1

plz subscribe our channel Hope & Chnage

4.अध्ययन
घटक

 अध्ययनाचा अर्थ

 अध्ययन प्रकार

 अध्ययन शै ली
 अध्ययनाची वैशशष्ट्ये

 अध्ययन अक्षमता
अध्ययन

 का यमसा्वरापा टिाका ऊ ा र् घड न आलल बदल म्हणज अध्ययन ह य.

सा्वरापा चा वरा्न

 अनभव व सर व य मळ वन ा र् घड न यण र क यम स्वरूप च बदल ह य.

संशोधक व्याख्या

मा र् न
त प्रयत्ना माळा वर् न
त ा र ा् घडा न याणा रा सा पाक्षरा्ाना
आणण ककि ा ा का यमसा्वरापा चा बदल
र ा्

अध्ययनाची वैशशष्ट्ये

1) अध्ययना माळा वरा्न

त ा र् बदल घडा न यारा्ा .

2) हा बदल सरा वा ना पण
ा त हा र् असरा्ा रा्.

3) ह बदल अनभव न ह र् असर् ा र् .

4) वरा्ना रा्ा ल हा बदल स पक्षर् ान क यम स्वराप चा असर् ा र् .
5) वना बदल ह सध रण त्मक असर् ा र् .
अनाभवा चा अर
्
6) अध्ययन टह अनामा ननक प्रकिाया
आहा . अध्ययनाचे प्रकार

7) अध्ययना मध्या नाहमा च एखा दा्या

www.youtube.com/prayagainstitute https://t.me/prayagainstitute for pdf of competitive exam
also u can join us www.facebook.com/@prayagainstitute
भ तव असर् ा .

www.youtube.com/prayagainstitute https://t.me/prayagainstitute for pdf of competitive exam

also u can join us www.facebook.com/@prayagainstitute
 2
plz subscribe our channel Hope & Chnage

1. अनकरण त्मक अध्ययन

2. प्रयत्न प्रम द अध्ययन

3. अभभिसध न अध्ययन

4. ममदाषा् िाा अध्ययन

5. ननर क्षण त्मक अध्ययन

अशशसंधान अध्ययन

1. अभभज र् अभभिसध न अध्ययन

2. व्य प रक आणण स धक अभभिसध न

अशशजात अशशसंधान अध्ययन

 उदा्दा पक प्रनर् किाया सा हचयत सिााबिााधा माळा घडा न यार् ा.

 प्रत्याक घिानर् म त्र एक र् ा ष्िा महता्व चा र् ा मा्हणजा वविभषा्िा िाम व
त्य िााच्या र् ा ल
स हचय.त

 स हचयत िसिबध र् च अध्ययन घड न यर् ा.

 व्य ख्य ;
‘एका उदा्दा पका स टदलाला नासरा् र् क
त प्रनरा्सा द व त्या च उदा्टदपा का समवार्
टदला रा्ालाला दस
ा रा उदा्टदपका िाा जा डला जा रा्ा त् या वाळा
अभभसिााधा न प्रकिाया घडा न यारा्ा’.

अशशजात अशशसंधान अध्ययन

 इव्ह न पव्ा्ल व्ह ; रिभयन िार रिाा सा्त्रज ा्
ञ

 अन्न – नसर्ा क प्रनर् किाय , िघिाचा

ा आव ज – का त्रत्रम उदा्दा पक

 प्र णय िााच्य पचनिकयच अभ्य स करर् ा असर् ा न ,

 इरा क ठलह वदन त्य र् ह ऊ टदल न ह .
म नवननभमर
्त
 ज्य प्रनिकाय अन्नपद ता य नासरा्र्का
त्रा घिाािाा चा आवा ज य

www.youtube.com/prayagainstitute https://t.me/prayagainstitute for pdf of competitive exam

also u can join us www.facebook.com/@prayagainstitute
 प्रनिकाय र् ा उद् टदप क स दऊ ल ल ा .
उद् टदप का स टदल् य प टहजर् त्य च

 स हचयत ; अन्न भमळण िघिााच आव ज आल्य वर

www.youtube.com/prayagainstitute https://t.me/prayagainstitute for pdf of competitive exam

also u can join us www.facebook.com/@prayagainstitute
 3
plz subscribe our channel Hope & Chnage

अशशजात अशशसंधान मधील काही संकल्पना

संकल्पना व्याख्या

अनभभिसधार् उद्दा पक नासरा् र् क

त पणा घडा न याणा रा , अनाचा् च्िाक
सा्वरापा च्या प्रनरा्किाया घडा नयण ऱ्य व अध्ययन न झ लल्य
उद् टदप क स अनभभिसधार्

अभभिसर् धर ा् अनसर् र् क
त ,र् िासा्र ा् व उदा स न सा्वरूप
उदा्दा पक

अनभभिसधार् प्रनिकाय अना्नपदा रा्त टदला्या निाारा्र घडा न याणा रा ला ळरस टह

प्रनरा्किाया अनभभसिाारा्धरा् प्रनकािाय हा य.

