េរៀបេរៀងេដាយៈ េក េសដា វ.ិ ស.

អ ្រតាំខា្នរ

េមេរៀនទី ២: តក្កវិទយ 2.2 ឈា

្ន ប់ "និង" ( p ∧ q)
បេ្រង�នេដាយេលាក្រគ�: េក េសដា  Tel: 015 404 999 មានសំ េណើ p : 5 ជាចំនួនបឋម និង q : 5 ជាចំនួនគត់ េបើេគភា្ជប់
សំ េណើ p និង q េដាយេ្របើឈា្នប់ ”និង” េនាះ េគបានសំ េណើ ឈា្នប់
”និង” ( p ∧ q) : 5 ជាចំនួនបឋម និងជាចំនួនគត់ ។ Ex:
1 សំ េណើ
1. p : 5 ជាចំនួនបឋម និង q : 5 ជាចំនួនគត់
សំ េណើ គឺជាអំណះអំណាងទាំងឡាយែដលេគអាចសេ្រមច េដាយ ត.(p)=1 , ត.(q)=1 =⇒ ត.( p ∧ q)=1
បានថាពិត ឬមន
ិ ពិត (េដាយមន
ិ បាច់គិតយូរ) ។ េគតាង
2. p : 5 ជាចំនួនបឋម នង
ិ q : 5 ជាចំនួនគត់គូ
សំ េណើេដាយអក្សរ p, q, r, · · ·
េដាយ ត.(p)=1 , ត.(q)=0 =⇒ ត.( p ∧ q)=0

♢េបើ p ពត
ិ េនាះេគថា p មានតៃម្លភាពពត
ិ េស្មើ1 3. p : 6 ជាចំនួនបឋម នង
ិ q : 6 ជាចំនួនគត់
េគសរេសរ ត.( p) = 1 េដាយ ត.(p)=0 , ត.(q)=1 =⇒ ត.( p ∧ q)=0
♢េបើ p មន
ិ ពត
ិ េនាះេគថា p មានតៃម្លភាពពត
ិ េស្មើ 0
4. p : 6 ជាចំនួនបឋម និង q : 6 ជាចំនួនគត់េសស
េគសរេសរ ត.( p) = 0
េដាយ ត.(p)=0 , ត.(q)=0 =⇒ ត.( p ∧ q)=0
ឧទាហរណ៍ 1 េគមានអំណះអំណាងៈ
ជាទូេទ
1. p : 2 + 1 = 2020
សំ េណើ p ∧ q ពិតែតមួយករណីប៉ុេណា
្ណ ះ គឺករណីសំ េណើ
2. q : ”យាយផាន់ជាមា្តយនាងទាវ” ។
េទាលទាំងពរី ពត
ិ ្រពមគា្ន េ្រកពេី នះវាជាសំ េណើមន
ិ ពត
ិ ។
3. r : ឱ ធម្មជាតេិ អយ
ើ !
p q ( p ∧ q)
េយើងេឃើញថា p និង q េហថា សំ េណើ េដាយែឡក r មន
ិ ែមនជា 1 1 1
សំ េណើេទ េដាយេយើងមន ិ អាចសេ្រមចបានថា អំណះអំណាងមួយេនះ តារាងតៃម្លភាពពិតៈ 1 0 0
វាពតិ ឬមន
ិ ពតិ បានេនាះេឡយ ើ ។ 0 1 0
0 0 0
2 ឈា
្ន ប់ តក្កវិទយ សមា្គល់ពិេសស
♡ p ∧ q មន
ិ ងាយពត
ិ ែត ងាយមន
ិ ពត
ិ ។
2.1 ឈា
្ន ប់ "មិន" ( p)
♡ ឱ្យែតមាន 0 មួយ េនាះវានង
ឹ ទាញេទ 0 ។
Ex: េគមានសំ េណើ p: េសដា សងា្ហរ េគបាន:

