]T5e propbecia Malacbie:qua dei ludiciu ulctmu declaratt^ _


et quojf dtcit; p purif icaconafpenaf facieda mudatio. ftCxxVi

yf\ R.opbetaMaIacbiel.fiueMa[acbiarquietange[urdicn:ufefc:quietiaEfdraf
^^J facerdof cuiuf alia m canone func fcnpca recepca ab aliquibuf credicur.Nam
fatitto banc bebreof opimone efle dicic Hierony mufiudiciii nouiflimu ppbecamc
dicenf Ecceuemtdicicdominufommpocenf ecqmf fuftmebicdiemintroicufeiuf?
Auc qutf ferre potent ut afpiciat eum .' Quia ipfe mgreditur quafi ignif
conflacoru'-
ec quafi berba lauancium. Ec fedebic conf [anfec emudanf ficucauru ec ficuc argeci:
ec emundabic fihof Leui.Ec fundet eof ficuc aurum et argencum :ec erunc dommo
boftiaf offerencef m lufticta. E c placebtc deo facnficium Iuda ec Hierufalem ficuc
diebufpnftimf ec ficuc amfprionbuf Ecaccedaad uofin iudicio:ec ero teftifuelox
fuper maleficofec fuper adulterofec fuper eof qui mranc m nomme meo medacicen
quifraudencmercedemmercenano.-ec oppnmuncpcrpocenciamuiduaf:etpcuciuc
pupillofec peruercuncaduene iudicium:ec qui me non timenc: dicic drifommpotenf.
Qitomam ego dommuffum deufueflxret non mutor. Ex nf que dicTa funt:mdec \
euidenttufapparerean illo mdicio quafdam quorundam purgaconafpenaf fucuraC
Vbi enim dicicur:quif fuftmebit diem mcrottuf ciufauc quifferre poterit :uc
afpitiac
eum :quia ipfe mgredietur quafi tgnif conf Iatoru:et quafi bcrba lauantiu : Si
fedebtc
conf lanf ec emundanfficuc auru :ec ficuc argencu.-ec emundabit fikof Leuret fiidee
eof ficuc aurum ec argencum:quid aliud incelbgendum eft !Diac tale aliqd etEfaiaf!
Lauabit dommuffordef filiorum et filiajf fyon-ei: fanguinem emundabic de medid
eorum fpintu mdiciuec fpintu combuftionif.Nifi Forte fic eof dicedum eft emiidari
a fordibuf ec eliquan quodammodo.-cum ab eif mali per penale ludicium feparant:,
uc illorum fegregacio atq: damnatio purgacio fic iftorum. quia fme calm decetero
commixcioneuiclruri funt. Sed cii dicic:ec emundabic Filiof Leui.-ec fundec
eofficuc
aurum ec argentfrec erunt dommo offerencefboftiafm iufcicia.ec placebic dontino
facrificium Iuda:ec Hierufalenvuciq: oflrendic eof ipfof qut emundabuntur.-deinde'
in lacnficuf lufticie efle domino placicurofac per boc ipfi a fuaimuflicia
mudabunt;
m qua domino boftiedifp!icebanc:porro m plena perFedraq: tufticia cum mundatii
fuennt ipfi erunt. Quid emm accepauf deo ta[efofferuc:g feipfof? Veif ifta queftid
depurgacorufpemOuc diligenciufpercradcetur m cempufaliud differenda g.Filiof
aucem Leui.ec Iudam ec Hierufalemnpfam dei Ecclefiam debemufaccipere.ee nci
ex Hebreifcancum:fed ex alnfeciam gencibufcongregatammec talem qualtf nunc
efbubt fi dixenmuPquia peccacii non babemufmofipfof feducimufec uencafi nobif
non eft.fed qualif cunc enc ueluc aera per uenci[acionem:ita per mdiaum purgaca

&amp;c

nouiffimum.eirquocj igne mundatirqburcabrmundacio neceffana eft:.ta ut nuHuf


ommno fic qui CcnF.cium offerat pro peccacirfinfi Omefemm q fic offeruc: pfecTro
tn peccacirrunc:pro quiburdimiccendirofferunc.-ut cum obculennc.-accepcumq. deo
rueric.-cunc dimictantur. r*»™2 u«i

&lt;Lpe Sacnficurque fandci offerenc deo fic placicurarquo md m


dieburpfbmirec anmrprioriburplacuerunc. CCocxvi.

\ Ij !en I Tf uce ' n deurofccndere ciuirare fua:cunc m ifta confiiecudme n6


FuturS:
W\dixic hliofLeui obUmrorbofharm lufticia. Non ergo m peccaco.-ac per boc
non p peccaco. Vnde mcellig, poceft m eo qct fecucur adulxic :acq; aic: Ec pUcebic
atio wcnhciu luda ec Herulale ficuc dieburpnftimnec ficuc anmrponbufifruftra
lucieollibilecundulegemuecerirteftamencnracnFiciorumruorumpreceritacepora
polucen.Non enim cunc in lufticia fed m peccacirboftiarofferebanc:qn p peccanr
precipueac primiturofferebanc:urq!adeo uc Sacerdoripre quem debemuruciq: cre/
derececenr Fuiffe lufcrorem: fecundum dei mandacum folec pro fiur offerrepeccac t r
primu^deinde pro populi. Quapropcer exponere noroportec quom6 fic acctpiedti:
quod dicTrum efbficuc dieburpriftimret ficuc annirpnoribufiForcaffir eni cempur
illud comemorac: quo pmi bommer m paradifo fuerut. Tunc emm puri acq: icegn
ab omm Tordeac Ubepeccaci:feipfordeo mundiffimar boftiafiofferebant.Cereru ex
quo comifTe puaricact6ircaufa mdedimifjfifimc.acq; m eifibumana nacura damnaca
elbexcepco uno mediacore ec poft Uuacrum regeneraciomrquiburq: adbuc puulifi
nemo mundura forde ficuc fcnprum efbnec infanfcuiurefc uita umurdiei fiip cerra.
Qyod (i refipondecur eoreuam mento dici poffe offerre boftiar m iufttcta:q offeriit
tn fideuuftureni ex fideuiuirquirreipfum feducac:fi dixeric fe non baberepeccaru:

'n c "rr" 1 d ' CaC q " ia CX f ' de UIUlC ' nun&lt; 5 uld A^curufeft: qut(pi,i
buiur fidei cepuf
illi fira efTe coequandum:quando igne ludicu nouiflimi mundabuncur qm offerunc
boftia m mfcicia . Kc per boc:quomam poft talem mundacionem nullum peccacum
luftoTbabiturorefrecredendum ettprofedco illud tempufquancum attmetad non
babere peccacum : nulli cempon comparandu cft: mfi quando pnmi boiefin paradifo
ance preuancationem mnocenciflima feficiraceuixerunc. K_ecte itaq: mtelligic' boc
fignacum efle: cum dictum eft:ficuc dieburpriftmtfiee ficuc anmr pnoribufi Nam ec
perEfaiam pofteaq celum nouum ec cerra noua promifla eft uncer cecera que ibi de
fanctorum beacicudme per allegonaret enygmata exequicur:quiburexpoficionem
congruam reddere norprobibuit uitande longicudmircura.-fecudum diefmqc [igm
uice eruncdierpopuli met.Quiraucemracrarticceraratttgtcetignorat ubi deurpla/
cauent Iignum uite:a cuiurcibo feperatirillir bommiburquando fiia eofide paracifo
eiecie imquicafieidem Iigno circupofica eft ignea cerribilifcp cuftodia ! Quod fi
qutrq
tUofdtettigm uice quorcommemorauic Efatarpropbeca: lftorq nunc agunt'Ecclefie
CbriftidierefTeconcenditMprumq! Cbnfcum Iignum uice propbetice dicT:um:qa ipe
eft (apiencta dei:de qua Salomon ait:Iignum uice eft omniburamplertencibufieam:
nec annoregifle altquofin paradifo illorpnmorbommerunde tam cico eiecT:i fiinc:
uc nullum ibi gignerenc fiIium:ecideo no poffe illud eempurmtelliginn eo q. didcu
efhficuc diebufipnftinirec ficut anmrprionbufiiftam pretereo queftionem ne cogar
quod prolixum eft cuncfta difiuceremc aliquid borum mamFefta uencarcoFirmec.
Video quippe alcerum (enfiimme dierpnftinoretannorpriorercarnaliu facnFicioif
nobiF pro magno munere per propbecam credamur fuifie promifTofi Hoftie nanq;

lUeuecmftegifqucdepecoribufimmacuUctrdcrineulIoprrufuicioiubeba^offerri:
figntficabanc bomineffiinc!tofqualif folufinuentufeft Xpffme ullo ommo peccato.
Promde quta poft tudicium cum Fuermc ettam igne mundati: q emfmodi mudaticie
func dignixt m omnibuf fancftifnuUum mueniecur omnmo peccatu :atq: tca feipfof
offerec in iufttcia:uc ta[ef boftte omntmodo imacuUce ac fme ullo uicio finc fucure
erunc proFecto ficuc diebuf priftinifec ficuc annifpnonbuf quando m umbra buiuf
rei fucure mundiffime boftie off erebanf. Hec erir naq: mudicia cunc m immortah
carne ac mence fandcorti :que ftgurabac m i[UrCi corptbuf beftid2t. Deinde propter
eof q no mundattoe fed danactoe func digni:ec acceda mqc ad uof in mdiciu^ec ero
certifueloxfupmaleficofetfupadulterofietcecera.qbufdanabilibufenumerdcifcri/
mibuf addidic : qm ego dfif deuf uefter et no mutor. Tanq dtcerec:cu uof mucduerte
m decenufculpa ueftra:ec in meliufgratia mea:ego non mutor. Teftem uero fe dicic
fururii: qa in luduio fuo no indigec ceftibuf. Euq: ue[oce:fiue qa repJre uencumfg:
entq: ludictCi ipfo mopinaco eiuf aduencu ce[ernmu: qd* tardtffimCi putabat: ftue
qa
ipfaf coutncec fine uIU fermoif plixicace:c6fcietiaf. In cogtcaciotbuf eni ficuc
fcriptti
eft impu mterrogauo enc.Ec &amp;pofto[uf:cogtcati6ibuf inqc accufancibufue[ etiam
excufancibufm die q tudicabic deuf botnu occulca fcctm EuangeliCi meii p Iefum
Xpm.Ecta fic ergo dnfFucuruficelligedufeft ceftif ue[ox:cCi fme mora reuocacuruf
£ m meorta unde coumcat.-pumatq: cofciencta.

4JPe feparatione bonorum^ec malorumjper quam


nouiflimt ludicit difcrecto decUracurtlLC.xxvii.

Llud etiSqcTaltudageTinocTrauodecimo [ibroextftoppbeta pofuradtudtctCi


.noutffimCi ptmeeubi att.Eruc mibi dictc dfif offiipotenf m dte m q ego facia tn
acqficione:ece[tga eofficucelegit bomoFiItCi fuCi q feruic et Eccouercar ec
utdebictf
qd iit tntertuflCi etmiuftu-et inter ferutente deo et eu q no ferutc et. Quia ecce
dief
uentc ardenf ficuc clibanufiec coburec eof. Ec omf ertic aliemgene ecuniuerfi q fa/
ctut mtqtate fttpuUec fuccedec eofdieruenienOdtcit diifomnipoceP et no relmquet:
etf radtx neqi ramuf Et ortet; uobtfq cimcttfnome meCi fo[ mfticie: ec fanicafm
pSmf
etuf et egrediemi et faltetifficuc utculi de utnculifreUxdcrec coculcabitif tniquoO
&amp;
erCic fub pedibuf ueftnf ctnifdtcic dfif omipotef Hec diftancta premto^f acq:
pondetf
ue[ penarum tutof dtrtmenfab imuftifique fub tfto fole:tn buiufutte uanttate non
cerntt;:qnfub ttlo foleiurticieintUtufutce mamfelcdtionecUrebic?TuncproFecT:o
ertc tudtctCi q[e nunq fuic.

(jDe [ege Moyfi fpiritduter inteUigenda ne tn danaMta


murmura carnaltffenfuftncurrat. (Eocxviu.

{l~^\ VoduerofubiungiCidemPropBetd:memencote[egifMoyfiferat meiquam


V^ ^madaut et tn oreb ad omne ifraeLpcepca ec ludtcta: opporame comeorac poft
boc decUratu tam magnii f uturu tnter obferuacoref [egifconcempcorefq: dtfcrimcn:
fimu[ ecta uc dtfcant [egem fptritaltter tnteUtgere: ec tnueniac m ea Cbriftu: per
quem
tudtcem eft factenda incer bonofet malofipfa difcrecio.Non.n.fruftra tde dommuf
aic Iudeif:fi crederecif Moyft crederettf ec mibi.De me entm t[le fcnpfic.
Carnaltcer
qutppeacctpiedo [egem : ec eiufpromiffa terrena rerum celeftiCi effe figura
nefciecefi
m i[[a murmura corruerunt ut dtcere auderec:uanufeft qm deo feruit. Et qd dpltufi
quta cuftodiutmufmandaca etuf et quia fuppbcef ambulauimuf ance factem domtnt

,*?*-
omnipocencif?Ec nuc norbeacordicimufatienorxc edtficanc' omefg faciuc ftgcace.
Quibureoru uerbtfquodamodoPropbeca copuirureft nouinimupnficiare mdiciu.-
ubi inad nec Falfo ralcem fmc beact: fed apctnSme appareanc miferrinmer boni nuIU
cempalt falce mireria Uborenrfed clara ac femptcerna bcarirudine pfruanc'.Dixerac
gppeiftoic calia queda uerba:ecia rupiurdicenciu ommr g malii facic:bonuf eft m
confpeclru dtu: ec calefet placenc. r\.d bec tnq cocra diim murmura puenerunc:Iegem
Moyfi accipiendo carnalicer. Vnde cc ille in Pfalmo reptuagefimofecudo pene coV
mocor dicic fuifTe pedef fuofec effuror grefluf fuor uciq: m Upfunvquia zeUmc m
peccacortbufpace peccacorii mcuenOicaur icerceccradtcerec. Qiiomodo rciurcdeuf:
ec li eft rciencia m alctfTimo ^ Dicerec eciam munqd uane lufVificam cor meumtec
laui
mcer mnocencef manufmeaf. Vcaucem foluerec bac difficilltma queftionem:quefic
cum boni uidencur e» mifen:ecfeIicefma[i:boc ingc labor eft ance me:donec mcrem
in fancfcuanu dei: ec mcelligam in nouiflima.In nouifTimo qppe ludicio no fic eric:
lcd apra iniquotc mirena:ec aperca felicicace tuftoriHoge g niic e aliud
apparebic ;

(TDe aduencu Helie ance ludicium cuiurpdican6e fcrrpcu raic


fecreca referance ludei conuercencur ad Cbriftu. &lt;[Cxxix.

/ j Vmaucemammonuiflececmemimfleclegif Moyfi:quoniampreutdebaceor
^^_lmu[co adbuc cempore non eam rpincalicer ficuc oporcuerac accepcuroOcon'
Cinuofubtecic. Ecce ego uobirmiccam Helia Tberbicen anq uemac dierdm magnu^
ec il[urtrif:qui conuercec cor pacnfad filium:ec cor bomimfad proximum ^uum; ne
force uenienrpercucia cerram penicuf Per bucHelia magnu mirabiIeq:Propbeca:
expofica ftbi lege ulcimo cpe:ance tudiciu Iudeor in Xpm ueri id eft m Cbnftum
noftru effe credirurof celeberrtmu eft m fermoiburcorpiburqifideliu.Ipfequtppe
ance aduencii ludicif Saluaconfnon lmmenco fperacur effe uencuruf qui ecia nunc
uiuere non immenco credicur.Curru nanq: lgneo rapcureft de rebufbumanrfquod
euidenuflime fancfta fcripcura ceftacur. Cu ueneric ergo exponfdo [ege fpiriraltcer
quam nunc ludei carnaliccr fapiunc: c6uercec cor pacri^ ad f iliti :id eft cor
pacrum
ad fdiof SmguUrem qppe pro numero pturah incerpceftxx.pofueriic.Ece fenfuf:
uc fifu eciam fic mcelliganc [egem id eft ludei.queadmodu eam pacrermcellexeriic
id eft Propbece;m qbuf erac ec tpie Moyfef Sic enimcorpacrticouerrecuradnliof:
cum mcelligencia pacru pducet; ad mcelligencia' filioru-ec cor filioif ad pacref
eoif :
dum m id qct fenferuc i[li:confenciancec ifti. Vbi ec.Ixx.dcxeruc:ec cor bommir ad
pximii fuu. Suc.n.mcerfe ualde proximi pacrefecfiln. Qiiaq m uerbiflxx.mccr/
precu q ppbeciceruncincerprecacrpocaliurrenuifideq: lecftionic6gruenf tnueniri:
ucmcelligac Heliarcor dei pacrtrcouerfururad f iltiuedocrndo q&gt; pacer diligac
filiii:
uc ec Iudei quem pnufoderanc:eundem diltganc:q nofter eft Cbnfturiudeifenim
nunc auerfiim cor babec deufa Cbrifto noftro:quia non pucanc eu deum eflemeqi
deifilium.Eifergo cunc cor eiufc6uercet: ad f iliiiicum ipfi couerfo corde
dtdtcermc
dilecftionem pacrifm f iltu. Quod uero feqc :ec cor bo minirad proximum fuii :id
eft
conuercecHeliafcor bomimrad proximumfuu:qd meltufincelligifqcorbominir
ad bomtnem Cbnftum -'Cum.n.fic in forma dei deuf nofterformam ferui acctpienf:
effe ecta dignacufe nofter J&gt;ximuf Hec ergo f aciecHeliafne force inqc uenia ec
p/
cucial cerra' peituf Terra fuc.n.q cerrena rapiuc:ficucludeicarna[efufci! niic:ex
qua
uicio cocra deu murmura i[U ueneruc.ga mali ei placectec uanufe g deo ferutc.
iC

ILQuod m [ibriruecerifteftameti cu deuflegifiudicacurufinon


emdenter 3Cpi pfona moftret; :fed ex qbufda reftimonfubi dftf
deuf [ogcurapparedc n6 dubie qct ipfe fic Cbrtfcuf, (LGxxx.

Vlca alia func fcripcurarum dminaru teftimonia de nouiflimo mdicio dei ;que
i . C omnia colligam mmif longu enc.facifergo fic: q&gt; ec nouifecueceribufliccenf
( lacrif boc prenunciacu efle probauimufp Xpm fucurii effe iudicium:id eft ludicem
Cbnfcum de ce!o effe uencurumon cam uecenbufq nouifeuidencer exprefium. pp '
terea quia cu ibi dicit: dnf deufee uecurufiuel dnm deti dicic' ee ueruic :no
cofequecer
incelligit; Cbnftuf dnfeni deuf ec pacer e:et f iliuf ec fpintuf fanclrufi Ncq: boc
camc
mceftarum. nof relinquere oporcec. Pnmo icacf demonftrandu eft quemadmodum
IefufCbnrtufcanq drif deufloquat; m propbecicif Iibnf et cn IefufCbrifrufeuidcrer
appareac^uc 8i qfi non lic apparec:ec cn ad dlud ultimu ludiciu dominuf deufdtcic-'
effe uecurufipofiie IefufJX.pfinceIligi.Eft locufapudEfaia Propbera: ci boc quod
dico euidencer oftendic.Deuf.n.p Propbeca :audi meinqc Iacob^ec ifrael quem ego
uoco Ego fum pmuf: ec ego m lempiternu :manuf mea fundauic rerram: ec dextera
mea celum hrmauir. Vocabo eof ec ftabunc fimul:;e congregabunc omefec audienr.
Quifei r nunciauicbec^DiligenfcefeciuoIuncacecuamfupbab/[o:ie: ucauferrem
femen Cbaldeorum. Eclocucuf fum:ec ego uocaui.adduxi eu cc profjeram fea uia
eiuf Aecedire ad meet audire bec. Non a pncipio m abfcodico locuruf fum:quando
fiebanc lbi eram. Ec ncic dfif deuf mific me : ec fpirirufeiuf N empeipfe eft q
loquebac
ficuc dnfdeufi nec crl icelligeret' I efuf Cbnftuf: nifi addidiffec u nuc dnf
deufmific me:
ec fpincur eiuf Hoc.n. dixic fcctm forma ferui de re fucura:prerenci cpif
urefuerbo:
queadmodu apud eundem Propbeca legic: ficut ouif ad immolandu dudufe. Nd
enim aic ducee: fed pro eo quod futurii erac precenci cpifuerbum pofiuc ec aflidue
rropbecia fic loquit;. Eft ec ahuf [ocufapud Zacbana qui boc euidenrer oftendic:
qj omnipocencem mific ommpocenf. Quifiquenvnifideuf pacerdeumf.Ituni^Natn
ec ica fcnpcum eft. Hec dicic omniporenf Poft gloria mtfic me fuper gecefque fpo/
liaueruncuofquia:q cecigerituof:qfiqrang:tpupiIIamocu[ieiufi Ecceegomferam
manu mea fup eofiec eruc fpolia bifqui feruicranceif: ec cognofcecifquia dominuf
omnipocenf mific me. Eccedicic dnfdeufomntpocenfa dfio omnipocence fe miffum.
Qinf bic audeac ince[[igere nifi Cbnftum [oquencem; fcilicec ouibuf que peneranc
domurifraeI.'A.icnanq;inEuage[io:n6fummiffufnifiadouefqueperierucdomuf
Ifi-acl. quafbic compauic pupille oculi dei: propcer excellertffimu
diiecfcoifdfFecTtii
cx quo genere ouiu etia ipfi ^poftoli f uerunc: fed poft gloriam uciq:
refurrecTiontf
fue. queanceq fierec aic Euangeltfta Iobannefinodum erar fpinrufdarufiqa lefuf
nodufuerarglorificacufeciamrupgcncermiflufeftinApoftolirruifacficimpIecum
eftqiin PfalmoIegicur.Eruefmedecocradiclroibufpopuli c6fhcuefmem capuc
genciu.VcqfpoIiauerdclfraelitafqbufq! Ifraeliceferuierancqnfurgenbuffubdin:
nonuiciflim eode mo fpoliarenc':fed ipfi fpjlia fierec Ifraelicaru.Hoc.n.Apoftoluf
promiferac dicenfifaaam uofpifcacoref bominum. Ec uni eoru. lam ex boc inquic
bominefenfcapienf. Spoha ergo fierepfed m bonum^tanq erepca uaQ illi forti:fed
forciufalligaco.Icem p eunde Propbecam dommuf loquenf ec enc inquir m die illa
quera m auferre omnef gencef que ueniunc co ntra Hierufalem i er effundam fuper
domii Dauid et fup babitacoref Hierufalem fpiritu grane et mifericordie:et afpiciet
ad me:pro eo g&gt; inlulcauerunciec plangenc fuper eo plancTum qfi fup canfiimum:K

^-

dolebunc dolore quafi fup umgenicu. Nunqd nifi dei eft auf erre omef geref imiicaf
GmcTteciuicacif Hierufalem:que ueniunc cocra eanvid eft cocrane fnuc ei? Vel ficuc
alu funcmcerpreraci uemuc fup ea:id eft uc eam fibi fubnciac.auc fup domii Dauid
eflfundere ec fup babicacorcf eiufde ciuicauf fpiritu gracie ec mifencordie. Hoc
ucicp
dei eft :ec ex pfona dei dicit; p Propbeca: ec cfi buc deu cam magna ec ca diuma
faci/
ence feipfu Xpfadiugendo ofic acq: dicgdo. Ec afpiciec ad me pro eo 9 ifulcaueruc:
ec plagenc fup eo plancftfi qfi fup canuimu fiue dilecftu^ec dolebuc dolore qfi
fuper
umgenicu, Pemcebic qppe ludeof in die tlla ecia eof q accepcun func fpiritu gracie
ecmifencordie:9 in eiuf pafli6einfuIcauerucXpo:ciiad eu afpexermc m fua ua/
leftace uenience: euq; efle cognouertnc:que puf bumile m fuif parennbuf illuferunci
quifecipfi parencef eo2f tace iIUufimpiecatifaucTrorefrefurgecefuidebunceum:fed
pumendi la-non adbuc corngendi.No tcaq: boc loco ipi mtelligendi func:ubi dictii
eft ec effunda fup domii Dauid ec fup babicacorefHierufale fpincti gracic ec mife/
ncordie:ec afpicienc ad me pro eo qi mfulcaueruofed cm de illoif ftirpe uemencef: q
p Heliam illo cpe credicurt func. Sed ficut dicimuf Iudeif uofoccidiftirXpm quif
pncefeoif bocfeceruc:(iceciftt fedolebucfeciffequodamo qctfecerucilliexquoru
ftirpe defcendcic. Quauif ergo accepco fpti gracte ec mifencordie la fidelef no
dana/
abcit; cci ipitf pnctbuffuif dolebuc cfi caq ipi fecertc :qd* illi feceriic. N6
tgic' dolebuc
reacu cnmmiffed piecacifaffecTru. Saneubidixeruc.lxx.mcerprecefecafpiciencad
me pro eo q&gt; mfulcauerunc.fic mcerprecatii eft ex Hebreo:ec afpicienc ad me quem
c6fiXerunc. Q110 qdemuerbo euidenctufXpfcrucifixufapparec. Sed illa iiiilcacio
qua.Ixx.ponere maluerunc: etuf untuerfe non defuic paflioni. Nam ecdecenco:ec
aIIigaco : ec adtudicaco:ec opprobno ignominiofe ueftifmducoec fpinif
coronaco:&amp;!
calamo in captce pcuflb :ec irndencer fixtf genibufadoraco:ec cruce fuam porcanct:
ec m Itgno tam pendenci uciqj mfutcauerunc.Promde mcerprecactonc no fequecef
unam:fed ucranqi icigencef cii ec mrulcaueriic ec cofixeriic [egimufplentufuericace
dommicepaflionifagnofctmuf.Cum ergom ;ppbecicif[iccenfad nouiflimu mdtcium
Faciendu deuf legicur effe uencurufec fi ctuf ada diftmcTio n6 ponat':cmm6 p pcer
ipfum tudicium Xpfdebct mceltigi.quia ec fi ipfe pacer iudicabic--p aduencu cfi
fi[n
bomif mdicabic- Na ec ipfe p fiie pfitie manif eftacionc no rudicabic quenq: led
ome
ludiciii dedic filio: qa manifeftabic bomo ludicacuruf ficuc bomo eft
ludicacuf.Quif
eft enim abufde quo icem deuf [oquic' p Efaia fub nomine Iacob ec Ifrae[:de cuiuf
(emme corpufaccepic ?Quod lca fcnpcum eft. Iacob puer meuf fufcipiam ilttMfrael
elecftufmeuf afliimpfic illum antma mea-'dedi Ipincu. meu tn illii :iudicmm gennbuf
proferec. N6 clamabic neqi ceflabicmeqi audtec fortfuox etuf.Catamii quafficu no
concerecec [mum fumiganf no excmguecfed m uencace proferec mdiciu. K_eful/
gebic ec no cofringed :donec ponec in cerra tudiciii-cc in nomme eiufgecef
IperabCic.
InHebreo non legii? Iacob:ec Ifrael:fedquod ibilegit; feruufmeuf ntmirum.Ixx.
incerprecefadmonere uolecefquarenufaccipiedti fic:qa fcilicec propcer forma ferui
eft dicftii m q fe alciflimufbumillimu prebutcupfiuf bommif nom£ ad eii
fignificadti
pofuerunc de ctuufgenere eadem ferui forma fufcepca eft. Dacuf eft m eum fpincuf
fanctufquod columbe fpecte Euangelio cefte monftracu e.Iudiciti gencibuf ficulic:
ga prenuciauit fucurii quod gencibuf erac occutcu.Manfuetudine no clamauicmec
cfim predicandauericate ceflauic.led non eft audtra fonf uox etuOnecaudiet':qdo
qutdeabeifq fonfab eiufcorpe func precifimon ille obcdic.ipfofqi fuofpfecucoref
ludeofqui caUmo quaflaco pdica mcegncacexc Imo fumanci amiffo Iumfe:c6paci

EC;xa&lt;

func.No cocriuicmo exrmxrtrqa pepctc eifq ncidu uenerac eoftudtcare:fed abetf


ludicari. In uencace Cme ludiciupculic: pdiccf eifqn puntedi eenc;fi i fiia
maltgnttate
pfi(teret.R.efulfit 1 moce factef eiuf.i.i orbe fama eiufnec coFracftuf fiue
cotricufe:
qa nec tn (e nec m Ecclefia fua uc effc defifterecrpfecuconbuf ceffic. Et ideo non
effc
Factu : nec Fiec: qd" ttmici eiuf dixeru c.-uel dicuDqii moriec ec pibtt no mc
etuftdonec
po nacin cerra ludiciu-Ecce mantfefcacu eft:qct abfcoditu querebamuf Hoc efc no/
uiRimuiudiciii:qct ponec in cerratcu tpfeuenertcde celo:de quo la uidemuf ipletum
qd" bic ultimu politu eft :ee tn notne etufgencef fperabuc. E&gt;er boc cerce qd"
negari
non potcft.ecia illud credac":qct impudencer negac'.Quif n.fperarer q&gt; ettam
bit:qut
nolunt adbuc credere tn Xpm iam nobtfcu uidec:ec cu negare no poflimc dettbuf
fuifFrendenc :ec cabefcuc .' Qutfmq fperarec genceftn Cbnfti nomme fperaturaf effe:
qfi tenebacMigabaCieedebac': tlludebai: ec crucifigebat': qdo ec tpfi difcipuli
fpem p/
dideruc qua tn illo babere ia ceperanc ?Quod cunc uix unuflacro fperautc m cruce:
nuc fperanc gccef loge Uceqr diffufe.ec nein eternii morianttnpld tn q ille mortuuf
efc cruce fignanrS.NuIlufigu; uelnegac ue[ dubitac:p Iefii Xpm cale qle lftif facnf
Iiccenf pnuntiat; nouifTimu Fucuru efle ludiciumift q eifde [ictenfnefcto qua
lcreduld
animoficace feu cecicace no credicque lam uenrace (iia orbi demonftrauere cerraif .
In lllo itaqr mdicio uel circa tllud ludiciti rbafref futurafefle dtdtcimuf.
HeliaTbef/
bitenrfide Iudeozf rAncixpm pfecutU2f :Xpm iudicaturu:morcu02f refurrecTrione;
bonojf maloif qr direptione: mttdi c6flagractone eiufdeqr renouacione, Que omnia
qdem uencura effe credendu eftrfed quibuf modif ec quo ordme ueniant :magif tunc
docebtc rerii expientia:q nunc ad pfecftu bomu mcelligetia ualec confeq. Exifhrao
tfi eo quo a me comeoraca func ordine effe ucncura.Duo nobifad boc opuf prmecef
reltq func [ibn:uc adiuuace dfio pmifla c6p[eamuf.qu02f pmuferic de malorii fup'
plicufaliufdefeltcicace tufeo2f . In qbufftcuc deufdtcTrauencargumenca refellentur
bumana:que contra predicta ac pmiffa diuma fapiencer fibi mifen reddere uident'!
ec falubnf ftdei nucnmenca ueluc falfa ec ridenda conremnuc. Qui uero fcctm deurn
fapiucromta quemcredtbilia uident bommtbufec cfi fcnpcuriffacrtifqru la uencaf
mulcifmoifaflerca e:cocmec':maximu argumencu cenec uerace dei omipotentia-que
ceroi nullomo bfic m cifpocuirie menciriret poflefacere qd" impoiTibile e mfideli.
&lt;f Aurelit Augufcini Hipponefi Epi de OutcaCe dei Liber.xxw
De ordme dtfputationifqua pnurdifferendum eft de perpecuo
fupplioo danacoif cii diabolorcj deecerna feliacate facTtoifCC-I'

Vm p IeftiXpm dfim noftrii mdicem utuoru ac mortuoruad


debitoffinefambepuenerincciuitatefquarueftunadeiralcera
diabolircmufmodi fic fucuru fuppltciii diabolwec ommum ad eii
pcincciii:in boc Itbro a nobtfqncu ope diuina ualebtmufdtligc/
oufdifpucandu efc. Ideo auc biic cenere ordme malui^uc poftea
difleram de felictcace fcorii qrfi ucnqr cii corpibuferiicrec icredi/
_jbiliufuidec effe in ecermfcruciacibufdurare corpora:q fme ullo
dolore m ecerna beacicudme pmanere. Ac p boc cum illam penam non debere ede
mc-edtbilem demonflraueroradiuuabic me p!unmum:uc mulco faciliufomm carenf
molefcta imorcalicaf corptf tn facTrif fucura credac. Nec a diumtf ordo
ifteabborret
eloquuf ubi aliqfi quide bonorii beacttudo pnufponicrut eft illud q bona fecerunt:

^sj:

m refurrectionSuite:qaut mala egeruntm refurrectioneiudicii. Sed auquando ec


poftenuOuc eft miccec filiuf bominifangelof riioCec cotligenc de regno eiuf omma
fcandaia-et mittent m cammil ignif ardecif illic enc flecufec (tridor dencium.Tunc
mfti fulgcbunc ficuc fol m regno patrif fui.Ec illud-fic lbunc impu m ecernum fup/
pliciumiufti autem m uiram eternam. Et m IVopbecif qct c6meorare [ogu emunc
lUe nunc ifte ordo fi qfinfpiciac inuenu;. Sed ego iftum qua caufa elegenm dixi.

(JSrTponinc corpora m uftione ignifeffe perpecua.t[C.n.

kVid igtt; ofidam nnde conumcancur increducVpofle bumana corpora ammata


^acq : uiuencia non folu nuq morte dinblutfed m ecernoru quoq: lgntu durare
cormencif .' Nolunc eni boc ad omnipocencifnofref erre pocencia:(ed aliquo excpla
perfuaden fibi flagicanc.Quibuffi refpondebimufeeanimaliapfedto corrupcibilia:
quia morca[ia:que tamen m mediifignibufuiuanc.-nonnullu etui genufuermiu m
ealidam aquarum fcatungine repenrpquam feruore nemo impune c6crec"tat:il[of
autem no folu fine utla (ui [efone ibi c^t- fed exera e(\&amp; non po fle: aut
noluc credere
fi oftendcre no ua[emuf:autfi ualuerimuf ruifoculifdemdftrare refipUOfiue p teftef
idoneofedocere:no fatif boc ee ad exemplu rei de qua queftio eft :eadem infiddirate
concendenc. quia bec ammaua nec femper umuc-xc m lUif feruonbuf fine dolonbuf
muuc.fueqppenamre coueniencibufuegecanc^illif no crucianturelemeciC q(i non
mcredibiliuf fic uegecan qua crucian calibuf rebuf M irabile e em in ignibuf dolere
ec came uiuere:fed mirabiliuf m igmbufuiuerewc dofere. Si aute boc credicuncur
nonecillud.

(fKn confequenfficw corporu dolore feqcur carmf intencuf. (LC.m.

^^JjTEdnuHum eft corpufinquiunequoddolerepoffirnecmon poflir.Erunde


f^_V boc fcimufr Nam de corponbuf quifcerruf eft demonum:ucrum m eifdoleic:
J quando feaff!igimagnifcruciacibufconfitencur?Quod ficonfitenc terrenii corpuf
ibudum fcibcecacqjconfpicuum nu[[um effe:acq:ucuno pociufid nomme explicem
nultam efle carnem que dolere poffic monq: non poflic : quid dicicur aliud : mfi
quod
fenfu corponfbominef ec experiencia coUegerunt.' Nullam nanqi carne nifi mor/
talcm fciuc. Ec bec eft coca eorum racio : uc quod experci non func: neqq efle
pofle
arbicrencur.Nam cuiufrationif eft dolorem facere mortif argumencunvcum uice
potiuf iit mdicium i Et fi emm querimuf utrum femper uiuere po fTic :certu m tamen
eft:uiuereomnequoddoIet:doIoremqiomnem nifim reuiuece eflenon pofle. Ne/
cefle eft ergo uc uiuac dolenf. non eft neceffe uc occidac dolor :quia nec corpora
ifta
morcaua ec uciq: montura omnifdolor occidic. Vc aucem dolor ahqfpoflic occidere:
lUa caufa eft:quomam fic eft anima ccmexa buic corpon:uc rummifdoloribufcedac:
,acq: difcedac. Quoniam ec ipfa compago membrorum acq; uicahum fic mfirma eft:
uc eam uidehcec que magnum:uel fummumdolore facic ; non ua[eac fufhnere.Tuc
aucem tali corpore anima ec eo modo connectecur uc illud uincutum ficuc nullA
cemponf [ongicudi ne foluicur: ita nulb dolore rumpacur. Proinde etia fi caro nuc
talif nulla eft:que fenfum dolonfperpeti poflic:morcemqi non poflic: enc tame cuc
talif caro :qualifnunc non eft. Non emm nulla led fempicerna morfenc:quando nec
amma uiuere pocencdeum non babendo: nec dolonbuf corponfcarere monendo.
Pnma morfammam nolencem de corpore pellipfecuda morf amm.1 nolence tenec

.h:

m corps. A.b ucraq: morte commumcer id bdbecur: uc quod non uulc dmma de fuo
corpore pdtiacur. A.rcendtic aucem ifti corradiclroref: nullam nunc e(Te carnem:que
dolorempan pofilic:morcemq: non polfcec nd dCcendunc:Cdtnenaliqd cale elfoqci
corpore maiuflic.Ipfe quippe animufcutufprefencia corpufuiuic:erregic':ai dolore
paci poceft ec mori non poceft. Ecce mueca ref efbque cum fenfum dolorifbdbeaci
immorcalifefeHoc igicur eric cunc etia m corponbuf damnatorum:quod nuc e(Te
fcimu r m animtfommum. Si aucem diligenciuf confideremuP dolor cj dicic corponf
mdgifad ammam percmec. A.mme eni eft dolere: nd corponf:eciam quado ei doledi
cduld exifhc d corpore.cu m eo loco doIec:ubi ledit: corpuf Sicuceni dicimufcorpd
fenciencia ec corpora uiuencia:cum ab anima fic corponf fenfuf ec uita: ita ti
corpa
dicimufdolenciaxum dolor corponf nifi ab anima efle non pofltc. Dolecitdq: dmma
cii corpesm eo euif loco:ubialiqd cdcigic uc doIeac.DoIec ec fola quifin corpore
fic:
cum aliqua caufa eciam muifibilicer criftif e ipla m corpore incolumi-Dolec enim nd
in corpe cdfhtura.Na utiq: dolebacdiuef ille apud mf-erof qfi dicebat:crucior m bac
flama.Corpufauc nec ex aime do[ec:nec animaru fme aima dolet. Si ergo adobre
argumencum redte fumeretur ad morcenruc ideo morfpofiicaccidere:quid poCuic
occidere 8i dolonmagifdd ammam mori pcmerec ad quam magif percmec u dolere.
Cum illa uero que magifd^Iere poceftmon poflic mori: quid momeci auferc cur illa
corpo ra qni m dolonbuf (iic fucura :ideo moricura ecia ee credamuf? Dixeruc quida
placonicpex cerremfcorporibufmoribundifq: membnfefleammeec mecuere eccu/
pere:ec dolere acq: gaudere. Vnde utrgiliuf Hmc mquic id efc ex monbtidif terrenif
corpifmembnfmetuuc:cupiuc:doIecq:gaudecq:. Sed cduicimufeofin.xii.buiufopif
libro babere animaf fcdm lpfofab omi eciam corponflabe purgacafdira cupidicace:
qua rurfuf incipiunc m corpora uelle reuerci. Vbi aurem poceft ee cupidicaf pfedlo
eciam dolor poceft.Fruftrata quippe cupidicaffiue non peruemendo quo cedebaci
(iue amiccendo quo peruenerac: uercicur in dolorern. Quapropcer fi amma queuel
fo!a:ue[ dolec maxime:babec ramen qnda pro fuo md immorcalicace fuamonideo
mori poceric i!Ia corpa:qa dolebu c ■ Pofcremo fi corpa faciunc uc anime doleat:
cur
eifdolorem polTunc.-morre uero mferre non pofllmt: nifi quia non eft cdfequenfuc
mortem faciat: qd" dolorem facic I Cur ergo incredibile eftica igne illif corponbuf
dolorepofleinferrend morcem:ficucip(acorpora dolere animaf f aciunc quaftamen
non ideo mon cogunc' Non eft igicur neceflanii fucure mornf argumencu dolor.

