k|b]z g+= @ l:yt s[lif ;DalGwt tYofÍ ;Íng tyf cWofjlws ug]{

cWoog k|ltj]bg

जमीन प्रविधि सेिा

श्रम
जोखिम सुरक्षा विमा
g]kfn ;/sf/
k|b]z g+= @
e"ld Joj:yf, s[lif tyf ;xsf/L dGqfno
पि
ू ाािार बजार
पूजी hgsk'/wfd, wg'iff
संरचना भण्डारण कृषक कल्याण
tof/ ug]{ M k+r tTj sG;n6]G;L ;le{; k|f= ln=
sf7df8f}+, g]kfn
 k|:t'ltsf] qmd
• k[[i7e"ld
• sfo{qmdsf] p4]Zo
• cjnDjg ul/Psf ljlw
• cWoogsf] bfo/f tyf ;Ldf
• tYof+sLo b[li6sf]0fn] k|b]z @
• r'gf}tL tyf ;Defjgfx?
• kz'kG5L ljsf; ;DjGwL ?kfGt/0fsf/L sfo{qmd
• ;'emfj
• ;f/f+z
 k[[i7e"ld

g]kfnsf] ;+ljwfg adf]lhd :yflkt ;+3Lo k|0ffnL cg';f/ k|b]z / :yfgLo

txdf ;d]t tYofÍ k|0ffnL lj:tf/ / ljsf; ug]{ Joj:yf 5 .
 ;+ljwfgsf] Wff/f %! -ª_ s[lif / e"ld;'wf/ ;DaGwL gLltMM ls;fgsf] xs
lxt ;+/If0f / ;+jw{g ub{} s[lifsf] pTkfbg / pTkfbsTj a9fpg e"pkof]u
gLltsf] cjnDag u/L e"ldsf] Joj:yfkg / s[lifsf] Joj;foLs/0f,
cf}Bf]lusLs/0f, ljljwLs/0f / cfw'lgsLs/0f ug]{,
 s[ifssf nflu s[lif ;du|L, s[lif pkhsf] plrt d"No / ahf/df kxrsf]
Joj:yf ug]{ .
 sfo{qmdsf] p4]Zo

 k|b]z g+= @ df s[lif tyf kz'kG5L ljsf;sf] gLlt tyf sfo{qmd

th{'df, sfof{Gjog, cg'udg / d'NofÍgdf k|efjsf/Ltf Nofpg s[lif
;DalGwt tYofÍ ;+sng tyf cWofjlws u/L ;du| s[lif tyf
kz'kG5L ljsf;df 6]jf k'¥ofpg' /x]sf] 5 .
 ck]lIft pknJwL

• k|b]z / :yfgLo txdf s[lif ;DalGwt tYofÍ ;+sng tyf

cWofjlws x'g] .
• e"ld Joj:yf, s[lif, kz'k+IfL, ;xsf/Lsf] cj:yf, s[lif tyf
kz'kG5LhGo pTkfbg, pknAwtf, pTkfbsTjsf] cj:yf, sfo{
ultljlwsf] ljZn]if0f x'g] .
• s[lif tyf kz'kG5LhGo pTkfbg tyf pTkfbsTj j[l4sf] nflu
cfO{kg]{ ;d:ofx?sf] klxrfg tyf ;f]sf] ;dfwfgsf pkfox?sf]
klxrfg Pj++ ;'wf/sf] nflu ;'emfj k|fKt x'g] .
 cjnDjg ul/Psf ljlw

• l4lto ;|f]tx?af6 k|fKt ljj/0fx? M s[lif tyf kzkG5L ljsf;

dGqfno, g]kfn cfly{s ;j]{If0f, s]Gb|Lo tYof+s ljefu, cflb .
• ;+3Lo tyf k|fb]lzs dGqfno, ljefu, lgb]{zgfnox?sf] j]e ;fO6df
/flvPsf tYof+sLo cWoog .
• dGqfno, ljefudf sfo{qmddf ;+nUg kbflwsf/Lx? ;+u 5nkmn .
• k||b]z / :yfgLo txdf sfo{/t ljleGg txsf kbflwsf/Lx? ;+u 5bkmn,
6]lnkmf]g, Od]naf6 hfgsf/L, ;'emfj lng] .
• ;/f]sf/jfnfx?, lj1x?;+u 5nkmn tyf k[i7kf]if0f
 cWoogsf] bfo/f / ;Ldf

• l4lto ;|f]tx?af6 k|fKt ljj/0fx?sf cfwf/df d'Votof cWoog

cfwfl/t 5 .
• 6]an ;ldIff u/L ;'emfjx? k|:t't ePsf] .
• /fli6o tYofÍ k|0ffnLdf laifo If]qut tYofÍsf] cefj, tYofÍsLo
ls|ofsnfdf bf]xf]/f]kgf, tYofÍaLr c;+uttf h:tf sdhf]/L .
• sfo{If]qsf] bfo/f a[xb ePsf]n] ;do, hgzlQm, ;fwg ;|f]tsf]
l;ldttfsf sf/0f k|fylds ;"rgf ;+sng klg of]hgf d'tfljs x'g
;Dej b]lvPg .
 k|b]z g+=@ sf] kl/ro
 lhNnf=========*
 d= g= kf=====!
 d= g= kf=====#
 gu/kflnsf==&#
 Uffp+kflnsf====%(
 hDdf :yfgLo tx===!#^
 s'n If]qkmn========(^^! ju{ ls=ld -=^=^ k|ltzt,;a]e
} Gbf ;fgf] k|b]z_ xfjfkfgL M ;df]i0f b]lv
lztf]i0f;Dd,prfO{ ;d'b| ;txaf6 !%@ b]lv (!% dL6/;Dd =
 hg;+Vof M @)=$ Ü,- b]zsf] bf]>f] 7"nf]_, s[lif cfodf lge{/ kl/jf/ &* Ü, k|b]zut ?kdf s[lif
If]qsf] of]ubfg !( k|ltzt
 s[lif hldgsf] :jfldTj

