ΜΙΑ ΚΟΥΒΕΝΤΑ ΜΕ ΤΟΝ ΓΛΕΖΟ

[... ] Όπως ο λύκος κατεβαίνει απ’ τους δρυμούς να δει το ψόφιο σκυλί
και να κλάψει.
Τι να μου κάμει η σταλαγματιά που λάμπει στο μέτωπό σου;
Το ξέρω πάνω στα χείλια σου έγραψε ο κεραυνός τ’ όνομά του
Το ξέρω μέσα στα μάτια σου έχτισε ένας αητός τη φωλιά του
Μα εδώ στην όχτη την υγρή μόνο ένας δρόμος υπάρχει
Μόνο ένας δρόμος απατηλός και πρέπει να τον περάσεις
Πρέπει στο αίμα να βουτηχτείς πριν ο καιρός σε προφτάσει
Και να διαβείς αντίπερα να ξαναβρείς τους συντρόφους σου
Άνθη πουλιά ελάφια
Να βρεις μιαν άλλη θάλασσα μιαν άλλη απαλοσύνη
Να πιάσεις από τα λουριά του Αχιλλέα τ’ άλογα
Αντί να κάθεσαι βουβή τον ποταμό να μαλώνεις
Τον ποταμό να λιθοβολείς όπως η μάνα του Κίτσου.
Γιατί κι εσύ θα ’χεις χαθεί κι η ομορφιά σου θα ’χει γεράσει.
Μέσα στους κλώνους μιας λυγαριάς βλέπω το παιδικό σου πουκάμισο
να στεγνώνει
Πάρ’ το σημαία της ζωής να σαβανώσεις το θάνατο
Κι ας μη λυγίσει η καρδιά σου
Κι ας μην κυλήσει το δάκρυ σου πάνω στην αδυσώπητη τούτη γη
Όπως εκύλησε μια φορά στην παγωμένη ερημιά το δάκρυ του πιγκουίνου
Δεν ωφελεί το παράπονο
Ίδια παντού θα ’ναι η ζωή με το σουραύλι των φιδιών στη χώρα
των φαντασμάτων
Με το τραγούδι των ληστών στα δάση των αρωμάτων
Με το μαχαίρι ενός καημού στα μάγουλα της ελπίδας
Με το μαράζι μιας άνοιξης στα φυλλοκάρδια του γκιώνη

glezos001s071.indd 9 4/2/14 12:55:53 PM

 10 ΜΙΑ ΚΟΥΒΕΝΤΑ ΜΕ ΤΟΝ ΓΛΕΖΟ

Φτάνει ένα αλέτρι να βρεθεί κι ένα δρεπάνι κοφτερό σ’ ένα

χαρούμενο χέρι
Φτάνει ν’ ανθίσει μόνο
Λίγο στάρι για τις γιορτές λίγο κρασί για τη θύμηση λίγο νερό
για τη σκόνη...

ΝΙΚΟΣ ΓΚΑΤΣΟΣ, Αμοργός

glezos001s071.indd 10 4/2/14 12:55:53 PM

 ΕΞΗΓΗΣΕΙΣ ΑΝΤΙ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ 11

Εξηγήσεις αντί Εισαγωγής

Ιανουάριος 2011, το βιβλίο του Πιέτρο Ινγκράο παίρνει τη θέση

του στη βιβλιοθήκη δίπλα σε εκείνο του Χέρμαν Έσελ. Αγανακτή­
στε προτρέπει ο τελευταίος για να πάρει την απάντηση Η Αγανά­
κτηση δεν Αρκεί από τον Ινγκράο. Στα χέρια των Ελλήνων αναγνω-
στών αυτός ο ιδιότυπος διάλογος δυο βετεράνων της πολιτικής και
της διανόησης, που ξεκινούσε από τους τίτλους ήδη, ήρθε ελάχι-
στους μήνες μετά το κίνημα των Αγανακτισμένων στο Σύνταγμα
και με τις πλατείες της Μαδρίτης, του Παρισιού και της Νέας
Υόρκης γεμάτες ακόμη από ένα πολύχρωμο πλήθος που φώναζε
«Είμαστε όλοι Έλληνες».
Η απρόσκλητη –όπως άλλωστε συμβαίνει πάντα– σκέψη δια-
μορφωνόταν ήδη, ενώ το χέρι ήταν τεντωμένο προς το ψηλότερο
ράφι της βιβλιοθήκης τακτοποιώντας τα δυο πρόσφατα διαβα-
σμένα βιβλία. Τόσα χρόνια δημοκρατίας στην Ελλάδα, τόσες δε-
καετίες εμβάθυνσης και διεύρυνσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τό-
σα πολύχρωμα κινήματα από τη δεκαετία του ’50 και μετά και
όλοι αναζητούμε τις εξηγήσεις για το σήμερα από τη γενιά του
Δευτέρου Παγκοσμίου πολέμου. Ο λόγος σε εκείνους που βρίσκο-
νται ήδη στην ένατη δεκαετία της ζωής τους. Κι από αυτή τη δι-
απίστωση, η ανάγκη να απαντηθούν ερωτήματα από τον δικό μας
ενενηντάχρονο, τον Μανώλη Γλέζο. Ένα τηλέφωνο στο σπίτι, δέ-

