ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΝ ΔΕΛΤΙΟΝ

ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ

ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ Τ Η Σ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΕΩΣ

ΤΟΜΟΣ β.

1920-21

ΕΝ' ΑΘΗΝΑΙΣ
Τ Υ Π Ο Γ Ρ Α Φ Ε Ι Ο Ν Έ ΣΤΙΑ,,

1923
 ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΝ ΔΕΛΤΙΟΝ

ΤΟΥ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ

ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΕΩΣ

Τ Ο Μ Ο Σ β.

1920-21

ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΑ
Τ Υ Π Ο Γ Ρ Α Φ Ε Ι Ο Ν Έ ΣΤΙΑ,,

1923
 Π άσα α π ο σ τ ο λ ή π ρ ο ς τ ο Α ρ χ α ι ο λ ο γ νοιτλεΔγίνεται π ρ ο ς
όκ

α ά ρ χ η ν τ ο υ α ρ χ α ιο λ ο γ ικ ο ύ τ μ ή μ α τ ο ς τ ο υ Υ π ο υ ρ γ ε ίο υ τ η ς Π α ιδ ε ία ς .
η
τονμ
 ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΤΟΥ 60ν Τ Ο Μ Ο Υ

Σ ε λ ίς
Ά λ ε ξ . Φ ιλ α δ ελφ έω ς . Β άσεις μ ετ’ α ν α γλύ φ ω ν α ρ τίω ς α νευρεθείσ α ι εν Α θ ή ν α ις . . 1 -2 0
Ιω ά ν . Σ β ο ρ ώ ν ο ν . Τ ο λάβαρον τω ν Α θ η ν α ίω ν Π έπ λ ο ς, ιστός, κ ε ρ α ί α ...................... 21 25

Γ ε ω ρ γ . Ο ικ ο ν ό μ ο υ . Κ ε ρ η τ ίζ ο ν τ ε ς ................................................................................. 5 0 -5 9

Κ . Ρ ω μ α ίο υ . Κ όραι της Α ι τ ω λ ί α ς ......................... .................................... 60 98

Δ η μ . Ε υ α γ γ ε λ ίδ ο υ . Λέσβου ε π ι γ ρ α φ α ί .................... ......................... 99 114

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΔΕΛΤΙΟΥ 1920-21

Α' Α ρ χ α ιο λ ο γ ικ ή π ε ρ ιφ έ ρ ε ια ( Αλεξ. Φ ιλαδελφεύς) .............................. 1 1 5 - 1 3 1

Α ν α σ κ α φ ή π α ρ ά το χ ω ρ ίο ν Σ π ά τ α (Ά λ έ ξ. Φ ιλα δελφεύς) 1 3 1 -1 3 8

Β ' Α ρ χ α ι ο λ ο γ ικ ή π ε ρ ιφ έ ρ ε ια (Νικ. Π α π α δ ά κ ις) . . .. .............................. 1 3 9 - 1 5 3

Γ .' Α ρ χ α ι ο λ ο γ ικ ή π ε ρ ιφ έ ρ ε ια (Σ τέ φ Ξ ανθουδίδης) . . 1 5 4 -1 6 5

Η ' Α ρ χ α ι ο λ ο γ ικ ή π ε ρ ιφ έ ρ ε ια (Κ. Ρ ω μ α ίο ς) . . . . . . . . 1 6 5 - 172

Α ρ χ α ιο λ ο γ ικ ο ί Έ ρευναι α νά τη ν Κ ε φ α λ λ η ν ία ν (Σ π . Ν Μ αρινάτος) . . . . 1 7 2 - 177

Ε φ ο ρ ε ία Β υ ζ α ν τ ιν ώ ν ’Α ρ χ α ιο τ ή τ ω ν . Π ερ ί τη ς τεχνικής τω ν Μ ω σαϊκώ ν επί τή

εύκαιρός επισκευώ ν του Κ αθολικού της Β υζα ντινή ς Μ ονής του Ό σ ιο υ

Λουκά. Ε π ιγ ρ α φ α ί και χα ρ ά γμ α τα ( ί Σ ω τη ρ ίο υ ) ................................ ... 177 - 189.

Τ ο Κ ε ρ α μ ε ν τ ίν Τ ζ α μ ί Θ εσ σ α λο νίκ η ς (Α. Ξ υγγό π ο υλο ς) . ......................... 1 9 0 - 1 9 4

Π α ρ ά σ τα σ ις ν α υ μ α χ ία ς (Σ π . Μ αρινάτος) . .................... . ..........................1 9 4 - 1 9 9

Υ π η ρ ε σ ια κ α ί ε ιδ ή σ εις ’Ε φ ο ρ ε ία ς Β υ ζ α ν τ ιν ώ ν Α ρ χ α ιο τή τω ν (Γ Σ ω τ η ρ ίο υ ) . . 199-201
ΒΑΣΕΙΣ ΜΕΤ’ ΑΝΑΓΛΥΦΩΝ ΑΡΤΙΩΣ ΑΝΕΥΡΕΘΕΙΣΑΙ
ΕΝ Α Θ Η Ν Α Ι Σ

Π ε ρ ί τα τέλη το υ μ ηνός Ι α ν ο υ ά ρ ιο υ κ α ι τα ς α ρ χ ά ς το υ π α ρ ε λ θ ό ν τ ο ς μ ηνός

Φ ε β ρ ο υ ά ρ ιο υ α να σ κ α π τ ο μ ε ν ώ ν θ ε μ ε λ ίω ν π ρ ο ς α ν έ γ ερ σ ιν υ π ο σ τ έ γ ο υ εν τ ιν ί μ ά ν-
δ ρ α το υ ερ γ ο σ τα σ ιά ρ χ ο υ κ. Ή λ . Π ο υ λ ο π ο ύ λ ο υ εν τη γ ω ν ία τω ν ο δ ώ ν Ε ρ υ σ ί-
χ θ ο ν ο ς κ α ι Θ ε σ σ α λ ο ν ίκ η ς εν τη σ υ ν ο ικ ία « Π ε τ ρ ά λ ω ν α » , α ν ε υ ρ έθ η σ α ν τ ρ ε ις β ά σ εις
μ α ρ μ ά ρ ιν α ι α ρ χ α ίω ν ε π ιτ ύ μ β ιω ν μ ν η μ ε ίω ν εις μ ικ ρ ά ν ά π ’ α λ λ ή λ ω ν α π ό σ τα σ ιν,
ε ν τ ε τε ιχ ισ μ έ ν α ι δ ’ α μ φ ό τ ε ρ α ι εντό ς μ εγ ά λ ο υ τε ίχ ο υ ς εξ ο ρ θ ο γ ω ν ίω ν ε υ μ ε γ έθ ω ν
κ ρ ο κ α λ ο π α γ ώ ν δ ό μ ω ν , ό π ερ ω ς τα χ έ ω ς δ ιέ γ ν ω σ α δ εν ή το τ ι έτερ ο ν η α υ τό το
Θ ε μ ισ τ ό κ λ ε ιο ν τη ς π ό λ ε ω ς Α θ η ν ώ ν τε ίχ ο ς, δ ιό τ ι η δη π ρ ο π ο λ λ ώ ν ε τ ώ ν ε ίχ ο ν
ε π ί τ η ς α υ τή ς ο δ ο ύ Ε ρ υ σ ίχ θ ο ν ο ς α ν ευ ρ εθ ή κ α ι σ η μ ε ιω θ ή εν τω χ ά ρ τη τη ς
α ρ χ α ία ς π ό λ ε ω ς ίχ ν η τ ο ύ τ ο υ κ α ι σ ή μ ε ρ ο ν δε π ο λ λ α χ ο ύ τ ο ύ τ η ς δ ύ ν α τ α ί τ ις κ α ι
ε ν τ α ις εγκ α ρ σ ία ις ο δ ο ίς κ α ι εντό ς ο ικ ιώ ν κ α ι υ π ο γ ε ίω ν ν α π α ρ α κ ο λ ο ύ θ η σ η τ η ν
εκ ε ίθ ε ν δ ια δ ρ ο μ ή ν τ ο ύ τ ο υ μ έ χ ρ ι το υ ε γ γ ύ ς π ρ ο ς Β Κ ε ρ α μ ε ικ ο ύ , ό π ο υ ω ς γ ν ω -
σ τό ν υ π ά ρ χ ε ι σώ ον μ έγ α το υ τ ε ίχ ο υ ς τ ο ύ τ ο υ τμ ή μ α .
Ό τ ι δ ε το τ ε ίχ ο ς τ ο ύ τ ο ε ίν ε το Θ ε μ ισ τ ό κ λ ε ιο ν ου δ ε μ ία υ π ο λ ε ίπ ε τ α ι α μ φ ι-
β ο λ ία κ α ι εξ ά λ λ ω ν π ο λ λ ώ ν τε κ μ η ρ ίω ν , ά τ ιν α δ εν είνε το υ π α ρ ό ν τ ο ς ίν α π ρ ο σ α -
γ ά γ ω , ά λ λ α |και εξ α υ τή ς τ η ς π ρ ο σ φ ά τ ο υ α ν ε υ ρ έσ εω ς τ ω ν εντός α υ το ύ ε ν τετε ίχ ι-
σ μ έν ω ν δ ύ ο α ν α γ λ ύ π τ ω ν βά σ εω ν, α ίτιν ε ς μ α ρ τ υ ρ ο ύ σ ι κ α ι π ε ρ ιφ α ν ώ ς π ισ τ ο π ο ιο ύ σ ιν
ό τ ι δ μ έγα ς το υ Π ε λ ο π ο ν ν η σ ια κού π ο λ έ μ ο υ ισ το ρ ικ ό ς ο ύ τω σ α φ ώ ς κ α ι γ ρ α φ ι-
κ ό τ α τ α π ε ρ ί τη ς ο ικ ο δ ο μ ία ς το υ τ ε ίχ ο υ ς το ύ τ ο υ εν βιβλ. Α ' κεφ . 9 0 δ ιη γ ε ίτ α ι.
Πρώτη βάσις. Κ α ι η μεν π ρ ώ τη β ά σ ις α π ο τ ελε ίτ α ι εξ ο ρ θ ο γ ω ν ίο υ τε τρ α -
π λ ε ύ ρ ο υ κ ύβ ου εκ π ε ν τ ε λ η σ ίο υ μ α ρ μ ά ρ ο υ , ου εκάστη μεν π λ ε υ ρ ά έχ ε ι μ ήκ ος 0 ,8 1 ,
ύ ψ ο ς δε 0 ,3 2 . 'Α ν ω θ ε ν δ ε κ α ι κ ά τω θ ε ν εν τω μέσω εκ α τέρ α ς τω ν ε π ιφ α ν ε ιώ ν
φ έ ρ ε ι μ ε γ ά λ α κ ο ιλ ώ μ α τ α μ ετά ο π ώ ν εν τω κ έν τρ ω π ρ ο ς π ρ ο σ α ρ μ ο γ ή ν ά ν ω θ ε ν
μεν α ν δ ρ ιά ντος, κ ά τω θ εν δε ετέρ ο υ κ υ β ικ ο ύ μ α ρ μ ά ρ ο υ π ρ ο ς σ υ μ π λ ή ρ ω σ ιν τη ς
β ά σ εω ς. Κ α ι το μεν ά ν ω κ ο ίλ ω μ α έχει σ χ ή μ α τ ε τ ρ ά γ ω ν ο ν ( 0 ,4 7 χ 0 , 3 0 με β ά θο ς
0 ,0 6 ) , η δ ’ εν τω μέσω μ ικ ρ ά οπ ή έχ ε ι δ ιά μ ε τ ρ ο ν 0 ,1 3 κ α ι β ά θο ς 0 ,0 4 , εντός δε
τ α ύ τ η ς σ ώ ζ ο ν τ α ι ίχ ν η μ ο λ ύ β δ ο υ . Η κ ά τ ω θ ε ν κ ο ιλ ό τ η ς είνε ε π ίσ ης τε τρ α γ ω ν ικ ή
(μ ή κ ο ς εκ ά σ τη ς π λ ε υ ρ ά ς 0 ,3 9 , β ά θ ο ς δε 0 , 0 6 3 ) ( Ε ικ. 1).
Ή β ά σ ις α ύτη κ ο σ μ ε ίτ α ι κ α τά τα ς τρ ε ις α υ τή ς π λ ευ ρ ά ς υ π ό θ α υ μ α σ ία ς
τέ χ ν η ς α ν α γ λ ύ φ ω ν , η ό π ισ θ ε ν δε π λ ε υ ρ ά είνε ε ν τελ ώ ς λεία, εξ ου σ υ ν ά γ ε τ α ι ό τ ι
θ α ή το π ρ ο σ η ρ μ ο σ μ έν η ε π ί τ ο ίχ ο υ η μ ά λλ ο ν ε π ί σ τή λ η ς μ α ρ μ ά ρ ινη ς. Κ α ι εν π ρ ώ -
Α Ρ Χ Α Ι Ο Λ Ο Γ ΙΚ Ο Ν * Δ Ε Λ Τ Ι Ο Ν 1 9 2 0 - 21 1
 2 Ά λ ε ξ . Φ ιλαδελφ έω ς

τ ο ις ε π ί τη ς κ υ ρ ία ς ό ψ ε ω ς π α ρ ίσ τ α ν τ α ι τέσ σ α ρ ες μ ο ρ φ α ί ν εα ν ικ α ί, τέσ σ α ρ ες γ υ μ ν ο ί
έ φ η β ο ι α σ κ ο ύ μ ε ν ο ι εις α γ ω ν ίσ μ α τ α τη ς π α λ α ίσ τ ρ α ς ( Ε ικ . 2 ).Ε ν τω μέσω δ ύ ο το υ
τ ω ν α γ ω ν ίζ ο ν τ α ι εις τη ν π ά λ η ν , π ρ ο ς το ύ το δ ε ευ θ ύ ς εξ α ρ χ ή ς ό εκ δ ε ξ ιώ ν έφ η β ο ς
σ υ νέλ α β εν ή δ η δ ι ’ α μ φ ο τέ ρ ω ν τω ν χ ε ιρ ώ ν τη ν α ρ ισ τε ρ ό ν το υ α ν τ ιπ ά λ ο υ του, ίν α
δ ’ ο ύ το ς μη α ν α τρ α π ή ,εκ τη ς π ρ ο ς κ ά τω έλξεω ς σ τ η ρ ίζ ε τ α ι ισ χυ ρ ώ ς δ ια τ η ς *
δ ε ξ ιά ς ε π ί τ ο υ α ρ ισ τερ ο ύ ώ μ ο υ το υ α ν τ α γ ω ν ισ το ύ του. Τ ο π ρ ώ τ ο ν τ ο ύ τ ο σ τά -
δ ιο ν τη ς π ά λ η ς , κ α λ ε ίτ α ι « α κ ρ ο χ ειρ ισ μ ό ς» , α π α ν τ ά δε π λ ε ισ τά κ ις ε π ί α ρ χ α ίω ν

E ι κ . 1. Α ρ ισ τερ ά π λ ευ ρ ά τη ς βάσεω ς A μ ετά τη ς κ ά τω θ εν κοιλότητος.

μ ν η μ είω ν , ιδ ία α γ γ ε ίω ν ω ς π α ρ ά B a u m e is t e r D e n k m ä l e r είκ. 6 7 1 , 6 7 2 , 1 5 8 κ α ι
1 5 8 9 κ α ι α λ λ α χο ύ . Κ α τά τη ν π ε ρ ίσ τ α σ ιν τα ύ τ η ν π ο λ λ ά κ ις τ α μ έτω π α τω ν α ν τα -
γ ω ν ισ τ ώ ν σ υνά πτοντα ι η « σ υ ν α ρ ά ττ ο ν τα ι» , κ α θ ώ ς έλ εγο ν ο ι α ρ χ α ίο ι, καθά-
π ερ κ ρ ιώ ν κ ε ρ α τ ιζ ο μ ε ν ώ ν πρβ. H o p p i n H andbook o f A t t ic r e d f ig . vases I
σελ. 1 7 1 , 1 9 1 , 3 3 κ α ι 4 3 7 , ω ν π ο λ λ ά ε ίσ ιν ε ν υ π ό γ ρ α φ α , φ έ ρ ο ν τ α τ α ς υ π ο γ ρα-
φ ά ς ό ν ο μ α σ τώ ν α γ γ ε ιο γ ρ ά φ ω ν oι ov το υ Κ α χ ρ υ λ ίω ν ο ς, το υ Α ν δ ο κ ίδ ο υ κ α ι Ε υ θ υ -
μ ίδ ο υ . Η κ ό μ μ ω σ ις α μ φ ο τέ ρ ω ν τ ω ν έ φ η β ω ν τ ο ύ τ ω ν είν ε λ ία ν εν δ εικ τικ ή τη ς
χ ρ ο ν ικ ή ς π ε ρ ιό δ ο υ κ α ι τη ς τέ χ ν η ς εις η ν τααν ά γ λ υ φ α τ α ύ τ α α ν ά γ ο ν τ α ι, ω ς θ α
ίδ ω μ ε ν εν το ις ε π ο μ ένοις. Α π ο τ ε λ ο ύ ν τ α ι δηλ. εκ τ ε σ σ ά ρ ω ν η κ α ι π έ ν τ ε σ ειρ ώ ν
 Β ά σεις μ ετ ’ α να γ λ ύ φ ω ν α ρ τ ίως α ν ευ ρ εθ εί σαι 3

ο ρ ιζ ο ν τ ίω ν εκ μ ικ ρ ώ ν ιούλω ν, ο ίτ ιν ε ς ένεκα τη ς κ α ν ο ν ικ ό τη το ς α υ τώ ν φ α ίν ο ν -
τ α ι ω ς τ α ιν ία ι η κ α ι ω ς κ εκ ρ ύ φ α λ ο ι, εν ώ π ρ ό κ ε ιτ α ι π ε ρ ί τ ρ ιχ ω τ ή ς α σ κ επ ο ύ ς κ ε φ α -
λής. Κ ά τω θ ε ν δε τω ν σ ειρ ώ ν τ ο ύ τ ω ν π ε ρ ισ τ έ φ ο υ σ ιν ο λ ό κ λ η ρ ο ν π έ ρ ιξ τη ν κ εφ α -
λή ν το υ μεν εκ δ εξ ιώ ν π α λ α ισ το ύ δ ύ ο σ ειρ α ί ε λ ικ ο ε ιδ ώ ς ω ς κ ο χ λ ία ι σ υ ν ε σ τρ α μ -
μ έν ο ι π λ ο κ α μ ίσ κ ο ι, το υ δ ’ εξ α ρ ισ τε ρ ώ ν κ ά θ ε το ι μ ικ ρ ο ί π λ ο χ μ ο ί. Η κ ό μ μ ω σ ις
α υ τή π ρ ο ϋ π ο θ έ τ ε ι π ο λ λ ή ν φ ιλ α ρ έ σ κ ε ια ν κ α ι Ιδ ια ιτέ ρ α ν π ε ρ ί τα ύ τ η ν φ ρ ο ν τ ίδ α κ α ι
επ ιμ έλ εια ν .
Ε κ α τ έ ρ ω θ ε ν τω ν εν τω μέσω π α λ α ισ τ ώ ν έ φ η β ω ν π α ρ ίσ τ α ν τ α ι δ ύ ο έ τ ε ρ ο ι
ο μ ή λ ικ ες επ ίσ η ς γ υ μ ν ο ί ω ς έκε ίνοι. Κ α ι ό μεν εξ α ρ ισ τ ερ ώ ν ν εα ν ίσ κ ο ς κ ύ π τε ι

Ε ι κ . 2. Προσθ ία πλευρά της βάσεως Α. Πάλη. Α λμα. Ακόντιαμα

κ α θ ’ ό λ ο ν το σ ώ μ α π ρ ο ς τ α δεξιά , εν τ ε λ ε ίς κ α τα τ ο μ ή π α ρ ισ τά μ εν ο ς, με τα ς χ ε ί-
ρ α ς δ ’ α μ φ ο τέ ρ α ς π ρ ο τ ε τ α μ έ ν ο ς π ρ ο ς τη ν α υ τή ν το υ σ ώ μ α το ς κ α τεύ θυ νσ ιν. Κ α ι
ή μεν π ρ ώ τ η σ κ έψ ις εκάστου, ό σ τις το ν έ φ η β ο ν το ύ τ ο ν εν τη σ τά σ ει το ύ τη α τενίση,
είνε ό τ ι ο ύ το ς π α ρ α κ ο λ ο υ θ ε ί τ η ν π ά λ η ν κ α ι π α ρ α τ η ρ ή σ α ς π α ρ ά π τ ω μ ά τ ι το υ π ρ ο
α υ το ύ π α λ α ίο ν τ ο ς ε φ ή β ο υ κ ύ π τ ε ι κ α ι π ρ ο σ π α θ ε ί ν α δ ιο ρ θ ώ σ η η π ρ ο λ ά β η το ύ το ,
ο ιο ν εί ω ς μ ά ρ τυ ς π α ρ ισ τ ά μ ε ν ο ς . Α λ λ ά τ ο ιο ύ τ ο τ ι δεν σ υ μ β α ίν ε ι, δ ιό τ ι κ α θά
ε ίθ ισ το εν τη αρχαίω Π αλα ίσ τρα κ α ι τ ο ις γ υ μ ν α σ ίο ις τα ς τ ο ια ύ τ α ς δ ιο ρ θ ώ σ ε ις
ή π α ρ α τ η ρ ή σ ε ις δεν π ο ιο ύ ν τ α ι σ υ ν ή θ ω ς ο ι ο μ ή λ ικ ες έφ η β ο ι, ά λ λ ’ ο ι ε π ί το ύ το
τ ε τ α γ μ έ ν ο ι π α ιδ α γ ω γ ο ί ή ε π ό π τα ι, ο ιτ ιν έ ς ε ίσ ι π ά ν τ ο τ ε ά ν δ ρ ε ς ώ ρ ιμ ο ι μ ετά π ώ -
γ ω ν ο ς, ιμ ά τ ιο ν π ε ρ ιβ ε β λ η μ έ ν ο ι κ α ι β α κ τη ρ ία ν η δ ιχ α λ ω τ ή ν ρ ά β δ ο ν εν τη δ εξιά
κ ρ α το ύ ν τες. Τ ο υ ν α ν τ ίο ν δε ε π ί τω ν α γ γ ε ίω ν , μ ετά τω ν π α ρ α σ τά σ ε ω ν τω ν ό π ο ιω ν
μ ε γ ά λ η ν έ χ ο υ σ ιν ο μ ο ιό τ η τ α τα η μ έ τε ρ α α ν ά γ λ υ φ α , ω ς κ α ι εν τ ο ις εξής θ α ίδ ω -
μεν, α π α ν τ ώ μ ε ν α κ ρ ιβ ώ ς τη ν α υ τή ν π α ρ ά σ τ α σ ιν έφ η β ο υ κ ύ π το ν το ς με τα ς χ ε ί -
4 Ά λ ε ξ . Φ ιλαδελφ έω ς

ρ α ς π ρ ο τ ε τ α μ έ ν α ς χ ω ρ ίς π ρ ο α υ τ ο ύ ν α υ π ά ρ χ η τ ι π ρ ο ς δ ο ύ τ ο ς ν α σ χ ε τ ίζ ε τ α ι.
Ω ς δ ’ α π ο δ ε ικ ν ύ ε τ α ι εκ τ ω ν π α ρ α σ τ ά σ ε ω ν τ ο ύ τ ω ν ό έ φ η β ο ς ο ύ τ ο ς α σ κ ε ίτ α ι ε ις
τ ο ά λ μ α , ε ίν ε ά λ τ η ς . Δ ι α ν α π ε ισ θ ή τ ις . π ε ρ ί τ ο ύ τ ο υ α ς π α ρ α β ά λ η τη ν α γ γ ε ιο -
γ ρ α φ ί α ν π α ρ ά H o p p i n , H a n d b o o k o f A t t ic r. f. v a s e s I I , σ ε λ . 3 5 1 .
Π ρ ο ς τ α δ ε ξ ιά τ η ς π ά λ η ς π α ρ ί σ τ α τ α ι ό ρ θ ι ο ς ε π ίσ η ς έ τ ε ρ ο ς έ φ η β ο ς ό σ τ ις
κ ύ π τ ω ν π ρ ο ς τ α ρ ισ τ ε ρ ά μ ε τ η ν κ ε φ α λ ή ν ε ν κ α τ α τ ο μ ή , α λ λ ά τ ο σ ώ μ α σ χ ε δ ό ν κ α τ ’
ε ν ώ π ιο ν , κ ρ α τ ε ί δ ι ’ α μ φ ο τ έ ρ ω ν τ ω ν χ ε ι ρ ώ ν κ ο ν τ ό ν , ο ν κ α τ ε υ θ ύ ν ε ι μ ε τ α ξ ύ τ ω ν
π ο δ ώ ν τ ο υ π α λ α ί ο ν τ ο ς π ρ ο ς δ ε ξ ι ά ε φ ή β ο υ . Κ α ι α υ τ ό ς εκ π ρ ώ τ η ς ό ψ ε ω ς φ α ί ν ε -
τ α ι, ω ς κ α ι ό π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν ο ς , ό τ ι α σ χ ο λ ε ί τ α ι μ ε τ ο υ ς δ ύ ο ε ν τω μ έ σ ω π α λ α ισ τ ά ς
κ α ι ό τ ι δ ι ο ρ θ ο ί δ ια τ ο υ κ ο ν τ ο ύ ~ τ ο υ ς π ό δ α ς τ ο υ ε τ έ ρ ο υ τ ο ύ τ ω ν η σύρει γρ α μ -
μ η ν τ ιν α . Ά λ λ ' η ε ρ μ η ν ε ία α ύ τ η δ ε ν ε ίν ε η ο π τ ικ ή α π ά τ η , δ ι ό τ ι κ α ι ε ν α ύ τω
έ χ ο μ ε ν , ω ς εν τω π ρ ώ τω , α υ τ ο τ ελ ές κα ι α ν εξ ά ρ τ η τ ο ν α γ ώ ν ισ μ α , τ ο α κ ό ν τ ια μ α .
Ό έ φ η β ο ς δ η λ . ο ύ τ ο ς κ ρ α τ ε ί α κ ρ ιβ ώ ς τ ο α κ ό ν τ ι ο ν κ α τ ά τ ο ν κ α θ ι ε ρ ω μ έ ν ο ν τ ρ ό -
π ο ν , έ τ ο ι μ ο ς ό π ω ς ε κ σ φ ε ν δ ο ν ί σ η τ ο ύ τ ο π ρ ο ς τ 'ά ν ω . Ό τ ι δ ε π ρ ό κ ε ιτ α ι π ε ρ ί τ ο υ -
του δ ε ν υ π ά ρ χ ε ι α μ φ ι β ο λ ί α , δ ι ό τ ι π λ ε ί σ τ α ι ό μ ο ι α ι α κ ρ ιβ ώ ς π α ρ α σ τ ά σ ε ις α π α ν -
τ ώ σ ιν ε π ί α γ γ ε ί ω ν. Π ρ β . H o p p i n , « E u t h y m id e s » σ ε λ . 5 0 π ίν . I X και X X X III,
X V I I και X I I I κ α ι σ ε λ . 7 3 , εικ. 9 , ε π ίσ η ς H o p p in , H a u d b o o k κλπ. τόμ . Α '
σ ε λ . 2 6 2 κ α ι Β ' σ ελ. 2 8 7 , 1 6 4 , 1 7 1 κ α ι 1 8 9 .
Ή κ ό μ μ ω σ ις τ ο ύ τ ο υ δ ια φ έ ρ ε ι π ω ς τω ν τ ρ ιώ ν ά λ λ ω ν, δ ιό τ ι π ε ρ ί μεν το
π ρ ό σ ω π ο ν φ έ ρ ε ι ω ρ α ίο υ ς ω ς κ ο χ λ ία ς π λ ο κ α μ ίσ κ ο υ ς, ό π ισ θ ε ν δε α δ ρ ά ν κόμ η ν,
ή τ ις είν ε σ υ μ π επ λ εγ μ έ ν η εις μ ικ ρ ό ν κ ρ ω β ύ λ ο ν. Ά λ λ ’ ό τ ι δ έο ν ν α εξ α ρ θ ή ίδ ια ι-
ρ ω ς εν τω α ν α γ λ ύ φ ω τ ο ύ τω είν ε η θ α υ μ α σ ία , η σ π α ν ία α ν α το μ ικ ή τω ν γ υ μ ν ώ ν
σ ω μ ά τ ω ν δ ιά π λ α σ ις, ή τ ις ευ θ ύ ς εξ α ρ χ ή ς π ρ ο κ α λ ε ί το ν θ α υ μ α σ μ ό ν το υ θεα το ύ .
Ό κ α λ λ ιτέ χ ν η ς τ υ γ χ ά ν ε ι β α θ ύ ς γ ν ώ σ τ η ς το υ μ η χ α ν ισ μ ο ύ το υ α ν θ ρ ω π ίν ο υ σ ώ μ α -
μ α το ς, ου δ εν δ ια φ ε ύ γ ο υ σ ιν α υ τό ν ου δ ’ α ι ε λ ά χ ισ τα ι λ επ το μ έ ρ ε ια ι. Ί ν α δ ’ α π ό -
φ ύγχι τη ν μ ο ν ο το ν ία ν δ ίδ ε ι ε ις τα σ ώ μ α τα π ο ικ ίλ α ς κ ινή σ εις, ώ σ τε δ ια το υ σ υ ν ό -
λου α π ο τ ελε ίτ α ι υ π έ ρ τα τ η τ ις α ρ μ ο ν ία , ή τ ις θ α ή το έ τ ι μ ε γ α λ η τέ ρ α κ α τά τη ν
α ρ χ α ιό τ η τ α , ο π ό τε π ο ικ ίλ α χ ρ ώ μ α τ α εζ ω ή ρ ε υ ο ν τα ς μ ο ρ φ ά ς κ α ι εξ ή ρ ο ν το υ ς
χ α ρ α κ τή ρ α ς το υ π ρ ο σ ώ π ο υ κ α ι τη ν κ όμ η ν. Ι δ ί ω ς δε τ α μ έγ ισ τα σ υ νετέλ ει εις
τη ν έξ α ρ σ ιν τη ς π λ α σ τικ ό τη το ς τω ν σ ω μ ά τω ν το ε ρ υ θ ρ όν έ δ α φ ο ς το υ α ν α γ λ ύ -
φ ο υ , ω ς δ υ ν ά μ ε θ α ν α ε ικ ά σ ω μ εν εκ το υ δ ια τ η ρ η θ έ ν τ ο ς ερ υ θ ρ ο ύ ε δ ά φ ους τω ν δύ ο
ά λ λ ω ν π λ ε υ ρ ώ ν τη ς βάσεω ς, εις ω ν τη ν π ε ρ ιγ ρ α φ ή ν μ ετα β α ίν ο μ εν ή δ η αμ έσω ς.
Ε π ί τη ς δ εξ ιό θ εν π λ ε υ ρ ά ς π α ρ ίσ τ α ν τ α ι εξ έ φ η β ο ι γ υ μ ν ο ί, ό ρ θ ιο ι π ά ν τε ς
κ α ι εις π ο ικ ιλ ω τ ά τ α ς κ ιν ή σ εις τω ν μ ε λ ώ ν , α υ τώ ν (Ε ικ . 3). Ε ν τ α ύ θ α κ α τά π ά σ α ν
π ιθ α ν ό τ η τ α π ρ ό κ ε ιτ α ι π ε ρ ί ενια ία ς π α ρ α σ τά σ εω ς, δ ιό τ ι π ά ν τ ω ν α ι κ ιν ή σ εις τεί-
ν ο υ σ ιν εις το ν α υ τό ν σ κοπόν. Π ρ ό κ ε ιτ α ι δηλ. π ε ρ ί τη ς π α ιδ ιά ς τη ς σ φ α ίρ α ς, η ν είνε
έ τ ο ιμ ο ς ν α εκ σ φ εν δο ν ίσ η ό π ρ ώ τ ο ς εξ α ρ ισ τ ερώ ν, ν α υ π ο λ ά β ω σ ι δε κ α ι υ π ο δ ε-
 Β ά σ εις μ ετ ’ α να γ λ ύ φ ω ν α ρ τ ίως α ν ευ ρ εθ είσαι 5

χ θ ώ σ ι π ά ν τ ε ς ο ι λ ο ιπ ο ί. Ά λ λ ' η π α ιδ ιά τη ς σ φ α ίρ α ς, η ά λ λ ω ς σ φ α ιρ ο β ο λία ή
σ φ α ιρ ο μ α χία κ α λ ο ύ μ εν η , δ εν ή τ ο τ ο σ ο ύ το ν α π λ ή εν τη α ρ χ α ιό τη τι, τ ο υ ν α ν τ ίο ν
μ ά λ ισ τα είχ ε τα μ έγ ισ τα α ν α π τυ χ θ ή , π ο λ λ ο ί δε τ α ύ τη ς τ ρ ό π ο ι υ π ή ρ χ ον, ώ σ τε δεν
ε ίν ε τ ο σ ο ύ το ν ευ χε ρ ή ς η ε ρ μ η ν ε ία τ ο υ π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ α ν α γ λ ύ φ ο υ . Ο υ χ ή τ τ ο ν π ο λ ύ -
τ ιμ ο ς λ ε ξ ικ ο γ ρ ά φ ο ς, ό Ι ο ύ λ ιο ς Π ολυδεύκ η ς εν τω « Ο ν ο μ α σ τικ ώ » α υ το ύ π α ρ έ -
χ ε τ α ι η μ ίν λ επ το μ ερ ή π ε ρ ιγ ρ α φ ή ν τ ρ ιώ ν η τε σ σ ά ρ ω ν τ ρ ό π ω ν σ φ α ιρ ο μ α χ ία ς, εξ
ω ν τ ίν ε ς λ ία ν π ρ ο σ α ρ μ ό ζ ο ν τ α ι π ρ ο ς το η μ έ τ ε ρ ο ν α ν ά γ λ υ φ ο ν . Ε π ε ι δ ή δ ’ εν μ ια
ιδ ίω ς τ ο ύ τ ω ν ο ι π α ίκ τ α ι δ ιη ρ ο ύ ν το εις δ ύ ο σ τρ α τό π εδ α , α ν τ ίθ ε τ α α λ λ ή λ ω ν, εν
δ ε τη η μ ε τέ ρ α π α ρ α σ τά σ ε ι φ α ίν ε τ α ι ό τ ι ο ι εξ έ φ η β ο ι α π ο τ ελο ύ σ ιν ό ν τω ς δύο

E ικ . 3 . Δεξιά π λευ ρ ά της βάσεω ς Α . Σ φ α ιρ ο μ α χ ία .

ομάδας α υτοτελείς, ω ς δ η λ ο ί η α ν τ ιμ έ τ ω π ο ς κ ίν η σ ις τ ω ν δ ύ ο ε ν τ ω μ έ σ ω έ φ η -
β ω ν , δ ια τ ο ύ τ ο σ κ ό π ιμ ο ν κ ρ ίν ω ν α π α ρ α θ έ σ ω ώ δε ο λ ό κ λ η ρ ο ν το π ερ ί του π ρ ώ -
τ ο υ τ ο ύ τ ο υ τ ρ ό π ο υ της σ φ α ιρ ο μ α χ ία ς χ ω ρ ίο ν τ ο υ Π ο λ υ δ ε ύ κ ο υ . Ι δ ο ύ το ύ το ως
έ χ ε ι ε ν Β ιβ λ . Θ , 1 0 4 : Κ α ι η μ ε ν ε π ίσ κυρος κ αι εφ η β ικ ή και ε π ίκ οινος ε π ί-
κ λη ν έ χ ε ι, π α ίζετα ι δε κατά π λ ή θ ο ς διαστάντω ν ί σω ν π ρο ς ίσους, είτα
μ έσ η ν γρ α μ μ ή ν λα τύ π η ελκυσ ά ντω ν, η ν σκύ ρον κ α λούσιν, ε φ ' η ν κατα-
θ έ ν τ ες τη ν σ φ α ίρα ν, ετέρ ας δύο γραμμάς κ α τ ό π ιν εκατέρας της τάξεω ς
κ α τα γρ ά ψ α ντες, υ π έρ τους ετέρους οι π ρ ο α νελό μ ενο ι ρ ίπ το υ σ ιν, οις έρ γο ν
η ν ε π ιδ ρ ά ξασθ αί τε της σ φ α ίρα ς φ ερο μ ένη ς και αν τ ιβ α λ ε ί ν, εως α ν οι έ τ ε -
ροι τους ετέρους υ π έρ τη ν κ α τ ό π ιν γρ α μ μ ή ν απ ώ σ ω ντα ι» .
Ό ντω ς δ ’ ε ν τω η μ ε τ έ ρ α αναγλύφ ω π ρ ο σ α ρ μ ό ζε τ α ι κατά το π λ ε ίσ τ ο ν η
α ν ω τ έ ρ ω π α ι δ ι ά ε ά ν δ ε χ θ ώ μ ε ν ό τ ι δ ύ ο ο μ ά δ α ς α π ο τ ε λ ο ύ σ ιν ο ι εξ έ φ η β ο ι . Κ α ι
ό μ ε ν π ρ ώ τ ο ς π α ρ ίσ τ α τ α ι α ν τ ω π ό ς , σ τ η ρ ιζ ό μ ε ν ο ς ε π ί τ ω ν ά κ ρ ω ν δ α κ τ ύ λ ω ν τ ω ν
6 Ά λ ε ξ . Φ ιλαδ ελφ έω ς

δ ιε σ τώ τ ω ν π ο δ ώ ν του, σ τ ρ έ φ ε ι δε ο λ ο σ χ ε ρ ώ ς π ρ ο ς τ α ρ ισ τ ερ ά τη ν κ εφ α λ ή ν , π α ρ α -
κ ο λ ο υ θ ώ ν τη ν κ ίν η σ ιν τη ς δ εξ ιά ς χ ε ιρ ό ς του, δ ι ’ η ς κ ρ α τ ε ί τη ν σ φ α ίρ α ν , η ν είνε
έ τ ο ιμ ο ς μ ετά δ υ ν ά μ ε ω ς να εκ σ φ ε ν δ ο ν ίσ η π ρ ο ς τά ν ω η κ α ι ο ρ ιζ ο ν τίω ς π ρ ο ς τη ν
α ν τ ίθ ε τ ο ν ο μ ά δ α . Τ η ν αρ ισ τερ ώ ν χ ε ίρ α έχ ε ι α ν υ ψ ω μ έ ν η ν κ α ι κ εκ α μ μ έν η ν π ιθ α -
ν ώ ς π ρ ο ς τ η ν κ εφ α λ ή ν, κ α θ ώ ς φ α ίν ε τ α ι εκ τω ν υ π ο λ ε ιφ θ ε ν τω ν ιχ ν ώ ν ε π ί το υ
α ν α γ λ ύ φ ο υ , δ ιό τ ι ο λ ό κ λη ρ ο ν εκ είνο το τ μ ή μ α α υ το ύ , α π ό το υ α ρ ισ τε ρ ο ύ ώ μ ο υ
κ α ι ά νω , είν ε α π ο κ εκ ρ ο υ σ μ έ ν ο ν , δ εν γ ν ω ρ ίζ ο μ ε ν δ ε μ έ χ ρ ι τίν ο ς σ η μ ε ίο υ ο γ λ ύ -
π τ η ς είχ ε κ α τα σ κ ευ ά σ ει το ν α ρ ισ τ ερ ό ν β ρ α χ ίο ν α , δ ιό τ ι ο λ ό κ λ η ρ ο ν β εβ α ίω ς δ εν
ή το δ υ ν α τό ν , ε λ λ είψ ει χ ώ ρ ο υ . Κ α ι είν ε μεν ο λ ό κ λ η ρ ο ν το σ ώ μ α το υ ν εα ν ίσ κ ο υ
το ύ τ ο υ εξό χω ς ε υ μ ελές κ α ι εύ π λ α σ το ν , μ ετά μ ε γ ίσ τ η ς δ ε α κ ρ ίβ ε ια ς τα π ά ν τ α εν
α ύ τω ε ίσ ι δ ια τ ε τυ π ω μ έ ν α , ά λ λ ’ ιδ ια ζ ό ν τ ω ς γ ρ α φ ικ ή κ α ι ω ρ α ία είν ε η κ εφ α λ ή
α υτού, χ α ρ ίε σ σ α κ α ι θ ελ κ τικ ή ω ς κ ό ρ η ς μ ετά π λ ο ύ σ ια ς κ α ι λ ία ν ε π ιμ ε μ ε λ η μ έ -
ν η ς κ ό μ η ς, α φ ' η ς α π ο σ π ώ μ ε ν ο ι δ ύ ο β ό σ τρ υ χ ο ι κ α τ α π ίπ τ ο υ σ ι μ ετά π ο λ λ ή ς χ ά ρ ι-
το ς ε π ί το υ σ τή θους. Έ κ τ ο ς τη ς α ρ ισ τ ερ ά ς χ ε ιρ ό ς σ π ο υ δ α ίω ς έ χ ε ι β λ α φ θ ή κ α ι
ό δ εξ ιό ς πο ύ ς, κ α θώ ς κ α ι ο ι δ ά κ τ υ λ ο ι τη ς χ ε ιρ ό ς τη ς κ ρ α το ύ σ η ς τη ν σ φ α ίρ α ν .
Α υ τή δ ε δ εν είν ε ευ μ εγέθ η ς, α λ λ ά μ ικ ρ ά ω ς α ι χ ρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ μ ε ν α ι σ ή μ ερ ο ν εις
τη ν σ φ α ιρ ο β ο λ ία ν , το κ ο ιν ώ ς λ ε γ ό μ ε ν ο ν « τέννις» . Φ α ίν ε τ α ι δε ό τ ι α ύ τη ή το εξ
υ φ ά σ μ α τος η δ έ ρ μ α το ς σ υ ν ε ρ ρ α μ μ έ ν ο υ κ α ι π ε π λ η ρ ω μ έ ν ο υ δ ια τ ρ ιχ ώ ν η μ α λ-
λιώ ν. Τ η ν π λ α σ τικ ό τη τα κ α ι τη ν κ α λ λ ο ν ή ν το υ π α ίκ τ ο υ εξή ρεν, ω ς ε ίπ ο μ ε ν α ν ω -
τέρ ω , κ α ι ό χ ρ ω μ α τ ισ μ ό ς τη ς κ όμ η ς, τ ω ν ο φ θ α λ μ ώ ν , χ ε ιλ έ ω ν κλπ. π ρ ο π α ν τ ό ς
δε το ε ρ υ θ ρ ό ν έ δ α φ ο ς το υ α ν α γ λ ύ φ ο υ , ό π ερ ε υ τ υ χ ώ ς δ ιε τ η ρ ή θ η θ α υ μ α σ ίω ς μ έ χ ρ ι
σ ή μ ερ ο ν, η κ α ι δ ιέ μ ε ιν ε ν ε π ί τό σ α ς χ ιλ ιε τ η ρ ίδ α ς εντό ς τη ς γ η ς κ α ι μ ά λ ισ τ α εντε-
τε ιχ ισ μ έ ν ο ν εν τό ς τ ο ιο ύ το υ μ ε γ ά λ ο υ τείχο υ ς.
Ό δ ε ύ τε ρ ο ς π ρ ο ς τα δ ε ξ ιά έ φ η β ο ς έχ ε ι κ ίν η σ ιν ζ ω η ρ ο τ ά τ η ν . Ο ύ τ ο ς σ π ε ύ -
δ ε ι έ χ ω ν εσ τρ α μ μ έ ν ο ν το σ ώ μ α π ρ ο ς τ α δεξιά, τα μεν σκέλη εν κ α τα το μ ή , τ ο ν
δε κ ο ρ μ ό ν κ α τά τα 3/ 4 κ α τ ’ ε ν ώ π ιο ν , τα ς χ ε ίρ α ς δ ’ έχ ε ι τ η ν μεν δ ε ξ ιά ν κ εκ α μ -
μ ένη ν κ α τ ’ ο ρ θ ή ν σ χεδ ό ν γ ω ν ία ν π ρ ο ς τα π λ ε υ ρ ά κ α ι τη ν λ α γ ό να, τ η ν δ ’ ετέ-
ρ α ν κ ε κ α μ μ έν η ν επίσης, α λ λ ά π ρ ο ς τ ά ν ω με την π α λ ά μ η ν α ν ο ικ τ ή ν π ρ ο ς υ π ο -
δ ο χ ή ν τ η ς σ φ α ίρ α ς κ α ι ε κ σ φ ε ν δ ό ν ισ ιν α υ τή ς, εά ν τυ χ ό ν α ύ τη δ ε ν ε φ έ ρ ετο π ρ ο ς
τη ν α ν τ ίθ ε τ ο ν ο μ ά δ α . Α ν τ ιθ έ τ ω ς δε π ρ ο ς το σ ώ μ α , σ τ ρ έ φ ε ι κ α ι ο ύ το ς εν τελ ώ ς
τη ν κ εφ α λ ή ν , α κ ρ ιβ ώ ς ω ς ό π ρ ώ το ς , π ρ ο ς τ α ο π ίσ ω, ή τ ο ι π ρ ο ς το ν εξ α ρ ισ τε-
ρ ώ ν σ υ ν α γ ω ν ισ τή ν του. Κ α ι τ ο ύ τ ο υ το σ ώ μ α είνε εξό χω ς π λ α σ τικ ό ν μ ετά μ ο ν α -
δ ικ ή ς α ν α τ ο μ ικ ή ς α κ ρ ιβ εία ς α ν α γ ε γ λ υ μ μ έ ν ο ν . Τ α μ όνα β ε β λ α μ μ έ ν α μέρη το υ
σ ώ μ α τό ς τ ο υ εισ ίν ό κ α ρ π ό ς τη ς α ρ ισ τερ ά ς χειρ ό ς, ο ι δ ά κ τυ λ ο ι τη ς δ εξ ιά ς κ α ι
τά κ ρ α τ ω ν π ο δ ώ ν του.
Ό τ ρ ίτ ο ς π α ρ ίσ τ α τ α ι τρ έ χ ω ν εσ τρ α μ μ έ ν ο ς εν κ α τα το μ ή π ρ ο ς τα δ εξ ιά με
τ α ς χ ε ίρ α ς ο λ ίγ ο ν τ ι κ εκ α μ μ έν α ς κ α ι α μ φ α τέ ρ α ς τα ς π α λ ά μ α ς α ν ο ικ τ ά ς κ α ι π α ρ ά
 Β ά σεις μ ετ’ α να γ λ ύ φ ω ν α ρ τ ίως α νε υ ρ ε θ ε ίσαι 7

τ ο υ ς μ η ρ ο ύ ς εκ α τέ ρ ω θ εν . Η κ ίν η σ ις το ύ το υ α π ο τε λ ε ί ό ν τω ς α ν τίθ ε σ ιν π ρ ο ς το υ ς
π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν ο υ ς, δ εν γ ν ω ρ ίζ ε ι δ ε τις δ ια τ ί α τε ν ίζ ε ι π ρ ο ς το α ν τίθ ε το ν μέρος. Τ ο ύ τ ο
δ ’ ό μ ω ς ευ κ ό λ ω ς ε ξ η γ ε ίτα ι εά ν π α ρ α δ ε χ θ ώ μ ε ν τα ς δ ύ ο α ν τ ιπ ά λ ο υ ς ο μ ά δ α ς κ α ι
ό τ ι ο ύ το ς α κ ρ ιβ ώ ς ευ ρ ισ κ ό μ εν ο ς εις τ η ν μ ε τα ίχ μ ιο ν γ ρ α μ μ ή ν α ν α μ έ ν ε ι π ρ ώ τ ο ς
τ η ν εκ είθ εν εκ σ φ ε ν δ ό ν ισ ιν της: σ φ α ίρ α ς . Η σ ω μ α τικ ή δ ιά π λ α σ ις κ α ι το ύ το υ είνε
κ α θ ’ ό λα ά ρ ισ τη ω ς κ α ι η δ ια τ ή ρ η σ ις ά ρ τ ια , εκτός ελ ά χ ισ τω ν φ θ ο ρ ώ ν τη ς ε π ι
δ ε ρ μ ίδ ο ς κ α ι τη ς α π ο κ ρ ο ύ σ εω ς τω ν ά κ ρ ω ν δ α κ τύ λ ω ν το υ δεξ ιο ύ ποδό ς.
Ό τέ τα ρ το ς α π ο τε λ ε ί π ω ς το π ά ρ ισ ο ν το υ τρ ίτο υ , τε λ ε ίω ς π ρ ο ς τ η ν κ ίν η -
σ ιν εκ είνο υ α ν τ α π ο κ ρ ιν ό μ εν ο ς, δ ιό τ ι κ α ι ο ύ το ς σ π ε ύ δ ε ι εξ α ν τιθ έ το υ εν κ α τα -
τ ο μ ή π ρ ο ς τ α ρ ισ τ ερ ά εν τε λ ε ία κ ιν ή σ ει δ ρ ο μ έ ω ς, έχω ν δηλ. τ α ς χ ε ίρ α ς εν ο ρ θή
γ ω ν ία κ α τ ’ α γ ώ ν α κ εκ α μ μ έν α ς π α ρ ά τα ς λ α γό ν α ς. Ά λ λ ’ ό τι καθιστώ τ η ν κ ίν η -
σ ιν τ α ύ τ η ν δ υ σ ε ξ ή γ η τ ο ν είνε η α π ό τ ο μ ο ς τη ς κ ε φ α λ ή ς π ρ ο ς το α ν τ ίθ ετο ν μ έρ ος
τη ς φ ο ρ ά ς το υ σ ώ μ α το ς κλίσις. Τ ι ζ η τ ε ί ο ύ το ς α τε ν ίζω ν π ρ ο ς τα ο π ίσ ω ; Π ο λ ύ
π ιθ α ν ό ν είν ε ό τ ι σ π εύ δ ω ν π ρ ο ς τα ε μ π ρ ό ς ίν α συλλάβη τη ν σ φ α ίρ α ν , α ίφ ν η ς
φ ο β η θ ε ίς ίν α μη α υ τή δ ια γ ρ ά φ ο υ σ α μ ε γ ά λ η ν κ α μ π ύ λ η ν εκ φ ύ γη τ ω ν χ ε ιρ ώ ν το υ ,
σ τ ρ έ φ ε τα ι κ α ι α τε ν ίζ ε ι π ρ ο ς τ α κ ά τω μ ή π ω ς α να κ λ α σ θή α ύ τη εκ το υ ε δ ά φ ους.
Ό έ φ η β ο ς ο ύ το ς είν ε ω ς π ά ν τε ς ο ι λ ο ιπ ο ί εύ σ ω μ ο ς κ α ι ευ σ τα λ ή ς μ ετά μ ε γ ά -
λ η ς δε δ ε ξ ιό τ η τ ο ς ό γ λ ύ π τη ς εξετέλεσε τη ν κ α τά το ά ν ω ή μ ισ υ σ τ ρ ο φ ή ν το υ
σ ώ μ α τος. Η κ ό μ μ ω σ ις α υ το ύ ε ίνε η τυ π ικ ή δ ι ’ ό λ ο υ ς έκτος τ ο υ π ρ ώ τ ο υ μ ετά
τ ω ν β ο σ τρ ύ χω ν, τε λ ε ίω ς ό μ ο ια π ρ ο ς τη ν τω ν ε φ ή β ω ν το υ π ρ ο η γ ο υ μ έ ν ο υ α ν α -
γ λ ύ φ ο υ . Δ ια φ έ ρ ε ι μ ό ν ο ν ό τέ τα ρ το ς ο ύ το ς σ φ α ιρ ισ τ ή ς τ ω ν λ ο ιπ ώ ν ό τ ι φ έ ρ ε ι σ φ η -
ν ο ε ιδ ή π ώ γ ω ν α , o ί ov ε ίθ ισ το ν α φ έ ρ ω σ ι π ο λ λ ο ί Α θ η ν α ίο ι κ α τά το υ ς α ρ χ α ιο-
τέ ρ ο υ ς χ ρ ό ν ο υ ς. Κ α ι τ ο ύ τ ο υ η δ ια τ ή ρ η σ ις ε ίν ε σ χεδό ν ε ιπ ε ίν καλή, δ ιό τ ι μ ό νο ν
ε ις το ν α ρ ισ τ ερ όν α γ κ ώ ν α , ά ν ω ε π ί το υ δεξ ιο ύ μ η ρ ο ύ κ α ι ε π ί τά κ ρ α α μ φ οτέ-
ρ ω ν τ ω ν π ο δ ώ ν φ έ ρ ε ι μ ικ ρ ά θ ρ α ύ σ μ α τα .
Ό π έ μ π τ ο ς έχ ε ι τη ν α υ τή ν κ α τε ύ θ υ ν σ ιν π ρ ο ς το ν π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν ο ν , σ π ε ύ δ ω ν
κ α ι α υ τ ό ς με δ ιε σ τώ τ α τα σκέλη κ α ι τ α ς χ ε ίρ α ς α μ φ ο τέ ρ α ς ά ν ω εις το ύ ψ ο ς τη ς
κ ε φ α λ ή ς α ν έ χ ω ν , έτο ιμ ο ς ό π ω ς α ρ π ά σ η τ η ν εξ α ρ ισ τ ερ ώ ν ρ ιφ θ η σ ο μ έ ν η ν σ φ α ί-
ραν. Η κ ίν η σ ις το υ σ ώ μ α τό ς το υ ε ίνε σ χεδ ό ν α ν τ ίγ ρ α φ ο ν τη ς το υ π ρ ο η γ ο υ μ έ -
ν ο υ , μ ό ν ο ν ό τ ι ό κ ο ρ μ ό ς ά ν ω θ ε ν το υ ο μ φ α λ ο ύ δ ια γ ρ ά φ ε ι μ είζο ν α π ρ ο ς τα εμ π ρ ό ς
σ τ ρ ο φ ή ν κ α ι φ α ίν ε τ α ι ο ύ τω ο λ ό κ λη ρ ο ν το σ τή θ ο ς ω ς κ α τ ’ ε ν ώ π ιο ν . Ά λ λ ’ η κε-
φ α λ ή ε ίν ε τε λ ε ίω ς π ρ ο ς τ α ρ ισ τ ερ ά εσ τρ α μ μ έν η , α τε ν ίζο υ σ α π ρ ο ς τά νω . Ε ν γ έ ν ε ι
η κ ίν η σ ις το υ ε φ ή β ου το ύ το υ είνε σ α φ έ σ τα τη κ α ι ε κ φ ρ α σ τ ικ ό τ α τ η ; Λ ία ν χ α ρ α -
κ τη ρ ισ τικ ή είν ε η κ ο μ ψ ό τη ς τω ν χ ε ιρ ώ ν με το υ ς η ν ε φ γ μ έ ν ο υ ς ρ ιπ ιδ ο ε ιδ ε ίς λ επ το ύ ς
κ α ι μ α κ ρ ο ύ ς δ α κ τύ λ ο υ ς. Η δ ια τ ή ρ η σ ις δε α ρ ίσ τη, έκ τος θ ρ α ύ σ μ α τ ο ς ε π ί τη ς α ρ ι-
σ τ ε ρ ά ς π α λ ά μ η ς κ α ι το υ η μ ίσ εος α ρ ισ τ ερού π ο δ ό ς α π ό το υ α σ τ ρ α γ ά λ ο υ π ρ ο ς
τ α κ ά τω . Τ έ λ ο ς ό έκ τος π α ρ ο υ σ ιά ζ ε ι ό λ ω ς α λ λ ο ία ν μ ο ρ φ ή ν. Τ ο ύ τ ο ν ο κ α λ λ ιτέ -
8 Ά λ ε ξ . Φ ιλαδελφ έω ς

χνη ς, ίν α π ο ικ ίλ η τη ν σ ύ ν θ εσ ιν κ α ι α π ο φ υ γ ή τη ν μ ο ν ο το ν ία ν , έσ τρ εψ ε τε λ ε ίω ς
π ρ ο ς τ ο α ν τ ίθ ε τ ο ν μ έρος τη ς ό ψ ε ω ς το υ α ν α γ λ ύ φ ο υ κ α ι π α ρ έ σ τη σ ε ν α υ τ ό ν έχο ν τα
τα ν ώ τ α εσ τρ α μ μ έν α π ρ ο ς το ν θ ε α τή ν . Ο σ φ η ν ο π ώ γ ω ν ο ύ το ς σ φ α ιρ ισ τ ή ς - δ ιό τ ι
κ α ι α υ τό ς ω ς ο τέ τα ρ το ς φ έ ρ ε ι σ φ η ν ο ε ιδ ή π ώ γ ω ν α - φ α ίν ε τ α ι κ α τά τ ι π ρ εσ β ύ -
τε ρ ο ς τ ω ν άλλω ν, εά ν δ ’ εκ ρ ά τει ρ ά β δ ο ν κ α ι έ φ ε ρ ε ν ιμ ά τ ιον, θ α ω ν ο μ ά ζ ο μ ε ν
α υ τό ν π α ιδ α γ ω γ ό ν η π α ιδ ο τ ρ ίβ η ν . Ο ύ τ ο ς έ χ ε ι το υ ς π ό δ α ς δ ιε σ τ ώ τ α ς σ τ η ρ ίζ ε τ α ι
δ ’ ε π ί το υ δ εξιο ύ π ο δ ό ς κ α ι τη ν μεν α ρ ισ τ ερ ά ν χ ε ίρ α έ χ ε ι π ρ ο τ ε τ α μ έ ν η ν ο ρ ιζ ο ν -
τ ίω ς π ρ ο ς τ α ρ ισ τ ερά, τη ν δε δ εξ ιά ν κ α θ ε ιμ έ ν η ν κ α τά μ ήκ ος το υ σ ώ μ α το ς κ α ι
π α ρ ά το ν μ ηρόν. Τ η ν κ ε φ α λ ή ν έ χ ε ι εσ τρ α μ μ έ ν η ν τε λ ε ίω ς π ρ ο ς τ α ρ ισ τ ερ ά α τ ε -
νίζουν π ρ ο ς το υ ς λ ο ιπ ο ύ ς π α ίκ τα ς. Έ χ ε ι δ ε κ α ι α υ τό ς α μ φ ο τέ ρ α ς τα ς χ ε ίρ α ς με
εκ τε τα μ έν ο υ ς το υ ς δ α κ τύ λ ο υ ς ετ ο ίμ ο υ ς ό π ω ς σ υ λ λ ά β ω σ ι τ η ν σ φ α ίρ α ν . Ο λ ί γ ο ν
α κ α τά λ η π το ς κ α ι ελ α ττω μ α τικ ή π ω ς φ α ίν ε τ α ι η δ εξ ιά χ ε ιρ . Σ χ ε δ ό ν α δ ύ ν α το ς δ ύ -
ν α τ α ί τ ις ε ιπ ε ί ν είνε η κ ίν η σ ις τη ς π α λ ά μ η ς, έκ τος εά ν π α ρ α δ ε χ θ ή τ ις τ α ύ τ η ν
τε λ ε ίω ς δ ιε σ τρ α μ μ έν η ν , δ ιό τ ι ο α ν τίχ ε ιρ , ό σ τ ις είν ε α π ε κ εκ ρ ο υ σ μ έν ο ς, εύ ρ η τ α ι
π ρ ο ς τ α δ εξιά , ό π ερ α δ ύ ν α το ν εν τη φύσει» Έ π ρ ε π ε ν η π α λ ά μ η ν α ή τ ο εσ τρ α μ -
μ ένη α ν τ ιθ έ τ ω ς και τό τ ε η κ ίν η σ ις τ η ς χ ε ιρ ό ς θ α ή το φ υ σ ικ ω τά τ η . Κ α τ ά τά λ λ α
ή εκ τέλεσ ις το υ γ υ μ ν ο ύ είν ε τε λ ε ία ω ς κ α ι τω ν λ ο ιπ ώ ν μ ο ρ φ ώ ν . Η π λ α σ τικ ό -
τη ς, η ε υ ρ υ θ μ ία , η α ρ μ ο ν ία το υ π ε ρ ιγ ρ ά μ μ α τ ο ς , η α ν α τ ο μ ικ ή γ ν ώ σ ις το υ α ν θ ρ ω -
π ίν ο υ ο ρ γ α ν ισ μ ο ύ , π ά ν τ α τ α ύ τ α ε ίσ ιν α π α ρ ά μ ιλ λ α κ α ι π ρ ο κ α λ ο ύ σ ι δ ικ α ίω ς τ ο ν
θ α υ μ α σ μ ό ν π α ν τ ό ς θ εα το ύ το υ μ ο ν α δ ικ ο ύ τ ο ύ τ ο υ α ν α γ λ ύ φ ο υ . Δ ιό τ ι ό ν τω ς ο καλ-
λ ιτέ χ ν η ς ο ύ το ς μ ετεχ ειρ ίσ θη το α ν θ ρ ώ π ιν ο ν σ ώ μ α ω ς μέλη μ ο υ σ ικ ά , εξ ω ν α π ή ρ -
τισ ε κ α ι σ υ ν έθ εσ εν εξ α ισ ία ς κ α ι θ α υ μ α σ τ ό ς μ ε λ ω δ ία ς. Π α ρ ά δε τ η ν υ π έ ρ τ α τ η ν
τ α ύ τ η ν ε υ ρ υ θ μ ία ν κ α ι α ρ μ ο ν ία ν τ ω ν σ ω μ ά τω ν ο ί α ζ ω ή δ ια π ν έ ε ι τ α ύ τα κ α ι ο ία
χ ά ρ ις ε ίν ε δ ια κ ε χ υ μ έ ν η έ φ ’ ο λ ο κ λή ρ ο υ το ύ τ ο υ το υ γ λ υ π τ ικ ο ύ α ρ ισ τ ο τ ε χ ν ή μ α τ ο ς !
Ε π ί τη ς ά ρ ισ τε ρ α ς ό ψ ε ω ς εν τέ λ ε ι τη ς β ά σ εω ς έ χ ο μ εν π α ρ ά σ τ α σ ιν ό λ ω ς
ιδ ιό ρ ρ υ θ μ ο ν κ α ι σ π α νία ν, α λ λ ά κ α ι φ α ιδ ρ ο τ ά τ η ν ά μ α (Ε ικ . 4). Κ α ι ε ν τ α ύ θ α ω ς εν
τω π ρ ώ τω α ν α γ λ ύ φ ω π α ρ ίσ τ α ν τ α ι τέσ σ α ρ ες μ ο ρ φ α ί, τέσ σ α ρ ες έ φ η β ο ι ο υ χ ί γ υ μ ν ο ί
α λ λ ά π ε ρ ιβ ε β λ η μ έ ν ο ι τα ευ ρ έα α υ τώ ν [μ ά τια . Κ α ι ο ι μεν δ ύ ο εν τω κ εν τρ ω -
κ ά θ η ν τ α ι α π έ ν α ν τ ι α λ λ ή λ ω ν ο μεν ε π ί σ κ ύ μ π ο δ ο ς, ο δ ’ ε π ί ο κ λ α δ ίο υ δ ίφ ρ ο υ
κ εκ λ ιμ έ ν ο ι δ ε π ρ ο ς τα ε μ π ρ ό ς α μ φ ό τ ε ρ ο ι κ α ι σ τ η ρ ιζ ό μ ε ν ο ι δ ια τη ς α ρ ισ τ ε ρ ά ς
ε π ί μ α κ ρ ά ς ρ ά β δ ο υ κ ρ α το ύ σ ι δ ια τη ς δ ε ξ ιά ς εκ ά τερ ο ς δ ια σ χ ο ιν ιο ύ , ο μεν α ρ ι-
σ τερ ό θ εν κ ύνα , ο δε δ ε ξ ιό θ ε ν γα λ ή ν , έ τ ο ιμ α ν α εφ ο ρ μ ή σ ω σ ι κ α τ ’ α λ λ ή λ ω ν κ α ι
ν ά λ λ η λ ο σ π α ρ α χ θ ώ σ ι. Τ ο ύ τ ο ο κ α λ λ ιτέ χ ν η ς εξέφ ρ α σ ε μ ετά μ ο ν α δ ικ ή ς τέχνη ς, ν ο -
μ ίζ ε ι δ ε τ ις ό τ ι ελ ή φ θ η δ ια σ τ ιγ μ ιο τ ύ π ο υ φ ω τ ο γ ρ α φ ία ς (εσ τα ν τα ν έ) εκ το υ φ υ σ ι-
κού. Α μ φ ό τ ε ρ α τα ζ ώ α έχο υ σ ι σ υ σ π ε ιρ ώ σ ει κ α ι εις μ ε γ ά λ η ν κ α μ π ύ λ η ν σ υ μ π τύ -
ξει τη ν ρ ά χ ιν α υ τώ ν με τα ρ ύ γ χ η δε η ν ειρ γ μ έν α κ α ι σ εσ υ ρ ό τα , το υ ς ο φ θ α λ μ ο ύ ς
έξω σ χε δ ό ν τ ω ν κ ο γχώ ν , με το τ ρ ίχ ω μ α φ ρ ίσ σ ο ν κ α ι τα ς ο υ ρ ά ς α ν υ ψ ω μ έ ν α ς
 Β ά σεις μετ' α ν α γ λ ύφ ω ν α ρ τ ίως α ν ε υ ρ ε θ ε ίσαι 9

ε κ φ ρ ά ζ ο υ σ ιν ό λ η ν τη ν λύσ σ α ν το υ α μ ο ιβ α ίο υ φ υ λ ετικ ο ύ τω ν ασ βέσ του π ά θ ο υ ς ! . .

Ο ι δ ύ ο α ν τ α γ ω ν ισ τα ί έφ η β ο ι, κ ά λ λ ισ το ι τη ν ό ψ ιν, μ ετά π ερ ισ σ ή ς χ ά ρ ιτ ο ς δ ιη υ -
θ ε τ η μ έ ν η ν έχο ν τες τη ν κ όμ η ν, ο μεν εξ α ρ ισ τε ρ ώ ν εις κ α θ έ το υ ς α π ό τη ς κ ο ρ υ -
φ ή ς τ η ς κ εφ α λ ή ς β ρ α χ ε ίς π λ ο χμ ο ύ ς, π ε ρ ισ τ έ φ ο ν τ α ς κ ο μ ψ ώ ς ο λ ό κ λη ρ ο ν π έ ρ ιξ το
π ρ ό σ ω π ο ν , ο δ ’ εκ δ εξ ιώ ν εις σ ειρ ά ς ο ρ ιζ ο ν τ ίω ν κ ο χ λ ιο ε ιδ ώ ν β ο σ τρ υ χίω ν , ά ν ω -
θ εν τ ω ν ο π ο ίω ν π ε ρ ιθ έ ε ι τη ν κ ε φ α λ ή ν π λ α τ ε ία ω ς σ τέμ μ α τα ιν ία , π α ρ α κ ο λ ο υ -
θ ο ύ σ ι μ ετά π ρ ο σ ο χή ς, α λ λ ά κ α ι α π α θ ε ία ς το εκ τυ λισ σ ό μ ενο ν ιλ α ρ ο τρ α γ ικ ό ν δ ρ ά μ α .
Ή ό λ η π α ρ ά σ τα σ ις α υ τώ ν α π ο π ν έ ε ι ά κ ρ α ν α β ρ ό τη τα κ α ι ευ μ ά ρ εια ν, α υτή δ ’ έκδη-

Ε ικ . 4 . Δεξιά π λε υ ρ ά τη ς βάσεω ς Α. Γ α λεο κ υ νομαχία.

