ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ

ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ
2012
ΕΚΦΩΝΗΣΕΙΣ
ΘΕΜΑ Α
A1. Έστω µια συνάρτηση f η οποία είναι συνεχής σε ένα διάστηµα ∆. Αν f ΄(x) > 0 σε
κάθε εσωτερικό σηµείο x του ∆, τότε να αποδείξετε ότι η f είναι γνησίως αύξουσα σε
όλο το ∆.
Μονάδες 7
A2. Πότε λέµε ότι µία συνάρτηση f είναι συνεχής σε ένα κλειστό διάστηµα [α, β];
Μονάδες 4
A3. Έστω συνάρτηση f µε πεδίο ορισµού Α. Πότε λέµε ότι η f παρουσιάζει στο x0 ∈ A
τοπικό µέγιστο;
Μονάδες 4
A4. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις που ακολουθούν, γράφοντας στο τετράδιό σας δίπλα
στο γράµµα που αντιστοιχεί σε κάθε πρόταση τη λέξη Σωστό, αν η πρόταση είναι
σωστή, ή Λάθος, αν η πρόταση είναι λανθασµένη.
α) Στο µιγαδικό επίπεδο οι εικόνες δύο συζυγών µιγαδικών είναι σηµεία συµµετρικά
ως προς τον πραγµατικό άξονα.
β) Μια συνάρτηση f είναι 1–1, αν και µόνο αν για κάθε στοιχείο y του συνόλου
τιµών της η εξίσωση f (x) = y έχει ακριβώς µία λύση ως προς x.
γ) Αν είναι lim f ( x ) = +∞ , τότε f (x) < 0 κοντά στο x0.
x → x0

1
δ) (σφ x)' = , x ∈ ീ – {x | ηµ x = 0}
ηµ 2 x
β β
ε) ∫α
f ( x ) g ′( x ) dx = [ f ( x) g ( x)]αβ + ∫ f ′( x ) g ( x ) dx , όπου f ΄, g΄ είναι συνεχείς
α
συναρτήσεις στο [α,β]
Μονάδες 10

ΘΕΜΑ Β
Θεωρούµε τους µιγαδικούς αριθµούς z και w για τους οποίους ισχύουν οι επόµενες σχέσεις:
2 2
z −1 + z + 1 = 4 (1)
w − 5w = 12 (2)

B1. Να αποδείξετε ότι ο γεωµετρικός τόπος των εικόνων των µιγαδικών αριθµών z στο
επίπεδο είναι κύκλος µε κέντρο την αρχή των αξόνων και ακτίνα ρ = 1
Μονάδες 6
B2. Αν z1, z2 είναι δύο από τους παραπάνω µιγαδικούς αριθµούς z µε z1 − z 2 = 2 , τότε
να βρείτε το z1 + z2 .
Μονάδες 7

Τεχνική Επεξεργασία: Keystone 1

B3. Να αποδείξετε ότι ο γεωµετρικός τόπος των εικόνων των µιγαδικών αριθµών w στο
x2 y2
επίπεδο είναι η έλλειψη µε εξίσωση + = 1 και στη συνέχεια να βρείτε τη
9 4
µέγιστη και την ελάχιστη τιµή του |w|.
Μονάδες 6
B4. Για τους µιγαδικούς αριθµούς z, w που επαληθεύουν τις σχέσεις (1) και (2) να
αποδείξετε ότι:
1≤ z − w ≤ 4
Μονάδες 6
ΘΕΜΑ Γ
∆ίνεται η συνάρτηση f ( x) = ( x − 1) ln x − 1, x > 0
Γ1. Να αποδείξετε ότι η συνάρτηση f είναι γνησίως φθίνουσα στο διάστηµα ∆1 = (0,1] και
γνησίως αύξουσα στο διάστηµα ∆2 = [1,+∞). Στη συνέχεια να βρείτε το σύνολο τιµών
της f.
Μονάδες 6
Γ2. Να αποδείξετε ότι η εξίσωση x x−1 = e2013 , x > 0 έχει ακριβώς δύο θετικές ρίζες.
Μονάδες 6
Γ3. Αν x1, x2 µε x1 < x2 είναι οι ρίζες της εξίσωσης του ερωτήµατος Γ2, να αποδείξετε ότι
υπάρχει x0 ∈ (x1, x2) τέτοιο ώστε
f ′( x0 ) + f ( x0 ) = 2012
Μονάδες 6
Γ4. Να βρείτε το εµβαδόν του χωρίου που περικλείεται από τη γραφική παράσταση της
συνάρτησης g (x) = f (x) + 1 µε x > 0, τον άξονα x′x και την ευθεία x = e
Μονάδες 7

