SmartPrep.

in

1991 ఆర్థిక సంసకరణలు

భాయత దేశ ఆరథిక వ్యవ్సి లోతు లోతృ఺లనఽ సరథదిదు ఽతూ, ఩ర఩ంచ దేశ఺లతో తృో టీ఩డేందఽకు
భాయత ఩రబుతవం ఆరథిక వ్యవ్సి లో తీసఽకువ్చ్చిన భాయపులే ఆరథిక సంసకయణలు.
ళూటినే సయళీకిత ఆరథిక ళుధానాలు అతు కూడా అంటాయప.

n
భారతలో ఆర్థిక సంసకరణల అమలుకు క఺రణాలు

.i
1. ఩ంచవ్యష ఩రణాళికలోోనా, తృ఺రథశ఺ామిక ళుధానాలోోనా ఩రబుతవయంగ఺తుకూ తృ఺రధానయం ఇఙాియప.
క఺తూ ఙాలా వ్యకు ఈ ఩రబుతవ యంగ సంసి లు నష్఺ాలోో కూయపకుతృో య ఆరథిక వ్యవ్సి కూ
గుదిఫండలా తమాయమాయయ.

ep
ఉదాహరణకు 1951 - 52లో యూ.29 కోటో తో 5 సంసి లు ఉండేళు. అళు 1991 - 92 నాటికూ 237
సంసి లతో యూ.118 వేల కోటో కు ఙేర఺య.
Pr
2. తృ఺రథశ఺ామిక ల ైసెన్ల తుమంతరణ ళుధానాలు – ల ైసెన్స్ ర఺జ్ వ్యవ్సి వ్లో ఩ెవ
ైై ేటు సంసి లు
఩రథశభ
ా ల్ని ఏయుయచడంలో కష్఺ాలు ఎదఽరకకనాియ. పల్నతంగ఺ ఆరథిక఺భివ్ిదిిలో ఩ూరథి
స్఺ియలో ఩ెవ
ైై ేటు భాగస్఺వభాయతుి తృ ందలేకతృో మాం.
t

3. ఩ెవ
ైై ేట యంగం఩ెై తుమంతరణలు ఉండటం (MRTP తుఫంధనలు)
ar

4. ళుదేశీ ఩ెటా ుఫడుల఩ెై ఆంక్షలు వ్ ండడం వ్లో ళుదేశీ సంసి ల నఽండు దేశంలోకూ ఩ెటా ుఫడులు
ర఺క తృ఺రథశ఺ామిక఺భివ్ిదిికూ అవ్సయమైన ఩ెటా ుఫడులు లేకుండా తృో మాయ.
5. తృ఺రథశ఺ామిక వ్ిదిి తకుకవ్గ఺ ఉండటం (1%)
Sm

6. అధిక దరవయయలబణం (1990 - 91లో 16%)

7. అతయధిక కోశ లోటు ఉండటం (1990 - 91లో 6.6%)

For more information log on to http://SmartPrep.in

 SmartPrep.in

ఆర్థిక సంసకరణలను ఆరంభంచడానికి ప్రధాన క఺రణం

ళుదేశీ ఙెల్నోం఩ ల శేషంలో భారీ సంక్షోబం/ లోటు ర఺వ్డం (BOP లోటు) వ్లో అవ్సయమైన
దిగుభతులకు డఫుబలు ఙెల్నోంచర఺తు ఩రథస఻ితి ఏయుడుంది.
దీనికి క఺రణాలు:

1. కోశ లోటు బరీికూ ళుదేశీ యపణాలు ఎకుకవ్గ఺ స఼వకరథంచడం.

n
2. దిగుభతులు ళు఩రీతంగ఺ ఩ెయగడం
3. ఎగుభతుల వ్ిదిి లేకతృో వ్డం.

.i
దీతు పల్నతంగ఺ నాటి భాయత ఩రబుతవం అంతర఺ాతీమ దరవ్య తుధి సంసి (IMF) నఽ సహామం

ep
అడుగథంది. దీతుకూ ఩రతిగ఺ అంతర఺ాతీమ దరవ్య తుధి సంసి (IMF) ఆరథిక వ్యవ్సి లో నాతన
సంసకయణలు తీసఽకుర఺వ఺లతు సాచ్చంచ్చంది
Pr
ఇలా భాయత దేశ ఆరథిక వ్యవ్సి లో సంసకయణలు తీసఽకువ్ఙాియప. ఈ సంసకయణలోో ఩రధానంగ఺
t

3 అంశ఺లు ఉనాియ. అళు

ar

1. సయళీకయణ (Liberalisation)
2. ఩ెవ
ైై ేటీకయణ (Privatisation)
Sm

3. ఩ర఩ంచీకయణ (Globalisation)

ఈ భూడు అంశ఺లనఽ సంముకి ంగ఺ LPG నభూనా లేదా ఆరథిక సంసకయణలు అంటాయప.