λ ο ύ τα ι δ ια το υ π ο λ υ π τ ύ χ ο υ π λ ο υ σ ιω τ ά τ ο υ π ε ρ ιβ λ ή μ α το ς, ό π ερ κ ο μ ψ ό τα τ α π ε ρ ι-
β ά λ λ ει τ α ν ώ τ α κ α ι το κ ά τω μ έρ ος το υ σ ώ μ α το ς, α φ ή ν ο ν γ υ μ ν ό ν το εύ π λ α σ το ν
σ τή θ ο ς μ έχ ρ ι το υ ο μ φ α λ ο ύ ω ς κ α ι τη ν δ ε ξ ιά ν χ ε ί ρ α , ω ς ε ί θισ το π ά ν τ ο τ ε π α ρ ά
τ ο ις ε φ ή β ο ις κ α ι α ν δ ρ ά σ ιν εν τη α ρ χ α ιό τη τι.
Ό π ισ θ ε ν τέλος τω ν δ ύ ο τ ο ύ τ ω ν κ α θ η μ έ ν ω ν έ φ η β ω ν ίσ τ α ν τ α ι ε κ α τέ ρ ω θ εν
δ ύ ο έ τ ε ρ ο ι ο μ ή λ ικ ες κ α τά το ν α υ τό ν τρ ό π ο ν ε ν δ ε δ υ μ έ ν ο ι, σ τ η ρ ιζ ό μ ε ν ο ι δ ' α μ φ ό-
τ ε ρ ο ι επ ίσ η ς δ ια τη ς α ρ ισ τ ε ρ ό ς επ ί μ α κ ρ ώ ν ρ ά β δ ω ν . Κ α ι το ύ τ ω ν η π α ρ ά σ τα σ ις
%
ε ίνε ο μ ο ίω ς κ α λ λιπ ρ επ ή ς, α β ρ ά κ α ι φ ιλ ό κ α λ ο ς, σ χεδ ό ν δ ’ ε ί π ε ν α ισ θ ά ν ε τ α ι τις το
λ επ τό ν μ ύρον, όπερ α π ο π ν έ ο υ σ ιν α ι ο ύ τω φ ιλ α ρ έ σ κ ω ς δ ιη υ θ ε τ η μ έ ν α ι κ ο μ μ ώ σ ε ις
τ ω ν . . . Κ α ι το υ μεν α ρ ισ τε ρ ό θ ε ν η κ όμ η έχει το σ χή μ α τω ν π λ ε ίσ τω ν ε φ ή β ω ν
το υ α ν α γ λ ύ φ ο υ με τα ς σ ειρ ά ς τω ν ιο ύ λ ω ν κ α ι κ ο χ λ ιο ε ιδ ώ ν β ο σ τρ υ χίω ν , το υ δ ’ εξ
α ρ ισ τε ρ ώ ν ο μ ο ιά ζ ε ι π ω ς π ρ ο ς τη ν το υ κ α θ η μ έ ν ο υ ε φ ή β ο υ εξ α ρ ισ τερ ώ ν , ά λ λ ’ είνε
π ε ρ ιδ ε δ ε μ έ ν η τ ρ ις κ α ι τ ε τρ ά κ ις ά ν ω θ ε ν δ ια τ α ιν ία ς . Ο τε λ ε υ τα ίο ς ο ύ το ς σ τη -
Α Ρ Χ Α ΙΟ Λ Ο Γ ΙΚ Ο Ν Δ Ε Λ Τ ΙΟ Ν 19 2 0 - 21 2
10 Άλεξ. Φιλαδελφέως

ρ ίζ ε ι ο ικ ε ίω ς τ η ν δ ε ξ ιά ν χ ε ί ρ α ε π ί τ ο υ α ρ ισ τ ε ρ ο ύ ώ μ ο υ τ ο υ π ρ ο α υ τ ο ύ κ α θ η -
μ έ ν ο υ ν ε α ν ίσ κ ο υ , π α ρ α κ ο λ ο υ θ ώ ν μετ ’ α δ ιά π τ ω τ ο υ ε ν δ ι α φ έ ρ ο ν τ ο ς , α λ λ ά κ α ι ε λ α -
φρού μ ε ι δ ι ά μ α τ ο ς τ η ν κ ω μ ικ ο τ ρ α γ ικ ή ν μ ο ν ο μ α χ ί α ν τ ω ν μ ικ ρ ώ ν ζ ώ ω ν . Ε π ί σ η ς
κ α ι ο α ρ ι σ τ ε ρ ό θ ε ν π α ρ α τ η ρ ε ί α τ ε ν ώ ς κ α ι μ ε ιδ ιώ ν τ ο ν α σ τ ε ί ο ν α γ ώ ν α , έ χ ω ν τ η ν
δ ε ξ ιά ν χ ε ί ρ α - εσ τ η ρ ιγ μ έ ν η ν ε π ί τ η ς ο σ φ ύ ο ς ε ις σ χ ή μ α ο ίκ ε ί ο ν κ α ι σ ύ ν η θ ε ς ε ις
α ρ γ ό σ χ ο λ ο υ ς κα ι π ε ρ ιέ ρ γ ο υ ς θ εα τό ς. Ε ν γ έ ν ε ι η ε ι κ ώ ν α υ τ ή ε ίν ε μ ια τ ω ν θ α υ -
μ α σ ·ω τ ά τ ω ν , α ς δ ιέ σ ω σ ε ν η μ ί ν η α ρ χ α ιύ τ η ς, π α ρ ο υ σ ι ά ζ ε ι δ ’ η μ ί ν μ ια ν π τ υ χ ή ν
εκ τ ο υ κ α θ ’ η μ έ ρ α ν β ίο υ τ ω ν α ρ χ α ίω ν Ε λ λ ή ν ω ν ε ν τη ύ ψ ισ τ η α υ τ ο ύ α κ μ ή . Ε ί ν ε
θ λ ιβ ε ρ ό ν ό τ ι μ έ γ α τ μ ή μ α εκ τ η ς α ρ ι σ τ ε ρ ό ς κ ά τ ω γ ω ν ί α ς ε ί ν ε α π ο κ ε κ ρ ο υ σ μ έ ν ο ν ,
ούτω δ ’ η κ ρ ω τ η ρ ιά σ θ η ο ω ρ α ί ο ς ε κ ε ί ισ τ ά μ ε ν ο ς έ φ η β ο ς , ο υ ελ λ ε ίπ ε ι ο λ ό κ λ η -
ρ ο ν τ ο α π ό τ η ς ο σ φ ύ ο ς και π λ έ ο ν μ έ ρ ο ς τ ο υ σ τό μ α το ς. Ε π ί σ η ς ε ισ ί κ α τ ε σ τ ρ α μ -
μ ένα τα κά τω ά κρα τω ν δ ύο ζώ ω ν και εν μ έρει ο ι δά κ τυλ οι τω ν π ο δ ώ ν τω ν
λ ο ι π ώ ν έ φ η β ω ν . Χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ό ν λ ί α ν τ ο υ α ν α γ λ ύ φ ο υ τ ο ύ τ ο υ ε ίν ε η λεπτότης
τ ω ν δ α κ τ ύ λ ω ν τ ω ν χ ε ι ρ ώ ν κ α ι το μ έ χ ρ ις υ π ε ρ β ο λ ή ς ε π ί μ η κ ε ς α υ τ ώ ν σ χ ή μ α . Κ α ι
τ ο α ν ά γ λ υ φ ο ν τ ο ύ τ ο ε ίχ ε γ ρ α φ ι κ ή ν δ ια κ ό σ μ η σ α ·, σ ώ ζ ε τ α ι δ ε τ ο ζ ω η ρ ό τ α τ ο ν ε ρ υ -
θ ρ ό ν χ ρ ώ μ α τ ο υ εξ έ ρ γ ο υ , τ ο υ ε δ ά φ ο υ ς δ η λ . έ φ ’ ο υ ε ίσ ιν α ν ά γ λ υ π τ ο ι α ι μ ο ρ φ α ί
κ α ι τ α λ ο ι π ά α ν τ ικ ε ίμ ε ν α . Φ α ν τ ά ζ ε τ α ι τ ις ό π ο ι ο ν θ ε σ π έ σ ι ο ν κ α ι α ρ μ ο ν ι κ ό ν σ ύ ν ο -
λ ο ν θα π α ρ ο υ σ ία ζ ε τ ο ύ τ ο κ α θ ’ ο υ ς χ ρ ό ν ο υ ς δ ιε τ η ρ ο ύ ν τ ο έτ ι κ α λ ώ ς ο ι δ ιά φ ο ρ ο ι
χ ρ ω μ α τ ι σ μ ο ί ! Δ ι α χ ρ ώ μ α τ ο ς θ α ή τ ο κ α τ α φ α ν έ ς κ α ι το υ π ό λ ο ι π ο ν μ έ ρ ο ς τ ο υ σ χ ο ι -
ν ιο ύ , δ ι ' ο υ σ υ γ κ ρ ο τ ε ίτ α ι η γαλή κα ι το ό π ο ιο ν π ε ρ ιτ τ ε ύ ο ν εκ ρ έμ α τ ο π ρ ο ς τα
κ ά τ ω εκ τ η ς χ ε ι ρ ό ς τ ο υ εκ δ ε ξ ιώ ν ν ε α ν ί ο υ . Τ ο ύ τ ο ο γ λ ύ π τ η ς έ χ ε ι α π λ ώ ς χ α ρ ά -
ξ ε ι δ ι ' ο ξ έ ω ς ο ρ γ ά ν ο υ ε π ί τ η ς ε π ι φ α ν ε ία ς τ ο υ γ λ υ π τ ο ύ . Ω ς π ρ ο ς τ η ν τ ε χ ν ο τ ρ ο -
π ί α ν π ά ν τ α τ α ύ τ α τ α ν ά γ λ υ φ α τ η ς β ά σ ε ω ς α ν ή κ ο υ σ ι ν ε ις τ η ν κ α λ ο υ μ έ ν η ν αρχαϊ-
κήν τέχνην κ α ι δ η ε ις τ η ν μ ά λ λ ο ν π ρ ο η γ μ έ ν η ν , τ η ν ε γ γ ύ τ α τ α δηλ. π ρ ο ς τους
χ ρ ό ν ο υ ς τ η ς υ ψ ίσ τ η ς α κ μ ή ς τ η ς ε λ λ η ν ικ ή ς π λ α σ τ ικ ή ς . Π ε ρ ί τ η ς α ρ χ α ϊκ ό τ η τ ο ς τ ω ν
α να γ λ ύ φ ω ν τούτω ν και βλέμμα α π λ ο ύ ν α ρ κ ε ί ν α ρ ίψ η τ ις ε π ' α υ τ ώ ν ί ν α π ε ι-
σ θ ή π ε ρ ί τ ο ύ τ ο υ , δ ι ό τ ι κ α τ ά δ η λ ο ί ε ί σ ι ν ε ν α υ τ ο ίς ο ι χ α ρ α κ τ ή ρ ε ς τ η ς α ρ χ α ϊκ ή ς
τ έ χ ν η ς . Κ α ι ο ι ο φ θ α λ μ ο ί κ α ι τ α σ τ ό μ α τ α κ α ι α ι κ ο μ μ ώ σ ε ις π ά σ α ι, ε ίτ α δ ε ο σ χ η -
μ α τ ισ μ ό ς τ ω ν σ ω μ ά τ ω ν , ο ι μ α κ ρ ο ί κα ι λ ε π τ ο ί δ ά κ τ υ λ ο ι τ ω ν χ ε ι ρ ώ ν κ α ι π ο δ ώ ν ,
ε ν γ έ ν ε ι τ ο π α ν ε ν θ υ μ ίζ ε ι τ ά ρ ι σ τ α τ ω ν γ λ υ π τ ώ ν τ η ς μ εγ ά λ η ς τα ύτη ς π ε ρ ιό δ ο υ
τ η ς τ έ χ ν η ς , ή τ ις υ π ή ρ ξ ε ν ο π ρ ό δ ρ ο μ ο ς τ η ς ά κ ρ ο τ ά τ η ς ε ν τω Ε ' α ι ώ ν ι τ ε λ ε ιό τ η τ ο ς .
Π α ρ ’ ό λ η ν δ ’ ό μ ω ς τ η ν π λ η θ ύ ν τ ω ν δ ι α σ ω θ ε ν τ ω ν α ρ χ α ϊκ ώ ν γλυ π τώ ν και
τ η ν σ τ ε ν ή ν μ ε τ α ξ ύ τ ο ύ τ ω ν σ υ γ γ έ ν ε ι α ν , ε ν τ ο ύ τ ο ις τ α η μ έ τ ε ρ α α ν ά γ λ υ φ α π α ρ α -
μ έ ν ο υ σ ι σ χ ε δ ό ν ε ί π ε ν μ ε μ ο ν ω μ έ ν α κ α ι α π ο τ ε λ ο ύ σ ι ν ό λ ω ς ε ξ α ιρ ε τ ικ ό ν μ ν η μ ε ί ο ν ,
έ φ ’ ου π ε ρ ι φ α ν ή ς τ ις κ α λ λ ιτ έ χ ν η ς έ χ ε ι α π οτυπώ σει τη ν σ φ ρ α γ ίδ α της έξοχου
αυτού ιδ ιο φ υ ί α ς . Δ ι α τούτο ουδαμού ευ ρ ίσ κ ο μ ε ν μ ετα ξύ τ ο σ ο ύ τ ω ν α π ε ιρ ο π λ η -
θ ώ ν α ρ χ α ϊκ ώ ν μ ν η μ ε ί ω ν τ ο ιο ύ τ ο τ ι ε ν τ ε λ ώ ς τ η ς α υ τ ή ς π ρ ο ς τ ο η μ έ τ ε ρ ο ν τ ε χ ν ο -
 Β ά σεις μ ε ι ’ α να γ λ ύ φ ω ν α ρ τ ίω ς α ν ευ ρ εθ είσαι 11

τ ρ ο π ία ς . Ο υ χ ή τ τ ο ν δ υ ν α τ α ί τ ις ν α π ρ ο σ α γ ά γ η τ ιν ά τ ο ύ τ ω ν π ρ ο σ ε γ γ ί ζ ο ν τ α π ω ς
προς τ α τ η ς π ρ ο κ ε ιμ έ ν η ς βά σεω ς. Ε ν π ρ ώ τ ο ις μ ν η μ ο ν ε υ τ έ α ιά εκ τ ο υ α υ τ ο ύ
Θ ε μ ισ τ ο κ λ ε ίο υ π ε ρ ι β ό λ ο υ π ρ ο ε τ ώ ν π α ρ ά τ ο ν Κ ε ρ α μ ε ικ ό ν α ν ε υ ρ ε θ έ ν τ α ε π ιτ ύ μ -
β ια α ν ά γ λ υ φ α , τ α ν υ ν υ π ' α ρ ιθ . 38 και 2687 ε ν τω Ε θ ν ι κ ώ η μ ώ ν Μ ο υ σ ε ίω
α π ο κ ε ίμ ε ν α , το μ εν π ρ ώ τ ο ν π α ρ ισ τ ώ ν κ ε φ α λ ή ν δ ισ κ ο β ύ λ ο υ , τ ο δ ' έ τ ε ρ ο ν ο π λ ί -
τ η ν κ ρ α τ ο ύ ν τ α τ ο δ ό ρ υ . Ε ί τ α τ ο ε ν τω α ύ τ ω Μ ο υ σ ε ίω ύπ α ρ ιθ . 1959, έ φ ’ ου
π α ρ ί σ τ α τ α ι ο π λ ι τ ο δ ρ ό μ ο ς τ ις ν ε α ν ί α ς ε ν κ ιν ή σ ε ι.
Δ ύ ν α τ α ί τ ις ε π ίσ η ς α ν α λ ο γ ί α ς τ ιν ά ς κα ι ο μ ο ιό τ η τ α ς να εύρη εν π ο λ λ ο ίς
α ρ χ α ϊκ ο ί ς γ λ υ π τ ο ί ς τ η ς Α κ ρ ο π ό λ ε ω ς , ιδ ίω ς ε ν τ α ις κ α λ ο υ μ έ ν α ι ς « Κ ό ρ α ις » κ α ι
δη τη ς μ ά λ λ ο ν π ρ ο η γ μ έ ν η ς τ εχ ν ο τ ρ ο π ία ς. Ε π ίσ η ς π α ρ α β λ η τ έα τα η μ έτ ερ α α ν ά -
γ λ υ φ α κ α ι π ρ ο ς τα π ε ρ ίφ η μ α εν Μ ονά χα ) τω ν α ε τ ω μ ά τω ν του ν α ο ύ της Α φ α ί α ς
α γ ά λ μ α τ α , κ α ι π ρ ο ς π ο λ λ ά σ ύ γ χ ρ ο ν α γ λ υ π τ ά , ιδ ία δ ε π ρ ο ς τ α έ ρ γ α τ ο υ Κ α λ ά -
μ ιδ ο ς , ά τ ιν α ε φ η μ ίζ ο ν τ ο ω ς σ υ ν ε ν ο ύ ν τ α τ η ν χ ά ρ ι ν π ρ ο ς τ η ν α ρ χ α ϊκ ή ν α υ σ τ η ρ ό -
τ η τ α (π ρ β . Λ ο υ κ ι α ν ο ύ ε ικ ό ν α ς 4 . 6 κ α ι Δ ι α λ ό γ ο υ ς Ε τ α ι ρ ι κ ο ύ ς 3 , 2 ), π ρ ο π α ν τ ό ς δ ε
π ρ ο ς τ α τ η ς α υ τ ή ς ε π ο χ ή ς α ρ χ α ϊκ ά ν ο μ ί σ μ α τ α τ ω ν Α θ η ν ώ ν κ α ι ά λ λ ω ν ιω ν ικ ώ ν
π ό λ ε ω ν , δ ιό τ ι ο ιωνικός χ α ρ α κ τ ή ρ τ ο υ η μ ε τ έ ρ ο υ μ ν η μ ε ίο υ ε ίν ε α ν α μ φ ισ β ή τ η τ ο ς .
Ε ν γ έ ν ε ι δε η π ρ ο ς τ ύ π ο υ ς ν ο μ ι σ μ α τ ι κ ο ύ ς τ η ς π ε ρ ι ό δ ο υ τ α ύ τ η ς ο μ ο ιό τ η ς
τ ω ν α ν α γ λ ύ φ ω ν τ η ς π ρ ο κ ε ι μ έ ν η ς β ά σ ε ω ς ε ίν ε κ α τ α π λ η κ τ ικ ή , η δ ε π ρ ώ τ η ε ν τ ύ π ω -
σ ις π α ν τ ό ς θ ε ω μ έ ν ο υ το π ε ρ ι φ α ν έ ς τ ο ύ τ ο μ ν η μ ε ί ο ν ε ίν ε ό τ ι ο μ ο ι ά ζ ε ι τ α μ έ γ ισ τ α
π ρ ο ς ε κ τ ύ π ο υ ς σ φ α γ ι δ ο λ ί θ ο υ ς (c a m é e s). Ι δ ί ω ς δ ε τ η ν ε ν τ ύ π ω σ ιν τ α ύ τ η ν ε ν ισ χ ύ ε ι
ο β α θ ύ ς χ ρ ω μ α τ ι σ μ ό ς τ ο υ ε ξ έ ρ γ ο υ κ α ι η κ ι τ ρ ι ν ό χ ρ ο υ ς κ α τ ίω σ ις τ ο υ μ α ρ μ ά ρ ο υ ,
ή τ ις π ρ ο σ δ ί δ ε ι εις τ α θ α υ μ α σ τ ά ταύτα α νά γλ υ φ α τ η ν ό ψ ιν κ ο μ ψ ο τ ε χ ν η μ ά τ ω ν
( b ib e lo t s ) ε ξ ε λ έ φ α ν τ ο ς .
Τ ο ιο ύ τ ο ν εν ο λ ίγ ο ις το μ ο ν α δ ικ ό ν τούτο μ ν η μ ε ίον, ό π ερ π ρ ο ώ ρ ισ τ α ι ν α
κ α τ α λ ά β η π ε ρ ι φ α ν έ σ τ α τ η ν θ έ σ ιν ε ν τη ισ τ ο ρ ία τ η ς ε λ λ η ν ικ ή ς τ έ χ ν η ς , ιδ ια ιτ έ ρ ω ς
δ ε τ η ς ε λ λ η ν ικ ή ς γ λ υ π τ ικ ή ς .
Β άσις δευτέρα. Ο λ ίγ α ς η μ έρα ς μ ετά τ η ν α ν ε ύ ρ ε σ ιν τ η ς προη γουμ ένη ς
β ά σ ε ω ς , η ν π ε ρ ι ε γ ρ ά ψ α μ ε ν , ή τ ο ι τ η ν 1 2 Φ ε β ρ ο υ ά ρ ι ο υ έ. ε. σ υ ν ε χ ίσ α ν τ ε ς τ η ν α ν α -
σ κ α φ ή ν , α ν ε ύ ρ ο μ ε ν ε ν τ ό ς τ ο υ α υ τ ο ύ τ ε ίχ ο υ ς κ α ι ε π ί τ ο υ α υ τ ο ύ ύ ψ ο υ ς , ο λ ί γ α μ ό ν ο ν
μ έ τ ρ α π ρ ο ς Β . ε τ έ ρ α ς δ ύ ο β ά σ ε ις τ ο υ α υ τ ο ύ σ χ ή μ α τ ο ς μ ε τ ά κ ο ιλ ω μ ά τ ω ν ά ν ω θ ε ν
κ α ι κ ά τ ω θ ε ν . Φ έ ρ ο υ σ ι δ ε η μ ε ν μ ια τ ο ύ τ ω ν ω ς η π ρ ο η γ ο υ μ έ ν η ε π ί τ ω ν τ ρ ιώ ν π λ ε υ -
ρ ώ ν α ν α γ λ ύ φ ο υ ς π α ρ α σ τ ά σ ε ις , η δ ’ ε τ έ ρ α ε π ί μ ια ς μ ό ν η ς ό ψ ε ω ς , τ η ς κ υ ρ ία ς , γ ρ α -
π τ ή ν ε ικ ό ν α κ α θ η μ ένη ς γ υ ν α ικ ό ς μ ε τ ’ ε π ιγ ρ α φ ή ς ο ρ ιζ ο ν τ ίο υ κ α ι κ α θέτου , α λ λ ά
τ α ύ τ α π ά ν τ α επ ιμ ε λ ώ ς ε ξ ίτ η λ α δ ι ' ο ξ έ ω ς ο ρ γ ά ν ο υ , π ι θ α ν ό ν γ λ υ π τ ικ ή ς ξ ο ί δ ο ς.
Κ α ι η μ ε ν δ ε υ τ έ ρ α β ά σ ις έ χ ε ι κ α τ ά μ ε ν τ α ς δ ύ ο π λ ε υ ρ ά ς μ ή κ ο ς 0 ,8 2 , κ α τ ά
δ ε τ α ς δ ύ ο σ τ ε ν ω τ έ ρ α ς 0 ,5 9 , ύ ψ ο ς δ ε 0 ,2 7 5 . Τ ο δ ε κ ο ίλ ω μ α ά ν ω θ ε ν ε ίν ε ε λ λ ε ι-
π τ ικ ό ν ( 0 , 5 9 x 0 , 4 0 ε π ί β ά θ ο υ ς 0 ,0 5 ) μ ε μ ικ ρ ά ν ο π ή ν ε ν τω κ έ ν τ ρ ω π ρ ο ς ε ν σ φ ρ ά -
12 Ά λ ε ξ . Φ ιλαδ ελφ έω ς

γ ισ ιν τ ο υ ε π ’ α υ τ ή ς α ν δ ρ ιά ν τ ο ς . Κ ά τ ω θ ε ν υ π ά ρ χ ε ι έ τ ε ρ α κ ο ιλ ό τ η ς , τ ε τ ρ ά γ ω ν ο ς
αυτή ( 0 ,3 7 μ ή κ ος εκ ά στη ς π λ ε υ ρ ά ς π ρ ο ς 0 ,0 0 3 2 β ά θ ο ς) μ ετά μ εγά λη ς σ τ ρ ο γ-
γ υ λ ή ς ο π ή ς ε ν τ ω μ έ σ ω δ ι α μ έ τ ρ ο υ 0 ,1 7 2 .
Έ λ θ ω μ ε ν ή δ η ε π ί τ η ν π ε ρ ι γ ρ α φ ή ν τ ω ν α ν α γ λ ύ φ ω ν : Ε π ί τ η ς κ υ ρ ία ς ό ψ ε ω ς
έμ π ρ ο σ θ ε ν , δ ιό τ ι η ό π ι σ θ ε ν ε ξ α ν τ ιθ έ τ ο υ π λ ε υ ρ ά ε ίν ε ά κ ρ ιβ ώ ς ω ς η τ η ς π ρ ώ -
τ η ς β ά σ ε ω ς λ ε ία π ρ ο ς π ρ ο σ α ρ μ ο γ ή ν π ι θ α ν ό ν ε π ί σ τ ή λ η ς η τ ο ίχ ο υ , π α ρ ί σ τ α ν τ α ι
ε ξ έ φ η β ο ι τ ε λ ε ίω ς γ υ μ ν ο ί ε ις δ ύ ο σ υ μ μ ε τ ρ ικ ό ς ο μ ά δ α ς δ ιη ρ η μ έ ν ο ι, ο ί τ ιν ε ς α σ κ ο ύ ν -
τ α ι ε ις τ η ν σ φ α ι ρ ο β ο λ ί α ν ( Ε ικ . 5 ). Ά λ λ ’ ε ν ώ επ ί της π ρ ώ τη ς β ά σ εω ς η π α ιδ ιά

Ε ι κ . 5 . Π ρο σ θ ία π λευρ ά τη ς βάσεω ς Β . Σ φ α ιροβολία .

α ύ τ η ε π ί τ ο υ εκ δ ε ξ ι ώ ν α ν α γ λ ύ φ ο υ ε κ τ ε λ ε ίτ α ι δ ι α μ ό ν ω ν τ ω ν χ ε ιρ ώ ν , ε ν τ α ύ θ α ο ι
π α ί κ τ α ι μ ε τ α χ ε ι ρ ί ζ ο ν τ α ι α γ κ υ λ ω τ ό ς ρ ά β δ ο υ ς , μ ε κ ε κ α μ μ έ ν α δ η λ . τ α ά κ ρ α , δ ια τ ω ν
ο π ο ί ω ν σ υ λ λ α μ β ά ν ο υ σ ι τ η ν μ ικ ρ ά ν σ φ α ί ρ α ν , ή τ ι ς ω ς η τ η ς π ρ ώ τ η ς β ά σ ε ω ς θ α ε ίν ε
π ε π λ η ρ ω μ έ ν η δ ια τ ρ ιχ ώ ν η μ α λ λ ιώ ν , ώ σ τ ε ν α κ α θ ίσ τ α τ α ι σ υ μ π α γ ή ς κ α ι σ κ λ η ρ ά .
Ή π α ι δ ι ά α ύ τ η ε ν θ υ μ ίζ ε ι τ ε λ ε ίω ς τ η ν υ π ό τ ω ν ά γ γ λ ω ν κ α ι Α μ ε ρ ικ α ν ώ ν σ ή μ ε ρ ο ν
π α ιζ ο μ έ ν η ν υ π ό το ό ν ο μ α « Χ ώ κ υ » (H a c k y ), ά π α ντ ά δε το π ρ ώ το ν επ ί του π ρ ο -
κ ε ιμ έ ν ο υ μ ν η μ ε ίο υ , δ ι ό τ ι ο υ δ α μ ο ύ α λ λ α χ ο ύ ε ύ ρ ο μ ε ν ο μ ο ί α ν π α ρ ά σ τ α σ ι ν η π ε ρ ι -
γ ρ α φ ή ν κ α ν π α ρ ά τ ι ν ί σ υ γ γ ρ ά φ ε ι α ρ χ α ίω .
Κ α ι ε ν μ ε ν τ ω μ έ σ ω κ ύ π τ ο υ σ ι ν α μ ο ι β α ί ω ς α ν τ ιμ έ τ ω π ο ι π ρ ο ς α λ λ ή λ ο υ ς , ά λ λ ’
ε ν τ ε λ ε ία κ α τ α τ ο μ ή ω ς π ρ ο ς τ ο ν θ ε α τ ή ν , δ ύ ο ε ύ σ τ α λ ε ις έ φ η β ο ι δ ια μ ε ν τ η ς δ ε ξ ιά ς
κ ρ α τ ο ύ ντ ες τα ς κ α μ π υ λω τά ς ρ ά β δ ο υ ς κ α ι π ρ ο σ π α θ ο ύ ν τ ες εκ ά τερ ος ν α ελκύση π ρ ο ς
 Β ά σεις μ ετ’ α να γ λ ύ φ ω ν όρ τίω ς α ν ε υ ρ ε θ ε ίσαι 13

εαυτόν την εν τω μέσω ακριβώ ς α μ φ οτέρω ν επί του εδά φ ους εύρισκομένην σ φ α ί-
ραν, την δ ’ α ρ ισ τερ όν έχουσι καθειμένην παραλλήλω ς προς τη ν δεξιάν και πλη -
σίον, ίν α εν ανάγκη υποβοηθήση την κίνησιν εκείνης. Τ α σώ ματα τω ν δύο έφ η -
βω ν έχουσ ι τοσ ούτον ομοίαν τη ν στάσιν, ώστε νομ ίζει τις ό τι ο εις είνε ακριβώ ς
εξ α ντιθέτου α ν τίγρ α φ ο ν του ετέρου. Ε ίν ε δε λεπτοί και ραδινοί, α πα λοί και
εύ το νο ι το σώμα, το δε π ερ ίγρ α μ μ α αυτώ ν εξόχω ς α ρμονικόν. Ο τύπος της κεφ α-
λής τελείω ς αρχαϊκός με κόμην μακράν ανα δεδεμ ένη ν όπισθεν εις τον ιω νικόν
κρω βύλον, ον κατήργησαν, ω ς μ νημ ονεύει ο Θ ουκυδίδης, βραδύτερον ο ι Αθηναίοι
. Ε κ α τ έ ρ ω θ ε ν τω ν δύο εν τω μέσω σ φ α ιρ ισ τώ ν ίσ τα ντα ι ανά δύο έφηβοι,
α π ο τελούντες δύο ακριβώ ς π ά ρ ισ α . Ο ε ξ α ρισ τερώ ν πρ ώ τος έφ η βος πα ρ ίσ τα τα ι
κ α τ ’ ενώ πιον σ τηριζόμενος ε π ' α μ φ οτέρω ν τω ν π ο δ ώ ν , έχω ν την α ρισ τερόν χεί ρα
υ ψ ω μ ένο ν π ρ ος τα εμπρός και εις το ύψ ος της κεφ αλής με την πα λά μ η ν ανο ι-
κτήν κ α ι τους δακτύλους π ρος τάνω ω σεί εκστομώ ν την λέξιν «προσοχή!», ενώ
ή δεξιά αυτού, κεκαμμένη κ α τ ’ ορθήν γω ν ία ν πα ρ ά το πλευρόν, α δ ρ α ν ε ί. Η κε-
φ αλή αυτού είνε τελείω ς εστραμμένη προς τους εν τω μέσω παίκτας, η δ ’ έκφρα-
σις του π ρ οσ ώ π ου εύχαρις και προσμειδιώ σα.
Ό όπισ θεν τούτου έφ ηβος επίση ς γυμ νός π α ρ ίσ τα τα ι εστραμμένος κ α θ ’
όλον το σώ μα π ρος τα δεξιά, ά τενίζω ν και ούτος τους εν τω μέσω παίκτας, και
δ ια μεν τη ς δεξιάς κρα τεί υψ η λά τη ν α γκυλω τήν ράβδον, έτοιμος προς συμμετο-
χή ν εις την π α ιδιά ν, τη ν δ ’ α ρισ τεράν έχει κ αθειμ ένην π α ρ ά το αρισ τερόν πλευ-
ρόν εν ελα φ ρ ά κινήσει προς τα εμ πρ ός. Κ αι τούτου η έκφρασις είνε χαρω πή.
Έ ξ α ντιθέτου προς τα δεξιά ο έμπροσθεν ισ τάμενος έφ ηβος έχει εστραμ-
μένα π ρ ος η μ ά ς τα νώτα, ά λ λ ’ α τενίζει δ ια της κεφαλής προς τ α ρισ τερά παρα-
κολουθώ ν κα ι ούτος μ ετ’ ενδια φ έρ ο ντο ς τη ν π α ιδ ιά ν τω ν εν τω κέντρω εφ ή β ων.
Κ α ι τη ν μεν α ρ ισ τεράν σ τηρίζει α φ ελώ ς επί τη ς α ρ ισ τεράς λαγόνος, την δε δεξιάν
έχει κα θειμ ένη ν παραλλήλω ς του σώ μ ατος κρατώ ν δ ι ’ αυτής π ρος τα κάτω την
γνω σ τή ν ράβδον. Τ έλος ο έκτος έφ η β ος, ο τελευτα ίος προς τα δεξιά, ίσ τα τα ι
μεν όρθιος, ά λ λ ’ επικλινώ ς, ερ είδω ν τα νώ τα επ ί τοίχο υ η πα ρα σ τά δος του γυ μ ν α -
στηρίου, καλυπτόμ ενος δε εν μέρει υπό του πρ ο η γο υμ ένο υ παίκτου, όστις ίσ τα τα ι
πρ ο αυτού. Κ α ι ούτος, ω ς πάντες οι λοιποί, πα ρ α κ ολουθεί μετά μεγάλου εν δ ια -
φ έρ ο ντο ς τους εν τω μέσω παίκτας, έχω ν εστρα μ μένον ολόκληρον το σώ μα μετά
τη ς κεφ αλής π ρος ταρισ τερά, κρατώ ν δε εν τη δεξιά εις το ύψ ος της κεφ αλής
τη ν α γκ υλω τή ν ράβδον, ης το άκρον θ ίγ ε ι το μέτω πόν του, εν ώ η α ρ ισ τερά φέρε-
τ α ι α δρ α νή ς π ρος τα κάτω πα ρ ά τον μηρόν. Η κίνησις αύτη του νεανίου είνε
φ υσ ικ ω τά τη κ α ι αφελής ω ς κ α ι η τ ο υ προ αυτού συμπαίκτου, νο μ ίζει δε τις ότι
α μ φ ότερ ο ι ελήφ θησ αν δια σ τιγμ ια ία ς φ ω το γρ α φ ή σ εω ς εκ του φ υσ ικού. Η δια-
τή ρ η σ ις του α να γλύφ ου τούτου δεν είνε τοσ ούτον καλή ω ς τω ν της πρ ώ τη ς βά-
14 Ά λ ε ξ . Φ ιλαδελφ έω ς

σεως. Έ κ τ ο ς τω ν ενιαχού μικρώ ν θραυσ μάτω ν ω ς επί του δεξιού ώ μου και α ρ ι-
στερού γόνα τος του πρώ του, επί του δεξιού ισχίου και της κνήμης του τρίτου,
του α ρ ισ τερού γόνα τος του τέτα ρ το υ, του α ρ ισ τερού β ρα χίονος του πέμ πτου και
του κά τω μέρους του πρ οσ ώ που του έκτου, και ολόκληρος η επ ιφ ά ν εια είνε
πω ς εφ θαρμένη και τετριμ μένη, τα δε σώ ματα μερικώ ν έφ η β ω ν φ α ίν ο ν τα ι ο ιο-
νεί επ ίπ εδα και λεία. Β εβαίω ς τ ούτο δεν ο φ είλετα ι α ποκλεισ τικώ ς εις τη ν τρ ι-
βήν κ α ι τη ν εκ του υπ α ίθρ ο υ κα ιρ ική ν επήρειαν, άλλα και εις την ιδιά ζουσ α ν
τεχνοτροπίαν, τω ν α να γλ ύ φ ω ν το ύτω ν εχόντω ν ελαχίστην εκ τη ς επ ιφ ά νεια ς του
εξέργου εξοχήν. Ά λ λ α π ερ ί τούτου θα ομιλήσω μ εν κατω τέρω .
Ε π ί τω ν δύο ετέρ ω ν ό ψ εω ν της βά σεω ς, δ ε ξ ιό θ ε ν δηλ. κα ι α ρ ισ τ ε ρ ό θ ε ν
αυτή ς, φ έρ ετα ι π α ρ α δόξω ς η αυτή παράστασις ( Ε ικ . 6 κ α ι 7 ). Ο γλύπτης δή λον

Ε ικ . β . Α ρ ισ τε ρ ά π λευρ ά τη ς βάσεω ς Β . Α ρ μ α το δ ρ ο μ ία

ό τ ι κ α τ ά π ρ ω τ ό τ υ π ο ν έ μ π ν ε υ σ ι ν π α ρ έ σ τ η σ ε τ ο α υ τ ό θ έ μ α θ ε ό μ ε ν ο ν εκ δ ύ ο α ν τ ι -
θ έ τ ω ν α π ό ψ ε ω ν , ή τ ο ι εκ δ ε ξ ιώ ν κ α ι εξ α ρ ι σ τ ε ρ ώ ν . Τ ο ύ τ ο ε ίν ε τ ι σ π α ν ιώ τ α τ ο ν ,
ά λ λ α δ εν ε ίν ε κα ι ό λω ς μ ο ν α δ ι κ ό ν ε ν τη α ρ χ α ία τ έ χ ν η . Ε ν τω η μ ε τ έ ρ ω Έ θν.
Μ ο υ σ ε ίω ε ν τη Α ιθ ο ύ σ η τ ω ν Χ α λ κ ώ ν η υ π ' α ρ ιθ . 6 4 4 8 Χάλκη Α θ ηνά π α ρ ο υ -
σ ιά ζ ε ι τ ο α υ τό φ α ιν ό μ ε ν ο ν . Τ ο γ λ υ π τ ό ν το ύ το ε ί ν ε διπλούν ανάγλυφον, δ ιό τ ι
ή τ ο π ρ ο ω ρ ι σ μ έ ν ο ν ν α ε ίν ε ο ρ α τ ό ν εξ α μ φ ο τ έ ρ ω ν τ ω ν π λ ε υ ρ ώ ν , ο ύ τω δ ε β λ έ π ε ι
τ ις α φ ' ε ν ό ς τ η ν δ ε ξ ιά ν π λ ε υ ρ ά ν τ η ς θ ε ά ς ε ν κ α τ α τ ο μ ή , α φ ' ε τ έ ρ ο υ δ ε τ η ν α ρ ι-
σ τ ε ρ ό ν . Π α ρ ό μ ο ι ό ν τ ι α ν α φ έ ρ ε ι ο κ. L é c h â t ( S c u lp t u r e A t t iq u e a v a n t P h id ia s
σ ελ. 2 8 4 σ η μ . 3 ) ε ν τη γ ρ α φ ικ ή , τ ο ν ε ν τ ω Μ ο υ σ ε ί ω δ η λ . τ ο υ Λ ο ύ β ρ ο υ π ίν α κ α
τ ο υ D a n i e l V o lte r r a , ε ν φ β λ έ π ε ι τ ις ε π ί μ ε ν τ η ς μ ια ς ό ψ ε ω ς τ η ς ο θ ό ν η ς τ η ν
α ρ ι σ τ ε ρ ά ν ά π ο ψ ι ν τ η ς π α ρ α σ τ ά σ ε ω ς , ε π ί δ ε τ η ς ε τ έ ρ α ς ( ό π ισ θ ε ν ) τ η ν δ ε ξ ιά ν .
 Β άσεις μ ε τ ’ α να γ λ ύ φ ω ν α ρ τ ίως α νευ ρ εθ είσαι 15

Ό μ ο ιω ς λ ο ιπ ό ν και επ ί τω ν δ ύ ο εκ α τέρ ω θ εν π λ ε υ ρ ώ ν της η μ ετ έρ α ς β ά σ εω ς

φ έ ρ ε τ α ι η α υ τ ή π α ρ ά σ τ α σ ις εκ δ ύ ο α ν τ ιθ έ τ ω ν α π ό ψ ε ω ν . Π α ρ ίσ τ α τ α ι δ ’ έ π ' α υ τ ώ ν
αρματοδρομία, ε ιδ ικ ώ ς δ ε αγών αποβατικός. Π ρ ο η γ ε ίτ α ι δηλ. τ έ θ ρ ίπ π ο ν ά ρ μ α ,
έ φ ’ ο υ η ν ί ο χ ο ς ο ρ θ ό ς ισ τ ά μ ε ν ο ς κα ι φ έ ρ ω ν π ο δ ή ρ η α χ ε ι ρ ίδ ω τ ο ν χ ιτ ώ ν α ε ζ ω σ μ έ -
νον κ α ι κ ρ ά ν ο ς α θ η ν α ϊκ ό ν κ ρ α τ ε ί ε ις τ α ς π ρ ο τ ε τ α μ έ ν α ς , κ α τ ’ ο ρ θ ή ν γ ω ν ί α ν εκ
τ ο υ α γ κ ώ ν ο ς χ ε ί ρ α ς, τ α η ν ία κ α ι μ ά σ τ ιγ α , ά τ ιν α δ ’ ό μ ω ς ο γ λ ύ π τ η ς δ ε ν π α ρ έ -
σ τ η σ ε π λ α σ τ ικ ώ ς , ά λ λ ’ α π λ ώ ς εχά ρ α ξε δ ι’ όξέω ς οργάνου επ ί της ε π ιφ ά ν ε ια ς ,
π ιθ α ν ώ τ α τ α δ ε κ α τ έ σ τ η σ ε ν ε μ φ α ν έ σ τ ε ρ α κ α ι δ ια χ ρ ώ μ α τ ο ς , ω ς ε ί θ ισ τ ο π ά ν τ ο τ ε
ε ν τη α ρ χ α ία γ λ υ π τ ικ ή . Ό μ ο ι ω ς δ ι ’ ε γ χ α ρ ά κ τ ω ν γ ρ α μ μ ώ ν δ η λ ο ύ τ α ι ο ρ υ μ ό ς τ ο υ

E ικ . 7. Δεξιά π λε υ ρ ά τη ς βάσεω ς Β. Α ρ μ α το δ ρ ο μ ία .

ά ρ μ α τος. Π α ρ ά τ η ν α ρ ι σ τ ε ρ ό ν π λ ε υ ρ ά ν τ ο υ η ν ι ό χ ο υ α ν ή ρ π ω γ ω ν ο φ ό ρ ο ς (σ φ η -
νοπώ γω ν) φ έρω ν θώ ρακα, κ νη μ ίδ α ς, α σ π ίδ α , σ τ ρ ο γ γ υ λ ή ν, εύκυκ λον, «πάντοσ'
εΐ σ η ν » , λ ό γ χ η ν κ α ι κ ο ρ ιν θ ια κ ό ν κ ρ ά ν ο ς , κ ρ α τ ο ύ μ ε ν ο ς π ρ ο ς μ ε ίζ ο ν α α σ φ ά λ ε ια ν
δ ια τ η ς δ ε ξ ιά ς χ ε ι ρ ό ς α π ό τ η ς ά ν τ υ γ ο ς τ ο υ ά ρ μ α τ ο ς . Η λόγχη αυτού δη λούται
δ ια χ α ρ α κ τ ή ς γ ρ α μ μ ή ς . Ο π ά ν ο π λ ο ς ο ύ τ ο ς α ν ή ρ ή τ ο ο α π οβάτης, ό σ τ ις , ε ν ώ
τ ο ά ρ μ α έ τ ρ ε χ α ν ο λ ο τ α χ ώ ς , ώ φ ε ι λ ε ν α π η δ ή σ η κ α ι ε ίτ α π ά λ ι ν α ν έ λ θ η ε π ’ α υ τ ο ύ
ε ν κ ιν ή σ ε ι δ ι α τ ε λ ο ύ ν τ ο ς 1 .
Ό π ισ θ ε ν τ ο υ αποβάτου έπονται β α δ ίζο ν τ ε ς εv σ τ ρ α τ ιω τ ικ ή τά ξει κα ι εν
κ α ν ο ν ικ ώ σ χ ή μ α τ ι κ α τ ά π α ρ α γ ω γ ή ν , ο ε ις δ η λ . ό π ι σ θ ε ν τ ο υ ε τ έ ρ ο υ , δ ύ ο ο π λ ί -

1 Όμοιας παραστάσεις απ ο β ά το ν εν αρματοδρομία έχομεν το εν τω Μουσείω Ακροπόλεως υπ' αριθ.

1 3 2 6 ανάγλυφον, είτα επί της περιφήμου Ζωφόρον του Παρθενώνος (πλαξ XVII, αριθ. 859 εν τω αύτω
Μουσείω). Επίσης όμοια παρά Welcker, Ant. Denk. II, πίν. IX εξ Ωρωπού. Εν αυτοίς έχει τις ολόκληρον
την εξέλιξιν της τέχνης επί του αυτού θέματος από του Ç' μέχρι του Γ' περίπου αιώνος π. X. όρα και Colli-
gnon, B.C.p V II 1883 σελ. 45Ö.
 16 Ά λ ε ξ . Φ ιλαδελφ έω ς

ται, ω ν ο πρ ώ τος ω ρ α ίος έφ ηβος αγένειος, ο δ ’ έτερος ανήρ γενειο φ ο ρ ώ ν ως ο

προ α υτώ ν α ποβ ά τη ς. Α μ φ ό τ ε ρ ο ι φ έρ ουσ ι πλήρη πα νοπλία ν, ή το ι κράνος κ ορ ιν-
θιακόν μετά λόφου, θώ ρακα ά νω θεν του κανονικού χιτώ νος, κ ν η μ ίδ α ς; ασπίδα
τελείω ς κυκλοτερή ω ς του αποβ ά του και εν τη δεξιά λόγχην, ή τις και ενταύθα
επί μεν της α ρ ισ τεράς όψ εω ς του βάθρου είνε πλαστικώ ς, εν δε τη α ντιθέτω
εγχα ρά κτω ς και άλλοτε και γρ α π τώ ς δεδηλω μένη.
Ε π ί τω ν α σ πίδω ν τη ς α ρ ισ τεράς όψ εω ς, ων φ α ίνετα ι η ί τυς και το κ ο ίλον
μ ετά τω ν οχάνω ν, δ ι ' ω ν εκράτουν αυτήν, δ ια τη ρ ο ύ ν τα ι ί χνη ζω η ρ ού ερυθρού
χρώ μ α τος, εξ ου α π ο δ είκνυτα ι ότι τ α ν ά γ λυφ α ταύτα έφ ερον και γρ α π τό ν δ ια -
κοσμον. Η δε δ ια τή ρη σ ις α μ φ οτέρω ν τω ν α να γλ ύ φ ω ν το ύτω ν είνε αρκετά καλή,
ίσω ς δε κατά τι καλλιτέρα του της κυρίας όψ εω ς, δ ιό τι εν α υ τοίς υ π ά ρ χ ουσ ι μεν
πο λ λ α χού φ θ ο ρ α ί και θραύσεις, αλλά τετρ ιμ μ ένα και λελεασμένα ω ς εκείνο δεν
φ α ίνοντα ι. Κ α ι επί μεν της δεξιάς όψ εω ς έχομεν τας εξής φ θ ο ρ ά ς: Ο ι π ρ ό σ θ ιο ι
πόδες δύο ίπ π ω ν, ολίγον τι το π ρ όσ ω π ον κ α ι η α σ π ίς του α π ο β άτου, μέρος της
κεφ αλής του πρ ώ του οπλίτου και ο αρισ τερός πούς του δευτέρου. Ε π ί δε της
α ρ ισ τεράς ό ψ ε ω ς : ο α ρισ τερός πούς του πρ ώ το υ οπλίτου εξ α ρ ισ τερ ώ ν και ολί-
γον τι η λόγχη του δευτέρου, ο αρισ τερός και δεξιός μηρός, ω ς και ο α ρισ τερός
πο ύ ς του α π ο β άτου, επίσης το έμ προσθεν του άρματος μετά μέρους του τρ ο χού
και τέλος ο ι ο π ίσ θ ιο ι πόδες δύο ίππω ν.
Ε ί πομ εν α νω τέρω π ερ ί της πλή ρους τα υτότη τος α μ φ οτέρω ν τω ν αντι-
κ ειμ ενώ ν α να γλ ύ φ ω ν παραστάσεω ν, ουχ ή ττον πρ οκ ειμ ένου π ερ ί έργου καλ-
λιτεχνικού δέον να σημειω θή ό τι υ π ά ρ χουν ενιαχού μικραί, ελά χισ τα ι τίνες δ ια -
φ ο ρ α ί οφ ειλ ό μ ενα ι εις λόγους αισθητικούς, ούτω π. χ. ο επί τη ς δεξιάς όψ εω ς
ηνίοχος φ έρ ει α σ πίδα επί της ράχεω ς, εξ ου κ α ι η προς τα εμ πρός κλίσις του
σ ώ μ α τός του, ενώ επί του α ντιθέτου δεν υπάρχει, και τούτο δ ιό τ ι εν αυτώ ο
η νίοχος ίσ τα τα ι έμπροσθεν του α π ο β άτου, η δ ’ ασπίς θα απέκ ρ υπτεν η α πέκο-
πτε το π ρ ό σ ω π ο ν τούτου, όπερ θα ή το ακαλαίσ θητον κ α ι άτοπον.
Ω ς προς την τεχνοτρ οπ ία ν και του βάθρου τούτου τα ν ά γ λυφ α ανήκουσιν
εις την α ρχα ϊκή ν τέχνην, ης έχομεν ικανά μ νημ εία εν τε τω Έ θ ν . Μ ουσ είω κ α ι
επί της Α κ ρ ο π όλεως. Ά λ λ ’ ιδίω ς πα ρ ά λλη λα έρ γα και σύγχρονα δύ να τα ί τις
νά πα ντή σ η εν τη α γ γ ειο γ ρ α φ ία κα ι μάλιστα τη μ ελα νομ όρ φ ω , ε ν η κ α ι αυτό το
θέμα της α ρ μ α το δρ ο μ ία ς ω ς γνω σ τόν τυ γχά ν ει εκ τω ν προσ φ ιλεσ τάτω ν. Ω ς πρ ο ς
δε την χρ ο νο λ ο γία ν του μνημείου τούτου εικάζομεν εκ τινώ ν τεκμ η ρ ίω ν οίον εκ
της τεχνοτροπία ς, εκ τω ν α ρ μ α τοδρ ομ ιώ ν, εκ του τρόπου τη ς κομμώ σεω ς κ α ι εξ
άλλω ν τινώ ν ό τι τούτο είνε κατά, τ ι α ρ χ α ιότερον του πρ ώ το υ βάθρου. Κ α ι δεν
δύ να τα ι μεν να συγκριθή προς την α πα ρά μιλλον τέχνην, την β α θεία ν γνώ σ ιν
της α να το μ ία ς, και προς την περισσήν χά ρ ιν και σφ ύζουσ αν ζω ή ν τω ν α να γλύ-
 Β ά σεις μετ α να γ λύ φ ω ν α ρ τ ίως α νευ ρ εθ ε ίσαι 17

φ ω ν ε κ ε ίν ο υ , ά λ λ α κ α ι το π α ρ ό ν μ ν η μ ε ιό ν δ ε ν σ τ ε ρ ε ίτ α ι τ έ χ ν η ς και λεπτότη-
τ ο ς. Τ ο υ ν α ν τ ί ο ν δ’ ο γλύφ ας τούτο κ α λ λ ιτ έ χ ν η ς ή τ ο κ ά τ ο χ ο ς τ ω ν ν ό μ ω ν της
α ισ θ η τ ικ ή ς , σ υ ν έ θ ε σ ε δε μ ετ ά τ ο ια ύ τ η ς σ υ μ μ ε τ ρ ία ς κ α ι α ρ μ ο ν ί α ς τ α ς ε π ί τ ο υ
β ά θ ρ ο υ τ ρ ε ις π α ρ α σ τ ά σ ε ις , ώ σ τ ε ο ο φ θ α λ μ ό ς τ ο υ θ ε α τ ο ύ θ έ λ γ ε τ α ι εκ τ η ς θ ε ία ς
ό ν τ ω ς α ρ μ ο ν ί α ς , ή τ ις ω ς μ ε λ ω δ ία τ ις τ ω ν γ ρ α μ μ ώ ν ε ίν ε ε π ικ ε χ υ μ έ ν η ε π ’ α υ τ ώ ν .
Ά λ λ α κ α ι η φ υ σ ικ ότη ς~ κ α ι χ ά ρ ι ς τ ω ν μ ο ρ φ ώ ν δ ε ν υ σ τ ε ρ ο ύ σ ι τ η ς σ υ μ μ ε τ ρ ία ς κ α ι
α ρ μ ο ν ί α ς τ ο υ ό λ ο υ , ο δ ’ ά τ ε ν ί ζ ω ν τ α ς σ υ μ π α θ ε ίς τ α ύ τ α ς ε φ η β ικ ά ς μ ο ρ φ ά ς , τ α ς
ά θ ω α ς π α ι δ ι ά ς κ α ι τ ο υ ς ε υ γ ε ν ε ί ς α γ ώ ν α ς τ ω ν δ ια μ ια ν σ τ ι γ μ ή ν μ ε τ α φ έ ρ ε τ α ι ν ο ε -
ρ ώ ς ε ις τ ο ν έ κ π α γ λ ο ν κ α ι α θ α ν α τ ο ν ε κ ε ί ν ο ν ε λ λ η ν ικ ό ν ε ν τη α ρ χ α ιό τ η τ ι κ ό σ μ ο ν .
Βάσις τρίτη. Π λ η σ ίο ν τ ο υ δ ευ τ έρ ο υ β ά θ ρ ο υ , ό π ερ π ε ρ ιε γ ρ ά φ α μ ε ν α νω τέρ ω
ε υ ρ έ θ η έ τ ε ρ ο ν ό μ ο ιω ν τ ο σ χ ή μ α ε π ίσ η ς εκ μ α ρ μ ά ρ ο υ , ο υ το μ εν μ ή κ ο ς τ ω ν π λ ε υ -
ρ ώ ν ε ίν ε 0 , 7 1 5 χ 0 , θ 3 1 , τ ο δ ε ύ φ ο ς 0 , 4 1 5 ( Ε ικ . 8 ). Κ α ι τ ο ύ τ ο α π ε τ έ λ ε ι μ έ ρ ο ς
μ ν η μ ε ίο υ , ο υ χ ί ε π ι τ υ μ θ ίο υ δ ’ ό μ ω ς , ά λ λ ’ α ν α θ η μ α τ ικ ο ύ , έ φ ’ ο υ ή το α ν ι δ ρ υ μ έ ν ο ν ,
ω ς ε ν τ ο ις π ρ ο η γ ο υ μ έ ν ο ι ς β ά θ ρ ο ις , ά γ α λ μ ά τ ι μ α ρ μ ά ρ ι ν ο ν , ω ς μ α ρ τ υ ρ ε ί η άνω -
θ ε ν κ ο ιλ ό τ η ς , ή τ ις α ν ώ μ α λ ο ς (υ ο ε ιδ ή ς ο ύ σ α έ χ ε ι μ ή κ ο ς και π λ ά τ ο ς 0 , 3 2 x 0 , 3 1 .
Κ α ι κ ά τ ω θ ε ν δ ’ ό μ ω ς υ π ά ρ χ ε ι ε τ έ ρ α κ ο ιλ ό τ η ς ( 0 ,3 3 X 0 ,3 3 ) φ έ ρ ο υ σ α ε ν τω μ έσ ω
στρογγυλή ν οπήν προς τ ε λ ε ία ν προσαρμ ογή ν και ε σ φ ρ ά γ ισ ιν ετέρ ου μ έλους
α ρ χ ιτ ε κ τ ο ν ικ ο ύ τ ο υ μ ν η μ ε ίο υ .
Τ ού βάθρου τούτου μ όνον η έ μ π ρ ο σ θ ε ν κ α ι κ υ ρ ία ό φ ις ή τ ο δ ια κ ε κ ο σ μ η -
μ ένη , δ ι ό τ ι α ι π λ ά γ ι α ι ε ίσ ιν α π λ ώ ς λ ε ί α ι κ α ι ο μ α λ ώ ς ε ξ ε ι ρ γ α σ μ έ ν ο ι , ε ν φ η ό π ι -
σ θ ε ν ε ί ν ε τ ρ α χ ε ί α κ α ι ε π ιπ έ δ ω ς λ ε λ α ξ ε υ μ έ ν η .
Ε π ί τ η ς π ρ ό σ θ ι α ς ό φ ε ω ς ε ν τ ό ς π λ α ι σ ί ο υ α π ο τ ε λ ο υ μ έ ν ο υ εκ κ α ν ό ν ο ς π ε ρ ι -
θέοντος ολόκ λη ρον την τετράπλευρον ταύτην ε π ι φ ά ν ε ι α ν , ή τ ις π ά λ α ι π ο τ έ θ α
έ φ ε ρ ε ν ε ρ υ θ ρ ό ν χ ρ ω μ α τ ισ μ ό ν , π α ρ ίσ τ α τ ο π ο τ έ δ ια γ ρ α φ ή ς , ή δη ε ν τ ε λ ώ ς σ χ ε δ ό ν
ε ξ ίτ η λ ο υ , γ υ ν α ι κ ε ί α μ ο ρ φ ή κ α θ η μ έ ν η ε π ί θ ρ ό ν ο υ ε ν κ α τ α τ ο μ ή με τ α ς χ ε ί ρ α ς π ρ ο
του σ τ ή θ ο υ ς κεκ α μ μ ένα ς. Ο λ ό κ λ η ρ ο ς η μ ο ρ φ ή αύτη έχει επ ιμ ε λ ώ ς δ ι' ο ξ έ ο ς
ο ρ γ ά ν ο υ , δ ια ξ ο ί δ ο ς ίσ ω ς , κ α τ α σ τ ρ ο φ ή . Τ η ν α υ τ ή ν τ ύ χ η ν υπ έ σ τ η σ α ν -κ α ι α ι δ ύ ο
εκ α τέρ ω θ εν ε π ιγ ρ α φ α ί, η μ ε ν μ ια α ρ ι σ τ ε ρ ό θ ε ν κ ά θ ε τ ο ς , η δ ’ ε τ έ ρ α εκ π έ ν τ ε σ τ ί-
χ ω ν π ρ ο ς τ α δ ε ξ ιά κ α ι ο ρ ι ζ ο ν τ ίω ς . Κ α ι η μ ε ν π ρ ώ τ η εξ α ρ ισ τ ε ρ ώ ν α ν ε γ ν ώ σ θ η
υ π ό τ ο υ ε τ α ίρ ο υ τ η ς Γ α λ λ ικ ή ς Σ χ ο λ ή ς κ. D a u x ω ς ε ξ ή ς :

Ε[ν]δοιος Κ Α]| Τ Ο Ν Δ /// ΕΠΟΙΕ

Ε κ τ η ς ά λ λ η ς ε π ι γ ρ α φ ή ς δ ε ν α ν α γ ι ν ώ σ κ ο ν τ α ι η ε λ ά χ ισ τ α γ ρ ά μ μ α τ α .

Α Ρ Χ Α Ι Ο Λ Ο Γ ΙΚ Ο Ν ΔΕ Λ Τ Ι ΟΝ 1 9 2 0 - 21 3
E ικ . 3 . Β άσεω ς τρ ίτη ς πρ ο σ θ ία ό ψ ις σ κ ο π ίμ ω ς ε κ κ εκ ο λα μ μ ένη
 Β ά σ εις μ ετ’ α να γ λ ύ φ ω ν α ρ τ ίως α ν ε υ ρ ε θ ε ίσαι 19
Ή σ π ο υ δ α ιό τ η ς τ ο υ π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ μ ν η μ ε ίο υ ε γ κ ε ίτ α ι π ρ ο π α ν τ ό ς ε ις τ η ν
ν έ α ν ε π ιγ ρ α φ ή ν τη ν α ν α γ ρ ά φ ο υ σ α ν το ό ν ο μ α τ ο υ π ε ρ ιφ α ν ο ύ ς γ λ ύ π τ ο υ Ένδοίου,
ό σ τ ις φ α ί ν ε τ α ι κ α τ α σ κ ε υ ά σ α ς ο υ μ ό ν ο ν τ ο ν ά ν ω θ ε ν α ν ι δ ρ υ μ έ ν ο ν π ο τ έ α ν δ ρ ιά ν τ α ,
ά λ λ α κ α ι τ η ν ε π ί τ ο υ β ά θ ρ ο υ γ ρ α π τ ή ν ε ικ ό ν α τ η ς κ α θ η μ έ ν η ς θ ε ά ς , ή τ ις δ ε ν ε ίν ε
α π ίθ α ν ο ν ν α ή το α υτή η ‘Α θ ή ν α . Τ α ύ τ η ν ε ίν ε γ ν ω σ τ ό ν ό τ ι ο Ε ν δ ο ι ο ς π α ρ έ -
σ τ η σ ε κ α θ η μ έ ν η ν κ α θ ’ ο ί ο ν τ ύ π ο ν μ α ς π α ρ ο υ σ ι ά ζ ε ι τ α ύ τ η ν η π ε ρ ί φ η μ ο ς υ π ' α ρ ιθ .
625 κ α θ η μ έ ν η Α θ η ν ά τ ο υ Μ ο υ σ ε ίο υ ‘Α κ ρ ο π ό λ ε ω ς , ή τ ις δ ε ν ε ί ν ε α π ί θ α ν ο ν ν α
ε ίν ε α ν τ ίγ ρ α φ ο ν τι α ρ χ α ίο ν τ η ς Α θ ή ν α ς τ ο υ Έ ν δ ο ίο υ .
Α λλά μ έ γ α π ρ ό β λ η μ α γ ε ν ν ά τ α ι εκ τ η ς ε π ιμ ε λ ο ύ ς κ α ι β ια ία ς ε ξ α φ α ν ίσ ε ώ ς

E ι κ . 9 . Τ μ ή μ α το ν τείχο υς μ ετά της βάσεως Α .

ο λ ο κ λ ή ρ ο υ τ η ς ε ικ ό ν ο ς κ α ι τ ω ν ε π ί τ η ς π ρ ο σ θ ί α ς τ α ύ τ η ς ό ψ ε ω ς τ ο υ β ά θ ρ ο υ ε π ι-
γραφ ώ ν. Π ό θ εν προή λθεν η ε χ θ ρ ικ ή αυτή β ια ιο π ρ α γ ία ; Π ρ ό κ ε ιτ α ι π ερ ί π ο λ ι-
τ ικ ή ς ε κ δ ικ ή σ ε ω ς σ υ ν ή θ ο υ ς κ α τ ά τ ο υ ς χ ρ ό ν ο υ ς τ ο ύ τ ο υ ς , π ε ρ ί τ α τ έλ η δ η λ . τ ο υ
6 ου α ιώ ν ο ς , ο π ό τ ε κ α τ α λ υ θ ε ίσ η ς τ η ς τ υ ρ α ν ν ί δ ο ς τ ω ν - Π ε ι σ ι σ τ ρ α τ ι δ ώ ν εξ η φ α ν ί -
σ θ η σ α ν κ α ι κ α τ ε ρ ρ ίφ θ η σ α ν π λ ε ί σ τ α α γ ά λ μ α τ α κ α ι π α ν τ ο ί α ά λ λ α μ ν η μ ε ία π α ρ ι-
σ τ ώ ν τ α τ ο υ ς α π ε χ θ ε ίς ε κ ε ίν ο υ ς δ ια τ ο υ ς τ ό τ ε Α θ η ν α ί ο υ ς τ υ ρ ά ν ν ο υ ς η κ α ι δ ια ιω -
ν ίζο ν τ α π ρ ά ξ ε ις κ α ι ψ η φ ίσ μ α τ α α υ τ ώ ν η π ρ ό κ ε ι τ α ι π ε ρ ί ι ε ρ ο σ υ λ ία ς κ α ι β ε β η -
λώ σ εω ς μ ν η μ ε ίω ν ε λ λ η ν ικ ώ ν υ π ό β α ρ β ά ρ ω ν χ ε ιρ ώ ν , υ π ό τ ω ν Π ε ρ σ ώ ν , ο ί τ ιν ε ς
ε π ι δ ρ α μ ό ν τ ε ς κ α ι δ η ώ σ α ν τ ε ς κ α τ ά 4 8 0 π. X . τ η ν Α τ τ ι κ ή ν κ α ι τ α ς Α θ ή ν α ς , κ α τ έ -
σ τ ρ ε ψ α ν κ α ι εν έ π ρ η σ α ν π λ ε ί σ τ α , ω ς γ ν ω σ τ ό ν , μ ν η μ ε ία , ο υ δ έ τ ω ν ιε ρ ω τ ά τ ω ν ν α ώ ν
φ ε ι σ θ έ ν τ ε ς ; Π ε ρ ί π ά ν τ ω ν τ ο ύ τ ω ν ο υ δ έ ν β έ β α ι ο ν δ υ ν ά μ ε θ α ν α ε ί π ω μ ε ν τ η ν σ τ ιγ -
20 Ά λ ε ξ. Φ ιλαδελφ έω ς

μ η ν τ α ύ τ η ν , δ ι ό τ ι το π α ρ ό ν μ ν η μ ε ί ο ν ω ς κ α ι τ α π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν α δ ύ ο ε τ έ ρ α β ά θ ρ α
χ ρ ήζ ο υ σ ιν έτι β α θ ε ία ς κ α ι ε υ ρ υ τ ά τ η ς ε ρ ε ύ ν η ς . Ί σ ω ς δ ε κ α ι η κ α τ ε σ τ ρ α μ μ έ ν η
π ρ ο ς τ α δ ε ξ ιά της γρ α π τή ς μ ο ρ φ ή ς ε π ιγ ρ α φ ή α να γνω σ θή ποτέ και τότε άπλε-
τ ο ν θ α ε π ιχ υ θ ή φ ω ς ε π ί τ ο υ π ρ ο κ ε ι μ έ ν ο υ μ ν η μ ε ίο υ .
Ε ν τ ελεί π α ρ α θ ε ίο μ εν ώ δ ε φ ω τ ο γ ρ α φ ία ς το υ Θεμιστοκλείον τείχους του
α ν α κ α λ υ φ θ έ ν τ ο ς ε ν τ ό ς τ ο υ κ τ ή μ α τ ο ς τ ο υ κ. Ή λ . Π ο υ λ ο π ο ύ λ ο υ κ α ι ε ν τ ό ς τ ο υ ό π ο ι ο υ

E ι κ . 1 0 . Το τείχο ς μ ετά τη ς βάσεω ς Β .

ή σ α ν ε ν τ ε τ ε ι χ ι σ μ έ ν α τ α ν ω τ έ ρ ω π ε ρ ι γ ρ α φ έ ν τ α τ ρ ία μ α ρ μ ά ρ ιν α βάθρα. Η ε ικ . 9
π α ρ ισ τ ά το μ ε σ η μ β ρ ι ν ό ν τ μ ή μ α τ ο υ τ ε ίχ ο υ ς ε υ θ ύ ς μ ε τ ά τ η ν α φ α ί ρ ε σ ι ν τ η ς π ρ ώ -
τ η ς σ ε ιρ ά ς τ ω ν ό γ κ ο λ ί θ ω ν κ α ι ε ν ό ς ά ν ω θ ε ν , ο π ό τ ε α π ε κ α λ ύ φ θ η τ ο π ρ ώ τ ο ν α ρ χ α ϊ-
κόν βάθρον. Η ε ικ . 10 δ ε ικ ν ύ ε ι τ ο π ρ ο ς Β . τ μ ή μ α , ε ν τ ω ο π ο ί ω α π ε κ α λ ύ φ θ η -
σαν ευθύς μ ε τ ά τ ιν α ς η μ έρα ς αι δύο ά λ λ α ι β ά σ ε ις , ω ν η π ρ ο ς δ ε ξ ιά ε ίν ε ή
φ έ ρ ο υ σ α τ η ν π α ρ ά σ τ α σ ιν της α ρ μ α τ ο δ ρ ο μ ία ς , ά λ λ ’ α ν ε σ τ ρ α μ μ έ ν η ν . Ο λ ί γ ο ν τι
π ρ ο ς Β . τ ο τ ε ίχ ο ς δ ια κ ό π τ ε τ α ι, κ α τ α σ τ ρ α φ έ ν π ι θ α ν ώ ς κ α τ ά την κ α τα σ κ ευ ή ν της
ο δ ο ύ Θ ε σ σ α λ ο ν ίκ η ς κ α ι τη ς υ π ο γ ε ίο υ γ ρ α μ μ ή ς το υ Σ ιδ η ρ . Α θ η ν ώ ν -Π ε ιρ α ιώ ς .

Ε ν Α θ ή ν α ι ς τη 2 1 Μ α ρ τ ί ο υ 1 9 2 2 .
ΑΛΕΞ. ΦΙΛΑΔΕΛΦ ΕΥΣ
 ΤΟ ΛΑΒΑΡΟΝ ΤΩΝ ΑΘΗΝΑΙΩΝ
ΠΕΠΛΟΣ ΙΣΤΟΣ ΚΕΡΑΙΑ

(πίναξ 1)

Τ ο υ π λ ή θ ο υ ς τω ν κα τά τα ς μ εγ ά λ α ς τ ω ν ετώ ν 1 8 8 5 - 1 8 8 7 α να σ κ α φ ά ς τη ς
Α κ ρ ο π όλεω ς τω ν Α θηνώ ν ε υ ρ ε θ έ ν τ ω ν χ α λ κ ώ ν α γ α λ μ α τ ίω ν τ ο π ε ρ ιε ρ γ ό τ ε ρ ο ν ,
τ ε χ ν ικ ώ ς λ α μ π ρ ό τ ε ρ ο ν , μ υ θ ο λ ο γ ικ ώ ς δ ε σ π ο υ δ α ι ό τ ε ρ ο ν κ α ι δ υ σ ε ρ μ η ν ε υ τ ό τ ε ρ ο ν ,
ε ί ν α ι β ε β α ίω ς η ν υ ν π ε ρ ί φ η μ ο ς εκ δ ύ ο λ ε π τ ώ ν π ε π λ α τ υ σ μ ε ν ώ ν , σ υ γ κ ε κ ο λ λ η μ ε ν ώ ν
και δΓ ή λω ν, ορ α τώ ν και ν υ ν , π ρ ω το φ α νώ ς σ υ γκ α θ η λω μ ενώ ν χα λκ ώ ν α να γ λ ύ-
π τ ω ν κ α ι ε π ί χ ρ υ σ ω ν ε λ α σ μ ά τ ω ν σ υ ν η ρ μ ο σ μ έ ν η , δ ιπ λ ή τ η ν ό ψ ι ν κ α ι σ χ ε δ ό ν α σ ώ -
μ α τ ο ς , υ π ' α ρ ιθ . 6 4 4 6 , Α θ η ν ά τ ο υ Έ θ ν . η μ ώ ν Μ ο υ σ ε ί ο υ ( Π ι ν . 1, Α , Α α κ α ι Α 6) 1.
Ε υ ρ έθ η δ ε το π α ρ ά δ ο ξ ο ν α γ α λ μ ά τ ιο ν τ ο ύ τ ο εν έτει 1 8 8 7 «κα τά το β ό ρ ε ιο ν
τ ε ίχ ο ς , α κ ρ ιβ ώ ς έ ν α ν τ ι τ η ς β ό ρ ε ια ς τ ο υ Ε ρ ε χ θ ε ί ο υ ε ι σ ό δ ο υ , ε ις β ά θ ο ς 2 1/2 μ έ-
τ ρ ω ν ε ν τ ε τ ε ι χ ι σ μ έ ν ο ν υ π ό σ π ό ν δ υ λ ο ν κ ί ο ν ο ς τ η ς κ α λ ο υ μ έ ν η ς π ρ ο π ε ρ σ ικ ή ς ε π ι
χ ώ σ ε ω ς » , ε ις η ν κ α ι κ α τ ά τ ε χ ν ο τ ρ ο π ί α ν α ν ή κ ε ι, τ η ς η λ ικ ία ς α υ τ ο ύ δ υ ν α μ έ ν η ς κ α ι
ά κ ρ ιβ έ σ τ ε ρ ο ν ν α κ α θ ο ρ ισ θ ή εκ σ υ γ κ ρ ίσ ε ω ς τ η ς τ ε χ ν ο τ ρ ο π ί α ς τ η ς κ ε φ α λ ή ς α υ τ ο ύ
π ρ ο ς ε κ ε ίν η ν τ η ς Α θ ή να ς τω ν υπό τ ω ν Α θ η ν α ίω ν κ ο π έ ν τ ω ν εν τ ο ις χ ρ ό ν ο ις
τ ο υ Ί π π ί ο υ ν ο μ ι σ μ ά τ ω ν , μ ε θ ’ ω ν κ α ι τ α υ τ ί ζ ε τ α ι κ α τ ά ρ υ θ μ ό ν 12'5.
Ε ι κ ο ν ί ζ ε ι δ ε τ ο σ χ ε δ ό ν ε ν τ ε λ ώ ς σ ώ ο ν δ ι α τ η ρ ο ύ μ ε ν ο ν κ α ιν ο φ α ν έ ς τ η ν κ α τ α -
σ κ ε υ ή ν α γ α λ μ ά τ ι ο ν τ ο ύ τ ο ( ύ ψ ο υ ς 0 ,3 6 1/2 π λ ά τ ο υ ς 0 , 1 2 κ α ι π ά χ ο υ ς 0 , 0 3 - 4 ) τ η ν 1

1 Β ΙΒ Λ ΙΟ Γ Ρ Α Φ ΙΑ

Εφημερίς Ά στυ 1886 αριθ). 77 μετ' εικόνος.

Athen. Mitteil XI, 1886 σελ. 453.
Πρακτικά Άρχαιολ. Εταιρείας 1887 σελ. 49 (Π. Καββαδίας).
Β. Στάης : Άρχ. Εφημ. 1887 σελ. 31-34 Πιν. 4 (μετά τριών εικόνων ιχνογραφικών).
Κατάλογος των γλυπτών της Ακροπόλεως (1888) αριθ. 9.
Μ. Collignon, Histoire de la Sculpture I, 1892 σελ. 380 εικ. 187 (πρβλ. Collignon-Baumgarten, Gesch.
d. g r ie c h . Plastik 1, 1897, σελ. 402 εικ. 197).
D e R id d e r , Cat. illustré d e s bronzes trouvés sur l’Acropole d ’A t h è n e s II (1896) 310 αρ. 794 εικ. 299-300.
S. R e in a c h Rep. d e S t a t . II (1897) σελ. 799, 3.
(). Jahn και M ichaelis, A r x Athenaruni (1901) σελ. XXXIV, T ab ulae X XXVII, 3.
G. Perrot, Hist, de l’an V III, 1903 σελ. 613-614 εικ. 309-310.
L é c h â t La sculpture Attique avant P h id ia s (1904) σελ. 284.
B r u n n Bruckniann, Denk ni 1er Πιν. 81.
Άρχαιολ. Εταιρείας, Μνημείο της Ελλάδος I (1906) σελ. 30-32 Πιν. 6-7 (Β. Στάης).
V. Stars M arbres et b r o n z e s d u Musée N atio n al I (1910) σελ. 282 αριθ. 6448, εικών.
5 B M C . A t tic a Πιν. Il - - B a b e lo u , Les o r i g i n e s d e la m o n n a i e d ’A t h è n e s , V II. L a r e f o r m e d ’ H ip p ia .- .
Λ Ε Ν Α V I I I . 1905 σελ. 2 3 - 3 9 - S v o r o n o s - B r u c k m a n n , Trésor d e s m o n n a i e s d ’A t h è n e s , Πίνακες 6-7
22 I. N . Σ β ορ ώ νου

Α θ ή ν α ν εν σ χ ή μ α τι Π α λ λ α δ ίο υ , χ α ρ α κ τή ρ ο ς ό μ ω ς ό λ ω ς ειρ η νικ ο ί) κ α ι π ρ ω τ ο -
φ α ν ο ύ ς ά νευ δ η λ α δ ή α σ π ίδ ο ς , γ υ μ ν ή ν κ ρ ά ν ο υ ς έχο υ σ α τ η ν κ εφ α λ ή ν , - ης τη ν
π λ ο υ σ ία ν κ ό μ η ν, επ ί τω ν ώ μ ω ν κ υ μ α τ ίζ ο υ σ α ν κ α ι ε π ί το υ σ τή θ ο υ ς εις π λ ο κ ά -
μ ους κ α τερ χ ο μ έν η ν , π ε ρ ιβ ά λ λ ε ι π λ α τ ε ία τα ιν ία , - ίσ τ α τ α ι ε υ θ υ τε ν ώ ς η θ εά π ρ ο -
τά σ σ ο υ σ α μ ικ ρ ό ν το ν α ρ ισ τε ρ ό ν π ό δ α , κ α θ ’ ά κ α ι τ α λ ο ιπ ά Π α λ λ ά δ ια . Τ ο υ ς
ώ μ ο υ ς, το σ τήθος, τ ο υ ς β ρ α χ ίο ν α ς κ α ι μ έρ ος α υ το ύ το υ α ρ ισ τε ρ ο ύ π ή χ ε ω ς α υ τή ς
σ κ έπ ει σ τεν ώ ς π ε ρ ιβ ά λ λ ο υ σ α η α ιγίς, τε θ ειμ έ ν η ά ν ω θ ε ν το υ i μ α τίο υ , επ ιβ ε β λ η -
μ ένου κ α ι τ ο ύ τ ο υ το υ π ο δ ή ρ ο υ ς κ α ι α ρ χ α ϊκ ώ ς π τ υ χ ο υ μ έ ν ο υ χ ιτ ώ ν ο ς τη ς θ εά ς,
κ α θ ’ α κ α ι ο τω ν σ υ ν ή θ ω ν Π α λ λ α δ ίω ν .
Α ι π ρ ο ς τα κ ά τω κ α ι ' εμ π ρ ό ς π ρ ο τ ε τ α μ έ ν α ι χ ε ίρ ες α υ τή ς α π ώ λ ε σ α ν τα ά
έ φ ε ρ ο ν α ν τ ικ είμ ενα , ά λ λ ’ η θ έσ ις α υ τ ώ ν κ α ι λ ε ίψ α ν ο ν το υ κ ά τω μ έρ ο υ ς λ ό φ ο υ
π ε ρ ικ ε φ α λ α ία ς, σ ω ζ ό μ ε ν ο ν υπό τ η ν μ ά λλ ο ν π ρ ο τε τ α μ έ ν η ν ,
δ ιό κ α ι α π ο κ ρ ο υ σ θ ε ίσ α ν α ρ ισ τε ρ ό ν χ ε ίρ α α υ τ ή ς , κ α θ ισ τ ώ σ ι
β εβ α ία ν τη ν υ π ό το υ B ru n n , M ic h a e lis κ α ι P e r r o t δ η μ ο σ ιε υ -
θ εί σαν σ υ μ π λ ή ρ ω σ ιν δ ια δ ό ρ α το ς μεν τη ς δ εξ ιά ς π ρ ο ς τ α
ο π ίσ ω κ λίν ο ν το ς, δ ια κ ρ ά ν ο υ ς δ ’ εν τη α ρ ισ τερ ή , ή τ ο ι α π α -
ρ α λ λ ά κ τω ς π ρ ο ς τ η ν ε π ί το υ γ ν ω σ τ ού εκ Κ ο ρ ίν θ ο υ π ε ρ ισ τ ο -
μ ίο υ φ ρ έ α τ ο ς α ν ά γ λ υ π το ν α ρ χ α ϊσ τικ ή ν εικ ό να τη ς σ υν ά λ λ ο ις
θ ε ο ίς μ ετεχο ύ σ η ς ε ιρ η ν ικ ή ς π ο μ π ή ς Α θ ή ν α ς (Ε ικ . 1 ) 2. L a
deesse- λ έ γ ε ι π ε ρ ιγ ρ ά φ ω ν το α γ α λ μ ά τ ιο ν ή μ ώ ν ο P e r r o t
(ε . α . ) - a g a r d é l’é g id e ; m a is e lle a d é p o sé le re ste d e so n
Εικ. 1.
h a r n a is d e g u e rre . D a n s la pose, p lu s d e m e n a c e κ.τ.λ.
Ό π ρ ω τ ο φ α ν ή ς τρ ό π ο ς τη ς κ α τα σ κ ευ ή ς το υ ε ιδ ω λ ίο υ η μ ώ ν τ ο ύ τ ο υ α π ο -
β λ έπ ει π ρ ο φ α ν ώ ς εις το ν α καθιστώ π ρ ώ τ ο ν μεν το α γ α λ μ ά τ ιο ν όλ ω ς α β α ρ ές,
δεύτερον δε την ε ικ ο ν ιζ ο μ έ ν η ν θ εά ν π ε ρ ιό π τ ω ς ο ρ α τή ν εξ α μ φ ο τέ ρ ω ν τω ν
π λ ε υ ρ ώ ν α υ τή ς, κ υ ρ ία ς ό μ ω ς π λ ε υ ρ ά ς π ρ ο ς θ έα ν α υ τή ς π α ρ α μ ε ν ο ύ σ η ς τη ς π ρ ο ς
π ρ ο ς δ εξ ιά εσ τρ α μ μ έ ν η ς (Π ιν . 1, Α α). Α λ η θ ώ ς σ α φ έ σ τα τα ίχ ν η κ α θ η λ ώ σ εω ς,
σ ω ζ ό μ εν α ε π ί τη ς α ν τιθ έ το υ α ρ ισ τε ρ ό ς ό ψ ε ω ς α υ τή ς ( Π ιν . 1, Α 6 κ α ι Ε ικ . 2),
- ίχ ν η μη επ α ρ κ ώ ς μ ελ ετη θ έ ν τα κ α ι εκ τ ιμ η θ έντα μ έ χ ρ ι τ ο ύ δ ε - β ε β α ιο ύ σιν ό τ ι

1 Ι δ έ τ η ν ιχ ν ο γ ρ α φ ι κ ή ν ε ικ ό ν α ε ν Ά ρ χ α ι ο λ . Έ φ η μ . 1 8 8 7 , Π ίν α ξ 4.
D o d w e ll, T o u r in G r e e c e II , σ ε λ . 2 0 0 . - J o u r n a l H e ll. S t u d . 1 8 8 5 Ι Ι ίν . 5 6 - 5 7 . - B r u n n -B ru ck m a n n
ε .α . - O v e r b e c k , P la s t ik I s σ ε λ . 1 4 2 κ α ι 2 2 I 4 εικ . 6 7 .- S . R e in a c h , R e p . R e l. I I σ ε λ . 5 1 8 . Π α ρ ά β α λ ε κ α ι τ η ν
ο μ ο ί ω ς τ ο κ ρ ά ν ο ς ε ν τη δ ε ξ ιά α ν έ χ ο υ σ α ν κ α ι σ υ ν ά λ λ ο ις θ ε ο ί ς ε ν π ο μ π ή κ α ι π α ρ α τ ά ξ ε ι ή ρ ε μ α π ο ρ ε υ ο μ έ ν η ν
Α θ η ν ά ν α ν α γ λ ύ φ ο υ ε κ τ ο υ ε ν Ά γ ρ α ιε ρ ο ύ τ η ς π ο μ π ή ς τ ω ν Μ ικ ρ ώ ν Μ υ σ τ η ρ ίω ν ( Ά ρ χ . Ε φ η μ . 1 8 9 4 σ ε λ . 1 8 9
Π ιν . 8 Α - Σ β ο ρ ώ ν ο ς ΔΕ Ν Α IV , σ ε λ . 3 6 2 , εικ . 11, 3) η τ η ς α ρ χ α ϊσ τ ικ ή ς ε ξ Α θ η ν ώ ν β ά σ ε ω ς τ ω ν τ ε σ σ ά ρ ω ν
θ ε ώ ν (O v e r b e c k , ε . α . Ρ σ ε λ . 1 9 2 εικ . 44). Τ ο λ α μ π ρ ό τ ε ρ ο ν ό μ ω ς π α ρ ά δ ε ι γ μ α τ ο υ α κ α λ ύ π τ ο υ τ η ς κ ε φ α λ ή ς
τω ν π ο μ π ή ν επ οπτευόντω ν η σ υ μ π ο μ π ε υ ό ν τ ω ν θ ε ώ ν π α ρ έ χ ο υ σ ιν η μ ίν ο ι θ ε ο ί τ ω ν δ ύ ο π ο μ π ώ ν τ η ς ζωοφόρου
του Π α ρ θενώ νος.
 Τ ο λ ά β α ρ ο ν τω ν Α θ η ν α ίω ν 23

τ ο α γ α λ μ ά τ ιο ν ή το κ α θ η λ ω μ έ ν ο ν π ο υ δ ια το υ κ ά τω μ έρους τη ς α ρ ισ τε ρ ό ς α υ το ύ
π λ ε υ ρ ά ς τα ύ τ η ς, κ α ι δη π ρ ώ τ ο ν μεν π λ α γ ίω ς τω ν π ο δ ώ ν , ω ν μεταξύ, α π ο κ ο-
π ε ν τος τ ε τ ρ α γ ώ ν ο υ τε μ α χ ίο υ τη ς κ ά τω π α ρ υ φ ή ς το υ χ ιτώ ν ο ς, σ ώ ζ ο ν τ α ι τρ ε ις επ ί
τη ς α υ τή ς γ ρ α μ μ ή ς β α ίν ο ν τες ή λ ο ι (Ε ικ ώ ν 2) π ρ ο ς κ α θ ή λ ω σ ιν ε π ί λεπτού, ισ ο-
μ εγέθ ο υ ς κ α ι ισ ο π α χο ύ ς τη εγκ ο π ή χ α λ -
κού ελά σ μ α το ς, νυν α π ο λ εσ θ έν το ς ( Ε ι-
κ ώ ν 3), δ ε ύ τε ρ ο ν δε κ α θ έ τω ς δ ια τω ν
π ο δ ώ ν , φ ε ρ ό ν τ ω ν α μ φ ο τέρ ω ν α νά ένα

Ε ικ 2. Ε ικ . 3.

ή λ ο ν (Ε ίκ ω ν 2, 3 κ α ι 4) π ρ ο ς κ α θ ή λ ω σ ιν επ ί β ά σ εω ς εκ χα λκ ο ύ ελ ά σ μ α το ς
(Ε ικ ώ ν 3 κ α ι 4), ν υ ν και το ύ το υ α π ο λ ε σ θ έ ν τ ο ς, κ α ι τρ ίτο ν , δ ια το υ ε π ί τη ς
α υ τή ς ό ψ ε ω ς σ ω ζ ο μ ένου π α χ έ ο ς α ρ γ υ ρ ο ύ 1 ή λ ο υ π ρ ο σ η ρ μ ο σ μ έ ν ο υ εις το κ ά τω
μ έρ ο ς τη ς κ ν ή μ η ς το υ ο π ισ θ ίο υ π ο δ ό ς και π ε ρ ιβ α λ λ ο μ έ ν ο υ υ π ό επ ίσ η ς π ρ ο σ κ ε-
κ ο λ λ η μ έν ο υ νυ ν ε π ί το υ χ ιτ ώ ν ο ς τη ς
θ εά ς κ α ι εν μ έρ ει σ ω ζ ο μ ένο υ έλικος,
το υ π ρ ο ς ο υ δ έν άλλο ο μ ο ιά ζ ο ν τ ο ς το -
σον όσ ον π ρ ο ς το τέ ρ μ α ο υ ρ ά ς α ρ γ υ -
ρ ού η ε π α ρ γ ύ ρ ο υ ό φ ε ω ς (Ε ικ . 2 κ α ι
4 ) 12, ό ψ ε ω ς ου μ ά λισ τα τ ε μ ά χ ια φ α ίν ε -
τ α ι μ ο ι ό τι ε ίν α ι τιν α τω ν σ υ γ χ ρ ό ν ω ς
ε υ ρ ε θ έ ν τω ν ε π α ρ γύ ρ ω ν τ ο ιο ύ τ ω ν εν
Ε ικ . 4 . τα ις α υ τ α ίς α να σ κ α φ α ίς κ α ι τω α ύ τω
χ ώ ρ ω (Π ιν . 1, Γ κ α ι Γ α), ω ν το μ είζο ν
φ έ ρ ε ι εις τα ς ο ικ ε ία ς θέσ εις κ α ι τα ς π ρ ο α π α ιτ ο υ μ έ ν α ς δ ύ ο ο π ά ς π ρ ο ς κ α θ ή λ ω σ ιν
α υ τ ο ύ ε π ί τη ς κ ερ α ία ς το υ ιστού το υ λ α β ά ρ ο υ (πρβλ. Ε ικ . 4, 13 κ α ι 22). Δ υ σ τυ -
χ ώ ς επί το υ π ίν α κ ο ς η μ ώ ν τα δ ύ ο τα ύ τ α τ ε μ ά χ ια ό φ ε ω ς η ό φ ε ω ν δεν α π εικ ο-
ν ίσ θ η σ α ν εις το π ρ ο ς τα λ ο ιπ ά α ν α λ ο γ ο ύ ν μ έ γ ε θ ο ς.

