bk1 3 PDF

Proracun prema teoriji graničnih stanja
Dimenzionisanje prema teoriji graničnih stanja
BETONSKE KONSTRUKCIJE 1
Osnovne akademske studije, V semestar
Prof dr Stanko Brčić

email: stanko@np.ac.rs
Departman za Tehničke nauke,

GRAÐEVINARSTVO
Državni Univerzitet u Novom Pazaru
2014/15
Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

Sadržaj
1 Proracun prema teoriji graničnih stanja

Koncept proračuna prema graničnim stanjima
Parcijalni koeficijenti sigurnosti
Moguća stanja deformacije preseka
2 Dimenzionisanje prema teoriji graničnih stanja

Centrično i ekscentrično zatezanje
Centričan pritisak bez uticaja izvijanja
Čisto pravo savijanje

Sadržaj



Proračun prema teoriji graničnih stanja

Teorija graničnih stanja je važeći koncept proračuna AB
konstrukcija (ali i čeličnih, drvenih)
Proračunom prema graničnim stanjima dokazuje se sigurnost,
potrebna trajnost i zahtevana sigurnost AB konstrukcija
Teorija graničnih stanja se zasniva na prihvatljivoj verovatnoći
da će projektovana konstrukcija da zadovolji sve zahteve u
predviđenom veku eksploatacije


Granično stanje preseka (odn. konstrukcije) podrazumeva
takvo stnje pri kome presek (odn. konstrukcija)
- gubi sposobnost da se odupre spoljašnjim uticajima
- dobija nedopustivo velike deformacije (ugibe)
- dobija nedopustivo velika lokalna oštećenja
Time presek (ili konstrukcija) prestaje da ispunjava postavljene
kriterijume u pogledu nosivosti, trajnosti i funkcionalnosti
Konstrukcija se smatra nepodobnom za predviđenu upotrebu
ako je prekoračeno makar jedno od graničnih stanja


Osnovna granična stanja konstrukcije su
1 Granično stanje nosivosti (“Ultimate limit state”)
. . . granično stanje loma
2 Granično stanje upotrebljivosti (“Ultimate serviceability state”)
. . . granično stanje deformacija (ugiba), prslina
Pri graničnim stanjima se dostiže maksimalno (granično,
kritično) opterećenje, tj. opterećenje pri kome dolazi do
iscrpljenja nosivosti (do loma preseka, odn. konstrukcije)


Proračunom prema graničnim stanjima utvrđuje se potreban
koeficijent sigurnosti u odnosu na lom preseka
Međutim, pri tome ponašanje preseka (konstrukcije) u stanju
eksploatacije ostaje nepoznato
Zbog toga se vriši proračun prema graničnim stanjima
upotrebljivosti


Obično se detaljno proračuna jedno granično stanje za koje se
smatra da je merodavno, a zatim se za tako dimenzionisan
presek dokazuje da je i drugo stanje zadovoljeno
Najčešće se presek dimenzioniše prema graničnom stanju
nosivosti, pa se proverava da li su zadovoljena granična stanja
upotrebljivosti:
Granično stanje loma . . . ugroženi životi ljudi (rušenje
konstrukcije)
Granično stanje upotrebljivosti . . . ugroženo predviđeno
funkcionisanje objekta (nisu ugroženi životi ljudi)


Granično stanje nosivosti je, u stvari, stanje granične ravnoteže
Stanje granične ravnoteže može da bude dostignuto kao
1 gubitak ravnoteže konstrukcije (ili njenog dela) posmatrane
kao kruto telo
2 prelazak konstrukcije u mehanizam
3 lom kritičnih preseka ili dostizanje izraženih deformacija
4 zamor materijala


Prelazak konstrukcije u mehanizam znači iscrpljivanje nosivosti
i formiranje plastičnih zglobova u najopterećenijim presecima
Pri tome dolazi do preraspodele uticaja i formiranja novih
plastičnih zglobova
Posle formiranja više plastičnih zglobova, dolazi do formiranja
mehanizma, odn. nestabilnog statičkog sistema


Lom kritičnih preseka, ili dostizanje izraženih deformacija,
nastaje usled:
1 normalnih naprezanja . . . delovanje momenata savijanja i/ili
normalnih sila
2 tangencijalnih naprezanja . . . delovanje transverzalnih sila i/ili
momenata torzije
3 proboja . . . kod ploča direktno oslonjenih na stubove ili
temeljnih ploča i stubova (proboj stuba kroz ploču)
4 graničnog stanja prianjanja i ankerovanja . . . lom veze armature
i betona: treba uvek da se izbegne ovo granično stanje pre
ostalih (osigurano je ako se poštuju pravila za armiranje)


Granična stanja nosivosti su stanja pri kojima konstrukcija (ili
njen deo) gubi sposobnost da dalje prihvata uticaje spoljašnjih
dejstava
Proračunom prema graničnim stanjima nosivosti se određuje
granično opterećenje pri kom dolazi do iscrpljenja nosivosti,
odn. do loma
Time se određuje kapacitet nošenja preseka i granične
vrednosti statičkih uticaja u preseku
Drugim rečima, utvrđuje se potreban koeficijent sigurnosti u
odnosu na lom preseka

Pretpostavke proračuna prema graničnim stanjima

1 Raspodela dilatacija po visini preseka je linearna (Bernulijeva
hipoteza o ravnim presecima posle deformacije važi i u stanju
loma)
2 Celokupno zatezanja prihvata armatura (beton se isključuje iz
prijema zatezanja u zategnutoj zoni preseka)
3 Ni u stanju loma nije narušena veza između betona i armature
- važi pretpostavlka da je εb = εa
4 Veza σ − ε po visini pritisnute zone betona nije linearna i
aproksimira se radnim dijagramom betona (RDB) kojim se
opisuje ponašanje pritisnutog betona u stanju loma
5 Veza σ − ε za čelik se aproksimira bilinearnim radnim
dijagramom čelika (RDČ)

Proračun prema graničnim stanjima
Raspodela dilatacija i napona po visini AB preseka u graničnm

stanju nosivosti

Radni dijagram betona (RDB)