• p: េសដា មន
ិ សងា្ហរ
2.3 ឈា
្ន ប់ "ឬ" ( p ∨ q)
• p: េសដា មន
ិ ែមនមន
ិ សងា្ហរេទ=េសដា សងា្ហរ=p
មានសំ េណើ p : 5 ជាចំនួនបឋម នង
ិ q : 5 ជាចំនួនគត់ េបេើ គភា្ជប់
ជាទូេទ
សំ េណើ p និង q េដាយេ្របើឈា្នប់ ”ឬ” េនាះ េគបានសំ េណើ ឈា្នប់”ឬ”
1. សំ េណើ p ជាសំ េណើឈា្នប់មន
ិ (បដិេសធ)ៃនសំ េណើ p ( p ∨ q) : 5 ជាចំនួនបឋម ឬ ជាចំនួនគត់ ។

2. សំ េណើ p នង
ិ p ជាសំ េណើែតមួយ គឺ p = p 1. p : 5 ជាចំនួនបឋម នង
ិ q : 5 ជាចំនួនគត់
េដាយ ត.(p)=1 , ត.(q)=1 =⇒ ត.( p ∨ q)=1
p p p
តារាងតៃម្លភាពពិតៈ 1 0 1 2. p : 5 ជាចំនួនបឋម និង q : 5 ជាចំនួនគត់គូ
0 1 0 េដាយ ត.(p)=1 , ត.(q)=0 =⇒ ត.( p ∨ q)=1

េបើអ្នកមន
ិ បានេធ្វើឱ្យសិស្សអ្នកេជាគជ័យេទ កុំសង្ឃម
ឹ ថាអ្នកជា្រគ�នឹងេជាគជ័យ ទំពរ័ ១
េរៀបេរៀងេដាយៈ េក េសដា វ.ិ ស.អ ្រតាំខា្នរ
3. p : 6 ជាចំនួនបឋម នង
ិ q : 6 ជាចំនួនគត់ p q ( p ⇒ q)
េដាយ ត.(p)=0 , ត.(q)=1 =⇒ ត.( p ∨ q)=1 1 1 1

4. p : 6 ជាចំនួនបឋម នង តារាងតៃម្លភាពពត
ិ ៈ 1 0 0
ិ q : 6 ជាចំនួនគត់េសស
េដាយ ត.(p)=0 , ត.(q)=0 =⇒ ត.( p ∨ q)=0 0 1 1
0 0 1
ជាទូេទ
សមា្គល់ពេិ សស
សំ េណើ p ∨ q មន
ិ ពិតែតមួយករណីប៉ុេណា
្ណ ះ គឺករណីសំ េណើ
♡ p ⇒ q មន
ិ ពត
ិ ែតេពល មន
ិ េគារពពាក្យសនយ
េទាលទាំងពីរមន
ិ ពិត្រពមគា្ន េ្រកពីេនះវាជាសំ េណើពិត ។
♡ q ⇒ p ជាសំ េណើ្រចាស់ៃនសំ េណើ p ⇒ q
p q ( p ∨ q) ♡ q ⇒ p ជាសំ េណើផ្ទុយពីសម្មតិកម្មៃនសំ េណើ p ⇒ q
1 1 1
តារាងតៃម្លភាពពិតៈ 1 0 1
0 1 1 2.5 ឈា
្ន ប់ "សមមូល" ( p ⇔ q)

0 0 0 េគមានសំ . p : 5 ជាចំនួនបឋម និង q : 5 ជាចំនួនគត់

សមា្គល់ពិេសស
1. p ⇒ q : េបើ 5 ជាចំនួនបឋម េនាះវាចំនួនគត់
♡ p ∨ q ងាយពិត និង មន
ិ ងាយមន
ិ ពិត ។
♡ ឱ្យែតមាន 1 មួយ េនាះ វានង
ឹ ទាញេទ 1 ។ 2. q ⇒ p : េបើ 5 ជាចំនួនគត់ េនាះវាជាចំនួនបឋម

