TC.

EGE ÜNĠVERSĠTESĠ

MÜHENDĠSLĠK FAKÜLTESĠ

(MAKĠNA PROJESĠ 1)

DOĞALGAZ YAKITLI SICAK SU KAZANI

TASARIMI

Özkan BOLBĠRLĠK
Nuri HARMANKAYA
Mehmet SAĞIR
Vedat ġENOL

Proje DanıĢmanı: ArĢ. Gör. Erhan KIRTEPE

Makina Mühendisliği Anabilim Dalı

Sunum Tarihi: 12.06.2012

Bornova-ĠZMĠR
2012
 Özkan BOLBĠRLĠK, Nuri HARMANKAYA, Mehmet SAĞIR ve Vedat
ġENOL tarafından Makine Projesi 1 olarak sunulan “Doğalgaz Yakıtlı Sıcak Su
Kazanı Tasarımı” baĢlıklı bu çalıĢma E.Ü. Lisansüstü Eğitim ve Öğretim
Yönetmeliği ile E.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Eğitim ve Öğretim Yönergesi’nin
ilgili hükümleri uyarınca tarafımızdan değerlendirilerek savunmaya değer
bulunmuĢ ve 12.06.2012 tarihinde yapılan proje sunumu sınavında aday
oybirliği/oyçokluğu ile baĢarılı bulunmuĢtur.

Jüri Üyeleri: Ġmza

Jüri BaĢkanı : ........................................... .................................

Raportör Üye : ........................................... .................................

Üye : ........................................... .................................

 V

ÖZET
BOLBĠRLĠK,Özkan;HARMANKAYA,Nuri;SAĞIR,Mehmet;ġENOL, Vedat

Makine Projesi 1, Makine Mühendisliği Bölümü

Proje DanıĢmanı: ArĢ. Gör. Erhan KIRTEPE
Haziran 2012, 42 sayfa

DOĞALGAZ YAKITLI SICAK SU KAZANI TASARIMI

Bu çalıĢmada günümüz endüstriyel sistemlerinde kullanılan sıcak su

kazanları hakkında bilgiler verilmiĢ ve bu kazan tiplerinden uygulamalarda
sıklıkla kullanılan kaynaklı çelik kazanların imalat yöntemi açıklanmıĢtır. Bu
proje hazırlanırken TSE 497 dökümanı esas belge olarak kabul edilmiĢtir.
Projenin oluĢturulmasında, TSE 497’de belirtilen kriterlerden ve yapılan
atıflardaki yönlendirici bilgilerden faydalanılmıĢtır.

ÇalıĢmanın ilk bölümünde sıcak su kazanları hakkında bilgiler verilmiĢ ve

sıcak su kazanlarının sınıflandırılması yapılmıĢtır. Yapılan sınıflandırma ile farklı
tip sıcak su kazanlarının özellikleri anlatılmıĢtır.

Ġkinci bölümde, 550 KW gücündeki 70 oC-90 0C aralığında çalıĢan 5 bar

çalıĢma basıncında çalıĢacak bir sıcak su kazanının ısıl hesapları yapılmıĢtır.
Kazanın ısıl verimi ve gerekli diğer parametreleri ve temel bazı
boyutlandırmalarına bu bölümde yer verilmiĢtir

Üçüncü bölümde ısıl hesaplarını yapılmıĢ olan sıcak su kazanının basınç

düĢümleri ve baca boyutlandırma hesaplamaları yapılmıĢtır. Bu bölümde sistemde
kullanılmıĢ olan brülör seçimi yapılmıĢ ve ana boyutlandırmalara yer verilmiĢtir.
 Dördüncü bölümde tasarımı yapılan sıcak su kazanımızın mekanik hesapları
yapılmıĢtır. Gerekli olan mukavemet hesapları ve güvenlik önlem gerekliliklerine
bu bölümde değinilmiĢtir. Gerekli hesaplamalara da bu bölümde yer verilmiĢtir.

BeĢinci bölümde kazanın teknik çizimlerine ve maliyet hesaplarına yer

verilmiĢtir.
Altıncı bölümde proje ile ilgili sonuçlara yer verilmiĢtir.
 ix

TEġEKKÜR

Bu çalıĢmanın baĢlangıcından bitimine kadar her aĢamada çalıĢmayı

yönlendiren, özverili yardımlarını esirgemeyen ArĢ. Gör. Erhan Kırtepe’ye ve
diğer danıĢman hocalarımıza teĢekkürü bir borç biliriz.

Özkan BOLBĠRLĠK
Nuri HARMANKAYA
Mehmet SAĞIR
Vedat ġENOL

Ġzmir,
25.05.2012
 ĠÇĠNDEKĠLER

Sayfa

ÖZET ..................................................................................................................... V

TEġEKKÜR ....................................................................................................... ĠX

ġEKĠLLER DĠZĠNĠ ............................................................................................ XV

ÇĠZELGELER DĠZĠNĠ .................................................................................... XVĠĠ

SĠMGELER VE KISALTMALAR DĠZĠNĠ ......................................................XĠX

1.SICAK SU KAZANLAR ..................................................................................... 1

1.1 Yanma ................................................................................................................ 1

1.2 Sıcak Su Kazanlarının Sınıflandırılması............................................................ 3

1.2.1 Malzemeye Göre Kazanlar ............................................................................. 3

1.2.2 Isıl Güçlerine Göre Kazanlar .......................................................................... 5

1.2.3 Yanma Odası Basıncına Göre Kazanlar ......................................................... 5

2.SICAK SU KAZANI ISIL HESAPLARI ............................................................ 7

2.1. Isıl Verim .......................................................................................................... 7

2.2. Ocak Sıcaklığı Tayini ....................................................................................... 8

2.3. Borularda Isı TaĢımı ....................................................................................... 14

2.4. Kazan Su Hacmi ve Boyutlandırması ............................................................ 18

3.SICAK SU KAZANI BASINÇ KAYBI HESAPLARI ..................................... 19

3.1 TaĢıma Yüzeyleri Yük Kaybı .......................................................................... 19

3.2 Baca Hesabı ..................................................................................................... 20

3.2.1 Baca Yük Kayıpları ...................................................................................... 20

3.2.1.1 ÇıkıĢ Kaybı ................................................................................................ 20