Oblik veze između napona i dilatacije kod uzorka betona
pritisnutog do loma zavisi od više faktora
Pre svega, oblik dijagrama σ − ε i veličine krajnjih dilatacija pri
lomu εb zavise od naponskog stanja elementa
Najveće dilatacije betona pri lomu su za slučaj savijanja i kreću
se od εb ≈ 3.0 ÷ 3.7‰
Za ekscentrično pritisnute elemente krajnje dilatacije betona su
manje, a najmanje su za centrični pritisak i iznose εb ≈ 2.2‰


Na oblik dijagrama σ − ε utiče kvalitet betona, brzina
nanošenja opterećenja, kao i oblik poprečnog preseka i količina
pritisnute armature i uzengija
Kako bi se omogućio jedinstven proračun po lomu, nezavistan
od tih faktora, u propisima (svake zemlje) se definiše
jedinstven dijagram σ − ε za beton u oblasti pritiska - radni
dijagram betona (RDB)
RDB približno opisuje stvarno ponašanje betona u oblasti loma,
ali je jednostavnijeg oblika u odnosu na starnu zavisnost σ − ε

Pravilnik BAB 87: Radni dijagram betona (RDB)

kvadratna parabola do 2‰ i prava do 3.5‰


Prema Pravilniku BAB 87, RDB je definisan sa:
1 u oblasti dilatacija 0 ≤ εb ≤ 2.0 ‰: kvadratna parabola
fB
σb = (4 − εb ) εb
4
2 u oblasti dilatacija 2.0 ≤ εb ≤ 3.5 ‰: prava linija
σb = fB
gde je sa fB označena računska čvrstoća betona pri pritisku

koja zavisi od marke betona

Računska čvrstoća betona pri pritisku fB zavisi od MB i

definisana je u BAB 87
Za AB elemente sa visinom preseka d < 12 cm, vrednosti u
tabeli se umanjuju za 10%


Vidi se da je računska čvrstoća betona fB ≤ 0.70 MB
Redukcija čvrstoće betona u odnosu na MB = fbk je urađena
iz sledećih razloga
- pri dugotrajnom opterećenju čvrstoća betona pri pritisku je
≈ 85% od čvrstoće pri kratkotrajnom opterećenju (pri
određivanju MB)
- kod savijanja, ali i kod pritiska, naponi betona pri lomu više
odgovaraju čvrstoći betonske prizme fbp nego kocke fbk ;
odnos čvrstoća je fbp ≈ (0.80 ÷ 0.85) fbk

Radni dijagram čelika (RDČ)

Oblik dijagrama σ − ε zavisi od vrste čelika, ali, generalno, za
niže vredosti napona (do granice elastičnosti) veza je linearna
Posle prekoračenja te vrednosti, čelik se plastično deformiše
Vrednosti napona čelika na granici elastičnosti i na granici
razvlačenja, kao i napona i dilatacije pri lomu (odn. kidanju)
zavisi od vrste čelika
Kod vruće valjanih čelika (GA i RA) postoji jasno određena
granica elastičnosti, odn. granica razvlačenja
Kod hladno vučenih čelika (MA i BiA) granica elstičnosti i
razvlačenja nisu jasno izražene (pa se konvencionalno definišu)


Granica razvlačenja σ02 je napon pri kom nepovratna dilatacija
posle rasterećenja iznosi 0.2% = 2‰
Granica elastičnosti (proporcionalnosti) σ001 je napon pri kome
nepovratna dilatacija posle rasterećenja iznosi 0.1‰
Prema BAB 87 RDČ je definisan kao bilinearan elastoplastičan
dijagram
Do granice σa = fa = σv = σ02 dijagram σ − ε je linearan
Posle dostizanja σa = fa napon je konstantan do najveće
dozvoljene dilatacije u armaturi εa = 10‰

Modul elastičnosti čelika za AB konstrukcije je Ea = 210 GP a

Realni i idealizovani radni dijagram σ − ε čelika (RDČ)

Sadržaj




Proračun preseka prema graničnim stanjima loma je
dokazivanje da granična nosivost preseka SR nije manja od
granične vrednosti statičkog uticaja u preseku Su
SR ≥ Su
Granična nosivost preseka SR zavisi od geometrije preseka i

mehaničkih karakteristika materijala SR = SR (Ab , Aa , σb , σa )
Granična uticaji u preseku Su dobijaju se kombinovanjem
vrednosti statičkih uticaja u eksploataciji Si uvećanih
parcijalnim koeficijentima sigurnosti γui


Granični uticaji u preseku Su dobijaju se prema izrazu
X
Su = γui Si (1)
i
Uticaji u eksploataciji Si su odgovarajući statički uticaji, odn.

sile u preseku (M , N , T , MT ) u eksploataciji, pri
najnepovolnijim kombinacijama opterećenja
Prema BAB 87, uticaji se dela na
- Sg . . . uticaje od stalnog opterećenja
- Sp . . . uticaje od promenljivog opterećenja
- S∆ . . . uticaje od ostalih, odn. dopunskih opterećenja


Uticaji od stalnog opterećenja Sg su uticaji usled sopstvene
težine, težine podova, plafona, izolacije i drugih nenosećih
elemenata
Uticaji od promenljivog opterećenja Sp su uticaji od korisnog
pokretnog opterećenja, opterećenja snegom, vetrom i sl.
Uticaji od ostalih (dopunskih) opterećenja S∆ su uticaji od
promene temperature, skupljanja betona, sleganja oslonaca,
uticaja zemljotresa i sl.