ΘΕΜΑ ∆
Έστω η συνεχής συνάρτηση f :(0,+∞) → ീ, η οποία για κάθε x > 0 ικανοποιεί τις σχέσεις:

• f ( x) ≠ 0
x 2 − x +1 x − x2
• ∫1 f (t ) dt ≥
e
 x ln t − t 
• ln x − x = −  ∫ dt + e  ⋅ f ( x)
 1 f (t ) 
∆1. Να αποδείξετε ότι η f είναι παραγωγίσιµη και να βρείτε τον τύπο της.
Μονάδες 10
Αν είναι f ( x) = e − x (ln x − x), x > 0 , τότε:
 1 
Να υπολογίσετε το όριο: lim+ ( f ( x ) ) ηµ
2
∆2. − f ( x)
x →0
 f ( x) 
Μονάδες 5

Τεχνική Επεξεργασία: Keystone 2

∆3. Με τη βοήθεια της ανισότητας ln x ≤ x − 1 , που ισχύει για κάθε x > 0, να αποδείξετε
ότι η συνάρτηση
x
F ( x ) = ∫ f (t )dt , x > 0,
a

όπου α > 0, είναι κυρτή (µονάδες 2). Στη συνέχεια να αποδείξετε ότι:
F(x) + F(3x) > 2 F(2x), για κάθε x > 0 (µονάδες 4).
Μονάδες 6
∆4. ∆ίνεται ο σταθερός πραγµατικός αριθµός β > 0. Να αποδείξετε ότι υπάρχει µοναδικό
ξ ∈ (β, 2β) τέτοιο ώστε:
F(β ) + F(3β ) = 2 F(ξ )
Μονάδες 4

Τεχνική Επεξεργασία: Keystone 3

 ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ

ΘΕΜΑ Α
Α1. Θεωρία, σελ. 253, σχολικού βιβλίου.
Α2. Θεωρία, σελ. 191, σχολικού βιβλίου.
Α3. Θεωρία, σελ. 258, σχολικού βιβλίου.
Α4. α) → Σ, β) → Σ, γ) → Λ, δ) → Λ, ε) → Λ

ΘΕΜΑ Β
Β1. α΄ τρόπος: Αν z = x + yi , x, y∈ » , η σχέση (1) γράφεται
2 2
( x − 1) + yi + ( x + 1) + yi = 4 ⇔ ( x − 1)2 + y 2 + ( x + 1)2 + y 2 = 4 ⇔ x 2 + y 2 = 1 .
Άρα ο γεωµετρικός τόπος των εικόνων των µιγαδικών αριθµών z στο επίπεδο είναι
κύκλος µε κέντρο την αρχή των αξόνων και ακτίνα ρ = 1.

β΄ τρόπος: Η σχέση (1) γράφεται:

( z − 1) ⋅ ( z − 1) + ( z + 1) ⋅ ( z + 1) = 4 ⇔ ( z − 1) ⋅ ( z − 1) + ( z + 1) ⋅ ( z + 1) = 4 ⇔
2
⇔ z ⋅ z − z − z +1+ z ⋅ z + z + z +1 = 4 ⇔ 2 ⋅ z ⋅ z = 2 ⇔ z ⋅ z = 1 ⇔ z = 1 ⇔ z = 1 .
Άρα ο γεωµετρικός τόπος των εικόνων των µιγαδικών αριθµών z στο επίπεδο είναι
κύκλος µε κέντρο την αρχή των αξόνων και ακτίνα ρ = 1.

