TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI

Bina Tasarım Mühendisleri İçin

TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ (TBDY - 2018)
EĞİTİM ELKİTABI
AÇIKLAMALAR VE UYGULAMA ÖRNEKLERİ
KISIM – I : GENEL KONULAR

İÇİNDEKİLER

ÖNSÖZ
I-G. GİRİŞ
I-1. GENEL HÜKÜMLER (TBDY-2018 BÖLÜM 1)
I-2. TÜRKİYE DEPREM TEHLİKESİ HARİTASI (TDTH-2018) VE TÜRKİYE BİNA
DEPREM YÖNETMEŞİĞİNDE DEPREM YER HAREKETİ (TBDY-2018 BÖLÜM 2)
I-3. DEPREM ETKİSİ ALTINDA DEĞERLENDİRME VE TASARIM İÇİN GENEL
ESASLAR (TBDY-2018 BÖLÜM 3)
I-4. DEPREM ETKİSİ ALTINDA DAYANIMA GÖRE TASARIM İÇİN HESAP ESASLARI
(TBDY-2018 BÖLÜM 4)
I-5. DEPREM ETKİSİ ALTINDA BETONARME BİNALARIN TASARIMI İÇİN ÖZEL
KURALLAR (TBDY-2018 BÖLÜM 7)
Örnek BA-1: TBDY (2018)’e Göre Süneklik Düzeyi Yüksek 6 Katlı Betonarme
Perdeli/Çerçeveli Bina Taşıyıcı Sisteminin Eşdeğer Deprem Yükü Yöntemi
İle Hesabı ve Tasarımı
Örnek BA-2: TBDY (2018)’e Göre Burulma Düzensizliği Olan Süneklik Düzeyi
Bakımından Karma 8 Katlı Betonarme Perdeli/Çerçeveli Bina Taşıyıcı
Sisteminin Eşdeğer Deprem Yükü Yöntemi İle Hesabı ve Tasarımı
Örnek BA-3: TBDY (2018)’e Göre Süneklik Düzeyi Yüksek 12 Katlı Betonarme
Perdeli/Kirişsiz Döşemeli Bina Taşıyıcı Sisteminin Mod Birleştirme
Yöntemi İle Hesabı ve Tasarımı
I-6. DEPREM ETKİSİ ALTINDA ÇELİK BİNALARIN TASARIMI İÇİN ÖZEL
KURALLAR (TBDY-2018 BÖLÜM 9)
Örnek Ç-1: TBDY (2018)’e Göre Süneklik Düzeyi Yüksek Moment Aktaran Çelik
Çerçeveli Bina Taşıyıcı Sisteminin Hesabı ve Tasarımı
Örnek Ç-2: TBDY (2018)’e Göre Süneklik Düzeyi Yüksek Merkezi Çaprazlı Çelik
Çerçeveli Bina Taşıyıcı Sisteminin Hesabı ve Tasarımı
Örnek Ç-3: TBDY (2018)’e Göre Süneklik Düzeyi Yüksek Dışmerkez Çaprazlı Çelik
Çerçeveli Bina Taşıyıcı Sisteminin Hesabı ve Tasarımı
I-7. DEPREM ETKİSİ ALTINDA TEMEL ZEMİNİ DAVRANIŞI VE TEMEL TASARIMI
(TBDY-2018 BÖLÜM 16)
Örnek Z-I-1: TBDY (2018)’e Göre Zemin Araştırmaları, Veri Raporu ve Geoteknik Rapor
Hazırlanması
Örnek Z-I-2: TBDY (2018)’e Göre Yüzeysel Temeller İçin Statik Yükler ve Deprem Etkisi
Altında Tasarım Örneği
Örnek Z-I-3: TBDY (2018)’e Göre Bodrum Perdelerinin ve Dayanma Yapılarının Deprem
Etkisi Altında Hesabı
 ÖNSÖZ

Ülkemiz sürekli olarak deprem tehlikesi altında bulunmaktadır. Bu nedenle tarihsel süreç içerisinde
oldukça fazla sayıda deprem yaşanmıştır. Yüzyıllık dönem içerisinde çok sayıda insanımızı
kaybettiğimiz gibi binlerce yapımız yerle bir olmuş ve önemli ölçüde hasar görmüştür. Bu nedenle
binalarımızın deprem etkisi karşısında güvenli olmaları gerekmektedir.