3.2.1.2 Sürtünme Kaybı ......................................................................................... 20

3.3. Sıcak Gazların Yükselme Kuvveti ................................................................. 21

4.SICAK SU KAZANI MEKANĠK HESAPLARI ............................................... 22

5.SICAK SU KAZANI MALĠYET HESAPLARI ................................................ 27

6.SONUÇLAR ....................................................................................................... 32

KAYNAKLAR ...................................................................................................... 34

EKLER ................................................................................................................. 35

Ek A-1 CO2 Gazının IĢınım Yayma Katsayıları………………………………....35

Ek A-2 Su Buharının IĢınım Yayma Katsayıları………………………………... 36

Ek A-3 Zc Katsayısı…………………………………………………………….. 37

Ek A-4 Duman Gazı Antalpisi…………………………………………………...38

Ek A-5 CO2 IĢınım Akısı………………………………………………………...41

Ek A-6 H20 IĢınım Akısı………………………………………………………...42

 XV

ġEKĠLLER DĠZĠNĠ

1. ġekil 1-Kazan Ġzometrik Görünümü .................................................................. 30

2. ġekil 2- Kazan Dimetrik Kesit Görünümü ........................................................ 31

 XVİİ

ÇİZELGELER LİSTESİ

1. Çizelge 1- Isıl Hesap Bilanço Tablosu .............................................................. 17

 XiX

SĠMGELER VE KISALTMALAR

Q Toplam ısıl güç

Tb Baca gazı sıcaklığı

Th Çevre havanın sıcaklığı

docak Ocak çapı

Locak Ocak boyu

η Kazanın ısıl verimi

Zc Sıcak cidar kaybı

Zb Baca kaybı

Hu Alt ısıl değer

vho Teorik özgül hava miktarı

vgo Teorik özgül duman miktarı

vh Gerçek özgül hava miktarı

vg Gerçek özgül duman miktarı

B Yakacak debisi

qa Alev yükü

Va Alev hacmi

l Alev uzunluğu

Le Alevin eĢdeğer tabaka kalınlığı

pCO2 Ocak gazındaki karbondioksit oranı

pH20 Ocak gazındaki su buharı oranı

εCO2 Karbondioksitin ıĢınım yayma katsayısı

εH2O Su buharının ıĢınım yayma katsayısı

εg Toplam ıĢınım yayma katsayısı

ith Teorik özgül antalpi

Vg Duman gazının indirgenmiĢ debisi

Ġgo Duman gazının antalpisi

Qr IĢınımla geçen ısı

Aa Alevin yüzey alanı

Aw Ocak duvarının alanı

εw Duvarın ıĢınım yayma katsayısı

εa Alevin ıĢınım yayma katsayısı

∅ Ortak ıĢınım yayma katsaysı

Tgo Duman gazının ocaktaki sıcaklığı

Vocak Ocak gazının hızı

Re Reynold sayısı

f Sürtünme katsayısı

Nu Nusselt sayısı

ϵ Pürüzlülük katsayısı

h Isı transfer katsayısı

k Malzemenin ısıl iletkenliği

Qk TaĢınım ile geçen ısı

nboru Duman borusu sayısı

dboru Duman borusu çapı

Lboru Duman borusu boyu

Vo Duman boruları içindeki hız

hk TaĢınım film katsayısı

hr IĢınım film katsayısı

qco2 Karbondioksidin ıĢınım akısı

qh2o Su buharının ıĢınım akısı

htop Duman gazı ile cidar arasındaki film katsayısı

∆Tlm Logaritmik sıcaklık farkı

ia Duman gazının çevre sıcaklığındaki antalpisi

ib Duman gazının baca sıcaklığındaki antalpisi

y Eksik yanma miktarı

σmax Maksimum gerilme

τmax Maksimum kayma gerilmesi

σem Emniyet gerilmesi

 1

BÖLÜM BĠR

SICAK SU KAZANLARI

Yakıtın kimyasal enerjisini yanma yoluyla ısı enerjisine dönüĢtüren ve bu ısı

enerjisini taĢıyıcı akıĢkana aktaran makinalara genel olarak kazan denir.
Kazanların verimi ise yanma sonucu oluĢan bu ısı enerjisinin hangi oranda
kullanma mahaline taĢınmasına bağlıdır. Yanma sonucu oluĢan ısı enerjisinden ne
kadar yüksek oranda yararlanılırsa yakıt tüketimi de o oranda düĢük olur. Ülkemiz
enerji ihtiyacının büyük kısmını dıĢarıdan döviz ödeyerek karĢılamaktadır. Bu
sebepler yakılan yakıttan elde edilen ısı enerjisinin maksimum verimlilikle
kullanılması hem ülke hem de iĢletme ekonomisi için çok önemlidir. Bunun
yanında verimin artmasıyla atmosfere atılan zararlı atık miktarı da düĢecek ve
çevrenin korunması sağlanacaktır. Ġyi bir yanma sonucu CO, NOx gibi zehirli

gazlar daha az oranda atmosfere verilecek, gerektiği kadar yakıt yakılacağından

daha fazla atık gaz oluĢmasının önüne geçilecektir. Bunun için yanmanın
denetimimiz altında isteğimiz Ģartlarda gerçekleĢmesi gerekmektedir.