(fDe nacuralibuf exemplifquorum confideracio doceae


pofli mcer cmcidCdfuiuencia corpora permanere. (GlTiiii.

aVapropcer ficuc fcnpfertic q narurafaimauu curiofiurmdagaruc^fdlam^dri


m ignibu^uiuirec qdam nociflimi ficilie mdcefqui canta ceporirdiuturnitate
acq: uecuftace ufq: nunc ec deincepf f[amifefcuanc:acq! mcegri pfeuerat:(acifidonel
ceftef func non omne quod arderabfumn ecamma ludicac non omne quod dolere
po ceft pofle eciam mori. Qiiid adbuc a nobifrerum pofcuncur exemp(a:qbufdoce/
amufnon efle mcredibile ucbommum corporafempicerno fupplicio pumrorum:&amp;
m igne animam non amiccanc:ec fme decnmento ardeant:ec (ine incericu doleant-
Habebic emm cunc ifta carnif fubftancia qualicacem fuam ab lllo indicam:qui cam
mirafec uariaf coc rebufindidicquafuidemufuc eaOquid mulce funcmonmiremur.
Quif enim mfi deuf creacor omniu dedic carni pduomf morcui ne putrefcerec '■ Qiiod

3&amp;&amp;^

cum audicu mcredibile uiderecurquancu uifum eftidecerpcu luflimufreruan. Quod


poft dieru cm fpaciii qnco euentc ucapud carrbagme nobif cocta apponerccur fcec
amOde cutufpedtore pulpait alia caro coctaquecuq: pucrefcerecplaru acq: oblacu:
nibil nortru offendic oiFatu.Iteq: repofitii eft polt diefampliuf § crtgmcaadem qct
erar inuencu g. Ideq: pofl annu- mfi q, alicjncti corpuiencie fidtionfet
c^cradtionf
fuic. Quifpalee dedic uel cam f rigida uim:uc obrucafmuef feruec:ue[ cam feruidam!
uc poma tmmacura marurec i De ipfo igne mira qr explicet &gt;. Quo queq: adufta ni
i
grefcunc:cu ipfe fic luciduf: ec pene.omnia que ambic: ec Ubic colore pulcbernmuf
decoloractacq: ex pruna fulgida carbone cecernmu reddic i Neq: id qfi regulancer
definicumeft.lSIaexconcrario[apidefignecandencepcodti:ecipfifiuccandidi:8i;
quifille magirrubeac:illi albido co!ore mcercanc:c6grutc cri illi [uci qct albti
eft ficuc
nigru cenebnr.Cii icaq: igmrm Iignifardeac uc lapidefcoquac:c6cranorbabec non.
in cotrarurreburefFectur Ecri.n.[apiderec Iigna diue r ra Hne.-cotrana tn non
fimt--
ficuc albu ec nigru: quoif i lapidiburunu facicalceru in Iignif daruf illofcUnf
icaf:
bec obfufcanOcum m illirdeficerec nifi m lfcu" uiueret. Quid in carbonibuP Nonne
miranda eft ec tanca mfirmicafuc ictu [euiffimo franganc:pfiuf-aciIIimo coceranc':.
ec canca Firmicafuc nullo bumore corrupanrT.-nuKa ecace umcant;:urq:adeo uc eo^
fubfternere Toleancq [imicerfiguc^ad coumcendti [iagatorc:qrqrpoft qntalibec tpa
exticeric fixtiq: [imitg no efle cotendenc^Quifeori cerra bumidamfo!Tbrubi [igna
pucrercerenc:tam diuduraremcorruptibititer poflemifi re2c illecorruptor ignirefft/
ciat i Incueant: eciam miraculii calctf Excepco eo de quo lam fanf diximuf q/ igne
tandefcacquo a!ia cerra redduni?: occuIciflimeeciaabigneigneconcipic.Cuq:iam
gleba cangencibuf frigida fic:ignem ta latenter feruat: uc nulli noftro renfiu
prfar
appareac: Ted compturexpimento ena dii non apparecfciat; inefle fopicuf. Propter
quod eam uiua calce loqmur.-ueluc lpe ignif lacenfaima fic
muifibiliruirtbilircorpir.
13 uero qmiru eft q, cu excmguic' tfic accendic' '. Vt.n.occulco igne careac aqua
ei
infundit;:aqua uepfunditf.Ec cii are (it frigida:mde fertiefcicunde feruecia cucfta
Fngefcuc.Ergo uelucexptrace illa gleba: difcedefignirqlatebac-apptirer.acdeide
tanq morcuafic fngida eft ucadiecta unda non ficarfiira:ec quS calce uocabamuf
uiuamocemurexcm cfta. Quid eft qctbuic miraculo addi pofie uideac' .' Et tfi addiC
Na (i n6 adbibearaquaTedoIeii.-quod magirfomefefl: igmfnulla eiurpfufione uel
mfufione feruefcic. Hoc miraculu fi de mdico lapide legeremuOfiue audiremuf ec m
nofcru expimencu. uemre non poflec: pfecto auc mendacium pucaremufauc cerce
grandicer miraremur . Quaru uero rerti ante oculofnoftrorquotidiana documenca
uerfant;:non genere mmurmirabili fedipraafliduicaceuilercuritautexipfa India:
que remota eft parrorbra nobindefierimurnonnulla mirari:que ad norpotuerunc
miranda perduci. A.damance mulci apud norbabenc:ec maxime aurificefinfignito/
refq: lapidti gemma2c.q [apirnec ferro nec ignrnec alia ui ulla pbibec' pterq
bircina
fangume umci. Sed q eii bric acq: noueriicmunqd ica miranc' ucu: quibufpnmum
potencia eiufoftendit; i Qutbufauc no oftendic':forraflen6 credunc.auc fi credunt
inexperca mirant;. Et fi c6cigenc experirradbuc qde miranc' mrolica. fed afliduicaT
experiendipauIacimrubcrabicadmiratiomrmcicamencu.Magnecglapidenouimuf
mirabile fern efle rapcore. qct cu pmti uidi uebementer mborrui. Qiuppe cernebS
a Upide Ferreu annulum raptu atcp furpenfii. Demde canq Ferro quod rapuerac:uim
dediflec fua:c6muneq: feciflecude quoqi anulufadmocufe alceri:eiiq: fufpendic.atq:
uc ille pnor lapidi:fic alcer annuluf prion annulo coberebac. Acceflic llli eodem
m6

I lllllllll lllllllll I!

,tx

cerctuGacceffic ec qYcuf. ISq, fibt J? mucua ccmexif circulif no impticaKnf


incrinrecuf:
fed excnnrecufddberenciu :qfi cacbena pependerac annuloru. Quif ifta mm Upidif
non 0-uperec'que iHi no folii tneracueru ecia p coc fufpefa cranfibacec
futfibilibuf
ea ufculif fubligabac. Sed mulco e mirabiliufqct a f rarre ec Coepifcopo meo Seuero
mi!leuicano:de ifto lapide compen. Seipfum nanq: uidiffe narrauit :quemadmodum
Bacbanufcomefquonda Africe cu apudeucouiuarecEpifcopuOeundeprocuIeric
lapidem ec tenuenc fub argenco :ferruqr fup argentum pofuenc.Demde ficuc fubcer
mouebac manii qua cenebac [apide-ica ferru defup mouebacuracq: argenco medio
mbilq; paciencrcocicaciffimo curfu ac recurfu infra [apifab bome.fupraferru rapi/
ebacur a [apide.Dixi qct ipfe c6fpexi:dixi qd" ab i[lo audiupcui tanq lpfe uidenm;
credidi. Quid etia de ifto magnece legenm dtca. Quado luxca eu ponu: adamafinon
rapitferru.etfuS rapueracuceiappropfquericmoxremiccic.Indtamiccicboflapi/
def Sed fi eof nof cogmcof ladefiftimufadmiran: qco magif i[[i a qbuf ueniunc fi
eof
FaciUimof babenc: fic f orfican bficuc catce nofqua miro m6 aqua f eruefcencem qua
folecignifexcmgui:ecoleo nonferuefcencequo folec ignifaccendl:quia mprompcu
nobifeft :non miramur !

dQttanca (incque non recte agnofci queantjet cii


eadem efle non fic ambiguum. &lt;[C^v.

3 lErutame bomefmfidclefqbuf cd. dtuma uet pcenta uet futura miractita pre/
V_/\hcamuf que iltif expeneda non ualemuf oftedere:r6em a nobif earum rerum
f!agicanc:qu3 quonia non poffumufrcddere:excedunc enim uirefmencif bumane:
exiftimanc f atfa efie que dicimufipfi de coc mirabilibuf rebuf qf uel uidere
pofliimuf
uetuidemuf deberenc reddere roem. Quod fi fieri ab bome non pofieuiderfcfacedu
eft eif non ideo atiqd n6 fuine : uet Fucuif no eiTe:ga racio reddt non p6cquddoqde
func iOa:de qbuf fimiticer no poc. N6 iraq: pgo per ptunma que madara fuc [iccenf:
nongeftaatq: tranfacta^fedinlocifqbufq: manentia.quo ftire qf q uoluertc et po/
tueric utrii uera (incexptorabic Sed pauca c6memoro. Agngentinu Stcilie felem
perbibenc.-cu fueric admocuf igni:ue[uc m aqua fluefcere:cu uero ipfi aqucadiugie'
ueluc in igne crepitare. Apud Garamacaf quenda foncem Ferc; effe ca frtgidu diebuf
ucnonbiba&amp;caferuidii nodtibuf: ucnon cangatJ.In Epiroalium foncemmquo
facefuc m cecenf excmguunt' accenfe:fed n£&gt; uc t cecenf accedunc exctcte.
Afbefton
Axcadie [apidem propcerea fic uocarr cf accenluf femel la no poflic exttngui.Lignii
cuiufdam ficuf Egypctemon ut ligna ceteraun aquif natare :fed mergpcc quod eft
mirabiliufcii inima aliquadiu fueric mde adaque fupficiem rurfufemergere^qndo
tnadefacTtu debuic bumonfpondere pregrauan. Poma in cerra Sodomorum gigm
gdem :ec ad macuntatif Facie puenire:fed ore morfu ue cemptata m Fumtt ac Fauilla
corto facifcence uanefcere. Pyrtcen lapide Perficii cenenctf manum fi uebemenciuf
premacur adurere:propter quod ab igne nome accepie. In eadem Perfide gignt ecia
lapide Setmicen.cuiufinteriore cadore cii tuna crefcere:acq: def icere. In
cappadocia
eciam uento equafconcipere:eofdeq: Fecuf non apliufcrcennio uiuere.Tbilonlndie
infutam eo prefero cecenfternf q&gt; ommfarbor que m ea gtgnit; nunq nudatur ceg/
mtne f otiortt.De bufatq: aluf innumerabitibufmirabiltbufq: :biftona non facftoif #
cranfacfrorti fed manenciii [ocoru cenecmibiauce atiud agenci eapfequi nimiflogu
eft:reddanc racionem fi poflimc infidetef ifti q nolunc diumif Iictenf credere:qd
almd
3 non pucancef eaf effediumaf: eoquod ref babeancmcredibitef:ficuc bocefisunde

( XXl^

"

nuc agimuf Non.n.admiccic mqut ulla racio uc caro ardeacmeq, abrunut?:do[eac:


neq, monac.raciocmacorer fcilicec magnuq de omibufreburqTefre mirab.Iercofcac:
poffinc reddererac.one.H_eddanc ergo roem de ufque pauca pofu.muf Quepcul/
dub.o fi efC nefarenc.-ec ea fucura efTe d.ceremufWco mmufcrederenc-Sqd nuc
A a-a" 1 ",° credere ' sl 'qS efi uencurii. Quif.n.eo;c nobifcrederec:}, qu£/
admodu dtcimul bomu corpa uiuafutura:que femp arfura atq, dolicura nec tamen
aliqn linc moncuranca diceremurm futuro fecufo fucuic fale:quefacerec ignifueluc
m aqua Huefcerceundemq, facerec aqua ueluc m igne crepicarefauc furuzf foncg
cuiul aquam refngeno noc-lnfficardeac: ucnon poflic cangi:in eftibufuero diei fic
algeac uc bibi non poffic:auc fucuru [apide ue[ eu q Tuo calore manu conftrmgetif
* nrTr ^" 9 undec£it l' «cenfufexnngui ornino non poflec.et cecera:quepcer/
millil aliifinnumerifcomeoranda incerim dixi &gt;. Hec ergo m i[[o feculo qcf
futuru e
li diceremurfucuramobifq: mcreduli refp6derenc:fi uulcifuc ea credamufde fmgulif
reddice roem. Nofnon poffe coficeremur.-eo q&gt; iftifec fimilibuf dei mirif
openbuf
mhrma morraliu raciocmacio umcic'. Fixa cfi roem apud nor efTe n6 fine racione:
omnipocencefacere:undeanimufbumanufinfirmufr6emn6poce(treddere:ecm
mutcil quide rebuf incercu no bifefle qd uelic :i[[ud cii efle cercinTmu nibi[ eoJC
illi effe
impoflibile quecuq, uotueric: eiq, nofcredere predicenci: que neq,impocenrem neq,
mmcience pofTumurcredere. Hi cfi fidei repbenrorefexaclorefq, rdcionifqd ad ifta
rndenc de qbufracio reddi ab boie non p6t:ec cfi funcec ipfir racioi nature uidecur
effe cocrana ! Que d fucura cfle diceremuffimilicer a nobif: ficuc eo !f : que
fucura efle
dicrmuf ab inf idetibufraao pofi:eret:. Ac p boc cu m caliburopiburdei deficiac
racio
cordil ec rermonirbumam:licucifta non ideo n6 fuc:lic no ideo eciailla non eruc:
qm racio deucnfq, ab b6me no poceft reddi,

dQuod non omnia miracuU nacuraha funcfed pleraq, bumjno


mgemo modificacaaucdemonumarce compolica. tjjGvi.

C^ fc force refpondeanc. Prorfuficaq, nec ifta func nec lfta credimuf falfa debif
ly- didta.Falfe corcnpca fuc.Ecaduc.ac ratiocmacef acq, dicecef Si caba crededa
/ runc:crediceecuor:qcfineifde[iccerifere[acu:fuifreue[eirequodda Venenfpbanu
acq, ibi candelabru:ec m eo lucerna fub dmo ficardente.-ut ea nulla teDefcafnuUuf
b^mber excmguerec. Vnde ficuc i[[e [apif ica ifta Ijrcbnofarbeftorid e(c [ucerna m/
excinguibi[irnoiacaeft.Quodpptereapoteruntdicere:ucrndendinobiranguftiar
ingerant.qa fi dtxenmufno eecredenduTcnpta i[[a miraculoru mrirmabimuf fiauc
credendu e(Te cofenrerimuff irmabimurnumma pac;anoru. Sed norficmr la m ftfcro
duodeuicelimo buiufopifdiximon babemuf necene omnia credere que biflona co/
cmec ge n ciu:cfi ecipi mcerfebin:oriciricucaicVarro:qridacaopa ec qriexiduftna
pmulca diHencianc^ed ea fi uolumufcredimufque non aduerrapc bbrirquiburnon
dubicamufoporcere norcredere. De birauce miraculoif locif nofcirad ea quef utura ;
pfuadcre incredudruolumunracirilla fufficianc:que nofpoMumurquoq, experin:ec f
eoruceftefidoneornondirFici[eeftmuenire.DeiftoaucepbanO Venenf ec lucerna
mexcmguibili : non folu m nullafcoarcamur anguftiafiueru eciam [acicudimrnobif '
campuf apit;.A.ddimuf n.adiftalucerna mexcmguibile ec bumanarii ec magicarfi
id efb p bomerdemonicarti arnu ec ipfijru p feipfordemonu mulca miracula:que fi
negare uoluerimufeide ipfi cui credimuf facrarum [icceraru aduerrabimur uencaci.
Auc ergo m [ucerna i[Ia mecbamcu aliqd de lapidearbeflo arr bumana molica e(b

i iiiiliin iiiiliin ii

i!|llll|llll llll|llll llll|llll II

j-£

aucarte magica Faclu elbqcf btunefitto mtrarent' m teplo^aut demon qfptam fub
nome Venenftanca fe efficacia pficauiDuc boc ifai pdigiu ec apparerec bomibuf:
K diuciufpmanerec.ltliciunt' auce demonefad mbabicandii p creacuraOquafno lpi
fed deufc6didic:de[edcabilibuf pro fua diuerficace diuerfif no uc animalia cibiffed
uc
fpintuf figmfque cuiufq: delecTracioi congruuc:p uaria genera laptdii :berbaif [ig/
noru:amma[iu:ca'-minuTicuu.Vcauct[licianc'abbomibufpufeofipriaftucinima
caUiditacefeducun^ueltnfpirandoeorumcordibufuirufocculcuiueleciafalUcibuf
amicicufapparendo^eoruq! paucofdifcipuloffuof facitic:p[urimorumq: doctoref.
Neq:.n.poruic nifi pmu lUifdocecibufdifcPqd qfqi llloic appecac qd exborreadquo
muicecnumineuelcogac.undemagicearcefeaifq; artificefextiteruc.Maximeauc
poflidenr corda morcaliu :qua pociffunu poffeflioe glonanc cum fe cranfFigurancin
angetof [ucif Sunc ergo facta eoif p[unma:que qnco magif mirabilia conficemur:
tanco cauciufmcare debemuf. Sed bec unde nuc agimuf nobif eaa ipfa proficitic. Si
ent bec immudi demoef poffunc^qnco potentiorefangelt fancTri '. Quaco potenttor
bifomnibufdeufq tancoif miracub^effeccoreferiaipfofangeloffecic^Quaobrem
fi coc eccaca caq: minfica que mecbanemaca appellanc dei creacura uceabuf bumaif
arabuffiuntiuc euq nefctuc:opinenc: ef[ediuma:undefacT:u e:uc i quoda cemplo
lapidtbufmagnecibuf m folo et m camera pporcioe magmcudinif poficiffimulacru
ferreii aertfilliuf medio incer uc2f q: [apideignorancibufqd furfu eec ac
deorfunvqfi
nummifprace pederet. Quale aliqd ecia m lUa [ucerna Venenf de [apide af befto ab
arcifice f leri la dtximufpo tutffe:fi magorum opa quof noftra fcnpcura ueneficofec
mcancatorefuocacuntantum demonef extollere potueitmDut congruere bominum
fenfibuffibi nobiUf poeca uiderecur de quadam Femtnajque ta[i arce poUerec dicenf.
Hec fe carmimbufpromicnc foluere mencef
Quafue[ic:aft aluf durafimmiccere curaf.
Siftere aqua FluuiiOec uercere fidera recro.
Nocturnofq: ctec manefmugtre uidebif.
Sub pedibufterram:ec defcendere moncibufornor

Quaco magtfdeufpocenfeftfacere:queinfide[ibuffunc in&lt;redibi[ia:fed ilttuffacilia


poceftaci :qn qdem ipfe [apidu aliaruq: uim reriiec bomu ingenia:q ea minfucunc'
modif:ange[icafq:nacurafomnibufcerrenirpocenciorefantmactbufc6didic:uniuerfa
mirabtlia mirabili umcence utrruce.-ec operandi :tubendi finendtq: fapiecia: ucef
oifcuf
tam mirabilicer quam creauit .' -^

iLQuod m rebuf minf fumma credendt r6 ftc omtpotecia crearoriCfiGvit.

aVr itacp Facerenon poflic deufiuc refurgac corpa morcuoriret migne eterno
cructent corpora damnacorii:qui fecic munduan ce[o m cerra m aereun aquif
mnumerabtlibuf miraculifplenunvcu fic omnibuf quibuf plenufeft,pculdubio maiuf
ec excelteciufeciam mundufipfe miraculu '. Sed ifti ctt quibufuel cocra quof
agimuf:
qui ec deum efle credunc:a quo fadtufe mundufec deofab illo fadrofp quofab illo
admintftrat' bic mudufec miraculoru efFeclrricef: fiue fpontaneorii liue ritu et
culcu
quotibec tmpecracoif :fiue ettam magicorumtidanaf ue[ non negancuelmfuperec
predtcanc poceftatefqn eif rerum uim mirabitem proponimuf aliaif :que nec aimafia
func racionaia : ncc ulla roe prediti rpincufficuc fiic ea quoif pauca
comeorauimul:
refpondere affolenc. Vif eft ifta naturematura eoru fic fe babec:propnarii ifte
funt
efficaae naturaru. Tota itaq: ratio eft: cur PLgngentinu" falem f [amma F luere
faciac:

(
7? x ■

nnn ,r P rT :qU 1 / C r ? "**" e,ur Ac boc effi PO«wTcoiicm iiam, uidei^que


non , gn , fed aque ded.c falem foluere.torrereautem igm non aque. Sed ifca mnunc

^ r" * f :M b ' r COnCrdna P- c — H- •g.cur^r.o redScde

S™£"?H nt ' CO i U u Un . aUen,i fr ' SeC «""W.nocaibulWcu. utraq, molefca


Cangenc.bufi Hec ec de i[fo a[.o q cu f,c concrecTrannbuf f r.giduf. ec facem ficuc
alu
roncel exnngudc accenfairi. difKmiucer rame acq; mirabiiicer idem ipfe accendic ex/
cinctam. -Hec ec de Upideafbefto.qui cum ignem nullum babeac propnu.accepco
came lic : ardee alieno.uc n6 poflic ext.ngui. Hec de cecerifque pigec
recexere.qbuf
Ucec uil mlolica concra naturam inelTe uideacur.alia camen de illifnon reddic'
ratio =
nili ut dicacur.banc : eorum elTe nacuram.Breuiffane ifta eft racio
fateor.furTicieTq;
relponlio. Sed cum deufaucor fic naruraif omnium .cur uoluc forciore nof reddere
racionem:quando aliqu.d uelucimpoflibife nolunc credc-re: e,r q! reddicionem
raciSif
polcencibul: refpondemufibanc efTe uoluncacem ommpotencifdei.qui cerce non ob
aliud uocacur omnipoceT.mfi quoniam quicquid uult.poteft ' Qui pocuic creare c,3
mulca_que Ti non oftenderentur.auca credendifbodieq; ceftiburdicerencur.pfecco
impollibilia pucarentur.non folum que ignotifiima apud nofiuerum etiam que no/
cillima polui. UU enim que apud norpreter eofqiiorum de biriibroflegimurnc. bfic
cel te: ec ab eirconfcnpca funt: q non fimc diuimcurdoAi :acq, bumamcuff a[[i forte
pocuerunclicec cuiq, fme rerta reprebenfionenon credere. Na necego uolo cemere
credi ointOra que pofia. quia nec a meipfb ita credun c'.tanq nu[U de i[fir fit m
mea
cogicatione dubicacio .excepcirur.que ue[ ipfe fum expcufet cuiuiffacile eft expin.
licuc de ca[c= q, feruec m aqua m oleo fngida eft. De magnete Upide q, nefcio q
for/
bitione irenfibifi ftipuUm non moueat et ferrum rapiac. de carne non pucrefcence
pauoniGcum pucruenc ec caroPUcomrde palea fic fngence ec fiuefcere muem non
finat: fic calence ut macurefcere poma compelUc. De igne futgido qct fecundu fuum
rulgorem [apidercoquendo candificcc:ec concra eunde fuum Fulgore ur.do plunma
obftifcec.Taieequod ec mgre macule offundunc' ex oleo fpiendido.rimilicer mgre
linee de candido impment' argeco. De carbomburecia q, accedece igne fic uercanc'
^.^^""^'"^''^''^^^"'^^"^^«^'^'•''S^^deduririmputribilerdepucri/
bilibuffianc.Hccipraquedam cummu[cif:quedamcu omiburnoui.ee aliaplunma.
que buic [ibro mferere longum fuic. De «raucem que pofuimon experra.red Uita:
precer de fonce i[[o.ubi facefexcmguuncur ardencef.ee accenduntur extincTre.et de
pomircerre Sodomorum formfecufqri matunrmtrinrecurFumeir.nec ceftefabquof
idoneor a quibur ucrum uera efTenc audire potui uel repenre. Et i[[um quide fonte
non muem. qui mEpiro uidifTe fe dicerec.red qm m galba fimifem nofiec n6 loge a
GracianopoIiciuicace.Defrucciburaucemarborum Sodomirarummo caculittere
fide digne indicanc^uerum eciam cam mulci fe loquuncur expercofaic bic dubicare
nonpoffim.Cecerauero ficbabeo-ucneq, neganda:neq:affirmadadecreuerim. Sed
ideoeciaipfa pofiu:quonia apud eoru:c6craquoragimuf biftoncor Iegi:uc ofidere
qualia mulca mulciq; iltorum nu[[a reddita roean Tunrum firrpMrnrrt ImnM \,m-r,c

il
i — r-*"™","^"'*" «^Liu tui H-^udL|uui agtniu. Diicoricui ieffi:ut onaere

qualia mulca mulciq; iltorum nu[[a reddita roean fiiorum [itteraroru tnpta liccenf

qui nobircredereqn id qct eoic ocpiencia renfiimq: cranrgredic' omipocence

credanc.-qui i™« creuereqn ia qa eoicocpiencia lenlumq: cranlgredic" omipocence


deum dicimufefle fadturu i nec m bac reddica ratione dignanc'. Nam que melior ec
ualidior rano de rebufcaliburredditur.g cum ommpocenrea polTe facere perbibet.
et faclurufdicicur.que prenunciafte ibi legic' :ubi alia mulcaprenuciauic que
fecfie
Tnonftracur. Ipfe quippefaciecquia fe faclurumefTe predixir:queimpofi.bi[ia efie
putantur: qui promific ec fecic ut ab incredufirgencibuf incredibilia crederentur.

&amp;

&lt;CNon efle concra nacuram cu m atiqua re cmufnatura

innotuit aliqd ab eo qi erac nocu:icipic ee diuerfum^jCvilt.

( — Vlaucem propterea refpondent fe non credre: que de bumanifremper arfunf

J^Jnecunqmorirurifcorporibufdicimufqutabumanorumcorporum nacuram

/nouimufloge aticer infticuca:unde nec llla rano binc reddi podque de itlifnacunf

mirabilibuf reddebacur;uc dici poffiruififla nacuralif eft:rei buiufifta natura


£:qni

fcimuf bumane carmfiftam non effe nacuram. Habemuf quide quod refpondeamuf

de Iitterif facrif banc ipfam fcilicec bumanam carne aticer m ftitut a fuifTe afi
peccatu:

id eft uc poffec nunq perpeci morcem :alicer auce.n poft peccatum: qualif m erumna

bmufmorcalicacifinnocuic:uc ppecem uit.3 tenere non poffit. Sic ergo alicer q nobif

noca eft :infticuecur m refurrecfhone mortuorum. Sed quomam ifhf non crediic Irif:

ubi legicut quatifin paradifo mxenc bomo :quancuncu q: f uerit a neceffitace morcif

atienuf quibuf uciq: fi crederencmon cum illrf de pena damnacorunrque fucura eft

operofiufageremuf.de lucenfeorunvqui doctiffmi apud illoffuerunc-aliquid pro/

f-erendum efbquo appareat poffe fieri ut abter fe babeant queq: ref: q p-iuf m
rebuf
mnocueranc fuedecermmaaone nacure. Eft m.M. Varromf libnfquoru mfcnpciCJ

eft degence Populi R_omam:quod eifdemuerbif quibufibileguurer bicponam.

In ceto mquic mirabileexcicic porcentum. ISIam ftellam Venenf nobiliflima Plaucuf

uefperuginem Homeruf befperon appellac pulcbernmam dicenf Caftor fcribir cffl

porcencum exticiffeuc mucareccolorem magnicudinem figuram:curfum:qJfa((cu

ica neq: ancea ntc poltea fit. Sic boc facTrum Ogygio R-ege dicebanc A.dra(tuf Cyl

zicenuf ec Dion Neapoltcef Macbemacici nobilef. 4( Hoc certe Varro cacufaucor

portentum non appelUretmifi efie concra nacuram uiderecur. Omnia qppe porcerd

concra naturam dicimuf effe:fed non func. Quomodo eft emm cScra nacuram quod

deificuoIuncace:cumuo[uncafcanci uciqi condiconfcondice rei cuiufqinacurafic.

Porcencum ergoficnonconcranacuram:fed concra qeft nocanacura Qtuf autem

porcencorum numerac mulcicudinem que biftona gencium concinencur : Sed nunc

m boc uno accendamufquodad rem de qua agimuf percinec. Qiiid ita difpoficum e

ab autore nacure celi ec cerre-qtemadmodum curfufordmaciffimuf ftderum?Quid

cam raciflejibuf fixifq firmacii 'Ec camen quado ille uoluit q fummo regic impio

acpoceftace:quodcondidic:ftellaprececerifmagnicudmeacfpledorenotinima:co/

lorem: magnitudmem:figuram:et qd" eft mirabiliuf fui curfuf ordine legeqi murauic.

Turbauic proredto cunc:fi ulli lam futrunt canonefA.(trologorum quofuelucin/

errabili computacione de precerncifac Fucunfaftrorum motibuf confcnpcof babent

quofcanonef fequendo aufi func dicere:boc qa" de Lucifero concigic nec anceanec

poftea concigifle.Nofaucem in diuinif Iibrif legimufeciam folem ipfum ec ftctiffecu

bocadommo deo petiuiffec uir fandtuf Iefuf Naue^donec cepcii preliumuiclona

cermtnarecec retrorfum rediffe: ut regi Ezecbie.xv.anni ad uiuendum addicr boc

eciam prodigio promiffioni dei fignarencur adiundro. Sed ifta quoq: miraculaique

meritiffcimufconceffa (anctorunvquando creduciftt facta^magieifarcibufcribuft'

unde ilEud eft quod fuperiufcommemoraui dixifle Virgilium:

Siftere aquam fluuuf ec uertere fidera recro.

Nam ecfluumm (tecifTe fupenuf mfenufq: fluxifle:cum popufuf dei dudlore fuprJ
memoraco Iefu Naueutam carperec. ec Helia Propbeca cranfeunce.-ac poftea difci'
pulo eiuf Helifeo id ee factum m facrtf Itccerif legimuf et recrouerfum fuiffe
maximti
^C «Y— JL

fidufregnanre Ezecbia modo commcmorauimuf Quoduero de Lucifero Varro


fcrtplic: non eft itlic diclrum alicui pecenri bommi id Fuiffe conceffum. Nonergo
de
nocicia nacuraij: caligmem fibi f acianc inf ideleOquafi non poflic m aliq re
diumicur
fien aliud cj m eiufnacura per bumanam fuam expenenciam cognouerunc. Quauif
ec ipfa que m rerum nacura omnibufnotafunc:n6 mmuf rmra fmreflencq! ftupeda
confiderdncibufcuncTrif fi foterent bominefmirart mft rara. Quif emm confulra roe
non uideac m bominum tnnumerabili numeroficare ec canca nacure fimiltcudme:
ualde ec mirabilicer fic babere fmguIoffinguUffacieOuc nifi mcer Te fimilefelTenc
nc»
difcernerencur fpecief eoru ab aimaUbufcecenf ec rurfuf nifi mcer fe diffimilef
eenc:
non difcerne-enct finguli ab bominibufceccnf Quof ergo (imilefcSficemuneofdem
diffimilefinuenimufi Sed mirabilior eft confideracto diflirmhtudimf: qffi
fimtlicudtne
luftiuf uidecur expofcere nacura commumf Ec camen quoniam que func rara tpla
fiuncmirdimulcoampliuradmiramurquandoduoficafimiiefreperimuf.utmeifciif/
cernendif auc femper auc frequencer erremuf Sed quod dtxi fcnprum a Varrone:
licec eorum fic Htftoricufidemq: docTrifiimuOForcafle uere Factum effe non crediic:
auc quia non diu manfic abuf eiufdem fidenfcurfuffed redicum eft ad fohcii i minuf
ifto mouencur exemplo. Habeanc ergoa[iud:quod eciam nunc poffic oftendi:eifqt
puco deberefufncere:quocommoueacurcuma[iudaduercermcina[iqinfticuci6e
nacure:eamq:fibinociffimamfecennc:nonfeindedeodebereprefcnbere:quafieam
non poflicmlongealiudcj eifcognicaefbuercereacq: mucare.Terra Sodomorum
non f uic ica uciq: uc nunc efl: fed lacebac fimili cecenffacieieadeq: uel etta
ubenore
f ecudicace pollebac. Nam dei paradifo m diumifeloquiifcompaca eft. Hec pofteafj
cacla de celo eft: ficuc illoru m quoq: acceftacur biftona :ec nunc ab eif q
ueniunc ad
loca i[[a conlpiciCur:prodigiofa fuligme borron efbec poma eiufmcenorem fautlfe
mendacif fuperficiemacuriracifincIudunc.Ecceno erac ca[i0eccaItfeft.Ecceac67
dicore naturarum nacura eiuf m banc fediffimam diuerftcatem mirabili mucacione
conuerfa eft. Ec quod poft cam [ongum accidic cempuO cam [ongo cpe perfeuerac,
Stcuc ergo non fuic impoffibile deo-quafuoluic mfticuere:fic ei non eft
impoflibile:
m quicquid uoIueric-quafmAicuic mucare nacuraf Vnde tlloru quoq: miraculoru
mulcicudo filue(cic:que monftra:oftenra:portenca:prodigia nuncupancur. Qye re/
cotere ec commemorare fi ue[im:buiufopenfquifenc FindVMonrtra fane didta p/
bibenc a monflrando : q&gt; aliquid fignif icando demonftrenc. Ec oftenra ab
ortededo:
ec porcenca a portendendoud eft preoftendendoec prodigia q&gt; porro dicanc id eft
Fucura predicanc- Sed uidennc eorum coniecTroref quomodo ex eif fiue fallancur:
(iue inftincT:u fpincuu qbufcura e(c ca[i pena dignofammof bominum noxie cun/
oficacifrecibufimp[icare:eciam uera predicanrfiue mulcadicendo aliquado m aliqd
uericactfincurranc. Nobifcri i(ta:que ueluc concra nacuram f mnc ec concra naturS
Fieri dicuncur-quo morebommum locucufeft Apofto[ufdicedo:concra nacuram m
olea mficum oleaflxum factum efie parcicipem pmguedmifo[ee:ec moftra^ofl-enta:
porcenca:prodigia nuncupancur:bocmonftrare dicitur.-boc oftedere:ue[pondere:
boc predicere.quod facflruruf fic deuOque de corponbuf bominum le prenuwiautc
effe FacTrurum nulla impedience difficulcacemulla prefcnbente [ege nature. Quomcj
aucem prenunciauenc:facif in [ibro fuperiore docuifle me exirtimo: decerpendo de
fcripcunf fandlif ec nouifecuetenbuOnon qmdem omma ad boc percmencia.fed que
fufficere hm coper i ludicaui.

tj De gebcnna eccr narumq! qualicace pcnarum. ((C.ix.

I llll|llll llll|llll I!

II llll|llll II

*=c

aVod igicur de fempicerno fuppliaa damnacorum per fuum Propbetam deuf


dtxic:f-tec onimo ftepuermtf eorum non monecuriec tgmfeoru no exnnguei;.
A.d boc emm uebemenciuf commendandum^eciam dommuf Iefuf cum membra que
bommem fcandalizanc pro tif bomimbuf ponerec:quof uc fua membra dexcera quif
diligic:eaq; preciperec ampucan. Bonum eft cibi mquic debilem incroire m uicam q
duaf manufbabencem ire m gebennam in ignem tnexcmguibilemiubi uermif eorii
nd moncunet ignif eorum non extinguicur. Simiticer de pede bonum eft cibi mqe
daudum mcroire m uicam erernam: cj duof pedef babencem micn rn gebennam tgmf
inexcinguibilifubt uermifeorum non moncur:ec ignifnon excmguitur. N6 ahcer
aicecde ocuIo.Bonum eft cibi [ufcum mcroire in regnumdei: qduofoculofbncem
miccim gebennam ignifubi uermif eorum non moncur:ecigmf non excinguitur.
lSIon enim piguic uno [oco eadem uerba cer dicere. Quem non terreac ifta repctitio:
et illiuf pene commmacio tam uebemenf ore diumo '. Vtrum aucem eorum ignem
fcdicec ac uermem qui uolunc ad anime penafnon ad corponf percmere:dtcunc etia 1
un dolore cum fero acqi mfrudruofe pemcencef eof qui fuennc a regno dei feparaci:
ec ideo ignem pro lfco dolore urence non congrue poni porutfle concenduc. Vnde
illud Apofroli eft. Qtuf fcandahzacur ec ego non uror '. Eundem eciam dolorem:
uermem pucanc mceUigendum efTe.Nam fcnpcum eft mquiuc. Sicuc cinea ueftmAu i
ec uermtf [ignum:fic meror excruciac cor uiri. Qui uero penafec anime er corporif
m tUo fuppucto f ucuraf effe non dubicac ugne un corpuOanimam aucem rodi quo/
dammodo uerme meronfarTirmac. Qiiod ec fi credibiliuf dicirurquia uriq: ablurdil
eft ibi dolorem auc corponfaucanime defucurum.Ego camen f aciltuf efhmo ut ad
corpuf dicam ucrunq: percmere cj neucrum :ec ideo cancum m lUtf dtume fcnpcure
uerbifanimi dolorem:quomodo confequenfeffe inceUigicur:eriam fi non dicacur:uc
corpore fic dolence animuf quoqi fterilt penicenaa cruciecur. Legitur quippeec m
uecenbuf fcripcurif:uindicT:a carnifimpu ignif ec uermif Pocuic breuiufdici ufdicla
impii. Cur ergo didcum efl carmfimpumifi quia ucrunq; ld eft ignif ec uermif pena
enc carntft Aucfi umdidcam carmfpropcerea dtcere uolutc-quta boc in bommeutn/
dtcabicur cp fecundum carnem uixenc.propter boc enim uentec m mortem fecunda:
quam figmricauic Apofcoluf dicenfft enim fecundum carnem utxencif monemini.
Ebgac qfq: qct p[acec: auc igne tribuere corpi afmo uermSiboc ppnenllud rropice:
aucucruq:fipecorpi.Ia.n.facirfupiurdirpucaui:pofleaialiaeciainignibufuiuerem
ufttone fine confumpdone: in dotoref fme morce: per mtraculum omntpocenciflimi
creaconO cui boc pofftbile effequi negat:a quo ftc qmcquid m nacurif oibufmirat':
ignorac. Ipfe emm eft deuf qui omma in boc mundo magna ec parua mtracuU que
commemorauimuPeciaincorporabilicer plura que non comemorammuffecir eadeq:
ipfo mundo acq: ommum maxtmo miraculo inclufic. Ehgac ergo unti e duobufqfqi
quod placec.ucrum ec uermem ec ignem ad corpufpropneian ad animum cranfldco
acorporalibufadmcorporaliauocabub exiftimecpercinere.Quidaureiftoicueru
fidrefipfa expediciufmdicabic:quando eric fciencia canca fancTorum:uc eifcognof/
cendarum illaie penarum neceflana n6 fic expenencia:fed ea que cunc eric plena arcf
perfecTa: ad boc enim fciendum fapiencia fola fufTiciac. NiSc enim ex parre fcimufi
donec ueniac quod perfectum eft:dum camen nullo modo illa corpora calia Eucurd
credamuOu: nulbfab igne afficianrur dolonbufl

CAn tgnifgebennaliffi corp3ra[ifeft:pof&amp;ma[ignonpiricuf


id eft demonef mcorporeof cadtu fuo adurere. fi£.x.

2£X__T

vlc occumt querere F. non enr .gn.r.ncorporal.fi ficuc eft aim. dolor.fed cor/
. _ fcoralil caclu noxiuTuc eo poflinc corpora cructar.:quomodo m eo er.c eciam
( P^.r.caummat.g^raademqppe.gn.rencfuppl.c.orc.l.cecbd.nuaccr.bucur
e cdemonum : d I cenceCbr.fto.D.rced,ceamema[ed 1 rt..n.gnemecernu=gpparacur
eft diabolo ec angeUreuiPmr. qu.a fimc quedam fita ec.am demon.burcorpora ficuc
doca.rbomm.buru.rum efbex ,fbo aere cra(To d K? _um.do=c_iur.mp u [rurueco fl___
b' C f Ur 'rV/° S e "^e[emenc. fi n,b,[ .gne perpec. poflec: non urerecferue
facftuf
m Dalne.l. Vc en.m urac pnor ur.cur :facicq: quod paccur. S. aiic qfq nulla babere
Oemonel corpora ; afleuerac. non eft de bdc re auc [aborandum operora mqu.finone»
aucconcenciorad.rpucac.onecercandu.Curenimnondicamurquirmirircameuer.r
mod.l eciam rpincurmcorporeoreffe ec pena corporaUrigmraffUgi.fi rpitf bommCi
ecam ipl. profedro mcorpore. ec nunc pocuer.nc mcludi corporalibur membnfi ec
cunc pocerunc corporum Tuorum mncuUrinfoIubJ.ceraK.g_r. &gt;. Adberebunc ergo fi
eil nulla lunc corpor_:rpincufdemonu immo rpir.curdemoner Ucec incorpore. cor/
poreil igmburcruciandimon uc igneripfi qmburadberebunc eoif luclura mr P irenc J '
ec ammalia fianc que conftenc Tpiricu ec corpe:fi:d uc dixi mir.rec mefFabiUburmoif
adberendo accipiencefex ign.burpenam ng dancerign.buru.ram.quia ec ifteal.uf
mociulquocorporiburadberencr P iricurecammaUafiuc:omn,nomirureft:necco/
prebend. ab bomme poceft: ec boc ipfe bomo eft. D.cerem qu.dem fic arfurof fine
ullo iuo corpore r^ricufficuc ardebac apud inferofiUe dmefquado dicebac crucior
m bac Hammamili coueniencer refponden cernerem calem FuilTe tllam flama: qlef
oculi quoHeuduic ec Lazarum uidic:quaUrUngua cut bumorem exiguii defiderau.c
lnrunduqUrdigicurLazar.dequoidfibifieripofFuUuiciubicnerancrinecorpibur
a.me. SicergoincorpaUrecil[dfldmmaquaexarfic:eciUd guccula quam popofctc:
qualia func ectam utfi. dormiencium.fiue tn excafi cernencium rermcorporalerbncer
camen fimiUcudtnem corporum. Nam ec ipfe bomo cum r P incu non corpore fic m
tdliburuifiricd fe camecunc fimile fi.0 corpi uidec:uc dircernereomnmo non pofiic.
Aut uero gebenna illd quod ec.dm ftagnum igmr ec ful; : ur.r d.cTrum efbcorporeuf
ignirenc:eccruc.dbic corpord ddmnacorum:duc ec bommu etdemonu Tolidd boim:
aered demonum. Aut tantum bommum corpora cum Tpintibufi demonerdu c fpul'
fine corponburberencer Tumedo pendm non imparciendo uica corgdtibuT ignibufi
V nurqu.ppe uairq: tgniferitficuc uericardixic.

(LAn boc ratto tufticie babcac:uc non fint excenfiora


penarum cempora: _ fuerunc peccacorum. dCxi.

/^^fTc autem quidam eorum contra quordefendtmurciuicatem dei m.uftum purft:

K_X uc P ro P^ccdtir qu^Ubec magnif paruo fciUcec tempore perpecratiOpena q(q

J damnecur ecerna:quafi ull.urid unq mfticia leg.rdtcenddt.uc tantd mora cempor.r

/ quifiqi puniacur:quanca mora tSpor.runde pumrecur ddmific.Ocfto genera penaif

m legiburefle fcnbic TuUiufiDamnum:uinai[a.uerbera:cd[ione:ignominia:exfiUu


morcemTeruicucem.Quid borum eft-quod in breue cempur pro cuiufq; peccac. ce/

ler.cacecodrcecur:ucCdncau.nd.cecurmoru[aquancadeprebendicurperpecracum:

mfi force cal.o '■ Id en.m a.c uc boc pacacur qu.fq. quod fecic. Vnde i[[ud eft
legifi

Oculum pro ocufo:dencem pro dence.Fieriemm poceft.-uc tam breui rempore qfiji

amiccac oculum feuericace uindidcequem tulic .pfi: alcer. improb.tace pcccac. Torro

autem R aliene femme ofculum mfixum.ratiESif fie uerbere umdicare.nonne q itlud

punrtocemponrfecericincomparabiUboraramfpacto uerberacur.ee ruamrafuo/

[upcacif exigue diuturno dolore pumcur .' Quid m uinculif.' Nuquid ibi ca diu qfq:

ludicandurefc eflTe debercij diu fecic unde meruic a[[igan=cu iurti(lime


anorarpenaf

feruurin compedibur pendac quiuerbo aucicltuc£lerrimecranreunteue[[ace(liuic

dommti=ud plagauic' Iam uero damnum: ignomima:ex(ilu: ec (eruicuT.cu pleruq:

fic mf-Uguncur: ut nulla uenia relaxentunnonne pro buiuf uice modo fimilia pen.f

uidenc ecermr? Ideo qppe ererna e(Te non pofTunc :quia nec ipfe uica que bifplec!
rit:

porngicur in ecernum.Et camen peccaca que ufdicancur [onginimi temporifpeniri

breuifiimo cempore perpecrantur: nec quifq excicic qui cenferec tam cito nocencium

fimenda ee cormenra.qcicofactum eft uel bomicidmm uel adulceriuuelfacrilegiu:

uel quodUbet aliud fcelufnon cemponri6gicudine:fed iniquicacirec impiecacif mag/

nitudme mecien dum. Qu uero pro aliquo grandi cnmine morce mulcat? ^nuqd mora

q ocudicur que pbreuifert eiurfuppUcium legefexi(cimac:ecn6 q. eu m fempicernu

auferunc de fociecac: uiuencium '. Quod eft aucem de ifta ciuicace morcali.bommef

fupolicio pnme mornfboc eft deilla ciuitate immortali bommer fuppUcio fecunde

mornrauferre. Sicuc enim non efFiciuc lege^ buiurciuicacir: ut in ea quifq: reuoced

occifuf fic necil[iur[egefciuitacirddm.ccunt:utad e.urquirultra beac.cudinereuocec'

ecernam.(ecunda morte damnacuf Quomodo ergo uerum efk mquiunt qct ait Xpf

uefter i in qua menfura menfi fuerinr: ,n ea remeciecur uobr. fi temporale peccatum


fuppUcio pumcur ecerno ?Nec accendunc non propcer equale cemporif fpand i. _fed^

propcer uiciflicudine maliud e uc q mala fecenc mala patiacur: eand? dicM mcTur 5

fuifTe. Qiiamuif boc i ea re proprie poflic accipi de qua dominurcum boc dicereclo/
_

quebacur.id eft de mdicurec condemnacionibuf Proinde qui ludicac ec condemnac

iniufte:fi mdicatur et condemnacur iufte:m eadem menfura recipir.quirnon boc qct

dedic. Iudicio emm fecinudicio pacicur. Quamuir damnacionem fecencqctiniCjUU

eftpacicur damnacionem quod ittftum eft.