1 Σ τ η ς , Ά ρ χ . Ε φ η μ . , ε . α . σ ελ . 3 1 .
2 Ο ι δ ύ ο ε π ί τ η ς ε τ έ ρ α ς κ υ ρ ία ς ό ψ ε ω ς τ ο υ α γ α /.μ α τ ίο υ σ ω ζ ό μ ε ν ο ι σ τ α γ ο ν ο ε ιδ ε ί ς ό γ κ ο ι δ ε ν ε ίν α ι λ ε ί -
ψ α ν α κ α θ η λ ώ σ ε ω ς , ά λ λ α θ ρ ό μ β ο ι π ρ ο ε ρ χ ό μ ε ν ο ι εκ τ η ς π υ ρ κ α ιά ς τ ο υ Ε ρ ε χ θ ε ίο υ , η ς έ ν ε κ α η ε π ι χ ρ ύ σ ω σ ι ς
σ υ νεπ ήγνυτο η σ τ ά γ δ η ν α π έ ρ ρ ε ε ν , ω ς ή δ η ε σ η μ ε ίω σ α ν ο ι Σ τ ά η ς κ α ι P e r r o t, ε . α . Η π υ ρ κ α ϊ ά α υ τή έ β λ α ψ ε
μ ά λ λ ο ν τ η ν α ρ ισ τ ε ρ ά ν π λ ε υ ρ ά ν τ ο υ α γ α λ μ α τ ίο υ , έ φ ’ η ς κ α ι ν υ ν φ α ί ν ο ν τ α ι ζ ω η ρ ά τ α α π ο τ ε λ έ σ μ α τ α α υ τ ή ς .
24 I. N. Σ β ορ ώ νου

Ή υ π ό π ά ν τω ν δ ικ α ίω ς θ α υ μ α ζ ο μ έ ν η ε π ιμ έ λ ε ια κ α ι α ν υ π έ ρ β λ η τ ο ς τε λ ε ιό -
τη ς κ α ι α ττικ ή χ ά ρ ις τη ς ε π ε ξ ε ρ γ α σ ία ς κ α ι τε χ ν ο τρ ο π ία ς, ω ς κ α ι η ό λ ω ς σ π α ν ία
ε π ιχ ρ ύ σ ω σ ις το υ α γ α λ μ α τ ίου το ύ το υ 1 υ π ο δ η λ ο ύ σ ι σ α φ ώ ς συν τω π ε ρ ιέ ρ γ ω τ ρ ό π ω
τη ς κ α θ η λ ώ σ εω ς κ α ι τη εκ τη ς Α κ ρ ο π ό λ εω ς π ρ ο ε λ ε ύ σ ε ι α υ το ύ ό τι π ρ ό κ ε ιτ α ι
π ά ν τ ω ς π ε ρ ί Π α λλα δίου, κ ο σ μ ο ύ ν το ς λ α μ π ρ ό ν τ ι κ α ι σ π ο υ δ α ίο ν α ν τικ είμ εν ο ν ,
λ α τρ ε υ τ ικ ή ς π ά ν τ ω ς φ ύ σ ε ω ς σκεύος, ενό ς τω ν ιε ρ ώ ν τη ς Α κ ρ ο π ό λ εω ς κ α ι δ η
π ιθ α ν ώ τ α τ α α υ το ύ το υ ν α ο ύ τη ς Π ο λ ιά δ ο ς Α θ η ν ά ς τ ο υ Ε ρ ε χ θ ε ίο υ , ου α κ ρ ι-
β ώ ς π α ρ ά τ η ν β ο ρ εία ν ε ίσ ο δ ο ν κ α ι α ν εκ α λ ύ φ θ η μ ε τ ’ ά λ λ ω ν λ ε ιψ ά ν ω ν τη ς πυρκαιάς
τω ν Π ερ σ ώ ν , η ς το α γ α λ μ ά τ ιο ν το ύ το φ έ ρ ε ι κ α τα φ α ν έ σ τα τ α τ α ί χνη, ή τ ο ι
ζω η ρ ός- εκ το υ π υ ρ ό ς τή ξεω ς, κ υ ρ ίω ς επ ί τη ς ετέρ α ς τ ω ν ό ψ ε ω ν α υ το ύ , ή τ ο ι
τη ς τα ς κ α θ η λ ώ σ εις εχο ύ σ η ς (Π ιν . 1, Α 6).
Ό π ο ι ο ν τη ν φ ύ σ ιν κ α ι το σ χ ή μ α ή το το σκεύος τ ο ύ τ ο ο υ δ ε ίς η δ υ ν ή θ η μ έχρ ι
το ύ δ ε ν α μ α ν τ εύ ση μ ετά τίν ο ς π ιθ α ν ό τ η τ ο ς . Ο C o llig n o n θ ε ω ρ ε ί α υ τό α π λ ώ ς
ω ς τ ι ε ξ έ χ ο ν α ν ά θ η μ α ( re m a rq u a b le e x - v o to )· η υ π ό το υ d e R id d e r το π ρ ώ τ ο ν
π ρ ο τ α θ ε ίσα, υ π ό του κ. Σ τ ά η δε κ α ι ά λ λ ω ν κ α τό π ιν ω ς π ιθ α ν ή κ ρ ιθ ε ίσα γ ν ώ μ η ,
ό τι το α γ α λ μ ά τ ιο ν η μ ώ ν ή το ιδ ρ υ μ έ ν ο ν ε π ί μ ια ς τω ν λ α β ώ ν ιερ ο ύ τίν ο ς τ ρ ίπ ο -
δ ο ς , π ρ ο σ κ ρ ο ύ ε ι π ρ ώ τ ο ν μεν εις το γ ε γ ο ν ό ς, ό τ ι ο υ δ ε μ ία ν δ ύ ν α ν τ α ι ν α έχ ω σ ι
σ χέσ ιν τα Π α λ λ ά δ ια τη ς Α θ ή ν α ς π ρ ο ς το υ ς τ ρ ίπ ο δ α ς το υ Α π ό λ λ ω ν ο ς , δ εύ τε-
ρ ο ν δε εις το ό τ ι ο υ δ έν τ ο ιο ύ τ ο ν γ ν ω ρ ίζ ο μ ε ν π α ρ ά δ ε ιγ μ α τ ρ ίπ ο δ ο ς έ χ ο ν το ς τα ς
λ α β ά ς κ εκ ο σ μ η μ έν α ς δ ι '' ο ύ τω π ε π ο ιη μ εν ώ ν εκ δ ύ ο λ ε π το τ ά τω ν χα λ κ ώ ν ελ α σ μ ά -
τω ν α γ α λ μ α τ ίω ν ε ύ θ ρ α υ σ τ ο ν κ α ι εις π ά σ α ν π ρ ο σ έ γ γ ισ ιν α γ κ ισ τ ρ ο ύ ν τ ω ν το υ ς
α π ρ ο σ έ κ τω ς π λ η σ ιά ζ ο ν τ α ς α υ τ ο ίς . Τ ο π α ρ ά δ ε ιγ μ α τ ρ ίπ ο δ ο ς ε ξ ’ Ο λ υ μ π ία ς 2, εις δ
εσ τ η ρ ίχ θ η ο d e R id d e r, ε ίν α ι ό λ ω ς α τυχές, δ ιό τ ι το α γ α λ μ ά τ ιο ν το υ ίπ π ο υ , ό π ερ
κ ο σ μ ε ί τη ν λ α β ή ν το υ λ έβ η το ς α υ το ύ ε ίν α ι π ε ρ ιφ ε ρ έ ς κ α ι κ α τά δ ιά φ ο ρ ο ν τρ ό -
π ο ν κ α θ η λ ω μ έν ο ν . Π ε ρ ιφ ε ρ ή ε ίν α ι κ α ι τα το κ έντρ ο ν τ ω ν π ω μ ά τ ω ν τω ν τη ς
α ρ χ α ϊκ ή ς ε π ο χ ή ς ιρ ιπ ό δ ω ν κ ο σ μ ο ύ ν τα α γ α λ μ ά τ ια , μ ε θ ’ ω ν επ ίσ η ς ο υ δ ε μ ία ν σ χέ-
σ ιν δ ύ ν α τ α ι να εχη

1 Μ . C o llig n o n l.c . ο ε λ . 3 8 1 : S e u l, l' e x a m e n d e l ’o r ig in a l p e r m e t d ’a p p r é c ie r à s a v a le u r c e t t e d e l i -

c a t e o e u v r e d ’a rt, o ù le m o d è l e s i fin e s t r e h a u s s é p a r u n t r a v a il d e g r a v u r e q u i d é t a i ll e a v e c u n s o i n
e x q u i s l e s b o u c l e s d e s c h e v e u x e t le s é c a i l l e s d e l’é g i d e ; c e r t a in e s p a r t ie s , c o m m e l’é g i d e e t le v i s a g e d e
la d é e s s e , é t a i e n t d o r é e s . P e u d e s t r .o n u m e n n t n o u s d o n n e n t m i e u x l ’id é e d e c e q u ’e s t l’a t t ic is m e d a n s
s a p r e m iè r e f le u r d e j e u n e s s e . L e ie t si é l é g a n t d e s d r a p e r ie s , le s p r o p o r t io n s é l a n c é e s d u c o r p s , la
p u r e t é d e c o n t o u r s d e c e s m e m b r e s a u x f in s a t t a c h e s , le t y p e d u v i s a g e q u i r a p p e lle l ’É g y p t e a v e c s e s
y e u x o b l i q u e s e t s o n p r o f il u n p e u a r q u é , t o u t c e la r é v è le le g o û t s u b t il d ’u n e r a c e q u i s e m b le a v o ir e n
p a r t a g e l e s e n t i m e n t i n n é d e la g r a c e
' O ly m p ia , B r o n z e s Π ιν . 3 3 κ α ι 3 4 6 0 7 - 6 p . 8 6 .
J o u r n a l H e ll. S tu d . 1 8 9 2 /3 σ ε λ . 2 9 6 εικ . 2 κ α ι Π ίν α ξ X I I . Π ρ β λ . κ α ι D a r e m b e r g .- S a g l i o , D ie . d e s
a n tiq . s. v. T r ip u s . - A n s o n , T y p e s o f C o in s p i. X V I I - X X V .
 Τ ο λ ά β α ρ ον τω ν ’Α θηναίω ν 25

Ή α ν α κ ά λ υ ψ ις τη ς φ ύ σ ε ω ς κ α ι το υ σ χ ή μ α το ς το υ ιερ ο ύ σκεύους, ου κ ό -
σ μ η μ α ή το το Π α λ λ ά δ ιο ν η μ ώ ν , α π ο τ ε λ ε ί το κ ύ ρ ιο ν θ έ μ α τη ς π α ρ ο ύ σ η ς μελέ-
τη ς η μ ώ ν.
Α γ α λ μ ά τ ια θ εώ ν κ α ι ά λ λ α ιερ ά α ν τικ είμ εν α , σ ύ μ β ο λ α α υτώ ν, ο μ ο ίω ς π ε ρ ίο -
π τα κ α ι εκ δ ύ ο λ επ τώ ν σ υ ν ή θ ω ς επ ικ ε χ ρ υ σ ω μ εν ώ ν κ α ι α λ λ ή λ ο ις π ρ ο σ η ρ μ ο σ μ ενώ ν
χα λ κ ώ ν ε λ α σ μ ά τω ν γ ν ω ρ ίζ ω μ ό ν ο ν εκ είνα , ά τιν α εκ ό σ μ ο υ ν ω ς Π α λ λ ά δ ια η θ εώ ν
σ ω τ ή ρ ω ν σ ύ μ β ο λ α η ω ς α ν ε μ ο δ ο ύ λ ια (g iro u e tte s ) τα ά κ ρ α τω ν ισ τώ ν (χ α ρ χ ή -
σια) 1 τω ν π λ ο ίω ν π ά σ η ς ε π ο χ ή ς, ε ιρ γ α σ μ έ ν α δ ’ ο ύ τω ς εκ λ επ τώ ν ελα σ μ ά τω ν,
ώ σ τε ο ύ τε το β ά ρ ο ς α υ τώ ν ν α β λ ά π τη τη ν Ισ ο ρ ρ ο π ία ν το υ π λ ο ίο υ κ α ι μ ά λισ τα
χ ε ιμ α ζ ο μ έ ν ο υ ούτε η π ρ ό σ θ ια π ε ρ ιφ ε ρ ή ς κ α ι π λ α τ ε ία ε π ιφ ά ν ε ια να κ ω λύη τη ν
τ α χ ε ία ν π ο ρ ε ία ν α υ το ύ . Τ ο ια ύ τ η ς κ α τα σ κ ευ ή ς ή τ ο π ρ ο φ α ν ώ ς κ α ι ο εκ το υ Β ιτρ ο υ -
β ίο υ γ ν ω σ τ ό ς Τ ρ ίτ ω ν ά ν ε μ ο δ ε ίκ τ η ς τη ς κ ο ρ υ φ ή ς το υ Ω ρ ο λ ο γ ίο υ το υ Κ υ ρ ρ ή σ το υ .
Τ ο ιο ύ τ ο ι κ υ ρ ίω ς ε ίν α ι ο ι ό μ ο ια ς εκ δ ύ ο ελ α σ μ ά τω ν κ α τα σ κ ευ ή ς κ ο λ ο σ σ ια ίο ι
« α ν α θ η μ α τ ικ ο ί» δ ίσ τ ο μ ο ι π ρ ο ϊσ τ ο ρ ικ ο ί πελέκεις, ω ν μ έγα ς α ρ ιθ μ ό ς α νεκαλύ-
φ θ η μ έ χ ρ ι το ύ δ ε εν Κ ρ ή τη 12, τη ν ή σ ω το υ θ α λ α σ σ ο κ ρ ά το ρ ο ς Μ ίνω ο ς, ω ν ό μ ο ιο υ ς
ευ ρ ίσ κ ο μ εν κ ο σ μ ο ύ ν τα ς τα ά κ ρ α τ ρ ιώ ν μ εγ ά λ ω ν ισ τώ ν π λ ο ίο υ εν τ α ις π ε ρ ιφ ή -
μ ο ις γ ρ α φ α ίς τη ς σ α ρ κ ο φ ά γ ο υ τη ς Α γ ί α ς Τ ρ ι ά δ ο ς 3 κ α ι δη ισ τώ ν ιδ ρ υ μ εν ώ ν
- κ α θ ’ ά κ α ι ο ι τω ν π ρ ώ τ ω ν ν α ώ ν τη ς Α ίγ υ π τ ο υ δύο μ ε γ ά λ ο ι τ ε τ α ιν ιω μ έ ν ο ι
π ρ ο π ύ λ α ιο ι ι σ τ ο ί 45, π ρ ό δ ρ ο μ ο ι ό χ ι μ ό ν ο ν τ ω ν λ ίθ ιν ω ν οβ ελίσ κω ν, α λλά κ α ι τω ν
ο θ ω μ α ν ικ ώ ν μ ιν α ρ έ δ ω ν - φ ά ρ ω ν 5 - - ε π ί τη ς ξ η ρ ά ς εν τό ς τεμ έν ο υ ς, εν ω τε λ ο ύ ν -
τ α ι θ υ σ ία ι π ρ ο ς τ ιμ ή ν τω ν π ρ ο γ ό ν ω ν κ α ι π ο μ π ή π λ ο ίο υ ιερ ο ύ εν χερ σ ίν φ ε ρ ο -
μένου, π ο μ π ή ζ ω η ρ ώ ς α ν α κ α λ ο ύ σ α εις τη ν μ ν ή μ η ν μ ου ω ς α π ό γ ο ν ο ν α υ τή ς τη ν
π ε ρ ίφ η μ ο ν εκ είν η ν κ α τά ξ η ρ ά ν π ο μ π ή ν τη ς ιερ ά ς ν ε ώ ς τω ν Π α ν α θ η ν α ίω ν .
Τ ο ια ύ τ η επ ίσ η ς ε ίν α ι κ α ι η ε ν σ χ ή μ α τ ι μ α χο μ έ ν ο υ Π α λ λ α δ ίο υ ισ τα μ ένη εν
τω λ ω τ ο μ ό ρ φ ω κ α ρ χ η σ ίω κ α ι, ω ς ο τη ς π ρ ω ία ς α π α σ τ ρ ά π τω ν π α ίς Ή λ ι ο ς
τω ν Α ιγ υ π τ ί ω ν 6, εξ ά ν θ ο υ ς λ ω το ύ α ίφ ν η ς αν α π η δ ώ σ α θεά ισ τού π ο λ ε μ ικ ο ύ
π λ ο ίο υ το υ Α ιγ υ π τ ια κ ο ύ σ τό λο υ τη ς Μ εσ ο γείο υ , π ε ρ ί τα 1 0 0 0 π. X . ν α υ μ α χ ο ύ ν -
το ς κ α τά Κ ρ η τ ώ ν Φ ιλ ισ τα ίω ν , ε ικ ο ν ιζ ο μ έ ν ο υ δε ε π ί π ε ρ ιφ ή μ ο υ α ν α γ λ ύ φ ο υ το υ

1 Α θ η ν . X I , 4 9 . : Τ ο υ γ α ρ ί σ τ ο ύ τ ο μ ε ν κ α τ ω τ έ ρ ω π τ έ ρ ν α κ α λ ε ίτ α ι, η ε μ π ί π τ ε ι ε ις τ ο ν λ η ν ό ν τ ο δ ε ο ί ο ν
ε ις μ έ σ ο ν τ ρ ά χ η λ ο ς · τ ο δ ε π ρ ο ς τ α τ έ λ η κ αρχήσιον - V. 44 : ά σ τρ ω ν δε ψ α ύ ει τα καρχήσια. - Ι δ έ και
κ α τ ω τ έ ρ ω ε ν σ ε λ ίδ ι 2 8 .
' R . D u s s a u d , C iv ilis, p r é h e llé n iq u e s σ ε λ . 6 4 Π ίν α ξ IV .
:ι R . D u s s a u d , ε . α . σ ελ . 4 0 0 Π ίν α ξ D . κ α ι εικ . 2 9 7 σ ελ . 4 0 4 .
' G . P e r r o t - C h ip ie r , H is t , d e l ’a r t I p. 3 4 5 , f ig . 2 0 6 ; p . 3 5 5 , f ig . 2 0 8 ; p . 3 8 5 , f ig . 2 2 0 . - G . M a s p e r o ,
H is t . a n c . d e s p e u p le s d ’O r ie n t c la s s iq u e . I L e s o r ig in e s . É g y p t e e t C b a ld é e p . 1 18.
5 Π ρ β λ . H . T h ie r s c h . .P h a r o s, A n t ik e I s la m u n d O c c id e n t . L e ip z ig 1 9 0 9 .

6 G. M a s p e r o , ε .α . σ ε λ . 136 εικ . κ α ι σ ελ . 1 3 7 .

Α Ρ Χ Α ΙΟ Λ Ο Γ ΙΚ Ο Ν ΔΕ Λ Τ ΙΟ Ν 1 9 2 0 - 21 4
26 I. N. Σ6ορο>νου

εν M e d in e t H a b u t ν α ο ύ , το υ ο ικ ο δ ο μ η θ έ ν τ ο ς υ π ό Ρ α μ σ ή το υ τ ρ ίτ ο υ τη ς 1 2 η
ς
δ υ ν α σ τε ία ς (Ε ικ . 5) λ
Ε κ δε τω ν του Τ ' α ιώ ν ος π. X . μ ν η μ ε ίω ν μ ν η μ ο ν εύ ω το ε π ί τη ς ά κ ρ α ς
το υ ισ τού ελ λ η νικ ή ς ν α υ μ α χ ο ύ σ η ς ν εώ ς Π α λ λ ά δ ιο ν τη ς Α θ ή ν α ς το υ π ε ρ ί τα
5 5 0 π. X . π ο ιη θ ε ν τ ο ς υ π ό το υ α γ γ ε ιο γ ρ ά φ ο υ Α ρ ισ τ ο ν ό φ ο υ α γ γ ε ίο υ , εύ ρ εθ έν -

E ικ . 5.

το ς μεν εν Κ α ίρ η ( Ά γ υ λ λ α ) τη ς Ε τ ρ ο υ ρ ία ς , ου ό μ ω ς " la te c h n iq u e e s t d é r i-
v ée d e c e lle d e s M y c è n e s " ( Ε ικ . 6 ) 12.
Ε κ τ ω ν ε λ λ η ν ισ τικ ώ ν χ ρ ό ν ω ν κ α τ ’ α ν τ ίγ ρ α φ ο ν ρ ω μ α ϊκ ή ς ε π ο χ ή ς α ν α φ έ ρ ω
τ η ν κ ο λ ο σ σ ια ία ν Ν ίκ η ν τ ο υ σ φ α ιρ ικ ο ύ κ α ρ χ η σ ίο υ π λ ο ίο υ ιερ ο ύ ε ικ ο ν ιζ ο μ έ ν ο υ
ε π ί π α σ ίγ ν ω σ τ ο υ α ν α γ λ ύ φ ο υ ( Ε ικ . 7 ) 3.
Τα Π α λλά δ ια τ α ύ τ α δ εν ε ίν α ι δ υ ν α τό ν ω ς εκ το υ κ ο λ ο σ σ ια ίο υ α υ τώ ν
μεγέθους η ν α ή σ α ν π ά ν τ ο τ ε εξ ε λ α φ ρ ώ ν σ υ γ κ ε κ ο λ λ η μ εν ώ ν χ α λ κ ώ ν ε λ α σ μ ά -
τ ω ν κ ατεσ κευασ μ ένα· ά λ λ ω ς θ ’ α ν έ τ ρ ε π ο ν β ε β α ίω ς τα π λ ο ία α υ τ ώ ν εις τη ν π ρ ώ -
τ η ν τρ ικ υ μ ία ν .
Τ έ λ ο ς εκ τ ω ν β υ ζ α ν τ ιν ώ ν κ α ι τω ν ν υ ν χ ρ ό ν ω ν τ ο ια ύ τ α Π α λλά δ ια ισ τώ ν
π λ ο ίω ν εκ δ ύ ο ε λ α φ ρ ώ ν χ α λ κ ώ ν σ υ ν η ρ μ ο σ μ ενώ ν ε λ α σ μ ά τω ν ε ίν α ι τα εν σχή-
μ α σ ι πελέκ εω ν, σ τα υ ρ ώ ν, ιε ρ ώ ν τ ω ν π λ ο ίω ν ιχ θ ύ ω ν π λ ο η γ ώ ν ( π ο μ π ίλ ω ν ), π τ η -
ν ώ ν (λ ά ρ ω ν ) κ ο σ μ ο ύ ν τα κ α ι ν υ ν τα ά κ ρ α τω ν ισ τώ ν τ ω ν π λ ο ίω ν η μ ώ ν , τα κ α ι

1 C h a n ip o lio n , M o n u m e n t s d ’É g y p t e τ ό μ . I l l Π ιν . 2 2 2 . - T o r r , ε . α . Π ιν . I , 6.
' S . R e in a c h , R e p . V a s. 1 7 9 , 1. - M o n u m e n t i I X Π ιν . I X . - K le in , M e is t. S i g n . σ ελ . 4 8 . - D u m o n t-
P o t t ie r σ ε λ . 3 3 4 . - T o r r , ε . α . Π ιν . 3 , 15.
3 T o r r , ε . α . Π ιν . 6 , 2 9 .
 Τ ο λ ά β α ρ ον τω ν Α θ η ν α ίω ν 27

π ο λ λ ά κ ις ω ς α νεμοδάρια, α ν ε μ ο δ ο ύ λ ια η γ λ ά ρ ο ι 1 ( ανεμ οδε ίκται, g ir o u e tte s )

χ ρ η σ ιμ ε ύ ο ν τ α τω π λ ο ιά ρ χ ω κ α ι π η δ α λ ιο ύ χ ω . Η ε ν τα ύ θ α π α ρ ε ν τιθ ε μ έ ν η εικ ώ ν 8
αρ. 1 - 7 ε γ έ ν ετο κ α τ ’ α ν τ ιγ ρ α φ ή ν κ α ρ χ η ρ ί ω ν π λ ο ίω ν εν τω λ ιμ έ ν ι το υ Π ε ιρ α ιώ ς
η γ κ υ ρ ο β ο λ η μ εν ώ ν , ω ν το μεν φ έ ρ ο ν το ν σ τα υ ρ ό ν (αριθ. 7) α ν ή κ ει εις τιν α τω ν
μ ο νώ ν το υ Α γ ί ο υ Ό ρ ο υ ς ( Ά θ ω ν ο ς ) , το δε το ν ιχ θ ύ ν (α ρ ιθ. 6) εις π λ ο ίον τη ς
Ν ο τ ίο υ Ι τ α λ ί α ς , π ρ ο ς δ π α ρ ά β α λ ε το υ ς ιχ θ ύ ς ε ιδ ώ λ ια τω ν π ρ υ μ ν α ίω ν ισ τώ ν

Ε ικ. 6.

στυλίδ ω ν τω ν π ρ ο ϊσ το ρ ικ ώ ν π λ ο ίω ν τη ς Σ ύ ρ ο υ 12 (Ε ικ . 9) κ α ι τιν ώ ν τ ω ν σ τυ-

λ ίδ ω ν ισ τώ ν τω ν α ιγ υ π τ ια κ ώ ν π λ ο ίω ν (Ε ικ . 10 α ρ ιθ . 9).

1 K . Α . Σ α ρ ά φ η - Π ιτ σ ιλ ι ο ύ , Ε λ λ η ν ι κ ό ς α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ικ ό ς σ τ ό λ ο ς . Α θ ή ν α ι 1 9 0 7 Π ιν . σ ε λ . 4 8 - 4 9 . - Σ 6ο-
ρ ώ ν ο ς Δ Ε Ν A X V I (1 8 1 4 σ ελ . 9 7 ε ικ . 7 ).
2 Τ σ ο ύ ν τ α ς, Ά ρ χ . Ε φ η μ . 1899 σελ. 9 0 - 9 1 ε ικ . 1 6 - 2 2 . Ο κ. Τ σ ο ύ ν τ α ς ε κ λ α μ β ά ν ε ι τ η ν π ρ ύ μ ν η ν τ ω ν
λ ία ν υψ ι π ρ ύ μ ν ω ν μ α κ ρ ώ ν π ο λ ε μ ικ ώ ν (π ε ν τ η κ ο ν τ ό ρ ω ν ) τ ο ύ τ ω ν Κ υ κ λ α δ ικ ώ ν π λ ο ίω ν ω ς π ρ ώ ρ α ν . Ά λ λ ’ ε ν τ ο ι-
α ύ τ η π ε ρ ιπ τ ώ σ ε ι ο π η δ α λ ιο ύ χ ο ς ο υ δ ό λ ω ς θ α έ β λ ε π ε τ ο ν π ρ ο α υ τ ο ύ ο ρ ίζ ο ν τ α π ρ ο ς α σ φ α λ ή τ ο υ π λ ο ί ο υ κ α τ εύ -
θ υ ν σ ιν , π ρ ά γ μ α ε ν τ ε λ ώ ς α π α ρ ά δ ε κ τ ο ν . Τ ο ευ ν ο ή τ ω ς ε ις τ η ν π λ ά ν η ν τ α ύ τ η ν έ μ β ο λ ο ν τ ο ν σ ο φ ό ν σ υ ν ά δ ε λ φ ο ν
γ ε γ ο ν ό ς , ό τ ι π ά ν τ α α ν ε ξ α ιρ έ τ ω ς τ α π λ ο ί α τ α ύ τ α έ χ ο υ σ ι τ ο ν ιχ θ ύ ν τ η ς σ τ υ λ ίδ ο ς α υ τ ώ ν ε σ τ ρ α μ μ έ ν ο ν κ α τ ’ α ν τ ί-
θ ε τ ο ν δ ιε ύ θ υ ν σ ιν π ρ ο ς τ η ν τ ο υ π λ ο ίο υ (Π ρ β λ . τ ο ε κ Π ύ λ ο υ π ρ ο ϊσ τ ο ρ ικ ό ν π λ ο ί ο ν ΔΕΝΑ, ε . α . εικ . 8 , κ α ι Ε φ η μ .
Ά ρ χ .) , ε ξ η γ ε ίτ α ι δ ια τ ο υ γ ε γ ο ν ό τ ο ς , ό τ ι ο ι ιε ρ ο ί ο ύ τ ο ι ιχ θ ύ ε ς (π ο μ π ίλο ι) τ ω ν ισ τ ώ ν τ η ς σ τ υ λ ίδ ο ς ε χ ρ η σ ίμ ε υ ο ν
κ α ι ω ς Ιε ρ ά α ν ε μ ο δ ο ύ λ ια δ ε ικ ν ύ ο ν τ α τ η ν δ ιε ύ θ υ ν σ ιν τ ο υ ά ν ε μ ο υ , η ν ο σ υ μ φ ώ ν ω ς τη ε π ο χ ή λ ία ν δ ε ισ ιδ α ίμ ω ν
τ ε χ ν ίτ η ς τ ω ν κ υ κ λ α δ ικ ώ ν τ ο ύ τ ω ν α γ γ ε ίω ν ε ύ χ ε τ α ι κ α ι δ η λ ο ί δ ια τ α π λ ο ί α ο ύ ρ ιο ν , ή τ ο ι π ρ υ μ ν α ί ο ν .
28 I . N . Σ β ο ρ ώ νο υ

Τ ο ν λ ό γ ο ν της εν τη θ έ σ ε ι τ α ύ τη το υ ισ τού το π ο θ ε τή σ ε ω ς ε ιδ ω λ ίω ν θ εώ ν ή
σ υ μ β ό λ ω ν α υ τ ώ ν κ α ι το ν π ρ ο σ τ α τ ε υ τ ικ ό ν α υ τώ ν ω ς θ εώ ν σω τήρω ν το υ π λ ο ίο υ
χ α ρ α κ τή ρ α κ α ι δ ύν α μ ιν μ α ρ τ υ ρ ο ύ σ ι π λ ε ίσ τα χ ω ρ ία τ ω ν α ρ χ α ίω ν , εξ ω ν π α ρ α -
θ έ τω τ ρ ία ε ν τ α ύ θ α : Π λ ο υ τ ά ρ χ . Θ εμιστ. X I I . « Λ έγετα ι δ ' υ π ό τινώ ν το ν μ ε ν
θ εμ ισ τ ο κ λέ α π ερ ί τούτω ν (ό τ ι δέον ν α υ μ α χ είν ) α π ό το ν καταστρώ ματος
ά ν ω θ ε ν της νεώ ς δ ια λεγό μ ενο ν, γλα ύ κ α δ ' ο φ θ ή να ι δ ια π ετο μ ένη ν α π ό δ ε-

E i κ . 7.

ξιάς τω ν νεώ ν και τ ο ι ς κ α ρ χ η σ ί ο ι ς ε π ι κ α θ ί ζ ο υ σ α ν διό δη και μ ά λιστα

π ρ ο σ έθ εντο τη γνώ μ η και π α ρεσ κ ευά ξοντο να υμα χή σ οντες». - Λ ο υ κ ια ν ο ύ ,
Π ερί τω ν ε π ί μ ισ θ ώ συ νό ντω ν 1 : «ε π ή κ ο υ ο ν αυτώ ν κ α θ ά π ερ ν α υ α γία ν τινά
κ αι σω τηρίαν αυτώ ν π α ρ ά λο γο ν δ ιη γο ύ μ ε ν ω ν . . . τους Διόσκουρους ε π ιφ α ι-
νό μ ενο υ ς - ο ικ είο ι γαρ της τοιαύτης τραγω δίας ούτοι γ ε - η τ ιν ’ ά λλο ν εκ
μ η χα νή ς θ ε όν έτει τ ω κ α ρ χ η σ ί ω κ α θ ι ζ ό μ ε ν ο υ . . . και π ρο ς τινα η ϊόνα μαλα-
κ ή ν α π ε υ θ ύ ν ο ν τ α την να ύ ν » .- Τ ο υ α υ τ ο ύ , Π λο ίον η ευ χα ί 9 : «κ α ι τινα λ α μ -
π ρ ό ν α σ τ έ ρ α Δ ιόσκουρω ν τον έτερον ε π ικ αύ'ίσαι τω κ α ρ χη σ ίφ και κατευ-
ύ'ϋναι τη ν να ύ ν ε π ί τα λα ιά εις το π έ λ α γο ς ήδη κρημνώ π ρ ο σ φ ερ ο μ έν η ν ».
 Τ ο λ ά δ α ρ ο ν τω ν Α θ η ν α ίω ν 29

Π ε ρ ί το ύ τ ω ν π ά ν τ ω ν λ επ το μ ερ ώ ς, ιδ ία δ ε π ε ρ ί τ ω ν ε π ί τ ω ν ισ τώ ν μ ε γ ά -
λ ω ν π ρ ο ϊσ τ ο ρ ικ ώ ν εκ χ α λ κ ώ ν ελασμ άτω ν, ε γ κ α θ ιδ ρ υ μ εν ώ ν π ε λ έκ εω ν ω ς ε ιδ ώ λ ω ν
«·
θ ε ώ ν Σ ω τή ρω ν η Σ ω ζόντω ν, π ρ α γ μ α τ ε ύ ο μ α ι εν τω υ π ό τ ύ π ω σ ιν β ιβ λ ίω μ ου
P ro to g o iiia , R e lig io n et c iv ilisa tio n p ro to h e llé n iq u e s , ένθα ε ύ ρ η ν τ α ι π λ ε ίσ τα ι
ό σ α ι σ χ ε τικ α ί μ α ρ τ υ ρ ία ι κ α ι μ ν η μ ε ία π ά σ η ς εποχή ς.
Ε ν τ α ύ θ α εξετα σ τέο ν μ ό νο ν, μ ή τ ο ι τ ο ιο ύ τ ο υ τίν ο ς ισ το ύ ιερ ο ύ Α θ η ν α ϊκ ο ύ

E ικ . 8 .

π λ ο ίο υ το Π α λ λ α δ ώ ν α π ο τ ελε ί το εν λ ό γ ω π α ρ ά δ ο ξ ο ν α γ α λ μ ά τ ω ν τη ς α σ ω μ ά -
το υ Α θ η ν ά ς η μ ώ ν.

Τ ο ύ ψ ο ς α υ το ύ 0 ,3 6 δ εν α ρ μ ό ζ ε ι β εβ α ίω ς εις μ εγ ά λ η ς τίν ο ς ν εώ ς το ν μ έγα ν

ισ τό ν (m a lu m ). Τ ο π ο λ ύ η δ ύ ν α τ ο να κ οσ μ ή τ η ν σ τ υ λ ίδ α τ η ς π ρ ύ μ ν η ς α υ τ ώ ν ή
τ ο ν Α κάκιον μ ικ ρ ό ν επ ικ ο υ ρ ικ ό ν ισ τ ό ν 1 τη ς
π ρ ύ μ ν η ς η Π ύ ρ ρ α ς , ου ισ τού π α ρ ά δ ε ιγ μ α
έσ τω η μ ί ν δ τη ς θ εά ς π ρ ο σ τ ά τ ιδ ο ς το υ ιερού
τ ω ν π λ ο ίω ν ισ τίο υ η π έ π λ ο υ Ί σ ι δ ο ς Φα-
ρίας, ιερ ο ύ τη ς Τ ύ χ η ς τη ς Α λ ε ξ α ν δ ρ ε ιά ς
π λ ο ίο υ (Ε ικ . 1 1 ) 2. Ο δ ε τρ ό π ο ς τη ς εκ π λ α -
γ ίο υ καθηλώ σ εω ς το υ α γ α λ μ α τ ίου ημών
κ α τά τ η ν β ά σ ιν α υ το ύ ε ίν α ι α ν ά ρ μ ο σ το ς
ό λ ω ς εις το σ τ ρ ο γ γ ύ λ ο ν σ φ α ιρ ικ ό ν η π λ α -
Ε ικ . 9 .
κ ο υ ν το ε ιδ έ ς (g a le tte ) σ ύ ν η θ ες τ έ ρ μ α α μ φ ο-
τ έ ρ ω ν τ ω ν ισ τώ ν το ύ τω ν .
Έ ξ ά λ λ ο υ δε ο π ε ρ ιε ρ γ ο ς ο ύ το ς τ ρ ό π ο ς τη ς εκ π λ α γ ίο υ π ρ ο σ α ρ μ ο γ ή ς α υ το ύ
εις τέ ρ μ α κ ερ α ία ς (a n te n n e ) ισ τού ( Ε ικ. Α) π ρ ο ϋ π ο θ έ τ ε ι π ά ν τ ω ς τη ν σ υ ν ύ π α ρ -
ξ ιν κ α ι δ ευ τέ ρ ο υ π α ν ο μ ο ίο υ α γ α λ μ α τ ίου ω ς π α ρ ίσ ο υ (p e n d a n t) π ρ ο σ η ρ μ ο σ μ έν ο υ

1 T orr, ε . α . σελ. 83.

2 T o r r , ε . α . Π ίν α ξ 7.·
30 I. N. Σβορώνου

εις το έτε ρ ο ν ά κ ρ ο ν τη ς π α ρ ά το κ α ρ χ ή σ ιο ν α ν η ρ τη μ έ ν η ς σ τ α υ ρ ο ε ιδ ώ ς κ ε ρ α ία ς
το υ οστού. Π ρ ά γ μ α τ ι δε το ιο ύ το υ , α π α ρ α λ λ ά κ το υ τη ν τε χ ν ο τρ ο π ία ν , μορφ ήν,
μ έγ εθ ο ς και κ α τα σ κ ευή ν, δ ευ τέ ρ ο υ Π α λ λ α δ ίο υ , έχο μ εν εν τω Ε θ ν ικ ώ ημώ ν
Μ ο υ σ είω δ ύ ο τε μ ά χια , ω ν το μεν π ρ ώ τ ο ν σ ώ ζο ν το κ ά τω μ έρ ος α υ το ύ ευ ρ έθη
εν τ α ις α ύ τ α ις α να σ κ α φ α ίς κ α ι εν τω α ύ τω χ ώ ρ ω τη ς Α κ ρ ο π ό λ εω ς (Π ιν . 1, Β αα
κ α ι Β 66) \ το δε ( Π ιν . 1, Β α -
Β 6) σ ώ ζο ν μ έρ ο ς το υ κ ά τω
το υ τραχήλου κορμού τη ς
θ εά ς ( Ε ικ. 12) η γ ο ρ ά σ θ η εν
Α θ ή ν α ις εν έ τ ε ι 1 8 7 4 υ π ό
τη ς Ά ρ χ . Ε τ α ιρ ε ία ς, π ά ν τ ω ς

Ε ικ. 10.
κ α ι τ ο ύ το εν τη Α κ ρ ο π ό λ ει
ευ ρ εθ έν κ α τά τ ιν α τω ν α ρ -
χ α ιό τ ε ρ ω ν α ν α σ κ α λ εύ σ εω ν α υ τ ή ς 2. Δ υ σ τυ χ ώ ς ο φ ω τ ο γ ρ ά φ ο ς έθ η κ εν α υ τ ό ε π ί τ ο υ
π ίν α κ ο ς η μ ώ ν εις το ο υ χ ί π ρ ο ς τα λ ο ιπ ά τ ε μ ά χ ια α ν α λ ο γ ο ύ ν μ έγεθ ο ς α υ τ ο ύ . Αμφότερα
ό μ ω ς τα τ ε μ ά χ ια τ α ύ τα ε ίν α ι τό σ ο ν κ α τά π ά ν τ α α π α ρ ά λ λ α κ τ α π ρ ο ς το σ ώ ο ν
δ ια σ ω θ έ ν η μ ίν α σ ώ μ α το ν α γ α λ μ ά τ ω ν A , Α α - 6,
ώ σ τε ουδεμίαν ν α δ ύ ν α τ α ι ν α υ π ά ρ ξη α μ φ ιβ ο -
λ ία - ότι, α ν μη εξή λθον εκ τη ς α υ τή ς μ ήτρα ς,
π ά ν τ ω ς ε π ο ιή θ η σ α ν κ α τ ’ α ν τ ιγ ρ α φ ή ν του α ύ -
το υ π α ρ α δ είγμ α το ς, εξ ου κ α ι το σ ώ ο ν ισ ομ έ-
γ εθ ες π ά ρ ισ ο ν α υ τώ ν . Ε ίν α ι δε κ α ι κ α τά τ ο ύ το
σ π ο υ δ α ίο ν το τε μ ά χ ιο ν Β α 6, ό τ ι π ερ ιέσ ω σ εν
η μ ίν α λύ μ α ν το ν υ π ό του π υ ρ ό ς κ α ι τη ν π ρ ο ς
τα α ρ ισ τε ρ ά εσ τρ α μ μ έ ν η ν ό ψ ιν α υ τ ο ύ , ης εν
τω ο λ ο κ λ ή ρ ω δ ια σ ω θ έ ν τ ι π α ρ ίσ ω α υ το ύ κ α τέ-
σ τρ ε ψ ε σ χεδ ό ν εξ ο λ ο κ λή ρ ο υ τα ς λ ε π το μ έ -
ρ εια ς η π υ ρ κ α ϊά το υ Ε ρ ε χ θ ε ίο υ . Τ ο δε κ α τά
τ ι μ ικ ρ ό τερ ο ν π λ ά το ς το υ τε μ α χ ίο υ B αα-ββ Εικ. 11.

α υ το ύ κ α ι ο εν τ ισ ί δ ιά φ ο ρ ο ς τρ ό π ο ς τη ς π ρ ο -
σ α ρ μ ο γή ς, ή τ ο ι δ ια μόνον τω ν δ ύ ο ή λ ω ν τω ν π ο δ ώ ν κ α ι το υ χ ο ν δ ρ ού ή λ ο υ τ η ς
κ ν ή μ η ς (ή τε τ ρ α γ ω ν ικ ή ε γ κ ο π ή τη ς κ α θ η λ ώ σ εω ς δεν υ π ά ρ χ ε ι ε π ί τη ς π α ρ υ φ ή ς
το υ χ ιτ ώ ν ο ς τη ς ετέρ ας τω ν ό ψ ε ω ν το υ α γ α λ μ α τ ίου), υ π ο δ ε ικ ν ύ ο υ σ ιν ό τ ι το τε μ ά - '

1 D e R id d e r , C a t. d e s b r o n z e s d e l ’ A c r o p o le ε . α . , α ρ ιθ . 7 9 5 (6 6 4 9 ) μ ε τ ’ εικ όνο ς . - B . Σ τ ά η ς , Μ ν η μ ε ία ,
ε .α . σελ. 81.
2 D e R id d e r , C at. d e s b r o n z e s d e la S o c i é t é A r e h é o l. d ’A t h è n e s , 1 8 9 4 σ ε λ . 1 7 3 , α ρ ιθ . 7 7 2 ( 1 0 9 4 ).-
F r . S t u d n i c z k a : Ά ρ χ . Ε φ η μ . 1 8 8 7 , σ ε λ . 1 47, εικ . 10.
 Τ ο λ ά β α ρ ο ν τω ν Ά θ η ν α ίω ν ' 31

χ ιο ν το ύ τ ο δ εν ε ίν α ι α κ ρ ιβ ώ ς το α ν ή κ ο ν εις το α υ τό ζη το ύ μ ε ν ο ν π ά ρ ισ ο ν δ ε ύ -
τε ρ ο ν α γ α λ μ ά τ ιο ν τη ς κ ερ α ία ς το υ α υ το ύ ιερ ο ύ ισ το ύ , ά λ λ ’ ά λ λ ο υ τίν ο ς ό μ ο ιο υ ,
α μ έ σ ω ς π ρ ο γ ε ν ε σ τέ ρ ο υ η μ ετα γενεσ τέρ ο υ , τε θ έν το ς εις α χ ρ η σ τία ν ένεκα φ θ ο ρ ά ς
κ α τ ά τ ιν α τω ν λ ία ν σ υχνώ ν, ω ς θ α ίδ ω μ ε ν , επ ισ κ ευ ώ ν η εκ νέο υ κ α τα σ κ ευ ώ ν το υ
π ε ρ ί ου ο λ ό γ ο ς εν τω Ε ρ ε χ θ ε ίω ιερ ο ύ ισ τ ού τω ν Α θ η ν α ίω ν .
Δ έο ν ά ρα, ί ν α ζ η τή σ ω μ ε ν ν υ ν εν τη κ α το χή κ α ι ιερ ά χ ρ ή σ ει τω ν Α θ η ν α ίω ν
Ιερόν ισ τόν μ έτρ ιο υ μ ε γ έ θ ο υ ς, κ ο σ μ ο ύ μ ε ν ο ν δε κ α τ ’ α μ φ ό τερ α τα ά κ ρ α τη ς
κ ε ρ α ία ς α υ το ύ δ ια δ υ ο εν τελ ώ ς ό μ ο ιω ν κ α ι ό μ ο ια ς ε ιρ η ν ικ ή ς φ ύ σ ε ω ς κ α ι χρ ή -
σεω ς, εκ δ υ ο δ ’ ε π ίχ ρ υ σ ω ν χα λ κ ώ ν ελ α σ μ ά τω ν σ υ ν η ρ μ ο σ μ εν ώ ν Π α λλα δ ίω ν τη ς
π α ρ ’ η ς το ν ν α ό ν ά ν εκ α λ ύ φ θ η Π ο λ ιά δ ο ς Α θ ή ν α ς το υ Ε ρ ε χ θ ε ίο υ , ε ικ ο ν ιζο μ έ-
ν η ς ω ς σ υ μ π ο μ π ε υ ο ύ σης ε ιρ η νικ ώ ς.
Ε υ τ υ χ ώ ς υ π ά ρ χ ε ι, ω ς θ α ίδ ω μ ε ν κ α τω τέρ ω , π λ ή θ ο ς α ρ χ α ίω ν μ α ρ τ υ ρ ιώ ν
π ε ρ ί τη ς π ο τέ ύ π ά ρ ξ ε ω ς ε π ί τη ς Α κ ρ ο π ό λ εω ς τω ν Α θ η ν ώ ν τ ο ιο ύ τ ο υ τίν ο ς
( Ε ικ . 12) ισ τού κ α ι κ ε ρ α ία ς τη ς Π ο λ ιά δ ο ς Α θ η ν ά ς .

Ε ν π ρ ο γ ε ν ε σ τ έ ρ α π ε ρ ί τη ς εξ α ρ τ ύ σ εω ς τω ν α ρ χ α ίω ν π λ ο ίω ν μ ελέτη μου 1
έ δ ε ιξ α ό τ ι το ιε ρ ώ τ ε ρ ο ν σκε ύ ος ( άρμενον) α υ τ ώ ν α π ό τω ν π ρ ο ϊσ τ ο ρ ικ ώ ν ή δη
α ιγ υ π τ ια κ ώ ν κ α ι μ υ κ η ν α ϊκ ώ ν χ ρ ό ν ω ν ή το ο κ α τά κ α ν ό ν α ε π ί
τη ς π ρ ύ μ ν η ς κ α ι δ η το υ α φ λ ά σ το υ α υ τώ ν - ε ν η θ έσ ει νυν
τ ίθ ε τ α ι η ε ικ ώ ν το υ π ρ ο σ τ ά τ ο υ τ ω ν ν α υ τ ώ ν κ α ι π λ ο ίω ν α γ ίο υ
Ν ικ ο λ ά ο υ - ιδ ρ υ μ έ ν ο ς μ ικ ρ ό ς μ ετά π έ π λ ο υ η ά νευ τ ο ιο ύ τ ο υ
σ η μ α ία ς ισ τός ο φ έ ρ ω ν το ό ν ο μ α σ τ υ λ ίς (υ ποκ. το υ στύλος,
κ ίω ν, ν υ ν σ τυ λιά ρ ι κ α ι κ ο ντά ρ ι) (Ε ικ . 9, Ι Ο 2, 13, 1 4 - 1 5 , 16,
17), ο α ν τ ιπ ρ ο σ ω π ε ύ ω ν το α π ό τ ω ν χ ρ ό ν ω ν τη ς κ ιο ν ο λ α τ ρ ία ς υ π ό
μ ο ρ φ ή ν ε λ α φ ρ ο ύ κ α ι λ ε π τού ξ υ λ ίν ο υ κ ίο νο ς, ε π ο μ ε ν ώ ς κ α τα λ -
λ ή λο υ δ ια π λ ο ίον, ε ίδ ω λ ο ν τη ς π ρ ο σ τ ά τ ιδ ο ς τω ν π λ ο ίω ν (tu te la
Ε ι κ . 12. n a v iu m ), μ ε γ ά λ ω ς ιδ ια ζ ο ύ σ η ς εκ ά σ τω λα ώ η πόλει η π λ ο ίω
θ εό τη το ς, σ τυ λίς η ς εκ τη ς π α ν η γ υ ρ ικ ή ς δ ια τ α ιν ιώ ν η π έ π λ ο υ
ιε ρ ο ύ (φ ά ρ ο υ ς η φ ο ιν ικ ίδ ο ς ) επ ικ ο σ μ ή σ ε ω ς (πρβλ. τη ν τ α ιν ίω σ ιν τη ς ε ικ ό ν ος 16)

1 S t y l i d e s , a p h la s t a , a n c r e s h ie r a e , a c r o s t o lia , e m b o la , p r o e m b o la e t to te m t m a r in s : Δ Ε Ν Α A' τ ό μ .
X V I , 1 9 1 4 σ ε λ . 8 1 - 1 5 2 , εικ . 1 - 19.

' Σ β ο ρ ώ ν ο ς , ε . α . σ ελ . 8 9 , εικ . 2 - 3 (π ρ ύ μ ν α · μ α κ ρ ώ ν π λ ο ίω ν εκ τ ο ιχ ο γ ρ α φ ιώ ν τ η ς Δ ή λ ο υ ) κ α ι σ ελ . 9 2
εικ . 6 ( α γ γ ε ιο γ ρ α φ ία τ ο υ Δ' α ιώ ν ο ς).
32 I. N. Σβορώνου

γ ε ν ν ή θ η κ α ν συν τω χ ρ ό ν ω τα π α ν το ε θ ν ή ιερά λ ά β α ρ α κ α ι α υ τή η π ρ υ μ ν α ία
σ τ α υ ρ ο φ ό ρ ο ς λ ευ κ ο κ ύ α νο ς σ η μ α ία των σ υ γ χ ρ ό ν ω ν π λ ο ίω ν η μ ώ ν κ α ι σ τ ρ α τ ιω -
τ ικ ώ ν σ υ ν τ α γ μ ά τ ω ν τη ς ξηρά ς.
Ή π α ν α ρ χ α ία τη ν κ α τ α γ ω γ ή ν σ τυ λ ίς α υ τή - η ς ε π ί δ έλ το υ η κ ε ρ α ία ς ενέ-
γ ρ α φ ο ν εν ίο τε ο λ ό γ ρ α φ ο ν το ό ν ο μ α τη ς α ν τ ιπ ρ ο σ ω π ε υ ό μ ε ν η ς θ εό τη το ς, π. χ.

Ε ικ . 13. Ε ικ . 14. Ε ικ . 15. Ε ικ . 16.

Α Θ Η Ν Α Ι η Ζ Ε Υ Σ Σ Ω Τ Η Ρ (Ε ικ . 16 κ α ι 1 7 ) 2- ο σ ά κ ις ε φ έ ρ ε ν ιε ρ ό ν π έ π λ ο ν (φ ά ρ ο ς )
χ ρ η σ ιμ ο π ο ιο ύ μ ενο ν και ω ς ισ τ ίο ν π ρ υ μ ν α ίον η π ρ ω ρ α ίο ν 3 ιε ρ ο ύ π λ ο ίο υ , ω π λ ίζ ε τ ο
κ α τ ’ α ν ά γ κ η ν δ ια κ ερ α ία ς ( a n t e n n a ) σ τ α υ ρ ο ε ιδ ώ ς π ρ ο ς α ν ά ρ τ η σ ιν το υ π έ π λ ο υ
ισ τίο υ δ ια τ ε τ α μ έ ν η ς κ α τά το ά ν ω μ έρ ο ς το υ ισ το ύ κ α ι
σ υ γ κ ρ α το υ μ έ ν η ς δ ια σ χ ο ιν ιο ύ (Ε ικ . 14) η κ α ι ά λ λ η ς
φ ύ σ ε ω ς μ ο ν ιμ ω τ έ ρ α ς κ α ι α σ φ α λ ε σ τέ ρ α ς δ ια κ α θ η λ ώ -
σ εω ς π ρ ο σ α ρ μ ο γ ή ς ( Ε ικ. 15). Ί δ έ κ α ι τα ς ε ν τ α ύ θ α (Ε ίκ
18 κ α ι 19) εκ τη ς ρ η θ ε ίσ η ς μ ελέτη ς μ ου (σελ. 8 4 - 8 5 )
π α ρ ε ν τ ιθ ε μ έ ν α ς εικ ό να ς σ τ υ λ ίδ ω ν (Α α ρ ιθ . 5 5 - 5 8 κ α ι
70, Β 1 3 - 1 4 ) .
Τ ο μ ε γ α λ ύ τε ρ ο ν π λ ή θ ο ς τω ν τ ο ιο ύ τ ω ν α π ό τ ω ν μ
υκηναϊκώ
ν
ή δ η χ ρ ό ν ω ν γ ν ω σ τ ώ ν 4 η μ ίν ιε ρ ώ ν σ τυ -
λ ίδ ω ν π ε ρ ιέ σ ω σ α ν η μ ίν τ α χ ρ υ σ ά ν ο μ ίσ μ α τ α Α λε-
ξα ν δ ρ ο υ το υ Μ ε γ ά λ ο υ κ α ι τ ω ν Δ ια δ ό χ ω ν α υ τ ο ύ , ε ικ ο - Ε ικ . 1 7 .
ν ίζ ο ν τ α σ τ ε ρ ε ο τύ π ω ς Ν ίκ η ν σ τ η ρ ίζ ο υ σ α ν ω ς επ ί λα -
β ά ρ ο υ τ η ν α ρ ισ τ ε ρ ό ν ε π ί σ τυ λ ίδ ο ς εξ ισ το ύ κ α ι κ ερ α ία ς, ά νευ ό μ ω ς τ ο υ π έπ λ ο υ ,

1 Ε π ί ο κ τ ω β ό λ ω ν κ α ι τ ε τ ρ ω β ό λ ω ν τ ο υ Δ ' α ι ώ ν ο ς κ ο π έ ν τ ω ν υ π ό τ η ς ε υ β ο ϊκ ή ς π ό λ ε ω ς τ η ς α π ό τ ο υ ι ε ρ ο ύ
Ισ τ ο ύ ε χ ο ύ σ η ς τ ο ό ν ο μ α Ι σ τ ι α ί α . - Σ β ο ρ ώ ν ο ς , ε . α . σ ε λ . 9 1 , ε ικ ώ ν Α , 5 0 ( ε ν τ α ύ θ α ε ικ ώ ν 1 3 ). - T h. N ew el
O c t o b o le o f H is t ia ia . - N e w -Y o r k 1921.
Σ β ο ρ ώ ν ο ς S t y l i d e s , ε . α . σ ελ . 9 2 , εικ . 5 .
3 D a r e m b e r g e t S a g l i o ε ν λ. n a v i s ' ε ικ ό ν ε ς α ρ ιθ . 5 2 7 8 , 5 2 7 9 , 5 2 8 1 , 5 2 9 0 , 5 2 9 3 , 5 2 9 4 κ τ λ .
4 Σ β ο ρ ώ ν ο ς , ε . α . σ ε λ . 8 9 , εικ . 4 - 4 α κ α ι ε ν δ ύ ο ά λ λ α ις μ ε λ έ τ α ις μ ο υ , Π ώ ς ε γ ε ν ν ή θ η κ α ι τ ι σ η μ α ί ν ε ι ο
δ ικ έ φ α λ ο ς α ε τ ό ς τ ο υ Β υ ζ α ν τ ίο υ , Α θ ή ν α ι 1 9 1 4 , σ ε λ . 2 5 ε ικ . 9 “ · 8 κ α ι P a r is c it é p r o t o h e l lé n i q u e ε ν τ ω ν έ φ
τ ω ν Α θ η ν ώ ν π ε ρ ιο δ ικ ώ A c r o p o le τ ό μ . I 1 9 2 0 α ρ ιθ . 3 , σ ε λ . 3 4 2 , εικ . 18.
 Το λάβαρον των Αθηναίων 33

οτί μ ό νο ν ο ι π ο λ λ ο ί ή λ ο ι κ α ι θ ώ μ ιγ γ ε ς τη ς α ν α ρ τή σ ε ω ς ε ίν α ι εν ίο τε δ ε δ η λ ω μ έ -
ν ο ι επ ί τ η ς κ ερ α ία ς ( Ε ίκ ω ν 18, αρ. 1 4 - 15 Α , 39, 4 5 κ α ι 54. Ε ίκ ω ν 19, αρ. 11).
Ε ίν α ι δ ’ η ν α υ τικ ή α ύ τη ιερ ά σ τυ λ ίς - λ ά β α ρ ο ν τω ν ν ο μ ισ μ ά τ ω ν το υ Μ ε γ ά -

E ικ . 18.

λο υ Α λ εξ α ν δ ρ ου (Ε ικ . 20), σ ύ μ β ο λ ο ν τη ς εν τω Ι σ θ μ ώ τη ς Κ ο ρ ίν θ ο υ εν έτει
3 3 6 π. X . α ν α τε θ είσ η ς τω Α λ ε ξ ά ν δ ρ α ) υ π ό τη ς δ ια ίτ η ς τω ν Π α ν ε λ λ ή ν ιο ν α ρ χ η -

Ε ικ . 19.

γία ς τω ν Ε λ λ η ν ικ ώ ν ναυτικώ ν και πεζικώ ν δυνά μ εω ν κατά τω ν Π ερ σ ώ ν, ανα-

γο ρ ευ θ εντος τότε Η γεμόνος και δη α υ τ ο κ ρ ά τ ο ρ α ς , ότε δη και το πρώ τον εκό- 1

1 Δ ι ο δ. X V I I I , 4 , 9 . - Πλουτάρχου Α λε ξ. 14.

Α ΡΧ Α ΙΟ Λ Ο Γ ΙΚ Ο Ν Δ Ε Λ Τ ΙΟΝ 1 9 20-21 ί)
34 I. N. Σβορώνου

π η σ α ν τα το υ τ ύ π ο υ τ ο ύ τ ο υ χ ρ υ σ ά α λεξα ν δ ρ ε ια ν ο μ ίσ μ α τα , ω ς α ν ε γ ν ώ ρ ισ ε ν ή δ η
ε ις τ α ς δ ύ ο π ε ρ ί τη ς σ τ υ λ ίδ ο ς τ α ύ τ η ς ε ιδ ικ ά ς α υ το ύ μ ελ ετά ς ο Γ ά λ λ ο ς σ υ ν ά δ ε λ -
φ ό ς μ ο υ κ. B a b e io n Κ
Ό ς εκ το υ σ μ ικ ρ ο ύ κ α ι σ τενο ύ χοίρου, δ'· δ ιέ θ ε τ ο ν ο ι σ φ ρ α γ ιδ ο γ λ ύ φ ο ι τω ν
ν ο μ ισ μ ά τ ω ν τ ο ύ τ ω ν το υ Α λ ε ξ ά ν δ ρ ο υ , κ α ι τ η ς τ α χ ύ τ η τ ο ς η ε π ιμ ελ εία ς, μ ε θ ’ η ς
έκ α σ το ς α υ τ ώ ν ε ιρ γ ά ζ ε τ ο εν εν ί εκάστω
τω ν π ο λ υ α ρ ιθ μ ο τ ά τ ω ν ν ο μ ισ μ α το κ ο π ε ίω ν ,
α ι εν λ ό γ ω σ τυ λ ίδ ες α υ τώ ν έ χ ο υ σ ι δ ιά φ ο ρ α
εν τ α ις λ επ τό μ ε ρ ε ία ις α υ τ ώ ν σ χ ή μ α τα α π ό
τω ν α π λ ο υ σ τέ ρ ω ν T -f κ α ι Δ
( Ε ικ. 2 1 1 4
κ α ι εικ. 18, αρ. 26, 28 κ α ι 4 0 ) μ έχ ρ ι τω ν
σ α φ ώ ς κ α τά τα ά κ ρ α τω ν κ ε ρ α ιώ ν α υ τώ ν
δ ια δύο ε ιδ ω λ ίω ν Ν ικ ώ ν κ ε κ ο σ μ η μ εν ώ ν
( Ε ικ. 18, αρ. 31 κ α ι εικ. 19, αρ. 12=^ Εικ. 2 0
κ α ι 22), ω ν ε ιδ ω λ ίω ν η ύ π α ρ ξ ις, ω ς κ α ι το υ
τ η ν κ ο ρ υ φ ή ν α υ το ύ το υ ισ τού κ ο σ μ ο ύ ντο ς,
ω ς θ α ε ίδ ο μ ε ν , τ ρ ίτ ο υ ε ιδ ω λ ίο υ , δ η λ ο ύ τ α ι
κ α ι ε π ί τω ν δ ια μ έ σ ω ν σ χ η μ ά τ ω ν τω ν στυ-
λ ίδ ω ν τω ν χ ρ υ σ ώ ν ν ο μ ισ μ ά τ ω ν του ’Α λ ε -
Ε ικ. 2 0 . ξα ν δ ρ ου σ υ ν τ ο μ ία ς χ ά ρ ιν δ ι ’ α π λ ώ ν μ ό ν ο ν
κ α θ έ τω ν γ ρ α μ μ ώ ν ( Ε ικ . 18, αρ. 30, 32, 33,
4 2 , 43), σ φ α ιρ ιδ ίω ν ( Ε ικ. 18, αρ. 3 6 - 3 8 ) η κ α ι δ ια μ ό ν ω ν τ ω ν εις τα ά κ ρ α τω ν κ ε-
ρ α ιώ ν π ρ ο σ η ρ μ ο σ μ εν ώ ν ο ρ ιζ ο ν τ ίω ν β ά σ εω ν τω ν α γ α λ μ α τ ίω ν ( Ε ικ. 18, αρ. 3 4 ,3 5 ,4 4 ) .
Έ ξ ά λ λ ω ν μ ν η μ ε ίω ν τ ω ν ισ το ρ ικ ώ ν χ ρ ό ν ω ν - ω ν σύνο-
ψ ιν δ ίδ ο υ σ ιν α ι εικ ό νες 1 8 - 19 τη ς μ ελ έτη ς μ ο υ - γ ν ω ρ ίζ ο μ ε ν
τ ο ια ύ τ α ς σ τ υ λ ίδ α ς φ ε ρ ο ύ σ α ς α π ό τη ς κ ερ α ία ς α ν α π ε π τ α μ έ ν ο ν
ή ρ ε μ α ω ς λ ά β α ρ ο ν η ω ς σ η μ α ία ν κ υ μ α τ ίζ ο ν τ α το ν ιερ ό ν π έ π λ ο ν
ή το φ ά ρ ο ς το υ κ ιο ν ο μ ό ρ φ ο υ
τη ς σ τ υ λ ίδ ο ς θεού, π ρ ο σ τά τ ο υ
το υ π λ ο ίο υ (Ε ικ . 18, αρ. 5 5 -
5 8 , 70. Ε ικ . 1 3 - 1 4 , κ α ι S a - E ικ . 21. Eικ . 22.
g lio - D a r e m b e r g ε.α . (Ε ικ . 19,
αρ. 13, 14). Π ό σ ο ν δ ’ α ρ χ α ία ε ίν α ι εν Ε λ λ ά δ ι η τ ο ια ύ τη ιε ρ ο ύ ρ ά κ ο υ ς α ν α ρ τη σ ις
δ ιδ ά σ κ ο υ σ ιν η μ ά ς -ά π ρ ο ϊσ τ ο ρ ικ ά κ υ κ λ α δ ικ ά π λ ο ία , π ε ρ ί ω ν ο μ ιλ ή σ α μ ε π ρ ο η γ ο υ -
μ εν ώ ς, φ έ ρ ο ν τ α π ά ν τ α το ιο ύ τ ο ν ιερ ό ν ρ ά κ ο ς υπό το ν ιχ θ ύ ν της σ τ υ λ ίδ ο ς (Ε ικ . 9).

1 B a b e io n , S t y lis , σ ε λ . 2 1 0 . - Σ β ο ρ ώ νο ς, S ty lid e s e tc . σελ. 210.

 Το λάβαρον των ‘Αθηναίων 35

Τ ω ν τ ο ιούτω ν ιερώ ν σ τυλίδω ν πολυτελέσ ταται και πασώ ν πληρέστατοι,

διό και προσ φ υέσ τεροι εις το να δ ια φ ω τίσ ω σ ιν η μας π ερ ί του τρόπου της εις
τα άκρα της κεραίας καθηλώ σεω ς τω ν δύο α γ α λ μ α τίων η μ ώ ν της υ π ο τιθ έμ ε-

Ε ικ. 2 3. Ε ικ . 2 4 .

νης ιεράς στυλίδος του Ε ρ ε χ θ ε ίο υ της Π ο λ ιά δ ο ς Α θ ή ν α ς τω ν Α θ η ν α ίω ν ,

είνα ι α ι γνω σ τα ί η μ ίν το ια ύ τα ι εκ τω ν α να γλ ύ φ ω ν του θω ρακίου του εν Π ερ -
γά μ ω υπό Ε υ μένους του Β ' οικοδομ η θέντος ναού
της αυτής Π ο λ ιά δ ο ς Α θ ή ν α ς , α να γλ ύ φ ω ν εχθρικά
λά φ υρα εικ ο νιζό ντω ν (Ε ίκ ω ν 18, αριθ. 1 7 - 1 8 και
ενταύθα εικ. 2 3 - 2 5 ) ' .
Ε κ της συγκρίσεω ς προς τα ύτα ς σαφ ώ ς βλέπο-
μεν οτι η μεν τω ν π ο δώ ν κάθετος κ α θήλω σ ις τω ν
π ε ρ ιεργω ν α γ α λ μ α τίων της Α θ ή ν α ς ημώ ν, ω ς και η
της τετρ α γώ νο υ εγκοπής του κάτω άκρου του χιτώ -
νος π λ α γία τοια ύτη καθήλω σις (Εικ. 2 4 - 2 5 ) , προσηρ-
μόζοντο επ ί τω ν σ τρογγύλω ν η τετραγώνων άκρω ν
αυτής τα ύ τη ς τη ς κεραίας, ω ς και ε π ί τω ν εν α υ τ ο ί ς
π ρ οσ η ρ μ οσ μ ενώ ν εγκαρσίω ν εκ μ ετά λ λ ο υ β ά σ εω ν, Ε ι κ. 25.
γνω σ τώ ν η μίν και εκ τινώ ν τω ν στυλίδω ν τω ν στα-
τή ρ ω ν του Μ εγάλου Α λεξά ν δ ρ ου (Ε ικ . 18, 3 4 - 3 5 και 4 4 και εικ. 2 1 4). Ή
δε κατά το κάτω μ έ ρ ο ς της κνήμης το υ Π α λ λα δ ίο υ π ρ ο σ α ρ μ ο γή , εν σ χή μ α τι

1 A lt e r t k iim e r v o n P e r g a m o n . Τ ο μ. I l : D a s H e i l i g t h u m d e r A t h e n a P o lia s (υ π ό R . B o h n κ α ι D r o y -
s e n ) Π ιν . 44-46. - B a u m e is t e r , D e n k m ä le r ε ικ . 1 4 3 3 - 1434. - S . R e in a c h , R e p . rel. I p. 214, 3; 215, 2 et
4. - A s m a n n , D a s S t a b k r e u z a u f g r ie c h . M ü n z e n : Z e it, fü r N n m . X X V , σ ε λ . 2 .1 5 - 2 1 7 .
36 I. Ν. Σβορώνου

ά κ ρ ο υ ο υ ρ ά ς α ρ γ υ ρ ο ύ ό φ ε ω ς ελ ισ σ ο μ έ ν η ς π ε ρ ί το ν δ ι ' ου ο ύ το ς κ α θ η λ ο ύ τα ι
εν τ α ύ θ α π α χ ύ ν α ρ γ υ ρ ούν ή λ ο ν (σελ. 23), ε ίν α ι το εις ο τα α γ α λ μ ά τ ια τ α ύ τ α
κ α θ η λ ο ύ ν το τέ ρ μ α τω ν τα σ υ νή θ η σ χ ο ιν ία τη ς α ν α ρ τή σ ε ω ς τη ς κ ε ρ α ία ς α ν τικ α -
θ ισ τ ώ ν τ ω ν φ υ τ ικ ώ ν ελ ίκ ω ν τω ν σ τ υ λ ίδ ω ν τη ς Π ε ρ γ ά μ ο υ ( Ε ικ . 2 3 - 2 5 ) , η α υ τό
το ά κ ρ ο ν τη ς ο υ ρ ά ς ενός τ ω ν δ ύ ο ό φ εω ν , τω ν επ ί ά λ λ ω ν τω ν γ ν ω σ τ ώ ν η μ ίν
σ τ υ λ ίδ ω ν α ν τικ α θ ισ τ ώ ν τω ν τα α υ τά σ χ ο ιν ία τη ς α ν α ρ τή σ εω ς τη ς κ ε ρ α ία ς (Ε ίκ 19,
αρ. 15) κ α ι ε π ί σ τα τή ρ ο ς το υ ’Α λ ε ξ α ν δ ρ ου έ χ ο ν το ς σ α φ ώ ς ό φ ε ις α ν τ ί σ χ ο ιν ιώ ν
π ρ ο ς ε ξ ά ρ τη σ ιν της κ ερ α ία ς ( Ε ικ. 2 6 1 ' 2).
Ή δε σ υ ν ύ π α ρ ξ ις δύο π α ν ό μ ο ιω ν α λ λ ή λ ο ις Π α λλα δ ίω ν ε π ί λ α τρ ε υ τ ικ ή ς
χρ ή σ ε ω ς σ κ εύους τω ν Α θ η ν α ίω ν , ο ίο ν ή το η σ τυλίς, ο υ δ έ ν έχει το π ρ ο σ κ ρ ο ύ ο ν
εις τη ν λ α τρ ε ία ν τη ς π ό λ ε ω ς α ύ τώ ν , ω ς γ ν ω σ τ ή ς ού σ η ς
η μ ίν κ α ι εν τη π ό λ ε ι τα ύ τη τη ς σ υ λ λ α τρ εία ς κ α ι σ υ μ -
φ υ λ ά ξ ε ω ς δύο π α ν ό μ ο ιω ν Π α λ λ α δ ίω ν , ή τ ο ι το υ α λ η θ ο ύ ς
κ α ι το υ ψ ε υ δ ο ύ ς, ω ν το δ ε ύ τε ρ ο ν σ κ ο π ό ν είχε ν α εμ β ά λη
Ε ικ . 2 0 , εις α π ο ρ ία ν το υ ς ε π ιχ ε ιρ ο ύ ν τ α ς ν ’ α π α γ ά γ ω σ ι το α λη-
θ ές εχ θ ρ ο ύ ς κ λέπ τα ς, - ο ίο ι ο ι τη ς Τ ρ ο ία ς ε χ θ ρ ο ί Ο δ υ σ -
σεύς κ α ι Δ ιο μ ή δ η ς, - ί ν α ο ύ τω σ τερ ή σ ω σ ι το υ μόνου τη ν κ α τέχ ο υ σ α ν α υ τό
π ό λ ιν κ α θ ισ τ ώ ν το ς α π ό ρ θ η τ ο ν α λ η θ ο ύ ς Π α λ λ α δ ίο υ 1. Π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ δε π ε ρ ί τω ν
ε π ίσ η ς δύο δ ρ α κ ό ν τω ν το υ ιε ρ ο ύ σ κ εύο υς το υ Ε ρ ε χ θ ε ίο υ τ ω ν Α θ η ν α ίω ν , π ώ ς να
μη ε ν θ υ μ η θ ώ μ ε ν ό τι εν τω ν α ώ τούτα) τ ο π ο θ ε τ ε ίτ α ι υ π ό τ ω ν α ρ χ α ίω ν η ο ί κη-
σις τ ω ν φ υ λ α σ σ ό ν τ ω ν το γ έ ν ο ς τω ν Α θ η ν α ίω ν δύο ιερ ώ ν τη ς Α θ η ν ά ς δρα-
κ ό ν τ ω ν 2, - ω ν γ ν ω σ τ ώ ν μ ο ι ή δ η ω ς σ υ μ β ό λ ω ν τη ς π α σ ιγ ν ώ σ τ ο υ Μ εγά λη ς Θεάς
τω ν π ρ ο ϊσ τ ο ρ ικ ώ ν Ε λ λ ή ν ω ν τη ς Κ ν ω σ ο ύ 3 κ α ι τη ς τω ν ισ το ρ ικ ώ ν χ ρ ό ν ω ν μ υ -
σ τικ ή ς Δ ή μ η τ ρ ο ς κ α ι το υ Τ ρ ιπ τ ο λ έ μ ο υ α υ τή ς - ο μεν εις β ε β α ίω ς ε ίν α ι ο δ ια -
σ η μ ό τ α τ ο ς μ έγα ς δ ρ ά κ ω ν , φ ύ λ α ξ τη ς Α κ ρ ο π ό λ ε ω ς κ α ι τη ς α ττ ικ ή ς γ η ς , ο εν
τω ιε ρ ω σ η κώ της Π ο λ ιά δ ο ς Α θ ή ν α ς εν δ ια ιτ ώ μ ε ν ο ς ( Ή ρ ο δ . 8, 41, Π λ ο υ τά ρ χ.
Θ ε μ ιστ. 10) κ α ι δ ια ρ κ ώ ς τ η ν Α θ η ν ά ν σ υ ν ο δ εύ ω ν , ο δ ε, π ιθ α ν ώ τ α τ α κ α τ ’ εμέ,
ο δ ρ ά κ ω ν Κ υ χ ρ ε ύ ς εκ είν ο ς, ο α ν τ ιπ ρ ο σ ω π ε ύ ω ν ε ιδ ικ ώ ς το γ έ ν ο ς τ ω ν π α ρ α λ ίω ν
κ α ι ν η σ ιω τ ώ ν (Σ α λ α μ ιν ίω ν , Ε λ ε υ σ ιν ίω ν κτλ.) Α θ η ν α ίω ν , δ ρ ά κ ω ν , ου δ ια σ η μ ο -
τά τ η εν τ ο ις ισ το ρ ικ ο ίς χ ρ ό ν ο ις δ ρ ά σ ις ε ίν α ι η τ ο υ θ ρ ύ λ ο υ , κ α θ ’ ον ν α υ μ α χ ο ύ ν -
τ ω ν τω ν Α θ η ν α ίω ν εν Σ α λ α μ ίν ι « δ ρ ά κ ο ν τα εν τ α ις ν α υ σ ί λ έ γ ε τα ι φ α ν ή ν α υ το υ -

1 Σ β ο ρ ώ ν ο ς , Τ ο ε ν Α θ ή ν α ις Ε θ ν ι κ ό ν Μ ο υ σ ε ί ο ι σελ. 1 0 1 -1 0 6 α ρ ιθ . 82. Τ α δ ύ ο Π α λ λ ά δ ιο
' Α μ ε λ η σ α γ ό ρ α ς ο Α θ η ν α ίο ς εν τη Α τ θ ι δ ί (π α ρ ά Α ν τ ιγ ό ν ο υ ίσ το ρ . θ α υ μ . 1 2 )· Τ α ς δε Κ έ κ ρ ο π ο ς
θ υ γ α τ έ ρ α ς τ α ς δύ ο , Ά γ ρ α υ λ ο ν κ α ι Π ά ν δ ρ οσ ον, τ η ν (υ π ό τ η ς Α θ η ν ά ς ) π ρ ο ς φ ύ λ α ξ ιν π α ρ α δ ο θ ε ί σ αν α υ τ α ί ς
κ α ι το ν μ ικ ρ ό ν Ε ρ ι χ θ ό ν ι ο ν κ ίσ τ η ν α ν ο ίξ α ι κ α ι ιδ ε ίν δ ρ ά κ ο ν τ α ς δύο π ε ρ ί τ ο ν Ε ρ ι χ θ ό ν ι ο ν κ τ λ.
3 B. S. A n n u a l I X σ ε λ . 7 5 - 7 9 Π ιν . 5 4 -5 7
 Το λάβαρον των ‘Αθηναίων 37