Parcijalni koeficijenti sigurnosti γui zavise od vrste i moguće
kombinacije uticaja, naponsko-deformacijskih karakteristika AB
preseka u stanju loma i vrste loma
Parcijalni koeficijenti sigurnosti treba da “pokriju”
- netačnosti vezane za procene veličine stalnog i pokretnog
opterećenja
- disperziju rezultata i netačnosti pri određivanju mehaničkih
karakteristika materijala
- netačnosti pri usvajanju statičkog sistema (računskog modela)
u odnosu na stvarnu konstrukciju


Parcijalni koeficijenti sigurnosti treba takođe da “pokriju”
- odstupanja koja nastaju usled usvajanja RDB i RDČ u odnosu
na stvarne karakteristike materijala
- netačnosti koje su posledica zanemarivanja uticaja
temperature, tečenja i skupljanja betona na graničnu nosivost
- odstupanja u geometriji preseka koja su posledica izvođenja
konstrukcije
- moguće razlike između projektovanog i izvedenog položaja
armature, zaštitnog sloja i sl.
Parcijalni koeficijenti sigurnosti ne pokrivaju eventualne greške
u propačunima statičkih uticaja, kao i u dimenzionisanju


Određivanje statičkih uticaja Si se vrši standardnim
postupcima Teorije konstrukcija, dakle na bazi linearne teorije
konstrukcija
Računski model posmatrane konstrukcije se formira tako da
najvernije prikazuje konstrukciju i pri tome se geometrija
poprečnih preseka usvaja u “punom iznosu”, odn. kao
homogeni preseci, bez obzira što su kod AB nosača zategnuti
delovi preseka sa prslinama


Ne računajući jednostavne nosače, koji mogu da se analiziraju
“ručno”, za analizu složenijih konstrukcija koriste se računari i
odgovarajući programi
Naravno, moguće je da se koristi i nelinearna teorija
elstričnosti, ili teorija plastičnosti, a dozvoljena je i ograničena
preraspodela statičkih uticaja


Granični uticaji se određuju primenom izraza (1) i statičkih
uticaja Si koji su dobijeni standardnim postupcima Teorije
konstrukcija
Parcijalni koeficijenti sigurnosti γui definišu se Propisima BAB
87 u zavisnosti od kombinacije opterećenja i vrednosti
dilatacije u armaturi εa
Na primer, u slučaju dejstva stalnog i promenljivog opterećenja
Sg i Sp , granični uticaji se određuju prema izrazima:
Su = 1.6 Sg + 1.8 Sp za −10 ≤ εa ≤ −3‰

(2)
Su = 1.9 Sg + 2.1 Sp za εa ≥ 0‰


Za slučaj istovremnog dejstva stalnog, promenljivog i
povremenog opterećenja Sg , Sp i S∆ , granični uticaji se
određuju prema izrazima:
Su = 1.3 Sg + 1.5 Sp + 1.3 S∆ za −10 ≤ εa ≤ −3‰

Su = 1.5 Sg + 1.8 Sp + 1.5 S∆ za εa ≥ 0‰
(3)
Kada su dilatacije čelika u granicama -3‰ < εa < 0‰, ,
odgovarajući koeficijenti γui se određuju interpolacijom


Ako sopstvena težina i stalno opterećenje deluju povoljno, odn.
ako smanjuju granične uticaje, odgovarajući koeficijenti
sigurnosti treba da se smanje:
Su = 1.0 Sg + 1.8 Sp za −10 ≤ εa ≤ −3‰

(4)
Su = 1.2 Sg + 2.1 Sp za εa ≥ 0‰
Za kombinaciju Sg , Sp , S∆ koriste se izrazi:
Su = 1.0 Sg + 1.5 Sp + 1.3 S∆ za −10 ≤ εa ≤ −3‰

Su = 1.2 Sg + 1.8 Sp + 1.5 S∆ za εa ≥ 0‰
(5)

Parcijalni koeficijenti sigurnosti u zavisnosti od dilatacije u armaturi

i dejstva stalnog opterećenja

Povoljno i nepovoljno delovanje opterećenja
Primer povoljnog i nepovoljnog delovanja stalnog opterećenja

Sadržaj




U proračunu prema graničnim stanjima nosivosti kriterijumi
loma nisu vrednosti dostignutih napona, već vrednosti
dostignutih konvencionalno usvojenih graničnih dilatacija
U zavisnosti od materijala u kome su dostignute granične
dilatacije, razlikuju se tri vrste loma:
1 lom po betonu . . . εb = 3.5‰ 0 ≥ εa ≥ −10‰
2 lom po armaturi . . . εa = −10‰ 0 ≤ εb ≤ 3.5‰
3 simultani lom . . . εb = 3.5‰ εa = −10‰
Koristi se konvencija da su dilatacije pritisaka pozitivne, a
zatezanja negativne

Moguća stanja dilatacija u fazi loma preseka AB nosača

Moguća stanja dilatacija u fazi loma preseka AB nosača i

odgovarajući uticaji

Dijagram dilatacija u poprečnom preseku za različita naponska

stanja


1 Oblast 1, područje između linija a i b
slučaj čistog zatezanja ili ekscentričnog zatezanja (mali
ekscentricitet)
dilatacije su: εa = −10‰ i εb ≤ 0‰
parcijalni koeficijenti su γui ≤ 1.8
lom nastaje po zategnutoj armaturi


1 Oblast 2, područje između linija b i c
slučaj čistog savijanja ili složenog savijanja (M , N )
dilatacije su: εa = −10‰ i 0 ≤ εb ≤ 3.5‰
lom može da bude po zategnutoj armaturi ili simultani


1 Oblast 3, područje između linija c i d
slučaj čistog savijanja ili složenog savijanja sa silom pritiska
dilatacije su: εb = 3.5‰ i −10 ≤ εa1 ≤ −3.0‰
lom može da bude po betonu ili simultani


1 Oblast 4, područje između linija d i g
slučaj složenog savijanja sa velikom silom pritiska
dilatacije su: εb = 3.5‰ i −3 ≤ εa1 ≤ 0‰
parcijalni koeficijenti su povećani (u odnosu na γui ≤ 1.8)
idući od εa1 = −3‰ prema εa1 = 0‰
lom nastaje po betonu
neutralna linija se nalazi nisko u preseku koji je većim delom
pritisnut