េគប្រង�មសំ េណើ p ⇒ q និង q ⇒ p េដាយេ្របើឈា្នប់សមមូល េគ

បានសំ េណើ ឈា្នប់សមមូល ( p ⇔ q): 5 ជាចំនួនបឋមលុ ះ្រតាែត
2.4 ឈា
្ន ប់ "នាឱ
ំ ្យ" ( p ⇒ q)
វាជាចំនួនគត់ ។ Ex:
មានសំ េណើ p : 5 ជាចំនួនបឋម និង q : 5 ជាចំនួនគត់ េបើេគភា្ជប់
1. p : 5 ជាចំនួនបឋម នង
ិ q : 5 ជាចំនួនគត់
សំ េណើ p នង
ិ q េដាយេ្របឈា
ើ ្ន ប់ ”នាំឱ្យ” េនាះ េគបានសំ េណើឈា្នប់
េដាយ ត.(p)=1 , ត.(q)=1 =⇒ ត.( p ⇔ q)=1
”នាំឱ្យ” ( p ⇒ q) : េបើ 5 ជាចំនួនបឋម េនាះ វាជាចំនួនគត់ ។
Ex: 2. p : 5 ជាចំនួនបឋម និង q : 5 ជាចំនួនគត់គូ

1. p : 5 ជាចំនួនបឋម និង q : 5 ជាចំនួនគត់ េដាយ ត.(p)=1 , ត.(q)=0 =⇒ ត.( p ⇔ q)=0

េដាយ ត.(p)=1 , ត.(q)=1 =⇒ ត.( p ⇒ q)=1 3. p : 6 ជាចំនួនបឋម និង q : 6 ជាចំនួនគត់

2. p : 5 ជាចំនួនបឋម និង q : 5 ជាចំនួនគត់គូ េដាយ ត.(p)=0 , ត.(q)=1 =⇒ ត.( p ⇔ q)=0

េដាយ ត.(p)=1 , ត.(q)=0 =⇒ ត.( p ⇒ q)=0 4. p : 6 ជាចំនួនបឋម នង

ិ q : 6 ជាចំនួនគត់េសស
3. p : 6 ជាចំនួនបឋម នង
ិ q : 6 ជាចំនួនគត់ េដាយ ត.(p)=0 , ត.(q)=0 =⇒ ត.( p ⇔ q)=1

េដាយ ត.(p)=0 , ត.(q)=1 =⇒ ត.( p ⇒ q)=1

ជាទូេទ
4. p : 6 ជាចំនួនបឋម នង
ិ q : 6 ជាចំនួនគត់េសស q ជាសំ េណើពត
♡ p ⇔ ិ ែតក្នុងករណីសំ េណើទាំងពរី
េដាយ ត.(p)=0 , ត.(q)=0 =⇒ ត.( p ⇒ q)=1 មានតៃម្លភាពពត
ិ ដូចគា្ន (ពត
ិ ដូចគា្ន ឬ មន
ិ ពត
ិ ដូចគា្ន) ។
ជាទូេទ ♡ p ⇔ q នង
ិ ( p ⇒ q) ∧ (q ⇒ p) មានតៃម្លភាពពត
ិ
ដូចគា្ន ។
សំ េណើ p ⇒ q មន
ិ ពត
ិ ែតមួយករណីប៉ុេណា
្ណ ះ គក
ឺ រណី
សំ េណើេដម
ើ ពត
ិ ែតសំ េណើចុងមន
ិ ពត
ិ ។