τ ο ν ο θ εό ς έ χ ρ η σ ε \ Α θ η ν α ίο ις Κ υ χ ρ έ α ε ίν α ι το ν η ρ ώ α » (Π α υ σ α ν . I, 36, 1).
Τ ο υ τ ε λ ε υ τ α ίο υ δε το ύ το υ τ η ν ν α υ τικ ή ν φ ύ σ ιν δ η λ ο ύ σ ιν κ α ι ο ι μ ύθοι, κ α θ ’ ους
ή τ ο υ ιό ς μεν το υ Π ο σ ε ιδ ώ ν ο ς π α τή ρ δ ε τη ς Γ λ α ύ κ η ς1 . Ο ι Α θ η ν α ί ο ι ε ικ ο ν ίζ ο υ σ ιν
α υ τ ό ν ε π ί τ ω ν ν ο μ ισ μ ά τ ω ν α υ τώ ν επ ιβ α ίν ο ν τ α τη ς π ρ ώ ρ α ς το υ π λ ο ίο υ το υ Θ ε μ ι-
σ το κ λ έο υ ς, τ ρ ο π α ιο φ ό ρ ο υ επ ισ τ ρ έ φ ο ν τ ο ς εκ τη ς ν α υ μ α χ ία ς τη ς Σ α λ α μ ίν ος 12. Ο ι
α υ τ ο ί δ ’ Α θ η ν α ίο ι τω ν ρ ω μ α ϊκ ώ ν χ ρ ό ν ω ν π ρ ο ς δ ή λ ω σ ιν τη ς δ ιπ λ ή ς τ ω ν π ρ ο -
γ ό ν ω ν α υ τώ ν κ α τα γ ω γ ή ς, χ θ ο ν ία ς κ α ι θα λα σ σ ία ς, ε π ο ίη σ α ν το υ ς γ ν ω σ τ ο ύ ς τη ς
Σ το ά ς τω ν ε σ φ α λ μ εν ώ ν λ ε γ ο μ έ ν ω ν Γ ιγά ντω ν α ττ ικ ο ύ ς θ ν η τ ο ύ ς ά ν δ ρ α ς , ω ν ο ι
μ εν έ χ ο υ σ ι τα σ ώ μ α τα κ α τα λ ή γ ο ν τα εις ό φ ιν , ο ι δ ’ εις ιχ θ ύ ν , κ ο ιν ό ν σ ύ μ β ο λ ο ν
έ χ ο ν τ ε ς π ά ν τ ε ς τ η ν ε γ χ ώ ρ ιο ν ιερ ά ν α ττ ικ ή ν ελ α ία ν, π α ν α ρ χ α ιό ν σ ύ μ β ο λ ο ν το υ
α ττ ικ ο ύ γ έ ν ο υ ς α υτώ ν. Τ ι λ ο ιπ ό ν π ρ ο σ φ υ έ σ τε ρ ο ν τη ς επ ί τη ς ν α υ τικ ή ς σ τυ λί-
δ ο ς - λ α β ά ρ ο υ α π εικ ο ν ίσ εω ς το υ ν α υ τικ ο ύ τ ο ύ τ ο υ δ ρ ά κ ο ν το ς υ π ό τω ν α υ τώ ν Αθηναίων
π α ρ ά το ν δ ρ ά κ ο ν τα φ ύ λ α κ α τη ς μ εγ ά λ η ς η π ε ιρ ω τ ικ ή ς ξ η ρ ά ς α υ τώ ν ;

Α ς ίδ ω μ ε ν ν υ ν τα ς α ρ χ α ία ς π η γ ά ς η μ ώ ν τα ς μ α ρ τυ ρ ο ύ σ α ς, ω ς ε ίπ ο μ εν , τη ν
εν τω ν α ώ τη ς Π ο λ ιά δ ο ς Α θ ή ν α ς το υ Ε ρ ε χ θ ε ίο υ τ ω ν Α θ η ν ώ ν ύ π α ρ ξ ιν το ια ύ -
τ η ς εξ ισ τού κ α ι κ ε ρ α ία ς ιε ρ ά ς π ο λ υ τε λ ο ύ ς σ τυ λ ίδ ο ς π λ ο ίο υ , χ ρ η σ ιμ ε υ ο ύ σ η ς π ρ ο ς
α ν ά ρ τ η σ ιν το υ ιερ ο ύ π έ π λ ο υ η φ ά ρ ο υ ς τη ς θεάς, ω ς ισ τίο υ η λα β ά ρ ο υ.
Τ α π ο λ υ ά ρ ιθ μ α χ ω ρ ία τα ύ τ α έ χ ε ι ή δ η π ρ ο π ο λ λ ο ύ (1 8 7 1 ) σ υ γ κ εν τρ ώ σ ει ο
M ic h a e lis εν τη π ο λ υ τ ίμ ω α υ το ύ σ υ γ γ ρ α φ ή P a r th e n o n σελ. 3 2 7 - 3 2 9 κ α ι δη εν
τ ο ις κ ε φ α λ α ίο ις J ä h r li c h e u n d g ro sse P a n a th e n a e e n , π έ π λ ο ς , να ύ ς, αρρηφ ό-
ροι, κ α τα νίπ τη ς, υ π ' α ρ ιθ . 1 3 4 - 177 χ ω ρ ία εις ά α ν α φ ε ρ ό μ ε θ α εν τα ύ θ α εν το ις
εξής. Σ υ μ π λ η ρ ω μ α τ ικ ά χ ω ρ ία ε υ ρ ίσ κ ε ι τ ις π α ρ ά A. M o m m se n , F e s te d e r S ta d t
A th e n , (1 8 9 8 ) σελ, 1 0 7 - 1 1 6 , P e p lo s , ω ς κ α ι π α ρ ά Ο . J a h n - M ic h a e lis, A rx
A th e n a r u m 1901.
Ε κ τ ω ν χ ω ρ ίω ν το ύ τ ω ν γ ν ω ρ ίζ ο μ ε ν ό τ ι ω ς ισ τίο ν ά ρ μ ε ν ο ν τη ς κ α τά ξ η ρ ά ν
ε π ί τρ ο χ ώ ν α π ό τ ω ν π υ λ ώ ν το υ Κ ε ρ α μ ε ικ ο ύ δ ια το υ Δ ρ ό μ ο υ , Ε λ ε υ σ ιν ίο υ κ α ι
Π ε λ α ρ γ ικ ο ύ α ν α γ ο μ έ ν η ς «π ρ ο ς τη ν Α κ ρ ό π ο λ ιν » « π ο τί ν η ό ν Α θ η ν α ίη ς» μ έχρ ι
α υ τή ς τη ς π ύ λ η ς τη ς Α κ ρ ο π όλεω ς, ιερ ά ς τ ρ ιή ρ ο υ ς η ν εώ ς τη ς π ο μ π ή ς τω ν Π α ν α -
θ η ν α ίω ν , εχ ρ η σ ίμ ε υ ε ν α υ τό ς ο ιερ ό ς π έ π λ ο ς τη ς Π ο λ ιά δ ο ς Α θ ή ν α ς, έ ρ γ ο ν τω ν
εκ ά σ το τ ε υπό τ η ν επ ο π τ ε ία ν το υ ά ρ χ ο ν το ς β α σ ιλ έ ω ς υ φ α ιν ο υ σ ώ ν , επ ισ κ ευ α ζο υ -
σ ώ ν η α ν α ν εο υ σ ώ ν εντελώ ς α υτό ν, ά ρ ρ η φ ό ρ ω ν κ α ι ερ γ α σ τ ιν ώ ν ευ γ ε ν ώ ν π α ρ -

1 Roscher, M y th Lex. έ λ. K y ch reus.

2 Σ β ο ρ ώ ν ο ς ΔΕΝΑ, X I I , 1 9 0 9 - 1 9 1 0 σελ. 133 εικ . 2 - 3 . - B M C . Attica I ltv . X I X 1 - 2 κ α ι S v o ro n o s ,
T r é s o r des monnaies d’ Athènes Π ιν . 9 7 : α ρ ιθ . 1 - 3 1
38 I. N. Σύορώνου

θ ενώ ν και γυνα ικ ώ ν τελείω ν τω ν Α θ η ν α ίω ν , α ίτινες και κατεποίκιλλον α υτόν

ενυ φ α ίνο υ σ α ι δ ια φ ό ρ ο υ ς μ υθολογικ ός και ιστορικός εικόνας, π ερ ί ω ν κατω τέρω .
Ή τ ο δ ’ αν η ρ τη μ έ ν ο ς ο π έ π λ ο ς ο υ το ς «α π ό Ιστού και κ ερ α ία ς » σ τ α υ ρ ο ε ι-
δ ώ ς εν σ χ ή μ α τι Τ η -f σ υ γ κ α θ η λ ω μ εν ώ ν, π ό ν τιο ς δε π ο λ υ τε λ ώ ς δ ιό κ ο σ μ η μ ά τω ν
εκ π ο λ υ τ ίμ ω ν μ ετά λ λ ω ν κ ε κ ο σ μ η μ εν ώ ν \ α φ ο ύ κ α ι α υ τό ς ο β α σ ιλ ε ύ ς Λ υ σ ίμ α χ ο ς
(ου τω ν π ρ ώ τ ω ν χ ρ ό ν ω ν ν ο μ ισ μ ά τ ω ν η Ν ίκ η φ έ ρ ε ι τη ν α υ τή ν , η ν κ α ι τ ο ν ο μ ί-
σ μ α τα το υ Μ ε γ ά λ ο υ ’Α λ ε ξ α ν δ ρ ου σ τ υ λ ίδ α ) 12, μ ετά τη ν εν Ί ψ ώ μ ά χ η ν (3 0 1 π. X.),
έκ ρ ιν εν ε α υ το ύ ά ξιο ν ν ό χα ρ ίσ η τ ο ιο ύ το ν < ισ τόν κ α ι κ ερ α ία ν » «τη Θ ε ώ εις το
Π α ν α θ ή ν α ια τω π έπ λ ω » . Φ α ίν ε τ α ι μ ά λ ισ τα ό τ ι κ α ι Α λ έ ξ α ν δ ρ ο ς ο Μ έ γ α ς έκα-
μεν, η ε φ η μ ίζ ε τ ο ό τι εκ ά μ εν, ο μ ο ία ν δ ω ρ ε ά ν τη Α θ η ν ά π ρ ο το υ Λ υ σ ιμ ά χ ο υ ,
δ ι ό τ ι ο ύ τω μ ό ν ο ν δ ύ ν α μ α ι ν α ε ν ν ο ή σ ω το χ ω ρ ίο ν το υ Ψ ε υ δ ο κ α λ λ ισ θ έ ν ο υ ς ( h i s t
A lex. 2 7 4 vers. A rm e n , εκδ. R a b e ), κ α θ' ο δ ια τη ς εν έτει 3 2 2 π. X . δ ια θ ή κ η ς
α υ το ύ ο Α λ έ ξ α ν δ ρ ο ς εκ λ η ρ ο δ ό τ ε ι «εις Α θ ή ν α ς χ ιτ ώ ν α κ α ι χ ρ υ σ ο ύ ν θ ρ ό ν ο ν
Α θ η ν ά , η ε ν τω κ α λ ώ τω ε π ά ν ω Π α ρ θ ε ν ώ ν ι» , ό περ α ν α φ έ ρ ε ι κ α ι η E p it. R e r.
G e s t A lex. σελ. 1 2 0 (εκδ. I. W a g n e r ) δ ιό τω ν λέξεω ν A th e n ie n s ib u s d e n tu r in
a e d e m M in e r v a e se lla a u r e a a tq u e a m ic tu s s p e c u lis ex au reo . Ο μ ο ί α ν δ ω ρ ε ά ν
γ ν ω ρ ίζ ο μ ε ν ό τ ι έκαμ ε π ο λ ύ β ρ α δ ύ τε ρ ο ν , εν έτει 2 6 2 μ. X., «[ο σ ε]μ ν ό τα το ς ά [γ ω -
ν ο θ ]έ τη ς τ ω ν μ ε[γά λω ν] Π α ν α θ η ν α [ίω ν κ α ι ι [ερεύς π α ν α [γ η ς Έ ρ ]έ ν ν ιο ς Δ έξ[ιπ -
πος] Π τ ο λ ε μ α ίο [υ Έ ρ μ ] ε ιο ς » , ό σ τ ις, «το ά κ ο [ο σ τό λ ιο ν τη π ό λ [ε ι π ]α ν α θ η ν α ίδ [ο ς
σ κ ά [φ η ς κ α ι το έδο[ς τη ]ς Θ ε ού ά νέσ τη [σ εν]», (C IA I I I , 7 0 2 σελ. 4 8 4 ), έν θ α
Π α ν α θ η ν α ίς μ εν σ κ ά φ η ε ίν α ι το σ κ ά φ ο ς τη ς ιε ρ ό ς ν εώ ς τω ν Π α ν α θ η ν α ίω ν , α κ ρ ο -
σ τό λ ιο ν δ ε κ α λ ε ίτ α ι η ιε ρ ό σ τυ λ ίς α υ τή ς, γ ν ω σ τ ο ύ ο ν το ς ό τ ι υ π ό το ό ν ο μ α το υ
α κ ρ ο σ το λ ίο υ , - α ρ χ ικ ώ ς κ α ι κ υ ρ ίω ς δ η λ ο ύ ν το ς το ά κ ρ ο ν το υ σ τόλου, ή τ ο ι το υ
α π ο τ ρ ο π α ίο υ τω ν κ ιν δ ύ ν ω ν ε π ιθ έ μ α τ ο ς (α ρ χ ικ ώ ς κ έρ α το ς β ο ό ς τα ύ ρ ο υ ), το υ κ ο -
σ μ ο ύ ν το ς ( στο λίζο ντο ς) τ η ν π ρ ώ ρ α ν τω ν π λ ο ίω ν - ο ι μ ε τα γ ε ν έ σ τε ρ ο ι σ υ χ ν ό (ο ι
σ ύ γ χ ρ ο ν ο ι η μ ώ ν σ χεδ ό ν π ά ν το τ ε ) σ υ νέχεο ν το κ ο σ μ ο ύ ν τη ν π ρ ύ μ ν η ν ά φ λα σ το ν,
έ φ ’ ου ε σ τ η ρ ίζ ε το ο ισ τός κ α ι το ισ τίο ν τη ς σ τυ λ ίδ ο ς 34.
Μ ετά δε τη ν π ομ πήν τω ν Π α να θη να ίω ν, ότε η Ιερό ν αύς ω ρμίζετο (παρά το
υπό την π ύλη ν της Α κ ρ ο π όλεω ς Π ύ θ ι ο ν 45 πλησίον του Α ρείου Π ά γο υ , είνα ι
π ρ ο φ α νές ότι η στυλίς - ισ τ ό ς μετά του ιερού π έ π λ ο υ της Π ο λ ιά δ ο ς, όστις ήτο
και το κ υρ ίω ς πομ πευόμ ενον ι ερόν της πόλεω ς α ντικ είμενον τω ν Π α να θ η να ίω ν,

1 Φ ώ τ ιο ς , Λ εξ. εν λ. Ισ τό ς κ α ι κ ε ρ α ία : «ο μ εν ισ τ ό ς το ε π ίμ η κ ε ς ξύ λ ο ν ά ν ω τ ε τ α μ έ ν ο ν , κ ε ρ α ία δ ε το
π λ ά γ ια , ώ σ τε γ ε ν έ σ θ α ι γ ρ ά μ μ α τ ο Τ . Δ ιε τ ε ίν ε τ ο δε π ο λ λ ά κ ις ο τ η ς Α θ η ν ά ς π έ π λ ο ς ε ις τ ο ιο ύ το σ χ ή μ α ξ ύ λ ω ν
κ α ι επ ό μ π ε υ σ α ν » .
2 M u lle r, N u m . île Lysim aque Π ίν α ξ I, 4.
3 Τ α π ε ρ ί τ η ς σ υ γ χ ύ σ εω ς τ α ύ τ η ς χ ω ρ ία σ υ ν ε κ έ ν τ ρ ω σ α ήδη εν σελ. 130 σ η μ . 2 τ η ς ε μ ή ς μ ε λ έ τ η ς S ty li-
cles, Acrostolia κ τλ . ε . α .
4 Φ ιλ ο σ τρ . Β ίο ι σ ο φ ισ τ. 2, 1 ,5 .
 Το λάβαρον των Αθηναίων 39

δ εν α φ ίνοντο βεβα ίω ς εκτεθειμένα εις τους κινδύνους κ α ι την φ θ ο ρ ά ν του υ π α ί-

θρου μέχρι της μετά έτος η πεντα ετία ν νέας πομπής, αλλά, π α ρ οπλιζομ ένου του
πλοίου, εφ έροντο ω ς λάβαρον τ ι ιερόν και κα τετίθεντο προς διαφ ύλαξιν, σ υντή-
ρ η σ ιν και προσ κύνησ ιν εν αύτω τ ούτω τω ναώ της Π ο λ ιά δ ο ς Α θ η ν ά ς του Ε ρε-
χθείου, εις ου τη ν π ερ ιο χή ν και ευρέθησ αν α μ φ ότερα τα τ ’ άκρα τη ς κερα ία ς
ιο ύ ιστού του πέπλου κοσμούντα ειδ ώ λ ια ημώ ν.
Ή π ερ ίφ η μ ο ς και πα σ ίγνω σ τος επί της λα μ πρ ός ζω φ ό ρ ο ν του Π α ρ θ εν ώ -
νος α π ε ικ ό ν ισ ις ,- πα ρά την μικροτέραν π ο μ π ή ν τω ν σάκων τω ν ι ερ ώ ν των
Ε λ ε υ σ ιν ίω ν μ υ σ τ η ρ ίω ν 1, - της μεγάλης πομ π ή ς τω ν Μ εγά λω ν Π α να θη να ίω ν,
κ έ ν τ ρ ο ν η έναρξιν αυτής έχει την α πεικ όνισ ιν τη ς εν αύτω τω ναώ της Π ο λ ιά -
δος υπό ιερέω ς (ή μάλλον, ω ς φρονώ , υ π ' αυτού τούτου του έχοντος τη ν επο-
π τίαν της κατασκευής του ιερού πέπλου άρχοντος βασ ιλέω ς 12 (του και ω ς έπος
ε ί π ε ν πάσας τα ς π α τρ ίους τελετάς, θυσίας κ α ι πομπάς, επιμελούμενου και δ ιο ι-
κ ο ύ ν τ ο ς ) π α ρ ά δ ο σ ιν η παραλαβήν του πέπλου τούτου της θεάς, και δη συνε-
π τυ γμ ένο υ παραλαμβανομένου υπό ευγενούς μελλεφήβου, ίν α αναρτηθή από του
ιστού και της κεραίας της στυλίδος της παρασκευαζομένης πομπής, ή, επιστρε-
φ ο μ ένο υ υπό του μελλεφήβου τω ιερ ε ί η ά ρ χο ντι βασιλεί μετά το πέρας της
πομ πής, ληξάσης ήδη επί της Α κ ρ ο π ό λ εω ς, ίνα αναρτηθή εν τω ναώ τη ς Π ολιά-
δος επ ί τω ν ιδια ιτέρω ς εν αύτω κ ο μ ιζο μ ενώ ν, δυσβαστάκτω ν ίσ ω ς υπό ενός
α ν δ ρ ός, ιστού κ α ι κεραίας. Ο ι ήδη επί της Α κ ρ ο π όλεω ς προ τω ν θεώ ν εικονιζό-
μενοι επί της ζω φ ό ρ ο υ του Π α ρ θ ενώ νο ς σ υμ μέτοχοι της π ο μ π ή ς τα ύ τη ς τω ν
Μ εγά λω ν Π α ν α θ η ν α ίω ν δεν έχουσ ι μεταξύ α υτώ ν ούτε την ιεράν σ τυλίδα ούτε
και την ιεράν τριήρη είτε δ ιό τ ι η το α δύνα τον η κακότεχνον, δια τον καλλιτέ-
χνην τον σχεδ ιάσαντα την ζω φ ό ρ ο ν να παρεμβάλη το μέγα τούτο π λ ο ίον μετά
της τόσον υψ ηλής αυτού στυλίδος εις την στενήν λω ρίδα της ισοϋψ ούς προς
τας κεφ α λά ς τω ν θνητώ ν εικόνος, είτε δ ιό τ ι το μεν π λ ο ίον α φ ίνετο έξω της
πύλης της Α κ ρ ο π ό λ εω ς προ του Π υ θ ίο υ , η δε στυλίς εφ έρ ετο κ α τ’ ιδίαν εις τον
ναόν της Π ο λιά δ ο ς, όταν πα ρ ω πλίζετο η ιερά ναύς.
Ε ικ ό ν α α υτού τούτου του επί τρ οχώ ν συρόμενου και ω ς μ ετ’ α να πεπτα μ έ-
νου του ιστίου του ιερού πέπλου πλέοντος ιερού πλοίου τω ν Μ εγάλω ν Π α ν α -
θ η ν α ίω ν διέσω σεν η μ ίν μόνη η πολύ μεταγενεστέρα α ρ χα ία ζ ω φ ό ρ ο ς η ε ν τ ε-
τοιχισ μ ένη νυν εις την πρ όσ οψ ιν του ναού της Π α ν α γ ία ς Γ ορ γο επ η κ ό ο υ (Μ ικράς
Μ η τρ οπολεω ς η Ά γ . Ε λ ε υ θ ε ρ ίο υ νυν καλούμενης) τω ν Α θ η ν ώ ν άλλα και ταύ-

1 Σ β ο ρ ώ ν ο ς , Ή ζ ω φ ό ρ ο ς το υ Π α ρ θ ε ν ώ ν ο ς : ΔΕΝΑ, IV . 1901 σελ. 3 6 9 - 3 8 5 .

Π λ ά τ ω ν εν Ν ό μ ο ις :· Σ ο υ ί δ α ς εν λ. επ ιώ ψ α τ ο .
2 Ά ρ ι σ τ οτ Π ο λ ιτ. Α θ η ν α ίω ν κ 57.
40 I. N. Σβορώνου

την δυσ τυχώ ς το πλε ίστον κατεσ τρα μμ ένη ν υ π ό του υπό τω ν χρ ισ τια νώ ν ε π ι
χα ρ α χθ έντος βυζαντινού σταυρού, α φ ί ν ο ν τ ο ευ διά κ ρ ιτο ν μόνον την πρώ ραν, το
πη δά λιον, τους τροχούς κ α ι γ ω ν ία ν το υ α να πεπτα μένου πέπλου λ
Ό τ ι δε δεν εφυλάσσετο εν τω να ώ τη ς Π ο λ ιά δ ο ς σ υνεπτυγμ ένος ο πέπλος
αυτής ούτος, ω ς α π εικ ο νίζετα ι επ ί τη ς ζω φ ό ρ ο υ το υ Π α ρ θ ενώ νο ς, κατά τη ν παρά-
δοσιν η επισ τρ οφ ή ν αυτού, ά λ λ ’, ω ς πα ν λάβαρον η σ ημαία, α π ό του ιστού κ α ι
της κεραίας τη ς ιερας στυλίδος ανη ρ τη μ ένος εν τω ν α ώ , ε ίν α ι π ρ ό δ η λ ο ν π ρ ώ το ν
μεν εκ του φ υσικού λόγου τη ς ασφαλεστέρας α υτού φ υλάξεω ς, αερίσεω ς, συν-
τηρήσεω ς και εποπτεία ς, δεύτερον δ ’ εκ του γεγονότος, ό τι συχνά μ νημονεύον-
τα ι και θ α υ μ ά ζο ντα ι υπό τω ν α ρ χ α ίω ν σ υ γγρ α φ έω ν και π ο ιη τ ώ ν 2 η κ α ι υπό
τω ν α γ γ ε ιο γ ρ ά φ ω ν και άλλω ν καλλιτεχνώ ν α ν τ ιγ ρ ά φ ο ν τ α ι η α π ο μ ιμ ο ύ ν τ α ι3 α ι
ε π ’ α υτού ενυφ α σ μ ένα ι υπό τω ν α ρ ρ η φ ό ρ ω ν γυ να ικ ώ ν εικόνες, ω ν μεστός κα ι
κ α τ α π επ ο ικ ιλμ έν ο ς ήτο ο π α μ π ο ίκ ιλ ο ς ούτος πέπλος, εικόνες α ίτινες βεβαίω ς
δεν επ ο ιή θη σ α ν, ίνα μενώ σιν α φ α ν είς εν τω σ υνεπτυγμ ένω πέπλω . Ε ικ όνιζον δε
τα πο ικ ίλμ α τα τα ύτα κ υρ ίω ς μεν τη ν Α θ ή να ν α ρ ισ τεύουσ αν π α ρ ά τον Δ ία κ α ι
τους άλλους Ο λ υ μ π ίο υ ς θεούς και Τ ιτά ν α ς εν τη κατά τω ν Γ ιγ ά ν τω ν μάχη, π ρ ο ς
δε κ α ι άλλας μυθικάς τω ν Α θ η ν α ίω ν εικόνας, ο ία π. χ. η κατά το ν χρ όνον τω ν
Π α ν α θ η ν α ίω ν α ρ π α γή της Α θ η ν α ία ς κόρης Ω ρ ειθ υία ς υπό του Β ορέω ς, η θ νη -
τώ ν α ν δ ρ ώ ν εικόνας κα ι δη π ο λ ιτώ ν Α θ η ν α ί ω ν η ξενώ ν βασιλέω ν, ο ίτινες, ω ς
ο ι Μ ακεδόνες βασιλείς Δ η μ ή τριος και Α ν τ ίγ ο ν ο ς , εκ ρ ίθ η σ α ν υπό σεμνώ ν π ο λ ι-
τ ώ ν η τα π ειν ώ ν κολάκω ν «άξιοι τη ς γη ς τω ν Α θ η ν α ίω ν κ α ι του πέπλου» τη ς
θεάς, ή τ ο ι ά ξιοι ενυφ ά νσ εω ς τη ς εικόνος α υ τώ ν εν τω πέπ λω π α ρ ά τους α μύν-
τορ α ς της πόλεω ς θεούς κ α ι δα ίμ ονα ς, τους μετά λόγου κοσ μ ούντα ς το ένδυμ α
του α π ο τρ ο π α ίο υ τω ν κακώ ν ειδώ λου το ύτου της ιερας στυλίδος, πέπλου δ ια ρ -
κώς ά να νεουμ ένου κ α ι τελειοποιουμ ένου υπό τω ν α ρ ρ η φ ό ρ ω ν ερ γα σ τινώ ν συμ-
φ ώ ν ω ς π ρ ο ς π ρ οσ χέδια (π α ρ α δ είγμ α τα ) αθλοθετώ ν υποβ α λλόμ ενα εις την κρί-
σιν α υτή ς της βουλής τω ν Α θ η ν α ίω ν και ειδικού έτι δικ α σ τη ρ ίου 4. Ό τι δ ’ εν
το ις υ σ τέροις χρόνοις ο ι δ ια γ ω ν ιζό μ εν ο ι α θλοθέτα ι δια τη ν δια κόσ μ η σ ιν του
πέπλου τούτου α ν τέγρ α φ ο ν η α π εμ ιμ ο ύ ντο τα ς πα ρα σ τά σ εις π ερ ίφ η μ ω ν α θη-
ναϊ κώ ν π ρ ω το τύ π ω ν μνημ είω ν και μάλιστα αυτής της Α κ ρ ο π όλεω ς υποδη λού-
τα ι σ α φ ώ ς υπό της πά ντω ς εξ ενός τω ν π έπλω ν τούτω ν αντιγ ρ α φ είσ η ς υπό του
μαθητεύσαντος εν Α θ ή ν α ις Ο β ιδ ίο υ π ερ ιγρ α φ ή ς τω ν πλ ο υ σ ιω τά τω ν πο ικ ιλμ ά -
τω ν του υ π ' α υτή ς της Α θ η ν ά ς , εν άμίλλη προς την ’Α ράχνην, υφ α ν θ έντος πέπλου

1 Σ β ο ρ ώ ν ο ς , D e r a th e n i s c h e V o l k s k a l e n d e r : ΔΕΝΑ I I 1899 σελ. 62 Π ίν α ξ Ε ' - Τ ' α ρ ιθ . 40.

' Π λ α τ . Ε ύ θ ύ φ . 6. - Ε ύ ρ ιπ . Ε κ ά β η σ τ. 4G6. - Ν ό ν ν ο ς 39, 188 - H erm ann , Gottesd. A lterth. 2, 54, 13.
' A. M om m sen, Feste σελ. I l l , 5.
' A. M o m m s e n I . ά. σελ. 1 1 0 - 1 1 1 .
 Το λάβαρον των Αθηναίων 41

αυτής, π ερ ιέχοντος πλην άλλω ν εικόνας π ρ ο φ α νώ ς ε μπνευσθείσας, ως πολλοί ήδη

ανεγνώ ρισ αν, εξ αυτώ ν τω ν α ετω μ ά τω ν και της ζω φ όρου του Π α ρ θ ενώ νο ς1.

Ό σ ο ν δ ’ α φ ο ρ ά την χρύσω σ ιν τω ν δύο εν λόγω Π α λ λ α δ ίω ν της στυλί-

δος ημώ ν, υπενθυμ ίζω εις τον α να γνώ σ τη ν την συνήθειαν τω ν αρχαίω ν, και δη
τω ν Α θ η ν α ίω ν , του να επιχρ υσ ώ νω σ ιν εκ νέου τα Π α λ λ ά δ ια τω ν πλοίω ν αυτώ ν,
προκειμ ένη ς μεγάλης τίνος ναυτικής εκστρατείας, θεω ρία ς η τελετής. Ο ύτω π. χ. ο
Α ρ ισ τ ο φ ά ν η ς ( Α χα ρ νε ίς στ. 5 4 4 κέξ.), π ερ ιγρ ά φ ω ν τον εν τοια ύτη τιν ί π ε ρ ι-
στάσει ζή λον τω ν Α θ η ν α ίω ν , λέγει :
ευθέω ς καθείλκετε
διακοσίας ναύς, η ν δ ’ αν η πόλις πλέα
θορύβου στρατιω τώ ν, περί τριη ρά ρχου βοής
μισθού διδομ ένου, Π α λ λ α δ ίω ν χ ρ υ σ ο υ μ ε ν ώ ν , κτλ.

δ ι’ ω ν τ ε λ ε υ τ α ίω ν λέξεω ν ε ν ν ο ο ύ ν τα ι β εβ α ίω ς τα Π α λ λ ά δ ια τω ν ιερ ώ ν σ τυ λ ί-
δ ω ν εν ό ς εκ ά σ το υ τω ν ε π ισ τ ρ α τ ε υ ο μ εν ώ ν κ α τά τη ν π ε ρ ίσ τα σ ιν τ α ύ τ η ν Α θ η ν α ϊ-
κ ώ ν π λ ο ίω ν . Κ α ι ο Π λ ο ύ τ α ρ χ ο ς δ ’ α ν α φ έ ρ ε ι ( Π ομ π ήιος 24, 2) ότι, ό τε, εν χ ρ ό -
ν ο ις α δ υ ν α μ ία ς τη ς Ρ ώ μ η ς , ο ι το υ Α ιγ α ίο υ « χ ρ ή μ α σ ι δ υ ν α τ ο ί κ α ι γ έ ν ε σ ι λ α μ π ρ ο ί
κ α ι το φ ρ ο ν ε ί ν α ξ ιο ύ μ ε ν ο ι δ ια φ έ ρ ε ιν ά ν δ ρ ε ς εν έ β α ιν ο ν εις τα λ η σ τρ ικ ά κ α ι μ ετε ί-
χον, ω ς κ α ι δ ό ξ α ν τ ιν ά κ α ι φ ιλ ο τ ιμ ία ν το υ έ ρ γ ο υ φ έ ρ ο ν τ ο ς» , εκ ό σ μ ο υ ν υ π ε ρ ή -
φ α ν ο ς τα π λ ο ία α υ τώ ν «στυλίσι χ ρ υ σ α ίς ». Η δ ε κ α ι νυ ν κ υ ρ ια ρ χ ο ύ σ α χ ρ ύ σ ω σ ις
τ ω ν τα κ α ρ χ ή σ ια τω ν ά κ ρ ω ν τω ν ισ τώ ν κ ο σ μ ο ύ ν τω ν α ν τ ικ ε ιμ εν ώ ν ε ίν α ι π ά ν τ ω ς
εκείνη, ή τ ις εν π α ν α ρ χ α ίο ις χ ρ ό ν ο ις ή γ α γ ε το υ ς Α ιγ υ π τ ίο υ ς εις το ν α θ έσ ω σ ι
επ ί τω ν ά κ ρ ω ν τω ν ισ τώ ν τω ν π λ ο ίω ν α υ τώ ν ω ς κ α ρ χ ή σ ιο ν π ε λ ώ ρ ιο ν άνθος
λ ω το ύ , εξ ου α ν α π η δ ά ο κ α τά τ η ν π ρ ώ τ η ν η λ ια κ ή ν ώ ρ α ν τη ς η μ έ ρ α ς γ ε ν ν ώ -
μ ενο ς π α ί ς Ή λιος (ιδέ α ν ω τ έρ ω σελ. 2É> εικ. 5), ω ς π ρ ά γ μ α τ ι π ρ ώ τ ο ν ε π ί τ ω ν
χ ρ υ σ ώ ν το ύ τ ω ν ακ ρ ο σ το λ ίω ν α ν α π η δ ώ σ ιν α ι π ρ ώ τ α ι ε π ’ α υ τώ ν δη το ύ τ ω ν τ η ν
π ρ ω ία ν π ρ ο σ π ίπ τ ο υ σ α ι η λ ια κ α ί α κ τίν ε ς (πρβλ. C a tu llu s 64, 2 3 5 - 2 3 6 c a n d id a q u e
iu to r n i s u s to lla u t v ela ru d e n te s, lu c id a q u a s p le n d e n t s u m m i c a rc h e sia m ali).
Π ρ ο φ α ν ώ ς δε δ ια το ν α υ τό ν λ ό γο ν κ α ι ο ι εκ τω ν σ χή μ α λ ω τ ό μ ο ρ φ ο ν ε χ ό ν τ ω ν
η μ ιτόμ ω ν του ωού κ α ρ χ η σ ίω ν το ύ τ ω ν - δ ι ’ ω ν ή σ α ν ω π λ ισ μ έν α κ α ι τα προϊστορικά
τη ς α υ τή ς επ ο χή ς π λ ο ία τω ν Ε λ λ ή ν ω ν 12- 3 , θ ρ υ λ ο ύ μ ε ν ο ι ω ς γ ε ν ν η θ έντες το
π ρ ώ τ ο ν Δ ιό σ κ ο υ ρ ο ι3 εν ω κ ίσ θη σ α ν ε π ί τω ν κ α ρ χ η σ ίω ν τω ν π λ ο ίω ν τω ν Ε λλή -

1 Σ β ο ρ ώ ν ο ς , Φ ω ς ε π ί τ ο υ Π α ρ θ ε ν ώ ν ο ς : ΔΕ Ν A X I V , 1 9 1 2 , σ ε λ . 3 3 6 κ έξ.
2 T o r r , A n c ie n t S h ip s , Π ιν . 1, α ρ ιθ . εικ . 7 - 8 .
3 Λ ο υ κ ια νο ύ , Θ ε ώ ν Δ ιά λ ο γ ο ι 2 6 : το υ ω ο ύ το η μ ί τ ο μ ο κ α ι α σ τ ή ρ υ π ε ρ ά ν ω .
Α ΡΧ Α ΙΟ Λ Ο Γ ΙΚ Ο Ν Δ Ε Λ Τ ΙΟ Ν 1 9 20-21 6
42 I. N. Σβορώνου

ν ω ν υ π ό μ ο ρ φ ή ν χ ρ υ σ ώ ν α π α σ τ ρ α π τ ό ν τ ω ν α σ τέρ ω ν, η τ ω ν τη ς τ ρ ικ υ μ ία ς φ ώ τ ω ν
το υ S a i n t E im e .

Σ ύ ν ο ψ ιν τω ν π ο ρ ισ μ ά τ ω ν τη ς π α ρ ο ύ σ η ς μ ελ έτη ς ω ς π ρ ο ς το σ χή μ α τη ς
ιερ ά ς σ τυ λ ίδ ο ς, λ α β ά ρ ο υ τη ς Π ο λ ιά δ ο ς Α θ η ν ά ς τω ν Α θ η ν α ίω ν , α π ο τ ελο ύ σ ιν
α ι π α ρ ε ν τ ιθ έ μ ε ν α ι εν τα ύ θ α γ ρ α φ ικ α ί σ υ μ π λ η ρ ώ σ ε ις ( Ε ικ. 13, 28 κ α ι 30), α ι π ο ιη -
θ ε ίσ α ι υ π ' εμ ού τη β ο η θ ε ία τω ν λ ε ιψ ά ν ω ν τω ν α σ ω μ ά τω ν Π α λ λ α δ ίω ν τη ς Ά κ ρ ο -
π ό λ ε ω ς κ α ι τω ν γ ν ω σ τ ώ ν η μ ίν π ο λ υ α ρ ιθ μ ο τ ά τ ω ν ιε ρ ώ ν σ τυ λ ίδ ω ν , μ ά λ ισ τα δ ’ εκ εί-
ν ω ν τω ν α ν α γ λ ύ φ ω ν το υ εν Π ε ρ γ α μ ώ ν α ού τη ς α υ τή ς Π ο λ ιά δ ο ς Α θ η ν ά ς . Τ ο
μ έγεθ ο ς το υ λ α β ά ρ ο υ τ ο ύ τ ο υ τω ν Α θ η ν α ίω ν ή το β ε β α ίω ς α ν ά λ ο γ ο ν' π ρ ο ς το
εν δ ε ικ ν υ ό μ ε ν ο ν υ π ό το υ ύ ψ ο υ ς τω ν α γ α λ μ α τ ίω ν η μ ώ ν , κ ο σ μ η -
μ ά τω ν τη ς κερ α ία ς, σ υ μ φ ω ν ο ύ ν δε π ρ ο ς το μ έ γ ε θ ο ς π έπ λ ο υ
θεά ς υ π έ ρ φ υ σ ικού μ εγ έθ ο υ ς κ α ι ο ύ τω κ α τά λ λ η λ ο ν, ίνα κ α ι ω ς
ισ τίο ν α κ α τείο υ ισ τού π λ ο ίο υ χ ρ η σ ιμ ε ύ η . Η ύ λη, εξ η ς υ φ α ί-
Εικ. 2 7 ■2 8 . νετο ο π έ π λ ο ς ή το το έρ ιον. Τ έ λ ο ς το χ ρ ώ μ α α υ το ύ ή το κρ ό -
κ ιν ο ν κ α ι υ α κ ίν θ ιν ο ν 1 , ή τ ο ι λ ευ κ ο χρ υ σ α υ γές, ό π ερ μ ετά τω ν
χ ρ υ σ ο π ο ίκ ιλ τω ν εικ ό νω ν α υ το ύ θα α π ή σ τρ α π τ ε μ α κ ρ ό θ εν ά π λ ε το ν φ ω ς , ω ς π α ν
λ α β ά ρ ο υ φ ά ρ ο ς (ί δ ε κ α τω τέρ ω ). Ε ν ε τ έ ρ α μελέτη θ έλ ο μ εν α π α ρ ιθ μ ή σ ε ι τα π ολυ α -
ρ ιθ μ ό τ α τ α α ρ χ α ιό τ ε ρ α κ α ι μ ετα γ εν έσ τερ α ιερά λ ά β α ρ α , α π ό τω ν υ π ό τω ν δύ ο
τ ε τ α ιν ιω μ εν ώ ν ισ τώ ν τω ν π ρ ώ τω ν ν α ώ ν τω ν Α ιγ υ π τ ίω ν (σελ. 5 2 ) κ α ι τω ν τα ς
υ ψ ιπ ρ ύ μ ν ο υ ς π ε ν τ η κ ο ν τ ό ρ ο υ ς τω ν π ρ ο ϊσ τ ο ρ ικ ώ ν Κ υ κ λ α δ ιτ ώ ν κ α ι Μ υ κ η ν α ίω ν
κ ο σ μ ο ύ ν τω ν σ τυ λ ίδ ω ν , μ έχρ ι το υ λ α β ά ρ ο υ το υ νυ ν Π α ν ε π ισ τ η μ ίο υ η μ ώ ν . Μ ετα ξύ
τ ο ύ τ ω ν φ η μ ίζ ο ν τ α ι, κ α ι κ α τ ’ εμέ κ α τα λ έγ ο ν τα ι, ο ·επ ί Τ μ ό ρ φ ο υ ξ ύ λο υ σ τυ λ ίδ ο ς
(σ η μ είο υ ) εντολή το υ Θ ε ού α ν α ρ τ η θ ε ίς υ π ό το υ Μ ω ϋ σ έ ω ς χ α λ κ ο ύ ς ό φ ις (Ε ικ .
27), ό τε ο ι Ι σ ρ α η λ ί τ α ι ε π ί θ ά λ α σ σ α ν α π ό τη ς ε ρ ή μ ο υ β α ίν ο ν τ ε ς ω λ ιγ ο ψ υ χη -
σ αν, ου ένεκ εν α π έσ τειλ εν ο Κ ύ ρ ιο ς κ α τ ’ α υ τώ ν ό φ ε ις δ ά κ νο ντα ς, ω ν α π ό τω ν
θ α ν α τ η φ ό ρ ω ν δ η γ μ ά τ ω ν έσ ω σ εν α υ το ύ ς μ ετα ν ο ή σ α ν τ α ς η θ έα κ α ι λ α τρ ε ία του
χ α λ κού το ύ τ ο υ θ είο υ ό φ ε ω ς 2. Ε κ τ ο ύ τ ο υ β ρ α δ ύ τε ρ ο ν επ ή γ α σ ε, κ α τ ’ εμέ, ό χ ι μ ό ν ο ν
το μ ο ν ο γ ρ ά φ η μ α τη ς ε ικ ό ν ος κ α ι το υ ο ν ό μ α το ς το υ Χ ρ ισ τ ού ( Ε ικ. 28 ) ά λλα κ α ι
ή Τ η σ τ α υ ρ ού -\- σ χή μ α έ χο υ σ α σ ω τ η ρ ία σ τυ λ ίς τω ν χ ρ ισ τια ν ώ ν , ή τ ο ι ο σ τα υ -
ρ ό ς μ ετά το υ Ε σ τ α υ ρ ω μ έ ν ο υ , ε φ ’ ου «κ α θώ ς Μ ω σ ή ς ύ ψ ω σ ε το ν ό φ ιν εν τη
ερ ή μ ω , ο ύ τω ς υ ψ ω θ ή ν α ι δ ε ι το ν υ ιό ν το υ α ν θ ρ ώ π ο υ ί ν α π α ς ο π ισ τε ύ ω ν εις
α υ τ ό ν μη α π ό λ η τα ι, ά λ λ ’ έχη ζ ω ή ν α ιώ ν ιο ν » 3. Ε π ίσ η ς το λ ά β α ρ ο ν Κ ω ν σ τα ν -

1 Ε ύ ρ ιπ . Ε κ ά β η , 4 6 6 κ α ι Σ χ ο λ . 4 6 8 .
Ί ε ρ . Γ ρ α φ . Α ρ ιθ μ ο ί 2 1 .
8 Ι ω ά ν ν . γ ', 14 - 1 5 .
 Το λάβαρον των Ά θη ναίων 43
τ ίν ο υ τ ο υ Μ εγά λ ο υ , ή τ ο ι η π ρ ώ τ η χ ρ ισ τια ν ικ ή σ η μ α ία , η κ α τό π ιν το υ γ ν ω σ τ ο ύ
εν π λ ή ρ ε ι μ εσ η μ β ρ ία ο ρ ά μ α τ ο ς α υ το ύ 1 κ α τα σ κ ε υ α σ θ ε ίσα κ α τ ’ α ν τ ιγ ρ α φ ή ν το υ
θ ε ίο υ σ τα υ ρ ικ ο ύ εκ είνο υ σημ είου εξ υ ψ η λ ο ύ κ α ι π ε ρ ίχ ρ υ σ ο υ δ ό ρ α τ ο ς (ισ το ύ )
φ έ ρ ο ν τ ο ς εις το ά κ ρ ο ν , ω ς κ α ρ χ ή σ ιο ν , χ ρ υ σ ο ύ ν λ ιθ ο κ ό λ λ η το ν σ τέφ α νον, ενώ τα
ά ρ χ ικ ά ΧΡ η + R το υ ο ν ό μ α το ς το υ Χ ρ ισ τ ο ύ (πρβλ. τα ς ε π ιγ ρ α φ ά ς ΑΘΗΝΑ κ α ι
ΖΕΥΣ ΣΩΤΗΡ τω ν ελ λ η ν ικ ώ ν σ τ υ λ ίδ ω ν σελ. 32) μ ε τ ’ ε γ κ α ρ σ ίο υ εν ε ίδ ε ι σ τα υ -
ρ ο ύ κ ερ α ία ς, α φ ' η ς έκ ρ έμ α το τ ε τ ρ ά γ ω ν ο ς ο θ ό ν η π ο ρ φ υ ρ ά , χ ρ υ σ ο ύ φ α ν τ ο ς κ α ι δ ια
λ α μ π ρ ό τ α τ ω ν τ ιμ α λ φ ώ ν λ ίθ ω ν κ εκ ο σ μ η μ ένη , εν υ φ α σ μ έ ν ο ν δ ’ έχο υ σ α εν μεν τω
κ έν τρ ω το α π α σ τ ρ ά π τ ο ν και υ π ό τη ς ε π ιγ ρ α φ ή ς τού τω νίκ α π ε ρ ικ υ κ λ ο ύ μ εν ο ν
εί δ ω λ ο ν το υ θ ε ίο υ σ τα υ ρ ο ύ (σ υ ν ο π τικ ή ς ε ικ ό ν ος α υ το ύ του Χ ρ ισ τ ο ύ , ου φ έ ρ ε ι κ α ι
το ό ν ο μ α η σ τ υ λ ίς α ύ τη ), κ ά τω θ ε ν δ ’ α υ το ύ εν υ φ α σ μ έ ν α ς τα ς π ρ ο τ ο μ ά ς το υ β α σ ι-
λ έω ς Κ ω ν σ τα ν τ ίν ο υ κ α ι τω ν τέ κ ν ω ν α υ το ύ 123, τα ς τό σ ο ν ζ ω η ρ ώ ς α ν α κ α λ ο ύ σ α ς
η μ ίν τα ς εικ ό να ς τω ν ά ξ ιω ν το υ π έ π λ ο υ φ α ν εν τω ν π ο λ ιτ ώ ν κ α ι β α σ ιλ έ ω ν το υ
λ α β ά ρ ο υ τ ω ν Α θ η ν α ίω ν .
Ε κ τω ν α ρ χ α ιο τέρ ω ν σ τ υ λ ίδ ω ν κ α ι λ α β ά ρ ω ν τη ς χ ρ ισ τ ια ν ικ ή ς π α ρ α δ ό σ ε ω ς
κ α ι τέ χ ν η ς α ν α φ έ ρ ω εν σ υ γ κ ρ ίσ ε ι π ρ ο ς τη ν τη ς Π ο λ ιά δ ο ς Π α ρ θ έ ν ο υ τω ν Αθηνών
σ τ υ λ ίδ α π ρ ώ τ ο ν μεν τη ν α ρ χ α ιο τ ά τη ν τω ν α χ ε ιρ ο π ο ιή τ ω ν θ εία ς κ α τ α γ ω γ ή ς
(δ ιϊ π ε τ ώ ν ) εικ ό ν ω ν εικ ό να τη ς Π α ρ θ έ ν ο υ Μ α ρ ία ς, τη ς το «απ α σ τ ρ ά π τ ο ν ίδ ιο ν
εκ τ ύ π ω μ α εν π ο ρ φ ύ ρ α κ α ι σ το λ ισ μ ώ κ ίο ν ι εν ί κ α θ ιδ ρ υ μ έ ν ο ν » έχο ύ σ η ς εν Λ ύ δ δ η
τη ς Π α λ α ισ τ ίν η ς 3, δ ε ύ τε ρ ο ν δε τη ν εν Σ μ ύ ρ ν η ε π ί κ ο ρ μ ο ύ κ υ π α ρ ίσ σ ο υ (εξ ου
δ έ ν δ ρ ο υ σ υ ν ή θ ω ς κ α τα σ κ ε υ ά ζ ο ν τ α ι ο ι ισ το ί τω ν π λ ο ίω ν ) α ν α φ α ν ε ίσαν ω ς εκ θ α ύ -
μ α το ς ο μ ο ία ν εικ ό να τη ς α υ τή ς Θ ε ο τό κ ο υ 1234· τρ ίτο ν δε κ α ι κ υ ρ ίω ς τη ν Έ ο ύ η τ α
τη ς Θ εο τό κ ο υ , τη ν τό σ ο ν ζ ω η ρ ώ ς α ν α κ α λ ο ύ σ α ν εις τη ν μ ν ή μ η ν μου το ν π έ π λ ο ν
τη ς Α θ η ν ά ς τη ς ιερ α ς σ τυ λ ίδ ο ς α υ τ ώ ν , εσ θ ή τα Μ α φ ό ριο ν δ ε η Ω μ ό φ ο ρ ο ν τη ς
Π α ν α γ ία ς λ εγο μ έν η ν , ω ς ω μ ο φ ό ρ ιο ν ή το κ α ι ο π έ π λ ο ς τη ς Π α ρ θ έ ν ο υ Α θ η ν ά ς .
Ε υ ρ ε θ ε ίσ α κ α τά το ν π ε ρ ί α υ τή ς θ ρ ύ λ ο ν εν Ι ε ρ ο σ ο λ ύ μ ο ις υ π ό ε υ λ α β έσ τα τη ς
εθ νικ ή ς κ ό ρ η ς ο ν ό μ α τ ι, ω ς η Α θ η ν ά , Π αρθ ένο ν, μ ετεκ ο μ ίσ θ η εις Κ ω ν /π ο λ ιν το ν
Ε ' α ιώ ν α υ π ό τη ς α υ το κ ρ α τε ίρ α ς Π ο υ λ χ ε ρ ία ς κ α ι εχ ρ η σ ίμ ε υ ε ν ω ς ισ τ ο ρ ικ ώ τα τ ο ν
λ ά β α ρ ο ν κ α τά τα ς ε κ σ τρ α τεία ς τω ν α υ τ ο κ ρ α τό ρ ω ν το υ Β υ ζ α ν τίο υ 5 . Π ό σ ο ν δε

1 Ε υ σ ε β ίο υ , Β ί ο ς Κ ω ν σ τ α ν τ . I, 2 8 - 3 0 κ λ.
2 Κ . Π α π α ρ ρ η γ ο π ο ύ λ ο υ Ι σ τ ο ρ ί α τ ο υ Έ λ λ η ν . Έ θ ν ο υ ς (εκ δ . 1 8 6 5 ) τ ό μ . Β ' σ ελ . 5 5 3 .
3 Σ υ ν ο δ ικ ή ε π ισ τ ο λ ή τ ο υ 8 3 6 μ. X . τ ρ ιώ ν π α τ ρ ι ά ρ χ ω ν π ρ ο ς τ ο ν α υ τ ο κ ρ ά τ ο ρ α Θ ε ό φ ιλ ο ν π α ρ ά (C o m b e -
fis, O r ig in u m r e r u m q u e C /p o lita r u m m a n ip u lu s σ ε λ . 1 1 5 ). Π ρ β λ . κ α ι ε τ έ ρ α ν έ κ δ ο σ ιν τ ο υ α υ τ ο ύ θ α ύ μ α τ ο ς ε ν
Γ ε ω ρ γ ίω Μ ο ν ά χ ω (8 6 6 /7 μ. X ) εν Χ ρ ο ν ικ ώ IV , 2 6 2 , 19 ε κ δ . M u r a it 1 8 5 9 σ ε λ . 6 8 8 .
4 Ν ι κ η φ ό ρ ο ς Κ ά λ λ ισ τ ο ς (α ρ χ α ί ΙΔ ' α ι ώ ν ο ς ) Ε κ κ λ . Ί σ τ ο ρ . β ιβ λ . ΙΔ ', 4 6 .
6 M ig n e , P a tr . G r a e c a τ ό μ . 1 0 6 , 8 0 7 « λ α β ώ ν ο Π α τ ρ ι ά ρ χ η ς . . . κ α ι τ η ν τ η ς Π α ν α γ ί α ς τ ιμ ία ν ε σ θ ή τ α ,
Π α ρθέ-
δ ια τ ω ν τ ε ιχ ώ ν π ε ρ ι ή ρ χ ε τ ο κ τ λ .» . Π ά σ α ς τ α ς α ν ω τ έ ρ ω ε ιδ ή σ ε ις α ν τ λ ώ ε κ χ ε ι ρ ο γ ρ ά φ ο υ μ ε λ έ τ η ς , η
νος Μ αρία, τ ο υ Β υ ζ α ν τ ι ν ο λ ό γ ο υ σ υ ν α δ έ λ φ ο υ μ ο υ Γ . Α . Σ ω τ η ρ ίο υ τη π α ρ α κ λ ή σ ε ι μ ο υ γ ρ α φ ε ίσ η ς κ α ι ε ις τ η ν
ι σ τ ο ρ ικ ή ν ε ξ έ λ ιξ ιν τ η ς λ α τ ρ ε ία ς τ η ς χ ρ ισ τ ια ν ικ ή ς ο ρ θ ο δ ό ξ ο υ Α ν α τ ο λ ή ς π ρ ο ς τ η ν Π α ν α γ ί α ν α ν α φ ε ρ ο μ έ ν η ς .
44 I. N. Σβορώνου

π α ν α ρ χ α ία ε ίν α ι η κ α τ α γ ω γ ή τη ς λ α τρ εία ς τη ς ιερ ά ς τ α ύ τη ς εσ θ ή το ς τη ς Π α ν α -
γ ία ς η μ ώ ν Π α ρ θ έ ν ο υ , ω ς κ α ι τη ς σ υ ν α φ ο ύ ς λ α τρ ε ία ς τ η ς Α γία ς ζώ νης α υτή ς,
δ ιδ ά σ κ ο υ σ ί με τα εν τω ιερ ω το υ Μ ιν ω ικ ο ύ α ν α κ τό ρ ο υ τη ς Κ ν ω σ ο ύ α να κ α λ υ -
φ θ έν τα α υ το τελ ή ε ιδ ώ λ ια τη ς π ε π ο ικ ιλ μ έ ν η ς εσ θ ή το ς κ α ι ζώ νης τη ς προϊστορικής
Μ ε γ ά λ η ς Θ εά ς τω ν Α ιγ α ιο π ε λ α γ ιτ ώ ν ι, ή τ ο ι α ν τ ικ ε ιμ εν ώ ν λ α τρ ευ τικ ώ ν , π ε ρ ί
ω ν ε ιδ ικ ώ ς π ρ α γ μ α τ ε ύ ο μ α ι εν τω ν έω β ιβ λ ίω μου P ro to g o n ia , R e lig io n et C iv ili-
s a tio n p ro to h é llé n iq n e s .
Ε κ δε τη ς π ρ ώ τη ς το υ Σ ω τ ή ρ ο ς Χ ρ ισ τ ο ύ λ α τρ ε ία ς α ν α φ έ ρ ω π α ρ ά το λά-
β α ρ ο ν το υ Μ εγά λ ο υ Κ ω ν σ τα ν τ ίν ο υ εκείνα, τα α ν τ ί το υ π έπ λ ο υ φ έ ρ ο ν τ α εξηρ-
τ η μ έ ν η ν τη ν π ε ρ ίφ η μ ο ν ε π ί χ ε ιρ ο μ ά κ τ ρ ο υ , ή τ ο ι το υ κ ο ιν ώ ς ' Α γ ίο υ Μ α νδ ή λιο ν,
υ π ' α υ το ύ το υ Ι η σ ο ύ Σ ω τ ή ρ ο ς α π ο μ α χ θ ε ί σ αν α χ ε ιρ ο π ο ίη τ ο ν εικ ό να α υ το ύ , τη ν
υ π ό το υ Ι η σ ο ύ τω το π ά ρ χ η τη ς Ε δ έ σ σ η ς Ά β γ ά ρ ω π ρ ο ς σ ω τ η ρ ία ν δ ο θ ε ίσαν,
ι ερ ού ράκους εξ υ φ ά σ μ α το ς « π ό ρ ρ ω θ ε ν κ ρ ε ίττο ν ό ψ ε ω ς φ ω ς α κ τινο β ο λο ύ ντο ς
α π ό τη ς μ ο ρ φ ή ς του Χ ρ ισ τ ο ύ » , ό π ερ φ ά ρ ο ς «εις τη ν β α σ ίλ ε ιο ν τ ρ ιή ρ η ενθέμ ε-
ν ο ι» (ω ς ο ι Α θ η ν α ίο ι τον π έπ λ ο ν ) μ ετέ φ ε ρ ο ν τη ν 15 Α ύ γ ο υ σ το υ εις το ν κ α τά τα ς
Β λ α χ έ ρ ν α ς «Ν α ό ν το υ Φάρου» κ α ι «εκ β ά ν τες τη ς νεώ ς, π ε ζ ο π ο ρ ο ύ ν τε ς » (ω ς ο ι
Α θ η ν α ί ο ι τη ς π ο μ π ή ς τω ν Π α ν α θ η ν α ίω ν ) « ο ι τε β α σ ιλ ε ίς κ α ι π ά ν τε ς ο ι τη ς
γ ε ρ ο υ σ ία ς β ο υ λ ή ς κ α ι ο τω ν ιε ρ ώ ν κ α τ ά ρ χ ω ν μ ετά π α ν τ ό ς το υ τη ς Ε κ κ λ η σ ία ς
π λ η ρ ώ μ α τ ο ς» δ ιή ρ χ ο ν τ ο τη ν Χ ρ υ σ ή ν Π ύ λ η ν (ω ς ά λ λ η ν π ύ λ η ν τη ς Α κ ρ ο π ό λ εω ς
τ ω ν Α θ η ν ώ ν ) κ α ι τη ς ε υ θ ε ία ς ο δ ο ύ μ ικ ρ ό ν π ρ ο ς τα λ α ιά π α ρ εκ ν εύ σ α ν τες το
τ η ς θ ε ία ς Σ ο φ ία ς (ω ς ο ι Α θ η ν α ί ο ι το ν Π α ρ θ ε ν ώ ν α ) . . . ιερ ό ν κ α τα λ α μ β ά ν ο υ σ ι
τ έ μ ε ν ο ς (ω ς το τέ μ εν ο ς τη ς Π ο λ ιά δ ο ς του Ε ρ ε χ θ ε ίο υ το επ ίσ η ς μ ικ ρ ό ν π ρ ο ς
λ α ιά π α ρ εκ ν εύ ο ν ) κ α ι τω ν α δ ύ τ ω ν το υ ιλ α σ τη ρ ίο υ εντός τη ν τ ιμ ία ν εικ ό ν α ενα -
π ο τ ίθ έ ν τ α ι», μ ε θ ’ ο έ φ ε ρ ο ν τη ν ε ικ ό ν α εις το Χ ρ υ σ ο τ ρ ίκ λ ινο ν π ρ ο ς α γ ια σ μ ό ν ,
έν θ α «ε π ί το υ β α σ ιλ ε ίο υ θ ρ ό ν ο υ ί δ ρ υ ο ν , (ό π ερ ε ν θ υ μ ίζ ε ι η μ ίν κ α ι το ν β α σ ιλ ικ ό ν
ε κ ε ίν ο ν θ ρ ό νο ν , ον κ α τά το ν Ψ ε υ δ ο κ α λ λ ισ θ έ ν η ε δ ω ρ ή σ α τ ο τ ο ις Α θ η ν α ίο ις συν
τ ω π έ π λ ω ο Μ έγ α ς Α λ έ ξ α ν δ ρ ο ς ), ε κ είθ εν δε δ εή σ εω ς γ ε ν ο μ έ ν η ς ή ρ ε το το ιερό ν
τ ο ύ τ ο ρ ά κ ο ς κ α ι εν τω π ρ ο ρ ρ η θ έ ν τ ι το υ Φ ά ρ ο υ ν α ώ εν τω δ ε ξ ιώ π ρ ο ς α ν α το λ ά ς
α ν ιέ ρ ο υ ν μ έρ ει» . Μ έ χ ρ ι σ ή μ ερ ο ν δ ε η Β υ ζ α ν τιν ή τέχνη, α π ό το υ Γ ' μ. X. α ιώ ν ος,
εκ π α ρ α δ ό σ ε ω ς ζ ω γ ρ α φ ίζ ε ι εν τ ο ις ν α ο ίς ά ν ω π α ν τ ό ς ι ερ ο ύ Β ή μ α το ς ή τ η ς ω ρ α ία ς
Π ύ λ η ς το υ Τ έ μ π λ ο υ , το ιε ρ ό ν το ύ τ ο δ ιά δ ο χ ο ν το υ π έ π λ ο υ τη ς Α θ η ν ά ς ράκος,
ο υ τη ν ά λ λ ο τε μ ε γ ίσ τ η ν εο ρ τή ν τε λ ε ί η ε κ κ λ η σ ία η μ ώ ν τ η ν 1 6 Ttv Α υ γ ο ύ σ τ ο υ 2.
Τ ο ια ύ τη τη ν έννοιαν επίσης είνα ι κ α ι η π ερ ίφ η μ ο ς και την κ α τα γω γή ν
α υτή ς από τω ν Κ αμουλια νώ ν, κώ μης της Κ α ππα δοκ ία ς, έχουσα και εις την Κ ω ν-

1 A. E v a n s : B S . A n n u a l I X , 1 9 0 2 - 1 9 0 3 σ ελ . 8 2 ε ικ . 5 8 , 1 - 4.
1 Γ . A . Σ ω τ η ρ ίο υ , Ό Χ ρ ισ τ ό ς ε ν τη τ έ χ ν η , Α θ ή ν α ι 1 9 1 4 σ ε λ . 3 6 .
 Το λάβαροv των Ά θηναίων 46

σ τ α ν τ ιν ο υ π ο λ ι ν επί Ι ο υ σ τ ίν ο υ το υ Β ', έ τε ι 5 7 4 , μ ε τα φ ε ρ θ ε ί σα α χ ε ιρ ο π ο ίη τ ο ς ε π ί
λ ιν ο ύ υ φ ά σ μ α τ ο ς μ ο ρ φ ή το υ Χ ρ ισ το ύ , υ φ ά σ μ α το ς, ό π ερ α ν τ ί κιδάρεως η πέπλον
(μ α ν δ η λ ίο υ ) τ η ς κ ε φ α λ ή ς έδω κεν, εν π ο μ π ή ψ α λ λ ό ν τω ν α γ γ έ λ ω ν , ο Ι η σ ο ύ ς Β άσση
τη σ υ ζ ύ γ ω το υ τ ο π ά ρ χ ο υ Κ α μ ο ύ λ ο υ . Η ε ι κ ώ ν α ύ τη σ υ ν δ έ ε τ α ι σ τ ε ν ό τ α τ α με το υ ς
π ε ρ σ ικ ο ύ ς π ο λ έ μ ο υ ς α π ό τη ς επ ο χ ή ς το υ Μ α υ ρ ίκ ιο υ μ έχρ ι το υ Η ρ α κ λ ε ίο υ κ α ι
«είνε, ω ς λ έ γ ε ι ο σ ο φ ό ς σ υ ν ά δ ε λ φ ό ς μου κ. Σ ω τ η ρ ί ο υ 1, ίσ ω ς η μόνη εικών. του
Μ ε σ α ιω ν ικ ο ύ Ε λ λ η ν ισ μ ο ύ , ή τ ις εν ε θ ο υ σ ία τα Β υ ζ α ν τ ιν ά σ τ ρ α τ ε ύ μ α τα , η π ρ ώ τη ,
π ε ρ ί τη ν ό π ο ια ν , ω ς εις εθ ν ικ ό ν σύ μβολον, σ υ ν εδ υ ά σ θ η σ α ν η Π ίσ τ ις και η
Π α τ ρ ίς » . Ό μ ο ια ι τέλ ο ς το υ Χ ρ ισ τ ο ύ εικόνες - σημαίαι ε ίν α ι η τ η ς Μ ε μ φ ίδ ο ς
τη ς Α ίγ υ π τ ο υ , ύ φ α σ μ α (p a lliu m lin e u m ) εκτυφλωτικήν λάμψιν εκπέμπον,
επ ίσ η ς δ ε κ α ι α ι Ά γιαι Σινδόνες (sa n c ta e s in d o n e s) τω ν Δ υ τικ ώ ν κ υ ρ ίω ς π ρ ώ -
τ ω ν χ ρ ισ τ ια ν ώ ν 12.
Τ έ λ ο ς δ έο ν ν ’ α ν α φ έ ρ ω εν τ α ύ θ α κ α ι τη ν το υ π ρ ο φ ή τ ο υ Μ ω ά μ ε θ τω ν Οθω-
μ α ν ώ ν ιε ρ ά ν σ η μ α ία ν , το Σ α τ ζ ά κ - ύ - σ σ ερ ίφ ( S a n d ja k - sh érif), η ς ω ς ιερόν ράκος
χ ρ η σ ιμ ε ύ ε ι ο μ α ν δ ύ α ς το υ π ρ ο φ ή τ ο υ η ο χ ιτ ώ ν ιε ρ άς γ υ ν α ικ ό ς τη ς Μ ω α μ ε θ α -
ν ικ ή ς θ ρ η σ κ εία ς. Τ ο ύ το υ , έ χ ο ν το ς σ χή μ α π α ρ ό μ ο ιο ν π ρ ο ς το το υ λ α β ά ρ ο υ τη ς
Π ο λ ιά δ ο ς Α θ η ν ά ς το υ Ε ρ ε χ θ ε ίο υ , ω ρ α ία ν π α ρ ά σ τα σ ιν ευ ρ ίσ κ ε ι τ ις π α ρ ά Σ κ α ρ λ .
Β υ ζ α ν τ ίν φ , η Κωνσταντινουπολή σελ. 2 2 5 , ε ικ ο ν ίζο υ σ α ν μ ια ν τω ν σ π α ν ίω ν
ε ο ρ τώ ν τ η ς κ α τά τω ν ε χ θ ρ ώ ν α ν υ ψ ώ σ ε ω ς α υ το ύ , ω ς κ α ι τη ς λ α τρ ε ία ς α υ το ύ εν
τω κ ο λ ο σ σ ια ία τε μ έ ν ε ι το υ Σ ο υ λ τ ά ν Α χμ έτ τη ς Κ ω ν σ τα ν τιν ο υ π ό λ ε ω ς.

Τ ην κορυφήν (καρχήσιον) το υ ισ τού τη ς σ τυ λ ίδ ο ς η μ ώ ν , τη ς κ α τά β ά θ ο ς

ούσης ειδώλου α υ τή ς τα ύ τ η ς τη ς γ λ α υ κ ω π ίδ ο ς Π ο λ ιά δ ο ς Α θ η ν ά ς το υ Έ ρ ε -
χ θ ε ίο υ , εκ ό σ μ η σ α σ υ μ π λ η ρ ώ σ α ς (Ε ικ. 28 κ α ι 30 ) δ ια ε ιδ ω λ ίο υ επ ίσ η ς χα λ κ ο ύ κ α ι
ε π ιχ ρ ύ σ ο υ , γ λ α υ κ ό ς το υ ή ρ ε μ ο υ εκ είνο υ σ χή μ α το ς, όπερ ευ ρ ίσ κ ο μ εν σ τερ εο τύ π ω ς
ω ς σ ύ μ β ο λ ο ν τη ς Α θ η ν ά ς ε π ί τ ω ν Α θ η ν α ϊκ ώ ν π α ν τ ό ς μ ετά λ λ ο υ ν ο μ ισ μ ά τ ω ν α π ό
τ ω ν π ρ ο σ ο λ ω ν ε ίω ν ή δ η χ ρ ό ν ω ν μ έχρ ι το υ τέ ρ μ α το ς τη ς ν ο μ ισ μ α τ ο κ ο π ία ς α ύ τ ώ ν 3.
Ύ π ό το α υ τό δ ’ α κ ρ ιβ ώ ς ή ρ ε μ ο ν σ χ ή μ α α π α ν τά α ύ τη κ α ι ω ς κ ύ ρ ιο ν σ ύ μ β ο λο ν
τ η ς θ ε ά ς ό χ ι μ ό ν ο ν επ ί τη ς εν τη κ ο ρ υ φ ή το υ κ έν τρ ο υ το υ α ε τ ώ μ α τ ο ς το υ Π α ρ -
θ ε ν ώ ν ο ς ιε ρ ά ς ε λ α ία ς, ω ς κ α ι εν τ α ις χερ σ ίν τω ν π λ ε ίσ τω ν τω ν α γ α λ μ α τ ίω ν τη ς
Α θ η ν ά ς 4 κ α ι ε π ί το υ α κ ρ ο σ το λ ίο υ τη ς τ ρ ιή ρ ο υ ς το υ Θ ε μ ισ το κ λ έ ο υ ς (α ν ω τέρ ω

1 Γ . Σ ω τ η ρ ίο υ , ε . α . σ ελ . 40 -4 6 .
2 Γ . Σ ω τ η ρ ίο υ , ε .α . σ ελ . 46 48.
3 S v o ro n o s- B ruckm ann, Τ r e s o r d e s m o n n a i e s d ’A t h è n e s Π ιν . 1, α ρ ιθ . 1 - 1 2 κ α ι Π ίν α κ ε ς 2 - 1 1 4 .
4 Σ β ο ρ ώ νο ς, Φ ω ς επ ί του Π α ρ θ εν ώ ν ο ς: ΔΕΝΑ. X I V , 1 9 1 2 σελ. 2 2 0 - 2 2 6 ( Ή γ λ α υ ξ του δ υ τ ικ ο ύ α ε τ ώ -
μ α τ ο ς τ ο υ Π α ρ θ ε ν ώ ν ο ς ) Ι Ι ίν . Ι Γ ', 1 - 1 0 κ α ι I E ' - I Ç ’.
46 I. N. Σβορώνου

σελ. 3 7 ), α λ λ ά κ α ι εις π ο λ λ ά λ ία ν κ α λ λ ιτέ χ ν ω ς κ α ι ε π ιμ ελ ώ ς ε ιρ γ α σ μ έ ν α α ρ χ α ϊκ ά

ε δ ώ λ ι α γ λ α υ κ ώ ν \ ε υ ρ εθ έν τα εν ω χ ώ ρ ω κ α ι χ ρ ό ν ω κ α ι τ α δ ύ ο Π α λ λ ά δ ια τ η ς
εν λ ό γ ω σ τ υ λ ίδ ο ς η μ ώ ν , η ς π ιθ α ν ό ν εν το ύ τ ω ν ν α ή τ ο το το κ α ρ χ ή σ ιο ν α υ τ ή ς ταύ-
τ η ς τη ς σ τ υ λ ίδ ο ς η μ ώ ν κ ο σ μ ο ύ ν.
Ή όλω ς ειρη νικ ή λατρευ-
τικ ή χρή σ ις του λα βά ρου τούτου
του Ε ρ ε χ θ ε ίο υ τω ν Α θ η ν α ίω ν ,
προς τη ν ειρη νικ ή ν κα ι ουχί π ο -
λεμικήν την φ ύ σ ιν πομπήν, τω ν
Π α ν α θ η ν α ίω ν - και εν οις έτι
χρόνοις η στυλίς αύτη δεν επομ -
πεύετο ω ς Ιστός αυτής τα ύτη ς τη ς,
ως φ α ίνετα ι, ουχί τόσον π α λα ιά ς
εν Α θ ή ν α ις , όσον εν Κ ρ ή τη ,
π ερ ιφ ο ρ ά ς της Π α ν α θ η ν α ίδος
νεώ ς, άλλα μόνον ανά χ είρ α ς
α υτώ ν τω ν π ο μ π ευ ό ντω ν - εξη-
γ εί νυν το όλως σπά νιον π ρ ά γ μ α
της όλω ς ειρη νικ ή ς στάσεω ς α μ-
φ ο τέρ ω ν τω ν Π α λ λ α δ ίω ν η μ ώ ν,
τω ν μη εχόντω ν, ω ς συνήθω ς,
δ ιη ρμ ένον πολεμ ικ ώ ς κ α ι απ ει-
λητικώ ς το δόρυ, ουδέ την α ιγ ίδ α
πρ οτετα γμ ένη ν, άλλα τα ύτη ν μεν
ειρηνικώ ς τη ν δεξιάν μ έχρι του
α γκ ώ νος, την δ ’ α ρ ισ τεράν μ έχρι
του καρπού στενώ ς κ α λύπτου-
σαν, την δε κεφ α λή ν ακά λυπτον
του κράνους, ω ς π ρ ο δή λω ς τη ς
θεάς συμμετεχούσης της ειρη -
νικής π ο μ π ή ς αυτής μετά τω ν
Ε ικ. 2 9 .
άλλω ν θεώ ν και θνητώ ν. Α π ο -
κα λυφ θώ μ εν νυν και η μεις προ του τόσον σεμνού και ιερού τούτου λαβάρου - στυ-
λίδος της αθηνα ϊκή ς λατρείας και δόξης, πρ ο γό νο υ μεν της σταυροφ όρου λευ-
κοκυάνου εθνικής σημαίας η μ ώ ν, επ ιγό νο υ δε της υπό μ ορφ ήν στύλου ξυλίνου 1

1 S t a ï s , M a r b r e s e t b r o n z e s d u M u s é e N a t i o n a l I, (1910) σ ελ . 266 α ρ ιθ . 650 6 κ α ι 6 5 09.

 Τ ο λάβ α ρ ο y τω ν Α θ η ν α ίω ν 47
λ α τρ ε υ ο μ έ ν η ς π α ν α ρ χ α ία ς μ ο ρ φ ή ς τη ς Μ εγά λη ς θ εάς το υ Α ιγ α ίο υ π ο λ ιτ ισ μ ο ύ
η μ ώ ν , τη ς ό μ ο ιω ς υ π ό δ ύ ο δ ρ α κ ό ν τω ν η λ ε ό ν τω ν σ υ ν ο δ ευ ο μ έν η ς, π ο λ ιο ύ χ ο υ δε
κ α ι π ρ ο π υ λ α ία ς α υ τή ς τ α ύ τ η ς τη ς π ό λ ε ω ς τ ω ν Μ υ κ η νώ ν, η ς κ ο σ μ ε ί τη ν π ύ λ η ν
υ π ό το τε λ ε υ τα ίο ν κ ιο ν ό μ ο ρ φ ο ν σ χ ή μ α το ύ το .
Π ρ ο τ ιν ώ ν μ η ν ώ ν ο δ ιε υ θ υ ν τ ή ς τη ς Α γ γ λ ικ ή ς Ά ρ χ α ιο λ . Σ χ ο λ ή ς κ. W a c e
ε ίχ ε το ε υ τ ύ χ η μ α ν ’ α ν α κ α λ ύ ψ η εν α υ τ α ίς τ α ις Μ υ κ ή ν α ις δ ύ ο π α ν ο μ ο ίο υ ς α λλή-
λ ο ις ε γ γ λ ύ π τ ο υ ς λ ίθ ο υ ς, φ έ ρ ο ν τ α ς το ν κ α ι εξ ά λ λ ω ν μ ν η μ ε ίω ν τω ν α υ τώ ν Μ υ κ η -
ν ώ ν γ ν ω σ τ ό ν η μ ίν α ν θ ρ ω π ό μ ο ρ φ ο ν τύ π ο ν τη ς Μ ε γ ά λ η ς Θ εά ς, ισ τα μ έν η ς εν μέσω
δ ύ ο λ ε ό ν τω ν θ εά ς τω ν Μ υ κ η νώ ν, ά λ λ α φ έ ρ ο ν τ α ά ν ω τη ς κ ε φ α λ ή ς α υ τή ς κ α ι το ν
δ ιπ λ ο ύ ν εκ είν ο ν π έλ εκ υ ν τω ν π ρ ο ϊσ τ ο ρ ικ ώ ν κ α ρ χ η σ ίω ν τ ω ν π λ ο ίω ν , ον φ έ ρ ε ι εν
α μ φ ο τ έ ρ α ις τ α ις χ ερ σ ίν κ α ι η α υ τή Μ εγ ά λ η π ρ ο ϊσ το ρ ικ ή θ εά τω ν π ε ρ ιφ ή μ ω ν
ό σ ο ν κ α ι σ π ο υ δ α ίω ν μ η τρ ώ ν το υ Π α λ α ιο κ ά σ τ ρ ο υ τη ς Κ ρ ή τ η ς1.Ε υ θ ύ ς ω ς α ν τί-
κ ρ υ σ α τα δ ύ ο ν έα τ α ύ τα μ ν η μ εία τω ν α ν α σ κ α φ ώ ν το υ Ά γ γ λ ο υ σ υ ν α δ έλ φ ο υ
η μ ώ ν ε ύ ρ ο ν το ό ν ο μ α Κ υ β έλ η , δ ι ’ ου δ έο ν α π ό το υ ν υ ν ν α κ α λ ώ μεν τ η ν π ο λ ιο ύ -
χ ο ν κ α ι π ρ ο σ τ ά τ ιδ α τω ν τε ιχ ώ ν τω ν Μ υ κ η ν ώ ν Μ ε γ ά λ η ν θ ε ά ν . Η τ ω ν ισ το ρ ικ ώ ν
χ ρ ό ν ω ν Μ εγά λη Μ ήτηρ, η κ α ι Ρ έα κ α λ ο υ μ ένη , σ τα θ ερ ο ύ ς δ ’ α υ τή ς ο π α δ ο ύ ς
έχο υ σ α το υ ς α υ το ύ ς δ ύ ο λέοντα ς, τη ν δε κ ε φ α λ ή ν σ υ ν ή θ ω ς π υ ρ γ ο φ ό ρ ο ν φ ς κ α τ ’
εξ ο χ ή ν π ο λ ιο ύ χ ο ς π ρ ο σ τά τ η ς κ α ι μ ή τη ρ τ ω ν π ό λ ε ω ν (Μ η τρ ό π ο λις), ε ίν α ι γ ν ω -
σ το τέρ α η μ ίν υ π ό το α ρ χ α ιό τερ ο ν κ α ι α σ ια τικ ή ς π ρ ο ελ εύ σ εω ς ν ο μ ιζ ό μ ε ν ο ν ό ν ο μ α
Κ υ β έλ η η Κ υ β ήβ η, ου π ρ ώ τη τ ις σ η μ α σ ία φ α ίν ε τ α ι μ ο ι ό τ ι ε ίν α ι Θεά η π ε λ ε -
κ υφ όρος εν θ υ μ η θ έ ν τι τα ς σ χεδ ό ν π ά ν το τ ε υ π ό τω ν μ υ θ ο λ ό γ ω ν λ η σ μ ο ν ο υ μ έν α ς
α ρ χ α ία ς π ε ρ ιε ρ γ ο τ ά τ α ς κ α ι σ π ο υ δ α ιο τ ά τ α ς μ α ρ τ υ ρ ία ς ό τ ι « Κ υ β η λίσ α ι : π ε λ ε -
κ ήσαι, κύ β η λ ις γα ρ δ π έ λ ε κ υ ς » (Φ ώ τιο ς Λ εξικ. εν λ.)· « ίσ ω ς δε κ αι κύ β η -
λις δ π έ λ ε κ υ ς » (Έ τ υ μ ο λ . Μ έγ. εν λ. Κ ύβελον), «κ υ β η λ ιχ δ ς τρόπ ος, δια του
π ε λ έ κεω ς (Κ ω μ . Ά ν ω ν . 145), «κύ β η λ ις η π έ λ ε κ υ ς , β αρειά μάχαιρα» (Φ ιλ ή μ .
εν Α ρ π α ζ ο μ έ ν ω 2, Α ν ά ξιπ π . εν Κ ιθ α ρ ω δ ώ 1). Μ ετά τ η ν υ π ό το υ κ. W a c e π ρ ο -
σεχή δ η μ ο σ ίε υ σ ιν τω ν εν λ ό γ ω δ ύ ο εκ Μ υ κ η ν ώ ν μ ν η μ ε ίω ν θέλω επ α ν έ λ θ ε ι λεπτο-
μ ερ έσ τερ ο ν ε π ί το υ σ π ο υ δ α ίο υ τ ο ύ τ ο υ θ έ μ α το ς εν τη ε μή P ro to g o n ia .