1 Oblast 5, područje između linija g i h
slučaj ekscentričnog pritiska (mali ekscentricitet) ili centričnog
pritiska
dilatacije na jače pritisnutoj ivici preseka variraju između
2 ≤ εb2 ≤ 3.5‰
dilatacije na manje pritisnutoj ivici preseka variraju između
0 ≤ εb1 ≤ 2‰
centričnom pritisku odgovaraju dilatacije betona
εb1 = εb2 = 2‰ (linija h)
parcijalni koeficijenti koji odgovaraju dilatacijama εa1 ≥ 0‰
(pritisak u armaturi) imaju veće vrednosti, jer lom može da
bude nenajavljeni, odn. krti lom betona
lom može da bude po betonu, kao krti lom

Sadržaj



Centrično zatezanje
Posmatra se poprečni presek AB štapa koji je izložen uticajima
centričnog zatezanja
To može da bude AB zatega u nekoj konstrukciji (ili zategnuti
štap AB rešetke)
Posmatrajući sve odgovarajuće kombinacije opterećenja,
granična sila zatezanja Zu je data sa
X
Zu = γui Zi
i
Granična sila Zu pretstavlja najveću graničnu silu zatezanja za

najnepovoljniju kombinaciju opterećenja

Kod centričnog zatezanja je εa = −10‰, pa su parcijalni
koeficijenti, za stalno i promenljivo opterećenje, dati sa
γug = 1.6 γup = 1.8
Za slučaj kombinacije stalnog, promenljivog i dopunskog

opterećenja, parcijalni koeficijenti sigurnosti su dati sa
γug = 1.3 γup = 1.5 γu∆ = 1.3
Celokupno zatezanje kod centrično zategnutog AB elementa

na sebe preuzima armatura


Ako je ukupna površina zategnute armature u preseku Aa , a
granica razvlačenja čelika σv , ili za visokovredne čelike
σ02 ≈ σv , onda je nosivost preseka na zatezanje data sa
ZR = Aa σv
Uslov za dimenzionisanje prema teoriji graničnih stanja je
ZR ≥ Zu
Iz ovog uslova se dobija minimalna potrebna armatura u

preseku
Zu
ZR ≥ Zu ⇒ Aa,pot ≥
σv
Zategnuta podužna armatura se usvoji zaokruživanjem na više
minimalne potrebne armature Aa,pot
Sama armatura se usvoji izborom vrste armature (GA ili RA) i
izborom prečnika šipki
Pri tome se broj šipki usvaja tako da usvojena armatura bude
simetrično rapoređena u poprečnom preseku
Dimenzije betonskog poprečnog preseka se usvajaju (ako nema
nekih drugih zahteva) iz uslova pravilnog i simetričnog
smeštanja armature
(vodi se računa o razmacima između šipki, kao i o
odgovarajućem zaštitnom sloju betona)

Centrično zatezanje - primer
Dimenzionisanje zatege
Odrediti potrebnu armaturu i oblikovati poprečni presek
pravougaonog oblika centrično zategnutog AB elementa
Element se nalazi u uslovima umereno agresivne sredine
Poznati podaci o sili zatezanja:
- stalno opterećenje . . . Zg = 305 kN
- povremeno opterećenje . . . Zp = 337 kN
Usvojiti glatku armaturu GA 240/360

Granična sila zatezanja elementa je
Zu = γg Zg + γp Zp
Kako je za centrčno zatezanje εa = −10‰, to su parcijalni

koeficijenti sigurnosti dati sa
γg = 1.6 γp = 1.8
Prema tome, granična sila zatezanja je
Zu = 1.6 × 305 + 1.8 × 337 = 1094.6 [kN]

Za glatku armaturu GA 240/360 napon razvlačenja je
σv = 240 MPa = 24 kN/cm2
Potrebna površina armature je
Zu 1094.6
Apot = = = 45.61 [cm2 ]
σv 24
Usvojeno: 15Φ20 (47.12 cm2 ) (uvidom u površine preseka

armature)

Karakteristike preseka za armaturu GA i RA

Karakteristike preseka glatke armature GA

Karakteristike preseka rebraste armature GA

Raspored armature u preseku
Raspored armature u preseku centrično zategnutog AB

elementa se usvaja simetrično
Usvojeni raspored armature se obezbeđuje uzengijama i
posebnim “češljevima”
Za umereno agresivnu sredinu minimalan zaštitni sloj armature
je a0 = 2.5 cm
Poprečni presek elementa je pravougaoni dimenzija b × d
Imajući u vidu da je usvojeno 15 šipki, one mogu da se
rasporede 5 šipki u 3 reda
Oko armature se usvajaju konstruktivne uzengije U Φ8/30
Vodi se računa o dovoljnom čistom razmaku armature u
horizontalnom i vertikalnom pravcu

Raspoređivanje armature u preseku

Usvojena armatura i betonski presek

Ekscentrično zatezanje - mali ekscentricitet

Posmatra se poprečni presek AB štapa koji je izložen uticajima
ekscentričnog zatezanja
Položaj sile zatezanja je ekscentričan u odnosu na težišnu osu
preseka, sa ekscentricitetom e
Ako je visina preseka d, a rastojanje težišta gornje i donje
armature od ivica preseka isto i jednako a, onda je
d
e≤c= −a
2
Drugim rečima, sila zatezanja se nalazi unutar preseka, odn.
između težišta gornje i donje podužne armature
U pitanju je ekscentrično zatezanje - mali ekscentricitet



Ekscentrična sila zatezanja sa malim ekscentricitetom znači da
se sile u preseku sastoje iz (relativno) velike sile zatezanja i
(relativno) malog momenta savijanja
Granični uticaji u preseku za izabranu (najnepovoljniju)
kombinaciju opterećenja su
X X
Zu = γui Zi Mu = γui Mi
i i
Ekscentricitet granične sile zatezanja je dat sa

Mu
e=
Zu


U opštem slučaju, rastojanja težišta gornje i donje armature do
bližih ivica preseka ne moraju da budu iste a, već su a1 i a2 , a
težište preseka ne mora da bude na polovini visine d/2
Prema tome, rastojanja donje i gornje armature od težišta
preseka cu c1 = ya1 odnosno c2 = ya2
Celokupna sila zatezanja se prihvata armaturom

