Professional Documents
Culture Documents
Chapter 1 PDF
Chapter 1 PDF
ययु
ु वः यु के इक यु क
YuyutsavaH desirous to
fight a war
इिणारे
ु माझे ( पऽु )
MaamakaaH my sons
मामकाः मेरे पऽ
ु पाडूच े ( पऽु )
PaandavaaH Pandavas /
पाडवाः पाडू के पऽ
sons of Pandu
Cha Eva and also these
च एव और आिण
िकम ्
Kim what
ा - ा काय - काय
अकुवत
Akurvat did do?
िकया ? के ले ?
Sanjay O Sanjaya !
सय हे संजय ! अरे संजया !
अय :-
धृतरा उवाच - हे सय ! धमऽे े कुेऽ े ययु वः
ु समवेताः मामकाः
पाडवाः च एव िकम ् अकुवत ? ॥ १ – १ ॥
English translation:-
Dhritarashtra said, “ O Sanjaya, what did my sons and the sons
of Pandu do, who are desirous of war, while assembled
together on the sacred field of Kurukshetra ? ”
ु :-
िही अनवाद
धृतरा न े कहा, “ हे संजय ! धमभिू म - कुेऽ म एकिऽत ए यु के
ु और पाडू के पऽ
इक , मेरे पऽ ु न े ा - ा िकया ? ”
मराठी भाषार :-
ु
धृतरा णाला, “ अरे संजया ! धमीचे ान अशा कुेऽात याा
इेन े एकऽ जमलेले , माझे पऽु आिण पाडूच े पऽु यांनी काय - काय
के ले ? ”
िवनोबांची गीताई :-
धृतरा णाला,
“ ा पिवऽ कु ेऽ पाडूच े आिण आमचे
ु
ु जमले तेां वतल काय संजया ? ” ॥ १ – १ ॥
याथ
सय उवाच ।
ा त ु पाडवानीकम ् ूढम ् यधनः तदा ।
आचायम ् उपस राजा वचनम ् अॄवीत ् ॥ १ – २ ॥
तु
Tu indeed
वाव म पण
पाडवानीकम ्
Pandavaa- army of
पाडव सेना की पाडव सेन ेची
neekam Pandavas
ूढम ्
Vyudham drawn up in
ूह रचना ूहरचना
the battle
array
DuryodhanaH Duryodhana
यधनः यधन (न े) यधनान े
Tada then
तदा उस समय ावेळी
वचनम ्
Vachanam speech
( यह ) वचन ( असे ) वचन
(these
words)
अॄवीत ्
Abraveet said / spoke
कहा बोलला
अय :-
सय उवाच - तदा त ु पाडवानीकम ् ूढम ् ा राजा यधनः आचायम ्
उपस ( इदम )् वचनम ् अॄवीत ् ॥ १ – २ ॥
English translation:-
Sanjay said, “Having seen the army of Pandavas organised
properly in the battle array, Duryodhana approached his
preceptor / teacher Dronacharya and spoke these words.”
ु :-
िही अनवाद
संजय न े कहा , “ पाडव सेना की ूह रचना को वाव म देखकर ,
राजा यधन न े उस समय गु िोणाचायजी के समीप जाकर , यह
वचन कहे ।“
मराठी भाषार :-
संजय णाला, “ ावेळी पाडव सेन ेची ूह रचना बघून , राजा
यधन गु िोणाचायाा जवळ जात , असे वचन बोलला . ”
िवनोबांची गीताई :-
संजय णाला ,
“ पािहली पांडवी सेना स यधन ितथ
ु
मग गेला गपाश ास ह वा बोिलला ” ॥ १ – २ ॥
एताम ्
Etaam these
इस ही
ु
पाडुपऽाणाम ् Pandu- sons of
पाडव की पाडवांची
PutraaNaam Pandu
गु
Aachaarya O teacher !
आचाय हे िोणाचाय !
िोणाचायजी !
महतीम ्
Mahateem great
िवशाल िवशाल
चमूम ्
Chamum army
सेना सेना
ूढाम ्
Vyudhaam marshaled
िजसकी िजची ूहरचना
by / arrayed
by ूहरचना की ह के ली आहे
ु ण िुपदपऽु न े ु े
Drupad - son of
िुपद-पऽे िुपदपऽान
PutreNa Drupada
(धृ ु न)े ु े)
(धृान
Tava by your
तव आपके आपा
ShiShyeNa disciple
िशेण िश न े िशान े
धीमता
Dheemataa talented
ु
बिमान ् ु
बिमान
अय :-
हे आचाय ! तव धीमता ढाम ् एताम ् पाडुपऽाणाम
िशेण िुपदपऽेु ण ूढाम ु ्
English translation:-
Behold, O Master, this mighty army of the sons of Pandu, which
is marshalled by your talented disciple Drishtadyumna, the son
of Drupada.
ु :-
िही अनवाद
गु िोणाचायजी ! देिखये पाडव की इस िवशाल सेना को , िजसकी
ु
ूहरचना आप के बिमान िश िुपदपऽु - धृ
ु ने की है ।
मराठी भाषार :-
हे िोणाचाय ! पहा ही पाडवांची िवशाल सेना , िजची ूहरचना आपा
ु
बिमान िशान े िुपदपऽु - धृान
ु े के ली आहे .
िवनोबांची गीताई :-
ु
गजी ु
तमचा िश शाहणा िुपदाज
िवशाळ रिचल ान पहा पांडव - स ै ह ॥ १ – ३ ॥
सािक साकी
ViraataH Cha and Virata
िवराटः च और िवराट आिण िवराट
DrupadaH Cha and
िुपदः च और िुपद आिण िुपद
Drupada
MahaarathaH the great
महारथः महारथी महारथी
chariot
warrior
अय :-
अऽ भीमाजनु - समाः ु
यिध शूराः महेासाः च ययु धा
ु नः च िवराटः
महारथः िुपदः च ( वते ) ॥ १ – ४ ॥
English translation:-
Here are mighty archers, peers / equals in warfare to heroic
Bheema and Arjuna, like Yuyudhana, Virata and Drupada - the
great chariot warrior.
ु :-
िही अनवाद
ु , भीम तथा अजनु समान
यहाँ इन पाडव की सेना म अन ेक वीरपष
ु
महान धनधर ह , ज ैसे ययु धान
ु या सािक , िवराट और महारथी
राजा िुपद ।
मराठी भाषार :-
ु
येथ े ा पाडवसेन ेत भीम आिण अजनाा ु री असे
तोडीचे महान धनधा
ु
वीरपष आहेत ; जसे ययु धान
ु / साकी , िवराट आिण महारथी राजा
िुपद .
िवनोबांची गीताई :-
ु री य
ांत शूर धनधा ु भीमाजनां
ु सम
महारथी तो िुपद िवराट नृप सािक ॥ १ – ४ ॥
ChekitaanaH Chekitana
चेिकतानः चेिकतान चेिकतान
KaashiraajaH Kashiraja
कािशराजः कािशराज कािशराज
Cha and
च और आिण
वीयवान ्
Veeryavaan valiant
शिशाली पराबमी
ु
पिजत ् Purujit Purjit
ु
पिजत ु
पिजत
Cha and
च और आिण
ShaibyaH ShaibyaH
शैः शै शै
Cha and
च और आिण
ु ु म ौे
NarapungavaH the best of
नरपवः मन नरौे
men
अय :-
धृके तःु चेिकतानः च वीयवान ् कािशराजः च पिज
ु त ् कुिभोजः च
ु
नरपवः शैः ( वते ) ॥ १ – ५ ॥
English translation:-
Dhrushtaketu, Chekitana and valiant king of Kashi, Purujit,
Kuntibhoja and Shaibya – who is the best among men; are
present here.
ु :-
िही अनवाद
धृके त ु , चेिकतान और शिशाली कािशराज ; पिजत
ु , कुिभोज और
ु
मन म ौे राजा शै उपित ह ।
मराठी भाषार :-
धृके त ु , चेिकतान आिण पराबमी कािशराज ; ु
पिजत , कुिभोज आिण
नरौे शैराजा उपित आहेत .