घिाािाा च् या आवा जा बरा बर अना्नपदा रा् त भमळरा्ा च

अभभिसर् धर ा्
का त्र्या च्या रा्ा ाडा र् लाळननम तण ह ण
प्रनकािाया

अशश संध ानाच ी व ै शशष् ट ् य े

1. प्रबलक – अन्न ह िघक प्रबलक

2. ववल पन – प्रबलक च अभ व

3. स म न्य करण – उदा्दा पा क चा पय तय व्यवसा्रा्ा

4. भदा्न करण – उदा्टदपका नाराप प क प्रनरा्किाया

5. सहज पान;प्र पा् र् ा – ववला वपर् झ लाला्य प्रनर् किाया अभभिसर् धर्
उदा्दा पा क च्या अनापचा् सा्रा्रा्ा र् पाना्हा
ननमा तण हा णा.

व्यापारक अशशसंधान /पररणामस्वरूप अध्ययन

 उदा्टदपका च्या पररणा मा नासा र व भमळणा ऱा् या

प्ररा्ा िाा या नासा र हा णा रा अध्ययन मा्हणजा व्य प रक अध्ययन ह य.

www.youtube.com/prayagainstitute https://t.me/prayagainstitute for pdf of competitive exam

also u can join us www.facebook.com/@prayagainstitute
 4
plz subscribe our channel Hope & Chnage

 ज्य प्रनर् किाय या ियस्व असरा्ा र् त्या च्सा् रा्र हा र् ा र् व र् ारा्ा जा

अध्ययन घडर् ा त्य स व्य प स धक अध्ययन अस म्हणर् ा र् .

 प्रय र् ;

 स धन त्मक कर् ा ;
 िसिबध प्रसा् रा्ा वपर् हा णा;

 र् रफ दा बणय चा किाया अभभिसर् धरा् ;

प्रबलीकरणाचे प्रकार

1. धन प्रबलन ; सत्क र , बक्षक् षसा इ.

2. ऋण प्रबलन ; िभक्ष दण , म र दण इ.

ननर ीक्षण ात्मक अध्ययन/अनक रण अध्ययन

प्रत ीर पाच्य ा ननर ीक्षण ावर आध ाररत क े ल े ल े नवीन वतन ाच े अध्ययन म्हणज े
ननरीक्षण ात्मक अध्ययन होय.

प्रकार

1. अनकरण
2. स म च्जक अध्ययन
3. प्रनरा्राप अनासरण

ननरीक्षणात्मक अध्ययनाचे चार घटक

1. अवध न ; लक्ष कें िटर् करण

2. सा्मर
ा्ा ; क ह का ला्य चा धा रण

3. अनकरण ; प्रर् ा रुप स रख वणन करण

4. प्ररण ; िकय करणय च व्यकर् ा िााच इच्िाा

अध्ययन शैली

www.youtube.com/prayagainstitute https://t.me/prayagainstitute for pdf of competitive exam

also u can join us www.facebook.com/@prayagainstitute
 5
plz subscribe our channel Hope & Chnage

 अध्ययन क यत एखा दा्य र् ा षा्िाा िााचा अध्ययन कररा्ा न एखा दा्य

उदा्टदपा क िाावर लक्षा काा टिार्

संबंधनात्मक शैली ववश्लेषणात्मक शैली

िसकल्पनच् य िाप्य -िाप्य न

िसिबध लक्ष र् घाऊन एकत्रत्रर् पणा अध्ययन
म टहर् ा स दर क ल ज र् ा.
ह र् असर् ा .
सिाापण
ा त मा टहरा
न ् घाणय च
सिाापणा त मा टहरा्ा चा सिाावादन
जाणक्षमर् ा .
हा रा्ा.