1.1 Yanma:

Yakıtın oksijen ile tepkimeye girerek ısı ve diğer yanma ürünlerinin

oluĢması olayına yanma diyoruz. Yanma iĢlemi yakıtın belli bir oranda hava ile
karıĢtırılıp ateĢlenmesi sonucu oluĢan bir olaydır. Bu hava miktarının gerekenden
az olması, gerekenden çok olması ya da gereken kadar olması yanmanın
özelliklerini belirleyen temel bir unsurdur. Dolayısıyla oluĢan ısı miktarını ve
diğer yanma ürünlerinin cins ve miktarını belirler. Bu nedenle karıĢımdaki hava
miktarına göre yanmayı 3 farklı tipte inceletebiliriz.

a) Az Hava Ġle Yanma:

Az hava ile yanmanın en belirgin özelliği baca gazının çok koyu renkli ve
isli olmasıdır. Ayrıca alev rengi de olması gerekenden daha koyu renklidir. Baca
gazı kontrol cihazı (orsat) ile atık gazlar analiz edildiğinde fazla miktarda CO
(karbonmonoksit) görülecektir. Bu durumda ısı geçiĢ yüzeylerinde is ve kurum
 2

birikecek, ısı geçiĢi zorlaĢacaktır. Hem bu sebepten hem de yakılan yakıtın

kimyasal enerjisinin tamamının ısıya çevrilememesinden dolayı yakıt tüketimimiz
artar. Ayrıca atık gazların fazla olması, is ve kurumun bacadan atılması sonucu
çevre kirliliğine neden oluruz.

b) Fazla Hava Ġle Yanma:

Fazla hava ile yanma durumunda alev rengi çok açık ve parlaktır. Baca
gazı hemen hemen gözle görülemez. Bu durumda ocak sıcaklığı düĢer, baca gazı
çıkıĢ sıcaklığı artar. Böylece aynı miktardaki suyu ısıtmak veya buhar üretmek
için daha fazla yakıt yakmamız gerekir. Daha fazla yakıt daha fazla atık baca gazı
demektir. Yani hem fazla yakıt yakarak verimsiz bir yanma oluĢtururuz hem de
daha fazla atık baca gazı ile daha fazla çevre kirliliğine neden oluruz.

c) Tam Yanma:

Tam yanmada alev rengi katı ve sıvı yakıtlarda açık sarı-portakal rengi,
gaz yakıtlarda ise mavidir. Yanma ürünlerinde ve geri kalan kısımda yanıcı madde
bulunmazsa yanma tam yanmadır. Baca gazı içinde CO bulunmamalıdır. Baca
gazı ölçümlerinde CO yanında atık O2 miktarı da ölçülerek yanmanın fazla hava

ile oluĢup oluĢmadığı kontrol edilmelidir.

Bunların dıĢında baca gazlarının çıkıĢ sıcaklığı da kazan verimi üzerinde
direk rol oynar. Baca gazı sıcaklığı yakıt cinsi ve yakıt bileĢenlerine bağlıdır.
o
Kükürt ve kükürtlü bileĢikler içeren yakıtlarda baca gazı sıcaklığı 180 C altına
düĢürülmemelidir. Aksi halde kükürt havanın içindeki oksijen ve hidrojenle
birleĢerek sülfürik asit oluĢturur. Doğalgaz içinde kükürt bulunmadığından
o
doğalgaz ile çalıĢan cihazlarda baca gazı sıcaklığı 56 C ye kadar düĢürülebilir.
Bunun için yoğuĢmalı kazanlar kullanılmaktadır. YoğuĢmalı kazanlarda yoğuĢma
kabının içimden geçen yüksek sıcaklıktaki baca gazının enerjisinden
yararlanılarak bir enerji temini sağlanır. Bu enerji ilave olarak ısıtma devresine
veya sıcak kullanım suyu devresinde kullanılabilir. Enerjisi alınan baca gazının
 3

o
sıcaklığı 56 C ye kadar düĢürülebilir. Yoğumsa kazan sistemlerinde kazan
verimleri daha yüksek seviyelerde çıkmaktadır.
Yakıt içinde karbon miktarının artması alevin kırmızıya dönmesine,
hidrojen miktarının artması ise yanma sonucu oluĢan su buharının artmasına
neden olur. Ġyi bir yanma neticesinde baca gazı içinde %12-13 CO2 bulunmalı,

CO miktarı ise mümkün olan en alt seviyeye indirilmelidir.

1.2 Sıcak Su Kazanlarının Sınıflandırılması:
1.2.1 Malzemeye göre kazanlar
1.2.1.1 Dökme demir kazanlar:
Dökme demir kazanlar denildiğinde aklımıza dökme demir dilimli
kazanlar gelir. 1950’li yıllarda yakacak olarak daha fazla kok, linyit gibi katı
yakacaklar kullanılıyordu. Ayrıca dökme demir kazanların ısıtma yüzeyleri
pürüzsüz yapılmakta, baca gazı yolu uzun tutulmakta idi. Günümüzde ise fuel-oil
ve doğalgaz yakıtları ön sıraya geçmiĢtir. Sıcak gazların (dumanın) türbülanslı
akıĢı sağlanarak daha fazla ısıtma yüzeyi akısı elde edilmektedir. Bu nedenle
dökme demir dilimlerin yüzeyleri ile Ģekillerinin çok farklı yapıldıklarını
görüyoruz. Dökme demir dilimleri genellikle arka arkaya ve nadiren üst üste
birleĢtirdiği konstrüksiyon Ģekilleri vardır. Bazı dökme demir kazanlar sağ ve sol
yarım dilimler halinde ayrı ayrı dökülerek monte edilirler. Bu sayede monoblok
yapıların giremeyeceği kazan dairelerinin içinde parçalar halinde gelen kazanın
montajına imkan verilmiĢ olur.

Dökme demir kazanların cidarları genellikle 6-8 mm kalınlıkta yapılır. Bu

kalınlığa özellikle iĢletme basıncı, yani kalorifer tesisatı yapılan binanın
yüksekliği göz önüne alınarak dikkat edilmelidir. Kazan çalıĢma Ģartlarında
yüksek yanma odası sıcaklığının da malzemenin mukavemet özelliklerini azalttığı
unutulmamalıdır.