1939 Erzincan Depremi ile birlikte güvenli yapı ve binaların üretilebilmesi için yoğun bir çalışma içine
girilmiştir. 1963 ve 1968 Deprem Yönetmeliklerinden sonra 1975 Deprem Yönetmeliği
hazırlanmıştır. Bu yönetmelik 1997 Deprem Yönetmeliğinin yürürlüğe girdiği 1998 tarihine kadar
varlığını sürdürmüştür. 17 Ağustos 1999 Doğu Marmara Gölcük merkezli deprem sonrasında binaların
güçlendirilmesi ile ilgili bir bölümün ilave edilmesiyle, ‘Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar
Hakkında Yönetmelik 2007’ yürürlüğe girmiş ve bugüne kadar da varlığını sürdürmüştür.

Açıktır ki mühendislik bilimi ve teknolojisinde ortaya çıkan yeni gelişmeler, yürürlükte bulunan
yönetmeliklerin değiştirilmesini de gündeme getiriyor. Bu nedenle yeni bir deprem yönetmeliği
üzerinde çalışılmaya başlanmıştır. Uzun bir süredir üzerinde çalışılan Türkiye Bina Deprem
Yönetmeliği 2018, 18 Mart 2018 tarihinde Resmi Gazete’de yayınlanmış olup 1 Ocak 2019 tarihinde
yürürlüğe girecektir.

Bu yönetmelik yeni yapılacak ve değiştirilecek resmi ve özel tüm binaların ve bina türü yapıların deprem
etkisi altında tasarımı ve mevcut binaların performanslarının değerlendirilmesi ve güçlendirilmesi için
gerekli olan kuralları ve minimum koşulları belirlemektedir. Diğer yönetmeliklerde olduğu gibi bu
yönetmelikte günümüz koşullarında ‘Bina Tasarım Mühendisleri’nin sürekli olarak başvuracakları
bir yönetmelik olarak hazırlanmıştır.

Yönetmelik taslak halinde iken birçok Şubemizde tartışılmış, meslektaşlarımız görüş ve önerilerini
iletmişlerdir. Oda Yönetim Kurulumuz; 2018 Deprem Yönetmeliği yürürlüğe girmeden önce tasarım
yapan inşaat mühendislerinin bilgilerini artırmak ve bu yönetmeliğin daha iyi kavranmasını sağlamak
için, bir dizi eğitim seminerleri düzenlemeyi kararlaştırmıştır. Bu kapsamda ‘1. Genel Konular
Uygulama Eğitim Seminerleri’ düzenlenecektir.

Eğitim seminerleri bağlamında ‘Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği’nin daha iyi kavranması için,
‘Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği Eğitim Elkitabı’ hazırlanmıştır. Bu kitabın ‘Genel Konular’
başlıklı 1. kısmında ‘Deprem Yer Hareketi’, ‘Deprem Etkisi Altında Binaların Değerlendirilmesi
ve Tasarımı için Genel Esaslar’ ve ‘Dayanıma Göre Tasarım İçin Hesap Esasları’ konuları
açıklandıktan sonra; ‘Betonarme Binalar’, ‘Çelik Binalar‘ ve ‘Temel Zemini/Tasarımı’ konuları ile
ilgili olarak açıklamalar yapılmakta ve ayrıca her bölümü kapsayan ayrıntılı uygulama örneklerine yer
verilmektedir.