Β2. Έστω z1 + z2 = k , k ≥ 0. Τότε

z1 − z2 = 2 ⇔ z1 − z2 = 2 ⇔ ( z1 − z2 ) z1 − z2 = 2 ⇔
2
( )
⇔ ( z1 − z2 )( z1 − z2 ) = 2 ⇔ z1 z1 + z 2 z2 − z 2 z1 − z1 z 2 = 2 ⇔
z1 + z 2 − ( z2 z1 + z1 z2 ) = 2 (2α)
2 2

(
z1 + z2 = x ⇔ z1 + z 2 = x 2 ⇔ ( z1 + z 2 ) z1 + z 2 = x 2 ⇔
2
)
( z1 + z2 ) ( z1 + z 2 ) = x 2 ⇔ z1 z1 + z1 z2 + z2 z1 + z1 z2 = x 2 ⇔
z1 + z2 + ( z2 z1 + z1 z 2 ) = x 2
2 2
(2β).
Προσθέτοντας τις (2α), (2β) κατά µέλη έχουµε: 2 z1 + z2 ( 2 2
)=k 2
+ 2.

Όµως z1 = 1, z2 = 1 οπότε προκύπτει k 2 + 2 = 4 ⇔ k 2 = 2 ⇔ k = 2, αφού k ≥ 0.

2
Β3. w − 5w = 12 ⇔ w − 5w = 122 ⇔ ( w − 5w ) ⋅ ( w − 5w ) = 144 ⇔
2
⇔ ww − 5w 2 − 5w + 25ww = 144 ⇔
2 2 2 2 2
⇔ w − 5( w 2 + w ) + 25 w = 144 ⇔ 26 w − 5(w 2 + w ) = 144 (3)
Έστω w = x + yi , x, y∈ » τότε η σχέση (3) γίνεται:
26( x 2 + y 2 ) 2 − 5  ( x + yi) 2 + ( x − yi) 2  = 144 ⇔
⇔ 26( x 2 + y 2 ) − 5( x 2 − y 2 + 2 xyi + x 2 − y 2 − 2 xyi) = 144 ⇔

Τεχνική Επεξεργασία: Keystone 4

 ⇔ 26 x 2 + 26 y 2 − 5(2 x 2 − 2 y 2 ) = 144 ⇔
⇔ 26 x 2 + 26 y 2 − 10 x 2 + 10 y 2 = 144 ⇔ 16 x 2 + 36 y 2 = 144 ⇔
2 2 x2 y2 x2 y2
⇔ 4 x + 9 y = 36 ⇔ + = 1 ⇔ 2 + 2 = 1.
9 4 3 2
Άρα ο γεωµετρικός τόπος των εικόνων του w είναι η παραπάνω έλλειψη µε µήκος
µεγάλου ηµιάξονα a = 3 και µήκος µικρού ηµιάξονα β = 2 .

Είναι όµως γνωστό (µαθ. κατεύθυνσης Β Λυκείου, σελίδα 104) ότι για οποιοδήποτε
σηµείο Μ της έλλειψης ισχύει ότι 2β ≤ 2ΟΜ ≤ 2α ή β ≤ ΟΜ ≤ α.
Αν Α΄, Α, Β΄, Β οι κορυφές της έλλειψης, τότε: Α΄(–3,0), Α(3, 0), Β΄(0, –2), Β(0, 2).
Έτσι w max = (OA) = (OA ') = 3 και w min = (OB) = (OB ') = 2 .

2 Β
M

|w|
Α΄ 0 Α
-3 -2 -1 O0 1 2 3

-2 Β΄

Παρατήρηση 1: Το παραπάνω σχήµα είναι επιβοηθητικό της κατανόησης από τους

µαθητές και δεν είναι απαραίτητο για τη λύση του ερωτήµατος.

Β4. Με βάση την τριγωνική ανισότητα και επειδή z − w = w − z έχουµε:

w − z ≤ w − z ≤ w + z ⇔ w −1 ≤ w − z ≤ w + 1 (4)
Όµως λόγω του Β3 είναι 2 ≤ w ≤ 3 , άρα: w − 1 ≥ 1 και w + 1 ≤ 4 .
Τότε όµως η (4) γράφεται: 1 ≤ w − z ≤ 4 .