 cfkm\g} :jfldTj ePsf] s[lif hldg $,($,@!! x]S6/, -(!=# Ü, _

 ef8fs/f/df v]tL ul/Psf] s[lif hldg $^)*) x]S6/ -*=% Ü, _
 cGo s[lif hldg (&& x]S6/

 s'n hDdf %,$!,@^* x]S6/

 Year:2011, CBS
 s[lif of]Uo hldgsf] jlu{s/0f
 v]tL of]Uo hldg %,)@,!$@ x]S6/, , - s[lif hldgsf] $*=! Ü_
 3f+;] d}bfg tyf r/g If]q @)!@ x]S6/, - s[lif hldgsf] )=@ Ü_
 :yfoL afnL nufO{Psf] If]qkmn !^,%&@ x]S6/, -!=^ Ü_
 c:yfoL afnL nufO{Psf] If]qkmn $,(&,(#@ x]S6/, - s[lif hldgsf] $&=& Ü_
 c:yfoL af+emf] @,($( x]S6/,
 :yfoL 3f+;] d}bfg !,@^@ x]S6/, - s[lif hldgsf] )=!@ Ü_
 kf]v/L !#@$ x]S6/ - s[lif hldgsf])=!# Ü_
 jg tyf jg:ynL !(#) x]S6/
 cGo hUuf !&,@** x]S6/- s[lif hldgsf] !=^^ Ü_
 s'n hDdf !),$#,$!! x]S6/ s[lif hldg /x]sf] 5 .

Year:2011, CBS
 स िं चित क्षेत्रफल(हे.)
^^=# Ü -g]=/f= a}+s, k|b]z k|f]kmfOn @)&%_ &%=^ Ü -National
Sample Census of Agriculture 2011/12 _

 Rautahat—94.6 Ü
 Saptari—42.2 Ü
 Bara—74.4 Ü
 Siraha—73.5 Ü
 Sarlahi—80.6 Ü
 Parsa—87.5 Ü
 Dhanusa—78.2 Ü
 Mahottari—79.8 Ü
 Pradesh 2—75.6 Ü
 k|b]z g+= @ df vfBfGg pknAwtf tyf cfjZostf l:ylt
@)&$.)&%
kmfk/ pkef]u of]Uo cfjZos
lhNnf rfdn ds} sf]bf] ux'F Hff} art.Go"g
vfBfGg tf

;Kt/L ()%%^ !#*( @@& — #(%#) )) !#!&)@ !@%#)& ^#(%

l;/xf *^&!( #!&) #(@ — #$^%$ )) !@$(#% !@$^)( #@^
wg'iff !@%((* %)(! !^& — (*$#% )=@^ @@(^(! !$*@$* *!$$#
dxf]Q/L %@*&^ %$%!^ )) — ^!*@% @=^) !^(@!( !@$&#@ $$$*&
;nf{xL *!@)( @@$)$ %^^ — ^!))$ !(=%% !^%@)@ !%%#%! (*%!
/f}tx6 %%^(# %^@( $& — $#@(* !=#! !)$^^* !$$)%$ –#(#*^
Aff/f !#$^!% !%*! &) — *!%)$ @$=*# @!&&(^ !$@##^ &%$^)
k;f{ !)!@%^ !#%$$ )) — ^&&)@ !!=*@ !*@%!# !@#)^( %($$%
k|b]z @sf]hDdf &@*(@@ !)&#@$ !$^( — $*&(%@ ^) !#@%&@^ !)*&&) @#*)@)
^ -art_
g]kfnsf] @*!^^) @!)@*! @&&#( !)@) !^^!#%^ ^*&^^(* %%@)^!( !#%^)&*
# % *#@%
hDdf @ $ -art_
b"w, df;' tyf km'nsf] pknAwtf tyf cfjZostf laa/0f,@)&$÷&%

b"w -nL=_÷ df;' - km'n -uf]6f_=_÷ JolQm÷

JolQm÷ aif{ s]=hL=_=_÷ aif{
JolQm÷ aif{
g]kfn %(=% !!=( $#=%
k|b]z @ $*=( &=* !&=@

lj=:jf=;+= dfkb08 (! !$ $*

k|b]z @ -art÷Go"g_ —$@=! —^=@ —#)=*

k|b]z @ df df5f
df5f pknAwtf—#=#( s]=hL=÷JolQm÷jif{
k|b]zut cfly{s tyf ;fdflhs kl/;"rs
kl/;"rs g]kfn k|b]z g+= @

k|zf;lgs / hg;f+lVos l:ylt

:yfgLo txsf] ;+Vof &%# !#^
hg;+Vof -k|ltztdf_ !)) @)=$
hg3Tj k|ltju{ ls=dL= %%(
If]qkmn -k|ltztdf_ !)) ^=^
cfly{s tyf ;fdflhs If]q
cfly{s j[l4b/ -cfwf/e"t d"Nodf_ k|ltztdf ^=* ^=%

lg/k]If ul/aLsf] /]vfd'gL /x]sf] hg;+Vof k|ltzt !*=& !(=*

ax'cfoflds ul/aLsf] b/ @*=^ $&=(

;DklQdf cfwfl/t lhgL u'0fs )=#! )=@@
ufx{:Yo pTkfbgdf k|b]zut of]ubfg -cfwf/e"t !)) !#=^
d"Nodf_
pBf]usf] btf{ ;+Vof &*#@ %@@
hnljB't pTkfbg -d]ufjf6_ !)&$=! )
:yfgLo ;8s ;~hfn -ls= dL=_ ^)!^@ %&^)
a]/f]huf/L b/ -k|ltzt_ !!=$ @)=!
ljBfno ;+Vof #%)%% $)$@
k|ltztdfck]lIft cfo' -hGd xFbfsf]_ ^(=& ^&=*
ljQLo If]q
a}Í tyf ljQLo ;+:yfsf] zfvf ;+Vof $&)! $((
s'n lgIf]kdf k|b]zut c+z -k|ltzt_ !)) $=%@
s'n shf{df k|b]zut c+z -k|ltzt_ !)) *=&(