Bu yıla kadar yapmış olduğumuz çalışmalardan farklı olarak yönetim kurulumuz; bu yönetmeliğin
hazırlanmasında çok büyük katkıları olan değerli bilim insanlarımıza ‘Eğitim Elkitabı’nı hazırlatmış
ve bu kitap yardımıyla ‘Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği 2018’in tanıtılıp kavranması için bölgesel
ve yerel ölçekte birçok Şubemizde ‘Eğitim Seminerleri’nin yapılmasını kararlaştırmıştır. Bu
seminerlerin ve ‘Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği Eğitim Elkitabı’nın tasarım yapan inşaat
mühendisleri için oldukça yararlı olacağını düşünüyoruz.

Bu nedenle, her zaman profesyonel hizmet üreten inşaat mühendislerine ve İnşaat Mühendisleri
Odası’na katkılarını esirgemeyen ve ‘Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği Eğitim Elkitabı’nın
hazırlanmasına öncülük eden bilim kurulu üyeleri Sayın Prof. Dr. M. Nuray AYDINOĞLU, Sayın
Prof. Dr. Erkan ÖZER, Sayın Prof. Dr. Zekai CELEP ve Sayın Prof. Dr. Kutay ÖZAYDIN’a ve
kitabın hazırlanmasına katkıda bulunan diğer öğretim üyeleri ile uzman mühendislere teşekkür ediyoruz.
‘Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği 2018’ ile birlikte, inşaat mühendislerinin başucu kitabı olacak
olan ‘Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği Eğitim ElKitabı’, özellikle tasarım yapan
meslektaşlarımızın bilgilerini önemli ölçüde zenginleştirecektir.

TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası 46. Dönem Yönetim Kurulu olarak meslektaşlarımıza sağlık ve
başarılar diliyoruz. 08.10.2018

Cemal GÖKÇE
TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası Başkanı
 TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI
TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ (TBDY-2018) EĞİTİMİ
Açıklamalar ve Uygulama Örnekleri
Kısım – I : Genel Konular

I-G. GİRİŞ

G/i
 TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI
TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ (TBDY-2018) EĞİTİMİ
Açıklamalar ve Uygulama Örnekleri
Kısım – I : Genel Konular

G/ii
 TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI
TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ (TBDY-2018) EĞİTİMİ
Açıklamalar ve Uygulama Örnekleri
Kısım – I : Genel Konular

I-G. GİRİŞ

İÇİNDEKİLER

I-G.1. TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ (TBDY – 2018) I-G/1

I-G.2. YÖNETMELİK HAZIRLIK ÇALIŞMALARI I-G/1
I-G.3. TÜRKİYE DEPREM TEHLİKESİ HARİTASI (TDTH – 2018) I-G/1
I-G.4. YENİ TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİNİN KAPSAMI I-G/2
I-G.5. YENİ TÜRKİYE BİNA YÖNETMELİĞİ’NİN BAŞLICA ÖZELLİKLERİ
VE GETİRDİĞİ YENİLİKLER I-G/2
I-G.6. İMO EĞİTİM PROGRAMININ KAPSAMI I-G/3
I-G.6.1. Açıklamalar ve Uygulama Örnekleri Kısım – I: Genel Konular I-G/3
I-G.6.2. Açıklamalar ve Uygulama Örnekleri Kısım – II: Özel Konular I-G/3

G/iii
 TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI
TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ (TBDY-2018) EĞİTİMİ
Açıklamalar ve Uygulama Örnekleri
Kısım – I : Genel Konular

G/iv
 TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI
TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ (TBDY-2018) EĞİTİMİ
Açıklamalar ve Uygulama Örnekleri
Kısım – I : Genel Konular

I-G.1. TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ – TBDY (2018)

Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği olarak kısaltılan Binaların Deprem Etkisi Altında Tasarımı
İçin Esaslar başlıklı yeni deprem yönetmeliği, 18 Mart 2018’de Türkiye Deprem Tehlikesi
Haritası ile birlikte Resmi Gazete’de yayınlanmış bulunmaktadır.
Yeni Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği, son yirmi yılda deprem mühendisliğinde meydana
gelen gelişmeleri, ülkenin giderek gelişen ve karmaşık hale gelen ihtiyaçlarının karşılanması
doğrultusunda, depreme dayanıklı bina tasarım pratiğine aktarmak amacı ile hazırlanan geniş
kapsamlı bir dökümandır.
Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği, mevcut binaların değerlendirilmesi ve güçlendirilmesi
amacı ile 2007’de eklenen yeni bir bölüm ve çelik binalar bölümünde yapılan sınırlı değişiklik
bir tarafa bırakılırsa, 1997 Yönetmeliği’nden 21 yıl sonra ilk kez yenilenmiştir.
Bu süre zarfında deprem mühendisliğindeki önemli gelişmeler yanında ülkede bina
teknolojisinde meydana gelen yenilikler, bu bağlamda yüksek binaların, deprem yalıtımlı
binaların, zayıf zemin koşullarında yapılan kompleks binaların sayıca hızla artması, kaçınılmaz
olarak yönetmeliğin kapsam ve içeriğinde önemli değişikliklere neden olmuştur.
Bu bağlamda yeni Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği’nin ülkedeki deprem dayanıklı tasarım
pratiğini önemli derecede etkilemesi ve gelişmesine katkıda bulunması beklenmektedir.

I-G.2. YÖNETMELİK HAZIRLIK ÇALIŞMALARI

Yeni Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği hazırlık çalışmaları, AFAD Deprem Danışma Kurulu
tarafından hazırlanarak 2011 yılında uygulamaya konulan Ulusal Deprem Stratejisi ve Eylem
Planı (UDSEP 2012-2023) uyarınca, 15 üyeden oluşan Deprem Yönetmeliği Hazırlama
Komisyonu’nun Kasım 2012’de görevlendirilmesi ile başlamıştır. Deprem Yönetmeliği
Hazırlama Komisyonu, ilk toplantısını 9 Kasım 2012’de yapmış ve 13 Altkomisyon
kurulmasını kararlaştırmıştır.
Deprem Yönetmeliği Hazırlama Komisyonu tarafından oluşturulan altkomisyonlar Ağustos
2014’e kadar çalışmalarını bağımsız olarak sürdürmüştür. Deprem Yönetmeliği Hazırlama
Komisyonu’nun 6 üyesi tarafından AFAD’ın onayı ile Ağustos 2014’te bir Eşgüdüm Komitesi
oluşturulmuş ve bu tarihten sonraki çalışmalar bu Komite’nin eşgüdümü altında yürütülmüştür.
Haziran 2016’da Ankara’da yapılan çalıştayla mühendislik kamuoyuna sunulan yönetmelik,
yapılan revizyon çalışmalarını takiben Eşgüdüm Komitesi tarafından AFAD’a sunulmuştur.

I-G.3. TÜRKİYE DEPREM TEHLİKESİ HARİTASI (TDTH – 2018)

Yeni deprem yönetmeliğinin yayınlanmasına paralel olarak aynı tarihte yeni Türkiye Deprem
Tehlikesi Haritası (TDTH – 2018)’in yayınlanması da çok önemli bir gelişmedir. Bu modern
harita ile deprem bölgesi kavramı kaldırılmış, dört deprem yer hareketi düzeyi için ileri
yöntemlerle daha güvenli bir şekilde belirlenen deprem tehlikesi ve bununla ilgili mühendislik
parametreleri pratik olarak her bir lokasyon için sayısal olarak tanımlanmıştır.