Dökme demirde döküm iĢlemi sırasında oluĢan ve yüksek oranda silisyum

ihtiva eden ince bir tabaka korozyona dayanıklılığı sağlamaktadır. Dökme demir
kalitesi genellikle GG18, GG20 özelliğindedir. Dökme demir kazanların
avantajları Ģunlardır;
 4

-Korozyona dayanımları yüksektir.

-Her türlü çalıĢma Ģartlarına uyumludur. Küçük ısı kademelendirmesi söz
konusudur.
-Yeni dilimlerin ilavesi ile kazanın ısı gücü kolaylıkla arttırılabilir.
-Dökme dilimli kazanlarda dilimler ayrı ayrı taĢınarak kullanım yerinde monte
edilebildikleri için taĢınması kolaydır. Dar mekanlara, giriĢi sınırlı yerlere kazan
montajı yapılması gereken durumlarda bu özellik çok önemlidir.
-Dökme dilimli kazanların geometrik Ģekli ve dilimlerin yan yana ufak
hacimler olarak yerleĢtirilmesi sayesinde gürültüyü yutucu özelliği vardır. Sessiz
çalıĢırlar.
-Uzun ömürlüdürler.

1.2.1.2 Çelik Kazanlar:

Çelik kazanlar çelik sac malzemeden kaynak ile birleĢtirilmiĢ günümüzde
en yaygın olarak kullanılan kazan çeĢididir. Çok çeĢitli boylarda ve kapasitelerde
üretilebilirler. Çelik kazanlarda kullanılan çelik malzemenin özellikleri ve kaynak
dikiĢinin kaliteli olması önemlidir. Gaz yakacaklı kazanlarda 12-300kW ısı
güçleri arasında asil çelik kullanılması yaygınlaĢmıĢtır.
Son zamanlarda ise dökme demir ve çelik için korozyona, asitlere, yüksek
sıcaklığa, darbe ve sürtünmelere dayanıklı bileĢik malzemelerden de
yararlanılmaya baĢlanmıĢtır. Çelik kazanlar konstrüksiyon tiplerine göre kendi
içinde de birçok bölüme ayrılırlar. Bunlardan günümüzde en sık kullanılanları iki
yada üç geçiĢli duman borulu silindirik veya yarı silindirik kazanlardır.
Çelik kazanların dökme demir kazanlara göre avantajları aĢağıdaki gibidir;
- Daha ucuza imal edilebilirler.
- Daha hafiftirler.
- Yüksek basınçlara uygun imal edilebilirler.
- Isıtma yüzeylerindeki ısı akısı fazladır.
- Kaynak yapılarak onarılmaları kolaydır.
- Elastik ve iyi Ģekil değiĢimi vardır.
- Kompakt konstrüksiyon yapılabilir.
- Yüksek ısı güçlerinde imal edilebilirler.
 5

1.2.2 Isı güçlerine göre kazanlar

1.2.2.1 Küçük güçlü kazanlar:

Küçük güçlü kazanlar genellikle 50kW ısı gücüne kadar imal edilmiĢ olan
kazanlardır. Genellikle tek daireyi, en fazla 2 veya 3 daireyi birden ısıtmak için
kullanılabilirler. 20kW’ın altındaki güçler için dökme demir veya çelik kazan
tipleri vardır. Kat kalorifer kazanları bu gruba girer. Genellikle paket tip olarak
bilinirler. Kazanın kapalı dıĢ kapağının içinde, kendi bünyesinde sirkülasyon
pompası, genleĢeme tankı, boyleri toplu halde bulunduğundan paket tip adını
alırlar.

1.2.2.2 Orta güçlü kazanlar:

Orta güçlü kazanlar 50-200kW güçleri arasında imal edilmiĢ olan

kazanlardır. Bu kazanlar çalıĢtırma Ģartlarına göre ortalama 15-20 dairelik
apartmanların ısı ve sıcak su ihtiyacını karĢılayabilecek kapasitededir.

1.2.2.3 Büyük Güçlü Kazanlar:

Büyük güçlü kazanlar genellikle 800kW ısı gücüne kadar üst basınçlı
olarak imal edilen kazanlardır. Büyük binalar, okullar, hastaneler kampüslerin ısı
ihtiyacını karĢılamak için geliĢtirilmiĢlerdir. Kazan operatörleri tarafından
çalıĢtırılmaları ve düzenli bakımlarının yapılması gerekmektedir. Uygun
büyüklükte bir kazan dairesinde emniyet önlemleri alınarak montajları
yapılmalıdır.

1.2.3 Yanma odası basıncına göre kazanlar

1.2.3.1 Doğal (Tabii) çekiĢli kazanlar:

Tabii çekiĢli kazanlarda baca çekiĢi bacanın da yüksekliğine bağlı olarak

tabii bir Ģekilde herhangi bir zorlanmıĢ akıĢ olmadan sağlanır.
DıĢ hava Ģartlarına göre, tabii çekiĢli kazanlarda baca çekiĢinde
dalgalanmalar olur. Baca çekiĢindeki bu dalgalanmalar sonucu yanma odasındaki
 6