>f]tM s]lGb|o tYofÍ ljefu @)&^, /fli6«o of]hgf cfof]u, kGw|f} of]hgfsf] cfwf/ kq @)&%, g]kfn
hg;+Vof tyf :jf:Yo ;j]{If0f @)!^, pBf]u, jl0fHo tyf cfk"lt{ dGqfno, pmhf{, hn>f]t tyf l;FrfO
dGqfno @)&%, ;+3Lo dfldnf tyf ;fdfGo k|zf;g dGqfno, lzIf, lj1fg tyf k|ljwL dGqfno @)&%,
g]kfn /fi6 a}Í @)&^
 क्र. सिकायहरु िं ख्या
1 केन्द्रीय स्तर
क.कृषि षिका तफफ 5
ख.पशु ेिा तफफ 7
ग.खाद्द प्रषिसि तफफ 7
घ.कृषि ामाग्री 9
ङ. 6
ि.अिु न्द्िाि तफफ 3
जमीन प्रविधि जम्मा #& सेिा

2. प्रदे श स्तर:
क.मन्द्त्रालय 1
ख.क उत्पादन
ृ षि तफफ सािन: 11
(पररमाण र गुणस्तर
श्रम ग.पशु ेिा तफ फ 8
मल बीउ ससंचाई नश्ल जोखिम सुरक्षा विमा
घ.भू सम औषिी
दाना व्यिस्था तफफ
विषादी 40
ङ.अिु न्द्िाि
आदी तफफ 4
3. स्थासिय तह(कृषि) 136
जम्मा 2))

पूजी s'n जम्मा @#&

कृषक कल्याण
 s[lif;+u ;DaGwLt ;+:yfx?
 बाली तथा पशुपिंक्षी बीमा गिे कम्पिी ====* lhNnf
 चजल्ला हकारी िं घ सल.===========================* lhNnf
 ufO{ kmfd{=====================================^$(
 E}f+;L kmfd{=====================================@$@
 afv|f, s'v'/f / a+u'/ kmfd{x?sf] laa/0f

lhNnf÷k|b]z afv|f kmfd{ s'v'/f kmfd{ a+u'/ kmfd{ hDdf ;+Vof

af/f $# #** @% $%^

wg'iff !) !^@ * !*)
dxf]Q/L !% @^ !! %@
k;f{ @@ !@) !@ !%$
/f}tx6 ! !*& !) !(*
;Kt/L !( @)% !) @#$
;nf{xL #* $($ !% %$&
l;/xf !* %& !^ (!
k|b]z g+= @ hDdf !^^ !^#( !)& !(!@
 kz'kG5L xf6ahf/ laa/0f

lhNnf÷k|b]z ;+Vof 7"nf kz'kG5L xf6ahf/

af/f ^ कलै या, चजतपुर
wg'iff ^ महे न्द्र िगर खुिा
dxf]Q/L * गौशाला, जलेश्वर
k;f{ $ आथराहा, ु ा, पोखरीया
ेडि
/f}tx6 ( गरौडा, षपपरा, स मरा, राजपुर,
िन्द्रसिगहापुर, मिपुर
;Kt/L !) राजषिराज, टोपा, महुली
;nf{xL ( िैलिा , िरहथिा
l;/xf * िन्द्रलापुर, चु खपुर, स रहा, लहाि,
गोलिजार
k|b]z g+= @ hDdf ^)
afnL laz]if ks]6 If]qx?sf] laa/0f
lhNnf÷k|b]z Joj;flos ks]6 x'g] ks]6 If]qkmn x]=
afnL a:t'
af/f t/sf/L,df5f, ds}, !)%))
Rofp
wg'iff d;'/f], cfn', t/sf/L, @)))
df5f
dxf]Q/L vfBfGgafnL, t/sf/L, #)))
df5f, k/an
k;f{ Kofh, df5f, d;'/f], !%))
ds}
/f}tx6 laplahg, t/sf/L, @%))
cfn', df5f
;Kt/L d;'/f], t/sf/L,cf+k, $)))
cfn'
;nf{xL d;'/f], dx, a];f/, $)))
cb'jf, t/sf/L
l;/xf k/an, cf+k,bnxg, $)))
t]nxg
k|b]z g+= @ hDdf #!%))
lhNnfnfO{ lrgfpg] s[lif pkh

lhNnf÷k|b]z afnLa:t'
af/f df5f, pv', ds}
wg'iff df5f, wfg
dxf]Q/L df5f, wfg
k;f{ df5f,wfg, cf]n
/f}tx6 wfg, df5f, bnxg
;Kt/L cfk, wfg, ux'+
;nf{xL t]nxg, pv', ds},
df5f, 6df6/
l;/xf cfk, pv',k/an, wfg
प्रदे श ििं: २ चजल्लाहरुको सबसभि कृषि िजारहरुको िंख्या षििरण

क्र. चजल्ला िं कलि हाटिजार थोकबजा खुराबजार जम्मा

केन्द्र र
1 प्तरी 10 76 ५ ३५ १२६
2 स राहा 2 56 ४ ६2 ८८
3 ििुिा 18 49 ५ २९ १०१
4 महोत्तरी 3 60 ४ २३ ९०
5 लाफही 8 52 ६ २९ ९५
6 प ाफ 9 41 ३ १७ ७०
7 िारा 14 47 ४ २4 ८९
8 रौतहट 16 30 ३ 22 ७१
जम्मा ८० ४११ ३४ २०५ ७३०
s[lif pBf]u