िवनोबांची गीताई :-
धृके त ु तसा शूर काँय तो चेिकतान िह
ु
पिजत ् कुिभोजीय आिण शै नरोम ॥ १ – ५ ॥
वीयवान ्
Veeryavaan brave
शिशाली पराबमी
ु का पऽु - सभिे
ु चा पऽु
SaubhadraH Saubhadra
सौभिः सभिा
अिभम ु अिभम ु
DraupadeyaaH Draupadeya
िौपदेयाः िौपदी के पाँच िौपदीचे पाच
पऽु पऽु
Cha and
च और आिण
Sarve all
सव सभी सव
Eva even
एव ऐसे असे
MahaarathaaH great chariot
महारथाः महारथी महारथी
warriors
अय :-
ु
िवबाः यधामःु च वीयवान ् उमौजाः सौभिः िौपदेयाः च सव एव
महारथाः ( सि ) ॥ १ – ६ ॥
English translation:-
The courageous Yudhamanyu, the brave Uttamauja, the son of
Subhadraa i.e. Abhimanyu and the five sons of Draupadi; all
great chariot warriors are present as well.
ु :-
िही अनवाद
पराबमी ु
यधाम ु, शिशाली उमौजा , ु
सभिापऽु अिभम ु और
िौपदी के पाँच पऽु ; ये सभी महारथी ह ।
मराठी भाषार :-
ु
पराबमी यधाम ु , शिशाली उमौजा , सभिे
ु चा पऽु अिभम ु आिण
िवनोबांची गीताई :-
ु
उमौजा िह तो वीर यधाम ु िह िवबमी
अाकम ्
Asmaakam ours
हमारी सेना के भी आपामे
तु
Tu also
भी पण
VishishtaaH distinguished
िविशाः िवशेष शिशाली िवशेष सामवान
chiefs
Ye who
ये जो जे
तान ्
Taan those
आप उनको ांना
Nibodh (you better)
िनबोध जान लीिजये जाणून ा
know
Dvijottama best among the
िजोम हे ॄाणौे - हे ॄाणौेा -
twice born -
Dronaachaarya िोणाचाय िोणाचाय
NaayakaaH leaders
नायकाः न ेता न ेते
Mama my
मम मेरी माया
Sainyasya of the army
स ै सेना के स ैातील ( अशा
न ेांची )
साथम ् ु
Samdnya- for
सचना तथा मािहती ( ओळख )
Artham information
जानकारी के िलये ावी णून
तान ्
Taan them
उनके बारेम ांची काह नांव े
Bravimi I speak
ॄवीिम बता रहा ँ मी सांगतो
Te to you
ते आपको आपणास
अय :-
हे िजोम ! अाकम ् त ु ये िविशाः ( सि ) मम स ै नायकाः तान ्
िनबोध । ते साथ म ् तान ् ॄवीिम ॥ १ - ७ ॥
English translation:-
You, O the best of the twice-born – Brahmin (Dronacharya) ,
know all those who are our distinguished chiefs, the leaders of
my army. I introduce them to you for your information.
ु :-
िही अनवाद
हे ॄाणौे िोणाचाय ! हमारी सेना के भी जो िवशेष शिशाली नेता ह ,
आप उनको जान लीिजए । म आपकी जानकारी के िलये , मेरी सेना के ूधान
नायक के बारे म , आपको बता रहा ँ ।
मराठी भाषार :-
अहो ॄाणौेा ( िोणाचाय ) , आपा स ैात पण जे िवशेष सामवान
न ेते आहेत ांना जरा जाणून ा . माया स ैातील अशा न ेांची मािहती
ावी णून , ांाप ैकी काहची नावे मी आपणास सांगतो .
िवनोबांची गीताई :-
ु तील स ैाचे म
आतां ज़े आमां ु नायक
भवान ् आप यम ्
Bhavaan you yourself
आपण तः
BheeshmaH Bhishma
भीः भीाचाय भीाचाय
(Grand
Father)
Cha and
च और आिण
KarnaH Karna
कणः कण कण
Cha and
च और आिण
KrupaH Krupa
कृ पः कृ पाचाय कृ पाचाय
Cha and
च और आिण
यु ात न ेहमी
SamitinjayaH victorious in
सिमितयः संमाम - िवजयी
war
िजंकणारा
Ashwatthaamaa Ashwatthama
अामा अामा अामा
VikarnaH Vikarna
िवकणः िवकण िवकण
Cha and
च और आिण
सोमद का पऽु
SaumadattiH the son of
सौमदिः सोमदाचा
SoumadattaH
- Bhurishrava भूिरौवा पऽु भूिरौवा
Tathaa thus
तथा भी पण
Eva even
एव िनय ही तसेच
Cha and
च और आिण
अय :-
भवान ् च भीः च कणः च सिमितयः कृ पः च अामा च िवकणः
तथा एव सौमदिः ( सि ) ॥ १ – ८ ॥
English translation:-
They are you – the venerable self, Bhishma, Karna, Kripa - the
victorious one in fight, Ashwatthama, Vikarna and son of
Somadatta (Bhurishrava) as well.
ु :-
िही अनवाद
आप यम ् , भीाचाय , कण और संमाम म िवजय पान ेवाला
कृ पाचाय , आपका सपु ऽु अामा , िवकण और िनय ही सोमद का
पऽु - भूिरौवा उपित ह ।
मराठी भाषार :-
ु
आपण तः , भीाचाय , कण आिण यात न ेहमी िवजयी ठरणारे कृ पाचाय ,
आपला सपु ऽु अामा , िवकण तसेच सोमदाचा पऽु भूिरौवा हे सव
योे आपा स ैात आहेत .
िवनोबांची गीताई :-
तां आपण हे भी यशी कृ प कण तो
अामा सौमदि जयिथ िवकण िह ॥ १ – ८ ॥
अय :-
अे च बहवः शूराः सव मदथ जीिवताः नानाशूहरणाः
ु
यिवशारदाः ( सि ) ॥ १ – ९ ॥
English translation:-
In addition to that, there are yet many other heroes, well skilled
in the art of warfare, who are equipped with multiple weapons
and missiles, are ready to stake their lives for me.
ु :-
िही अनवाद
ु
िविवध शा को धारण कर और यिवा ु ऐसे और भी
म िनपण
बत से शूरवीर , जो मेरे िलये अपन े ूाण का ाग करन े के िलये
त ैयार ह ।
मराठी भाषार :-
ु
िविवध शाांनी स आिण यकले ु , असे सरे अन ेक पराबमी
त िनपण
योे ; मायासाठी आपा ूाणांचा ाग करयास तयार आहेत .
िवनोबांची गीताई :-
अन ेक सरे वीर मायासाठ मरावया
ं ु णारे ूवीण ज़े ॥ १ – ९ ॥
सज़ले सव शांन झज़
अपयाम ्
Aparyaaptam unlimited
अपिरमेय / अमयािदत /
असीिमत अफाट
तत ्
Tat that
यह अशा
अाकम ्
Asmaakam ours
हमारी आमचे
बलम ्
Balam army
सेना स ै
Bheeshma - marshalled
भी - भीाचाय भीाचायाा
Abhi - by Bhishma
अिभरितम ् Rakshitam ारा भलीभाँित न ेतृाखाली
संरित ु
सरित
पयाम ्
Paryaaptam limited /
पिरमेय / मोजके / मयािदत
insufficient
सीिमत
तु पर ु परंत ु
Tu while
इदम ्
Idam this
यह सब हे
एतेषाम ्
Eteshaam their
पाडव की पाडवांा
बलम ्
Balam army
सेना स ै
Bheema - marshalled
भीम - भीम ारा भीमाा
Abhi by Bhim
अिभरितम ् Rakshitam संरित न ेतृाखाली
ु
सरित
अय :-
अाकम ् भीािभरितम ् तत ् बलम ् अपयाम ् , एतेषाम ् त ु भीमािभरितम ्
इदम ् बलम ् पयाम ् ( अि ) ॥ १ – १० ॥
English translation:-
Our army, which is marshalled and well protected by Bhishma,
is unlimited. However, the army of theirs (Pandavas’), which is
marshalled and well protected by Bhima, is meagre.
ु :-
िही अनवाद
भीाचाय ारा भलीभाँित संरित यह हमारी सेना अपिरमेय है , पर ु भीम
ारा संरित पाडव की यह सेना सीिमत है ।
मराठी भाषार :-
ु
भीाचायाा न ेतृाखाली सरित असे आमचे स ै अफाट आहे , परंत ु
ु
भीमाा नेतृाखाली सरित असलेले , पाडवांच े हे स ै मोजके आहे .
