I

F I SCI
|
PICI MIR AN'
CVLAE DOMINI,
CONCORDI AEQ.V1
Comitis .
4,
IN TERTI VM ARISTO.
TELIS DE ANIMA LIBRVM
EXTRACTA D C R E 5 J O,
I l

JDe nittice

immorUlitcitt,

PATAVII
*Pcr loann cm Baptijl. rtiycum

i
.9
Wi
«
 V

LtsC^fS BETTl,
M VS FLORENTINVS
JRAEPKATORIvS
«a, »AO m ** 1

rtlinioms

hGl tdti diebus

optime A 1 C Go
L <^T E j
oppido
libens
y
apiid lo.
q
Francifcum Vicum
buncnofbrum Mrran dulce D<>mmum7
'
Comitemq> Concordia 7
liter arum
omnium 7 ac ttm pe Flate ( ut patrio
titar adagto') ceu moneta publicum'
+&st<myof de animi immortalitate di*

grepiotiem ?
inter interpretandos

y^Tnflotelis de anima itbros non

minus dode quam eloquenter (itf
7

. • • A 9
eius Jerttper ttioris efl*) exdratant « l

Ex (piu tanta, fum afeSlus animi uo* I

luptate ? quanta prius trifhtia fuc* h

ram qua fatis dfcruciabar
>
* cum I -

quofdam animaduerterem', noflret j j

a tatis homines y apud uulgum plebe i

iorum 'Philofop horum ,

Japientice

titulis eue&os adaflra , rei lite t

rari<e ,
hac in re y
non mediocriter
obfwjje 7 cr fe ipfos fedatoresque <

non paucos dedifje pracipites .

,

Nec mirum y
horum enim cfl inflitu*

tum commune Jane plerifque y

qui
,

fe literis dedunt y ut nemmem arbi*

trentur Japientice nomine dignum y

wfi qui aut \~Arftotelis aut ^fue*

Tois aut paucorum fuce cuiufp fei A

iIce dumtaxat feripta , ea qur*

j

dem barbara y prce manibus femper

 habuerit, atque Utinafn id tam
faettt
citer
,
quam impudenter , eunt fua.rH
qwfquefententiam, infutfe quidem, ac
uonfine magnis ampullis pro arbi*.
trio fepe numero
perfluatur, haud
quaquam interpretis fhd perinde
,
atcpie cdcbitnide addiSh fungatur ofs
jitio . Quo circa uerius Pbilodoxf
y
quam Pbilofophi , optimo iit re ae me
rito,funt dicendi , feu
*
*
m ipis iiocauct
>
>

r U non t»V (piteStvftoictr ut e fi

apud Platonem, 1
p^tovo Qi^doiofoitf

horum quidam de animi immortalitas

te it a fer ipferunt ex ftntentia <^4ri
ftotelis ut fatis hac Una in re fife
y f
infciti<e periculum fecerint, fi eorum
feripta y cum ^4"rftotele ipfo , ab
to diligentius atque eXaflius confes

rantur f
qui antiquos interpres
 u

tes 7
grcecos pnefertim 'Platoi /

nem Tlatomcojque non rgnoraueritp J

'
fine quibus qui ^driftoteks philofo* L
phiam fe conjecutum putavit 7 non po 1

teftnon indoSus ejje . Morbo huic l

exitiali 7 occurrit nofter hic author 7

tanta diligentia 7 do&rince ubertate^
ac prudentia , ut nihil uideatur 7
hac

in re j de detero 7
a quoquam pojje

defiderari7 nullufque tamfit eorum dt*

lir amentis relitlus locus 7 qui in phtlo

fop horum uulgojeipfos ueluti Nar*

cijos mirantur 7 qui in hoc uno. dumtae
Xat , fapientes haberi pofjent 7 fi i

Wfoi vmnlati vrotynoAlttM canerent . T

igitur mi Nicolae 7 hoc munufculum
* gr ato animo accipe 7 quod tam??fi
exiguum uideatur f
auro tamen &
argento pretiofius iudicabis 7 ut qui

ii
 /

4
ex eius in medium prodeatflnu7 a quo
tithil nifi f
per edum ingenio 7
atque
elaboratutit induftria fftudiojis ac do
dis offertur '.hanc eandem d.grefiio

nem , fi fcio 7
cum reliquis com
mentarijs quandoque edendam 7
iudu
caui tamen ipjo etiam authore non re*

nitente (cui Jemper publica commoda

permaxime curce fint ) ipjatn per Je

ipfam 7 injtar iufti uolumims 7 de/
beregy pofje prius tn lucem pro dU
re . JSale Mirandule vij . Idus
Junias. M. JD. XXI IL
 ,

EX COMMENTARIIS
10 ANNI S FRANCISCI PICI
Mix.andv.lae domini
Concordiae
in Tertium Ariflotelis
de Anima,
IIBRVM EXTRACTA
DIGRESSIO DE ANIMAI
immortalitate ,

quem peruen e Qntt in

eJt,nos admonere uide* hdcdigref
,
ut de immortalitate ani* fione ageti
m<c ab expofitione Ariftote * du, et quo
lei contextus digredientcs,dif ordine•

feramusiTt quid Arifioteles :

dc ea fenferit eius difcipulo s*
rum er interpretii maxime qi
gr<ecorum authoritate uejligemus . Nam rationes
C7 communes er proprias, quibus anima: immortali
tas adferui folet ,
contraq; illas quibus a nonnullis
,

confueuit ajferi mortalitas , pro diuerfa ingenij incli <

natione, pro diuerfo jludio ,

diuerfocj; ufu inter Hin*
guendi uocabula,hinc inde &labefafl are multi ten*
tant,er communire,' Ac unujquifque aduerfariorum
pro uirili fatagit Ariftotelcmin [uam fententiam
trahere qq inuitum et reluttanlem. Sed non hoc iter
. B
 **
•

i>* AVTMAF IMMOHTALITAT,!

urn fyhcerecj; phtlofophandi , non modjts requirat
*
ite tenenda?
$ iteritatis. opere igitur pretiumforiaf
* fis uidebor feciffe primum er rationes ipfas, quibus
* plericf; omnes confueuere feorfum aflflruere animet
immortalitatem cogere in unum et : illas item quibus
ex aduerfo f'olet inferri mortalitas easfy paucis re
tundere, l flbtec enim tangere potius (yfubfignare^
explicare par ej} : ne fmtul faftd facere uidear , CT
prte erire filetido qute ab aliji in cotrouerfiam funt
addufta . Deinde Ari&otelis uerba er eorum ratio
nes atque duthoritates philofopboru^qui rftagni fue
re in peripatetica familia nominis moliemur in me*
dium adducere, ut clarum fit ijs,qui grecce neftiunt,
cr extra omnem controuerftam pofitam a ueteribui*
peripateticis/xidimatum Arifiotelentde anima: im
mortalitate fenfilfe ferus dc Alexander Auerroys &
* cen fuerint ifubinde q uarius uter que habeatur notu
fdciam j Demum eorum qui uel Alexandrum uel fi
ipfos in afferenda mortalitate fecuti funt , fententias
ajfv 'am , er locos indicabo , quibus moti ad contenm
deitium Aridctelem atqueexeifdem locti
ita fenfijfe

monftrabo y udtidisfima trahi adaniime immort alita

tem afferendam argumenta , ut ipfa eorum tela qui
bus immortalitatem oppugnant ,
m fuam i
pforum
Qiiidt u* mortalitatem retorqueamur^ Sumuntur a di uerfit
niuersii fo duthoribus ad probandam immortalitatem anima: rx
leat affer * ftones,ex eleuatione eius ,
qua intelligimus potejld*
ri pro im tis,ex eo item q, fatis conflet animam perfici magisz
mortdlita* non autem corrumpi quo magis d corpore ; eiusefi
\
te aik : sj funtlionibus elongatur ex operatione propria, qiue
 *

B,I6 RIS no.

4 qua ipfa manat probe indicet &
manifc* fl rationd*
flet, ex eo,etiam q, contempletur eu cjuee corruptio « bilius locW
ni minime funt obnoxia. Q uod enim perficit,ei quod ii fint qui
perficitur lufta ratione aptatur,?? congruit, q, uni* pro ed qf
uerfalia cognofcit a materia feiunfla,quo fieri aiiit contra ej
ut non fit innexa materi at,fi illa ipfa infe fe queat dd difrutauc
mittere , q, modo indiuifibili.fupra materiam. Cupra rint •

omnem corpoream fubflantiam exaltato, cognitione

fufcipit,quopafto immaterialis & incorporea pror ' '

fus extra omnem controuerfiam decernatur, q,feip»

fa nititur propriaque naturd.non corporis mole aut
adminiculo freta . Ad batc fi anima immortalis non
effiet, homo effiet miferr imus omnium animantium,

lam appetitus naturae non ad fieculum inflans uerum

dd omnia pariter fecula atque ad ipCam penitus
aeternitatem qu<efitam concupitam q; prctentus,ina*
plane firuftraq homim fuiflet ingenitus .fi ea,
tiiter ;

quam appetit immortalitate careret. Nec bonum ipm

fum omnis fons boni , tanto fiufio tanquam irre* <

quieta uoluntate appeteretur ab ea fi mortalis,?? c4

duc<e natura: limites non e flet egrefla :
qua: nec uUJ
contrariam perpeti potefl aflionemfit inde rorru
ptio queat oboriri. Ipfi quoque anima: illud tnefje ntf

lis fimum efl q, ipfa in fe omni a, qua' alioqum funt co

iraria fufeipit atque cognofcit, eiufquefimpltcis efl ^ '

indiuiduceq; natura:, ut neque per fe, nequi ex accide

ti posfit aboleri. Nrc i fi ipfi 4
aut d fua e\Tentia,aut
fui fubiedi natura, a qua Ccilicet non dependet immi*
tiere potefl mors. Quandoquidem a corpore no oen
def quod uidclicet informat ,
cui motum, uitam, fen •
B ij
 :

"
DI ANIMA1 IMMORTAllTATf
fumquc largitur . i mmo ejl uita cui /uopte ingenia
repugndt interitus Vratereanequit^principii cau+
.

feiie 4 qud duxit originem uel debelitdte uel labe pe

rire,quando a; terna eius caufa feu mauis dicere prin
cipium ceternum efl . Illud etiam maximo ducitur
argumento quod fupra fe ipfam rejleftitur menf,
feq} ipfam agnofcit intrinfecus, nuUo extrinfecus or
gano adi ut d tanq intermedio .tum q habetut perffr
'dta magis ,quo magis fefea corporeis nexibus er or
ganis abfoluerit.quodq ;• nulli obligata rei fitfcnfua*

iiuformarii inftarfcd libere operetur fuaru pror*

fus attionu regina , nullis corporeis rebus addiftet,
nullis prorfus obnoxia.Uxc a multis magnifq; ttiris
pertrattata.o' a me ipfo etia non nihil cum in libris
de morte Chrifti et propria cogitandarum alibi ,nee

ad prcefens reuoluerim diligentius .neque prolixiori

bus argumentationibus infmuauerim. Neque id etil
quod magni eft apud me momenti , libenter hoc loco
explicuerim q non folum fefe ipfam cognofcit ani*
,
I
ma fed cognofcit er corpus quod fcilicet informat ,

ex qua cognitione colligi poteft ,

ut ipfi corpori non
fit immixta quandoquidem quod cognofcit a natu *
:

ra ipfius quod tantummodo cognofcitur ndn cogno

fcit eleuatum, denudatum fucptecj; ingemo diucrfim
eft . ergo alia res.& prorfus abiunttd,quoniam fe i
corpore abfolutam ita cognofcit , ut de eo pofiit pro
arbitrio {latuere, atque illud a fe ej]e diuerfum er co
fiderare queat , er utilitate atque corruptione,
cui obnoxium e{l fepe contemnere. Verum enim ue I
,

’
ro falfe imaginationes mult*} qu£ tamen non ufqui \

i
 ,

B ! CH1 J n ©Y 1
Tquaque & omnino improbabiles quibufdamuidean* .

tar dueris iis poffunt imaginationibus obijci- atque

hinc rationes rationibus contra flatui . Notum enim jo.Scotus
apud neotericos, nonnullas eorum qu£ tetigimus rd
tiones, conatum Scotum in quarto commentariorum
in iheologicasfententias diffoluere,qq rejicere cfin
flaurxre illas multi curauerur.t,ey inflatirari errefi
ci illas ipfas,& ceteras etiam quas alij labeftftarc
,
tonentur , non fit omnino
difficile,fed crauthorita *
tesphilofophorum authoritatibus opponi queunt . _
Scribit Porphyrius &
apud Peripateticos infigms
Poy
riU **
W
.

expofilor Ariflotelis habitus er a Seuerino Boetio

in logicis de interpretatione commentar ijs,magnope
re obferuatus,et inter Platonicos tanu authoritatis
ut philofophus per excellentiam nuncuparetur, feri
bit inquam ad Boethum conueniffe homines in affe *

renda anim<e immortalitate,er rationes ad id allatas

4 philo fophis fuijfe, quas alij conentur refutare. Ipfe
uero P orphyrius in libro de caufis, qu£ ad intelligi
bilia conducunt , immortalem animam arbitratur ,
ddeocf; in hanc propenfus fuit fententiam, ut in libro
de abflinentia et de animalibus tertio, ty ronales qr
immortales eoru brutoriinon abnuerit animas, qu\e
Cr fenfiu cr memoria polleret:quod etiam Numenius
'

exiflimauit: Certe ipfe Numenius CT Platonicoru

quidam, irrationalium animas immortales putauea
^umcrjt
runt . Sed h<cc mittamus platonica : nec item affer a
mus qu£folet uulgo etiam efie cognita, nec item nar
remus illa celebratis fima de motu anim£ femet agi«
tantis,atque ita dixerim,reuoluentis circuloiquoniJ
 a *

tos AHnifA* f MMORTAl ITAT»'

rheophra multis nonfapercnt,qua tamen non folumqperipdtt*
fcus. ticis antiquis, Thcophraflo C7 fect,ator ibus no i di*

Albatus /plicuerunt , fed Albcrto cognomento M agno » adeo

magnus. fuere grata, ut paucis mutatisfortisfima demon flrd
Philopo * tionis nomine honor auerint in libro de anima origi
nus » ne , cr ante eum P hilopono um magno ailimata , m
commcntarijs in primum Arijlotelis de anima, ut de

monstrationem inle^cottigere tentaueritthanc,fei l i*.