Proračunski model za ekscentrično zatezanje i mali ekscentricitet


Potrebna kolčina armature je data sa
Zu
ZR = Aa σv ≥ Zu ⇒ Aa,pot ≥
σv
Ova ukupna količina armature se raspoređuje u gornju i donju
zonu preseka tako da se težište armature poklapa za položajem
napadne tačke sile Zu
Na taj način se dobija (Aa,pot ≤ Aa = Aa1 + Aa2 ):
Zu c2 + e Zu c1 − e
Aa1 = Aa2 =
σv c1 + c2 σv c1 + c2
gde je Aa1 armatura koja je bliža napadnoj liniji sile

Sadržaj



Centrični pritisak bez uticaja izvijanja

Naponsko stanje centričnog pritiska karakteristično je za AB
stubove i zidove koji su opterećeni samo normalnim silama
pritiska
Pritisnuti štapovi AB rešetki su takođe izloženi centričnom
pritisku
U zavisnosti od posmatrane kombinacije opterećenja određuje
se granična sila loma Nu
X
Nu = γui Ni
i


Parcijalni koeficijenti sigurnosti su za centričan pritisak najveći:
- za stalno i povremeno opterećenje

. . . γug = 1.9 γup = 2.1
- za stalno, povremeno i ostala opterećenje
. . . γug = 1.5 γup = 1.8 γu∆ = 1.5
Način proračuna centrično pritisnutih elemenata zavisi od
njihove vitkosti


Vitkost λ pritisnutog stuba definisana je sa
`i
λ=
imin
Sa `i je označena dužina izvijanja, dok je imin minimalni
poluprečnik inercije poprečnog preseka:
r
Imin
imin =
A
gde su Imin i A minimalni momenat inercije i površina
poprečnog preseka betona (štapa)

Dužine izvijanja pritisnutih štapova
Ojlerovi slučajevi izvijanja


U zavisnosti od vitkosti λ centrično pritisnutog stuba mogući
su sledeći slučajevi dimenzionisanja, odn. dokazivanja granične
nosivosti stuba:
1 Za λ < 25 . . . proračun se sprovodi bez uticaja izvijanja
2 Za 25 ≤ λ ≤ 75 . . . stubovi se tretiraju kao umereno vitki i
mogu da se primenjuju približni proračuni
3 Za 75 < λ ≤ 140 . . . stubovi se tretiraju kao izrazito vitki i za
njihovo dimenzionisanje se koriste tačniji postupci proračuna
4 Vitkost stubova λ > 140 nije dopuštena
Samo u fazi montaže dozvoljava se vitkost u granicama
λ ∈ (140, 200]

Centrični pritisak bez uticaja izvijanja (λ < 25)

U graničnom stanju loma pri centričnom pritisku smatra se da
nije narušena veza između betona i armature εb = εa
Granična nosivost betonskog preseka pri pritisku iscrpljuje se
pri εb = 2‰, tako da je
εb = εa = 2‰
Granična nosivost centrično pritisnutog AB preseka je

dostignuta kada su naponi u betonu i armaturi dati sa
σb = fB σa = σq (= σv )


Napon u betonu je jednak računskoj čvrstoći betona fB , a
napon u amaturi je jednak granici gnječenja σq
Za vruće vučenu armaturu GA i RA σa za dilataciju εa = 2‰
jednak je granici razvlačenja σv
Za hladno vučenu armaturu MA i BiA napon σa , za εa = 2‰,
jednak je
σa = σq = εa Ea = 400 [MPa]

Proračunski model za centrično pritisnute AB elemente

Radni dijagrami betona i čelika za centrično pritisnute AB elemente

εb = εa = 2‰ σb = fB σa = σv


Granična nosivost centrično pritisnutog AB elementa je data sa
NR = Ab fB + Aa σv
gde su Ab površina betonskog preseka, a Aa ukupna površina

podužne armature
Iz uslova NR ≥ Nu se dobija

Aa σv
Ab fB + Aa σv ≥ Nu ⇒ Ab fB 1 + ≥ Nu (6)
Ab σ b


Izraz (6) se piše u konačnom obliku
Ab fB (1 + µ̄0 ) ≥ Nu (7)
gde je sa µ̄0 označen mehanički koeficijent armiranja

Aa σ v σv
µ̄0 = = µ0 (8)
Ab σb σb
dok je µ0 geometrijski procenat armiranja
Aa
µ0 = (9)
Ab


Imajući u vidu jedn. (7), potrebna površina betonskog preseka
je data sa
Nu Nu
Ab,pot ≥ = σv (10)
fB (1 + µ̄0 ) fB (1 + µ0 σa )
Sa određenom potrebnom površinom betona, potrebna ukupna

površina armature je data sa
Aa,pot = µ0 Ab,pot


Prilikom dimenzionisanja usvaja se kvalitet betona (MB) i
vrsta armature (GA ili RA)
Minimalan geometrijski procenat armiranja u slučaju
centričnog pritiska je µ0,min = 0.6%
Maksimalan geometrijski procenat armiranja je µ0,min = 6%,
dok je uobičajeni procenat µ0 ≈ 1 ÷ 2%


U slučaju da je napon u betonu manji od računske čvrstoće,
σb < fB , minimalan geometrijski procenat armiranja može da
se smanji na µ0,min = 0.3%
U tom slučaju se minimalan procenat armiranja može da
odredi, u zavisnosti od napona σb , prema izrazu

Aa σb
µ0,min = 100 = 0.3 1 + [%]
Ab fB

Centrični pritisak - detalji armranja

Osim podužne armature, u stubove se ugrađuje i poprečna
armatura, odn. uzengije
Uloga uzengija je da utegnu betonski presek stuba i da spreče
lokalno bočno izvijanje podužne (pritisnute) armature
Zbog toga je prečnik uzengija Φu u vezi sa prečnikom podužne
armature
Orjentaciono, ako je prečnik podužne armature Φ, onda je
prečnik uzengija
Φ
Φu ≈
3