េបើអ្នកមន
ិ បានេធ្វើឱ្យសិស្សអ្នកេជាគជ័យេទ កុំសង្ឃម
ឹ ថាអ្នកជា្រគ�នឹងេជាគជ័យ ទំពរ័ ២
េរៀបេរៀងេដាយៈ េក េសដា វ.ិ ស.អ ្រតាំខា្នរ
តារាងតៃម្លភាពពត
ិ ៈ 4.2 ស្រមាយបញ្ជក់ តាមសំ េណើផ្ទយ
� ពីសម្មតក
ិ ម្ម
p q p⇔q p⇒q q⇒p ( p ⇒ q) ∧ (q ⇒ p)
ចង់បងា្ហញថា p ⇒ q ពិត េគ្រគាន់ែតបងា្ហញថា q ⇒ p ពិតជាការ
1 1 1 1 1 1
េ្រសច េ្រពាះសំ េណើ p ⇒ q និង q ⇒ p មានតៃម្លភាពពិតដូចគា្ន ។
1 0 0 0 1 0
សំ េណើ q ⇒ p ជាសំ េណើផ្ទុយពីសម្មតិកម្នៃនសំ េណើ p ⇒ q ។
0 1 0 1 0 0
0 0 1 1 1 1 រេបៀបេដាះ្រសាយ (ចង់បងា្ហញថា p ⇒ q ពត
ិ

♡ ជំហានទ១
ី : ្រត�វកំណត់សំេណើ p, q, p, q
3 សំ េណើេផ្សងៗ ♡ ជំហានទ២
ី : េផ្តម
ើ ពសី ំ េណើ q បញ្ជក់រហូតបានសំ េណើ
p ែដលជាសំ េណើផ្ទុយពស
ី ម្មតក
ិ ម្ម គមា
ឺ នន័យថា េគបាន
1. សំ េណើែដលមានតៃម្លភាពពិតដូចគា្ន
បងា្ហញថា q ⇒ p ពិត ។
១ p∨q = p∧q
Ex: បងា្ហញថា េបើ n2 ជាចំនួនគត់គូ េនាះ n ក៏ជាចំនួនគត់គូ
២ p∧q = p∨q
ែដរ ។
៣ p ⇒ q = p∨q = q ⇒ p

៤ p ⇔ q = ( p ⇒ q) ∧ (q ⇒ p) 4.3 ស្រមាយបញ្ជក់ តាមសំ េណើផ្ទយ

� ពីការពិត

2. លក្ខណៈ្រតឡប់
រេបៀបេដាះ្រសាយ តាមសំ េណើផ្ទុយពកា
ី រពត
ិ
១ p∧q = q∧p
1. តាង p ជាសំ េណើែដល្រត�វបងា្ហញ
២ p∨q = q∨p
2. កំណត់សំេណើ p
3. លក្ខណៈផ្តុំ
3. ឧបមាថា p ពត
ិ រួចបក្រសាយរហូតបានលទ្ធផលផ្ទុយព្រី ទស
ឹ ី ្ត
១ ( p ∧ q) ∧ r = p ∧ (q ∧ r )
គណិតវទយ
ិ េគបានសំ េណើ p មន
ិ ពត
ិ ដូេច្នះ សំ េណើ p ពត
ិ
២ ( p ∨ q) ∨ r = p ∨ (q ∨ r )
(េ្រពាះសំ េណើ p មន
ិ ពត
ិ )។
4. លក្ខណៈបំែបក √
Ex: បងា្ហញថា 2 ជាចំនួនអសនិទាន ។
១ p ∧ (q ∨ r ) = ( p ∧ q) ∨ ( p ∧ r )

២ p ∨ (q ∧ r ) = ( p ∨ q) ∧ ( p ∨ r )) 4.4 ស្រមាយបញ្ជក់ តាមេទ្វលក្ខខណ្ឌ

5. លក្ខណៈដឺមេ៉ ជន រេបៀបេដាះ្រសាយ តាមេទ្វលក្ខខណ្ឌ p ⇔ q

១ p∧q = p∨q 1. បងា្ហញលក្ខខណ្ឌ ចាំបាច់ p ⇒ q

២ p∨q = p∧q
2. បងា្ហញលក្ខខណ្ឌ ្រគប់្រគាន់ q ⇒ p

Ex: show that x2 + 5x = 0 if and only if x = 0 or x = −5.