Nota . cet, quam latinis uvcabulis ex graco uerbum uerbo
red letes cxfcribimns. Anima eft per fe mobilis, quod
’> per fe mobile femper moki'e , hoc -aut eft immortale,
Themijt . immortalis igitur e SI anima,fed er Temifttusqq ei
non placet motum anima cotmenire tamen Arijhte* .

lem fere idem dicere exi fumat fi loco aftus accipere

' motum uclitjy alus quoque Plato iis rationes Ari*
jloteleis rationibus conuenire , er congruere putat,
atque cis maxime, quas Arifioteles complexus e(l in
Eudemo ( is autem ctl de anima Dialogus ) cuius no
folum ipfe ThemiSlius in Parapbrafifed in axpoj1*
Siplicius. tionibus etiam Simplicius meminit , ut non omnino
humeris hominum onus importabile fufcepife lodnm
lo.Vicus. rem '"Picum Patruum , dum hac etiam in re Platonis:

C7 Ari ftotelis concordiam polliceretur, posfimus ad

uertere. Nec afferam rationes cx luflitia diuiryi ex
plicatas alibi . Nec item diuinorum eloquiorum te$i
'
moni er eorum qui reuixere^ poft obitum tulere,
,

x opem uiuis hominibus experimenta , quibus tamen

utitur experimentis tanquam uerispmis, Arifioteles
ad proh indam anima immortalitatem quan um atti

net ad alatam opem , cT rcucUtiones poti obitum»

 fciexvssio. $
Sed quoniam liber Ariftottleus ille in quo bccc feri * Liber my
bm\tur minoris dulhoritjtis du i poffet ,qut ullo frica: phi*
tirodo pr<cmdiciwn iis. qui contra fetui unt afferret, lofopbia:
parcam labori : nam fub Theologi<c nomine fiue my Ari fio .
*
Hictc philpfcpha: fecundum afgypiios, publicum ar •

ripuit : C7 pythagorica rrfrt cy celebrat dogmata

nec tamen fub hoc titulo ab ijs qui antiquitus libros
Anjlotehs recenfuerunt redadus in numerum eft.
*

Nec Iamblichus ,
qui loca citat Arifoidis ex opere f

de fefta pytbdgorica, ut alibi rettulimus aur huius x

,

tnemimt uolummis aut in tpfo iUa rcperiut\tur,pro

:

pterea nec huius I bri utar tefimonijs,nec miraculo

rum nitar auihoritati . Nam qui ex Euangelio ani » Notd»
ni£ credit imm’oYtalitdtem,ittis non eget ut hoc loco
repetantur, qui obaudit euangelio er cruci Chrifli
,

dduerfatur ucntremc[;
t fibi Deum conflituit, tam eunt
non decet faerum tefimonium ,
q male olentem fuent
prtdofa margarita .
Veruenimuero qui Theologis
noftris non acqmefcunt, Platoni faltem Platonicifq>
,

permultis, apud quos de immortalitate animat, er r<t

tiones &
autboritJtes habentur plurima:, er experi
tnenta ,eo um qui reuixijje perhibentur , tantifper
4udiant f dum*abatta pertinacia diuini luminis eua*
dant compotes difcantqite rationes qua* pro mor* 'Rones
,

taliiate folent afferri, uel nullius

uel certe leuisfimi pro mor*
,

# momenti’. Sunt enim qui pluresifuut qui paucio talitate ai

res afferant rationes
: omnes tamen ut mihi uTde » ducuntur
tur,ad exiguum redigi numerum queunt, cr non fal ai£ et hau
fltate fo'um , fed debilitate labant. Njw corpus casiydci
4dso iunftum putatit animet ut fine eofefc exerce* biles efe ,
,
 **

DI ANI M Ai IMMORTALITATI
m
re ipfa naqueat ,
er prxcipue quintum ni id perti**
- tietjin quo maxime prxcedit . Eximi enim illam di* .

eunt omnino nequire ,

nec afubietto ,nec ab obiefto ,

corpore , quire ncc fine eo intedigere , nec fine eo fu*

perfiitem ejfe poj]c,aut decernunt , 'aut maxime fuffii <
• cantur. Si uero foluta corporeo nexu fuerit , aut
tranfmigr itione pythagorea rurfumreuerti illam ,
aut ocio torpere autumant . Atque ita ai infinitum
numerum excurri per mundi xternitatem partem . ,

certe hominis ita rentur animam , ut propterea fu*

perdes ejfe pars nequeat , parte corrupta : propte*
rea ipfum totum uelint aboleri t exidimantq; adeo
iUam unam ejfe cum corpore , ipfa in hominis coti
ftitutione ut cenfeant alterum fi abiungatur ab al*
,

tero perire omnino ipfum quod efi homini ej]e,4f<g

,

ita uel in numero firmarum naturalium reponutit3 ut

participatione dutaxat immaterialem ejfe animam
I
i
naturali ratione probatum uelint : uel hanc faltem
opinionem probabiliorem ea qua folet immortalitas
non grauantur.Uxc et fi quaeiup*
ajferijContendere
modi fi>argunt} ut intelleftum quo ipfa intedigit ani .

ma , aut mortalem penitus condituant cum Alexin*.

Contra ip dro } aut cum Auerroe omnibus in hominibus unicu3
fas ratio* neutrum , autem horum uifumapud me dignum efi
nes morta unqquod ab homine ingenio &
doftrina prxcel &
litatis af* lente decerneretur. Eos enim qui ita dicunt aut noffe,

fertrices , aut meminijje oportet ,tales ejfe humana anima pro

q podea prietates ut ei nequeant inferiora confirri . 1 nfir*

:

diffoluen * mat corruptibile corpus incorruptibilis ipfa 3 cr fu*

tur . perdes corpori ,
ut progrejfu late patebit : atq ;• ob
id exercet
 **•
*

i
.

I
DIGRESSIO* £
a id exercet etcum corpore et fiue corpore aliqua mt$ l:

nia Cum Sirpibus cum brutis , cum fuperis menti*

.
,
**

bus bibet aliquid comune Sed hoc illi maxime pro *

'

prium ejl ut quo extera participant , quo quo mo - ^

do pdrticipct ipfa ,cr nihil ei tam omnino ftmile fit»

quod qui minus q par eSdnimdducr terunt } commu*
» nionem eiquandam ddfcripfere , C7 partem hac} par •«

fr« ifldc raptarunt , At non ita fieri debet . Seorfutn

enim partes &
earum propriam naturam tfeorfum *

quod ex illis componitur partibus percipere animo

CT perpendere opus erat>poterantq; uel ex ipfo Ari
ftotelc huiUs rei facile admoneri, Nam fi ipfe in me
, taphyficis fyllabam exa&b compofitam ,
no» <tcr
aixtf e/Jehoc eS compofitum ipfuntj non
,
fed : ab :

efje extrema , quanto magis in compofitioue mortd*

lis immortalifq- natur x perpendenda eratutriufq.
quod ex iUis componitur proprietas i
partis et eius t

Atque hinc etiam datur animaduerter e nec mortali*

tatis ,
nec immortalitatis diuifionem , quam nonnulli p :
- ''t':

afferre conati funt, aut fimpliciter aut quoquo mo*

do fati sfacere ad naturam animx declar andam.Qux
enim ex ijs diffultant animx propria , cr querenda *
funt , er deprehendenda : quod hac ipfa digrefiionc
pro uiribus moliemur. Nempe anima humana iunda '

corpori uinculum habetur fuperx infer xquenatu*

rx ,et quxdam cum ijs quxdam cum illis habet cotn
,

rtiunidjC? tam quiddam proprium er peculiare pofi»

.
*
fidet,lmmo plura pojiidet^qux illi proprie conue
niunt fuapte natura , nec funt ei cum exterii plane
commuuia^q proprium eius id accipi folet} quodin
C .

» X '•*
£

,
-i.
 , *T.

DE ANIMAE IMMORTALITATE
« XV1* td P r£c ^ us habetur fioc efl id quo fuperis menti*
*?
geter mor
4 1
y us d md terid feiunftis proxima Quare longifii*
fit.

me d u un f Ur q u j ex proprietate formarum corrupti

15 d ^
r bilium : naturam propriet atefque humana: anima: fe
/er or
.
fe exploratas compertas habuijfc putaucrunt.
Aberant enim non fecus : quin er longe magis , q fi
ex terra: ante oculos pofitee proprietatibus, ignis
nunefeonjf e Sii proprietates 3 maxime inter fuMuna*
ria mirabiles metirentur. Qui ex piat ano, qu<e funt
olea:, qui ex urfo qu£ funt leonis proprietates faga »
eitate ingenij tanq uenarentur, longe inquam magisi

,
quonia ea: fub uno genere ffecics inuice coferuntur.
ha:c uero plusq genere di flant, nimirum rationis &
irrationdlitatis nota . Diluuntur itaque omnia qu£
obiefta funt facillime ex diuerfis conftderationibus
in medium dilatis , diuerfifque diflinftionibus nullo
Dilfolutio labore refutatur. Nam quantum pertinet ad colliga
reieftaru tione fubiefti obieftiq; corporei , ut propterea iUi
rationuq » femper iunfta neceffario fit primum falluntur q,qu<e
bus morta fub conditione er fuppofitione ab A riflotele allata,

litas ajjere funt fine coditione fine fuppofitione percipiunt,quod

batur , er paulo pcfl hac ipfa digrefiione clarifime patefiet

ad loca Deinde labuntur eo gradu quem fupra fignauimus ,
priarele s quoniam anima iunfta corpori id habet proprium
gatio. inquo nulli rerum communicat inferiorum , ut er
aftione er natura feparari queat er a fubiefto , c
ab obiefto corpore : ut clare cum rationibus , tum
si.' •*-
authoritatibus peripateticorum progrefju fietma*
nififlttm . Poterit itaque er intelligere proprio ufu
'
manere,zr fuperfles non folum effe poterit ,fed trit>
 . : ,

• '
i •
'•
i
^
DIGRESSIO* IO
cum primum a corpore foluta fuerit , & rtuertelur
non pythjtgorea mctcmpfychofi fed chridliana palin r
.

genefia,non oriatur a prorfus inaniter:fed deum con*>

-
tem piatura forii citer fi bene i nuit a £geritfint mi nus
Trttnfitus
affligetur penis , quod qq fide tenemus, naturali ta s :

animarunt
mea ratione non efipti exijiimant improba bile. Qjt a
reg encr **
de re apud noftros Theologos multa N am nec erit .

tl °*
in infinitas animas abitio : redituras ad corpus, nec
tternus fed temporis mundus :ut&
initio gonditus

alij cr nos quoque alibi dijferuimus Nec abfurdum

etiam prceclarus quidam Arabs exiftimauit,quod et
a fantto Thoma in’ Theologica fumma relatum edi,
res a materia feiunttds qu£ nec pendeant inuicem,
nec loco nec tepori obnoxia; fmt effle poffle infinitas.