िवनोबांची गीताई :-
ु स ै भीांन रिल असे
अफाट आमच
मोजके पाडवांच हे भीमान रिल असे ॥ १ – १० ॥
सवष ु
Sarveshu in all
सव सवात
Yathaa according
यथा अपनी अपनी आपापा
to
भागम ्
Bhaagam division
जगहपर ानांवर
AvasthitaaH being
अविताः ित होकर उभे रान
stationed
भीम ्
Bheeshmam Bhishma
भीाचाय की भीाचायाच े
Eva alone / only
एव के वल फ
अिभर ु
Abhirakshantu protect
सभी ओर से सव बाजूनं ी
from all
sides रा कर रण करावे
BhavataH all of you
भवः आप आपण
Sarva we all
सव सभी सवानी
Eva Hi indeed by
एव िह िनयपूवक
िनयपूवक
all means
अय :-
भवः सव एव िह सवष ु च अयन ेष ु यथा भागम ् अविताः भीम ् एव
अिभर ु ॥ १ – ११ ॥
English translation:-
Now all of you assume your positions in your respective
divisions and protect Bhishma alone, by all means.
ु :-
िही अनवाद
सव यु मोच म , अपनी अपनी जगहपर ित होकर , आप सभी लोग
िनःसेह , के वल भीाचायजी की , सभी ओर से रा कर ।
मराठी भाषार :-
सव यु मोचामे आपापा न ेमलेा जागी उभे रान , आपण सवानी
े सव बाजूनं ी रण करावे .
िमळू न , के वळ भीाचायाचच
िवनोबांची गीताई :-
ु
रािन आपा ान जेथ ास िनयोिजल
चंकडूिन भीांस राल सगळे ज़ण ॥ १ – ११ ॥
सनयन ्
Sanjayanayan causing
उ करते ए उ करीत
हष म ्
Harsham joy
आनंद तथा आनंद व उाह
हौसला
िसंहनादम ्
Simha- lion’s roar
िसंह ज ैसी िसंहासारखी
naadam
गजना गजना
Vinadya having
िवन गरज कर करत
sounded
UchchaiH loudly
उ ैः उ र से मोा आवाजात
शम ्
Shankham conch
शंख शंख
फं ु कला
Dadhmau blew
दौ बजाया
ूतापवान ्
Prataapavaan the mighty
बलशाली बलशाली
अय :-
त हष म ् सनयन ् ूतापवान ् कुवृः िपतामहः उ ैः िसंहनादम ्
िवन शम ् दौ ॥ १ – १२ ॥
English translation:-
In order to cheer up Duryodhana, the mighty grandsire, the
oldest of the Kurus, raised a lion’s roar and blew his conch.
ु :-
िही अनवाद
तभी यधन के दय म आनंद तथा उाह करन े हेत ु कुवंश म सब से
बडे बलशाली योा भीाचाय दादाजी न े , िसंह ज ैसी गजना कर , उ र
से शंख बजाया ।
मराठी भाषार :-
ा यधनाा मनात आनंद व उाह उ करयासाठी , कुौे बलशाली
भीाचाय आजोबांनी , िसंहासारखी गजना करत , मोा आवाजात शंख
फं ु कला .
िवनोबांची गीताई :-
हष वीत िच त ास िसंह नाद किनयां
ूतापी वृ भीांन मोान शंख फं ु िकला ॥ १ – १२ ॥
ु
ततः शाः च भेय ः च पणवानकगोमखाः ।
ु ः अभवत ् ॥ १ – १३ ॥
सहसा एव अह सः शः तमु लः
ल
इसके पात ्
TataH then
ततः ानर
ShankhaaH - conches
शाः च शंख और शंख आिण
cha and
BheryaH - cha kettledrums
भेयः च नगाडे और नगारे आिण
and
ु ाः
PaNavaanaka- tabors,
पणवानकगोमख ं और ढोल, मृदग
ढोल, मृदग ं
GomukhaH drums and
cow-horns ु े
गोमख ु े
आिण गोमख
Sahasaa suddenly
सहसा एकदम एकदम
Eva quite
एव रीित से च
Abhi forth
अिभ एकसाथ एकसाथ
Ahanyanta blared
अह बज उठे वाजू लागले
SaH that
सः उनका वह ाचा
ShabdaH sound
शः समवेत िन कोळ
(एकिऽत
नी)
तमु ल
ु ः
TumulaH tremendous
महाभयंकर महाभयंकर
अभवत ्
Abhavat was
ई झाला
अय :-
ु
ततः शाः च भेय ः च पणवानकगोमखाः सहसा एव अह । सः शः
ु ः अभवत ् ॥ १ – १३ ॥
तमु लः
ल
English translation:-
Then quite suddenly blared forth conches, kettledrums, tabors,
trumpets and cow-horns; and tremendous was that noise.
ु :-
िही अनवाद
इसके पात ् अचानक शंख , नगाडे , ढोल , मृदग ु एकसाथ बज
ं और गोमखे
उठे ; वह समवेत िन महाभयंकर ई ।
मराठी भाषार :-
ानर शंख , नगारे , ढोल , मृदग ु
ं आिण गोमखे अचानक एकाचवेळी
वाजू लागली . ाचा कोळ महाभयंकर झाला .
िवनोबांची गीताई :-
तण शंखभेयािद रण वा िविचऽ िच
एकऽ झडल तेां झाला श भयंकर ॥ १ – १३ ॥
अजनु अजनु
PaandavaH Arjuna
पाडवः
Cha and
च और आिण
ु
Eva also
एव न े भी (अपन े यांनी सा
अपन)े (आपापले)
Divyou divine
िदौ अलौिकक / अलौिकक /
िद िद
Shankhou conches
शौ शंख शंख
ूदतःु फं ु कले
PradadhmatuH blew
बजाये
अय :-
ु महित न े ितौ माधवः पाडवः च एव िदौ
ततः ेत ैः हय ैः ये
शौ ूदतःु ॥ १ – १४ ॥
English translation:-
Then seated in the magnificent chariot yoked to white horses,
Krishna and Arjuna also blew their divine conches.
ु :-
िही अनवाद
इसके उपरा , सफे द घोड से जडेु ये िवशाल रथ म ब ैठे ए ौीकृ और
अजनु ने भी अपन े अपन े अलौिकक शंख बजाये ।
मराठी भाषार :-
ु घोडे जोडलेा िवशाल रथामे बसलेा , ौीकृ
ानर पांढरे शॅ
आिण अजनु यांनी आपापले िद शंख फं ु कले .
िवनोबांची गीताई :-
ु घोांा मोा भ रथांतिन
इकडे शॅ ु
अय :-
षीके शः पाजम ् धनंजयः देवदम ् भीमकमा वृकोदरः पौसम ्
महाशम ् दौ ॥ १ – १५ ॥
English translation:-
(Conches named) Panchajanya was blown by Krishna and
Devadatta by Arjuna. Bhima - the doer of terrible deeds, blew
his great conch named Paundra.
ु :-
िही अनवाद
ौीकृ न े पाज , अजनु न े देवद और अितमानवीय कम करन ेवाले
भीम न े पौस नामक भीषण शंख बजाया ।
मराठी भाषार :-
ु े देवद तर अचाट कामे करणाढया भीमान े
ौीकृ ान े पाज , अजनान
पौस नावाचा मोठा शंख फं ु कला .
िवनोबांची गीताई :-
पांच - ज षीके श देव - द धनंजय
पस तो फं ु िकला भीम महा - शंख महा – बळ ॥ १ – १५ ॥
अनिवजयम ्
Anantvijayam conch
अनिवजय अनिवजय
Anantvijaya
नावाचा शंख
Raajaa the King
राजा राजा राजा
कुीपऽः
ु कुी का पऽु कुीचा पऽु
KuntiputraH son of Kunti
SahadevaH Sahadev
सहदेवः सहदेव (न े) सहदेवा(न)े
Cha and
च और आिण
ु ु ु
Sughosh conch Sughosh
सघोष सघोष सघोष
ु ु
MaNipushpakau conch
मिणपकौ मिणपक ( आिण )
Manipushpak
नामक श ु
मिणपक
( बजाये ) नावाचा शंख
( फं ु कले )
अय :-
कुीपऽः ु
ु राजा यिधिरः अनिवज ् नकुलः सहदेवः च सघोषमिणप
अनिवजम ु ु
कौ
( दःु ) ॥ १ – १६ ॥
English translation:-
The King Yudhishthira, the son of Kunti, blew conch named
Anantavijaya; Nakul and Sahadev blew Sughosh and
Manipushpak conches respectively.
ु :-
िही अनवाद
ु
कुीपऽु राजा यिधिर न े अनिवजय, नकुल ने ु
सघोष और सहदेव ने
ु
मिणपक नामक शंख बजाये ।
मराठी भाषार :-
ु
कुीपऽु राजा यिधिरान े अनिवजय, नकुलान े सघोष
ु आिण सहदेवान े
ु
मिणपक नावाचे शंख फं ु कले .
