You are on page 1of 94

Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अथ ौीमद ् - भगवद ् - गीता ।


ु
अथ अजनिवषादयोगो नाम ूथमोऽायः ।
धृतरा उवाच ।

ताः ययु वः


धमऽे े कुेऽ े समवेताः ु ।
मामकाः पाडवाः च एव िकम ् अकुवत सय ॥ १ – १ ॥

श शोार English िही मराठी


DhritaraashtraKing
धृतरा धृतरा ( न े ) धृतरा
Dhritarashtra
Uvaacha said
उवाच कहा णाला
Dharmakshetre in the holy
धमऽे े धमभिू म म ू ीत
धमभम
plains
कुेऽ े कुेऽ म कुेऽात
Kurukshetre in the field of
Kurus
SamavetaaH assembled
समवेताः एकिऽत ए एकऽ जमलेले

ययु 
ु वः यु के इक यु क
YuyutsavaH desirous to
fight a war
इिणारे
ु माझे ( पऽु )
MaamakaaH my sons
मामकाः मेरे पऽ
ु पाडूच े ( पऽु )
PaandavaaH Pandavas /
पाडवाः पाडू के पऽ
sons of Pandu
Cha Eva and also these
च एव और आिण

िकम ्
Kim what
ा - ा काय - काय

अकुवत
Akurvat did do?
िकया ? के ले ?
Sanjay O Sanjaya !
सय हे संजय ! अरे संजया !

Arjuna Vishada Yoga Page: 1 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
धृतरा उवाच - हे सय ! धमऽे े कुेऽ े ययु वः
ु समवेताः मामकाः
पाडवाः च एव िकम ् अकुवत ? ॥ १ – १ ॥

English translation:-
Dhritarashtra said, “ O Sanjaya, what did my sons and the sons
of Pandu do, who are desirous of war, while assembled
together on the sacred field of Kurukshetra ? ”

ु :-
िही अनवाद
धृतरा न े कहा, “ हे संजय ! धमभिू म - कुेऽ म एकिऽत ए यु के
ु और पाडू के पऽ
इक , मेरे पऽ ु न े ा - ा िकया ? ”

मराठी भाषार :-

धृतरा णाला, “ अरे संजया ! धमीचे ान अशा कुेऽात याा
इेन े एकऽ जमलेले , माझे पऽु आिण पाडूच े पऽु यांनी काय - काय
के ले ? ”

िवनोबांची गीताई :-
धृतरा णाला,
“ ा पिवऽ कु ेऽ पाडूच े आिण आमचे

ु  जमले तेां वतल काय संजया ? ” ॥ १ – १ ॥
याथ

Arjuna Vishada Yoga Page: 2 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

सय उवाच ।
ा त ु पाडवानीकम ् ूढम ् यधनः तदा ।
आचायम ् उपस राजा वचनम ् अॄवीत ् ॥ १ – २ ॥

श शोार English िही मराठी


Sanjaya Sanjaya
सय संजय ( न े ) संजय
Uvaacha said
उवाच कहा णाला
Drushtvaa having seen
ा देखकर बघून

तु
Tu indeed
वाव म पण

पाडवानीकम ्
Pandavaa- army of
पाडव सेना की पाडव सेन ेची
neekam Pandavas
ूढम ्
Vyudham drawn up in
ूह रचना ूहरचना
the battle
array
DuryodhanaH Duryodhana
यधनः यधन (न े) यधनान े
Tada then
तदा उस समय ावेळी

आचायम ् गु िोणाचाय के गु


Aachaaryam the teacher
Drona
िोणाचायाा
Upasangamya having
उपस समीप जाकर जवळ जात
approached
Raajaa Prince
राजा राजा यधन राजा यधन
Duryodhana
(न े)

वचनम ्
Vachanam speech
( यह ) वचन ( असे ) वचन
(these
words)
अॄवीत ्
Abraveet said / spoke
कहा बोलला

Arjuna Vishada Yoga Page: 3 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
सय उवाच - तदा त ु पाडवानीकम ् ूढम ् ा राजा यधनः आचायम ्
उपस ( इदम )् वचनम ् अॄवीत ् ॥ १ – २ ॥

English translation:-
Sanjay said, “Having seen the army of Pandavas organised
properly in the battle array, Duryodhana approached his
preceptor / teacher Dronacharya and spoke these words.”

ु :-
िही अनवाद
संजय न े कहा , “ पाडव सेना की ूह रचना को वाव म देखकर ,
राजा यधन न े उस समय गु िोणाचायजी के समीप जाकर , यह
वचन कहे ।“

मराठी भाषार :-
संजय णाला, “ ावेळी पाडव सेन ेची ूह रचना बघून , राजा
यधन गु िोणाचायाा जवळ जात , असे वचन बोलला . ”

िवनोबांची गीताई :-
संजय णाला ,
“ पािहली पांडवी सेना स यधन ितथ

मग गेला गपाश ास ह वा बोिलला ” ॥ १ – २ ॥

Arjuna Vishada Yoga Page: 4 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

पँय एताम ् पाडुपऽाणाम


ु ् आचाय महतीम ् चमूम ् ।

ढाम ् िुपदपऽेु ण तव िशेण धीमता ॥ १ – ३ ॥


ूढाम

श शोार English िही मराठी


Pashya behold
पँय देिखए पहा

एताम ्
Etaam these
इस ही

पाडुपऽाणाम ् Pandu- sons of
पाडव की पाडवांची
PutraaNaam Pandu
गु
Aachaarya O teacher !
आचाय हे िोणाचाय !
िोणाचायजी !

महतीम ्
Mahateem great
िवशाल िवशाल

चमूम ्
Chamum army
सेना सेना

ूढाम ्
Vyudhaam marshaled
िजसकी िजची ूहरचना
by / arrayed
by ूहरचना की ह के ली आहे
ु ण िुपदपऽु न े ु े
Drupad - son of
िुपद-पऽे िुपदपऽान
PutreNa Drupada
(धृ ु न)े ु े)
(धृान
Tava by your
तव आपके आपा
ShiShyeNa disciple
िशेण िश न े िशान े

धीमता
Dheemataa talented

बिमान ् ु
बिमान

Arjuna Vishada Yoga Page: 5 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
हे आचाय ! तव धीमता ढाम ् एताम ् पाडुपऽाणाम
िशेण िुपदपऽेु ण ूढाम ु ्

महतीम ् चमूम ् पँय ॥ १ – ३ ॥

English translation:-
Behold, O Master, this mighty army of the sons of Pandu, which
is marshalled by your talented disciple Drishtadyumna, the son
of Drupada.

ु :-
िही अनवाद
गु िोणाचायजी ! देिखये पाडव की इस िवशाल सेना को , िजसकी

ूहरचना आप के बिमान िश िुपदपऽु - धृ
ु ने की है ।

मराठी भाषार :-
हे िोणाचाय ! पहा ही पाडवांची िवशाल सेना , िजची ूहरचना आपा

बिमान िशान े िुपदपऽु - धृान
ु े के ली आहे .

िवनोबांची गीताई :-

गजी ु
तमचा िश शाहणा िुपदाज
िवशाळ रिचल ान पहा पांडव - स ै ह ॥ १ – ३ ॥

Arjuna Vishada Yoga Page: 6 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता
ु ।
ु माः यिध
अऽ शूराः महेासाः भीमाजनस
ययु धा
ु नः िवराटः च िुपदः च महारथः ॥ १ – ४ ॥

श शोार English िही मराठी


Atra here (in this
अऽ यहाँ (इन येथ े (ा
army of
Pandavas) पाडव की पाडवांा
सेना म) सेन ेत)
ShuraaH peers /
शूराः े ) वीर -
(अनक े )
(अनक
fighters

पष ु
वीरपष
ु र ु री
Mahe- mighty
महेासाः महान धनध महान धनधा
ShvaasaaH archers
भीमाजनु समाः
Bheem-Arjuna- equal to
भीम तथा भीम आिण
SamaaH Bheema and
Arjuna अजनु समान अजनु ाा
तोडीचे

यिु ध यु म यु ामे


Yudhi in the battle

ययु धु ानः ययु धु ान / ययु धु ान /


YuyudhaanaH Yuyudhana

सािक साकी
ViraataH Cha and Virata
िवराटः च और िवराट आिण िवराट
DrupadaH Cha and
िुपदः च और िुपद आिण िुपद
Drupada
MahaarathaH the great
महारथः महारथी महारथी
chariot
warrior

Arjuna Vishada Yoga Page: 7 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
अऽ भीमाजनु - समाः ु
यिध शूराः महेासाः च ययु धा
ु नः च िवराटः
महारथः िुपदः च ( वते ) ॥ १ – ४ ॥

English translation:-
Here are mighty archers, peers / equals in warfare to heroic
Bheema and Arjuna, like Yuyudhana, Virata and Drupada - the
great chariot warrior.

ु :-
िही अनवाद
ु , भीम तथा अजनु समान
यहाँ इन पाडव की सेना म अन ेक वीरपष

महान धनधर ह , ज ैसे ययु धान
ु या सािक , िवराट और महारथी
राजा िुपद ।

मराठी भाषार :-
ु
येथ े ा पाडवसेन ेत भीम आिण अजनाा ु री असे
तोडीचे महान धनधा

वीरपष आहेत ; जसे ययु धान
ु / साकी , िवराट आिण महारथी राजा
िुपद .

िवनोबांची गीताई :-
ु री य
ांत शूर धनधा ु भीमाजनां
ु सम
महारथी तो िुपद िवराट नृप सािक ॥ १ – ४ ॥

Arjuna Vishada Yoga Page: 8 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

धृके तःु चेिकतानः कािशराजः च वीयवान ् ।


ु त ् कुिभोजः च शैः च नरपवः
पिज ु ॥१–५॥

श शोार English िही मराठी

धृके तःु धृके त ु धृके त ु


DhrishtaketuH Dhrishtaketu

ChekitaanaH Chekitana
चेिकतानः चेिकतान चेिकतान
KaashiraajaH Kashiraja
कािशराजः कािशराज कािशराज
Cha and
च और आिण

वीयवान ्
Veeryavaan valiant
शिशाली पराबमी

पिजत ् Purujit Purjit

पिजत ु
पिजत

कुिभोजः कुिभोज कुिभोज


KuntibhojaH KuntibhojaH

Cha and
च और आिण
ShaibyaH ShaibyaH
शैः शै शै
Cha and
च और आिण
ु ु म ौे
NarapungavaH the best of
नरपवः मन नरौे
men

Arjuna Vishada Yoga Page: 9 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
धृके तःु चेिकतानः च वीयवान ् कािशराजः च पिज
ु त ् कुिभोजः च

नरपवः शैः ( वते ) ॥ १ – ५ ॥

English translation:-
Dhrushtaketu, Chekitana and valiant king of Kashi, Purujit,
Kuntibhoja and Shaibya – who is the best among men; are
present here.

ु :-
िही अनवाद
धृके त ु , चेिकतान और शिशाली कािशराज ; पिजत
ु , कुिभोज और

मन म ौे राजा शै उपित ह ।

मराठी भाषार :-
धृके त ु , चेिकतान आिण पराबमी कािशराज ; ु
पिजत , कुिभोज आिण
नरौे शैराजा उपित आहेत .

िवनोबांची गीताई :-
धृके त ु तसा शूर काँय तो चेिकतान िह

पिजत ् कुिभोजीय आिण शै नरोम ॥ १ – ५ ॥

Arjuna Vishada Yoga Page: 10 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

यधामःु च िवबाः उमौजाः च वीयवान ् ।
सौभिः िौपदेयाः च सव एव महारथाः ॥ १ – ६ ॥

श शोार English िही मराठी

यधु ामःु यधु ाम ु यधु ाम ु


Yudhaa- Yudhamanyu
manyuH
Cha and
च और आिण
VikraantaH Vikranta
िवबाः पराबमी पराबमी
UttamaujaaH Uttamauja
उमौजाः उमौजा उमौजा
Cha and
च और आिण

वीयवान ्
Veeryavaan brave
शिशाली पराबमी
ु का पऽु - सभिे
ु चा पऽु
SaubhadraH Saubhadra
सौभिः सभिा
अिभम ु अिभम ु
DraupadeyaaH Draupadeya
िौपदेयाः िौपदी के पाँच िौपदीचे पाच
पऽु पऽु
Cha and
च और आिण
Sarve all
सव सभी सव
Eva even
एव ऐसे असे
MahaarathaaH great chariot
महारथाः महारथी महारथी
warriors

Arjuna Vishada Yoga Page: 11 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-

िवबाः यधामःु च वीयवान ् उमौजाः सौभिः िौपदेयाः च सव एव
महारथाः ( सि ) ॥ १ – ६ ॥

English translation:-
The courageous Yudhamanyu, the brave Uttamauja, the son of
Subhadraa i.e. Abhimanyu and the five sons of Draupadi; all
great chariot warriors are present as well.