क्र. उद्योगको िाम ब.ब.2074/75 आ.ब.2074/7 औित

िं . मा गररएको उखु 5मा उत्पादि चिसिको
क्रस ङ्गको भएको चिसिको प्रसतलचधिता
पररमाण(चविण्टल) पररमाण प्रसतशत
(चवटण्टल)
१ षहमालय ग ु र समल् सल.स रहा 1021067.44 99247.9 9.72
२ एभरे ष्ट गु र एण्ड 4259774.1 384915.00 9.04
के.ई.सल.,महोत्तरी
३ अन्द्िपुणफ ु र एण्ड जिरल
ग 1284562.66 99167.50 7.72
ईण्डषिज प्रा.सल., लाफषह
४ ईन्द्दुशिंकर चिसि उद्योग सल., लाफषह 3999122.51 355780.00 8.90
५ श्रीराम ग ु र समल् सल.,रौतहट 978588.9 67225.00 6.87
६ ररलायन्द् गु र एण्ड केसमकल 2901737.91 255680.00 8.81
ईण्डषिज प्रा.सल.,िारा
कृषि क्षेत्रको cj:yf / आिश्यकता
 s[lif j:t'x¿sf] pTkfbsTj leGgtf
 j:t' PsfO xfnsf] pTkfbg -*_ ;Defljt pTkfbg Ifdtf

 df5f 6g÷x]S6/÷jif{ $=# !)

 jgk}bfj/ d]l6«s So'a÷jif{ )=# !#=$
 Wffg 6g÷x]S6/÷jif{ #=# !)—!@
 t/sf/L d]l6«s 6g÷x]S6/÷jif{ !$=# !&
 eF};Lsf] b"w ln6/÷a]t *^* @)))
कुल गाहफस्थ उत्पादि िाषिफक िृषि दर र कृषि क्षेत्रको िाषिफक िृषि दर प्रसतशत

सेिा

उत्पादन सािन:
(पररमाण र गुणस्तर
श्रम मल बीउ ससंचाई नश्ल जोखिम सुरक्षा विमा
दाना औषिी विषादी
आदी

पिू ाािार बजार

पूजी संरचना भण्डारण कृषक कल्याण
१. प्रमुख िालीहरुको आयातमा िृषि

िामल आयात
 आ.ि.जमीन२०७३/७४ मा 23 प्रविधि अिफ ८७ करोडको । सेिा
 आ.ि. २०७४/७५ मा २९ अिफ ५३ ।
 िालु आ.ि.को पषहलो पााँि मषहिा अिसिमा 13 अिफ 58 करोड
मकै आयात उत्पादन सािन:
 आ.ि.श्रम२०७३/७४ मा (पररमाण
१० अिफ ६३ करोडको ।
र गुणस्तर
 आ.ि २०७४/७५ मा मल १२ बीउ ससंचाई नश्ल
दाना औषिीअिफविषादी
५५ करोड ।जोखिम सुरक्षा विमा
 िालु आ.ि. को पषहलो पााँि आदी मषहिा अिसिमा ५ अिफ १९ करोड
भटमा आयात
 आ.ि. २०७३/७४ मा १६ पिू ाािअिफ ९७ करोडको भटमा र भटमा
ार बजार
तेल।पूजी संरचना भण्डारण कृषक कल्याण
 आ.ि २०७४/७५ मा १८ अिफ १५ करोड ।
 िालु आ.ि. को पषहलो पााँि मषहिा अिसिमा ७ अिफ ५ करोड
२. प्रमुख खाद्यान्द्ि बालीहरुको आयातमा िृषि

आलु आयात
 चिप् जमीन
प्रयोजिका लासग आलको प्रविधिआयात िषिरहे को छ से।िा िेपालमा
चिप् को लासग आलु खा ै उत्पादि गररदै ि ।
 आ.ि. २०७३/७४ मा ५ अिफ ५२ करोडको आलु आयात
 आ.ि २०७४/७५ मा ६उत्पादन अिफ सािन:३५ करोड पुगेको
 िालु श्रम
आ.ि. को पषहलो पााँ ि मषहिा
(पररमाण र गुणस्तरअिसिमा ३ अिफ ९९ करोड
मल बीउ ससंचाई नश्ल
स्याउ आयात दाना औषिी विषादी
जोखिम सुरक्षा विमा
 आ.ि. २०७३/७४ मा ४ अिफ आदी ८७ करोडको स्याउ आयात

 आ.ि २०७४/७५ मा ५ अिफ ६३ करोड

 िालु आ.ि. को पषहलो पााँि पिू ाामषहिा
िार बजारअिसिमा २ अिफ ५६ करोड
पूजी संरचना भण्डारण कृषक कल्याण
३. पशुपन्द्छी पशु उत्पादि तथा उत्पादि ामाग्रीको आयातमा िृषि

(गत २०७४ ाल पौि दे चख २०७५ पौि मषहिाको तथयािंक

अिु ार)
गाई, गोरु, जमीन बाच्छा, बाचच्छ : रु. प्रविधि
८० लाख २० हजार सेिा
रागो, भै ी,पाडा,पाडीको आयात : रु. ७३ करोड ६१ लाख ७५
हजार
बोका, बाख्रा : रु. एक अरि(पररमाण ६९र गकरोड
उत्पादन सािन:
ुणस्तर
९३ लाख ६० हजार
बिं गरु , ाँगु श्रम
रु : रु.६८ लाख मल ६ बीउ
हजार ससंचाई नश्ल जोखिम सुरक्षा विमा
दाना औषिी विषादी
घोडा, खच्िर : रु.७ करोड ५ लाख आदी ६४ हजार
प्यारे न्द्ट स्टक िल्ला लेय फ : रु. ८ करोड ६१ लाख ६८ हजार
प्यारे न्द्ट स्टक िल्ला ब्रोइलर : रु. ५२ करोड २६ लाख ३६
पिू ाािार बजार
हजार पूजी संरचना भण्डारण कृषक कल्याण
ग्रान्द्डप्यारे न्द्ट स्टक : रु. ३२ करोड ५८ लाख ९२ हजार
जम्मा : रु. ३ अरि १२ करोड २३ लाख ३० हजार
आयात अिस्था...