Quo ad uero pertinet ad parte, ea multiplex edi. E (l

enim pars quae perficitur er interit,edi qu£ perficit
Ct fuperftesuiuit.Qii£ quidem er confideratur qua
tenus efi anima.i.fdrma,p- uita corporis er quate*
nus edi efflentia qu£dam , fme fubdlantia inteUcftilis-,

qua corpus uiuificatur / In eoque rerum, feu manis,

entium gradu collocata edi ,
ut nulla alia creata res, i

qu£ non fit anima humana, fibiqueatprorfus.com* ,/< f

poni p" aquari, cuius exidtentia nonnulli ab eiufdem

efflentia fiHe natur a,diuerfam confiderdtfipfumq eius •

effe,etincorpore et extra corpus perpendunt,et hoc

et lUud naturale uolunt effle anim£ qq nonnulli mat
.

lint hoc magis q iUud natur £ appellatione donari

,

Alij contra fentiunt , er alterum ut aninue, alterum

ut fubfianti£ congruentius illi tribuendum arbitren '

V, '
. ;

tur.ac propterea in ipfa difflolutione, totum quod ho

C ij
* \

• t'
< )

I
 . **
1

t)I ATTIMAI IMMOHTAI/ITATB

fnini eft ejje ,
non abolebitur fed in anima fuperfcite
manebit , wre$ cr merito in firmarunt immateria*
lium nuijiero habebitur ,apta ad fe fe potius trahere
corpus, cui uitam\imp artitur, q a corpore trahi fua*
pte natura caduco. Quare per fe , no participatione,
CT a materia prorfus abiutta eji et immortalis, Qua
longo difcurfu docet Arifloteles degeneratione ani-
malium differens non pendere a corpore quo ad ori*
ginem pertinet , fed illud 8v?otJSiv tTRKJieAHu hoc
tjl extrinfecus introgredi ,
de rationali parte lo *
quor , quam \ioi\i nuncupat mente uelinlelleftum
ille

interpretantur Latini, eundem Uerbum vauv Arifto*

frequenter ducit in medium cr ne de inteUeftu
teles

dbiun&o prorfus a corpore quidam falfo uellent in*

teUigiiide fe decUrat author.Qui tertio de dia tex : t

dum eius dperit efjentia Jocet fe -zn^ji pboeiov‘hoc e fi

de particula anim£ diffutaturum .qua inteUtgit cr
prudens fit,
ut de coniuntto cr intimo humana: ani*
m<e non abiunfto ey feparato fe fe diffcrere common
Uret I deni vovet decimo nicomachiorum ponitur in
homine cr 0eW hoc eji diurnus afferitur.ipfumq; ho
mini \nnt^etv hoc e& ineffe decernit : quo potiri
hominem noluit immortalitate . atque Ut eius utar

tterbo cnwQKJVcfll fed hac de re quid Arifloteles

et ra
decreuerit ,gr<t'corumctiam Veripateticorum
tionibus etfententijS;VaulopoSl clar ifi
imum fiet. S at
origine cr effentia, cr aftio*
fit paucis o&endiffe cr

ilibus indicatum ab Arifiotele no effe

animam ratio
corruptioni obnoxiam Qwiw qui mortalita*
ttalem
iis
i ./
nomine fufcettam habuerunt,ne dum
,

lata fenten
 , , *

DIGRESSIO» ll
tid condemnarunt: ab ipfa natura: lege uidentur re
* )
cedere. Nunq enim illa proprio inteUigendi munere
deftituiturftuc corporeo utatur adminiculo fiuenoit
'
utatur proprium illi intclligere cum pbantafmate uo

lur.t,ut anima eft, fine pbdQtafmate, ut e&fubftantiid

ir,tellcdilis 3 atque ita non pendere a corpore. Neque
enim corpus qq ei ad inteUigendum
eius efi ca ufa:
minier at phantafmata. Abujuemm magno ea res Zes\
pendentia uocaretur, qua tatiq infirumento utitur ii )

quod prcecellitj er dominatur Ergo er Alexander

.
'

hominis partem qua fapimus, er cui potentia: , fiue

,

poteftatis inteUeftus appellatio fatt a cft, impie fana t

x it interire cum corpore

er A uerroys quoque fe*
datores impie eandem partem unicam, qq immorta*
lem omnibus in hominibus arbitrati Ita enim quod .

maxime proprium cft hominis morte aboleretur ,

:

Neque enim aut ea parte unica ejfemus homines aut

ea quoq- parte inteiligeremus,fed illa ipfa mens abiu
fia,uice noflri er inteUigeret er iure diceretur in* ‘
,

teUigi : aut per eam formam fi

collocaremur in hu -
mana jfecie , non plures ejfemus homines, fed unus
homo. Sed quoniam, uti fiupra dicebamus, uati<e con*
fiderationes diftinttionefque uaria: diffiutatoribiis
anfam probent, ut quifque negocium exhibere aduer
immorta Quid de:n
fario queat, ideo quid Arifioteles de anima:
ex eius maxime difcipulis ejfeCcatorU CC S d .H H
litate fenferit
p
bus afferamus poftea eos qui ex Aridotelis uerbis
:

mortalitatem inuehere fiunt adnixi non modo often*

demus aberrare, fed monihr abimus inde trahi argu
menta ualidifiima ad afferendam anima' iinmortafita
h
 p , *
•tnrfrjT

DE ANIMAE IMMORTALITATI I
•. tem.lon?ecj; uero fnnilius haberiimmortalem anima j

effe ab Arifcotele exiflimata. Nec quidem id moliar

•
v
ut ex eo negotio putemus magnam fieri acceflionem
no Siro: Chriflian ac religioni, Qjiid enim illi cum Ari
flotele qui quoad uixh cscutiuit in fuperjlitionum
,

* tenebris: er obambulauit.in quodam quafi Hippodro

. tno rerum fublunarium multiplici fvtuatoque magis,

q ille apud Pindofum duodecies inflexus N os per .

*
r noflram religionem ,er reda procedimus, fuper* &
„ coelebibus diurnae ueritatis radijs illuftramur qua
:

dere,fl deus annuerit, dicatis uoluminibus feriptu*

.t. ri fumus. Sed quod nunc inflat exequamur. Primum
O l 1
.

omnium fatis conflat Ariflotelem in primo de animi

£o e es
.

Je
}
p ro p r j dm definitionem attulifje in uniuerfum ,
er alienas reprobaJJe.ln fecundo de poteflatibus eius
fafi^us dijferuiffe. in tertio dijputaffe deintettettri
e juorum
te°fuo
c -
oteji^ e ^ u us
{ j n uebibulo/fl diuifionem ea
£
librorum fequamur ,
quam inter initia conflituimus,
m!‘n '
111 unici tierbi immortalitatem coepit dperireicum ip
t b C m
t
a- fw intelleftriccm poti flatem non partis,fed parti
° CU ^‘
fenferit
Z r<cce V-°%'10 ^ dPP e Uatioe citarit. Si enim
J * *
partem abiunttam aliqui partem fufricari
uocajfet
potuiffent Celebre enim idud de partibus animae, non
de particulis etiam ante Ari flotele diferimen, quan*
’
} 'do partem aliam praecordijs, aliam capiti, aliam dlij
mebro quidam aflignauere difclufam: qui lapfus fa*
cile non committitur in nomine particulae, ut quae in*
haerere foleat,non difclufa confl flere. Cuius rei inter 4
huius comentdrlj principia meminimus . Veru quo*
tiia particula ea dixerat aninu intelhgefe er pru
I
 **
* •

DIGXSSSlO* XX
Sente fieri.et intetteftus nomen multiplex habebatur,
de eo quo anima inteUigit , er quem ante dixerat effc
particula animae fe fe difautaturum affirmauit Ari«
Qoteles per h<ec uerba.lntetleftu autem dico quo ra
» tiocihatur ; er exiftimat anima y ita greeee
yoiv &) Jictvffei im kcu intOMP&cwei i 4^. De
inde Jpeciei fufeeptorem effe inietlettum mon ftra
uit z?q,a fenfu differret cum mixtus non fit , quod
}

placuit Anaxagorae : ac propterea cognojcere om-

nia poflet&effet impatilis ualidior inteVigendo fit
ret, non la\fefcerety & tabefieret infiar fenfus a re feti Cotra Ale
fili uehementiori profor atus : Iccirco fepdrabilis cr xandrum,
er haberetur.Uucufq- greeei peripateci omnes} philopo 9
(fiet ,
quorti libros legerim , non aberrarunt. Solus A te*
tuts •
xander Aphrodifeus & fe et alios fefellit , atque ut
inquit P hiloponus immixtum , impati
tria iUa uerba
/e, feparabile ad ai£ immortalitate afferenda ab Ari
y

flotele aUatajetauitcorrupere t qui

qq uarius in ani
nue natura habetur a multis ut in feriptis de ea co
q
mentarijs mortale in quefoonibus naturalibus im
mortalem affer uerit : nihilo tamen minus quefliones
naturales non ipfius effe Alexandri exiftimarunt ple
rique: er antiqui oes expofitores in eo mortalitatis
opinione condemnarunt Auerroys aute Alexandri
.

errore dii metuit, imprudens ta magno decidit lapfu Contra

ut pofl eu ruerit magna Vhilofophantiu multitudo Auerroe .
,
quJquam uarius er ipfe habetur: er funt qui uelint
abeo prx'ter intellettu itlum unicujnteflcftricc ani
md immortale affert d^qui an rette fenferint nefeio ll
lud certe [cio, T hecphrafo ,
et fe dat erit
}
pr ater e a%
 : **

'de animae immortalitati

Simplicij expreffam iUd fuiffe fententia,ut paulopofl
eoru ctid ucrbis odendemus. Cteteru non adeo clare
antiquiores iUi peripatetici locuti funt , ut extra co*
trouerfu fnnul aperirent anima: immortalitate ,ft*
•w .
“ exifiimajfent mortale. Varias
mid reijcercnt eos qui
- enim er ipfi queadmodum et Aristoteles declaratio*

i:es biterpretationefque perpefii funt,eo tame ufque __

ad afferenda immortalitate propenfi omnes, ut etiam
quibufdd uenerit in fuJpitionc,placuijfe ipfis uti arti*

wa fenfitrix ,fiue mauis dicere fenfhalis ab interitu

ucndic aretur, quod apud Themidium in fecundo de
anima libro manifedo deprehenditur , nec a Thorna
reiefti fuijjentji fenfitricem anima, cfjentiamyon po

„ tentiam inteUexifjent.At poflerionbus feculis maius

Orna iter T heo*
omn jno a p ud graneos in AriSlotelis er
S. T ho.& explanati*
pij ra fc fententia, q fieri clarisfimepoffet
antiquos
expojito *
. ^
u
q jy us
proxime accefiit. S. hornas infuis co* T
mentarij s,eo uero longe diJlimilis,quod eoru pluri
res gr<e * uoluereiquod
intelleftum bumanu plenum formis
cos iterfit. ~~ d
noluit A { exdfl(j e r j
Platonici tamen contendunt
io. Picus, in re
veteribus peripateticis non alieni, ut hac etiam
paruu negotium exhibitum fuijfet loanni Vico pa
,
truo meo in conciliando F latonecr Arijiotele eo
quoque difiimilis quod intelleftus iUe , qui extrinfe*
cus aduenire dicitur, non pariem animee fed diuinio*
rem fubfiantiam eoru nonnulli exidimarunt A lij ex
trinfccus illud,fiue deforis ( ut dicitur uulgo) adue
nire diucrfo modo funt interpretati tantu abed ut :

fenfitricem cxtrinfecus aduenire, uti quidam autuma

runt ,
plane decrcuerint . 1 Uud quoque diferimen £
Graeci
 :

D I GUI SSIOi “ f* <

Gr<eci Mi celebres Ariflo telis in ter pretes3 dlium im

te Ut dum d quo humanus itiuftr aretur abiunftu po

fueree7 dlium quoque fupr a coUocarunt3 d quo hic

lume acciperet Quibus authoribus Ari&otelis
ipfe ,
f
metuem magis cognitam fu iffe q Alexandro et Auer
roi longe perfuajifiimum ejje debet bonis iudicijs . & or•
Qudto enimuero fmilius exidimari poteft d T beo
phraflo fententiam Ariftotelis de anima , qq multis
offufam tenebris , clarius multo fynceriusq$ perce*
ptam , cum quo .f.
deambulationum Myriadas ipfe
confecit de anim<e natura dijfutans q ab a lexan*
:

dro multis pod Aristotelem er T heophradum fe *

Auerroe non longisjime folum iu a
culis nato t
q ab
tiiore ,fed per traduces aliena lingua; coinquinatos
Ariflotelea perdifcentit Itaque ut capiamus initium
d Tbeophraflo,cr P rifciano Lydo Theopkrajliex
pofttore,Themiftioc[; Jam Aridotelis q Theophrd
di hac paraphra&e , particulatim bonos
in parte
omnes Peripateticos Hammonium , Phtloponum,
•