ु :-
िही अनवाद
पराबमी ु
यधाम ु, शिशाली उमौजा , ु
सभिापऽु अिभम ु और
िौपदी के पाँच पऽु ; ये सभी महारथी ह ।

मराठी भाषार :-

पराबमी यधाम ु , शिशाली उमौजा , सभिे
ु चा पऽु अिभम ु आिण

िौपदीचे पाच पऽु असे सवच महारथी आहेत .

िवनोबांची गीताई :-

उमौजा िह तो वीर यधाम ु िह िवबमी

सौभि आिण ते पऽु िौपदीचे महा – रथी ॥ १ - ६ ॥

Arjuna Vishada Yoga Page: 12 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अाकम ् त ु िविशाः ये तान ् िनबोध िजोम ।


नायकाः मम स ै साथ म ् तान ् ॄवीिम ते ॥ १ - ७ ॥

श शोार English िही मराठी

अाकम ्
Asmaakam ours
हमारी सेना के भी आपामे

तु
Tu also
भी पण
VishishtaaH distinguished
िविशाः िवशेष शिशाली िवशेष सामवान
chiefs
Ye who
ये जो जे

तान ्
Taan those
आप उनको ांना
Nibodh (you better)
िनबोध जान लीिजये जाणून ा
know
Dvijottama best among the
िजोम हे ॄाणौे - हे ॄाणौेा -
twice born -
Dronaachaarya िोणाचाय िोणाचाय
NaayakaaH leaders
नायकाः न ेता न ेते
Mama my
मम मेरी माया
Sainyasya of the army
स ै सेना के स ैातील ( अशा
न ेांची )

साथम ् ु
Samdnya- for
सचना तथा मािहती ( ओळख )
Artham information
जानकारी के िलये ावी णून

तान ्
Taan them
उनके बारेम ांची काह नांव े
Bravimi I speak
ॄवीिम बता रहा ँ मी सांगतो
Te to you
ते आपको आपणास

Arjuna Vishada Yoga Page: 13 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
हे िजोम ! अाकम ् त ु ये िविशाः ( सि ) मम स ै नायकाः तान ्
िनबोध । ते साथ म ् तान ् ॄवीिम ॥ १ - ७ ॥

English translation:-
You, O the best of the twice-born – Brahmin (Dronacharya) ,
know all those who are our distinguished chiefs, the leaders of
my army. I introduce them to you for your information.

ु :-
िही अनवाद
हे ॄाणौे िोणाचाय ! हमारी सेना के भी जो िवशेष शिशाली नेता ह ,
आप उनको जान लीिजए । म आपकी जानकारी के िलये , मेरी सेना के ूधान
नायक के बारे म , आपको बता रहा ँ ।

मराठी भाषार :-
अहो ॄाणौेा ( िोणाचाय ) , आपा स ैात पण जे िवशेष सामवान
न ेते आहेत ांना जरा जाणून ा . माया स ैातील अशा न ेांची मािहती
ावी णून , ांाप ैकी काहची नावे मी आपणास सांगतो .

िवनोबांची गीताई :-
ु तील स ैाचे म
आतां ज़े आमां ु नायक

सांगत ज़ाणयासाठ ावे लांत आपण ॥ १ – ७ ॥

Arjuna Vishada Yoga Page: 14 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

भवान ् भीः च कणः च कृ पः च सिमितयः ।


अामा िवकणः च सौमदिः तथा एव च ॥ १ – ८ ॥

श शोार English िही मराठी

भवान ् आप यम ्
Bhavaan you yourself
आपण तः
BheeshmaH Bhishma
भीः भीाचाय भीाचाय
(Grand
Father)
Cha and
च और आिण
KarnaH Karna
कणः कण कण
Cha and
च और आिण
KrupaH Krupa
कृ पः कृ पाचाय कृ पाचाय
Cha and
च और आिण

यु ात न ेहमी
SamitinjayaH victorious in
सिमितयः संमाम - िवजयी
war
िजंकणारा
Ashwatthaamaa Ashwatthama
अामा अामा अामा
VikarnaH Vikarna
िवकणः िवकण िवकण
Cha and
च और आिण

सोमद का पऽु
SaumadattiH the son of
सौमदिः सोमदाचा
SoumadattaH
- Bhurishrava भूिरौवा पऽु भूिरौवा
Tathaa thus
तथा भी पण
Eva even
एव िनय ही तसेच
Cha and
च और आिण

Arjuna Vishada Yoga Page: 15 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
भवान ् च भीः च कणः च सिमितयः कृ पः च अामा च िवकणः
तथा एव सौमदिः ( सि ) ॥ १ – ८ ॥

English translation:-
They are you – the venerable self, Bhishma, Karna, Kripa - the
victorious one in fight, Ashwatthama, Vikarna and son of
Somadatta (Bhurishrava) as well.

ु :-
िही अनवाद
आप यम ् , भीाचाय , कण और संमाम म िवजय पान ेवाला
कृ पाचाय , आपका सपु ऽु अामा , िवकण और िनय ही सोमद का
पऽु - भूिरौवा उपित ह ।

मराठी भाषार :-

आपण तः , भीाचाय , कण आिण यात न ेहमी िवजयी ठरणारे कृ पाचाय ,
आपला सपु ऽु अामा , िवकण तसेच सोमदाचा पऽु भूिरौवा हे सव
योे आपा स ैात आहेत .

िवनोबांची गीताई :-
तां आपण हे भी यशी कृ प कण तो
अामा सौमदि जयिथ िवकण िह ॥ १ – ८ ॥

Arjuna Vishada Yoga Page: 16 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अे च बहवः शूराः मदथ जीिवताः ।



नानाशूहरणाः सव यिवशारदाः ॥१–९॥

श शोार English िही मराठी


Anye others
अे अ सब अ सारे
Cha and
च और आिण
BahavaH many
बहवः बत से अन ेक
ShuraaH heroes /
शूराः शूरवीर पराबमी योे
Fighters
Madarthe for my sake
मदथ मेरे िलये मायासाठी
Tyakta who are
जीिवताः अपन े ूाण का आपा
JeevitaaH ready to
give up ाग करन े के ूाणांचा ाग
their lives
िलये िस करयास तयार
Naanaa - armed with
नानाशूहरणाः िविवध शा िविवध
Shastra- various
praharaNaaH weapons को धारण कर शाांनी स
Sarve All
सव सभी सव

यु िवशारदाः यु िवा म यु कलेत


Yuddha - highly
VishaaradaaH skilled in
the battle ु
िनपण तरबेज
art

Arjuna Vishada Yoga Page: 17 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
अे च बहवः शूराः सव मदथ जीिवताः नानाशूहरणाः

यिवशारदाः ( सि ) ॥ १ – ९ ॥

English translation:-
In addition to that, there are yet many other heroes, well skilled
in the art of warfare, who are equipped with multiple weapons
and missiles, are ready to stake their lives for me.

ु :-
िही अनवाद

िविवध शा को धारण कर और यिवा ु ऐसे और भी
म िनपण
बत से शूरवीर , जो मेरे िलये अपन े ूाण का ाग करन े के िलये
त ैयार ह ।

मराठी भाषार :-

िविवध शाांनी स आिण यकले ु , असे सरे अन ेक पराबमी
त िनपण
योे ; मायासाठी आपा ूाणांचा ाग करयास तयार आहेत .

िवनोबांची गीताई :-
अन ेक सरे वीर मायासाठ मरावया
ं ु णारे ूवीण ज़े ॥ १ – ९ ॥
सज़ले सव शांन झज़

Arjuna Vishada Yoga Page: 18 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अपयाम ् तत ् अाकम ् बलम ् भीािभरितम ् ।


पयाम ् त ु इदम ् एतेषाम ् बलम ् भीमािभरितम ् ॥ १ – १० ॥

श शोार English िही मराठी

अपयाम ्
Aparyaaptam unlimited
अपिरमेय / अमयािदत /
असीिमत अफाट

तत ्
Tat that
यह अशा

अाकम ्
Asmaakam ours
हमारी आमचे

बलम ्
Balam army
सेना स ै
Bheeshma - marshalled
भी - भीाचाय भीाचायाा
Abhi - by Bhishma
अिभरितम ् Rakshitam ारा भलीभाँित न ेतृाखाली
संरित ु
सरित

पयाम ्
Paryaaptam limited /
पिरमेय / मोजके / मयािदत
insufficient
सीिमत

तु पर ु परंत ु
Tu while

इदम ्
Idam this
यह सब हे

एतेषाम ्
Eteshaam their
पाडव की पाडवांा

बलम ्
Balam army
सेना स ै
Bheema - marshalled
भीम - भीम ारा भीमाा
Abhi by Bhim
अिभरितम ् Rakshitam संरित न ेतृाखाली

सरित

Arjuna Vishada Yoga Page: 19 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
अाकम ् भीािभरितम ् तत ् बलम ् अपयाम ् , एतेषाम ् त ु भीमािभरितम ्
इदम ् बलम ् पयाम ् ( अि ) ॥ १ – १० ॥

English translation:-
Our army, which is marshalled and well protected by Bhishma,
is unlimited. However, the army of theirs (Pandavas’), which is
marshalled and well protected by Bhima, is meagre.

ु :-
िही अनवाद
भीाचाय ारा भलीभाँित संरित यह हमारी सेना अपिरमेय है , पर ु भीम
ारा संरित पाडव की यह सेना सीिमत है ।

मराठी भाषार :-

भीाचायाा न ेतृाखाली सरित असे आमचे स ै अफाट आहे , परंत ु

भीमाा नेतृाखाली सरित असलेले , पाडवांच े हे स ै मोजके आहे .

िवनोबांची गीताई :-
ु स ै भीांन रिल असे
अफाट आमच
मोजके पाडवांच हे भीमान रिल असे ॥ १ – १० ॥

Arjuna Vishada Yoga Page: 20 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अयन ेष ु च सवष ु यथा भागम ् अविताः ।


भीम ् एव अिभर ु भवः सव एव िह ॥ १ – ११ ॥

श शोार English िही मराठी

अयन ेष ु यु मोच म यु मोचामे


Ayaneshu In the army
divisions
Cha and
च और आिण

सवष ु
Sarveshu in all
सव सवात
Yathaa according
यथा अपनी अपनी आपापा
to
भागम ्
Bhaagam division
जगहपर ानांवर
AvasthitaaH being
अविताः ित होकर उभे रान
stationed
भीम ्
Bheeshmam Bhishma
भीाचाय की भीाचायाच े
Eva alone / only
एव के वल फ

अिभर ु
Abhirakshantu protect
सभी ओर से सव बाजूनं ी
from all
sides रा कर रण करावे
BhavataH all of you
भवः आप आपण
Sarva we all
सव सभी सवानी
Eva Hi indeed by
एव िह िनयपूवक 
िनयपूवक
all means

Arjuna Vishada Yoga Page: 21 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
भवः सव एव िह सवष ु च अयन ेष ु यथा भागम ् अविताः भीम ् एव
अिभर ु ॥ १ – ११ ॥

English translation:-
Now all of you assume your positions in your respective
divisions and protect Bhishma alone, by all means.

ु :-
िही अनवाद
सव यु मोच म , अपनी अपनी जगहपर ित होकर , आप सभी लोग
िनःसेह , के वल भीाचायजी की , सभी ओर से रा कर ।

मराठी भाषार :-
सव यु मोचामे आपापा न ेमलेा जागी उभे रान , आपण सवानी
े सव बाजूनं ी रण करावे .
िमळू न , के वळ भीाचायाचच

िवनोबांची गीताई :-

रािन आपा ान जेथ ास िनयोिजल
चंकडूिन भीांस राल सगळे ज़ण ॥ १ – ११ ॥

Arjuna Vishada Yoga Page: 22 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

त सनयन ् हष म ् कुवृः िपतामहः ।


िसंहनादम ् िवन उ ैः शम ् दौ ूतापवान ् ॥ १ – १२ ॥

श शोार English िही मराठी


Tasya his
त उस ा
(Duryodhana’s)
( यधन के ( यधनाा
दय म ) मनात )

सनयन ्
Sanjayanayan causing
उ करते ए उ करीत

हष म ्
Harsham joy
आनंद तथा आनंद व उाह
हौसला

कुवृः कुवंश म सबसे कुौे


Kuru- the oldest of
vruddhaH the Kurus
बडे
PitaamaH grandfather
िपतामहः भीाचाय भीाचाय
दादाजी न े आजोबांनी

िसंहनादम ्
Simha- lion’s roar
िसंह ज ैसी िसंहासारखी
naadam
गजना गजना
Vinadya having
िवन गरज कर करत
sounded
UchchaiH loudly
उ ैः उ र से मोा आवाजात

शम ्
Shankham conch
शंख शंख

फं ु कला
Dadhmau blew
दौ बजाया

ूतापवान ्
Prataapavaan the mighty
बलशाली बलशाली

Arjuna Vishada Yoga Page: 23 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
त हष म ् सनयन ् ूतापवान ् कुवृः िपतामहः उ ैः िसंहनादम ्
िवन शम ् दौ ॥ १ – १२ ॥

English translation:-
In order to cheer up Duryodhana, the mighty grandsire, the
oldest of the Kurus, raised a lion’s roar and blew his conch.