पशुजन्द्य पदाथफ
 कााँिो दुि : रु. ९५ लाख १२ हजार ।
 िुलो दुि : रु. ४३ करोड ९० लाख ६९ हजार
जमीन
 अन्द्य दुि जन्द्य उत्पादिहरु : रु.प्रविधि
१ अरि ५३ करोड ९२ सेिालाख

४१ हजार
 ए .पी.एफ.एग : रु. १ करोड १२ लाख २० हजार
 खािे माछा : रु.८० करोड(पररमाण ९१ रलाख
उत्पादन सािन: ७१ हजार
गुणस्तर
 फ्रोजि मटि, चिकेि, पोकफ मल
श्रम आदद : चरु.
बीउ ससं ३ करोड ५९
ाई नश्ल लाख
जोखिम ६८
सुरक्षा विमा
हजार दाना औषिी विषादी
आदी
 रााँगोको मा ु : रु. ५१ लाख २० हजार
जम्मा : रु. २ अरि ८४ करोड ९३ लाख १ हजार
पिू ाािार बजार
पूजी संरचना भण्डारण कृषक कल्याण
आयात अिस्था...
पशु उत्पादि ामग्री
 स रा माछा स षप षफ समल बोि समल आदद : रु. ११ करोड
४२ लाख
जमीन४५ हजार प्रविधि सेिा

अन्द्य
 मकै : रु. ९५ करोड ९८ लाख ४६ हजार
 षपिा : रु.१ अरि १३ करोड उत्पादन८५
सािन:लाख ११ हजार
(पररमाण र गुणस्तर
 ििा : रु. रु. १२ लाख मल
श्रम ९५ हजार
बीउ ससं
चाई नश्ल जोखिम सुरक्षा विमा
 राइ ब्राि : रु. ८ करोड ८३आदीलाख ८८ हजार
दाना औषिी विषादी

 भटमा :रु. १५ करोड ९९ लाख ७५ हजार

जम्मा : रु. २ अरि ४६ करोड २२ लाख ६० हजार
कुल जम्मा : रु. ८ अरि पि
४३ ू ाािकरोड
ार बजार३८ लाख ९१ हजार
पूजी संरचना भण्डारण कृषक कल्याण
श्रोत व्यापार तथा सिका प्रििफि केन्द्र
 प्रदे श ििं. २ को कृषि क्षेत्रको आिश्यकता
उत्पादि उत्पादकत्ि िृषि र बजारी करण

जमीन प्रविधि सेिा

उत्पादन सािन:
(पररमाण र गुणस्तर
श्रम मल बीउ ससंचाई नश्ल जोखिम सुरक्षा विमा
दाना औषिी विषादी
आदी

पिू ाािार बजार

पूजी संरचना भण्डारण कृषक कल्याण
 कृषि क्षेत्रका मन्द्ियात्मक सिकायहरु
बाह्य तत्वः
• राष्ट्रिय / cGt/fli6« भूसम
• िैदेसिक अनुदान तथा लगानी
• भारत तथा अन्य दे िको संरक्षक्षत कृवष क्षेत्र
• मौसमी तथि अन्य जोखिम बैक सहकारी • उत्पादि तथा
प्रविधि सेिउत्पादकत्ि
ा िृषि
ससंचाई उजाा • खाि म्प्रभ ुता
प्रविधि ज्ञान सीप प्रदे श र स्थासिय • खाि तथा पोिण रु क्षा
बन तथा
कृषि तथा रकार बातािरण • प्रसतस्पषि क्षमता िषिफ
पशुपिंक्षी षिका उत्पादन सािन: • रोजगारी
(पररमाण र गुणउद्योग
स्तर िाखणज्य
मन्द्त्रालय श्रम अथा मल बीउ ससंचाई नश्ल • गररबी न्द्यूिीकरण
जोखिम सुरक्षा विमा
नीनत कानून प्रदे ि र स्थाननय
दाना औषिी विषादी • प्रदे श ििं. २ को आसथफक
मापदण्ड ननयमन आदी सरकार िृषिमा योगदाि
कृषि क्षेत्रको प्रदे श २ भूसम व्यिस्था, कृषि विमा
तथा हकारी मन्द्त्रालयको एकल प्रया ले पिू ाािार बजार
म्भि छै ि । पूजी संरचना भण्डारणसडक कृषक कल्याण
कृषि क्षेत्रको ि ु ार मग्र राज्य प्रणालीको
रोकारको षििय हो । िैक्षक्षक संस्था
खेती योग्य एगोंभेट
भूसम करार AICL,
स्थािीय STCL रकारी
िीजी
इकाइ षिचत्तय िं स्था ि रफ ी

सडसभजि जमीन १. ािारण सेिा

स िं िाई कृिक
कायाफलय हयोग

उत्पादन सािन:
बजार,
(पररमाण र कृषि ज्ञाि
भण्डारण गुणस्तर मल बीउ केन्द्र
श्रम प्रशोिि ससंचाई नश्ल दाना
िं रििाऔषिी
र विषादी जोखिम सुरक्षा विमा
सिमाफण आदी
हयोग
कृषि तासलम NAR
केन्द्रहरु C
पि
प्रादे ाािार बजार
ू चशक कृषि पूिाफिार
२. बालीपरूजी सिदे
सं शिालय
रचना भण्डारण
षिका तथा
िस्तु षिशेि , मन्द्त्रालय याचन्द्त्रकरण
कृिक प्रििफि केन्द्र
 कृषि ामग्री
ाल्ट टे सडङ्ग
दािा उद्योगी,
खेती योग्य एगोंभेट कम्पिी
सलमटे ड स्थासिय कृषि
व्यि ायीहरु
भूसम करार AICL,
STCL रकारी
ईकाइ
स्थािीय
िीजी
इकाइ षिचत्तय िं स्था ि रफ ी