vakum basıncı, ısıtma yüzeylerindeki direnç ve kazan çıkıĢındaki çekiĢ basıncı

değerleri değiĢmektedir. Eski kazanlarda baca çekiĢ değiĢimleri yeni kazanlarda
olduğu gibi sorunlar yaratmıyor. Kazan çıkıĢındaki basıncın yükselmesi yanma
odası ile kazanın bulunduğu ortam arasındaki basınç farkını da yükseltiyor. Bu
sebeple eski kazanlarda istenmeyen hava, kaçak yerlerinden kazanın içine sızarak
duman yani baca gazı miktarını da orantılı olarak arttırıyor. Yeni kazanlarda ise
sızdırmazlık çok iyi olduğu için kazan içine hava sızması olmuyor ve duman baca
gazı miktarı da artmıyor. Bu sebeple vakum çok büyüyor ve alev için fazla hava
emilerek kurum sayısı artıyor, ısıtma yüzeylerinde ısı geçiĢi azalıyor sonuçta baca
çıkıĢ sıcaklığı yükseliyor.
Üst Basınçlı Kazanlar:
Üst basınçlı kazanlarda brülör fanının basıncı, kazan direncini yener ve
kazan çıkıĢında basınç 0 olup bacada vakum söz konusudur. Üst basınçlı
kazanların üstün özellikleri aĢağıda verilmiĢtir:
- Tabii çekiĢli kazanlara göre %40 daha hafif, ucuz ve küçüktür.
- Kapladığı yer daha küçüktür.
- Yanma çok iyi ve stabil olup CO2 yüzdesi yüksektir.
- Baca çekmesi atmosferik Ģartlara göre değiĢmez.
- Isı geçiĢi yüksektir, yakıt tasarrufu sağlar.
- Kurum miktarı düĢüktür.
- IĢınım ve taĢınım kayıpları küçüktür.
Bu avantajların yanında üst basınçlı kazanların sakıncalı yanları da aĢağıdaki
gibidir:
- Ġlk ateĢlemeler sorunludur. Brülörü pahallıdır.
- Gürültülü çalıĢır, ses yalıtımı gerektirir.
-Baca gazı hızı tabii çekiĢli kazanlara göre 4-5 kat büyüktür. Bu nedenle direnç
20 kat büyük olur, bu da elektrik sarfiyatını arttırır.
-Baca gazı sızdırmazlığına çok dikkat edilmelidir.
 7

BÖLÜM ĠKĠ

SICAK SU KAZANI ISIL HESAPLARI

550 kW gücündeki 70 oC-90 0C aralığında çalıĢan 5 bar çalıĢma basıncında

çalıĢacak, yakıt olarak doğalgazın kullanıldığı bir sıcak su kazanının ısıl hesapları
yapılmıĢtır. Kazanın ısıl verimi ve gerekli diğer parametreleri ve temel bazı
boyutlandırmalarına bu bölümde yer verilmiĢtir.

Tasarlanacak kazan tipi olarak çelik skoç tipi kazan ana model seçilmiĢtir.
Bu hesaplamalar yapılırken iterasyon yoluyla bulunan ve daha sonra iĢlemlerde
kontrolü yapılmak kaydıyla aĢağıdaki değerler alınmıĢtır:

Tb = 150 oC
Th = 20 oC
docak = 0.55 m
Locak = 1.7 m
Hu=34524 kJ/Nm3

2.1 Kazan Isıl Verimi

Kazanın ısıl verimi:

Sıcak Cidar Kaybı :

Zc = %1.2 ( EK A-3)
 8

Baca kaybı :

( ) ( )

değeri elde edilmiĢtir.

2.2 Ocak Sıcaklığının Tayini

Ocak sıcaklığı tayinine baĢlarken hava fazlalık katsayısı olarak n=1.4 değeri
alınmıĢtır. Buradan teorik özgül hava ve duman miktarlarına geçiĢ yapılırsa:

Nm3/Nm3

Nm3/Nm3değeri bulunur.

Gerçek özgül hava ve duman miktarları:

( )

Nm3/Nm3

Nm3/Nm3 değeri bulunur.

 9

Yakacak debisi:

B=62.338 Nm3/h değeri bulunur.

Alevin ocağı tamamen doldurduğu varsayılır ve alev yükü olarak qa = 165

Nm3/m3h değeri alınırsa alev hacmi :

Va = 0.348 m3 değeri bulunur.

Bulunan alev hacmi değerine göre alev uzunluğu hesaplanırsa:

değeri bulunur.

Ocak gazındaki CO2 ve H2O değerleri için:

CO2max=0.12 alınarak

n = CO2max/CO2

CO2=0.0857 değeri bulunur.

H2O= 0.18 alınabilir.

 10

Alevin eĢdeğer tabaka kalınlığı Le , Aa alevin dıĢ yüzeyini göstermek üzere:

Le= 0,316 m bulunur.

Bu Le değerine göre :

değerleri bulunur.

Ocak sıcaklığı tahmini değer olarak 1100 oC olarak kabul edilirse EK A-1 ve EK
A-2 yardımıyla:

εco2= 0.065

εh20= 0.086

εg= εco2 + εh20 – (εh20* εco2)

εg = 0.146 değeri bulunur.

Teorik özgül antalpi ise:

ith = 2669.28 kJ/ Nm3

 11

Ocaktaki taĢınımla ısı geçiĢinin ıĢınımla ısı geçiĢine oranının %10 (C k=1.1)
olduğu kabulu yapılırsa duman gazının indirgenmiĢ debisi ̇ olmak üzere:

̇ ( )

Ġgo= 1692 kj/Nm3 (Ek A-4 den) alınırsa;

Qr= 200.95 kW değerine ulaĢılır.

Alevin alanı Aa ve ocak duvarının alanı Aw olmak üzere:

Aa = 2.765 m2

Aw = 3.173 m2

εw = 0.8

εa = 0.146 alınırsa

Ortak ıĢınım yayma katsayısı ∅ olmak üzere :

( )
∅
 12

∅= 0.364 değeri bulunur.

Qr=∅*σ*Aa(Tgo4-Tw4)

Tgo = 1099.168 oC bulunur.

Bulduğumuz değer tahmin ettiğimiz değerin %1 hatayla doğru olduğunu

gösterir ve mühendislik olarak hata kabul edilebilir sınırdadır. Hesaplara
bulduğumuz Tgo ile devam edilebilir.

Ġlk tahmin ettiğimiz Ck değerinin doğruluğunu kontrol etmek için Qk

değeri hesaplanmalıdır. Ocak gazının hızı Vocak olmak üzere :

Vocak = 4.786 m/s

( Tgo=1099.168 oC deki değerlerle)

Re= 12852.981> 2300 Türbülanslı akıĢ

Sürtünme katsayısı f: (Haaland Denkleminden)

⁄
( ) + ]
√
 13

f= 0.028

Nusselt Sayısı ve h değeri:

( ) ( )
Nu= (⁄ ) ⁄ ( ⁄ )

Nu=133.87

h= 5.809 W/m2K

Qk= 13.387 kW ise

Ck= 1.066 değeri bulunur. Bu değer ilk tahminden %3 farklıdır ve mühendislik

olarak kabul edilebilir

Ocak yüzeyinden suya geçen toplam ısı:

Q = Qk + Qr

Q = 214.3375 kW olarak bulunur.