For more information log on to http://SmartPrep.in

 SmartPrep.in

1. సరళీకరణ

 ఩రబుతవం గత స్఺ంఘిక, ఆరథిక ళుధానాలోో ఉని తుఫంధనలు, తుమంతరణలనఽ

సడల్నంచడాతుి సయళీకయణ అంటాయప.

n
 సయళీకయణలో భాగంగ఺ ళుళుధ దేశ఺ల భధయ వ్సఽిసేవ్ల ఎగుభతులు,

.i
దిగుభతుల఩ెై ఉని తుఫంధనలు; తుమంతరణలు, సత౅్డీలనఽ ఩రబుతవం
తొలగథసి ఽంది.
 ఈ సయళీకయణ ళుధానాలనఽ 1991 జుల ై 24న ఩రకటించ్చన నాతన తృ఺రథశ఺ామిక
ళుధానంలో భాగంగ఺ అభలు ఙేశ఺యప. ep
 భాయతలో 1991 తీర఺ానం దావర఺ ల ైసెతు్ంగ్ ళుధానం, ళుదేశీ ఩ెటా ుఫడులు,
Pr
స్఺ంకేతిక ఩రథజ్ా ఞనం దిగుభతి, ఩రబుతవయంగ తృ఺రధానయం, MRTP చటా ం
మొదల ైన అంశ఺లోో ఉని తుఫంధనలనఽ ఙాలా తగథగంచ్చ సయళీకరథంఙాయప.
t
ar

2. ప్రైవేటీకరణ

 ఩రబుతవ ఉతుతిి క఺యయకలాతృ఺లనఽ ఩ెవ

Sm

ైై ేట యంగ఺తుకూ ఫదిలీ ఙేసే

఩రకూామనఽ ఩ెవ
ైై ేటీకయణ అంటాయప.
 ఩ెవ
ైై ేటీకయణలో ఩రబుతవ సంసి ల ఆసఽిలతోతృ఺టు మాజ్భానయ తుయవహణనఽ
఩ెవ
ైై ేట యంగ఺తుకూ ఫదిలీ ఙేస్ి ఺యప.
 ఩రబుతవ సంసి లోో కొంత భాగం లేదా మొతాితుి ఩ెవ
ైై ేట వ్యకుిలు కొనఽగోలు
ఙేస్ి ఺యప.

For more information log on to http://SmartPrep.in

 SmartPrep.in

 ఩ెవ
ైై ేటీకయణ అనే ఩దాతుి మొదటగ఺ 1969లో ఩఼టర్ డరకకర్ "The Age of
Discontinuity" అనే గాంథంలో ఉ఩యోగథంఙాడు.
 1980లో భాయగ రెట థాచర్ మొదటగ఺ ఇంగో ండలో ఩ెవ
ైై ేటీకయణనఽ ఆయంభింఙాయప.

n
.i
భారత - ప్ైవ
ర ేటీకరణ ప్ర్థణామ కరమం

 తుజ్ఞతుకూ దేశంలో ప్ైవ

ర ేటీకరణ 1991 కి మ ందే 1980 ర఺జీవగ఺ంధీ క఺లంలో


తృ఺రయంబమైంది. ep
఩ెటా ుఫడుల ఉ఩సంహయణ఩ెై కేందర఩రబుతవం 1993లో యంగర఺జ్న్స కమిటీతు
Pr
తుమమించ్చంది.
 ఩ెటా ుఫడుల ఉ఩సంహయణ఩ెై 1996లో ర఺భకిషణ కమిషన్స తుమాభకం.
 2005, ఏ఩఻రల్ 1న జ్ఞతీమ ఩ెటా ుఫడుల తుధి తృ఺రయంబం.
t
ar

ప్ైవ
ర ేటీకరణ వలల లాభాలు:
Sm

 సంసి ల తుయవహణలో సభయిత ఩ెయపగుతుంది

 ప్రజలకి సరెైన సేవ్ల లబయత
 ప్భ త్వ సంసి లోల ర఺జ్కీమ జ్ోకయం తగథగ, వ్యవ్హార఺లోో సవతంతరత ఩ెడుగుతుంది
 క఺య఩఻టల్ భారెకటకు అనఽగుణంగ఺ ప్ైవ
ర ేట్ యంగం క఺ర఺యచయణనఽ ఙే఩డుతుంది
 ఩రణాళిక఺ఫది తుయవహణ