Uzengije su obično pravougaonog oblika, ali to zavisi od oblika
stuba (npr. pravougaone, kružne i sl.)
Za uobičajene dimenzije stubova, prečnici uzengija se usvajaju
u granicama Φu ∈ [6 ÷ 10] mm
Razmak uzengija eu mora da bude u sledećim granicama

 b
eu,max = min 15 Φ [cm]
30 cm

gde je b manja dimenzija stuba, a Φ prečnik podužne armature


U delu stuba gde se uvodi sila u stub, na dužini 1.5 b (b ≤ d),
kao i na mestima preklapanja podužne armature, razmak
uzengija je dva puta manji od “normalnog”:

7.5 Φ
eu,max = min [cm]
15 cm
Mesta gde se “uvodi” sila u stub su spojevi tavanica i stubova,

ili greda i stubova


U seizmički aktivnim područjima, sa svake strane čvora (odn.
ukrštanja stubova i greda), na dužini od 1 m (ili malo više),
razmak uzengija je najviše jednak

7.5 Φ
eu,max = min [cm]
10 cm
dok se na preostalim delovima stuba može da usvoji

eu = 15 Φ ≤ 20 cm

Uobičajeni poprečni preseci centrično pritisnutih stubova

Detalji armiranja - razmaci između šipki
Detalji armiranja (razmaci između šipki i zaštitni sloj betona)

Detalji armiranja - grupisanje armature

Centrično pritisnut stub - primer
Dimenzionisanje centrično pritisnutog stuba: primer 1

Dimenzionisati centrično pritisnut stub (bez proračuna
izvijanja) ukoliko je presek pravougaoni, zadate širine
b = 30cm
Poznati podaci o sili pritiska:
- stalno opterećenje . . . Ng = 630 kN
- povremeno opterećenje . . . Np = 398 kN
Usvojiti glatku armaturu GA 240/360 i beton MB 25


Za centrični pritisak parcijalni koeficijenti su dati sa
γg = 1.9 i γp = 2.1
Granična sila pritiska stuba
Nu = γg Ng + γp Np = 1.9 × 630 + 2.1 × 398 = 2031.8 [kN]
Za usvojeni materijal betona i čelika je:
MB 25 ⇒ fB = 1.725 kN/cm2
GA 240/360 ⇒ σv = 24.0 kN/cm2


Usvaja se minimalni procenat armiranja µ = µmin = 0.6%
Mehanički procenat armiranja je
σv 24.0
µ̄ = µ = 0.6 × = 8.35 %
fB 1.725
Iz relacije Nu = Ab fB (1 + µ̄) dobija se potrebna površina

betona:
Nu 2032.8
Ab,pot = = = 1087.6 [cm2 ]
fB (1 + µ̄) 1.725 (1 + 0.0835)


Kako je širina preseka zadata sa b = 30cm, to je visina preseka
d:
Ab,pot 1087.6
dpot = = = 36.3 [cm] ⇒ usv. d = 40 [cm]
b 30
Potrebna površina armature
Aa,pot = µ Ab,pot = 0.6 × 10−2 × 1087.6 = 6.53 [cm2 ]
Uvojeno: 4 Φ16 [8.04 cm2 ]


Za uobičajene dimenzije stubova, prečnici uzengija se usvajaju
u granicama Φu ∈ [6 ÷ 10] mm
Razmak uzengija eu mora da bude u granicama
 min(b, d) = 30 cm
 

eu,max = min 15 Φ = 15 · 1.6 = 24 cm = 24 [cm]
30 cm
 
Usvojene uzengije: U Φ8/20

Usvojene dimenzije pritisnutog stuba: primer 1


Dimenzionisati centrično pritisnut stub (bez proračuna
izvijanja) ukoliko je presek pravougaoni, zadatih dimenzija:
b/d = 25/30 cm
Poznati podaci o sili pritiska:
- stalno opterećenje . . . Ng = 750 kN
- povremeno opterećenje . . . Np = 300 kN
Usvojiti rebrastu armaturu RA 400/500 i beton MB 30


Granična sila pritiska stuba
Nu = γg Ng + γp Np = 1.9 × 750 + 2.1 × 300 = 2055 [kN]
Za usvojeni materijal betona i čelika je:
MB 30 ⇒ fB = 2.05 kN/cm2
RA 400/500 ⇒ σv = 40.0 kN/cm2


Dimenzije betonskog preseka su zadate, pa se ne usvaja
minimalan procenat armiranja
Određuje se potreban procenat armiranja
Nu
Nu = Ab fB (1 + µ̄) ⇒ µ̄pot = −1
Ab fB
Dobija se mehanički procenat armiranja

2055
µ̄pot = − 1 = 0.336
25 × 30 × 2.05


Geometrijski procenat armiranja je dat sa
σv fB
µ̄ = µ · ⇒ µ = µ̄ ·
fB σv
Dobija se
2.05
µ = 0.336 · = 0.01722 = 1.722 %
40
tako da je potrebna armatura data sa
Aa,pot = µ Ab = 0.01722 × 25 × 30 = 12.915 [cm2 ]


Potrebna površina rebraste armature je 12.915 cm2
Usvaja se nešto od sledećih mogućnosti:
- 4RΦ22 (15.21 cm2 )
- 6RΦ19 (17.01 cm2 )
- 8RΦ16 (16.09 cm2 )
Izbor zavisi i od armature koja je usvojena u drugim
elementima konstrukcije

Sadržaj



Uticaj momenata savijanja na AB elemente

Posmatraju se AB elementi na koje deluju samo momenti
savijanja (čisto pravo savijanje)
Ako se posmatra postepeno povećanje spoljašnjeg dejstva
(momenta savijaja) sve do iznosa pri kome dolazi do loma
preseka, mogu da se razlikuju sledeće naponske faze
1 Faza I . . . stanje bez prslina, aktivan ceo betonski presek
2 Faza II . . . stanje sa prslinama, aktivan samo pritisnuti deo
betonskog preseka
3 Faza III . . . lom preseka