ु :-
िही अनवाद
तभी यधन के दय म आनंद तथा उाह करन े हेत ु कुवंश म सब से
बडे बलशाली योा भीाचाय दादाजी न े , िसंह ज ैसी गजना कर , उ र
से शंख बजाया ।

मराठी भाषार :-
ा यधनाा मनात आनंद व उाह उ करयासाठी , कुौे बलशाली
भीाचाय आजोबांनी , िसंहासारखी गजना करत , मोा आवाजात शंख
फं ु कला .

िवनोबांची गीताई :-
हष वीत िच त ास िसंह नाद किनयां
ूतापी वृ भीांन मोान शंख फं ु िकला ॥ १ – १२ ॥

Arjuna Vishada Yoga Page: 24 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता


ततः शाः च भेय ः च पणवानकगोमखाः ।
ु ः अभवत ् ॥ १ – १३ ॥
सहसा एव अह सः शः तमु लः

श शोार English िही मराठी

इसके पात ्
TataH then
ततः ानर
ShankhaaH - conches
शाः च शंख और शंख आिण
cha and
BheryaH - cha kettledrums
भेयः च नगाडे और नगारे आिण
and
ु ाः
PaNavaanaka- tabors,
पणवानकगोमख ं और ढोल, मृदग
ढोल, मृदग ं
GomukhaH drums and
cow-horns ु े
गोमख ु े
आिण गोमख
Sahasaa suddenly
सहसा एकदम एकदम
Eva quite
एव रीित से च
Abhi forth
अिभ एकसाथ एकसाथ
Ahanyanta blared
अह बज उठे वाजू लागले
SaH that
सः उनका वह ाचा
ShabdaH sound
शः समवेत िन कोळ
(एकिऽत
नी)

तमु ल
ु ः
TumulaH tremendous
महाभयंकर महाभयंकर

अभवत ्
Abhavat was
ई झाला

Arjuna Vishada Yoga Page: 25 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-

ततः शाः च भेय ः च पणवानकगोमखाः सहसा एव अह । सः शः
ु ः अभवत ् ॥ १ – १३ ॥
तमु लः

English translation:-
Then quite suddenly blared forth conches, kettledrums, tabors,
trumpets and cow-horns; and tremendous was that noise.

ु :-
िही अनवाद
इसके पात ् अचानक शंख , नगाडे , ढोल , मृदग ु एकसाथ बज
ं और गोमखे
उठे ; वह समवेत िन महाभयंकर ई ।

मराठी भाषार :-
ानर शंख , नगारे , ढोल , मृदग ु
ं आिण गोमखे अचानक एकाचवेळी
वाजू लागली . ाचा कोळ महाभयंकर झाला .

िवनोबांची गीताई :-
तण शंखभेयािद रण वा िविचऽ िच
एकऽ झडल तेां झाला श भयंकर ॥ १ – १३ ॥

Arjuna Vishada Yoga Page: 26 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता
ु महित न े ितौ ।
ततः ेत ैः हय ैः ये
माधवः पाडवः च एव िदौ शौ ूदतःु ॥ १ – १४ ॥

श शोार English िही मराठी


TataH then
ततः उसके उपरा ानर

ShwetaiH white
ेत ैः सफे द पांढरे शॅ
HayaiH horses
हय ैः घोड से घोडे
ु े ु ये
Yukte yoked with
य जडे जोडलेा
Mahati magnificent
महित िवशाल िवशाल
Syandane in the chariot
न े रथ म रथामे
Sthitau seated
ितौ ब ैठे ए बसलेा
MaadhavaH Krishna
माधवः ौीकृ  ौीकृ 

अजनु अजनु
PaandavaH Arjuna
पाडवः
Cha and
च और आिण

Eva also
एव न े भी (अपन े यांनी सा
अपन)े (आपापले)
Divyou divine
िदौ अलौिकक / अलौिकक /
िद िद
Shankhou conches
शौ शंख शंख

ूदतःु फं ु कले
PradadhmatuH blew
बजाये

Arjuna Vishada Yoga Page: 27 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
ु महित न े ितौ माधवः पाडवः च एव िदौ
ततः ेत ैः हय ैः ये
शौ ूदतःु ॥ १ – १४ ॥

English translation:-
Then seated in the magnificent chariot yoked to white horses,
Krishna and Arjuna also blew their divine conches.

ु :-
िही अनवाद
इसके उपरा , सफे द घोड से जडेु ये िवशाल रथ म ब ैठे ए ौीकृ  और
अजनु ने भी अपन े अपन े अलौिकक शंख बजाये ।

मराठी भाषार :-
ु घोडे जोडलेा िवशाल रथामे बसलेा , ौीकृ 
ानर पांढरे शॅ
आिण अजनु यांनी आपापले िद शंख फं ु कले .

िवनोबांची गीताई :-
ु घोांा मोा भ रथांतिन
इकडे शॅ ु

माधव अजनु िद फं ु िकले शंख आपले


ु ॥ १ – १४ ॥

Arjuna Vishada Yoga Page: 28 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

पाजम ् षीके शः देवदम ् धनयः ।


पौसम ् दौ महाशम ् भीमकमा वृकोदरः ॥ १ – १५ ॥

श शोार English िही मराठी

पाजम ् पाज नामक पाज नावाचा


Paanchajanyam Conch
Panchajanya
शंख शंख

षीके शः ौीकृ  ( न े ) ौीकृ ा ( न े )


HrisheekeshaH Krishna - the
Lord of the
senses
देवदम ् देवद नामक देवद नावाचा
Devadattam conch
Devadatta
शंख शंख

धनयः अजनु ( न े ) अजनु ा ( न े )


Dhanam-jayaH Arjuna

पौसम ् पौस नामक पौस नावाचा


Paundram conch
Paundra
शंख शंख

दौ बजाया फं ु कला


Dadhmau blew

महाशम ् भीषण श मोठा शंख


Mahaashankham great conch

भीमकमा अितमानिवय अचाट कामे


Bheemkarmaa doer of
terrible deeds
तथा भयानक करणाढया
कम करन ेवाले

वृकोदरः भीम ( न े ) भीमा ( न े )


VrukodaraH Bhima
(having the
belly of a
wolf)

Arjuna Vishada Yoga Page: 29 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
षीके शः पाजम ् धनंजयः देवदम ् भीमकमा वृकोदरः पौसम ्
महाशम ् दौ ॥ १ – १५ ॥

English translation:-
(Conches named) Panchajanya was blown by Krishna and
Devadatta by Arjuna. Bhima - the doer of terrible deeds, blew
his great conch named Paundra.

ु :-
िही अनवाद
ौीकृ  न े पाज , अजनु न े देवद और अितमानवीय कम करन ेवाले
भीम न े पौस नामक भीषण शंख बजाया ।

मराठी भाषार :-
ु े देवद तर अचाट कामे करणाढया भीमान े
ौीकृ ान े पाज , अजनान
पौस नावाचा मोठा शंख फं ु कला .

िवनोबांची गीताई :-
पांच - ज षीके श देव - द धनंजय
पस तो फं ु िकला भीम महा - शंख महा – बळ ॥ १ – १५ ॥

Arjuna Vishada Yoga Page: 30 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अनिवजय ् राजा कुीपऽः


अनिवजयम ु
ु यिधिरः ।
नकुलः सहदेवः च सघोषमिणप
ु ु
कौ ॥ १ – १६ ॥

श शोार English िही मराठी

अनिवजयम ्
Anantvijayam conch
अनिवजय अनिवजय
Anantvijaya
नावाचा शंख
Raajaa the King
राजा राजा राजा

कुीपऽः
ु कुी का पऽु कुीचा पऽु
KuntiputraH son of Kunti

यिु धिरः यिु धिर (न े) यिु धिरा(न)े


YudhishthiraH Yudhishthir

नकुलः नकुल (न)े नकुला(न)े


NakulaH Nakul

SahadevaH Sahadev
सहदेवः सहदेव (न े) सहदेवा(न)े
Cha and
च और आिण
ु ु ु
Sughosh conch Sughosh
सघोष सघोष सघोष
ु ु
MaNipushpakau conch
मिणपकौ मिणपक ( आिण )
Manipushpak
नामक श ु
मिणपक
( बजाये ) नावाचा शंख
( फं ु कले )

Arjuna Vishada Yoga Page: 31 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
कुीपऽः ु
ु राजा यिधिरः अनिवज ् नकुलः सहदेवः च सघोषमिणप
अनिवजम ु ु
कौ
( दःु ) ॥ १ – १६ ॥

English translation:-
The King Yudhishthira, the son of Kunti, blew conch named
Anantavijaya; Nakul and Sahadev blew Sughosh and
Manipushpak conches respectively.

ु :-
िही अनवाद

कुीपऽु राजा यिधिर न े अनिवजय, नकुल ने ु
सघोष और सहदेव ने

मिणपक नामक शंख बजाये ।

मराठी भाषार :-

कुीपऽु राजा यिधिरान े अनिवजय, नकुलान े सघोष
ु आिण सहदेवान े

मिणपक नावाचे शंख फं ु कले .

िवनोबांची गीताई :-

तेां अनंत - िवजय धमराज यिधिर
नकुळ सहदेव िह सघोष
ु ु
मिण - पक ॥ १ – १६ ॥

Arjuna Vishada Yoga Page: 32 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

काँयः च परमेासः िशखडी च महारथः ।


ु िवराटः च सािकः च अपरािजतः ॥ १ – १७ ॥
धृः

श शोार English िही मराठी


KaashyaH the King of
काँयः काशी के काशीराज
Kashi
राजा
Cha And
च और आिण
ParameshwaasaH excellent archer
परमेासः महान महान
ु री
धनधा ु री
धनधा
Shikhandee Shikhandi
िशखडी िशखडी िशखडी
Cha And
च और आिण
MahaarathaH mighty chariot
महारथः महारथी महारथी
warrior
ु ु ु
DhrishtadyumnaH Dhrishtadyumna
धृः धृ धृ
ViraataH Virata
िवराटः िवराट िवराट
Cha And
च और आिण
SaatyakiH Satyaki
सािकः सािक साकी
Cha And
च और आिण
AparaajitaH unconquered
अपरािजतः अिजं अिजं

Arjuna Vishada Yoga Page: 33 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
परमेासः काँयः च महारथः िशखडी च ु
धृः च िवराटः च
अपरािजतः सािकः च ॥ १ – १७ ॥

English translation:-
The Ruler of Kashi - the expert archer and Shikhandi - the great
chariot warrior, Dhrashtadyumna, Virata and Satyaki - the
invincible; blew their own respective conches.

ु :-
िही अनवाद
महान धनधा ु 
ु री काशी के राजा, महारथी िशखडी, ी ु , िवराट और

अिजं सािक इन सभी योाओ ं न े अपन े अपन े शंख बजाये ।

मराठी भाषार :-
महान धनधा ु ,
ु री काशीराज, महारथी िशखडी, ी ु िवराट आिण अिजं

साकी यांनी आपापले शंख फं ु कले.

िवनोबांची गीताई :-
ु री िशखंडी िह महा - रथी
मग काँय धनधा
िवराट आिण सेनानी तसा अिजत सािक ॥ १ – १७ ॥

Arjuna Vishada Yoga Page: 34 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

िुपदः िौपदेयाः च सवशः पृिथवीपते ।


सौभिः च महाबाः शान ् दःु पृथक ् पृथक ् ॥ १ – १८ ॥

श शोार English िही मराठी


DrupadaH Drupad
िुपदः पंचाल के राजा पांचाळ देशाचा
िुपद ( न े ) राजा िुपद
ु ु नी
DraupadeyaaH Sons of
िौपदेयाः िौपदी के पऽ िौपदीा पऽां
Draupadi
(न े)
Cha and
च और आिण
SavashaH all
सवशः सभी सव
Prithaveepate O Lord of
पृिथवीपते हे पृी सॆाट हे पृी सॆाट
Earth !
धृतरा ! धृतरा!

अिभम ु (न े) ु चा पऽ)

SaubhadraH son of
सौभिः (सभिे
Subhadra
(Abhimanyu) अिभमू
Cha and
च और आिण
MahaabahuH mighty
महाबाः पराबमी पराबमी
armed
शान ्
Shankhaan conchs
शंख शंख

दःु फं ु कले
DadhmuH blew
बजाये

पृथक ्
Prithak respectively
अलग वेगळे

पृथक ्
Prithak respectively
अलग वेगळे

Arjuna Vishada Yoga Page: 35 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
हे पृिथवीपते ! िुपदः च िौपदेयाः च महाबाः सौभिः च पृथक ् पृथक ्
शान ् सवशः दःु ॥ १ – १८ ॥

English translation:-
O Ruler of the Earth, King Drupada, the sons of Draupadi and
the mighty armed Abhimanyu; all of them blew their own
conches respectively.

