SVET SOCIJALIZMA – HRONOLOGIJA

1917-1918 –Oktobarska revolucija i uspostavljanje sovjetske vlasti. Nastanak SSSR.

1941-1945 – Drugi svetski rat tokom koga se u Jugoslaviji istovremeno odvija i

građanski rat i revolucionarna smena vlasti. Ukidanje monarhije, uspostavljanje
republike, suspendovanje demokratskih institucija, jednopartizam

1945. Uspostavljanje komunističke vlasti sovjetskog tipa i dominacija SSSR-a u

zemljama Istočne Evrope: Mađarskoj, Rumuniji, Čehoslovačkoj, Poljskoj, Bugarskoj i
Albaniji.

1946. Vinston Čerčil, britanski premijer, u govoru održanom u SAD prvi put upotrebljava
izraz «gvozdena zavesa» da označi duboku podelu koja je nastala između zemalja Istočne
i zapadne Evrope: «Od Štetina na Baltiku do Trsta na Jadranskom moru, gvozdena zavesa
se pružila preko kontinenta».

1947. Trumanova doktrina. Američka borba protiv totalitarizma.

1947. Maršalov plan – industrijalizacija Evrope, sa uverenjem da će bolji životni standard

proizvesti zahteve za demokratskim institucijama. Sovjeti i ostale zemlje pod njihovom
kontrolom odbile Maršalov plan i stvorile sopstvenu organizaciju za međusobnu
ekonomsku pomoć. Ovo odbijanje vodilo je političkoj i ekonomskoj podeli Evrope i
predstavljalo početak «hladnog rata» između SAD i SSSR, koji je označen nadmetanjima
i slabom komunikacijom.

1948. Jugoslavija se distancira od političkog vođstva SSSR. Sukob Tita i Staljina,

sovjetska ekonomska blokada, okretanje Jugoslavije ka Zapadu.

1949. Pobeda komunista u Kini. Proglašenje Narodne republike Kine, koja uspostavlja
bliske odnose sa SSSR, i potpisuje sporazum o kinesko-ruskoj saradnji, savezništvu i
međusobnoj pomoći.

Pedesete

1950. Ekonomske promene u Jugoslaviji, proglašen Zakon o samoupravljanju kojim se

nadležnosti upravljanja sa države prenose na kolektive. Svojina i dalje ostaje duštvena i
državna.

1950. Korejski rat. Komunisti iz Severne Koreje napadaju Južnu Koreju, kojoj SAD
pritiče u pomoć

1953. Umire Staljin

1954. Vijetnam. Ho Ši Min pobedio francuske kolonijalne vlasti. Podela Vijetnama na
Severni i Južni. SAD preuzima glavnu odgovornost za pružanje antikomunističke
podrške Južnom Vijetnamu

1954. Puč u Gvatemali. SAD pomaže obaranje levičarske vlade koja je nacionalizovala
plantaže banana u svojini američke kompanije.

1956. Hruščov u «tajnom govoru» na partijskom forumu odbacio politiku Staljina i

lenjinističku ideju o neophodnosti rata među ideološkim protivnicima. Poziv na
«miroljubivu koegzistenciju između kapitalističkih i komunističkih sistema.

1956. Mađarska revolucija. Sovjetska kontrarevolucija. Borbe u Budimpešti. Slom

revolucije. Streljanje Imre Nađa. Masovne migracije ka Austriji.

1957. Počinje «otopljavanje» i u ekonomskoj sferi. U Poljskoj ovaj period, obeležen

destaljinizacijom i liberalizacijom kulture, je poznat kao «thaw»

1957. Sputnjik odlazi u svemir. Otpočinje era «kosmičkih nadmetanja»

1959. Fidel Kastro preuzima vlast na Kubi.

1959. «Kuhinjska debata» između potpredsednika SAD Ričarda Niksona i sovjetskog

premijera Nikite Hruščova na Američkoj nacionalnoj izložbi u Moskvi.

Šezdesete

1961. Neuspela američka invazija na Kubu (Zaliv svinja)

1961. Podignut Berlinski zid

1962. Kubanska kriza. SSSR instalirao nuklearne projektile na Kubi. Blokada Kube i
zahtev da Sovjeti uklone rakete.

1968. Praško proleće. Studentska pobuna. Jan Palah.

1969. Vijetnamizacija. Plan o povlačenju trupa SAD iz Vijetnama

Sedamdesete

1972. Nikson posetio Kinu

1973. Sporazum povodom rata u Vijetnamu

1975. Kambodža. Pol Pot i Crveni kmeri. SAD angažovana u ratu 1975-1979.
1979. Avganistan. Ruska invazija na Avganistan. Amerikanci podržavali i obučavali
muslimansku gerilu. Rat trajao skoro 10 godina, završen povlačenjem sovjetskih trupa
1988.

Osamdesete i devedesete

1980. Poljska. Solidarnost. Nelegalno sindikalno povezivanje radnika i zahtevi za

demokratizacijom društva.

1983. «Ratovi zvezda». Američki predsednik Ronald Regan ima plan da se u svemiru
onemoguće rakete koje bi eventualno napadale SAD.

1985. Na vlast u SSSR-u dolazi Mihail Gorbačov.

1987. Na partijskom plenumu Gorbačov iznosi koncept «perestrojke», čitavog niza mera
usmerenih ka transformaciji ekonomije i društva.

1987. Regan i Gorbačov potpisuju sporazum o ograničenju nuklearnog naoružanja i

njegovom uklanjanju iz Evrope

1988. Obraćanje Mihaila Gorbačova Parlamentarnoj skupštini UN. Najavio smanjeno

vojno prisustvo u Istočnoj Evropi, što je otvorilo put da zemlje Istočne Evrope krenu
svojim putem.

1989. Pad Berlinskog zida.

1989. Na Malti susret Džordža Buša starijeg i Mihaila Gorbačova. Buš podržao
perestrojku i ostale reforme u Istočnom bloku. Susret se smatra nezvaničnim krajem
«hladnog rata» koji je obeležio posleratnu istoriju Evrope.

1990. Ujedinjenje Nemačke

1991. Raspad SSSR

1991. Početak rata u Jugoslaviji

1995. Potpisivanje Dejtonskog sporazuma između Slobodana Miloševića, Franje

Tuđmana i Alije Izetbegovića, kojim je okončan rat u Bosni.

1999. NATO bombardovanje SRJ

2000. Pad režima Slobodana Miloševića. Uspostavljanje nove, demokratske vlasti.

«Odblokiravanje tranzicije».