glezos001s071.indd 11 4/2/14 12:55:53 PM

 12 ΜΙΑ ΚΟΥΒΕΝΤΑ ΜΕ ΤΟΝ ΓΛΕΖΟ

κα ερωτήματα καλά προετοιμασμένα στο χαρτί, ένα κασετοφωνά-

κι μαγνητοφώνησης και το χέρι στο κουδούνι λίγες μέρες μετά.
Από την πρώτη συνάντηση, τα καλά προετοιμασμένα ερωτή-
ματα που αναζητούσαν εναγωνίως απαντήσεις έδωσαν τη θέση
τους σε ατέρμονους διάλογους αλλά και διαφωνίες. Το τηλέφωνο
στο φιλόξενο σπίτι του δε σταματούσε να χτυπάει. Ήταν ξένοι κυ-
ρίως δημοσιογράφοι που ζητούσαν συνεντεύξεις – αιτήματα τα
οποία χειριζόταν, και βέβαια συνεχίζει να χειρίζεται με μαεστρία
έμπειρου συμβούλου επικοινωνίας, η ακούραστη σύντροφος-
φύλακας άγγελός του, η Τζώρτζια. Δεν ήταν λίγες οι φορές που η
δική μας συνέντευξη διακόπηκε για μία κάποιου μέσου κι εν τέ-
λει τροφοδοτήθηκε με υλικό προς συζήτηση.
Καινούρια, λοιπόν, ερωτήματα έπαιρναν τη θέση των αρχικών
από τις απαντήσεις που γέμιζαν τη μία μετά την άλλη τις κασέτες
για απομαγνητοφώνηση. Το αρχικά αυστηρό πρόγραμμα πήγε
περίπατο. Οι δίωρες συναντήσεις εξελίσσονταν σε ολοήμερες γε-
μάτες από διηγήσεις, αρχειακό υλικό που σκόνιζε τα χέρια και
των δυο μας, φωτογραφίες που πήραν το δρόμο της ψηφιοποίη-
σης για να σωθούν από το πολυκαίρισμα. Στα Σάββατα προστέ-
θηκαν και οι Κυριακές. Και ήδη από τον πρώτο μήνα οι Δευτέ-
ρες. Πολλές φορές πατήθηκε η παύση στο κασετόφωνο και χρειά­
στηκε να επαναλάβω ότι όσα ακουστήκαν μέχρις ότου να πατη-
θεί πάλι το play δε θα τα έγραφα και δε θα τα εκμυστηρευόμουν
σε κανέναν ακόμη κι αν περάσουν δεκαετίες. Από πολύ νωρίς αι-
σθάνθηκα ότι κι αν δεν έπαιρνα όλες τις απαντήσεις είχα την τύ-
χη και την ευλογία να πάρω μαθήματα ήθους, να διδαχτώ σχεδόν
πια καθημερινά συμπεριφορά που τείνει να ξεχαστεί, να περιθω-
ριοποιηθεί κι ας την έχουμε περισσότερο από άλλοτε ανάγκη.
Όπως τα παιδιά του σχολείου που επισκεφτήκαμε μαζί και έκα-
τσα κι εγώ στο πίσω μέρος της σχολικής αίθουσας ακούγοντάς τον