ु :-
िही अनवाद
ु ने और
हे पृी सॆाट धृतरा ! पंचाल के राजा िुपद ने , िौपदी के पऽ
पराबमी अिभम ु न े अलग अलग शंख बजाये ।

मराठी भाषार :-
ु नी
हे पृीसॆाट धृतराा ! पांचाळ देशाचा राजा िुपदान े , िौपदीा पऽां
आिण पराबमी अिभमनू े वेगवेगळे शंख फं ु कले .

िवनोबांची गीताई :-
राजा िुपद सौभि िौपदीचे िह पऽु हे
सवान फं ु िकले शंख आपले
ु वेगवेगळे ॥ १ – १८ ॥

Arjuna Vishada Yoga Page: 36 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

सः घोषः धातरााणां दयािन दारयत ् ।


नभः च पृिथव च एव तमु लः ु
ु ननादयन ् ॥ १ – १९ ॥

श शोार English िही मराठी


SaH that
सः उस ा
GhoshaH uproar
घोषः कणकक श कणकक श
िन न े नीन े

धातरााणाम ्
Dhaartra- Kauravas’
कौरव के कौरवांची
raashtraaNaam
Hrudayaani hearts
दयािन िदल दये

दारयत ्
Vyadaarayat rent
दहला िदये भयकं िपत के ली
NabhaH the Sky
नभः आकाश आकाश
Cha and
च और आिण
Pruthiveem the Earth
पृिथव पृीतल म भूलोक
Cha and
च और आिण

Eva also
एव भी सा

तमु ल
ु ः
TumulaH tumultuous
भयंकर भयंकर

ननादयन ् Vyanu- resounding
ूितिनत दणाणून टाकले
naadayan

Arjuna Vishada Yoga Page: 37 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
सः तमु लः
ु घोषः नभः च पृिथवीम ् च एव ननादयन
ु ् धातरााणाम ्

दयािन दारयत ् ॥ १ – १९ ॥

English translation:-
With the reverberation occupying the entire space between the
Earth and the Sky; that tumultuous uproar rent the hearts of the
Kauravas, the sons of Dhritarashtra.

ु :-
िही अनवाद
आकाश और पृीतल म ूितिनत िकये उस भयंकर , कणकक श िन
न े , कौरव के िदल दहला िदये ।

मराठी भाषार :-
आकाश आिण भूलोक दणाणून टाकणाढया ा भयंकर कणकक श
ु कौरवांची दये भयकं िपत झाली .
आवाजामळे

िवनोबांची गीताई :-
ा घोष कौरवांच त दय िच िवदािरल
भिन भूिम आकाश गाज़ला तो भयंकर ॥ १ – १९ ॥

Arjuna Vishada Yoga Page: 38 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अथ वितान ् ा धातराान ् किपजः ।


ूवृ े शसाते धनःु उ पाडवः ॥ १ – २० ॥
षीके शं तदा वाम ् इदम ् आह महीपते ।

श शोार English िही मराठी


Atha now
अथ अब (इस ूकार से) आता (या ूकारे)

वितान ् यु ाला तयार


Vyavasthitaan standing
रणिस
arrayed
Drushtvaa seeing
ा देखकर ाहाळू न

धातराान ्
Dhartraraashtraan Kauravas
कौरव सेना को कौरव सेन ेला

KapidhwajaH monkey
किपजः हनमान अंिकत जावर
ensigned flag

ज पताकाय (वानरपी)

हनमान िच
असलेा

शु आत होन े के ु
Pravrutte about to begin
ूवृ े सवात होयापूव
पूव 
Shastrasampaate discharge of
शसाते श संचालन िक शे िभडयाची
weapons
धनःु उ ु उठाकर ु उचन
DhanuH - having taken
धन धन
Udyamya his bow
(रथ म बठै े ) अजनु
PaandavaH Arjuna
पाडवः (रथामे
(न े) बसलेला) अजनु

षीके शम ्
Hrusheekesham to Krishna
कृ  को कृ ाला
Tadaa then
तदा तब तेा

वाम ्
Vaakyam words
वचन वचन

इदम ्
Idam these
यह असे
Aah said
आह कहा बोलला
Maheepate O Lord of
महीपते हे पृीराज ! हे पृीराज !
Earth !

Arjuna Vishada Yoga Page: 39 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :- हे महीपते ! अथ किपजः पाडवः धातराान ् वितान ् ा


तदा शसाते ूवृ े ( सित ) धनःु उ , षीके शम ् इदम ् वाम ्
आह ॥ १ – २० ॥

English translation:-
O Ruler of the Earth – O Dhritarashtra, after observing the army
of Kauravas being positioned and the discharge of weapons
about to commence, Arjuna whose ensign badge is Hanuman,
lifting his bow spoke the following words to Krishna.

ु :-
िही अनवाद
हे पृीराज ! अब इस ूकार से कौरव सेना को रणिस देखकर , श संचालन िक अथात ्
यु िक शआत
ु ु
होन े के पूव  , हनमान ु रथ म ब ैठे अजनु न े
अंिकत जपताका य
ु उठाकर कृ  से कहा ।
धन

मराठी भाषार :-

हे पृीराज , अशा ूकारे रणिस कौरव - सेन ेला ाहाळू न , शे िभडयाची

सवात ु - अंिकत जपताकाय
होणार इतात , हनमान ु रथामे बसलेला
ु उचन कृ ाला णाला .
अजनु धन

िवनोबांची गीताई :-

ु कौरव रािहले
मग नीट उभे सारे पां
चालणार पढु श इतां
ु त किप ज
ु घेऊिन बोले कृ ास वा ह ॥ १ – २० ॥
हात धन

Arjuna Vishada Yoga Page: 40 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अजनु उवाच ।
सेनयोः उभयोः मे रथम ् ापय मे अतु ॥ १ – २१ ॥

श शोार English िही मराठी

अजनु अजनु ( न े ) अजनु


Arjuna Arjuna

Uvaacha said
उवाच कहा णाला

सेनाओ ं के
SenayoH of the armies
सेनयोः सेनांा
UbhayoH of both
उभयोः दोन दोी
Madhye in the middle
मे म मे

रथम ्
Ratham chariot
रथ को रथाला
Sthaapaya place
ापय खडा किरये उभा कर
Me my
मे मेरे माया

अतु
Achyuta (One who
(कत पालन म (कत
never failed in
his duties) ु कृ 
िनपण) पालनात द)
Krishna
कृ ा

Arjuna Vishada Yoga Page: 41 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
अजनु उवाच - अतु उभयोः सेनयोः मे मे रथम ् ापय ॥ १ – २१ ॥

English translation:-
Arjuna said, “O Krishna, please place my chariot in between the
two armies.”

ु :-
िही अनवाद
तब अजनु ने कृ  को यह वचन कहा , “ कत पालन म िनपण
ु हे कृ  !

मेरे रथ को दोन सेनाओ ं के म म खड़ा कर ।”

मराठी भाषार :-
अजनु असे णाला , “ कतापासून न ढळणाढया कृ ा , दोी
स ैांामे माझा रथ उभा कर . ”

िवनोबांची गीताई :-
अजनु णाला,
“दी स ैांमध कृ ा माझा रथ उभा कर” ॥ १ – २१ ॥

Arjuna Vishada Yoga Page: 42 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

ु ामान ् अवितान ।्
यावत ् एतान ् िनरीे अहम ् योक
कै ः मया सह योम ् अिन ् रणसममे
ु ॥ १ – २२ ॥

श शोार English िही मराठी

यावत ्
Yaavat while
जब तक (िक) जो पय

एतान ् इन िवपी योाओ ं या सवाना


Etaan these

को
Nireekshye behold
िनरीे भलीभाँित देख ँ पा शके न
(िक)

अहम ्
Aham I
म मी

ु ामान ् यु की इा यु ाची इा


Yoddhu- desirous to
योक
kaaman fight
रखन ेवाल को बाळगणाढया

अवितान ् यु भूिम म खडे या यु


Avasthitaan standing

होकर भूमीवर उभे


असलेा
KaiH with whom
कै ः िकन िकन के ा कोणा
ु े
Mayaa me
मया मझ मला
Saha together
सह साथ बरोबर

योम ् यु करना योय यु क पाहत


Yoddhavyam must fight

और आवँयक ह आहेत

अिन ्
Asmin in this
इस या
ु मे यु के ूयास म यु ाा
Rana - on the eve of
रणसम
Samuddhyame battle
ूयासा मे

Arjuna Vishada Yoga Page: 43 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-

ु ामान ् अवितान ् एतान ् िनरीे ; अिन ् रणसममे


यावत ् अहम ् योक ु

मया कै ः सह योम ् ? ॥ १ – २२ ॥

English translation:-
Let me behold those desirous of fighting, who stand here, with
whom I should wage this war.

ु :-
िही अनवाद
ु िम म खडे होकर यकी
जबतक िक म इस यभू ु इा रखन ेवाल को,
ु इस यु के
भलीभाँित देख ँ , िक मझे ूयास म, िकन िकन के साथ
यु करना ( योय और आवँयक ) ह ।

मराठी भाषार :-
ु मीवर उभे असलेा व याची
या यभू ु इा बाळगणाढया या सवाच े मी

िनरीण करेन आिण या याा ूयासामे मला कोणाकोणाबरोबर लढावे
लागणार आहे तेही बघेन .

िवनोबांची गीताई :-
णज़े कोण पाहीन रािखती यु कामना
ं ु ण मज ॥ १ - २२॥
आज़ ा रण संमाम कोणाश झज़

Arjuna Vishada Yoga Page: 44 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

योमा न ् अवेे
योमाना  े अहम ् ये एते अऽ समागताः ।
ु ः ये
धातरा बे ु िूयिचकीष वः ॥१ – २३ ॥

श शोार English िही मराठी

योमानान ् यु यु करणाढया


Yotsyamaanaan with the
object of
fighting करन ेवाल
को

अवे े देखता ं पाहतो


Avekshye observe

अहम ् म मी
Aham I

ये जो जे
Ye who

एते यह हे
Ete those

अऽ यहाँ येथ े
Atra here

समागताः एकऽ ऐ एकऽ जमलेले


SamaagataaH assembled

धातरा यधन को यधनाचे


Dhaartra- of the son of
raashtrasya Dhritarashtra
बु ःे ु
 बिवाले ु
बी
DurbuddheH of the evil
minded
यु े यु म यु ामे
Yuddhe in the battle

िूयिचकीष वः िूय िहत िूय िहत


Priya- wishing to
chikirShavaH please
करन े िक (काण)
इा करन े करयाची इा
वाले करणारे

Arjuna Vishada Yoga Page: 45 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
ु ः धातरा ये
बे योमा न ्
ु िूयिचकीष वः ये एते अऽ समागताः योमाना

अहम ् अवेे
 े ॥१ – २३ ॥

English translation:-
I observe those who are assembled here to fight, wishing to
please in battle the evil minded (Duryodhana) son of
Dhritarashtra.

ु :-
िही अनवाद

 बिवाले यधन को , यु म िूय िहत करन े िक इा करन े वाले जो
जो यह यहाँ एकऽ ऐ ह ; उन यु करन ेवाल को म देखना चाहता ँ ।

मराठी भाषार :-

बी ु
यधनाचे यामे काण इिणारे हे जे यु करणारे येथ े
एकऽ जमलेले आहेत , ांना मी पाहतो.

िवनोबांची गीताई :-
ं ु ते वीर ते सारे घेत पािन येथ मी
झज़
ु ा हत बीच
य ु ज़े कं पाहती िूय ॥१ – २३ ॥

Arjuna Vishada Yoga Page: 46 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

सय उवाच ।
एवम ् उः षीके शः गडाके
ु शेन भारत ।

सेनयोः उभयोः मे ापिया रथोमम ् ॥ १ – २४ ॥

श शोार English िही मराठी

एवम ् इस ूकार असे


Evam thus

उः कहन े के तरु  णताच


UktaH addressed

षीके शः ौीकृ  ( न े ) ौीकृ 


HrusheekeshaH Shreekrishna

ु शेन
गडाके
Gudaakeshen by Arjuna
अजनु न े अजनु ान े

भारत हे धृतरा ! हे धृतराा !


Bhaarat O King !

सेनयोः सेनाओ ं के स ैाा


SenayoH of the armies

उभयोः दोन दोी


UbhayoH of both

मे बीच म मे


Madhye in the
middle
ापिया खडा िकया उभा के ला
Sthaapayitva having
stationed
रथोमम ् उम रथ को उम रथाला
Rathottamam best of
chariots

Arjuna Vishada Yoga Page: 47 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
सय उवाच - हे भारत ! एवम ् गडाके
ु शेन उः षीके शः उभयोः सेनयोः
मे रथोमम ् ापिया ॥ १ – २४ ॥

English translation:-
Sanjaya said, “O Dhritarashtra! thus requested by Arjuna,
Krishna placed the best of chariots in between the two armies.”