Τεχνική Επεξεργασία: Keystone 5

 2 Β
M
1
Λ

Α΄ 0 Α
-3 -2 -1 O0 1 2 3

-1

-2 Β΄

Η παραπάνω ανίσωση είναι η αλγεβρική έκφραση της 1 ≤ (ΛΜ) ≤ 3, µε (ΟΛ) = |z|,

ΟΜ = |w| και (ΛΜ) = | z – w| η οποία προκύπτει από το παραπάνω σχήµα.

Παρατήρηση 2: Το σχήµα και εδώ δεν είναι απαραίτητο. Θα µπορούσε όµως

πιθανώς και µια τέτοια «γεωµετρική λύση», αν και όχι τόσο αυστηρή όσο η
αλγεβρική, να γίνει κατά ένα ποσοστό µονάδων βαθµολογίας αποδεκτή ανεξάρτητη
λύση, καθόσον αναδεικνύει κατανόηση της έννοιας της µετρικής στο µιγαδικό
επίπεδο.

Παρατήρηση 3:
Τα δύο πρώτα ερωτήµατα του δεύτερου θέµατος θα µπορούσαν να απαντηθούν
χρησιµοποιώντας την άσκηση Α9 του σχολ. Βιβλίου σελ. 101, γνωστή ως κανόνα του
παραλληλογράµµου (αφού πρώτα αποδειχθεί) :
2 2 2 2
Για κάθε z1 , z 2 ∈ C ισχύει ότι z1 + z2 + z1 − z2 = 2 z1 + 2 z2

Απόδειξη:
2 2
z1 + z2 + z1 − z2 = ( z1 + z2 )( z1 + z2 ) + ( z1 − z2 )( z1 − z2 )
2 2
= z1 z1 + z1 z 2 + z1 z2 + z 2 z2 + z1 z1 − z1 z2 − z1 z2 + z2 z 2 = 2 z1 z1 + 2 z2 z 2 = 2 z1 + 2 z2

B1. γ΄ τρόπος: για z1 = z και z2 = 1 έχουµε :

2 2 2 2
z −1 + z + 1 = 2 z + 2 1 ⇔
2 2 2
4 = 2 z + 2 ⇔ 2 z = 2 ⇔ z =1⇔ z =1
Άρα ο γεωµετρικός τόπος των εικόνων του z είναι κύκλος µε κέντρο την αρχή των
αξόνων Ο και ακτίνα ρ = 1.

Β2. β΄ τρόπος: Από τον κανόνα του παραλληλογράµµου έχουµε ότι

2 2 2 2
z1 + z2 + z1 − z 2 = 2 z1 + 2 z2 ⇔

( 2)
2 2
z1 + z2 + = 2 ⋅12 + 2 ⋅12 ⇔
2
z1 + z2 + 2 = 2 + 2 ⇔ z1 + z2 = 2

Τεχνική Επεξεργασία: Keystone 6

ΘΕΜΑ Γ
Γ1. Η f είναι συνεχής στο (0, +∞) ως αποτέλεσµα πράξεων µεταξύ συνεχών
x −1 1
συναρτήσεων και παραγωγίσιµη µε f '( x) = ln x + = ln x + 1 − , x ∈ (0 +∞).
x x

• Όταν x ∈ (0, 1) είναι x < 1 και επειδή η συνάρτηση ln x είναι γνησίως αύξουσα
x −1
έχουµε ln x < ln1 ⇔ ln x < 0. Επίσης x – 1 < 0 και x > 0 άρα <0.
x
x −1
Έτσι ln x + < 0 για κάθε x ∈ (0, 1), άρα η f είναι γν. φθίνουσα στο (0, 1].
x

• Όταν x ∈ (1, +∞) είναι x > 1 και επειδή lnx γνησίως αύξουσα είναι ln x > ln1 ⇔
x −1 x −1
⇔ln x > 0. Επίσης είναι > 0 για κάθε x ∈ (1, +∞), οπότε ln x + > 0 για
x x
κάθε x ∈ (1, +∞). ∆ηλαδή f ΄(x) > 0 για κάθε x ∈ (1, +∞). Έτσι όµως η f είναι
γνησίως αύξουσα στο [1, +∞).