Ε ν κ ε φ α λ α ίω δ ’ ε ι π ε ί ν η ιερ ά σ τυ λ ίς το υ Ε ρ ε χ θ ε ίο υ , το ιε ρ ώ τ α το ν π ά ν -
τ ω ς τω ν χ ρ υ σ ώ ν κ α ι α ρ γ υ ρ ώ ν π ο μ π ε ίω ν τη ς Α κ ρ ο π όλεω ς, ο υ δ έν άλλο ε ίν α ι ή
α υ τό το ύ τ ο το εκ τη ς κ ιο ν ο λ α τ ρ ικ ή ς π α ν α ρ χ α ία ς επ ο χ ή ς κ α τα γ ό μ ε ν ο ν είδω λον
α υ τή ς τ α ύ τ η ς τη ς Μ εγά λη ς θ ε άς, π ο λ ιο ύ χ ο υ τω ν Α θ η ν ώ ν , τη ς ' Α θ η να ίη ς ή
Α θ η ν ά ς εκ το υ τό π ο υ τη ς λ α τρ ε ία ς α υ τή ς κ λη θείσ η ς, κ εκ ο σ μ η μ έν ο ν δ ια το υ
π έπ λ ο υ α υ τή ς, υ π ό τω ν δ ύ ο σ υ ν ο δ ώ ν π α ν α ρ χ α ίω ν δ ρ α κ ό ν τω ν τη ς εκ τη ς ζ ω ο-
λ α τρ ικ ή ς π ε ρ ιό δ ο υ μ ο ρ φ ή ς α υ τή ς ω ς γλ α υ κ ό ς. Ε ί δ ο μ εν δ ’ ή δ η α ν ω τέρ ω (σελ.1

1 Α ρ χ . Ε φ η μ . 1 9 0 0 , Π ίν α ξ 4
48 I. N. Σβορώνου

2 5 σημ. 1) κ α ι εξ ά λ λ ω ν έτι π ο λ υ α ρ ίθ μ ω ν π η γ ώ ν γ ν ω ρ ίζ ο μ ε ν ό τ ι π ρ ο φ α ν ώ ς ένεκα

τη ς σ η μ α σ ία ς α υ το ύ ω ς ε ιδ ώ λ ο υ θ ε ό τη το ς 6 ισ τό ς η σ τύ λο ς η κ ίω ν π ε ρ ιγ ρ ά φ ε τ α ι
κεφαλήν, κρανίον (κ ιο νό κ ρ α νο ν), ο φθαλμούς, τρά-
υ π ό τω ν α ρ χ α ίω ν ω ς έ χ ω ν
χηλον, σπονδύλους, πτυχάς τ ο υ ε ν δ ύ μ α τ ο ς (ρ α β δ ώ σ εις) κ α ι πόδας. Τ ο δε γ ε γ ο -
νός, ό τι ω ς κ εφ α λ ή (καρ - χήσιον εκ τ ο υ καρ κ ε φ α λ ή ) τη ς π α ν α ρ χ α ία ς κ α τ α γ ω γ ή ς
σ τ υ λ ίδ ο ς η μ ώ ν χ ρ η σ ιμ ε ύ ε ι η εκ τ ω ν ε π ίσ η ς π α ν α ρ χ α ίω ν χ ρ ό ν ω ν τ η ς ζ ω ο μ ο ρ φ ικ ή ς
τω ν θ ε ώ ν λ η φ θ ε ί σα γλα υξ, δ ύ ν α τ α ι ν α λύση ο ρ ισ τ ικ ώ ς κ α ι το π ρ ό β λ η μ α τη ς π ρ ώ -
της, π ρ ο ο μ η ρ ικ ή ς, σ η μ α σ ία ς τ ο υ π α ν α ρ χ α ίο υ τη ς θ εά ς η μ ώ ν ε π ιθ έ τ ο υ γλαυκώπ ις
- εξ ου κ α ι Γλαυκώπιον εκ α λ είτο ο εν τη Α κ ρ ο π ό λ ει ν α ό ς τ η ς Π ο λ ιά δ ο ς τω ν
Α θ η ν ώ ν , η Α κ ρ ό π ο λ ι ς α υ τή , ω ς κ α ι π ά σ α η Α τ τ ι κ ή χ ώ ρ α τη ς θ ε ά ς τ ο ύ τ η ς Γ.
Γλαυκώπις Α θ η ν ά κ α ι βοώπις Ή ρ α δ εν ε ίν α ι β εβ α ίω ς, - ω ς εφρόνουν ο ι
λ η σ μ ο ν ή σ α ν τες, η θ έλ ο ν τες ν α λ η σ μ ο ν ή σ ω σ ι, τη ν π ρ ώ τ η ν ω ς ζ ώ ω ν μ ο ρ φ ή ν τ ω ν
θ εώ ν τ ο ύ τ ω ν α ρ χ α ίο ι Έ λληνες, - α ι έ χ ο υ σ α ι τ α π α ν ά λ λ ο η ω ρ α ία , ε ρ υ θ ρ ο κ ί-
τρ ιν α κ α ι ελ α ττω μ α τικ ά , ό μ μ α τ α τη ς γ λ α υ κ ό ς η τ α κ τ η ν ώ δ η εκ είν α τ η ς βο ό ς,
ά λ λ ’ α ι π ρ ό σ ω π α ζ ώ ω ν έ χ ο υ σ α ι α ρ χ ικ α ί ζ ω ο μ ο ρ φ ικ α ί μ ο ρ φ α ί τ ω ν Μ ε γ ά λ ω ν Θ ε ώ ν ,
ή τ ο ι τη ς Α θ η να ία ς τω ν π λ ο υ σ ίω ν εις γ λ α ύ κ α ς Α θ η ν ώ ν κ α ι τ η ς σ υ ζ ύ γ ο υ το υ
τ α ύ ρ ο υ Δ ιό ς β ο ό ς Ή ρ α ς , θ εά ς τ ω ν Α ρ γ ε ίω ν κ α ι π ρ ο σ τ ά τ ιδ ο ς το υ ν ο μ ίμ ο υ
γά μ ο υ , το υ τα ς γ υ ν α ίκ α ς δ ια τω ν σ υ χ ν ώ ν το κ ε τ ώ ν κ α ι τη ς θ η λ ά σ ε ω ς a v a c h is s a n t,
η ς τό σ α ζ ω ο μ ο ρ φ ικ ά λ ε ίψ α ν α δ ιε τή ρ η σ ε ν η ε γ χ ώ ρ ιο ς α υ τ ώ ν μ υ θ ο λ ο γ ία τ ο ια ύ τ α
ζ ω ο π ρ ό σ ω π α ε ίδ ω λ α θεώ ν, δ α ιμ ό ν ω ν κ α ι κνωδάλων έ τ ι ιερώ ν, γ ν ω ρ ίζ ο μ ε ν ή δ η
π λ ε ίσ τα ό χ ι μ ό ν ο ν εκ τω ν λ α τρ ε υ τικ ή ς φ ύ σ ε ω ς μ ν η μ ε ίω ν τ η ς π ρ ο ϊσ τ ο ρ ικ ή ς Ε λ λ ά -
δ ο ς, ά λ λ ’, ω ς γν ω σ τό ν , κ α ι εξ α υ τώ ν τω ν ισ το ρ ικ ώ ν χρ ό ν ω ν . Λ ε ίψ α ν α δε εξ
α υ τώ ν τ ω ν ισ το ρ ικ ώ ν χ ρ ό ν ω ν τ η ς β α θ μ ια ία ς εξ α ν θ ρ ω π ή σ ε ω ς τη ς π ρ ώ τ η ς ζ ω ο -
μ ο ρ φ ικ ή ς ε ικ ό ν ος τη ς γ λ α υ κ ό ς - Α θ η ν ά ς ε ίν α ι α ι μ ό ν ο ν ε π ί Α θ η ν α ϊκ ώ ν ν ο μ ι-
σ μ ά τω ν κ α ι Α θ η ν α ϊκ ή ς π ρ ο ε λ ε ύ σ ε ω ς σ φ ρ α γ ιδ ό λ ιθ ω ν α π α ν τ ώ σ α ι α ν θ ρ ω π ο κ έ φ α -
λ ο ι γλ α ύ κ ες, α ι τω κ ρ ά νει, τη α σ π ίδ ι κ α ι τω δ ό ρ α τ ι τη ς Α θ η ν ά ς ώ π λ ισ μ έ ν α ι12.
Α υ τό ς δ ε ο α ν θ ρ ω π ό μ ο ρ φ ο ς τύ π ο ς τη ς πτερωτής Α θ η ν ά ς Ν ίκ η ς β εβ α ίω ς, κ α τ ’
ε μέ, ε γ ε ν ν ή θ η εκ τη ς π ρ ώ τ η ς ζ ω ο μ ο ρ φ ικ ή ς πτερωτής εικ ό ν ος τη ς θ ε ά ς τα ύ τ η ς
ω ς γλ α υ κ ό ς, γ ν ω σ το ύ ό ν το ς η μ ίν ό τι η ε μ φ ά ν ισ ις κ α ι ε π ιδ έξιο ς π τ ή σ ις το υ π τ η -
ν ο ύ τ ο ύ τ ο υ ε θ ε ω ρ ε ίτ ο α π ό π α ν α ρ χ α ιο τ ά τ ω ν ή δ η χ ρ ό ν ω ν ω ς π ρ ο σ η μ α ίν ο υ σ α τ ο ις
φ ίλ ο ις β ε β α ία ν τη ν ν ίκ η ν α υ τώ ν κ α ι το υ ε χ θ ρ ο ύ το ν ό λ ε θ ρ ο ν 3.

1 Ι δ έ τ α α ρ χ α ί α χ ω ρ ία σ υ γ κ ε ν τ ρ ω μ έ ν α π α ρ ά J a h n - M ic h a e lis , A r x A t h e n a r u m σ ε λ . 4 2 , 17 κ α ι 6 5 , 2 5 .
2 B e u lé , M o n n a ie s d ’A t h è n e s σ ε λ . 3 9 l εικ . 2 - 3 . - C. Ο . M ü lle r , D e n k m ä le r , Π ιν . X X I I , α ρ ιθ . 2 4 2 « .-
S v o r o n o s - B r u c k m a n n , T r é s o r d e s m o n n a i e s d ’A t h è n e s , Π ιν . 9 8 α ρ ιθ . 1 5 - 1 7 . - I m h o o f - B lu lh ë r u n d Ο .
K e lle r , T ie r u n d P f l a n z e n b ild e r a u f M ü n z e n u n d G e m m e n , X X V I , 6 1 - 6 2 (εκ τ η ς ε ν Α θ ή ν α ι ς σ υ λ λ ο γ ή ς
A. Π ο σ τ ο λ ά κ α ) . Π ρ β λ . κ α ι Π ιν . X X V I , 3 2 ( Α θ η ν ά - Ν ί κ η - Γ λ α υ ξ ).
3 Ά ρ ι σ τ ο φ . Σ φ ή κ ε ς σ ε λ . 1 0 8 6 κ α ι Σ χ ό λ ια . - Δ ιο δ . X X , 11. - Π λουταρχ. Θ ε μ ισ τ . 12. - Ιο υ σ τ ίν ο υ
X X I I I , 4, 10. - Σ χ ο λ . Ά ρ ισ τ ο φ . Ι π π ε ί ς 1 0 9 3 .- Π α ρ ο ι μ ιο γ ρ ά φ ο ι I I , 6 6 , 8 5 . Ά π ο σ τ ο λ . V , 446. - Σ ου ίδ ας
ε ν λ. Γ λ α υ ξ ί π τ α τ α ι. - Σ β ο ρ ώ ν ο ς , Φ ω ς ε π ί τ ο υ Π α ρ θ ε ν ώ ν ο ς : Δ Ε Ν Α , X I V (1 9 1 2 ) σ ε λ . 2 2 5 .
 Τ ο λ ά β α ρ ο ν τω ν Ά θ η ν αίω ν 49
Τ α εκ τω ν α ρ χα ίω ν π ρ ω το γό νω ν κιονολα τρικ ώ ν ειδώ λω ν μάλλον όμ οιά -
ζοντα π ρ ος την ειρηνικής φύσεω ς κ ιονολατρικήν στυλίδα του Ε ρ ε χ θ ε ίο υ είνα ι
π ρ ώ το ν μεν τα λεγάμενα τρόπ α ια , δεύτερον δε η θείαν μαγικήν δ ύνα μ ιν ενέ-
χουσα σ τυλίς - ράβδος η ρ α π ίς του Έ ρ μ ο υ , ην αν είχε πομ πεύω ν τας ψ υχά ς
ο π ο μ π ό ς και π ο μ π α ίος και διάκτορος κ α ι η γεμ ό νιο ς θεός ούτος, ή τοι το
ομ οίω ς υπό δύο α ντιμ έτω πω ν δρα κόντω ν κοσμούμενον κηρύκιον, το περιελ-
θόν νυν εις τας χείρας τω ν π α τρ ια ρ χώ ν και λ οιπώ ν μεγάλω ν π οιμενα ρχώ ν του
πλ η ρ ώ μ α το ς της εκκλησίας ημώ ν. Ο ι δύο δράκοντες αυτού, οι τόσον ο μοιάζον-
τες προς τους της η μ ετέρας στυλίδος του Ε ρ ε χ θ ε ίο υ , υπενθ υμ ίζουσ ιν ή μ ιν και
το γεγονός, ό τι ακριβώ ς εν τω Ε ρ ε χ θ ε ίω τούτω εφ υλάσσ ετο, ω ς υ π ' αυτού του
Κ έκροπος α φ ιερω θέν, το α ρ χ α ιότατον τω ν ελληνικώ ν ειδώ λω ν του Ε ρ μ ο ύ , ε ίδω -
λον, ου το κ ιονόμ ορ φ ον ω ς ράβδος μεγάλου κηρυκίου ξύλινον σώμα εκ ά λ υ π το ν
εντελώ ς φ ύλλα μυρσίνης, ω ς εκείνα, ά τινα κατακαλύπτουσ ι τα κ ιονόμ ορ φ α είδω λα
τω ν ιστώ ν της προϊσ τορική ς σ α ρ κ οφ ά γου της Α γ ία ς Τ ρ ιά δ ο ς. Π α σ ίγνω σ το ν δε
τυ γ χ ά ν ει ό τι και νυν π α ρ ’ η μ ίν ο λαός η μ ώ ν δ ια τοιούτω ν κλάδω ν μυρσίνης
κα λύπτει α φ α νείς σχεδόν καθιστώ ν τους πρ ο π υ λα ίο υ ς στύλους του πρ ονά ου τω ν
εκάστοτε π α νη γυ ρ ιζό ντω ν να ώ ν ημώ ν, σ τύλους, ω ν εί δομ εν ήδη την αρχικήν
έννοιαν ω ς πρ ο π υ λ α ίω ν φ υλά κω ν θεών.
Τ ο δε τρ ό π α ιο ν, ο υ η πρ ώ τη σημασία επίσης δεν έχει κατανοηθή μέχρι
τούδε, ουδέν άλλο ε ί ν α ι η το κιονολατρικόν π ρ ω τό γο νο ν είδω λον αυτού τού-
του του τους εχθρούς εν μάχη εις φ υ γ ή ν τρέψ α ντος πολεμικού θεού, όπερ οι
νικη τα ί εν τη πρώ τη ορμή της ευγνω μ οσ ύνη ς α υτώ ν προς τον επίκουρον σύμ-
μαχον και σ ω τήρα α υτοίς φ α ν εντα θεόν ή γειρ ο ν αμέσω ς ε π ' αυτού του π εδίου
της μάχης α π ο τελούντες αυτό εκ κολω νού α ρ γώ ν λίθων, έ φ ’ ων εστυλούτο στύ -
λος ξύ λινο ς ( = σ ώ μ α ) και κεραία ( = χ ε ί ρες) του θεού, ενδεδυμένου δ ι ’ ενός
και μόνου πλή ρους οπλισ μού (κράνους, θώ ρα κος, α σ π ίδ ο ς, δόρα τος, ξίφ ους ή
πελέκεω ς και κ νημιδώ ν) του θεού τούτου, Διάς Τ ροπ α ίου, Ά ρεως, Α π ό λ λ ω -
νος·, Α θ η ν ά ς , ' Α φ ρ ο δίτη ς η άλλης τίνος Μ εγά λη ς θ ε άς η Μ εγά λο υ 3Ο λ υ μ -
π ίο υ θ ε ο ύ - , του οπλισ μού λαμβανομένου εξ α υτώ ν τω ν εχθρικώ ν σ κύλω ν συμ-
φ ώ νω ς π ρ ος το π α να ρ χα ιόν έθος του να οπλίζη εαυτόν ο νικητής δια τω ν όπλω ν
του φ ο νευ θ έντος και σκυλευθέντος εχθρού. Τ ο ύ το δ ’ είνα ι ο λόγος, δ ι ’ ον τα τρ ό -
π α ια τα ύτα φ έρ ουσ ι κατά κανόνα τον οπλισ μόν ενός και μόνον πολεμιστού (ίδέ
π. χ. τα επί τω ν νομ ισ μ ά τω ν ;τ ω ν Β οιω τώ ν, του Α γαθοκλέους κλπ. τρόπαια). Ή
μόνη κυρία δια φ ο ρ ά μεταξύ του κιονολατρικού ειδώ λου θεού τρο π α ίο υ και τη ς
κιονολα τρικ ής στυλίδος θεού π ομ πή ς η εκστρατείας είνα ι ό τι ο μεν π ρώ τος έμενε
πά ντοτε ακίνητος και άθικτος εν ω χώ ρ ω ιδρύθη μέχρι της υπό του χρόνου
τελείας φ θοράς, ο δ ' ήτο κινητός φ ερόμ ενος ως α λεξίκα κος επί κεφαλής τω ν
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΝ ΔΕΛΤΙΟΝ 1920-21 7
50 I. N . Σ β ο ρ ώ νο υ

μ α χ ο μ ε ν ώ ν η π ο μ π ε υ ό μ ενο ς θ ρ η σ κ ε υ τικ ώ ς εν λ ιτ α ν ε ίρ π ρ ο τη ς μ άχης, ίν α δώ σ η

τ η ν ν ίκ η ν εις το υ ς λ α τρ ε ύ ο ν τ α ς α υ τό ν ο ικ ε ίο υ ς κ α ι σ υ μ μ α χ ο ύ ν τα ς θ νη το ύ ς.

Κ α ι το υ π ο λ ύ α ρ γ ά το π ρ ώ τ ο ν α π α ν τώ ν το ς ο ν ό μ α το ς τη ς π ε ρ ίφ η μ ο υ του
Μ εγά λ. Κ ω ν σ τα ν τ ίν ο υ σ τυ λ ίδ ο ς labarum η λάβαρον (λάβουρον π α ρ ά I. Χ ρυ σ ο -
λω ρ ά , λάβωρον π α ρ ά Σ ω ζ ο μ έ ν ω ) - λέξεω ς η ν ο μεν ισ το ρ ικ ό ς η μ ώ ν Κ. Π α π α ρ -
ρ η γ ό π ο υ λ ο ς κ α λ ε ί (ε . α . ) λέξιν π α ρ ά δ ο ξ ο ν , « ης δεν κατωρθ ώθ η να έξιχνιαοθή
ούτε η ετυμολογία ούτε η έννοια », π ε ρ ί η ς δε ο G ib b o n γ ρ ά φ ε ι ό τ ι μ ένει α κ α -
τ α ν ό η τ ο ς « in s p ite of th e effo rts of th e critics, w h o h a v e in e ffe c tu a b ly to rtu re d
th e L a tin , G re e k , S p a n is h , T e u to n ic , Illy ric , A rm e n ia n etc in s e a rc h of a n e ty -
m o lo g y 1 - το ετυ μ ο λ ο γ ικ ό ν α ίν ιγ μ α δ ύ ν α τ α ι α σ φ α λ ώ ς ν α λυθή νυν, οτε γ ν ω -
ρ ίζ ο μ ε ν τ η ν π ρ ώ τ η ν σ η μ α σ ία ν τω ν ιερ ώ ν στυλίδων - λαβάρων ω ς δ ν τ ω ν ε ιδ ώ -
λ ω ν το υ θ εο ύ σ τ υ λ ιδ ο μ ό ρ φ ω ν , α λεξ ικ ά κ ω ν μ έ ν ε ις τα ς κ α τά τω ν ε χ θ ρ ώ ν εκ σ τρ α -
τεία ς, π ο μ π ε υ ο μ ενώ ν δ ' α ν ά χ ε ίρ α ς εν τ α ις λ ε ιτ ο υ ρ γ ικ α ίς λ ιτα ν εία ις.
Α λ η θ ώ ς κ υ ρ ίο υ χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ο ύ π α ν τ ό ς δ ιά σ η μ ο υ ιερού λ α β ά ρ ο υ ό ν το ς
α ε ίπ ο τ ε το υ α π ’ α υ το ύ ω ς α π ό θ ε ία ς τ ίν ο ς λ α μ π ά δ ο ς η α ιγ ίδ ο ς εκ π ε μ π ο μ ε ν ο ύ ,
α π α σ τ ρ ά π τ ο ν τ ο ς κ α ι ε κ τ υ φ λ ω τ ικ ο ύ τω ν α ν θ ρ ω π ίν ω ν ο φ θ α λ μ ώ ν φ ω τ ό ς, β ε β α ία
λάμπυρον, λάμπουρον
φ α ίν ε τ α ι μ ο ι η ε τ υ μ ο λ ο γ ί α α π ό τω ν ε λ λ η ν ικ ώ ν λέξεω ν
(νεοελλ. φλάμπουρον) (Θ ε ο κ ρ . 8, 6 5 ) λαμπυρίς, λάμπον, λαμπίας (ο ή λ ιο ς)
λαμπάς. Η ε τ υ μ ο λ ο γ ί α α υ τή σ υ μ φ ω ν ε ί κ α ι π ρ ο ς τη ν π α ν α ρ χ α ία ν χ ρ ή σ ιν τω ν
Ιερ ώ ν μ ετά χ ρ υ σο ύ φ ά ν τ ω ν π έ π λ ω ν σ τ υ λ ίδ ω ν ω ς ισ τώ ν φάρων τη ς θ έσ εω ς τω ν
π ρ ώ τ ω ν ν α ώ ν , ω ς κ α ι π ρ ο ς τα κ ύ ρ ια κ α ι π α ν ά ρ χ α ια το υ κ α ρ χ η σ ίο υ τω ν ισ τώ ν
κ ο σ μ ή μ α τα , ή τ ο ι το νχρυσούν διάκον του λαμπίου Ή λ ιο υ κ α ι το ν διπλούν ε π ί
χρόνον π ελέκυν, λάβρον η λάβρυν Δ ιό ς το υ Λ αβρανδέως (πρβλ. Λ άβρανδα
ή Λάβαρα 2 π ό λ ις Κ α ρ ία ς), ο υ ένεκ α κ α ι ο δ ια σ η μ ό τ α τ ο ς οίκος α υ το ύ εκ α λ είτο
Λαβύρινθος , όσ τις εν Α ιγ ύ π τω μεν ε φ η μ ίζετο ω ς κ τισ θ ε ίς υπό Λ αβάρεως το υ
Φαραώ η β α σ ιλ έ ω ς 3, εν Κ ρ ή τη δ ’ ε ικ ο ν ίζ ε το υ π ό τ ω ν π ά ν τ ω ς γ ν ω ρ ιζ ό ν τ ω ν τη ν
π ρ ώ τ η ν α υ το ύ έ ν ν ο ια ν Κ ν ω σ ίω ν επ ί τω ν α ρ χ α ϊκ ώ ν ν ο μ ισ μ ά τ ω ν α υ τ ώ ν ω ς σ ταυ -
ρός μαιανδρικός, γαμμωτός (sw a stik a), έχω ν εν τω κ έ ν τρ ω α σ τέρ α α π α σ τρ ά -
π τ ο ν τ α , το ν Αστερίω να 4 κ α λ ο ύ μ ε ν ο ν τ α υ ρ ό μ ο ρ φ ο ν Δ ία η Μινώταυρον.
Ό τ ι δε κ α ι ο π ε ρ ίφ η μ ο ς Φάρος τη ς Α ιγ ύ π τ ο υ , εξ ου κ α ι π α ς φάρος νυ κ τό ς

1 S m it h , D ie t , o f C h r is tia n A n t iq u it ie s s. v. la b a r u m .
2 Σ τέφ . Β υ ζ ά ν τ ιο ς εν λ. Λ άβαρα.
3 Έ ρ ρ . Σ τεφ ά νο υ Λ εξικ όν εν λ. Λ α β ύ ρ ινθ ο ς, Λ ά β α ρ ο ς , Λ άβ α ρ α .
4 S v o r o n o s, N u m is m a t iq u e d e C r è te , Π ίν , IV 2 3 - 2H, V , 1 - 2 9 .
 T o λ ά β α ρ ο ν τω ν Α θ η ν αίω ν 51

έχει έκ το τε το όνομ α , έχει τ η ν α υ τή ν κ α τ α γ ω γ ή ν κ α ι έννο ια ν, ε ίν α ι π ρ ό δ η λ ο ν .

Α λ η θ ώ ς γ ν ω ρ ίζ ο μ ε ν ό τι το ό ν ο μ α α υ το ύ ο φ ά ρ ο ς τη ς Α ίγ υ π τ ο υ φ έ ρ ε ι α π ό τη ς
π ρ ο τη ς Α λ ε ξ α ν δ ρ ε ιά ς μ ικ ρ ό ς ν ή σ ο υ Φάρου η Φαρίας. Ά λ λ α π ώ ς έλα β εν α υτή
τ ο ύ το κ α ι τ ι σ η μ α ίν ε ι ά ρ χ ικ ω ς το ό ν ο μ α α υ τ ή ς ; Δ ια φ έ ρ ο υ σ α το σ χή μ α π ά σ η ς
ά λ λ η ς γ η ς η δ ια τω ν π ρ ο σ χ ώ σ ε ω ν το υ Ν ε ίλ ο υ σ χ η μ α τισ θ ε ίσα χ θ α μ α λ ω τ ά τη Α ίγ υ -
π το ς ο υ δ έν π α ρ ο υ σ ιά ζ ε ι ύ ψ ω μ α κ α θ ’ ό λ η ν α υ τή ς τη ν α τε λ ε ύ τη το ν α κ τήν, δ υ ν ά -
μ ενο ν ν α κ α τα σ τή σ η α υ τή ν ε υ δ ιά κ ρ ιτ ο ν α π ό τ ίν ο ς α π ο σ τ ά σ ε ω ς :

ο ν γ α ρ εν Α ί γ ν η τ ω σ κ ο π ο ί ο υ ρ ίον, ο ι έπη ν ή σ ω ν ,
α λ λ ά χ α μ α ί χ η λ ή ν α ύ λ ο χ ο ς ε κτέτα τα ι

Κα τά το π ε ρ ίφ η μ ο ν εις το ν εν λ ό γ ω Φ ά ρ ο ν τη ς Α λ ε ξ α ν δ ρ ε ιά ς ε π ίγ ρ α μ μ α . Ε ξ α ί-
ρ εσ ιν α π ε τ έ λ ε ι μ όνη η π ρ ο τη ς Α λεξα ν δ ρ ε ιά ς εν λ ό γ ω ν η σ ίς Φ ά ρ ο ς, ιερ ά α ν έκ α -
θ εν Ι σ ί δ ι Φαρία , ή τ ο ι α κ ρ ιβ ώ ς εκείνη, η ς ο ισ τό ς το υ ιερ ο ύ π λ ο ίο υ φ έ ρ ε ι το ν
ιερό ν π έπ λ ο ν , ή τ ο ι φάρος, α υ τή ς α ν τ ί ισ τίου. Έ π ’ α υ τή ς ά ρ α εν π α ν α ρ χ α ίο ις χ ρ ό -
ν ο ις θ α είχεν ιδ ρ υ θ ή υ π ό τίν ο ς τω ν φαραώ β α σ ιλ έω ν κ α τά τα τό τε κ ρ α το ύ ν τα
μ έγα ς ιερ ό ς κ ιο ν ο λ α τρ ικ ό ς ιστός, ε ίδ ω λ ο ν τη ς θ εά ς τω ν ν α υ τ ιλ λ ο μ ενώ ν Ί σ ιδος,
ου το α π α σ τ ρ ά π τ ο ν τ ι χρ υ σ ώ π ε π ο ικ ιλ μ έ ν ο ν φάρος 1 (πρβλ. φάρσος το ρ ά κ ος) ή
π έπ λ ο ς θ α εχρ η σ ίμ ε υ ε μ α κ ρ ό θ ε ν ω ς το π ρ ώ τ ο ν ε υ δ ιά κ ρ ιτ ο ν σημεί ον κ α τευ θ ύ ν σ εω ς
τ ο ις ν α υ τ ιλ λ ο μ έ ν ο ις Ε λ λ η σ ί ν , ο ίτιν ε ς ο ύ τω θ α έδ ω κ α ν τη ν ή σ φ φ υ σ ικ ό τ α τ α το
ό ν ο μ α Φάρος η Φαρία, ω ς κ α ι ν υ ν δ ίδ ε τ α ι το ό ν ο μ α το ύ τ ο π ά σ η ό μ ο ια ς φ ύ σ ε ω ς
κ α ι χρ ή σ ε ω ς ερ η μ ο ν ή σ ω . Έ ξ ό μ ο ιω ν δε π ά ν τ ω ς ιε ρ ώ ν ισ τώ ν εκ λ ή θη σ α ν υ π ό τω ν
α ρ χ α ίω ν π λ ε ίσ τ α ι ά λ λ α ι ν ή σ ο ι κ α ι π ό λ εις, ω ν μ ν η μ ο ν ε ύ ω ε ν τα ύ θ α π ρ ώ τ ο ν τη ν
Ε υ β ο ϊκ ή ν Ισ τία ια ν, τη ν κ ύ ρ ιο ν α υ τή ς ν ο μ ισ μ α τ ικ ό ν σ ύ μ β ο λ ο ν έχο υ σ α ν το ια ύ -
τη ν π λ ο ίο υ ιε ρ ά ν σ τυ λ ίδ α (la x à v ) τη ς Α θ η ν ά ς (ίδ ε α ν ω τ έ ρ ω σελ. 8 2 σημ. 1),
δ ε ύ τε ρ ο ν τη ν εν Κ ρ ή τη π ό λ ιν Ισ το ί τω ν Κ υ ν ο σ ο υ ρ ίω ν Κ υ δ ω ν ια τ ώ ν 12, - ων ο
α σ τε ρ ισ μ ό ς τη ς κ υνός σ χή μ α έχο ύ σ η ς Κ υ ν ο σούρας (Μ ικ ρ ό ς Ά ρ κ τ ο υ ) ε ν θ υ μ ίζ ε ι
ή μ ιν το ό ν ο μ α το υ Κ υ ν ό ς Λ ά μ πουρος (Θ εοκρ. 8, 65), - τ ρ ίτ ο ν το το υ υ φ ό ρ -
μου ' Ιστοί τη ς νή σ ου Ι κ α ρ ία ς , ν υ ν κ α λ ο υ μ έν ο υ Α ρμ ενιστή ς (α π ό το υ άρμ ενου
ισ τ ίο υ ) 3 κ α ι τέ τα ρ το ν τη ν ν ή σ ο ν τη ς Λ ιβ ύ η ς ' Ιστόν τη ν υ π ό Λ ιβ ύ ω ν μεν Ο υδε-
νό η ν (γρ. Ου δονόην, δ έσ τιν ο δηγόν τω ν ν α υ τ ιλ λ ο μ ενώ ν), υπό δε τω ν Φ ο ιν ίκ ω ν
Κ έ λ λ α ρ α φ α σαθ, «δ ερ μ η νεύετα ι ιοτος νεώ ς, ν η ί γα ρ έο τι π α ρα π λήσ ιος» 4.
Τ ο ιο ύ τ ο ς μ έγα ς ισ τό ς ή το ιδ ρ υ μ έ ν ο ς κ α ι εν τω κ έν τρ ω τη ς ιε ρ ό ς ν ή σ ο υ Δ ήλου, εν

1 Σ ο υ ί δ α ς ε ν λ.
2 K r a t o s t b . C a ta s te r 2 .
8 Σ τ ρ α β . Ι Δ ', 6 3 9 . - P a u ly - W is s o w a , R . E u e . ε ν λ. H is t o i.
4 Σ τ ε φ . Β υ ζ α ν τ . ε ν λ. Ι σ τ ό ς .
52 I. N . Σ β ορ ώ νου

τ ο ις ισ το ρ ικ ο ίς χ ρ ό ν ο ις φ ε ρ ό μ ε ν ο ς ε π ί β ά θ ρ ο υ δ ω ρ η θ έ ν τος υ π ό τω ν κ α το ίκ ω ν
τη ς ν ή σ ο υ Κ έας, ι σ τιο φ ο ρίο υ δε (ο υ χ ί ίστιητορίου) κ α λ ο ύ μ εν ο υ 1.
Τ ο υ ιερ ο ύ ό μ ω ς α ρ χ ικ ο ύ ισ τού κ α ι φ ά ρ ο υ ς τη ς ν ή σ ο υ Φ α ρ ία ς τη ς Α λ ε -
ξ α ν δ ρ ειά ς έχο ν το ς το ε λ ά ττω μ α να λ ά μ π η μ α κ ρ ό θ εν κ α ι ο δ η γ ή το υ ς ν α υ τιλ λ ο μ έ -
ν ο υ ς μ ό ν ο ν εν η μ έρα , ο ι Π τ ο λ ε μ α ίο ι α ν τ ικ α τ έσ τη σ α ν α υ τό ν δ Γ ετέρ ο υ λ ειψ ά ν ο υ
τη ς π α λ α ιό ς κ ιο ν ο λ α τρ ία ς, ή τ ο ι κ ο λ ο σ σ ια ίο υ το ύ ψ ο ς π ύ ρ γ ο ν 2 εκ λ ίθ ο υ λευκού
«σημείου υ ψ η λ ό ν και λ α μ π ρ ο ύ τοις α π ό του π ε λ ά γ ο υ ς π ρ ο σπ λ έ ο ν α ιν ώ στε
εύ σ το χ ε ιν της του λιμ ένο ς εισβολής» 3 τη ν η μ έρ α ν, ε κ π υ ρ σ εύ ο ντα δε την
νύ κ τα τοις κ α τα π λέο υ σιν ε π ί τριακοσίοις σταδίοις ως εν ν υ κ τ ί π όρρω θ ε ν
ορ μ ίζο ιντο π ρο ς την δ υσ χέρεια ν του κατά π λου» : 4

τ ο ν χ ά ρ ι ν ε υ θ ε ί α ν τε κ α ι ό ρ θ ι ο ν α ι θ έ ρ α τ έ μ ν ω ν
π ύ ρ γ ο ς ο δ ' ά π λ ά τ ω ν φ α ίν ε τ ' α π ό σ τα δ ίω ν
η μ α τ ί π α ν ν ύ χ ιο ς δε θ έ ω ν σ υ ν κ ύ μ ατι να ύτη ς
ό ψ ετ’ εκ κ ο ρ υ φ ή ς π υ ρ μ έ γ α κ α ιό μ ενο ν

κ α τά το α υ τό επ ' α υ το ύ α ρ χ α ίον ε π ίγ ρ α μ μ α το υ Π ο σ ε ιδ ίπ π ο υ (T h ie r s c h έ.ά. σ. 33).

Φ υ σ ικ ά εις το ω ς εν τω ν επ τά θ α υ μ ά τ ω ν φ η μ ιζ ό μ ε ν ο ν φ ρυ κ τώ ριο ν το ύ τ ο
ε δ ό θ η το ό ν ο μ α του δ α ν τικ α τέσ τη σ ε λ α μ π υ ρ ο ύ φ ά ρ ο υ ς κ ιο ν ο λ α τ ρ ικ ο ύ λα β ά ρ ο υ ,
α φ ' ου το π ρ ώ τ ο ν ω ν ο μ άσθη η νη σ ίς. Έ κ τ ο τ ε φ άρος εκ λή θη π α ς π ύ ρ γ ο ς φ ω τό ς,
π α ν φ ρ υ κ τ ώ ρ ιο ν π ρ ο ς χ ρ ή σ ιν τ ω ν ν α υ τ ιλ λ ο μ εν ώ ν. Δ ιά δ ο χ ο ι δ ’ α υ το ύ ε ίν α ι ό χ ι
μ ό ν ο ν ο ι το σ χ ή μ α α υ το ύ α ν τ ιγ ρ ά φ ο ν τ ε ς μ ινα ρέδ ες ( ή τ ο ι π ύ ρ γ ο ι φ ω τός) τω ν
ν α ώ ν τω ν μ ω α μ ε θ α ν ώ ν , ά λ λ α κ α ι τα υ ψ η λ ά , ευ θ υ τενή ω ς ισ το ί κ α ι μ α κ ρ ό θ εν
ο ρ α τ ά κ ω δ ω ν ο σ τ ά σ ια τω ν ν α ώ ν μ α ς, ω ν α ι ε π ίχ ρ υ σ ο ι σ τ έ γ α ι κ α ι κ ο ν το ί κ α ι
σ η μ α ία ι κ α ι α υ τό ς ο ή χ ο ς τ ω ν κ ω δ ώ ν ω ν χ ρ η σ ιμ ε ύ ο υ σ ιν η μ έ ρ α ς κ α ι νυ κ τό ς ω ς
τ ό σ ο ι εκ μ εγ ά λ η ς α π ο σ τά σ ε ω ς θ ε ίο ι ο δ η γ ο ί κ α ι σ ω τή ρ ες τω ν χ ε ιμ α ζ ο μ εν ώ ν ν α υ -
τ ω ν κ α ι ο δ ο ιπ ό ρ ω ν 5.
Ό δ ιά σ η μ ο ς α ιγ υ π τ ιο λ ό γ ο ς G. M a s p e ro (ε . α . σελ. 1 1 8 ) α ν α φ έ ρ ω ν το υ ς τα
π ρ ο π ύ λ α ια τω ν τε μ εν ώ ν τω ν α ρ χ α ιο τ ά τ ω ν ν α ώ ν της Α ιγ ύ π τ ο υ κ ο σ μ ο ύ ν τα ς δ ύ ο
τε ρ α σ τίο υ ς το μ έγεθ ο ς τ ε τ α ιν ιω μ έ ν ο υ ς ισ το ύ ς ε ρ μ η ν ε ύ ε ι α υ το ύ ς α π λ ώ ς ω ς ο υ δε-
μ ια ν ά λ λ η ν β α θ υ τ έ ρ α ν έ ν ν ο ια ν έ χ ο ν τα ς π α ρ ά « p o u r a t tir e r d e lo in l’a tte n tio n
d e s fid è le s» , δ η λ α δ ή ω ς α π λ ά ς δ ια φ η μ ίσ ε ις (reclam es). Α λ λ ’ ό τα ν π ο τέ δ ια της1'3451'345

1 Ι δ έ π ερί τούτου λεπτομερώ ς S voron os - C ouchoud ε ν B C H . X L V , 1 9 2 1 σ ε λ . 2 8 7 κ έξ. ω ς κ α ι τ ο

π ρ ώ τ ο ν κ ε φ ά λ α ιο ν τ ο υ υ π ό τ ύ π ω σ ιν β ιβ λ ίο υ μ ο υ P r o t o g o n ia , r e l i g i o n e t c iv i l i s a t i o n p r o t o h é l lé n i q u e s σ. 17.
2 Π ε ρ ί τ η ς έ ν ν ο ια ς τ ο υ π ύ ρ γ ο υ ε ν τη κ ιο ν ο λ α τ ρ ε ία ιδ έ τ η ν υ π ό P . G ir a r d ω ρ α ία ν μ ε λ έ τ η ν A ia s f ils
d e T é la m o n , é t u d e d e m y t h o l o g i e h é r o ï q u e : R e v . e t u d . g r e c . X V I I I , 1 9 0 5 σ ε λ . 1 κ έ ξ. 31 κ έξ.
3 Σ τ ρ ά β . X V I I , 971
4 Ί ω σ η π · Ί ο υ δ. π ο λ . IV , 10 , 5.
5 Ε T h ie r s c h , P h a r o s ε . α .
 Τ ο λ ά β α ρ ο ν τω ν Α θ η ν α ίω ν 53

ε ρ μ η ν ε ία ς τ ω ν ν υ ν τ ο ις σ ο φ ο ίς α κ α τα ν ό η τω ν π ο λ υ α ρ ιθ μ ο τ ά τ ω ν θ ρ η σ κ ε υ τικ ώ ν
μ ν η μ ε ίω ν κ α ι εικ ό ν ω ν τη ς λ α τρ εία ς το υ π ρ ώ τ ο υ π ρ ο ϊσ το ρ ικ ο ύ Α ιγα ίο υ π ο λ ιτ ι-
σ μ ο ύ κ α ι κ α τ ’ α κ ο λ ο υ θ ία ν δ ια τη ς δ ι ' α υ τώ ν α ν ό δ ο υ π ρ ο ς τη ν κ α τά χ ιλ ιε τ η -
ρ ίδ α ς α ρ χ α ιο τέρ α ν π ρ ο ϊσ το ρ ικ ή ν ε π ο χ ή ν το υ θ ν η τ ο ύ β α σ ιλ έ ω ς τη ς Κ ρ ή τ η ς Δ ιός
ε π ιτ ε υ χ θ ή η α ν α κ ά λ υ ψ ις τη ς μ υ σ τ η ρ ιώ δ ο υ ς ν υ ν α λ η θ ο ύ ς ε θ ν ο λ ο γ ικ ή ς π ρ ο ε λ ε ύ -
σ εω ς τ ω ν Α ιγ υ π τ ίω ν κ α ι το υ θ ρ η σ κ εύ μ α το ς α υ τώ ν, τό τε θα ίδ ω μ ε ν μ ετά κα τα -
π λ ή ξ ε ω ς ό τ ι ο ι κ ο λ ο σ σ ια ίο ι ο ύ το ι τω ν π ρ ώ τ ω ν α ιγ υ π τ ια κ ώ ν τε μ ε ν ώ ν ισ το ί ο υ δ έν
ά λ λ ο ε ίν α ι κ α τά β ά θ ο ς και ά ρ χ ικ ω ς η τα κ ιο ν ό μ ο ρ φ α κ ο λ ο σ σ ια ία ξόανα θ εώ ν τη ς
π ρ ω τ ο γ ό ν ο υ τω ν Α ιγ α ιο π ε λ α γ ιτ ώ ν λ α τρ εία ς, ω ν διάδοχοι μεν ε ίν α ι ο ι ισ τοί, σ τύ-
λ ο ι κ α ι σ τυ λ ίδ ες θ ε ο ί τ ω ν π ρ ο ϊσ τ ο ρ ικ ώ ν Κ ρ η τ ώ ν τη ς σ α ρ κ ο φ ά γ ο υ τη ς Α γ. Τ ρ ιά -
δ ο ς η τ ω ν τ ω ν ισ το ρ ικ ώ ν χ ρ ό ν ω ν Κ ε ίω ν κ α ι Δ η λ ίω ν 1, λ α μ π ρ ό τ α τ ο ι δ ’ α π ό γο ν ο ι,
υ π ό α ν θ ρ ω π ο μ ο ρ φ ικ ή ν μ ο ρ φ ή ν, ό χ ι μ όνον ο ι κ ο λ ο σ σ ια ίο ι κ α ι μ α κ ρ ό θ εν τ ο ις ν α υ τιλ -
λ ο μ έ ν ο ις ο ρ α τ ο ί κ ο λ ο σ σ ια ίο ι α ρ χ α ϊκ ο ί κ ο ύ ρ ο ι Α π ό λ λ ω ν ε ς (;) ο ρ θ ό τ ε ρ ο ν δ ' ε ί π ε ν
Μ εγά λ ο ι Θ ε ο ί12 τω ν νή σ ω ν, ω ς η Δ ή λος (κολοσ σ ός « Α π ό λ λ ω ν ο ς »), η α κ ρ ω τη ρ ίω ν ,
ω ς το Σ ο ύ ν ιο ν (κ ολοσ σ οί «Διόσκουρω ν»), ά λλα κ α ι ο ι τω ν α κ ρ ο π ό λ ε ω ν α υ τώ ν
μ ε τα γ ε ν έ σ τε ρ ο ι κολοσ σ οί, ω ν μ εταξύ π ρ ω τε ύ ο υ σ α ν θ έσ ιν κ α τέχ ο υ σ ιν α ι το υ Φ ε ιδ ίο υ
Π ρόμαχος 3Α θ ή ν α τω ν Π ρ ο π υ λ α ίω ν κ α ι Π α ρ θ ένο ς 3Α θ ή ν α το υ Π α ρ θ ε ν ώ ν ο ς .
Ε π ιβ ίω σ ιν δ ’ εν τ ο ις ισ το ρ ικ ο ίς χ ρ ό ν ο ις τω ν δ ύ ο α ρ χ ικ ώ ν λ α τρ ε υ τ ικ ώ ν
κ ιό ν ω ν υ π ό τ η ν π ρ ω τ ό γ ο ν ο ν α υ τώ ν μ ο ρ φ ή ν ω ς σ τύλω ν, π α λλ α δ ίω ν τ η ς προϊστορικής
Α κ ρ ο π ό λ εω ς τω ν Α θ η ν α ίω ν , α ν ευ ρ ίσ κ ω π λ η ν άλλω ν, π ε ρ ί ω ν εις
ά λ λ ο τ ε 3, εις το υ ς δ ύ ο εντελώ ς α κ α τα ν ό η το υ ς μ έχ ρ ι το ύ δ ε σ τύ λο υ ς τ ω ν π ε ρ ιφ ή -
μ ω ν Π α να θ η να ϊκ ώ ν α μ φ ορέω ν ά θ λ ω ν τ ω ν εν Α θ ή ν α ις α γ ώ ν ω ν τη ς μ εγά λ η ς
εκ ε ίν η ς εο ρ τή ς α υ τή ς τ α ύ τ η ς τη ς Π ολιάδος Α θ η ν ά ς , κ α θ ’ η ν σ υ ν ετελ ε ίτο και η
π ο μ π ή το υ ιερ ο ύ π έ π λ ο υ το υ Ε ρ ε χ θ ε ίο υ . Ο ι επ ί τω ν α μ φ ο ρ έω ν το ύ τ ω ν π α ρ ά τα
α ν θ ρ ω π ό μ ο ρ φ α Π α λ λ ά δ ια δύο σ τύ λ ο ι ο ύ τ ο ι φ α ίν ο ν -
τ α ι μεν η μ ίν ε π ί τω ν α γ γ ε ίω ν τ ο ύ τ ω ν ω ς μ ικ ρ ο ί τίν ε ς το μ έγεθος, π ά ν τ ω ς ω ς εκ
το υ π ε ρ ιο ρ ισ μ έ ν ο υ χ ώ ρ ο υ το υ α γ γ ε ίο υ εν φ α π ε ικ ο ν ίζ ο ν τα ι, ε ίν α ι ό μ ω ς τ ε ρ ά σ τ ιο ι
ν ο η τ ώ ς ω ς ο ι τη ς ν υ ν Α κ α δ η μ ία ς η μ ώ ν , α ν κ ρ ίν ω μ ε ν εκ τω ν α γ α λ μ ά τ ω ν , ά τιν α
φ έ ρ ο υ σ ιν επ ί τη ς κ ο ρ υ φ ή ς α υτώ ν. Τ η ν έ ν ν ο ια ν α υ τ ώ ν ω ς δ ύ ο κ ο λ ο σ σ ια ίω ν κ ιο -
ν ο λ α τ ρ ικ ώ ν Π α λ λ α δ ίω ν α υ τή ς τ α ύ τ η ς τη ς π ο λ ιο ύ χ ο υ Π ο λ ιά δ ο ς Α θ η ν ά ς σ α φ ε-
σ τ ά τ η ν κ α θ ισ τ ώ σ ιν ε μ ο ί τα δύο π α ρ ά το υ ς κ ίο ν α ς τ ο ύ τ ο υ ς α π ε ικ ο ν ιζ ό μ ε ν α α ν θ ρ ω -
πόμορφα Π α λ λ ά δ ια τη ς Π ρ ο μ ά χ ο υ κ α ι Π ο λ ιά δ ο ς Α θ η ν ά ς 4, ω ν μ ά λισ τα το
έ τ ε ρ ο ν α ν τ ικ α θ ίσ τ α τ α ι επ ί τω ν ψ ε υ δ ο α θ η ν α ϊ κ ώ ν λ ε γ ο μ ενώ ν α μ φ ο ρ έω ν δ ι ’ είκ ό- 1'34

1 S v o ro n o s - C ouchoud, ε .α .
' Σ β ο ρ ώ ν ο ς Δ Ε Ν Α , X V I I I , 1 9 1 6 /7 .σ ε λ . 1 3 0 - 1 3 2 .
3 Π ρ β λ . Σ β ο ρ ώ ν ο υ , Λ ε ί ψ α ν α χ ι ο ν ο λ α τ ρ ε ί α ς ε ν Α θ ή ν α ι ς : Ά ρ χ . Ε φ η μ . 1 9 1 7 σ ελ . 9 4 - 1 0 4 .
4 R e in a c h , R e p . v a s . I σ ελ . 1 4 5 , 2 .
 54 I. N . Σ β ορ ώ νου

ν ο ς το υ α ν έκ α θ εν εν τω Ε ρ ε χ θ ε ίω π α ρ ά τη Π ο λ ιά δ ι σ υ λ λ α τρ ευ ο μ έν ο υ Έ ρ μ ο υ ,
η το υ ισ χυ ρ ο ύ Π ρομάχου κ α ι Α λεξικ ά κ ο ν θ εο ύ τω ν π ό λ ε ω ν Η ρ α κ λ έ ο υ ς ι.
Τ α δυο ό μ ω ς τα ύ τα α ν θ ρ ω π ό μ ο ρ φ α Π α λ λ ά δ ια τη ς Α θ η ν ά ς α ν τ ικ α θ ισ τ ώ ν τ α ι
κ α τά κ α ν ό ν α ε λ λ είψ ει χ ώ ρ ο υ ε π ί το υ π λ ή θ ο υ ς τω ν εκ π ά σ η ς ε π ο χ ή ς α τ τ ικ ώ ν
Π α ν α θ η ν α ϊκ ώ ν α μ φ ο ρ έ ω ν υ π ό ενός κ α ι μ ό ν ο υ Π α λ λ α δ ίο υ Α θ η ν ά ς , το υ γ ν ω -
σ τού π ο λ ε μ ικ ο ύ κ α ι α λεξικ ά κ ο υ χ α ρ α κ τή ρ ο ς, τη ς δ ιη ρ μ έ ν α έχ ο ύ σ η ς το δ ό ρ υ κ α ι
τη ν α σ π ίδ α π ο λ ιο ύ χ ο υ τ ω ν Α θ η ν α ίω ν θ εά ς2.
Ε π ί τ ω ν π α ρ ά τη ν θ εά ν ισ τ α μ εν ώ ν δ ύ ο εν λ ό γ ω κ ιό ν ω ν τω ν α μ φ ο ρ έ ω ν
τ ο ύ τ ω ν ευ ρ ίσ κ ο μ εν ιδ ρ υ μ έ ν α σ υ ν η θ έ σ τα τα μεν α ν θ ρ ω π ό μ ο ρ φ α Π α λ λ ά δ ια η ά λ λ α
α γ ά λ μ α τ α α υ τή ς τ ο ύ τ η ς τη ς θεάς, η ν ο ι κ ίο ν ες ο ύ τ ο ι ά ρ χ ικ ω ς δ η λ ο ύ σ ιν 3 - εν ίο τε

Ε ικ . 29. A Β Γ

μ ά λ ισ τα φ ε ρ ο ύ σ η ς α υ τή ν τ α ύ τ η ν τη ν ιε ρ ά ν σ τ υ λ ίδ α το υ λ α β ά ρ ο υ το υ Ε ρ ε χ θ ε ίο υ
(Ε ικ . 2 9 Α - Β ) 4 - σ υ χ ν ά δ ε α γ ά λ μ α τ α τ α υ τ ο σ ή μ ω γ τη θ ε ώ θ ε ο τ ή τ ω ν π ρ ο μ ά χ ω ν
τη ς α κ ρ ο π ό λ ε ω ς η τ η ς Α ττικής γ η ς εν γέν ει, οί α η δ ιά κ ο ν ο ς α υ τή ς Ν ί κ η 5, φ έ-
ρ ο υ σ α κ α ι α ύ τη ενίο τε τ η ν ιε ρ ά ν ν α υ τ ικ ή ν σ τυλίδα τη ς Α κ ρ ο π ό λ εω ς (Ε ικ . 2 9 , Γ ) 6,
ο επ ί το υ ά ρ μ α τ ο ς τω ν δ ύ ο ιερ ώ ν δ ρ α κ ό ν τ ω ν τη ς Α κ ρ ο π ό λ εω ς φ ε ρ ό μ εν ο ς Τ ρ ι-
π τ ό λ ε μ ο ς 7, η Τ ύ χ η τη ς π ό λ ε ω ς 8, τέλο ς δ ’ ά π α ξ κ α ι ά γ α λ μ α ν ικ η φ ό ρ ο υ Ά θη-

1 R e in a c h , ε . α . I , 2 6 7 , 6 ; 2 5 7 , 7 . I I , 42, 3 .
2 Reinach, I . ά . I , 68; 7 3 ; 1 4 5 ; 21CM-9; 2 1 2 1 - 4 ; 2 1 5 2 - 3 ; 4 8 3 ; I I , 2 0 4 cte. - R a y e t et C o llig n o n , H isto ire
de la céram ique grecque p . 1 2 9 - 1 4 2 . - F . H o e b e r , Griechische Vasen M ün chen 1 9 0 9 σ ε λ . 7 2 κ τλ
3 R einach, ε . α . I, 2 1 0 , 2 , 4 , 7 .
4 Reinach, ε . α . I, 2 1 2 , 1 . - Babeion, La S tylis: Melanges num ism atiques, I σ ε λ . 1 9 9 p i. X I V A - B .
5 Reinach, ε . α . I , 2 1 0 , 5 - 6 , 8 - 9 .
8 Reinach, ε . α . I , 2 1 0 , 3 . - Babeion ε . α . Π ιν . X I V , C.
7 R e in a c h , ε . α . I , 2 1 0 1 3 ; 2 1 2 , 2 .
8 R e in a c h , ε . α . I, 2 1 0 , 4.
 Τ ο λ ά β α ρ ο ν τω ν ’Α θηναίω ν 55

ν α ίο υ τ ίν ο ς σ τ ρ α τ η γ ο ύ η π ο λ ίτ ικ ο υ ( Λ υ κ ο ύ ρ γ ο υ ;) 1 α ν δ ρ ός. Ε π ί σ η ς σ υ χν ά σ υ ν -
τ ο μ ία ς χ ά ρ ιν α ν τ ί α γ α λ μ ά τ ω ν θ εώ ν ευ ρ ίσ κ ο μ εν ε π ί τω ν εν λ ό γ ω δ ύ ο σ τύ λω ν
ιδ ρ υ μ έ ν α τ α σ ύ μ β ο λ α α υ τώ ν, τη ν γ λ α ύ κ α δ η λ α δ ή 2, η σ υ χν ό τερ ο ν δ ύ ο α λέκτο-
ρ ας, σ ύ μ β ο λ α τ ω ν Π α ν α θ η ν α ϊκ ώ ν α γ ώ ν ω ν 3, κ α ι ε π ί π ά σ ι το υ ς δ ύ ο εκ είνο υς
λ έ ο ν τ α ς 4 τη ς π ρ ω τ ο γ ό ν ο υ μ ο ν ο θ εϊ κ ή ς Μ εγά λης θ εά ς του Α ιγ α ίο υ κ α ι Μυκη-ναϊκού
π ο λ ιτ ισ μ ο ύ , π ο λ ιο ύ χ ο υ τω ν τό τε κ α ι κ α τό π ιν α κ ρ ο π ό λ ε ω ν , θ εά ς λ α β ού-
σης συν τω χ ρ ό ν ω α π ό το υ τ ό π ο υ το ό ν ο μ α τη ς π ο λ ιο ύ χ ο υ τω ν Α θ η ν α ίω ν θ εά ς
Α θ η ν α ία ς . Π ε ρ ί το ύ τ ω ν ό μ ω ς π ά ν τ ω ν λ επ το μ ε ρ ώ ς π ρ α γ μ α τ ε ύ ο μ α ι εν τω υ π ό
τ ύ π ω σ ιν ν έ ω β ιβ λ ίω μ ου P ro to g o n ia , εν φ θ α εύ ρ ω μ εν επ ιζώ σ α ν μ έχ ρ ι το υ νυ ν
τ η ν π ρ ω τ ό γ ο ν ο ν τ α ύ τ η ν « Μ εγά λη ν θ εά ν » κ α ι « π α νύ μ νη τ ο ν Μ ητέρα » υ π ό
τ α ς π ο ικ ιλ ο τ ά τ α ς ιδ ιό τ η τ α ς κ α ι ε π ω ν υ μ ία ς α υ τή ς εν τη Μ εγά λ η η μ ώ ν ν υ ν θερ,
η ν υ π έρ π ά σ α ν ά λ λ η ν εν π ά σ η σ τ ιγ μ ή ε π ικ α λ ε ίτα ι μ έχρ ι το υ ν υ ν ο λ α ός η μ ώ ν ,
ή τ ο ι Π α να γία ν τη ν π α ννμ νη το ν Μ ητέρα τ ο υ ίδ ρ υ τ ο ύ τη ς ν έα ς η μ ώ ν χ ρ ι-
σ τ ια ν ικ ή ς θρ η σ κ εία ς.

( Α θήναι 9βριος 1921).

ΙΩΑΝΝΗΣ Ν. ΣΒΟΡΩΝΟΣ

Ε ικ . 3 0 .

1 R e i n a c h , ε . α . I , 2 1 2 , 1.

2 R e in a c h , ε .α . I, 2 5 7 , 8.
3 R e in a c h , ε .α . I, 6 8 ; 2 1 2 . 3 - 4 ; 2 1 5 , 1 3 ; II 204

1 R e in a c h , ε .α . I, 7 3 . .
 Ε θ ν ι κ ο ύ Μ ου σ είου α ρ ιθ . 3 4 7 7 . Ν εα ρ οί Α θ η ν α ίοι κ ερη τίζοντες.

Κ Ε Ρ Η Τ Ι Ζ Ο Ν Τ Ε Σ

Ε ν σ χέσ ει π ρ ο ς τ η ν π α ρ ά σ τ α σ ιν τη ς π ρ ό σ θ ια ς π λ ε υ ρ ά ς το υ δ ευ τέ ρ ο υ εκ
το υ κ τ ή μ α τ ο ς Π ο υ λ ο π ο ύ λ ο υ 1 α ρ χ α ϊκ ο ύ β ά θ ρ ο υ , το υ δ η μ ο σ ιε υ ό μ ε ν ο υ α ν ω τ έ ρ ω
υ π ό τ ο υ κ. Φ ιλ α δ ε λ φ έ ω ς , ν ο μ ίζ ω ό τ ι ε ίν α ι π ο λ ύ τ ιμ ο ν π ρ ο ς ε ρ μ η ν ε ία ν μ ο ν α δ ι-
κόν εκ τ ο υ Π λ ο υ τ ά ρ χ ο υ χ ω ρ ίο ν , το ό π ο ιο ν (ρα ίνετα ι ό τ ι εις τ η ν π α ιδ ιά ν τα ύ -
τ η ν α ν α φ έ ρ ε τ α ί.
Ε ν τ ω εν τ ο ις Β ίο ις τ ω ν δέκ α ρ η τ ό ρ ω ν π ε ρ ιε χ ο μ έ ν ω β ίω το υ Ί σ ο κ ρ ά τ ο υ ς
κεφ . 4 μ ν η μ ο ν ε ύ ε ι ο Π λ ο ύ τ α ρ χ ο ς π ε ρ ί το υ ρ ή το ρ ο ς κ α ι το έξης- « λ έ γε τ α ι δε
κ α ί χ ε ρ η τ ί σ α ι έτι π α ί ς ω ν αν ά κ ειτα ι γαρ ε ν ακρ ο π ό λ ε ι χα λκ ο ύ ς ε ν τ η
σ φ α ι ρ ί α τ ρ α τω ν Ά ρ ρ η φ ό ρ ω ν κ ε ρ η τ ί ζ ω ν έ τ ι π α ί ς ω ν, ως ε ίπ ό ν τινες
Τ ιν έ ς τ ω ν εκ δ ο τώ ν το υ Π λ ο υ τ ά ρ χ ο υ , εν ο ις κ α ι ο ν ε ώ τ α τ ο ς Β ε ρ ν α ρ δ ά κ η ς
P lu ta r c h i M o r a lia V, 165, γ ρ ά φ ο υ σ ι κ α τά το ν π α λ α ιό ν T u r n e b u s κ εΛ η τίσα ι 1

1 Τ ο τ ε ί χ ο ς , ε ν τ ω ο π ο ίω ε υ ρ έ θ η σ α ν εν ω κ ο δ ο μ η μ έ ν α τ α τ ρ ία α ν ω τ έ ρ ω δ η μ ο σ ιε υ ό μ ε ν α α ρ χ α ϊκ ά β ά θ ρ α ,
σ υ γ κ ε ίμ ε ν ο ν ε κ κ ρ ο κ α λ ο π α γ ο ύ ς λ ίθ ο υ , δ ε ν π α ρ έ χ ε ι τ η ν ό ψ ιν τ η ς Θ ε μ ισ τ ο κ λ ε ίο υ τ ε ι χ ο π ο ι ία ς , ο ία ν π ιθ α ν ώ -
τ α τ α κ α θ ώ ρ ισ ε ν α υ τ ή ν ο N o a c k ε ν A t h e n . M i t t e i l . X X X I I 1 9 0 7 , 1 2 3 έ., 1 2 8 έ., ε π ιβ ά λ λ ε τ α ι ά ρ α π ά σ α ε π ι φ ύ -
λ α ξ ις ω ς π ρ ο ς τ η ν χ ρ ο ν ι κ ή ν π ε ρ ί ο δ ο ν , κ α τ ά τ η ν ο π ο ία ν κ α τ ε σ κ ε υ ά σ θ η . Ό τ ι ε ίν α ι δ υ ν α τ ό ν α ρ χ α ϊκ ά έ ρ γ α ε ν τ ε-
τ ε ι χ ι σ μ έ ν α π ο τ έ ε ν τ ω Θ ε μ ισ τ ο κ λ ε ίω τ ε ί χ ε ι ν α έ τ υ χ ο ν ν έ α ς ε ν τ ε ιχ ίσ ε ω ς ε ις ν ε ώ τ ε ρ α τ ε ίχ η μ ε τ ά τ η ν ε ν δ ε χ ο -
μ έ ν η ν κ ρ ή μ ν ισ ιν μ έ ρ ο υ ς τ ο υ Θ ει ισ τ ο κ λ ε ίο υ τ ε ίχ ο υ ς π ρ ο ς έ π ισ κ ε υ ή ν ε ν ν ε ω τ έ ρ ο ις χ ρ ό ν ο ι ς , ε ί ν α ι ή δ η γ ν ω σ τ ό ν .
Π α ρ α δ ε ίγ μ α τ α σ υ ν έ λ ε ξ ε ν ο W o l t e r s π α ρ ά C o n z e A t t . G r a i - . e l i e f s I T e x t s . 5 1 έ . κ α ι ο N o a c k α ύ τ . 5 1 3 .
 Κ ερ η τίζοντες 57

α ντί του αγνώ στου α υ τοίς κ ερη τίσ α ι, μολονότι δεν φ αίνεται, δ ια τί εν είχεν έκτα-
κτόν τινα σημασίαν το να κελη τίσ η ο Ι σ ο κ ρ ά τ η ς έτι π α ίς ω ν και να πα ρ α -
σταθή κ ελητίζω ν και δη και èv τη σ φ α ι ρ ί σ τ ρ α τω ν Α ρ ρ η φ ό ρ ω ν επί της
ακροπόλεω ς τω ν Α θ η ν ώ ν . Ά λλοι τω ν έκδοτω ν, καίπερ μη δυνά μενοι να εκφέ-
ρ ω σ ι π ρ α γμ α τικ ή ν της λέξεως ερμηνείαν, κατέλιπον αυτήν α διόρθω τον.
Ό Κ ορα ή ς εν τη εκδόσει του Ι σοκράτους τόμ. β ' σελ. κ η ' σημ. ι λέγει
«εν άλλοις κερητίσ αι αν τί του κελη-τίσαι ω ς και εν τοις εξής κερητίζω ν α ντί του
κελη τίζω ν ουδέν μάλλον νοητώ ς». Σ η μ α ν τικ ώ τα το ν είνα ι ό τι η λέξις κερη τί-
ααι ε υρίσκεται και π α ρ ’ Ή σ υ χ ίω , ο οποίος ερμηνεύει κ ερ η τίσ α ι · βασ α νίσ α ι, 6
δε έκδοτης του Η σ υ χ ίο υ Μ . S c h m id t ε ρ ω τ ά : π ε ιρ η τ ίσ α ι? Δ ια της μνείας ταύ-
τη ς του Η σ υ χ ίο υ δεν πρ ο ά γετα ι μεν αμέσω ς η κατανόησις της λέξεως, ά λ λ ’ έξα-
σ φ α λίζετα ι π ά ντω ς η ύ παρξις αυτής.
Ή δη ο π α λ α ιό ς F a b e r εν A g o n is tic a I, 6, 1 8 1 4 έ. (πρβ. K ra u s e G y m n a s -
ti k u n d A g o n is tik I, 3 1 1 σημ. 4) εσ χέτισ ε το κ ε ρ η τίζε ιν π ρ ο ς τη ν σ φ α ιρ ο μ α -
χ ία ν , ε ρ μ η ν ε ύ ε ι δ ε : e q u id e m a d p ila e lu s u m ita re fe ro u t κ ε ρ η τίσ α ι esset c o rn u
p ila m siv e fo lle m im p e lle re , c o rn u a u te m h o c e st o p e rim e n to c o rn e o p u g n is
a u t e x tre m is b ra c h iis a p ta to . Τ η ν ο ξ εία ν τ α ύ τ η ν ε ρ μ η ν ε ία ν το υ F a b e r εν ισ χ ύ ε ι
η ύ π α ρ ξ ις το υ α γ ά λ μ α το ς το υ Ί σ ο κ ρ ά τ ο υ ς εν τ ό π ω ο υ χ ί α δ ια φ ό ρ ω π ρ ο ς τη ν
φ ύ σ ιν α υ το ύ , ά λ λ α σ χεδό ν δ ιδ ά σ κ ο ν τ ι το θ έ μ α τη ς π α ρ α σ τά σ ε ω ς το υ ρ ή το ρ ο ς
έ τ ι π α ιδ ό ς ό ν το ς δηλ. εν τη σφ α ιρίστρα τω ν Α ρ ρ η φ ό ρ ω ν , δ ιό τ ι ε ίν α ι φ α ν ε ρ ό ν
ό τ ι α γ ά λ μ α τα ιδ ρ υ μ έ ν α εν τη σ φ α ιρ ίσ τ ρ α φ υ σ ικ ό ν ή το ν α α ν εφ έ ρ ο ν το εις σχε-
τικ ά π ρ ο ς τη ν σ φ α ιρ ίσ τ ρ α ν α γ ω ν ίσ μ α τ α . Ε ίν α ι δε το ύ το το σ ο ύ τω μ ά λλο ν α ν α γ -
κ α ίο ν , κ α θ ’ όσ ο ν έχο μ εν κ α ι τ η ν π ε ρ ί το υ σ χ ή μ α το ς το υ π α ιδ ό ς Ί σ ο κ ρ ά τ ο υ ς ω ς
κ ε ρ η τίζο ν τ σ ς ρ η τή ν, κ α ι δ ιπ λ ή ν δ ή λ ω σ ιν τη ς π α ρ α δ ό σ εω ς. Ό λ ω ς δε ά το π ο ν θ α
ή το ν α δ ε χ θ ώ μ ε ν εν σ φ α ιρ ίσ τ ρ α κ ελη τίζο ντο ς α ν δ ρ ιά ν τ α . Ή ρ κ ε ι δε ή δ η κ α ι
π ρ ό τε ρ ο ν το ε π ιχ ε ίρ η μ α το ύ τ ο κ α ι μ ό ν ο ν ά ν ευ τη ς π α ρ ά το υ Η σ υ χ ίο υ εν ισ χύ -
σεω ς, ίν α α π ο τ ρέψ η α π ό τη ς δ ιο ρ θ ώ σ ε ω ς τη ς δ ι ’ ό λ ω ν τω ν κ ω δ ίκ ω ν ο ύ τω π α ρ α -
δ ε δ ο μ έ ν η ς γ ρ α φ ή ς. Δ ια το ύ τ ο κ α ι ο M a d v ig , π ρ ο τ ιμ ή σ α ς μ ετά το υ T u r n e b u s
το υ ά γ ν ω σ τ ο υ κ ερη τίζειν το γ ν ω σ τ ό ν κ ελη τίζειν, ή χ θ η α ν α γ κ α ίω ς εις τη ν
εκ β ο λήν κ α ι τη ς π α ρ ά το κ ε Λ η τ ίζ ε ιν π ο λ ύ εν ο χ λ ο ύ σ η ς σφαιρίστρας κ α ι έγρ α -
φ ε ν ά ν τ ’ α υ τή ς εις α ρ ι σ τ ε ρ ά . Ά λ λ α π ά ν τ α τ α ύ τ α φ α ίν ο ν τ α ι όλω ς π ε ρ ιττά ,
έχ ε ι δε κ α λ ώ ς η π α ρ α δ ε δ ο μ έ ν η γ ρ α φ ή . Η ο ξ υ ν ο υ σ τά τη ε ρ μ η ν ε ία το υ F a b e r , ή
ε ν τελ ώ ς π α ρ ο ρ α θ ε ίσα μ έχρ ι το ύ δ ε, κ υ ρ ο ύ τα ι, ν ο μ ίζ ω , νυ ν α δ ια σ είσ τω ς δ ια τη ς
π α ρ α σ τά σ ε ω ς το υ νέο υ α ν α γ λ ύ φ ο υ το υ Ε θ ν ικ ο ύ Μ ο υ σ είο υ α ρ ιθ. 3477-, δ υ ν ά μ ε θ α
δ ε ν α ο ν ο μ ά σ ω μ ε ν κερη τίζοντα ς το υ ς ε π ' α υ το ύ π α ίζ ο ν τ α ς h o c k e y ν εα ρ ο ύ ς Α θ η -
ν α ίο υ ς μ ετά τω ν εις κ ε ρ α το ε ιδή κ α μ π ή ν α π ο λ η γ ό ν τ ω ν ρ α β δ ίω ν . Ω ς π ρ ο ς το σ χή μ α
τω ν ρ α β δ ίω ν το ύ τ ω ν ε ίν α ι ά ξ ιο ν π α ρ α θ έ σ ε ω ς ε ν τα ύ θ α κ α ι το π ο λ ύ τ ιμ ο ν χ ω ρ ίο ν
Α Ρ Χ Α ΙΟ Λ Ο Γ ΙΚ Ο Ν Δ Ε Λ Τ ΙΟ Ν 1920 21 8
58 Γ ε ω ρ γ ίο υ Π . Ο ικ ο νό μ ο υ

το υ β υ ζ α ν τιν ο ύ σ υ γ γ ρ α φ έ ω ς το υ 1 4 ου α ιώ ν ος Κ ιν ν ά μ ο υ Ι στορ. V I 5, ο ο π ο ίο ς
π ε ρ ιγ ρ ά φ ε ι μ ό νο ς α υ τό ς μ ετά π ερ ισ σ ή ς α κ ρ ίβ εια ς σ υ γ γ ε ν ή δ ια μ ικ ρ ά ς σ φ α ίρ α ς
π α ιδ ιά ν , εν τη ο π ο ία ε γ ίν ε το χ ρ ή σ ις ρ ά β δ ω ν επ ικ α μ π ώ ν άνω , φ ε ρ ο υ σ ώ ν δε μ εταξύ
κ α μ π ή ς κ α ι σ τελέχους π λ έ γ μ α δ ικ τ υ ω τό ν ο ίο ν το το υ σ η μ ε ρ ιν ο ύ σ φ α ιρ ισ τ ικού
π λ ή κ τρ ο υ , το υ τέννις, τη ς ρ α κ έττα ς η μ ά λλο ν ο μ ο ιά ζ ο ν π ρ ο ς το π λ ή κ τ ρ ο ν το υ
L a cro sse κ α λ ο υ μ έν ο υ σ φ α ιρ ισ τ ικ ού γ υ μ ν α σ ίο υ , το υ π ρ ο σ φ ιλ ο ύ ς τ ο ις Ά γ γ λ ο ις
κ α ι Α μ ε ρ ικ α ν ο ίς, μ ά λισ τα δε τ ο ις Κ α ν α δ ο ίς. Τ ο χ ω ρ ίο ν το υ Κ ιν ν ά μ ο υ έχει ω ς
εξής· «ν εα νία ι τινές εις ί σα διαιρε θ ε ν τ ες α λ λ ή λ οις σ φ α ίρ α ν, σκύτους μ εν
π ε π ο ιη μ έ ν η ν , μήλω δε π α ρ εμ φ ερ ή το μ έ γεθ ο ς , εις χώ ρ ο ν τινα ύ π τ ιο ν ά φ ιά -
σιν, δς αν δηλαδή σ υμ μετρησαμ ένοις αυ τοί ς δόξη, έ π ' α υτή ν τε ο ιόν τι
άθ λ ο ν ε ν μ ετα ιχμ ίω κ ειμ ένη ν α π ό ρυτήρος αν τ ιθ έο υ σ ιν α λ λ ή λ οις, ρ ά β δ ο ν
ε ν δ έ ξ ι α χ ε ι ρ ι ζ ό μ ε ν ο ς έ κ α σ τ ο ς σ υ μ μ έ τ ρ ω ς μ ε ν ε π ι μ ήκη, ε ι ς δε
κ α μ π ή ν τ ι ν α π λ α τ ε ί α ν ά ν ω τ ε λ ε υ τ ώ σ α ν , ης το μ έ σ ο ν χ ο ρ δ α ί ς
τ ι σ ι χ ρ ό ν ω μ ε ν α υ α ν θ ε ί σ α ι ς , α λ λ ή λ α ι ς δε δ ι κ τ υ ω τ ό ν τ ι ν α ξ υ μ-
πεπλεγμέναις διαλαμβάνεται τρόπον. Σ π ο υ δ ή ν μ εντο ι εκ άτερον
π ε π ο ίη τ α ι μέρος, όπ ω ς α ν ε π ί θ άτερον π ροτερ ή σ α ντες μ ετα γά γω σ ι π έρας,
δ δη λο νό τι αρ χ ή θ ε ν α υτοίς α π ο δ έδασται. Ε π ε ιδ ά ν γα ρ ταις ράβδοις εις
οπ ο τ ερ ο ν ούν επ ε ιγό μ εν ο ς δ σ φ α ί ρος αφ ίκ η τ α ι π έρας, τούτο η νίκ η εκ είνω
τω μ έρει γ ίν ε τ α ι ». Η π α ιδ ιά , τη ν ο π ο ία ν π ε ρ ιγ ρ ά φ ε ι ο Κ ίν ν α μ ο ς, ε ίν α ι η κ α ι
ά λ λ ω ς γ ν ω σ τ ή υ π ό το ό ν ο μ α α ρ π α σ τό ν η φ α ινίνδ α . ΓΙρβ. G r a s b e r g e r E r z i e h -
u n g u n d U n te r r ic h t im k la ss. A lte rtu m I 94 ε.
Ε π ί του η μ ετέρου α να γλύ φ ο υ υ π ά ρ χει μ ε ν η «εις καμπήν τινα πλα τεία ν
άνω τελευτώ σα» ράβδος, ελλείπει δ ’ όμ ω ς το δικτυω τόν πλέγμα, το όποιον, όπω ς
π είθ ει η ε ξ έ τ α σ ις του λίθου, ουδέ χρ ω μ α τικ ώ ς ήτο ποτέ δεδηλω μένον. Ώ στε δεν
είνα ι πιθα νό ν ό τι π ρ όκ ειτα ι π ερ ί της αυτής πα ιδιά ς.
Έ ξ α υ τή ς τη ς φ ύ σ ε ω ς το υ π α ιγ ν ίο υ δ ύ ν α τ α ι ν α ερ μ η ν ε υ θ ή τό τε κ α ι το π α ρ ’
Ή σ υ χ ίω κ είμ εν ο ν ω ς μ ε τ α φ ο ρ ικ ώ ς ε ιρ η μ έ ν ο ν εν τη ε ν ν ο ία το υ β α σ α ν ίζειν . Ό τ ι
δε κ α ι ά λ λ ω ς π ά σ α ι α ι δ ια μ ικ ρ ά ς σ φ α ίρ α ς α θ λ η τ ικ α ί π α ιδ ια ί ή σ α ν α υ τό το ύ το
β α σ α ν ισ τικ α ί, δ ιδ ά σ κ ο υ σ ι σ α φ ώ ς δ τε Α θ ή ν α ιο ς κ α ι ο Γ α λ η ν ό ς . Ο μ ε ν Α θ ή -
ν α ιο ς Δ ε ίπ ν ο ς . I, 14 f κεφ. 26 λ έ γ ε ι «π ο λ ύ δε το σ ύ ντο νο ν κ αι καματηρόν
της π ε ρ ί τη ν σ φ α ιρ ισ τικ ή ν αμ ίλ λ η ς το τε κατά τους τρα χη λισ μ ούς ρω-
μ α λ έ ο ν ». Ο δ ε Γ α λ η ν ό ς π ε ρ ί του δια μ ικράς σ φ α ίρα ς γυ μ να σ ίο υ 2 α ν α -
φ έρει « π ο λ λ ο ίς μ η ν τρ α χη λισ μ ο ίς, π ο λ λ α ί ς δ ' αν τιλ ή ψ εσ ι π α λα ισ τ ικ α ίς
α ν α μ εμ ιγμ ένο ν, ώ στε κ εφ α λ ή ν μ εν και α υχένα π ο ν ε ίσθ αι τοις τραχη-
λ ισ μ ο ίς, π λευ ρ ά ς δε και θ ώ ρακα κ αι γαστέρα ταις τε τω ν ομμ άτω ν μετάρ-
σεσι και θ έσεσι και απ ώ σ εσ ι και υ π ο σ τη ρ ίξεσ ι και ταις ά λλα ις π α λα ισ τι-
κ α ίς λ α β α ίς.
 Κ ερ η τίζο ντες 59

T o δ ε ύ τε ρ ο ν το ύ το χ ω ρ ίο ν έκτος τη ς εν α ρ γ ε ία ς, μ ε θ ’ η ς π α ρ ισ τώ τη ν κ α θ ’
όλου φ ύ σ ιν τη ς π α ιδ ιά ς, ε ίν α ι κ α ι δ ια τα ς λ ε π το μ έ ρ ε ια ς τη ς π ε ρ ιγ ρ α φ ή ς π ο λ ύ -
τιμ ο ν, δ ιό τ ι π ρ ο σ α ρ μ ό ζ ε τα ι νυ ν α κ ρ ιβ έσ τα τα εις τη ν θ α υ μ α σ ία ν π α ρ ά σ τα σ ιν τη ς
δ εξ ιά ς π λ ευ ρ ά ς τη ς π ρ ώ τ η ς β άσεω ς, η ο π ο ία α π ε ικ ο ν ίζ ε τ α ι α ν ω τ έ ρ ω εν σελ. 5
κ α ι είν α ι α ν α μ φ ισ β ή τ η τ ο ς ε ν ια ία , ό π ω ς κ α ι α ι λ ο ιπ α ί.
Ό τύ π ο ς το υ ρ ή μ α το ς δ ια το υ Η π α ρ ά το ν επ ' ά λ λ η ς έ ν ν ο ια ς γ ν ω σ τ ό τα -
το ν κ ερ α τίξειν , ίσ ω ς δ ύ ν α τ α ι να ερ μ η ν ε υ θ ή εκ τη ς Ι ω ν ικ ή ς π ιθ α ν ώ τ α τ α κ α τα -
γ ω γ ή ς τη ς σ φ α ιρ ισ τ ικ ή ς τ α ύ τ η ς π α ιδ ια ς, α φ ο ύ κ α θ ’ Η ρ ό δ ο τ ο ν I 9 4 κ α ι P lin .
NH V I I 2 0 5 εξ α ν α το λ ώ ν είλκε τη ν κ α τ α γ ω γ ή ν και η π α ιδ ιά τη ς σ φ α ίρ α ς, ή
ο π ο ία σ υ ν εδ έετο π ρ ο ς το υ ς Λ υ δ ο ύ ς εν τη π α ρ α δ ό σ ε ι εκ είνη . Τ ις ο ίδ ε δ ε, μη κ α ι
τ ιν α τω ν π α ρ ά τω Π λ ιν ίω N a t. H ist. X X X IV , 75. 78 α ν α φ ε ρ ο μ εν ώ ν ω ς έ ρ γ ω ν
δ ιά σ η μ ω ν κ α λ λ ιτε χ ν ώ ν τη ς α ρ χ α ϊκ ή ς π ε ρ ιό δ ο υ , το υ τε Κ α ν ν ά χ ο υ κ α ι το υ Η γίο υ ,
α γ α λ μ ά τ ω ν κ ελη τ ιζ ό ν τ ω ν π α ίδ ω ν ( p u e r i c e le tiz o n te s) ε ίν α ι κ ε ρ η τίζο ν τε ς (cere-
tiz o n te s ) κ α τ α π ο θ έντες υ π ό τω ν γ ν ω σ τ ο τέ ρ ω ν κ ε λ η τιζό ν τ ω ν π α ρ ά τ ο ις β ιβ λ ιο -
γ ρ ά φ ο ις . Η S e lle rs (S tro n g ) εν T h e e ld e r P lin y ’s c h a p te rs o n th e H is to r y of
A rt σελ. 61 εις βιβλ. 34, 75 α ν α φ έ ρ ο υ σ α π ρ ο ς ε ρ μ η ν ε ία ν το υ χ ω ρ ίο υ το υ Π λ ι-
ν ίο υ το υ ς εν Ο λ υ μ π ίω Ιπ π εύ ο ν τα ς π α ί δας, το ν τε Α ίσ ω π ο ν το ν υ ιό ν το υ Τ ίμ ω -
ν ο ς κ α ι το υ ς εν τω α ν α θ ή μ α τ ι το υ Ι έρ ω ν ο ς ε π ί τω ν ίπ π ω ν καθ ε ζομένους
π α ί δας, έ ρ γ α το υ Κ α λ ά μ ιδ ο ς (Π α υ σ α ν . V I, 2, 8 - 1 2 , 1), ω ς κ α ι ά γ α λ μ α εν τω
P a la z z o O r la n d i τη ς Φ λ ω ρ ε ν τ ία ς (A rn d t - A m e lu n g E in z e lv . 242), π ε ρ ιλ α μ β ά ν ε ι
κ α ι το ν χα λ κ ο ύ ν α ν δ ρ ιά ν τα το υ Ί σ ο κ ρ ά τ ο υ ς δ εχο μ έν η α υτό ν, κ α θ ’ η ν είχε π ρ ο
ο φ θ α λ μ ώ ν α υ τή ς έκ δ ο σ ιν του Π λ ο υ τ ά ρ χ ο υ , ω ς κ ελ η τίζο ν τα , εσ φ α λ μ εν ώ ς, β εβ α ίω ς,
μ ε θ ’ όσ α α ν ω τ έρ ω εί πον.
Κ α ι ο J a h n - M ic h a e lis A rx A th e n a r u m σελ. 7 2 εις κεφ. 27, 15 π α ρ α θ έ -
τ ε ι το χ ω ρ ίο ν εν τη γ ρ α φ ή κ ελη τίσ α ι μ η δέ μ νεία ς α ξ ιώ ν τη ν ά λλη ν γ ρ α φ ή ν .
Σ η μ ε ιω τ έ ο ν δε ό τ ι το ρ ή μ α κ ελη τ ίζ ειν ε ίν α ι μ ά λισ τα π ο ιη τ ικ ό ν (Ιδίω π α ρ ά
τω κ ω μ ικ ώ Α ρ ισ τ ο φ ά ν ε ι ε π ί δ ιφ ο ρ ο ύ μ ε ν η ς ά σ εμ νο υ έ ν ν ο ια ς κ είμ ενον), εν φ π α ρ ά
τω Π α υ σ α ν ί ω η π α ρ ’ ά λλω τ ιν ί τω ν Ε λ λ ή ν ω ν τε χ ν ο κ ρ ιτώ ν π ε ζ ο γ ρ ά φ ω ν π ρ ο ς
δ ή λ ω σ ιν το υ α υ το ύ π ρ ά γ μ α τ ο ς κ α ι ω ς τε χν ικ ό ς τρ ό π ο ν τ ιν α ό ρ ο ς δεν απ α ν τ ά ή
λέξις. Α π ο μ έ ν ε ι ά ρ α μ όνος ο Ρ ω μ α ί ο ς Π λ ίν ιο ς μ ε τα χ ε ιρ ιζ ό μ ε ν ο ς α υ τή ν έ ν θ ’ α ν .
ω ς το ιο ύ το ν , εάν, εννο είτα ι, ω ς ε ίπον, έχη ο ρ θ ώ ς η χ ε ιρ ό γ ρ α φ ο ς π α ρ ά δ ο σ ις. Δ ιό τ ι
δ εν ε ίν α ι α π ίθ α ν ο ν ό τ ι ο ι p u e r i c e le tiz o n te s το υ Κ α ν ά χ ο υ κ α ι το υ Η γ ί ο υ εάν
ε ίν α ι c e re tiz o û te s, α π ετέλ ο υ ν σ υ μ π λ έ γ μ α τ α ε ίτε π ε ρ ίο π τ α ε ίτε κ α ι α ν ά γ λυ φ α , ό τι
δ ε το υ π ρ ο τέ ρ ο υ τω ν κ α λ λιτεχνώ ν, το υ Κ α ν ά χ ο υ , του κ α ι κ α τά ρ υ θ μ ό ν π λ η σ ιε -
σ τέρ ο υ, έχ ο μ εν μ ίμ η σ ιν εν τω ν έω α ν α γ λ ύ φ ω .