ु :-
िही अनवाद
संजयन े कहा , “ हे धृतरा ! अजनु ने इस ूकार कहन े पर ौीकृ  ने दोन
सेनाओ ं के बीच म उम रथको खडा िकया ।“

मराठी भाषार :-
ु े असे णताच , ौीकृ ान े दोी
संजय णाला , “ हे धृतराा , अजनान
स ैांामे उम रथ उभा के ला .”

िवनोबांची गीताई :-
ु
अजनाच अस वा कृ  ऐकू िन शीय िच
दोी स ैांम के ला उभा उम तो रथ ॥ १ – २४ ॥

Arjuna Vishada Yoga Page: 48 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता


भीिोणूमखतः सवषाम ् च महीिताम ् ।
उवाच पाथ  पँय एतान ् समवेतान ् कुन ् इित ॥ १ – २५ ॥

श शोार English िही मराठी

भीिोण भी और भीाचाय व


Bheeshma- Bhishma and
Drona Drona
िोणाचाय ( के ) िोणाचाय
ु तः
ूमख सामन े समोर
PramukhatH in front of

सवषाम ् सूण  सव


SarveShaam of all

च तथा आिण
Cha and

महीिताम ् राजाओ ं के राजे


Maheekshitaam rulers of the
Earth
( सामन े )

उवाच कहा िक णाला


Uvaacha said

पाथ  हे अजनु ! हे अजनु ा !


Paartha O Arjuna !

पँय देख पहा


Pashya behold

एतान ् इन या
Etaan those

समवेतान ् जटेु ए एकऽ जमलेा


Samavetaan gathered

कुन ् कौरव को कौरवांना


Kurun Kurus

इित इस ूकार असे


Iti thus

Arjuna Vishada Yoga Page: 49 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-

भीिोणूमखतः सवषाम ् च महीिताम ् ( ूमखतः
ु ) च इित ौीकृ ः
उवाच - हे पाथ  ! एतान ् समवेतान ् कुन ् पँय ॥ १ – २५ ॥

English translation:-
Facing Bhishma and Drona and all the rulers of the Earth,
Krishna spoke, “O Arjuna! behold all the Kurus gathered
together”.

ु :-
िही अनवाद
भी , िोणाचाय तथा सूण  राजाओ ं के सामन े ौीकृ  न े कहा , “ हे
अजनु ! इस ूकार यु के िलये एकिऽत ए इन कौरव को देखो ।“

मराठी भाषार :-
भीाचाय , िोणाचाय आिण सव राजांा समोर ( रथ उभा कन ),
ु ! या एकऽ जमलेा कौरवांना पहा ” असे ौीकृ  णाला .
“ हे अजना

िवनोबांची गीताई :-
मग लूिनयां नीट भी िोण नृपांस तो
णे हे ज़मले पाथा पहा कौरव सव तूं ॥ १ – २५ ॥

Arjuna Vishada Yoga Page: 50 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

तऽ अपँयत ् ितान ् पाथ ः िपतॄन ् अथ िपतामहान ् ।


आचायान ् मातलान
ु ् ॅातॄन ् पऽान
ु ् पौऽान ् सखीन ् तथा ॥ १ – २६ ॥
ु ् सदः
शरान ु च एव सेनयोः उभयोः अिप ।

श शोार English िही मराठी

तऽ वहाँ तेथ े
Tatra there

अपँयत ् देखा पािहले


Apashyat saw

ितान ् ित असलेा


Sthitaan stationed

पाथः अजनु ( न े ) अजनु


PaarthaH Arjuna

िपतॄन ् ताऊ – चाचाओ ं ( को ) वाडवडील


Pitrun fathers

अथ इसके बाद आिण


Atha and

िपतामहान ् दाद – परदाद ( को ) आज़े


Pitaamahaan grandfathers

आचायान ् ु
गओ ं ( को ) ु
ग
Aacharyaan teachers


मातलान ् Maatulaan maternal
मामाओ ं ( को ) मामे
uncles
ॅातॄन ् भाइय ( को ) भाऊ
Bhraatrun brothers


पऽान ् Putraan sons
ु ( को )
पऽ ु े
मल

पौऽान ् पौऽ ( को ) नातू


Pautraan grandsons

सखीन ् िमऽ ( को ) िमऽ


Sakheen friends

तथा तथा तसेच


Tathaa too

शरु ान ् ु ( को )
ससर सासरे
Shwashuraan fathers-in-law


सदः ु ( को )
सद ेही
SuhrudaH friends

च और आिण
Cha and

एव ही तसेच
Eva also

सेनयोः सेनाओ ं म स ैामे


SenayoH in armies

उभयोः दोन दोी


UbhayoH both

अिप भी िह
Api also

Arjuna Vishada Yoga Page: 51 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
अथ पाथ ः उभयोः सेनयोः अिप तऽ ितान ् िपतॄन ् िपतामहान ्
आचायान ् मातलान
ु ् ॅातॄन ् पऽान
ु ् पौऽान ् तथा ु ् च
सखीन ् शरान

सदः एव अपँयत ् ॥ १ – २६ ॥

English translation:-
Standing there Arjuna then behold in both the armies, paternal
uncles, grandfathers, teachers, maternal uncles, cousins, sons,
grandsons, comrades, fathers-in-law and benefactors.

ु :-
िही अनवाद
इसके बाद अजनु न े उन दोन ही सेनाओमं ित अपन े ताऊ -
चाचाओ ं , दाद - परदादाओ ं , गओ
ु ं , मामाओ ं , भाईय , पऽ
ु , पौऽ तथा
ु और सद
िमऽ , ससर ु को भी देखा ।

मराठी भाषार :-
ु , मामे ,
ु े तेथ े दोी स ैामे असलेा वाडवडील , आजे , ग
अजनान
ु , नातू , िमऽ तसेच सासरे आिण ेही यांना पािहले .
भाऊ , मले

िवनोबांची गीताई :-
तेथ अजनु तो पाहे उभे सारे वित
आज़े काके तसे मामे सासरे सोयरे सखे
गु बंध ु मलु नातू दोी स ैांत सारखे ॥ १ – २६ ॥

Arjuna Vishada Yoga Page: 52 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

तान ् समी सः कौेयः सवान ् बनू ् अवितान ् ॥ १ – २७ ॥


कृ पया परया आिवः िवषीदन ् इदम ् अॄवीत ् ।

श शोार English िही मराठी

तान ् उन ांना
Taan those

समी देखकर पान


Sameekshya having seen

सः वह तो
SaH he

कौेयः कुीपऽु अजनु कुीपऽु अजनु


KaunteyaH Arjuna

सवान ् सव सवाना


Sarvaan all

बनू ् ु को
बओ ं बांधवांना
Bandhun relatives

अवितान ् उपित उभे असलेा


Avasthitaan standing

कृ पया कणासे कणेन े


Krupayaa by pity

परया अ अंत


Parayaa deep

आिवः ु होकर
य म
AaviShthaH filled

िवषीदन ् शोक करते ए खेदान े


ViSheedan sorrowfully

इदम ् यह वचन असे


Idam this

अॄवीत ् बोले णाला


Abraveet said

Arjuna Vishada Yoga Page: 53 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
अवितान ् तान ् सवान ् बनू ् समी सः कौेयः परया कृ पया आिवः
िवषीदन ् इदम ् अॄवीत ् ॥ १ – २७ ॥

English translation:-
He, the son of Kunti, gazing at those kinsmen thus posted in
positions, filled with deep pity uttered these words in sorrow.

ु :-
िही अनवाद
ु को
उन उपित सव बओ ं देखकर वह कुीपऽु - अजनु ने अ कणासे
ु होकर , शोक करते ए यह वचन बोले ।
य

मराठी भाषार :-
ा समोर उा असलेा सव बांधवांना पान , तो अंत कणाम
अजनु , खेदान े असे णाला .

िवनोबांची गीताई :-

असे पािन तो सारे स बांधव आपले
अंत कणा म िवषाद वा बोिलला ॥ १ – २७ ॥

Arjuna Vishada Yoga Page: 54 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अजनु उवाच ।
ु मु ् समपितम
ा इमम ् जनम ् कृ  ययु  ु ् १ – २८ ॥


सीदि मम गाऽािण मखम ् च पिरशित
ु ।

श शोार English िही मराठी

अजनु अजनु ( न े ) अजनु


Arjuna Arjuna

उवाच कहा णाला


Uvaacha said

ा देखकर पान


DruShtvaa having seen

इमम ् इस या
Imam these

जनम ् जन समदु ायको आेांना


Svajanam kinsmen

कृ  हे कृ  ! हे कृ ा !
Krishna O Krishna !

ु मु ्
ययु  यु के अिभलाषी यु ाची इा
Yuyutsum eager to fight

बाळगून

समपु ितम ् ड़टे ए आलेा


Samupasthitam arrayed

सीदि िशिथल ए जा रहे िशिथल


Seedanti fail

ह पडतात

मम मेरे माझे
Mama my

गाऽािण अंगके अवयव सव अवयव


Gaatraani limbs

ु म्
मख ु
मख तड
Mukham mouth

च और आिण
Cha and

ु ित
पिरश सूखा हो रहा है कोरडे पडते
ParishuShyati is parching

आहे

Arjuna Vishada Yoga Page: 55 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
अजनु उवाच - हे कृ  ! इमम ् जनम ् ययु 
ु मु ् समपितम
ु ् ा मम


गाऽािण सीदि मखम ् च पिरशित
ु ॥ १ – २८ ॥

English translation:-
Arjuna said, “O Krishna ! Seeing these kinsmen, collected here
prompted by war, my limbs fail and my mouth is parched up.”

ु :-
िही अनवाद
अजनु ने कहा , “ हे कृ  , यु ेऽ म ड़टे ए , यु के अिभलाषी इस

जन समदाय को देखकर मेरे अंग के अवयव िशिथल ए जा रहे ह ; और
ु भी सूखा हो रहा है । “
मेरा मख

मराठी भाषार :-

अजनु णाला , “ हे कृ ा , याची इा बाळगनू आलेा या आेांना
पान , माझे सव अवयव गळू न गेले आहेत आिण तडाला कोरड पडली
आहे .”

िवनोबांची गीताई :-
अजनु णाला
ु पानी
ु उक
कृ ा जन हे सारे य
गाऽ िच गळित माझ होतसे तड कोरड ॥ १ – २८ ॥

Arjuna Vishada Yoga Page: 56 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

वेपथःु च शरीरे मे रोमहष ः च जायते ॥ १ – २९ ॥

श शोार English िही मराठी

वेपथःु ु
VepathuH shivering
क कं प सटला आहे
Cha and
च तथा आिण
Shareere in body
शरीरे शरीर म शरीराला
me my
मे मेरे माया

रोमहष ः
RomaharShaH horrification
रोमा रोमांच
Cha and
च एवं आिण
Jaayate arise
जायते हो रहा है उठले आहेत

अय :-
मे शरीरे वेपथःु च रोमहष ः च जायते ॥ १ – २९ ॥

English translation:-
My body quivers and my hair stand on end.

ु :-
िही अनवाद
तथा मेरे शरीर म कन तथा रोमांच हो रहा है ।

मराठी भाषार :-
माझे अंग थरथरत आहे आिण अंगावर रोमांच उठले आहेत .

िवनोबांची गीताई :-

शरीर सटतो कं प उभे रोमांच राहती ॥ १ – २९ ॥

Arjuna Vishada Yoga Page: 57 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

सते हात ् क ् च एव पिरदते ।


गाडीवम ् ॐंसते
न च शोिम अवातमु ् ॅमित इव च मे मनः ॥ १ – ३० ॥

श शोार English िही मराठी

गाडीवम ् ु
गाडीव धन गाडीव नावाचे
Gandeevam Arch named
Gandeeva

धन

ॐंसते िगर रहा है गळते आहे


Stramsate slips

हात ् हाथ से हातातून


Hastaat from hand

क ् चा चा
Tvak skin

च और आिण
Cha and

एव भी तसेच
Eva also

पिरदते बत जल रही है आग आग होत


Paridahyate burns all over

आहे

न नह नाही
Na not

च भी आिण
Cha and

शोिम समथ  ँ समथ 


Shaknomi I am able

अवातमु ् खडा रहन े को उभा राहयास


Avasthaatum To stand

ॅमित इव ॅिमत सा हो रहा ॅमा सारखे


Bhramti - Eva seems
whirling
है

च भी आिण
Cha and

मे मेरा माझे
Me my

मनः मन मन
ManaH mind

Arjuna Vishada Yoga Page: 58 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
हात ् गाडीवम ् ॐंसते क ् च एव पिरदते च मे मनः ॅमित इव
( अतः ) अवातमु ् च न शोिम ॥ १ – ३० ॥

English translation:-
The bow Gaandiva slips from my hand and my skin burns all
over. My mind seems to be whirling so I am unable to stand.