Από τα προηγούµενα προκύπτει ο επόµενος πίνακας µεταβλητών για την f:

x 0 1 +
+

f
min
(-1)

 x→0
)
Επειδή f γνησίως φθίνουσα στο (0, 1] είναι f ( (0,1]) =  f (−1), lim+ f ( x) .
Όµως lim+ f ( x ) = lim+ [ ( x − 1) ln x − 1] = +∞ .
x →0 x →0

Άρα f ( (0,1]) = [−1, +∞) (1).

Επίσης επειδή η f είναι γνησίως αύξουσα στο [1, +∞) είναι

 x →+∞
)
f ([1, +∞ ) =  f (1), lim f ( x) .
Όµως lim f ( x ) = lim [ ( x − 1) ln x − 1] = +∞ .
x →+∞ x →+∞

Άρα f ([1, +∞) ) = [−1, +∞) (2).

Από (1), (2) προκύπτει ότι το σύνολο τιµών της f είναι το [–1, +∞).

Παρατήρηση: Η µονοτονία της f στα διαστήµατα (0, 1] και [1, +∞) µπορεί να
προκύψει και από το πρόσηµο της δεύτερης παραγώγου:
1  1  1 1
f ′′( x ) = −  − 2  = + 2 > 0 , για κάθε x > 0.
x  x  x x
Άρα η f ΄ είναι γνησίως αύξουσα στο (0, +∞) και επειδή f ΄(1) = 0 η x = 1 είναι
µοναδική ρίζα της f ΄(x) = 0. Ακόµη, είναι:

Τεχνική Επεξεργασία: Keystone 7

 • 0 < x < 1 ⇔ f ′( x) < f ′(1) ⇔ f ′( x) < 0 άρα η f είναι γν. φθίνουσα στο (0, 1].
• x > 1 ⇔ f ′( x ) > f ′(1) ⇔ f ′( x ) > 0 , άρα η f είναι γν. αύξουσα στο [1, +∞).
Η f παρουσιάζει (ολικό) ελάχιστο στο x = 1 το f (1) = (1 – 1) . ln1 – 1 = –1.

Γ2. Η εξίσωση xx–1 = e2013 (επειδή η συνάρτηση y = ln x είναι γνησίως αύξουσα και άρα
1–1) γράφεται ισοδύναµα:
ln( x x −1 ) = ln(e 2013 ) ⇔ ( x − 1) ln x = 2013 ⇔ ( x − 1) ln x − 1 = 2012 ⇔
⇔ f ( x) − 2012 = 0 .

Από το Γ1 ερώτηµα είναι:

α) f ( (0,1]) = [−1, +∞) άρα υπάρχει x1 ∈ (0, 1] ώστε f(x1) = 2012 και επειδή η f
είναι γνησίως φθίνουσα είναι και 1–1, άρα η τιµή x1 είναι µοναδική στο
διάστηµα (0,1].
β) f ([1, +∞]) = [−1, +∞) , άρα υπάρχει x2 ∈ [1, +∞) ώστε f (x2) = 2012 και
επειδή η f είναι γνησίως αύξουσα είναι και 1–1, άρα η τιµή x2 είναι
µοναδική στο διάστηµα [1, +∞).

Από α) και β) προκύπτει ότι η δοσµένη εξίσωση έχει 2 ακριβώς θετικές ρίζες.

Γ3. Θεωρούµε τη συνάρτηση h(x) = ex f (x) – 2012 . ex µε x ∈ (0,+ ∞).

• Η h είναι συνεχής στο [x1, x2] ως αποτέλεσµα πράξεων συνεχών συναρτήσεων.
• Η h είναι παραγωγίσιµη στο (x1, x2) ως αποτέλεσµα πράξεων παραγωγίσιµων
συναρτήσεων µε h′( x) = ( f ′( x) + f ( x) − 2012 ) e x .
• h( x1 ) = e x1 f ( x1 ) − 2012 ⋅ e x1 = 2012 ⋅ e x1 − 2012 ⋅ e x1 = 0
h( x2 ) = e x2 f ( x2 ) − 2012 ⋅ e x2 = 2012 ⋅ e x2 − 2012 ⋅ e x2 = 0
Άρα ισχύουν οι προϋποθέσεις του Θ. Rolle για την h στο [x1, x2], οπότε υπάρχει
x0 ∈ (x1, x2), ώστε h΄(x0) = 0 ⇔
e x0 ≠ 0
e ( f ′( x0 ) + f ( x0 ) − 2012 ) = 0 ⇔ f ′( x0 ) + f ( x0 ) − 2012 = 0 .
x0

