Pada Pupuh gambuh
1 Samengko ingsun tutur,
sembah catur: supaya lumuntur,
dihin: raga, cipta, jiwa, rasa,
kaki,
ing kono lamun tinemu,
tandha nugrahaning Manon.
2 Sembah raga puniku,
pakartine wong amagang laku,
susucine asarana saking warih,
kang wus lumrah limang wektu,
wantu wataking wawaton.
3 Inguni-uni durung,
sinarawung wulang kang
sinerung,
lagi iki bangsa kas ngetok-ken
anggit,
mintoken kawignyanipun,
sarengate elok-elok.
4 Thithik kaya santri Dul,
gajeg kaya santri brahi kidul,
saurute Pacitan pinggir pasisir,
ewon wong kang padha
nggugu,
anggere guru nyalemong.
5 Kasusu arsa weruh,
cahyaning Hyang kinira yen
karuh,
Tegese
Yen aku ngomong,
papat warno sembah supaya di
lestarikke,
kapisan sembah raga cipta jiwa rasa
putraku,
nang kono kui arep ketemu tanda
anugrahe kang maha kuasa.
Sembah raga yaiku,
tumindak e wong kang dek nyoba
“olah batin”,
nyucike raga ngganggo sarana
banyu,
sing wes lumrah kayata lima wektu,
kanggo watak kang dasar.
Jaman mbiyen durung,
tau dingerteni ajaran kang kebak
tabir,
gek iki ana uwong mujudake hasil
gawean,
mamerake kaisohane ,
amalane aneh –aneh.
Dong dong kaya nggono santri
“dul”(gundul),
yen disalahke kaya santri kidul,
seko pacitan tepi pantai ,
ewonan wong sing percaya.
Asal asalan yen ngucap.
Selak pengen ngerti,
cahya kang maha kuasa dikiro isoh
ditemokke,
 ngarep-arep urup arsa den
kurebi,
Tan wruh kang mangkoko iku,
akale keliru enggon.
6 Yen ta jaman rumuhun,
tata titi tumrah tumaruntun,
bangsa srengat tan winor lan
laku batin,
dadi ora gawe bingung,
kang padha nembah Hyang
Manon.
7 Lire sarengat iku,
kena uga ingaranan laku,
dihin ajeg kapindhone ataberi,
pakolehe putraningsun,
nyenyeger badan mwih kaot.
8 Wong seger badanipun,
otot daging kulit balung
sungsum,
tumrah ing rah memarah
antenging ati,
antenging ati nunungku,
angruwat ruweting batos.
9 Mangkono mungguh ingsun,
ananging ta sarehne asnafun,
beda-beda panduk panduming
dumadi,
sayektine nora jumbuh,
ngarep arep gedhe kepinginan
(pikantuk anugrah) nanging peteng
matane,
wong ora paham kang kayanggono
kui,
nalar e wes salah kaprah.
yen jaman mbiyen,
tertib tratur runtut harmonis,
sariat ora dicarpur aduk karo olah
batin,
dadi ora ngawe bingung,
gawe sing nyembah kang maha
kuasa.
saktemen e sariat kui,
isoh di sebut olah,
kang sifat e ajeg lan tekun,
putraku hasil sariat yaiku,
isoh nyegerake awak supaya luwih
apik.
awak seger buger
otot daging kulit lan balung
sumsum e dadi seger,
ngaruhake geteh, ngawe tentrem
ing ati.
Ketrentremen ati mbantu,
ngresikake kusut e batin.
ngonokui miturut ku ,
nggere aarga wong kui beda beda,
beda pula garis nasib seko kang
maha kuasa.
Saktemene ora cocok,
 tekad kang padha linakon.
10 Nanging ta paksa tutur,
rehning tuwa tuwase mung
catur,
bok lumuntur lantaraning reh
utami,
sing sapa temen tinemu,
nugraha geming Kaprabon.
11 Samengko sembah kalbu,
yen lumintu uga dadi laku,
laku agung kang kagungan
Narapati,
patitis tetesing kawruh,
meruhi marang kang momong.
12 Sucine tanpa banyu,
mung nyenyuda mring
hardaning kalbu,
pambukane tata, titi, ngati-ati,
atetetp talaten atul,
tuladhan marang waspaos.
13 Mring jatining pandulu,
panduk ing ndon dedalan
satuhu,
lamun lugu leguting reh maligi,
lageane tumalawung,
wenganing alam kinaot.
tekad lkang pada dilakoni kui.
nanging kepeksa ngenehi nasehat,
amarga wes tua kewajibane meng
ngenehi nasehat,
sapa ngerti bisa nglestarike dadi
pedoman tumundak utama,
wong sopo temen bisa entuk,
anugrahing kamulyaan lan
kahormatan.
mengko sembah kalbu kui,
yen bebarengan uga dadi olah
spiritual,
olah utawa spiritual tingkat duwur
seng di duweni raja.