4 ្របេភទស្រមាយបញ្ជក់
សមា្គល់

4.1 ស្រមាយបញ្ជក់ េដាយផា្ទ ល់ ♡ េបើ p ⇒ q េគថា សំ េណើ p ជាលក្ខខណ្ឌ្រគប់្រគាន់

ស្រមាប់ q នង
ិ q ជាលក្ខខណ្ឌចាំបាច់ស្រមាប់ p ។
្របេភទស្រមាយបញ្ជក់េនះគជា
ឺ ការស្រមាយបញ្ជក់្រតង់ៗេទតាមអ្វី
♡ េបើ p ⇔ q េគថា សំ េណើ p ជាលក្ខខណ្ឌចាំបាច់ នង
ិ
ែដលេគចង់បាន ។
លក្ខខណ្ឌ្រគប់្រគាន់ស្រមាប់ q ។
Ex: បងា្ហញថា ផលបូកចំនួនសនទា
ិ នជាចំនួនសនទា
ិ ន។

េបើអ្នកមន
ិ បានេធ្វើឱ្យសិស្សអ្នកេជាគជ័យេទ កុំសង្ឃម
ឹ ថាអ្នកជា្រគ�នឹងេជាគជ័យ ទំពរ័ ៣
េរៀបេរៀងេដាយៈ េក េសដា វ.ិ ស.អ ្រតាំខា្នរ

4.5 ស្រមាយបញ្ជក់ តាមឧទាហរណ៍ផ្ទញ

� ៧ េដាយេ្របល
ើ ក្ខណៈដម
ឺ េ៉ ជន ចូរស្រម�លសំ េណើខាងេ្រកាមៈ

វធ
ិ េី នះត្រម�វឱ្យេគរកឧទាហរណ៍មួយមកបញ្ជក់ថា សំ េណើ្រត�វបងា្ហញ (a) ( p ∧ q) ∨ q
ជាសំ េណើមន
ិ ពត
ិ ។ Ex: េតព
ើ ត
ិ ែដរឬេទចំេពាះ្រគប់ចំនួនគត់វជ្ជ
ិ មាន (b) ( p ∧ q) ∨ ( p ∨ q)
x េគបានចំនួនគត់វជ្ជ
ិ មាន y ែដល x = y ?
2

៨ សង់តារាងតៃម្លភាពៃនសំ េណើខាងេ្រកាមៈ
លំ ហាត់ អនុ វត្តន៍
(a) p ∧ q
១ េបើេគមានសំ េណើពីរ p និង q េនាះេគបានលក្ខណៈដឺមេ៉ ជនៈ (b) ( p ∨ q)

(a) p ∧ q = p ∨ q (c) ( p ∨ q)

(b) p ∨ q = p ∧ q (d) p ∧ (q ∨ r )

(e) ( p ∧ q) ∨ ( p ∧ r )
ចូរបក្រសាយលក្ខណៈនម
ី យ
ួ ៗេដាយេ្របតា
ើ រាងតៃម្លភាពពត
ិ ។

២ កំណត់តៃម្លភាពពិតៃនសំ េណើដូចខាងេ្រកាមៈ ចំណាំពេិ សស

♡ (⇐⇒) = (=⇒) ∧ (⇐=)
2020
(a) 1 + 1 = 2020 ឬ = 1010 ♡ ចំនួនជួរេដក = 2(ចំនួនសំ េណើេទាលទាំងអស់)
2
(b) េគាមានេជើងបួន លុ ះ្រតាែត េតាសុី េស្ម ។

(c) 2 ≤ 3 េនាះ 2 + 3 ̸= 5 ៩ កំណត់តៃម្លភាពពិតៃនសំ េណើខាងេ្រកាមៈ

(d) x2 + 3x − 4 = 0 េនាះ x = 1 នង
ិ x = −4 ។ (a) p : ”1 > 2 =⇒ 3 > 2”