ु :-
िही अनवाद
ु िगर रहा है और मेरी चा भी बत जल
मेरे हाथसे गाडीव धन
रही है , तथा मेरा मन ॅिमत सा हो रहा है , इसिलये म खडा
रहन े म भी असमथ  ँ ।

मराठी भाषार :-

हातातून गाडीव धन गळते आहे , तसेच चेची आग - आग होत
ु मला
आहे , माझे मन भांबावासारखे झाले असून , उभे राहणे सा
श नाही .

िवनोबांची गीताई :-
गांडीव न िटके हात सगळी ज़ळते चा
न शक िच उभा रां मन ह ॅमल ज़स ॥ १ – ३० ॥

Arjuna Vishada Yoga Page: 59 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

िनिमािन च पँयािम िवपरीतािन के शव ।



न च ौेयः अनपँयािम हा जनम ् आहवे ॥ १ – ३१ ॥

श शोार English िही मराठी

िनिमािन लण को लणे


Nimittaani omens

च भी आिण
Cha and

पँयािम देख रहा ँ िदसत आहेत


Pashyaami I see

िवपरीतािन िवपरीत ही अशभु


Vipareetaani adverse

के शव हे कृ  हे कृ ा
Keshav O Krishna

न नह नाही
Na not

च भी आिण
Cha and

ौेयः काण काण


ShreyaH good


अनपँयािम देखता ँ मी पाहतो
Anupashyaami I see

हा मारकर मान


Hatvaa By killing

जनम ् जन समदु ाय को आेांना


Svajanam our people

आहवे यु म यु ामे


Aahave in battle

Arjuna Vishada Yoga Page: 60 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
हे के शव ! िनिमािन िवपरीतािन च पँयािम । आहवे च जनम ् हा

ौेयः न अनपँयािम ॥ १ – ३१ ॥

English translation:-
O Krishna, I see adverse omens. I do not see any good ensuing
from the slaughter of kinsmen in the battle.

ु :-
िही अनवाद
हे कृ , म लण को भी िवपरीत ही देख रहा ँ तथा यु म जन

समदाय को मारकर काण भी नह देखता ।

मराठी भाषार :-

हे कृ ा, मला अपशकू न िदसत आहेत . यामे आेांना मान आमचे
कोणतेही काण होईल असे मला िदसत नाही .

िवनोबांची गीताई :-
कृ ा मी पाहत सार िवपरीत िच लण
ु जनांस वधूिनयां ॥ १ – ३१ ॥
काण न िदसे य

Arjuna Vishada Yoga Page: 61 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

न काे िवजयम ् कृ  न च राम ् सखािन


ु च।
िकम ् नः राेन गोिव िकम ् भोग ैः जीिवतेन वा ॥ १ – ३२ ॥

श शोार English िही मराठी

न नह नाही
Na not

काे चाहता ँ इितो


Kaankshe I desire

िवजयम ् िवजय िवजय


Vijayam victory

कृ  हे कृ  ! हे कृ ा !
Krishna O Krishna !

न नह नाही
Na not

च और तसेच
Cha and

राम ् रा रााची


Raajyam kingdom


सखािन ु को
सख ु ची
सखां
Sukhaani pleasures

च और आिण
Cha and

िकम ् ा (ूयोजन है) काय


Kim what

नः हम ऐसे आाला


NaH to us

राेन रा से रा िमळवून


Raajyen by kingdom

गोिव हे कृ  ! हे कृ ा !
Govind O Krishna !

िकम ् ा (लाभ है) काय


Kim what

भोग ैः भोग से और ु
सखोपभोगां
नी
BhogaiH by pleasures

जीिवतेन जीवन से भी जगून


Jeeviten life

वा अथवा अथवा
Vaa or

Arjuna Vishada Yoga Page: 62 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
हे कृ  ! िवजयम ् न काे , राम ् सखािन
ु च न ( काे ) हे गोिव नः
राेन िकम ् भोग ैः ( न काे ) ( च ) जीिवतेन वा िकम ् च ॥ १ – ३२ ॥

English translation:-
O Krishna, “I hanker not for victory or empire or pleasures
even. Of what avail is kingdom to us or enjoyment or even life?”

ु :-
िही अनवाद
ु को भी । हे
हे कृ  ! म न तो िवजय चाहता ँ और न रा तथा सख
कृ  ! हम ऐसे रा से ा ूयोजन है ? अथवा ऐसे भोग से और जीवन
से भी ा लाभ है ?

मराठी भाषार :-
ु चीही इा
हे कृ ा , मला िवजयाची इा नाही , रााची नाही तसेच सखां
नाही . हे कृ ा , आाला रा िमळवून काय उपयोग ? आिण तसेच

सखोपभोग िमळवून अथवा जगनू तरी काय उपयोग ?

िवनोबांची गीताई :-

नको जय नको रा नकोत मज़ त सख
रा भोग िमळे काय िकं वा काय ज़गिू न िह ॥ १ – ३२ ॥

Arjuna Vishada Yoga Page: 63 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

येषाम ् अथ काितम ् नः राम ् भोगाः सखािन


ु च।
ु ूाणान ् क-् ा धनािन च ॥ १ – ३३ ॥
ते इमे अविताः ये

श शोार English िही मराठी

येषाम ् िजन के ांा


Yeshaam of whose

अथ िलये साठी


Arthe sake

काितम ् अभी ह इा करावयाची


Kaankshitam is desired

नः हम आी
NaH by us

राम ् रा रा


Raajyam kingdom

भोगाः ( अन ेक ) ( अन ेक ) भोग
BhogaaH enjoyments

भोग

सखािन ु
सख ु
सखाची
Sukhaani pleasures

च तथा आिण
Cha and

ते वे ही ते
Te they

इमे ये सब हे
Ime these

अविताः खड़े ह उभे ठाकले


AvasthitaaH stand

यु े यु म यु ामे


Yuddhe in battle

ूाणान ् जीवन की ूाण


PraaNaan life

आशा को

क ् - ा ागकर ाग कन


Tyaktvaa having
abandoned
धनािन धन संपी
Dhanaani wealth

च और आिण
Cha and

Arjuna Vishada Yoga Page: 64 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
येषाम ् अथ नः ु
भोगाः सखािन राम ् च काितम ् ते इमे धनािन
ूाणान ् च क-् ा ये
ु अविताः ॥ १ – ३३ ॥

English translation:-
Those for whose sake we seek kingdom, enjoyments and
pleasures, they stand here in battle, staking their life and
property.

ु :-
िही अनवाद
हम िजनके िलये रा , भोग ु चािहए , वे ही ये सब धन
तथा सख
और जीवन की आशा को ागकर यु म खड़े ह ।

मराठी भाषार :-

ांासाठी आी रा , भोग आिण सखाची इा करावयाची ते

संपी आिण ूाणांचाही ाग कन यामे उभे ठाकले आहेत .

िवनोबांची गीताई :-
ु िह त
ांासाठ अपेावी रा भोग सख

सज़ले ते िच यास धना ूाणांस सोडुनी ॥ १ – ३३ ॥

Arjuna Vishada Yoga Page: 65 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

ु तथा एव च िपतामहाः ।
आचायाः िपतरः पऽाः

मातलाः ु पौऽाः ँयालाः सिनः तथा ॥ १ – ३४ ॥
शराः

श शोार English िही मराठी

आचायाः
AachaaryaaH teachers ु
गजन ु
गजन

िपतरः ताऊ - चाचे वडील


PitaraH fathers


पऽाः लडके ु े
मल
PutraaH sons

तथा तथा तसेच


Tathaa thus

एव उसी ूकार आिण


Eva also

च और आिण
Cha and

िपतामहाः दादे आज़े


PitaamahaaH grandfathers

ु ाः
मातल मामे मामे
MatulaaH Maternal
uncles
शरु ाः ससरु सासरे
ShvashuraaH fathers-in-
law
पौऽाः पौऽ नातू
PautraaH grandsons

ँयालाः साले मेणे


ShyaalaaH brothers-in-
law
सिनः सी लोग आे
SambadhinaH relatives

( ह )

तथा वैस े ही तसेच


Tathaa As well as

Arjuna Vishada Yoga Page: 66 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-

आचायाः िपतरः पऽाः ु
च तथा एव िपतामहाः मातलाः ु
शराः पौऽाः
ँयालाः तथा सिनः ( सि ) ॥ १ – ३४ ॥

English translation:-
Teachers, fathers, sons as well as grandfathers, maternal
uncles, fathers-in-law, grandsons, brothers-in-law and other
relatives are present here.

ु :-
िही अनवाद

गजन , ताऊओ ं , चाचाओ ं , पऽ
ु , िपतामह , मामाओ ं , सर
ु , पोत , साल

तथा अ सिधय ; वैस े ही कई लोग यहाँ उपित ह ।

मराठी भाषार :-
ु , वडील , मले
ग ु , आजे , मामे , सासरे , नातू , मेणे आिण तसेच

आे ( येथ े ) आहेत.

िवनोबांची गीताई :-
आज़े बाप मलु नातू आमचे
ु िदसती इथ

ं ी आिण हे गु ॥ १ – ३४ ॥
सासरे मेणे मामे संबध

Arjuna Vishada Yoga Page: 67 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

एतान ् न हमु ् इािम तः अिप मधसू


ु दन ।

अिप ऽैलोरा हेतोः िकम ् न ु महीकृ ते ॥ १ – ३५ ॥

श शोार English िही मराठी

एतान ् इन सबको या सवाना


Etaan these

न नह नाही
Na not

हमु ् मारना मा


Hantum to kill

इािम चाहता इितो


Ichchhaami wish

तः ु े मारन ेपर


मझ मला मारले
GhnataH killed by
them
अिप भी तरी
Api even if

ु दन
मधसू
Madhusoodan O Krishna !
हे कृ  ! हे कृ ा !

अिप भी ु
सा
Api even

ऽैलो तीन लोक (के ) िती लोक


Trailokya the three
Worlds
रा रा के रााा
Raajyasya dominion
over
हेतोः िलये साठी
HetoH for the sake
of
िकम ् ( कहना ही ) ा काय
Kim how

( है ? )

नु के वल ु
नसा
Nu then

महीकृ ते पृी के िलये पृीसाठी


Maheekrute for the sake
of the Earth

Arjuna Vishada Yoga Page: 68 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
ु दन ! ( मां ) तः अिप ( अथवा ) ऽैलो रा हेतोः अिप
हे मधसू
एतान ् हमु ् न इािम िकम ् न ु महीकृ ते ? ॥ १ – ३५ ॥

English translation:-
These I do not wish to kill though killed by them, O Krishna,
even for the sovereignty of the three worlds, how then for the
sake of the Earth ?

ु :-
िही अनवाद
ु मारन ेपर भी , तीन लोक के रा के िलये भी , म इन
हे कृ  ! मझे
सबको मारना नह चाहता , तो के वल पृी के रा के िलये कहना ही
ा है ?

मराठी भाषार :-
ु मी या सवाना
हे कृ ा , मला मारले तरी , िती लोकीा राासाठी सा
मा इित नाही , तर पृीा साॆााची काय कथा ?

िवनोबांची गीताई :-
न मां इित ांस मािरितल ज़री मज़
िव साॆा सोडीन पृीचा पाड तो िकती ॥ १ – ३५ ॥

Arjuna Vishada Yoga Page: 69 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

िनह धातराान ् नः का ूीितः ात ् जनादन ।


पापम ् एव आौयेत ् अान ् हा एतान ् आतताियनः ॥ १ – ३६ ॥

श शोार English िही मराठी

िनह मारकर मान


Nihatya having slain

धातराान ् ु
धृतरा के पऽ कौरवांना
Dhaartra- sons of
raaShtraan Dhritarashtra
को

नः हम आाला
NaH to us

का ा काय
Kaa what

ूीितः ूसता आनंद


PreetiH pleasure

ात ् होगी होईल ?


Syaat may be

जनादन हे कृ  ! हे कृ ा !
Janaardan O Krishna !

पापम ् पाप पाप


Paapam sin

एव ही फ
Eva only

आौयेत ् लगेगा लागेल


Aaashrayet would take
hold
अान ् हम आाला
Asmaan to us

हा मारकर तो मान


Hatvaa having killed

एतान ् इन या
Etaan these

आतताियनः आतताियय को पाांना


AatataayinaH desperadoes

Arjuna Vishada Yoga Page: 70 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
हे जनादन ! धातराान ् िनह नः का ूीितः ात ्? एतान ् आतताियनः
हा अान ् पापम ् एव आौयेत ् ॥ १ – ३६ ॥

English translation:-
What delight can we derive, O Krishna, by killing those sons of
Dhritarashtra? Sin only will accrue to us, by slaying these
desperadoes / malignants.