B΄ τρόπος
Θεωρούµε τη συνάρτηση h( x) = f ′( x) + f ( x) − 2012 µε x > 0.
Η f είναι συνεχής στο (0,+ ∞) ως γινόµενο συνεχών.
H f ΄ είναι συνεχής στο (0,+ ∞) ως άθροισµα συνεχών.
Άρα η h είναι συνεχής στο (0,+ ∞) ως άθροισµα συνεχών.
• Άρα η h είναι συνεχής στο [x1, x2].
Γ2
• h( x1 ) = f ′( x1 ) + f ( x1 ) − 2012 = f ′( x1 ) + 2012 − 2012 = f ′( x1 ) < 0 , αφού από το Γ1
για x ∈ (0, 1) είναι f ′( x ) < 0 .
Γ2
• h( x2 ) = f ′( x2 ) + f ( x2 ) − 2012 = f ′( x2 ) + 2012 − 2012 = f ′( x2 ) > 0 , αφού από το Γ1
για x ∈ (0, +∞) είναι f ′( x ) > 0 .
∆ηλαδή είναι h( x2 ) ⋅ h( x2 ) < 0 . Από το Θεώρηµα Bolzano θα υπάρχει ένα
τουλάχιστον x0 ∈ (x1, x2) ώστε:
h( x0 ) = 0 ⇔ f ′( x0 ) + f ( x0 ) − 2012 = 0 ⇔ f ′( x0 ) + f ( x0 ) = 2012 .

Τεχνική Επεξεργασία: Keystone 8

Γ4. Είναι: g ( x ) = f ( x ) + 1 = ( x − 1) ln x − 1 + 1 = ( x − 1) ln x > 0 για κάθε x ∈ (0,+ ∞).
e e e e x2 e
Άρα: Ε(Ω) = ∫ ( x − 1) ln xdx = ∫ x ln xdx − ∫ ln xdx = ∫ ( )′ ln xdx − ∫ ( x )′ ln xdx =
1 1 1 1 2 1

e
 x2  2
e x 1 e e2 1 e
dx − [ x ln x ]1 + ∫ dx = − ∫ xdx − e + [ x ]1 =
e e
=  ln x  − ∫
2 1 1 2 x 1 2 2 1
e
e2  x2  e2 e2 1 e2 3 e2 − 3
= −   − e + e −1 = − + − 1 = − = τ.µ.
2  4 1 2 4 4 4 4 4

ΘΕΜΑ ∆
∆1. Θεωρούµε τη συνάρτηση
x 2 − x +1 x − x2
G ( x) = ∫ f (t )dt − , x ∈ (0, +∞) .
1 e
x 2 − x +1 x
∫ f (t )dt = Η(x2 – x + 1), όπου Η(x) = ∫ f (t )dt . H f είναι συνεχής στο (0, +∞)
1 1