&lt;{JDe magnimdme preuaricaeionifprimc.-obqua ecernapena


omnibuf debeat;: qui excra graciam fuermc faiuacorif. dCx«.

pena ecerna ideo dura er mmffa (enfiburutdet; bumamr.quia m bac ifirmt/


tace monbundorum fenruum deeft ille rentufalctflime punffimeqi fapiecie:quo
rentin poflic quantum nefafmtUa pnma preuancarione commifTum elt. Quico.n.
magif bomo fruebacur deo: tanco maiore impietace dereliquic deu. et faclruf Smaloj
dignuf ecerno.qm boc in fe pemic bonunvqct ee poffec mecernurn. Hmc e umueffa
genenfbum^i maffa damnacaquomam qui boc pnmicuradmiric:cum ea qucmulo
fuerac: radicata Tua (Virpe pumruf eftuc nulluf ab boc lufto debicoq: fupplicio mfi
mifencordia ec mdebica gracia Uberecur.acq: ica dilperciacur genurbumanum.uc iil
quibufdam demonftrecur quid uateac mifericorrgracaan cecerifqd iu(ra umdicta.
Neq: emm ucruncp demonftrarecur m ommbur.quia (i omnerremdnerencin penir
lufte damnaciomr.in nullo apparerec mirericorrgracia redimentiCrurfum fi omnel
a cenebnrcranfferrentur m [ucem m nu[[o apparerec feuencafulnoif In q pprerea
muko pluref g" m lUa func uc fic oftendacur quid omn.bufdeberecur. Quod fi oibuf
redderecur lufticiaumdicancif lufte nemo reprebenderecqauero tam mulci exi&lt;w
liberancur.eftundeagancur maxime gratiegracuicomunen Uberancif.

SXT

&lt;f Contra opimonem eorum qui puranc crtminofifruppucia


pofl morcem caufa purgaciomradbiben. CC. xm.

&gt;^\ ^f ° n,a ^ u,dg 9«irimpun.ci nulU uelmc ee peccaca.-CR offirpenaremedacc!!

AJT adbiben pucac:ue[ buman.rmfl.-Car legibuf uel dimmnfme m bac uica fiue

(_ pwt morce:u auc parca. bic cuiq;:auc ica plectacur uc bic non corngad.Hmc eft

Maron.r.IU fencct.a:ub. cu d.xtiTec de cerren.rcorp.burmoribud.rq: mebr.Oqctate.

Hmc mecuunc cupmnc gaudencq, dolentqj.nec auraC

burpiciunc daufe cenebnrec carcere ceco.

Secucuradmnxic acq: aic.

Qum ec fupremo cum [ummeuica retmqmt:


id eft cum d.e nouinimo relmquic earifta uica.

No cn mqc ome malii m.fenOnec FudinifoffiG

Corporee excedunc pefteOpenicurq; necefTe efl.

Mulca diu concreca modirmolercere rninC

Ergo exercencur pen.n uecerumq: malorum.

Suppl.c.a expedunc. alie pandnncur tnanef.

Surpenfe ad uencofaUrrub gurgice uafto.

InfecTrum elutcur fce[ufauc exuncur igni.

4]Qlii boc opmancur mulUrpenarnifi purgatonaruolunc efTe pod mortem.ut qm


terril luper.ora fune e[emenca:aqua:aen.gn.nex aliqua iftorum mundecur per ex/
piaconal penaHquod cerrena concagione contrac_um erc.CA.er qppe acc.pi. in ea
quoa aic Tufpenre ad uencof.ilAqua m eo q, aic fubiurgice ualto.Ogn.rautem 0»
• noie exprenurefbcum dixic:auc exuntur ignttfNor uero etiam.n bac quide uita
mortalieflequardampenarpurgator.arconf.cemur.n nqburan : [.gunc-quo ¥ u.ca
uel mde F,c meuoruel pot.ur.nde F.t peior.-fed ilW fiinc purgatone:qui of coercici
eornguncur. Cetere omnerpene fiue teperane: fiue fempicerne: ficut unurqfq; diuina
prouidentiatradtandure(c:.nferuncur:ue[propeccacirfiuepreteritirfiue.nquibur
adbuc uiu.t . ,[[e qu. p[e_titur:ue[ pro exercendirdecUrandifq: u.rtut.burper bomef
ec angelofi reubonorreu malof.Nam ec quifq: mab adquid aIcer.ur.mprob.cace uel
errore pacacunpeccac quidem bomo q ue[ ignorantia ud imufcicia cuiq mali aliqd
racic .-(ed non peccac deuf qui lufto qu.r occulco ludicio fien fimc. Sed
cemperanar
penaralu in bac uica cancum:aln poft morcem:a[u ec nunc ec cunc.uerucamem ance
ludicium illud reuerinTimum nou.flimumq; panuncur.Non aucem ueniunc omner m
lempicernar penaOque poft i[[ud mdicium bif Tunc fucure qui poft morce Uftinenc
tempordtelT. Nam quiburdam quod in ifto n6 remiccicur.remitti i fucuro Ceculo :.d £
ne ruturi leculi ecerno Uppucio puniancur:iam fupra diximuH -Lanfiimi funtaut:
qu. nulUITm bac u.ra.led cancu poft ea penar [uunc. Fu.rfe cn aliquofq ufq; ad de/
crepicam lenecTrucemme [euiflimam quidem febr.cuUm renrerinc.quietaq: duxennc
uicanvec .pfi noutmuf ec audiu.muf

ClDe pemrcempaliburbuiuruite.qburrubiedla £ buana codicio. ([Cxim.

. Vanq ipfa uita mortalm tota penaficqa tota rempcacio eft:(icut ("acre [.ctere
'jperronacmb. Tcnpcu eft. Nungd non cempcacio eftuira bumana fuper terrai
_?on7ri.parua pena eft ipfa mfipiencia uel impentia: que ur q ,adeo fugienda mento
lud.catur.uc p penardolonburptenanpueri ccganc' queq: arciftciauel litterard.rcere

£C

ipfumq! difcere:ad quod pemradiguncur cam pena[e efteiHut nonnunq ipfdfpenaf


per quafcompelluncur dircere^malinc ferre:q" difcere. Quif aurem non exborreat ec
mone[igac:fi ei proponarur auc morr perpecienda:auc rurfufmfdcia. Que quidem
n6 a nfu fed a Flecn ordic banc lucem.quo quid maloif ingrelTa fic nefcienf ppbecac
quodammodo .' Solum quando nacufeft ferunc nfiffeZoroadrenmec ei bom aliqd
monrtrofufrifur ille porcendic.Nam Magicarum arcium perbibec' fuiffe muencor.
Que quidem llll nec ad prefenciruice uanam feliciracem:c6cra fuof mimicof prodelfe
pocuerun c. h Nmo qppeR_ege Kffynoifcu. eec ipe Badlnaoif R.ex bello fupacuf
eft. Prorfuf qct fcripcu eibgraue lugii fup fibof A.dam:a die exicurdeuencre macrif
eoru ufq: m diem fepulcure in macre oim:urq:adeo impleri neceffe efbuc lpi paruult
per [auacru reg;eneiaci6ir ab ongmalirpeccaci quo folo cenebanc' umculo la foluCli
mala mulra paciencef: nonnulU ec mcuruif fpincuu malignoru aliqfi paciant'.Que
quidem paffio abfic uc eif obfrf banc uicam m i[[a ecace eciam ipfa paflione ingra/
uefcence ecanimam decorgeexcludence ftniennc.

^fQuod offie opufgrane dei eruencif nofde proFudltace uecerif


ma[i:ad fucun reculi pcineac nouicacem. d^Cxv-

V lErunramen m graui mgo quod poficum eft fuper f iliofA.dam a die exiruf de
V_^\uencre macnfeorum ;ufq: m diem fepulcure m macrem ommu:ecia boc mediu
mirabite reperit': uc fbbrn rimur acq: mcelligamur banc uicam de peccaco i[[o nimH
nefario:qJ m paradiro ppecracu e:fad:a nobifeffe penale^cocuq: qct nobifcu agicur
per ceftamccii nouu:n5 pcmere nili ad noui feculi beredicace noua:uc bic pignore
accepco illud cuiurbocpignurefbruo cepore coTequamurmucauc abulemufm fpe:
86 pFiciencef de die m diem fpintu facta carnif morcificemuf Nouic eni dommufq
fuc eiuf! Ec quocquoc fpincu dei agunt; :ii fitu func dei. fed gracia n6 nacura.
Vmcuf
entnacuradeifiliufpropcer normirencordiafadcurefcbomimrfiliufucnofncicurd
ftlu bominiffilu dei per illu gracia fieremuf.Maner quippeille lmmucabilinnaturi
noftram i q norfiifciperet: fufcepic a nobifec cenax diumicacir fiie noftre
ifirmicacif
parcicepf f acftuf eft: uc nofin me[iufcommucaci:g&gt; peccatorermorcalefq:
fumufeiuf
(morcalicacif ec lufticie pcicipat6e amiccamuf n. qcfi nacura noftra bonii feac-
ipled
fiimo bono eiufnacure bonicace feruemur.Sicuc enim per unii bomine peccancem m
boc cam graue malum deuemmuf ica per unu bomine eundemq: deu luftificance-ad
illud bonii tam fuHime uememuf. Nec qrq fe debec abifto ad illii crafiffe coFidere:
nifi cum ibi fuericubi cemptacio nu[[a eric: mfi pacem cenuenc quam belli buiufm
quo caro concupifcicaduerfur fpincum ec fpincufaduerrur carnem:mu[cir ec uarnf
cercamimbuf queric-Hoc aucem bellum nunq ullum effec: fi nacura bumana p Iibeif
arbicnum m recticudme in qua f acTra eft: perfticiflec. Niic uero que pacem f elix
cu
deo babere noluic.-recum pugnac mfelix.ee boc quoq: cii fic malu mirerabile:me!iuf
efccamenqpnorauicebuiuf.Meliur confbgicur quippecum uicuf cjcumfmeulw
conflictione dbmmancur.Meliuf eft inquam bellum cum fpe pacirecerne: q fine uila
tiberaciomrcogicacionecapciuitaf Cupimurquidemeciambocbello carereecad ca/
peflenda ordinaeiflima pace:ubi firmiflrma ftabilicace potionbufmferiora fubdanc
ignediumiamonfaccendimur.Sed fi quod ablic aubi canci bom fpernu[[a eecimalle
debuimurm bmufconf [ictaciomf molefha remanere: q uiciif m nof dominacionem:
non eif reriftendo:permiccere.

( 7xr

(Jjiub quibuf grdcte legibufregenerdcoif bdbeanc ecacef. (£cT

~*l 1 Erumtatdeft det mifericordia in uafa mifericordie: que preparamc m gloriS:


V_-Auc eciam pnma bommif ecaftd eft mfancia: que fme ullo renifu fubiacec carni:
ec fecunda que puertcia nucupacur:ubi nondu ratto fufcepic hmc pugna : sj ferefub
omnibuf uitiofifdeLecftacionibuf lacet :qa [icec f an lam ualeac:&amp;! ideo
mfancia trafifle
uideacur:nondum in ea eft precepci capax inrirmicafmencif li Cicrameca mediaconf
accepenc:ecia ft bdc m eif anmf uicam fimac tranf [aca fcilicet a poteftdce
cenebrarum
m regnum xpimo Iblum penif no preparecur ecerniffed ne ulla quidempofb morce
purgacona tormenta patiai;. Sufficic enim fold fpiricalif regenerauome poft morre
obfirquod camalif generacto cfii morce concraxic.Cum autem uencu f uerit dd etdte:
que prcceptum lam capiDet fubdi p6t [egif lmpio: fufcipieridu eft bellum cocra
uicia
U gerendu acricerne ad dampnabdia peccaca perducac.Ec fiqdem noduuiclonaru
coTuecudme roboraca func:faci[iuf umcuncur: 82 cedunc.fm auc umcere acqi imperare
cofueuerunc:[aboriofa difficulcate fupanc?. LSIeq: enim id fic ueracicer atq:
finceriter:
mfi uera delecTrationeiLiftitie.Hoceftatiefide xpi.Nafi [ex iubenfaflic:&amp;:
fpincuf
luuanf deficp ipfam probibicionem defiderto crefcece dtq: uincece peccact: etia
reacuf
preuaricaci6ifaccedic:uc nonug finc dpertifltmd uitia que alttf utcnf ufcunt
occuluf.
queq: puCdntt ee uircucef:m qutbuf regnac fuperbia:&amp;; quedam fibi placedt
alticudo
ruinofa. Tunc icaq; uictd uicia deputanda func: cum dei amore uincunt.-que nifi
deuf
ipfe non donac: nec dltcer mfi per mediacorem dei &amp;; bominu bominem xpm lefum:
qui facftuf eft parcicepf mortdlitdcif noftremr nofparnctpef facerec diumitatif
fue.
Paucifiimi auce funt tate felicitatlfuc ab ipfa ineunte adolefcentia nulla
damnabilia
peccaca c6mittanc:uel m fldgiciifuel m facmonbufuel m nefarie cutuf q impiecacif
errore:fed magna fpiricuf[argiraceopprimar:qcqdmeirpofier carnatt delecftatione
dominan. Plunmi uero precepco legifdccepco: cum pnuf uicti fuennc preualecibuf
uicufet preuancacoref effecti.-cunc dd graciam conf ugiunt adiuuacem: qua fiant et
dmarmfpenicendo u uebemenciufpugnando:pnufdeo fubdtta acq: ita carm ppofica
mere uictoref Qv ifqfergo penaf cuptc euadere femptcemafno folu bapctzec :uerum
eciam lufhficet; in cbnfto.ac fic uere cranfeac.a dtabolo ad xpm. Purgacoriaf aurem
penaf nuilaff ucuraf opinecur-- nifi ance illud ulctmu cremendumq: ludicium. Nequaq
tamennegandumeft.eciamipfumecernumignef) diuerficacemertcoru:qutfma[o!f
alnf [euiorem aluf futurum efle grauiorem .fiue ipfiuf uif acq: drdor pro pena
digrw
cuiufq: udriecur:fiue ipfe equdlicer ardeac:fed.n6 equali moleftia fencidtur.

ijtfe nf qui putant nulloruin bominum


poendfm ecernum efle manfuraf-&lt;LC&lt;

v,s^~\ Vnc &lt;dm cum mifericordiburnoftnragendum ee uideo:&amp;; pdciftce


difpucandu:
l__£cjui ue[ omnibufillifbommibufquof lufhfiimufiudex dignof gcbenne fupplino

C ludicabic-uel quibufdam eorum notuc credere pena fempicemd futuram: fed poft
cerci
teponf mecafpro cuiulq; peccaci quacicace [ogtorif fiue breuionf eofmde exiftimanc
liberadof Qua tn re mifencordior profecto fuit Ongenefqui ecipfum diabolum K
angelof etuf poft grautora pro mencif Si diucurniora fupplicia: ex tllif
cruciatibuf
eruendofatq: foaandoffancftifangelifcredidic. Sed lllum aippter boc u propter altd
n6nuua:&amp;: maxime,ppter atcerndtef fine ccfianoe bcaticudmef U mifenaf u.
ftdtuctf

IX
B

leculorum incerualiifab iftifad illafi atq: ab illifad iftdficufiac redicuf


incermmabilefi
non immericoreprobauic ecclefia, Quia ec boc q&gt; mifericorfuidebacur
amificFaciSdo
fancftif uerafmiferiafquibufpenafluerenc: Si falfaf bedcicudinef m quibuf uerum ac
fecurum boc effc line cimore certu lempitemt boni gaudiu no baberet. Longe autem
aliter ifto2f mifertcordta bumano errac affecftu i qut bommum illo mdicio damnacotf
mifenaf cempordlefiomnium uero:qui uel ciciufuet cardiuf Iiberanl;:ecernam
feiicicdce"
pucanc.Que fencencia fi propcerea uera ec bona quia milencorf efb-tanco enc melior
Si uenor quaco mifencordior.Excenddl; ergo ac profundat; Fonf buiuf mifencordie
ufq: ad damnacof dngelofi falce poft mulca acq; proIiXd quantulibet fecula
liberadof.
Cur uficp ad uniuerfa m nacuram manac bumanam -sicuad angelic.5 uencum fuenc]
mox arefcic '. Non audenc camen fe ulceriuf mifierando porngere:*: ad Iiberacionem
j
ip(mfquoqididboliperuenire.Verumfid!iquifiaudedr:umcicnempeifcof:eccdmen
ranto muenicur errare deformiufiet concrd recta deiuerba puerfiufigco fibi uidecur
fencire clementtuf.

t£ De «f qut noutflimo ludioo propcer tntercefiione


fendlo^ nemmem putancdamnandum effe. (TJCT

tJT~*\ Vnc eciam qualefin collocucionibufnoftrifipfe fum expertufiqut cum uenerarl


J_lmdeantur fcripcuraffan&lt;ftdf:moribuf improbandi funt. u agedo caufam fuam:

^ mu[cornaiorem:ciiftimifencordiam deo cribuunc erga bumdnu genuf Dtcunc enim


de mdlifecmfideliburbominibufdiuinitufquidem uerum predicM effe cj dtgni funci
fedcumadiudiciumuencufueric:mifencordiaelTeruperdcurd.Donabin.n.eofmqunt
mtfericorfdeufiprecibuf u mcercefiiombuffancftoic fuo2f Si enim ordbdt pro tllif
qii
eof pattebantunnimicof:quanco magifiquado utdebuc bumtIeffuppIicefq:,pftraicof.'
Neqienimcredenduellaiunccuncamirruroffandcofuifceramirericordie.-cuFuerinc
plentfiime ac perfecTifiime fidnctitdCifiuc qut cunc orabdnc pro mimtctrfuif quando
ec
ipfi fme peccdco non eranc:cuc no orenc pro fupplicibuf fuif quado nullum cepennc
babere peccacum. Auc uero deuf cunc eof no exaudiec cot ec cancof ftliof
fuofiquando
tn tanta eoif fancftitdte nulM mueniec ordtiorofimpqdiTnecum 'Tefhmonium uero
pfalmi:et i[Ii qui permiccunt infidelefatq: impiofbommeffdlte Idgo cempore
cruciari:
et poftea de malifomnibuferupfed magififti pro fe dtotnt effe:ubi legttur.Nunquid
obliuifcec' mifereri deufiauc cdctnebic m ira iia fuaf miferattonef:' Ira eiuf eft
m juiuc:
ut omncf indigm beatitudine lempicerna ipfo ludtcace puniatur fupplicio fepttemo.
Sed fi ue[ logum uel ullum efie permifenc: pfecTro uc pofiic boc fien concmebic m
ira
fua miferacidef fudfi quod eum pfalmuf dictt no efie facTrurii Non cnim dic
affirmddo
cdcmebic.fed negacione fub mcerrogacide ponenficti m cdcmebic interrogdc:nimru
oftendit;quia nd diu miferdtioneffuafm ira concmeac. Sic ergo tftt uolunciudicn dei
cominacionem no n efie mendacem :quif fic nemine ddmndCuruO queddmodum eiuf
commationem qua dixic euerfurum fe efienintuen ctuirdtemimenddce nd pofiumuf
dicere: u camen non eft fadlum inquiutquod line ulla cddmone predixic. Nd enim
aic ninme euercec'fi nd egerinc pentcenciafeqi correxennc:fed boc nd addico
prenCi /
ciauic euerfionem fururam tiliuf ciuicacif. Quam comminationem propcerea ucrdcem
pucanqa boc pdixtt deufiquod uere digm erant pan.quif fcoc no efiec ipfe fadturufi
Nam etripenicennbufpfpercicinquiiic^utiq: tuofpenicencianan ignorabat dcTurof
u tamen abfolute ac diff inice eozf euerfionem fucuram efiTe predixie. Hoc ergo
erdt
mquiunc m uencdte feueritdtifi qud eranc dtgm i fied in racione miferanonifi non
erac:

pc^x:

quano c&amp;inuit &lt; ira fua:uc ab ea penafupp[K,bur P arcerec:qua fuerac


cocumacbuf
commatul. i&gt;, auc cunc pepercic auic:quado fandlum fiiu propbecam fuerac pce ndo

«triftamruf.quanco™agirc U ncmir d b,Imrrupp[,cancibur Pd rc e c:quandoucparc a c


omnefrancli eiuT orabunc? Sed boc quod ,pr,ra,rcord,burrur pi cancur:ideo pucanc

rcnpcurarcacuiriediumafucmutcirecorngancuelprolixarumudecernarumcimore
penarum: sc r,nc qui pofiinc orare pro e,rqui non fc correxennc. Hec came opmani;
omimodo ,d eloqa diuma cacuifie. Nam quo pcmec mqunc quod fcriptu eft : qmulca
mulccudo du[cedm,rcue domine:quam abfcondifh c,menc,burce:n,r, uc incelligamur
P rc P cer cmore FuifTe abfcondica mifencordie diume cam mu!ca fecrecaqi duicedme.'
\ddunccciam propcerea dixifieapofirolum:conc[uficenimdeuromnerin mf,de!icate
ucomn,burm,rereacur:quo figmficarecq, abillonemodamnabicur. Necifhcamen
qu, boc renc,unc:banc opintonem fiiam ufqi ad liberacione uel nulUm damnacionem
diaboliacqiangebrumeiurexcedunc.Humanaquippecrcarolofbominermouenc:
mirencordia: tc cauram maxime agunc fiiam: per generalem in gentf bumanu quali
da mirerac,onem:,mpunicacem falfam fmf perdicil" monbur P o[IicenceC A.c per boc
fuperabunc eor m predicanda dei m,rencordia:qu, banc impumcacem eciam pnncipi
demonu tc emrfacelbcibufpoUicen^.

&lt;j[De ufq impunicate omntu peccatoicpmicciicetia


bereac,rj)pcer paruapaaone corporircbnfh.tiZcT

ITem func alu ab eterno r upp',c,o [iberanonem nec ipfirralce omnibur bomimbuf
promiccencef fed cacummodo cbnfh bapnfmate ablucirqui parciciper fiuc corpif
L eiufiquolibet mxerinc: ,n quacunq: berefi ue[ impiecace fuennc. propcer i[!ud
&lt;\£ a,c
Iefuf. H,c efb pan,rqu, de ce!o defcendit^uc fiquirex ,pfo manducauenc no monac'.
Ego fiim pan,ruiuur qui de celo defcendi . S, qu,r manducauenc ex boc pane uiuec
mecernum. Ai&gt; eterna ergo morce inquiunc necefie e iftorerui: ec ad uitam
ecernam
quandoqi perdjic,.

ilpe uCq no om,bu r :fed e&gt;fcm q apud catboucorfitc regenerat,


eoafipofteaimulca cnmfaerrorerqi.prupmDinduIgenapofficec'. dcT

ITem Gic q boc nec omiburbabecibur bapcifmanr xpi sc eiurcorpir facramecum:


fed CoUC cacbolicirquauirmale uiuetiburpoUicenf.quia non fb!um r acrameco r ed
re ,p r a manducaueruc corpurxpcn ,plb corpe eiuf cofirituci.De quo dicic
apoftoluf.
unuf panifunum corpurmulc, fumufut eciam fi poftea , ahquam bercfin ue[ ettam
,n gene,!,um ,do!acriam [apfi fuennc: cScum quia ,n corpore cbnfti id eft m
cacbobca
eccfefia fumpferuncbapafmum cbnft, SJ manducauerunc corpufcbnftcno mariane'
m ecernum.-fed uicam quandoq; cofequanc' ecernam.acq: i![a omnifimpiecar quanto
maior fuencmo eifualeac ad ecernicace:fed ad dmcurnicace magincudmeq: penarfi.

(^De ufqu, eorqui permanenc ,n cacbolica f ,de:etia


fi peffime uixermcec ob boc uri meruerfctii ,ppter
fide, fudamencum.-raluandorefle definiunc. &lt;LC.

, /nc autem qui propcer ,d quod fcnptum eft qu, perleuerauenc ufq: m fmem:

r bic r a[uurenc:no mfi i ecclefia cacbolica pfeueranoburguiriea male wuecibur

bocj&gt;miccunc:per igntm uidehcec faluandifmento fundamena dequo aic apoftoluf

Fundamencum enim altud nemo poceft ponere precer id quodpoficu efbqcf expf
Iefuf Si quifautem edtficauertt fupra fundamencum boc durum:drgencum:Iaptdef
preciofoftignd:fenum:(cipu[dm:uniufcuiuiq;opufmdnifeftabicur.Diefenimdomint
deckrabiDCja m igne reuelabtf:»: uniufcuiufqi opuf quale fic lgraf pbabit. Si cuiuf
opufpmafericqctfupedificauic:mercede"accipiec. Sicuiufopuf^uCdrferic:decrimecu
pacief.tpfe aucem faluuferic:fic cameqfi p igne Dicuc ergo cuiuflibec uice
cacbolici
xpianum xpm babere m f udamenco: qct f undamencum nulla berefifbabec a corpif
eiuf unicace precifa:ec ldeo rjpcer boc fundamencum ecta fi ma!e uice fueric
cacbolicuf
cbnftianuf:uelucquifuperedificauericligna:fenum:(l:ipulam:pucaceumfa(uufien
perignE:idepoftpenafignifi[UufIiberdri:quoigneinulamojudiciopumenc'md[i.

(JDelifqui pucanc ea criminaique mter


demofma^ opa c6mitcuncur. &lt;[£•

TJmpen aucem eciam quofdam puCare:eofcanCummodo arfjrofi![iuf ecermcace


fupplicu: qut pro peccanf (uiffaceredignaf clemofinaf negligunc. Iuxca illud
apo*fto!i Iacobi. ludicium aucfine mifencordia Fiec tlluqui no Fecic mifencordia.
Qui
ergo fecenc inqunc:quif morefin meliufno mucauenc:fed inceripraffuafelemofinaf
nefane ac nequtcer uixeric: cum mifencordia |[[i ludicium fucurum cfc.uc auc nulla
damnancie p[e(H:at;:auc poft aliqct cepuf fiue paruu:fiue pro!ixii:ab illa dananone
[iberecur . Ideo ludicem ipfum utuorum acq: morcuorum noSuifle extftimanc altud
cdmemorare fe efTe didturunvfiue dexcnfqutbuf dacurufeft uica ecernaHiue fimftrif
quofecerno fupplicio damnaturufmifi elemoftnaf fiue fadtaffiue no FacTraf. A.d boc
percinereatuc:&amp;;inordCionedomintcaquocidianampoflu[acionem. Dimiccenobif
debica noffra ficuc ec nof dimimmufdebtcoribuf nofcrif Quifqutf entm illi qut m
eutn
peccauicdimicci c ignofcedo peccacum: pculdubio elemofina facic, Qua rem dominuf
ipfeftccomedautcmcdicerec.St.n dimifencifpeccacabomibufdimiccecuobifsipjcer
uefter peccaca ueftra. Si auce no dimiferictf bommibufneqi pacer uefcer q m celif
eft
dimiccec uobif Ergo &amp;; dd boc genuf elemofinatf percinec qct aic apoftoluf
Iacobuf
mdicium fururu fme mifencordid epqui non Fectc mifcricordia. Nec dixic dnf mqunt
magna ue! parua : fed dimtccet uobif pacer uelcer peccaca ueftra:fi ec uof
dtmtfericif .
bommibuf. Ac per boc pucanr eciam etfqui perdice uixennc:donec claudac diem uite
buiufexcremii:per bac oracione qliacuq; ic qcacunq; fuermc omntaquondiepeccaCd
dimicct:ficuc ipfa quotndie frequecac oracto :ft boc cancummo cuftodtre memmerinc:
ut quado ab eifueniam petunc qut eofpeccaco qualicuq: Ieferunc:ex corde dtmiccac.
Cum ad bec omnta deo donancerefponderodiber ifte daudendufefc.

&lt;]ConCra eorum opinionem quidicucmee diaboli nec


mafojf bommu perpecua fucura fupplicia. dC.

C prtmum quert oportep atq; agnofct : cur ecclefia Ferre nequiuent bommum
^ifpucacionem diabolo etiam poft maximaf&amp;; dtucurniffimafpenafpurgacione
ue[ mdulgencia pollicence. Ncq: n.toc facti ii. fdcnfuecenbufac nomf [iccenf
erudicr-
mundanone sc regnt celoru beaucudme po (V qltacuq: ec qcacuq: fupplicia cjlibeccucf
ec quancifcunq: ange[ifinuiderunc:fed pociufuideruc diutnam uacuari uelmftrman
non pofTe fencenctam: qua fe prenficiauic dommuf in tudiao prolacurfi acqi
dicturtf.

**S ripf \*\A

TTTTTTTTJTTTTTT

m ^o«[ y p(i. D , d bo[ur q S u, teZZ™rS c ^il rr r Ec T d fcr,Dtum e(l

ec beftiaec pf eu do propbeca cnicuh,,^, ^ JJ S "? m 'S^MpbunPquo

't-d^un.efVecemLSS.nr r r r" °^ e '" ^ ««[orum. Quod


Aumangn.nc.reLwn^afn^ ^™ ^' buruerblf "'^ &lt;"^ura
nee-lu L.&amp; «S 3 f ^ n - 0nb ? fceC Km P°^Q_^mobren P r ruf
fixu « ™ m ob,!e:nuUum rel^um td°, r JTi" P "T "^™ P ° te ^ e ^
*b dlo effe mcer rrTnr nrT ^^^mem MIic dla c e,fdeu non peperc.ne^ fc

feculo^. (W | "^ ™6 It , : oreterr,ur 'g™^«'P'efub, cracwbun^ mfecul,


pofcqu^bbec &lt;^nZ?n l bu ' ufetemic '» ;e P««™lunuurfue[q u ,d4bom,nrf

ueraenc,fboZerMr!'IcW
bommefp[ufuTb c Qto&amp;

cWnopocmrdum^^^

« ui«m «rrMm^a^SrJmtrKT rT™ tem P 0r ' f ^™" -

CConCra eorum fenfum q m , u d,c&lt;o de, om,bufre,r


Ppcer Cmitoif precef ; pucac ee parcendu. fl_C.

T^vOc -fieet aduerrurwrMtoqn, ruarcgencercaufcrcScra de, uSre uerba uelur


^L^^ord,, ma.ore corund. uc ,deo u,de f ,cec uera finciga « q™ di^SmS 1

So ™«^ZS? CU " C MnC ° mfl S' rorfl ™'" P™ 'n.m,c,rru,n qu lco rcnc uc,,

l&amp;S f uf fencencwm fu„m m.cigec « reFleccac ,n mef.uneor, ab dlo


« IfStv £ ftr"' ^n quircjqu, * boc fucurii efie prefum.c: Vmlf
ecam lancT-ofangetorfimuI cu fondhrbomimburqui ruceauaieTerunt.mcrrf.r.-i,,

prod d mnand,feange[,r 8 ,bom,n,b U for,curonucm,ren rd 1 ,no&gt;Zn^


uenoce merenrur p^qcod nemo f d ne f,de, d.x.c nemo d.rturS A ffl
c-uQ, elc.-cur nd ecm pro d,„bo[o nunc « angebr tvtmttcMU q&lt;um Ser
^ f P r °m.m,c,rr UI r.ufficor.,re.Hec,g,^

,fcc

eciam

gainquofruof nouic effe rnimicofieade ipfa caufa c:qua fiecucm i[[o cunc ludicio
am pro hominibuf ecerno igm cruciadifiquirperfedta fic fcndtitacemcj orec.NOc
enim propcerea pro eif orac:quof m genere bumano babec mimicofiquia cempuf eft
pemcecie fructuofe. Nam uc quid maxtme pro eiforacmifi uc dec lUifdeuf ficuc dicic
Apoftotufpenicecidm^ refipifcanc de diaboti [aqueif a quo capciuicenenc' fecundO
ipfiufuolucareMeniqi fidealiqbur icacercaegcmcqfucillienanoffec^Iicec adbuc
m bac uica finc c6fticuci:camen pdeamaci func merernO igne ire cO diaboloicaj) eif
non orarenq nec pro ipfo. Sed quia de nullocerca eft:orac pro ommbuf duncaxac
bominibufinimiciffuirm boc corpore confticucif.nec camen pro omniburexaudiC.
Pro birenim roUrexaudicunqui ecfi aduerfane' ecclefieuca func camen predeftmati:
ucp eircxaudiac' ecdefia:« filu efficianc' ecdefie. Si qui aOc ufiq: ad morce
babebOc
cor impenicefinec ex immicifconuercenc' i filiofinunqd lam pro eifiid efb pro
Calium
defundtoif fpinciburorac ecclefia ?Cur ica ?nifi qa in parce wm diaboli computanc":
qui dum effenc m corpore.-no func cranf [aci ad cbnftum &gt; Eadem icaq: caufa
eft:cur
no orecur cuncp bommiburecerno igne pumendifique caufii eft:uc neq; nuncmeq:
cunc orecur pro angelirmalifique icidem caufii eft.uc quifpro bommiburnunc uiutf
orecur eria maliPcai*h lam nec nunc orecur pro mfideliburimpiifq: defOctifiNam
pro defOcTifquibuldam: uel lpfiur ecclefie ue[ quorudam piorum exaudicur oracio :
fied pro urquorum in Cbrifto regeneratoru nec ulq; adeo uita m corpore ma!e gefta
efb uc caU mifencordia mdicenc' digni no ee :nec ufiq: adeo bene: uc tale
mifencordia
repenancur neceffariam non babere^ficuc eciam fadta refiirrecTione morcuoif non
deerunc qbufpoft penarquarpaciuncur rpincurmorruorOumparciat' mifencordia:
uc in igne" non miccant' eternum. Neq: enim de quibufida ueracicer diceree : q&gt;
non eif
remiccac' neq: tn boc Teculo: neq:in fururomifs effenc quibur ecft non m ifto tamen
remitceree in fucuro. Sed cO dicTO Fuenc a mdice muorum acq; mortuorum. uenite
benedicti patrcf mei:poflidece paracO uobif regnO a cofhrutioe mudi: B£
alnfeccicrario
dircedice a me maledidn in ignem etemum :qui paracur eft diabolo ec angehreiufiec
ibunc ifti m fiipplicium ecernu:iufti aucem in uicam ecernam mimie pfumpciomf eft
dicere cuiqeorum ecernu fiipplicium non fucuru:quof deuricurorm fuppliciu dixic
ecernu:&amp;: p buiuf prumpciSifi perfiiafione facere:uc deipfia quoq: uica uet
defperec':
uel dubitecur eterna.Nemo icaq;ficince[[igac pfalmum canence: Nunqd obhuifcec*
miferen deuf 'aur c6cmebic i ira fua mireracioef (nd- uc opmec: de bommibuf bomr
ueram:dema[iffalfam:aucdebomrbominiburecmd[irange[irueram:dema[iraucem
bommiburfairam dei effe rencenciam. Hoc enim qct aic pralmurad uafa mifencordie
percmec: ec ad ipfof filiof promiffiomrquorum erac unufecia ipfe propbeca. Qui cO
dixifiecmunquid obUurTcet: mifiren deuPauc concinebic in ira fiia miferanonef fuaf?
concmuo fubiecic.Ec diximunc cepi-Hec e(c tmmuraoo dexcere excelfi. Expofuic
proFedto qd dixenc- Nunquid cocinebic in ira fua miferacioerfiiar? Ira enim dei eft
eciam ifta uica morcalifiubibomo uanicaa fimiUf FacTcurefbecdiereiuruelucumbra
precereunc. In qua camen iranon obUuifcitur miferen deufifaciendo folem fiiO onri
fiiper bonorec malofiec pluendo fuper iuftofi&amp;: iniuftof ac fic non concmec i
ira fua
mireracionerfijaf Maximeq; meo qa* expreffic bic pfalmufdicendomunc cepi:Hec
efl: immucatio dextere excdfi : quoniam ibac ipfii eorum uaniflima uica:que ira dei
eft: uafa mifericordie mutac in meliufiquiradbuc in bumrcorrupciclirmifena maneac
ira eiufi quia nec m ipfia ira fija cocinec mifieracioner fiiafi Cum ergo ifto mo
c&lt;5p[eae:
diuini iliiurcancici uencafi n6 efl eamnecefle eciam itlic mtelliguubi n5
percmencer

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
32

X7TT

ad auicacem de. fempicerno Cpplicio pumenrur. Sed quibur D racei: ,n- Jm t- * -f


ufq: dd illa impiorum tormenraVendere: falcem fic^nilug^ tln"e „ J
ira de,que eterno efanmw. fcppncoin* c6ci„eac deuf^b-c ™^SIrf
fu f K fa «* » r "« "fa gca d,g„, C„c penarum atrocrace crucanuc ^0^
ue nu„ 9 rube,nc:ue[ a ,q fi finiancfed uc earmicorefq mer,ca C™^^S£
patianc. S.c emm u ira de, maneb.cec ,„ ,pfa ,ra fua m,ferac,onerCar„6 contineb ?
quod qu,dc no ideo cofirmo.-quia n6 refiftoCeceru e r qu, purac nur^^ouf
auerac.ter d.dcum:d,rced,ce a me maled.cfti ,n ignem ecernu^ ibdc ,ft, Sfflfl
eternum:* crucabuntur ,n fecula fecurorum:^ U erm,reor U mn6 mor,e C ': K ,£ m " rt
J
3^ Ur j*^^^ ,,n6Mm ^5'P&amp;rmpau a d.m mp Limn;m e *»
d! Tr^ 1 "?"^''" N ","" re ^ U 'PP e ,n bdcul « e S erunc pemcencam: ec
iaeor, u«uofam:ue[ucibocagro (eminaceri quo urfuicdeufctUacbrymirremfari:
quod pof &gt;ea cu leticia mecerecur.Ec camen quirnegabic quod donunufpredixic i„
eil ttul le coplecum , n.fi paru aduertac quea dmodu peccacorerdeufnon folu iracufi

uerumec,ammireracureuercac?Euercu„curenimpeccatorefduoburmodiraucficuC
loaomue: utp peccacil fuifipfi bominef punianfcauc ficuc mniuice.-uc ipfa bon».-mm
peccaca pen.tendo deftruant.Fdcftueft ergo quod pred.xit deuf Eue r ra emm eft
mniue que mala erac: et bona edificata eft.-que no erat . Scancibufenim memburacq;
dom.bufeuerfa eft cuicaf ,n pdicif moribuf Ac fic quifpropbeca fuer.c concnftacun
quia non eft fadlum quod illi bominefcimuerunc illo propbecante U e„curu:facM
l Came " % uod 6u f r&lt;3C deo Prefcence prediAim. quoniam nouerat , q predixic
quo
m meUufefTec impledtm,. Vt atit nouennc ifli m puerfum mifericordefquo pcineac
quodlcripccmefc.Qi.ammultamuIcicudodutcedmifcuedommcquamabrcondifbi
tunencibufce=[eganc &amp; quod fequicur.-pFecilri attc fperancibufin te. Qmd e
abrc6d,fti
timentibur.perfeclc, rperancibuOmf, quia illifqm c.more penarum fuarti Ca uoltic
lufticam coftituere.-que i„ [egeeft:n6 eft mfticia dei dulc.f quia „efciu„c eam?
Non
emm guftaueruc eam. In renanq: fperat n6 m lpfo M ideo abfcodirur eifmulticudo
dulced,„,r dei: quoma rimfc quide deu:fi-d ,Ilo timore ferui!i,qui non eft m
cancace.
quia perftcfta cancarforaf miccic timore. Ideo Iperatibufin eum perficc dulcedmem
luamunlpirando eif cantacem fuam:uc nmore cafto no„ que cancaf fbrarmircicfed
perma„e„ce,„reculumrecuI,.cfig[or,anc':,„dom,„ogIoriecur.Iuft,c&lt;adeiquippe
cbnftufefc:qui fatftufe nobirficucdicc apoftoCrfapieca a deo--* lufticia:* fadi/
ticacio:»: redemptio:uc quenadmodu fcripcu eft.qm glonaturun dommo glonecur.
-Hanc dei lufticiam quam donatgracia fi„e mericf nefcunciICqui Cam lufticam
uolunt conftituere: u ideo iufticiedei:q eft cbnftufno Cnc Ctiedri. I„ qua mftica
eft mulra mulccudo dulcedmifderpropcerquam d,cc' m pfalmo-Guftace u uidete
g dulcifefc dommufEc banc quidEinbac peregnnacione geftancef n6 adTaaecace
lumentef: efurimufeam potiurac fitimuf ut ea poftea faturemur cum uidebimureum
licuti eft.&amp;f implebitur quod fcnpcum eft. Saciabor cu manifeftabic' glona
cua.Ica
perficc dinfturmulca mulcicudinem du[cedin,rrue Tperanubur m eum. Porro aucem
fi eam quam illi purant dulcedmem Cam deurabftondic nmencibur eum^qua „6 eft
impiordamndturuf: ut boc nefcencer u danan cimencerredte uma„c:ac fic P offmc
efIe:q U i orenc pro non recfte uiuencibuf quomodo eam perfic.c fperancibur in eum:
quandoquidemficucromnianc.perbancdulcedmemnondanacururefteofquinon
fperanc in eum.'llla igic' eiurdulcedo querac':quam perficic fperancibufin eummon
quam perficere putacur concepnenciburec pUrpbemancibureu.Fruftra icaq: bomo