glezos001s071.indd 12 4/2/14 12:55:53 PM

 ΕΞΗΓΗΣΕΙΣ ΑΝΤΙ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ 13

να τους απαντά ακούραστα για ώρες στα ερωτήματά τους. Κανέ-

να παιδί δε ζήτησε να βγει έξω ούτε για μισό λεπτό στις τέσσερις
και κάτι ώρες συζήτησης που διακόπηκαν από την καθηγήτρια
για να συνεχιστεί με τους διδάσκοντες πια το πρόγραμμα εκείνης
της μέρας.
«Στις φλέβες του ρέει η αντίσταση και η λεβεντιά. Έτσι εξη-
γείται η αιώνια νεότητα στη φυσιογνωμία του, παρόλο που εκεί-
νος την αποδίδει στο κληρονομικό χαρακτηριστικό της οικογέ-
νειάς του. Στα μάτια του τρεμοπαίζει ακόμη η φλόγα της εφηβεί-
ας, της απαξίωσης προς την κυβέρνηση, η φωτιά του αγωνιστικού
πνεύματος. Ενενήντα χρόνια σοφίας συσσωρεύονται στους ώμους
του και χαρακτηρίζουν το “είναι” του». Τα λόγια αυτά ανήκουν σε
μαθήτρια του 4ου Γυμνασίου Πετρούπολης και αναφέρονται στην
επίσκεψη του Μανώλη Γλέζου στο σχολείο της, στο πλαίσιο των
συστηματικών επαφών που έχει καθιερώσει ο ίδιος με τους μαθη-
τές. Κρατώ ως φυλακτό τη στάση, το ύφος, τον επιτονισμό των λέ-
ξεων όταν απευθύνθηκε σε εκείνο το αγόρι που ήταν εμφανές σε
όλους μας ότι είχε γοητευτεί από τη Χρυσή Αυγή. Κρατώ και την
αντίδραση του παιδιού αμέσως μετά. Πόσα λίγα χρειάζονται για
να παλέψουμε φαντάσματα του παρελθόντος που στοιχειώνουν
τις καρδιές των νέων σήμερα και εν τέλει πόσο πολλά.
Καθάρια ματιά, σταράτα λόγια.
Δε θα κάνω λόγο για «αιώνιο έφηβο» – είναι μια φράση που
απεχθάνομαι, κι έχω την υποψία ότι την απεχθάνεται και ο ίδιος
ο Μανώλης. Και αυτό γιατί, όποιος μιλήσει μαζί του, όποιος πα-
ρακολουθήσει την πολιτική του πορεία, το βίο του –γιατί ο βίος
του είναι κατεξοχήν πολιτικός–, αντιλαμβάνεται εύκολα ότι εκεί-
νο που τον ενδιαφέρει και τον απασχολεί πραγματικά δεν είναι
η άθροιση των ετών της ηλικίας κι η όποια υστεροφημία, αλλά
το πράττειν. Η δράση. Ο αγώνας για την άποψη. Όχι μόνο τη

glezos001s071.indd 13 4/2/14 12:55:54 PM

 14 ΜΙΑ ΚΟΥΒΕΝΤΑ ΜΕ ΤΟΝ ΓΛΕΖΟ

δική του. Αλλά για να ακουστεί η άποψη του άλλου, του πολίτη,
του λαού.
Κανείς, ούτε οι Γερμανοί, ούτε οι βασιλικοί Επίτροποι στα
μετεμφυλιοπολεμικά δικαστήρια, ούτε οι διευθυντές των φυλα-
κών από όπου πέρασε, ουδέποτε μπόρεσε να κάμψει τον Γλέζο,
δεν κατόρθωσε να τον αποτρέψει από το να πει τη γνώμη του,
να διεκδικήσει την ελευθερία της άποψης, όχι ατομικιστικά, αλ-
λά για το σύνολο, για το δίκαιο, για την πατρίδα. Και αυτό δεν
είναι θέμα ηλικίας. Αποκαλυπτική η τελευταία του απάντηση
στην ερώτηση αν σήμερα θα έκανε τα ίδια: «Σήμερα κάνω πε-
ρισσότερα!»
«Αντίσταση και λεβεντιά» ρέουν λοιπόν στις φλέβες του Μανώ-
λη Γλέζου, δύο χαρακτηριστικά που σήμερα, περισσότερο από
ποτέ άλλοτε, χρειάζονται στην ελληνική κοινωνία καθώς δέχεται
την ολομέτωπη επίθεση των μνημονιακών πολιτικών οι οποίοι
εφαρμόζουν τα δύο τελευταία χρόνια οι διαδοχικές κυβερνήσεις
Παπανδρέου, Παπαδήμου, Σαμαρά και Βενιζέλου, οι «τοις τρόι-
κας ρήμασι πειθόμενοι». Η αναζήτηση ενός σταθερού λόγου, ενός
σημείου αναφοράς που να λειτουργεί ως γέφυρα μεταξύ παρελ-
θόντος, παρόντος και μέλλοντος, με έφερε στον Γλέζο. Τον μόνο
ίσως που μπορεί να ανταποκριθεί σε αυτό το ρόλο. Ακριβώς για-
τί δεν τον θεωρεί ως «ρόλο», όπως π.χ. οι επαγγελματίες διανοη-
τές, αλλά ως την ίδια του τη ζωή.
Εκ των υστέρων και ξαναδιαβάζοντας τα λόγια του, καταλα-
βαίνω καλύτερα το ρόλο του βιώματος στις απόψεις του. Γλέζος
σημαίνει δράση. Σύγκρουση. Αντίσταση. Λεβεντιά.
«Αντίσταση και λεβεντιά», όπως ορθά διέκρινε η νεαρή μαθή-
τρια, αποπνέει άλλωστε και κάθε του κουβέντα.
Γύρω στα μέσα Απριλίου ριχτήκαμε και οι δύο στην προεκλο-
γική μάχη της 6ης Μαΐου, όταν ο ΣΥΡΙΖΑ έκανε το πρώτο άλμα.