 14

2.3 Borularda Isı TaĢınımı

Bu aĢamada ocaktan çıkan Ġkinci aĢamada ocaktan çıktıktan sonraki

borularda olan ısı taĢınımı ve modellemesi hesapları yapılmıĢtır. Hesaplamada
alınan veriler:

dboru = 0.07 m

Lboru = 1.7 m

Tduvar = 100 oC

Tbaca = 150 oC

n boru = 21

Duman borularındaki hız:

( )

Vo = 2.8 m/s

V = Vo

V = 13.98 m/s

Borular içinde içi akıĢ için Re ve Nu değerleri

Tf = (Tw+Tg)/2 = 625 oC için

 15

Re =

Re = 17335,84 > 2300 Türbülanslı

Borularda türbülatör kullanılırsa

( )

Nu = 133.87

Bu değerler için bulunan hk değeri;

hk = 92.37 W/m2 K

IĢınım film katsayısı hr ise;

qco2 = 2552 W/m2 (EK A-5) qh20=3166.8 W/m2 (EK A-6)

hr = 10.25 W/m2 K
 16

Duvar gazı ile cidar arasındaki film katsayısı :

htop = hk+hr = 102.63 W/ m2K

Ön aynada yaklaĢık olarak 10 oC düĢerse;

Tg2=1090 oC

Ön aynada üretilen ısı;

Logaritmik sıcaklık farkı :

( ) ( )
( )
( )

= 412.28 oC

= 1692 kJ/Nm3 (Ek A-4 ten )

214.15 kJ/Nm3
 17

Bu antalpiye karĢılık gelen duman gazı sıcaklığı Ek A-4 den:

Tig3 = 160 oC (YaklaĢık olarak)

Arka aynada yaklaĢık olarak 10 oC düĢerse;

Tg2=150 oC (Baca çıkıĢ sıcaklık)

Arka aynada üretilen ısı;

Bu doğrulama yoluyla baĢta belirlediğimiz baca çıkıĢ sıcaklığını doğrulamıĢ

oluruz.

Bu hesaplamalar doğrultusunda oluĢan ısıl bilanço;

Bölge Vg* ∆i (kW) Alan (m2 )

Ocak 214.340 0.404
Ön Ayna 2.262 0.145
Duman Boruları 332.006 1.178
Arka Ayna 1.164 1.178
Toplam 550 2.905

Çizelge 1- Isıl Hesap Bilanço Tablosu

 18

2.4 Kazan Su Hacmi ve Boyutlandırılması

TaĢınım bölümünde oluĢan ısıl güç ile 70 oC den 90 oC ye ısıtılacak su hacmi ve

kazan çapının da hesaplanması gerekir. DıĢarda çok büyük miktarda su olduğu
için suyun hızı çok azdır ve Vsu= 0.01 m/s değeri alınmıĢtır

̇( )

h2 = 2660.1 kJ/kg h1 = 2626.82 kJ/kg ρ= 971.8 kg/m3 (T=80 oC için)

̇ = 16.526 kg/s

̇ =ρ* Vsu* Asu

Asu= 0.850 m2

Vsu= 1.446 m3

Akazan değerine denk gelen dkazan değeri:

dkazan = 1.223 m
 19

BÖLÜM ÜÇ

SICAK SU KAZANI BASINÇ KAYBI VE BACA

DĠZAYNI HESAPLARI
3. GiriĢ
Bu bölümde kazanda oluĢan basınç kayıpları ele alınmıĢtır. Bu bölümde
alınan değerler Ģöyledir:

ε = 0,0000046 (Çelik)

Re=17335,84

dboru= 0,07 m

Vboru=13.98 m/s

Lboru=1.7 m

ρ =0.388 kg/m3

3.1 TaĢınım Yüzeylerindeki Yük Kaybı

( ) )
√

f=0,052112

Kayıp katsayıları:

Boru çıkıĢları keskin kenarlı = 1,05

Boru giriĢleri keskin kenarlı = 0,5

90 derece düzgün dönüĢ diĢ açılmıĢ = 1,5

180 derece tam dönüĢ diĢ açılmıĢ = 0,5

( )

hk=51,95387 m
 20

21* hk=1091,031 m

Bernoulli denklemi kullanılırsa;

∆P1= 4,152 kPa

3.2 Baca Hesabı

Bherens formülü (q<1200kw için)

k=0,012 (üflemeli brülör için)

h=34 m alınırsa

A=0,1269 m2

Dbaca=0,352 m

3.2.1 Bacadaki Yük Kayıpları

3.2.1.1 ÇıkıĢ Kaybı

Vbaca = 4.383 m/s

∆Pb = 7.91 Pa

3.2.1.2 Sürtünme Kaybı

[( ) ( )]

∆PS =68,6967 Pa
 21

3.3 Sıcak Gazların Yükselme Kuvveti

[ ] [( ) ( )]

∆Py =-70,76 Pa

3.4 Toplam Basınç Kaybı ve Brülör Seçimi

∆P= 4157,847 Pa

Bu basınç kaybı düz borular için yapılmıĢtır. Fakat borularda türbülatör

kullanılmıĢtır. Deneysel veriler göz önüne alınıp bunların makalelerine
baĢvurulduğunda türbülatörlerin basınç kaybını 2-5 kat arası arttırdığı
görülmüĢtür. Bundan dolayı çalıĢma basıncı bu aralığı alan bir brülör seçilmesi
gerekir.