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Π ΟΙΚΟΝΟΜΟΣ
 KOPAI ΤΗΣ ΑΙΤΩΛΙΑΣ
Π ρ ο λ α μ β ά ν ο μ ε ν τη ν έ κ π λ η ξιν το υ α ν α γ ν ώ σ τ ο υ . Δ εν π ρ ό κ ε ιτ α ι π ε ρ ί τω ν
θυγατέρω ν η α δ ε λ φ ώ ν τ ω ν τ ρ α χ έ ω ν Α ιτ ω λ ώ ν π ο λ ε μ ισ τ ώ ν , δ ιό τ ι π ε ρ ί το ύ τω ν
α τυ χ ώ ς τ ίπ ο τ ε δεν γ ν ω ρ ίζ ο μ ε ν το ιδ ια ίτ ε ρ ο ν . Ο λ ό γ ο ς θ α γ ίν η π ε ρ ί π ή λ ιν ω ν
ε ιδ ω λ ίω ν σ υ λ λ εχθ έ ν τω ν κ α τά τη ν α ν α σ κ α φ ή ν μ ικ ρ ο ύ ιερ ο ύ τη ς Α ιτ ω λ ία ς π α ρ ά
το ν Θ έρ μ ο ν , κ α τα σ κ ευ α σ θ έ ν τω ν ω ς ε π ί το π ο λ ύ εις τα κ ε ρ α μ ε ία τη ς χώ ρ α ς. Τ α
λ α ϊκ ά τ α ύ τα α ν α θ ή μ α τα ο ι π α λ α ιο ί εκ ά λ ο υ ν , με ό ν ο μ α ειδ ικ ό ν, π λ ή ρ ε ς σ η μ α -
σίας, κόρας. Τ ο α υτό θα τ η ρ ή σ ω μ ε ν κ α ι η μ ε ίς εδ ώ φ ε ύ γ ο ν τ ε ς τη ν π λ α δ α ρ ό ν
π ε ρ ίφ ρ α σ ιν τω ν π ή λ ιν ω ν ε ιδ ω λ ίω ν , εφ ό σ ο ν ε ίν α ι δυ ν α τό ν .
Α ι κ ό ρ α ι κ α ι ά λ λ α μ ικ ρ ά α ν α θ ή μ α τα , ω ς α γ γ ε ία κ α ι λ ύ χνο ι, α νή κ ο υ ν, ω ς
ε ίπ ο μ εν, εις ω ρ ισ μ έ ν ο ν ιερόν. Α λ λ ' η λ α τρ ευ ο μ έν η θ ε ό τη ς δ εν ε ίν α ι δ ια το ύ -
τω ν φ α ν ε ρ ά . Η μ ο ν α δ ικ ή ε π ιγ ρ α φ ή δ ια τη ν κ α κ ή ν δ ια τ ή ρ η σ ιν δεν π α ρ έ χ ε ι α να ν -
τ ιρ ρ ή τ ω ς το τ ιμ ώ μ ε ν ο ν όνομ α , α ι δε π ο λ υ ά ρ ιθ μ ο ι κ ό ρ α ι, μ ε γ ά λ ω ς σ η μ α ν τικ α ί
κ α τά τα λ ο ιπ ά , α ν κ α ι δ ιδ ά σ κ ο υ ν σ α φ ώ ς, ό τ ι π ρ ό κ ε ιτ α ι π ε ρ ί λ α τρ ε ία ς θ εο ύ κ α ι
θεάς, σ χετικ ώ ς π ρ ο ς τα ο ν ό μ α τ α δ εν ο μ ιλ ο ύ ν εις η μ ά ς με τ η ν α υ τή ν σ α φ ή γ λ ώ σ -
σαν. Η μ εγά λη άξια τω ν α ν α θ η μ ά τ ω ν ε γ κ ε ίτ α ι κ υ ρ ίω ς εις τα ς ε ιδ ή σ ε ις π ε ρ ί τω ν
εν χ ρ ή σ ε ι λ α τρ ευ τικ ώ ν τ ύ π ω ν κ α τά το υ ς α ιτω λ ικ ο ύ ς η κ α ι ά λ λ ο υ ς γ ε ιτ ο ν ικ ο ύ ς
τ ό π ο υ ς ω ς κ α ι π ε ρ ί τη ς σ χε τικ ή ς κ ερ α μ ε ικ ή ς β ιο μ η χ α ν ία ς .

Α. Τ Ο Ι Ε Ρ Ο Ν

Μ ε τά 1 1/2 ώ ρ α ν Ν Α το υ π α ρ ά το ν Θ έ ρ μ ο ν Κ εφ α λ ο β ρ ύ σ ο υ φ θ ά ν ε ι κ α ν είς
α ν α β α ίν ω ν μ α λα κ ο ύ ς γ ε ω λ ό φ ο υ ς εις το ευ ά ερ ο ν χ ω ρ ίο ν τη ς Χ ρ υ σ ο β ίτσ α ς. Δ υ τι-
κ ώ ς α υ τή ς κ α τά τα ρ ιζ ώ μ α τ α το υ β ο υ ν ο ύ κ α ι το ά κ ρ ο ν μ ικ ρ ό ς τ ρ ιγ ω ν ικ ή ς κ ο ι-
λ ά δ ο ς ε υ ρ ίσ κ ετα ι ο σ υ ν ο ικ ισ μ ό ς τ η ς Β ά λ τσ α ς. Ε ις τ η ν κ ο ιλ ά δ α σ τεν ο υ μ έν η ν α ν α -
τολικούς εις β ρ α χ ύ π α ρ α π ο τ ά μ ιο ν το υ Ε υ ή ν ο υ ρ έει εκτός ά λ λ ω ν κ α ι μ ικ ρ ό ς ρύαξ
κ α τε ρ χ ό μ ε ν ο ς α πό τη ς κ ο ρ υ φ ή ς τη ς ρ ά χεω ς. Κ α τά τη ν θ έσ ιν Σ υ κ ιά ν τον ρ ύ α κ α
τ ρ ο φ ο δ ο τ ε ί κ α ι σ το λ ίζει ε ξ α ίσ ιο υ κ ρ υ σ τά λ λ ιν ο υ ύ δ α τ ο ς π η γ ή , θ έ α μ α χ α ρ μ ό σ υ -
ν ο ν εις το ν α ν α β α ίν ο ν τ α το ν α π ό Β ά λ τσ α ς εις Χ ρ υ σ ο β ίτσ α ν α ν ή φ ο ρ ο ν . Ε δρ ό -
σ ιζε κ α ι κ α τά τη ν α ρ χ α ιό τ η τ α το υ ς δ ια β ά τ α ς η θ α υ μ α σ ία κ ρ ή νη , ά λ λ α τό τε εχρ η -
σ ίμ ευ ε κ α ι ε ι ς τη ν λ α τρ εία ν , δ ιό τ ι π λ η σ ιέ σ τα τα κ α ι ε π ί τη ς α ρ ισ τ ε ρ ά ς ό χθ η ς το υ
ρ ύ α κ ο ς υ π ό το υ ς β ρ ά χ ο υ ς υ π ή ρ χ ε το ιερόν, π ε ρ ί ου ο λ ό γ ο ς (Ε ικ . 1). Τ ο ιερόν
ή το ιδ ρ υ μ έ ν ο ν μ α κ ρ ά ν π α ν τό ς σ υ ν ο ικ ισ μ ο ύ . Ο ι δ υ τικ ώ ς τη ς π η γ ή ς π ε ρ ί τα 5 0 μ.
φ α ιν ό μ ε ν ο ι π α ρ ά τη ν ο δ ό ν λ α ξ ε υ το ί με π ιο μ ό ρ φ ο υ ς σ υ ν δ έσ μ ο υ ς ο γ κ ό λ ιθ ο ι α νή-
 Κ όρ α ι τη ς Α ιτω λίας 61

κουν εις κατεσ τραμμένον επ ιτά φ ιον μ νημ είον. Ά λλα δύο π α ρ όμ οια ερ είπια τά φ ω ν
π α ρ α τη ρ ο ύ ν τα ι κατά τη ν α ντίθετον διεύθυνσ ιν εις 1 0 ' απόστασιν επί του υπε-
ρ ά νω βουνού. Τ ο ια ύ τα μεγάλα επ ιτά φ ια μ νημ εία, ιδρυθέντα τα πλείστα κατά
τον Γ ' π. X. αιώ να, εποχήν της ευπορίας τω ν Α ιτω λώ ν, συναντω τις πανταχού
κατά τας α ιτω λικά ς κώ μας και ερημιάς. Ά λ λ ’ ο συνοικισμός, εις ον ανήκον και
ο ι τά φ οι, είνα ι ο υπό του W o o d h o u s e το πρώ τον κατά την Β άλτσαν π α ρ α τη -
ρηθείς και π ερ ιγρ ά φ εις εν A e to lia σελ. 2 4 7 . Ο Ά γγλος λόγιος περ ιέγρ α ψ ε δ ι '

Ε ικ . 1. Η θ έσις του ιερού.

ο λ ίγ ω ν τ α λ ε ίψ α ν α το υ π ερ ιβ ά λ λ ο ν το ς α ρ χ α ία ν κ ρ ή ν η ν τείχο υ ς, τω ν π ρ ο ς το β ο υ -
ν ό ν α ν α λ η μ μ ά τ ω ν κ α ι τω ν εκτός τά φ ω ν . Τ η ν γ ν ώ μ η ν του, ό τ ι δ ια τη ν κ ρ ή ν η ν
κ α ι το ν π ε ρ ίβ ο λ ο ν π ρ έ π ε ι ν α δ ε χ θ ώ μ ε ν ε ν τα ύ θ α α ρ χ α ίο ν ιερόν, εβ εβ α ίω σ εν α π ό -
κ ο μ μ α β ά θ ρ ο υ με φ α ν ε ρ ά α ν α θ η μ α τ ικ ή ς ε π ιγ ρ α φ ή ς ίχ ν η , συλλεχθέν υ π ' εμ ού εκεί
το 1 9 1 2 . Έ τε ρ ο ς σ υνο ικ ισ μ ό ς, ά λ λ ω ς φ α ίν ε τ α ι μ ικ ρ ό τερ ο ς, υ π ή ρ χ εν εξίσ ου α π έ-
χ ω ν α π ό το υ ιερ ο ύ τη ς Σ υ κ ιά ς , δηλ. π ε ρ ί τα 2 0 ', εντό ς τ ο υ χ ω ρ ίο υ τη ς Χ ρ υ -
σ ο β ίτσ α ς. Π ρ ο ϊσ τ ο ρ ικ ό ν ε ιδ ώ λ ιο ν τικ το ύ σ η ς κ α ι χ ά λ κ ιν ο ν α γ α λ μ ά τ ιο ν α π ο σ κ ο-
π ε ύ ο ν το ς εν τεύ θεν εισ ή χθ η σ α ν εις το Μ ο υ σ εί ον το υ Θ ε ρ μ ο ύ ( Ά ρ χ . Δελτ. 1 9 1 5 ,
π α ρ α ρ τ . σελ. 4 8 κ α ι 49).
Π ε ρ ί τ ο ν ιερού δεν ή κ ο υ σ ε τ ίπ ο τ ε τ ο . 1 8 9 3 ο εις Β ά λ τσ α ν ελ θ ώ ν W o o d -
 62 K. A . Ρ ω μ α ίο υ

ho u se. Δ ιό τ ι η π ρ ώ τη ε ίδ η σ ις π ε ρ ί α ρ χ α ίω ν εκ είθεν ε υ ρ η μ ά τ ω ν α ν α φ έ ρ ε τ α ι εις

το έτο ς 1 9 0 0 . Π α ιδ ιά τό τ ε το υ σ χο λ είο υ σ τ α θ μ ε ύ ο ν τα π α ρ ά τ η ν βρύ σ ιν π α ρ ε-
τή ρ η σ α ν τ υ χ α ίω ς εις τη ν κ ο ίτ η ν το υ ρύ α κ ος π α ρ ά ξ ε ν α κ ο μ μ ά τ ια « α π ό α ν θ ρ ω -
π ά κ ια » , μ ε θ ’ ον ο π α ρ θ ικ ώ ν Ί ω . Κ α λ η μ έ ρ η ς π α ρ ε μ β ά ς η δ υ ν ή θ η ν α α π ο σ τείλ η
δ ύ ο κ ο φ ίν ο υ ς π λ ή ρ ε ις σ υ ν τ ρ ιμ μ ά τ ω ν εις το ν εν Κ ε φ α λ ο β ρ ύ σ ω δ ιδ ά σ κ α λ ο ν κ.
Λ ουκόπουλον. Ο ε π ιμ ε λ η τή ς α π έσ τειλ ε ν εις το Υ π ο υ ρ γ ε ίο ν τα ευ ρ ή μ α τα , τω ν
ο π ο ίω ν υ π ερ β ο λ ικ ή κ ά π ω ς π ε ρ ιγ ρ α φ ή ε δ η μ ο σ ιε ύ θ η εις το «Ά σ τ υ » τη ς 21 Μ α ρ -
τίο υ . Μ ε τά το ύ τ ο η γ γ έ λ θ η σ α ν εις το ν ε π ισ τη μ ο ν ικ ό ν κ ό σ μ ο ν ', ά λ λ α τα α γ γ ε λ -
θ έν τα ή σ α ν μ ικ ρ ό ν μ ό νο ν π ρ ο ο ίμ ιο ν τη ς μ ελλούσ η ς εσ ο δεία ς. Τ ο 1 9 0 8 ο Σ ω τ η -
ρ ιά δ η ς, ό σ τις π ρ ώ το ς κ α ι ε π ί ικ α νά έτη ε ιρ γ ά σ θ η δ ια τη ς σ κ α π ά ν η ς εν Α ιτ ω λ ία ,
α νέσ κ α ψ εν ε π ί 8 - 1 0 η μ έ ρ α ς το ν τό π ο ν α π ο κ ο μ ίσ α ς εις το εν Θ έ ρ μ ω Μ ο υ σ ε ίον
π ο λ λ ά κ ιβ ώ τ ια π λ ή ρ η . Ά λλα δε τό σ α σ χεδ ό ν η δ υ ν ή θ η ν κ α ι ε γ ώ ν α συλλέξω
π ή λ ιν α κ α τά το ν Σ ε π τ έ μ β ρ ιο ν το υ 1 9 1 2 , ερ ευ ν ή σ α ς ρ ιζ ικ ώ ς π α ν τ α χ ο ύ τον τό π ο ν ,
α φ ο ύ π ρ ό τ ε ρ ο ν κ α τά το ν χ ε ιμ ώ ν α το υ 1 9 1 1 - 1 2 κ α θ α ρ ίσ α ς κ α ι μ ελ ετή σ α ς ι ά
ε υ ρ ή μ α τ α το υ Σ ω τ η ρ ιά δ ο υ ε ίχ ο ν δ ιδ α χ θ ή π ε ρ ί τη ς σ π ο υ δ α ιό τ η τ ο ς α υ τώ ν . Κ α τά
το ε π ό μ ε ν ο ν έτο ς α ι χ ιλ ιά δ ε ς τω ν σ υ ν τ ρ ιμ μ ά τ ω ν ε π ί μ α κ ρ ό ν έ ξ ε τ α σ θ η κ α ν με το ν
σ κ ο π ό ν ν α ε υ ρ ε θ ώ σ ι τα σ υ ν α ν ή κ ο ν τα τε μ ά χ ια , ερ γ α σ ία δύ σ κ ο λο ς, κ α θ ’ η ν ε ίχ ο ν
κ α λ ό ν β ο η θ ό ν τ ο ν τε χ ν ίτ η ν Ί . Π α π π α ν ικ ο λ ά ο υ . Ε π α ν ή λ θ ω μ ε ν δε κ α ι π ά λ ιν ε π ί
μ ια ν η μ έ ρ α ν εις το ιε ρ ό ν (ότε κ α ι ελ ή φ θ η η φ ω τ ο γ ρ α φ ία , εικ. 1) π α ρ α κ α λ ο ύ ν -
τες τη ν π α λ α ιά ν θ ε ό τη τα εις σ υ ν ερ γ α σ ία ν , η ς και ετύ χ ο μ εν με τη ν εύ ρ εσ ιν μ ε ρ ι-
κ ώ ν κ ε φ α λ ώ ν (ω ς τη ς κ α θ η μ έ ν η ς θ εά ς εικ. 7, 2). Ε ν τέ λ ε ι μ ετεκ ο μ ίσ θ η σ α ν εξ
Α θ η ν ώ ν τ α π ρ ώ τ α ε υ ρ ή μ α τ α , σ υ ν εκ ο λ λ ή θη σ α ν π λ ε ίστα σ υ ν α ν ή κ ο ν τα τ ε μ ά χ ια κ α ι
ή σ υ λ λ ο γή α π ετελ έσ θ η κ α τά το δ υ ν α τό ν π λ ή ρ η ς.
Δ ισ τάζω να προβώ αμέσω ς εις την π ερ ιγρ α φ ή ν του τύπου κα ι τω ν ευρ η μ ά -
των. Θ ά ήτο ψ υχρά α γνω μ οσ ύνη προς τας πα λα ιά ς θεότητας του σεπτού α ρ χα ίου
ιερού, αί τινες εχάρισαν εις ημάς τόσον πλούτον ω ρ α ίω ν εικόνω ν και ιδεών, α ν
πα ρ έλειπον να εκθέσω δ ι ' ολ ίγω ν τη ν άμ ετρον χα ρ ά ν και τας εντυ π ώ σ εις του
ανασκά ψ α ντος και τω ν ερ γα τώ ν κατά τον Σ επ τέμ β ρ ιο ν του 1 9 1 2 . Δ ιό τι είν α ι
μέγα π ρ α γμ α τικ ώ ς το θέλγη τρον της ανασκαφής, όταν εμ φ α νίζω ντα ι α προσ δό-
κητα τα ευρή μ α τα κ α ι η α ν τ ίθ εσις προς το υ π ερ άνω έδα φ ο ς είνα ι μεγάλη. Υ π ό
το α δια φ ο ρ ώ τερ ο ν κοκκινόχω μα και τα κ οινότα τα λιθ ά ρ ια και τη ν άμ μον τόσ αι
εικόνες εκπληκτικαί, τόσ α ι ιδ έα ι και τόσ α ι καλλοναί. Α πό της π ρ ω ία ς τη ς π ρ ώ -
της ημέρας πλέομεν δια ρκώ ς εις πέλα γος ευδαιμονίας. Ε πετύχομ εν εκεί εις μιαν
γω νία ν σ τρώ μα από κ ο ύκ λες πλουσιώ τατον. Τ η ν επ ο μ ένην τα ευρή μ ατα είνα ι 1

1 A t h e n . M iit. 1 9 0 0 σ ε λ . 1 1 6 . B e r l, P h i l . W o c h e n s . 1 9 0 0 , 7 0 4 , ό θ ε ν π α ρ έ λ α β ε ν ο W in t e r ε ν T y p e n

I, X X IV .
 Κόραι της Αιτωλίας 63

α ρ α ιά κ α ι μ ε τ ’ ο λ ίγ ο ν π α ύ ο υ ν εντελώ ς. Ά λ λ α δ ε ν βλάπτει· το χ θ ε σ ιν ό ν κ έρ δ ο ς
ε ίν α ι μ έγ α εφ ό δ ιο ν . Τ η ν τ ρ ίτ η ν η μ έ ρ α ν φ ω ν α ί α γ α λ λ ιά σ ε ω ς τω ν ε ρ γ α τ ώ ν με
κ α λ ο ύ ν ν α ί δ ω ν έ ο ν ε υ τ ύ χ η μ α : τ ρ ε ις μ ικ ρ ά ς εικ ό να ς θ εά ς κ α θ η μ έ ν η ς μ εταξύ
τω ν ρ ιζ ώ ν π ρ ίν ω ν κ α ι υπό το ν α π ο κ υ λ ισ θ έ ν τα β ρ ά χο ν. Έ ρ ε υ ν ώ ν τ α ι μ ετά το ύ τ ο
α ι ρ ω γ μ α ί κ α ι τα μ εταξύ τ ω ν β ρ ά χ ω ν δ ια σ τ ή μ α τ α με π ά σ α ν π ρ ο σ ο χ ή ν . Ε δ ώ
κ α ι εκ εί ε υ ρ ίσ κ ετα ι κά τι. Τ ο υ λ ο ιπ ο ύ α π ο κ α λ ύ π τ ο ν τ α ι σ τρ ώ μ α τ α θ υ σ ιώ ν με π λ ή -
θ ο ς ο σ τρ ά κ ω ν , α γ γ ε ίω ν α ν α θ η μ α τικ ώ ν , λ ύ χνω ν. « ε ί ν α ι β ω μ ό ς» ε π ιλ έ γ ε ι ο α ρ χ α ιο-
λ ο γ ικ ώ τ ε ρ ο ς τ ω ν ερ γα τώ ν . Τ α ό σ τρ α κ α μ ε τα φ έ ρ ο ν τα ι π ρ ο ς κ α θ α ρ ισ μ ό ν εις τη ν
ε ρ α τε ιν ή ν π η γ ή ν κ α ι εκ εί π ρ ο ς μ ελέτη ν κ α ι α ν α π α ρ ά σ τα σ ιν τη ς α ρ χ α ία ς λ α τρ εία ς
τ ο π ο θ ε τ ο ύ ν τ α ι α ι σ η μ α ν τικ ώ τε ρ α ι κ όρ α ι.

. . . κ α ι ε ν ύ δ α σ ι κ ό σμ ι α τ α ύ τ α
υμ έ ω ν, ω κ ο ύ ρ α ι , μ ύ ρ ι α ιε γ γό μ ε να ,

ω ς ε ίπ ε ν ο α ρ χ α ίο ς ε π ιγ ρ α μ μ α τ ο π ο ιό ς 1 . Η ό τα ν ο ή λ ιο ς κ αίη, μ ε τ α φ έ ρ ε τ α ι ο
θ η σ α υ ρ ό ς εις το υ ς π α ρ α κ ε ιμ έ ν ο υ ς ευ σ κ ίο υ ς τόπους. Π ο ια ν τό τε δ εν π ρ ο σ λ α μ -
β ά ν ε ι ζ ω ή ν κ α ι χ ά ρ ιν η ερ η μ ικ ή ελ λ η νικ ή γ ω ν ία ; Κ αι π ώ ς ν α μη ε ν θ υ μ η θ ή τις
το υ ς ω ρ α ίο υ ς σ τίχ ο υ ς του π ο ιη τ ο ύ :

Ε δ ώ ατό ε λ λ η ν ικ ό το χ ώ μ α
το σ τ ο ιχ ε ιω μ έ ν ο κ α ι ιε ρ ό ,
ό π ο υ το ί δ ιο μ έ ν ε ι α κό μ α
ά η το ν α ρ χ α ίο το ν κ α ιρ ό .
Σ τ ό χ ώ μ α τ ο ύ το π ά ν τ ’ α ν θ ο ύ ν ε
και χ ο υ ν α θ α ν α τ η ζω ή
και μας θαμπώ ν ο υ ν , μ α ς μ ε θ ο ύ νε
ν ε ρ ά ιδ ε ς , ή ρ ω ες , θ ε ο ί 1
2.

Κ ό ρ α ι, α γ γ ε ία π ή λ ιν α χρ ή σ εω ς, δ ύ ο χα λκά , α γ γ ε ία μ ικ ρ ά ά ν α θ η μ α τικ ά , ενε-

π ίγ ρ α φ ο ν π ή λ ιν ο ν σκεύος, λ ύ χν ο ι, π υ ρ α μ ίδ ε ς, θ κ ο υ β α ρ ίσ τρ ε ς» κ α ι 15 ν ο μ ίσ μ α τ α
α π ο τε λ ο ύ ν ε ις ο λ ίγ α ς λέξεις το σ ύ ν ο λ ο ν τω ν ευ ρ η μ ά τω ν . Κ α ι μ όνη η α π α ρ ίθ -
μ η σ ις α υ τή α ρ κ ε ί, ο π ώ ς α π ο ρ ρ ι φ θ ή η π ε ρ ί κ ε ρ α μ ε ίο υ γ ν ώ μ η , ή τ ις ε ίν α ι π ρ ο -
χ ε ιρ ο ς ε ις τ ο υ ς η μ ε τέ ρ ο υ ς λ α ϊκ ο ύ ς λ ο γ ίο υ ς , ό τα ν ο ύ τ ο ι ευ ρ ίσ κ ω ν τ α ι π ρ ο π λ ή θ ο υ ς
π ή λ ιν ω ν . Ά λ λ ’ ό π ο ιο ν αρ ά γε ν α ή το το ιερ ό ν τούτο, το ιδ ρ υ μ έ ν ο υ π α ρ α δ ό ξ ω ς
ε π ί χ ώ ρ ο υ σ τεν ο ύ κ α ι κ α τω φ ε ρ ο ύ ς μ ετα ξύ β ρ ά χ ω ν κ α ι ρ ύ α κ ο ς;
Ό α ν α σ κ α φ ε ίς χώ ρ ο ς α π ο τ ε λ ε ί λ ω ρ ίδ α μ ή κ ο υ ς εν ο λ ώ 19 μ. κ α ι π λ ά το υ ς
π ο ικ ίλ λ ο ν τ ο ς μ εταξύ 5 κ α ι 15 μ. Ο ι π ρ ο ς α ν α το λ ά ς β ρ ά χ ο ι α κ ο λ ο υ θ ο ύ ν α ρκούν- '

1 A n th o l. P al. IX , 326.
2 Κ Π α λα μ άς. T α μ ά τ ια τ η ς ψ υ χ ή ς μ ο υ
64 K. A. Ρωμαίου

τω ς σ τα θ ε ρ ώ ς τη ν α π ό Β π ρ ο ς Ν δ ιε ύ θ υ ν σ ιν (ιδέ εικ. 1). Ό ρ ια το υ α ν α σ κ α φ έ ν -

το ς χ ώ ρ ο υ α π ο τ ελούν π ρ ο ς Ν μεν η σ η μ ε ρ ιν ή α τρ α π ό ς, ά γ ο υ σ α α π ό Β ά λ τσ α ς
εις Χ ρ υ σ ο β ίτ σ α ν π ρ ο ς Β κ α ι A ο ι β ρ ά χ ο ι κ α ι π ρ ο ς δ υ σ μ ά ς ο εν τεύ θ εν τη ς κ ρ ή -
ν η ς ρ ύ α ξ . Η κ λ ίσ ις το υ ε δ ά φ ο υ ς σ ή μ ερ ο ν ε ίν α ι μ εγά λ η δ ια τ η ν επ ε ν έ ρ γ ε ια ν το υ
ρύα κ ος, σ χε δ ό ν 3 : 1 . Κ α τά τ η ν τε λ ε υ τα ία ν υ π ' εμ ο ύ γ ε ν ο μ έ ν η ν α να σ κ α φ ή ν α π ε-
κ α λ ύ φ θ η 5 μ. β ο ρ ειό τερ ο ν τη ς α τ ρ α π ο ύ τ ο ιχ ά ρ ιο ν β α ί ν ο ν σ χε δ ό ν π α ρ α λ λ ή λ ω ς
π ρ ο ς το υ ς β ρ ά χο υ ς, μ ήκους 7 μ. κ α ι π λ ά τ ο υ ς 60. Τ ο τ ο ιχ ά ρ ιο ν , α θ λ ίω ς έκ τισ μ έ-
νον, π ιθ α ν ό ν ν α μη ε φ α ίν ε το ω ς θ εμ έλ ιο ν . Ά λ λ ’ ο π ω σ δ ή π ο τ ε ε ίν α ι το ύ τ ο β έ β α ιο ν
λ ε ίψ α ν ο ν τη ς π α λ α ιό ς εν τω τ ό π ω κα τα σ κ ευή ς. Π έ ρ ιξ κ α ι μ ά λ ισ τα ν ο τ ίω ς α υ το ύ
ευ ρ έθ η σ α ν π ο λ λ ά σ υ ν τ ρ ίμ μ α τα κ ερ ά μ ω ν , κ ο ίλ ω ν σ τ ρ ω τή ρ ω ν κ α ι κ υ ρ τώ ν κ α λυ -
π τή ρ ω ν . Τ ο τ α π ε ιν ό ν κ τίσ μ α θα εσ τεγά ζετο , α ν κ α ι π ε ρ ί το υ σ χ ή μ α το ς α υ το ύ
ο υ δ έ ν το θ ε τικ ό ν δ υ ν ά μ ε θ α ν α ε ίπ ω μ εν . Ο ι τ ρ α χ ε ίς κ α ι ο υ δ έ ν ί χ ν ο ς ε ρ γ α σ ία ς
π α ρ ο υ σ ιά ζ ο ν τ ε ς β ρ ά χ ο ι α ν υ ψ ο ύ μ εν ο ι σ χ ε δ ό ν α μ έσ ω ς π ε ρ ί τα 2 μ έτρ α υ π έρ τη ν
α ρ χ α ία ν επ ιφ ά ν ε ια ν δεν μ α ρ τ υ ρ ο ύ ν α π ο λ ύ τ ω ς τίπ ο τε.
Ε ν τ ό ς το υ σ τ εγ ά σ μ α το ς π ρ έ π ε ι ν α εφ υ λ ά σ σ ο ν το τ α π ή λ ιν α κ α ι ά λ λ α α φ ιε -
ρ ώ μ α τα . Δ ιό τ ι ε ίν α ι ισ χυ ρ ώ ς α π ο δ ε ικ τικ ή η π α ρ α τή ρ η σ ις , ό τ ι ο υ δ έ ν σ ύ ν τ ρ ιμ μ α
κ ό ρ η ς ευ ρ έ θη β ο ρ ε ιό τε ρ ο ν το υ μ ν η μ ο ν ε υ θ έ ν το ς το ίχ ο υ . Έ κ τ ο ς τ ο ύ τ ο υ ε π ιτ ρ έ -
π ε τ α ι ν α ε ικ ά σ ω μ εν ό τ ι υ π ό τη ν σ τ έ γ η ν υ π ή ρ χ ο ν δ ύ ο δ ιά φ ο ρ ο ι τ ό π ο ι π ρ ο ς τ ο π ο -
θ έ τη σ ιν τ ω ν εικ ο νικ ώ ν α ν α θ η μ ά τω ν . Δ ιό τ ι ενώ κ α τά π ρ ώ τ ο ν α ρ χ ίσ α ν τε ς α π ό το ν
δ ρ ό μ ο ν ε υ ρ ίσ κ ο μ ε ν π ο λ λ ά ς υ δ ρ ο φ ό ρ ο υ ς κ α ι ά λλα ς κ όρ α ς, σ π α ν ιώ τ α τ α δε σ υ ν-
τ ρ ίμ μ α τ α εκ τ ω ν ε ικ ο ν ιζ ό ν τω ν το ν δ ε ιπ ν ιζ ό μ ε ν ο ν θεόν, κ α θ ό σ ο ν επ λ η σ ιά ζ ο μ ε ν
π ρ ο ς τ ο ν το ίχ ο ν , α ι μ εν υ δ ρ ο φ ό ρ ο ι ω λ ιγό σ τευ ο ν , ο ι δε δ ε ιπ ν ιζ ό μ ε ν ο ι θ ε ο ί α π έ-
β α ιν ο ν σ υ χ ν ο ί1.
Β ο ρ ε ίω ς το υ τ ο ιχ α ρ ίο υ ο υ δ έν π α ρ ε τη ρ ή θ η ί χν ο ς κ α τα σ κ ευ ή ς, α λ λ ά σ υ χ ν α ί
εν δ ε ίξ ε ις τ ω ν εκ εί τ ε λ ο υ μ εν ώ ν θ υ σ ιώ ν . Κ α ι π ρ ώ τ ο ν μεν ή λ θ ο ν ε ι ς φ ω ς π ο λ υ ά -
ρ ιθ μ ο ι λ ύ χ ν ο ι κ α ι σ υ ν τ ρ ίμ μ α τα π λ ε ίσ τα τω ν σ υ ν ή θ ω ν α ώ τ ω ν α μ φ ο ρ ε ιδ ίω ν τ ω ν
λ ε γ ο μ ε ν ώ ν μ α σ ο υ ρ ιώ ν, α ν ά μ ε ικ τ α με μ έ γ ισ τ ο ν α ρ ιθ μ ό ν μ ε τα γ ε ν ε σ τέ ρ ω ν θ ρ α υ -
σ μ ά τω ν φ ια λ ώ ν κ α ι ά λ λ ω ν α δ ια γ ν ώ σ τ ω ν α γ γ ε ίω ν . Έ π ε ι τ α ε ις β ά θ ο ς 4 0 - 6 0 α π ε-
κ α λ ύ φ θ η σ τ ρ ώ μ α μ ελ α ν ω π ώ ν χ ω μ ά τω ν , π ά χ ο υ ς 2 0 - 3 0 με π ο λ λ ά ο σ τ ά ρ ια μ ικ ρ ώ ν
ζ ώ ω ν κ α έ ν τω ν κ α ι τ ε μ ά χ ια α ν θ ρ ά κ ω ν . Ε ις τιν α ς θ έσ εις π α ρ ε τ η ρ ή θ η κ α ι δ εύ τε-
ρ ο ν σ τ ρ ώ μ α θ υ σ ιώ ν, 4 0 β α θ ύ τ ε ρ ο ν το υ π ρ ώ το υ , ό π ερ εκ α λ ύ φ θ η δ ι ' ιλ ύ ο ς κ α ι
π ε τ ρ ώ ν υ π ό το υ κ α τά τα ς β ρ ο χ ά ς α γ ρ ιε ύ ο ν τ ο ς ρ ύακος. Κ α ι τέλο ς εις εν σ η μ ε ίον
πα ρετη ρή θη κ α ι τ ρ ίτ ο ν α ρ χ α ιο φ ό ρ ο ν σ τρ ώ μ α , α π ο δ ώ σ α ν δ ύ ο π υ ρ α μ ίδ α ς κ α ι
« κ ο υ β α ρ ίσ τρ α ν » . 1

1 Δ ια τ ο ν α υ τ ό ν λ ό γ ο ν τ ο υ τ ό π ο υ τ η ς ε υ ρ έ σ εω ς ο L é c h â t ε ν B C H , X V , 9 σ υ ν ε π έ ρ α ν ε ν , ό τ ι ε ν τω ιε ρ ώ

τ η ς Α ρ τ έ μ ιδ ο ς ε ν Κ έ ρ κ υ ρ ά χ ω ρ ισ τ ά ε ίχ ο ν τ ο π ο θ ε τ η θ ή α ι μ ικ ρ ό τ ε ρ ο ι κ ό ρ α ι α π ό τ ω ν μ εγ α λ ύ τ ερ ω ν .
 Κόραι της Αιτωλίας 65

Π λ ε ιό τ ε ρ α δ εν δ υ ν ά μ ε θ α ν α εί π ω μ ε ν π ερ ί το υ τ ό π ο υ τη ς λα τρ εία ς. Ω ς π ρ ο ς
το ν κ α θ ο ρ ισ μ ό ν το υ χ ρ ό ν ο υ έχο μ εν ο π ω σ δ ή π ο τ ε β έβ α ια τα π ρ ο ς τα ά ν ω κ α ι κ ά τω
όρια. Τ α α ρ χ α ιό τ ε ρ α α ν α θ ή μ α τ α δ εν υ π ε ρ β α ίν ο υ ν το μ έσον το υ Ç' π. X . α ίώ -
νος, η μ ετά Χ ρ ισ τ ό ν δε λ α τρ ε ία φ α ίν ε τ α ι ό τ ι εξ η κ ο λ ο ύ θ η σ ε κ α ι μ έχρ ι τω ν χ ρ ό -
ν ω ν το υ Δ ιο κ λ η τια ν ο ύ , του ό π ο ιο υ ευ ρ έθη α ρ γ υ ρ ο ύ ν ν ό μ ισ μ α .
Ε ις τ ίν α θ ε ό τη τα α νή κεν η λ α τρ ε ία , ζ ή τ η μ α φ υ σ ικ ά σ π ο υ δ α ιό τα το ν , δεν
δ υ ν ά μ ε θ α α τ υ χ ώ ς με β εβ α ιό τη τα ν α εί π ω μ εν. Τ α ε κ φ ρ α σ τ ικ ό τ ε ρ α τω ν α ν α θ η-
μ ά τω ν, α ι κ ό ρ α ι, α ν α γ γ έ λ λ ο υ ν εν ίο τε το ό ν ο μ α τ η ς Α ρ τ έ μ ιδ ο ς κ α ι σ υ χν ά κ ις το
το υ Δ ιο νύ σ ο υ . Ά λ λ α τ ο ύ το δ εν α ρ κ εί. Ε ίν α ι γν ω σ τή η σ υ ν ή θ εια το υ ν α α φ ιε -
ρ ώ ν ο υ ν κ α ι ά λ λ ω ν θ εώ ν ε ικ ό ν α ς εκ τός το υ λ α τρ ευ ο μ έν ο υ . Ε ίν α ι δ υ ν α τό ν π. χ.
εις το η μ έ τ ερ ο ν ιερόν ν α ε λ α τρ ε ύ ε ν το α ι Ν ύ μ φ α ι κ α ι τ ις π ο τ ά μ ιο ς θεός, ω ς ο
γ ε ιτ ο ν ικ ό ς Ε ύ η ν ο ς , ότε α ι εικ ό νες το υ Δ ιο ν ύ σ ο υ κ α ι τη ς Α ρ τ έ μ ιδ ο ς , ω ς σ υ γ -
γ ε ν ώ ν θ εο τή τω ν , ε ξ η γ ο ύ ν τ α ι ά ρ ισ τ α . Π ρ ο ς τ ο ύ τ ο ις ο α υ τό ς Ε ύ η ν ο ς ε ίν α ι δ υ ν α -
τό ν ν α ελ α τρ εύ ε το δ ι ’ ε ικ ό ν ω ν το υ Δ ιο νύ σ ο υ , δ ιό τ ι το υ θεο ύ το ύ το υ δ ια τη ν
σ υ χν ή ν λ α τρ ε ία ν εν τη χ ώ ρ α, ω ς εν Κ α λ υ δ ώ ν ι π. χ., υ π ή ρ χ ον εις τα κ ε ρ α μ ε ία
π ρ ό χ ε ιρ α κ α ι π ο λ λ ά ο μ ο ιώ μ α τα . Τ ο φ α ιν ό μ ε ν ο ν μ α ρ τ υ ρ ε ίτ α ι π ο λ λ α χ ό θ ε ν κ α ι εκ
Κ ο ρ ίν θ ο υ , ό π ο υ δ ια τη ν ζ ω η ρ ά ν λ α τρ ε ία ν τη ς Α φ ρ ο δ ίτ η ς κ α τεσ κ ευ ά ζο ν το π λ εί -
σ τα ι εικ ό νες τ η ς θεά ς κ α ι α ν ε τ ίθ ε ν τ ο κ α ι εις ά λ λ ω ν θ ε ώ ν ιερά, ω ς τη ς Α θ ή -
ν α ς Κ Τ η ν π ο θ ο υ μ έ ν η ν β ε β α ιό τ η τα θα ειχ ο μ ε ν , α ν σ υνέβ α ινε, ό π ω ς εν τω α να -
σ κ α φ έ ν τ ι υ π ό το υ Κ α ρ α π ά ν ο υ ιερ ώ τη ς Α ρ τ έ μ ιδ ο ς εν Κ ερ κ ύ ρ α (B C H , X V ,
1 - 1 1 2 . L é c h â t) , ό π ο υ το μ έ γ ισ το ν π λ ή θ ο ς τω ν κ ο ρ ώ ν ε ικ ο ν ίζ ε ι ε μ φ α ν ώ ς τη ν
α υ τή ν λ α τρ ε υ ο μ έ ν η ν θεό τη τα . Ε π ί το υ π α ρ ό ν τ ο ς ο φ ε ίλ ο μ ε ν ν α α ρ κ εσ θ ώ μ εν εις
τη ν εί δ η σ ιν, ό τ ι ελ α τρ εύ ετο θεός κ α ι θ εά εις το ιε ρ ό ν κ α ι ό τ ι ο Δ ιό νυ σ ο ς κ α ι
ή Ά ρ τ ε μ ις ε ίν α ι τα π ιθ α ν ό τ ε ρ α ο ν ό μ α τα . Ά λ λ ’ η μ ν η μ ο ν ε υ θ ε ίσα ε π ιγ ρ α φ ή ;
Ε π ί τη ς ε ικ ό ν ος 2 έχο μ εν π α ρ ισ τ α ν ο μ έ ν η ν τη ν ά ν ω ε π ιφ ά ν ε ια ν μ ικ ρά ς α ν α -
θ η μ α τικ ή ς π η λ ίν η ς τρ α π έζη ς. Ο ν ο μ ά ζ ω τρ ά π ε ζ α ν , κ α τά το ν π ιθ α ν ώ τ ε ρ ο ν λό γο ν,
επ ειδ ή ε π ί τ η ς ετέρ ας, τη ς κ ά τω ό ψ εω ς, δ ια κ ρ ίν ο ν τ α ι κ α τά το μέσον κ α ι τα δ ύ ο
ά κ ρ α α ι α ρ χ α ί τω ν α π ο κ ο π έ ν τω ν κ α θ έ τ ω ν σ τ η ρ ιγ μ ά τ ω ν . Μ ή κ ο ς 17, π λ ά το ς 07.
Ε υ τ ύ χ η μ α ε ίν α ι ό τι σ υ ν α ν ή κ ο υ ν τα δ ύ ο θ ρ α ύ σ μ α τα , α ν κ α ι το μεν π ρ ο ς α ρ ι-
σ τερ ά ευ ρ έθη υ π ό το υ Σ ω τ η ρ ιά δ ο υ το 1 9 0 8 , το δε ά λ λ ο υ π ' εμ ο ύ το 1 9 1 2
κ α τά το ν ό τ ιο ν ά κ ρ ον το υ μ ο ν α δ ικ ο ύ το ίχ ο υ . Ά λ λ ’ α τυ χ ώ ς το π α λ α ιό τ ε ρ ο ν θ ρ α ύ -
σ μ α δ εν δ ια τ η ρ ε ίτ α ι κ α λ ώ ς κ α ι η α ν ά γ ν ω σ ις δ υ σ χ ε ρ α ίν ετα ι. Ε χ α ρ ά χ θ η σ α ν , ω ς
φ α ίν ε τ α ι π ρ ο τη ς ο π τή σ ε ω ς 17 η 16 γ ρ ά μ μ α τ α α π ο τ ελ ο ύ ν τα π λ ή ρ η α ν α θ η μ α -
τικ ή ν ε π ιγ ρ α φ ή ν β ο υ σ τρ ο φ η δ ό ν γ ε γ ρ α μ μ έ ν η ν . Ο χ α ρ ά κ τη ς δεν ή το π ο λ ύ δεξιός.
Δ ια το ύ τ ο ενώ τα 4 π ρ ώ τ α γ ρ ά μ μ α τ α εχά ρ α ξεν εξ α ρ ισ τε ρ ώ ν π ρ ο ς τα δεξιά,

Π ρ β λ . F r i c k e n h a u s , T i r y n s 1 ,8 6 κ α ι A m e r . J o u r n A r ch . 1 8 9 8 , 2 0 6 κε.

Α Ρ Χ Α Ι Ο Λ Ο Γ ΙΚ Ο Ν Δ Ε Λ Τ ΙΟ Ν 1 9 2 0 - 21 9
66 K. A. Ρωμαίου

τα κ α τό π ιν 2 0ον η κ α ι το 3 0ον α ν α σ τρ έ ψ α ς το σ κ ευ ά ρ ιο ν έ γ ρ α ψ ε ν α ν τ ιθ έ τ ω ς , μ εθό

ε π α ν ή λ θ ε ν εις το ν π ρ ώ τ ο ν τ ρ ό π ο ν μ έχ ρ ι το υ κ α τά τ η ν κ α μ π ή ν Ν . δορορυ λια ια -
ραναξε είν α ι, ω ς ν ο μ ίζω , τα χ α ρ α χ θ έν τα σ το ιχεία . Ε κ τ ο ύ τ ω ν τα 4 π ρ ώ τ α είν α ι
β έβ α ια κ α ι το 5 ον ε ίν α ι ω ρ ισ μ ε ν ώ ς μ εθό το α κ ο λ ο υ θ ο ύ ν γ ρ ά μ μ α ο φ ε ίλ ε ι να
ε ίν α ι y . Τ ο τε λ ε υ τα ίο ν ε ίν α ι το δ ια τ ρ ιώ ν ε π ιγ ρ α φ ώ ν (IG A , 21, 22, 27 ) γ ν ω -
σ τόν ιδ ιό ρ ρ υ θ μ ο ν Ε τω ν Σ ικ υ ω ν ίω ν . Ο α υ τό ς χ α ρ α κ τή ρ ά π α ν τά κ α ι ε π ί σ το -
μ ίου π ίθ ο υ εκ Θ ερ μ ο ύ ( 'Α ρ χ . Ε φ η μ . 1 9 0 3 , 94). Τ ο ύ τ ο υ τε θ έ ν το ς το π ρ ο α υ το ύ
γ ρ ά μ μ α π ρ έ π ε ι ν α ε ίν α ι ξ. Δ ιό τ ι δ υ σ ε ρ μ ή ν ε υ το ν ε ίν α ι ά λ λ ω ς το τε λ ικ ό ν χε, χ ε ι

Ε ικ . 2 . Ε ν ε π ί γ ρ α φ ο ς π η λ ίν η τ ρ ά π ε ζ α (;).

ή χη. Π ρ ό κ ε ιτ α ι π ε ρ ί ε γ χ ω ρ ίο υ γ ρ α φ ή ς α ν η κ ο ύ σ η ς εις το δ υ τ ικ ό ν α λφ άβητον1.

Τ α π ρ ο το υ ξ γ ρ ά μ μ α τ α α κ α ι ν ε ίν α ι β έβ α ια . Τ α λ ο ιπ ά 7 κ α τά το ή μ ισ υ δ ια -
τ η ρ ο ύ μ ε ν α δ εν ε ίν α ι φ υ σ ικ ά α ν α μ φ ισ β ή τ η τ α . Ά λ λ ’ η α ν ά γ κη μ ια ς λ ύ σ εω ς το υ
γ ρ ίφ ο υ με ο δ η γ ε ί εις τ η ν έξης α ν ά γ ν ω σ ιν τη ς ό λ η ς ε π ιγ ρ α φ ή ς :

Δ ο ρ ώ υ λ ία α ρ ά ν άξε

Ή Δ ο ρ ώ (ή Δ ω ρ ώ ) έφ ε ρ ε ν ω ς ευ χή ν εις τ η ν Φυ λ ία ν (το ύ το το δώ ρ ο ν).

Ή σημ. τη ς α ρ ά ς = ευ χή ς ε ίν α ι γν ω σ τή ό χ ι μ ό ν ο ν π α ρ ’ Ό μ ή ρ ω κ α ι Π ιν -
δ ά ρ ω α λ λ ά κ α ι εξ ε π ιγ ρ α φ ή ς τη ς Κ ύ π ρ ο υ ( H o f fm a n n I, 5 0 ε π ιγ ρ . 83 : ά ρ ά Δ ιί ).
Τ ο υ ο ν ό μ α το ς τ η ς α φ ιε ρ ω σ ά σ η ς δ εν εύ ρ ο ν ά λ λ α ς μ α ρ τυ ρ ία ς, ά λ λ ’ ο σ χ η μ α τ ι-
σ μ ό ς δ εν ε ίν α ι α δ ύ ν α το ς. Κ α ι το ό ν ο μ α τ η ς θ ε ό τη το ς δ εν ε ίν α ι τό σ ο ν π α ρ ά δ ο -
ξον, ό σ ο ν εκ π ρ ώ τ η ς ό ψ ε ω ς φ α ίν ε τ α ι. Ε ίν α ι γ ν ω σ τή η έχο υ σ α θ ρ η σ κ ευ τικ ή ν
σ η μ α σ ία ν ε π ί το υ Υ μ η τ τ ο ύ π η γ ή , η Κ ίλ λ ε ια η Κ υ λ ία η Κ α λ λ ία η Κ ύ λ λ ο υ π ή ρ α 1

1 Τ η ν ε γ χ ώ ρ ι ο ν τ α ύ τ η ν γ ρ α φ ή ν μ ε τ ε χ ε ιρ ίσ θ η σ α ν ο ι γ ρ ά ψ α ν τ ε ς τ α ς α τ ε χ ν ο τ έ ρ α ς μ ε τ ό π α ς τ ο υ ε ν θ έ ρ μ φ
μ ικ ρ ό τ ε ρ ο υ ν α ο ύ ( Ψ ά ρ ιτ ε ς ) κ α τ ’ α ν τ ί θ ε σ ιν π ρ ο ς τ ο υ ς Κ ο ρ ιν θ ίο υ ς ζ ω γ ρ ά φ ο υ ς τ ο υ μ ε γ ά λ ο υ ν α ο ύ ( Χ ε λ ι δ ώ ν ) .
Π ρ β λ . κ α ι τ η ν μ ν η μ ο ν ε υ θ ε ί σ α ν ε π ιγ ρ α φ ή ν τ ο υ π ίθ ο υ κ α ι τ ο ε π ίγ ρ α μ μ α ε κ τ ο υ γ ε ιτ ο ν ικ ο ύ Μ ο λ υ κ ρ ε ίο υ ( Βλαχομάνδρας
) ( Ά ρ χ . Δ ε λ τ . 1 9 1 6 , Π α ρ α ρ τ . 4 6 ).
 Κόραι της Αιτωλίας 67

λ εγο μ έν η 1 , «εξ ης α ι π ιο ύ σ α ι ευ το κ ο ύ σ ιν » , η τ α υ τ ισ θ ε ίσα π ρ ο π ο λ λ ο ύ π ρ ο ς τη ν

υ π έρ τη ν Κ α ισ α ρ ια ν ή ν π η γ ή ν , τη ν σ ή μ ε ρ ο ν Κ α λ ο π ο ύ λ α ν , π ε ρ ί η ς τα α υ τά π ι-
σ τεύ ο ν τα ι θ α ύ μ α τ α 12. Η Κ υ λ λ ή ν η τη ς Α ρ κ α δ ία ς κ α ι τη ς Ή λ ιδ ο ς ε ίν α ι π α ρ ό -
μ ο ια θ ρ η σ κ ευ τικ ά ο ν ό μ α τα . Α ρ χ ή τω ν ο ν ο μ ά τω ν τ ο ύ τ ω ν ε ίν α ι ο κ ίλ λ ο ς σ η μ α ί-
ν ω ν το ν όνον, ό π ερ φ α ίν ε τ α ι ό τ ι εξ εφ έρ ετο κ α ι κύλλος. Ω ς η ν ίο χ ο ς το υ Π έ λ ο π ο ς
α ν α φ έ ρ ε τ α ι ο Κ ίλ λ α ς υ π ό το υ Θ ε ο π ό μ π ο υ ( F H G , I 3 3 1 , 3 3 9 ) κ α ι το υ Π α υ σ .
(V, 10, 7) ο Κ ίλ λ ο ς υ π ό το υ Σ τ ρ ά β ω ν ο ς (13, 6 1 3 ) κ α ι ο Κ ύ λ α ς υ π ό το υ Σ χ ο -
λ ια σ το ύ εις Ε υ ριπ. Ό ρ . 990. Ε ίν α ι φ α ν ε ρ ό ν ό τ ι ο η ν ίο χ ο ς π α ρ έλ α β ε το ό ν ο μ α
ά π ύ του ίπ π ο υ . Κ ύ λλ α ρ ο ς ε π ιγ ρ ά φ ε τ α ι επ ί α γ γ ε ίο υ 123 ίπ π ο ς το υ Κ ά σ το ρ ο ς κ α ι
ο μ ο ίω ς ο ν ο μ ά ζ ε τα ι Κ έν τα υ ρ ο ς (O v id , m e t a . 12, 3 9 3 ). Ο Ή φ α ισ το ς ή το κύλ-
λος κ α ι ω ν ο μ ά ζετο ο ύ τω (πρβλ. Κ ύ λ λ ο υ π ή ρ α ν), α πέβ η δε χω λός, κ υ λ λ ο π ο δ ίω ν ,
δ ιό τ ι εκ τη ς π α λ α ιά ς φ ύ σ ε ω ς δ ιε τή ρ η σ ε το υ ς ον ο μ ό ρ φ ο υ ς π ό δ α ς 4. Κ ιλ εύ ς 5 ε ίν α ι
μ υ θ ο λ ο γ ικ ό ν π ρ ό σ ω π ο ν εν τη γ ε ν ε α λ ο γ ία το υ Ο δ υ σ σ έ ω ς κ α ι Κ εφ ά λ ο υ . Κ ύ λ λ ιο ς
τέλο ς ε ίν α ι ε π ίθ ε τ ο ν το υ Ε ρ μ ο ύ (Σ τ έ φ . Β. λ. Κ υλλή νη ).
Κ α τά τα α ν ω τ έ ρ ω ό ν ο μ α θ εά ς Κ υ λ ία ς ο υ δ έν θ α είχε το π α ρ ά δ ο ξο ν . Α ν
δ ε, ό π ω ς ε ίν α ι α π α ρ α ίτ η τ ο ν δ ια τα ς π ο λ υ α ρ ίθ μ ο υ ς μ ά λισ τα υ δ ρ ο φ ό ρ ο υ ς, σ χετί-
σ ω μ εν π ρ ο ς τη ν π α ρ α ρ ρ έ ο υ σ α ν λ α μ π ρ ά ν π η γ ή ν , θ α εύ ρ ω μ ε ν τό τε π ό σ ο ν σ η μ α ν -
τικ ό ν ε ίν α ι το επ ίθετο ν . Γ ν ω σ τή ε ίν α ι η ε π ί το υ Ε λ ικ ώ ν ο ς Ί π π ο υ κ ρήνη . Ι ννα
(ίν ν ο ς = π ώ λ ο ς) ή το π η γ ή εν Θ ρ ά κ η , κ α θ ’ η ν ο Μ α ρ σ ύ α ς σ υνέλα β ε το ν Σ ιλ η -
νόν ( Α θην. 2, 45). Α υ τό ς ο κ α τ ’ εξο χή ν θεός τω ν γ λ υ κ έ ω ν υ δά τω ν, ο Γ α ιά ο χ ο ς,
ή το ίπ π ο ς κ α ι εκ α λ είτο Π ο σ ε ιδ ώ ν Ί π π ιο ς, έχω ν π ά ρ ε δ ρ ο ν τη ν Α θ η ν ά ν Ι π π ία ν ,
τη ν εν Θ ή β α ις Ό γ κ α ν . Α λ λ ά δ ια τ ί να α π ο μ α κ ρ υ ν ώ μ ε θ α ; Ό γ ειτο ν ικ ό ς, 1 1/ 2
το π ο λ ύ ώ ρ α ν α π έχω ν κ α ι τα ύ δ α τα τη ς η μ ε τ έρ α ς Κ υ λ ία ς δ εχό μ εν ο ς π ο τα μ ό ς,
δεν ε ίν α ι κ α ι ο ύ το ς ίπ π ιο ς θεός, α φ ο ύ ο ν ο μ ά ζ ε τ α ι Ε ύ η ν ο ς ; Έ π ε ι τ α ο Κ εν τα υ -
ρ ο ς Ν έσ σ ο ς
ο'ς το ν β α θ ύ ρ ρ ο υ ν π ο τ α μ ό ν Ε ύ η ν ο ν β ρ ο τ ο ύ ς
μ ισ θ ο ν π ό ρ ε υ ε . χ ε ρ σ ίν 6

ε ίν α ι δ ίκ α ιο ν ν α εν θ υ μ η θ ώ μ ε ν , ό τι ε ίν α ι κ α ι ο ύ το ς π ο τ ά μ ιο ς δ α ίμ ω ν , κ α τα λ εγό -

1 Σ ο υ ί δ α ς λ . κ υ λ λ ό ς , κ υ λ λ ο ύ π ή ρ α ν . Ή σ υ χ . λ. Κ ίλ λ ε ια .
2 Π λ ή ρ η β ιβ λ ιο γ ρ α φ ία ν ιδ έ ε ις Π ο λ ίτ ο υ , Λ α ο γ ρ α φ ι κ ά Σ ύ μ μ ε ικ τ α Β , 2 9 3 , 1, 2 , κ α ι ε ν ε κ τ ά σ ε ι Σ β ο ρ ώ -
ν ο ν ε ν Δ ιε θ ν . Έ φ . Ν ο μ . Ά ρ χ . 1 9 1 7 , 3 7 κ έ . Ο Σ β ο ρ ώ ν ο ς ε π ιθ υ μ ώ ν π ά ν τ ο τ ε ν α ερμηνεύση τ α π ά ν τ α χ ω ρ ίζ ε ι
τ η ν Κ ίλ λ ε ια ν (ε . α . 4 2 ) τ η ς Κ ύ λ λ ο υ π ή ρ α ς η Κ υ λ ία ς , ί ν α ο ν ο μ ά σ η δ ια τ α ύ τ η ς τ η ν α π ό κ ε φ α λ ή ς κ ρ ιο ύ ρ έο υ -
σ α ν κ ρ ή ν η ν π α ρ ά τ η ν α υ τ ή ν μ ο ν ή ν . Ά λ λ ’ η π ρ ο σ π ά θ ε ι α ο ύ τ ε ε π έ τ υ χ ε ο ύ τ ε α ν ά γ κ η ή τ ο ν α γ ίν η .
3 R osch er, L ex. Sp. 1 1 7 3 -4 .
4 G r u p p e , G r. R e l i g i o n s g . 1 3 1 2 κ ε.
B Σ β ο ρ ώ ν ο ς Δ Ε Ν Α , 1 9 1 7 , 4 2 , 1.
6 Σ οφ . Τ ρ α χ. 559.
 68 K. A. Ρωμαίου

μένος υπό του Η σ ιό δ ο υ μεταξύ τω ν ποταμώ ν, τω ν γεν ν η θέντω ν εκ του Ω κεα-

νού και της Τ η θ ύ ο ς1 .
Τ ο μυθολογικόν συγκρότη μα είνα ι γοητευτικόν, άλλα δεν π ρ έπ ει να λη-
σμονώ μεν, ό τι η βάσις, εξ ης ω ρμήθημεν, το ελλιπές όστρακον, δεν είνα ι
αρκούντω ς ασφαλής. Α ν δ ια μέλλοντος ευρή μα τος βεβαιω θή η α ν ά γ νωσις, γ λ υ -
κερόν φ ω ς θα επιχυθή τότε ό χι μόνον επί της ισ τορίας του μικρού αγροτικού
ιερού, άλλα και επί ενός κεφ α λα ίου της α ρ χ α ίας λα τρ εία ς. Η θεότη ς της π η γή ς
Κ υλία πλη σ ιά ζει πολύ π ρος τη ν Α ρ τ έ μ ιδ α , υ φ ’ ην ω ς απλή Ν ύ μ φ η είνα ι δ υ ν α -
τόν να υποταχθή, και ο π ά ρ εδρ ος π ο τά μ ιο ς θεός Ε ύη νος, η όπω ς άλλω ς ω νο-
μάζετο, δεν είνα ι πολύ μακράν του Δ ιονύσου. Σ χ έσ εις π ο τα μ ίω ν θεώ ν π ρος την
Α ρ τ έ μ ιδ α και πα ρ εδρ ία τα ύτη ς και του Δ ιονύσου, ω ς το ύτου και τω ν Ν υ μ φ ώ ν,
είνα ι αρκετά γνω σ τα ί.
B. AI KΟPAI

Τ ο π λ ή θ ο ς τω ν τ ε μ α χ ίω ν υ π ο λ ο γ ίζ ε τ α ι π ε ρ ίπ ο υ εις 4 ,0 0 0 . Ε κ το ύ τ ω ν εις
ο λ ίγ α ς δ ε κ ά δ α ς α ν έ ρ χ ο ν τ α ι α ι εν τελ ώ ς α κ έ ρ α ια ι ε υ ρ ε θ ε ίσ α ι η σ υ γ κ ρ ο τ η θ ε ίσ α ι
π λ ή ρ ε ις κόραι» Ε ις 5 0 0 π ε ρ ίπ ο υ α ρ ιθ μ ο ύ ν τ α ι τα α ρ κ ο ύ ν τω ς δ ια τ η ρ ο ύ μ ε ν α τ ε μ ά -
χια , ε κ τε θ ειμ έ ν α εις τ α ς π ρ ο θ ή κ α ς το υ εν Θ έ ρ μ ω Μ ο υ σ είο υ , ενώ το λ ο ιπ ό ν π λ ή -
θ ο ς εκ λείσ θη εις τα υ π ο κ ά τ ω σ υ ρ τά ρ ια . Κ α τ ω τ έ ρ ω κ α τα λ έ γ ο μ ε ν εις 2 0 1 τύ π ο υ ς,
α ν τ ισ τ ο ιχ ο ύ ν τ α ς εις ισ α ρ ίθ μ ο υ ς μ ή τρ α ς, το ο π ω σ δ ή π ο τ ε σ η μ α ν τικ ό ν εικ ο νικ ό ν
υ λ ικ ό ν, π α ρ α λ ε ίψ α ν τε ς μ ερ ικ ο ύ ς εκ τω ν μη επ α ρ κ ώ ς δ ια τ ω ν σ υ ν τ ρ ιμ μ ά τ ω ν π α ρ ι-
σ τ ω μ εν ώ ν.
Χ ά ρ ιν ευ κ ο λ ία ς κ α ι σ α φ ή ν ε ια ς α ι κ ό ρ α ι δ ιη ρ έ θ η σ α ν εις π έ ν τε τ ά ξ ε ις : ά ')
ό ρ θ ια ι, β ') κ α θ ή μ ε ν α ι, γ ') π ρ ο το μ α ί, δ ') εικ ό νες δ ε ιπ ν ιζ ο μ έ ν ο υ θ εο ύ κ α ι ε ') υ δ ρ ο -
φ ό ρ ο ι. Έ κ α σ τ η εκ τω ν τά ξ ε ω ν το ύ τ ω ν π α ρ έ χ ε ι κ α ι εν σ υ ν ό λ ω κ α ι εις τ α ς λ ε π το -
μ έρ εια ς ικ α ν ά τ α ε ν δ ια φ έ ρ ο ν τ α . Ά λ λ ’ εξ έχο υ σ ιν ω ς π ρ ο ς τη ν σ η μ α σ ία ν α ι εικ ό -
νες το υ δ ε ιπ ν ιζ ο μ έ ν ο υ θεού. Ό χ ι δ ιό τ ι π ρ ώ τ η ν φ ο ρ ά ν ε μ φ α ν ίζ ο ν τ α ι, α λ λ ά δ ιό τ ι
π ρ ο σ τ ιθ έ μ ε ν ο ι εις τα ς ά λ λ ο θ ε ν γ ν ω σ τ ά ς κ α ι π ρ ο ε ρ χ ό μ ε ν ο ι εξ ω ρ ισ μ έ ν ο υ ιερού
α ν α ιρ ο ύ σ ι δ ια π α ν τό ς το κ ύρ ος, ο έσ χεν εν τη α ρ χ α ιο λ ο γ ία π ρ ο ς μ ε γ ά λ η ν σ ύ γ-
χ υ σ ιν τ ω ν ερ ε υ ν η τώ ν το ό ν ο μ α τω ν ν ε κ ρ ο δ ε ίπ ν ω ν η τ ω ν λ ε γ ο μ εν ώ ν ν ε κ ρ ο δ ε ί-
π ν ω ν . Δ η μ ο σ ιε ύ ω ν π ρ ο τ ιν ώ ν ετώ ν α ν ά γ λ υ φ α εκ Τ ε γ έ α ς με π α ρ ά σ τα σ ιν ιερού
δ ε ίπ ν ο υ π ρ ο σ ε π ά θ η σ α ν α δείξω , ό τ ι κ α τ ’ ο υ δ έν μ ά λλ ο ν α ν ή κ ο υ ν εις τ ο υ ς νεκ ρ ο ύ ς
τα ιερ ά δ ε ίπ ν α η ε ι ς το υ ς θ εο ύ ς κ α ι το υ ς ή ρ ω α ς κ α ι ό τ ι δ εν ε π ιτ ρ έ π ε τ α ι να1

1 Ή σ . Θ ε ο γ . 3 4 1 . Ο Ν έ σ σ ο ς τ ο υ Η σ ι ό δ ο υ ε ίν α ι π ά ν τ ω ς ο α υ τ ό ς π ρ ο ς τ ο ν ε ν Θ ρ ά κ η μ έ χ ρ ι σ ή μ ε ρ ο ν
α κ ο υ ό μ ε ν ο ν Ν έ σ τ ο ν , τ ο ν π α τ έ ρ α τ η ς Κ α λ λ ιρ ρ ό η ς . Π ρ 6 λ . κ α ι Ν ε σ σ ω ν ίδ α λ ίμ ν η ν π α ρ ά τ η ν Λ ά ρ ι σ α ν (Σ τ ρ ά β .
9 , 4 3 0 ).
 Κόραι της Αιτωλίας 69

σ υ γ χ έ ω μ ε ν τα ς π α ρ α σ τά σ εις, α φ ο ύ ευ κ ό λ ω ς δ υ ν ά μ ε θ α ν α τα ς χω ρ ίζθ)μ εν (A th en .
M itte ilu n g e n , 1 9 1 4 , 1 8 9 - 2 3 5 . Ι δέ π ρ ο π ά ν τ ω ν σελ. 2 2 4 , 2 2 9 , 1, 2 3 3 - 2 3 5 ) .

α') Ό ρ Θ ια ι.

1. Ε ικ . 3 α ρ ισ τερ ά . Κ ό ρ η χ ε ιρ ο π ο ίη το ς . Ύ ψ ο ς 17. Ι δ ι ά ζ ο ν λευκός πηλός.

Εδώ κ α ι εκ εί δ ια κ ρ ίν ο ν τ α ι ίχνη κ α σ τα ν ο χ ρ ώ μ ο υ σ κ ο τεινή ς α λ ο ιφ ή ς. Τ ο π ρ ό -
σ ω π ο ν κ α τε σ τρ ά φ η υ π ό τη ς α ξ ίν η ς το υ ερ-
γ ά τ ο υ . Ω ς μ όνη ε ρ γ α σ ία έ μ π ρ ο σ θ ε ν π α ρ α -
τ η ρ ε ίτ α ι ε λ α φ ρ ά κ ο ίλ α νσ ις κ α τά το μέσον|5
το υ σ τ ή θ ο υ ς. Ό π ι σ θ ε ν υ πέρ το ν α υ χ έν α
δ η λ ο ύ τ α ι δ ι ’ εξέχο ντο ς γ ύ ρ ο υ η α ν α δ ε δ ε -
μ ένη κ ό μ η . Ά δ η λ ο ν π α ρ α μ έ ν ει, α ν η μ ο ρ φ ή
κ ά θ η τ α ι η ε ίν α ι όρ θια .
2. Ε ικ . 3 δεξιά. Ύ ψ ο ς 0 ,0 8 8 . Π η λ ό ς
κ ο κ κ ιν ω π ό ς. Τ α ιν ία σ χ ο ιν ο ε ιδ ή ς π ε ρ ί τη ν
κ εφ α λή ν. Η ο μ ο ιό τ ης προς την πρ ο η γο υ -
μ έν η ν κ α τά δ η λ ο ς.
3. Ε ικ . 4 εν τω μέσω . Α ρ τε μ ις ω ρ ι-
σ μ εν ώ ς δ ια τ ο ν ν εβ ρ ό ν κ α ι το τόξον. Ύ ψ ο ς
0 ,1 4 . Π η λ ό ς κ ιτ ρ ιν ω π ό ς. Ί χνη κ α σ τα νή ς
α λ ο ιφ ή ς . Χ ιτ ώ ν ιω ν ικ ό ς με β α θ ύ ν κόλπον.
Ε ις το ν α υ τό ν τ ύ π ο ν α ν ή κ ο υ ν π ρ ο σ έ τ ι δ ύ ο
κ εφ α λ α ί. Εικ. 3.