άρα η Η(x) είναι παραγωγίσιµη στο στο (0, +∞) . Επίσης η y = x2 – x + 1 είναι
παραγωγίσιµη στο (0, +∞) ως πολυωνυµική, άρα και η Η(x2 – x + 1) είναι
παραγωγίσιµη ως σύνθεση παραγωγίσιµων συναρτήσεων. Επίσης παραγωγίσιµη είναι
x − x2
και η − ως πολυωνυµική. Έτσι η G είναι παραγωγίσιµη ως άθροισµα
e
1
παραγωγίσιµων µε G ′( x) = f ( x 2 − x + 1)(2 x − 1) − (1 − 2 x) , για κάθε x ∈ (0, +∞) .
e
2
2
x − x +1 x− x
Η δοσµένη σχέση ∫ f (t )dt ≥ επειδή G(1) = 0 γράφεται ισοδύναµα:
1 e
x 2 − x +1 x − x2
∫1 f (t ) dt −
e
≥ 0 ⇔ G ( x ) ≥ G (1) , για κάθε x ∈ (0, +∞) .
Η συνάρτηση G είναι συνεχής και παραγωγίσιµη στο (0, +∞) και παρουσιάζει
τοπικό ελάχιστο για x = 1 που είναι εσωτερικό σηµείο του (0, +∞).
1
Από το θεώρηµα Fermat προκύπτει τότε ότι G ′(1) = 0 ⇔ f (1) = − .
e
Επειδή η f συνεχής στο (0, +∞) και f ( x ) ≠ 0 για κάθε x ∈ (0, +∞) , η f διατηρεί
1
σταθερό πρόσηµο στο (0, +∞) και επειδή f (1) = − < 0 , είναι f ( x) < 0 , x ∈ (0, +∞) .
e
Έτσι f ( x ) = − f ( x) και από τη δοσµένη σχέση προκύπτει
 x ln t − t 
ln x − x =  ∫ dt + e  ( f ( x ) ) .
 1 f (t ) 
x ln t − t
Για τη συνάρτηση h( x) = ∫ dt + e ισχύει h( x) ≠ 0 για κάθε x > 0, διότι αν
1 f (t )
υπήρχε ξ ∈ (0, +∞) ώστε h(ξ) = 0 τότε θα ήταν ln ξ – ξ = 0. Αυτό όµως είναι άτοπο
επειδή για τη συνάρτηση φ(x) = lnx – x ισχύει ϕ ( x) ≤ −1 < 0 για κάθε
x ∈ (0, +∞) (σύµφωνα µε τη γνωστή εφαρµογή στη σελ.266 του σχολ. βιβλίου) αλλά

Τεχνική Επεξεργασία: Keystone 9

 1 1− x
µπορεί και να αποδειχθεί: ϕ ′( x ) =−1 = οπότε όπως προκύπτει από τον πίνακα
x x
µεταβολών της φ είναι ϕ ( x) ≤ −1 < 0 για κάθε x ∈ (0, +∞) .

x 0 1 +

φ΄(x) +

φ(x)
max
φ(1) = -1

ln x − x
(*) Η συνάρτηση f ( x ) = είναι παραγωγίσιµη ως πηλίκο
 x ln t − t 
 ∫1 f (t ) dt + e 
 
ln x − x x ln t − t
παραγωγίσιµων συναρτήσεων, ενώ προκύπτει =∫ dt + e .
f ( x) 1 f (t )

Οι συναρτήσεις και στα δύο µέλη είναι παραγωγίσιµες οπότε:

 ln x − x ′  x ln t − t ′  ln x − x ′ ln x − x
  ∫= dt + e  , άρα   = .
 f ( x )   1 f (t )   f ( x)  f ( x)
ln x − x
Αν θέσουµε g ( x) = έχουµε g ′( x ) = g ( x) για κάθε x ∈ (0, +∞), οπότε
f ( x)
σύµφωνα µε την εφαρµογή της σελίδας 252 του σχολικού βιβλίου είναι:
ln x − x
g ( x ) = ce x , δηλαδή = ce x .
f ( x)
−1
Για x = 1 προκύπτει = c ⋅ e ⇔ e = c ⋅ e ⇔ c = 1.
f (1)
ln x − x
Άρα τελικά f (x) = x
= e − x (ln x − x) , x ∈ (0, +∞).
e

(*) Παρατήρηση:
Από το σηµείο αυτό θα µπορούσε να ακολουθηθεί και η εξής πορεία:
x ln t − t
Για την συνάρτηση h(x) = ∫ dt +e έχουµε ότι είναι παραγωγίσιµη στο (0, +∞)
1 f (t )
ln t − t ln x − x
διότι η είναι συνεχής ως πηλίκο συνεχών. Είναι h ΄(x) = , οπότε από
f (t ) f ( x)
 x ln t − t 
την σχέση ln x − x =  ∫ dt + e  ( f ( x ) ) προκύπτει ln x – x = h(x) f(x) ⇔
 1 f (t ) 
ln x − x
= h(x) ⇔ h ΄(x) = h(x), x ∈ (0, +∞). Τότε όµως είναι h(x) = cex.
f ( x)
Επειδή h(1) = 1 προκύπτει c = 1 , άρα h(x) = ex.