glezos001s071.indd 14 4/2/14 12:55:54 PM

 ΕΞΗΓΗΣΕΙΣ ΑΝΤΙ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ 15

Καθώς χρόνος δεν υπήρχε –λόγω των διαγραφόμενων νέων εκλο-

γών– συμφωνήσαμε να κάνουμε μια τελευταία συνάντηση μετά
από τις δεύτερες κάλπες, στις 17 Ιουνίου.
Όπως κι έγινε, χωρίς να είναι βεβαίως κι η τελευταία.
Και όπως ήταν φυσικό η συζήτηση εκείνη περιστράφηκε κυ-
ρίως στα αίτια της ανόδου του ΣΥΡΙΖΑ, αλλά και σε δυο ιστορίες
εξόχως αποκαλυπτικές της «πάστας» του Μανώλη. Είναι δυο ιστο-
ρίες που τον έχω ακούσει να επαναλαμβάνει ακούραστα στους μα-
θητές, στα σχολεία όπου μιλάει. Δυο ιστορίες άξιες καταγραφής
γιατί, πέραν του ότι αποτελούν κομμάτι της σύγχρονης ελληνικής
ιστορίας, μαρτυρούν και τον τρόπο του σκέπτεσθαι και ενεργείν
του αγωνιστή, του δημοκράτη, του αριστερού που λέγεται Μανώ-
λης Γλέζος.
Ορκωμοσία, ανάληψη κοινοβουλευτικών καθηκόντων από κοι-
νού –με αστεία και πειράγματα από εκείνον–, καινούρια ερωτή-
ματα. Το απομαγνητοφωνημένο υλικό είχε ήδη φτάσει τις διακό-
σιες σελίδες. Από την αρχή είχαμε πει ότι δε θέλαμε δίτομο, ηρω-
ικό κι ευφάνταστο. Φρόντιζε για αυτό άλλωστε η Τζώρτζια με πα-
ρεμβάσεις καθοριστικές κάθε είδους, καίριες πολιτικές, φροντί-
δας αλλά και αυστηρών παρατηρήσεων, όταν «απογειώναμε» την
κουβέντα. Της χρωστάμε κι οι δυο για διαφορετικούς λόγους. Η
ίδια φρόντισε να περιορίσει με απίστευτη σοφία το υλικό που
κρατούσαμε πια στα χέρια μας τυπωμένο. Φρόντισε να μην πα-
ρασυρθούμε ενάντια σε αυτό που είχαμε υποσχεθεί ο ένας στον
άλλον. Για να το πω με τα λόγια του Μανώλη, δε θέλαμε ένα θυ-
μιατό στη ζωή του και στην προσωπικότητά του. Ας γράψουν άλ-
λοι για αυτό και πιο ύστερα. Άλλωστε, ο ίδιος έχει αρνηθεί δεκά-
δες τέτοιου είδους προτάσεις: από προτομές μέχρι να δοθεί το
όνομά του σε μικρά παιδιά, συγγενών ή μη. Για τα υπόλοιπα, όπως
γραμματόσημο με την εικόνα του, δρόμοι, ακόμη και βουνά με