Tujuan ajaran ilmu kui,
gawe mangerti kang ngasuh awak
utawa guru sejati/ pancer.
suci e ora migunaake banyu,
nanging nahan nafsu ing ati,
wiwit saka tumindak kang tata
teliti lan ati ati utawa eling lan
waspada,
teguh sabar lan tekun,
tuladha gawe tumindak waspada.
ing panyawang kang sejati,
mikantuk sasaran kanthi tata cara
kang bener,
senadyan sederhana tata lakune
mbutuhake konsentrasi,
kanthi biasa krungu swara sayup
sayup ing nyenyet ing swasana,

14 Yen wus kambah kadyeku,
sarat sareh saniskareng laku,
kalakone saka eneng, ening,
eling,
Ilanging rasa tumlawung,
kono adile Hyang Manon.
15 Gagare ngunggar kayun,
tan kayungyun mring ayuning
kayun,
bangsa anggit yen ginigit nora
dadi,
Marma den awas den emut,
mring pamurunging lelakon.
16 Samengko kang tinutur,
sembah katri kang sayekti
katur,
mring Hyang Sukma sukmanen
sehari-hari,
arahen dipun kecakup,
sembah ing Jiwa sutengong.
17 Sayekti luwih prelu,
ingaranan pepuntoning laku,
kalakuan kang tumrap
bangsaning batin,
sucine lan Awas Emut,
mring alame alam amot.
yakui bukaing “Alam liya”.
yen wes pikanthuk kaya nggono
kui,
syarat e sabar kabeh tumindak e,
isoh e kanthi cara kasadaran
nyenyet elingan,
kanti ilange rasa sayup sayup,
neng kono adil e kang maha kuasa
ana.
gugur e yen miturut kagelem an e
dewe ( nafsu),
ora seneng yen endah e rasa sejati,
yen ngrasaake kapinginan e kang
ora isoh kawujud.
Sanadyan mangkono awas lan ingat
lah,
kanthi gawe gagaling tujuan.
mengko yen diajari,
sembah ketelu kang saktemen e di
kanggoake,
kanggo hyang sukma utawa jiwa
hayati saben dina,
tinujulah kanthi pikanthuk ,
sembah jiwa iki putraku.
temen luwih penting,
sinebut kanthi pucuk ing dalan
spiritual,
tumindak olah batin,
jaga sucining kanti awas lan mesti
kelingan,
karo alam kang awet.
18 Ruktine ngangkah ngukut,
ngiket ngrukut triloka kakukut,
jagad agung gimulung lan jagad
cilik,
Den kandel kumandel kulup,
mring kelaping alam kono.
19 Keleme mawa limut,
kalamatan jroning alam kanyut,
sanyatane iku kanyatan kaki,
Sajatine yen tan emut,
sayekti tan bisa awor.
20 Pamete saka luyut,
sarwa sareh saliring panganyut,
lamun yitna kayitnan kang
mitayani,
tarlen mung pribadinipun,
kang katon tinonton kono.
21 Nging aywa salah surup,
kono ana sajatining Urub,
yeku urup pangarep uriping
Budi,
sumirat sirat narawung,
kadya kartika katongton.
cara njaga kanthi nguawasani,
njipuk ngikat ngrangkul telung
jagad kang di kuasani,
jagad gedhe kalah karo jagad cilik,
gedheke kayakinan mu putraku,
karo kelaping alam kono.
leleping rasa nglewati swasana
“nyeyeting kabut” ,
oleh firasat ing alam kang
ngayuhake,
sak temen e kaya mengkono kui
kadadean saktemen e,
putraku sejati e yen ora eleng,
saktemen e ora bisa” nyampur”.
dalan metu e saka luyut (batas
antara e lahir lan batin),
tetep sabar melu ing “alam kang
ngayuhake”,
asal ati ati lan waspada kang nuntas
ake,
ora meng awak dewe,
seng ketok nang kono.
nanging ojo salah ngerti,
neng kono ono sajatingin urub,
yaiku urup pambimbing,
energi panguripan akal budi.
Cahyaning luwih terang lan
cemerlang, ketok kaya bintang.
22 Yeku wenganing kalbu,
kabukane kang wengku
winengku,
wewengkone wis kawengku
neng sireki,
nging sira uga kawengku,
mring kang pindha kartika
byor.
23 Samengko ingsun tutur,
gantya sembah ingkang kaping
catur,
sembah Rasa karasa rosing
dumadi,
dadine wis tanpa tuduh,
mung kalawan kasing Batos.
24 Kalamun durung lugu,
aja pisan wani ngaku-aku,
antuk siku kang mangkono iku
kaki,
kena uga wenang muluk,
kalamun wus pada melok.
25 Meloke ujar iku,
yen wus ilang sumelang ing
kalbu,
amung kandel kumandel
ngandel mring takdir,
iku den awas den emut,
den memet yen arsa momot.