Simplicium, Sophonicum 3 Theodorum Metochitem ,

ex Ariftotels Jententia immortalem humanam ani* m ultiplex
mam decreuijfe monjlremus . Sed quoniam h<ec ex itelleftus
inteRedu deriuari mortalitas dicitur , primo quid ap rheo*
de inteUudu decreuerint aperiamus. Multiplicis in phradunt
tellcftus apud Thecpkradum,Themiftium 3 er L>s et Prifcia
dum e jl mentio : Siquidem Lydus intelledum huma nuLydu,
mm citat cr animalem nuncupat, qui fit nec ut ma* unde aue
;

teridjiec ut fenfusfed ut JpccieSjOmniumcj; jfetierum colligatur

ipfd fua effentia comprehenfor, qui eatenus dicatur imnwrtd*

sjfe in potentia: quatenus adjepdrdtum pcrtt* litas *

D .

y
- ‘

7 -
 q , *
*
•

: t. fel ANIMA * IMMORTAXITATI

Pet inteUeftum qui inteUigibilibus iungitur , er
,

todem perficitur , comparaturq; purae tabeUce , non

Cotra A* proprie fed proportione quadam. Siquidem in fe il*
uerroem • Inm uult habere , jfecies nihilominus perfici ,4 &
primo er feparato intelleftu, quod fi Auerroi fuifi
fet cognitum, non tot puto ambages in quinta Ter*
tij de Animo Commentari particula refudiffet ,
j &
aliud quiddam tabellam ejje refcijjet
,
nudatam fora
piis,
q quod uifus efi ueUe dicere, dum rettulit diflin
itionem aftus jimpliciter , er appofitee conditionis?
]
'-qua res qua; recipit receptae rei
,
naturam admittit .
rite inteUefta poterant eo pertinuifje,ut difee*
ret inteUeftum habere fuapte natura congenitas ra
tiones l iUufirari tamen, atque ita eum quodam mo*
dc pati uoluit, er fic perfici qqcrafc ipfo perfice
,

retur quatenus expergifeitur ,feq-y ad fuperiorem

,

conuertens inteUeftum cum quo iungitur tanquam

multiplex perfeftionem fufcipiat/.Tlaec de multiplici inteUe*
itelleftus Theophrafti L ydiq; fententia, qq er per inteU

apud t he ^noque nomen totam uitam rationale ab Ari*

niiftiuun Theophrafio nuncupatam Lydus eftau*
atee imor t ^J0r ‘ Themiftius inteUeftum ipfum potentia, quem
talitas de lta inteUigibilibus pati uoluit: ut perficeretur ab
ducatur .
foderetur *, crquem neque corpus ejfe, neque cor*
poreuti pro inftrumento : dixerat,& affirmauerat
fi. locum er conceptaculum efie formarum er ad ani
mam tantum hominis pertinere, ad quam item perti
neret agens inteUeftus ,
ita ut ipfos duos inteUe ftuf
> , duas humani animi differentias exi Qimarit, atque
, hunc omnia fixee re filum ipfum fieri omnia,ambof(fc
 *

S i g * i s s i'0 • *4
‘flttMm ffffl effe, modo formce dtque materice , quibat
utid res conkituitur , pluribus ajjeuerauit . Deinde
immortdlem effe hominis animum, qui nihil ftaliuA
agentem, inteUetfum
q homini effe, plane fanxit, er
quem cum inteUeftu potentice unum fupra dixerat,
hominem effe ex Arijlotelis fententid decreuit non :

recordari autem homines pcfi mortem, propter in»

teUcftum patibilem ,
communem atque permixtum z
qui corrupto corpore aboleatur , nullo modo fluit:
juemqui d posfibili non dirimunt inextricabilibus
Jaqueis inuoluntur EJl enim iHeapud Themi&ium
fenfilis phantafidjntetiettus nomine donata , inteUe
dius uero pofiibilis
,
qui er potentice nomen habet,
proprie efi inteUe flus, non addiftus organo, atq ut •

hoc exprimeret clarius d primo ufque uolumine

, &
d fecundo quoque nonnulla repetit: ut congruere
quee differ uer at m tertio commo(lrdret,hoc e) } intei

lettum qq immortalem , pojl mortem non reminifei

corrupto patibili inteUefiu, cuius utebatur minifle
rio . Neque enim uifu aut auditu proxime ad ‘vntel*
ligendum utitur inteVeflusfed phantafmate,quo de
fiitutus eo modo non utitur , poflea uero & Theo*
phrajli meminit, er eorum confutat opiniones :
qui'

fecundum Ariflotelem putauerant intelleflum agert'

tem aut Deum effe,aut propofitiones cum Ari&oteV
les clamauerit intelleSlum hcmttis diurnum er impi'
tibilem effe, & partem animee rationalis pree*.
effe
fi antis fmam,ex cuius rententia fubinde colligit Ari
1

fiotclem opinatum futjfc intellffium agentem aut ali

quid noflri cj]e,dut plane ncsipfcs, H attenus The*
'

• D ij
 , , , ***,

fes A1TIMAI IMMORTAUTATI

tniftius,ac,ut mihi uidetur, clarifime inteUeftu ageit
tem eT in ipfa effle anima , er immortalem ajjeruit.
Deinde uero ipfo de 'vnteSedlu fubambigit, Unus an
plures , eoque fc fe recipit , ut illuminans habeatur
unus. Multi uero illuminati >er fubinde illuminate*
inflar unici folis er lucis , multos in obtutus didlra*
fte , er difcribute . Proptereacfc Ariftotelem lumini
compar ajje intellettum ,
Platonem foli : quando in*
teSedlum er animum hominis Deo ejfe g fmilimum
Nec abfurdum uideri debere docetJx
uolebat Plato :
omnes homines qui ex adtu er potentia conditi dici
,

Mur,ad unicum ir, teSedlum agentem referantur: ob

communes pr<cnotiones ob mutuam inteUigentid ob
,

iifciplinam atque doftrina Uce uerba multis fueQ

tunt erroris occafio,nqn conflder antibus qua antea
differucrat de intellectuer quce poflea dum inteUe
dium ex Herbis er fententia Ariftotelis itu
potentia:
pdtibilem, immortalem, abiundlumq; decernit: abiun
dium item eum qui agens eff^ quidem magis , ac Ji
quis inquit folem diceret magis fep aratum ejje
g h*
cem, patibilem uero imteSe dium, indiuiduum d corpo
te jnfep arabilem er caducum 3
afferuit, hoc eft par
tem animi fenfuale,in qua audacia, metus,ff es, quod
quoniam non perpenderunt,quidam philofophantes
exorbitabunt. Demum T beopbraftum citat docen
tgm inte Sedium poteratis, ita ejfe abiun dium a cor *,
pore er impatibilem ficut agens abiundlus c&:itd er
cpngenitum, ita deforis accedente, quo cfnon ita fla*

tuendum monet ut uere appofltus inuedlusque ha*

,

beatur : fed qui ftatim ab ortu comprehenderet

 , s .

' - biGKis si o ; •

tf
'
* 7
mos, comple fiique , foleat, patibilem uero inteUes
I fiunt potenti# quoquo modo non abnuit , fed ita ut

r
ad afium er perfefiionem perueniat , atque cum
plura differ uiffet ex Arifiotelis er Theophrafli feti
J
tentia, colligit aliud effe inteUefium patibilem er
corruptibilem ,
quem iUi communem uocatit er
corpore non abiunfium , aliud totum idquod ex :>

inteUefiu agente & inteUefiu potenti # componis Multiplex

tur ,
quod er fep aratum a corpore er incorruptis intellectus

bilem er ingenitum jlatuunt. Uammonius multiplis apudmos

I

I
cis er ipfe meminit inteUefius, fed modo longe di» niumunde
I
uerfo, in primo tame inteUefiu inter eos conuenit.L aie immor
humano, qui et foedes fbrmaue fit, et foederum quos talitas afs
que fufceptilis qui quatenus e fi foedes non fit potes feratur
,

{late fed afiu,& quatenus pote fi fifcipere foedes ;

rationes rerum in fe non habeat habere quide oms;

nium in fe notiam uult , non expedita tamen er exa

fiam, fed tanquam defcriptione feu mauis pifiurant -

adumbratam (rmoc^otou/ iUe fua lingua nuncupas

uit.Qua in re damnauit klexandrii q, tanquam mas
I
teriam cogitant inteUefium priuatum formis: quan.
do Arifloteles ipfe foederum foede appeUauent ani
tnam, fecunda intellefius appellatione pofuit cu res
ipfas nouit, fed afiu non confiderat . Tertiam qua
er habitum fimul,& afium afcifcit,queadmodum ijs

accidit qui qua iam nouerunt : afiu ipfo conteplans

tur . Quarta apud eu e fi eius inteUefius acceptio,
qui fuperior immo fupremus omnium, er qui di-
efl

fius e fi deforis aduenire,de quo noluit ipfe ab Aris

fiotele hoc tertio libro mentionem haberi ,fed de eo
 , ,

•• B1 ANIMAS IMMORTALITATI |
'qui eft congenitus anim£,qq animcc congenitum irta
Sophonij teUeftum potenti £ er aduenire extrihfecus T heo*
opinio fu phraflus T bemiftiufque, er dixerunt er expofue*
milis H am runt. Plcrique uero noluerunt . N m pr<cter Hi*
momj } difiimonium dc quo ucrba fecimus ,Sophonius etiam,cu*
milis ab ius mentione faciemus in progreffu , dbnuit deforis
utrae]; Phi ^aduenire , Philoponus aute in hoc ipfo quem uolunt
loponi . e firis accedere, fiue e ianua hoftioiie ( grecce 8v'f>x*
Quid P hi Sui legitur) magnum iecit immortalitatis fundamen
loponusde tum Ad ( ut iam diximus) in libro pofitumeft fecun
immortali do de generatione animaliu : multa quoq; ex primo
tat e ex de partibus animaliu fumpfit,quos libros antecede»
Arift.fnia re proxime libros de anima fer ibit. Ex quibus quiem

q u id potuit collegit ad ipfam mortalitatem abolen*

fenferit . ,

iam . Probat enim ex Anftotelis fententia , animae

feparationem a corpore pofteius interitum: fui/Je

doces uarias phylofophorum de anima feparatione

fintentias : inter quas aliqua extitertnt quibus de*
cretum, omnem anima feparari etiam irrationalem
er naturalem, (iue ftirpica: qua in re damnat Na*
mentum tanq Platonicis quibufda uerbis deceptum: I
contra uero Alexandrum exiilimafje. omne animam :

infeparabile,cr tentaffe Ariflotelis fenfa diflorque *

re ut fibi ipfi uiderentur adftipulari . Quod ideo
non potuifje contendit , quonid inter diuerfas defe *
paratione fententias,ita incejjerit medius Ari&ote*
les, ut aliam anima feparabikm , aliam infeparabile
*
mondrauerit , in ipfo maxime de partibus animaliu
opere ; er mani fc fla quada operatione uitali , unam
quaque parte fignari,o inter ftingui afferueri : : per
 « **
*

' B IG R I S S I O. l6
quifiueritque utru operationem hanc nominari ani*
mdm oporteret uel parte anim£ uel non
3 fme anima,
tttpotc qui multa nouerit latitudine, uel potius pro*
funditatem animaru. Item dum que/iuit utru de oipni
anima diluture pertineret ad phyficum , uel non de
cmnffed de quacuque,qu£ non effet fine materiant » •

que hinc aliqua fcparabilcm indicauit.Nam fide om*

tii inquit P hyficus dijfutabit.et de.intellettu.fi de in
tellettu, utique deintelligibilibus
,
ni fic uti fenfilium
fenfus.e? ita intettettiliu intellectus At de intettetti
hbus diffiutare ad primu pertinet Vhilofophum: &
rurfius eo in opere de affittionibus anim£ uerba fa »
ciens , ira,cupidine, c£teris quonia in fep arabili a fur.t ''
r
d corpore propterea inquit ad phyficu pertinet con»
templari de anima:qu£ non cft fme materia 3 quo fit ut
dnima etiam a materi a feiungi aliquando ,er feparari
plane perrexerit. Vrimo quoque de anima uolumi*
ne intellettum uideri efjentiam quanddy qu£ non cor > . j

rumperetur ajferuit , quoniam td maxime continge*

ret obfcuritate fenettutis.In fecundo autem percun
'
*
•

ttaturan poteflates eius anim£ ipfie fint an magis *>

ipfius particuU . de intellectu inquit er Jfeculatrici

poteftate , non adhuc effe manifcflum : uiderique gc
nus amm£ aliud effe, er huic foli competere ut fepa
retur ,tanq perpetuum a corruptibili . At in tertio
nolumine intellectum quo anima intcUigitgt prudens
eft } non mifceri corpori cenfet . R
urfium cum de in*
teUectus er fenfus differentia dijjereret docet fenfum
,
d uehementiori fenfilt affictum corrupi^adeo ut mino
ra fenfilia non hauriat. Intellectum uero quo maio*
‘
v .