I lllllllll lllllllll !l

II llll|lll[ II

poficuf m boc corporeioccu- torum dei mdiciorum fibi nonciam arrogere prefumic .
IUud quoqi apoftolicu: conclufic emm deuf omnef i inf idelitate ut omibufmifereaf;:
no ideo dictum eft: g&gt; fit neminem damnacuruf fed fupenuf apparec unde fic
dictu.
Nam cum de Iudeifpoftea credirurif A.poftoIuf (oqucretjad gencefdd quaf uciq: id
credenteffcnbebdC epiftolaf. Sicuc enim uofmquit a[iquado non credidiftif deo-nuc
aucem mifencordiam confeaici eftif inillorum mcredu[icace:fic et bi non credideruc
inuertramifericordia:ucecipfimifencordiamconfequatur.Djmdefubiecic undeifh
fibierrdndobUndiunc J :acq:ait.Conc[ufic enimdeufomnefminfideUcace^ucomrbuf
mifereacur.Qtiof omnefmfi de quibufloquebacur-canq dicenf tc uof tc illof' Deuf
ergo &amp;" Iudeof U G encilef quofprefciuic tc predefcinauic coformeffien imagmif
filn
fui:omnef m inf ideli tate conclufir. ut de amantudme nfidelicacif fue pemcedo
cofufi:
sc ad dukedmem mifencordie dei crededo conuerfi:clamarenc illud m pfalmo. QuaV
mulca mulcicudo dulcedmifcue domme.-quam abfcondifci cimetibufce.-perfeciftt aiic
fperancibufnon m fe:fed m ce. Omnium itaq: miferecunuaforum mifencordiequide
omnium : ec eorum fcilicec quofex gencibufec eorum quofex Iudeifpredeftinautc :
uocauic:iuftificauit:glorificauic:ncioimbominu:fedirto2f oim nemine danacuruf

tfAn 11 qui incer berericofbaptizati fimc: sc deceriorefpoftea mate


uiuendofunt facTi.-ueluquiapudcdtboIicofrenati ad berefef
aue fcifmaca tranfierunt: uel u qui a cacbolicifapud quofrenaci
funcn6 recedentef cnmmofe uiuere pftiCeruc:po(Tinc_pui[egio
(anctoJf remiflionem ecerni fperare fupplicu flCT

J Ed lam refpondeamufecia illifiqui n6 fo!tt diaboIo-K angelif aufficue nec ifti:


" fed ne ipfif quidem omnibuf bominibuf [iberacionem ab ecerno igne promitcue.
uejf eifcacum:qui cbrifti bapcifmate ablun:ec corponf eiuf S2 fangumif
pcicipeffacti
func :quo[ibec uixermc.-in quacumq: berefi uel impiecace f uennc. Sed concradicic
eif
Apoftoluf dicef.Mdnifefta aute func opera carnif Qiie func fornicacio.-immundicia:
[uxurid:tdo[oruferuiruf:ueneficia:inimicicie:c6centionef:emu[acione0animcficdcef
diffenfioneOberefefnnuidie: ebriecacefcomefdtionen u bif fimi[id:que predico uobif:
(icucpredixi:quomamqui talia dgunc:regnumdetnonpoflidebunc. HecprofecTo
A.poftouca fencencia fa[(a efc : fi tdlef poft quantalibee cempord [iberdti regnum
dei
pofiidebunt. Sed quoniam falfa no eft.profecTo regnu dei no pofTidebunt.Ec fi m
regni dei poffjflione nunq erunt:eterno fupplicio tenebutur. quonia no eft mediuf
[ocuf ubi no fic m fupp?icio:qui i[[o no fuenc confticucufin regno. Quamobrem qct
aic dommuf Iefufbic eft panifi qui de celo defcendiciftquif ex ipfo manducauenc:n6
mortet?: ego fum pamf uiuuf iqui de celo defcendi: fi quif manducauene ex boc pane:
uiuec inecemunvquomo fiCdccipiendti:merico quenrJ. Ec ab ifhfquidem quibufnue
refpondemufbunc mcellectu auferit illi:quibuf demde refpondendum eft. Hi fune
aucemquibancliberdcionenecomnibufbabentibuffdcramentubaptifmacifeccorpif
cbnftnfed folifcacbolicif quifmaleuiuecibufpolIicencur.QiiianonfoIuminquiunc
facrameco fed re ipfa maducauerunc corpuf cbnftmn ipfo fciltcec eiufcorpe
c6fttruci:
de quo aic apofcoluf. Vnuf panifunum corpufmulci fumuf Qui ergo eft ( eiuf cor/
ponf unicaceud eft in cbnftianorum comp c icre membro2f : cuiufcorponf facramencu
fidelef commumcancef de altan fumcre confueuerunr::pfe ueredicenduf e maducare
corpuf cbnfci:&amp; bibere fangumcm cbnfti. Ac per boc beretici u (cifmactci ab
buiuf

Mi iiii|in iiii|in iiii|Iiiiiiiii|III iiii|iin iii

11 12 13 14 15 16
II lllllllll II

19 20 21 22 23

29 30 31 32

^■v

&gt;#*

untcace corpifleparaci:po(Tunt idem percipere (acramencum.fed non (ibi ucile iramo


uere eriam noxium; quo ludicentur grauiuf:q uel cardiuf [ibereneur. Non liinc qppe
m eo umculo pacif: quod m illo expnmitur facrameto. Sed rurfufeciam ifti q reclre
mcelliguncmon dicedum eum manducare corpuf cbnfti qui in corpore ng e cbrifti:
non recTre promiccunc eif : qut uel m berefim uel etiam m gentilmm fuperftinonem
ex illiuf oorponf umtate labuntur :[tberacionem quandoq; ab ecerni igne fupplicu:
Primo quia debent actendere: q fic mtolerabile acq: a fana doctrma nmuf deuium:
uc mulci acpene omnef:qui berefefrmpiafcondiderunc exuncefde cacbolica ecclefia
Bi facT:i funt berefiarcbe:me[ioref babeanc caufdHq n qui nunq fuerunc cacbo[tci:cu
in eorum laqueoficidiflenrfi tllofbereftarcbaf boc facie hberari a fupplicio
fepicerno:
q&gt; in cacbolica ecclefia bapcizati funt; £ facramentum corponfcbnfti in uero
cbnfti
corpore pnmicuf acceperuc: cti peior fic ucicp defercor f ldei: u ex defercore
oppug/
nacor eiuf effectufq il[e:qui non deferuic.quam nunq cenuit- Deinde quia cc bif
occurnc apoftolufeademq: uerba proferenf:£ enumeracifillifcarnifopenbufeadem
uencace predicenf:quoniam qui talia agunc:regnum det non poflidebut. Vnde nec
illi m perditif ec damnabibbuf moribuf debent effe fecuri:q ufq: m fmem quide uelue
incommunioneeccIefiecacboucepreueranCiincuecefqiaVru eft.Quipfeueraueric
ufq, in Fine^ bic fafuufent.ee per uite lniqtarem ipfam uiam mfticie quod eif
cbnftuf
eft deferunc;fiue formcandofiue aliafimmundiciaf flagttiorum quafnec apoftoluf
expnmere uoluit: in fuo corpore perpetrando:fiuecurpitudme luxune diff luendo:
fiue aliquid aliud eorum agedo:de qutbufairquoniam qui talia agunt:regnum dei
non poflidebunt. A.c per boc quicunq: agunc calia:ni(i m (upplicio (empiterno non
erunt.quta m regno dei effe non potuerunt. In bif enim perfeuerando ufq: in butuf
uicefinem:nonuciq:dicendifuncincbnftoperreuerarfeurq:mftnem.quiaincbrifto
perfeuerare eft in eiuf fide perfeuerare.que fidefut ea definic apoftoluOp
dileclione
operatur.Dileclio aucem ficuc ip(ea[ibidicit:ma[u non operacur- Nec ifhduo ergo
dtcendi funt maducarecorpufcbnftt^quoniam nec tn mebnfcopucandi func cbrtftt.
Vcenim alia caceamnon pofluncfimul efieSi: membracbrtftiec membra merecnciG
Deniq; ipfedicenf qut manducat carnem mea :&amp;: btbic fangumem meum me manec:
ec ego tneo:oftendic qd (icnonfacrametotenuf(ed reuera corpuf cbnfti maducare:
ec etuf fangume bibere. Hoc eft enim i cbnfto manere: uc m tllo maneac K cbnftuf.
Sic enim boc dtxic:canq dicerec. Qiu non m me manet:&amp;; m quo ego non maneo:
non fe dicac auc exiftimec manducarecorpufmeu^auc bibere fangumem meu. Non
tcacp manenc m cnfto : qui non funt membra etuf. Non func aucem membra cbrifh:
qui fe f aciunc membra meretncifmfi malum i[Iud penicedo effe deftitennc:et ad boc
bonureconcihactone rediermc

&lt;LQttid (it tn f undamento babere Cbrtfcunret qutbuf fpon/


deacur falufquaft per tgntf ufturam. fljCT"

?d babenc mquiiicCbnftianiCdtbouci m fundameco cbrtftuia cutufueritaee


n6 receflerunc.cam etfibuic fundamento (uperedificauerucqualibec pefltmam
r"uicam:ue[ut [tgna:fenum:n:ipuIa.R.ecta icaq; fidef per qua cbnftufeft fudamencCt:
qutfcii damno:quonia tl[a:quefupedtficata (unc.-exurene^tamepocericeofquadoq:
abtlliurtgnifperpecuicacefaluare.E-efpodeateifbreuiter IacobufA.poftoIuf.Siqf
dicatfe fidembabere.-opera aucem non babeacmunqutd pocenc fideffaluare eum '.
Ec quifeft tnquiunc;de quo dicic apoftoluf Pauluf.lpfe aucem faluuf ertcttc camen

II llll|llll II

&lt;"*

quafi per ignen? Simul gfifte fuMnquiramuf.Hunc camcn non efle ceralTimum efti
ne duorum A.poftoIorum lenceciaf miccamuf i rixa: Si unuf dicic etta li mdla opera
quif babuenr faluabic eum fidef per ignem :aliufaucem fi opera non bdbeac.-nunqd
pccenc fideffaluareeu.inueniemufergo q poffir p ignem faluari :fi pufmuenenmuf
qmd fic babere in Fundamenco cbnftum. Quod uc de ipfa rimilirudme quancociuf
aduerramuf mbi! m ediftcio preponic f undamenro- Quifquificaq: fic babec m corde
xpm:ucci cerrena ec cemporaliamecea que Iicica funcacq: coriceffa preponac^fun/
damecum babec cbriftum. Si aucem preponicxcfi uideacur babere fidem cbnfci:n5
eft camen in eo f undamencti cbriftuf: cui calia preponunt;. Quaco magif fi
falucana
precepra concemnenf commictac illicicaictia non prepofuifle cbnftuifed poftpofuilTe
conumcicur.quem poft babuicimperancem:fiueconcedencem:du concra eiufimpata
fiue conccffa fua per Flagicia delegic explere Iibidme? Siquificaq:
cbnftianufdiligic
meretncem:ciq: adberef unum corpuf efFicicur:iam Fundamecum non babec xpm.
Siquif autem diligic uxorem fuam: fi fecundtt cbnftumiquif ei dubicec t fundameco
effe cbnftum ' Si uero fecundu boc fecuium:fi carnalicerfi m morbo cdcupifcentiaif
ficucecgencefqueignorant deum:enambocfecundumueniamconcedicapoftoIuO
immo per apoftolum cbnftuf. Poceft ergo ec ifte m fundameco babere cbnftum. Si
enim nibil ei talifaffecftidif uoluptatifq: preponat:quif fuperediFicec
Iigna;fenum:
ftipuidnvxpf eft Fundamcncum.propcer boc faluuf enc per ignem.Deliciaf quippe
buiufmodi amorefqi terrenof propter comugalem quidem copulam no damnabilef
tribu!acionifignifexurec:adqugptinencigne:ecorbicacef:ecquecunq:caIamitatef
que auferunc bec:Pic per boc ei qui ediFicauic enc edificatio ifta damnofa :quia
non
babebic quod fuperedificauit^eceorum amiffione cru«abtcur:quibuf fruendo unq;
lecabacur. Sed per bunc ignem faluuf eric merico Fundamentuquia ecfi ucrum id:an
cbnftum babere mallecid perfecucore preponerecur:fe malle cbnftum bdbere qifca:
Iibernme proFicerecur. Vide m apoftob uerbif bomme edificancE fuperfudamentu
boc:aurum:argencum:lapidefpreciofof.QviirineuxoreertinquiC'COgitac:quefunc
dei quomd placeacdeo. VidealitiediFicante Iigna:fenu:fhpu!d.Qui auc macnmdio
lucftufe inqc:cogi tac que fuc mudi quomd placeat uxori Vmufaiiufq: opuf q!e fic
manifeftabu;.Dief.n,dominidectardbic.diefuaq:ire:diercribu!dcidifqminignemqc
reueldbitur. Eandemq: tribuldtioem ignem uocac-ficuc alibi legic. ^VM figulipbac
fornax.a; bominefiuftofcemptacio cnbulacidif Ecuniufcuiufq: opuf quale lingmf
probabic. Si cuiuf opuf permdnferic:permanec enim qct quilq; cogitac: que func dei:
quomodo pldceac deo:quod fuperedificduic:mercedem accipiecid e unde cogicauic:
boc fumec. Si cuiufaucem opuf arfent:ddmnum patietur.quoniam quod dilexerdt
ndbabebit.Ipfeaut«fdIuureric:qdnu[[aeucribuIacioabiI[mffunddmeciftabiIitdce
femouic. Sic Cdmen quafi per ignem. Quod enim fine illicience amore nd babuic:(ine
urencedoIorenonperdic.Eccequancummibiuidecur-inuetureftignifquinuIlum
eorum da mnec.fed unum dicec.-dlcerum damnificec: ambor probec. Si aucem ignem
illum loco ifto uoIuenmuracapere.de quo dommurdicic finiftnfDifcedice a me nu/
ledicflri in ignem ecernumc m eiretiam ifti effe credancur q edificanc Tup
fudament(i:
igna:fenum:rcipuldm:eofq:exi[loigneportcempufpromdlifmericifimparcitum:
liberec boni mencum funddmenci: quid drbicramur dexcrof: quibuf dicecur uenice
benedicftipacrifmenponideceparacumuobirregnummirieorquiruperedificaueruc
fuper funddmecum:durum:drgentum:Id P idcrpreciorof.' Sed m illum ignemdequo
dicftum eft: fic camen quafi per ignem: d boc modo efc incelligendufucnq! mictendi

10 11 12 13 14 15 16

19 20 21 22 23

funcec dexcri fcilicec ec fintftxi. Illo quippe igne urnq; probandi func de quo
dicTii

efbdiefenim dommi decldrabic.quia in igne reuetabicur ec umufcuiulq; opufquale

ficignif probabir. Si ergo ucrunq; probdbtr ignifiubi fi cuiufopuf permdTencid eft

non fuencigne confutnpcum quod fuperediFicauicmercedem accipiacli cuiuf aucS

opuf arfericdamnum paciacur ;profecT:o n6 eft ille ipfe ecernufigmf In illum emm

foli finiftri nomffima ic perpecua damnacione miccetur.ifteautem dextrofprobac.

Sedaliofeojf ficpbacuc ediFtctum quod fuper cbnfcu fundamencu ab cifinuenerit

ee coftrucTcumo exurac:acq; c6fumat:a[ioraut atiteride ucquod fupedificaueruc:

ardeac.damnumq; mde paciacucfdlui fianc aucem:quonid Cbriftu m FundamencCi

ftabilicer poficum precellenti cancate cenuerunc. Si autem falui fiencjjfedro ec ad

dexteram ftabuncec cum cecerif audiec.uemte benedicti patrif mei pofiidete paracu

uobif regnum: no ad finiftram : ubi illi erunc: q fa[ui n6 eruc u ideo audtec
difcedice

a me maledicti m ignem ecernu. Nemo quippe ab ilto igne fdluabi(::quia i fuppIiciCi


etemu ibuncilli omnefubi uermif eorum nomonetuca; ignifnon extinguet*.quo

crucidbuncurdie:acnocT-einfecu[alecu[orum- Poftifcmfldne corpifmorc&amp;donec

ad i!lu uematur:q poftrefurrectione corpoic Fucuruf e danati6if&amp;: remunerati6if

ultimuf diefift boc temponfinceruallo fpintufdafuncflorum eiufmodi igne dicuncur

perpeti:quem no fencianc illpqui no babuerue calef moref Si amorefin buiufcorpif

uica^uc eorum ligna si Fenum &amp;; ftipula confumat J :a[u uero fentiac g
eiufmodifecu

ediFicia porcauerunc.fiue ibi cancum:fiue bic sc ibi:fiue ideo bic : uc non


ibi:fecu[arid

quif a damnacione uentalia concremance ignem cranficone tribuldtioifinueniacmo

redarguo.quia forfican uerum eft. Potefb quippe ad iftam cnbulacionem percinere

ecia morf ipfa carnif que de peccaci pnmi perpecratioe cocepca eft.a: fecundu
cuiufq

edifictum cempore fuoab unoquoq: fufcepta.ponunt ec perfecuttoef ecclefie quibuf

marcyrefcorondti funca: quafpaciuncur quicunq; cbriftidni probac utraq: ediFicia

uetut ignif ec alia confumunc cum tpfif ediFicaconbuffi xpm in eif non mueniunc

f undamencum:a[ia line tpfif fi inuenmnc:quia [icec cum damno:fa[ui erunt:ipfi non

confumencur,pprer xpi uidclicec mericum in Fundameco repci q manec inecernum:

Enc enim tnbulatio i Ftne feculi cempore kncicbnfri:qlifnuq ancea fuic.qa multa

erunccunc edificia (iuedurea:fiuefeneafuperopcimum fundamencum quod e xpf

Iefuf:ucignifi[[eproberucrdq!:&amp;ide adifgaudiu.dealuf inferacdamnum.Neucrof

tamen perdac:m quibufbec inueniec propcer ftdbile fundamentum.Quicunq: auce

no dico uxorem cuiuf ecidm c6mixcione carnif ad carnalem ucicur uolupcdtem:fed

ipfa que ab buiufmodi delertactonibuf altend func nommd pieCdCif; bumano more

carnabcer diIigendo:cbnfto anceponicnon eum babec in fundamenco. Ec ideo non

per ignem faluufertcfed laluufnon enc.qa eflc cum faluacore non pocertc:q debac

re dperciflimeloquenfaic.Qtti amac pacrem auc marrem plufq me:no eft me dtgnuf:

&amp;: qui amac fiuii auc fiEia fuper me:no efb me dtgnuf. Verum qut
bafneceflicudmef

ftc amac carna[tcer : uc camen eafxpo dommo no pponacmalicqitpfifcarere qxpo:

li ad bunc fueric arciculum rempcarionif adductufiper igne eric laluufquta ex earu

amiflione cantum necefle eflr urac do[or:quancum beferac amor.Porro quipatrem:


matre-filioOfiliaffcitmxpmdilexeric^ucadeiurregnu obcmendu :eiq; coberedum

ildf cofuldc: uef boc i eif diligat &lt;$ membrd func cbnft i-abfic uc ifta
dilecTio repiac m

Iignif feno:&amp;: flipula c6fumeda.fed,prfufediFicio aureo:argereo : gemeoq;


depucabu;.

Quomodoauc£pocefteofplufamareqxpm:quofamacuciq; : propcer Cbrtftum?

I llll|lll llll|lll I!

II llll|lll! !!

&amp;

^fConcraeorumperruafionemiquipuranefibtnonoffuCura
peceacann quibufcu e[emofinaffdcerenr:pfcicerunc. (TC.

Eftae etfrefpondere:qui dicunc ecemo igne illofcacummodo arfurofiqw pro


_ ► peccactf fuifdtgnaf facere elemofinarneg[igunc:propcer iUud qd aic apofcoluf
Idcobuf ludicium aucem fine mifencordia ilfuqui nonfecic mifertcordiam. Qu I ergo
Feac mquiunc:quif non correxent pdicof morefifed nef arie ac nequicer mcer rpfaf
fiiaf e[emofinafuixene:cum mifencordta ilh fucurum efl ludtou.uc auc non damnet;
ommno:aucpoft aliquod cempuf a damnacione nouiffima [iberecur. Nec ob aliud
exifttmac cbnflii de folo deiedtu accp neglectu elemofmatf dtfcrectone inrer
dextrof
ec fintftrof ede fac5turum:quoru aliofm regnum:aIiof m (upplicium mtccec ecernum.
Vcaucemquocidianafibioptnencur:quefacereomninononcefianc:quaIiacunq:ec
quancacunq: finc:per elemofinaf dimicci pofie peccaca^oracionem quam docuic ipfe
dominufai: fuffragacncem fibi adbibere conanc u cefte Sicuc enim nullufe mquiuc
diefquo a xpianifbec oracto non dtcacur:ica nullii e quocidianu qualecuq: peccacii:
quod per illam no dimtccacuncu dicimuf dimicce nobifdebica noftra:fi quod fequic^:
facerecuremuOricucecnofdimiccimufdebitoribufnofcrif No.n.aicdommufinquc:
fi dimifencif peccaca bommibufidimictet uobif pacer quocidiana parua peccaca:fed
dimtccec inquic uobifpeccaca ueftra. Qualiacunq: ergo uei quancacunq: finc:ectam fi
quotidie ppecrenl;:nec ab eif uica difcedac m meliufcomucacdtper elemofmam uema
n6 negaca;remicti fibi pofie pfumuc, Sed bene:cj ifti dignafpropeccactfelemofinaf
comonenc effe faciedaf. Quonia fi dicerenc qlefcuq: elemofinafp peccacif quocidiaif
ti magmfiec quacacunq: fcelerum cofuecudme mifencordid pofle imperrare dunna:
uc ea quocidtana remiffio fequcretunuiderec fe dicere re abfurda atq: ndicula.
Sicn.
cogerecur faceri:fien pofie:uc opulentiffimuf bomo. x.denarnf i diurnaf elemofinaf
impefifboicidia:^ adulceria^as nefaria queq: facHra redimerec. Quod fi
abfurdiffimfi
8i infanifiimu e dtcere: profedto fi queracur-que dtgne fmc elemoline pro
peccacifde
qbufecta xpi precurfor ille dtcebac:facice ergo fruclufdignofpenitentie: piuldubio
no tnuement; eaf Facereq uica fua ufq: ad morce quoridtanojf criminti ppetraci6e
c6fodiunc.Primumquiainauferendifrebufa[ienif[6gep[uradiripiunc:exquibuf
perexigua paupenbuf [argtendo cbrtftum fe ad boc pafcere exifttmanc: uc licenciam
mdlefdcftorii fe ab i[[o emifie uelquocidte pociuf emere credenceffecun damnabilia
tanca c6miccanc.Qui fi pro uno fcelere omnia fua diftnbuerenc mdigectbuf mebrtf
cbrifci:nifidefifl-erecaCd[iburfacT:ifbabedocaricacem:quen6agic perperanraltqd
eiffideffenopDffec.Quiergodignaf^futfpeccacifeiemorinaffacic^priureafincipic.
f acere a fetpfo.Indtgnum eft entm:uc in fe non faciaog facic m proximuicu audtac
dicencE deu diligefppximum cuu:caq ce ipfum Iceaudiac. Mtferere anime cue placSf
deo Hanc elemofmam id eft uc deo placeac no facienfanime fiie-quomodo dignaf
pro peccaciffuif facere clemofinafeft dicedufr A.d boc enim u illud fcripcu e.Qui
fibi
ma[ignufeft:cuibonuferic'OrdCioncrcippeddiuuance[emofine.Ecunq:incuedum
eftquodlegimufFiIipeccaftiinoadiiciariceru^depreteriafcuif deprecareuccibt
dimitcancur. Propcer boc ergo elemofine factede func:uc cum de precertcif peccacif
deprecamur exaudiamunnon uc in eifperfeueranteriicennam matefaciendi nof per
eJemofinafcomparare crcdamuf Ideo auc dominuf u dextnfelemolinaf ab etf Factafi
Kfmiftnf non fadtaf fe impucacurum effe predixiruc binc oftenderec cjcum ualeat
elemoftne ad pnora delendamo ad perpetua impunecomiccenda peccaca.Talefauc

11 12 13 14 15 16

19 20 21 22 23

x x rl

-r~

elemofinaf no dicendt func fdcere:qui uiram nolunc a confuecudine (celerfi m meliuf


comutdre. Quid sc in boc quod aic :quado um ex minimif meifnon Feciftif. mibi no
feciftifoftendit eof no Fdcere ecidm qudndo fe fdcereexifttmdc. Si enim Cbnftidno
efunenci pdnem Cdnq cbnfto ddrenc:profecto fibi pdnem lufticiequod ipfe cbnftuf
eft non negdrenc.Quonia deuf non cui decur:fed quo dnimo def dccendic. Qui ergo
cbnftum diligic in cbnftidno:boc dnimo ei porngic elemofina" quo dccedic dd xpra.
no quo uulc recedere impunicuf d cbnfto.Tanco emm magif quifq; deleric cbnftum:
qudco mdgif diligic quod improbdc cbnftuf Ndtn qutd cuiq prodeft q&gt; bdpnzdcur:
fi no luftificdcur .' Nonne qui dixic nifi quif rendcuf fueric cx dqud ec fpmcu
fdndto:
no incrdbic m regnum dei ipfe ecid dixic: nifi dbundduenc mfticid ueftrd fup
fcnbaif
u pbdrifcorum:non mcrdbitifinregnum celorum?Curi'IudctmendD mulci curdnc
bdpciZdri:8ibocno ctmendomo mulcicuraneiufhfican? Sicuc ergo non dicic frdcri
fuo fdcue:qui cum boc dicicmon ipfi f rdcermcdci fed peccdco eiufinfenfufefbalioqn
reuf eric gebenne ignificd econcrdno qui porngic elemofmd cbnfttdnomo xptdno
■ porngic: qui no in eo diligic cbrtftu. no ducem diligtc cbnftu : qui tuftif icdri
recufdc a
xpo. Ec qienadmodum fiquif preoccupdtuffuenc m dliquo deIiclro : ucfrdcri diCdC
fuo : Fdcue;id eft no eiuf peccdcu uolef duferre:c6umcit5 miufticie :pdru eft i r U
e.c\ boc
redtmendu e[emofindffacere:nifiecidm quod ibifequicunremediumreconctlidcionif
ddifigddbi enim fequie. Si ergo offerf munuf cuti dd dlcdre: u ibi
recorddtuffuerif:
quia frdcer cuuf bdbec aliquid dduerfum ce:re'inque lbi munufcuu dd dlcdre u udde
pnufrecocilidri frdcn cuo^ cunc uenienfofferei munuf cuu:ICd pdrue elemofmdf
qudcdf Iibec faccre pro quocuqifcelere:»; m cofiiecudtnefceleru permdnere.Ordtio
uero quocididnd:qud docuic ipfe dommuf unde u dominicd nommacur : deIec quidS
quodiand peccdCd cum quocidie dicicur:dimicce nobif debicd noftrd. quado id quod
fequicur n6 folum dicicur:fed ecid ftcficuc u nofdimtccimufdebicoribufnoftnf Sed
quia fiunc peccdCd:ideodicicur:no uc ideo fidnnquid dicitur.Per bdnc enim uoluic
fdludtor oftedere: quatunlibec lufte m buiufuice Cdligme dcqi mfirmicdce uiudmuf:
no nobtfdee(Te peccaCd pro qbufdimiccendifdebedmufordre^ eifqui m nof pecclc:
ucecnobifignofcdf :ignofcere.N6 iCdqifiptereddominufdic^Si dimifencifboibuf
peccdcd :dimiccec uobif pdcer uefter peccdtd ueftrd : uc de bdc ordcione confifi :
(ecuri
quocididndfcelerdfdceremufuelpotetidqnci timeremufboimlegenueldftutidqud
ipfof bommef fdlleremuOfed uc p llU dilceremufino pucdre nofefle ftne peccdCifiecia
fi d crimmtbuf efiemuf immunef.ftcur ecidm [egif ueterif facerdocef boc iplim deuf
de
fdcnftciifddmonuic:qui ludic eof primti pro fuif detnde pro populi ofFcrre
peccdcif.
Nam ecid ipfd uerbd canci magiftn u domini noftri uigilancer mcuendd func. Non
enim dic fi dimi r encif peccdcti boibuf. U pdcer uefter dimiccec uohf qltacunq;
peccdCd:
fed dit peccdCd ueftrd . Quocidiandm oractone docebdt: ec iu fttficdctf uctq:
difcipulif
[oquebdC. Quid e ergo peccdcd uefcramifi peccatd fine qbufnec uofefhfiq mftificdCi
ec (anctificdci efttf' Vbi ergo tlli qui per banc ordtionem occdfionem
perpecrandoif
fcelerum quocidie querunc^fignificdfTe dicunc dominu eciam magnd peccacd.qfn n6
dixic dimicccc uobifpeccacd pdrua ;fedpeccdca ueftrd : ibi nofcoliderancefqudltbuf
[oquebdif: u audiecefdictu peccdtd ueftramibil dliud debemuf exiftimdre q parud:
quonidm taliu idm non eranc magna. Veruncdmen nec ipfd magna a qbufomnmo
mucdcifm mefiuf moribufrecedendum eft dimiccutur orantibufinifi fidtqct ibi dicif
ficuc ec nof dimiccimufdebicoribufnoftrcf Si enim mmimd peccdCd fine qbufno ecia
eft uica noftroif : alicer no remiccund:qco mdgif mulcif ti. mdgnif criminibuf
tuoluci

I lllllllll lllllllll II

II llll|llll II

JX

etiam fi ea perpecrare lam definancmulU indulgetiam confequuncrfidd rcmtctendu


alufquod m eofquifcp peccduencinexordbileffuerinccum dicac dommuf.fi aucem
no dimifencifpeccaca bomimbufnec pater uefter dimiccec uobif? A.d boc emm ualec
quod eciam IdcobufapofVoIufdic. Iudicium fucurum fine mifencordia il[i qui non
fecic mifencordia m. Venire quippe debec m mentem ena feruuf i[[e:cui debicon dnf
fuufreldXduicdece milia ralencoif :que poftea luflic ut redderec.qa ipfe no
mifercuf
eft coferui fui qui ei debebac cencum denanof In bif ergo qui f ilu func
promiffionif
ti uafd mifericordie^ualec qct aic idem apoftolufconfequencer adiungennfupexalcac
auccm mifencordia ludicium. Quonidm ec i[[i iuti q ji canca fancfhcdce uixeriio uc
aliofquoq: recipidnc m cabemdcula ecerna: qbufdmiu facti funcde mjmmoiu ini/
quicatifuc ca[efeenC:mifencordia [iberaci fiincab eo:qui iuftificacimpium:impucaf
mercedem fcctm gratiam no fcctm debicum. In eorum quippe numero efl A.pofto[uf
qui dicic: Mifencordiam confecucuf fum uc fidelifeffem. I[[i aucem qui recipiuncur
a
Cdlibufm tabernaculd ecernd :facendu eft: cf no finc birmonbuf pdicruc eifliberddif
fine fuflf ragio fdncTioir fud poffic uica fufFicere.ac p boc mulco apliuf i eif
fupexalcec
mifencordia ludicmm. Nec camen ideo putanduf eft quifq fceleraciffimufnequdqua
uica ue! bona ud colerabiliore mucacufrecipi i cdberndculd ererna:qm obfecucufefr
fanctif de mdmona miquicacif.td e de pecunia-uel diuiciifque male fueranc acqficei
auc etiam fi bene no f amen uenffed quafiniquicdfputac efle diuitiaf quonia nefcit
que finc uere diuicie:quibufi[Ii abundacqui ec aliof recipiunc m cabernacula
ecernd.
Eft icaq: quida mcdufuicemec td mdle: ut nfq ea uiuut nibi! prolit ad capcfTendum
regnu ce[orum:[drgitafeIcmpfinarum quibuf enam luftoic fuftentac' mopia.ai fiut
amici qui m CdberndcuU ecerna fufcipiantmec cam bone: uc dd tanca beacicudinem
adipifceda eif ipa fufficiacmili e02f mencifquofamicof fecerit mifencordia confeqnc
- .
Miran auc foleo eciam apud Virgilium lfta domim repiri fencetiam :ubi aic fdcice
uobifamicof de mammona miquicanfuc u ipfi recipianc uof m tdbernacula ecerna:
cuiuf efl iIU firmHrma.Qui recipicrjpbetam m nomme propbeie: mercedem propbece
accrpiec:&amp;i qui recipic luftum in nomme lufti.-mercede lufti accipiec. Nam cu
elyfiof
campofpoecail[edefcriberec:ubipucdcbdbitarednimafbeaco^:n6 fj[um ibi pofuit
eofqui proprurmeritifdd ilUffedef pucnire pocuerunc.fed ddiecic:acq: aic.
Qinq: fui memorefaliof fecere merendo:

id eftquipromerueruncaliofeofqifuimcmorerpromerendofecerunc.Prorfufcdng
eifdicerecquod frequentacur oreCbriitidno-cum fe ouq: fandVorum bumilifquifqi
commendar:ec dicic: memor e(Vo mei--acq: uc id efle poffic promcrendo efficic. Sed
qf
nle fic modufec que fmc ipfa peccaca:que ica impediut perucntionem ad regnu dei.
uc tamcn fdndtorum dmicorum mericifimpecrenc mdulgetiam :diffici[[imum eft m/
uenire:periculofimmum defimre. Ego cerce ufq; ad boc tempufcum indefacdgerera:
ad eorum mddgmem peruenire non potui. Ec forcdffifpropcerea Ucencme fVudium
proficiendi ad omma peccdta cduenda pigrefcac. Quoniam li fcirecur que ue[ qualia
finc delicTa pro quibufeciam pcrmanentibuf nec prouecVu uice melionf dfTumpcif:
incerceffio fic mqrenda &amp;: fperada fandtoicxif fecura (e obuoluerec bumana
fegmaef.
nec euolui cdlibuf implicammtifulliuf uirtutif expeditione curarec-fed tatummodo
quercret aliorum meritiriiberan:quofamicorfibi de mamona miqtacifelemofinaru
largicione fecirfec. Nunc uero dum uemadfiniquicaf eciam fi perfeuerec: ignoracur:
modufprofedto &amp;: (Vudiu i me!iora,pf iciendi:orando tx infVddo
uigiUciufadbibet;:
U faciendi de mammona imquitatif fandVof amicof cura non fpernicur. Verum ifld

10 11 12 13 14 15 16
19 20 21 22 23

— ^

;ix&gt;^uC

[tberacio queficfiuefuifquibufq: oracionibuffiue mrercedenctbuf fancfrtnidajricuc


m tgnem quifq: non micracur erernummon uc cum Fueric miffufpoft quancumcdqr
inderempuferuatur.Nam U i[[iqui pucantfic intelligedum efle:quod fcnpcum elb
afferrecerram bonam uberem frucT:u:a[iam cncenum: dlid fbcagenu:d!ia cencenu
uc (dncOi pro fuoie dtuerfitace mencoi£:a[u tricenorbomineriiberenc.alu fexagenofi
a[u cencenofboc tn die ludicu f ucuru folenc fufpicarrnon poft mdicifi. Qua opimoe
quidamcum utderec bomincfimpunicacem fibi peruerfiflime psllicencefeo q, omnef
iftomodoad liberattonE perctnere poffe uidednrur:e[egancinimererpondiffepbibet;:
bene poctufefle utuedunv ut mter eofquifq: reperidtur qui pro alufincercerfuri func
[iberandtfne cam pauci finc uc cico ad numerum fuum ue[ cncenum : ue[ fexagenti:
ue[ ccncenurmunoquoq: eorum peruemece: mulci remaneanc qut erui lam de penif
tllorum mcerceflione non poflinc:&amp;; m eirmuemacur quifquiffibi fpem
frudlufalient
cemerttdce uaninima pollicecur.Hec meillirrefpctdifle fuffecenc:qui facraif
Iitteraif
qudfcommunefbdbemurdutoncacemnonfpernunc:fedeafma[einte[[igendD:non
qcti[leloquuncur:fedbocpociufpucacfuturumeffe:qctipfiuo[unc.Hacicaq:re/
fponfione reddica Ubrum ficuc promifimuf:cermtnemuf

&lt;IAure[ii Auguftmt bipponelif Epi de ciuitatedet Liberxxti ti ultimuffapic.


De condicione Angelorum sc Hommum. &lt;JCaT]?rimum.

•Icucm proximolibro fuperiorepromifimufiftebuiurcotiufopif


| ulcimuf difputacione de cmitace dei ecernaq: beacitudie cocinebtc.
| Que nonppcer erdrif per mulca fecuta logicudine came qncunq:
Hfinienddm etermcatif nome dcccpit:fed quemddmodum fcnptum
jleft m eudnge[io:regni eiuf non ent finif Nec ita ut alufmonedo
|[decedent[buf'a[iiffuccedentiburonendo:fpeciefm ea perpecuitdtif
tfeppareat ficiJtindrborequeperbenifrondeuefhtur:edde uidec:
luiriditafpermdneredum [dbentibuf&amp;i cadentibuf fo[uf fubmde a'ia que nafcuncur
Faciem conferuancopdcitdciPfed omnefm ea ciuefimmorcalef erunc.adipircentibur&amp;;
bominiburquodnunqfdnc^cidngelipcrdiderunc.Faciecboc deufomnipoceciflimur
etufconditor- Promific enim nec mentiri poteft:&amp;; quibuffidem bmc quoq:
faceret:
q&gt; mulca fua sc non promifla:&amp;; pmiffa lam fecic. Ipfe eft enim q m prmcipio
codidit
mundum.plenum omnibuf bonif mfibilibuf atq: inte!!igibi[ibufrebuf m quo nibil
metiufmfticuic: q fpinturquiburmtelligentiam dedit:»; fue contemplattonif babilef
capacefq: fui preOiciCMtq: una focietace deuinxit:quam (ancflam Si lupernd dtcimuf
ciuitdtem.Inquarerideant:inquaruftententur:beatiq:fint.DeufautemipreiIlirefl:
caq uita uictufq: communifqut [tberum arbitnu eidem tnrellecluali nature tnbutc
td(e:uc ft uellec defirere deunvbeacitudme fcilicec fud:cocinua mireria eec
fecucurd .
Qui cum prefcirec angelofquofdam per eldnoem qua ipfi fibi ad beacd utta fufficere
ueUenc: canci bonidefertorerfuturofnon eif ademicbdncpotertacem:potenciuf et
meliufefle ludicanfetiam de malif benefacere:q md!d efle non finere: Queomnmo
nu!!d eent--nifi ndaird mutabthf quif bona ec d fummo deo acq: incomutdbiii bono:
qui bona omnid codidic m(tituta:peccddo md[d ea fibi ipfd feciflerquo ecia peccaro
fuo teflre conuincitur bonam condicam fe efle naturam . Nifi enim magnum ec ipfa
[icec non eqtidle condicon bonum effec:profecT:o defercio der tdnquam [umintf fut=
md[um ctufefle non poflec. Nam ficuc cccicaf ocult utcium eft'&amp;; tdem tpfum
tudtcdt

.EC

ad uidendum Iumen:efTe oculum creacunvacper bocenam ipfb uicio fuo excelleriuf


oftendicur cecenfmembnfmembrum capax lumimf. Nonenim alia caufa eec uiciu
ttuf carere [umieura natura que fruebarur deo^optimam fe mfhtutdm docec ectam
ipfo uicioiquo ideo mifera efbquia non frutcur deo:qui cafum angeloru uoluncdriii
luftifiima pena fempicerne lnfelicicatif obftruxitdCq: m eo fumo bono pmanennbuf
cecerif uc de fud fme fme permanfione cerci effenc:cdncj ipfmf premiu permanfionif
dedic. Qw Fecic bommem eriam ipfum recTrum cum eodem Ubero arbicrio: cerrenum
quidem antmabfed celo dignu fi fuo cobererec aucori:miferia fimi'icer fi eu
defererec
lecutura:qualifnactire buiufmodi cdueniret. Quem fimtlicer cu preuancatione legif
dei: per dei defercione peccaturu effe prefcirec: nec illi ademic arbitru Iiberi
poteftace:
fimu! preuidenf quid bom de malo eiuf ipfe effec facfturufqui de morralt progenie
mento lufteq: damnaca: tatum populu ppcer grdtidm fuam colltgit uc inde fuppledt
ec mftdurec partem que lapfa eft angelorutn :ac fic i!!a dilecta ec fuperna ciuicaf
nd
frraudecur fuorum numero ciuiunvqum etidm forrafiif U ubenore lececur.

4lDe eterna dei ec incommutabtli eiufuoluncace. ftCa. Secunclu.

jl fVIca emm fiunt quidem a malifconcra uoluncacem deitfed tace eft i'[e fapiecie
lJ_FCdCeq: uircucifuc i eofexicuf fiue finef quof bonof&amp; luftofipfe pfciuic
renddt
/ .omnia:que uolutati etufuident aduerfa. Kc per boc cudeufmucare dtcit: uolutdte:
1 uc cjbuf leniferat^uerbt grafia:redddC: iratufilli potiufq ipe mucan£:&amp; eu
quodamd
mutdtum m nfque paciuntur:tnuemunc:ficuc mucacur fol oculif fdticidtif:£ afper
quodamodo ex mici:ec ex delectdbilt moleftufeificic: cu ipfe apud feipfum maneat
idem:qui fuic.Dicicureciam uoluntafdei:quafdcir m cordibufobediermm mddanf
eiufde q dicit apoftoluf Deufeft enim q operacur m nobif 8i uelle. Sicuc.n.iufhcid
dei non folu qua ipfe luftuf efVdicit;: fed ilta etid qua m bomine qut ab lllo
mftificac'
fdcicfic&amp;Iex: eiufuocac^quepociufe bominufedabillo ddca.Nam utiqibommef
erantquibuf dic Iefufinlegeueftrafcnpcum efbcualio loco [egdmuftexdei eiuf
tn corde eiuf. Sccfm banc uoluncatequa deufoperactn bomimhuf etta uelledicerc
quod ndipfe uu[t:(ed fuofid uoIenteffaciDficucdictccognouifl^qctuccognofceret:
fecic :a quibuf ignorabacur. Neq? enim dicence apoftolo munc aucem cognofcencef
deunrimmo cogmti adeo = Fafe ut credamufoj eofcanc cognoucnc deuf.-pcogmcof
ance cdftitutionem mudt:fed eunc cognoui ffe dictureft:quod cunc uc cognofcerec':
effectc. De bif locucionu modif lam et in fupenonbuf hbrif memint difputatu. Scctm
banc ergo uo!untatem:q deum ue[[edicimuf:quod aliofefficic ue!Ie:a quibuffucura
nefciunc^muIcauutcmecfdCic.MuIra enim uoIuncffertfdncTieiufdbilloinfpiraca
(ancftauoIuncate:necfiunc:ficucorant proquibufddmpiefdncTreqi^quodoranc:
non fdcic:cu ipfe m eifbanc ordndi uoluncace fandto fpincu fuo fecerir. A.cp boc
qfi
fccfm detim uolunc ec oranc fancti ut quifq: fit fd[uuf:poffumufil!o modo locucidif
dicereuulc deuf&amp;ind facit.ucipfum dicamufuelle:q uc ue[tcifti:factc. Scctmuero
illam uoluncatem fudm:que cu eiufprefcienria femptcernaefVprofecto tn cefo ec m
rerra omntd quecunqi uolutcmd folum pretenta uel prefenttd:fedetidmFuturaiam
fecic. Verum ancecj ueniac tempuf quo uoluit: uc fieret quod ante tcpora umuerfa
prefciuit^dtq: difpofuicdicimuf quado dcuf uoluenc: fiec. Si aiit nd folu ccmpufquo
f ucurum e.ueru etia ucru futu^ ficugnoramufdicimuf fiec:fi deuf uoluencmd quid
deuf nouam uoluncatem.quam nd bdbutc:cuc babebic fed qaid= quod ex etemicace

llll|llll llll WU\\ lll|Mil'i ll| rni\ill l|l :|llll|ll l|llll llll|llll Mll|llll
MM|IIII III
11 12 13 14 15 16 17 1G 19 20 21 22 23

mrn^

ln eiufimmucabili preparacum eft uo[uncace:cunc eric.