ु :-
िही अनवाद
ु को मारकर , हम ा ूसता होगी ? इन
हे कृ  ! धृतरा के पऽ
आतताियय को मारन े से तो हम के वल पाप ही लगेगा ।

मराठी भाषार :-
हे कृ ा , कौरवांना मान आाला कसला आनंद होणार ? या पाांना
मान आाला फ पापच लागेल .

िवनोबांची गीताई :-
ु िूय
ा कौरवांस मािन कायस आमच
अाचािर ज़री झाले ांस मािन पाप िच ॥ १ – ३६ ॥

Arjuna Vishada Yoga Page: 71 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

राान ् बावान ् ।
तात ् न अहाः वयम ् हमु ् धातराान
जनम ् िह कथम ् हा सिखनः
ु ाम माधव ॥ १ – ३७ ॥

श शोार English िही मराठी

तात ्
Tasmaat therefore
अत एव णून
Na not
न नह नाही
ArhaaH justified
अहाः योय योय

वयम ्
Vayam we
हम आी

हमु ्
Hantum to kill
मारन े के िलये मारणे

धातराान ् ु
Dharta- the sons of
धृतरा के पऽ कौरवांना
raaShtran Dhrita-
rashtra को

बावान ्
Sva- our relatives
अपन े ही बाव आपा
baandhavaan
बांधवांना

जनम ् अपन े ही कुटु


Svajanam kinsmen
आेांना
को
Hi indeed
िह िक कारण

कथम ्
Katham how
कै स े कसे
Hatvaa having
हा मारकर हम मान
killed
ु ु ु
SukhinaH happy
सिखनः सखी सखी
Syaam may we be
ाम हगे होऊ
Maadhava O Krishna !
माधव हे कृ  ! हे कृ ा !

Arjuna Vishada Yoga Page: 72 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
हे माधव ! तात ् बावान ् धातराान ् हमु ् वयम ् न अहाः । िह
जनम ् हा कथम ् सिखनः
ु ाम ? ॥ १ – ३७ ॥

English translation:-
Therefore, we should not slay the sons of Dhritarashtra - our
own brothers. O Krishna, how can we become happy by killing
our own kinsmen?

ु :-
िही अनवाद
ु को , मारन े
अत एव हे कृ  ! अपन े ही बाव यािन धृतरा के पऽ
के िलये हम योय नह ह ; िक हे माधव ! अपन े ही कुटु को

मारकर , हम कै स े सखी हगे ?

मराठी भाषार :-
णून कौरवांना तसेच आपा ( इतर ) बांधवांना ( आी ) मारणे योय

नाही कारण आेांना मान , हे कृ ा , आी कसे सखी होऊ ?

िवनोबांची गीताई :-
ूं ा आां योय ने िच तो
णूिन घात बंधच
ु ाव कस बर ॥ १ – ३७ ॥
आ  - जन मािन सखी

Arjuna Vishada Yoga Page: 73 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

यिद अिप एते न पँयि लोभ


लो - उपहत - चेतसः ।
कुलय - कृ तम ् दोषम ् िमऽिोहे च पातकम ् ॥ १ – ३८ ॥

श शोार English िही मराठी

यिद यिद जरी


Yadi Even

अिप अिप िशवाय


Api though

एते ये लोग हे
Ete these

न नह नाहीत
Na not

पँयि देखते तो भी जाणतात


Pashyanti see

लोभ लोभ से लोभ


Lobha by greed

उपहत ॅ ए ॅ
Upahata overpowered

चेतसः ु
बि ु
बी
ChetasaH intelligence

कुलय कुल के नाश से कुलनाश


Kulakshaya the
destruction of
families
कृ तम ् उ ए उ होणारा
Krutam in the process
of
दोषम ् दोष को दोष
Dosham evil

िमऽिोहे िमऽ से िवरोध िमऽिोहाचे


Mitradohe in the
hostility to
friends करन े म

च और आिण
Cha and

पातकम ् पापको पाप


Paatakam sin

Arjuna Vishada Yoga Page: 74 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-

लो पहतचेतसः एते कुलयकृ तम ् दोषम ् िमऽिोहे पातकम ् च


यिद अिप लोभो
न पँयि ॥ १ – ३८ ॥

English translation:-
Although these, with intelligence overwhelmed by greed, see
no evil in the destruction of a family and treachery to friends.

ु :-
िही अनवाद

यिप , लोभ से बि ॅ ए ये लोग , कुल के नाश से उ ए
दोष को और िमऽ से िवरोध करन े म पाप को नह देखते ; तो भी
ा ?

मराठी भाषार :-

ु बिॅ
जरी लोभामळे झालेले हे कौरव कुलनाशान े होणारा दोष आिण
िमऽिोहाचे पाप जाणत नाहीत …

िवनोबांची गीताई :-
ु ामळ
लोभान नासली बि ु हे न पाहती

िमऽ िोह कस पाप काय दोष कुल - य ॥ १ – ३८ ॥

Arjuna Vishada Yoga Page: 75 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

कथम ् न ेयम ् अािभः पापात ् अात ् िनविततमु ।्


कुलय - कृ तम ् दोषम ् ूपँयिः जनादन ॥ १ – ३९ ॥

श शोार English िही मराठी

कथम ्  का
Katham why

न नह नाही
Na not

ेयम ् िवचार करना जाणावे


Dnyeyam should be
learnt
चािहये

अािभः हमलोग को आी


Asmaabhi by us

पापात ् पाप से पापकमापासून


Paapaat from sin

अात ् इस या
Asmaat this

िनविततमु ् हटन े के िलये िनवृ होयाचा


Nivartitum to turn away

कुलय कुल के नाश से कुलनाश


Kulakshaya the
destruction of
families
कृ तम ् उ ए उ होणारे
Krutam in the process
of
दोषम ् दोष को दोष
Dosham evil

ूपँयिः जानन ेवाले जाणणारे


Prapashyadbhi clearly seeing

जनादन हे कृ  ! हे कृ ा !
Janaardan O Krishna !

Arjuna Vishada Yoga Page: 76 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
हे जनादन ! कुलयकृ तम ् दोषम ् ूपँयिः अािभः अात ् पापात ्
िनविततमु ् कथम ् न ेयम ् ? ॥ १ – ३९ ॥

English translation:-
Why should not we, who clearly see evil in the destruction of a
family, learn to turn away from such a sin, O Krishna ?

ु :-
िही अनवाद
हे कृ  ! कुल के नाश से उ ए दोष को जानन ेवाले हमलोग
को , इस पाप से हटन े के िलये ,  नह िवचार करना चािहये ?

मराठी भाषार :-
हे कृ ा ! कुलनाशाने होणाढया दोषाला यथाथ पणे जाणणाढया आी , या
पापकमापासून िनवृ होयाचा िवचार का क नये ?

िवनोबांची गीताई :-
परी हे पाप टाळाव आां कां समज़ूं नये
कुल - य महा दोष कृ ा उघड पाहतां ॥ १ - ३९ ॥

Arjuna Vishada Yoga Page: 77 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

कुलये ूणँयि कुलधमाः सनातनाः ।


धम ने कुलम ् कृ म ् अधमः अिभभवित उत ॥ १ – ४० ॥

श शोार English िही मराठी

कुलये कुल के नाश से कुळाचा नाश


Kulakshaye in the
destruction of
a family झाला असता

ूणँयि न हो जाते ह नाश पावतात


Pranashyanti perish

कुलधमाः कुलधम कुळाचे धम


KuladharmaaH family
religious rites
सनातनाः सनातन पूव  परंपरेन े
SanaatanaaH immemorial

चालत आलेले

धम धम के धम


Dharme spirituality

ने नाश हो जानपे र नाश पावला की


NaShte being
destroyed
कुलम ् कुल म कुळावर
Kulam the family

कृ म ् सूण  सव
Krutsnam the whole /
entire
अधमः पाप अधमाचा
AdharmaH impiety

अिभभवित बत फै ल जाता पगडा बसतो


Abhibhavati overcomes

है

उत भी च
Uta indeed

Arjuna Vishada Yoga Page: 78 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
कुलये सनातनाः कुलधमाः ूणँयि धम ने कृ म ् कुलम ् अधमः
उत अिभभवित ॥ १ – ४० ॥

English translation:-
In the destruction of a family the immemorial religious rites of
the family perish; having lost spirituality, impiety indeed
overcomes the entire family.

ु :-
िही अनवाद
कुल के नाश से , कुल के सनातन धम न हो जाते ह । धम के नाश
होन ेपर , सूण  कुल म पाप भी बत फै ल जाता है ।

मराठी भाषार :-
कुळाचा नाश झाला असता , पूव  परंपरेन े चालत आलेले कुळाचे धम
नाश पावतात . धम नाश पावला की सव कुळावर अधमाचाच पगडा
बसतो .

िवनोबांची गीताई :-
कुल - य लया ज़ाती कुल धम सनातन
धम नाश कुळ सव अधम पसरे मग ॥ १ – ४० ॥

Arjuna Vishada Yoga Page: 79 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

िभभवात ् कृ  ूि कुलियः ।


अधमािभभवात
ीष ु ास ु वाय जायते वणसंकरः ॥ १ – ४१ ॥

श शोार English िही मराठी

अधम पाप के अधम


Adharma impiety

अिभभवात ् अिधक बढ़ जान े ूबल झाान े


Abhibhavaat from the
prevalence of
से

कृ  हे कृ  ! हे कृ ा !
Krishna O Krishna !

ूि अ िषत हो िषत व


Pradushyanti become corrupt

जाती ह राचारी
होतात

कुलियः कुल की ियाँ कुलीन िया


KulastriyaH the women of
the family
ीष ु िय के िया
StreeShu in women

ास ु िषत हो जान ेपर िषत झाान े


DuShtaasu being corrupt

वाय हे कृ  ! (वृिकुलात
VaarShneya O Krishna !

जलेा) हे
कृ ा !

जायते उ होता है उ होतो


Jaayate arises

वणसरः वणसर ं र
वणसक
VarnasankaraH caste admixture

Arjuna Vishada Yoga Page: 80 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
हे कृ  ! अधमािभभवात ् कुलियः ूि । हे वाय ! ीष ु ास ु
वणसंकरः जायते ॥ १ – ४१ ॥

English translation:-
With the prevalence of impiety, O Krishna, the women of the
family become unchaste; and women getting corrupted, O
Krishna, there arises intermixture of castes.

ु :-
िही अनवाद
हे कृ  ! पाप के बढ़ जान े से कुल की ियाँ अ िषत हो जाती
ह और हे वाय ! िय के िषत हो जान ेपर वणसर होता है ।

मराठी भाषार :-
हे कृ ा , अधम ूबल झाान े कुलीन िया राचारी होतात णजेच
िबघडतात अथवा पितत होतात . हे कृ ा ! िया राचारी झाान े
वणसंकर होतो .

िवनोबांची गीताई :-
अधम माज़तो तां ॅ होती कुल - िया
िया िबघडतां कृ ा घडतो वण - संकर ॥ १ – ४१ ॥

Arjuna Vishada Yoga Page: 81 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

संकरः नरकाय एव कुलानां कुल च ।


पति िपतरः िह एषाम ्  - िपड - उदकिबयाः ॥ १ – ४२ ॥

श शोार English िही मराठी

संकरः ं र
वणसक ं र
वणसक
SankaraH confusion

नरकाय नरक म ले जान े के नरकाूत जातात


Narakaaya for the hell

िलये

एव ही होता ह च
Eva also

कुलानां कुल का घात करन े कुळाचा घात


Kula- of the slayers
ghnaanaam of the family
वाल को करणारे

कुल कुल को कुळाा


Kulasya of the family

च और आिण
Cha and

पति अधोगित को ूा होते पतन पावतात


Patanti fall

ह

िपतरः िपतरलोग िपतर


PitaraH The forefathers

िह भी ु
सा
Hi verily

एषाम ् इनके ांच े


Eshaam their

  ई लोप
Lupta deprived of

िपड िपड ( भाताा


Pinda rice balls

गोयाचा ) िपंड

उदक (और) जल (की) पाणी


Udak water

िबयाः
KriyaaH offerings of ्
िबयावाले अथात ौाद कृ ती / िबया
और तप ण िबया

Arjuna Vishada Yoga Page: 82 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
संकरः कुलानां कुल च नरकाय एव ( भवित ) िह एषाम ् िपतरः
िपडोदकिबयाः ( सः ) पति ॥ १ – ४२ ॥

English translation:-
Mixture of castes indeed, leads the destroyers-of-family and
their family to hell; verily their ancestors fall, deprived of the
offerings of rice-ball and water.

ु :-
िही अनवाद
वणसंकर कुल का घात करन े वाल को और कुल को , नरक म ले जान े के
िलये ही होता ह ।  ई िपड और जल की िबयावाले अथात ् ौाद और
तप ण से वित , इनके िपतरलोग भी , अधोगित को ूा होते ह ।

मराठी भाषार :-
वणसंकर झाला णजे कुळाचा घात करणाढया सिहत सव कुळ नरकाूत
जाते . ( भाताा गोयाचा ) िपंड आिण पाणी अप ण करयाची कृ ती णजेच
ु ांच े िपतर सा
ौा व तप ण िबया यांचा लोप झाामळे ु पतन पावतात .