िवनोबांची गीताई :-
ु
तेां अनंत - िवजय धमराज यिधिर
नकुळ सहदेव िह सघोष
ु ु
मिण - पक ॥ १ – १६ ॥
अय :-
परमेासः काँयः च महारथः िशखडी च ु
धृः च िवराटः च
अपरािजतः सािकः च ॥ १ – १७ ॥
English translation:-
The Ruler of Kashi - the expert archer and Shikhandi - the great
chariot warrior, Dhrashtadyumna, Virata and Satyaki - the
invincible; blew their own respective conches.
ु :-
िही अनवाद
महान धनधा ु
ु री काशी के राजा, महारथी िशखडी, ी ु , िवराट और
मराठी भाषार :-
महान धनधा ु ,
ु री काशीराज, महारथी िशखडी, ी ु िवराट आिण अिजं
िवनोबांची गीताई :-
ु री िशखंडी िह महा - रथी
मग काँय धनधा
िवराट आिण सेनानी तसा अिजत सािक ॥ १ – १७ ॥
अिभम ु (न े) ु चा पऽ)
ु
SaubhadraH son of
सौभिः (सभिे
Subhadra
(Abhimanyu) अिभमू
Cha and
च और आिण
MahaabahuH mighty
महाबाः पराबमी पराबमी
armed
शान ्
Shankhaan conchs
शंख शंख
दःु फं ु कले
DadhmuH blew
बजाये
पृथक ्
Prithak respectively
अलग वेगळे
पृथक ्
Prithak respectively
अलग वेगळे
अय :-
हे पृिथवीपते ! िुपदः च िौपदेयाः च महाबाः सौभिः च पृथक ् पृथक ्
शान ् सवशः दःु ॥ १ – १८ ॥
English translation:-
O Ruler of the Earth, King Drupada, the sons of Draupadi and
the mighty armed Abhimanyu; all of them blew their own
conches respectively.
ु :-
िही अनवाद
ु ने और
हे पृी सॆाट धृतरा ! पंचाल के राजा िुपद ने , िौपदी के पऽ
पराबमी अिभम ु न े अलग अलग शंख बजाये ।
मराठी भाषार :-
ु नी
हे पृीसॆाट धृतराा ! पांचाळ देशाचा राजा िुपदान े , िौपदीा पऽां
आिण पराबमी अिभमनू े वेगवेगळे शंख फं ु कले .
िवनोबांची गीताई :-
राजा िुपद सौभि िौपदीचे िह पऽु हे
सवान फं ु िकले शंख आपले
ु वेगवेगळे ॥ १ – १८ ॥
धातरााणाम ्
Dhaartra- Kauravas’
कौरव के कौरवांची
raashtraaNaam
Hrudayaani hearts
दयािन िदल दये
दारयत ्
Vyadaarayat rent
दहला िदये भयकं िपत के ली
NabhaH the Sky
नभः आकाश आकाश
Cha and
च और आिण
Pruthiveem the Earth
पृिथव पृीतल म भूलोक
Cha and
च और आिण
ु
Eva also
एव भी सा
तमु ल
ु ः
TumulaH tumultuous
भयंकर भयंकर
ु
ननादयन ् Vyanu- resounding
ूितिनत दणाणून टाकले
naadayan
अय :-
सः तमु लः
ु घोषः नभः च पृिथवीम ् च एव ननादयन
ु ् धातरााणाम ्
दयािन दारयत ् ॥ १ – १९ ॥
English translation:-
With the reverberation occupying the entire space between the
Earth and the Sky; that tumultuous uproar rent the hearts of the
Kauravas, the sons of Dhritarashtra.
ु :-
िही अनवाद
आकाश और पृीतल म ूितिनत िकये उस भयंकर , कणकक श िन
न े , कौरव के िदल दहला िदये ।
मराठी भाषार :-
आकाश आिण भूलोक दणाणून टाकणाढया ा भयंकर कणकक श
ु कौरवांची दये भयकं िपत झाली .
आवाजामळे
िवनोबांची गीताई :-
ा घोष कौरवांच त दय िच िवदािरल
भिन भूिम आकाश गाज़ला तो भयंकर ॥ १ – १९ ॥
धातराान ्
Dhartraraashtraan Kauravas
कौरव सेना को कौरव सेन ेला
ु
KapidhwajaH monkey
किपजः हनमान अंिकत जावर
ensigned flag
ु
ज पताकाय (वानरपी)
ु
हनमान िच
असलेा
शु आत होन े के ु
Pravrutte about to begin
ूवृ े सवात होयापूव
पूव
Shastrasampaate discharge of
शसाते श संचालन िक शे िभडयाची
weapons
धनःु उ ु उठाकर ु उचन
DhanuH - having taken
धन धन
Udyamya his bow
(रथ म बठै े ) अजनु
PaandavaH Arjuna
पाडवः (रथामे
(न े) बसलेला) अजनु
षीके शम ्
Hrusheekesham to Krishna
कृ को कृ ाला
Tadaa then
तदा तब तेा
वाम ्
Vaakyam words
वचन वचन
इदम ्
Idam these
यह असे
Aah said
आह कहा बोलला
Maheepate O Lord of
महीपते हे पृीराज ! हे पृीराज !
Earth !
English translation:-
O Ruler of the Earth – O Dhritarashtra, after observing the army
of Kauravas being positioned and the discharge of weapons
about to commence, Arjuna whose ensign badge is Hanuman,
lifting his bow spoke the following words to Krishna.
ु :-
िही अनवाद
हे पृीराज ! अब इस ूकार से कौरव सेना को रणिस देखकर , श संचालन िक अथात ्
यु िक शआत
ु ु
होन े के पूव , हनमान ु रथ म ब ैठे अजनु न े
अंिकत जपताका य
ु उठाकर कृ से कहा ।
धन
मराठी भाषार :-
हे पृीराज , अशा ूकारे रणिस कौरव - सेन ेला ाहाळू न , शे िभडयाची
ु
सवात ु - अंिकत जपताकाय
होणार इतात , हनमान ु रथामे बसलेला
ु उचन कृ ाला णाला .
अजनु धन
िवनोबांची गीताई :-
ु कौरव रािहले
मग नीट उभे सारे पां
चालणार पढु श इतां
ु त किप ज
ु घेऊिन बोले कृ ास वा ह ॥ १ – २० ॥
हात धन
अजनु उवाच ।
सेनयोः उभयोः मे रथम ् ापय मे अतु ॥ १ – २१ ॥
Uvaacha said
उवाच कहा णाला
सेनाओ ं के
SenayoH of the armies
सेनयोः सेनांा
UbhayoH of both
उभयोः दोन दोी
Madhye in the middle
मे म मे
रथम ्
Ratham chariot
रथ को रथाला
Sthaapaya place
ापय खडा किरये उभा कर
Me my
मे मेरे माया
अतु
Achyuta (One who
(कत पालन म (कत
never failed in
his duties) ु कृ
िनपण) पालनात द)
Krishna
कृ ा
अय :-
अजनु उवाच - अतु उभयोः सेनयोः मे मे रथम ् ापय ॥ १ – २१ ॥
English translation:-
Arjuna said, “O Krishna, please place my chariot in between the
two armies.”
ु :-
िही अनवाद
तब अजनु ने कृ को यह वचन कहा , “ कत पालन म िनपण
ु हे कृ !
मराठी भाषार :-
अजनु असे णाला , “ कतापासून न ढळणाढया कृ ा , दोी
स ैांामे माझा रथ उभा कर . ”
िवनोबांची गीताई :-
अजनु णाला,
“दी स ैांमध कृ ा माझा रथ उभा कर” ॥ १ – २१ ॥
ु ामान ् अवितान ।्
यावत ् एतान ् िनरीे अहम ् योक
कै ः मया सह योम ् अिन ् रणसममे
ु ॥ १ – २२ ॥
यावत ्
Yaavat while
जब तक (िक) जो पय
को
Nireekshye behold
िनरीे भलीभाँित देख ँ पा शके न
(िक)
अहम ्
Aham I
म मी
और आवँयक ह आहेत
अिन ्
Asmin in this
इस या
ु मे यु के ूयास म यु ाा
Rana - on the eve of
रणसम
Samuddhyame battle
ूयासा मे
अय :-
मया कै ः सह योम ् ? ॥ १ – २२ ॥
English translation:-
Let me behold those desirous of fighting, who stand here, with
whom I should wage this war.
ु :-
िही अनवाद
ु िम म खडे होकर यकी
जबतक िक म इस यभू ु इा रखन ेवाल को,
ु इस यु के
भलीभाँित देख ँ , िक मझे ूयास म, िकन िकन के साथ
यु करना ( योय और आवँयक ) ह ।
मराठी भाषार :-
ु मीवर उभे असलेा व याची
या यभू ु इा बाळगणाढया या सवाच े मी
ु
िनरीण करेन आिण या याा ूयासामे मला कोणाकोणाबरोबर लढावे
लागणार आहे तेही बघेन .