&lt;JX&gt;e,pmiflione eceme beacicudiffandcoif £ ppetuirfuppliciifimpioif &lt;


[Giii.

k Vaproptenut cecera tam mulca precereanvficuc m xpo nuc uidemufimplen

quo d promific A.brae dicenf m femine cuo benedicencur omnefgencef: ita quod

3em femmi eiuf promdicnmplebicunubi aic per propbecam:refurgenc qui eranc m

monumencif. Ec quod aic:enc celu nouu.-ec cerra noua:&amp; nd erunc memoref


priozf :

nec afcendenc in cor ipfbif : fed lericiam &amp;: exulcacionem mueniec in ea : Ec


ccce ego

faciam bierufalem exulcacionem ei populii meu m \eaa&amp;-- 8i exultabo m


bierufalem:

u lecabor ( populo meoSd ulcra nd audtecur m ea uox fletuf Et per aliu ppbecam

quod prenticiauic dicenf eidemppbete.In cempe i[[o Oiluabitur populufcuuf ommf

qui inuentuf fuerit fcnpcuf m [ibro: U multi dormiennu m cerre puluere: fiue uc aln

interpcati func aggere:exurgent.bi m uita eterna.&amp;i bi i opprobnu M m cdfufionf

eternam Er alioioco per eundemppbecam.Ec accipicc regnum fandi altiflimi:*:


obcinebut illud ufq: m fecu'um: &amp;r ufq; m P.-cu!a feculoif .Ec paulo
poft.R.egnti mqt

eiufregnum fempicernum.Ec aliaquead bocpcmencia ( Iibro uicefimo pofutfiue

que no pofurs: came in eifde Iitcenf fcnpta funtmemec ec bec:ficuc u ifta uenerilc:

que increduli non pucabanc efle uentura.Idem quippe deuf ucraq: promific ucraq:

uencura efle predixic:quem perborrefcunc numma paganoif :tefte eciamEorpbyno

nobiliflimo pbilofopbo ipforum.

(jConcra fapiencef mundi qui pucanc cerrena bommum


corpora:ad celefte babitaculum. (fCa.quartum.

/"Ktuidelicet bommefdocTi atq: fapiencef concra uim tate auconCatiCqur omia

) gcncra bommii ficuc canco ance pdixic:m boc credendii fperandiiq: couercic:

acuce fibi argumecan uidencur aduerfuf corpoif refurredhonem i ec dicere.quod m


tertio de republica [ibro a Ciceroe cdmemoracii e(V. Nam cu Hercule ec R.omulu
ex bomimbufdeofefle fdcTrofafieuerdreDquorum non corpora mquic func m celu
elaca.Neq: enim nacura pacerecunuc id qct effec e terra nifi in terra manerec. Hec
c
magna raciofapiencium:quoif dommufnouiccogicacionef:qm uane func. Si n.aie
tanciimodo eflemuOid eft fine ullo corpe fpineuOet m celo babicacefcerrena a(alia
nefciremuOnobifqifumif effedicereirmccerrenircorpibufanimadifquodauinculo
mirabili nedreremurmonne mulco forciufargumencaremur: id credere recufancef:
et dtceremufnacura nd paci:uc reficorporea [igameto corporeo umaret;:Ec cam£
plena eft cerra uegecacibuf ammiOquibufbec mebra cerrena miro modo luc cdnexa
ec implicica. Cur ergo eodem uolence deo qui fecic boc ammal nd pocenc cerrenum
corpufm cdeflrecorpufatco[Ii:fianimufomnia becterrena cranfcedenfper bocecia
celefti corpore preftabilior.-cerreno corpore pocuic alligan .' An terrena pcicula
cam
exigua pocuic aliqd celefh corpore meliuf apud fe cenere:uc fenfum baberec ec uica:
ec eam fenciencem acq: uiuencem dedignabitur celu fufcipere:auc fufcepca' nd pocent
fuftinere-cum de re fentiacecuiuac iflra meIiore:g eft corpufomne celefte' Scd ideo
nunc n6 fic:quia nddum eft tempufquo id fieri uo[uit. Quid boc quod prouidetia
dei mulco mirabiliufl q illud : quod ab ifhf non credicur ; fecic? Cur. n. nd
uebemeciuf
admirdmurincorporeofafmonceleftl corpore pociorefl cerrenifalligan corponbuf:
§ corpora Iicec cerrena fedibuf cjuif celeftibuf camen corporeif fublimanmifi qa
boc

uidere cofueuimuf &amp;: boc fiimuf tllud uero n6dum fumurmecaliqn adbuc uidimuft
Nam profecto fbbria racione confulca: mirabilionf efie diuim operif repencur-in/
corporalibufcorporalia quodammodo accexere: quamlibec diuerfa :quia i[U celeftia
ifta nerreftna: camen corpora u corpa copulare.

d£)e refurrecftione carmHquam quidam non credunc. ([Ca.v.


C^ffi&amp; bocmcredibileruericaiiquado Ecceiam credidicmuduffublacucerrenum
il^^Jcbrifti corpufm celum.refurredtionem carnif &amp;f afcenfionem m fupernaffedef
/ paucinimif remanencibuOacq: ftupet.fcufuel dodtifue! indodtif la credideriic
dodti
et indocli.Si rem credibilem crediderunc:uideanr q (inc ftolidpqui non credunc. Si
auc refmcredibilif credica eft: ecia boc unq: mcredibile e:fic credicu ec- qd"
i'credibi[e
eft. Hcc lgic duo mcredibiliarrefurrecftionem fci!icec noftn corpifm ecernum:K rem
cam mcredilnle mundu efTe crediturum :idem deufanceg ue[ unum eojf fieretMmbo
fucura cfie predixtc. Vnum duoru increditilium lam faclru cfie uidemufiuc qct erac
mcredibile crederec munduf Cur id quod rehquii eft defperat: :jic ecia bocueniatqct
mcredibile crcdidic mundufficuc la uenic quod fimibcer mcredibile Fuiduc rem tam
mcredibilem credercr mundufquandoquidem boc utruq: mcredibibquoif uidemuf
unum:a[terii credimuf in eifdem luterif predidtumfic:per quafcredidic munduf? Ec
lpfe modufquo crcdidic munduffi ccnfiderel; mcredibitior muemrur. Inerudicofii'
bera[ibufdifap[inif&amp;: offimo quatum ad iftoif accmec
doc&gt;mafimpo[itof:n6pitor
gramacicamSarmacofdialecicamonrecboricainflatoOpifcacorefcbriftufcurccibuf
Fidei ad mare buiuf feculi paucifiimofmificuitq: lca u ex omm gencre ta multof
pifceC
U canto mirabiliorefquanco ranoref eciam ipfofpbilofopbof cepic.Duobufillifm/
credibiltbuffiplacecummoquiaplaceredebec^ddamufboccercium.lamergocria
funcmcredibiliaiquecamen Fadtafunc. Incredirileeftxpm refurrexificincarne^
m celum afcendiffe cum carne. Incrcditi!e eft mundu rem ram tncredifcile
crcdidiffe.
Incredibilee bominefignofcilefmfirmonpaucilTimof impentofrem cam incredibile:
cam efficacicer mundo:ecm illo eria doclinpfuadere pocuiffe. Hoif criu incredibilm
pnmum no!uncifti:cum quiburagimuPcredere.fecundum cogiicur &amp;• cernere quod
noninueniuntundeficFadtum:finoncreduncrercium.H.efurrecaiocercexpi:&amp;:in
ce[umcumcarneinquarefurrexicarcenrio:cocoiammundopredicatur.&amp;:credicur.
fi credibilifno eftvunde coco rerraru orbeiam credica e.'Sed mulci nobi[ef:|
Ub'imer:
docti :ecia uidiffe dixerunr:&amp;: quod uiderut diffamare curaruc:ei r mundu
credidifiV
non mirum eft fed iftoradbuc credere nclle:perdurum eft. Si autem uc uerum eft:
FaucihobfcurinnunimifindocTiPea feuidifTe dicecibufai fcnbeciburcredidic mudufi
cur pauci: obftinacifiimi qui remanferunr: ipfi mundo lam credenci adbuc ufa non
credunt.-qui propcerea numero exiguo:ignoti[iu:inFirmorum:impenroru bommu

credidic:quiatcamc6cempcibi[iburceftiburmu[romirabi[iurdiuinicarreipra P ruaric.'
Eioquia nanq: perruadencium quedicebanc^mira fueruncFacfla:n6 uerba.Qui.n.
cbnftum m carne refurrexifie:*: cum illa m celu afcendiffe no uideranc.-bec fe
uidifie
narranribufnonIoquencibufcantum:redetiammirificaFacienriburfigna:credeba-c.
rtominefqmppe quoruniuruelutmulcum duaiflinguarum fuifTe nouerant^repece
Unguii ommum gentiu ioquenterm,rab.'iter audiebanr.Clauduab uberifcufmatnr
ad eorum uerbum m xpi nomme poft. xl.annormcolumem conftirifre. Sudana de
corporibureorum ablaca: fanandif proFu.ffe fanguent.buf: i uia q fuerant cranricun
poiicoi in ordine innumerabilefmorbifuarur [aborancef ucambulantium fuper eo^

30 31 32
XxaxL

umbra tranfirecxoncmuo fatucem folere recipere: ec a[ia mulca ftupenda in Cbrtfti


nomine p eof facTta:pofcremo etia morcuof refurrexrffe cernebac. Qye fi uc [egunc":
geftaeflec6cedunc:eccetoc(credibi'iacribufi[IifincredibiIibufaddimuf'ecuccreclai:
unum mcredibi[e:quod de carmf refurrectioe acq: m ce!u afcenfione dicic;:mu[coru
mcredibjlium cefcimonia canta congerimuf8_ nondum ad credendumab borrenda
duricia incredulofflecftimuf. Si uero p apoftolof xpi uc eif
crederecunrefurrecftione
acq: afcenfionem predicancibufcbnfci:eciam ifta miracula fadta effe non c-edunc:
boc nobif unii grade miraculii fufficic: q&gt; ea cerra-f orbif fine ullif
miracutifcredidii:.

(JjQi 100 R-oma condicorcm fuum R-omuIum diftgendo deii


f eceric. Ecclefia uero Cbnftu dommu crededo dilexic- C. vi.

1^,/^V" Ecolamufeciam boc [oco lllud :qct de R_nmuti credica diutnuMCeTulItufad/


■ ^ mirat;. Verbaemfuc fcripca func infera.Magif emq. iR_omu[o admirandu:
f~ cjj cecerrqui dn ex bominibuf facfct ^c dicuncunminuf eruditif bommum fecutif
fuerunc:uc fmgendipctiuior eflec racio:cti imperin facile ad credendu impellerent:.
B-omuli auccm ecacem mmuf bif fexcencifannif lam iueteranfliccerifacq: dodtrimO
omniq: illo anciquo ex mculca bommum uica errore fubtaco fuiffe cernimuf. Ec
i paukpoft de eode R_omulo lca loquic'; qct ad bunc pcmec fen r um. Ex quo mcelligi
poc mqc:per mutcifanmfance Homerum fuiffe q R-omutii uc la ejocfrifbominibuf
■ r'C remponbufipfiferudicifad fmgendum uix quicq effec loci- \n:iquicaf.n.recipic
fabulaf fictafeciam nonnuq incSdue. Hec ecafaucem lam exculca pTernm eludenf
omne quod fien no pocefbrefpuic Vnufe numero docTriffimDrum bommum ideqi
eSoquenciffimuf ommum. M.Tulliuf Ctcero.-proprerea dicic diumicacem R_cmu[i
inirabilicer credicanv cf erudicacemporaiam fuerunc:que falficacem non reciperec
fabuIaru.Quifaucem K-omulum deu nifi B_oma credidic:arq' id parua s_ mapienf?
Tum demdepofterifferuare fuerac necePe:quod acceper_mc a maionbu"uc cu ifta
fuperfticioe m [acfte quodammo macrifebibita crefcerec cmicafacq: ad cam magnu
peruenirecimperium:ucexeiuffaftigioue[ucexa[ciorequodam[oco:a!iaf quoq:
gencef quibuf dominarec; bac iua opmione perfundercc :uc non quidcm crederenc:
fei came dicerer deii R.omuIu: ne ctuirace cui feruiebac:de coditore
eiufoffenderec:
alicer eumnommadoqB-omaque id no amoreqdem buiuf erronf fed cuamonf
errorecrediderdC.CbnftufaucE quanq fic celeftifs. feTipicerne condicor ciuiracifno
tamen eum quoniam ab i[lo codica cfbdcum credidicfcd ideo pociufeft condenda:
aa credidic.R-oma codicorem fufi lam coftrucfta 8. dedicaca caq deu colux i _ep!o:
bec auccm bierufalem deum cbnflum codtcorem fuum uc conftrui pofiec 8- dedicari:
pofuic in f idei fundamerum. Illailium amando effe deum credidic.iftaiftum deum
efle credendo amauic. Sicuc ergo preceifcunde amarec i['a: 8. de arraco tam [ibeter
euam fa!fj.m bonu crederecnca preceffic unde lfta crederec.uc redta fide non ccmere
qct fa!fum:fed qct ueru erac:amarec.Excepcif n.coc u racif miraculifque pfuadenic
deumenecbriftupropbeciequoqidiuinefidedignifiimeprecefreruDquemillono
ficucapacnbufadbuccreduncJimpIedefcdiarn a coco mudo demonfcranc'imp'ece.
DeR-omu!oaucquiacodidicromamieaq: regnauic:aidicur:Iegicur:n6 qafadlu
eft qd" ance ruiffec,ppbecac_i:fed q&gt; fic reccpcufi deof crrdicii cenec [ircere-
no faitii
docenc Nuliifqppererii mirabiliii fignifid eiuere,pueniffe:m6flratur. Lupaqppe
iIU fratrii duoif nucnx:quod uidec' quaft magnii cxcicifle porcencii^qle auc qcum
M

eft addemonftrandu deu? Cerre erum ecfi non merecnx fuic lupa i[[a:fed beftia:cu
fratnbufporcencum comune fuericambobufifracer rame eiufno bdbecur deufiQuif
ducJ&gt;bibitufe:dutR_omu[um:aut Hercul£:aucaliofca[ef boiefdeofdicere.'&amp; mon
ma!uit:q no dicere' /Vuc uero ali q genciii coierec mcer deof fuofR_omu'u irafi
romai
nommifmecuf cogerec ! Quifporro enumerec cjmulci quancalibec feuicia crudeutatif
occidi:qxpmdeunegare malueriic^Proinde mecufqualibecleuifidignacioifqueab
animifroman02f :(i no fierec:pofie pucabat; exiftere: copellebac aliqf ciuicacef
poficaf
fub mre romano: tanq deii colere R_omu[u. A. cbrifto aucem deo non folum colendo
uerum ecii coT icendo: canca per orbem cerre marcjrum mukicudiem mecuf ullufauc
terror reuocare no potuic.blddicie nulle:promilTo nu[[a demouic.fed nec faculcacum
uioienra fubcradcio^nec dcerbicdf uniuerfdrum uanaicq: penarum: u ipfiuf morcifi
que pluf cecenfformidatur. Neq; cunc ciuicafxpi quifadbuc peregnnaretnn cerrif:
li baberec tam magnoru dgmina popu[orum:dduerfufimpiof perfecucoref fuofpro
teporali faluce pugnduirfed pociuf uc obtinerec ecernamo repugnauic. Ligabanc:
inc[udebancur:cedebanrur:urebancur:torquebancur:[aniabantur:cruciabancur:ec
mukipiicabanf . Ncl erac eif pro faluce pugnaremifi falute pro faluacore cocemnere.
Scio in bbro Cicercuf tertio nifi fdllorderepubiieadifputdrrnullum bellum fufcipi
a ciuicate optima: nifi ducp Fide.ducp faluce. Quid auc dicdc pro
fa[uce:ue[ mcelhgi
quam falucem ueliDalio [oco demonftranf Sed bifpenif inquic quafeciam ftulciffimi
fentiunc^egeftace: exfilio umculifiuerbenbufieldbuntur fepe pnuaci oblara morcif
celericace.Ciuiraiituf autcm morf ipfa pena eft:qu&lt;E uidecur a pena fmgulofum/
dicare. Debec enim conftiiuca fic efleciuirafiuceremafit. Itaq; nullufincericufeft
reiputbce naruralifi ut bomimfin quo morf non modo neceffdrid eft: uerum eciam
optanda perfepe. Ciuicafaucem cii tollicur-delecur: excinguicunfimile efc quodamo
uc magnii parua conferamufdc fi omnif bic munduf intereac:ec concidar.Hoc ideo
dicic Gcero.-quia mundum no incencurum cum placomcif fencit.Conftac ergo eum
proedfd[ureuoIuiffebe[[ufufcipidciuirace:quafic:uc manedcbicciuirafificucdicic
ecerna:quif monecibur&amp;; nafcentibuf fingulifificuc pemmfeft opdcirdfolee uel
[aun:
acq: buiufmodi cecerarumdrborumTmgulorum [apfuorcuq; folioru.Morf quippe
uc dicit n6 bominum fingu!orum:fed uniuerfe:pena eft ciuicaci Cqued pend p[eruq;
fingulofumdicdt. Vndemenco querie':utrum redre fecennc faguciniqn uniuerfam
ciuicdcem fudm mcenre mdluerunc; q f idem frangere q cu ipfa romdna republica ce /
nebantur. In quo fuo facflo laudancur ab ommbufcerrene reipublice ciuibuf. Sed bi
quomodo buic difputatiom pofTenc obedire:n6 uideo:ubi dicicur nullii fufcipiendu
effe bellum .nifi dut pro f ide :aut pro falute. ISIec duitur fi m unum ftmul
penculum
ita duo ifta concurrermc:uc ceneri alcerum fine alceriufamifiione non pofcquid fic
pociuf eligcndu. Profecfto enim fagiicini fi fdlurem c!igerec:fidefciffuerac
defereda.
Si f idef cenendd:amicrenda uciq: faluf ficuc u factum eft. Sdluf ducem
ciuicdcifdei
ca[if eft^uc cum fideac perfidemcenenuelpociuf acquin po(lic:fideduceperditddd
eam quifq: uenire non poffic.Que cogiratio firmiflimi ac pacienciflimi cordif cotac
tdncofmarcyrcrfecic quatem neunum quidem babuic uel babere poruicquando eft
deufcredicufB-omuIuf.
fliQuod ucir.uduf i xpm crcderec uircucif fuenc diuie no pfudfiSifbuane.C.vii.

i^JfEcl udtde ndiculum e de B_omu[i falfa dminitate cii de cbrifto loqmur facere
^^_^nencionem. Verumtamen cum fexcencif ferme annifance Gcerone R_omuIuf

X«VII

fuerit:at q: illa ecaf lam fuifle doctnnif dicacur excu[ta:uc qd fieri no poceft
omne
refpuereciquancomagifpoftrexcetofanofipriufceporeOceromfmiiximeqrpofcea
fub A.ugufto acqiTybeno erudicioribufutcq: cemponbuOrefurredionem carnifxpi
acq: m celofafcenfionem :canq id quod fien no poceft menf bumana ferre no poflec:
eludefq: abaunbuf cordibufq: refpuerecmift ea fien potutffeiacq: facta e&amp;dmicaf
ipfiuf uericattfuel diuinicacifu^-itaOs; conftancia miraculoif figna monftrareciuc
cerrencibufec concradicentibuf cam mukifcamq: magntfperfecuciontbuf:precedenf
m xpo:deinde m cecenfad nouum feculum fecucara refurrectio:acq: lmmorcaucaf
carnif&amp;j fideliflime crederetur: u predicarecur icrepide;*: per orbe terre
pullulacura
fecundiuf cum in marcyrufanguinefererecuWLegebantur.npreconia pcedenciti
propbecarum:concurrebancoftencauirtucum ; &amp; perfuadebacur ueritaf noua con/
fuecudinenococrariarationiinecorbifcerreqprequcbacurfurore-pfequerec' fide.

dpe miraculifqueuc mundufm xpm crederecfadra func:et fieri


mundo credence non dcfmunc.Ca. (| vm.

g Yvr tnquiunc nunc illa miracula que predicatiffadta effemon fiuntJPofTem


V^lqdem dicere neceffana fuifle:puf q crederec mudufad boc uc crederec muduf.
. Qtuiqrufadbuc prodigiauc credatinquirirmagnum eft ipfe prodigiumiqmundo
credente non crediciLVerum boc ideo dicunc uc nec cunc illa mtrdculafactafuifle
' cred=mtur. Vnde crgo cbnfluf tanta fide ufqiquaqi cancatur: tn celum cum carne
fublacuf? Vnde temponbuf eruditif u omne qct fieri non poteftTefpuentibuffine
ullif miracuitf nimium mirabilitermcredibilia credidic munduf' An forre tredibtlia
- fuiffe u ideo credita effe diclunfunc'Cur ergo ipfi no creduc ?Breuif eft igic
noftra
U complexio. Auc mcredibili rei que nonuidebacur ; a[ia mcredibiliaque came fiebac:
I u uidebantur ; f ecerunc fidem: auc cerce ica credibilif uc nullif quibuf
perfuaderecur
miTaculifindigereciifcomm nimiam redarguic infideliracem. Hoc ad refellendof ua/
ntlTimof dixenm. Nam facta efle mulca miracula que acceftarentur ilh uni grandt
falubnq: miraculo ;quo xpTm celum cum carne in qua refurrexic afcendic: negare
non poffumuf In eifdem qppe uerdciflimif [ibrif ritcra fcripra func U que facra
fiic :
u propcer quod credendum f-acta lunt:bec uc fidem faterenc innocuerunc: bec per
fidem quam fecerunc mulco clanufinnotefcunc-Iegune' qppe tn populifuc credanc':
nec m populif tamen nifi credica [egerencur. Nam eciam nuc f lunc miracula m eiuf
nommeiliue per facrameca eiuOfiue per orationefuel memoriaf fanctorum eiuffed
no eadem clantate illuftrantur-uc tanta quanta illa glona diffamenc.Canon qpps
(acrarum Iitterarum:qu£diffamatueffeoportebat:iIIafacicubiq: recicari:&amp;; meorie
cunctorum mberere populorum.bec aucem ubicunq: fiunc ibi fciuncur uix a coca
ipla ciuicace^uelquocunq' commanecium loco. Nam plerunq: eciam ipfi pauciffimt
fcitlc ignorantibuf cetenf maxime fi magna fit ciuitaf u quado abbi aiufqi narranc:
non canca eacommendatautoncaf ut fine diff iculrate ue[ duticanonc credancur:
quanuifcbriftianiffidelibufafidelibufindicenC. CtMiracuIti quod mediolam factii
eft: cum lllic effemuf quado illummacuf eft cecuPad mulco2f noticia pocuit puemre:
quia u grandif eft ciuitaf&amp;i ibi erac tunc Impator -u immeTo populo cefte
refgefta
eft: cocurrf te aA corpora marcyruProcbafii u Gcruafii.Que cum [aterec u penicuf
nefcirecur:epifcopo Ambrofio per fomniu reueldta rcpta func.ubicecufille depulfif
ueceribuftenebnfdiem uidtc. Apud cartbagmem aute quifnouic ^preter admodu

pauciffimof;faIucemquefacT:a eftlnnocentio exaduocaco uicarie preFecture:ubi


nofinterfutmuf £ oculifafpeximuf noftrif' Vemencef enim de cranfmarinifme ac
fracrem meum Aiippium nondum quidem clencofifed lam deo feruiencefu c erac cu
tota domo fua religiofiflimufipfe fufceperac:ec apud eum cunc babicamufcurabacur
a medicifpropcer filtuUrqua^innumerorafacq: perplexaf babuic m poftenore atqi
ima corponf parcc. lam fecueranc eu&lt; ec arctf fue cecera medicamecifagebac.
Pafluf
aucem Fuerac in (ecTrione ilU:SS diucurnof*: acerbof doloref. Sed unufincer mulcof
finuf fefellerac medicofacqi icalacuerac uc eum non cangercnc quem ferro aperire
deberenc.Demq: fanaciformbufque aperca curabancafte remanferac folufcui fraftry
tmpendebacurIabor.Qujfmora r rufpecTrariIlebabennmuIcumq:FormidanfneiCer&lt;i
fecaremrquodeipredixerdcahurm^dicufdjmefticufeiufquem nonadmiferdncilln
uc faicem uiderec:cum pnmum fecftufefbquomodo id faccrencuracufq: illum domo
abtcceraruixq, receperac:crupitdrq! dic.Ice2f me fecturt efhf? Ad llliufque
noluiftif
e(fe prefenrenvuerbd uenruruf fum I Irndere illi medicum impencum ceperuc:mecucp
bominif bonifuerbifpromiftombufqi Ienire.precenerunc ecalu diefplurimimibilqi
prof iciebac omne quod ftcbac:medici camen in (ua po[[ictca:ione perfiftebanc^nori
fe illum fmum ferro fed medicamencifefie cUufurof. Adbibuerunc &amp;! a!iu
grandeuum
lam medicum::facifq: in ilia artelaudacumAdbuc emm uiuebac: Ammomum dico.
Qui loco mfpedlo idem quod illli eoic diligencia penciaq: promific. Cuiufilie
facftuf
auconcare fecurufidomeftico fuo medico qui fucuram predixerac aiiam lecfhonem:
faceca biiaritate uelut ta faluuf lllufic. Quid plura '■ Poftea toc dief (anicer
confripa
rrdnfierunc: uc Feffi acq: conFufi facerencur eum mfi ferro nullo modo poffe fanan.
Expauic^expalluicmimio ctore curbacuf A.cq: ubi fe coI[egir:Fanq: pocuir:abire
illof
luffica: ad feampliuf nonaccedere. nec aliud occurnc fangaco Ucbrymifi &amp;
illaiam
necefiicace conftneftomifi uc adbiberec Alexandnnum quedam qui cunc cbirurguf
mirdbififbabebac;: uc ipfe facerec qct ab lUif Fien nolebac iratuf.fed pofteacj
uenic ille:
Idboremq: illorum in cicdcnubuf fiotc arctFex uidic:boni uiri functufcfFicio
pluafic
bommruc illi pociufqui in eo cancum laborauerunt qcum iple infpiciefmirabacur:
fue curacionif fine fruerccunddiicienf qj reuera nift fedcuf eflec faluufefTe no
poffet.
Sedualdeabborrere a fuifmonbuf ucbominiktfqucimmarciriciofilTimdoperam:
induftnam:di!igenciam admiranf m cicacncibufeiuf uiderec:propcer exiguii quod
remanfic paima m canci [aborifauf-errec. R-eddin func ammo ciuf; ic pUcutt uc eodem
Alexandnno afliftencenpfi finti ilfu ferro q lam confenfu omnium aliter mfanabilif
putabatur apenrenc. Que refdilata efc m conitquencem diem. Sed cum abiffenc 1B1:
ex merore nimio domini cancuf l m domo ilU exorcufdoionuticacj funenf plactuf
utx cdpnmerecura nobif.Vificabaceu quoctdiemrj fancT-repircopuftucucaienfif
beace mcmorie. Sacurnmuf &amp;: prefbycer GelofuGac diaconi carcbagtnenfif
ecclefie:
m quibuf erac ec ex quibuf foluf eft nunc m rebufbumanifiam epifcopuficii bonore
a nobifdebico nommanduf Aureliul':cum quo recordacef mirabiiia opera dei de bac
re fepe collocuci fumuf eumq: uaide meminiffi qd" commemoramurinuemmufi Qui
cu eum uefpere;f:cuc foIebanc:uificarenc:rogamc eof miferdbtlibufiacbrymifiuc man?
dignarecur effe prefenceffuo funen poctuf q doIon.Tancufin eu mecufex ponbuf
muaferac penifiuc fe mcer medicorum manuf non dubicarec effc moricura.ConfbUci
func eum ilfi : u borcaci uc m deo fiderec xiufq: uoluncaccin uinlicer ferrec •
Inde ad
oracionem mgreffi Cumu r . Vbi nobif ex more genua figentibuf acq: mcumbentituf
cerrenlle fe ica proiecic tancj fuiffecaliquo grauicer impeilencem proftracuf: Si
cepic

zxn;

orare. Quibuf modifiquo efFedtu: quo mocu animi: quo Huuio Ucbry marum:gbuf
gemicibufacq; fingultibuf fuccuciecibufomma membra eiuf &amp; pene inrerctudecibuf
fpiricum.quifulltf explicec uerbif Vcrum orarenc alii: nec m bec eorum auerteretur
mtenciomefciebam.Ego camen prorluforare ntlpoteram.boc eantiimodo breuicer
tn corde meo dixi.Domme quaf cuorum precefexaudif fi baf non exaudif.' Nibil
emm mibi uidebac' addnam pofTemifiucexpirarecorando. Surrextmuf:&amp;:accepca
ab epifcopo benedictioe difceffimufrogaceilta :u: mane adeffecnKifuc equo ammo
effec borcancibuf. IIIuxic diefqui metuebacur. Aderanc ferui dei :ficuc fe
affuturofeg
promiferdnc.Ingreffl func medici; paranturomia que bora ilia pofcebacTremeda
ferramenca prof eruncur acconfcirfufpenfifq! o mmbu r :eif aucem quorum erac maior
auconcafdefectum animi eiuf cofolando erigencituf. \i manuf ("ectun membrain
leclulo componuntur. Soluucur nodi Iigamencoif: nudatur [ocufmfpicit medicuf:
l£ fecandu i[!u finii armatuf acq; incentuf inquint. Scrutat oculif digicifq:
cocrectac.
Temptac deniq' modifomnibuf muenit firmiffimam cicatncem. Iam illa lecicie lauf
acq; gratta2f acT-io rmfencordi Bi omipoteci deo;que fufa eft oreoim Ucbrymacibuf
gaudufnon e(t commiccenda meifuerbif Coguecur pociuf q dicacur. II In eadem
carcbagine Innocentia religiofif vma femma de primarnripriuf ciuitacif in mamilla
cancrum babebat;rem ficuc medici dicunc^nullif medicamencif fanabilem. Auc ergo
precidi folec membrum ubi nafcicur-s; a corpore fepararrauc ut aliqco bomo qetiuf
uiuac ifomentifeft peftif miciganda frequecibuf Nam uc mde mortem quanculibee
cardiufaffucuram confidamuf fecundum Hyppocracif ut.fercur fencenciam:omnif
eft omic ce da curacio. Hocillo a pico medico u fuedomui famiSianflimo accep;rae:
Si ad fo!um deum fe orando couercerac. Aelmonecur m fommfpropmquate pafcbas
uc in parce f emmarum obferuanti ad bapcifcenum ; quecunq; i[!i bapcizaca p micuf
occumffcfignaret ei locu figno crucif xpi. fecit &amp;; cofeftim fjitarfecuca e.
Medicuf
fane qui ei dixerac: uc nibil curationif adbiberec fi paulo diuciuf uiuere
uel'ec:cum
infpexiflec ea poftea &amp;: famffima c6per.(fec:qpnuf babere lllud malu tali
infpeclrioe
cognouerac:quetiuitabeauebementerquidadbibmffeccuracionifcupien r quaium
ince[[igida-ur:nofle-medicamecumquoHippocracirdeFinitiouincirecur.Cumq;ab
eaquidfaclumeec:audiMec:uoceue[ucconcemnecifi;uu T cuicauci![ameaierecne
aliquod concumeliofum uerbum,pferrec m Cfcriftureligiofaurbanitace refpondi fle
Ferc:. Pucaba inqt magnu aliquid re mibi Fuifle dicluram Atq; i[!a lam exborrefcece
moxaddidic QuidgrandefecicCbrifturfa'uarecacrum:qutqaatriduanumortuu
fufcitauic i Hoc ergo cum audiffem:&amp;: uebemenccr ftomacbarer m illa ciuicace
atqj
m iIU perfona non uciq: obf.ura:fac1um tam mgenf miraculum fic Iacere:bmc eam
ti. admonendam u pene obiurgadam pucaui.Qii e cum mibi refpondiflecmo fe mde
cacuifi"e:quefiui ab eif quarforte tunc macrcnafamicilTimar lecum babebaDUCrti boc
anceafiffencR-efponderuncreomninonercifle.Ecceinq^quomodonotacefucnec
ifte audia t: que tit i tanca fami!iancate mngunc' '. E c quia breuicer ab ea
quefiuera:
Feci uc iHifaudientibufmuIcumq; mirantibu£a£ gfonficancibufdeum.-cocu ex ordine
quemadmodum geftum fuent:mdicarec. (TMendicum quendam podagncu m eade
urbe:qui cudedtffec nomead bat-cifmu:»! pndte 5 bapcizaretur in fomnifa puerif
mgrifcuracirquofmce!Iigebatdem6enbaptizarieodemannoprobiticuffuiflec:eirq^
non obcemperanfeciam conculcancibufpedereiurm dolorem acernmum q!em nunq
expertufert:eftuaMec:magirq!eoruincenrIauacroregenerdCi6irucuouerac:ab!uin6
diftulilTec:in taptifmate ipfo non folum dolore quo ulira folitum ciuciatatunuerd

enampodagracarui(Te:necamp[iurqdiupofteauixifTecpedefdo[utrie:grnouic.Nof
Camen nouimuf u pauciffimi f racrefad quoftd potutc peruemre e uicmo- &lt;tQuida
curubitanuf non foluma paralyfi uerum eciamab mformi ponderegenicaliunrcum
bapcizarecur faluuf effecftuf eft i a. Iiberacuf ucraq: molefha:rang mali
mbi[ babuiffec
m corpore^de fonce regeneraciomf afcedic. Quif boc pcer curubicani nouic:K precer
ranffimof aliquof q boc ubicunq: audire pocuerunc^ Noraucem cum coperiffemuf:
boc lubence fancfco epifcopo Xuretio eciam uc uenirec carcbagmem fecimuf guif a
calibufpriufaudierimufdequorumfide dubirarenonpofiemuf. (EvTr trtbuniciuf
Hefperiufqm apud nofeft: babec m cerncono fuffalenfi fundum:zubedi appeUacu:
ubicumaff[ic7i6eanima!iumecferuorumfuorumdomumfuam fptricuu matignoif
uimnoxiamperpecicomperifcrogauicnoftrofmeabfenceprefbycerofucaliquif
eorum illo pergerec cuiuforacionibufcrederenc.perrexicunuOobcuIicibi facnficium
corponfcbn(ci:oranf qcum pocuiC:uc ceffarec i![a uexano.deoq: procmuf miferance
cefiauit.Acceperacaucemabamtco fuocerram fandfcamde bierofolymiraliacaimubi
fepulcufcbriftuf die cercio refurrexic: eamcp fufpenderac m cubiculo fuo:ne quid
mali
eciam ipfe pacerecur. A.c ubi domuf eiuf ab illa mfeflacione purgaca eft; qmd de
i[[a
terra f lerec :cogicabac:quam diuciuf m cubiculo fuo reuerette caufa babere
nolebat.
Force accidu=uc ego u co[[ega ciic meufEpifcopuf Syniftenfifecclefe Maximinuf
m proximo eHemufuc ueniremuf:rogauiC:&amp;; uenimuf Cumq: omia nobifrecimffer-:
eciam boc peciuit:,uc infodereturalicubt: acq; ibi orationumlocuf fierec:ubt etiam
cbrifcianipofrencadce[ebr^daquedeifunc:congregran.Nonren:icimuf:facT:cie(c/
Eracibt paratycicufiuuemf ruflicanuf qui boc audtco peciutca parencibuf fuifuc
tllum ad eum locum fanclum non cuncancer afferrencjjjuo cum fuiffec allacuf
oramc:acq: in de concinuo pedibuffuif fanuf abfceflic. CYidcoriana ui[[a diac':que
ab bippone regio mmuf. xxx. milibufat eft. Memona marcyru mediolanenfium ibt
eft Procafu u Geruafn. Porcacuf eft tllo quidam adotefccnf: q cum die medto cepore
eftacif equu abluerec m Hummifgurgire demone incurnc. Ibi cu lacerec ue! pximui
morci :ue[ fimt[[imufmorcuo:ad uefpercinofiliuc bymnof ac oracionefcum anciilif
fuif^qbufdamfancT:imonia[iburexraoredominapolTer(ic)irincrauic:acq:b7mnof
cancareceperunc. Quauoce i[Ie quafi percuffufexcufrur eft:« cum cerrifcili fremicu
alcare comprebenfum mouere n5 audenf fiue no ualenf canq eo fueric aUigacufauc
affixuf cenebac ; ti. cum grandi eiulacu pam fibi roganf conficebacut ubi a
dotefcence:
Bi quando Si quomodo tnuaferic.poftremo fe exicurumeffe denutianfmembra etuf
ftngula nommabac:que fe ampucacuif exienfmmabac'. A.cq: mcer bec uerba difceflic
ab bomine. Sed oculufeiufm maxrlam fufuf cenut umuln ab mcenore cjuafi radtce
pendebac:cocumq: etufmediu qa" mgeilum fuerac albicauerac. Quo uifo q aderant:
concurreranc aucem eciam aln uocibuf eiuf accicms^ fe omnef pro tllo tn oractonem
ft-raueranc.quifeum fana mence ftaregauderenc-Turfuf camen propcer eiufoculum
contnftaci:medicu querendu effe dicebac.Ibi maricufrororifeiurg eu illo detulerac:
pocenreft inqmc deurfanctoif oraciontburqui fugauit demonem lumen ei reddere.
Tunc ficuc pocuicocutum [apfum acq: pendecem:Ioco fuo reuocacum [igauic orano:
nec mfi poft fepcem dief pucauic effe foluedum. Quod cum ftxifc famfiimu muentc.
Sanaci func illic ec alu de qmfcurdicere longum eft. CHTpponenfem gdam utrgtne
Tcio: cum fe oleo peruxiffocui pro.i[La oranrprerbycer mftillauerac [acbrymarfuaf:
mox a demomo ftuffc fanaram. CScio eciam epiCcopum remel prqadolefcece quem
a demomo correpcum uidic orafre.i[Ium qi illico dem6e caruifie. dErac quida fcnex

12 3 4 5

^xxnL

rTorenciuf bipponenfifnofter bomo:reIigiofura! pauper qui farconf fe arce pafcebac.