दािाका
लासग
अिश्य कृषि ज्ञाि
क खररद मूल्य
केन्द्र,
सडसभजि जात, जमीन १. ािारण सेिा
स िं िाई पररमा कृिक PMAMP
कायाफलय ण हयोग
मय मूल्य
र मुल्य अन्द्तर मकै भटमा उत्पादन सािन:
लगाय मा उत्पादक (पररमाण र
तका कृषि ज्ञाि
अिदाि कृबजार,
िकहरु गुणस्तर मल बीउ
षििय भण्डारण केन्द्र
मा श्रम ससंचाई नश्ल दाना
आयात मूल्य प्रशोिि सडसभजय
अन्द्तर
िं रििाऔषिी
र विषादी जोखिम सुरक्षा विमा
कृया स िं िाई
सिमाफण आदी कायाफलय
हयोग
कृषि तासलम NAR
प्रादे चशक िं घीय केन्द्रहरु C
प्रादे
सिदे शिालय च शक मन्द्त्रालय र पि
प्रादे ाािार बजार
ू चशक कृषि पूिषिउ ाफिार षिजि प्रादे चशक
२.
सिदे श बाली
िालय परज
ू ी सिदे शिालय
उपयुक्त जातहरुसंआयात
रचना भण्डारण
मन्द्त्रालय षिभासगय षिका गु तथाणस्तर सिदे शिालय
पररक्षण दताफ
िस्तु षिशेि केन्द्रहरु
मन्द्त्रालय , ममन्द्त्रालय
षिका का कायफक्र ािंलि याचन्द्त्रकरण
सियन्द्त्रण मन्द्त्रालय
कृिक प्रििफि केन्द्र
 पशुपन्द्छी पालि व्यि ाय र प्रागररक खेती प्रििफि लासग स्थासिय तह
खेती योग्य र कृषि तथा एगोंभे
दुग्ि टउत्पादक हकारीहरुको हकायफमा िायो ग्यााँ
भूसम करार AICL,
प्लाण्ट स्थापिा
स्थािीय STCL रकारी
िीजी
इकाइ शहरीक्षेत्र तथा षिचत्तय िं स्था
व्यि ाषयक पशु ि रफ ी
तथा पन्द्छीपालक कृषि बजारको
कृिक कुषहिे फोहर
षिजुली

सडसभजि जमीन १. ािारण सेिा

स िं िाई कृिक
कायाफलय हयोग

उत्पादन सािन:खािा पकाउिे उपभोक्ता

ठु लाबायो ग्यााँ ग्या ाँ
बजार,
(पररमाण र कृषि ज्ञाि
प्लान्द्ट स्थापिा
भण्डारण गुणस्तर मल बीउ केन्द्र
श्रम प्रशोिि ससंच ाई नश्ल दाना
िं रििाऔषिी
र विषादी जोखिम सुरक्षा विमा
मुदायमा रहे का आदी
सिमाफण
छाडा िौपाया
हयोग प्रािंगररक मल
कृषि तासलम NAR
केन्द्रहरु C
पि
प्रादे ाािार बजार
ू चशक कृषि पूिाफिार प्रााँगररक खेती
२. बालीपरूजी सिदे
सं शिालय
रचना भण्डारण
षिका तथा प्रििफि
िस्तु षिशेि , मन्द्त्रालय याचन्द्त्रकरण
कृिक प्रििफि केन्द्र
 प्रिािमन्द्त्री कृषि आिुसिकीकरण पररयोजिाको प्रभािकारी कायाफन्द्ियि
खेती योग्य अन्द्तर म्बन्द्ि र क्षे त्रट षिस्तार
एगोंभे
भूसम करार AICL,
स्थािीय उत्पादि िृषि षकSTCL
ाि कल्याण िीजी
रकारी िीसतगत व्यिस्थापि
इकाइ षिचत्तय िं स्था ि रफ ी
उपलधिता कृषि कृिक िसगफकरण िीसतगत ि ु ार,
याचन्द्त्रकरण प्रसतफलमा
हसु लयत दरमा ऋण श्रोतकेन्द्रहरु स्थापिा र
आिाररत अिुदाि भण्डार
बजारीकरण र प्रशोिि षक ाि बैंक योगदािमा दु दिीकरण बजार
सडसभजि जमीन सेिा
स िं िाई
िं रििाहरु सिमाफण आिाररत कृिक पेन्द् ि िं रििाहरु सिमाफण
कायाफलय

बजार,
भण्डारण कृषि ज्ञाि
प्रशोिि
िं रििा र
केन्द्र
श्रम
प्रिािमन्द्त्री कृषि मूल्यसिमाफसििाफ
ण
आयोगरण जोखिम
िैदैचशकसुरश्रोतमा
क्षा विमा
हयोग
आिुसिकीकरण राषिय षक ाि आयोग िं िासलत
पररयोजिा ि ु ार र आयोजिाहरु/सियसमत
प्रभािकारी कायाफन्द्ियि कृषिबजे तासलम
ट NAR
केन्द्रहरु C
पि
ू ाािार बजार
 कृषि अिु न्द्िािपूजिाक
ी फ र कृ षि अध्ययि िं स् थाहरुलाई मेत चजम्मेिार बिाउिे
संरचना भण्डारण
 कृषि प्र ार, अिु न्द्िाि र कृषि चशक्षाको प्रभािकारी मन्द्िय
 पु रजोि माछाको मात्रै छ
 प ु रजोि षिस्तार गिुफ पिे : िाि, उखु, भै ी, फलफुल र तरकारी
प्रदे श २ को कृषि क्षेत्रको रुपान्तरणका लागि
जमीन प्रस्ताषवतप्रविधि
आयोजनाहरु सेिा

उत्पादन सािन:
(पररमाण र गुणस्तर
श्रम मल बीउ ससंचाई नश्ल जोखिम सुरक्षा विमा
दाना औषिी विषादी
आदी

पिू ाािार बजार

पूजी संरचना भण्डारण
आयोजिाको लक्ष्य कायाफन्द्ियि कायाफन्द्ियि हुिे आयोजिाको अपेचक्षत
िाम अिसि भौगोसलक क्षेत्र कुल लागत प्रसतफल