Bu basıncı ve ısı gücü karĢılayacak brülör seçimi yapılması gerekir. Bu durumda;

Brülör Gücü;

ÇalıĢma basıncı olarak basınç kaybının 2-5 katı aralıkta bir brülör seçimi
yapılırsa kataloglardan Alarko marka ALG 77/2 DN65 brülörü seçilir.
 22

BÖLÜM DÖRT

SICAK SU KAZANI MEKANĠK HESAPLARI

Bu bölümde ısıl ve basınç kayıpları hesapları yapılmıĢ olan sıcak su

kazanının mekanik hesaplarına yer verilmiĢtir. Gerekli olan güvenlik ve
mukavemet değerleri bu bölümde belirlenmiĢ ve hesaplara katılmıĢtır.

Ġlk olarak malzeme seçimi yapılmıĢtır. Bunun için Erdemir Çelik A.ġ
kataloglarından malzeme olarak DIN EN 10028-2 kodlu σçek=460 MPa , σak= 295
MPa değerlerine sahip çelik seçilmiĢtir.

Kazanımızın dıĢ gövde et kalınlığı;

P: 0,5 N/mm2
R1=610 mm
σf= 1466 N/mm2 ( Çizelge 5 yardımıyla) (TS 377)
z: 0.75 ( Çizelge 4) (TS 377)
e :0.75

S1 = 3.55 mm değeri bulunur. Fakat TS 497 de en küçük değer olarak 5 mm

verildiği için 5 mm olarak alındı.

Kazanımızın ocak et kalınlığı;

( )
√

P: 0,05 kgf/mm2
 23

D= 1225 mm ( Ocak çapı)

σf= 1351 N/mm2 ( Çizelge 5 yardımıyla) (TS 377)
e =0.75
L=1700 mm (Ocak Boyu)
C3: ( Çizelge 12) (TS 497)

S2 = 12.88 mm bulunur. Değer olarak 13 mm alınır.

Cehennemlik dip plaka kalınlığı;

σf = 1351 kgf/mm2 ( Çizelge 5 yardımıyla) (TS 377)

P = 0,05 kgf/mm2
d = 1225 mm
e = 0.75 ( Korozyon ilavesi ) (TS 377)
C = 0.4 (Çizelge 9 dan alınan katsayı) (TS 377)

S3= 33.02 mm olarak bulunur 34 mm alınır.

Ön ayna et kalınlığı;

σf = 1351 kgf/mm2 ( Çizelge 5 yardımıyla) (TS 377)

P = 0,05 kgf/mm2
d = 1225 mm
e = 0.75 ( Korozyon ilavesi ) (TS 377)
C = 0.4 (Çizelge 9 dan alınan katsayı) (TS 377)

S4 = 33.08 bulundu. 34 mm alındı.

 24

Arka ayna et kalınlığı;

σf = 1351 kgf/mm2 ( Çizelge 5 yardımıyla) (TS 377)

P = 0,05 kgf/mm2
d = 1225 mm
e = 0.75 ( Korozyon ilavesi ) (TS 377)
C = 0.36 (Çizelge 9 dan alınan katsayı) (TS 377)

S5 = 29.85 bulundu. 30 mm alındı.

Boru et kalınlıkları ;

Borular arasındaki olması gereken boĢluğa X denilirse

( )

X = 21.45 mm

Et kalınlığı ise;

P = 0,05 kgf/mm2
D = 1225 mm ( Boru çapı)
L = 1700 mm (Boru boyu)
C4 = 1507 ( Çizelge 12 ) (TS 497)
 25

S6 = 6.06 mm bulunur. 7 mm verilebilir.

Kazanın ayrıca dayanım hesaplarının yapılması gereklidir. Bu hesaplarla
kazanın olası bir dayanım sorununa maruz kalması önlenmelidir.

Kazan dıĢ cidar dayanımı:

S = 3 (Emniyet Faktörü)

σem = 98.3 MPa

σem > σmax olduğundan dayanımı yeterlidir.

Kazanda dıĢ cidar kaynak dayanımı ;

Ft = 58.66 x103 N

σr=30,56 N/mm2
 26

Radyal kuvvet etkisinde oluĢan teğetsel gerilme ;

σt= 61.125 N/mm2

σt < σem koĢulunu sağlaması gereklidir.

v=0.9 (Kaynak dikiĢ faktörü)

S=3.5(Emniyet Katsayısı, T<120 C için)

σem= 82.97 N/mm2

σt= 61.125 N/mm2< σem olduğundan güvenlidir

Aynı iĢlemler duman borusu ve ocak için de yapılırsa;

Duman borusu:

σ t=10,57692308 N/mm2 , σ em= 66,375 N/mm2 güvenlidir

Ocak için:

σ t=2,916666667 N/mm2 , σ em= 66,375 N/mm2 güvenlidir

 27

BÖLÜM BEġ

SICAK SU KAZANI MALĠYET HESAPLARI VE

PROJE ÇĠZĠMLERĠ

Boru boyu L=1.731 m

Standart boru boyu Ls=6 m

21 boru için gereken Ls,adet =7

Boruların maliyeti= Gb=7 x 90 = 630 TL (6 metrelik bir boy borunun fiyatı 90 tl)

Kazan kesit alanı A1;

( ) ( )

Kazan ağırlığı Gkazan= A1 x L x ρ ,

Gkazan = 37 kg

Ocak kesit alanı A2 ,

( ) ( )

Ocak ağırlığı Gocak=A2 x L x ρ

Gocak= 341.8522 kg

Ön ayna kesit alanı A3 ,

 28

( ) ( )

Ön ayna ağırlığı Gönayna= A3 x s x ρ = 349.0233 kg ( s=0.034 m )

Arka ayna kesit alanı A4 ,

( ) ( )

Arka ayna ağırlığı Garkaayna= A4 x s x ρ =307.9617 kg ( s=0.03 m )

Cehennemlik dip plakası kesit alanı A5 ,

( ) ( )

Cehennemlik dip plakası ağırlığı Gdp= A5 x s x ρ =349.5945 kg ( s=0.034 m )