glezos001s071.indd 15 4/2/14 12:55:54 PM

 16 ΜΙΑ ΚΟΥΒΕΝΤΑ ΜΕ ΤΟΝ ΓΛΕΖΟ

το όνομά του δε ρωτήθηκε. Θα είχε αρνηθεί, όπως τόσες και τό-

σες φορές. Θέλαμε να μείνουμε αυστηρά στο πολιτικό.
Η συγκυρία από τον Ιανουάριο του 2011 έως και το καλοκαί-
ρι του 2012 ήταν καταιγιστική, για να χρησιμοποιήσω ένα δημο-
σιογραφικό χιλιοειπωμένο όρο, και δε μας έφτανε ούτε ο χρόνος
ούτε το ταλαιπωρημένο κασετόφωνο απομαγνητοφώνησης. Κοι-
νοβούλιο, κινητοποιήσεις, διαλέξεις, ταξίδια, ένα βιβλίο με ποιή-
ματα του Μανώλη για εκείνους που έφυγαν πιο πριν από τη ζωή
και το κείμενο να αλλάζει μορφή κάθε τόσο. Να μπολιάζεται με
όλα αυτά κι με άλλα πολλά.
Το ιδρυτικό συνέδριο του ΣΥΡΙΖΑ έθεσε αυτή τη φορά ερωτή-
ματα και από τις δυο πλευρές του τραπεζιού. Έντονες διαφωνίες,
ατέρμονες συζητήσεις σε όλο τον προσυνεδριακό διάλογο με αγε-
φύρωτες τις διαφορές. Και πάλι όμως, το ήθος της λεγόμενης δρα-
κογενιάς παρόν, να δημιουργεί εκείνο το πλαίσιο που δεν επι-
τρέπει το πολιτικό να γίνει προσωπικό, τον ευτελισμό να τρυπώ-
σει από την πίσω πόρτα, όπως δυστυχώς συμβαίνει αρκετές φο-
ρές.
Πλησιάζουμε τις τριακόσιες σελίδες και η επίσκεψη στ’ Απε-
ράθου, στα μουσεία του χωριού και στα ορυχεία του σμυριγλιού
διεκδικεί σελίδες. Όπως και οι διηγήσεις κάτω από το γιασεμί της
αυλής με αξιώτικο τσίπουρο για τον μπαρμπα-Μιχάλη και το για-
τρό Σιγανό, για τον Φλώριο και τη Μαρουδίτσα, για τον Νίκο, την
Μπούμπα και τον πατριό του. Για τη μάνα του τη δασκάλα και
τον πατέρα του, που έφυγε νωρίς, για τα παιδιά και τα εγγόνια.
Το ίδιο και η επίσκεψη στη Βιάννο για τις γερμανικές οφειλές και
τις εκδηλώσεις μνήμης και τιμής στο Ολοκαύτωμα.
Κάπως, κάπου πρέπει να μπει τέλεια. Τουλάχιστον στο χαρ-
τί.

glezos001s071.indd 16 4/2/14 12:55:54 PM

 ΕΞΗΓΗΣΕΙΣ ΑΝΤΙ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ 17

Το βιβλίο κλείνει με ένα παράρτημα με τρία κείμενα, που φωτί-

ζουν τον πολιτικό Γλέζο (η ομιλία του κατά τις προγραμματικές
δηλώσεις της κυβέρνησης Σαμαρά), το διανοητή Γλέζο (η ομιλία
του κατά την αναγόρευσή του σε επίτιμο διδάκτορα του Τμήμα-
τος Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθη-
νών το 2008) και τέλος, τα γεγονότα του 1917, στην πατρίδα του
Μανώλη, στ’ Απεράθου. Κατά τη γνώμη μου αυτά τα γεγονότα εί-
ναι αποκαλυπτικά της νοοτροπίας, της ψυχής, με την έννοια που
ορίζει την psyché η αναλυτική ψυχολογία, ως το σύνολο δηλαδή
των συνειδητών και μη εκδηλώσεων της ανθρώπινης προσωπικό-
τητας και διάνοιας. Όποιος θέλει πραγματικά να κατανοήσει τον
πυρήνα της σκέψης του Γλέζου, πρέπει να σκύψει ευλαβικά στα
γεγονότα του 1917 στ’ Απεράθου. Εξ ου και η αναπαραγωγή του
συγκεκριμένου υλικού, των μελετών που παρουσιάζουν με λεπτο-
μέρειες τα συμβάντα που έφεραν αντιμέτωπους τους ντόπιους με
τους στρατιώτες του Βενιζέλου, και εξηγούν πολλά για τη γενέτει-
ρα γη του Γλέζου.