Uticaj momenata savijanja na AB elemente

Faza I i Faza II se dele svaka na po dve pod-faze:
Faza I . . . stanje bez prslina, aktivan ceo betonski presek
- Faza Ia . . . linearna raspodela normalnih napona pritisaka i
zatezanja
- Faza Ib . . . nelinearna raspodela normalnih napona zatezanja, a
linearna raspodela napona pritisaka
Faza II . . . stanje sa prslinama, aktivan samo pritisnuti deo
betonskog preseka
- Faza IIa . . . blaga nelinearnost raspodele normalnih napona
pritisaka
- Faza IIb . . . znatna nelinearnost normalnih napona pritisaka

Naponske faze AB elementa izloženog savijanju
Povećanjem opterećenja, posle Faze IIb dolazi do Faze III - do loma

nosača

Čisto pravo savijanje - pravougaoni preseci

Bez obzira na stvaran oblik poprečnog preseka, ako je pritisnuti
deo preseka pravougaonog oblika, i ako se savijanje vrši u ravni
simetrije (što je čest slučaj), u pitanju je pravo savijanje
pravougaonog preseka
Osim “pravih” pravougaonih preseka, tako se ponašaju i “T”
preseci i “I” preseci
Pravougaoni preseci opterećeni pravim čistim savijanjem mogu
da budu
- jednostruko armirani . . . samo zategnutom armaturom
- dvojno (dvostruko) armirani . . . osim zategnute, postoji i
računska pritisnuta armatura


Granični momenat savijanja Mu za odabranu kombinaciju
opterećenja dat je sa
X
Mu = γui Mi
i
Granični momenat savijanja je u ravnoteži sa graničnom

nosivošću preseka na savijanje (u graničnom stanju preseka)
Granična nosivost preseka na savijanje je formirana od sprega
unutrašnjih sila koji čine sila pritiska u betonu Dbu , kao i sila
zatezanja u armaturi Zau

Računski model jednostruko armiranog preseka


Sila pritiska u betonu Dbu deluje u težištu naponskog
dijagrama pritisaka, na rastojanju η h od pritisnute ivice
preseka
Sila zatezanja u armaturi Zau deluje u težištu zategnute
armature
U zavisnosti od dostignutih dilatacija u betonu i armaturi, lom
poprečnog preseka može da nastupi u tri slučaja
1 lom po armaturi
2 lom po betonu
3 simultani lom


1 Lom po armaturi nastaje kada je istovremeno
εa = −10‰ . . . dostignuta granična dilatacija pri razvlačenju
armature
εb < 3.5‰ . . . dilatacija na pritisnutoj ivici betona manja od
granične
Veza napon - dilatacija u pritisnutoj zoni betona je data sa
σb = f4B (4 − εb ) εb za 0 ≤ εb ≤ 2 ‰
(11)
σb = fB za 2 ≤ εb ≤ 3.5 ‰


2 Lom po betonu nastaje kada je istovremeno
εb = 3.5‰ . . . dostignuta granična dilatacija na pritisnutoj ivici
betona
|εa | < 10‰ . . . dilatacija u armaturi manja od granice
razvlačenja
Ovakav slučaj loma preseka je karakterističan za elemente sa

relativno većim procentom armiranja


3 Simultani lom po armaturi i betonu nastaje kada je
istovremeno
εb = 3.5‰ . . . dostignuta granična dilatacija na pritisnutoj ivici
betona
εa = −10‰ . . . dostignuta granična dilatacija pri razvlačenju
armature

Naponska stanja AB preseka

Čisto savijanje - jednostruko armiran presek


Postavljaju se uslovi
P ravnoteže
P graničnih spoljašnjih i
unutrašnjih sila: N =0i M =0
Uslov ravnoteže normalnih sila:
X
Nu = 0 : ⇒ Dbu − Zau = 0 (12)
Uslov ravnoteže momenata za težište zategnute armature:

X
Mau = 0 : ⇒ Dbu z − Mu = 0 (13)


Kako je Dbu jednako integralu napona pritisaka u betonu,
uslov ravnoteže normalnih sila (12) postaje:
Z y=x
σby b dy − Aa σv = 0 (14)
y=0
Slično, uslov ravnoteže momenata za težište zategnute

armature (13) glasi:
Z y=x
σby b (h − x + y)dy − Mau = 0 (15)
y=0


Imajući u vidu Bernulijevu hipotezu ravnih preseka i
kompatibilnost dilatacija armature i betona, dobija se
y h−x
εby = εb ε a = εb (16)
x x
Iz druge od relacija (16) dobija se položaj neutralne linije
određen u zavisnosti od odnosa dilatacija u betonu i armaturi:
εb x εb
x= h ⇒ s= = (17)
εb + εa h εb + ε a


Veza između napona i dilatacija za beton (11) se unosi u uslov
ravnoteže (14):
Z y=x
fB
(4εby − ε2by ) b dy − Aa σv = 0
y=0 4
Unošenjem izraza (16)/1 za εby u integral, dobija se

y=x
y 2 ε2
Z
y
fB b εb − 2 b dy − Aa σv = 0 (18)
y=0 x x 4
Vrednost integrala može da se izračuna i da se označi sa x αb ,

gde je αb . . . koeficijent punoće naponskog dijagrama betona


Sa oznakom za integral x αb uslov ravnoteže (18) postaje
fB b x αb − Aa σv = 0 (19)
Imajući u vidu relaciju (11), odn. radni dijagram betona,

koeficijent pnoće se dobija kao
αb = εb
12 (6 − εb ) za 0 ≤ εb ≤ 2 ‰
(20)
3 εb −2
αb = 3 εb za 2 ≤ εb ≤ 3.5 ‰

Koeficijent punoće naponskog dijagrama betona


Kao što se vidi, koeficijent punoće naponskog dijagrama
betona zavisi samo od dilatacije u betonu εb
Koeficijent punoće αb ima vrednosti, npr.
- za εb = 3.5‰ . . . αb = 0.8095
- za εb = 2.0‰ . . . αb = 0.667