\ .

i
 :
, , **

- DE ANIMAE IMMORTALITATE
. td percipit fublimior ibus hauriendis magis idonem
reddi er caufam affert eam , g> fenfualis pars non fu
.
'ne corpore fu a exequitur munia . Intellectus autem
,

minime addictus er obligatus eft corpori in contem*

c •
piando: quem intellectum et impatibilem dixit, e? fe*
.
parabilem , & immortalem, non meminijfe autem,
quandoquide minime patitur ut phantafia . Hcecex
j
Thilopono Germanifimo peripatetico, libenter duxi
- mus in medium ex gr<eeis eius commentariis, partim
interpretati
,
partim quafiquadd paraphrafi collis
•
gentes
,
quae er ad abolendam mortalitate pertinent,
CT ex locis etiam adducta praecipuis ,
in quibus hac
N etd ex de re maxime diff utatur. Nam quae ex alijs Ariftoa
quibus IU telis libris folent proferri , metaphyficis phy/icis ,
,

bris trahi animalibus ,

de mundo ad Alexandrum , moralibus
conucniat & alijs compluribus, etiam fi ad rem faciant ,uarias
qd Arifl . tamen interpretationes facilius fufeipiunt, ea que
q
de aia exi fummuntur ex libris in quibus ex propofito diffutat
ilimarit . de anim<e natura quoniam aliena illa ex contextu
:

non ita fulciuntur Sint illa in exemplo ex moralis .

' ;
bus libris, ad mortuos pertinere aduerfas res et pro*
fferas coniunctorum hominum , ad quos nam quefo
mprtuos t nif anima fit immortalis titrn illa mo* ,

nendum potius ut pote minus malum, q agendii tur

piter cr quo pacto minus malum f anima: cum ip*
fi
fa que in ea fita eft uirtute aboleretur i Qu<e tamen
'qq clara funt m
plerique uarijs gloffematibus inepte
•

corruperunt . Sit etiam illud in exemplo ex.xii.pri

m<e Philofophice particula ‘ xyii. Cum enim dixifjet
-Antio, nihil prohibere quo minus intellectus fuper*
'
'
*
.
 *4
•*
i **

* DIGRESSIO* ty
Qes fit. De intellectu Alexander ddepto interpreti
vota qua
tus eti , Albertus adeptu non eo modo capit , A «er»
rice traha
roys de feparato , Sanctus T ho de eo qui eti pars .

turetmul
inimee in Jecundo maxime cotra gentes uoluminedi
ta ex pte
ctumrentur. Simplicius qui inter peripateticos ma*
corrupa*
gni magitiri cognomine donatus eti in primo de ani-
tur Ariti
ma c ornent ario } ftatim fere mentione facit rationalis
fentetia.
Animae er participati intellectus , ab ea quam mediam
Quid sim
dicit inter fpecies er res confectas ab illis: ut fetota,
plicius de
communionem ad utruque fe habere ipfa dementiret :
a\£ fenfe*
eri que docet uti quod feparabile eti , fecundum ah
fi
ritimmor
qua eius ipfius actionem interdum complicetur ei a
talitdtCjCt
quo non feparetur , qui locus adfiipulatur plurimi
aliquibus ex neotericis Theologis , er lUis quoque q multipli
ce ititelic*
pote(l maxime aptari , qui afferunt animam , ut fir*
ctus meti
ma etijConnotare atiu , totum cuius ejl pars ,ut fu*
tionem fim
pra dicebamus , fi ue coniuntiionem ipfam partium
cerit .
aftu, qua de caufa fuperjles effe queat corpori periU
lam ipfam afformato. Cxterum non multo poti Sim
plicius ita colligitfi : igitur fecundum fe ipfam incor
porea,er immaterialis anima , tanq corpori additi
.€r materiam confequuta , non corrumpitur ^maxime
enim corrumperetur in fenetiute. idem quoque me*
tem fiueinteUetium vovv ille reponit ,
arbitratur effe
animam rationalem atque in commentario tertij libri

de anima prodit ab Aritiotelctcto ipfo libri tertij

decurfu uerba fieri de anima rationali quam er intel ,

ietium uocet.er rationem cr in qua fit er patiens er

,

agens intelletius quem anim* effentialem et effe dicit

,
cr ha probari ab Aritiotele decernit ^t hinc facile da
 , , **+*

t>E ANIMA! IMMORTALITATE

prehendas qua fubobfcure Arifloteles nec clare d$*
modum TheophraSlus dixerant, paulatimq^non ni
,

hil luminis acceperant a Lydo atque Themifiio,fuijJe

d Simplicio qq aliud agente coUufirata. Ad hac po*
nit Simplicius alium intededum animameliorem , CT

participatum ab ea. E fi enim ( ut latine dicam qu<£

ille grace ) proprius quidam in una quaque anima
participatus intellettus ,
hunc meliorem quoque ani*
ma fubkantia ejje affer it, connatum tamen er unitum
anima. Alium praterea imparticipatum er fepara*
tum intelledum animarum citat in primo de animaM
quem dicit jubjlantiam impartibilem,e? optimam ui*
tam,zr fummam operationem er ipfum inteUcdile,
Atque intelleftionem er mentem er ecternitatem , er
perfidioncm folam,zr terminum , et caufam omnium
quem quijfiiam pojfet intelledum agentem nuncupa*
re, ut quidam etiam existimarunt, quandoquide Ari
£ oteles putant agentem intelledum eis ipfis pr<ero
gatiuis pollere. I deoq; er nuncupauerunt Deum, ea
AriSiotelis Jententia male intededa fubornati : $ di*
das effet inteUedus agens omnia facere.quos non fo+
lum Hammonius reijcit docens , in bis libris de Dea
mentionem non fieri, [ed ipfe quoque Sophonius P a*
rapbr altes, Theologica non tradari in libris de ani
ma aperte teStatur ; atque intellectum agentem docet
itaomnia facere non ut omnia efficiat, quod folius efi
Dei,uerum ut intellectum potefiatis omnium fufcepti
bilem efficiat : atque hoc pacto inteUigibilia omnia
non fimpliciter abfolutoque(Sunt enim quadam fua
pte natura inteUigibilia ) fed materialia er particu*
 . *
i

5 i s rt s s i a • ' r

Uria intcUigibili modo fufcipidt : fic er intellectu»

potedlatis omnia. jieri nJ efjentiajcd /pecie,quonia ei.

0
*
fufcipitmodo cognofcibili Adeipfe Sophonius alijs Quil$
hac in re er expojitcribus , cr ijs qui fcripfere P a* pbonius
raphrafes ,clarius omnino locutus ,fine controuerjia de ai<e w»
decernit ,©* pofiibilemxy agentem intellectum partem mortaht <t
ejfe anima: diuinifiimam } non fubjlantiam dbiunctam, te decreuc
Cr feparatam,fed in una eademque anima ejfe , atque rit et quo*
eundem unicum anima: intellectum , docet modo fufei
pere appellationem potenti<e anteq exerceatur , mo*
do habitus dum no contemplatur quod alioquinpQpt - .
-«

fet contemplari, modo actus dum ffieculatur . 1d au*

tem bifariam. N am fi fempiterna ,er uniutrfalia , ef
diuinijfpeculatiuus ,fi humana particularia actiuus *; ..

fiu practicus dicitur , diucrfis uidelicet muneribus e?

officijs , diuerfa fortitus nomina H <ec Sophonius ,

qui cr rationes pr<cterea ad afferendam anima: imm

mortalitatem attulit, corrumpitur inquit aliquidiaut
quia compofuum ex materia et firma, aut quia iticor
poreum cum fit, in corpore tamen edi , uti figura in
exra, neutro autem modo intellectus qui cr a male **
,

ria abstractus cr incorporeus , nec in jubiectofied in

fcipfo firmatus edi. Hanc fententiam fi recte conie* *

ctor per fiua illa nerba , dant intelligere neoterici, ejfe

intrinfiecum y fiue
principium intriti fecum fiubfi (iens

quod per fui ipfius firmitatem Sophonius exprefitt : I ntcr Prf *

ex qua nimirum firmitate apud eUm colligitur necefit
t horis.
farto incorruptibilis , cr
fimpiternus intellectus , ut ,

qui per fe fit actus non pendens a corpore. atque idem * •

Jit , cr poieSlate , cr actu rationibus diucrfis ,qu*

 *. *

bi AU1MA1 IMMOHTAJ1TAT* \

fuprd funt explicata , nec deforis adueniat eo mo&6

quo nonnulli funt ufi ipfum intellectum feparatdm
fubjlantiam arbitrati, fed in una er eadem jit ammd±
er in uncrfingulifq; hominibus , er abeo qui pote fla*
te eH, perfectione dijjentiat. Ad hac nulla inquit pod
tefias, qua fn in corpore collocata, coq; obfita,potefi
in fe tpfam ipfa conuerti. Simul enim couer teretur zT
corpus quo efliNuUum aute corpus fe fibi ipji ap*
in

tare potefi fed‘neq alteri, praterq fecTidu fuperficie*

•

Intellectus aute ipfe ad fe ipfum couertitur fe ipfum

Cur itelle
intuetur, de fe ipfo qrit et pcunctatur. ipfe fe inuenit

ctus non incor poreum ,& fine interritu,q, finon femper fe fe

fmptr fe
'wtelli git, m caufa ejfe arbitratur phantafimata ,
fine

inteRigit quibus nequit 'mtelhgere unde etiam obrepit obit*

:

uio. A lij uero id ferunt acceptum cuidam quafi dixe

ris familiaritati, qua magis extranea q domefiica q*
• ri foleant . Alij mirum non ejfe exifiimant , quand&
etiam animaopus altricis non perpendatu^Pnfcif
nes uero Lydus 'meV.ettum femper agere demon*
ftrat, animam uero 'mtelleftu non femper uti,quoni$
Quii ad corpora uertitur C teter um in tertio quoque At
.

T hcodo anima Theodorus Methochites, ubi de itellcttu uer

rus Me* ba fiunt, clari fanxit ibi Ariftotelc non de fupremo .

tljochites intellettu feciffe uerba,non de uno.i.phantafia,cui et‘

de ai<e im patibilis intclleftus fecere ncmefedde intzlle&u ani-
*
fnortalita mtc.i de parte rationali, qua in capite coUocart Pia
teex A rt to uoluit,& de qua Aritloteles quefierat num fepa
ftoles fen r aretur a corpore * cr quam modo tovt i. imtette*

tentis. ftum,mdo hoc eft rationem uocauit ad ex*

primendum efficacius eo loci mteUcftos nmine,ra* .
 *

r
DIGRESSIO.
«d iionemfiue rationalem anim<e partem figni ficarix
ti quandoquidem intelledum di cit incorruptibilem ,er
a partim feparabilem,partimnonfeparabilcmutille s
*a gr<ece birc^e/si oikJiov : quafiid clarisfime in* $a. T hos
ffi nuat quod T homas & ali) potiea expreflcruHtj qua
t
mas Sua
.

ttj
ficj; [ubnotet^non fubdantia dum uiuimus fed aftio * periorum
ffj ne er efficio feparabilem. Itaque ex ijs qua; mondra epilogus
uimUi a nobilifiimis peripateticis exprejfa in opi* cotra A*
nione Aridotelis de anima: immortalitate perpen*' lexand.c?
(a denda 3 manifedo comprehendere pofjumns q longe Auerr.ey
n aberrarint ,er Alexander er A uerroys, er q facile Sedato s

jjf
— preeberi potuerit anfa ijs qui ex tloftra religione ar res.