4. Θ ρ α ύ σ μ α κόρης Α ρ τ έ μ ιδ ο ς , κ ε-
φ α λ ή με σ τή θο ς, ύ ψ ο υ ς μ εγίσ το υ 0,07. Τ ύ π ο ς κ α τά τ ι μ εγ α λ ύ τερ ο ς το υ π ρ ο η -
γ ο υ μ έ ν ο υ . Π η λ ό ς κ ιτρ ιν ω π ό ς.
5. Α π ό τη ς ο σ φ ύ ο ς κ α ι ά ν ω δ ια τ η ρ η θ έ ν τε μ ά χ ιο ν Α ρ τ έ μ ιδ ο ς , ύ ψ ο υ ς μ ε γ ί-
σ το υ 0 ,0 5 5 . Τ ύ π ο ς μ ικ ρ ό τερ ο ς το υ 3 κ α ι 4. Π η λ ό ς κ οκ κ ινω π ό ς.
6. Α π ό τ ω ν γ ο ν ά τω ν κ α ι ά ν ω σ ω ζ ο μ ένη Ά ρ τ ε μ ις , ύ ψ ο ς 0 ,0 8 2 μ. Η δ εξ ιά
ε κ ρ ά τε ι μ ά λλ ο ν ά ν θ ο ς το μ έγ α τό ξο ν φ α ν ε ρ ό ν . Π η λ ό ς κοκ κινω πός.
7. Ε ικ . 4 α ρ ισ τερ ά . Π η λ ό ς κ ιτρ ιν ω π ό ς. Ύ ψ ο ς 0 ,1 3 5 . Χ ιτ ώ ν ιω ν ικ ό ς κ α ι
λ ο ξ ό ς π έπ λ ο ς. Δ ια τη ς δ εξιά ς κ ρ α τ ε ί άνθος. Τ ο υ α υ το ύ τύ π ο υ υ π ά ρ χ ε ι κ α ι άλλο
τ ε μ ά χ ιο ν ο μ ο ίω ς δ ια τ η ρ ο ύ μ ε ν ο ν κ α ι κ εφ α λ ή τ ρ ίτο υ π α ρ α δ ε ίγ μ α τ ο ς .
8. Δ ύο τ ε μ ά χ ια τω ν π ο δ ώ ν α ν ή κ ο ν τα εις τ ύ π ο ν μ εγα λ ύ τερ ο ν κ α τά τ ι το υ 7.
9. Ε ικ . 4 δεξιά. Ύ ψ ο ς 0 ,1 2 8 . Π η λ ό ς λ επ τό ς κ ο κ κ ινω π ό ς. Τ ύ π ο ς μ ικ ρ ό τερ ο ς
τ ο υ 2 .Ύ π ά ρ χ ο υ ν κ α ι 15 ά λ λ α κ ο μ μ ά τ ια α κ έφ α λ α , π η λ ο ύ κ ο κ κ ιν ω π ο ύ η κ ιτρ ιν ω π ο ύ .
70 K. A. Ρωμαίου

10. Τ ύ π ο ς μ ικ ρ ό τερ ο ς τ ο ν 9. Ε ν α κ έρ α ιο ν π ρ δ γ . ύ ψ ο υ ς 0 ,1 1 . Έ δ ώ α ν ή κ ο υ ν
τέ σ σ α ρ α τ ε μ ά χ ια με κ ε φ α λ ά ς κ α ι 1 4 ά λ λ α κ ο ρ μ ο ύ κ α ι π ο δ ώ ν . Σ υ χ ν ό ς ε ίν α ι ο
κ ο κ κ ιν ω π ό ς π η λ ό ς.
11. Ε ικ . 5 κ α τά το- δ εξ ιό ν άκρον. Τ ύ π ο ς ο α υ τό ς π ρ ο ς το ν 9 κ α ι κ α τά τα
ά λ λ α κ α ι το μ έγεθος. Ά λ λ ’ ο π έ π λ ο ς εδ ώ ά ν ευ π τ υ χ ώ ν κ α ι ο π ό λ ο ς δ ια φ έ ρ ε ι.
Τ ρ ία ά λ λ α τεμ ά χια .
12. Ε ικ . 5 κ α τά το α ρ ισ τ ερ ό ν άκρον. Ύ ψ ο ς 0,10. Π η λ ό ς κ ο κ κ ιν ω π ό ς. Ε ις

Ε ικ . 4.

το ν α υ τό ν τ ύ π ο ν τη ς σ τ ε φ α ν η φ ό ρ ο υ α ν ή κ ε ι κ εφ α λ ή με μ έρ ος το υ σ τή θ ο υ ς κ α ι
δ ύ ο τ ε μ ά χ ια σκελώ ν.
13. Ε ικ . 5 π α ρ ά τη ν π ρ ο η γ ο υ μ έ ν η ν . Ύ ψ ο ς 0,73. Π η λ ό ς κ ο κ κ ιν ω π ό ς. Κ ρ α -
τ ε ί π τ η ν ό ν (π ε ρ ισ τ ε ρ ά ν ;) δ ια τη ς δεξιά ς, κ α ρ π ό ν δ ια της ε τ έ ρ ας. Τ ο έν δ υ μ α ε ίν α ι
μ ό ν ο ν ιω ν ικ ό ς χ ιτώ ν , ω ς επ ί τω ν εικ ό ν ω ν τη ς Α ρ τ έ μ ιδ ο ς (3 - 6).
14. Τ ύ π ο ς ελάχιστα μεγαλύτερος του 13. Δ ια τη ρ ο ύ ντα ι 3 α κέφ α λα τεμάχια.
15. Ε ικ . 5. Ύ ψ ο ς 0 ,0 9 . Κ α ι δ ια τ ω ν δ ύ ο χ ε ιρ ώ ν κ ρ α τ ε ί σ τ ρ ο γ γ ύ λ ο υ ς κ α ρ -
πο ύ ς. Έ ν δ υ μ α ω ς το τη ς Α ρ τ έ μ ιδος. Δ ια τ η ρ ε ίτ α ι κ α ι ά λ λ ο τε μ ά χ ιο ν .
16. Τ εμ ά χ ιο ν στήθους μετά της δεξιάς κρατούσης φ α νερ ώ ς ρόαν.
17. Ε ικ. 6 α ρισ τερά. Κ όρη φ ορ ούσ α επί της κεφ αλής άνω λύχνον συνή-
 Κόραι της Αιτωλίας 71

θ ο υ ς μ ικ ρ ο ύ μ εγέθους. Ύ ψ ο ς 0,23. Π η λ ό ς λ επ τό ς κ ίτ ρ ιν ο ς κ ο κ κ ιν ίζω ν . Ί χ ν η

κ α σ τα ν ο χ ρ ό ο υ α λ ο ιφ ή ς. Τ ο ε ιδ ώ λ ιον μ ό ν ο ν κ α τά τη ν κ ε φ α λ ή ν κ α ι το ν λ α ιμ ό ν
ε ίν α ι ό π ισ θ ε ν κ εκ λ εισ μ έν ο ν . Ο λοξός πέπ λο ς, ω ς σ υ μ β α ίν ε ι σ π α ν ίω ς, α φ ή ν ε ι α κ ά -
λ υ π το ν το ν δ εξ ιό ν ώ μ ον.
1 8 - 2 1 . Τ έσ σ α ρ ες π α ρ α π λ ή σ ιο ι τύ π ο ι, ω ς ο τη ς εικ. 6 π α ρ ά τη ν λ υ χ ν ο φ ό -
ρον. Ύ ψ ο ς τ η ς εικ ο ν ιζο μ έ ν η ς 0 ,2 3 . A ι δ ια φ ο ρ α ί μ εταξύ τω ν τ ύ π ω ν σ υ ν ίσ τα ν -
τα ι εις το ελ ά χ ισ τα π ο ικ ίλ λ ο ν μ έγεθ ο ς κ α ι το ν σ χ η μ α τισ μ ό ν το υ π ό λ ο υ . Ε ις το υ ς
4 τ ύ π ο υ ς α ν ή κ ο υ ν 1 0 π ρ δ γ . τ ε μ ά χ ια . Ο π η λ ό ς ε ίν α ι π ά ν το τ ε κ ίτρ ιν ο ς, κ ο κ κ ιν ί-
ζ ω ν ενίο τε. Ε π ί τ ιν ώ ν κ ο ρ μ ώ ν κ α ι το υ εικ ο ν ιζ ο μ έ ν ο υ δ ια κ ρ ίν ε τ α ι υ π έρ τ α γ ό ν α τα

Εικ. 5.

το εξ ο γ κ ο ύ μ ε ν ο ν ά κ ρ ο ν το υ κ ό λ π ο υ το υ ιω ν ικ ο ύ χ ιτ ώ ν ο ς . Ο τ ύ π ο ς εν γ έ ν ε ι ε ίν α ι
ο α υ τό ς π ρ ο ς τ ο ν π α ρ ά P o ttie r, D ip h i l os, PI. V I I , 183.
2 2 . Ε ικ . 6 η α κ έ φ α λ ο ς . Ύ ψ ο ς 0 ,2 0 μ. Π η λ ό ς κ ο κ κ ινω π ό ς. Ω ρ α ίο ς τ ύ π ο ς
το υ 4 ου α ιώ ν ος. Ε ρ γ α σ ία κ α ι ό π ισ θεν. Κ α τ ά το υ ς π ό δ α ς δ ια κ ρ ίν ο ν τ α ι τ α ά κ ρ α
ιω ν ικ ο ύ χ ιτ ώ ν ο ς κ α ι δ ω ρ ικ ο ύ υ π ε ρ ά ν ω π έπλου.
2 3 . Α π ό κ ο μ μ α λικ ν ο φ ό ρ ο υ . Δ ια τ η ρ ε ίτ α ι η κ εφ α λ ή μ ετά το υ υ π ε ρ ά ν ω λίκ νου
κ α ι το υ λ α ιμ ο ύ . Ύ ψ ο ς 0,06 μ. Τ ύ π ο ς 4 ου α ιώ ν ος. Π α ρ ο μ ο ία ν λ ικ ν ο φ ό ρ ο ν εσ η-
μ είω σ α εν τω Μ ο υ σ είω τω ν Θ η β ώ ν, π ρ ο ε ρ χ ο μ έ ν η ν εκ τ ά φ ω ν τη ς Α τ α λ ά ν τ η ς ,
κ α ι ε τέ ρ α ν εν τη σ υλλογή Λ ευ κ ά δ ο ς εξ α ν α σ κ α φ ή ς το υ κ. D ö rp fe ld π α ρ ά το
φ ρ ο ύ ρ ιο ν το υ Α γ. Γ ε ω ρ γ ίο υ τη ς Α κ α ρ ν α ν ία ς .
24. Μ ικρόν τεμά χιον όρθιας κρατούσης επ ί του κόλπου αυτής καρπούς.
2 5 . Εικ. 6 δεξιά. Π η λό ς κ ιτρινω πός. Ύ ψ ο ς 0,10.
72 K, A. Ρωμαίου

26. Α πόκομμα α κ κ ιζ ο μ έ ν η ς. Δ ια τ η ρ ε ίτ α ι η ε π ιχ α ρ ίτ ω ς π ρ ο ς τα ό π ισ θ ε ν
σ τ ρ ε φ ό μ ε ν η κ εφ α λή . Ύ ψ ο ς 0 ,0 4 .
2 7 - 3 1 . Π έ ν τ ε δ ια φ ό ρ ω ν τ ύ π ω ν α ι δ ια τ η ρ η θ ε ίσ α ι κ εφ α λ α ί.
3 2 . Τ μ ή μ α (α κ έφ α λ ο ν ) κ ό ρ η ς ζ ω η ρ ώ ς β α δ ιζο ύ σ η ς. Δ ια τα ς π ιθ α ν ό ς δ ά δ α ς
ί σ ω ς Ά ρ τ ε μ ις .
3 3 . Ε ιδ ώ λ ιο ν ν εα ν ίο υ π ε ρ ιβ α λ λ ό μ ε ν ο υ μ ό ν ο ν ιμ ά τ ιον. Δ ια τ η ν φ θ ο ρ ά ν ά δ η -

Ε ικ . 6 .

λον τ ι κ ρ α τεί με την δεξιάν. Λ είπ ο υ ν οι άκροι πόδες. Ύ ψ ο ς 0,12 μ. Π η λ ό ς κοκ-

κινω πός.
34, Α κ έ φ α λ ο ν ειδ ώ λ ιον νεανίου κρατούντος δια της καθειμ ένης αρ ισ τερ ός
λύραν. Ύ ψ ο ς 0,10. Ά δ η λ ο ν τι εκράτει με τη ν δεξιάν. Ε φ θ α ρ μ έ ν ο ν .
35. Μ ικ ρ ό ν θ ρ α ύ σ μ α εξ ε ιδ ω λ ίο υ Έ ρ μ ο υ κ ρ α το ύ ν το ς δ ια τη ς δ εξ ιά ς κ ρ ιό ν
ό ρ θιο ν . Ύ ψ ο ς 0 ,0 5 5 .
37. Α κ έ φ α λ ο ν ε ιδ ώ λ ιον ν ε α ρ ο ύ θ εο ύ ισ τα μ έν ο υ π α ρ ά δ έν δ ρ ο ν . Π ρ ο ή λ θ ε ν
 Κόραι της Αιτωλίας 73

εκ μ ιμ ή σ εω ς τύ π ο υ α γ ά λ μ α τ ο ς, ό σ τις δ υ σ κ ό λ ω ς ο ρ ίζ ε τ α ι δ ια τη ν κα κ ήν δ ια τή -
ρ η σ ιν. Ύ ψ ο ς 0 ,1 4 5 . Π η λ ό ς ερ υθρός.
Ο ι α ρ χ α ϊκ ο ί τ ύ π ο ι τω ν ό ρ θ ιω ν ( 3 - 1 5 ) δ εν γ ίν ο ν τ α ι δ ια π ρ ώ τ η ν φ ο ρ ά ν γ ν ω -
σ τ ο ί. Η α υ τή Ά ρ τεμ ις εσ η μ ε ιώ θ η κ α ι εκ Θ εσ π ιώ ν , Α ιγ ίν η ς , Π α ν τ ικ α π α ίο υ κ α ι
Κ ε ρ κ ύ ρ α ς (W in te r, T y p e n , I, 58, 2). Α ι α ν θ ε σ φ ό ρ ο ι (τ. 7 - 1 1 ) ε ίν α ι γ ν ω σ τ α ί εκ
Κ ο ρ ίν θ ο υ (W in te r, έ. ά I, 5 7 , 4) Κ ερ κ ύ ρ α ς (I, 97, 2) Α θ η ν ώ ν , Ε λ ε υ σ ίν ο ς , Ά μ -
β ρ α κ ία ς, Κ υ ρ ή ν η ς (I, 57, 2) Τ ίρ υ ν θ ο ς (F r ic k e n h a u s , T ir y n s , I, T a f. V I I I , 1 - 4 )
κ α ι τ ο υ Η ρ α ί ο υ (A rg iv e H e r a io n , I I , 3 3 ). Η σ τ ε φ α ν η φ ό ρ ο ς (τ. 12) π ρ ο έ ρ χ ε -
τ α ι κ α ι εξ Ά ρ γο υ ς, Ε λ ε υ σ ίν ο ς , Κ ρ ή τη ς, Μ ή λ ο υ κ α ι Π α ν τ ικ α π α ίο υ (W . I, 5 7 , 3).
Ή με το π τ η ν ό ν κ α ι κ α ρ π ό ν (τ. 13, 14) β ε β α ιο ύ τ α ι εκ Κ ο ρ ίν θ ο υ (6 8 α ν τ ίτ υ π α :
A m e r. J . A rch . 1 8 9 8 , 2 1 2 , fig. 18) Α θ η ν ώ ν , Τ α ν ά γ ρ α ς , Θ εσ π ιώ ν , Μ ή λο υ , Κ ε ρ -
κ ύ ρ α ς, Κ υ ρ ή ν η ς (W . I, 58, 3) Τ ίρ υ ν θ ο ς ( T ir y n s I, T a f. W i l l , 8) κ α ι εκ το υ
Η ρ α ί ο υ (A rg . H e r. I l , 34, pi. 4 6 , 9). Π α ρ α π λ ή σ ια π ρ ο ς τ η ν κ ρ α το ύ σ α ν δ ι ’ εκα-
τέ ρ α ς κ α ρ π ό ν (τ. 15) ε ίν α ι η ε κ Κ ε ρ κ ύ ρ α ς : B C H , X V , p i. I, 5 (L éc h ât).
Δ εν α ν α φ έ ρ ε τ α ι π ά ν τ ο τ ε η Κ ό ρ ιν θ ο ς. Ά λ λ ’ ό μ ω ς ε ίν α ι β έβα ιον, ό τ ι π ά ν -
τες ο ι α ν ω τ έ ρ ω τ ύ π ο ι εκ το υ κ έ ν τρ ο υ τ ο ύ τ ο υ έχο υ ν τη ν κ α τα γ ω γ ή ν . Α ι κ ό ρ α ι
ε ίν α ι π λ ή ρ ε ις, ε π ίπ ε δ ο ι ό π ισ θεν, έ χ ο υ ν τη ν α υ τή ν β ά σ ιν κ α ι το ν ιδ ιά ζ ο ν τ α πόλον.
Ό τ ι εκ Κ ο ρ ίν θ ο υ ε γ ίν ε το κ α τά το 6 ' ή μ ισ υ το υ 6 ου α ιώ ν ο ς σ π ο υ δ α ιό τα τη εξα-
γ ω γ ή κ ο ρ ώ ν έδ ειξεν η ε ξ έ τ α σ ις τ ω ν ε ιδ ω λ ίω ν τη ς Τ ιρ υ ν θ ία ς Ή ρ α ς . Μ ετα ξύ το ύ -
τω ν υ π ά ρ χ ο υ ν κ ό ρ α ι κ ο ρ ιν θ ια κ ο ύ ξ α ν θ ο ύ κ ίτ ρ ιν ο υ π η λ ο ύ τω ν τ ύ π ω ν τω ν α νθ ε-
σ φ ό ρ ω ν κ α ι 13, 14, κ α ι ά λ λ α ι χ υ θ ε ί σ α ι ε π ί τ ω ν α υ τώ ν μ η τρ ώ ν εκ το υ κοκ κι-
ν ω π ο ύ π η λ ο ύ το υ Ά ρ γ ο υ ς ( F r ic k e n h a u s , T i r y n s I, 86 κε.). Ε κ τω ν τε λ ε υ τα ίω ν
φ α ίν ε τ α ι η π ρ ο σ π ά θ ε ια τ ω ν Α ρ γ ε ί ω ν τε χ ν ιτ ώ ν ν α κ α τ α γ ω ν ισ θ ώ σ ι το υ ς επ ικ ιν -
δ ύ ν ο υ ς γ ε ίτ ο ν α ς . Η δε ε μ φ ά ν ισ ις τω ν α υ τώ ν κ α ι π α ρ α π λ ή σ ιω ν τ ύ π ω ν εις ιερόν
γ ε ιτ ο ν ικ ό ν το υ Θ έρ μ ο υ , ό π ο υ γ ν ω σ τ ή είν α ι η δ ρ ά σ ι ς τ ω ν Κ ο ρ ιν θ ίω ν , εν ισ χ ύ ει
τ η ν εκ τ ε θ ε ίσ αν γ ν ώ μ η ν κ α ι σ υ μ π λ η ρ ώ ν ε ι τα ς π ε ρ ί το υ β ιο μ η χ α ν ικ ο ύ κ έν τρ ο υ το υ
Ι σ θ μ ο ύ γ ν ώ σ ε ις η μ ώ ν . Ζ ή τ η μ α είν α ι μ ό ν ο ν α ν κ α τεσ κ ευ ά σ θ η σ α ν π ά σ α ι α ι α ν ω -
τέ ρ ω κ ό ρ α ι εν Κ ο ρ ίν θ ω . Δ ιό τ ι ο λ ίγ α ι π α ρ ο υ σ ιά ζ ο υ ν το ν γ ν ω σ τό ν λ ευ κ ο κ ίτρ ιν ο ν
π η λ ό ν , η δε π λ ειο νό τη ς, ω ς ε ίδο μ εν, κ ο κ κ ινω π ό ν. Ε ί ν α ι δ ια το ύ τ ο π ιθ α ν ό ν , ό τ ι
ο λ ίγ α ι ε ίσ η χ θ η σ α ν π ρ α γ μ α τ ικ ώ ς εκ Κ ο ρ ίν θ ο υ , α ι π ο λ λ α ί δε κ α τεσ κ ευ ά σ θη σ α ν ε π ί
κ ο ρ ιν θ ια κ ώ ν μ η τ ρ ώ ν εξ ε γ χ ω ρ ίο υ π η λ ο ύ . Ε π ε ι δ ή η α υ τή π α ρ α τ η ρ ε ί τ α ι λ επ τό -
τη ς π α ν τ α χ ο ύ δ εν δ έχ ο μ α ι, ό τ ι κ α τεσ κ ευ ά σ θ η σ α ν εν Α ιτ ω λ ία μ ή τρ α ι σ υ μ φ ώ ν ω ς
π ρ ο ς ε ισ α χ θ έ ν τα α ν τ ίτ υ π α . Δ ιό τ ι ο τ ρ ό π ο ς ο ύ το ς τη ς ερ γ α σ ία ς ε π ιφ έ ρ ε ι χ ε ιρ ο -
τέ ρ ε υ σ ιν τω ν τύ π ω ν , ω ς συνέβη εις το κ ο ρ ο π λ α σ τε ί ον τη ς Κ ερ κ ύ ρ α ς κ α ι ω ς θ α
ίδ ω μ ε ν κ α τω τέρ ω . 7
Ή λ υ χ ν ο φ ό ρ ο ς, κ α θ ό σ ο ν γ ν ω ρ ίζ ω , ε ίν α ι μ ο να δικ ή .
Ο ι τ ύ π ο ι 1 8 - 2 1 , π α ρ α λ λ α γ α ί ενός κ υ ρ ίω ς τύ π ο υ , α ν ή κ ο υ ν χρ ο ν ικ ώ ς εις το
τέλο ς το υ 5 ου η τ α ς α ρ χ ά ς το υ 4 ου α ιώ ν ο ς. Ε ίν α ι π ε ρ ίε ρ γ ο ς η ε ξ α φ ά ν ισ ις τω ν
ό ρ θ ιω ν κ ο ρ ώ ν κ α τά το ν 5 ον α ιώ ν α . Ο τύ π ο ς, το υ λ ά χ ισ τ ο ν κ α τά το έν δ υ μ α (υπέρ
Α ΡΧ Α ΙΟ Λ Ο Γ ΙΚ Ο Ν ΔΕ Λ Τ ΙΟ Ν 1 9 2 0 -2 1 10
74 K. A. Ρωμαίου

Ιω ν ικ ό ν χ ιτ ώ ν α ε π ίβ λ η μ α ) σ η μ ε ιώ ν ε ι τ η ν π ε ρ α ιτ έ ρ ω εξέλιξιν α ρ χ α ϊκ ο ύ γ ν ω σ τ ο ύ
τ ύ που, ω ς ε ίν α ι μ α ρ μ ά ρ ιν η κ ό ρ η τ η ς Α κ ρ ο π ό λ ε ω ς (S c h ra d e r, A rc h a is c h e M a r -
m o r s k u lp tu r e n , 4 0 A bb. 3 5 ) κ α ι ά λ λ α ι π ή λ ιν α ι ( F r ic k e n h a u s , T i r y n s I N ° 1 6 8 ,1 6 9 ).

ß') Κ α θ ή μ ε ν α ι .

38. Ε ι κ . 7 (α ρ ιθ. 4). Ύ ψ ο ς 0 ,0 8 . Π η λ ό ς λ επ τό ς λ ευ κ ο κ ίτρ ιν ο ς. Ί χνη α λ ο ι-

φ ή ς κ α σ τα ν ο χ ρ ώ μ ο υ . Δ ια τη ς δ ε ξ ιά ς κ ρ α τ ε ί π τ η ν ό ν ε π ί το υ σ τή θους.

Ε ικ . 7 ( = 4 7 . 4 0 . 4 3 ).

3 9 . Μ έρ ο ς σ τή θ ο υ ς, τ ύ π ο υ κ α τά τ ι μ ε γ α λ υ τέ ρ ο υ το υ π ρ ο η γ ο υ μ έ ν ο υ ,
4 0 . Ε ικ . 7 (α ρ ιθ. 2). Ύ ψ ο ς 0 ,1 2 5 . Π η λ ό ς λ ευ κ ο π ρ ά σ ιν ο ς. Δ ια κ ρ ίν ε τ α ι π α -
ρ υ φ ή χ ιτ ώ ν ο ς ε π ί το υ λ α ιμ ο ύ . Τ α π λ ά γ ια το υ θ ρ ό ν ο υ σ χ η μ α τ ίζ ο ν τ α ι κ α τά π ρ ω -
τ ό τ υ π ο ν τ ρ ό π ο ν ω ς τα ο π ίσ θ ια σκέλη ο κ λ ά ζο ν το ς θ η ρ ίο υ . Μ ετα ξ ύ τ ω ν π ο δ ώ ν
ε μ π ρ ό ς φ α ίν ο ν τ α ι δ υ ο μ ε γ ά λ ο ι θ ύ σ α ν ο ι. Ό π ισ θ ε ν κ ο ίλον.
4 1 . Ό μοιος μικρότερος τύπ ο ς. Ύ ψ ο ς 0 ,1 1 5 . Ο ι ά κ ρ οι πόδες δεν δια τη -
ρ ούν τα ι ούτε ο ι θύσανοι. Τ α θ η ρ ιώ δ η σκέλη ολιγώ τερ ο ν φ υσ ικ ά . Ο αυτός κ ορ ιν-
θιακός πηλός.
4 2 . Ε ικ . 7 (α ρ ιθ. 3). Ύ ψ ο ς 0 ,1 1 6 . Π η λ ό ς λ ευ κ ο π ρ ά σ ιν ο ς. Π ο λ λ ά ίχ ν η κα-
σ τ α ν ο χ ρ ώ μ ο υ επ ιχ ρ ίσ μ α το ς. Ό π ισ θ ε ν κ λεισ τόν, ε π ίπ ε δ ο ν με ο π ή ν κ α |ί ινεύσ εω ς
 Κόροι της Αιτωλίας 75

ε π ί τ η ς β ά σ εω ς. Τ ο π ε ρ ίγ ρ α μ μ α τ ω ν π λ ε υ ρ ώ ν το υ θ ρ ό ν ο υ ε ίν α ι κ α μ π ύ λ ο ν , σ ύ μ -
φ ω ν ο ν π ρ ο ς το χ υ τ ό ν σ ώ μ α τ η ς κ α θ η μ έν η ς.
4 3 . Ε λ ά χ ισ τ α μ ικ ρ ό τε ρ ο ς τύ π ο ς. Ύ ψ . 0 ,1 1 . Ο θ ρ ό ν ο ς γ ω ν ιώ δ η ς κ α ι α π λ ο ύ -
σ τερ ο ς. Δ ια κ ρ ίν ο ν τ α ι π τ υ χ α ί ε π ί το υ δ εξ ιο ύ γ ό ν α το ς. Π η λ ό ς λ ευ κ ο κ ίτρ ιν ο ς. Ο π ή
κ α μ ιν ε ύ σ ε ω ς τ ρ ιγ ω ν ικ ή κ ά τω ε π ί τ η ς β ά σ εω ς.
4 4. Τ ύ π ο ς π α ρ ε μ φ ε ρ ή ς . Ύ ψ ο ς 1 0 3 . Π η λ ό ς κ ο κ κ ιν ω π ό ς. Δ εξιά π α ρ ά το ν
ώ μ ο ν υ π ο λ ε ίπ ο ν τ α ι ίχ ν η λ ευκ ού χ ρ ώ μ α το ς. Ο π ή σ τ ρ ο γ γ υ λ ή κά τω .
4 5 . Τ ο ά ν ω μ έρ ος κ ο ρ μ ο ύ κ α ι θ ρ ό ν ο υ , ύ ψ ο ς 0 ,0 6 , ε ιδ ω λ ίο υ ν εω τέρ ο υ τω ν
π ρ ο η γ ο υ μ εν ώ ν. Π ό λ ο ς . Π η λ ό ς κ ο κ κ ιν ω π ό ς.
4 6. Μ έ γ α τ ε μ ά χ ιο ν π ο δ ώ ν κ α θη μ έν η ς, ύ ψ ο ς 0 ,1 0 . Π η λ ό ς κ ο κ κ ινω π ό ς.

Ε ικ . 8 ( = 4 8 ). Ε ικ . 9 ( = 4 9 ).

4 7 . Ε ικ . 7 (α ρ ιθ . 1). Ύ ψ ο ς 0 ,1 3 . Θ ρ ό ν ο ς, ω ς φ α ίν ε τα ι, δ εν υ π ή ρ χε. Τ ο ειδ ώ -

λ ιο ν θ α εσ τη ρ ίζετο ό π ισ θ ε ν ε π ί κ α τ α κ ό ρ υ φ ο υ ε π ιφ α ν είας, ό π ω ς θ α ίδ ω μ ε ν κ α τ ω -
τέρ ω , ό τ ι σ υ ν έβ α ιν εν ε π ί τ ω ν δ ε ιπ ν ιζ ο μ εν ώ ν θεώ ν. Τ ο έ ν δ υ μ α ε ίν α ι Ιω νικ ό ς χ ιτ ώ ν
εζ ω σ μ έ ν ο ς ά ν ευ κ όλπου. Π η λ ό ς κ ο κ κ ιν ω π ό ς.
4 8 . Ε ικ . 8. Ύ ψ ο ς 0,25. Π η λ ό ς σ κ ο τειν ό ς κ ο κ κ ιν ω π ό ς, χ ο ν δ ρ ο ε ιδ ή ς . Χ ε ίρ ε ς
δεν φ α ίν ο ν τ α ι. Δ εν κ α το ρ θ ώ θ η ν α π α ρ α σ τα θ ή το α ν α γ κ α ίο ν β ά θ ο ς κ α ι η θεά
δ εν κ ά θ η τ α ι με ά νεσ ιν. Κ α ι ο τ ύ π ο ς κ α ι η ε ρ γ α σ ία π ρ ο δ ίδ ο υ ν ε π α ρ χ ιω τ ισ μ ό ν .
4 9 . Ε ικ . 9. Ύ ψ ο ς 0 ,0 9 . Π η λ ό ς κ ερ α μ εο ύ ς. Ε π ί τη ς π ο δ ιά ς φ έ ρ ε ι κ α ρ π ο ύ ς
α δ ια γ ν ώ σ τ ο υ ς η κ α ι π υ ρ α μ ίδ α ς.
Ό τ ύ π ο ς τη ς κ α θ η μ έ ν η ς 3 8 - ε ίν α ι γ ν ω σ τ ό ς εκ Κ ο ρ ίν θ ο υ ό π ο υ ευ ρ έθ η σ α ν
76 K. A. Ρωμαίου

υ π ό τω ν Α μ ε ρ ικ α ν ώ ν 13 α ν τ ίτ υ π α (A m er. J . A rch . 1 8 9 8 , 2 1 4 fig. 19) κ α ι ά λ λ ο -

θ εν ω ς εκ το υ Κ α β ιρ ίο υ (W in te r, I, 5 0 , 7 κ α ι 121, 7). Ο τ ύ π ο ς 4 2 με το ν ω ρ α ίον
θ ρ ό ν ο ν εσ η μ ειώ θ η κ α ι εκ Μ ε γ ά ρ ω ν (W in te r, I, 5 1 , 6). Ε π ε ι δ ή το ε ιδ ώ λ ιο ν το υ
τ ύ π ο υ 3 8 π α ρ ο υ σ ιά ζ ε ι π η λ ό ν π α ρ ό μ ο ιο ν π ρ ο ς το ν τ ω ν κ ο ρ ιν θ ια κ ώ ν α γ γ ε ίω ν ,
σ π ά ν ια δ ε, ω ς φ α ίν ε τ α ι, θ α ή σ α ν τ α τ ο ια ύ τα α φ ιε ρ ώ μ α τ α εν τω Ιερ ώ , ε ίν α ι
π ιθ α ν ώ τ α τ ο ν , ό τ ι είσ ή χθ η έ τ ο ιμ ο ν εκ το υ Ι σ θ μ ο ύ . Τ ο α υ τό δ ύ ν α τ α ι ν α λεχθή
κ α ι π ε ρ ί τω ν τ ύ π ω ν 3 9 - 4 3 . Τ ο 4 4 - 4 6 δ ια τ ο ν κ ο κ κ ιν ω π ό ν π η λ ό ν θ α κ α τε-
σ κ ευ ά σ θ η σ α ν εις α ίτω λ ικ ό ν ε ρ γ ο σ τ ά σ ι ο ν . Ο τύ π ο ς 4 7 δ ια τ η ν δ ια φ ο ρ ά ν τη ς
κ ε φ α λ ή ς π ρ ο ς το λ ο ιπ ό ν σ ώ μ α κ α ι τη ν κ α τα σ κ ευ ή ν τη ς μ ή τρ α ς φ α ίν ε τ α ι ε π α ρ -
χ ια κ ή ς π ρ ο ελ εύ σ εω ς. Ο ι ν ε ώ τ ε ρ ο ι, τ ο υ 4 ου α ιώ ν ος, τ ύ π ο ι 4 8 κ α ι 4 9 δεν ε ίν α ι
δ ύ σ κ ο λ ο ν ν α ε ίν α ι επ ίσ η ς α ιτω λ ικ ο ί. Π α ρ ε μ φ ε ρ ή ς π ρ ο ς το ν 4 8 ευ ρ ίσ κ ε τα ι μ εταξύ
τ ω ν κ ο ρ ώ ν τη ς Τ ιρ υ ν θ ία ς Ή ρ α ς ( T i r y n s I, T . V, 4). Ό τ ι η κ α θ η μ έ ν η ε ίν α ι θεά
δ εν χ ρ ή ζ ε ι α π ο δ είξεω ς. Ά λ λ ’ ο υ δ έ ά π α ξ μ α ν θ ά ν ο μ ε ν το ό ν ο μ α τη ς εικονιζομένη
ς . Τ ο κ ρ α το ύ μ εν ο ν π τ η ν ό ν δ εν ε ίν α ι ε ιδ ικ ό ν χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ό ν . Ε ν Κ ο ρ ίν θ ω
ο τ ύ π ο ς π ιθ α ν ό τ α τ α π α ρ ίσ τα ν ε τη ν Α φ ρ ο δ ίτ η ν , ά λ λ ’ ε δ ώ δ υ ν α τό ν ν α εσ ή μ α ιν ε
τ η ν Α ρ τ έ μ ιδα. Ε π ί σ η ς ο υ δ έ ν δ ιδ α σ κ ό μ ε θ α εκ τω ν ε π ί τη ς π ο δ ιά ς π ρ ο σ φ ο ρ ώ ν .
Μ ό ν ο ν α ύ τ α ι δ η λ ο ύ σιν, ω ς π ισ τε ύ ω , το α υ τό ιερ ό ν δ ε ίπ ν ο ν , ό π ερ ο ι κ α τα κ λ ιν ό -
μ εν ο ι θ ε ο ί έ χ ο υ ν επ ί τη ς τρ α π έζη ς.

γ') Π ρ ο τ ο μ α ί.

Π ροτά σ σ ομ εν τας της θεάς.

5 0 . Εικ. 10 (αριθ. 3). Ύ ψ ο ς . μεγ. 0 ,1 3 . Π η λ ό ς λευκοπράσινος. Ε π ίβ λ η μ α
σ υ σ φ ιγγό μ ενο ν επί του πόλου και κ α τα π ίπ το ν εκατέρωθεν.
5 1 . Ε ικ . 1 0 (αριθ. 1). Ύ ψ ος. 0,14. Π η λ ό ς σ κ ο τειν ό ς κ ο κ κ ιν ω π ό ς. Τ ύ π ο ς μ ε γ α -
λ ύ τερ ο ς το υ 5 0 κ α ι π λ η ρ έ σ τε ρ ο ς κ α τά το π ρ ό σ ω π ο ν . Υ π ά ρ χ ε ι κ α ι τ ε μ ά χ ιο ν το υ
α υ το ύ τύ π ο υ λ ευ κού κ ο κ κ ιν ίζο ν το ς π η λ ο ύ . Φ α ν ε ρ ό ν ε ίν α ι μ έγα κ υ κ λικ ό ν εν ώ τιο ν .
5 2 . Τ ύ π ο ς όμ οιος μικρότερος του 5 1 . Ύ ψ ο ς κεφ αλής 0 ,0 8 5 . Π η λ ό ς σκο-
τεινός κοκκινω πός.
53. Τ ύ π ο ς ό μ ο ιο ς μ ικ ρ ό τε ρ ο ς το υ 52. Ύ ψ ο ς κ ε φ α λ ή ς 0,0 8 . Π η λ ό ς κ ο κ κ ι-
ν ω π ό ς. Π ρ ό σ ω π ο ν π λ ή ρ ε ς με ελ α φ ρ ό ν μ ειδ ία μ α .
5 4 . Τ ύ π ο ς όμ οιος προς τον 52. Ύ ψ ο ς κεφαλής 0 ,0 6 5 . Λ α ιμ ό ς βραχύς και
παχύς. Π η λ ό ς κοκκινωπός.
55. Ε ικ . 10 (αριθ. 2). Μ ετά την α πεικόνισ ιν ευρέθη και το συνανήκον μέρος
της κεφ αλής. Ύ ψ ο ς του όλου 0 ,1 3 . Π η λ ό ς κ ιτρ ινω π ό ς. Ο σ χηματισμός του στή-
θους καμπυλουμ ένου προς τα κάτω υποδεικνύει, ότι η προτομ ή ετοποθετείτο ο ρ ι-
ζοντίους. Υ π ά ρ χ ε ι και τεμ ά χιον δευτέρου αντιτύπου.
 Κόραι της Αιτωλίας 77

5 6 . Τ ύ π ο ς το υ λ ή γο ν το ς 6 ου α ιώ ν ος. Ύ ψ ο ς κ εφ α λ ή ς 0 ,0 7 5 .
5 7 . Τ ύ π ο ς μ ικ ρ ότερ ος. Δ ια τ η ρ ε ίτ α ι-α π ό τω ν ο φ θ α λ μ ώ ν κ α ι κ ά τω μ έχ ρ ι το υ
λ α ιμ ο ύ . Ύ ψ ο ς 0 ,0 3 μ.
5 8 . Τ ύ π ο ς μ ικ ρ ό τερ ο ς το υ 5 7 . Θ ρ α ύ σ μ α κ εφ α λ ή ς κ α ι λ α ιμ ο ύ . Ύ ψ ο ς 0,03.
5 9 . Τ ύ π ο ς α ρ χ α ϊκ ό ς με γ ω ν ιώ δ η σ ια γ ό ν α Π ό λ ο ς . Τ ε μ ά χ ιο ν ύ ψ ο υ ς 0 ,0 4 5 .
6 0 . Π ρ ο τ ο μ ή μ ικ ρ ά α κ ε ρ α ία . Τ ύ π ο ς π α ρ ό μ ο ιο ς τω 59. Ύ ψ ο ς 0,07.
Ε π ε ι δ ή τ α 5 5 - 5 9 ε ίν α ι εκ λ ε π τού κ ιτ ρ ιν ω π ο ύ π η λ ού ε ίν α ι δ υ ν α τό ν ν α ε ισή-
χ θ η σ α ν έξω θεν. Τ ο 6 0 δ ια το ν χ ο ν δ ρ ο ε ιδ ή κ ο κ κ ιν ω π ό ν π η λ ό ν π ιθ α ν ώ ς εγ χ ώ ρ ιο ν .

Ε ικ . 1 0 ( = 51 . 55. 50).

6 1. Κ ο ιν ά χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ά τω ν τ ύ π ω ν 6 1 - 6 6 ε ίν α ι π η λ ό ς κ ιτ ρ ιν ω π ό ς κοκ-
κ ιν ίζ ω ν , π ό λ ο ς με ε π ίβ λ η μ α κ α ι κ όμ η εκ τενισ μ ένη π ρ ο ς τα ο π ίσ ω. Τ ο υ τύ π ο υ
61 δ ια τ η ρ ο ύ ν τ α ι μέρη εκ κ ε φ α λ ώ ν 4 α ν τ ιτ ύ π ω ν . Ύ ψ ο ς κ ε φ α λ ή ς κ α λ ύ τερ ο ν σω -
ζ ο μ έ ν η ς 0 ,0 7 .
62. Ύ ψ ο ς π ρ ο τ ο μ ή ς 0 ,1 2 5 . Λ ε ίπ ο υ ν μέρη. Κ α ι ετέρ ο υ α ν τ ιτ ύ π ο υ μέρος.
6 3 . Π ρ ο τ ο μ ή ς μέρος, η ς η κ ε φ α λ ή ύψ ο ς 0 ,0 4 8 .
64. Ε ικ . 11 (α ρ ιθ. 4). Δ έκα ά λ λ ω ν α ν τ ιτ ύ π ω ν κ εφ α λ α ί.
65. Τ ύ π ο ς κ α τά τ ι μ ικ ρ ό τερ ο ς το υ 64. Δ ύο π ρ ο τ ο μ α ί α κ έ ρ α ια ι κ α ι μ ια
κ εφ α λ ή .
66. Ό μ έγ ισ το ς τύ π ο ς τη ς σ ειρ ά ς. Ύ ψ ο ς όλον 0 ,1 4 , τη ς κ εφ α λ ή ς 0 ,1 0 . Κ α ι
δ ε υ τέ ρ ο υ α ν τ ιτ ύ π ο υ α π ό κ ο μ μ α .
6 7. Κ ο ιν ά τω ν τύ π ω ν 6 7 - 7 1 ε ίν α ι ο κ ο κ κ ιν ω π ό ς λ επ τό ς π η λ ό ς κ α ι η μ ο ρ -
φ ο λ ο γ ία το υ 5 ου α ιώ ν ος. Τ ο υ τύ π ο υ 67, εικ ώ ν 12 α ρ ισ τερ ά , μ ε γ ίσ τ ο υ π ά ν τ ω ν
78 K. A. Ρωμαίου

και ελάχιστα μικρότερου του φυσικού μεγέθους, διατηρείται μικρόν μόνον μέρος.
Ύψος μεγ. 0,11.
68. Τ ύ π ο ς μ ικ ρ ό τερ ο ς το υ 67. Τ ρ ί(' σ υ ν α ν ή κ ο ν τα τ ε μ ά χ ια α π α ρ τ ίζ ο υ ν το
α ρ ισ τε ρ ό ν ή μ ισ υ π ρ ο σ ώ π ο υ . Ύ ψ ο ς 0 ,1 6 .

Ε ικ . 11 ( = 9 0 . 86. 90. 64).

69. Ε ικ . 1 2 (α ρ ιθ . 3). Ύ ψ ο ς 0 ,1 0 .
70. Ε ικ . 12 (α ρ ιθ . 2). Ύ ψ ο ς 0 ,1 5 5 .
71. Ε ικ . 1 2 (α ρ ιθ . 1). Μ έ ρ ο ς π ρ ο σ ώ π ο υ π α χ υ τ έ ρ ο υ κ α ι α μ β λ υ τέρ ο υ . Ύ ψ . 0 ,1 1 .

Ε ικ. 12 ( = 71. 70. 69).

72. Ε ικ . 13 (α ρ ιθ . 1). Ύ ψ ο ς 0 ,0 9 . Π η λ ό ς κ ο κ κ ιν ω π ό ς.
73. Ε ικ . 13 (α ρ ιθ . 2). Ύ ψ ο ς 0 ,0 9 . Π η λ ό ς γα λ α κ τώ δ η ς.
74. Τ ύ π ο ς μ ικ ρ ό τερ ο ς το υ 73. Π η λ ό ς ω ς α ν ω τ έρω .
7 5 - 8 5 . Δ έκα δ ια φ ό ρ ω ν τ ύ π ω ν μ εγά λ α μ έρη κ εφ α λ ώ ν.
 Κόραι της Αιτωλίας 79

8 6 . Ε ικ . 11 (α ρ ιθ . 2). Ύ ψ ο ς 0 ,1 0 5 . Π η λ ό ς κ ο κ κ ιν ω π ό ς. A t χ ε ίρ ες ε π ί το υ
σ τή θ ο υ ς, κ ρ α το ύ σ α ι β εβ α ίω ς γ ρ α π τ ό ν το π ά λ α ι άνθος. Ο π ή α ν α ρ τή σ εω ς ε π ί
το υ π ό λ ο υ .
8 7 . Δ ια τ η ρ ε ίτ α ι μ ό ν ο ν η κ εφ α λ ή μ ετά μ έρ ο υ ς λα ιμ ο ύ . Τ ύ π ο ς μ εγα λ ύ τερ ο ς
το υ 8 6 . Π η λ ό ς κ ιτ ρ ιν ω π ό ς, π ρ α σ ιν ίζ ω ν . Η κ ό μ η α ρ χ α ιο π ρ ε π ή ς ω ς το υ π ρ ω ί-
μ ο υ 5 ου α ιώ ν ος.
8 8 . Σ χ ε δ ό ν α κ ε ρ α ία κ εφ α λ ή τύ π ο υ μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ο υ το υ 87. Κ α ι δ ύ ο ά λ λ α ι
κ εφ α λ α ί.
8 9 . Τ ύ π ο ς κ α τά τ ι μ ικ ρ ό τερ ο ς το υ 8 6 . Π ρ ο τ ο μ ή α κ ε ρ α ία . Π η λ ό ς κ ιτ ρ ιν ω -
π ό ς κ ο κ κ ιν ίζω ν . Μ έρ η δ ύ ο ά λ λ ω ν α ν τιτύ π ω ν .

Ε ικ . 13 ( = 72. 73. 9 3 ).,

9 0 . Ε ικ . 11, 1. 3 . Η α υ τή π ρ ο το μ ή ε ικ ο ν ίζ ε τ α ι κ α τά λ ά θ ο ς δ ις ω ς π ρ ώ τ η
κ α ι τρ ίτ η |εξ α ρ ισ τ ερώ ν. Ύ ψ ο ς 0 ,0 8 5 . Δ ύ ο ά λ λ α α κ ε ρ α ία α ν τ ίτ υ π α κ α ι 7 κ ε φ α -
λ α ί μ ετά λ α ιμ ο ύ .
9 1. Ε ικ . 14, 1. Ω ρ α ίο ς τ ύ π ο ς το υ 5 ου α ιώ ν ο ς . Η ε π ι μ εμ ελ η μ έν η κ ό μ η
ε ν θ υ μ ίζ ε ι τ ο υ ς χα λ κ ο ύ ς α ν δ ρ ιά ντα ς. Π η λ ό ς κ ιτρ ιν ω π ό ς, μ α υ ρ ίσ α ς εκ τη ς σ φ ο -
δ ρ ά ς ο π τή σ ε ω ς. Ύ ψ ο ς 0 ,1 4 3 .
9 2 . Τ ύ π ο ς μ ικ ρ ό τερ ο ς το υ 91, ά λλ’ ο μ ο ιό τα το ς. Σ ώ ζ ο ν τ α ι δ ύ ο τ ε μ ά χ ια π α -
ρ ο υ σ ιά ζ ο ν τ α τ ο ν α υ τό ν π η λ ό ν ω ς η 91 κ α ι τη ν α υ τή ν μ ε λ α ν ω π ή ν δ ια τη ν ισ χυ -
ρών ό π τ η σ ιν ε π ιφ ά ν ε ια ν .
9 3 . Ε ικ . 13, 3. Ύ ψ ο ς 0 ,1 1 , Ω ρ α ί ο ς μ α λα κ ό ς τύ π ο ς το υ 4 ου α ιώ ν ο ς. Ο ι
α κ ό λ ο υ θ ο ι τ ρ ε ις π α ρ α λ λ ά σ σ ο υ ν μ ό ν ο ν ω ς π ρ ο ς το μ έγεθος. Ε π ε ι δ ή δ π η λ ό ς δ εν
ε ίν α ι ο α υ τό ς ε π ί ό λ ω ν π ρ έ π ε ι ν α δ εχ θ ώ μ εν , ό τ ι το κ ε ρ α μ ε ίον ε ίχ ε δ ια φ ό ρ ο υ ς
π η λ ο ύ ς η δ ιά φ ο ρ α κ ε ρ α μ ε ία ε ίχ ο ν τ α ς α υ τά ς μήτρας.
80 K. A. Ρωμαίου

94. Τ ύ π ο ς μ εγα λ ύ τερ ο ς το υ 9 3 . Δ ια τ η ρ ε ίτ α ι μ ό ν ο ν η κ εφ α λ ή . Π η λ ό ς κ ίτ ρ ι-

ν ο ς κ ο κ κ ινίζω ν.
95. Τ ύ π ο ς μ εγ α λ ύ τερ ο ς τ ο υ 94. Π η λ ό ς γ α λ α κ τ ώ δ η ς π ρ α σ ιν ίζ ω ν . Δ ια τ η ρ ε ί-
τ α ι κ εφ α λ ή κ α ι μ έρος λ α ιμ ο ύ . Κ α ι ετέρ ο υ α ν τ ιτ ύ π ο υ μ έρ ο ς π η λ ο ύ κ ιτ ρ ιν ω π ο ύ
κ ο κ κ ιν ίζ ο ν τ ο ς.
96. Μ ικ ρ ό τε ρ ο ς το υ 9 3 τύπος. Π η λ ό ς λευκ ός π ρ α σ ιν ω π ό ς . Η κ ό μ η η α υ τή
μ ετά π λ α γ ίο υ ά ν ω κ ρ ω β ύ λ ο υ (φ ιό γκ ο υ ). Κ ε φ α λ ή μ ετά λ α ιμ ο ύ , Ύ ψ ο ς 0 ,0 6 .
9 7 . Ε ικ . 14, 2. Ύ ψ ο ς 0 ,1 8 . Η π ρ ο το μ ή ε ίν α ι κ α ι ό π ισ θ ε ν κ λ εισ τή με κ υ -
κ λ ικ ή ν ο π ή ν ε π ί το υ ιν ίο υ . Π η λ ό ς κ ιτ ρ ιν ω π ό ς σ τα κ τερός. Ω ρ α ίο ς τύ π ο ς. Υ π έ ρ

Ε ικ . 14 ( = 9 1 . 9 7 . 9 9 ).

τη ν σ τ ε φ ά ν η ν δ ια ν ε μ ιζ ό μ ε ν α β ο σ τρ υ χ ίδ ια . Δ ύο ά λ λ α κ α τ α π ίπ τ ο υ ν υ π έρ τα ώ τ α
ω ς εν ώ τια .
98. Ή μ εγίσ τη εκ τω ν δ ια τ η ρ ο υ μ ενώ ν κ εφ α λ ώ ν . Π ρ ο έ ρ χ ε τ α ι εκ μ ή τρ α ς
π α θ ο ύ σ η ς εκ τη ς χρ ή σ εω ς. Ύ ψ ο ς κ εφ α λ ή ς μ ό ν η ς 0 ,1 2 , ύ ψ ο ς μεγ. 0,19. Π η λ ό ς
σ τα κτερ ός. 4 ον α ιώ ν . Κ α ι δ ευ τέ ρ ο υ α ν τ ιτ ύ π ο υ μέρος.
99. Ε ικ . 14, 3. Τ ε μ ά χ ιο ν π ρ ο τ ο μ ή ς Α ρ τ έ μ ιδος. Π ρ ο ς τα δ ε ξ ιά κ α ι κ ά τω
δ ια τ η ρ ε ίτ α ι το πέρας. Ε ν τ ε ύ θ ε ν β έβ α ια η π ρ ο το μ ή . Τ ο δ ια τ η ρ η θ έ ν α ρ ισ τερ ό ν
μ έρ ο ς τ ο υ σ τή θ ο υ ς π α ρ ο υ σ ιά ζ ε ι ε ν α ρ γ ώ ς το ε μ π ρ ό σ θ ιο ν ή μ ισ υ νεβ ρ ο ύ η ε λά-
φ ο υ . Π η λ ό ς κ ο κ κ ιν ω π ό ς. Ύ ψ ο ς 0,08.
1 0 0 . Ε ικ . 15, 1. Κ ε φ α λ ή α ν α κ α λ ο ύ σ α εις τη ν μ ν ή μ η ν ω ρ ισ μ έ ν ο ν τ ύ π ο ν
 Κόραι της Αιτωλίας 81

α γ ά λ μ α το ς ω ς τ η ς Υ γ ε ία ς το υ Ε θ ν ικ ο ύ Μ ο υ σ είο υ . Ύ ψ ο ς 0 ,0 6 5 . Π η λ ό ς κ οκ κι-
νω πός. Η κ όμ η χ ω ρ ιζ ο μ έ ν η κ α τά το μέσον κ α ι α νεκ τενισ μ ένη α π ο τε λ ε ί λ α μ -
π ά δ ω ν. ( Π ε ρ ί το υ λ α μ π α δ ίο υ ιδέ Κ ε ρ α μ ό π ο υ λ ο ν , Θ η β α ϊκ ά σελ. 2 4 3 ). Υ π ά ρ χ ο υ ν
κ α ι 3 ά λ λ ω ν α ν τ ιτ ύ π ω ν μέρη.

Ε ικ . 1 5 ( = 1 0 0 . 1 0 7 . 10 4 ).

1 0 1 . Ε ικ . 16, 2. Μ ικ ρ ό τε ρ ο ς τ ύ π ο ς ά λ λ ’ ο α υ τό ς. Ύ ψ ο ς 0,09.
1 0 2 , 103. Π α ρ α λ λ α γα ί! ω ς π ρ ο ς το μ έγ εθ ο ς το υ π ρ ο η γ ο υ μ έ ν ο υ . Ύ ψ ο ς 0 ,1 1 5
κ α ι 0 ,1 0 5 . Ε λ ά χ ισ τ α ι δ ια φ ο ρ α ί κ α τά τ η ν κ όμ η ν.

Ε ικ . 1 6 ( = 1 0 8 . 1 0 1 . 1 0 9 ).

1 0 4 . Ε ικ . 15, 3. Ύ ψ ο ς 0 ,0 8 . Π η λ ό ς λ επ τό ς γ α λ α κ τ ώ δ η ς . Ά ν ω δ εξ ιά λ εί-
ψ α ν ο ν σ τεφ ά ν η ς, ή τ ις δ εν λ ε ίπ ε ι κ α ι ε π ί τω ν α κ ο λ ο ύ θ ω ν δ ύ ο τύ π ω ν .
1 0 5 . Τ ύ π ο ς κ α τά τ ι μ εγ α λ ύ τερ ο ς το υ 104.
1 0 6 . Τ ύ π ο ς μ ε γ α λ ύ τε ρ ο ς κ α τ ’ ε λ ά χ ισ τον το υ π ρ ο η γ ο υ μ έ ν ο υ .
1 0 7 . Ε ικ . 15, 2. Ύ ψ ο ς 0 ,0 9 5 . Η εις λ α μ π ά δ ιο ν σ χ η μ α τιζ ο μ έ ν η κ όμ η π ρ ο σ -
δ έ ν ε τ α ι κ α ι δ ια τ α ιν ιώ ν υ π έρ τα ώ τα .
Α ΡΧ Α ΙΟ Λ Ο Γ ΙΚ Ο Ν Δ Ε Λ Τ ΙΟ Ν 1 9 2 0 -2 1 11
82 K. A. Ρωμαίου

1 0 8 . Ε ικ . 16, 1. Ύ ψ ο ς 0 ,1 0 . Ό π ισ θ ε ν κ λεισ τή με τε τ ρ ά γ ω ν ο ν ο π ή ν επ ί τη ς
ώ μ ο π λ ά τ η ς . Χ ε ιρ ιδ ω τ ό ς χ ιτ ώ ν κ α ι ε π ίβ λ η μ α ε π ί το υ σ τή θους. Ι δ ια ίτ ε ρ ο ν επίβλημα
κ α λ ύ π τ ε ι τη ν κ ε φ α λ ή ν κ α ι το ν λα ιμ όν.
1 0 9 . Ε ικ . 16, 3. Ύ ψ ο ς 0 ,0 9 . Τ ο λ α μ π ά δ ιο ν δεν σ κ επ ά ζετα ι έμ π ρ ο σ θ εν . Ε τ έ -
ρ ο υ α ν τ ιτ ύ π ο υ κ εφ α λή .
Π ρ ο τ ο μ α ί θ εο ύ .
1 1 0 . Ε ικ . 17, 2. Ε π ιβ λ η τ ικ ό ς κ α ι εξ α ιρ έτω ς ε ν δ ια φ έ ρ ω ν τ ύ π ο ς το υ 4 ου α ιώ -
νος. Ύ ψ ο ς 0 ,1 6 . Π η λ ό ς υ π ο κ ίτ ρ ιν ο ς. Ί χ ν η ε π ί το υ λ α ιμ ο ύ α λ ο ιφ ή ς σ κ ο τεινή ς

Ε ικ . 17 ( = 1 1 1 . 1 1 0 . 1 1 2 ).

χρ υ σ ο κ ίτρ ιν η ς. Ε π ί το υ ι μ α τίο υ μ ικ ρ ό τα τα λ ε ίψ α ν α μ έλα νο ς γα ν ώ μ α το ς. Υ π έ ρ το

μ έσ ον το υ μ ετώ π ο υ εκ π η δ ώ σ ι π ρ ο ς τα ά ν ω β ο σ τρ υ χ ίδ ια , ω ς ε ίν α ι το ύ τ ο σ ύ ν η θ ες
ε π ί κ ε φ α λ ώ ν το υ Δ ιό ς κ α ι το υ Α σ κ λ η π ιο ύ το υ 4 ου α ιώ ν ος. Υ π ε ρ ά ν ω φ α ίν ε τ α ι
σ χ ο ιν ο ε ιδ ή ς τα ιν ία . Τ ο ό λον ε ν θ υ μ ίζ ε ι Τ ιτ σ ιά ν ε ιο ν Χ ρ ισ τό ν .
Υ π ά ρ χ ο υ ν κ α ι δ ε υ τέ ρ ο υ α ν τιτύ π ο υ μέρη.
111. Ε ικ . 17, 1. Π ε ρ ίε ρ γ ο ς κ εφ α λ ή ε ν θ υ μ ίζ ο υ σ α δ ια το ν β α θ ύ ν π ώ γ ω ν α
κ α ι το υ ς λ ο ξο ύ ς ο φ θ α λ μ ο ύ ς β υ ζ α ν τιν ό ν ά γ ιο ν . Ύ ψ ο ς 0 ,0 8 . Π η λ ό ς ω χρόλευκος.
1 1 2 . Ε ικ . 17, 3. Κ εφ αλή μ ετά π ο λ ο σ χ ή μ ο υ σ τ ε φ ά ν η ς 5 ου α ιώ ν ος. Ύ ψ ο ς
0 ,0 7 . Π η λ ό ς κ οκ κ ινω π ό ς.
Σ η μ ειω τέο ν , ό τι είνα ι α μφ ίβολον, αν α ι ανω τέρω κ εφ α λα ί ανήκουν εις
 Κόραι της Αιτωλίας 83

π ρ ο τ ο μ ά ς η ε ι ς θ ε ο ύ ς κ α τα κ εκ λ ιμ ένο υ ς. Π ρ ο τ ί μ η σ α τη ν π ρ ώ τ η ν έκ δ ο χ ή ν δ ια
το μ έγεθο ς, δ ιό τ ι α ν ά λ ο γ α τ ε μ ά χ ια εκ τω ν δ ε ιπ ν ιζ ο μ εν ώ ν δ εν ευ ρ έθησ α ν.
Ε ν τ α ύ θ α προ σ έτι σ υνάπτομεν δύο πρόσω πα.
1 1 3 . Ε ικ . 18. Ύ ψ ο ς 0 ,0 7 5 . Π η λ ό ς κ ο κ κ ιν ω π ό ς. Π ρ ό σ ω π ο ν Π α ν ό ς η Σ α τ ύ -
ρ ου. Ω τ ά ζ ω ώ δ η . Η ε ξ ό γ κ ω σ ις κ α τά το μ έσον το υ μ ε τώ π ο υ έγ ιν ε ν ε π ίτ η δ ε ς κ α ι
δ η λ ώ ν ε ι τ η ν έ κ φ υ σ ιν τ ω ν κ ερ ά τω ν.
1 1 4 . Μ ε γ ά λ ο υ π ρ ο σ ώ π ο υ το ή μ ισ υ κ ά τω μ έρος. Ω ρ α ίο ς τύ π ο ς το υ 5 ου α ιώ -
ν ο ς . Ο π ώ γ ω ν κ α ι ο μ ύσ τα ξ α δ ια τ ά ρ α κ τ ο ι εις το βάθος.
Ύ ψ ο ς 0 ,0 8 μ. Π η λ ό ς λευκοκίτρινος.
Ε κ τ ω ν α ρχαϊκώ ν τύπω ν οι 5 0 και 5 1 με το επίβλημα
υπέρ τ η ν κεφαλήν είναι πολύ γνω σ το ί ιδίω ς εκ
τό π ω ν τη ς ανατολικής Ε λ λ ά δ ο ς : P o ttie r, D ip h i los pi.
IV , 1 0 4 εκ Ρ ό δ ο υ . W in te r, I, 2 3 6 - 2 3 7 (Σ ά μ ο ς , Λέσβος,
Κ ύπρος, Α θ ή ν α ι κ.τ.λ.). Ο τύ π ο ς 8 6 με τ α ς ύ ψ ο υ μ έ ν α ς
χεί ρας, τας κρατούσας ά νθη, μ α ρ τ υ ρ ε ίτ α ι κ α ι άλλοθεν και
εκ Β ο ιω τία ς: P o ttie r, D ip h ilo s , pi. X , 1 9 7 . Α ι με το λαμ-
π ά δ ιο ν π ρ ο το μ α ί 107, 1 0 9 κα ι ά λ λ ο θ εν γνω σ τα ί και εκ Ε ικ . 1 8 ( = 1 1 3 ) .

Θ η β ώ ν: Κ εραμοπούλου, Θ η β α ϊκ ά , 2 4 2 , εικ. 1 7 4 , 3, 8. Ε ν
γένει ουδέ εις υ π ά ρ χει τύπος εκ τ ω ν 64 ανω τέρω κα τα λογισ θέντω ν ουσιω δώ ς
π ρ ω τό τυ π ο ς κ α ι πρω τοφ α νής, ά λ λ ’ η αξία τω ν εγκ είτα ι, ω ς θα ίδ ω μ εν κατω τέρω ,
εις τα ς ειδήσ εις π ερ ί της σχετικής β ιομ η χα νία ς τω ν εγχω ρ ίω ν κεραμείω ν.
Ά π α ξ (τύ π ο ς 99), μ α ν θ ά ν ο μ εν σ α φ ώ ς, ό τι Ά ρ τ ε μ ι ς ε ίν α ι η α π ε ικ ο ν ιζ ο μ έ ν η .
Ε κ τ ω ν π ρ ο τ ο μ ώ ν το υ θεού η 1 1 2 ε ν θ υ μ ίζ ε ι α ρ κ ετά γ ν ω σ τ ά π ρ ό σ ω π α Δ ιο νύ σ ο υ
(P o ttie r, D ip h ilo s p i. X , 2 0 4 εκ Β ο ιω τ ία ς ) ω ς κ α ι το 1 1 4 μ έρ ο ς π ρ ο σ ώ π ο υ .

δ ') Δ ειπ νιζό μ ενο ι θ ε ο ί.

1 1 5 . Ε ικ . 19, 3. Τ ύ π ο ς μ ικ ρ ά ς κ εφ α λ ή ς. Ύ ψ ο ς 0 ,1 3 , μ ήκ ος α ρ χ ικ ό ν μ έ γ ι-
σ το ν 0 ,1 3 . Π η λ ό ς τρ α χ ύ τ ε ρ ο ς κ ο κ κ ιν ω π ό ς. Κ ά τ ω θ ε ν τη ς α ρ ισ τ ε ρ ά ς κ α τέ ρ χ ε τα ι
το ά κ ρ ο ν το υ ι μ α τίο υ επ ί το υ ε ξ η π λ ω μ έν ο υ σ τ ρ ώ μ α τ ο ς. Η δ εξ ιά κ ρ α τε ί φ ιά λ η ν
ο μ φ α λ ω τή ν . Ε ις το ν α υ τό ν τ ύ π ο ν α ν ή κ ο υ ν τ ρ ία α κ έφ α λ α κ α τά τα ά λ λ α σ χεδ ό ν
π λ ή ρ η α ν τ ίτ υ π α κ α ι δ ύ ο κ εφ α λ α ί.
1 1 6 . Ε ικ. 19, 4. Τ ύ π ο ς κ α τ ’ ελά χιστον μικρότερος του προηγουμένου. Ό
αυτός πηλός. Ύ ψ ο ς 0 ,1 2 5 . Ε κ της αυτής μήτρας πρ οέρ χετα ι εν έτι σχεδόν πλή -
ρες κ α ι μια κεφαλή. Ε κ τω ν συλλεχθέντω ν σ υ ντριμ μ ά τω ν εξάγεται, ό τι 18 του-
λάχιστον α ντίτυ π α π ρ οέρ χοντα ι εκ τω ν τύπω ν 1 1 5 και 116.
 84 Κ. Λ. Ρωμαίου

1 1 7 . Τ ύ π ο ς ν ε ώ τ ε ρ ο ς τω ν α ν ω τέρ ω , ά λ λ ’ εκ τ ο ύ τ ω ν π ρ ο ελ θ ώ ν . Π ρ ο σ ε τέ θ η
κ α ι α π λ ή τ ρ ά π ε ζ α μ ε θ ’ ένός π ο π ά ν ο υ . Π η λ ό ς γ α λ α κ τ ώ δ η ς (κρε μ). Μ ή κ ο ς 0 ,1 2 5 .
118. Ε ικ . 20, 3. Τ ύ π ο ς το υ κ ρ α το ύ ν το ς σ κ ύ φ ο ν με τη ν α ρ ισ τερ ό ν . Π η λ ό ς
λευκός. Μ ή κ ο ς μεγ. 0 ,1 1 . Σ υ ν τ ρ ίμ μ α τ α 2 - 3 α ν τιτύ π ω ν .
.1 1 9 . Ε ικ . 20, 5. Τ ύ π ο ς μ ικ ρ ό τερ ο ς του 118 κ α ι κ α τά π ο λ ύ κ α τώ τερ ο ς (εκ

Ε ικ . 1 9 (= = 1 2 δ . 1 1 5 . 1 1 6 . 126).

μ ή τρ α ς δ ια τη ν χ ρ ή σ ιν α μ β λ υ ν θ είσης). Μ ή κ ο ς 0 ,1 2 . Η δ εξ ιά κ εν ή . Η τρ ά π ε ζ α
με ο λ ίγ α π ό π α ν α . 12 ά λ λ α σ υ ν τρ ίμ μ α τα .
120. Τ ύ π ο ς μ ικ ρ ό τερ ο ς το υ 1 1 9 (2 σ υ ν τ ρ ίμ μ α τα σ υ να νή κ οντα ).
1 2 1 . Ε ικ. 21, 8. Ο ι τ ύ π ο ι 1 2 1 - 1 2 2 εικ ο ν ίζ ο υ ν σ φ η ν ο π ώ γ ω ν α με σ ιλ η νο ει-
δ έ ς π ρ ό σ ω π ο ν . Π η λ ό ς κ ο κ κ ιν ω π ό ς σκοτεινός. Ύ ψ ο ς 0 ,0 9 . Φ α ν ε ρ ά υ π ε ρ ά ν ω επί
τ η ς κ εφ α λ ή ς α ύ λα ξ σ υ ν ε σ φ ιγ μ έ ν η ς μ ίτρ α ς η τα ιν ία ς.
 Εικ. 2 0 ( = 1 4 8 . 147. 118. 145. 119. 128).

Ε ικ . 21 ( = 1 3 9 . 1 4 1 . 1 2 2 . 1 3 8 . 1 43. 140. 1 3 7 . 1 2 1 . 1 4 4 . 136).

86 K. A. Ρωμαίου

1 2 2 . Ε ικ . 2 1 , 3. Ύ ψ ο ς 0 ,0 5 5 . Φ α ν ε ρ ά τ α ά κ ρ α τ η ς κ α τ α π ιπ τ ο ύ σ η ς μ ίτρ α ς.
Ό α υ τό ς π η λ ό ς.
1 2 3 . Ε ικ . 22, 1. Ο ι τ ύ π ο ι 1 2 3 - 1 2 8 ε ίν α ι ο ι ω ρ α ιό τ ε ρ ο ι τή ς ό λ η ς σ ειρ ά ς. Ό
π η λ ό ς ε π ί π ά ν τ ω ν ε ίν α ι λ επ τό ς, κ ίτρ ιν ο ς, κ ο κ κ ιν ίζω ν . Ύ ψ ο ς 0 ,1 4 , μ ή κ ο ς θ α ή τ ο
υ π έρ τ α 0 ,1 5 . Ε π ί τη ς κ λ ίν η ς σ τ ρ ώ μ α φ λ ο κ κ ω τό ν δ ιπ λ ούν εσ τρ ω μ έν ο ν . Π ρ1)λ.
π α ρ ο μ ο ία ν σ τρ ώ σ ιν κ λ ίν η ς ε π ί π ή λ ιν ο υ α ν α γ λ ύ φ ο υ εκ Μ υ τ ιλ ή ν η ς ( W in te r, I,
1 9 5 , 5). Ε π ί τη ς με τ ρ ε ις φ α ν ε ρ ο ύ ς π ό δ α ς τρ α π έ ζ η ς π ό π α ν α κ α ι κ α ρ π ο ί. Ο σ υ νε-
χ ώ ς σ υ μ π ο σ ιά ζ ω ν θεός α π έβ η δ ια το ύ τ ο π α χ ύ ς. Τ ρ ιώ ν ά λ λ ω ν α ν τ ιτ ύ π ω ν μέρη.

Ε ικ . 2 2 ( = 1 2 3 . 127).·

1 2 4 . Τ ύ π ο ς κατά τ ι μικρότερος. Τ ρ εις κ εφ α λα ί με μέρος κορμού.

1 2 5 . Τ ύ π ο ς μικρότερος του 1 2 4 . Π έν τε σ υντρίμ μ α τα απετέλεσαν σχεδόν το
όλον. Μ ήκος 0 ,1 5 , ύψ ο ς 0 ,1 2 5 . Τ ο εν εικ ό νι 19, 1 είνα ι του αυτού τύ π ο υ άλλ’ εκ
μήτρας φ θ α ρ είσ η ς ικανώ ς. Τ ο εν εικ όνι 19, 2 εκ της αυτής μήτρας έ τ ι μάλλον φ θα-
ρείσης. Ι δ έ π ώ ς α ν α διπ λ ο ύ τα ι το προσκεφ άλαιον. Π έν τε άλλω ν α ντιτύ π ω ν μέρη.
1 2 6 . Ε ικ . 19, 5. Ύ ψ ο ς 0 ,1 2 . Ε ίν α ι π α ρ α λ λ α γ ή το υ α υ το ύ τ ύ π ο υ π ρ ο ς το υ ς
α ν ω τ έρ ω τρ εις. Λ ε ίπ ε ι το μ ά λ λ ιν ο ν σ τρ ώ μ α , η δ ε τ ρ ά π ε ζ α π α ρ ίσ τ α τ α ι ω ς δ ρ ω -
μένη εξ α ρ ισ τερ ώ ν .
1 2 7 . Ε ικ . 22, 2. Ε κ τ ω ν ο π ω σ δ ή π ο τ ε δ ια τ η ρ ο υ μ εν ώ ν το μ έγισ το ν. Ύ ψ ο ς
0 ,1 1 5 μ., μ ή κ ο ς 0,11. Ό τ ι κ α ι ο τ ύ π ο ς ο ύ το ς σ υ ν α ν ή κ ε ι φ α ίν ε τ α ι κ α ι εκ το υ α ν α -
δ ιπ λ ο υ μ έ ν ο υ π ρ ο σ κ ε φ α λ α ίο υ .
 Κόραι της Αιτωλίας 87

1 2 8 . Ε ικ . 20, 6. Ύ ψ ο ς μεγ. 0 ,1 1 . Π α ρ ε μ φ ε ρ ή ς τύ π ο ς, α λ λ ά με τη ν π α ρ α λ -
λ α γ ή ν το υ π ο λ υ π τ ύ χ ο υ σ τρ ώ μ α το ς τη ς κλίνης. ·
Ο ι ε π ό μ ε ν ο ι 7 τ ύ π ο ι ( 1 2 9 - 1 3 5 ) ε ίν α ι π α λ α ιό τ ε ρ α ι π α ρ α λ λ α γ α ί το υ α υ το ύ
γ ε ν ικ ο ύ τύ π ο υ .
1 2 9 . Ε ικ . 23, 2. Ύ ψ ο ς 0,08. Ά νευ π ό λ ο υ . Σ τ ή θ ο ς π α ρ ό μ ο ιο ν , ό χ ι π ο λ ύ
ευ τρ α φ έ ς, γ έν ειο ν κλεισ τόν.
1 3 0 . Ε ικ . 23, 6. Τ ύ π ο ς π α ρ ό μ ο ιο ς τω 129, ν ε ώ τε ρ ο ς μετά πόλου. Κ εφ α λ ή

Ε ικ . 2 3 ( = 1 3 2 . 1 29. 1 4 2 . 1 3 5 . 1 3 3 . 1 3 0 . 13 4 ).