Μια λεπτομέρεια που μπορεί να μη λέει και τίποτε. Στη διάρκεια

μιας κουβέντας μας, στις 25 Ιουνίου, στην αυλή στην Αθήνα λίγο
πριν ξεκινήσουμε, ένα κοτσύφι, σφύζοντας από ζωή δεν έβαζε
γλώσσα μέσα, σε βαθμό που σκεφτόμασταν να αλλάξουμε θέση.
Δυσφορούσα. Το κασετόφωνο φοβόμουν ότι δε θα καταγράψει τη
φωνή του Μανώλη που εκείνη την περίοδο ταλαιπωριόταν ακόμη
από μια περιπέτεια του χειμώνα. Και όμως. Σαν πήγα σπίτι και
έβαλα να ακούσω τη συζήτηση το άκουσμα ήταν συγκινητικό. Η
μελωδία του κελαϊδήματος συνόδευε τη βραχνή εξιστόρηση σπου-
δαίων πραγμάτων και μύχιων σκέψεων που δε βρήκαν θέση σε
τούτο το βιβλίο, γιατί δεν έπρεπε. Και έμεινε η συνήχηση αρμο-

glezos001s071.indd 17 4/2/14 12:55:54 PM

 18 ΜΙΑ ΚΟΥΒΕΝΤΑ ΜΕ ΤΟΝ ΓΛΕΖΟ

νική παρηγοριά για εκείνες τις ώρες που δε θα γίνουν μελάνη και
τυπωμένο χαρτί. Μα το ταίριασμα της φωνής του Μανώλη με το
τραγούδι του κοτσυφιού είναι ενδεικτικό πολλών για όσους γνω-
ρίζουν τον Γλέζο. Με δόση υπερβολής ίσως για εκείνους που στέ-
κονται στον δεκαεννιάχρονο που κατέβασε τη σημαία των ναζι-
στών, σηματοδοτεί τη σχέση του Μανώλη με τη φύση και τα ζω-
ντανά. Με τη γη και τη θάλασσα. Με το πάτημα γερά στο χώμα
για το χορό και το αναπετάρισμα.

Μας προβλημάτισε περισσότερο ίσως κι από όσο μπορούσαμε

αρχικά να φανταστούμε η επιλογή του τίτλου για τη συζήτησή μας
στο εξώφυλλο της έκδοσής της. «Στους ανεφανούς της καρδιάς
μας ήσουνα και μας ήκουες;», «Μ. Γλέζος, για την Άμεση Δημο-
κρατία», «Μ. Γλέζος: για το λαό, με το λαό», «Μια κουβέντα με
τον Μανώλη Γλέζο». Κάθε επιλογή σημαίνει αναπόφευκτα απο-
κλεισμό όλων των άλλων, εξ ου και η δυσκολία. Ελπίζω πάντως
ότι ο τίτλος που επιλέχτηκε τελικά να μην προδίδει το ύφος και
την ουσία των όσων μοιράστηκε ο Μανώλης.

Και μια μικρή συμβουλή, η οποία συμπυκνώνει και τον τρόπο που
γράφτηκε αυτό το βιβλίο: άναρχα εν τέλει. Μπορεί ο αναγνώστης
να αρχίσει να το διαβάζει όπως θέλει, από τη μέση, από το τέλος...
Όπως και να ’ναι, δε χάνεται το νήμα της αφήγησης – γιατί ο Γλέ-
ζος είναι μεγάλος μάστορας στην αφήγηση, καθώς κατέχει την τέ-
χνη να οδηγεί τον συνομιλητή του έξω από την πεπατημένη, να
του ανοίγει νέους ορίζοντες, νέες, μη αναμενόμενες, οπτικές.
Όποια άκρη κι αν τραβήξει ο αναγνώστης, είναι βέβαιο ότι θα εί-
ναι γόνιμη.

glezos001s071.indd 18 4/2/14 12:55:54 PM

 ΕΞΗΓΗΣΕΙΣ ΑΝΤΙ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ 19

Τέλος, και από εδώ, ένα μεγάλο «ευχαριστώ» στον Μανώλη για
την εμπιστοσύνη που μου έδειξε, για το ότι δεν τσιγκουνεύτηκε το
χρόνο του και μου άνοιξε την καρδιά και το νου του. Και βέβαια
ένα εξίσου μεγάλο «ευχαριστώ» στην Τζώρτζια, χωρίς τη βοήθεια
της οποίας, τίποτε δε θα είχε γίνει.
Ρένα Δούρου
Αιγάλεω, Οκτώβριος 2013

glezos001s071.indd 19 4/2/14 12:55:54 PM