G/1
 TMMOB İNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI
TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİ (TBDY-2018) EĞİTİMİ
Açıklamalar ve Uygulama Örnekleri
Kısım – I : Genel Konular

I-G.4. YENİ TÜRKİYE BİNA DEPREM YÖNETMELİĞİNİN KAPSAMI

Yeni Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği, aşağıda belirtilen 17 Bölüm’den oluşmuştur:

Bölüm 1 – Genel Hükümler

Bölüm 2 – Deprem Yer Hareketi
Bölüm 3 – Deprem Etkisi Altında Binaların Değerlendirilmesi ve Tasarımı için Genel Esaslar
Bölüm 4 – Deprem Etkisi Altında Binaların Dayanıma Göre Tasarımı için Hesap Esasları
Bölüm 5 – Deprem Etkisi Altında Binaların Şekildeğiştirmeye Göre Değerlendirme ve
Tasarımı için Hesap Esasları
Bölüm 6 – Deprem Etkisi Altında Yapısal Olmayan Bina Elemanlarının Tasarım Esasları
Bölüm 7 – Deprem Etkisi Altında Yerinde Dökme Betonarme Bina Taşıyıcı Sistemlerinin
Tasarımı için Özel Kurallar
Bölüm 8 – Deprem Etkisi Altında Önüretimli Betonarme Bina Taşıyıcı Sistemlerinin Tasarımı
için Özel Kurallar
Bölüm 9 – Deprem Etkisi Altında Çelik Bina Taşıyıcı Sistemlerinin Tasarımı için Özel
Kurallar
Bölüm 10 – Deprem Etkisi Altında Hafif Çelik Bina Taşıyıcı Sistemlerinin Tasarımı için Özel
Kurallar
Bölüm 11 – Deprem Etkisi Altında Yığma Bina Taşıyıcı Sistemlerinin Tasarımı için Özel
Kurallar
Bölüm 12 – Deprem Etkisi Altında Ahşap Bina Taşıyıcı Sistemlerinin Tasarımı için Özel
Kurallar
Bölüm 13 – Deprem Etkisi Altında Yüksek Bina Taşıyıcı Sistemlerinin Tasarımı için Özel
Kurallar
Bölüm 14 – Deprem Etkisi Altında Yalıtımlı Bina Taşıyıcı Sistemlerinin Tasarımı için Özel
Kurallar
Bölüm 15 – Deprem Etkisi Altında Mevcut Bina Sistemlerinin Değerlendirilmesi ve
Güçlendirme Tasarımı için Özel Kurallar
Bölüm 16 – Deprem Etkisi Altında Temel Zemini ve Temellerin Tasarımı için Özel Kurallar
Bölüm 17 – Düzenli Yerinde Dökme Betonarme Binalar için Basitleştirilmiş Tasarım Kuralları

I-G.5. YENİ TÜRKİYE BİNA YÖNETMELİĞİ’NİN BAŞLICA ÖZELLİKLERİ VE

GETİRDİĞİ YENİLİKLER

Yeni Türkiye Bina Yönetmeliği’nin başlıca özellikleri ve getirdiği yenilikler üç başlıkta altında
özetlenebilir:
(a) İyileştirme: Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar Hakkında Yönetmelik (DBYBHY –
2007)’deki geleneksel hesap ve tasarım yaklaşımlarında ilkesel değişikliklere gidilmeksizin, bu
alandaki gelişmeler ve yenilikler yeni yönetmeliğe yansıtılmış, eksiklikler ve uygulama
sorunları giderilmeye çalışılmıştır. Yeni yönetmelikte yapılan en önemli iyileştirmelerden biri
de, deprem etkisi altında temel zemini ve temellerin tasarımı için ayrıntılı kurallar getirilmiş
olmasıdır.
(b) Geliştirme: (DBYBHY – 2007)’de sınırlı olarak yer alan performansa göre değerlendirme
ve tasarım yaklaşımı hem yeni yapılacak binaların tasarımına, hem de mevcut binaların
değerlendirme ve güçlendirme tasarımına uygulanmak üzere ayrıntılı biçimde açıklanmıştır. Bu
kapsamda modern hesap ve tasarım yaklaşımlarının önemli binalarda ve yüksek binalarda
uygulanmasına ilişkin hükümler getirilmiştir.

G/2