/i hitrari olim funt } ex Aridottlis fententia anima ha c urextto

it heri mortalem.PotuerUnt.n.facile ex Alexandro qui flra reli»

l/i
arcem tum authoritatis in peripatetica familia tene gioe anti*
batjAnflotelem metiri: multo autem errore nunc in qtus mul
i uoluuntur affeci a: Auerroys &
Alexandri qui ut ti\diuerfc ,

s
ad redam redeant eo libentius idh<ec rettulimus au d S. T ho.
)
thoru parcentes nominibus. Kes enim taxanda: jem * interpre
i
per homines fi fieri poteft non tangendi 3 qui fi minus tati funt
|
refipifeere uoluerint , pudeat eos etiamfi Chridiani Arid.Grt

non funt,non malle immortalitatem iam patefadam * tenti am ;

i
er communi omnium pene gentium ajjenfu celebra* Amicoru
tamfiyncera in luce credere , q ex obfcuris philofo * nominib .
phorum puteis , er antris mortalitatem expifeari. parces ua
Si uero Chridiano cenfentur nomine ,
pudeat eos fi ria: dpi •
homines colere uolunt3 noh malle cum Theophrafto, niones ta
cum Themidio cum Simpliciorum Philopono 3 cum xaturue*
3

Sophronio } cum. Theodoro Methochite 3fdpere3 q cu ritatis

Auerroet er Alexandro defipere « Ex eis enim qu<e gratia.
 , , **
*

DB ANIMAE IMMORTALITATE
fuprd funt allata ,
duo potisfimum colligere pojju
e
mus, primum q, animi rationalis inteUejlum infe ha
4

bet agentem & patientem, qu£ fint partes anima: de

1

'r - quibus agit Aristoteles toto libri tertij decurfu , ut

, exipfa intellctius immortalitate colligatur immor
amm£,qud nec Alexander nec A uerroys ne-
talitas
agentem ille patientem hic intelletiu ex 3
gajfent,fi :

tra omnem controuerjiam partes humane animee pu

tauij[ent,Atq; Auerroys quide ( ut apparet ex quin
ta particula tertij de anima comentarij) animi du*
bius fuit, dum illa a(fereretqu£ fineuUo dubio,addo
CT fine ulla, aut certe parua uerecundia , fetiatores

,
-
eius tanqcertisfima difjeminarunt ,
propter ea eius
*
opinione qu£ uulgata eSl de unico intelletiu potejid
tis,non Auerroi , fed
fetidioribus Auerroys fuprd
tribuimus Secundum colligere poffumus duos in
,

teUetius anima inteUetirici fuperiores a T beopbd*

tio er Themifiio conflitytos cr clarius omnino &
Simplicio,qui eum qui participatur ab anima , intel*
letium pofuit cr eum qui non participetur , ut qui
Quo mu abealongisfime fuperex altatus , qua in re non
fit
i

dopoffent ufque quaque uidetur abhorrere a notlra religio*

i
de longin nis dogmate, in anima: naturae? eius fiuperna iUu*
quo trahi SI ratione declaranda quandoquidem feparatd meti
:

jententi# tem Angeli nomine uo cata, humana afiijlere anim£,

peripate* eidemq; confulere cr ad foelicitatem hortari credi
an mus : Cuius iUuSlrationibus f£pe dum nodr£ pro *.
ticorii
i
tiquorum fpicit folati participamus : hunc effe agentem intelle.
4d no&r£ tium forte uel de longinquo fubodorarunt,ficuti er
dogmata., Marinus piatonicus ut in digresfione de intellctius.
 *

i ntgentis naturd diximus , uel Daemonium uel Angelu religionis

txiSlimauit Exprimere enim uoluit eis nominibus opinio ud
.

naturam quandam inter "Deum er homine mediam, ria de age

er apud Platonis afjeclas etiam reperiuntur Ange » te inteUcm
i lorum nominafed er A rchdngelorum quoque , Da:* ctu «
mones etidm bonos eorum nonnuUi exiflimafuntjC;
|
.
bonum cuiufque Dcemonem leges apud Er ocium qq
i
X) temonem omne malum pfeUus tiojlrx confcntiens
religioni decreuit.Sed de ijs alids. Deum autem mul Cotrd gc
ti imeUeStum agentem ( ut uidimus ) exiiiimarunt. t eSt

Sed nos D eum ipfum illuminantem omnia ,

omnibus
proficientem , dubio procul er credimus er confitc .

mur : quem forte imparticip dum uocauit intelleSlu

Simplicius fupremtc excellentia: er prima: dignita*
tis. Quando etiam bionyfms nottra: T heolo *
gi<c pojl A poftolos D odor omnino primarius de*
mitti abeo lumen er circiiuelatum fufcipi no abnuit ,
ut illud euangelicum non recenfeam,q illuminat om
nem hominem 3 er praeterea illud Iacobi,a, a patre lu
minum perfctta dona defcendu it Atqye huc forte,
.

qq non proxime 3 reficit illa Platonica ,e? P eripate

tica ccmparatio 3cuius'er ThemiSiius meminitJumi
itis uidelicct folisq^et unius intelleSlus illuminantis ,

er multorum intelleftuu illuminatorum fubindeiUu

minantium.sllmum quoque in anima quiddd er Au*
guftinus er a!ij ex noftra religione uiri doftisfinfi
ejje exiftimarunt } ut hinc mentem er fuperiorc por
}

. tionem apud nonnullos 3 er etiam apice mentis quJn*

ioque legas . Apud Simplicium item praeter ea qua:
diximus ; in u eniesfummitate mentis ab eo h%ovnx
 * .

01 ANIMA! IMMORTALITATI
nuncupatam Ad haec noftri cuftodem Angelum it*
.

lujlrare animam er a primo ortu afiignatum cufto*

dem affuerant Simpl cius quoque de intellcfiuiUix
:

qui apud eum melior eft anima , er participatus dici

tur } non auulfus inquit eftfed ovpcpvovcf qua/i dixe.
ris connatus er unitus , ipfius ej]'enti<e Nec hoc ab
eo dogmate uidetur difccdere quo plane recipitur , jf

quod eil fuminum inferioris gener is ,coniungi fupe*.

rioris generis infimo qua propter humana anims.
in genere inte Hi gentium fubftantiarum infima , fui, m
fummitate mentis dicitur comungi fuperiori er par
tici pato ah ea intellcftui , connatae ^
fubHantuc er
in gradu fuperiori collocat £. lpfumenim intellettu,
uocat fummitatemj.fua lingua tyanm , qua fupe.
rioribus iungi exijhmat,ut hinc forte Ar abes quid*
adeptum, mteUettum ? er pofiea fuam coniunttione
cum feparata fubilantia fomniauit Auerroys,quod>
merum fuijfe fommum, ex ipfo met Simplicio fi quis,
accuratius eius dogmata perpendere uelit, facillime ;

conie flabitur. Nam qq de ipfo ititelleftu plurima di, ;

;

citj er‘$ abeo ipfo ueht 'Tmysifiw quafi dixeris i

fonte fcaturire,uitas fecundas, quod nonulli qq Sinti |
plicium nonlegerint fcnfijfe quoque A uerrotm au*,
"
tumant , moti quibufdam locis comentarioru ipfius .

Volunt enim anima fenfualem fieriabintelkgtntidi

agente ,er extrinfecus d motore multa iattantes,quo.
rum fententiam qq. hoc loco non improbo, illud cer*
te non probo ibi allatum , q, feniualis poteilas dica*.
r uenire deforis, quando nec tneUediuam extriti
ficus eo modo uenire uoluirintHammonius expefi*.
 ; : * * *

. 'digressio* it
tovgf Sophonius Paraphraf.es Aristotelis quanto
I minus fenfualem cr illud deforis alio modo q con*
fueuerkt a r\j T heophrafius expreffient Sed uero Interpre« .

fimilius exiPimaucrim eo premi modo Secundum tatio fenm.

Simplicium uitas fecundas ab intelleftu quo mdo fus Styli* :

dicuntur qu<e ima funt in aliquo genere : puta uitoe , cij

aut form<c , pendere ab ijs qua: prima er prtecipui

fitnt in illo genere. ita ego fenfum Simplicij interpre
tatus fuerim: quifemper de anima humana loquutti
Arijlotelem affirmat : ln eaq er patiens principium
ponit er agens quod caufapt eorum quuc fiunt er
feipfium intelligere posfin quod fep arabile fit , er fim
plex,cr expers ct^coixtf hoc efifi per linguam lati

nam dicere liceret , er paulopop haec

in uita'i tatis ,

fubiecit,qu<c uerbum red lentes uerbo transferimus, Verbi sf

quod enim de anima , er non de participato ab ipfa plicij tri
intetteftu, neque etu magis de eo qui non participa sliU •

turfied de anima nofira er iam memoratu nobis eSt,

Vetiam ex multis utique quislntelliger: quo modo

enim poteilate * uel quo modo aliquando non intelli
gere* uel aliquando feparari* er paulcpoP qualem
nam inquit dubitationem haberet cur non reminifee
remur fi de perpetuis er q nos meliori
intellettibus
tus loqueretur* quo in loco Simplicius uidetur The
mi ftium dedar are i Sic enim a poPerhnbus erga Quod Su
priores agi confueuitjntelleftum illu Themifiij age plicius
tem,atque intelleftum potentiar, non fubPantias rhemifiiu
effit

ab anima abiunftas.fed ipfa in anim<e effientia d pri declaret .

ma origine confiitutas . Verum quoniam multi h£c q uidean
aut non nouerunt } ignoratione gr*c£ linguce } aut tur tionul
fi

>r\
t *
 . - *

DS ANIMA* IMMORTALITATI
lisex Ari nouerint fidefere tamen adeo tenaciter, aut Alexdtt*
fto.immor drc<&^ aut [u<e pforum opinioni ut inde non facile
i
,

talitatem queant anelli, diffidamus quid nam fit illud Aritto*

oppugna teleum quo uifum illis fit probari mortalitatemjdcfc
re, ea con non dijfoluamus modofed tanq ho Stile telum, in nos
tra mor« ab hoSlemiffumjn hojle ipfi retorqueamus. Occur*
talitate re rit ante omnia AriSlotelea illa /ementia primo de d*
torqueri nima uolumine collocata , qua decernitur animam fi
proprium habet opus , quod non fit ei comune : eunt
corpore,contingere ut feparetur,fi non habetjnini*
me .Q u£ quide fententia , qq mihi non uidetur eiufi*
modi ut magni fit momenti ad mortalitatem uel im*
mortalitatem (ut plerique cenfent) comprobanda,
tamen quia non defuerunt, qui aboleri eam cum cor
vjk pore ea de caufa uoluerint ab Anfiotele exijiimatuz
cum intelligere ipfms animee dicatur effe non fine , .

corpore, nec fine pbantafinate : oSdcnfuri fumus pri

Quodmul mum,,q, locus non eSl idoneus ad quxfiionem hanc

deinde fi funda *
tiplex opi in alterutram partem afferendam :
nio eius mentum ibi fit aliquod , cui quicq fiuperflrui queat:
Ari&.pro id immortalitati coRruenda: maxime fiubfterni. Fue

pofitiotiis
re inter peripateticos qui id ipfium ab A rifcotele (
pa
latum exifcimarwt ea folum de caufa , ut ofienderet
fi <Pt>riu
bet opus animam non extitifje anteq corpus caducum infor*

maret quod Pythagorei Platoniciqy ajfeuerabant,

:
,

nec aliud ex hypotheticis iUi$ enthymematibus colli

gere uoluiffe Arijlotelem id<fc ex Philoponi Comme
thilopo.
tarijs haberi poteSl. Fuere & qui argumentationi*
bus i[fis nihil ineffe uirium putauerint , etiam fi ad
immortalem uitrn quee poit mortem hominis c(t9
 : * o •

V,
DIGRESSIO» 2t

refpexiffe uclint Aristotelem. E St ciiim confiderdtt

ti facile percipere,^ ibi quicq non ajjcucrari fed ex
hypothefi procedi, fi particula intermedia er con*
j
nexum ipfum ab alijs dict probabile ab alijs y pofiibi*
te er contingens non autem neceffarium,ab alijs ue*
ro in uocabulis pofitum aqualis momenti, cum ii
quod e St feparatum effe pojfe,er proprium effe: ut*
lint inter fe reciprocari atque conaerti. Ab alijs ue
ro creditum Ariflotelem non argumentari fed me* ,

dium quo posfit trabi argumentum feparatioms,no ‘r

mine proprij operis patefacere Alio item modo fu .

mitur,ut non unum fed duofwt connexa,per fefe ue

ritate nitentia non argumentandi, er in alterutram
,

differendi partem uice prcp^fita: Atque ita uno md

do T bemiStiuSw poSl Tbemiflium Auerroys.Alio
Jzgidius.klio alij conantur AriStotelem uendicare a
Awerro ^
calumnia, quandoquidem (ut aiunt ) d deflruftione »
p *
.