िवनोबांची गीताई :-
संकर नरका ज़ाय कुलांसह त कुळ
ु ॥ १ – ४२ ॥
िपतरांचा अधःपात होतसे ौा लोपनी

Arjuna Vishada Yoga Page: 83 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

दोष ैः एत ैः कुलानां वणसर


सरकारकै ः ।
उाे जाितधमाः कुलधमाः च शाताः ॥ १ – ४३ ॥

श शोार English िही मराठी

दोष ैः दोष से दोषांनी


DoshaiH by evil deeds

एत ैः इन या
EtaiH by these

कुलानाम ् कुल का घात कुळाचा घात


Kulghnaanaam of the family
destroyers
करन े वाल के करणाढयांा

वणसरकारकै ः वणसकं र करन े - ं र


वणसक
Varnasankar- causing
kaarakaiH intermingling
of castes वाले करिवणाढया

उाे न हो जाते ह िवनाश पावतात


Utsaadyante are destroyed

जाितधमाः जाितधम जाितधम


JaatidharmaaH caste
religious rites
कुलधमाः कुलधम कुळधम
KuladharmaaH family
religious rites
च और आिण
Cha And

शाताः सनातन िचरंतन


ShaashvataaH eternal

Arjuna Vishada Yoga Page: 84 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
कुलानाम ् एत ैः वणसरकारकै ः दोष ैः शाताः कुलधमाः जाितधमाः
च उाे ॥ १ – ४३ ॥

English translation:-
The ever-lasting caste-virtues and family-merits get ruined due
to intermingling of caste created by the misdeeds of the family
destroyers.

ु :-
िही अनवाद
कुलघाितय के इन वणसंकरकारक दोष से , सनातन कुलधम और जाितधम
न हो जाते ह ।

मराठी भाषार :-
कुळाचा घात करणाढया , वणसंकर करिवणाढया या दोषांनी सनातन
जाितधम आिण कुळधम िवनाश पावतात .

िवनोबांची गीताई :-
ा दोषांन कुलांा होउनी वण संकर

जातीचे बडती धम कुळाचे िह सनातन ॥ १ – ४३ ॥

Arjuna Vishada Yoga Page: 85 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

उकुलधमाणाम ् मनाणाम
ु ् जनादन ।

नरके अिनयतम ् वासः भवित इित अनश


ु ौ
ु मु ॥ १ – ४४ ॥

श शोार English िही मराठी


Susann Destroyed
उ िजनका न हो नाश झालेा
गया है

कुलधमाणाम ् कुलधम कुळधमाचा


Kul- family
dharmaaNaam religious
rites

मनाणाम ् Manushyanam of the men ु का
ऐसे मन ु चे
मनां
Janaardan O Krishna !
जनादन हे कृ  ! हे कृ ा !
Narake in hell
नरके नरक म नरकात

अिनयतम ्
Aniyatam for
अिनित अनंतकाळापयत
unknown
period कालतक
VaasaH dwelling
वासः रहना राहणे
Bhavati is
भवित होता है होते
Iti thus
इित ऐसा हम असे
ु ौ
ु मु ु आये ह
Anushushrum we have
अनश सनते आी ऐकले
heard
आहे

Arjuna Vishada Yoga Page: 86 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
हे जनादन ! उकुलधमाणाम ् मनाणाम
ु ् नरके अिनयतम ् वासः भवित

ु ौ
इित अनश ु मु ॥ १ – ४४ ॥

English translation:-
We have heard, O Krishna, that hell is verily the long lasting
abode of the men whose family religious practices have been
lapsed.

ु :-
िही अनवाद
ु का अिनित कालतक
हे कृ  , िजनका कुलधम न हो गया है ऐसे मन
ु आये ह ।
नरक म वास होता है ऐसा हम सनते

मराठी भाषार :-
ु ना अनंतकाळापयत नरकवास
हे कृ ा , कुळधमाचा नाश झालेा मनां
भोगावा लागतो असे आी ऐकत आलो आहोत .

िवनोबांची गीताई :-

ांन बडिवले धम कुळाचे ांस िनित
नरक राहण लागे आल ऐकत ह अस ॥ १ – ४४ ॥

Arjuna Vishada Yoga Page: 87 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अहो बत महत ् पापम ् कतमु ् विसताः वयम ।्


ु न हमु ् जनम ् उताः ॥ १ – ४५ ॥
यद ् रासखलोभे

श शोार English िही मराठी

अहो बत िकतनी आय और अरेरे के वढे हे


Aho Bat alas

ःख की बात है िक आय !

महत ् बडा मोठे


Mahat great

पापम ् पाप पाप


Paapam sin

ु ्
कतम करन े को करयास
Kartum to do

विसताः त ैयार हो गये ह स झालो आहोत


VyavasitaaH prepared

वयम ् हम ज ैसे आी ( ानी


Vayam we


( बिमान लोग भी ) असूनही )

यद ् जो हे असे
Yat that

रा- ु
रा और सखके ु
रासखाा
Rajya- by the greed
sukhalobhen of kingdom

सखलोभे
न pleasure लोभ से लोभान े

हमु ् मारन े के िलये मारयास


Hantum to kill

जनम ् जन को आेांना


Svajanam kinsmen

उताः तर हो गये ह ु झालो /


उ
UdyataaH prepared

तयार झालो

Arjuna Vishada Yoga Page: 88 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
अहो ! बत , महत ् - पापम ् कतमु ् वयम ् विसताः यद ् रासखलोभे
ु न
जनम ् हमु ् उताः ॥ १ – ४५ ॥

English translation:-
Alas ! Having prepared to slay our own kinsmen, indeed we are
involved to commit a great sin, for the greed of pleasure of
kingdom.

ु :-
िही अनवाद

िकतनी आय और ःख की बात है िक हम ज ैसे ( बिमान )् लोग भी बडा

पाप करन े के िलये त ैयार हो गये ह ; और इस हद तक िक रा और सखके
लोभसे जनको मारन े के िलये तर हो गये ह ।

मराठी भाषार :-

आी ( ानी असूनही ) रासखाा लोभान े आेांना मारयास उठलो , हे
असे मोठे पाप करयास स झालो आहोत , अरेरे के वढे हे आय !

िवनोबांची गीताई :-
अरेरे के वढ पाप आ आरंिभल असे

लोभ रा सखासाठ माराव  - जनांस ज़ ॥ १ – ४५ ॥

Arjuna Vishada Yoga Page: 89 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

यिद माम ् अूतीकारम ् अशम ् शपाणयः ।


् १ – ४६ ॥
धातरााः रणे हःु तत ् मे ेमतरम ् भवेत ॥

श शोार English िही मराठी

यिद यिद जर
Yadi If

माम ् ु ज ैसे
मझ मला
Maam me

अूतीकारम ् सामना न करन-े ूितकार न


Apratikaaram unresisting

वाले को करणाढया

अशम ् शॐरिहत एवं शरिहत


Ashastram unarmed

शपाणयः शॐ हाथ म शधारी


ShastrapaaNayaH weapons in
hand
िलये ए

धातरााः धृतरा के पऽु कौरवांनी


Dhaartra- the sons of
raaShtraaH Dhritarashtra
रणे रण म रणांगणात
RaNe in the battle

हःु मार डाल तो मारले तर


HanyuH should slay

तत ् वह ते
Tat that

( मारना भी ) ु )
( मारणे सा

मे मेरे िलये मला


Me Of me

ेमतरम ् अिधक अिधक


Kshemataram better

काणकारक काणकारक

भवेत ् होगा होईल


Bhavet would be

Arjuna Vishada Yoga Page: 90 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
यिद शपाणयः धातरााः अशम ् अूतीकारम ् माम ् रणे हःु तत ् मे
ेमतरम ् भवेत ् ॥ १ – ४६ ॥

English translation:-
Should the sons of Dhritarashtra, with weapons in hand, slay
the unresisting and the unarmed one like me in the battle? That
would indeed be the better option for me!

ु :-
िही अनवाद
ु ज ैसे , शॐरिहत एवं सामना न करन े वाले को , शॐ हाथ म िलये
यिद मझ
ए धृतरा के पऽु , रण म मार भी डाल तो वह मारना मेरे िलये अिधक
काणकारक होगा ।

मराठी भाषार :-
जर ूितकार न करणाढया , िनःश अशा मला , शधारी कौरवांनी
रणांगणात मारले तर ते मला अिधक काणकारक होईल.

िवनोबांची गीताई :-
ािन श सोडूिन उगा राहीन त बर
ु शांन मज़ कौरव ॥ १ - ४६॥
मारोत मग हे य

Arjuna Vishada Yoga Page: 91 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

सय उवाच ।
एवम ् उक ् - ा अजनः
ु सये रथोपे उपािवशत ् ।
िवसृ सशरं चापं शोकसंिवमानसः ॥ १ – ४७ ॥

श शोार English िही मराठी


Sanjaya
सय संजय संजय
Sanjaya

said
उवाच न े कहा णाला
Uvaacha

एवम ् इस ूकार असे


Evam thus

उक ् - ा कहकर बोन
Uktva having said

अजनु ः अजनु अजनु


ArjunaH Arjuna

सये रणभूिम म रणांगणात


Sankhye in the battle

रथोपे रथ के िपछले रथामे


Rathopasthe on the seat of
the chariot
भाग म

उपािवशत ् ब ैठ गया बसला


Upaavishat sat down

िवसृ ागकर टाकू न


Visrujya having caste
away
सशरम ् बाणसिहत बाणासह
Sasharam arrow

चापम ् ु को
धन ु
धन
Chaapam bow

शोकसंिवमानसः शोक से उि शोकाकुल


Shoka- with a mind
Samvigna- distressed
ManasaH with sorrow मनवाला िचान े

Arjuna Vishada Yoga Page: 92 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

अय :-
सय उवाच - सये एवम ् उक ् - ा शोकसंिवमानसः अजनः
ु सशरम ्

चापम ् िवसृ रथोपे उपािवशत ् ॥ १ – ४७ ॥

English translation:-
Sanjaya said, “Having said so in the battle - field, overwhelmed
with sorrow, Arjuna sat on the seat of his chariot, abandoning
his bow and arrows . ”

ु :-
िही अनवाद
संजय न े कहा , “ शोक से उि मनवाला अजनु इस ूकार कहकर , रणभूिम
ु को ागकर , रथ के िपछले भाग म ब ैठ गया ।“
म बाणसिहत धन

मराठी भाषार :-
ु - बाण टाकू न शोकाकुल
संजय णाला , “ रणांगणात असे बोन धन
िचान े अजनु रथामे मागे बसला . ”

िवनोबांची गीताई :-
संज़य णाला,
“ अस रणांत बोिन शोकवेगांत अजनु
ु - बाण टाकुिन रथ ब ैसूिन रािहला ” ॥ १ – ४७ ॥
धन

Arjuna Vishada Yoga Page: 93 of 94 Chapter 1


Shreemad Bhagawad Geeta: ौीमद ् - भगवद ् - गीता

ॐ तत ् सत ् इित ौीमद ् भगवद ् गीतास ु उपिनष ु ॄिवायाम ्


ु वादे अजनिवषादयोगो
योगशाे ौीकृ ाजनसं ु नाम ूथमोऽायः ॥
हिरः ॐ तत ् सत ् । हिरः ॐ तत ् सत ् । हिरः ॐ तत ् सत ।्
Om that is real. Thus, in the Upanishad of the glorious Bhagwad Geeta,
the knowledge of Brahman, the Supreme, the science of Yoga and the
dialogue between Shri Krishna and Arjuna this is the first discourse
designated as “the Yoga of Arjun’s despondency”.

पिहा अायाचा एका ोकात मिथताथ 


गेले कौरव आिण पांडव रण वण कथा संजय ।

ती ऐके धृतरा उकमन देई तयात भय ॥
पाही पाथ  रण कुलय घडे िच िवषादा धरी ।

यापास ु होउनी िवमख
िन ु री ॥ १॥
ु त टाकी धना


गीता सगीता कता िकम ् अ ैः शािवरैः ।
या यम ् पनाभ मखपाद
ु ् िविनःसृता ॥

गीता सगीता करयाजोगी आहे. णजेच गीता उम ूकारे वाचून ितचा अथ  आिण
भाव अःकरणात साठवणे हे कत आहे. कारण ती तः पनाभ भगवान ् ौीिव
ूं ा

मखकमलातू
न ूगट झाली आहे; मग इतर शाांा फाफटपसाढयाची जरच काय ?

- ौी महष ास

िवनोबांची गीताई :-
गीताई माउली माझी ितचा मी बाळ न ेणता ।
पडतां रडतां घेई उचिन कडेवरी ॥

Arjuna Vishada Yoga Page: 94 of 94 Chapter 1

You might also like