For more information log on to http://SmartPrep.in

 SmartPrep.in

ప్ైవ
ర ేటీకరణలో లోప఺లు

 ఩రజ్లకూ అందే సేవ్లు, వ్సఽివ్ ల ధయలు ఩ెయపగుతాయ

 ఩రణాళిక఺ముతంగ఺ ఩ెటా ుఫడుల ఉ఩సంహయణ జ్యగకతృో వ్డం.
 ఩఼ఎసమూ వ఺టాలకు అలు ధయలు తుయణయంచడం.
 లాభాలోో ఉని ఩఼ఎసమూలనఽ ఩ెవ
ైై ేటీకరథంచడం.

n
.i
3. ప్రప్ంచీకరణ

ep
 ఩ర఩ంచంలోతు ళుళుధ దేశ఺ల ఆరథిక వ్యవ్సి ల భధయ అడడ ంకులు లేకుండా
వ్సఽిసేవ్లు, భూలధనం, స్఺ంకేతిక ఩రథజ్ా ఞనం, శ఺ామికులు సేవచఛగ఺
కొనస్఺గడాతుి ఩ర఩ంచీకయణ అంటాయప.
Pr
 ఇది ఩ర఩ంచ దేశ఺ల ఆరథిక వ్యవ్సి లనఽ అనఽసంధానం ఙేసి ఽంది.
 ఇది ఩ర఩ంఙాతుి గోోఫల్ ళులేజ్గ఺ భాయపసఽింది.
t
ar

ప్రప్ంచీకరణలోని ప్రధాన అంశ఺లు

 వ్సఽిసేవ్లు
Sm

 ఩ెటా ుఫడులు
 శ఺ామికులు
 స్఺ంకేతిక ఩రథజ్ా ఞనం

For more information log on to http://SmartPrep.in

 SmartPrep.in

ప్రప్ంచీకరణ - లాభాలు

*వెనకఫడున దేశ఺లోో భూలధన ళుసి యణ.

* వెనకఫడున దేశ఺లకు స్఺ంకేతిక ఩రథజ్ా ఞనం అందఽతుంది.
* వెనకఫడున దేశ఺లోో ఉతుతు
ి లు, వ్సఽి నెై఩ ణాయలు ఩ెయపగుతాయ.
* జ్ఞతీమాదామంలో ళుదేశీ వ఺యతృ఺యం వ఺టా ఩ెయపగుతుంది.

n
* భారెకటో ళుసి యణ తోతృ఺టు ఉతృ఺ధి, ఆరథిక఺భివ్ిదిి స్఺ధన జ్యపగుతుంది.
* దేశ఺ల ఆధఽతుకీకయణ స్఺ధయభవ్ తుంది.

.i
ఆర్థిక సంసకరణలు - లక్ష్యాలు
*఩రబుతవ ఩రథధి తగథగంచడం
ep
Pr
*ల ైసెనఽ్లనఽ ఎతిి వేమడం
*ళుదేశీ ఩ెటా ుఫడులనఽ ఆహావతుంచడం
*కోశలోటు తగథగం఩
t

*కోటాలు, దిగుభతి సఽంక఺ల ఎతిి వేత

ar

ఆర్థిక సంసకరణలను ప్రవేశప్టటిన రంగ఺లు

Sm

1. కోశ విధానం, ద్రవా విధానం

*దీతులో భాగంగ఺ ఩రబుతవ వ్యమాతుి, సత౅్డీలనఽ తగథగస్ి ఺యప.
*఩నఽి ర఺ఫడు ఩ెం఩ భార఺గల఩ెై 1991లో ర఺జ్ఞ ఙెలోమయ కమిటీతు ఏర఺ుటు ఙేశ఺యప.
*కోశ లోటునఽ తగథగంచడాతుకూ 2003లో FRBM చటాాతుి తీసఽకువ్ఙాియప.
*఩రణాళికేతయ వ్యమాతుి తగథగంచడాతుకూ 2000 సంవ్త్యంలో గీతాకిషణ న్స కమిషన్సనఽ
తుమమింఙాయప.

For more information log on to http://SmartPrep.in

 SmartPrep.in

*దరవయయలబణం, వ఺యతృ఺య ఙెల్నోం఩ ల లోటునఽ తగథగంఙేలా దరవ్య ళుధాన యూ఩కలున.

2. ప్రభ త్వరంగ విధానం

*఩రబుతవయంగ తృ఺తరనఽ తగథగంచడం.
*఩ెవ
ైై ేటీకయణ అభలు
*఩ెటా ుఫడుల ఉ఩సంహయణ, నష్఺ాలోో ఉని సంసి ల తుయవహణకు ఒ఩ుందాలు (MoU)

n
ఙేసఽకోవ్డం.