िवनोबांची गीताई :-
णज़े कोण पाहीन रािखती यु कामना
ं ु ण मज ॥ १ - २२॥
आज़ ा रण संमाम कोणाश झज़
योमा न ् अवेे
योमाना े अहम ् ये एते अऽ समागताः ।
ु ः ये
धातरा बे ु िूयिचकीष वः ॥१ – २३ ॥
अहम ् म मी
Aham I
ये जो जे
Ye who
एते यह हे
Ete those
अऽ यहाँ येथ े
Atra here
अय :-
ु ः धातरा ये
बे योमा न ्
ु िूयिचकीष वः ये एते अऽ समागताः योमाना
अहम ् अवेे
े ॥१ – २३ ॥
English translation:-
I observe those who are assembled here to fight, wishing to
please in battle the evil minded (Duryodhana) son of
Dhritarashtra.
ु :-
िही अनवाद
ु
बिवाले यधन को , यु म िूय िहत करन े िक इा करन े वाले जो
जो यह यहाँ एकऽ ऐ ह ; उन यु करन ेवाल को म देखना चाहता ँ ।
मराठी भाषार :-
ु
बी ु
यधनाचे यामे काण इिणारे हे जे यु करणारे येथ े
एकऽ जमलेले आहेत , ांना मी पाहतो.
िवनोबांची गीताई :-
ं ु ते वीर ते सारे घेत पािन येथ मी
झज़
ु ा हत बीच
य ु ज़े कं पाहती िूय ॥१ – २३ ॥
सय उवाच ।
एवम ् उः षीके शः गडाके
ु शेन भारत ।
ु शेन
गडाके
Gudaakeshen by Arjuna
अजनु न े अजनु ान े
अय :-
सय उवाच - हे भारत ! एवम ् गडाके
ु शेन उः षीके शः उभयोः सेनयोः
मे रथोमम ् ापिया ॥ १ – २४ ॥
English translation:-
Sanjaya said, “O Dhritarashtra! thus requested by Arjuna,
Krishna placed the best of chariots in between the two armies.”
ु :-
िही अनवाद
संजयन े कहा , “ हे धृतरा ! अजनु ने इस ूकार कहन े पर ौीकृ ने दोन
सेनाओ ं के बीच म उम रथको खडा िकया ।“
मराठी भाषार :-
ु े असे णताच , ौीकृ ान े दोी
संजय णाला , “ हे धृतराा , अजनान
स ैांामे उम रथ उभा के ला .”
िवनोबांची गीताई :-
ु
अजनाच अस वा कृ ऐकू िन शीय िच
दोी स ैांम के ला उभा उम तो रथ ॥ १ – २४ ॥
ु
भीिोणूमखतः सवषाम ् च महीिताम ् ।
उवाच पाथ पँय एतान ् समवेतान ् कुन ् इित ॥ १ – २५ ॥
च तथा आिण
Cha and
एतान ् इन या
Etaan those
अय :-
ु
भीिोणूमखतः सवषाम ् च महीिताम ् ( ूमखतः
ु ) च इित ौीकृ ः
उवाच - हे पाथ ! एतान ् समवेतान ् कुन ् पँय ॥ १ – २५ ॥
English translation:-
Facing Bhishma and Drona and all the rulers of the Earth,
Krishna spoke, “O Arjuna! behold all the Kurus gathered
together”.
ु :-
िही अनवाद
भी , िोणाचाय तथा सूण राजाओ ं के सामन े ौीकृ न े कहा , “ हे
अजनु ! इस ूकार यु के िलये एकिऽत ए इन कौरव को देखो ।“
मराठी भाषार :-
भीाचाय , िोणाचाय आिण सव राजांा समोर ( रथ उभा कन ),
ु ! या एकऽ जमलेा कौरवांना पहा ” असे ौीकृ णाला .
“ हे अजना
िवनोबांची गीताई :-
मग लूिनयां नीट भी िोण नृपांस तो
णे हे ज़मले पाथा पहा कौरव सव तूं ॥ १ – २५ ॥
तऽ वहाँ तेथ े
Tatra there
आचायान ् ु
गओ ं ( को ) ु
ग
Aacharyaan teachers
ु
मातलान ् Maatulaan maternal
मामाओ ं ( को ) मामे
uncles
ॅातॄन ् भाइय ( को ) भाऊ
Bhraatrun brothers
ु
पऽान ् Putraan sons
ु ( को )
पऽ ु े
मल
शरु ान ् ु ( को )
ससर सासरे
Shwashuraan fathers-in-law
ु
सदः ु ( को )
सद ेही
SuhrudaH friends
च और आिण
Cha and
एव ही तसेच
Eva also
अिप भी िह
Api also
अय :-
अथ पाथ ः उभयोः सेनयोः अिप तऽ ितान ् िपतॄन ् िपतामहान ्
आचायान ् मातलान
ु ् ॅातॄन ् पऽान
ु ् पौऽान ् तथा ु ् च
सखीन ् शरान
ु
सदः एव अपँयत ् ॥ १ – २६ ॥
English translation:-
Standing there Arjuna then behold in both the armies, paternal
uncles, grandfathers, teachers, maternal uncles, cousins, sons,
grandsons, comrades, fathers-in-law and benefactors.
ु :-
िही अनवाद
इसके बाद अजनु न े उन दोन ही सेनाओमं ित अपन े ताऊ -
चाचाओ ं , दाद - परदादाओ ं , गओ
ु ं , मामाओ ं , भाईय , पऽ
ु , पौऽ तथा
ु और सद
िमऽ , ससर ु को भी देखा ।
मराठी भाषार :-
ु , मामे ,
ु े तेथ े दोी स ैामे असलेा वाडवडील , आजे , ग
अजनान
ु , नातू , िमऽ तसेच सासरे आिण ेही यांना पािहले .
भाऊ , मले
िवनोबांची गीताई :-
तेथ अजनु तो पाहे उभे सारे वित
आज़े काके तसे मामे सासरे सोयरे सखे
गु बंध ु मलु नातू दोी स ैांत सारखे ॥ १ – २६ ॥
तान ् उन ांना
Taan those
सः वह तो
SaH he
बनू ् ु को
बओ ं बांधवांना
Bandhun relatives
आिवः ु होकर
य म
AaviShthaH filled
अय :-
अवितान ् तान ् सवान ् बनू ् समी सः कौेयः परया कृ पया आिवः
िवषीदन ् इदम ् अॄवीत ् ॥ १ – २७ ॥
English translation:-
He, the son of Kunti, gazing at those kinsmen thus posted in
positions, filled with deep pity uttered these words in sorrow.
ु :-
िही अनवाद
ु को
उन उपित सव बओ ं देखकर वह कुीपऽु - अजनु ने अ कणासे
ु होकर , शोक करते ए यह वचन बोले ।
य
मराठी भाषार :-
ा समोर उा असलेा सव बांधवांना पान , तो अंत कणाम
अजनु , खेदान े असे णाला .
िवनोबांची गीताई :-
ु
असे पािन तो सारे स बांधव आपले
अंत कणा म िवषाद वा बोिलला ॥ १ – २७ ॥
अजनु उवाच ।
ु मु ् समपितम
ा इमम ् जनम ् कृ ययु ु ् १ – २८ ॥
॥
ु
सीदि मम गाऽािण मखम ् च पिरशित
ु ।
इमम ् इस या
Imam these
कृ हे कृ ! हे कृ ा !
Krishna O Krishna !
ु मु ्
ययु यु के अिभलाषी यु ाची इा
Yuyutsum eager to fight
बाळगून
ह पडतात
मम मेरे माझे
Mama my
ु म्
मख ु
मख तड
Mukham mouth
च और आिण
Cha and
ु ित
पिरश सूखा हो रहा है कोरडे पडते
ParishuShyati is parching
आहे
अय :-
अजनु उवाच - हे कृ ! इमम ् जनम ् ययु
ु मु ् समपितम
ु ् ा मम
ु
गाऽािण सीदि मखम ् च पिरशित
ु ॥ १ – २८ ॥
English translation:-
Arjuna said, “O Krishna ! Seeing these kinsmen, collected here
prompted by war, my limbs fail and my mouth is parched up.”
ु :-
िही अनवाद
अजनु ने कहा , “ हे कृ , यु ेऽ म ड़टे ए , यु के अिभलाषी इस
ु
जन समदाय को देखकर मेरे अंग के अवयव िशिथल ए जा रहे ह ; और
ु भी सूखा हो रहा है । “
मेरा मख
मराठी भाषार :-
ु
अजनु णाला , “ हे कृ ा , याची इा बाळगनू आलेा या आेांना
पान , माझे सव अवयव गळू न गेले आहेत आिण तडाला कोरड पडली
आहे .”