៣ េដាយេ្របើស្រមាយបញ្ជក់េដាយផា្ទល់ ចូរ្រសាយបញ្ជក់ថាៈ (b) q : ”1 ≥ 2 ⇔ 2 + 1 > 4”

(c) r : េបចា
ើ បេចះេហរើ េនាះែផនដីឈប់វល
ិ
(a) េបើ x ជាចំនួនគត់េសស េនាះ x2 − 1 ជាចំនួនគត់គូ ។
(d) s : េបែើ ឆ្កេចះ្រព�ស លុ ះ្រតាែត ែឆ្កមានមាត់
(b) េបើ x ជាចំនួនគត់េសស េនាះ ( x + 1)3 ជាចំនួនគត់គូ ។
(e) t : ”(3 ≥ 2 ∧ 2 ̸= 3) ⇔ (2 < 3 ∨ 2 > 3)”
៤ េ្របស
ើ ្រមាយបញ្ជក់តាមសំ េណើផ្ទុយពស
ី ម្មតក
ិ ម្ម បងា្ហញករណីដូច
(f) u : េបើ 1 + 1 = 1000 េនាះ យាយផាន់ជាមា្តយទាវ ។
ខាងេ្រកាមៈ
១០ ក្នុងការអេង្កតមួយៃន្រក�មនគរបាលពីអំេពើឧ្រកិដ្ឋមយ
ួ េគមាន
(a) ចំេពាះ x, y ជាចំនួនគត់វជ្ជ
ិ មាន េបើ xy ជាចំនួនគត់េសស
សាក្សប
ី ីនាក់ A, B, C ។
េនាះ x និង y ក៏ជាចំនួនគត់េសសែដរ ។
A និយាយថាៈ “មនេនក្នុងផ្ទះជនរងេ្រគាះក្នុងៃថ្ងែដលមានអំេពើ
(b) េបើ x ( x − 1) < 0 េនាះ 0 < x < 2
ឧ្រកិដ្ឋកម្ម” ។
(c) េបើ x − 1 < 0 េនាះ −1 < x < 1 ។
2
B និយាយថាៈ “មនេនក្នុងផ្ទះជនរងេ្រគាះក្នុងៃថ្ងែដលមានអំេពើ
√ ឧ្រកដ
៥ ្រសាយបញ្ជក់ថា 5 ជាចំនួនអសនទា
ិ ន។ ិ ្ឋកម្ម េហយ
ើ តុបមន
ិ សា្លប់េទ” ។
C នយា
ិ យថាៈ “េបម
ើ នជាឃាតករ េនាះតុបមន
ិ សា្លប់េទ” ។
៦ ចូររកឧទាហរណ៍ផ្ទុញចំេពាះអំណះអំណាងខាងេ្រកាមៈ
មយ៉ងេទៀតេគដង
ឹ ព្រី បភពចបស់ការណ៌ថា A នង
ិ C នយា
ិ យពត
ិ
(a) ផលគុណៃនចំនួនអសនិទានខុសគា្ន ជាចំនួនអសនិទាន ។ រឯ
ី B នយា
ិ យមន
ិ ពត
ិ ។ េតម
ើ នជាឃាតករឬេទ?
√
(b) x ≥ 7 េនាះ x ≥ 3 ។

(c) f (n) = n2 + n + 1 គជា

ឺ ចំនួនគត់រឡាទ
ុឺ ប
ី ផង នង
ិ ជា
ពហុគុណៃន 3 ផង ចំេពាះ្រគប់ចំនួនគត់រឡាទ
ុឺ ប
ី វជ្ជ
ិ មាន n

េបើអ្នកមន
ិ បានេធ្វើឱ្យសិស្សអ្នកេជាគជ័យេទ កុំសង្ឃម
ឹ ថាអ្នកជា្រគ�នឹងេជាគជ័យ ទំពរ័ ៤