१) कृषि मन्द्त्री
कृषि क्षेत्रमा 2076- ८ चजल्ला 50 करोड कचम्तमा 500
युिा युिा जिशचक्त 2080 िटा
रोजगार आकिफण गरी व्यि ाषयक
षिशेि
युिाको षिदे श कृषि फामफहरु,
कायफक्रम
जमीन
पलायिलाई प्रविधि से िा
2500 जिाले
न्द्यूसिकरण गिे स्थायी र
12500
जिाले आचशिं क
उत्पादन सािन: रोजगार
(पररमाण र गुणस्तर
२. कृषि बजार
श्रम कृषि 2076- प्रत्येक 500 करोड कचम्तमा 500
मल बीउ ससंचाई नश्ल जोखिम िटा
सुरक्षा विमा
प्रििफि उपजहरुको 2082दाना औषिीचजल्लाको
विषादी एक
आयोजिा बजार आदीठाउमा व्यि ायीक
सु िचितता कृषि
माफफत फामफहरु।250
व्यि ाषयकरण पिू ाािार बजार 0 जिाले
पूजी मा जोड ददिे संरचना भण्डारण स्थायी र
12500
जिाले आचशिं क
रोजगार
3. षक ाि षक ािको हक 2076-2082 प्रदे श 2 500 करोड षक ाि
कल्याण प्रििफि षहत बैक,मूल्य
कायफक्रम सु िचक्ष्ितताको सििाफरण आयोग
लासग ,षक ाि
ििगीकरण
पषहिाि,षक ाि
पेन्द् ाि,सबमा
जमीन प्रविधि सेिा
4. िगदे िाली कृषिकको 2076-2080 प्रदे श 2 25 करोड प्रत्येक
प्रशोिि तथा आम्दािीिू षि र पासलकामा 1/1
मूल्य असभिृषि कृषि उिोग िटा व्यि ाषयक
कायफक्रम प्रििफि माफफत उत्पादन सािन: कृषि फमफ
(पररमाण र गुणस्तर
श्रम रोजगारी ूजिा मल बीउ ससंचाई नश्ल
स्थापिा हुिेछ।
गिे। जोखिम सुरक्षा विमा
दाना औषिी विषादी 2. उत्पादिमा
आदी बृषि

3.15060
पिू ाािार बजार जिाले रोजगारी
पूजी संरचना भण्डारण प्राप्त गिेछि्।
5. उच्ि मूल्य कृषि पयफटि 100 करोड
बस्तु उत्पादक प्रििफि एििं
श्रखिं ला षिका युिालाई
कायफक्रम आकषिफत गिे
6. स िं चित क्षेत्र िाि(मस िा 2076- ठू ला स िं िाई 200 करोड मस िा तथा
घि िाि िाि षहत)को 2080 आयोजिाको बा िादार
उत्पादि उत्पादि बिाइ कमान्द्ड क्षेत्र िािको
कायफक्रम
जमीनआयात प्रविधि सेिा
क्षेत्रफलमा
प्रसतस्थापि गिे बृषि हुिेछ।

2.िषिितम
उत्पादन सािन: प्रषिसिहरुको
(पररमाण र गुणस्तर अिु ारण गरर
श्रम मल बीउ ससंचाई नश्ल जोखिम िािको
सुरक्षा विमा
दाना औषिी विषादी
आदी
उत्पादकत्िमा
बृषि भएको
हुिेछ।
पिू ाािार बजार 3.िािको बीमा
पूजी संरचना भण्डारण आत्मसिभफर
हुिे।
7.कृषि कृषि अिु न्द्िाि 2076-2080 दे शभरी 25 करोड
अिु न्द्िाि तथा तथा प्र ारलाई
प्र ार कायफक्रम प्रभािकारी बिाई
उत्पादि तथा
उत्पादकत्ि बृषि
गिे।
जमीन प्रविधि सेिा

8.कृषि क्षेत्र कृषि ेिा 2076-2080 प्रदे श 2 25 करोड

िं रििा िफ लु भ भई उत्पादन सािन:
ु िीकरण
दृ कृिकहरुको (पररमाण र गुणस्तर
श्रम मल बीउ ससंचाई नश्ल
कायफक्रम पहाँि
ु िृषि जोखिम सुरक्षा विमा
दाना औषिी विषादी
भएको हि ु े। आदी
9.कृषि औजार स्िदे शमा िै कृषि 2076-2080 प्रदे श 2 25 करोड
ामाग्री उत्पादि औजारहरु
पिू ाािार बजार
प्रििफि कायफ क्र
पूजी म उत्पादि र
संरचना भण्डारण
रोजगारी प्रििफि
गिे
10.बिंगरु , बिं गरु को 2076- प्रदे श 2 2 करोड आयआजफि
गुणस्तररय मा ु 2080 प्रत्यक ििफ
s'v'/f
सियाफत गिे रोजगारी श्रृजिा
व्यि ाय प्रििफि
600 जिा
कायफक्रम
उत्पादि प्रत्यक
ििफ 2 लाख
षकलोग्राम
जमीन प्रविधि सेिा
11.छाला तथा िं कलि प्रशोिि 1 15 करोड आयआजफि
kz'hGo मूल्य हकायफमा प्रत्येक ििफ 7
छाला तथा ऊि करोड रोजगारी
श्रिं ख
ृ ला षिका
जन्द्य तयारी श्रिं ृजिा 500
कायफक्रम उत्पादन सािन:
उद्दोग सिमाफण (पररमाण र गुणस्तर जिा
श्रम मल बीउ ससंचाई नश्ल
12. पशुजन्द्य बाख्रापालि 2076- जोखिम सआयआजफ
ुरक्षा विमा
ि
दाना औषिी प्रदे श 2
विषादी 30 करोड
िस्तु आयात व्यि ाय प्रििफ 2080 आदी प्रत्यक ििफ 20
प्रसतस्थापि मा म ु ा आत्म करोड रोजगारी
आयोजिा सिभफर बिाउिे श्रृजिा 1500
मा ज ु न्द्य पिू ाािार बजार जिा उत्पादि
पूजी पदाथफको आयात संरचना भण्डारण प्रत्यक ििफ 20
प्रसतस्थापिा गिे लाख षकलोग्राम
 r'gf}tL
 /fli6«o tYofÍ k|0ffnL lg/Gt/ ls|ofzLn /x]sf] eP tfklg tYofÍsf] tLj| ultdf
al9 /x]sf] df+u k"/f ug{ jt{dfg k|0ffnL ;fd' r'gf}tL b]lvg yfn]sf 5g\
 /fli6o tYofÍ k|0ffnL laifo If]qut tYofÍsf] cefj, tYofÍsLo ls|ofsnfdf
bf]xf]/f]kgf, tYofÍaLr c;+uttf h:tf sdhf]/L r'gf}tLsf ?kdf 5g\ .