.i
3. విదేశీ రంగం
*ళుదేశీ ఩ెటా ుఫడులనఽ ఆహావతుంచడం.
*దిగుభతి సఽంక఺లనఽ తగథగంచడం. ep
*ళుదేశీ భాయకం రేటులో దవందవ ళుతుభమ రేటునఽ ఩రవేశ఩ెటాడం.
Pr
*దవందవ ళుతుభమ రేటునఽ రథజ్ర్వ ఫాయంక్ ఆఫ్ ఇండుమా తుయణయసఽింది. ఇది భారెకట
తుయణమాలకు అనఽగుణంగ఺ యూతృ఺యతు భారథుడు ఙేసఽకోవ్డాతుకూ (యూతృ఺య తృ఺క్షుక
t

భారథుడుకూ అవ్క఺శం) ళూలు కల్నుసఽింది.

*దీతుకోసం ఩రబుతవం సేవఙాఛ భాయక/ ళుతుభమ రేటు తుయవహణ ఩ది తి (LERMS)తు
ar

1992 - 93లో ఩రవేశ఩ెటా ంి ది.

*1993 - 94లో వ్యి క ఖాతా (టరరడ అక ంట)లో యూతృ఺య ఩ూరథి భారథుడుకూ అవ్క఺శం
Sm

కల్నుంచ్చంది. ఩రసి ఽత ఖాతా (కరెంట అక ంట)఩ెై 1994 ఆగసఽాలో అవ్క఺శం కల్నుంఙాయప.

*భూలధన ఖాతాలో యూతృ఺య ఩ూరథి భారథుడుకూ 1977లో తార఺఩ూర్ కమిటీతు ఏర఺ుటు

ఙేశ఺యప.
*1991లో యూతృ఺య ళులువ్నఽ తగథగంఙాయప (భూలయహీతూకయణ).
ఆంక్షలు, సఽంక఺లనఽ తగథగంఙాయప.

For more information log on to http://SmartPrep.in

 SmartPrep.in

4. వ఺ణిజా, ప఺ర్థశ఺రమిక రంగం

*నాతన తృ఺రథశ఺ామిక ళుధానం దావర఺ ల ైసెన్ససల ఩రథమితితు కుదింఙాయప.
*MRTP (1969) చటా ం యదఽు, తృో టీ చటా ం (2002) ఏర఺ుటు ఙేశ఺యప.
*2000 ఏ఩఻రల్ 1 నఽంచ్చ ఩రథభాణాతాక తుఫంధనలనఽ సవ్రథంచ్చ వ఺ణిజ్య సంసకయణలనఽ
఩రవేశ఩ెటా ాయప.
*1973లో FERA నఽ యదఽుఙేస఻ 1999లో FEMA నఽ ఆమోదింఙాయప. ఈ చటా ం 2002 నఽంచ్చ

n
అభలోోకూ వ్చ్చింది.

.i
5. బాాంకింగ్ రంగం

ep
*1991లో ఫాయంకూంగ్ యంగం఩ెై తుమమించ్చన నయస఻ంహం కమిటీ స఻తౄ఺యసఽలనఽ అభలు
ఙేశ఺యప. దీతులో భాగంగ఺ స఼ఆర్ఆర్, ఎసఎల్ఆర్లనఽ తగథగంఙాయప.
*఩ెవ
ైై ేట ఫాయంకులకు ఆహావనం
Pr
*ఫాయంకుల కం఩ూయటరీకయణ
*2002లో ఆసఽిల ఩ నరథిర఺ాణ కం఩ెతూ (ARC)తు ఏర఺ుటు ఙేశ఺యప.
t

6. ఇటీవలి సంసకరణలు
ar

*ఆరథిక సంసకయణలు శ఺ామిక, వ్యవ్స్఺మ, నాయమ, ఩ర఺యవ్యణ, స్఺ంఘిక, బదరతా యంగ఺లకు

ళుసి రథంఙాయ. ర఺ష్఺ాాలు కూడా సంసకయణలు తీసఽకొసఽినాియ
Sm

ఆర్థిక సంసకరణలు - ఫలితాలు

అనుకూల అంశ఺లు
ఆరథిక వ్యవ్సి వ్ిదిి రేటు కాభంగ఺ ఩ెయపగుతుంది.
ళుదేశీ ఩ెటా ుఫడులు, వ఺యతృ఺యం ఩ెరథగ఺య.
సభాఙాయ, స్఺ంకేతిక యంగం అభివ్ిదిి ఙెందాయ.

For more information log on to http://SmartPrep.in

 SmartPrep.in

సేవ఺యంగం వ్ిదిి ఙెందింది.

఩రబుతవయంగ సంసి లోో సభయిత ఩ెరథగథంది.

ప్రతికూల అంశ఺లు
ఉతృ఺ధి అవ్క఺శ఺ల లబయత తగథగంది.
తృ఺రంతీమ అసభానతలు ఩ెరథగ఺య.

n
తుయపదయ యగథత ఩ెరథగథంది.

.i
వ్యవ్స్఺మ యంగం తుయో క్షయయతుకూ గురెైంది.

ep
t Pr
ar
Sm

For more information log on to http://SmartPrep.in