Cafulam perdiderac: 81 unde fibi emerec :no babebat. A.d. xx. marcyrefqu02f meoria
apud nof eftcelebernma: clara uoce uc uefhrecunorauic. Aud.eruc eum adolefcetrf
qui forteaderdntirriforefieumq: difcedencem exagirancefprofequebancunquafi qui
a marcynbufquinquagenof Follerunde ueftimencu emcrec petiuillec. A.c llle cacicuf
ambulanf eiectumgrandem pifcem palpicacem uidic in Iiceore:eumq: ilhffauencibuf
atq:adiuuant.bufdpprebendic:etcuidam cocoCarcofo nommebenecbrifhano:ad
coqumam condicananvmdicafquid geftum fic cncencif follibufuendidicldnam co/
pararemde difponefut uxor eiufquomodo poffec ei quo mduerecur afFicerec. Sed
cocuf cocidenf pifcem annulum aureum m uentnculo eiufinuemc.moxq: miferacioe
flexuf ZL religioe pcerncuf:bomini eu reddidic dicenf. Ecce quomo ce.xx.marcyref
ueftierunc. &lt;[Ka aquaf cibilitanaf epifcopo affereceProieclo
reliquiafgloriofifTimt
Scepbant mareyrif ad eiuf memonam uer.iebanc magne mulr.tudtnif concurfuf Si
occurfuf. Ibi ceca mulier ucad epifcopum porrance" pignora faa-a duccrecur orauit:
Horefquofferebacdedic:recepit:ocu[iradmouic:procinufuidic. StupentibufcuncTtif
qui aderanc preibac exulcanf: uiam carpenf 8C uie ducem ultenuf non requirenf.
dMemoran memoriam marcynf : que pofica eft m caftePo Symcenfvquod bip/
ponenfi colome uicinum eft: eiufdcm loci Lucitluf Epifcopuf popu!o precedente ■
acq: fequence m manu portabat.fiftula cuiuf moleftia lam diu laborauerac: a fami/
lianffimi fui medici qui eam fecarec: operiebatur.manuf illmf pie farcine
uecTracionej
Vbi fancTafdCtigic reliqaf repente fanata eft. lSIam demcepfeam m fuo corpore n6
inuenic.CEucbanufprefbyter ex bifpania cbalame babicafuetere morbo calculi
laborabac. Per memonam fupradidti fantfi marcynfquam poffid.mur.iUo aduex.c
epifcopuffaluuf fadluf efr.ldem ipfe poftea morbo alio preualefcence mortuur fic
iacebac : uceiiampol!iceriigarencur.OpicuUci6ememoracimarcxrif:cumdemeona

eiuf rejgorcaca fuiffec: tt fuper lacencifcorpufmirfa ipriufprefbyten


cunica:fufcitatur
eft. ([Fuic ibi uir in ordme fuo Pnmanuf nomme Marcialif: euo lam grauif: ec
mulcu abborrenfa religione cbnftiana. Habebac fane f idelem f iliam: u geneif eod£
anno bapcizacum. Qin cum eum egrotantem mulcil'&amp;: magnifprecibuf &amp;:
lacbrymif
rogarec uc fierec cbnftianuf prorfufabnu.c: eofq: a fe curbida (dignacoe fubmouic.
Virum elt genero e.u&lt;"uc iret ad memonam fancti Scepbani:&amp;: illic quantum
poffec
pro eo oraret-.ut deuf illi darec bonam mencem:qua crcdere n6 differret in cbnftu.
fecic bocmgeci gemicu&amp;flecu^ fmcenter ardenre pietatifaff eiT:u. Demde abfedef
aliquiddealcan florum quodoccurnt culic:eiq: cumiam nox effecad capuc pofuic.
Tunc dormicum eft. Ec ecce ance diluculum clamacuc ad ep.fcopum currerecur qui
Force mecd ciic erac apud bippone.Cum ergo eu audinecabfenteuenire pf bycerof
poftu(auic.ueneruc:et ftacim credere fe dixic.admirantibufacq: gaudecibuf omibul
bapt.zacufeft:Hoc qdiu uixtc &lt; ore babebac.Cbnftedccipe fpincu memmcum bec
uerba beaciffimiScepbani quando lapidatuf eft a ludeif ultima fu.frenefcirecque
buic quoq, ulcma fuerunc. Na non mulcopoft ecia ipfe defuncTufeft.Sanac. lunc
illic per eundem marcyrem etiam crefpodagncrduo c.uef peregnnuf unuf.fed ciuel
ommmodo:peregrinurautem per reuelacionem qu.d adb.berec q"do doleret audimc.
ec cum boc feciffec:doIor concmuo conqeuic. &lt;lA.ndurufnome eft fimdimbi ecdelia
e(c ec m ea memona marcynf Scepbam.Puerum quendam paruulum cum m area
luderecexorbicancef bouefqui uebiculum trabebac roca obcr.ueruncet conteltim
palpicamc expiranf.Hunc macer arrepcum ad eandem memonam pofuic:&amp;: no lolu

reuixtrsuerum ettam inefiirappamic.^fSandtimonialirqueda in uicma poffeflione


que cafpahana dicirurcum egncudine laborarec ac defperarecur :ad eande meoriam
cunicaeiuf allata eft. Queanceq reuocarecur iIU defuncfta eft. Hjc camen tumca
operucrunc cadauer eiufparecefi si recepco fpincu Iklim fadta eft. ([Kpud bippone
bafiufquidam f/rufad memoria eiufde marcynf orabac pro egrotance &amp;: piclicance
filiaeoq; fecum ueltem eiufdeculerac.cu ecce pueri de domo cucurrerunc q ei morcua
nunciarenc.Sed cum orance i[[o ab amicif eiuf exciperencunprobibuerunc eof i[[i
diccrene per putlicum plagerecur. Qui cum domum rediffec jam fuorum eiu'atibuf
perfonantem; &amp;; uefte f i[ie qua ferebac fuper ea rtroiecifficTeddica uice e.
CKurfuf
ibidem apud no r byrenei cuiufdam collecTarn filiuf egricudine exnrcT-ufeu-.Cumcf
corpufiacerec examme:arcf a[iirgementi(-uf&amp;; lamentantibufexequie pararencur:
amicorum eiuf quidammcer a!iorum cdrdlantiu uerba fuggeflicut etufdc marcynf
olco corpurperugerecur.faclum e(t:&amp;; reuixic.&lt;Hcemq: a"ud noruirTnbumciuf
Eleufinurfuper memona marcyrti que i fuburbano eiureli egncudme exammacu
pofuit infantulu filiu:«£ poft orationem qua mulcifcum [acbr/mifibi fudic uiuence
[euauit. &lt;] Quid faciam ! Vrgec buiufopenfimplenda promiffio:uc non bic omma
pofTim commemorare:que fcio:&amp;; procufdubio p'enq; nofcrorum cum bee [eget-do/
[ebunc me precermififie ram mu!ca que utiq! mccum fciunt. Quofiia nuc uc ignofcac
rogo:&amp;; cogicenc q prolixi [abonf fic facere-quod me bic non facere lurcepn
operif
necerficarcogic. Si.n. miracuU famcatum uc a!ia caceanvea cacum md uelim Tcnbere:
que pcr bunc marcyrem id eft gforiofifnmumScepbanu facla funt m coloma cba/
lamenfi:ec in noftra:p!unmi conficiendi func [lbn.nec camen offiia coIIiji
potueruc:
fed cantu de quibuflibeHi daci func q recicarent' m populif. Id nanq: ficn uofuimuf
cum uideremuranciquirrimilia diumarum rignauirtutum eciam noftnf cemponbuf
frequencarrec ea nd debere mulcorum nocicie depenre.&lt;[Nondum eftaucbier
ex quo apud bippone regm cepic efle ifta memoria.&amp;! mulcif quod
nobifcerciffiiu»,
efbnon dacif [ibellif de bif que mirabilucr fadta (uhp ilh ,pf, c i„ dati funt ad
Ixx
ferme numeru perueneranr.quando ifta confcripfi. CbaUme uero ubi ecipfa meoria
pnuTeffe cepic et crebnufdantur:incdparabi!i mulcicudme fiiperanc.&lt;L Vzaii etiam
que coloma ucice uicma elVmuIra precUra p eundem manyrem facta coTnouimuf
cuiuTibi mcor.a longe prmfcf apud nofab epifiopoEuodio cdfticuta e. Sed Iibellojt
dandorum ibi confuecudo non cft.-uel pociufno fuic. nam forcafle nunc effe la
cepifc
Cum emm nuper illic effemun Petromam clanffimam femma que ibi mirabilicer ex
magnoacq; diucurno m quo medicoif adiuconacunrta defeceranclanguore fanata
efbborraci fumuruolence fupradicli loci epifcopo uc Iibellum darecqui recicaretur
m popalo:&amp;; obedieciffime pamic. In quo pofuic eciam quod bic recicerend
pofTum:

quil ad ca que boc opufurgec f eftmare compellar. A quodam ludeo dixic fibi FuifTe
per.uaium :ucannulu capillaaoumculo infererec:quo fiub ofii, ueftead nuda corpif
cmgerecur.qui annulurbaberet fiib gemma [apidem ,n renibufmuencum bouifiHoc
alligaca qua„ remedio:ad flcTi marc/nf Iimma uemebac. Sedpfccla a carcbaeme
cum m confinio flumin.f Bagrade m fua poffeffione manfi "ec^urgcfuc icer pacrcrec:
ance pederfitor.IIum lacctem an nufum u,d.c:&amp;: cap.'[a,iam zona q
fueracall.gacuf:
mirara cepcamcQuam cti omino futf nodiff irmiflmir ficut erac cdpenlTec aflncfca .
crepuille acq, exiluffe anulum r u r p ,caca eft. Qui ecam ,ofe cum i„c:gemmuf
fuiflet
muentul. fucure falunrquo^^mcdo pignu^de raro miraculo fe accepiffe pfu:r pfic
acq: illud umculum roluenf fimu! cum codem annu'op : cc,c m flumen. N d c-edunc

enniu
imii

llllll llll|lll lll

13 14 15

17 18 19 20 21 22 23 24

28 29 30 31

xxrr

boc qut etta domtnu Iefum pcr mcegra uirgtnaha macrif entxum: ti ad dtrctpulof
fuof ofttifcUuftfingre(ru f-utffe no crediic. Scd boc cerre querac.ecfi uetf
inuenerics
t!U credac.CUnfftma Femfa e nobtltccr nacamobilicer nupca;carcbagine babicabac:
amp!a ciutcafampla perfona rem querentei Ucere no finunc. Marcyr cerce lpfe quo
rmpetranre ilUfanataefbtn filtum permanencif utrgimf eredtdit^tn eum qui oftitf
cUu!lfaddifctpu[ortngre(rufeft : credtdic.I?ortrernopropterquodomiai(tadicunE'
a nobtf tn eum qui acendic m celum cum carnetn qua refurrexcrac credidtc:»: tdeo
per eum cancafiuncquta pro tfta fide antma pofuic. ([Ftuncergo ecta nuc mulca
miracuU eodem deo facience per quof uu'c:« quemadmodum uulrqut ac t!U que
[egimuffcctc.redirtanecfimilicerinnotefciic:neq!ucnonexcidacanimo:quaficUra
memone crebra [ectione tenduncur. ISIam u ubi dvtgencia eft : que nunc apud nof
effe ceptc: ut UbeUt eorum qut beneftcta pcrcipiunt recicencur m populo . feme! boc
audiunc qut affunt: plurefque non afiunc.uc nec tlli qut aff uerunt poft altquoc
dief
quod audierunc menre recmeanc: u uix quifq reperiatur tllorum ; qui et quem non^
affuiffe cognouertc:indicec:quodaudiuic.Vnum eft apud noffactum non matufq
t!la que dixi: fed cam clarum acq: tlluftre miraculu ;uc nullu arbicer ee
bipponenfiu
9, boc uel non utdertDuel didicenc nullu q obliuifci ulla racione potueric.
&lt;LPe« m
quidem fracrefquorum fepcem func mareficref femine: de cefarea cappadocie fuoru
cium non icnobi!ef:nialedi&lt;ito matnrrecenn pacnfeoic obicu defticuce:que imurta
Obi ab etrfacla acerbiffime ruliticali pena Tuc diiunimrcoercicruc borribiltcer
qua/
cerentur omnercremore membrorum. In qua rediflima fpecte: oculof fuorum ciuturo
non ferentef quaquerrumcutq; ireuifum efbcoco pene uagabacur orbe ILomano.
Exbirenimadnoruencrucduofracer»iroror:Paulur8iPa[Udia:mu'ciraliiriocir

miferia diffamance lam cogntct. Venerunt aut ante pafcba ferme dief, xv.K eccleria
quotidie mgredietcf tn ea memonam glorioftmmi marcynf Scepbani frequetabat:
orancefuc fibt lam placarecur deufs; Ulutem pnrtinam redderec.Ec illic u. quocuncf
tbanc: conuercebanc m Te cimcacirarpedlum. Nonnulli q eoralibt uideranc: cauramq;
cremonr eorum nouer&lt;mt:alnr&amp;: cmcuncp potcranc mdicabac. Venic ecparcba:atcf
tpfo dte dotmntco mane cum la populuffrequenf prere n rerfec:K loci fancli cacellor
ubt marryrum erac tdem luuentr oranr cenerec:repence profcracur cft 8i dorttiienci
rtmiUimurtacutc-.non camen cremenrrtcuc eciam per fomnum folebac. ftupecibuf qttt
aderanr:dCq;a!itrpauencibur:aliirdo[entibufcumeumquidamueIIentengere:nonuIIi
probibuerunc:red pociur exitum expedtandum effe dtxerunc. Ec eccc furrexic ct no
tremebac- quontam ranaturerac K ftabac incolumirincuenrtncuenter Qiurcrgo xn/
ruenc.um le cenuic a [audiburdet ! Clamancium gratuUnnumq uocibur ecde la urq:
quaq; complecaeft. Indead me curncur ubt fedebam lam proceffuruf Irruicalter
qutfq; portalrerunvomnirpofterior qfi nouum quod aliuf prturdtxcrat^nunciancel.
Meq; gaudente &amp;s apud me deo gratiaragence: tngreditur etiam ipfi: cum
pluribul.
IncIinacuradgenuamea:erigicuradorcuIummeum.Procedimuradpopulu:plena

erac eccIef,a:perronabac uocibufgaudtorum:deo graciafideo Uudernemtne cacence:


Mcacq: tnde damanciu. Salucaut populCt &amp;: rurr u read? ferueciore uoce
clamabac.
Fadto tandem filenrto rcnpcurarum diuinaic ftinc ledta follennia. V bi auc ucncum
eft ad mei rermonif locum:dixi paucapro tempore u pro illiur lucunditate lettcie.
Magirentm eofm opere dtumo quandam dei eloquenam non audire: fed coliderare
permiri.Nobtrcum bomo prandicB/ dtUgencer nobiromnem fuefracerne ac marerne
calamitattrtnd^cauic biftonam. Scqucntt tcaq; dte poll fermonem reddicumarrattoil

ez:

eiuf[ibe[[um m craftinu populo recirandu promifi.Quod cum ex dommico pafcbe


diecercto fierec:m gradibufexedrem q de fuperioreloquebar [oco^feci rtareambof
f racrefcum eorum legerecur [ibetluf. Incuebat: populufuniuerfuf fexurucnufq: unii
ftancem fine deformi moru.-alceram membnf omnibufconcremencem. Ec qut ipfum
non mderanc:quid m eo diuine mtfencordie facTrum efTecnn eiuf forore ccrnebac.
Videbancenim quidin illo gram!andu.qdproi!laeflecorandum.Interbecrecitaccl
eorum [ibello-de confpedtu populi eofabire precept: Si de coca ipfa caufaaliquanco
diligenciufceperam difpucare^cu ecce me difpucance uocef alie de meoria marcynr
noue gracu'acionifaudiunCur. Conuerfi func eo q me audiebac:ceperucq! cocurrere.
Il[a enim ubi de gradibufdefcendic m quibuf ftecerac:ad fandtum marcyrem orare
perrexerac. Que mox uccacellofaccigic coIUpfa^fimtlicer uetuc fracer emfpoft fom/
num fana furrexic. Dcim ergo requireremuf qutd faclum fueriti unde i![e ftrepicuf
[etuf excicenc^ngrefS func cum i[[a m bafilicam ubx eramuf adducencef eam fanam
de marcynf [oco. Tum uero rancufab ucroqi fexu admiracionrdamor cxorcufeft:
uc uox concmuaca cum [acbr/rmf non mderecur poffe fimn. Perdudra eft ad eum
locum ubi pauloance ftecerac cremcnfexulrabanc eam fimilem fratri fadam cui do/
[ueranc renanfuTe dirfimi[em.&amp;I nondum fufafprecerruarpro eanam camen preuiam
uotunratem cam cico exaudicam efTe cernebanc. Exultabanc in dei [audem uoce fme

uerbircacofbmtu:c|cumnoftreaureruixferrepofrec.Qjiiderdc£cordeexu!cacium:
mfifidefCbrifrip q Scepbani fanguifefTu(uf£?

&lt;lQuod umuerfa miracula que p marcyrerm xpi nomme fiunc:ei fidei

cefhmonium feranciqui in Cbnftum marryrercredideruc. CCTvmi.

(ll 1 mCl **"' ^" dtce,Wl " r ,fta miraeuU: m qua Cbnfturpredicac' refurrexine
V_A in "»"«* '" &lt;* l" ^cendiffe cu carne.' Na ec ipl marcyrefbuiurfidei marcyrer
td eH: bmurfidei tefterfueruDbuic fidei certimomu perbibencefmundu inimictffimd
«£ crudeiiflimu percu[erunc:eumq : non repugnando fed monendo uicerunc. Fro ifta
hde morcm func:q bec a dommo impecrare pofluntipropter cuiufnome occtri func.
' £r r0 r PrecefSc eoit mira pariecta:ur i birmiraculifcata ifta potec.a fequeree'.

NJam fi carmf mecernum refiirredho uel non prcucmc m Cbrifco : ue! non uencura
eft : ftcuc prenunciacur i a Cbrifto ■ ue! ficuc prenunciaca eft a propbecir a
qmbuf
Drenunciacuf efc Cbriftufquare marcyrefcanca poflunc:qm pro ea fide:qua bec re/
furreclrto predicacuroccifi func/ Siue enim deufipfe:per fe ipfum mtro mo quo ref
cemporaiel operatur ecernuffiue per fuof mintitror ifta factac- &lt;_ eadem ipfa
que per
mmiltrol facic: fme quedam factac ectam per marcyrum fpiriruf:fiaic per bom.nef
-dbuc m corpore c6rncucof:fiueomnia ifta per ange!ofqutbur inmfibilirenmmu/
cabilirer u mcorporaliter imperactoperetur: uc que per marcyrerfien dicuncur i eif
orancburcancum ec impecrancibuf non eciam operancibur fiannfiue a[ia iftif-fiue

aliaiUirmodifquinu[[om6c6prebendtamorca[iburporrunc:eiBfecT:oacceftantur
feec tidemn qua carnirtnecernum refurrectio predicatur.

&lt;LQuaco digniufmarcyref bonoranc'.q ideo mulca mira obtmerur deufueruf


^ 'o^t^deonefquiobbacquedamfaciuc^ucipfiduerfecredancur. (glx.

Ic forte dicTur. func et.am deofruoraliqua mira fecifre. Bene.fi tam inciptunc
meol luol morcuifbommiburcomparareaduciunc ecia fe babere deo^ex bofbuf

xxu:
morcuufficuc Herculem :ficuc K-omu[um:ficuc aliof muicof quofm deorti numerli

receptofopmantur. Sed nobifmartyref non func dirquia unum eundemqi deum u

noftrti fcimuf&amp;i marcyrumec camen miraculifque per memorid mdrcyru noftroni

riunt:ulIo modo func comparanda miracu[d:quefddcaper cempla perbibend illoif.

Verum fi qua fimiUa uidencur: ficuc a Moy fe mdgi pbaraonif fic eoit du uicfti func

a marcynbuf noftrif Fecerunc auc illa demonef eo faftuimpance fupbie:quo eojf

dn ee uolueruc. Facmc auc ifla marcyrefuel potiufdeuf uel oracibufauc coopan/

cibuf eifuc fidefitla proficianqua eofnon deof noftrofeffcfed unum deu nobifcum

babere credamuf.Deniq! illi calibufduffuifa: cempla edificdueriic:»; ftacueruc


araf:

u facerdocef infticueruc:8i fdcnficid fecerunc.nofautem marcynbuf noftnfno ccpla

ficuc duf:fed memonaf iicuc bominibuf mortuifquorum apud deum uiuunc fpincuf

f abncamuf Nec ibi engimuf alcaria m quibuf facnficemuf marcyribuffed um deo ec

marcyrum u noftro facrif icium immolamur.ad quod facrif icium ficuc bo mmefda q

mundum tn eiuf conf efiione uicerunc:fuo loco u ordme nommacur: non camen a

facerdorequifacnficacunuocancur.Deo quippe no ipriffacrificac:quifm memoria

facnficec eorunvquia dei facerdof eft no illorum. Ipfum uero facnFicium corpuf cft

Cbnfli:quod non offertunpfifquiabec func 8i tpli. Quibuf igicur pociuf credendu

eft miracula faciennbuf? Eifne qui feipfofuolunc baberi deof ab iifqbufea faciunc:

an eif qui uc m deum credaturquod ec Cbnftuf efbfaciunc qcquid mirabile faciiic ?

Eif ne qui facra fua: eciam crirmna fua effe uolueriican ei&lt;"q nec
laudeffuafuolunc

eflefacrafua:fedroru 9 ueracicer [audancurad eiufgfonapFiceremquo laudanc'?

In domino quippe laudantur amme eorum.Credamuf ergo eif u ucrd dicencibuf: u

mtra Faciencibuf Dicendo emm uera pafii func uc pofienc Facere mira . In eif uenf
eft

precipuum: q&gt; xpfrefurrexic a mortuif:»: lmmortalicatem refurreclioifin fua


carne

primufoftedic: qua nobifafFutura uel m pncipio noui feculi: ud i buiuf fine


jimific.

(fConcraPIaconicofqui de naturalibuf elementoic podenbufargu/


mencantur terrenum corpuf m celo elle non poffe. &lt;TCa.xi.

aDncra quod magnum dei donum raciocinatorerifti quoif cogitaCi6efdommuf


nouic quoniam uane func:de pondenbufelemccorum argumencam; :quoniam
ilicec macnftroPlacoc didiceruc mudiduo corpora mdxima acq: poftrea: duobuf
medufaerefcilicec ec aqua^effe copulata:acq! coniuncla. Ac per boc mqunc quoma
cerraab bmc furfum uerfufeu- pnmdfecundaaq fuperterra:cernufaerfuperdqud:
quartum fuper aera celiimo poceft effe cerrenii corpufm cclo.Momecifenimppmf
uc ordine fuu cenednc fmgula elameca Iibranc.Ecce qlibec argumccif omnipocecie
dei bumana c6cracicic mfirmicafquam poffidec uanicaf Qiud ergo faciunc in aere
cerrena coc corpora:cum a cerra ficaer cercmf: Nifi force q per plumarti u pennarii
[euicace donauicauiunvcerrenifcorporibufuc porcecur m aere^immorralibuffactif
corpontuf bommum no poteric donareuircutcm :qua enam m fummo celo udleanc
babicare'AnimaIiaquoq:cerrenaqueuoldrenon pofTuncunqbufscbommeffunc:
ficuc fubaqua pifcfque func aquarum ammalumra fub terra uiuere debueriic. Cur
ergo no faltem de fecudoud eft de aquif:fed de elemeto cercio cerrenu ammal carpiC
banc uird '■ Quare cu pertmeac ad terram :in fecundo:quod fuper tcrram e elemenco
uiuere fe cogacur concmuo fuffocacur 'u uc uiuat:uiuic m certio.' Kn errac bic ordo
elemencoif : uel pociuf non m natura reriKed m iftorum argumencacionibuf def icic :

:rx

Omicro dicere quod ia m cerctodectmo [ibro dixt: qmulra grauia cerrena finc corpa
ficuc plumbunv&amp;i fbrma came ab arctf tce acctpianc:qua nacare ualeanc fuper
acfm:
st ucacctpiac qualtcacem corpuf bumanum:quaferrt tn celum:&amp;! effe pofTic m ce!o
:
ommpocentt arctftci concradtcit. Iamuero concra illud quod lam dixi fuperiufecia'
ifcum confiderantefacq: cracitacefelemencorum ordinenvquo cofidunc no inueniiic
omnimodo:quiddiC3nc.Siceftenim bincfurfumuerfufcerraprinwaquafecunda:
rerciuf aer: quarcu celcuuc fiiper omia fic anime natura. Nam u Arifcocelef qumcum
corpufeam dixic efTe^&amp;PIaco nullum. St qumcti effec:cerce fupenuf effee
cetertf.Cu
ueronullum eft:mu[co magiffuperacomnia.Interteno ergo quid facic corpore '. In
In bac mole quid agtc fubcilior omnibuf ■' In boc podere qd agic [euior omnibuf? In
bac cardicace:qd agic celenor omnibuf.' Ica ne p buiufca excellecif nacure merttum
non poteric effici:uc corpufeiuf [euecur m celu:&amp;: cum ualeac ntic nacura
corporum
cerrenorumdeprtmereantmaf deorfum:a[iquo modosiantmeleuarefurfum cerrea
corpora no ualebuc? Iam fi a i eojf miracula ueiamuGque facta a dnffuif opponunc
marcynbufnoftrifnonne ecia ipfa p nobiffacere a; nobif repenent oininopficere?
Nam mcer magna miracula deoru fuoru-profedro magnum i[[ud eft :quod Varro
commemorat: Veftalem uirgmem cum penclirarei; fa'fa fufpirione de ftupro:cnbru
tmpkffe aqua de tyberrK ad fuofiudiccf nu[[a eiuf parte ftillace porcaffe.Qui r
aque
ponduf fupra cnbrum tenuic l Qutf roc cauernif pacectbufnibil tnde m cerra cadere
permific .'fi-efponfun func:a[iquif deufuel attquif demon. Si deuOntiquid mator efc
deo:qut fecic bunc mundum '. Si demonmunquid pocetior efl ange[o:qui deo ferui:.-
a quo facftuf eft munduf/ St ergo deuf mmor ud angelufuel demon pocuic pontiuf
bumidt elemenct fic fufpendereuc aquarum uideat: mucaca Fuiffenacura:ica ne deuf
omnipccenf q tpfa creauic elemeca terreno corpon graue podufauferre no pocerir:
uc in eodem elemcco babicec uiuificacum corpuf m quo uoluenc uiuificanf fpincuf'
Demde cum aerem medium ponancmcer ignem defuper &amp;: aquam fubcerquid eft cf
eu m mcer aqm &amp;: cerram fepe muentmuf' Qmd enim uolunc efli nubef aquofaf mcer
quaf&amp;jmariaaermediufmuenitur.'QuonamquefoelementO!£ podereatq; ordme
effictruruc correncef uiolenctffimiacq; undofiflimtanceg fub aerein cernf curranc:
fuperaera in nubibuf pendeanc?Cur dentq; aer efb mediuf tncer fumma ceba! tma
cerrarum:quaquerfumorbifexcendirur:fi[ocufeiufinterce[um&amp;;aquanficucaquaif
mcer tpfum Si cerraf eft confticucuf.' Poftremo fi ita eft elemencorum ordo
difpoficuf:
ut fecundumPIaconem duobufmedufid eft aere ec aqua:duo excrema id eft ignif ec
cerra mngancur:celiq; obcmeac ille fummum Iocum:bec autem imt ueluc fudammif
mundt :&amp;c ideo m celo effe non poceft cerra^cur eft ipfe igmfm cerra '.
Secundum bac
qmppe ractone:tta lfta duo elementa m locifproprtif tmmo ac fummo terra &amp;: igmf
effe debuerun t.uc quemadmodum nolunc m fummo effe poffcquod imt eftuca nectn
imo poffec effe qd" fummi efc. StcuC ergo nulla puranc efle: uel fucuram eepciculam
cerre m celonra nullam parcicubm uidere debuimuf tgntf in rerra. Nunc uero non
folum mcerrtfuerum eciam fub cernftca elbuc eum erudtenc uerticef monrifrprecer
quod m ufibuf bominum &amp;; efleignem m terra:ec eum nafci utdemuf ex rerra.quado
quidem st. de Iigmf m de [apidibuf nafcic .que func corpora fme dubitatione
terrena.
Sed illemquiunt lgnif eft cranqI[uf:purunnnoxiuf:femp:ternuf:irteaute turbiduf:
Fumeuf:corrupnbiIifacq?corruptor. Nec tame corrumpic moncefm quibufiugicer
eftuat cauernafq; cerrarum. Verum e(ro:(ic tlli ifte difTinu!if:uc
cerrenifbabirati6ibuf
congruacCur ergo nolunc ut credamufnaturam corporum cerrenorum aliquando

2E£T

mcorrupnbilem facftam celo conuenience futuranvficut nunc igmfcorrupcibiltfbif


couemt terrif' Nibil rgit affertic ex podenbufacq: ordie elemecoif : tide omipoceci
deo quo minuffaciat corpa noflxa calia uc etia m celo poflinc babicare:prefcribanc.

(TConcra caluniniafinfide[ium:quibufcbnftianofde credica


refurrecl:tone carmfirndent. (£Ca.xu.

r^T&amp;&amp; fcrupolofinime querere: u f idem q credimuf relurred-ura carne ita


queredo
f^J aflblent imdere.ucru fetuf abortiui exfurganc. Et quomam dommuf aicame
/ dico uobif capiUuf capicifueftn n6 penbicutru ftatura tc robur equalia futura fmc
omnibufian diuerfe corpo2£ quancicacef? Si.n.equalicafenc corpoif unde babebut:
quod bic non babueruntm mole corponf 1II1 aborciuvrefurgenc et ipfi: aut fi non
refurgec:qma nec nati func:fed etfufi ^Eande queftionem de paruulif uerfancunde
illif mefura corponf quam nunc def uiffe uidemufaccedac cil in bac etate mortunt:.
Neq: emm dicluri fumuf eofnon refun-ecturoOqui no folum generacionif capacef
funt :uerum etiam regeneraciomf Dcmde mcerrogac : quemadmodum lpfa equalicaf
babicura fic. Si enim tam magm et ca longi eriic omnefiq fuerucqamq: bic Euerut
maximracq: [ongiflinwno folu de paruulif fed et de ptunmifmagnif querucunde
lUtfaccelfurum fit qct bic defuit:fi boc quifq: recipiet:quod bic babuit. Si auce
quod
aic apoftoluf occurfurof nof o mnef in menfitram ecacif plemcudmif xpi :at illud
alceif
quof predeftmauit coformeffien imaginif filu luisfic mcelligedum efbuc ftatura u
modufcorporifxpiomniuquimregnoeiuferuncbumanorumcorpoicficfucuruf:
multif erit mquiunt de magmtudme u I6gicudme corponf decrabendu. Et ubi lam
ent: capilluf capitifueftn non pmbit :fi de ipfa corponfquactcace tam multii pibie
'.
Quauif&amp;fdeipfifcapilIifponitinqn:ucrudebeatquicqdcondentibufdeadit.Quoc!
fi rcdicurum e;quif no exborreat illa deformicace l Nam boc Si deunguibuf uidet'
neceflano fecucurum:uc redeat tam mulcum quod corponf curacura defecuic. Ec ubi
eric decufquod certe maiuf q m ifta e(Te corrupnone pocuit :m il!a la immorcalicace
effe debebit '■ Si auc non redibit:ergo peribicquomo igic mqunc capillufcapitif n6
peribic' De macie quoq: uel pmguedine fimilicer difpucanc. Nam fi equalef omnef
eriic no uciq: aln macn alu pmgueferunc. Accedec ergo alnf aliquid:alufminuecur.
\c per boc non quod eracrecipiendu:fed alicubi addendum eft qct n6 fuic:&amp;:
alicubi
perdendum quod fuic.De ipfifeciam corrupcioibuf&amp;: dilapfioibuf corpm morcuoif:
cualmduertacurmpuluere:inaurafaliudexba[ec:fiuequofbell:ie:fiuequofignif
abfumac: naufragio uel quibufcunq: aqfica qdem pareant:uc eOJf carnefm bumore
putredo diubluacmo mediocncer permouencur :acq: omnia ifta recolligi m carnem
u rcdmcegran pofle non credunc.Confecranc' etiam quafdam fedicacef&amp;: uicia fiue
accidac fiue nafcanc*:ubi tl monftrolbfparcufcu borroreacq: irnfione comemorac:
sc reqrunc que na cuiufq: deformiracifrefurrectio fic fucura. Si emm nibil cale
redire
m corpuf bommif dixenmuf: refponfione nol cram de [ocif uulneru cii qbufdommu
Cbnfeum refurrexifle predicamuffe cofucacurof effe prefumunc. Sed incer bec ornia
queftio llla diff icillima propomtur.-m cumfcarne reditura fit caro q corpufalcenuf
uefcencif bumana uifcera fama copellece nucncMn carncm quippe c6uerfa eft eiuf
qui talibufuixira[imencif:&amp;: ea que maciefoftenderacdetrimencafuppIeuicVcrum
boc illiredeac bommi cuiufcaro pnuf fuic:an illi pociufcuiuf poftea facla e:ad boc
perconcantur ut fidem refurredrionifilludanDac fic amme bumane aut alcernanref

,tc

ficuc atcPlaro uerafinfelicicacef fa!farq:pmiecanc beancudmePauc poft muitaf ictdem


per diuerfa corpora reuolurionefauquado cameneamficucdicicPorpbyrmrFinirc
mifenan&amp;; ad eafnuncj redire faceancunnon camen corpuf babendo immorcale fed
corpuf omne fugiendo.

&lt;£Sna borciui non percmeanc ad refurredrionem: fi psrcmec


ad numerum morcuorum. flCa.xtu.

D bec ergo que ab eoru parce concrana me digerence mibi uidencur oppolita:
_mifencordta dei mfibufmeifopem ferece refpondeam.Aborriuof fetufqui cum
la uixiffent i utero lbi fuc morcut :refurrecturof uc affirmare: ica negare no
audeo:
Quamuif non mdeam quomodo ad eof non percmeac refurreclio morcuoiffi non
eximunt; de numero morcuoif A.ue emm nd omefmorcui refurgenc: ai crunc a'ique
humane anime fme corponbuf { ecernii:que corpora bumana quamuif mcer uifcera
macerna geftarunc:auc fi omnefbumane anime recipiec reltirgecia corpora fua que
babuerunc ubicunq; utuencia^ac moncncia reliquerun t:non inuemo quemadmodu
dicam ad refurrectionem no pertmere mortuo^:quofcunqi mortuof eeiam in utenf
macru. Sed ucrulibec debif qfq: feaat:qo' de iam nanfmfacibuf dixerimufboc etia
de iltifinceUtgendum eft fi refurgenc.

(J An mfancef m ea finc refurrecTuri babitudme corporif


quam babitun erant etatif accefiu. (LCa.xtm.

v Vid ergo de mfatibuf dicTrun fumuf nifi qa no m ea refurretfun funt corpif


'extguicace qua morcui: fed quod eif cardiufacceffurum erac cempore.boc func
lUo dei ope miro acq: celerrimo recepcun. In fenceria qppe dommi ubi aic. Capilluf
capitifueftn nd pibic:dic!cu efb non defucuru efie qct f uttmd aitc negattt
eafftitujf
efie qctdefuit.Defuit atit mfante mortuo pfecfira qcitaffui corponf.perfecTo quippe
inf-anci deeft ueicp pfeclio magnicudimfcorpalif que cu acceffenc: la ftacura
Idgior
efie nd pofiic Huc pfecttdifmodu fic babec omef uc cu illo cdcipiant; nccf
nafcanc'.
fed babenc in racide nd mole.ficuc ipfa mebra omma lam func [acencer m femine^cu
ecia natifndnulla adbuc defint:(icuc decefacfiqd eiufmodi. In q racide unmfcuiufq:
maceria indica corpalt lam quodammd ucica dtca:innacum efie uidet; quod nondu
ert:immoquod!acec:fedaccefiuceporirericue[pociufapparebic.Inbocergoinfanf
lam breuifauc tongufeft :qui breuiflongufue fucuruf eft. Secundum banc ractonem
profecTro tn refurrecTione corponfdecnmenta corponfnon cimemuf qa ecfi eqltraf
fucura effecomntii:icauC omnefufq: ad giganteafmagnitudinefperuentrent.-neilli
qui maximi fuerune minuf baberent atiquid m ftatura qct eif concra fencentiam xpi
perirec:quidixicneccapiI!umcapicirefiepenturum:creatoriutiq:quicreauitcu&lt;aa
denibilo:quomddeeffepoffec:undeadderet:qd:addendaefremirufartifexnofiet.'

{£Kh ad corponf dommici modum :omntum morcuoij:


refurrecturafinccorpora. (TCXxv.

^JjjTuYiq: Xpfm ea mefura corponfin q morcuureft refurrexit:nefare(c dicere:

F~-^ c" m rerurredtionirommu cepuruenenc accefiuram corpi etufea magmcudme;

- qua nd babuic:quado m ea difcipulirm qua illif nocur erac apparuic:uc longifiimtr

fien pofiic equalif Si aucem dixerimufad dommici corponf modum enam quoruq;

j£Aur

corpora maiora redigenda:penbic de mulcoic corponbufpIurimu:cu ipfe nec capillu


pericuru ee promiferir.R_eftat ergo ucfua reciptac qfq: menfuram:qua ue[ babuic in
luuencute eciam fi fenex efb mortuuOuel fuerac babicuruf fi ance eft def ucctif
Axcj
il[udquodc6memorauicapo(tolufdemenfuraecactfplentcudinif Cbrifti:auc;ppter
aliud lnreltigamuf dictum effe:id efb uc illi capici m populif xpianifaccedece
ommti
perfecftione membrozc :ecacif eiuf meTura copleaf-auc fi boc de refurreccione
corptn
diccum eft:fic acapiamuf dictummc nec ultra nec infra luuenilem forma refurganc
corpa mortuoif :fed in ea ecate:K robore:u r q! ad qua bic xpm pueifle cognoutmuf.
Circa crigmta quipp: annof definierunc effe eciam feculi buiuf do ctiflimi bommef
luucnc^tem.quecufuericpropriofpatio termtnata:mdeiambomineindetrimenca
uergere grauionfac fenilifecacif.ee ideo non efledtccum m mefuram corponf uelm
menfuram ftacure:fed m menfuram ecatif plenicudmifCbnfti.

4_QuaIifinceIIigccia fic fanccoif :conformacio ad tmagine filu dei.

C.xvt.
yM Llud etia qct aic predeftinatoff leri c6 formeftmaginiffilii deiipoc u fcctidum
_J_tnteriore bomme mcelligi. unde nobifalio loco dixic. Nolite conforman buic
( rec.i!o:fed reformamim in nouttate fefuf ueftn. Vbi ergo reformamur ne cof orme/
mur buic feculo^ibi conformamurdei filio. Poteft u, ftcaccipiut qucadmodum ille
nobifmorcalicace:ita nof llliefficiamur imorcalitate coformef.qct quide u ad lpfam
refurrecciong corpoif percinec. Si autem etiam m bifuerbifqua f orma refurrectura
(inc corpora fumuf admonicrficucilla menfuraica u ifta cof ormacio non quacicacif
mcelligenda eft:fed ecacif R_efurgent ltaq: omnef tam magm corpore-q uel eranc ue'
futuri eranc tn tuueili etate:quifnibi[ oberic etia ft eric mfantulif uel fenilif
corptf
forma:ubi nec mecifnec ipfiuf corponfulla remanchc mfirmicaf. Vnde cciam fiqf
tn eo corponf modo m quo defunctuf eft refurreccurum unumqueq: concendicno
eft dx illo [abonofac6cradicci6e pugnandu

(lA.n m lito fexu refufcitanda:atq; manfura fmc


corpora femmarum morcuarum. &lt;LCa. xvn-

"V^PV OnnuIIt propter boc q&gt; diccum eft:donec occurramufomnefm uirii pfeccum

| jjn menfura ecatif pIenicudmifCbrifti:&amp;: cdformefimagimf filu deimec m fexu

( femineorefurrecluraffemmafcreduc:fedinuinIiomnefaiunc.quoniamdeuffoIum

uirum fecic ex Iimo:femma exuiro. Sed mibi meliuffapere uidentur:q ucriiq: fexii

refurreccurti effe no dubicanc. Non.n.libido ibi enrque cofufiomfeft caufa. Nam

pnufq peccaffenc nudi eranc: u no cofundebane uir u f emiaCorponbuf ergo illif

uttia decrabenturmatura feruabitur. Non eft aute uiciu fexuffemineuffed natura.

que cunc quidem u a co cubicu: U a parcu immunif ent. eriic camen mebra f emmea:

no accomodaca ufui uecen fed decori nouo:quo no alliciac afpicientifconcupifcccia

que nulla enc.-fed dei laudecur fapienciaacq: clemcntia;qui ec quod non


erat:fecic:&amp;I

. ■ [iberauic a corruptione:quod f ecic. Vc emm m exordio genenf bumani de latere


uin

I dormiccifcofta decracca femma fierec: Cbriftu u ecdefia tali facco la tuncppbecan

oporcebac. Sopor quippe llle uin:morf erac Cbrifti. cuiuf exanimif i cruce pendecif

latuf [ancea perforacum eft-atq; mde fanguif&amp;i aqua prof[uxic:que facramenca


effe

nouimufqbuf edificatur ecctefia. Nam boc ccia uerbo fcnpcura u(k efbubt no legic'

formauiciauc fmxic:fed edificauic eam m multere. Vnde &amp;;apoftolufedifi;acione

XX
dicic corpirCbnfh: quod eft eccfefia.Creacura eft ergo dei Femma ficuc uir.fed uc
de
uiro fierec unicaf commendaca eft. uc aurem i[[o modo Fterec: xpf uc didtum eft; ec
Eccfefia f igurara eft. Qm ergo ucrunq; fexum infticuic:ucruq; refticuec. Demq; ipe
Iefufincerrogacufa feduceifqui negabanc refurrecl:ionem:cuiuffepcem Fracrum enc
uxor qua finguli babuerunc:du quifqi eoru uellec defuncti femen ficuc [ex pceperac
excicare:erracifinquic nefciencef fcnpcurafneq; uircutem dei.Ec cti
apcuflocufefTec:
uc dicerec -de q entm me mcerrogacif uir enc. ipfa nd mulier; no boc dixic:fed
dixic.
m refurreclide enim neq; nubec neq; uxoref ducec;fed func ficuc angelidei m ceJo.
Equalefuciq: age[ifimmorca[icace ac felicicitacemd carneficucnecrerurrectideq
•nd mdiguerut age[i:qa nec mori pocueruc. Nupciafergo dommuf Futurafnegauic
efle in refurrectione non Feminaf ec ibi negauic ubi calif queftio uercebacur :ut
eam
negaco fexu muUebri celenore facihcace dtfToIuerer.fi eum ibt prenofcerec nd fucutf
.
immo ecia Fucuif effe Firmauic dicEdomd nubec q$ ad Femmaf percinennec uxoref
ducent:qci ad utrofi Erunc ergo que ue[ nubere bic foknc ue[ ducere uxoref:fed ibi
boc non f acienc.

dDe uiro perFecto id eft Cbrifto^ec corpore id effc


Ecdefia:que eft ipfiufplemcudo. &lt;[Ca!xvut-

Y^V R.omde quod ait apoftoluf occurfurofnoromnefm uirum perfectfrcociufqr


^1^# ipfiufcircuftantia [ectionifcdfiderare debemuf que ica fe babec. Qut defcendit
( Tnqctpfee^qafcendicfuperomercelofucadimplerecomnia, Ectpfededtcquofda
quidem apoftolofquofdam aucemPropbecafquofda uero Euageliftaf quofdaauc
paftoref u doctorefad confummacione fancto2f m opurminifterium edificationera
corponfCbnftiidonec occurramufomnef m umcacefidei u agnicionem Fi[n dei:in
uirupFectum m menfura ecacifp[mitudinirCbnfti:ucu[tra nd fimurpuuIiUctaci
u circulaci omm uenco doctrmeun lUufione bommtrm aftuciam ad macbmanoncm
erronf Ventatem auc faciencer t cancate augeamur in tllo per omma qui eft caput
Cbnftufex quo cocu corpur cdnexum u cdpactu :p offiem cactu rubmmiftratidir
fcctm opatione (n mefura umufcuiurq; parcif mcremencu corpir Facic i edificacione
fui m cancace. Ecce qut eft uir perfedcuf capuc u corpurqct cdftac ommburmebrif
que fuo cempore cdplebuncur. Quotidie tame eidem corpon accedunc dum ediFicat;
Ecdefia: cui dicic' uoraute efhrcorpur Cbrifh u membra.Ec alibi pro corpore mqc
eiufquod e Ecclefia.Icema[ibi.unurpamrunu corpurmulci fumuf. De cumrcorpir
edificanone u bic dtctu e. Ad cdfummarione fanctozf m opurmimrtern m edtfiFica/
tionem corponr Xpi. \c demde fubiectu eft:unde nuc agimufdonec occurramuf
omnef m umcacem Fidei: u agmcioem Fi[u dei:tn utru perFectum m menfura ecaciT
plenirudimrCbrifti -.u cecera. donec eadem menrura m quo corpore incelhgeda efTet.
oftederet :dicef A.ugeamur i i[lo per omma q eft capuc Cbnrtufex quo cocu corpuf
conexum u cdpactum:per omnem cactum rubmmiftraciomr fcdm operationem m
menfuram uniufcuiufqi partif Sicuc ergo eft menfura umufcuiufq; parcifica cociur
corponnqd:ommburruirparciburcdftat:eftuciq:Tnenrurap[enitudimrdequadictu
efl:m menruramecacirplenicudinifxpi. Quam p[emmdiem eciam i[[o cdmemorauic
loco:ubi aic de xpo. Ec lpm dedic capuc fup omne Ecdelia que e corpureiufplem/
cudo eiufqm omma inomiburadimplec. ueru fi boc ad refurrectiomr forma m qua
eric unufqiiif"q; referendu efTec: qd norimpedirec nomfato uiro mceUigere u Femina:
ucuiru probomineporicumacciperemuOricutmeo^qctdtctumeft. Beacurutrqut

'sxrrl
cunecdfinvuciq: ibi ftic u Femte que cimet dfim.