िवनोबांची गीताई :-
अजनु णाला
ु पानी
ु उक
कृ ा जन हे सारे य
गाऽ िच गळित माझ होतसे तड कोरड ॥ १ – २८ ॥
वेपथःु ु
VepathuH shivering
क कं प सटला आहे
Cha and
च तथा आिण
Shareere in body
शरीरे शरीर म शरीराला
me my
मे मेरे माया
रोमहष ः
RomaharShaH horrification
रोमा रोमांच
Cha and
च एवं आिण
Jaayate arise
जायते हो रहा है उठले आहेत
अय :-
मे शरीरे वेपथःु च रोमहष ः च जायते ॥ १ – २९ ॥
English translation:-
My body quivers and my hair stand on end.
ु :-
िही अनवाद
तथा मेरे शरीर म कन तथा रोमांच हो रहा है ।
मराठी भाषार :-
माझे अंग थरथरत आहे आिण अंगावर रोमांच उठले आहेत .
िवनोबांची गीताई :-
ु
शरीर सटतो कं प उभे रोमांच राहती ॥ १ – २९ ॥
गाडीवम ् ु
गाडीव धन गाडीव नावाचे
Gandeevam Arch named
Gandeeva
ु
धन
क ् चा चा
Tvak skin
च और आिण
Cha and
एव भी तसेच
Eva also
आहे
न नह नाही
Na not
च भी आिण
Cha and
च भी आिण
Cha and
मे मेरा माझे
Me my
मनः मन मन
ManaH mind
अय :-
हात ् गाडीवम ् ॐंसते क ् च एव पिरदते च मे मनः ॅमित इव
( अतः ) अवातमु ् च न शोिम ॥ १ – ३० ॥
English translation:-
The bow Gaandiva slips from my hand and my skin burns all
over. My mind seems to be whirling so I am unable to stand.
ु :-
िही अनवाद
ु िगर रहा है और मेरी चा भी बत जल
मेरे हाथसे गाडीव धन
रही है , तथा मेरा मन ॅिमत सा हो रहा है , इसिलये म खडा
रहन े म भी असमथ ँ ।
मराठी भाषार :-
ु
हातातून गाडीव धन गळते आहे , तसेच चेची आग - आग होत
ु मला
आहे , माझे मन भांबावासारखे झाले असून , उभे राहणे सा
श नाही .
िवनोबांची गीताई :-
गांडीव न िटके हात सगळी ज़ळते चा
न शक िच उभा रां मन ह ॅमल ज़स ॥ १ – ३० ॥
च भी आिण
Cha and
के शव हे कृ हे कृ ा
Keshav O Krishna
न नह नाही
Na not
च भी आिण
Cha and
ु
अनपँयािम देखता ँ मी पाहतो
Anupashyaami I see
अय :-
हे के शव ! िनिमािन िवपरीतािन च पँयािम । आहवे च जनम ् हा
ु
ौेयः न अनपँयािम ॥ १ – ३१ ॥
English translation:-
O Krishna, I see adverse omens. I do not see any good ensuing
from the slaughter of kinsmen in the battle.
ु :-
िही अनवाद
हे कृ , म लण को भी िवपरीत ही देख रहा ँ तथा यु म जन
ु
समदाय को मारकर काण भी नह देखता ।
मराठी भाषार :-
ु
हे कृ ा, मला अपशकू न िदसत आहेत . यामे आेांना मान आमचे
कोणतेही काण होईल असे मला िदसत नाही .
िवनोबांची गीताई :-
कृ ा मी पाहत सार िवपरीत िच लण
ु जनांस वधूिनयां ॥ १ – ३१ ॥
काण न िदसे य
न नह नाही
Na not
कृ हे कृ ! हे कृ ा !
Krishna O Krishna !
न नह नाही
Na not
च और तसेच
Cha and
ु
सखािन ु को
सख ु ची
सखां
Sukhaani pleasures
च और आिण
Cha and
गोिव हे कृ ! हे कृ ा !
Govind O Krishna !
भोग ैः भोग से और ु
सखोपभोगां
नी
BhogaiH by pleasures
वा अथवा अथवा
Vaa or
अय :-
हे कृ ! िवजयम ् न काे , राम ् सखािन
ु च न ( काे ) हे गोिव नः
राेन िकम ् भोग ैः ( न काे ) ( च ) जीिवतेन वा िकम ् च ॥ १ – ३२ ॥
English translation:-
O Krishna, “I hanker not for victory or empire or pleasures
even. Of what avail is kingdom to us or enjoyment or even life?”
ु :-
िही अनवाद
ु को भी । हे
हे कृ ! म न तो िवजय चाहता ँ और न रा तथा सख
कृ ! हम ऐसे रा से ा ूयोजन है ? अथवा ऐसे भोग से और जीवन
से भी ा लाभ है ?
मराठी भाषार :-
ु चीही इा
हे कृ ा , मला िवजयाची इा नाही , रााची नाही तसेच सखां
नाही . हे कृ ा , आाला रा िमळवून काय उपयोग ? आिण तसेच
ु
सखोपभोग िमळवून अथवा जगनू तरी काय उपयोग ?
िवनोबांची गीताई :-
ु
नको जय नको रा नकोत मज़ त सख
रा भोग िमळे काय िकं वा काय ज़गिू न िह ॥ १ – ३२ ॥
नः हम आी
NaH by us
भोगाः ( अन ेक ) ( अन ेक ) भोग
BhogaaH enjoyments
भोग
ु
सखािन ु
सख ु
सखाची
Sukhaani pleasures
च तथा आिण
Cha and
ते वे ही ते
Te they
इमे ये सब हे
Ime these
आशा को
च और आिण
Cha and
अय :-
येषाम ् अथ नः ु
भोगाः सखािन राम ् च काितम ् ते इमे धनािन
ूाणान ् च क-् ा ये
ु अविताः ॥ १ – ३३ ॥
English translation:-
Those for whose sake we seek kingdom, enjoyments and
pleasures, they stand here in battle, staking their life and
property.
ु :-
िही अनवाद
हम िजनके िलये रा , भोग ु चािहए , वे ही ये सब धन
तथा सख
और जीवन की आशा को ागकर यु म खड़े ह ।
मराठी भाषार :-
ु
ांासाठी आी रा , भोग आिण सखाची इा करावयाची ते
ु
संपी आिण ूाणांचाही ाग कन यामे उभे ठाकले आहेत .
िवनोबांची गीताई :-
ु िह त
ांासाठ अपेावी रा भोग सख
ु
सज़ले ते िच यास धना ूाणांस सोडुनी ॥ १ – ३३ ॥
ु तथा एव च िपतामहाः ।
आचायाः िपतरः पऽाः
ु
मातलाः ु पौऽाः ँयालाः सिनः तथा ॥ १ – ३४ ॥
शराः
आचायाः
AachaaryaaH teachers ु
गजन ु
गजन
ु
पऽाः लडके ु े
मल
PutraaH sons
च और आिण
Cha and
ु ाः
मातल मामे मामे
MatulaaH Maternal
uncles
शरु ाः ससरु सासरे
ShvashuraaH fathers-in-
law
पौऽाः पौऽ नातू
PautraaH grandsons
( ह )
अय :-
ु
आचायाः िपतरः पऽाः ु
च तथा एव िपतामहाः मातलाः ु
शराः पौऽाः
ँयालाः तथा सिनः ( सि ) ॥ १ – ३४ ॥
English translation:-
Teachers, fathers, sons as well as grandfathers, maternal
uncles, fathers-in-law, grandsons, brothers-in-law and other
relatives are present here.
ु :-
िही अनवाद
ु
गजन , ताऊओ ं , चाचाओ ं , पऽ
ु , िपतामह , मामाओ ं , सर
ु , पोत , साल
मराठी भाषार :-
ु , वडील , मले
ग ु , आजे , मामे , सासरे , नातू , मेणे आिण तसेच
िवनोबांची गीताई :-
आज़े बाप मलु नातू आमचे
ु िदसती इथ
ं ी आिण हे गु ॥ १ – ३४ ॥
सासरे मेणे मामे संबध
न नह नाही
Na not
ु दन
मधसू
Madhusoodan O Krishna !
हे कृ ! हे कृ ा !