*
antecedentis propofitionis, ad defiruttionem confe* <?..
*
*
qucntis argumentatur. Sunt qui minime quidem hoc
patto diffutari: fedueritatem opinantur aperiri: .
.
-i>
'l
qu<e in tertio lib.ex proprijs anim<c operibus cxpli , y
cetur : Cceteru fparfc eo loci argumentationes mul
tat funt cum hac ipfa,qu<c tamen ibi neutiqdifcutiun "

tur ,
nedum abfoluuntur er decernuntur Atque ai .

augcndam-etiam difficultatem de anim<e natura diffc

pofna ibidem quapiam funt adeo ambigua ; ut
retidi
s
cbfcuritate multa inuolucrisq- tegantur : quce nihi -
.

lominus fecundo eiuflem operis uolumtne,& teiiio

fme dubio citantur , er darisfvne euoluta (plende*
fcunt. Nam phantafiam quam antea dubitarat ,
nuth
i
F 'i/
 , **
*

DI A VIM AE IMMORTAUTATl
iifferret ab intelletiu in cpcre procedente differre
omnino cc^uitjfub dubio etiam quod pofuum uide
btturjium proprium opus haberet anima i er fub
conditione repofitum ex: /limabatur t uti aliquam de
anima ccnfUerationem ad phyficum pertinere coUi
*

\
geret , proprium Limen opus habere, c t tum fatis in*
nuit, er iri fecundo infinuauit ,
dum docuit aliquas
animat partes ,
que fwt atiits c.orporis non fepara*
ri,ut inteUetium ab eis diflare monjlraret
,
quem in
v
'
tertio prorfus afjeruit, nec habere organum fubie *.
, tiumq- corporeum aliquod cuius atius fit eiq; ipfl
permi fceatur, neque fieri calidum aut frigidum ,que*
admodum eae resr quot corporeis additio: funt orga
nis . Vnie nec per Je neque ex accidenti poteflatent
inteVetiricem effe uoluitin corpore '.quatenus ani -
* ; maeti forma carporis cum tntelletius non habeat
,

corporeum aut! ubietium aut organum. Atque hinc

* ex Platone docet Themijliusfntelletium non hdbit£
. re in corpore , nifi intermediis au: particulis alijs r
er pote flatibus. At inquies cur tamfubtili difruta
bubitdtio ticne multi proprium anima: opus er commune di*
fmeobie* flinguunti cum id ex Ariftotele fatis perfriciatur
tiio • afferente ipfum intelligere maxime asfimulari pro
priojidq; ad organum, ad rem obietiam , ad partem
primo operantem er elicientem opus referunt er
inter operationem er operantem animam difcHmett
/adducunt,ut inde monftretur Ariftotelem inclinatu
ad opinandum, non feparari animam qua: pro
fuiffe
prium non habeat opus, quod non fit ei commune cu
sorpore.Affmant.ndd quod fub conditione in pri*
 * .

DIGRESSIO
TW
Au
fui

c
it nexi uim ftnt aperte caufati : fiue id connexum ,jeu ^ J oluCla
olli confccutionem dicere mauis fiue confequentu } .-uoi
i» ttocabulum non modo nunc frequentisfimum apud
A Juniores dialefticosfied quandoque etiam lurecon* \

* fultis in ufu fuiffe er digcfiorum libris colligitur,

ii caufati inquam fini connexum ipfum fiue confcqum

,

tiam hanc fi proprium habet anima opur feparabi*

lis e it Quandoquidem Themiflius obijcit oculum } er
ntanum ,
qu£ er propria habent opera er minime
funtfeparabilia : atque ita obijcit , animi dubius ut . .

Utl ° *
litigiofam cr controuerfam qucejhonem fit arbitra*
tus: nam non ita propria funt ut fine reliquis mem*
bris exerceantur . 'idenimuoluit intelligi quando ,
quod maius habetur jnteUcftum dum anima corpon
ri iunda efifine miniderio aliquo corporis non fo*
Iere inteUigere per receptam in lycio regulam non
ignorabat quare qui mirantur eam ab ip/o non folu
tam quteilionem definant mirari cum ea qu£ obics
:

cit ita dijfoluiffe uideatur,ut ofienderit connexu mi

nime necejfarium . At omnino necejfarium illud uU
fum ed, fi proprium non habet opus non feparari
, ,
quapropter neceffe non erat al tam folutionem medi* .. ..
tCl
tari. Simplicius (ut mihi quidem uide;ur ) fubulius r, ^
‘ i-i
1 i. „ olutio
hanc rem er diligentius excuflitpa oculi er ipfe
qq
ingesfit eXemplum tamen}
inde collegit proprium no
tfje id quod feparabile qu£ tamen inter fe cotuerti
,
plurimi exidnuant. Proprium enim inquit oculo ui
 *** , *

DR ANIMAS IMMORTAIITAT*
ierefron tamen fine toto, ut non folum regulam iHa,
de qua fiupra locuti fumus,uideatur agnouiffefed in
de uoluijfe elidere ex proprio illo opere fepar^tio
nem non cjfe ftatucndm l llud quoq; adiecit guberni
tore nattis infcparab les habere operationes, et fepi
rabilem ejje fecundu cflentia : ut pojfet inde colligi. Jt
non proh; beri, quominus id quod fep arabile eft , er: j

Autboris feparalum fitfuapte natura, quapiam tajnen aftio*

necomplicetur eiaquo nonfipararetur. Mihi au* >
fJulior.es
iterquos tem nec illa connexa a nonnullis allata uidentur foli
ppria coi d^baj^niti , fi proprium non habet opus non fepa *
f
.

ratur non efl fine phantafinate non contingit ut

locatur . , fi ,

feparatur . Nec folum quia primum fub conditio*

ne ,
ut diximus-, et fuppofhione prolatum fuerit, *

Ut pote qua nonmatericc ueritas fed connexi po

tiu; firma indicetur de qua ibi nulla apud Arido*
.
^
tele qritf&io, neque quod pleriq) contit ;
o:\cre\jciant. i
Sed quoniam et pprefi habere aliquod opus propriu ,
it cf corpori ipfa in coniitnftione iugdtuWj ut difcerni
non queat ex aftione ipfa cT ajfidlu, qui prodeat

ab utro que, cr quoniii mu' ti quod attinet ad feeundu

affirmant fine phat.tfnate aidm pofe in te Ili gere, cjcj.
nec fimpcr nec omnibus hominibus id contingat Sunt
enim qui initio id uelint tribuere,funi qui affiietis co
templationifcr multa experientia fupra uulgus in*
ter ihtelligcndum fublatis ,tam er fi nequit id propte
rea difcernicido aliquo fignari in unitierfum: quan
doquidem munus fit paucorum in pr<efenti reru
id
flatu, omnium uero cum a corpore fep arat a mcs fue
rit,qua de re in progrejju plura quod fi queratur
,
 * f
Y-

DIGRESSIO. 24
excmp'um clarius experimentum afferri potefteo
'
rum qui ita ajfirmant : an uero proprio experimen
io affirment ,
an alieno tab ipfis cpuS effiet percun*
Mati Certe magni in peripatetica familia uiri , ut
.

Vpud Auerroem } Auicennam Mbertum percipere da

,

Auerrois
tur,fine obiefto corporeo inteUigere animam quan
Autcenna
doq- poffie decreuerunt, Qjtcc etiam fi non intellige * ,

Albertus.
ret obiefto corporeo extrinfecus hauftoipropterea
non diceretur ociofa apud eos qui congenitas in ea
apud illos qui deline atas affir*
ffecies affieuerant ,cr
mant d quibus etia dici quiret,quod ei feparata pro st.
prium effiut fiat communis corpori cui etiam uita , ,

quam corpus perfe fe non habet Jpfix largitur. Reti

nebit igiturquod futm e)l ^hcceft intelligere vnde .
'

etiamfruflra uidetur aUata difxinttio , feparationis j

realis & formalis quarum hac pofiibdi, illa agenti

intellcftui tribuatur, <\uonia er pofiibilis eflfepard m t»* *

tus a corpore }
modo qui fiupra mqndratus er late
declaratus in digrcsfioe de natura ipfius intclletttfs
pote ftatis .Verum fi malumus ,ut ex ea hypothefi
pendeatqueftionis tam euentilatce momemue? atifa
praebeatur, aut immortalitatis aut mortalitatis afje

rendee . A geiam ipfium proprium* ip.um feparabi*

lefeorfum examinemus. Acm.hi-quidemuifumefi
^ pprio
^ e p drA
d Latinis & A rabibus,Ut greccos taceamus non fuif
fe allata omnia operis anima; proprij fignificata ,
^
nec fattam mentionem eius proprietatis qua colligi
fiparatio pofiit , er cuius notionem hauferit Arifio
teleS : fitrefte illu fenfijfe exijlimemus . Eft enim pr<c
ter omnes idos figmficatus qui fuprafusu allati, ajfe

V
 *

DB avimab imorwtalitati
retida proprietasanimar, qua ex eius natura pro*h
j

fluit, qua imis fummisq) communicat. Cuius capien*

da proprietatis, fupr a non nihil anfa praditimus * . J

'
; non quide ut ea femitafiue [impliciter,fiue quoquo*,
*.
modo aperiremus iter immortalitatis :
fed quate*
nus oftenderemus ea qua: ipft tribui folent, eminenti

quodam modo in ipfa ita cliudi,ut nihilominus uere

er proprie fit immortalis , qq in corpore mortali
>
quapiam exerceat munia . E ft igitur idhac pro*
•
^ .
prietas ipfi anima humana ut fic dixerim, tam pe* 3

culi aris ut cateris non competat rebus fiue inferio

nbus fiue fuperioribus . N am ut ipfa anima d qui .

proprietas fiut qua non fit humana animi

ulli rei
,

aquari nequit, fic nec eius proprietas , ullis qua de

rebus alijs manant proprietatibus omnino componi
aptariq; poterit. Et quidem triplici conditione redi
triplex muur,nanque er receptione , er aftione , er agendi
aia condi
modo ab alijs omnibus dirimitur atque fecernitur .
tio pecus Nam fi fiat mentio conditionis eius qua ad rece*-
:

liaris , peionem pertinet,anima fufeipiendo omnia quodam

modo cfl omnia : ex intelleftu enim er re inteUeftili

fieri unum dicitur , er ita etiam intelleftus proprio ‘

er mirabili modo fit cognitus,quantum uero ai

fibi
aftionem fpectat lumen intelleftus abdrahit,c?illu*
minat/fficitc];, ut qui potentia intelleftus dicitur 3 re
,
! cipere posfit 'omnia . Quantum autem pertinet ad
x
agendi modum non ,
eft addiftus organo ,
qui er fi
corporei obiefti mwiilerio agit,fine illius tamc age
’
re poteft adminiculo ,
uti apud gr acorum multos,
. apud Arabes aliquos , apud Magnu quoq. A lbertie9
;
 : •

W ut\dixmus, percipi potiam alij quidem ph antefifi Quibus

fitmmo iUo initio^ut anima fubtiantia eft quadam in
7710 dis in*
i

•
teUcftiliSjno ut aia efl,alij pofiq ou nouerit , dicunt telligetifit

ion effe necejfarid. Alij dum difcit tanta opportuna imago ne

rentur.Alijjn rebus tanta naturalibus dignofcendis ceffarid d
Alijno per fe ftd ex accideti coiuntii corporisAma pnd ud*
ginantur.n.quiind fit illi fuapte natura propria , co rios uaria
iunftione fequeftrata, zripfx pojlea in coiuntiione fententia •

.grados quofda difiratios afo uoluunt, ut ad fummu

,cu puenerit cognitionis, ea fuperioriintelletiui fine
uUo phdtafmate copu‘et qui qq no probetur hoc lo
:

co a nobis ,tamc A riRotelis fefe dicat fequi fententii

ideoq; illos dduerfus affcrtores mortalitatis adduxi
mus . Sed dd opus ipfi propria ai<c intelletirici, er
multiplici pditu coditione redeamus Eo opere ipfd
reponitur in altisfimo rera inferiora gradu: qnqui*
de ex eis atiionibus operationibusue, indicatur natu
rauideliceteius ipfimsfa qua dimanat, ficuti effetius
propria d qua fluit atq; deriuatur causa manifefiat.
Modus aut operddi (loquar Parifienfiu ritu)cu inje
rat modii eficdi , er cu fublimior fit ille operationis
modus de quo fumus locuti,er corporeis formis oie.

bus prteceldeter emineat: fublimiorc quoq^effe aiam

ipfam colligere oportet: cuius ilice fint atiioes:adeo
que no a corpore folu , er comumbus ei cu corpore
ajfvtiionibus er opibus, qbus etid fiirpibus: brutifq
comunicatjepdri illa fit cofentdneii, fed ffecie ab oi
dia xferiori q cu ccrpe i iterit natur a, & corpori j>r
fus effe fupftite .E er alia fiue prietas fiuc tpprie
 : ,