Ako se jedn. (19) podeli sa b h fB , imajući u vidu da je
x = s h, dobija se
Aa σv
αb s − = 0 ili αb s − µ̄ = 0 (21)
b h fB
gde su geometrijski i mehanički procenti armiranja dati sa

Aa Aa σ v σv
µ= µ̄ = =µ (22)
bh b h fB fB


Prema tome, iz uslova ravnoteže normalnih sila (21) određuje
se potrebna količina armature u bezdimenzionalnom obliku
fB fB
µ = µ̄ = αb s
σv σv
Iz uslova ravnoteže graničnih momenata za težište zategnute
armature može da se odredi potrebna statička visina
poprečnog preseka
U uslov ravnoteže (15) unosi se veza napon - dilatacija (11),
kao i izraz za dilataciju u betonu, prema (16), dobija se
Z y=x
y 2 ε2b

y
fB b εb − 2 (h − x + y) dy − Mu = 0 (23)
y=0 x x 4

Posle integracije integrala u (23) i sređivanja, dobije se izraz
Mu
αb s (1 − η s) = (24)
b h2 fB
Sa η je označen bezdimenzionalan koeficijent položaja sile

pritiska u betonu u odnosu na gornju ivicu betona:
η= 8−εb
4(6−εb ) za 0.0 ≤ εb ≤ 2.0
εb (3 εb −4)+2
η= 2 εb (3 εb −2) za 2.0 ≤ εb ≤ 3.5

Čisto savijanje - jednostruko armiran presek


Krak unutrašnjih sila z može da se prikaže kao
z = h − η x = h − η s h = h (1 − η s) (25)
Uz oznaku za bezdimenzionalan koeficijent kraka unutrašnjih

sila ζb :
ζb = 1 − η s
relacija (25) može da se piše u obliku:
z = ζb h (26)


Statička visina preseka h određuje se iz jednačine ravnoteže
momenata (24):
s s
Mu 1
h=
b fB αb s (1 − η s)
što može da se napiše kao

s r s
Mu 1 Mu
h= =k
b fB αb s ζb b fB
sa očiglednom oznakom za bezdimenzionalni koeficijent k


Sa ovim, statička visina preseka h određuje se iz jednačine:
s
Mu
h=k (27)
b fB
Potrebna površina armature se određuje iz izraza (22)
σv
Aa = µ b h = µ̄ b h (28)
fB
Bezdimenzionalne veličine s, αb , η, ζb , µ̄ = αb s, k zavise

isključivo od dilatacija u betonu i armaturi i mogu da se
tabulišu
Bezdimenzionalni koeficijenti
Bezdimenzionalni koeficijent neutralne ose s = x/h
εb
s=
εa + εb
Koeficijent punoće naponskog dijagrama betona αb
(Dbu = fB bxαb ):
αb = εb
12 (6 − εb ) za 0 ≤ εb ≤ 2 ‰
3 εb −2
αb = 3 εb za 2 ≤ εb ≤ 3.5 ‰

Koeficijent položaja sile pritiska u betonu u odnosu na gornju
ivicu betona η x:
η= 8−εb
4(6−εb ) za 0.0 ≤ εb ≤ 2.0
εb (3 εb −4)+2
η= 2 εb (3 εb −2) za 2.0 ≤ εb ≤ 3.5
Koeficijent kraka momenta unutrašnjih sila z = ζb h:
ζb = 1 − η s

Mehanički procenat armiranja µ̄:
µ̄ = αb s
Koeficijent statičke visine preseka k:

s r r
1 1 1
k= = =
αb s (1 − η s) αb s ζb µ̄ ζb
Izračunavanje ovih izraza: Excel, Matlab, C++, . . . postoje

tablice za dimenzionisanje

bk1 3 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

bk1 3 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Proracun prema teoriji graničnih stanja

Dimenzionisanje prema teoriji graničnih stanja

Prof dr Stanko Brčić

Departman za Tehničke nauke,

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

1 Proracun prema teoriji graničnih stanja

2 Dimenzionisanje prema teoriji graničnih stanja

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

1 Proracun prema teoriji graničnih stanja

2 Dimenzionisanje prema teoriji graničnih stanja

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

Proračun prema teoriji graničnih stanja

Koncept proračuna prema graničnim stanjima

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

Proračun prema teoriji graničnih stanja

Koncept proračuna prema graničnim stanjima

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

Proračun prema teoriji graničnih stanja

Koncept proračuna prema graničnim stanjima

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

Proračun prema teoriji graničnih stanja

Koncept proračuna prema graničnim stanjima

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

Proračun prema teoriji graničnih stanja

Koncept proračuna prema graničnim stanjima

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

Proračun prema teoriji graničnih stanja

Koncept proračuna prema graničnim stanjima

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

Proračun prema teoriji graničnih stanja

Koncept proračuna prema graničnim stanjima

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

Proračun prema teoriji graničnih stanja

Koncept proračuna prema graničnim stanjima

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

Proračun prema teoriji graničnih stanja

Koncept proračuna prema graničnim stanjima

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

Proračun prema teoriji graničnih stanja

Pretpostavke proračuna prema graničnim stanjima

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

Proračun prema graničnim stanjima

Raspodela dilatacija i napona po visini AB preseka u graničnm

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

Proračun prema teoriji graničnih stanja

Radni dijagram betona (RDB)

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

Proračun prema teoriji graničnih stanja

Radni dijagram betona (RDB)

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

Radni dijagram betona (RDB)

Pravilnik BAB 87: Radni dijagram betona (RDB)

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

Proračun prema teoriji graničnih stanja

Radni dijagram betona (RDB)

2 u oblasti dilatacija 2.0 ≤ εb ≤ 3.5 ‰: prava linija

gde je sa fB označena računska čvrstoća betona pri pritisku

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

Radni dijagram betona (RDB)

Računska čvrstoća betona pri pritisku fB zavisi od MB i

Stanko Brčić Betonske konstrukcije 1

Proračun prema teoriji graničnih stanja

Radni dijagram betona (RDB)