अिप भी ु
सा
Api even
( है ? )
नु के वल ु
नसा
Nu then
अय :-
ु दन ! ( मां ) तः अिप ( अथवा ) ऽैलो रा हेतोः अिप
हे मधसू
एतान ् हमु ् न इािम िकम ् न ु महीकृ ते ? ॥ १ – ३५ ॥
English translation:-
These I do not wish to kill though killed by them, O Krishna,
even for the sovereignty of the three worlds, how then for the
sake of the Earth ?
ु :-
िही अनवाद
ु मारन ेपर भी , तीन लोक के रा के िलये भी , म इन
हे कृ ! मझे
सबको मारना नह चाहता , तो के वल पृी के रा के िलये कहना ही
ा है ?
मराठी भाषार :-
ु मी या सवाना
हे कृ ा , मला मारले तरी , िती लोकीा राासाठी सा
मा इित नाही , तर पृीा साॆााची काय कथा ?
िवनोबांची गीताई :-
न मां इित ांस मािरितल ज़री मज़
िव साॆा सोडीन पृीचा पाड तो िकती ॥ १ – ३५ ॥
धातराान ् ु
धृतरा के पऽ कौरवांना
Dhaartra- sons of
raaShtraan Dhritarashtra
को
नः हम आाला
NaH to us
का ा काय
Kaa what
जनादन हे कृ ! हे कृ ा !
Janaardan O Krishna !
एव ही फ
Eva only
एतान ् इन या
Etaan these
अय :-
हे जनादन ! धातराान ् िनह नः का ूीितः ात ्? एतान ् आतताियनः
हा अान ् पापम ् एव आौयेत ् ॥ १ – ३६ ॥
English translation:-
What delight can we derive, O Krishna, by killing those sons of
Dhritarashtra? Sin only will accrue to us, by slaying these
desperadoes / malignants.
ु :-
िही अनवाद
ु को मारकर , हम ा ूसता होगी ? इन
हे कृ ! धृतरा के पऽ
आतताियय को मारन े से तो हम के वल पाप ही लगेगा ।
मराठी भाषार :-
हे कृ ा , कौरवांना मान आाला कसला आनंद होणार ? या पाांना
मान आाला फ पापच लागेल .
िवनोबांची गीताई :-
ु िूय
ा कौरवांस मािन कायस आमच
अाचािर ज़री झाले ांस मािन पाप िच ॥ १ – ३६ ॥
राान ् बावान ् ।
तात ् न अहाः वयम ् हमु ् धातराान
जनम ् िह कथम ् हा सिखनः
ु ाम माधव ॥ १ – ३७ ॥
तात ्
Tasmaat therefore
अत एव णून
Na not
न नह नाही
ArhaaH justified
अहाः योय योय
वयम ्
Vayam we
हम आी
हमु ्
Hantum to kill
मारन े के िलये मारणे
धातराान ् ु
Dharta- the sons of
धृतरा के पऽ कौरवांना
raaShtran Dhrita-
rashtra को
बावान ्
Sva- our relatives
अपन े ही बाव आपा
baandhavaan
बांधवांना
कथम ्
Katham how
कै स े कसे
Hatvaa having
हा मारकर हम मान
killed
ु ु ु
SukhinaH happy
सिखनः सखी सखी
Syaam may we be
ाम हगे होऊ
Maadhava O Krishna !
माधव हे कृ ! हे कृ ा !
अय :-
हे माधव ! तात ् बावान ् धातराान ् हमु ् वयम ् न अहाः । िह
जनम ् हा कथम ् सिखनः
ु ाम ? ॥ १ – ३७ ॥
English translation:-
Therefore, we should not slay the sons of Dhritarashtra - our
own brothers. O Krishna, how can we become happy by killing
our own kinsmen?
ु :-
िही अनवाद
ु को , मारन े
अत एव हे कृ ! अपन े ही बाव यािन धृतरा के पऽ
के िलये हम योय नह ह ; िक हे माधव ! अपन े ही कुटु को
ु
मारकर , हम कै स े सखी हगे ?
मराठी भाषार :-
णून कौरवांना तसेच आपा ( इतर ) बांधवांना ( आी ) मारणे योय
ु
नाही कारण आेांना मान , हे कृ ा , आी कसे सखी होऊ ?
िवनोबांची गीताई :-
ूं ा आां योय ने िच तो
णूिन घात बंधच
ु ाव कस बर ॥ १ – ३७ ॥
आ - जन मािन सखी
एते ये लोग हे
Ete these
न नह नाहीत
Na not
उपहत ॅ ए ॅ
Upahata overpowered
चेतसः ु
बि ु
बी
ChetasaH intelligence
च और आिण
Cha and
अय :-
English translation:-
Although these, with intelligence overwhelmed by greed, see
no evil in the destruction of a family and treachery to friends.
ु :-
िही अनवाद
ु
यिप , लोभ से बि ॅ ए ये लोग , कुल के नाश से उ ए
दोष को और िमऽ से िवरोध करन े म पाप को नह देखते ; तो भी
ा ?
मराठी भाषार :-
ु
ु बिॅ
जरी लोभामळे झालेले हे कौरव कुलनाशान े होणारा दोष आिण
िमऽिोहाचे पाप जाणत नाहीत …
िवनोबांची गीताई :-
ु ामळ
लोभान नासली बि ु हे न पाहती
कथम ् का
Katham why
न नह नाही
Na not
अात ् इस या
Asmaat this
जनादन हे कृ ! हे कृ ा !
Janaardan O Krishna !
अय :-
हे जनादन ! कुलयकृ तम ् दोषम ् ूपँयिः अािभः अात ् पापात ्
िनविततमु ् कथम ् न ेयम ् ? ॥ १ – ३९ ॥
English translation:-
Why should not we, who clearly see evil in the destruction of a
family, learn to turn away from such a sin, O Krishna ?
ु :-
िही अनवाद
हे कृ ! कुल के नाश से उ ए दोष को जानन ेवाले हमलोग
को , इस पाप से हटन े के िलये , नह िवचार करना चािहये ?
मराठी भाषार :-
हे कृ ा ! कुलनाशाने होणाढया दोषाला यथाथ पणे जाणणाढया आी , या
पापकमापासून िनवृ होयाचा िवचार का क नये ?
िवनोबांची गीताई :-
परी हे पाप टाळाव आां कां समज़ूं नये
कुल - य महा दोष कृ ा उघड पाहतां ॥ १ - ३९ ॥
चालत आलेले
कृ म ् सूण सव
Krutsnam the whole /
entire
अधमः पाप अधमाचा
AdharmaH impiety
है
उत भी च
Uta indeed
अय :-
कुलये सनातनाः कुलधमाः ूणँयि धम ने कृ म ् कुलम ् अधमः
उत अिभभवित ॥ १ – ४० ॥
English translation:-
In the destruction of a family the immemorial religious rites of
the family perish; having lost spirituality, impiety indeed
overcomes the entire family.
ु :-
िही अनवाद
कुल के नाश से , कुल के सनातन धम न हो जाते ह । धम के नाश
होन ेपर , सूण कुल म पाप भी बत फै ल जाता है ।
मराठी भाषार :-
कुळाचा नाश झाला असता , पूव परंपरेन े चालत आलेले कुळाचे धम
नाश पावतात . धम नाश पावला की सव कुळावर अधमाचाच पगडा
बसतो .
िवनोबांची गीताई :-
कुल - य लया ज़ाती कुल धम सनातन
धम नाश कुळ सव अधम पसरे मग ॥ १ – ४० ॥
कृ हे कृ ! हे कृ ा !
Krishna O Krishna !
जाती ह राचारी
होतात
वाय हे कृ ! (वृिकुलात
VaarShneya O Krishna !
जलेा) हे
कृ ा !
वणसरः वणसर ं र
वणसक
VarnasankaraH caste admixture
अय :-
हे कृ ! अधमािभभवात ् कुलियः ूि । हे वाय ! ीष ु ास ु
वणसंकरः जायते ॥ १ – ४१ ॥
English translation:-
With the prevalence of impiety, O Krishna, the women of the
family become unchaste; and women getting corrupted, O
Krishna, there arises intermixture of castes.
ु :-
िही अनवाद
हे कृ ! पाप के बढ़ जान े से कुल की ियाँ अ िषत हो जाती
ह और हे वाय ! िय के िषत हो जान ेपर वणसर होता है ।
मराठी भाषार :-
हे कृ ा , अधम ूबल झाान े कुलीन िया राचारी होतात णजेच
िबघडतात अथवा पितत होतात . हे कृ ा ! िया राचारी झाान े
वणसंकर होतो .