DE ANIMAE IMMORTALITATE
Mitte er loco/ed k corporeis affettiombus ct uiri*
bus.quae medi<e quodu mo funt inter corpus er ani*
mk 3 ut hinc quod argumetd mortalitatis ajfertorcs
traxerut,ex hoc alae opere , tanq ex Aritiotelea phd
retra,ut inftar teloni in aduerfarios iaculetur,tot fit
ne in eofde retorferinius .multiplici alae declarato o-
pere.Kec mihi quoque obtudere ullo patto acumino,
Contra re
ti cuiufdu teli acie uidetur illa repulfto } k fpherae ca
jponfione
ditione muiudta, illius inq teli no ejfe mixtu uellettu
fumptu ab
corpori quomu er no mifcetur er inteUigitjrejfcn-*
txemplo
dent no /'equi no ejfe mixtu, etia fi no mifceatur fecutt
fpherae .
duej[entij,& fectidu forma: atque ut illi dicut(hceat
riiihieoru uti uerbis)quiddttatiueo‘ perfettiuc: cu
tii ejfe pofiit.ut folii mifceatur er exiftat in corpore
CT corporaliter^xeplo fpherx.quae tuetfi no c phy
ftcd, nihilominus no mfi in pbyftcis.No obtun
exiftit

dit inq eius dciefiiqutdeexcplu lUud fpher £ ,pr acier

q quod no quadrat orno rei cui c aptatu, lllud.n.mo

thematicu hoc naturdlemo eft etu allatu nifi gratid

qu£ fit ai£ propria fied aue ipfi,cor

operationis } no
poriq commis qu<c quide operatio corpus afficit
*

et afformat. Deinde no poc ullo mo exeplu co gruere

quomu talis formae. i humanae ai#, talis eft natur d,
uipoteftaic praecipua obtineat quae' jupcrct munus
oe corporeum cu attu fufuetikcu poirjlate.Hinc
Theophrafii abfurdu ejfe cxi(timare,ut Melie
Teophrd iUud
ttus qui e)l poiciid, attu nihil fit q\quide pofiius M
attu alter quidu efficr rurjum ahcr qn fe ipjum noti
iiiteliigit. Diuerfo n.mo cojiieran er mteikttus ct

dia pol er diuerfe quoty er affirmari quippiam ds

 # f

. DIGRISSIO» 26
ipfis,& 'iegdri:propterea, Lydus eius expofitor,p * Vrifc. L
muiatioe accipiedu docet id,quod proferri folet,ani dus •
mu er a&u e[fe,& in potetia er huc forte conuenire
poteft^uod nonullt cbtendut,cofiderari pojp animi
diuerfe,ut aiae&,ut fubfiliiaintellettilis ,eiq;inefjh
proprietate hic diuerfa ex cofideratione ; ut g,a£e *

tribui non pojje uidetur,ut aia e&, tribui certe pofiit

ut e& fubftutid intetteclilis,excplumcj; tUud fpher<e •

huc aptant, qn rettu quod a fphtra tagiturutiun*

ftum eft materi#, no tangitur ut feparatu.quonil re * .

x
ftitudo ipfa cogitata tu quide eft non immerfa ma*
1

teri#,t>ropriu itaque maximeque peculiare , anim

humana: iter formas qua: corporibus caducis coiii*

tt# fimt,coiungi corpori ut forma : er praeterea ei

. ito immergi, eo mo quo ea:mergutur anima: qua: 'ma ' -

.

*
telledu praeiit <e no funtAtcque propriu ei ut aftio v*
^^
ne polleat ea qua: corporea no fit , fed ab 01 corpoa
r
reo munere feparetur ex ip a potetia dimanas, ut in
v
teUigens fiubftatidjquare nec fimihtudo, nec copara*
tio ulla quadrabit ,r er u aliaru, maxime inferiorii,ad
,l
diae naturi declaranda allata. Si. n. proprietate hanc
,*
(ita dixerim ) maxime propr ia, ejfe forma corporis
,
er corporeo in propridfunftione organo no egere,
nec a fiibiefto dependere corpore,fatis animaduertif
fent,non ta multa in philofophia monftra ffieftare*
mus,prim<c t autumo do particula confideratio feor occafio et
 *

. k
DI AMITTAS IMMORTALITATI 1 :
I
{ t

Qccdfto er autumarit intelleflum pote flatis ita eum pleriqui ,

roris Aue fime controuerfia fatentur fetififfe ^utranque qui fi*

roys . mul percipit iungitque,propriu anima: munus , er
immortalitate facile confequitur . A c,ut mihi quidc.
De ,pprie uidetur } confideranti diuerfa hominu ingenia /facile

tate huma efl inuenire ,quos unam in re ita deprehendas pro*

ni ingenij . penfos,ut ad alia fiue feorfum,fiue ftmul conteplan -
da } uel rudes habeantur uel negligentes , deprehedas
CT altos qui cum na ajfueuerint rebus inteUeflilibus
uix d corporeis rebus auellas , proptereaualidisfi
mas uel de anim<e immortalitate uel de quapiam r r ,

fublimi,<2r k corporis feiunfla nexu rationes no aX

,
y
mittant, quibus attutum acquiefcant ij, quos conflat
in contemplandis rebusiintelleflilibus ejfe uerfator.’
Qua: uero argumeta ex ipfa fep aratione traxerat ,
De fepari quamquam repulfa uideri queunt dum de proprio' ,

tionis mo animx opere eoq; multiplici fiue prcedito multipli*

Uarid.un s ci conditione egimus , tamen fi placet ualidius etiani
de er re * retorqueamus. Sunt apud Peripateticos defepara
ffofioncs, tionis modo uaria placita quoniam dlij rationalem'
,

er repi*/* animam a fenfibili feparari uelint qua corrumpam *

I

/?cney dtfs turipfa : ut qui plures commenti funt animas: quotf

uerfario* uifus efl ue Ile Plato , er inter Peripateticorum /e*'
ruimorta flatores nonnulli etu ex no flris Theologis. Alii ita'-
litatis coi feparari ut inferiores no aboleatur uiresfied quoda

tiguntur quafii modo fopiatiir ut q fintfine corpore ab aflio

"Plures os nibus immuncs,Themiflius feparatuetia agente er f'

pM5es dc potenti <c inteV.eflu uoluit ita,ut hunc lucijtlum [oli

feparatip. cotu(erit,Atq Simplicius intellcflu participatu ctiX
•

Ve »
Jeiutiflurctur ,multoq; magis eu
q participatus n&
 a , **
*:

K *

fei 6 R t i S T o 17
fi tjdbiunftu Arbitratur: Alij feparatione capiut age
tis intellectus ipfam ad phdtafmata relatione noua
qua in uniuerfum quodd modo res materiales com -
.
v ,

prehendatur, quo fieri uolut uti ages intcllettus eat

dicatur abstrahere qq re ipfa quicq proprie nolunt
uel elogatione uel abfen
effici. Alij uel feparatione,

tu qda imaginantur qua no fep aretur , quide auifei

3 •

*
nihilominus eo dicatur feparari materia no pe*
deat quatenus exiftit,atq; hoc modo ppetuii a corni
ptibili diffefci dirimiq • decernunt, qua in re etia bifa
*
rti nonulli feiunguntur.Sunt.n qui anima, ita fepa» '
,

rari uolut, funt qui attionc malutinteUcftus akipfo *

.
'i

phatafmate: quod exiSlimaffe Auerroe quidd putat.

Abflrattionis quoq^et fep arationis eius meminit Lyi .

dus ex dogmate Tneophrafti , qua potentia ititelle

itrix res materiales agnofcit.Vt n.funt aliqua fua*

pte natur a fcparata a materia. Alia uerotiojlr a tdtu M
inteUigetia fep arantur , ut qu<£ abflrattione ipfa pci
piunturfic er intelligi utraque uoluit.Alia quide ut
* -
j
re uera feiunfta . Alia ut ipfa tantu mo cogitatione •
v
*
V
fcparata atque ex hac feparatione trahi pot ingeni * * *

immortalitatis argumctu,utpote cii fep aratio minotr

fnaiori feparationi accepta referatur er
,
q diditur
iio re ipfa quide fed cogitatioe fepari in ea,qu£ fua
* x

pte natura funt feparata rite pducatur.Sic oia qu4 ,

.

d materia participatione.quadd funt abflraftd fatii v.

 * '

DE AUIMAR IMMORTALITATE
i$bsc pofiit abtunttio c? colligi e? coprobari. Sunt
& qui fep aratione depcdetice citet aduerfus eu qus
ab illis, aquationis, dicitur, allata fed et pojjem ulios

fe para ion is modos adducere ex Platonicis ,fiuelle

egredi L yrsuiiti quo deambulas, tot ia tela coJleftcL
funt ab aducrfarijs miffa,utecru met telis ipft proflt
gari queat. Xa fi feparata multis anima modis, codi
tiombufque maxime illi peculiaribus aduertat,coge
tur co unctioni qua habet cu corpore no inhsrerc,
fed fufpicere & admirari ipfius ais p cedet fu apte
i a,

natura ante ipfum corporis nexu ppcfamiqua ( pxi

tudluer -
^
me dcC€ t d<* m ^ tes oi mater i a prfus abiuttas ,&•
(

r. tenj in coUimiliofupers er infers, terrefiris et eoe

VTrima - leflis comuSts et abiutts natur s collocatur.Qui.ttw
co i , L - - .. , r
coten " unt propnetate opera it, abjque organo , non
(ut itio ex
F j- • inferre(utdb corii uerbis non abhorre a) fep arabili*

tus decuti
tdt * : ^
u V tdt P rlm u ex ijs fius diximus fe fefaciQi
,
*
r me cofiitari. Deinde cofidercnt ab Auerroe multis in
a con_ -
[ oc [ s pfjyfffa iufculationis ,er Secudi de coelo Li
* x/ tJietaphyftcoru, ej operis de fubfldtia or
*
Auerroe 4

bis affirmari anima,qua decrcuit informari coelu,in

v. tcllehricc e'fe,fcparabile ejje.lmmo feparatam, nec

•
organo addifta,cu tamen ex ea , er orbiculari corpo
re coelefti ipfius Auerroys fententia ccflituatur , CT
Solutio coponatur cct-lu.i jlbccc aut explicare minuatim no*
multiplex lo,fed tantu principalia ftgnare loca.Doftis.n.& in
drgum.eti peripatetica philofophi a maxime uerfatis.no uulgo
in obiecto ijs qui uerba quo mi *
no triuialibus philofophis,w i
corporeo nus ivtcHetta funt, eo magis admiratur , hoc fcnbi*
fitndati , mus. ia apud illos, ufi exiftimo facile fiterit pfiicerc:
 , *
:

DIGRESSIO. 28
et illud dfgumemu mhil hab:re uiriu.Si obiectu cor
poreu hoc eft phantafm a no abijciiur uu no relin :

qui ex rebus fenjil ibus probudi jcparatu efje meile*

ctum.Ehjum cft.n.ipfum argumentu ex tmuictia illi
et multiplici pceUetia intellectricis aio:. Rcwciuque .

tnultis modis apud eos philofophos quibus depojiiii

in albo ludtcis } no fimp e]fi ritccfjartu \ ut qui ii%
telligit imaginetur, fiuc jpeculetur pbantafmata , ut
fupra fatis e{l indicatu . Retufum etu a uetuftts er
'

nobilifiimis illis Fcripateticis^Theophrailo H amo

nio, c <eteris ,qui concreatas in au jpecies admijerc. : *
:

fruftra quoque cogitata illa di functio (eparatiotiis

inter utruque intellectu t
quoniam illu qui agens dici -

tur particula iflhdec v e Rudire ment ,er feiunxerit ex

,

db eo, qui potentia: fufeepit appellatione , particula coxxtume

enim illa vere exprejja r.ojnuenitur in grtcco co s nimcfyn ®
textu: qua: fi etil inueniretur , no fignificaret fepara ceropbitd
tu e)Je(ut eoru loquendi moreutar)w Arbi* fitalnuiut
effindo.
tranu hoc expolitionis genus et uiolentu .Separatus erroris oc
enim eflifitedecius apud bonos Peripateticos fipa*
f' rt • »1
I
|
rata au, nec fecundiu Jubflatuia detedet a corpore

§g illud infbrmatuiec ab ipfis actus corporis dicitur

ipje intellectus proprie licet fit aio: pars uel poteti*
ttaiVnde a qutbufu & feparatto depettatft fi par d
tio cuius fupra me minimus actualioris (ita h.lcquu
tur)inuecta ejl
}
quarii ha:c inu llectui.illa ala: x cuius
 . *
K3
'
• :T*i
v
. 1
08 AUIM AB IMM0JR.TALITAT8
gis fdcit intellectu agente , eo qui pote fiatis dicitur,
X. «^
« . <• <Q J M
• <1 Mf I/ M /*<•
<• XI —
I f / •... ^ • J M^ i «_ i

Fwnc fdmen *n#dr lucis, illii fotis infiar feparatu. ar

. .

bitratur. E rgo fi er proprietas anim£,et feparatio y

CT ctfterd q«d? fuprd citata funtfeorfum confiderett

turitum fimul perpendantur er cojvrantur inuice, k

non modo folutaeffe fed reiecta ,fedin aduerfarios
]
immortalitatis retorta, quotquot ad hac die uidimus
argumcta: confiare facile poterit NJf qui nulla aice

feparatioe,qui nullo actu ,ojfcioue, aut actione, quae

propria ejjet aiar ,
mortalitate eius inuehere conabX
tur,ex ijs qu£ digrediendo dijferuimus facile uictiy
feparatione multiplicem , multiplexque ipfius opus,
maximcque proprium fatebuntur fnifi maxima te*
neantur peruicacia: ex quibus fep arationibus pro
prietatibufque }illa ipfa immortalitas er afferitur ,er
celebratur. Sed quoniam tot iam funt allata ,
ut for*

taffe uidear tranfgrejjus legem digrefionis,ad coti *

textus Arifiotelei declarationem redeundum ejl.

FINI S.
..'-'«i-

% r*-
•vvy

«-V-'
i . .V'
-