26 Pamoring ujar iku,
kudu santosa ing budi teguh,
yaiku bukak ing lawang ati,
bukaking kang kuasa nguawasani(
antara cahya kanthi jiwa),
cahya kui wes kok kuasai,
nanging kok kuasani,
kanthi cahya kang awujud bintang
cemerlang.
mengko ingsun diajari,
ing sembah kang ke papat ,
sembah rasa rasa e hakekat
panguripan.
Kedadean e tanpa pituduh,
mung nganggo kesentosaan batin.
Yen durung bisa nggawa awak,
ojo sepisan-pisan wani ngaku-aku,
oleh murkane kang kaya ngono
kuwi putraku,
artine sopo wae nduwe hak
ngomong,
yen wis ngerti kanti temenan.
saktemene pangajaran kuwi,
yen wis ilang ragu-ragune ati.
Nanging percaya kanti temenan
karo takdir
kuwi kudu diati-ati dieleng-eleng,
digateakke yen pengen nguasani
sak kabehane.
Njalani pituduh kuwi,
kudu kokoh budipakertine,
 sarta sabar tawekal legaweng
ati,
trima lila ambeh sadu,
weruh wekasing dumados
27 Sabarang tindak-tanduk,
tumindake lan sakadaripun,
den ngaksama kasisipaning
sesami,
sumimpanga ing laku dur,
hardaning budi kang ngrodon.
28 Dadya wruh iya dudu,
yeku minangka pandaming
kalbu,
inkang buka ing kijab bullah
agaib,
sesengkeran kang sinerung,
dumunung telenging batos.
29 Rasaning urip iku,
krana momor pamoring
sawujud,
wujuddullah sumrambah
ngalam sakalir,
lir manis kalawan madu,
endi arane ing kono.
30 Endi manis endi madu,
yen wis bisa nuksmeng pasang
semu,
teguh serta sabar,
tawakal lapang dada, nerima lan
ikhlas apa anane tumindakke kang
bisa dipercaya,
mangerti “sangkan paraning
dumadi”
sekabehane tindak tanduke,
dilakoni sak anane,
nguwehi pangapuro dateng
kalepatan sopo wae,
ngadohi tumindak ala ,
(lan) watak angkara kang gede.
sahinggo ngerti becik lan ala ne,
kaya ngono kuwi kang dadi
kemantepan ati,
kang mbukak kang ngalangi/tabir
antara manungsa lan kang maha
kuasa,
kasimpen ing rahasia,
ing njero batin.
Rasa urip iku,
kanti cara manunggal ing
sawijining wujud,
wujud kang maha kuasa awujud
jagad raya,
kayata rasa legi amarga madu.
Kaya ngono kuwi ujarane.
Endimanis endi madu,
yen wis iso nggayuhake gambaran
iku,
 pasamaoning hebing kang
Maha Suci,
kasikep ing tyas kacakup,
kasat mata lair batos.
31 Ing batin tan keliru,
kedhap kilap liniling ing kalbu,
kang minangka colok celaking
Hyang Widi,
widadaning budi sadu,
pandak panduking liru nggon.
32 Nggonira mrih tulus,
kalaksitaning reh kang rinuruh,
ngayanira mrih wikal
warananing gaib,
paranta lamun tan weruh,
sasmita jatining endhog.
33 Putih lan kuningpun,
lamun arsa titah teka mangsul,
dene nora mantra-mantra yen
ing lair,
bisa aliru wujud,
kadadeyane ing kono.
34 Istingarah tan metu,
lawan istingarah tan lumebu,
dene ing njro wekasane dadi
njawi,
raksana kang tuwajuh,
kepiye pangertene sabda kang
maha kuasa,
mbokya digenggem ing njero ati,
wes jelas dingerteni kanti lahir lan
batin.
Ing njero batin ora tau salah,
kabeh cahaya endah digateakke ing
njero ati,
kang dadi pedoman saben
nggatekake hakekat kang maha
kuasa,
selamete merga budi kang jujur,
ben isoh ngrasuk lan maleh
“nggon”
Ben usahamu oleh hasil,
bisa nemokake apa kang digoleki ,
gaweanmu supaya bisa ucul sing
ngalangi kegaibane,
yen kowe ora ngerti,
delokna marang piye dadine endog.
putih lan kuninge,
yen arep netes wujud teko lan ganti,
ora disangka-sangka yen ing lair,
isoh ganti wujud,
kedadeane ning kono!
dipastekke ora metu,
yo ora mlebu,
sak temene ing njero akhire dadi
ing njobo,
rasakno temenan,
 aja kongsi kabasturon. aja nganti keliwat ora bisa mahami.

35 Karana yen kebanjur, Amarga yen wis keliwat,

kajantaka tumekeng saumur, bisa ora tenang sedawane urep,
tanpa tuwas yen tiwasa ing ora ana gunane yen sesok mati,
dumadi, dadi wong hina kang bodo,
dadi wong ina tan wruh, awake dewe malah dianggep tamu.
dheweke den anggep dhayoh