िवनोबांची गीताई :-
अधम माज़तो तां ॅ होती कुल - िया
िया िबघडतां कृ ा घडतो वण - संकर ॥ १ – ४१ ॥
संकरः ं र
वणसक ं र
वणसक
SankaraH confusion
िलये
एव ही होता ह च
Eva also
च और आिण
Cha and
ह
िह भी ु
सा
Hi verily
ई लोप
Lupta deprived of
गोयाचा ) िपंड
िबयाः
KriyaaH offerings of ्
िबयावाले अथात ौाद कृ ती / िबया
और तप ण िबया
अय :-
संकरः कुलानां कुल च नरकाय एव ( भवित ) िह एषाम ् िपतरः
िपडोदकिबयाः ( सः ) पति ॥ १ – ४२ ॥
English translation:-
Mixture of castes indeed, leads the destroyers-of-family and
their family to hell; verily their ancestors fall, deprived of the
offerings of rice-ball and water.
ु :-
िही अनवाद
वणसंकर कुल का घात करन े वाल को और कुल को , नरक म ले जान े के
िलये ही होता ह । ई िपड और जल की िबयावाले अथात ् ौाद और
तप ण से वित , इनके िपतरलोग भी , अधोगित को ूा होते ह ।
मराठी भाषार :-
वणसंकर झाला णजे कुळाचा घात करणाढया सिहत सव कुळ नरकाूत
जाते . ( भाताा गोयाचा ) िपंड आिण पाणी अप ण करयाची कृ ती णजेच
ु ांच े िपतर सा
ौा व तप ण िबया यांचा लोप झाामळे ु पतन पावतात .
िवनोबांची गीताई :-
संकर नरका ज़ाय कुलांसह त कुळ
ु ॥ १ – ४२ ॥
िपतरांचा अधःपात होतसे ौा लोपनी
एत ैः इन या
EtaiH by these
अय :-
कुलानाम ् एत ैः वणसरकारकै ः दोष ैः शाताः कुलधमाः जाितधमाः
च उाे ॥ १ – ४३ ॥
English translation:-
The ever-lasting caste-virtues and family-merits get ruined due
to intermingling of caste created by the misdeeds of the family
destroyers.
ु :-
िही अनवाद
कुलघाितय के इन वणसंकरकारक दोष से , सनातन कुलधम और जाितधम
न हो जाते ह ।
मराठी भाषार :-
कुळाचा घात करणाढया , वणसंकर करिवणाढया या दोषांनी सनातन
जाितधम आिण कुळधम िवनाश पावतात .
िवनोबांची गीताई :-
ा दोषांन कुलांा होउनी वण संकर
ु
जातीचे बडती धम कुळाचे िह सनातन ॥ १ – ४३ ॥
उकुलधमाणाम ् मनाणाम
ु ् जनादन ।
अिनयतम ्
Aniyatam for
अिनित अनंतकाळापयत
unknown
period कालतक
VaasaH dwelling
वासः रहना राहणे
Bhavati is
भवित होता है होते
Iti thus
इित ऐसा हम असे
ु ौ
ु मु ु आये ह
Anushushrum we have
अनश सनते आी ऐकले
heard
आहे
अय :-
हे जनादन ! उकुलधमाणाम ् मनाणाम
ु ् नरके अिनयतम ् वासः भवित
ु ौ
इित अनश ु मु ॥ १ – ४४ ॥
English translation:-
We have heard, O Krishna, that hell is verily the long lasting
abode of the men whose family religious practices have been
lapsed.
ु :-
िही अनवाद
ु का अिनित कालतक
हे कृ , िजनका कुलधम न हो गया है ऐसे मन
ु आये ह ।
नरक म वास होता है ऐसा हम सनते
मराठी भाषार :-
ु ना अनंतकाळापयत नरकवास
हे कृ ा , कुळधमाचा नाश झालेा मनां
भोगावा लागतो असे आी ऐकत आलो आहोत .
िवनोबांची गीताई :-
ु
ांन बडिवले धम कुळाचे ांस िनित
नरक राहण लागे आल ऐकत ह अस ॥ १ – ४४ ॥
ु ्
कतम करन े को करयास
Kartum to do
ु
( बिमान लोग भी ) असूनही )
यद ् जो हे असे
Yat that
रा- ु
रा और सखके ु
रासखाा
Rajya- by the greed
sukhalobhen of kingdom
ु
सखलोभे
न pleasure लोभ से लोभान े
तयार झालो
अय :-
अहो ! बत , महत ् - पापम ् कतमु ् वयम ् विसताः यद ् रासखलोभे
ु न
जनम ् हमु ् उताः ॥ १ – ४५ ॥
English translation:-
Alas ! Having prepared to slay our own kinsmen, indeed we are
involved to commit a great sin, for the greed of pleasure of
kingdom.
ु :-
िही अनवाद
ु
िकतनी आय और ःख की बात है िक हम ज ैसे ( बिमान )् लोग भी बडा
ु
पाप करन े के िलये त ैयार हो गये ह ; और इस हद तक िक रा और सखके
लोभसे जनको मारन े के िलये तर हो गये ह ।
मराठी भाषार :-
ु
आी ( ानी असूनही ) रासखाा लोभान े आेांना मारयास उठलो , हे
असे मोठे पाप करयास स झालो आहोत , अरेरे के वढे हे आय !
िवनोबांची गीताई :-
अरेरे के वढ पाप आ आरंिभल असे
ु
लोभ रा सखासाठ माराव - जनांस ज़ ॥ १ – ४५ ॥
यिद यिद जर
Yadi If
माम ् ु ज ैसे
मझ मला
Maam me
वाले को करणाढया
तत ् वह ते
Tat that
( मारना भी ) ु )
( मारणे सा
काणकारक काणकारक
अय :-
यिद शपाणयः धातरााः अशम ् अूतीकारम ् माम ् रणे हःु तत ् मे
ेमतरम ् भवेत ् ॥ १ – ४६ ॥
English translation:-
Should the sons of Dhritarashtra, with weapons in hand, slay
the unresisting and the unarmed one like me in the battle? That
would indeed be the better option for me!
ु :-
िही अनवाद
ु ज ैसे , शॐरिहत एवं सामना न करन े वाले को , शॐ हाथ म िलये
यिद मझ
ए धृतरा के पऽु , रण म मार भी डाल तो वह मारना मेरे िलये अिधक
काणकारक होगा ।
मराठी भाषार :-
जर ूितकार न करणाढया , िनःश अशा मला , शधारी कौरवांनी
रणांगणात मारले तर ते मला अिधक काणकारक होईल.
िवनोबांची गीताई :-
ािन श सोडूिन उगा राहीन त बर
ु शांन मज़ कौरव ॥ १ - ४६॥
मारोत मग हे य
सय उवाच ।
एवम ् उक ् - ा अजनः
ु सये रथोपे उपािवशत ् ।
िवसृ सशरं चापं शोकसंिवमानसः ॥ १ – ४७ ॥
said
उवाच न े कहा णाला
Uvaacha
उक ् - ा कहकर बोन
Uktva having said
चापम ् ु को
धन ु
धन
Chaapam bow
अय :-
सय उवाच - सये एवम ् उक ् - ा शोकसंिवमानसः अजनः
ु सशरम ्
English translation:-
Sanjaya said, “Having said so in the battle - field, overwhelmed
with sorrow, Arjuna sat on the seat of his chariot, abandoning
his bow and arrows . ”
ु :-
िही अनवाद
संजय न े कहा , “ शोक से उि मनवाला अजनु इस ूकार कहकर , रणभूिम
ु को ागकर , रथ के िपछले भाग म ब ैठ गया ।“
म बाणसिहत धन
मराठी भाषार :-
ु - बाण टाकू न शोकाकुल
संजय णाला , “ रणांगणात असे बोन धन
िचान े अजनु रथामे मागे बसला . ”
िवनोबांची गीताई :-
संज़य णाला,
“ अस रणांत बोिन शोकवेगांत अजनु
ु - बाण टाकुिन रथ ब ैसूिन रािहला ” ॥ १ – ४७ ॥
धन
ु
गीता सगीता कता िकम ् अ ैः शािवरैः ।
या यम ् पनाभ मखपाद
ु ् िविनःसृता ॥
ु
गीता सगीता करयाजोगी आहे. णजेच गीता उम ूकारे वाचून ितचा अथ आिण
भाव अःकरणात साठवणे हे कत आहे. कारण ती तः पनाभ भगवान ् ौीिव
ूं ा
ु
मखकमलातू
न ूगट झाली आहे; मग इतर शाांा फाफटपसाढयाची जरच काय ?
- ौी महष ास
िवनोबांची गीताई :-
गीताई माउली माझी ितचा मी बाळ न ेणता ।
पडतां रडतां घेई उचिन कडेवरी ॥