Τεχνική Επεξεργασία: Keystone 10

 ln x − x
∆ηλαδή = ex ⇔ f(x) = e–x(lnx – x), x ∈ (0, +∞) .
f ( x)

∆2. Είναι: lim+ e− x = e0 = 1 , lim+ ln x = −∞ , lim+ (− x) = 0 .

x →0 x →0 x →0

Άρα lim+ e − x (ln x − x ) = −∞ .

x →0
1
Τότε όµως lim+ = 0.
x →0 f ( x)
1
Αν θέσουµε = u έχουµε u < 0 και
f ( x)
 0
 
 1  1 1  ηµ u − u   0  συν u − 1
lim+  f 2 ( x )ηµ − f ( x )  = lim−  2 ηµ u −  = lim−  2  = lim− ( )=
x →0
 f ( x)  u →0  u u  u →0  u  u →0 2u
1 συν u − 1 1
= lim− ( ) = ⋅ 0 = 0.
2 u →0 u 2

∆3. Η F είναι δύο φορές παραγωγίσιµη στο (0, +∞) µε F ′( x ) = f ( x) και

1 1 
F ′′( x) = f ′( x) = −e − x (ln x − x) + e − x ( − 1) = e − x  + ( x − 1 − ln x )  .
x x 
1
Επειδή x − 1 − ln x ≥ 0 και > 0 , για κάθε x>0 είναι F ′′( x) > 0 , για κάθε x>0.
x
Άρα η F είναι κυρτή στο (0, +∞) .
Η σχέση τώρα F ( x ) + F (3 x) > 2 F (2 x) , x>0 γράφεται:
F (3 x) − F (2 x) F (2 x ) − F ( x)
F (3x ) − F (2 x ) > F (2 x ) − F ( x) , x > 0 ⇔ > , x > 0.
3x − 2 x 2x − x
Από Θ.Μ.Τ. για την F στα διαστήµατα [x, 2x] και [2x, 3x] αντίστοιχα υπάρχουν
F (2 x ) − F ( x) F (3x ) − F (2 x )
ξ1 ∈ (x, 2x) και ξ2 ∈ (2x, 3x) ώστε F ′(ξ1 ) = και F ′(ξ 2 ) = ,
2x − x 3x − 2 x
οπότε αρκεί να δειχθεί ότι F ′(ξ 2 ) > F ′(ξ1 ) µε x < ξ1 < 2x < ξ2 < 3x. Η τελευταία είναι
αληθής διότι η F είναι κυρτή και άρα η F΄ γνησίως αύξουσα στο (0, +∞).

∆4. Θεωρούµε τη συνάρτηση h(x) = 2F(x) – F(β) – F(3β), x ∈ [β, 2β].

Η F είναι συνεχής και παραγωγίσιµη στο (0, +∞) άρα και η h.
h(β) = F(β) – F(3β)
h(2β) = 2F(2β) – F(β) – F(3β).
Επειδή F΄(x) = f(x) < 0 για κάθε x ∈ (0, +∞) η F είναι γνησίως φθίνουσα στο
(0, +∞).
Έτσι από β < 3β έπεται: F(β) > F(3β) ⇔ F(β) – F(3β) > 0 ⇔ h(β) > 0.
Λόγω τώρα του ∆3 είναι h(β) = 2 F (2β ) − F ( β ) − F (3β ) < 0.
Άρα h( β ) ⋅ h(2β ) < 0, οπότε λόγω του θεωρ. Bolzano προκύπτει ότι υπάρχει
ξ ∈ (β , 2β ) ώστε h(ξ ) = 0 ⇔ F ( β ) + F (3β ) = 2 F (ξ ).
Η τιµή ξ είναι µοναδική διότι η συνάρτηση h είναι γνησίως φθίνουσα και άρα 1–1,
αφού h΄(x) = F΄(x) = f(x) < 0 , για κάθε x ∈ (0, +∞).

Τεχνική Επεξεργασία: Keystone 11