 tYofÍ k|0ffnLnfO{ ;a} txdf cfjZos ;f+u7gfTds ;+/rgf lgdf0f{ / tYofÍsf]

pTkfbg tyf cfk"lt{ k4lt Jojl:yt ug{ sl7g x'g] b]lvG5 .
 ;f+u7lgs k|aGw / pQ/bfloTjsf] x:tfGt/0fsf] sf/0f k|b]z÷:yfgLo tYofÍ
sfof{nosf] :yfkgfdf ljnDa x'g ;Sg] b]lvG5 .
 cj;/

o tYodf cfwfl/t gLlt lgdf{0f / of]hgf Joj:yfkgsf nflu u'0f:t/Lo

tYofÍsf] df+u lg/Gt/ ?kdf al9 /x]sf] 5 .
o cGgsf] e08f/ eg]/ kfPsf] VoftLnfO{ k'g:y{flkt ug]{ ?kfGt/0fsf/L
cj;/ 5 .
o hgsk'/sf] df5f, l;/xf ;Kt/Lsf] cf+k, a/dlemofsf] k]8f, af/f k;f{
/f}tx6 sf] t/sf/L, ;nf{xLsf] lnrLn] sf7df8f}df a|f08 kfPsf]
 ;'emfjx?
o ;+3Lo k|0ffnL cg';f/ k|b]z / :yfgLo txdf ;d]t tYofÍ k|0ffnL lj:tf/ /
ljsf; ug'{ cfjZos 5 .
ाँ
जमीनग
 मन्द्त्रालय म्बचन्द्ित सिकायका प्रविधि
;+:yfx?sf] जीणफ पूिाफिारहरुको
सेिा मुचित प्रयोग
र रििागत िु ार
 रोजगार प्रििफिका लासग मूल्य श्रिं खला षिका कायफक्रम
उत्पादन सािन:
(पररमाण र गुणस्तर
 s"n श्रम
v]tLof]Uo hldgnfO Jofj;foLs v]tLdf k|f]T;fxgजोखिम
मल बीउ ससंचाई नश्ल
ug]{ सुरक्षा विमा
दाना औषिी विषादी
 कृषि तथा पशुपन्द्छी जन्द्य ािा तथा आदीमझौला उद्योगहरुको प्रििफि / 7"nf
उद्योगsf] nflu nufgL h'6fpg]
पि ू ाािार बजार
 कृषि पाँगूजी म्बचन्द्ित परम्परागतसंप्रषिसि ज्ञाि ीपको
रचना भण्डारण िं रक्षण प्रिफिि तथा दुपयोग
 ljb]zaf6 cfhL{t /]ld6]G;\
 s[lif, kz'kG5L nufotsf pTkfbg If]qdf k|f]T;flxt ug{,
 o'jfsf] s[lif k]zf k|lt cfsif{0f a9fpg /
 a[xb\ /f]huf/Lsf cj;/ >[hgfsf nflu cfw'lgs gfkmd"ns s[lif
k|0ffnL,
 s[lifdf cg'bfg, ;x'lnot k"0f{ shf{, ladf, pTkfbg ;fdfu|Lsf] ;xh
pknAwtf,
 ahf/sf] ;'lglZrttf, k|fljlws / cGo ;]jf ;'lawf ;lxtsf] laz]if
Kofs]hsf] Joj:yf ug'{ pko'Qm x'g] b]lvG5 .
 आिश्यक थपगिुफ पिे बोडफ , समसत
 प्रदे श कृषि िस्तु मूल्य सििाफरण आयोग,
 प्रदे श तथयाङ्क सिदे शिालय
जमीन प्रविधि सेिा
 प्रदे श बजार ljsf; बोडफ
 स्थािीय तह बजार समसत/ उप समसत (गााँउपासलका-
1 हाट बजार, ि.पा.1 (पररमाण रबोडफ
उत्पादन सािन:
- 1-हाटबजार
गुणस्तर
श्रम
 प्रदे श उखु षिका मल बोडफ
बीउ ससंचाई नश्ल
दाना औषिी विषादी
जोखिम सुरक्षा विमा

 प्रदे श माछा षिका बोडफ आदी

 िं रििागत ि ु ार (कृषि म्बन्द्िी सिकाय)

पूजी कृषक कल्याण
 ;f/f+z
 gLlt lgdf{0f / of]hgf Joj:yfkgsf nflu u'0f:t/Lo tYofÍsf] df+u lg/Gt/
?kdf al9 /x]sf]n] k|b]z / :yfgLo txdf tYof+s a}+s /fVg] lsl;dn]
;+/rgfut ;wf/ x'g' cfjZos b]lvG5 .
 k|b]z :t/jf6 3/w'/L ;j]{If0f, ljifout tYof+s िं कलि तथा Database तयार
गिे sfddf cu|;/tf lng' kg]{ b]lvG5 .

 of]hgf tyf sfo{s|ddf k|efjsfl/tf Nofpg / kl/0ffd'lv agfpg z;St

k|fb]lzs cg'udg ;ldlt u7g ug]{ .
 S[lif;+u ;DaGwLt yk ;+/rgf u7g tyf ;'wf/ cfjZos 5 .
 k|b]z @ sf] zfg, s[lif / ls;fgsf] ;Ddfg

k|Zg / ;'emfjsf] nflu cg'/f]w wGojfb