मा नवा सिााबिााधा ककिाा वा अव्यच्कर््ा भ व नसलल व ननज व

सा िाासा्का नरा्क वसा्रा्िाास
ा बिााधा अध्ययन .
महत्व च्य ब ब च अध्ययन लवकर ह र् ा.
ज सा्र् क यप्राररर् व िा
ज सा्र् क यप्राररर् व िअक्षननक ाक्षननक क्षत्रा िाािाा िसिबधार्
क्षत्रा िाािाा िसिबधार् उदा्दा पन न करणा ऱा् या
ननष्प दन चा उद्दा पन न झ ल् य स का मा िाा टिाका न
म घ र घण पिसर् करर् ा. र हणय च क्षमर् ा

िाा लय व र् ा वरण बद्दल िसघषत िाा लाय

ननम तण करण र म त्र अधाक र वा रा्ा वरणा बदा्दल परा करा्ा

व्यकर् ा िाान करण र म त्र इर ा िााच्य मर् ा िााच

करणा , प्रकिाय करून नव न म टहरा्ा भमळववणा
प्रभ वयपडर्
सवतन ह
किाया. ला
प्रभ ववर् करण र असर् ा.
अध्ययन िााला असम्हणर् ा र् .

 वा्यकरा्ा नाराप अध्ययन िाला वार् वार् ळा असरा्ा.

 अध्ययन िााल चा वर् ा करण; वा्यचा् करा्मत्व उपपत्ता व बादा्रा् धमत्ता उपपत्ता
नासा र
 उदा ; सा मा चा् जक अध्ययन हा समाहा र् भिाकला जा रा्ा.
 अधा यण िााल चा दा न प्रका र ; १. िसिबधन त्मक

िााल २. ववश्लषण त्मक िााल

अध्ययन शैली प्रकार

www.youtube.com/prayagainstitute https://t.me/prayagainstitute for pdf of competitive exam

also u can join us www.facebook.com/@prayagainstitute
 6
plz subscribe our channel Hope & Chnage

अध्ययन अक्षमता

क वल आणण फॉरसन ;

‘समा न समसा्या ग्रसा्र् माला असरा्ा र् कक त्या ना इरा्रा प्रमा णा एकसा रखा
ककिाा वा पररणा मका रक अध्ययन कररा्ा यार् न हा ,त्या िााचा बादा्रा् धमत्ता
सा मा ना्य असरा्ा परिाा रा्ा रा्ा माला इरा्रा िााच् या िााक्षणणक
दाषा् िाा च्या रा्ालनार् लक्षणा यरा त्या मा रा्ा रा हरा्ा रा्,त्या पका का ह
णाणरा्ा य अध्ययना र् व व चन व
लखन करणय चा खप स ऱ्य अडचण यर् ा र् .’

अध्ययन अक्षमतेची कारणे

1. आनावा िााभिाक घिाक

2. जववक िघक

3. पर वष य िघक अध्ययन

अक्षमतेची लक्षणे 1. व चन

अक्षमर् ा

2. लखन अक्षमर् ा
3. णाणर् ा य अक्षमर् ा

www.youtube.com/prayagainstitute https://t.me/prayagainstitute for pdf of competitive exam

also u can join us www.facebook.com/@prayagainstitute
 7
plz subscribe our channel Hope & Chnage

अक्षर ओळखणय र्
अडचण

लक् षण
ा
िाब्द उच्चा र
व चन ,अरा्,त लाखन
अक्षमर् समस्य
ा
मा टहर् ा प्रकिायाच्या सवत
ववक
र् ा ष् िाा बबर्
र् ा
समस्य

भलटहर् ा न
ह र् ा न
वदन
लक् षण
ा
लखन अक्षमर् ा

ववक ह र् ा च्य मध्यभ र् ा

र् ा वदन

www.youtube.com/prayagainstitute https://t.me/prayagainstitute for pdf of competitive exam

also u can join us www.facebook.com/@prayagainstitute
 8
plz subscribe our channel Hope & Chnage

अकणा णर् ा र् ा
ल च न्ह मळ
र् ा ाधळ
लक्षण

एक ग्रर् ामध्य अडळा

णाणर् ा
य

अक्षमर् ा व चन
र् ाण क र , िनबर व चन न ह ण
अक्षमरा्
,दिनटदन
िाा
क म र् अडळे यर् ा र्
सम न

त च्यासाठी प्रश्न

जोड्या लावा;

अ र् िा ब र् िा

1. अला्बिात बा िााडा रा अ. अमररकन

2. इव्ह न प व्ा्ल व्ह ब. रिभयन

3. ब .एफ.स्क णर
4. ज.आर.अडरसन

पय तय;

1 2 3 4

1. अ ब अ ब

2. ब अ अ ब

3. ब अ अ अ

4. अ ब अ अ

www.youtube.com/prayagainstitute https://t.me/prayagainstitute for pdf of competitive exam

also u can join us www.facebook.com/@prayagainstitute
 9
plz subscribe our channel Hope & Chnage

www.youtube.com/prayagainstitute https://t.me/prayagainstitute for pdf of competitive exam

also u can join us www.facebook.com/@prayagainstitute