Arka duman kutusu kesit alanı A6 ,

( ) ( )

Arka duman kutusu ağırlığı Gdk = A6 x s x ρ = 51.411 kg ( s=0.005 m )

Kazan kapak kesit alanı A7 ,

( ) ( )
 29

Kazan kapak ağırlığı Gkapak= A7 x s x ρ = 51.4 kg ( s=0.005 m )

Toplam ağırlık Gtoplam

Gtoplam= Gkazan+Gocak+Gönayna+Garkaayna+Gdk+Gdp +Gkapak= 1488.216 kg =1.4368

ton

1 ton DIN EN 10028-2 malzemesinin fiyatı 1138.32 TL

Toplam sac malzeme maliyeti = Gtoplam x 1138.32 =1694.066 TL

FlanĢ =90 TL x 2 = 180 TL

Manometre = 100 TL

ĠĢçilik = 1000 TL

Brülör =7953 TL (ALG 77/2-DN65)

Türbülatör= 21 x 9 =189 € =442.26 TL (1 adet türbülatör 9 € ve 1€=2.34 TL)

Tutamaklar ayaklar giriĢ çıkıĢ boruları vb. toplam 400 TL

Sıcak su kazanı toplamda yaklaĢık olarak 12400 TL’ ye mal olmaktadır.

 30

Proje Çizim Görüntüleri :

ġekil 1 – Kazanın Ġzometrik Çizimi

 31

ġekil 2 – Kazan Kesit Dimetrik Görünümü

 32

BÖLÜM ALTI

SONUÇLAR
550 kW ısıl gücünde sıcak su kazan tasarımında ısıl hesaplar , basınç
düĢümü, mukavemet ve maliyet hesapları yapılmıĢ olup hesaplar sonucu bulanan
değerler aĢağıda verilmiĢtir.

6.1.Isıl hesap sonuçları

1. Verim :%92
2. Yakacak debisi: 62.338 Nm3/h
3. Ocakta radyasyonla üretilen ısı:200.95 kW
4. Ocakta taĢınımla üretilen ısı:13.39 kW
5. Ocakta toplam üretilen ısı:214.34 kW
6. Duman boru sayısı :21 adet
7. Duman boru uzunluğu :1700 mm
8. Duman borusu çapı :0.07 (mm)
9. Külhan sonu sıcaklığı :1099.168 oC
10. Duman borusu giriĢ sıcaklığı 999 oC
11. Duman borusu çıkıĢ sıcaklığı : 160oC
12. Baca çıkıĢ sıcaklığı :150oC
13. Borularda üretilen ısı:332 kW

6.2.Basınç DüĢümü Sonuçları

1. Duman borularındaki kayıp: 4.152 kPa

2. Bacadaki yük kaybı :7.91 Pa
3. Bacadaki sürtünme kayıpları:68.7 Pa
4. Sıcak gazların yükselme kuvveti: -70.76 Pa
5. Toplam kayıp: 4157.847 Pa
6. Brülör gücü: 597.8 kW
7. Seçilen Brülör: Alarko ALG 77/2-DN65
 33

6.3.Mukavamet Hesap Sonuçları

1. DıĢ gövde levhası et kalınlığı:5 mm

2. Cehennemlik et kalınlığı:7 mm
3. Cehennemlik dip plakası et kalınlığ: 34 mm
4. Ön ayna et kalınlığı:34 mm
5. Arka ayna et kalınlığı:30 mm
6. Boru Et Kalınlığı: 7 mm

6.4. Maliyet hesapları sonuçları

1. Sac Malzeme Maliyet:1695 TL

2. FlanĢ Maliyet: 180 TL
3. Manometre Maliyet: 100 TL
4. ĠĢçilik Maliyeti : 1000 TL
5. Brülor: 7953 TL
6. Baca Maliyet: 733 TL
7. Türbülatör Maliyet: 443 TL
8. Tutamaklar, ayaklar ,giriĢ çıkıĢ boruları vb. Maliyet: 400 TL
9. Toplam Maliyet: 12400 TL
 34

KAYNAKLAR

Onat K., Genceli O.F., ve Arısoy A., Buhar Kazanlarının Isıl Hesapları, Birsen
Yayınevi, 4. Baskı, Ġstanbul, 2007

Koç E., Makine Elemanları Cilt 2, Nobel Kitabevi, 3. Baskı, Ankara, 2009

Türk Standardı Ts 497, Kazanlar- Çelik Malzemeden (Kaynaklı), Ankara, 1991

Z.Argunhan, C. Yıldız, M. Z. IĢık Konsantrik Boru Tip Isı DeğiĢtiricilerinde

Türbülatörlerin Kanat Delik Geometrisinin Isı Transferine ve Basınç DüĢüĢüne
Etkisi (web.firat.edu.tr/iats/cd/subjects/Energy/ETE-45.pdf ) (EriĢim 20 Nisan
2012)

DurmuĢ Aydın , KurtbaĢ Ġrfan Çubuk Kanatlı Türbülatörlerde, Isı Transferi ve

Basınç Kaybının Deneysel Olarak Ġncelenmesi
(http://web.firat.edu.tr/fenbilimleri/Dergiler/ortak_arsiv/15/15_1/08_a_durmus_i_
kurtbas.pdf) (EriĢim 20 Nisan 2012)
Ume Muhendislik LTD ġTĠ Turbulator
(http://www.ume.com.tr/html/Fiyat_Isitma.html ) (EriĢim 15 Nisan 2012)
 35

EKLER

EK A-1 CO2 Gazının IĢınım Yayma Katsayıları

 36

EK A-2 Su Buharının IĢınım Yayma Katsayıları

 37

Ek A-3 Zc Katsayısı
 38

EK A-4 Duman Gazı Antalpisi

 39

EK A-4 Duman Gazı Antalpisi (Devam)

40
 41

EK A-4 Duman Gazı Antalpisi (Devam)

EK A-5 CO2 Işı ı ıı

 42

EK A-6 Su Buharı IĢınımAkısı

43