USPOSTAVA AUSTROUGARSKE VLASTI U BOSNI I HERCEGOVINI

Austro-ugarska je u Bosnu i Hercegovinu sa vojskom poslala i veliki broj

činovnika s ciljem da odmah uspostave i civilnu vlast. Zbog oružanog otpora
bošnjačkog stanovništva u Bosni i Hercegovini je, međutim, bila uspostavljena
vojna uprava koja je trajala sve do početka 1879. godine.

Formiranjem Zemaljske vlade za Bosnu i Hercegovinu 1. januara 1879. godine, sa

sjedištem u Sarajevu, počela je funkcionisati civilna uprava. Na čelu Zemaljske
vlade bio je zemaljski poglavar koji je ujedno bio i komandant okupacionog
korpusa (vojni komandant), a poslovima civilne uprave upravljao je civilni adlatus.
Vlada se u početku sastojala od tri odjeljenja: za unutrašnju upravu, za finansije i
za pravosuđe. Kasnije se broj odjeljenja povećavao. Austro-Ugarska je u suštini
zadržala zatečenu administrativnu organizaciju u Bosni i Hercegovini. Nekadašnji
sandžaci postali su okruzi.

Vrhovna upravna vlast nad Bosnom i Hercegovinom bila je u nadležnosti

zajedničke austrougarske vlade. U njeno ime Bosnom i Hercegovinom je
upravljalo zajedničko ministarstvo finansija. Reorganizacijom zemaljske uprave
1912. godine ukinut je položaj civilnog adlatusa, a rukovođenje vladom povjereno
je neposredno zemaljskom poglavaru. Zemaljski poglavar je istovremeno bio
komandant okupacionog korpusa, pa su tu funkciju u Bosni i Hercegovini obavljali
visoki carski oficiri. Ni u jednoj drugoj pokrajini Monarhije zemaljski poglavari nisu
mogli biti istovremeno i vojni komandanti.

Prilikom preuzimanja osmanske uprave, austrougarske vlasti su prihvatale samo

one osmanske institucije i zakone koji nisu bili u suprotnostima sa interesima
Monarhije.

Organizacija uprave u Bosni i Hercegovini izazvala je nezadovoljstvo kod većine

naroda. Nezadovoljstvo je pojačano i zbog poreske i vjerske politike. Vjerske
zajednice u Bosni i Hercegovini izgubile su samostalnost i stavljene su pod
kontrolu Austro-Ugarske.
ANEKSIJA BOSNE I HERCEGOVINE

Formalni sultanov suverenitet nad Bosnom i Hercegovinom je, po mišljenju

najvećeg dijela stanovništva, značio da je austrougarska vlast privremenog
karaktera. Međutim, austrougarska vlast nije tako mislila. Na unutrašnjem planu
ona je težila uklapanju okupiranog područja u dualističku strukturu Monarhije, a
na međunarodnom planu Monarhija je zaključila da izvrši aneksiju kada procijeni
da će doći do raspada Osmanskog carstva.

Na odluku Austro-Ugarske da izvrši aneksiju Bosne i Hercegovine uticalo je i

protivaustrijsko raspoloženje u narodu koje su razvile Muslimanska narodna
organizacija i Srpska narodna organizacija. Predsjednici ove dvije stranke, Ali-beg
Firdus i Gligorije Jeftanović, tražili su od austrougarske vlasti donošenje
Zemaljskog Ustava za Bosnu i Hercegovinu i potvrđivanje sultanovog suvereniteta.
Ustavom bi se garantovali jednakost, građanske i političke slobode, te uveo
parlament.

Vlada Monarhije prihvatila je činjenicu da je Bosni i Hercegovini potreban Ustav,

ali da se on ne može donijeti bez proglašenja aneksije. Nakon izbijanja
mladoturske revolucije 1908. godine aneksija je proglašena carevom
proklamacijom 5. oktobra iste godine. Muslimani i Srbi su se protivili aneksiji, dok
su je Hrvati prihvatili nadajući se da će se time ostvariti ujedinjenje sa Hrvatskom.

Aneksija je zaoštrila odnose Austro-Ugarske sa Srbijom i Crnom Gorom. Pošto je

od Austro-Ugarske dobilo 2,5 miliona funti, Osmansko carstvo je priznalo aneksiju
1909. godine. Time je Bosna i Hercegovina i formalno postala sastavni dio
Habsburške monarhije. Nakon njemačkog ultimatuma aneksiju je priznala i Rusija,
a potom i Srbija i Crna Gora. Proglašenje aneksije uticalo je na pojačano
iseljavanje muslimana.

BOSANSKI SABOR I USTAV

Proglašenjem aneksije Bosne i Hercegovine 1908. godine, zemlji je obećan

Ustav. Nakon dugih priprema car Franjo Josip je 1910. godine proglasio Zemaljski
statut (Ustav) za Bosnu i Hercegovinu. Pored Ustava donijeti su Izborni zakon,
Zakon o društvima, Zakon o okupljanju i Zakon o kotarskim vijećima. U politički
život zemlje uvedene su tri institucije: Sabor, Zemaljski savjet i Kotarsko vijeće.
Nadležnosti Sabora bile su ograničene. Sabor nije mogao donositi zakone, a
njegove nadležnosti bile su ograničene uglavnom na rješavanje pitanja lokalnog
značaja.