(JXJuod orfiia uitia que m bac uica buano cocrana fut decon
m refurrectioemd fic Fucura:ubt manece nacuraU (ubftacia
m una pulcbrttudme U qualicaf cocurrec; u cjcicaf. C. xoc .

ffXVid lam refpondeam de capilUraCqj unguibuR Semel qppe tnceUeelro ita mbil
IJrtjeriruru effe:de corpore:uc deforme nibil fic tn corpore;fimu[ ineeUigiCiea que
fSrmefaclrura fueranc enortnitate:mafie ipfi acceffura ee no [oaOi qbuf menbroru
forma curpef. Veluc fi de Umo uaff ierec:qct rurfufm eunde [imu redaclru cocum de
toco iceru f ieret:n6 eec neceffe:uc lUa parf ttmi que m anfa fuerac ad anfam
redirec:
auc que fundum fecerac:ipfa rurfuffacerecfundum:dum camencocum reuercerecur
in cocfrid eft cotuftlle limufm cocti uafnulla fui pdica parce remearec. Quapropcer
fi capilli totienf tonfi unguefue defedtiiad fua loca deformicer redeunt :nec camen
cuiqj refiirgeti penbunc :quia m eandem carnem uc quecunqibi [ocii corpifceneac:
feruata partium congruencia macene mucabilicaceuercecur.Quamuifquod aic dnf:
capiUufcapitif uefcri non penbicmon de [ogicudine fed de numero capilloif diclu
mulco aptmf poflic inceltigi. Vnde u alibi dicic.CapilU capicifueftri numerattfunc.
Neq; boc idco dixerim: q&gt; aliquid exiftime corpon cuiqi pencurunvqo -
naturalicer
merac :fed qct deforme nacu fuerac.no uciq: ob aUudmifi uc bmc quoq oftederecur
q fit penatifcodicio tfta morcaUum:fic effe redicutf .uc feruaca tncegricate
fubftacte .
folafubftantiedeformitaf pereat.Si entm ftatuam poceftarcifexbomo quamppcer
aUqm caufam deformem Fecerac :conf[are V. pulcbernmam reddere^ica uc ntbil mde
fubftancie fed fola deformicafpereac:ac fiqd tn iIU figura prtore mdecencer
excabac:
nec parilicact parcium congruebaC:no de toto unde fecerac ampucare:atq: reparare-
fed ica confpargere:unmerfo acq: mifcere:ut nec f edicace f aciac :nec mmuac
qricace:
quid de ommpotence arcif ice fentiendum eft .' Ergo ne po tent quafq deFormitater
bumanonf corpoif no m6 uficacaOueru ecia raraOacq; m6ftrofarque butc mifereuice
congruunc:abborrenc aucem ab illa futura f elicitate r ani5toru:fic auferre aut
pdere:
uc quecuq: earum facitic ecfi nacuralia came mdecora excremeca rubftacie corpaUO
nulla eiufdtmmunone collantur .' A.c per boc no eft macnrpmguibufue metuendu:
ne ibt eciam calef finc qua! e r fi poffenc nec bic effc uoutiMenc. O mmf enim
corponf
pulcbricudo e(t partium congruenna: cum quadam colonrfiiauicate. Vbi aute non
eft partium congruentia:aut ideo quid offendic quia paruum efbauc ideo qa paru:
aut ideo quia mmium. Promdenulla enc deFormttarqm facic mcongruecia pcium:
ubi et que parua func corrigcncur:£ qct mmufe(t q decec:unde creacor nouicun die
uipp[ebicur:8iqctp[urertqdeceC:macenereruacaitegritatedetrabet;Colorirporro

fuauitar quara enPubi lufti fulgebut ficut fol m regno patn! fui &gt; Que clancafin
xpi
corpore:cu refitrrexic ab oculif difinpuloif potiurabrc6dica fuiffe q
deFuiflecrededa
eft. Non emm eam ferrec bumanufacq: mfirmufarpecTruO qdo ille a futf ica deberec
accendi:uc poflk agnofci. Quo pertmuit etiam ut comrectantibufoftenderec fiioru
uulnerum cicacncefuc etiam cibum:pocumq: fitmeret:non alimentoif indigenciaMed
ea qua U boc pocerac poccftate. Cum autem aliqutd no uidetur : quiTaffca qutbul
alia que paricer aflunc:uidencur :ficuc lUam dariracem dicimufaffuiffe non uiram:a
quibur aba uidebancur aorafia grece dicic':quod noftn interpretef latme dicere non
ualenceOm Ubro geneOeorcecicaceminterpretati fitnt.Hanc enim pafli func rodomice
quando querebac boftium tufti utn: nec poteranc muenire. Que fi cecicarRnflec qua
JX

ficmc mbil poffic uiden- nd boftium quo mgrederentur.-ec ducef icirjerif a gbufmde
abducerencunmquirerent.

&lt;[Quod m refurrecftione mortuoif natura corpm qmbuftibet


modif diffipacoif m mteg2f undecuq; reuocada erir.Ca. xx.

*^(~\ Efcio quo aucem modo fic aflicimur amore marCyrum beacorfi :at uelimufm

J-J »[° regno i e 2f corpibufuidere uulneru cicacricef quep xpi nomie pcuferuc
(^ EcForc,3l!euidebimurNonemmdeformitdrmeinfeddigmcarerit:&amp;:queddquSuir
m corpe no corpiHed uirtunrpulcbricudo fulgebic. Nec ideo cfi fi aliq marr/nbuf
ampurara u ablata fanc membra:finei P rifmembriremt m reriirrecftione" morcuoru-
qmburdicfia eit:capi[[urcapicirueu-n nd pibic. Sed fi boc decebic ( itto nouo
reculo:'
ucmdicia glonoforum uulnerum m i[[a immorcali carne cernancur; ubi membra uc
preciderent' percufTa ue[ fecfta fimcibi cicacncefred tame eirdem membrifreddiafnci
perdirifapparebilc. Quauificaq; omma que acciderunc corpon uicia tuc no erunc-
no func camen depucanda ue[ appettanda uicia:fed uircucirmdicia.Kbfic aucem uc ad
relulcicada corpora uiteq; reddenda :n6 poflic onupocecia creacoriromma reuocare:
que uel befha ue[ ignirabfumpfbuel qmcqd in pulucrem cinere ue cottapfum :uA m
bumorem r [ucum:ue[ maurafeft exbalaru. Abficucfinufutturrecreruqinatureica
recipiac aliquid Cubcracftu fenfiburnoftnOut omniii creacorifaut lateac
coenitionem:
aut enugiac poceftace. Deum cerce uolenfficuc pocerac defmire Cicero canrufauror

iplojf^menrquedameftinquicrotuca^libera^fecretaabomniconcretionemortarr
omnialenciefsi mouenfipfaq; pdicamotu fempiterno. Hoc aut reppenc i dodbmif
magnomm pbibfbpborum. Vc igicur fircf m ipr r[oquar:quomodo aliquid uel [atec
°r mn r'1 ™ c,e , mem:ue I •rreuocabi[icerfug.c:omma mouence/ Vnde lam ecia queftio
illa folueda &amp; que dirTicilior mdec' cecenfubi quencur. cu caro morcui
bommirecia
T,™™ «&gt;"encifcaro:au potiureorti m reOirredtione reddatur. Si enim q r P iam
cof ecWW atq; copulfuruefcat' cadaueribufbommu.-qd malii aliquocieraccdifle
ti . uecurteftacur biftona:»; noftrozf cempoif mfelicia expnmenca docuerunc.Non
grqua uendica racioe c6tendeccotu digeftu fu.ne p imofmeaeufinibucf mde in ei U r
camemutacu atq: conuerfunvciupfa macierque fuic-ec non eft.facirmdicee que illif
elcirdecrimenca fuppleca finc.Ia itaq, aliq pau[oa n ce pmifi.-que ad iftu quoqi
nodii
loluendum ualere debebunc. Qmcgd enimcammm exbaulic famefiuuq: maurafefc
exbalacum. Vnde diximufommpocecem deu poffe reuocare;quod Fueic Reddecur
ergo caro itta bomim.in quo efTecaro bumana pnmicur cepic ab illo quippe alcero
canq mucuo fumpca depucada eft.que f.cuc efauenum red.beda e.unde fumpca eft.
bua uero illi qug famerexmamerac:ab eo g poteft ecia exalata reuocare-reddecur.
&lt;^,amu,recfi omn.bur periffet mod.fi nec utta eiu^ matener ,n uldr nacure
[atebr.r
re m anr*t.undeuetteteamrepararetomn.potenrSedpropcerfenteciamuer.cac.f
qua dirtu eft.capittuTcapitirueftri non penbic:abfiirdum e uc putemuficu capittur
bomimrpenre no poffcrancarcarnerfame depaftafacq: cdfumpcarpenre potuifie.
^u.buromnAurpro noftro modulo confiderac.racq, tra&lt;ftac,r:becfummaconf.cit':
ut m relurreclione carmfm ecernum earmenfurafbabeaccorporu magnicudo:quaf
sabebac phciende (iue perfecfte cuiufq: md.ca corpor. raco luuetutifm membrorii
quoq; omniummodubrcongruo decore reruaco. Quoddecurucferuecurrialiquid
oempcum tueric mdecenci abcui grandicaci m parce aliqua confticuce:quod percocu
ipargacunuc neq, id pereac u congruentia parcium ubiq: ceneaturmon efeabfurdu

12 3 4

7TKVT

uc aliquid mde eciam ftacure:corponf addi poflc credamuOcum omibuf parcibuf uc


decorem cuftodianc id difbribmcur quod fi enormicer in una eflecmciq: non decerec.
A.UC fi concendicur m ea. quecj ftacura corponf refurrecfturu effe m qua defuncftuf
eft:n6pugnacicerreriftendue.cmabficom&gt;fdeFormica0omifinFirmi,jnomifcardicaf:
omnifqs corrupcio:ecfi quid altud. illud non decec regnum in quo refurreifciomf ec
promiffiomf filn equatef erunc angelifdei:fi non corpore:non ecace:cerce
felicicace.

(Jpe nomcace corgif fpincalifun qu_ fanifto2f caro mucabtt:([C xxi.

"! ^-Z) Efticuecur ergo li quicqd de corporibufuiutOuel poft morcem de cadauenbuf


_J__jperuc:8i firnul cu eo qd* in fepulcbrifremanfipin fpincalif corponfnouicace ex
t animatifcorpifuecuftacemucacurelurgecincorrupciSeacqMmmorcaticaceuefticu.
Sed ecfi uel cafualiquo graui:uel m immicorum immanicace cocii pemcuf cdceracur
m puluerem :acq: in aurafuel m aquaf difperfum:quancum fieri poceft nufquam efle
finacur:ommno nullo modo fubcrabi poceric omnipocencie creaconf:fed capillufm
eo capitif non penbic. eric ergo fpincui fubdica caro fpincalif. fed cn caro nd
fpincuO
ficuc carni fubdicuf fuic fpincuf ipfe carnatiOfed camen fpincuf non caro Cuiuf rei
ex'
perimecumbabemufinnoftrepenedfformicace.Non.n.fcctmcarne:feduciq;fcctm
fpinru eranc carnalef quibuf apoftoluf aic. Non pocui uobif loqui quafi
fpincalibuf:
fed quafi carnalibuf-Ec bomo fpincalif fic m bac uica dicicur :uc camg corpore
adbuc
carnalif fic: Si uideac aliam legem m membnf fuif repugnancem legi mencif fue.Enc
aucem eciam corpuffpincaIe:cum eadccaro fic refurrexenc:uc f lac qct fcnpcum eft.
Semmacur corpuf ammale :refurgec fpintale.que fic atic U cjmagna corpif fpincalif
gracia: que non du uenic m expimentum:uereor ne cemeranti fic omne quod de illa
pfercur eloqum. Veruncame qa fpci noftre gaudiii Jipcer dei laude nd e cacendu:
U de mtimi ardenffancfti amorif medullif di(ftu eft: domme dilexi decorem domuf
cue:de domfeiuf que m bac uica ertmoftflima bonif malifq: Iargicur:ipfo adiuuante
connciamuOuc poflumuOgcum lic illud qct nddii expci uciq: digne eloq nd ualemuf.
Omicco enim quado fecic bomme: rectti: omicco uica tlU duoic c6iugu m paradili
Fectidicate f elice" : quado cam breuif fuic uc ad nafcenciii fenfu nec ipfa
puenenc: i bac
quam nouimuf m qua adbuc fumuOcuiuf repcationefimo qua coca cepcacione cjdiu
m ea fumuf qtumlibec proficiamufppeci non definimuf que finc mdicia circa genuf
bumanti bomcacifdei:quifpoceric explicare '.

^fjDe miferuf ac malif quibufbumanum genuf merico


prime preuancaciomf obnoxium eft : st : a quibuf
nemo mfi per Xpi gratiam Iiberacur. (fCa. xxii.

"~^~1) Am qct ad prima ongme ptmer:ommu morcaliu pgemem fuifle damnatam :


l_JF bec ipfa uica fi uica diceda eft:coc U cancif malif plena ceftac. Quid emm
aliud
C mdicac borreda queda profundicafignorancie:ex qua omnif error exiftic:q omnef
rifiof A.da cenebrofo quoda fmu fufcipic-uc bomo ab illo Iiberan: fme
Iabore:dolore:
timore.-nd poffic? Quid amor ipfe coc rerii uanaif acq: noxidif ■■&amp;■ ex boc
mordacef
cure:pcurbacidef:meroref:formidieOinfanagaudia:dircordie:[icef:beI[a:infidie:ird/
cundie:immicicie:faI[acia:aduIano: frauf:furcu:rapma:perfndia: fuperbia:ambicio:
inuidetia:bdicidia:parricidia:crudelicaf:feuicia:neqcia:luxuria:peculatia:fpudentia
:
impudicicid:formcacide0adulceria:inceftd:&amp;! cdcra nacura ucnufq: fexuf
cocftupra

£c

atq: immundicie:quarcurpe eft etiam dtcere: facnlegia: berefef b[afpbeime:penuria:


oppreflionerinnocenciu:ca[umme:circuuenaonef:preuancationeffalfa tefhmoma:
miqua iudicia:uio[entia[atrocinia:&amp;: qmcgd calium malorum in mente no uenicta:
tamen de uita ifta bommu no recedit '. Verii bec bominu funt maloif- ab illa came
errorif &amp;: peruerfi amonfradiceueniencia:cu quaommffiliuf Adamnafcit:. Nam a{
ignorac cii quaca lgnorancia uentatifque lam i infantibuf mamf efta eft : u cum qta
abundatiauanecupidicacifquempuerifincipicapparere:bomouemat&lt;bacuicam:
icaucfi dimittat; uiuereuc u.dit.-86 facere quicqd uelic:i bec facmora u flagicia
qua;
comemoraui 86 que comemorare no potui uel cucfta uel mulca puemac! Sed diuina
gubernacione n6 omimo deference danatoO 86 deo n6 c6tinece m ira fua miferanoef
fuaf m ipfif fenfibuf genenrbumam pbibicio 86 eruditio cotra lftaf cu qbuf naCcimur
cenebrafuigi[ant:&amp;: c6cra bof impecufopponuncur:p[ene camen euam laborum li
dolorum. Quid enim fibi uolunc multimode formidinef que cobibendif paruulomm
uamcacibufadbibencur? Quid pedagogi:quid magiftn:quid ferule:quid Iora:qmd
uirge: quid difciplma illa qua fcnpcura fancTra dtac diiecft f ilu lacera effe
cundenda:
ne crefcac mdomicufdomanq: lam durufauc uix poffcauc fortaffe nec poflic ! Qmd
igitur agic J bif pemfommbuf: mfi uc debellec lmpericia: 86 parua cupidicaf
refrenef:
cum quibufmalif i boc feculo uiuimuf' Quid eft enim qd" cu [abore memimmuf: fine
labore obuuifcimur.-cu [abore difcimuffme [abore nefcimuOcum [abore ftrenui:fme
[abore merteffumuf.' Nonne bmc apparecun quo ueluc p6dere fuo,pc!iuif 86 prona
ficuiciofa natura: 86 quanta ope uc bmc [iberecur
indigeat:defidia.fegnicia:pigricia:
negugecia ! Vicia func uciq: qbuflabor fugitur : cu [abor etia ipfe qui eft
ucilifpena
fit.Sed preter puenlef penafifine quibuf difci no poteftqdlmaiorefuolunc.quiuix
aliquiduci[iceruolunt:quod&amp;;quatirpenifgenufagitei;bumanu:quen6adma[icia
nequiciamq: miquoif :fed ad codicioem percmec miieriaq: c6mune:quirullo fermoe
digeric:quiruI[acogicari6ec6prebendic:qcurcrtmemnqcaca[amica(laborbicacibur
acq: IucT;u:a dammr&amp;: damnactombuf a deceptioibura: medacnrboim :a fufpitioibuf
FalfiOab omnibuf uiolentirfacmoribuf 86 fcelenbur alieniOquando quidem ab eif ec
depdaao 86 capciuitaO&amp;: uicuta tc carcereO&amp;:exfi[ia 86 cruciacuf.&amp;:
apucacio mebroif
86 pnuatio fenfuu:&amp;: oppreflio corponrad obfcenam [ibidmeopprimecif exptenda:
86 alia multa borreda repe cocmguc^Quid ab mnumenrcafiburq formfecurcorpon
formidanc': eftibur 86 frigonbuf: Cempefratibu0b&gt;mibnbu0a[luui6ibufcorurcati6e:
Conitru:grandine:fuImme:motibuObiacibufq: terrarunvopprefliombufrumaruiab
offe(iombur&amp;; pauore uel etiam madcia mmencoif :a cocuenemff-rucicu:aquarum:
auraru:beftiarum ac ferarum:uel taneumodo moIeftuO ue[ ecia morciferif morfibuO
A I ab ,"L' ]ue c0ncln £ ic E!C rat "d° « ne ' uc ea-J™ blanda 86 amica fuo dommo
beftia :
n6nuquebemenciuf&amp;;amariurq[eonerdraconerq:metuacur:faciacq:bomineque
Force concammauerit c6cagione peftifera ica rabiofHm:ut apar&amp;ibuf Comuge:filn0
peiufomni beftia formidetur. Qiie ma[a patiuncur nauigancef.'Qiie terrcna itinera
gradiencef.' Quirambulat ubicuqi non mopmacirfubiacenrcaribuf .' De foro quidam
redienf domum famrpediburfuircecidit:pedem f regic:&amp;: ex illo uulnere finiuic
banc
uicam. Qiuduidecur redencefecunufDe feLIa in qua fedebac cecidic Heli facerdoOec
mortuureft. Ptgncole immo uero orcnerbommeOquoc 86 quatoOa celo 86 terra uel a
perniciorirammaliburcafuf metuunc agrorum f rudtibuP Solenc rame de frumentir
caudem co[[eclir&amp;; reconditirefTe fecun. Sed quiburdam quod nouimuf prouencum
optimum frumencojf fluuiufimprouirurfugientibuffaomimbufde borretf eiecic atq:

XXI 1

abftuIic.Concra milleformerdemonum tncurfufquirinnocencia fua fidicquadoqde


ne quif ftderet:etiam paruulofbapcizacofquibufcercenirjit eft tnnocenciufaliquado
fic uexanc:ucineifmaximedeoiftafmence moftreturbuiufuiceffcnda calamicafs
U alcenufdefideranda feliciraft lam uero de ipfo corpore coc exiftut morbc-f mala:
uc nec Iibnf medtcoof ciicta coprebenfa finc : i quoif plunbuf ac pene oibuf ecia
tpa
adiumenca u. medicamenca cormecafunc:ut bomfefa penaif exicio penali eruant:
auxilto.None adboc pduxic fmetefbomiefardor immaifiut unn3 quoq: buanam
uel etiam fua biberent '. Nonne ad boc famef ue a carnibuf bommu abfcinere fe non
poffent:necinuetofbomiefmorcuof:fedppterbocafeoccirof:necquof[ibecaUenof:
ueru eci4 f iliof macreficredibilicrudelicace qua rabida efurief faciebac
abfumerenc !
Ipre pouxeo fomnurquippne qecirnomeacceptc:qruerbirexp[icec fepe fomniorum
uitifqTic mqecufi u qmagntrlicec falfaru reru terronbufiquarita exbibec u quoda/
modo expnmic:uc a uenreardircernere nequeamufiaiam mifira renfidcf perturbec.
QuaFairicatemroru etta uigilacerm qbufaa morbir^ uencnirmirerabilturagitant;:
quirmultimoda uanetate fallacie boiefecia fanormaligm demoernonunq decipiatit
taliburmfin eciS fi eofp bec ad fita craducere n 6 potuermt renfitreorum: tamen
folo
appeutu quabtercuqi perruaderefa[utanfilIudac?A.bbuiurcam mirereqfiqburdam
tnferifuicemo [tberac nifigrariaSaluaconrXpi dei ac dommi noftrnbocm.nomen
cft tpfe lefufimcerprecat qppe Tatuacor: maxime ne poft bac mtrertor ac repttema
furctpiarmg uica Ted morr N.3 tntrta quirrmc pfedla u p fandtorcuracionu magna
rolatta:tamen ideo no remper etta ipfa beneficia cnbuutur petentibufmeppcer boc
reltgto queratur:que pro pcer alia magif ubt ma[a no eruc omnmo ulU quereda eft.
Ecad boc meliorefquofq: m bifmaWadiuuatgratiaiuc qto fide[tore:taco forciore
corde co[erentur:adqua remeciapropbeciapdeffe dicuc dotfti buiurrecu[t:quam dit
quiburdam pauctruc aicTuIliuruera dederuc. Nec bomimburmqc ab birafi datu l
maiuf donu^aut pocuit u[[u darrurq: adeo ec tpfi cocra quo^ agim u rquoquomodo
cclpulfirunc:! babedano quacuq: reduerapbilofopbtadmtna gracia cgficeri.Porro
fi paucirdiuiniturdacil eft uere pbdofopbie cocra mtrertarbuiurutte untcu auxilium:
fattret binc apparec bumanu genuf ad [uendarmifenaru penaf e(Te damnatu- Sicut
autem boc uc fatentur nullum diumu maiufe donum :fica nulto deo dart credendu
eft rnifi ab illo quo et ipft qui multofdeof colunc nu![um dtcunc effe maiorem. .

(L Tjetifquepreter illa mala:que bomfmalirq: comunta fonc:


ad tuftorum [aborem fpecialtcer percmenc. (fCa.xxui.
R-ecer becaut ma!a buturutte bomrmalirq: comunta^babent m eaiufti ettam
, propnofquofdamlaborerruofiquibuiaduerruruina mi[icac:&amp;: m calitt pre!i02f
jeptattonibuf periculirq: uerrancur.Miquado emm cocicaciufiauquado remifliufinon
tamen defimtcaro cSmpircereaduerruffpiritu:&amp;!fpinturaduerrurcarnem|UCnS ea
que uolumuffaciamufiomne malacocuptrcecia cofumedo.rcd ea nobirijcu diuicu^
adtuct pofiumufn6 ei confenciedo fitbdamuf uiguufcocinuifexaibantefine opmto
uenfimiltf fa[[at:nc decipiat fermo uerrutufine fe tenebre alicutuf
erroriroffimdanc:
ne quod bonu eft ma[um:aut qct malu bonu ee credatur.Ncaburqueagedarunt:
meturreuocecme i ea que ageda no rut^cuptdo pcipttecme fup iracudta fol occidac:
ncinimiciaepuocScadretributionemalipmalomeabforbeaeinbonertauelimmo/
deraca tnftitiame tmptiendoru beneficioif mgerac meTmgraca torpor&amp;ne maledicif

^- rar^c ,

,tt

rumonbufbona cofcientia fat,gec':ne temerana fufpicio noftradeapiat:ne aliena de


nobif falfa nof Frangacne regnec peccaru in noftro morcati corpore ad obediendii
defidernfeiunne mebra noftra exbibeanc miquicacifarma peccacomeocutuf fequat:
c6cup,fcenc,a ne umdicandi cupidicaf umcac: nein eo qd" male deledlac uel uifio ue[
cogicacio demorecur: ne improbum auc mdeccT uerbii [ibeeer audiac - : ne Fiac qct
no
licececia:filibec:neinbocbe![oia'302cpericu{oruq;p[enifrimo:ueldeuiribufnoftrif
fperecur facienda ui(ftoria:ue[ uiribuf noftnf noftra Fadta cnbuacur :fed
eiuferacie
de quo aic apoftoluf: G raciafaucem deo qui dac nobifuiclonam per Lefum Cbriftu
dominu nofcru. Qui u alio Ioco:Inbifinqc omibuffupumcimuf per efi quiditexic
nof. Sciamuf camen quancalibec uircuce preliandi uitiifrepugnemuf:uel eciam uicia
fup-Temuf ue[ fubiugemufquadiu fumuf m b^c corpore nobif deeffe no polte:unde
dicamufdeo.-dimiccc nobifdebica noftra. Ln i!Io auce regno ubi femper cu corpibuf
immorca!ibuf enmuf nec pretia nobif erunc ut!a:&amp;: debira que nufcj u nunq
effenc
fi nacura noftra ficuc recta creaca eft pmanerec. Ac per boc enaifre cunc
confiictuf
m quo piclitamur :&amp;: de quo nof uicTona nomffinia cupimuf Iiberan:ad uite buiuf
maU percinet:quam coc tancorumcp ceftimomo maloir probauimufeffe damnatam.

&lt;fDe boniTqbufetia bac mca danaticit obnoxia Creator impIeuitjtfCx:

*X

Vnciam cofiderandum eft^acipfammiferiam genenfbumaminquataudat:


^iuftuia pumencifquatibec U qmulcif impleuenc bonif eiufdem bomcaf cuncita
que creauipadminiurantif. Pnmi benedicT-ione illam qua proculerac ance petcacu
dicenf:Cre,cice:^mu!tip[icamim:&amp;:rep!eceterram:necpon:peccacuuo!uicinbibere:
ma(itqMnftirpedamnatadonatafecundicar:neci[!amuimmirabi!emfeminu:imm3
ec.a m.rabiliore qua efficiucur ec femma indiram corponbufbumamf^ quodamci
lncexcamitiu peccaci potuicaufen^quonobifimpacta eft eciam neceflicaf mortif:
led ucrunq; f.mul curric ifto quafi f [uuio atqr corrence genenfbumani malum quod
a parence trabitur:*: bonum quod a creante tnbuitur. In onginati ma!o duo func:
peccaru acq: fuppliciii. In onginali bono alia duo:propagano u conformacio. Sed
quacum ad prefentem percinec ,n:encione nortram:de'matirquoru unum de noftra
uenitaudaciaid eft peceaciUtceru de mdicio dei id efupplictunviam fatifdiximuf.
INunc de bonifdei que ipfi quomoq: uiciace danaceq: nacure concu!ic:fiue ufqi nunc
conrert.-dicere mftitm.Neq, emm damnado auc coctt abftu!,t:quod dederat-alioqn
nec eflec oinoiauc remouic.a fuapoceftace ec.a cum diabolo penal.cer fubdidic:cum
nec ipm diabaum a fuo al.enauenc imper.o.quandoqu.dem ut .pf.uf quoq d.abol.
nacura fubr.ftatnHe fac,c:qu, fumme eft:et facic effe quicqd at.quo modo eft.Duum
igic .[(oru que d.x,murbona:et,am.n nacura peccaco uicaca rupptic.oq, damnata:
riburTn^ 'T «tu,fi»« ™™re propagat.onem:in pnmifmund. ope/
uero ,„ ir r° C Ur Z^^u(op m bu(d K feptimo requ.euit.Confirmacio
TZZrul^ ^ ^ " UnC ^^•«"'■•Eff.cacem qu.ppe porecam liiam

fcr7 K P"°ff«*P«m.nc * r„,rd.men,Vmo n buf peniare eempora:

X, ti2 e ° % Cre 1 terun " !&lt;! 5 L, 1 rcnur P erm '&lt;"'=b&amp;-


S.cergocreauicbom,nem
«T™ " MKat " n 1&lt;"&lt;"^.quaat,orbom,nelpropagarec:congeneranr

e,f ecam ipfam propagang, pofiibititacem.non neceiWm. Qu.bur camen uoW

femTldacam ^''rr^^" ft "' !ef *— Non tamegenetibumanoabuuT,


femel datam pr,m,rduoburcd,ug,burbened,dt, ne generand,. Hec ergoppagano

12 3 4 5

2zrr

quduifpeceaco ablaea non fuencmon came eciam rpfa ca[ifefc:qua[iffuiflec:(i nemo

peccaffec. Ex quo emm bo mo tn bonore poficuf pofteaq deliquic comparacuf eft

pecoribuffimiiicer generac. N6 m eo came penicufextindta e queda ueluc fcmcilla

rationifm qua factufeftad imagmem dei. Huic auc propagacioi fi coformatio non

adbibereatpnec ipfa mfui generifformaf modofq:pcederec. Si emm no c6cubuiflenc

bommef 8£ nibilominufdeuf ueliec implere cerraf boibuf quo mo creauir unum fine

commtxtione manf S£ femme:fic polTet omnefconcumbencef uero nifi lllo creance

generancefeffe no poflunc.Sicuc ergo aic apoftoluf de infhcucioe fpincali q bomo

ad piecacem mfticiamq: formacunneq: qui p!ancac eft aliquidmeej qui ngacled qui
mcremecumdacdeuf IcaeciabicdKipScmecgcocumbicmecqfeminacefbaliquid:

fedq formacdeuf. Necmacerqueconceptu porcac:8£ parrunucric:efta[iqd:(edqut

mcremecum dac deuf Ipfe nanq: opacione qua nunc ufq: opacur: facic uc numerof

fuofexplicenc femma:8i a qbufdam [acetibufacq: muifibilitufm uoiucrifm formaf

uifibilefbuiufquod afpicimufdeconfeuoluanc. Ipfe mcorpeam corpeaqinacuram:

x![a prepofita ifca fubiectam: mirif modif copulaf sc conectenfaiamcem facic- Qiiod

opufeiufcam magnu sc mirabile eft:uc nc&gt; folu in bomme qct eanimal ronale:*: ex

boc cudtif cerremfaiantibuf excellenciufatq: pftantiuf fed in qualibec minutiflima

mufcuta bene cofiderann ftuporem metifmgerat:Iaudemq: panac creaconf.Ipfe itaqi

amme bumane mente dedic:ubi racio SJ mcelligentia m mfare fopica eft quodammo

quafinu[[afic:exacandafci!icecacq:exercenda ecaciracceflu:quafic fcientie capax

' acq: doctrineiSibabilifprecepcioniuencacir&amp;amorifbom.Quacapacicatebauriae

' fapientia:uirtutibufq: fit predira : qbuf prudeter forcicer:cempancer 8C mfte


aduerfuf

crroref ec cecera igeneraca uitia dimicePeaq: nullmf rei defideno nifi boni lliiuf
fum»

accf incommucatilifumcac. Qiiod ecfi non faciac ipfa calium bonorum capaataf m

nacura racionali diumicuf infticuca:qcum fic bom:q mirabile opuf omnipocecif quif

compecencer effatur:aut cogicac-Precer emm arref bene uiuedi:K ad immorcalem

pueniendi f cliorate : que mrtutef uocanl; : ss fola dei gratia: que m xpo cft
filuf pro/

mifliomf regniq; donantur : none bumano ingenio coc canceq: arcef funt inu£ce&amp;!

exercitace:partim neceflarie:parcimuo[unrane:' Ec cam excellenf uif mentif acqi

raciomfin lif ectam rebuf:quaffuperf[uaf:immo ec penculofaf pniciofalq: appecmqcu

'. bonum babeac i nacura unde ifta potuit ue[ muemre:ue[ difcereue!
exercere:ceftal;.

I Veftimencorum 8c edificiorum ad q mirabifia q ftupedainduftria btiana pueneric :

quoinagncu[cura:quoin nauigationeprofecent:quein fabricaci6equ02f.qsua(bif:

uel ena ftacuarum tc picluraic uanerace excogicauent' 8C tmp[euenc:que f tbeacrif

mirabilia fpedtdtibu^audietibuf incredibi!ia facicda &amp;; exbibeda molita fic:i


capiSdif

occidendifdomandifirrationabilibufammantibufque u quanca reppenc:aduerfuf


ipfofbominefcocgenerauenenorum:cocafmorum:cocmacbinamenroif:&amp;:,p(a[uce

morcah cuenda acqr reparanda quoc medicamenta atq: adiumenta comprebenderic:

pro uoluptate faucium quoc condimenta 8i gule mcitameca reppent ; ad ludicadaf

sc fuadendaf cogitationef quam mulcitudmem uanetatemq: figno2f :ubi precipuum

loctt uerba:&amp; [iccere ceneciaddelectddoranimofquofelocucioirbrnacufq diuerfoif

carmmum copiam :ad mulcendaf auref quoc organa mufica.-quof cantilenc modof

excogicauenc:quancam penciam dimefionum acq: numerorum:meatufq: 86 ordmef

fiderum quanta fagacicace comprebendenc i cjmulca rerum mundanarum cogitata

cognicione le impteueric quif poffic eEoqui;maxime fi ueiimuf non aceruanm cuncfta

cogerereTed i (inguiifimmoran'In lpfifpoftreo erronbufs: falficacibufdefedendiO

c"4

qmagnaclamermtmgeniapbilofbpboruacq; berecicommqfexilrimarefufficiac:'
Loquimur emm nunc de nacura mencif bumane:qua lfta uica morcafif ornacur :
non de Fide acq: icmere uencacif qua illa im morcahf acquincurjHuiuf cace nacur^c
codtcor cii fic unq:deuf ueruf U fiimunipfo ciidta que fecic admimftrare:&amp;:
fumma
pcacem fummaq; babence luOicia^nungpfedlombafmiferiaf decidiflec-acq; exbif
precer eof folof q liberabunt: in ecernafeer icura: mfi nimif grande peccani i
bomme
pnmo de quo cecen exorci fLmc^precefliffet.tam uero i ipfo corpore 8ui("nobif fic
cu
be[uifmorca!itatec6Tnune:mu[cirq:eaif repiacinfirmiuf qcadeiboicaf:qcapuidecia
| tanci crearonfapparet ?N6ne lfa func in eo loca fenfuu=&amp;! cerera membra
difpofica:
fpeciefq: ipfa ac Figura u ffcacura cotiuf corpifita modificaca:uc ad
mimfteriuanime
rationalif fe mdicec Faclii .' Non.nuc ammalia ranoifexpertia prona effeuidemuf
in cerramnca creacuf eft bomo^fed eredla m ce[um corponfforma admonec eii:que
furfum lunc (apereiPorro mira mobidcafque Imgue ac manibufaccnbuca eft adlo/
quendum u fcnbendu apcaatq: c6uenienfi,&amp; ad opera arcium plunmair officioif qs
complendanonnefatifoftendicqualianimeucferiureccaleficcorpufadiunclum.'
Quanq u decrartifnecefficacibuf operandi uca omniii parciu congruencia numerola
fic : u pulcbra fibi pan!icace refpondeac i uc nefciaf ucrum m ea condenda maior
fic
utilicanf babica ratio: q decorif/Cerce enim nibil creacu uidemuf m corpore
ucilicanf
caufa: quod non babcac eciam deconf [ocum,p[ufauce id nobifapparerec:fi numerof
menfurarumquibufir:terrecunc^aconnexafunt:Kcoaptatanorremur.quofforrica
daca opera in nf queforifemmet.buana poffec mueftigare fbllercia.Queuero cecta
func atqianoftrifremoraconfpedtibufficuce ranca perplexitafuenarii acq: neruojf
u uifcerum fecreca uicalium.-muenire nuttufporeftyQuia ecfi medicorum diligencia
nonnulla crudelil :quofanacomicof uocannianiauic corpora morcuorum:fiue eriam
incer manuffecancif^ perfcrucancifmorienciij.-acqi m carmbufbiianiffatifinbuane
abdira cuncta rimara efl-.-uc qd U quomo 8i quibuflocircurandum effec addifcerec :
numeroframe de quibuf[oquor:quiburcoapcatio que barmoma grecedicicur:canc|
cuiufda organi excnnfecufacq: mcrmfecurcociuf corponrconftac: Quid dica &gt;. Nemo

ualuicinuemrequofnemoaufufequerere.cijfinocieepocuifrenc.iterionburquoq:
mrceribuf que nullum oftencanr decufiicadclertarec pufcbncudo racionif uc omni

Fprmeapparenci:queocu[ifp[acec:ipriurinecirqueocu[irucicur:preferrecurarbicno.
j Sunr uero qucdam ica pofica m corpore.-ur cancummodo decorem babeancmo etia
urum: ficuc babec pecluruinle mamillafi frcuc faciefbarbam qua non efTe munimeco
fed uin!i ornamenco.-indKanc pure facief feminarum:quafuciq: inf irmioref mumn
tuciufconuenirec. Si ergo nullum membrii eft m birqdem confpicuifiunde ambigic
t, ncmo q/ icaficalicuiopenaccommodacum^ucno eciamficdecoif ^func aiic ninulla
quoif folum decura: nullufeft ufuf puco facile mcelligi i codicione corpif
digmcace"
necefTitaci FuifTe prelacam.Tranficura eft quippe necefiicaficempufq; uencurif
quaclo
lola muicem pulcbncudine fine u[[a Iibidme perfruamur : quod maxime ad laudem
referendum efl condiconficui dicicur in pfalmo. Confefifionem ec decorem induifh.
Xa cerera pulcbncudo u uci!icafcreature:que rrjmmi licec m iftoriaborermirenarqi
proiecT-o acq; damnato: fpeclanda atq: fumenda c"iuina largitace ccnceflaefb Quo
lermone cerminan pocefbm celi u cerre u manrmu!cimoda u uana pulcbncudme:
etia ipliul lucifraca copia camq miratili (pecie infole ac luna u fidenbuf in
opacica/
cioul nemoru:m colonbute odoriburf!orum:m diuerficace ac mulcicudme uolucru
garruiarumacq: pidcarum;m mulciforme fpecie coc cancarumq: ammanciu : quorii

PtXTT'

i[[a plufbabenc admiracionifque mo[ifminimu:p[ufemm formicularu Si aptcularti


opera ftupemufcj immenfa corpora balenaif .m ipfiufquoq; manfca grandi fpedta/
culo:cum fele diuerfif cobnbufue[uc ueftibufmduiti&amp;i aliqdo uinde.-arq: boc
mulcif
modifaliquando purpureum:a[iquando ceruleum eft ■ Quam porro deledtabtliter
fpedtacur eciam quandocunq; curbatun 8£ fic mde maior fuauicafquia fic demulcec
mtuencem:uc n6 laceac : U quaciac nauigacem '■ Quid ciborum ufq; quaqicopia cocra
famemiquid faporum diuerficaf contra faftidmm nacure diffufa diuinicufno coco2f
arce ac [abore quefica .' Quanta m mulcif rebuf cuede ac recuperande
falucifauxilia:
q graca uictffitudo diet alcernanf&amp;r noctif:aura!f qua blanda cemperiefin f
rucicibuf
u pecortbuf tndumentorum conficiendorum quanca macertefomnia commemorare
quif poffic i Hec aucem fo[a:que a me ueluc in quedam aggere func coarcaca ;fi
ue[[e
ueluc colligaca inuolucra foluere acq; dtfcucere : quanca mibi mora effec m finguuf
quibufplunma concinentur ?Ec bec omnia miferomm func damnacorumq; folacta:
no premta beacoif . Que tgitur t[[a func:fi coc ac Caiia &amp;: tanca func ifta '.
Quid dabiC
eifquofpredertinauicaduicam:quibecdediceifquofpredertiauicadmorrem'Quie
bona m illa beaca uita faciec eof fumere:pro qutbufi bac miferia untgentcum filium
fuum uo[uic ufq; ad morcem mata canca perferre '■ Vnde A-poftoIuf de tpfif m tllud
regnum predefttnacif [oquenf- Qyi propno mquicfilio non peperac:fed pro nobif
omnibuf eum tradtdicquomodo non eciam cum i[[o omnia nobtfdonauic'Gtm bec
promiflio complebicur: qutd enmuf quatef erimuf; que bona m iUo regno accepcun
(umuf:quandoquidemXpomonencepronobifca[etam pignufacceptmuf? Qualtf
eric fpincufbommif nulium omnmo babef uiciummec fub quo iaceacmec cut cedac:
nec concra quod falcem [audabilicer dimicec : pacaciffima uircuce pfeclruf' R-erum
ibi
omnium qca q fpeciofa q certa fciencta:fine altquo errore uel [aboreiubt dei
fapiencia
de tpfo fuo fonce pocabicur cum fumma felicitace:fme u[[a difficulcace? Quale enc
corpufqct oim6 fptncui fubditfi:*; eo fufftcieeer uiuificacu.nuKifalimdiifmdigebiC!
nc&gt; .n.af male fed Ipftale encbabeT qde carmf fed ffi u[[a carnalt corruptifie
fubfcatia '.

^jJDe pemicacia quorundam; qut refurrecfcionem carnif qua"


licuc predidtti e: co cuf muduf credic:tmpugnanc([C. xxv-

J- I Erum de ammt bontOquibufpoft banc uicam beactflimuf perfmetrmo' a nobtf


\_Adidenciunc pbi[of&gt;pbi nobtlef: qut de carntf refurrectione concen dunc. Hanc
quaittumpoffuncneganc:fedcredencefmu[ci:negancefpauciflimof re['querunc:ec
ad Xpm quiboc quod iftifuidecur abfurdum:m fua refurrectione m6ftrauic:fideli
cordeconuerfifuncdocli&amp;JindocTri^rapiecermundt^infipiecer.HocenimcredidiC
mtiduf quod prcdixtc deuf q ecia boc predixic q&gt; banc rem muduf fuerac
credituruf.
Neq: enim Pecri mateficuf eam cti laude credcnciti canco ance prenunciare copulfuf
eft. I[[e eft enim deuf quem ftcuc tam dtxi abquocienf nec commemorare me pigec :
conficencePorpbpno acq; ld oracultf deorum fuorum probare cupiece: ipfa numma
perborrefcunc. Quemfic [audauic:uc eum si deum pacrem &amp;: regem uocarec.
Abftt.n.
ut fic mceltigenda finc : que predixic = quomod o uolunr u qui boc cum mundo n on
crediderunc : q&gt; mundum crediturum effe predixic . Curemmnon pociuf ica ficuc
credicuruf canco ance predicluf eft munduf non ftcu c paucillimi garriunc:qui cti
boc
mundo q&gt; credituruf predictufelV credere noluerunc .' Si entm propcerea dicunc
alio
mode effe crededa = ne fi dixerine uana ede confcnpca :tniunam facianc i[[i deo:
cui ca

magnu perbibenr ce(timoniu:cancam prorfuf ei ue[ eciS grauiore faciunc imuriam:


fi alicer dicunc effe mcelligenda :non ficuc munduf ea credidicquem credicurum tpfe
[audauictpfe promific rpfe compleuic Cur emm non pocefl facereuc refurgar caro
8iuiuacinecernum.'A.npropcered credendum non e(t id eum efle faifluicga malii
eft acq: mdignum deo ? Sed de omnipocencia eiufique coc 8C canca facic mcredibilia:
iammu[radiximuf:fiuoluntmuemre:quod omnipoccnfnonpoceftbabenc.prorfiif
ego dicam:mencin non poceft. Credamuf ergo quod poceft.non credendo qd* nori
poceft. Non icaq: credencef qj menciri pofificcredanc efle faiturunvquod facTurum
efie promific. Ec fic credancficuctd credidit munduf quem credicurum efle predixic
quem credicurum effe [audauicquem credicurum efle promific;quem credidiffe lam
o(tendic:boc aucem malum efie unde demoftramc. Non eric illic ulla corrupno: qd*
e(t corponf malum. De ordine elemencorum lam difpucauimuf: de aluf bominum
coniecftunf facif diximuf.Quaca fic fucura m corpe .ncorrupcibili facilicaf mocufde
prefencif ualicudimf bone cemperamenovque uciq: nullo modo illi comparanda eft
immorcalicacrinlibro.xiii.facifucopinoroltendimuflcgancfuperioraoperifbumf:
qut uel non legcruncuel nolunc recoIere:quod legerunt.

(/Quo modoPorpbyru defmicio q beacifanimtfpurai; corpuf


eefugiendu:ipfiufPlac6ifrencEciadeftrual;:qdicicfummum
deu dnf pmififle-uc nunq corpibuf exuerenc:. (TCxxvi.
^JjfEaPorpb^nufaicinqunCiucbeaCaficanimacorpufomneefrefugiendu.nibil
^-J er g° prodeft quiamcorruptibile diximuffucurum corpufftanima beaca non
U cric nifi corpuf omne effugeric. Sed xam-ai binc i Iibro memoraco quarum oporcuic
difpucaui.uerum bic unum inde cancum commemorabo. Emedec Iibroffuofiltorum
omnium magifter PIaro:&amp;: dicac eorum deof: uc beaci finc fua corpora
fugiturofiid
eft effe monrurofiquof in celeftibufcorponbuf dixic inclufof Quibuf camen deuf a
quo facfti func i quo poffenc effe fecuri immorcalicatc id e m eifde corponbuf
ecerna
permanfionemmon eojc nacura id babence:fed fuo confilio preualence promific. Vbi
eciam illud euercic quod dicunc.quoniam eft impoffibile ideo refurrecftonem carnif
non efle credendam.Aperciffime qppe luxca eundem pbiIofopbu:ubi dufa fe faclif
promificdeufnonfacl:ufimmorra[icacemiquodimponibi[ee(l:fedixicefrefacT:uru.
Sic emm eum locucum narratPIato. Quoniam eftiforci mqctmmorcalefefie ei dif'
folubilefnon pocefcif Non camen diffoluemmi.neq: uofulla morcif faca perimenc:
nec erunc ualenciora q confilium meum.-quod maiufeft umculum ad perpecuicatem
ueftram:q illa qmbuf efcifcolligaci. Si non folum abfurdrfed fitrdi noTuncqutbec
audiuncnon uciq: dubicanc dufractifab illo deo qui eoffecicfecundumPIacone qct
eO- impoffibilef-uinepmifium.Qui enim dicic uofgdem immorcalef efTe n6 poceftif:
fed mea uoluncace immortalef encifiquid aliud dicic: qua id:quod fieri non pocelt:
me facience camen encifllle igicur carnem incorrupcibiIem:immorcaIem:fpincaIem
au b ' c: quI mxc * Hatonem id quod impoffibile efbfe ee fadhuc promifir. Quid
adbuc quod promific deufq, deo promicceci credidic mundufqui eciam ipfejjmifTur
dt credicuruf efTe impoffibile damant:quandoquidem nofdeum qui eciam fecundum
Placonem facic impoffibiliaad facluru ee clamamuf.' Non ergo uc beace finc amme
corpul eft ome fugiendu:fed corpufmcorrupnbile recipiendu . Ec i quo couemetiuf
mcorrupcibili corpore Ietabuntur:q m quo corruptibili gemuerunt.' Sic enim non

27 28 29 30 31

^nr

m eiferic illa dira cupidicafqua pofuic exPIacoe Virgthufubi ato R-urfuf&amp;


mcipiec
xn corpora uellereuerci. Sic mquam cupidiracem reuerrendi ad corpora no babebut:
cum corpora tn quereuercicupuinc:fecum babebunc:&amp;: fic babebunc uc nunqnon
babeanc:nunq ea prorfuf uel ad exiguum quamlibec cempufulla morce deponane.

CLDe concrdriirdefinicioniburPlatonifatqiPorpb/riim qbuf


fi ucerq: alceri cederec:a uencace neuter deuiarec. Ca. xxvu.

J Ingula quedam dixerunc Plaro atq: Porpb/nuf : que fi mter fe communicare


__^potuif(ent:facti effec forcaffe Cbnftiai.PIatodixit.fine corponbufanimafin/
[ eternum effe non poffe. Ideo enim dixic ecia fapiecium animaf po(c qualibec
longit
cempuftamen ad corpora redicuraf. Porpb/nufaucem dixit animam purgatiffima
cu redient ad pacre:ad bec mala mundi nunq effe redicuram. Ac per boc quod uerti
uidicPIato fi dedi(TetPorpb/rio:etiam luftoif atq; fapienciu purgariffimafanirnaf
ad bumana corpora redituraf rurfufquod uerum uidicPorpb/nuffi dediffetPIatfii:
nunq rediturafadmiferiafcorrupcibilir corponfanimaf fanctafutnonfmguiibec
fmgula fed ambo ut finguli ucrunq: dicerent:puto qj utderet efle iam confequenfut
tc redirec anime ad corpa:&amp;: talia rectperec corpora^tn qbufbeate acq:
immortalicer
uiuerenc. Quoniam fctfmPlaconem ecia amme fanctead bumana corpora redibuc.
fcd"mPorpb/rium ad mala mundt buiuf fkncte antme nc) redibunc. Dicac icaq: cum
PlaconePorpb/nuf redibunc ad corpora. dicac Plato cum Porpb/no non redibuc
ad mala-' &amp;: ad ea corpora redire confenciec^n quibuf nulla paciant: mala.Hec
icacp
non erunc nifi illa que promific deufbeacafammaf meternum cum fua ecerna carne
facturuf Hoc emm qtum extfcimo lam facile nobif cclcederec ambo:uc q faterecur
ad immorcaha corpa redicurafaimafee fanctozf:ad fua illaf redire pmicteret : i qbuf
malabuiuf fecuti pculeruDin qbuf deii ut bif malifcareret: pie fideiiterq:
coluerunt.

&lt;JjQuid ad uera refurrecticuffidouelPIatOiue! Labeo:


uel etiam Varro conferre potuercnt:fi opinioef eorum
in unam fententiam conuemffent. i[Ca. xx vm.

vrf^| Onnu[U noftrum propcerquoddam precIanfTimumloquendigenuf&amp;proprer

JL tmonulla que ueraciter fen(ir:amanref Plaeonem dicuc etim aliquid fimile nobif

/ etiam de morcuoir refurreclione fenfifTe. Quod qdem fic cangic m Iibnfde


republica

TuIIiuf uc eum lufiffe potiuf q qj id uerum effec affirmando dicere


uoIuiffe.Induc.it

enim bominem reuixiffe : &amp;: narraffe queda que plaeonicifdifputacoibuf


cogruebanc.

Labeo etia duofdicit uno die fuiffe defuctof&amp;: occurrifie muicem m quoda
coptco.

Deinde ad corpa fua tuffbffutfTe remeare : st cofticuiffe icer fe amicof fe ee


uicturof
acq: ica effe factum donec poftea morerentur. Sed iffi aucorefcalem refurrectionem
corponf facftam fuiffe narrarunt:qua'effuerune eom quof rerurrexiffc- noutmuf- tc
buic quidem reddicofuice;fed non eo modo uc non morerentur ultenuf. Mtrabiliuf
aucem quoddam Marcuf Varro ponic m [ibrifquofconfcnpfic degencePopud Ro.
cuiufpucaui uerbaipla pon?da. Genecliaci qdam fcnpfemnc inqc:eflem renafcedif
bommibuf quam appellanc Palmigenefiam: greci banc fcnpferunc confia m anmf
numero qd rmgencif qdragmta.uc idem corpuf sc eadc amma que Fueranc ccuuncta
m bomme a[iquando:eadem rurfuf redeanc m coniunctionem. Ifte Varro quidem

fiue Genecliaa i[[i ndao qm-non enim nomma eorum prodidic quoif comemorauic
fenteciam.ahgd dixeranc:qd" [icec falfum fic: cii. n.femel ad eade corpa que
gefferunc
ammeredimnc:nunqeapofceafuncre[icliire.'CamenmuIcai[[iurimpoffibi[icarqua:
concra nofifh garriunc argumenca conuelhc &amp;. deftruic. Qui enim b&lt;cc
fenciunc (iue
fenferuncnon eifuiliim eft fien non po(Te:uc dilapfa cadauerannauraf in putuere:
in cmerem.m bumorefin corpora uefcennum befciaram^uel ipfoif quoq: bommum:
ad id rarfufredeac quod Fueruc.QuapropcerHaco &amp;Porpbyriuf:uelponufqcunq;
illofdiligunc ii. adbuc muunc-fi nobifconfenciunc:eaam fancTrafanimafad corpora
redicuraf ficuc aicPlacomec camen ad ma[a u[[a redicuraf ficuc aicPorpbynufuc ex
bif fiac confequenfqd* Fidefpdicac cbrilriana.-ra[ia corpa recepcuraf in qbuf fme
ulio
malo mecernti felicicer uiuac Mlumac ecia boc de Varroe:ucad eade corpa redeac
m qbuf ancea fueruc:&amp;: apud eof coca queftio de carnif mecernu refurrccttde
foluec'.

({Deqlicace mfidif:q m fucuro feculo fancti deu uidebunc&lt;[Gxxix.

A^PV Vnc lam quid acturi fmc m corponbufimmorralibufarq: fpincalibuffaclrno


_J — fadbuc eorti carne carnaticer fed fpincalicer um uiuence:qcum dommufdignac'
[ adiuuareuideamuf a illaqdem actio ue[ potiufquiefatq: onii :q[efucuru fic fi
uerii
uelimdiceremefcio-Non.n.bocunqpfenfufcorpifuidi. Siaucemcce.i.inteUigenna
uidiffe me dicanvqcum eft auc quid eft noftra incelligencia ad i[[a excelfenciam i
Ibi
eO emm pax dei :que ficuc dicic Apoftoluf fupac omne lenfu ue[ mrellecTru que nifi
noUTtraucforraffeetia fandc02f angeloic .'Non.n.&amp;= dei. Si ergo fancfh in dei
pace
uicturi funDpfecto m ea pace uicturi fuc-'que fupac omnem mcellectu. Quonia q&gt;
noftrti qdem fupatmo eft dubiii. Si autem fuperac &amp; angeloif :ut nec
ipfofexcepilft
mdeae' qui aic omne mrelleclii: fcdm boc dictum effe debemuf accipere quia pacem
dei qua ipfe deuf pacacuf eft :ficuc deuf nouic non eam nof fic poffumuf noffemec
ulli
angeli. Superac icaq; omnem incellectummon dubium qd precer fuum. Sed quia et
nofpro modo noftro pacifeiufparncipeffactpfummamin nobiracqnnter nof&amp;cii
ipfo pacem: quancum noftrum lummum eft obcmebimuf. Iflro modo pro fiio modo
fciunc eam fancti ange!i: bominef autem nunc [onge infra quanrumlibec prouectu
mencif excellanc.Confiderandum eft enim quantuf uir dicebac. Ex parce fcimufec
ex parceppberamufdonec uemac quod perfectum eft. Et uidemuf niic per fpeculu
m enygmate:cunc aute facie ad faciem. Sic lam uidenc fancti angeli: qui ecia noftri
angeb dicti func:qa eruci de poteftace tenebraic: &amp; accepto fpincufpignore
rranf [aci
ad regnum Cbnfh.-ad eofangelofiam cepimufpercinere-cu qmbuf nobtferic fancta
aeq: dulciffima de qua lam coc librof fcnpfimuf dei ciuitaf ipfa co mumf Sic fimc
ergo
angeli nofhvqui func angeli denquemadmodu Cbnftufdei Cbnftufert nofter.Dei
funt quiadeum non reliquerunc: noftn func:qafuofciuefnofbabere ceperucDixic
aucem dommuflefuf mdece ne coremnatifunum de pufillif ifhf dico emm uobifga
angeli eorum m celif femper uidenc f aciem patnf mei :qm in cebf eft. Sicuc ergo
ild
uidenc:ica ec nofuifurifumuffed nondumicauidemuf propcer quod air Apoftoluf:
quodpau[oancedixi.Videmufnuncperfpccu[uminenygmace:cuncaucemfaciead
Faciem. Premium iraq fidei nobifuifio ifta feruatur.Dequa ec Iabannef Apoftomf
loquenfcum apparuenc inquic fimilefei erimuf:quomam uidebimuf eum ficuci eft.
Faciefauce dei manifeftacio eiuf mcelligenda eft mon abquod ta[e membroif qua'e
nofbabemufm corporeiacq: ifto nomine nuncupamuf Qiiapropcercuame quenlf:

■^
XXII

quid acTun func fancTi m illo corpore fpincaltmon dico quod lam uideo:fed dico qct

credo:fcctm tllud quod m pfalmo [ego.Credidi propcer qd" locutuf fum.Dico icaq:.

ulfun func deum m ipfo corpore:fed ucrum per ipfum ficuc per corpufnuc uidemuf:

fo[em:lunam:ftel[af:mare:accerram:&amp;!quefuncinea:nonparua queftioeft-Duru

eft enim dicere: rj&gt; fancti calia corpora cunc babebunc:uc non poffmc oculof
claudere

arcj aperire cum uelmc.Dunuf aucem q&gt; ibi deum gfquif oculof dauferic no
uidebic.

Si emmPropbeca HeSifeuf puerum fuum Giezi abfenf corpore:uidic accipiencem

munera que dedic ei Naaman Syruf:que Propbeta memoratufa [epre deformirace

mtidauerac:quod feruuf nequa dommo fuo non uidece [acencer fe fecifle pucauerac:

cjco magif m i[[o corpore fpinraU uidebiic fancti omnia: no folum fi oculof
claudac:

ueru ecia unde func corpore abfencef. Tunc enim eric pfecTum illud de quo loquenf

\poftoluf: ex parce tnquic fcimuf u ex parce propbecamuC cum a^ce uenenc quod'

perfecTum eft : euacuabicur quod ex parce eft ; Demde uc quomodo poflec aliqua;

fimilicudme oftenderet:quancuab llla que futura efl :diftec bec uita-nS qhumcunq:

bominu: uerum eria qui precipua bic fancTicace fimc predici:cti eflem tnqc paruuluf

quafi paruuluffapiebam:quafi paruu[uf[oquebar:q(i paruuIufcogirabam.Cum atic

£ acTuf (itm utr: euacuaui ea que paruuti eranc- Videmuf niic p (peculu in
enygmace:

tunc auic facie ad facie. Nunc fcio ex parce:cunc aiic cognofca :ficut &amp;: ego
cogmcuf

fum. Si ergo m bac uica;ubibominum mirabihum propbecia ica comparanda eft illi

uice quafi paruuli ad iuuenem:uidic camen Helifeuf feruti fuum accipience munera

ubi ipfe non erac:ica ne cum ueneric qct perfecTum eft;nec lam corpuf corrup:ibi[e

aggrauabicanimam:fed mcorruptibile nibi[ impedicc: illi fancTi adea queuidenda

runc:ocu[ifcorporeifquibuf Helifeufabfenfad feruum fuum uidendum n6 mdiguic:

mdigebuc ! Nam fcctm mcerprecef [xx. ifta func ad Giezi ucrba Propbece. Nonne

cor meum erac cecum: quando conuerfuf eft uir de curru m obuiam tibi: u accepifti
pecuniam:&amp;! cecera '. Sicuc aucem ex bebreo mterpretatuf e pref
bycerHieronymuf.

Nonne cor meum mquic m prefenci erac : quando reuerfuf eft bomo de curru fuo m

occurfum cui ! Corde ergo fuo fe dixic boc uidiffePropbera:adiuto qdem mirabilicer

nulb dubitance dmmituf. Sed quanco ampliuf cunc omnefmunereifto abundabiic:

cum deuf eric omnia m omnibuf babebunc camen eciam i[[i oculi corporei off icium

fuum ■■&amp; m [oco fuo erunt :uret'q; i[[e fpintuf per fpintale corpuf. Neq; .n.
&amp;: illePro I

pbeca quia non eif mdiguic uc uiderec abfencem mon eif ufuf eft ad uideda prefencia
1

que camen fpintu uidere pofiet etiam fi i[[of clauderetificuc uidic abfentia ubi
cum

eifipfenon eracAbfic ergo uc dicamufiKoffandcofinillauicadeum claufifoculif n6

uifurof:quem fpiritu femper uidebunc fed utrum uidebtit ec per oculof corponfcum

eofapercofbabebuc.mde queftio eft. Si enim cancum potuerflt m corpore fpincali

eo modo uciq: etiam ipfi oculi fpincalefquancum pofliiuc ifti qualefnunc babemuf:

proculdubio per eofdeufuiden non pocenc.Ionge itaq; alcenuferunc pocentie:fi per

eofuidebicur mcorporea illa natura^que non concinetur [oco^fed ubiq: toca eft.Nci

emm quiadicimuf deum Kmcelo ee&amp;interra:ipfequippeaicperPropbeta:ce[um

SC cerram ego imp[eo:aliam parcem dicTun fumuf eum i ce[o babere:&amp;: a[ia m
cerra:

(ed cocufm celo eft cocuf m cerramon a!ceriuftemponbuf:fed utrunq: fimul-qct nulla

corporalif natura poteft- Vif itaq: prepollencior oculorum enc illoif : non uc
acutiuf

uideanc q quidam perbibentur uidere ferpencefi ue[aquile : gca[ibec emm acnmonia

cernendi eadem quoq: ammalia nibi[ aliud poffunc uidere g corpora^fed uc uideanc

&amp;; mcorporaUa. Ec forcafle ifta uircuf magna cernendi daca fuenc ad boram etiam

xc

m 1O0 morcali corpore ocultrrancfh uin Iob:quando aie ad deu. Tn obaudicu aunf
obaudiebam ce pnufinunc acic oculufmeuruidecce: proprerea defpexi memecipiltm
U diftabui :&amp;: exiftimaui me cerram u cinerem. Quammrnibil bic probibebac
oculii
cordiffcelltgi :de quibufocuUraic Apoftoluf Iituminacofoculof babere cordifuefcn.
Ipriraucem uideri deum cum uidebicur:cbciftianurambigic nemoq fidelicer acciptc'
quodaicitlemagirterdeufBeaci mund:&gt; corde quomaipfideumuidebunc. Seducrci
eciam corporatiburibi ocuhruideatunboc m ifta queftioe uerramuf. lllud emm qct
fcripru eft: u uidebic omnifcaro fatucare dei: fme ultiufnodo diuTcttcacirfic
mce!'iji
pocefhac fi diclum fueric. Ec uidebic omirbomo Cbnrtum dei:qui uciq; m corpore
mrurefc u m corpore uidebicur.quando utuof&amp;; morcuoriudicab.c. Qind auce ipfe
« }'?*?/*' muI " funt: * a[u re rt' m O"'^ rcnprurarii. Sed euidenc.uf uenerandi
illiul renirSimeDniruerbadecUranc.Qincuminfancem Cbnfcu accepifTec m manuf
ruafmunc mqutc dimiccif domtne feruum cuum fecujum uerbum cuum m pace: qffi
uideruc ocutt mei falucare tuum. Iltud eciam quod aic fiipra memo racufIob:ficut in
exep aribufque ex bebreo funt inuenir.':!* m carne mea uidebo deu:refurredcionem
quide carnir fine dubio propbecauic. Non came dixic per carnem mea. Qyod qdem
l.d.xifleppofiec deurCbr.ftur.ncell.g. qui per carnem m carne uidebicur. Nuncuero
pocelt u ficaccipt. In carne mea uidebo deum faluarore meu. Ac fi dixtfier.In carne
mea ero cum mdebo deum. Ec .Itud quod aic Apofromfifacie ad Fac.emmci cogir uc
deum per banc faciem corporaie ubt lunc ocuU corporalef noruiruroree credamufi
quem fpiriru fine incermifiione uidebimur. Nifi enim effec eri,?.m mcenonr bommif
fac.e|:non dicerec idem Apoftolufi Nofauce reuetaca facie glona domin, rpecutacef
m eadem tmagincm crafrbrmamunde glona m gIortam:tanq a domimfpiricu Nec
alirer mceltigimurquod m pfalmo canicur: Accedice ad eum u illuminam.m. u facief
ueftr. non erubelcenc. Fide qmppe accedicur ad deum :quam cordifefie conftac non
corponf Sed qma Tpincale corpurnetcimufcicorbabebicaccefiufide re gppe inexoca
loqmmunubi al.qua que at.cer mceliigi nequeac diumaru ficnpcuraru no otcumc:
Ud luccurnc auconcar necelTe eft uc concmgac i nob.rquod teg.cur m I.bro lap.ecie.
Uog.cac.oner morcal.um nm.de U mcerce prou.dence noftre. R.ac.ocmac.o qu.ppe
.Ua pbilofopbo^qua dirpucant ira mecifafpedtu ince|[,gib,[ia uideri:*: fenfu corpiT
lenlibiha id eft corpora!ia:uc nec mceltigibtlia per corpuf nec corporalia per
reipfam
menrualeac mcuen. fed pofTec nobiree ceraffimapfecT-o certii efiec per oculorcorpir
eciam fpintalefnullo modo pofie uiden deum. Sed ifta raciocmacionem u uera racio
U propbecica irndecauconcaf Qmfemm ira fic aueriufia uero^uc dicereaudeac deu
rorporaliaifta nefcire? Nuuqd ergo corpurbabeop cuiurocubrea pomcaddifcere .'i
Demdeqct dePropbeca Heltfeo pauloance dix.mufinonne rac,r,ndicac ecia fpincu
non per corpufpofie cerm corporaWQtiando emm feruuf.IIe munera accepic.-utiq.
eorporaliccr geftum eft:quod ramenPropbeca n6 per corpurred per fpiricum uidic
Sicuc ergo conftacuidencorpora fpiricu:quid fi canca enc pocencia rpiricaltrcorpir:
uc corpore u.deacur u fpintuf' Spintuf emm eft de u r Demdeu.cam qu.dem fiiam
qua nunc uiuic m corpore: ubzc terrena membra uegecac fac.cq; uiuencia.mceriore
lenluqmlq, non percorporeofociilornouiraliorum uerou.carcu fincmuifibilerper
corpul uidec. Nam unde utuencia dircern.mura ng uiuenriburcorpora.-nir. corpora
limul uicalq, uideamufiquafnili per corpufuidere non porfumufi' V.caf autem fine
corponbulcorporeirocu[.rnon U idem U i:Q,,a m obrcmf,eripoceft:uaIdcq:credibiIe
eltMic nol elle mrurormundana cunc corpora celi noui:&amp;: cerre noue:uc deum
ubiq;

■i

XXI I

prerencem bc unmerfa ettam eorpora!iagubernancem:per corpora que gefrabimuf:


ec que confptciemufquaquerfum oculofduxenmuf clanffima pfptcuitace uideamuf:
n6 ficuc niic mmfibilia dei per ea:que fadta func tncellecta c6fpictuncur:p fpeculu
in enygmace:&amp;: ex parce:ubi pluf t nobifualec fidefqua credimuf q rerii
corporaltu
fpecief qm per oculof cermmuf corporalef fed ficuc bomiefmcer quofuiuecefmocufqj
uicalef exercencefuiuimuf mox uc afpicimufnon credimuf uiuere: fed uidemuf cum k
eorum uica fine corponbufuidere nequeamufqua came m eif per corpora:remoca
omni ambiguicace confpicimuf. Ica quacunqi fpincalia ilU [umina corpoip noftroif
circumFeremufmcorporeum deum omma regencem eciam per corpora cocuebtmur.
A.uc ergo fic per illofocubfuidebicur deufuc a[iqd babeac m canca excellencia meci
fimi[e:quo 8C mcorporea nacura cernacur:qd! ullifexepliffiue fcripcuraif cefcimonnf
diumarum ue[ diflFicite:ue[ impoffibile eft oftedere. Aut qct eft tntelligendu
faciliuf:
icadeufnobifencnocufacqi c6fpicuufuc utdeacur fpincua fingulif nobifin fingulif
nobif:uideacur ab alcero in alcero :uideacur m feipfomideai; m celo nouo -8C m
cerra
noua: acq: m omi que cunc fuenc creacura: uideacur a, per corpora in omni corpore:
quocunqi f uennc fptricaltf corponf oculi acie peruenience direclri: pacebunc eciam
cogicatioef inuicem nobif Tunc enim imp'ebicur quod A.pofto!uf cu dixifTet nolice
ancecempufquicqiudicare-moxaddidicdonecueniacdommufiicillumiecabrcodica
cenebrarum:^ mamfelcec cogicacionefcordtf:&amp;i cunc Uuferic unicuiq: a deo.

CDe ecema FeliciCate Ciuitanf dei ■■ Sabbacoq! perpetuo. ([Ca.xxx.

^Vaca ent i!!a feficitaf ubi nullum ent malum:nullum [atebit bonummacabtt'
gei [audibuf qui enc omnia m ommbuf ! Nam quid a[iud agecur: ubi neq; uUa
defidia ceffabiturmeq: ulli indigecia [aborabicur nefcio. Admoneor eci^ fadto
cactco
ubi [ego ue[ audio.Beati q babicancm domo rua dommeun fecula fecuIo2£ [audabuc
ce. Omnia membra 8C uifcera mcorrupcibilif corponfque nunc uidemufperufufne/
cefliractfuarior&amp;: mocuf diftnbuca: quoniam cunc non eric lpfa neceflicaffed
plena:
cerca fecura:fempicemafeIicicanproficiec laudibufdei. Omnefquippeilli de quibuf
tam fumlocucuf q nunc [acent barmome corporalif numeri: non latebuc :intrinfecuf
&amp;£ excrmfecuf per cundra corponf difpofici -8C cum ceterif rebuf que ibi magne
accp
mirabilef utdebucurracionalef mecefm caci arcificiflaude racionabilifpulcbricudmif
deledtattone fuccedenc. Qui mocuf lllic calium corporum fmc fucun: temere defimre
no audeo :quod excogicare non ualeo. tame u mocuf 8C fracuf ftcuc ipfa fpeciefdecef
encgcunq: eric ubi quod non decebic non enc.Cerce ubi uolec fpincufibi encfitinuf
corpuf nec uolec aliqd fpincufqct necfpintu poflic deceremec corpuf VerA ibi glona
cnc-ubi laudancifuec errore quifq nec adulacione [audabiCur-ueruf bonor.qui nulli
negabitur digno: nulli deferecur indigno. Sed nec ad eum ambiet ulluf mdignuf ubi
nulluf permiccecur ee mfi dignuf. Vera pax ibi eft ubi nibi! aduerfi nec a
feipfomec
ab alio quifq: paciecur . premium uircucif eric ipfe: qui uircucem dedic : eiq:
feipfum
quo meliuf&amp;: maiufnibil poflic eepmific.Qiiid eft enim a!iud:quod perPropbetam
dixic. Ero illorum deuf 8C ipfi mibi erunc plebf ntli ego ero unde faciencursego
ero
quecucp ab omnibufbonefle defideramr.&amp;: uica sc faluf sc uictuf 8C copia:K
gloria 8C
bonor.&amp;pax tc omiabona-'Stc.n.ec illudrecteincelligitjquodatc ApofcoIuf:ucfit
deuf oifiia tn omnibuf. Ipfe fimfenc defideriorumnoftrorunvquifinefineuidebtt:
fme faftidio amabicur.fme fatigacione laudabit.boc munufbtc affectuf: btc actuf

I llll|llll llll|llll N
mu iiiiiii] iin iiiim iirnii] m iiiiiii] rnm\i im iiiiiii lll|lil: ::ll| iiiiiiu l|
lm : |ll iiiiiii llll IIiimIII iiiiim III llll|llll l!ll|ll

6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28

proferto eric omnibufificuctpfa uica ecerna eommunifi. Cecerum qui fucun (inc pro
mericirpremiommeciamgradufbonoruatq:gIoriarum:quirefhdoneurcogicarer
Quancomagir dicere/Quod tamcn fucun finc non eft ambigendum. Acq; id eciam
beaca llla ciuicarmagnum m fe bonu uidebic:quod nu[Ii ruperioriulturmfenor inui/
debic:ficucnuncnon tnuidccarcbangelirangel.icecen.cam nolec effe unurquirqi qct
non accepicquamuirfic pacacilTimo cocordie umculo ei qui accepic obfcncftufici nec
m corpore uulc oculufi efTe qui eft digitufi cum membrum ucrunq: contmeac cociur
carnirpacaca compago- Sic icaq; babebic donti aliufialio mmufiuc boc quoq; dontt
babeac nec uelic ampliuf N.-c ideo Iiberum arbicnum non babebunr: quia peccaca
eordeleclare non pocerunr Magi^quippe enc Iiberum a deledtationepeccandrufqt;
ad deletflacionem no peccandi mdeclinabilem Itbercace. Nam pnmS Iiberu arbncnii
quod bomini dacum eft quando pnmum creacur eft recTtur: pocuic non peccare^ed
pocuit u peccareboc autem nouifTimum eo pocenc.urent-quo peccare non poceric.
Verum boc quoq; dei munere: no (ue poflibilicace nacure. A.Imd efc enim e(Te deum:
almd parcicipem dei.deurnatura peccare na poteft.parncepr uero dei ab illo accipit
ttc peccare non poflic. Seruandi aucem gradureranc diuini munenfiuc pnmu darec'
liberum arbicnum quo no peccare bomo poflec.-nouifJimum quo peccareno poffec.
«qilludadcomparandummericum^bocadrecipiendumpremiumpercmerer. Sed
quia peccauit lfta nacura tix peccare potutt: [argiore gracia Iiberac :ut ad ea
pducac'
[iberrace" m qua peccare non poflic. Sicuc enim pnma lmmorcalicarf uic qul peccado
Adarn perdidic: pofle non mori: nouiflima enc non pofTe morc.ira pnmum [iberum
arbicnu pofTe non peccare.-nouiflimum non pofle peccare. Sic emm ent mamifnW
uoluncaf pietatir&amp;: equicatifiquomodo &amp;: felicitatif Nam utiq: peccado nec
piecate
necfelicicatem cenuimufiuolucacem uero fehcicatirnec perdita felicitateperdidimur.
Certedeuripre nunquid qa peccare no potefhideo liberii arbitnu babere neganduf
eft. Ent ergo i!Iiurciuitatir&amp;: una m omibur&amp;: mfeparabiliri
ringudfuolucaflibera:
ab omm malo Iiberara:»: impleta omm bonoitruenrindeficieter eternojf lucuditace
gatidiorum:ob!ita cutparum:ob[itapenarum:nec camen ideo fue liberatiomfoblica:
ucliberaconruo ficingraca. Quancum ergoacnnecad rcienciam rationa[em:memor
precentorum etiam matorum fuorum :quatum autem ad experienrirfenrum prorfur
immemor. Nam u pericimmurmedicurficucarte rciuncur:omnerfere morborcorpir
nouic: (icut aucem corporefenciunc':p!urimornefcic:quoripre nc&gt; eft pafluC Vc
ergo
fciencie malorum due funcuna qua potentiam mentirnon [atenC:a[tera q expiencir
renriburmberen C :a[iter quippe rciuncur omma uitia perrapientie docTxmamialicer
per mfipiencir peflimam uicam: ica se obliuioner malorum due fimfcaliter ea namq;
obliuifacur erudicur&amp;: docTrufialiter expertur:&amp;: pafruritiefi pentiam
negligacifte fi
mirena careac. Secundum banc oblmionem quam pofrenore loco pormmon erunc
memorerrandti pretentorum malorum. Carebiic enim ommburmalinitaut penituf
deleancur de renlibureorum:eacamen potenna rciencie que magna m e.r encmon
lolum fua pretenta^ed etiam damnacoru eorfempicerna mirena non lacebit- Aliogn
li Te miferorfuiue nefcitun fur: quomodo :ficuc aic p&amp;Imufimirencordiar dfii
ineternu
cantabunt. Quo cantico m glonam gracie Xpi cuiur fangume Iiberati rumufimbil
mr proredto illi mcundiurciuicaci.Ibi perficiecur:uacace Bi uidecequoniam ego fum
deul. C^uod eric uere maximum fabbacum non babenruefperam.quod commendauic
dominul in primiroperiburmudi ubi legicur. Et reqeuit deu« die reptimaab omibuf
oper.bulluirquefecic:&amp;:benedixicdeurdiemfepcimuuiSifanctificauiceum:quiam

llll III II l:::;llll III II llll|. ' III • M I M M | llll|ll:. :lll I llll|l
llll|::!ij!:ll|l rTTTTTTi rTJl TTTTrl rTTJTTTl ITTl rTTTTTT^ TTT^ m\ illlli
III :::i|iil I rTTTTTTl TTTT llll III !lll III
3 4 5 6 1 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

■■■— ■

^suC

torcquieuicabommburoperiburruifquemcboauicdeuffdccreDieremmrepnmuf
etiam nofipft enmuf quando eiurfuenmuf beneditfhone U fanclificacione pleni acqj
refecti. Ibi uacancefuidebimuf quoniam ipfe efb deufquod nobifipfi effe uolutmuf:
quando ab il[o ceadtmufaudtencera feductore encirricuc du ■■&amp;. recedentefa uero
deo
quo faaence du elTemureiur ptiapacione non deferrioe. Qutd enim fme ilto feamuf:
mfi q&gt; i ira eiuf defectmuGa quo refeclri u gracia maiore pfeclri
:uacabimurmerernu
mdentef qa ipf e effc deuO quo pleni enmurquando ipfe enc omma i omnibuf:' Nam
et tpfa opera bona noftra:quado ipfiurpociurintelligunt: q noflra: cuc nobir ad boc
fabbarum adiptfcendu tmpucatur. Qtiia fi nobirea tnbuerimurferuilia erunc-cum de
fabbaco dicacur. Omne opurferuile m eo no faaecif. Propcer quod sc p Ezecbielem
I ropbecam dicitur:Ec fabbaca mea dedi eif rn fignum mcer me u mcer eoOuc fcirec
ga ego dommurqui fadtifico eof- Hoc perfecte cuc fciemurqdo pfecte uacabimuO
S£ pfedteutdebimufqa tpfeeft aeuf Ipre ena numerurecatum ueluci dierum:fi fcim
eofarciculorcemponfcopucencur quun fcrcpturiruidetur expreffiaftefabbatifmur
eutdenciurapparebic qm fepnmuf tnuenicur. Vc pnma etafranqua primuf dtef fic ab
\damulq; ad diluuiti; Secundamde ufq; ad A.braam:n6 eqhcate cepo:f fed numero
generationu.denafqppe babererepenutur.Hmc lam ficuc Mactbeuf EuangeUfta
decermmac: cref ecacefurq; ad Xpi fubfequiitur aduentii: que fingule denif 8^
qcernif
generaciSibufexp[icane.A.b Abraam ufq: ad Dauid una. Alcera mdeufqiad cranr/
migrationem m Babyloma.Tercia mde u r q: ad Xpi carnale natiuttace. Fiunc iraq:
onief qnq;. Sexta nuc agicur nu[[o generationtt numero meeienda: propcer id quod
dictum eft: Non eft ueftrtl fctre cepora que pacer pofutc m fita poteftate. Poft
banc
canq m die feptimo reqefcec deuficii eundem die fepcimu qd! norerimurm reipfo deo
faciec requiefcere. De tltif porro ecatibuf fingulif nunc cYigecer [ongu eft
difpucare.
Hec camen feprima enc labbacum cuiuf f mif non enc uefpera^ed dommicurdieTueluc
oclrauurecernurqui Cbrifti refitrrectione facraCufefbecerna no folu rpincufuerum
etia corponrrequie prefiguranflbi uacabimuf&amp;uidebimuf uidebimursz amabimuf
amabimura: [audabimuf. Ecce quod enc in fine fine fine. Nam quifaliuf eft nofter
ftmOntli peruemre ad regnum cuiuf nullureft f imf? (LVideor mibi debicum mgenr
bumropenradiuuance dommo reddidifTe. Qutburparunvuel qutburnimtu efhmibi
ignofcanc. Qtiibuf autem (acir effcmon mibi fed deo mecum granaf congratulantef
aganc. Glona u bonor pacri ac filio sc fpincui fancto : Ommpocenti deo ui excelfir
in fecula recutorum A.men.

Arpiarillurtrinector qmcunq: [ibeltof


Si cupirarcificum nomma nofie:[ege.
Afpera ndebif cognomma ceucona:forfan
Mitigec arf mufirinrcia uerba uirum.
C6 radurruue^nbeym : Arnoldurpanartzq: magiftn
R_omeimprefTerunc talia mu[ca fimul.
Pecrurcum fracre Francifco Maximurambo
Huic operi apcacam concnbuere domum.
CK2.CCCCLXX

TTTl ii ' .... III iTTTTTTj m\ iTTTTTTl llll|ll..:lll| I llll|l llll|:::i|lill|l


rTTTTTTi TTJl TTTTTT TTTJTTTi [TTl rTTTTT mT~: m\ iiiiii II ^TTT rTTTTT TTTT TTTTTT
ITTTTiT
3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

^■■^

12 3 4 5 6 7

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28

3 4 5 6 7

9 10 11 12

llllll II ' . Il| TTTTp TTJl ^


13 14 15 16 17 18

19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31
10 11 12

13 14 15 16 17 18 19 20 21

3 4 5

7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

28 29 30 31

**

12 3 4 5 6 7

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27

TTTTTl TTTTTTTi m rTTTTTT] llll|ll: III lllll| III I| nTTTTTi TTJl rTTTTTTT rTJTffN
[TTT rTTTTn TTT m iiiiii II ! nTTi ITTTT!ii TTTT rTTTTTTT rTTTT

7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

12 3 4 5 6 7

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27

»
3 4 5 6 7 8

HTTl rTTTTTT| III:;::: :lll| I HH|I rTTT FrTTJl mTTTTTi rTT"l ^TTTl rTTJTr fTTl
rTTTTTT^ |lll::n.. .111

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24

26 27 28

■•■

*■

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27

3 4 5

III llll|lllmlll|llli rTJl TTTp ll|llll . III: ::ll|llll [TTTTTTl III ' |i'il|l
rTTTTTTl lllll|lllllllll|lllllllll|lll!llll

9 10 11 12 13 14 15 16 17 16 19 20 21 22 23 24

:::|llll|l lll|llll . |ll: :ni|lll TTJTTTTl TTTTTTT


26 27 28 29 30 31 32

r
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27

12 3 4 5 6 7

9 10 11 12 13 14 15 16 17 1B 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30

</pre> </div><!--/.container-->
</main>
</div><!--/#wrap-->

<!-- Timing ...


rendered on: www17.us.archive.org
seconds diff sec message stack(file:line:function)
=========================================================
0.0000 0.0000 petabox start
var/cache/petabox/petabox/www/sf/download.php:1:require
|common/ia:66:require_once
|setup.php:310:log
0.0068 0.0068 redis_read start
var/cache/petabox/petabox/www/sf/download.php:86:main_wrap
|download.php:107:main
|download.php:328:getItem
|common/Item.inc:77:parseMetadata
|Item.inc:132:get_obj
|Metadata.inc:489:_get_obj
|Metadata.inc:519:run_pipeline
|Metadata.inc:1426:read
|
Metadata/AdapterPipeline.inc:259:_read
|AdapterPipeline.inc:292:pipeline
|AdapterPipeline.inc:377:fetch
|AdapterPipeline.inc:608:fetch
|RecordServer.inc:144:execute
|RecordServer/FetchRecordOp.inc:52:log
0.0134 0.0067 redis_read finish
var/cache/petabox/petabox/www/sf/download.php:86:main_wrap
|download.php:107:main
|download.php:328:getItem
|common/Item.inc:77:parseMetadata
|Item.inc:132:get_obj
|Metadata.inc:489:_get_obj
|Metadata.inc:519:run_pipeline
|Metadata.inc:1426:read
|
Metadata/AdapterPipeline.inc:259:_read
|AdapterPipeline.inc:292:pipeline
|AdapterPipeline.inc:377:fetch
|AdapterPipeline.inc:608:fetch
|RecordServer.inc:144:execute
|RecordServer/FetchRecordOp.inc:58:log
0.0437 0.0303 begin session_start
var/cache/petabox/petabox/www/sf/download.php:86:main_wrap
|download.php:107:main
|download.php:542:stream
|download.php:954:head
|common/Nav.inc:119:__construct
|Nav.inc:187:session_start
|Cookies.inc:56:log
0.0440 0.0003 done session_start
var/cache/petabox/petabox/www/sf/download.php:86:main_wrap
|download.php:107:main
|download.php:542:stream
|download.php:954:head
|common/Nav.inc:119:__construct
|Nav.inc:187:session_start
|Cookies.inc:62:log
0.0516 0.0076 call get_redis()
var/cache/petabox/petabox/www/sf/download.php:86:main_wrap
|download.php:107:main
|download.php:542:stream
|download.php:954:head
|common/Nav.inc:119:__construct
|Nav.inc:225:v2
|Nav.inc:605:render
|Banner.inc:59:get_public_banner
|Banner.inc:20:get_obj_part
|Metadata.inc:811:_get_obj_part
|Metadata.inc:850:get_json_obj
|Metadata.inc:2279:log
0.0522 0.0007 redis_read start
var/cache/petabox/petabox/www/sf/download.php:86:main_wrap
|download.php:107:main
|download.php:542:stream
|download.php:954:head
|common/Nav.inc:119:__construct
|Nav.inc:225:v2
|Nav.inc:605:render
|Banner.inc:59:get_public_banner
|Banner.inc:20:get_obj_part
|Metadata.inc:811:_get_obj_part
|Metadata.inc:850:get_json_obj
|Metadata.inc:2309:fetch
|Metadata/RecordServer.inc:144:execute
|RecordServer/FetchRecordOp.inc:52:log
0.0634 0.0111 redis_read finish
var/cache/petabox/petabox/www/sf/download.php:86:main_wrap
|download.php:107:main
|download.php:542:stream
|download.php:954:head
|common/Nav.inc:119:__construct
|Nav.inc:225:v2
|Nav.inc:605:render
|Banner.inc:59:get_public_banner
|Banner.inc:20:get_obj_part
|Metadata.inc:811:_get_obj_part
|Metadata.inc:850:get_json_obj
|Metadata.inc:2309:fetch
|Metadata/RecordServer.inc:144:execute
|RecordServer/FetchRecordOp.inc:58:log
0.2119 0.1486 bug dump
var/cache/petabox/petabox/www/sf/download.php:86:main_wrap
|download.php:107:main
|download.php:542:stream
|download.php:984:footer
|common/setup.php:156:footer
|Nav.inc:1481:dump
|Bug.inc:102:log
-->
<script type="text/javascript">
if (window.archive_analytics) {
var vs = window.archive_analytics.get_data_packets();
for (var i in vs) {
vs[i]['cache_bust']=Math.random();
vs[i]['server_ms']=211;
vs[i]['server_name']="www17.us.archive.org";
}

if ($(".more_search").size()>0) {
window.archive_analytics.send_scroll_fetch_base_event();
}
}
</script>
</div>
</body>
</html>

You might also like