ισ ο μ εγ έθ η ς. Δ ύο ά λ λ ο ι κ ε φ α λ α ί με μ έρ ος κ ο ρ μ ο ύ . Π η λ ό ς κ ίτ ρ ιν ο ς κ ο κ κ ιν ίζ ω ν .
1 3 1 . Σ χ ε δ ό ν π λ ή ρ ε ς α ν τ ίτ υ π ο ν σ υ γκ ο λ λ η θ έν εκ 3 σ υ ν τρ ιμ μ ά τω ν . Ύ ψ ο ς 0 ,1 4 ,
μήκος 0 ,1 4 . Μ ικ ρ ό τε ρ ο ς τ ύ π ο ς το υ 129. Ά ν ε υ τρ α π έζη ς. Σ τ ρ ώ μ α με μ ια ν σ ειρ ά ν
θ υ σ ά ν ω ν . Ε τ έ ρ ο υ α ν τιτύ π ο υ μέρη εκ κ α λ υ τέρ α ς μ ή τρ α ς.
1 3 2 . Ε ικ . 23, 1. Ύ ψ ο ς 0 ,1 1 . Μ ά λ λ ιν ο ν σ τ ρ ώ μ α , τ ρ ά π ε ζ α . Ο μ ο ιό τη ς το υ
π ρ ο σ ώ π ο υ π ρ ο ς τη ν π ρ ο τ ο μ ή ν 112.
1 3 3 . Ε ικ . 23, 5. Π η λ ό ς κ ερ α μ ε ο ύ ς σκ οτεινός.
 88 K. A. Ρωμαίου

134. Ε ικ . 23, 7. Ύ ψ ο ς 0 ,0 4 5 . Π ό λ ο ς κ α μ π υ λ ο ύ μ εν ο ς.
1 3 5 . Ε ικ . 23, 4. Π η λ ό ς γ α λ α κ τώ δ η ς. Ύ ψ ο ς 0 ,0 6 . Τ α ιν ία κ α ι σ τεφ ά ν η δ ιη -
ρ η μ έν η εις φ ύ λ λ α . Μ ετά τη ν α π ε ικ ό ν ισ ιν π ρ ο σ ετέθ η τ ε μ ά χ ιο ν το υ α ρ ισ τε ρ ο ύ ώ μ ο υ .
Ο ι ε π ό μ ε ν ο ι 5 τ ύ π ο ι π α ρ ισ τ ώ σ ι δ ια τη ν έ κ φ ρ α σ ιν το υ π ρ ο σ ώ π ο υ Σ ιλ η ν ό ν
κ α τα κ εκ λ ιμ ένο ν.
136. Ε ικ . 21, 1 0 . Ο Σ ιλ η ν ό ς χ α ρ α κ τ η ρ ίζ ε τ α ι δ ια τ η ν σ ιμ ή ν ρ ίν α κ α ι το
ύ φ ο ς το υ π ιό ν το ς. Μ ε τά τη ν α π ε ικ ό ν ισ ιν π ρ ο σ ε τέ θ η το α ρ ισ τε ρ ό ν ή μ ισ υ , μ εθό
το ό λ ο ν μ ήκ ος 0,10.
1 3 7 . Εικ. 21, 7. Τ ύ π ο ς π α ρ ό μ ο ιο ς τω 1 3 6 . Ε π ί του άκρου της τρα πέζη ς
πυραμίς. Ύ ψ ο ς 0 ,1 0 5 .
1 3 8 . Ε ικ . 21, 4. Δ ιά φ ο ρ ο ς τ ύ π ο ς φ ιλ ο π ό τ ο υ με σ ιμ ή ν ρ ίν α κ α ι π α ρ ε ιά ς
εξ ω γ κ ω μ έ ν α ς. Ύ ψ ο ς 0 ,0 3 5 .
1 3 9 . Ε ικ . 21, 1. Ύ ψ ο ς 0 ,0 4 5 . Τ ύ π ο ς σ ιλ η ν ο μ ό ρ φ ο υ .
1 4 0 . Ε ικ . 21, 6. Ύ ψ ο ς 0 ,0 6 5 .
1 4 1 . Ε ικ . 21, 2. Ύ ψ ο ς 0 ,0 5 . Τ ύ π ο ς δ ιά φ ο ρ ο ς ω ς π ρ ο ς τη ν έ κ φ ρ α σ ιν .
1 4 2 . Ε ικ . 23, 3 . Η κ εφ α λ ή με τ η ν ή ρ ε μ ο ν μ ε γ α λ ε ία ν έ κ φ ρ α σ ιν υ π ο δ ε ικ ν ύ ε ι
το ν δ ε σ π ό τ η ν τω ν δ α ιμ ό ν ω ν Δ ιό νυ σ ο ν. Φ α ν ε ρ ά ε ίν α ι η ε π ί τη ς κ ό μ η ς σ υ σ φ ι-
χθ είσ α μ ίτρ α . Φ α ίν ε τ α ι ε π ίσ η ς κ α ι η κ λ ίσ ις τ ο υ κ ο ρ μ ο ύ το υ σ υ μ π ο σ ιά ζο ν το ς.
Ύ ψ ο ς μεγ. 0 ,0 5 5 . Π η λ ό ς κ ο κ κ ιν ω π ό ς.
143. Ε ικ . 2 1 , 5. Μ ικ ρ ό τε ρ ο ς κ α τά τ ι τύ π ο ς Δ ιο νύ σ ο υ . Ύ ψ ο ς 0 ,0 5 .
144. Ε ίκ. 21, 9. Ύ ψ ο ς 0,07. Π η λ ό ς κ ο κ κ ινω π ό ς. Ε π ί το υ α ρ ισ τε ρ ο ύ ώ μ ο υ
δ ια κ ρ ίν ε τ α ι το γ ω ν ιώ δ ε ς π έ ρ α ς τ η ς κ α τ α π ιπ τ ο ύ σ η ς μ ίτρ α ς. Μ ύ σ τα ξ κ α ι π ώ γ ω ν
5 ου α ιώ ν ος (μ ά ζα α δ ια τά ρ α κ το ς).
145. Ε ικ . 2 0 , 4. Ύ ψ ο ς 0,15. Π η λ ό ς κ ιτρ ινω π ό ς κοκκινίζω ν. Μ ίτρα. Τ ρ ά -
πεζα πλήρης, ό π ο υ δεν λείπουν και σταφυλαί. Α ν τ ίτ υ π ο ν εκ φ θ α ρ είσ η ς μ ίτρας
του 4 ου α ιώ ν ος. Π ισ τεύ ω και ενταύθα, ό τι π α ρ ίσ τα τα ι ο Διόνυσος. Κ α ι άλλο
τεμ ά χιο ν τρ α πέζη ς με σταφυλάς.
1 4 6 . Ε ις το ν α υ τό ν κ ύκ λο ν δ έ ο ν ν α α π ο δ ο θή κ α ι τ ε μ ά χ ιο ν κ λ ίν η ς, έ φ ’ η ς
δ ο ρ ά ε π ί το υ σ υ ν ή θ ο υ ς φ λ ο κ κ ω το ύ σ τρ ώ μ α το ς. Μ ή κ ο ς 0 ,0 9 . Κ α ι δ ε ύ τ ε ρ ο ν μ ικ ρ ό ν
σ ύ ν τρ ιμ μ α .
147. Εικ. 2 0 , 2. Ν εα ρ ό ς (α γένειος) θεός κατακεκλιμένος με πόλον. Ύ ψ ο ς
0 ,0 6 . Π η λ ό ς κεραμεούς σκοτεινός.
1 4 8 . Ε ικ. 2 0 , 1. Μ ετά την α πεικ όνισ ιν προσετέθη κ α ι το όπισθεν μέρος.
Ύ ψ ο ς 0 ,0 9 , μήκος 0,09.
Χ ρ ο νικ ώ ς εξεταζόμενοι ο ι α ν ω τέρω τύ π ο ι του επί δ ε ίπ νο ν κατακεκλιμένου
θεού δεν είν α ι α ρ χα ιό τερ ο ι του β ' η μ ίσ εος του Ε ' α ιώ νος. Ο ι με κλειστόν α δια-
τά ρ α κ τον γένειο ν και ο ι σ φ η νο π ώ γω νες είνα ι βεβαίω ς ο ι πα λα ιότα τοι. Έ π ε ιτ α
 Κόραι της Αιτωλίας 89

εκ τω ν τύπ ω ν του Δ ' α ιώ ν ος οι πα ρ ουσ ιά ζοντες το α βαθέστερον α ν ά γ λυφον, ως

οι 1 1 5 , 1 1 6 , είνα ι π α λα ιό τερ ο ι τω ν άλλω ν τουλάχιστον κατά το σχέδιον. Δ ιό τι
π ερ ί του χρόνου της εργασίας ουδεμίαν είνα ι δυνατόν να εξαχθή ένδειξις. Π α λ α ιό -
τερ α ι μήτραι δια τη ρ ο ύ ντα ι εν χρήσ ει και εις νεω τέρας εποχάς, επί δε της μηχα-
νικής και βιομ ηχανικής π α ρ α γω γή ς τω ν πή λ ινω ν δεν ασκεί άμεσον και πά ντοτε
έντονον ε π ίδ ρ α σ ιν η μεγάλη τέχνη. Έ π ε ι τ α η τρ ο π ο π ο ίη σ ις τω ν τύπω ν γίνετα ι
πολλάκις και υπό μέτριω ν βαναυσουργώ ν, ο ίτινες δεν σ υγχρ ονίζοντα ι προς τους
δεξιούς τεχνίτας. Α λ λ ' όμω ς εν γένει η προσθήκη της τρα πέζη ς είνα ι νεω τέρα
τω ν άνευ αυτής τύπω ν1. Ε π ίσ η ς νεώ τερα είνα ι τα πλούσ ια φλοκκω τά στρώ ματα.
Τ ο ν πα λα ιότα τον άνευ κλίνης τύπον του κατακεκλιμένου, μαρτυρούμενον πολ-
λαχόθεν, δεν έχομεν ενταύθα.
Σ ε ιρ ά π α ρ ά λ λ η λ ο ς κ α ι π α ρ ε μ φ ε ρ ή ς, α ν μη ό μ ο ια , εκ το ιο ύ τ ω ν π ή λ ιν ω ν εικ ο -
ν ιδ ίω ν π α ρ ισ τ ώ ν τ ω ν δ ε ιπ ν ιζ ό μ ε ν ο ν θεόν ε ίν α ι π ρ ο π ο λ λ ο ύ γ ν ω σ τή εκ Τ ά ρ α ν το ς
κ α ι Μ ε τα π ο ν τ ίο υ . Τ η ν γ ν ώ μ η ν το υ L e n o r m a n t (G a z e tte A rch eo l., 1 8 8 1 /2 p. 163)
ό τ ι π ρ ό κ ε ιτ α ι εκ εί π ε ρ ί το υ Δ ιο νύ σ ο υ , ου η μ υσ τική π ρ ο π ά ν τ ω ν λ α τρ εία ή κ μ α ζε
κ α τά τ η ν Μ . Ε λ λ ά δ α , ε π ιδ ο κ ίμ α σ α ν κ α ι ο ι κ α τό π ιν γ ρ ά ψ α ν τ ε ς λ ό γ ιο ι (E v a n s ,
J H S , 1 8 8 6 , 1 - 5 0 . W in te r, T y p e n C V κ. έ.). Ο Δ ιό ν υ σ ο ς π ο λ λ α χ ο ύ ε ίν α ι α π α ρ α -
γ ν ώ ρ ισ τ ο ς κ α ι ε ίν α ι εύ λ ο γο ν ν α δ ε χ θ ώ μεν το ν α υ τό ν θεό ν κ α ι εκ εί ό π ο υ δ εν χ α ρ α -
κ τ η ρ ίζ ε τ α ι σ α φ έ σ τερ ο ν δ ια τ ω ν σ υ μ β ό λ ω ν η τ η ς έ κ φ ρ ά σ ε ω ς 2. Τ ο α ύ τό ισ χύ ει
κ α ι δ ια τ η ν η μ ε τ έρ α ν ά ν ω σ ε ιρ ά ν . Η έ κ φ ρ α σ ις (τ. 142, 1 4 3 ) η μ ίτρ α (τ. 121,
1 2 2 , 1 4 4 , 1 4 5 ) (π ρ βλ~ χ ρ υ σ ο μ ίτ ρ α ν Β ά κ χ ο ν Ο ίδ . τ. 2 0 9 ) ο σ υ χνό ς β α θ ύ ς π ώ γ ω ν ,
ή επ ί τ η ς κ λ ίν η ς δ ο ρ ά (τ. 1 4 6 ) κ α ι ο ι ε μ φ α ν ε ίς Σ ιλ η ν ο ί (τ. 1 3 6 - 1 3 9 ) κ α θ ισ τ ώ σ ι
β εβ α ία ν τ η ν π α ρ ά σ τα σ ιν το υ θ εο ύ ε π ί π λ ε ίσ τω ν εικ ό νω ν. Μ ετά το ύ το ε ίν α ι π ιθ α -
ν ώ τα το ν , ό τ ι κ α ι ο ι μ ετά π ό λ ο υ 3 θ ε ο ί η ο ι εν τελ ώ ς α κ ά λ υ π το ι δεν ε ίν α ι δ ιά φ ο -
ρ ο ι, δ ιό τ ι σ υ ν ά π τ ο ν τ α ι π ρ ο ς το υ ς β εβ α ίο υ ς τ ύ π ο υ ς με το ν α υ τό ν β α θ ύ ν π ώ γ ω ν α
κ α ι τη ν α υ τ ή ν π λ ο υ σ ία ν σ υ χν ά κ ις κ α θ ε ιμ έ ν η ν κ ό μ η ν. Τ ο α υ τό π ρ έ π ε ι να λεχθή
τ ώ ρ α κ α ι π ε ρ ί τ η ς ω ρ α ία ς π ρ ο το μ ή ς, τη ς εν θ υ μ ιζ ο ύ σ α ς το ν Χ ρ ισ τ ό ν (τ. 110). Α ι
μ εταξύ τ ω ν τ ύ π ω ν δ ια φ ο ρ α ί α ν ή κ ο υ ν π ρ ω τ ίσ τ ω ς εις τα δ ιά φ ο ρ α κ ε ρ α μ ε ία, π ε ρ ί
ω ν θ α εί π ω μ ε ν κ α τω τέρ ω . 1*8

1 Ό W in t e r π α ρ ά τ α π ο λ υ ά ρ ι θ μ α ά ν ε υ τ ρ α π έ ζ η ς π α ρ α δ ε ί γ μ α τ α ο λ ίγ α α π ε ικ ο ν ί ζ ε ι μ ε τ ’ α υ τ ή ς, ω ς δ ύ ο
ε ξ Α θ η ν ώ ν (I, 1 9 6 , 1, 4) κ α ι ε ν εκ Μ υ τ ιλ ή ν η ς (I, 1 9 5 , 5).
' Ό W o lt e r s (A r c h . Z e it. 1 8 8 2 , 2 8 4 κ ε .) υ π ό τ η ν ε π ίδ ρ α σ ιν τ η ς π ε ρ ί τ ω ν ν ε κ ρ ο δ ε ίπ ν ω ν θ ε ω ρ ία ς ε π λ α -
ν ή θ η α ν α γ ν ω ρ ί ζ ω ν ε ικ ό ν α ς α π ο θ α ν ό ν τ ω ν (σ ε λ . 2 9 9 ).
8 Ό τι ο π ό λ ο ς δ ε ν ε ίν α ι ξ έ ν ο ς π ρ ο ς τ ο ν Δ ιό ν υ σ ο ν π ρ β λ . ε κ τ ό ς ά λ λ ω ν τ ο ω ρ α ίο ν π ρ ο σ ω π ε ί ο ν ε κ Β ο ι ω -
τ ία ς τ ο υ Λ ο ύ β ρ ο υ , P o tt ie r , D ip h ilo s p i. X , 2 0 4 .

Α ΡΧ Α ΙΟ Λ Ο Γ ΙΚ Ο Ν ΔΕΛΤΙΟ Ν 1 9 2 0-21 12
90 K. A. Ρωμαίου

e) Υδροφόροι.

Ο ι α κ ό λ ο υ θ ο ι 13 τ ύ π ο ι ε ίν α ι π α ρ α λ λ α γ α ί εις μ έγεθ ο ς το υ α υ το ύ γ εν ικ ο ύ
τύ π ο υ , α ν ή κ ο ν το ς μ ο ρ φ ο λ ο γ ικ ώ ς εις το τέλο ς το υ Ε ' α ιώ ν ος, α π ο τε λ ο ύ ν δε τ o
ε υ ρ ε τ ή ρ ιο ν ω ρ ισ μ έ ν ο υ κ ο ρ ο π λ α σ τε ίο υ , δ ια θ έ τ ο ν τ ο ς π ά ν τ ο τ ε το ν α υ τό ν κ ο κ κ ιν ω -
π ό ν π η λ ό ν μ ετά τίν ο ς εν ίο τε α π ο κ λ ίσ ε ω ς π ρ ο ς το κ ίτρ ιν ο ν . Τ ο έ ν δ υ μ α ε ίν α ι μ ό ν ο ν

E U . 2 4 ( = 153. 156. 149. 157).

δ ω ρ ικ ό ς π έ π λ ο ς με π ε ρ ίε ρ γ ο ν μ α κ ρ ό ν α π ό π τ υ γ μ α φ θ ά ν ο ν μ έχ ρ ι το υ μέσου π ε ρ ί-
π ο υ τω ν κ ν η μ ώ ν . Π α ρ ό μ ο ιο ν α π ό π τ υ γ μ α π α ρ ε τή ρ η σ ε ν ο Κ εραμόπουλλος ε π ι β ο ιω -
τικ ώ ν κ ο ρ ώ ν τη ς α υ τή ς επ ο χή ς, ά λ λ α δ ια φ ό ρ ο υ τύ π ο υ (Θ η β α ϊκ ά , σελ. 2 1 4 , εικ.
154, 2, 3. 155, 2. 157, 1). Η κ ό μ η ε ίν α ι ά φ θ ο ν ο ς κ τ ε ν ισ μ έ ν η π ρ ο ς τα ο π ίσ ω.
Ή υ δ ρ ία κ ρ α τ ε ίτ α ι δ ι ' α μ φ ο τέ ρ ω ν τω ν χ ειρ ώ ν . Ε κ τω ν π ο δ ώ ν π ά ν τ ο τ ε ο δ εξιό ς
α ν έ χ ε ι το βά ρ ος.
 Κ όρ α ι της Α ιτω λίας 91

1 4 9. Εικ. 24, 3 .,Ύ ψ ο ς 0 ,1 7 5 . Δ ύο α λ λ α ι κ εφ α λ α ί.

1 5 0 . Τ ύ π ο ς μ εγ α λ ύ τερ ο ς το υ 149. Κ εφ α λ ή μ ετά υ δ ρ ία ς ύ ψ ο ς 0,11. Υ π ά ρ -
χ ε ι κ α ι δ ευ τέ ρ α ε λ λ ιπ ή ς κ α τά κ ε φ α λ ή . Ε ίν α ι η μ εγίσ τη μ ή τρ α του ερ γο σ τα σ ίο υ .
1 5 1. Τ ύ π ο ς μ ικ ρ ό τερ ο ς το υ 149. Δ ια τ η ρ ε ίτ α ι μ ό νο ν κ εφ α λ ή ύ ψ ο υ ς 0 ,0 4 5 ,
ε ν ώ η τ ο υ 1 4 9 ύ ψ ο υ ς 0 ,0 5 5 , η τ ο υ 1 5 0 0 ,0 6 5 .
1 5 2. Έ τ ι μ ικ ρ ό τερ ο ς τύ π ο ς. Ύ ψ ο ς κ ε φ α λ ή ς 0 ,0 4 2 .

Ε ικ . 2 5 ( = 1 6 6 . 168. 170. 162).

1 5 3. Ε ικ . 24, 1. Τ ο ό λ ο ν ύ ψ ο ς 0,06; Λ α μ π ρ ά κ εφ α λ ή με κ ό μ η ν εσ χ η μ α τι-

σμ ένη ν.
154. Τ ύ π ο ς μ ικ ρ ό τερ ο ς το υ 1 5 2 κ α τ ’ ε λ ά χ ιστον. Τ έσ σ α ρ ες κ εφ α λ α ί.
1 5 5 . Τ ύ π ο ς μ ικ ρ ό τερ ο ς το υ α ν ώ τε ρ ο ς
1 5 6. Ε ικ . 24, 2. Ύ ψ ο ς 0 ,1 1 . Κ α ι ετέρ ο υ κ εφ α λή .
1 5 7 . Ε ικ . 24, 4. Ύ ψ ο ς 0 ,2 2 . Δ ια τ η ρ ο ύ ν τ α ι κ α ι τ ρ ιώ ν έτι ά λλω ν α ν τ ιτ ύ π ω ν
σ υ ν τρ ίμ μ α τα . Ό ρ α το υ πέρ τα σ φ υ ρ ά ά κ ρ ο ν το υ α π ο π τ ύ γ μ α τ ο ς .
1 5 8 . Τ ύ π ο ς μ ια ρ ό τερ ο ς το υ α ν ω τέ ρ ω . Τ ρ ία π λ ή ρ η σ χεδό ν α ν τίτυ π α ύ φ ο υ ς
0 ,1 9 κ α ι 4 ου μέρος.
92 K. A. Ρωμαίου

159. Κ ορμ ός κατά τ ι μεγαλύτερος του 157 λεπτής εργασίας.

1 6 0 . Τ ύ π ο ς μ ικ ρ ό τε ρ ο ς τ ο υ 1 5 8 . Σ υ ν τ ρ ίμ μ α τ α .
Ε ις το αυτό κοροπλαστεί ον α νήκουν και βάσεις με δύο β α θμ ίδα ς, εξ ω ν ή
άνω στενωτέρα.
Ο ι ε π ό μ ε ν ο ι 4 τ ύ π ο ι φ α ίν ο ν τ α ι α ν ή κ ο ν τες εις το α υ τό κ ε ρ α μ ε ίο ν (ο α υ τό ς
π η λ ό ς κ α ι τ ύ π ο ς τη ς κ εφ α λή ς). Ά λ λ ’ α ι μ ίτ ρ α ι ω ς π ρ ο ς το έ ν δ υ μ α έ τ ρ ο π ο π ο ιή -
θησαν επ ί το χειρότερον.
1 6 2 . Ε ικ . 25, 4. Ύ ψ ο ς 0 ,1 8 5 . Ε π ί το υ α ρ ισ τε -
ρ ο ύ σ κ έλους το β ά ρ ος. Λ ε ίπ ε ι το ά π ό π τ υ γ μ α .
163. Ύ ψ ο ς 0 ,1 6 . Μ ε τά δ ιπ λ ο ϊδ ίο υ ζ ω σ μ έ ν ο υ .
Ε ν α ν τ ίτ υ π ο ν ο λόκ λη ρ ον.
164. Ύ ψ ο ς 0 ,1 4 . Ά ν τ ίτ υ π ο ν ακέραιον.
1 6 5 . Ύ ψ ο ς 0 ,1 3 . Α ν τ ίτ υ π ο ν α κ έρ α ιο ν .
166. Ε ικ . 2 5 , 1., Ύ ψ ο ς 0 ,0 9 . Π η λ ό ς κ ιτ ρ ιν ω -
πός. Ο κ ά λ λ ισ το ς εκ τω ν τ ύ π ω ν τ ω ν υ δ ρ ο φ ό ρ ω ν .
Ή κ ό μ η φ α ίν ε τ α ι κ α ι ιδ ια ιτ έ ρ ω ς ε ιρ γ α σ μ έ ν η μ ετά
τη ν ε κ τύ π ω σ ιν . Ε ν τ α ύ θ α α ν ή κ ε ι κ α ι δ ε ύ τε ρ ο ν α ν τί-
τ υ π ο ν σ χε δ ό ν πλ ή ρ ες, ύ ψ ο ς 0 ,2 0 εκ τός τη ς ελ λ ειπ ο ύ -
σης υ δ ρ ία ς.
167. Ε δ ώ συνάπτομεν τεμ ά χιο ν υ δρ ο φ ό ρ ο υ με
τη ν α ρ ισ τεράν ανεχούσης τη ν υδρίαν, Ε ' α ιώ ν ος.
Ε ικ . 2 6 ( = 172). Φ ο ρ εί χειρ ιδ ω τό ν χιτώ να.
Ο ι ακόλουθοι 4 τύ π ο ι έχουν τούτο το κοινόν,
ό τ ι η υ δ ρ ο φ ό ρ ο ς εξασφ αλίζει την υ δ ρ ία ν επί της κ εφ αλής κρατούσα δ ια της
ετέρας χειρός σχοινίον δεδεμ ένον επί του α γ γ ε ί ο υ . Ο πηλός επ ί π ά ντω ν είνα ι
λεπτότατος, σκοτεινός, κοκκινω πός.
1 6 8 . Ε ικ . 25, 2. Ύ ψ ο ς 0 ,1 5 5 . Ό ρ α τ η ν δ εξ ιά ν α ν α κ α μ π τ ο μ έ ν η ν κ α ι κ ρ α -
το ύ σ α ν το ό π ισ θ ε ν τη ς υ δ ρ ία ς κ α τε ρ χ ό μ ε ν ο ν σ χ ο ιν ίο ν .
1 6 9 . Τ ύ π ο ς μεγαλύτερος του ανω τέρω . Δύο τεμάχια.
1 7 0 . Ε ικ . 2 5 , 3. Ύ ψ ο ς 0 ,1 8 5 .
1 7 1 . Α κ έ ρ α ιο ν α ν τ ίτ υ π ο ν ύ ψ ο ς 0 ,1 2 5 .
Ο ι α κ ό λ ο υ θ ο ι 18 τ ύ π ο ι τ ω ν υ δ ρ ο φ ό ρ ω ν π α ρ ο υ σ ιά ζ ο υ ν το ύ τ ο το κ οινόν, ό τ ι
κ ρ α το ύ σ ι δ ια τη ς ετέρ α ς χ ε ιρ ό ς ε ίδ ο ς π έ μ μ α τ ο ς η γλ υ κ ίσ μ α το ς. Τ ο π έ μ μ α το ύ το
π α ρ α τ η ρ ε ίτ α ι κ α ι επ ί τω ν κ ο ρ ώ ν τη ς Τ ιρ υ ν θ ία ς Ή ρ α ς ( F r ic k e n h a u s , T i r y n s I,
T a f. X I I , 5, 6, 7. S. 79, A n m . 1, A b b . 1 9 α, 1 9 6. S. 85 A bb. 29), β ε β α ίω σ α δε το
α υ τό ε π ί π ο λ υ α ρ ίθ μ ω ν κ ο ρ ώ ν το υ ιε ρ ο ύ τη ς Δ ή μ η τ ρ ο ς κ α ι Κ ό ρ η ς εν Τ ε γ έ ρ . Τ ο
γ λ ύ κ ισ μ α εκ εί κ α ι εδ ώ έχ ε ι τ ρ ιγ ω ν ικ ό ν η κ ω ν ικ ό ν σ χ ή μ α με β ά σ ιν α π λ ή ν η δ ιπ λ ή ν
 • Κ όρ α ι τη ς Α ιτω λίας 93

ο ρ ιζ ο ν τία ν . Ι δ ια ιτ έ ρ ω ς τ α εκ το υ ιερ ο ύ π α ρ ο υ σ ιά ζ ο υ ν ο τ έ μεν κ ο ίλ η ν ότε δε κ υ ρ -

τ ή ν ε π ιφ ά ν ε ια ν , έκ τος δε το ύ τ ο υ κ α ι λ α β ή ν κ α τά τη ν βάσιν. Ο ι τ ύ π ο ι α ν ή κ ο υ ν εις
το α υ τό κ ο ρ ο π λ α σ τε ιο ν δ ια το ν α υ τό ν γ α λ α κ τ ώ δ η (κ ρ εμ ) ελ ά χ ισ τα κ ο κ κ ιν ω π ό ν ή
κ ιτ ρ ιν ω π ό ν π η λ ό ν κ α ι τη ν α υ τή ν μ ο ρ φ ο λ ο γ ία ν . Τ ο κ ε ρ α μ ε ίον ε ιρ γ ά ζ ε τ ο με τα ς
μ ίτρ α ς τ α ύ τ α ς κ α θ ’ ό λ ο ν το ν Δ ' κ α ι Γ ' π. X . α ιώ ν α .
172. Ε ι κ . 26, 1. Ύ ψ ο ς 0,2 0 . Α π ό π τ υ γ μ α ε ζω σ μ έν ο ν μ ακράν. Ο ι ε κ α τέ ρ ω -
θ ε ν το υ λ α ιμ ο ύ κ α τα π ίπ το ν τ ε ς β ό σ τρ υ χ ο ι φ θ ίν ο υ σ ι φ θ ε ιρ ό μ ε ν η ς τ η ς μ ίτρ α ς. Έ π Ι
κ α λ υ τέ ρ ω ν τε μ α χ ίω ν φ α ίν ο ν τ α ι κ α ι ο ι β ό σ τρ υ χ ο ι κ α ι η α ν ά γ λ υ π το ς ζώ νη;

Ε ικ . 2 7 ( = 1 7 3 . 179. 1 7 3 - 8 ) .

1 7 3 - 178. Έ ξ π α ρ α λ λ α γ α ί. Π ό δ α σ τη ρ ίξ ε ω ς έχο υ ν το ν α ρ ισ τερ ό ν , ω ς εν

ε ικ ό ν ι 2 7 , 3 (ό π ο υ ιδέ λ επ το μ έρ εια ς γλ υ κ ίσ μ α το ς, λαβήν, βάσιν, τρ ύ π α ς). Σ τ ε -
ρ ο ύ ν τ α ι α π ο π τ ύ γ μ α τ ο ς . Ε ρ γ α σ ία λ επ το τέρ α η ε ν 172. Ε ν ε ικ ό ν ι 27, 2 εκ το υ
γ λ υ κ ίσ μ α τ ο ς φ α ίν ε τ α ι η έξω κυρ τή ό ψ ις . Ε ν ε ικ ό ν ι 27, 1 α ν τ ιθ έ τ ω ς .
179. Ε ικ . 27, 2. Ύ ψ ο ς 0 ,1 9 5 . Λ ε ίπ ε ι το α π ό π τ υ γ μ α . Φ α ν ε ρ ο ί ο ι β ό σ τρ υ χο ι.
1 8 0 - 1 8 2 . Τ ε μ ά χ ια τ ρ ιώ ν τ ο υ λ ά χ ισ τ ο ν τ ύ π ω ν μ ικ ρ ο τέρ ω ν το υ 179.
1 8 3 - 1 8 6 . Τ έσ σ α ρ ες μί τ ρ α ι μ ε γ α λ ύ τ ε ρ α ι το υ 179. Ε ν τ α ύ θ α α ν ή κ ει το εν
ε ικ ό ν ι 2 8 , 2 τ ε μ ά χ ιο ν με το γ λ ύ κ ισ μ α ε π ί το υ σ τή θους. Ι δέ ε π ' α υ το ύ ό π ω ς κ α ι
εν ε ικ ό ν ι 28, 1 το τ ρ υ π η τ ό ν ή σ π υ ρ ω τ ό ν π έμ μ α .
1 8 7 - 1 8 8 . Τ ύ π ο ι ό μ ο ιο ι τω 1 7 9 μ ετ’ α π ο π τύ γμ α το ς.
94 K. A. Ρωμαίου

Ο ι α κ ό λ ο υ θ ο ι 5 τ ύ π ο ι α π ο τε λ ο ύ ν τ η ν χ ε ιρ ισ τ ή ν π α ρ α γ ω γ ή ν το υ α υ το ύ κερα-
μ ε ίο υ . Ο π η λ ό ς ε ίν α ι ο α υ τ ό ς : γ α λ α κ τ ώ -
δ η ς σ κ ο τεινό ς η α ν ο ικ τ ό ς . Ο λ α ιμ ό ς ε ίν α ι
δ υ σ α ν ά λ ο γ ο ς π ρ ο ς τη ν μ ικ ρ ά ν δ ύ σ μ ο ρ -
φ ο ν κ εφ α λ ή ν . A ι π τ υ χ α ί α ρ α ια ί κ α ι τρ α -
χ εία ι. Ε ις το υ ς 5 το ύ τ ο υ ς τ ύ π ο υ ς α ν ή κ ει
μ έγ α π λ ή θ ο ς σ υ ν τ ρ ιμ μ ά τω ν , εξ ω ν ά να -
φ έ ρ ο μ ε ν 3 5 τ ε μ ά χ ια κ ε φ α λ ώ ν με μέρος
κορ μ ού.
189. Ε ικ . 29. Ύ ψ ο ς 0 ,1 9 5 .
190. Τ ύ π ο ς μ ικ ρ ό τερ ο ς. Α κ ε ρ α ίο υ
α ν τ ιτ ύ π ο υ ύ ψ ο ς 0 ,2 1 .
1 9 1 . Μ ε β ο σ τρ ύ χ ο υ ς εμ π ρ ό ς. Μ ε-
γ ά λ ο υ τε μ α χ ίο υ ύ ψ ο ς 0 ,2 0 .
Ε ικ . 2 8 ( = 183 -186). 192. Ό μ ο ιο ς τύπος μ ε γ α λ ύ τε ρ ο ς
κ α τά τι.
193. Τ ύ π ο ς μ ικ ρ ό τερ ο ς το υ 191.
1 9 4 - 2 0 1 . Ο ι ο κ τώ ο ύ τ ο ι τύ π ο ι, ω ν σ ώ ζ ο ν τ α ι π ο λ λ ά σ υ ν τ ρ ίμ μ α τα κ ε φ α λ ώ ν
κ α ι σ τή θ ο υ ς, ε ίν α ι δ ιά μ ε σ ο ι μ εταξύ τω ν υ δ ρ ο φ ό ρ ω ν
τ ω ν φ ε ρ ο υ σ ώ ν το γ λ ύ κ ισ μ α κ α ι τ ω ν α ν ω τ έ ρ ω 5 κ α
κ ώ ν τύ π ω ν . Ω ς ο ι τε λ ε υ τα ίο ι, α ν έ χ ο υ ν τ η ν υ δ ρ ία ν
δ ι ’ α μ φ ο τ έ ρ ω ν τω ν χ ε ιρ ώ ν ά λ λ ’ α ι κ ε φ α λ α ί με το υ ς
κ α τ α π ίπ τ ο ν τ α ς εμ π ρ ό ς β ο σ τρ ύ χ ο υ ς ε ίν α ι α ι α υ τ α ί ή
π α ρ ε μ φ ε ρ ε ίς π ρ ο ς τα ς κ ε φ α λ ά ς τ ω ν υ δ ρ ο φ ό ρ ω ν με
το χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ό ν π έμ μ α .
Σ υ χ ν ή υ π ή ρ ξεν η χ ρ ή σ ις τω ν υ δ ρ ο φ ό ρ ω ν εν τη
λ α τ ρ ε ία το υ ιερού. Α ν εξ α ιρ έσ ω μ ε ν το εν Τ ε γ έ α ιερόν
τη ς Δ ή μ η τ ρ ο ς κ α ι Κ ό ρ η ς το υ Ά γ . Σ ώ σ τ η ο υ δ α μ ό -
θ εν ά λ λ ο θ εν είν α ι τ ό σ α ι γ ν ω σ τ α ί υ δ ρ ο φ ό ρ ο ι. Ε ις τα
σ υ ρ τ ά ρ ια τη ς σ χετικ ή ς π ρ ο θ ή κ η ς φ υ λ ά σ σ ο ν τ α ι σ υ ν-
τ ρ ίμ μ α τ α 5 0 τ ο υ λ ά χ ισ τ ο ν α ν τ ιτ ύ π ω ν το υ κ ερ α μ ε ίο υ
με τ η ν ω ρ α ία ν κ εφ α λ ή ν κ α ι κ ό μ η ν (τ. 1 4 9 - 1 6 1 ) , ό χ ι
δ ε ο λ ιγ ω τ έ ρ ω ν π α ρ α δ ε ιγ μ ά τ ω ν τ ε μ ά χ ια το υ κ ο ρ ο π λ α -
σ τείο υ με το γλ ύ κ ισ μ α . Έ κ τ ο ς το υ α ρ ιθ μ ο ύ π ρ ω τ ό -
τ υ π ο ι ε ίν α ι α ι υ δ ρ ο φ ό ρ ο ι α ι κ ρ α τ ο ύ σ α ι τη ν υ δ ρ ία ν
δ ια το υ σ χ ο ιν ιο ύ . ’Α λ λ ά κ α ι π α σ α ι α ι λ ο ιπ α ί δ ια π ρ ώ -
τη ν φ ο ρ ά ν γ ίν ο ν τ α ι γ ν ω σ τ α ί Κ

1 Περί των υδροφόρων, της σημασίας των και των γνωστών το-
πων προελεύσεως Ιδέ Frickenhaus, Tiryns I, 29, 2. Ε ικ . 2 9 ( --- 1 8 9 ).
 Κόραι της Αιτωλίας 95

Δ ΙΑ Φ Ο Ρ Α Α Ν Α Θ Η Μ Α Τ Α

Π ή λ ιν α ζ ω α ελ ά χισ τα ευ ρ έθ η σ α ν εις σ υ ν τρ ίμ μ α τα , ω ς κ εφ α λ ή β οός, σ ειρ ή -

ν ο ς μ έρ ο ς κ α ι δ υ ο π ερ ισ τερ α ί. Τ ο υ ν α ν τ ίο ν σ η μ α ν τικ ά ε ίν α ι τ α συλλεχθ έ ν τα υ π ε-
ρ εκ α τό ν α κ έρ α ια α ν α θ η μ α τ ικ ά α γ γ ε ία : α ) υ δ ρ ία ι. Ε κ το ύ τ ω ν δ ια τ η ρ ο ύ ν τ α ι 35,
ω ν το ύ ψ ο ς π ο ικ ίλ λ ε ι μεταξύ 0 ,0 5 κ α ι 0 ,1 3 5 . Ο π η λ ό ς ε ίν α ι γ α λ α κ τ ώ δ η ς κ ιτ ρ ι-
ν ω π ό ς η κ α ι κ ο κ κ ιν ω π ό ς. Έ κ τ ο ς δ ύ ο κ α λ υ π το μ εν ώ ν δ ια ν ε ω τέ ρ ο υ μ έτρ ιο υ γ α ν ώ -
μ α το ς α ι λ ο ιπ α ί π α σ α ι π α ρ ο υ σ ιά ζ ο υ ν το κ α σ τα ν ό ν επ ίχ ρ ισ μ α , ό π ερ ε ίδ ο μ ε ν ε ν ια -
χ ο ύ ε π ί τ ω ν κ ορ ώ ν, β ') π ε ρ ί τα 6 0 σ κ υ φ ίδ ια ύ ψ ο ς 0 ,0 3 5 - 0 ,0 6 . Ε κ τ ο ύ τ ω ν ουδέ
ε ν ε ίν α ι γ ν η σ ίω ς π ρ ω το κ ο ρ ιν θ ια κ ό ν . Δ ιό τ ι π ά ν τ α π α ρ ο υ σ ιά ζ ο υ ν ε π ίχ ρ ισ μ α κ α ι δη
τα μεν λ ε π τό τε ρ α με π η λ ό ν γ α λ α κ τ ώ δ η η ξ α ν θ ό ν κ ιτ ρ ιν ω π ό ν έχο υ ν α λ ο ιφ ή ν έξω
κ α σ τα ν ό χ ρ ω μ ο ν , τα δε χ ο ν δ ρ ο ε ιδ έ σ τε ρ α (κ α ι π ερ ισ σ ό τε ρ α ) σ υ ν δ υ ά ζ ο υ ν κ ο κ κ ιν ω -
π ό ν π η λ ό ν κ α ι κ ό κ κ ινο ν επ ίχρ ισ μ α , γ ') κ υ λ ίχ ν ια π ε ρ ί τα 2 0 τη ς α υ τή ς κ α τα σ κ ευ ή ς
ω ς τα σ κ υ φ ίδ ια . δ ) 12 κ ρ α τ η ρ ίδ ια με λ α β ά ς ω ς επ ί το π ο λ ύ α τρ ο φ ικ ά ς ν εω τέ-
ρων χρ όνω ν.
Λ ύ χ ν ω ν σ υ νελ έχθη σ α ν 16 π α ρ α δ ε ίγ μ α τ α , α κ έρ α ια η με μ ικ ρ ά ς βλάβας. Ε κ
το ύ τ ω ν εις ε ίν α ι π ο λ ύ μ υ ξ ο ς με 9 σ τόμ ια , δ ια μ . 0 ,1 1 , εις ά λ λ ο ς σ τ ε ρ ε ίτ α ι τη ς
κ α λ υ π το ύ σ η ς ά ν ω ε π ιφ ά ν ε ια ς π α ρ ε μ φ ε ρ ή ς π ρ ο ς κ ώ θ ω ν α με γλ ω σ σ ο ε ιδ έ ς σ τό μ ιο ν
κ α ι ο ι λ ο ιπ ο ί α νή κ ο υ ν δ ια το μ έ τρ ιο ν γ ά ν ω μ α κ α ι τ η ν μ ο ρ φ ή ν εις το ν Γ ' η Β '
π. X . α ιώ ν α . Ε π ί ενός εκ τ ω ν τ ε λ ε υ τ α ίω ν ε ίν α ι φ α ν ε ρ ά τα ίχ ν η τη ς χρ ή σ εω ς
(μ α υ ρ ισ μ έ ν ο ν στόμ ιον).
Δ ια τω ν α ν α θ η μ α τικ ώ ν α γ γ ε ίω ν κ α ι τω ν λ ύ χνω ν σ υ μ π λ η ρ ώ ν ο ν τ α ι α ι γ ν ώ -
σ εις η μ ώ ν π ε ρ ί τω ν εν τω Ιερώ λ α τρ ε υ τ ικ ώ ν μέσω ν. Ω ς η υ δ ρ ο φ ό ρ ο ς κ ό ρ η ο ύ τω
κ α ι α π λ ή υ δ ρ ία εσ ή μ α ιν ε κ α ι ετ ό ν ιζ ε τη ν α υ τή ν δ ια το υ ύ δ α το ς τ η ς π η γ ή ς θ ρ η -
σ κ ευ τικ ή ν κάθαρσην. Τ ω ν σ κ ύ φ ω ν η σ η μ α σ ία δεν ε ίν α ι π ο λ ύ ω ρ ισ μ έν η , άλλα
β ε β α ίω ς εν τα ύ θα , ό π ο υ ο δ ε ιπ ν ιζ ό μ ε ν ο ς θεός κ ρ α τε ί φ ιά λ η ν η σ κ ύ φ ο ν (τ. 1 1 8 - 9 )
ε ίν α ι η α υ τή ω ς τω ν κ υ λ ιχ ν ίω ν κ α ι κ ρ α τη ρ ιδ ίω ν . Ω ς δ ια τη ς λ υ χ ν ο φ ό ρ ο υ τω ν
ά ρ χ ώ ν το υ Ε ' α ιώ ν ος (τ. 17) ο ύ τω κ α ι δ ια τω ν α ν ω τ έρ ω μ ν η μ ο ν ευ θ έ ν τ ω ν λ ύ χ ν ω ν
μ α ρ τ υ ρ ε ίτ α ι η ε ν τω ιερ φ χ ρ ή σ ις το υ λ α τρ ευ τικ ο ύ τ ο ύ τ ο υ μέσου.

Α ΙΤ Ω Λ ΙΚ Α Κ Ο Ρ Ο Π Λ Α Σ Τ Ε ΙΑ

Μ ετα ξ ύ τ ω ν ευ ρ η μ ά τω ν το υ α υ το ύ Ιερ ού κ α τα λ έ γ ε τ α ι κ α ι η π α ρ α π λ ε ύ ρ ω ς
εικ ο ν ιζ ο μ έ ν η μ ίτρ α ( εικ. 3 0 ), εξ η ς π ρ ο ή λ θ ε το εις δ ύ ο ό ψ ε ις π α ρ ισ τώ μ ε ν ο ν
γ ύ ψ ιν ο ν ε κ μ α γ ε ίο ν (εικ. 3 1 ). Η μ ή τρ α α κ έρ α ια δ ια τ η ρ η θ ε ίσ α εχρ η σ ίμ ευ ε π ρ ο ς
ε κ τύ π ω σ ιν το υ εμ π ρ ό σ θ ιο υ μ έρ ους τη ς γ υ ν α ικ ε ία ς π ρ ο το μ ή ς. Ε ίν α ι εκ π η λ ο ύ λευ-
 96 K. A. Ρωμαίου

κ ο π ρ α σ ίν ο υ λ επ το ύ κ α ι ύ ψ ο ς έχ ε ι 0 ,0 7 2 . Κ α τ ά τη ν π ε ρ ιφ έ ρ ε ια ν ά ν ω δ ια κ ρ ίν ο ν -
τ α ι σ α φ ώ ς π έν τε εν το μ α ί, α ί τ ιν ε ς έ δ ε ι ν α α ν τ ισ τ ο ιχ ο ύ ν π ρ ο ς ό μ ο ια ς ε ν το μ ά ς ε π ί
τη ς μη ε υ ρ ε θ είσ η ς μ ίτρ α ς τ ο υ ο π ισ θ ίο υ μ έρ ο υς, τε χ ν ικ ό ν μ έσ ο ν π ρ ο ς έν α ρ μ ό -
ν ισ ιν τ ω ν δ ύ ο ιδ ια ιτ έ ρ ω ς χ υ ν ο μ εν ώ ν ε κ μ α γ ε ίω ν . Ο σ κ ο π ό ς δ εν ή το η κα τα σ κ ευ ή
π ρ ο το μ ή ς, ά λ λ ’ ο λ ο κ λή ρ ο υ σ ώ μ α το ς, δ ι ' δ ή τ ο χ ρ ε ία κ α ι ά λ λ ω ν μ ιτρ ώ ν . Ε ίν α ι
’ φ α ν ερόν, π α ρ ά τη ν μικρ»α ν ε π ιτ υ χ ία ν τω ν φ ω τ ο γ ρ α φ ιώ ν τ ο υ ε κ μ α γ ε ίο υ , ό τ ι π ρ ο -
κ ε ίτ α ι π ε ρ ί εξ α ίρ ετο υ έ ρ γ ο υ τ η ς κ ο ρ ο π λ α σ τικ ή ς τέ χ ν η ς. Η κ ό μ η ε ίν α ι μ α λα κή
και ελαφρά, το μ έτω π ο ν κ υ μ α τώ νετα ι
η π ιώ τα τα κα ι π α ν τα χ ού είνα ι τόσ ον μα-
λακα ί κα ι α νεπ α ίσ θ η το ι α ι μεταβάσεις,
ώ στε να νομ ίζη τις, ό τι π ρ ό κ ειτα ι π ερ ί
επ ιτυ χο ύ ς έρ γου τη ς πλα σ τική ς τω ν
μ ετα πρ α ξιτελείω ν χρόνω ν. Τ όσ α ς λε-
π το μ έρ εια ς β λέπει τ ις σ π α νίω ς επ ί τω ν
κορώ ν, επ ί ο υ δεμ ιά ς δε εκ τω ν το υ
ιερού. Ά λ λ ’ η μ ίτρ α ευρέθη εκεί είτε
ω ς μέρος τη ς σκευής γειτο νικ ο ύ π α ρ ά
το ιερόν κεραμείου εί τε ω ς ανάθημ α.
Ο π ω σ δ ή π ο τ ε κ α ι αν έχη , το εύρ η μα
ενθ υ μ ίζει ζω η ρ ώ ς το έρ γο ν τω ν κορο-
π λ ά θ ω ν και πρ ο κ α λεί εις τη ν εξέτασιν
της σχετικής ερ γα σ ία ς κ α ι τέχνης τω ν
εγ χ ω ρ ίω ν .
Α ν α μ φ ισ β ή τη το ν είναι, ό τι και εν
Ε ικ . 3 0 . Π η λ ίν η μίτρα.
Α ιτω λ ία , όπω ς κ α ι π α ντα χο ύ τω ν ελλη-
νικώ ν χω ρ ώ ν κ α ι τω ν επα ρχια κω τέρω ν,
υ π ή ρ χ ον ερ γα σ τή ρ ια χρ η σ ιμ εύοντα εις τα ς λα ίκάς λα τρευτικός α ν ά γ κας. Τ ο σον
π λή θος κορώ ν προω ρισ μένον δ ι ' εν αφ ανές α ίτω λικ όν ιερόν ήτο α δύνα τον να
είσήγετο έτοιμ ον έξωθεν. Π ρ ο σ έ τι τα εγχώ ρ ια κερα μ ε ία φ α νερ ώ νο υ ν τα τόσον
ευτελή α να θ η μ α τικ ά α γ γ ε ία, ω ν η εισ α γω γή εκ σ πουδα ιοτέρ ου τεχνικού κέντρου
είνα ι απαράδεκτος. Ά λ λ ' έκτος τούτου η α νω τέρω γενομένη έξέτασις τω ν κορώ ν
κ α ι η κατάταξις αυτώ ν επ ιτρ έπ ει να διδα χθώ μ εν αρκετά περ ί τω ν αίτω λικ ώ ν
το ύ τω ν κερα μείω ν η κοροπλαστείω ν.
Ω ς ε ίδομεν ολ ίγισ τα ι α ρ χα ϊκ α ί κόρα ι είνα ι ενδεχόμενον να είσηχθησ αν εκ
Κ ορίνθου έτοιμοι. Ά λ λ α το μ έγισ τον μέρος κατεσκευάζετο εντός τω ν εντοπίω ν
ερ γα σ τη ρ ίω ν με μίτρας εισαχθείσας η κ α ι γενομ ένα ς εν τω τό π ω . Τ ο τελευτα ίον
συνέβαινε κατά δύο τ ρ ό π ο υ ς η κατεσκεύαζον μίτρας σ υ μ φ ώ νω ς π ρος κόρας άγο-
 Κόραι της Αιτωλίας 97

ρ α σ θ είσ α ς εις μ εγ α λ ύ τερ ο ν τ ι κ έν τρ ο ν ή τω ν υ π α ρ χ ο υ σ ώ ν μ η τρ ώ ν επ ε χ ε ίρ ο υ ν δ ια -

φ ό ρ ο υ ς μ ικ ρ ύ ν σ εις η μ εγεθύνσ εις. Τ ο ύ τ ο ή το σ υ νη θ έσ τα το ν. Μ ετα ξύ τω ν υ δ ρ ο -
φ ό ρ ω ν έχ ο μ εν 13 όλας υ π ο δ ια ιρ έ σ ε ις ενός κ α ι το υ α υ το ύ τύ π ο υ , α ίτιν ες α π ετέ-
λεσ α ν π ο τέ το ν κ α τά λ ο γ ο ν τ ω ν υ δ ρ ο φ ό ρ ω ν το υ κ ο ρ ο π λ α σ τείο υ (τ. 1 4 9 - 1 6 1 ) .
Δ εν ε ίν α ι α ν ά γ κ η να δ εχθ ώ μ εν, ό τι κ α ι α ι 13 μ ή τρ α ι π ρ ο ή λ θ ο ν ά λλοθεν. Ε ίν α ι
δ υ ν α τό ν ο Α ιτω λ ό ς κ ο ρ ο π λ ά θ ο ς να επ ρ ο μ η θ ε ύ θ η μ ι α ν η δ ύ ο τα ς δε λ ο ιπ ά ς να

Ε ικ. 31.

π α ρ εσ κ εύ α σ ε ν ο ίδιος. Ε ά ν τις σ κ εφ θή τα ς λ ο ιπ ά ς τε χν ικ ά ς δυσ κολία ς, ιδ ίω ς τη ν

ό π τη σ ιν , δ εν θ α εύ ρη, ό τ ι η τ ο ια ύ τ η κ α τα σ κ ευή μ η τρ ώ ν υ π ε ρ β α ίν ε ι τα ς δ υ ν ά -
μ εις το υ ε π α ρ χ ιώ το υ κ ερ α μ έω ς. Ό τ ι δε κ α τ ε γ ίν ο ν τ ο π ά ν το τ ε εις τα κ ο ρ ο π λ α σ τε ία
εις τη ν κ α τα σ κ ευ ή ν τω ν μ η τρ ώ ν γ ίν ε τ α ι φ α ν ε ρ ό ν εά ν π α ρ α κ ο λ ο ύ θ η σ η κ α ν είς ε π ί
τω ν π ή λ ιν ω ν τη ν ισ το ρ ία ν τω ν τύ π ω ν . Δ ιό τ ι ο ι β ρ α δ ύ τε ρ ο ν κ α τα σ κ ευ α σ θ έντες
ε ίν α ι κ α ν ο ν ικ ώ ς χ ειρ ό τερ ο ι. Ο ύ τω το υ ς 13 κ α λ ο ύ ς α ν ω τ έ ρ ω τύ π ο υ ς α κ ο λ ο υ θο ύ ν
4 χ ο ν δ ρ ο ε ιδ ε ίς (τ. 1 G 2 -1 6 5 ), το υ ς 18 τ ύ π ο υ ς τω ν υ δ ρ ο φ ό ρ ω ν με το γ λ ύ κ ισ μ α
(τ. 1 7 1 - 1 8 8 ) α κ ο λ ο υ θ ο ύ ν 5 κ α κ ο ί τ ύ π ο ι ( 1 8 9 - 1 9 3 ) .
Ό π ω ς επί τω ν υδρ ο φ ό ρ ω ν ούτω και επί τω ν δύο άλλω ν μακρών σειρών,
τω ν πρ ο το μ ώ ν και τω ν δειπνιζομενώ ν, δ ια κ ρ ίνο ντα ι σαφ ώ ς ά π ’ αλλήλω ν τα δια-
φ ο ρ α κεραμ εία. Τ ο αυτό κεραμείον χα ρ α κ τη ρ ίζει ο αυτός πηλός, εξ ου κατεσκευά-
σθησαν π ά σ α ι α ι υ π οδια ιρ έσ εις ενός και του αυτού γενικού τύπου. Ο ύτω επί
Α ΡΧ Α ΙΟ Λ Ο Γ ΙΚ Ο Ν ΔΕΛ ΤΙΟ Ν 1 9 20-21 13
98 K. A. Ρωμαίου

τ ω ν δ ε ιπ ν ιζ ο μ εν ώ ν δ ια κ ρ ίν ο μ ε ν 4 το υ λ ά χ ισ τ ο ν κ ε ρ α μ ε ία 1) (τ. 1 1 5 - 1 1 7 . 2) 1 1 8 -
120. 3) 1 2 1 - 125. 4) 1 2 3 - 1 2 8 ) , ε π ί δε τω ν π ρ ο τ ο μ ώ ν 5 το υ λ ά χ ισ τ ο ν 1) (τ. 5 0 -
5 4 . 2) 6 1 - 6 6 . 3) 6 7 - 71. 4) 91 - 9 2 . 5) 9 3 - 9 6 ) . Π α ν τ α χ ού β εβ α ιώ ν ετα ι, ό τ ι το
κ ε ρ α μ ε ίον εκά σ το τε δ ιέ θ ε τ ε ν έν α κ υ ρ ίω ς τύ π ο ν , δ ια ιρ ο ύ μ ε ν ο ν εις δ ιά φ ο ρ α μ εγέθη
κ α ι π ο ικ ίλ λ ο ν τ α με ε λ α φ ρ ά ς τρ ο π ο π ο ιή σ ε ις . Α ι τε λ ε υ τα ία ι ε ίν α ι α φ θ ο ν ώ τ ε ρ α ι εις
τ α τε λ ε ιό τε ρ α κ ερ α μ ε ία.
Ε ίν α ι εύλογον να π ε ρ ιμ εν ώ μεν τας αυτάς κόρας εις τους αιτω λικούς και
άλλους γειτονικ ούς τόπους. Ο ύτω μέχρι τ ούδε εσημείω σα τον τύπον του δειπ νι-
ζομ ένου (τ. 1 3 0 ) εκ του Θ έρμου και νο τίω ς της Τ ρ ιχ ω ν ίδ ο ς πα ρ ά την Γ ούσ τια -
νη ν (τ. 124), κεφαλάς υ δ ρ ο φ ό ρ ω ν (τ. 1 4 9 - 1 5 1 ) εκ του π α ρ ά τον Τ α ξιά ρ χη ν της
Α ιτω λ ία ς ανασκαφεντός υ π ' εμού ιερού, εκ Π α λ α ίρ ο υ , α νευρ εθ είσας υπό του κ.
D οrp feld (εν τη συλλογή Λ ευκ ά δος) και εξ Ά μ π ρ α κ ία ς (εν τη συλλογή του
Γ υμ να σ ίο υ Ά ρ τ η ς ) .
Π α ρ ά δ ο σ ις π ερ ί Α ιτω λώ ν κ α λλιτεχνώ ν ο υ δ εμ ία υπάρχει. Α λλά τις θα πα ρα -
βάλη, ω ς είπεν ο Ισ ο κ ρ ά τη ς, τον Φ ειδ ία ν προς ένα κ ο ρ ο π λά θ ο ν; Β εβαίω ς καλ-
λιτεχνική αξία λόγου δ η μ ιο υ ρ γία δεν εγίνετο εις τα τα π εινά κ ορ οπλα σ τεία της
Α ιτω λ ία ς, ά λ λ ’ η κυρίω ς βιοτεχνική αυτή ερ γα σ ία είνα ι σημαντική, δ ιό τι έφερεν
εις τινα επ α φ ή ν μιαν οπω σ δή ποτε κλειστήν επα ρ χία ν με τα κέντρα της τέχνης
κ α ι του π ο λ ιτισ μ ού.
K. Α. ΡΩΜΑΙΟΣ
 ΛΕΣΒΟΥ ΕΠΙΓΡΑΦΑΙ

Μ ετά τη ν έκδοσιν του C orpus τω ν · Λ εσβιακώ ν επ ιγρ α φ ώ ν υπό W . P a to n

(IG Χ Ι Ι 2, 1900) εδημοσιεύθησαν και άλλα ι ε π ιγ ρ α φ α ί εκ Λέσβου υπό δ ια φ ό -
ρων, ω ν σύντομον α να γρ α φ ή ν περιέλαβεν ο μακαρίτης Π . Π α π α γ εω ρ γ ίο υ εν
τα ις υ π ' αυτού εκδεδομέναις ε π ιγ ρ α φ α ίς της Λ έσβου εν Ά ρ χ α ιο λ . Ε φ η μ . 1913
σελ. 220 εξ. Μ ετ’ αυτόν ιδέ και προσθήκας του Μ. T o d εν J o u rn . of H e ll.
S tu d ie s XXXV (1915) σελ. 267.
Π ε ρ ιο δ εύσαντες τη ν Λ έσβον κ α ι η μ εις εύρομεν λίθους τινά ς ανεκδότους,
π ερ ί ω ν μικρόν ενταύθα θα κάμω μεν λόγον. '
1. Ε κ Μ ολίβου (Μ ηθύμνης). Ε ν τω γ ρ α φ ε ίω της κοινότητος Μ ολίβου,
όπου περισυνελέγησ αν και α ι λ ο ιπ α ί εν τη π ό λει αρχαιότητες. Ο ρ θ ο γ ώ ν ιο ς στήλη
εκ φ α ιο ύ μαρμάρου κεκοσμημένη άνω υπό αετώ ματος, όπερ είνα ι κατά το πλεί-
στον αποκεκρουμένον. Κ ά τω αποκ εκρουμένη . Ύ ψ ο ς 0,33, πλατ. 0,405, παχ. 0,095,
ύψ ος γραμμ . 0,08 - 0,09.
 Ε π ί πρύτανεω ς Τ ιμ ίχο υ του Α νθεμοκλείους και γ υ ­
μνασιάρχω ν Η ρακώ νος του Δαμοκλείους, Απολλώνιου
του Φ ανή, μηνός Π α ν θείο υ . Α γ α θ ή τύχηι. Έ δ ο -
ξεν τοις νέοις· επειδή κ α ι εκ τω ν ενπ ρ ο σ θέν χρόνω ν
5 πολλάκις επιδεδω κότες εαυτούς είς τ(ά) σ υνφέρον-
τα τού δήμου κα'ι εν τ ώ ι π α ρ ό ν τι κ α ιρ ώ θεω ρ ο ύν-
τες τον δή μον δ ια τας συνεχείς α φ ο ρ ία ς εν το ις σίτ-
τοις και τας εισφ οράς τω ν χρ η μ ά τω ν εις τα ς σ ιτω νία[ς
θλειβόμενον, έτι δε καί δ ιά την ούσαν α ύ τώ ι α π ό τής [άρ-
10 χής πρ ος Ρ ω μ α ίο υ ς εύνοιάν τε και φ ιλ ία ν κ α ι δ ια την υ ­
πάρχουσαν π ρος αυτούς σ υμ μα χία ν κ ο ινω νούντος
τού σ υνεστώ ιος αυτοίς εν τ ή ι Α σ ία πολέμου και είς τ ­
αύτα εισφ έροντος πολλά κ α ι μεγάλα α να λώ μ ατα, αν-
ανκαι όν έστιν ή η
μ είν τη ρούσ ιν ή ν τε πρ ό τερο ν είχομεν
15 π ρος τον δή μο ν εύνοιαν και ακόλουθα π ρ ά σ σ οντα ς τ[ή ι
τού δήμου π ρ ο α ιρ έσ ει π ρ ο ς τα Ρ ω μ α ίω ν π ρ ά γ μ α τα π [ει-
σαντας χρ ή μ α τα δο ύ να ι αν α π α ίτη τα τή ι πόλει ε ι[ς τας π ρ ο -
γ]εγρα μμ ένας χρείας άχρι στα (τή ρ ω ν)Χ Χ [χ]Η ίν α θ . . . . .
. . ντινες υ φ ’ η μ ώ ν οι δ α ν ε ίσ ο υ σ ιν .............................................
20 .........................................τ ο ν ..........................................................................

Σ χ ή μ α γρα μ μ ά τω ν Α Ε Θ . Μ Ν Π Σ Ω 1.

Σ τ ιχ . 5. Ε ις τ α σ υ μ φ . π α ρ ε λ ε ίφ θ η ή μ εσ α ία κ ε ρ α ία το υ α το υ ά ρ θρ ο υ .
Σ τ ιχ . 7 - 8 . Σ ίττο ις ω ς κ α ι στιχ. 8 σιτω νίας, ή ρ ίζ α είχε γ ρ α φ ή δ ι ’ ει, α λ λ ’
ε ίτα ό χ α ρ ά κ τη ς δ ιώ ρ θ ω σ ε εξ α λ ε ίψ α ς τ ο ε ι κ α ί χ α ρ ά ξ α ς μ ό ν ο ν ι, το δε σ ίττο ις
έ γ ρ ά φ η δ ιά δ ιπ λ ο ύ τ, ω ν το έτερ ο ν εν α ρ χή το ύ ε π ο μ έ ν ο υ σ τίχο υ , α ν κ α ί δ εν
δ ια κ ρ ίν ε τ α ι καλώ ς.
Σ τ ιχ . 16. Τ ο τε λ ε υ τα ίο ν σ ω ζ ό μ ε ν ο ν γ ρ ά μ μ α το ύ σ τίχ ο υ φ α ίν ε τ α ι ό τι ε ίν α ι
π, ώ σ τε ζ η τ ε ίτ α ι μ ετοχή ρ ή μ α τ ο ς α ρ χ ο μ έν ο υ α π ό π . Η π ρ ο τε ιν ό μ ε ν η σ υ μ π λ ή ­
ρ ω σ ις, ά ν μη βεβα ία , μ οι φ α ίν ε τ α ι π ιθ α ν ή .
Σ τ ιχ . 18. Ά χρ ι σ τ α (τ ή ρ ω ν ) πρβλ, εκ Μ υ τ ιλ ή ν η ς P a to n 81, 2, 6, 11 κ α ι εκ
Ν ή σ ο υ (Μ ο σ χ ο ν η σ ίω ν , έ ν α ν τ ι Μ υ τιλ ή ν η ς) P a to n I G X I I 2 α ρ ιθ . 6 4 6 σ π ο ρ ά δ η ν.
Π ε ρ α ιτ έ ρ ω α φ ή ν ε τ α ι κ ενός τ ις χώ ρ ο ς, μ ετά δ ε το δ ε ύ τε ρ ο ν X ό ν υ ν ε φ θ α ρ μ έ ­
ν ο ς χ ώ ρ ο ς α ρ κ ε ί π ρ ο ς χ ά ρ α ξ ιν ενός γ ρ ά μ μ α το ς.
Ή ε π ιγ ρ α φ ή α ύ τη ε ίν α ι ψ ή φ ισ μ α το ύ σ υ λ λ ό γ ο υ τ ω ν ν έω ν, ο π ώ ς π ρ ο σ έλ -
θ ω σ ιν α ρ ω γ ο ί είς τα ς α ν ά γ κ α ς τή ς π ό λ εω ς π α ρ έ χ ο ν τε ς χ ρ ή μ α τ α είς αυτήν.
Ε ίν α ι γ ν ω σ τ ή ή κ α τά το ύ ς ε λ λ η ν ισ τικ ο ύ ς κ α ί ρ ω μ α ϊκ ο ύ ς χ ρ ό ν ο υ ς ο ρ γ ά ν ω -
 Λέσβου, ε π ιγ ρ α φ αί 101

σ ις τη ς ν ε ο λ α ία ς τω ν α ρ χ α ίω ν π ό λ ε ω ν εις σ ω μ α τε ία , α τ ιν ά υ π ό τη ν α ιγ ίδ α τη ς
π ο λ ιτ ε ία ς επ ε δ ίδ ο ν τ ο εις τη ν δ ια π α ιδ α γ ώ γ η σ ιν κ α ι ά σ κ η σ ιν τω ν μ ελώ ν τω ν. Π ε ρ ί-
φ η μ ο ς ε ίν α ι ο θ εσ μ ό ς τη ς ε φ η β ε ία ς . Α ύ τ η α π ετέλ ει κ ρ α τικ ή ν, ο ύ τω ς ε ί π ε ν ,
ο ρ γ ά ν ω σ ιν , ά λ λ ’ είχε τη ν εσ ω τερ ικ ή ν δ ιο ίκ η σ ιν κ α ι δ ια ρ ρ ύ θ μ ισ ιν α υ τή ς ανεξάρτητον
α π ό τη ς π ο λ ιτ ε ία ς (Π ρ β λ . G ir a r d εν D ic tio n n a ir e S a g lio - P o ttie r λέξ.
E p h e b i). Ο ι έ φ η β ο ι ά φ ' ου δ ιή ν υ ο ν ω ρ ισ μ έν ο ν χ ρ ό ν ο ν εν αυτή εξ ε ρ χ ό μ ε ν ο ι φ α ί-
ν ε τ α ι ό τ ι σ υ ν ε π ή γ ν υ ο ν ν έο ν σ ύ λ λ ο γο ν , σ υ ν ή ρ χ ο ν το εις ίδ ια ς σ υ ν ό δ ο υ ς κ α ι εξη-
κ ο λ ο ύ θ ο υ ν τη ν π ε ρ α ιτ έ ρ ω α υ τώ ν ά σ κ η σ ιν (Π ρ β λ . Z ie b a rth , D a s G rie c h isc h e
V e re in s w e s e n σελ. 111, εξ. κ α ι P o la n d , G e s c h ic h te des G rie c h isc h e n V e re in s -
w e se n s σελ. 3 3 εξ.). Η ο ρ γ ά ν ω σ ι ς α υ τή ω ν ο μ ά ζετο νέο ι κ α ι είχεν ιδ ία ν ο ρ γ ά -
ν ω σ ιν κ α ι π ιθ α ν ώ τ α τ α μ είζο να α ν εξ α ρ τη σ ία ν η ο ι έ φ η β ο ι. Κ α τά π ό σ ο ν ό μ ω ς
κ α ι ο ύ το ι υ π ή γ ο ν τ ο υ π ό τη ν π ο λ ιτ ε ία ν δ ια τ ε λ ο ύ ν τε ς υ π ό τη ν ά μ εσ ο ν α υ τή ς επ ο -
π τε ία ν , δ εν ε ίν α ι δ υ ν α τό ν α σ φ α λ ώ ς ν α εί π ω μ εν . .Ε κ τω ν ε π ιγ ρ α φ ώ ν μ α ν θά ν ο -
μ εν ό τ ι α λ λ α χο ύ μεν ε μ φ α ν ίζ ο ν τ α ι ω ς α υ το τελ ή σ ω μ α τε ία δ ιε ν ε ρ γ ο ύ ν τ α π ρ ά -
ξ ε ις ε ν τελώ ς Α ν ε ξ α ρ τ ή τ ο υ ς τη ς π ό λ εω ς, ω ς ψ η φ ίσ μ α τ α τ ιμ η τ ικ ά εις δ ια φ ό ρ ο υ ς .
Χ α ρ α κ τ η ρ ισ τικ ό ν δε ε ίν α ι ό τι εν ε π ιγ ρ α φ ή εκ Π ε ρ γ ά μ ο υ ζ η τ ε ίτ α ι η ά δ ε ια τη ς
π ό λ ε ω ς π ρ ο ς τούτο. Π ρβ λ. A th . M itt. X X X I I (1 9 0 7 ) σελ. 2 7 3 /4 α ρ ιθ μ ό ς 1 0
σ τιχ. 4 2 / 4 : «και π ε ρ ί τούτου (δηλ. το υ ν α τιμ ή σ ω σ ιν ο ι ν έ ο ι α υ τό ν χ ρ υ σ ώ στε-
φάνη) κ α ι ε ικ ό ν ι χα λκ ή ) γ ε ν έ σ θ α ι τη ν συγχώ ρησ ιν» υ π ό τη ς π ό λ εω ς κ α ι εν ετέρ α
αύτ. α ρ ιθ . 11 στιχ. 5 2 /3 (Π ρ β λ . κ α ι W ilh e lm , H e r m e s 1 9 0 6 σελ. 70). Ε κ το ύ -
τω ν φ α ίν ε τ α ι ό τ ι έπ ρ επ ε ν α ε π ιτρ α π ή υ π ό τη ς π ό λ ε ω ς η π α ρ ο χ ή τ ιμ ώ ν εκ μ έρ ους
τ ω ν νέω ν, ό π ερ δεν θ α ά π η τε ιτο α ν ο ύ τ ο ι υ π ή γ ο ν τ ο υ π ό τη ν π ό λ ιν . Α λ λ ’ α λλα-
χ ού π ά λ ιν ε ίν α ι τ ο σ ο ύ το ν σ υ ν δ ε δ ε μ έ ν ο ι π ρ ο ς α υ τή ν ε μ φ α ν ιζ ό μ ε ν ο ι μ ετά τω ν εφ ή -
β ω ν κ α ι ό ντες υ π ό γ υ μ ν α σ ία ρ χ ο ν π ο λ λ ά κ ις το ν α υ τό ν κ α ι ο ι έφ η β ο ι, ώ σ τε δ ύ σ κ ο -
λ ο ς δ υ ν α τ α ί τ ις ν α α ποξενώ σ η α υ το ύ ς τη ς π ο λ ιτ ε ια κ ή ς ε π ο π τ ε ία ς το υ λ ά χισ το ν.
Ό θεν ο ρ θ ώ ς σ υ ν ο ψ ίζ ω ν ο Z ie b a rth έ ν θ ’ α ν . σελ. 1 1 5 λ έ γ ε ι ό τι ο ι ν έ ο ι δ ιε κ ρ ί-
ν ο ν το μεν τω ν ε φ ή β ω ν, όντες α υ το τε λ ε ίς κ α ι α ν ε ξ ά ρ τ η τ ο ι, ά λ λ ’ υ π ή γ ο ν τ ο υ π ό
το ν γ υ μ ν α σ ία ρ χ ο ν τη ς π όλεω ς, ή τ ις μ έγισ το ν ε π ε δ ε ίκ ν υ ε ε ν δ ια φ έ ρ ο ν π ε ρ ί τη ς
υ π ά ρ ξ ε ω ς τω ν.
Ο ι «νέοι» ε ίχ ο ν ένα κ υ ρ ίω ς γ υ μ ν α σ ία ρ χ ο ν , π ιθ α ν ώ ς το ν τη ς π ό λ εω ς, ό σ τις
ή τ ο κ α ι τ ω ν ε φ ή β ω ν, ω ς π. χ. εν Κ φ . Π ρ β λ . P a to n - H ic k s In sc r. K o s 1 0 7 /8 ,
1 0 9 /111 κ α ι εν α υ τή τη Μ υ τιλ ή ν η P a to n , I G X I I 2 3 4 κ α ι 1 3 4 /, 7 : γ υ μ ν α σ ία ρ -
χ ο ς τ ω ν ν έ ω ν κ α ι ε φ ή β ω ν. Ε ν Ι α σ ώ ό μ ω ς α ν α φ έ ρ ο ν τ α ι δ ύ ο γ υ μ ν α σ ία ρ χ ο ι, ά λ λ '
ο ύ τ ο ι κ α τά τ η ν π α ρ α τή ρ η σ ιν το υ T h . R e ih a c h ε ίν α ι η π α τή ρ κ α ι υ ιό ς ή α δ ελ-
φ ο ί. Π ρ β λ . R e v . É t . G re c q . 1 8 9 3 σελ. 179 α ρ ιθ . 15 κ α ι σελ. 1 9 3 α ρ ιθ . 41.
Α λ λ ' εν Τ ό μ ο ις δ ύ ο ε ίν α ι γ υ μ ν α σ ία ρ χ ο ι (Π ρ β λ . A rc h ä o l. - E p ig r a p h . M i t t a u s
O e s t - U n g . X I X (1 8 9 6 ) σελ. 2 2 2 α ρ ιθ. 89 κ α ι σελ. 2 2 3 α ρ ιθ. 90. P o la n d έ ν θ ’ α ν .
102 Δημητρίου Ευαγγελίδη

σελ. 401 σημ.). Τ ο α υ τό σ υ μ β α ίν ε ι κ α ι π α ρ ά τ ο ις « νέο ις» τ η ς Μ η θ ύ μ ν η ς ,

ω ς ε μ φ α ίν ε τ α ι εκ το υ π α ρ ό ν τ ο ς ψ η φ ίσ μ α το ς.
Ο ύ τ ω ς ω ρ γ α ν ω μ έ ν ο ι ο ι ν έ ο ι εφ ρ ό ν τ ιζ ο ν π ε ρ ί τω ν κ ο ιν ώ ν εσ ω τερ ικ ή ς φ ύ -
σ εω ς α ν α γ κ ώ ν το υ σ υ λ λ ό γ ο υ δ α π α ν ώ ν τ ε ς τα εκ δ ια φ ό ρ ω ν ε ισ φ ο ρ ώ ν κ ε φ ά λ α ια
(Π ρ β λ . Ziebärth ε ν θ ’ α ν . σελ. 162 εξ. κ α ι Poland εν θ ’ α ν . σελ. 494 εξ.). Π ρ ώ -
τη ν φ ο ρ ά ν εντα ύ θα , όσ ο ν γ ν ω ρ ίζ ω , π ρ ο β α ίν ο υ σ ι κ α ι εις π ρ ά ξ ιν μη α φ ο ρ ώ σ α ν
α μ έσ ω ς εις τ η ν ε ν ώ σιν. Ε κ τη ς ε π ιγ ρ α φ ή ς δε β λ έπ ο μ εν α κ ό μ η ό τ ι κ α ι ά λ λ ο τε
π α ρ έσ χ ο ν τ η ν σ υ ν δ ρ ο μ ή ν των· (εκ τω ν έ μ π ρ ο σ θ ε ν χ ρ ό ν ω ν ε π ιδ ε δ ω κ ό τες εα υ το ύ ς
εις τ α σ υ μ φ έ ρ ο ν τα το υ δ ή μ ο υ στιχ. 4 - 5 ) ά γ ν ω σ τ ο ν π ώ ς. Ά λ λ α μ ά λ ισ τα κ α τά
τ α ς π α ρ ο ύ σ α ς δ υ σ χε ρ είς π ε ρ ισ τά σ ε ις α ν α γ κ α ιό τ α τ η ή τ ο η β ο ή θ ε ια τω ν νέω ν,
δ ιό τ ι κ α ι η εσ ο δ ε ία τω ν σ ιτη ρ ώ ν δ εν ή το κ αλή κ α ι εις π ο λ λ ά ς δ α π ά ν α ς εξετί-
θ ετο ο δ ή μ ο ς π ρ ο ς π ρ ο μ ή θ ε ια ν σ ίτου. Ε ίν α ι δε γ ν ω σ τ ό ν ό τ ι α ι α ρ χ α ία ι π ό λ ε ις
μ ε γ ίσ τ η ν εις το ύ το έ δ ιδ ο ν π ρ ο σ ο χ ή ν φ ρ ο ν τ ίζ ο υ σ α ι ό π ω ς εν α φ ο ρ ία ις η σ ιτο -
δ ε ία ις κ α ν ο ν ίζ ω σ ι το ε μ π ό δ ιο ν το υ σ ίτο υ π ρ ο ς π ρ ό λ η ψ ιν υ π ε ρ τιμ ή σ ε ω ς α υ το ύ
(πρβλ. W ilainowitz - Moellendorff, Aristoteles und Athen I σελ. 219 κ α ι II σελ.
374) κ α ι π ρ ο β α ίν ω σ ιν εις α γ ο ρ ά ν σ ίτο υ κ α ι χ ο ρ η γ ώ σ ιν εις τ ο υ ς ε ν δ ε ε ίς π ο λ ί-
τας. Α λ λ ά κ α ι ιδ ιώ τ α ι ε φ ιλ ο τ ιμ ο ύ ν τ ο ν α παρέχουσι σ ίτο ν δ ω ρ ε ά ν εις τη ν π ό λ ιν
κ α ι ε ίν α ι γ ν ω σ τ α ί π ο λ λ α ί σ χ ε τικ α ί τ ιμ η τ ικ α ί ε π ιγ ρ α φ α ί, πρ β λ. Liebenain, Städte-
verwaltüng im Römischen Kaiserreiche σελ. 112,2. Δια το ύ τ ο λ ία ν ε π ίκ α ιρ ο ς
ή το η π ρ ο θ υ μ ία τ ω ν ν έ ω ν π ρ ο ς α ν α κ ο ύ φ ισ ιν το υ δ ή μ ο υ εις τ ο ια ύ τ α ς δ α π ά ν α ς.
’Α λ λ ά κ α ι ά λλος σ π ο υ δ α ιό τ ε ρ ο ς λ ό γ ο ς υ π ή ρ χ εν εν τη π ρ ο κ ε ιμ έ ν η π ερ ισ τά -
σει, δ ι ' ο ν ο ι Μ η θ υ μ ν α ίο ι μ ε γ ίσ τ η ν ε ίχ ο ν α ν ά γ κ η ν χ ρ η μ ά τ ω ν . Κ α ι ο ύ το ς ή το ο
εν Α σ ί α δ ιε ξ α γ ό μ ε ν ο ς υ π ό τ ω ν Ρ ω μ α ίω ν π ό λ εμ ο ς, εις ον ή σ α ν υ π ο χ ρ ε ω μ έ ν ο ι ν α
β ο η θ ή σ ω σ ιν τ ο ύ τ ο υ ς δ υ ν ά μ ε ι τη ς σ υνθή κη ς, η ν ε ίχ ο ν π ρ ο ς α υ το ύ ς σ υ νά ψ ει. Π ό τ ε
ε γ έ ν ετο η σ υνθή κη α υ τή δ εν γ ν ω ρ ίζ ο μ ε ν εκ φ ιλ ο λ ο γ ικ ώ ν μ α ρ τυ ρ ιώ ν , α λ λ ά π ε ρ ιε -
σ ώ θ η εις η μ ά ς το κ ε ίμ ε ν ο ν τ ο ια ύ τ η ς σ υ μ μ α χ ία ς εν ε π ιγ ρ α φ ή ευ ρ εθ είσ η εν Μ η θ ύ -
μνη. Τ α ύ τ η ν εδ η μ ο σ ίευ σ ε το π ρ ώ τ ο ν 6 Cichorius εν Rhein. Mus. X L IV σελ.
443 εξ., α ν έ γ ν ω σ ε δ ’ εκ ν έο υ ο Mommsen εν Sitz. - Berichte der Preuss. Akad.
1895 σελ. 900 (= P a to n , 5 1 0 = D itten b erg er, Sylloge2, 319). Κ α ι ο μεν Cicho-
rius έ ν θ ' α ν . α ν ά γ ε ι α υ τή ν εις τα μέσα τη ς ζ ' ε κ α τ ο ν τ α ε τ η ρ ίδ ο ς α π ό κ τίσ εω ς
Ρ ώ μ η ς δηλ. π ε ρ ί το 103 π. Χ ρ., ο δε Mommsen θ έ τε ι α υ τή ν εις το υ ς χ ρ ό ν ο υ ς,
κ α θ ’ ο υ ς η Α σ ί α ε γ έν ετο ρ ω μ α ϊκ ή ε π α ρ χ ία μ ετά τη ν εκ λ ε ιψ ιν το υ β α σ ιλ ε ίο υ τη ς
Π ε ρ γ ά μ ο υ (113 π. Χ ρ.). Ε ις το υ ς α υ το ύ ς δ ε χ ρ ό ν ο υ ς α ν ή κ ε ι κ α ι κ α τά τη ν γ ν ώ -
μ η ν τ ο υ D ittenberger ε ν θ ’ α ν ., ό σ τις μ ά λ ισ τα ά κ ρ ιβ έσ τερ ο ν ο ρ ίζ ε ι ό τ ι α ύ τη εγ έ -
ν ε τ ο κ α θ ’ ο ν χ ρ ό ν ο ν ο ι Ρ ω μ α ίο ι ε μ ά χ ε τ ο κ α τά το υ Α ρ ισ τ ο ν ίκ ο υ . Ο ύ τω δε π ά ν -
τε ς α ν ά γ ο υ σ ιν α υ τή ν εις π ρ ο μ ιθ ρ α δ α τ ε ίο υ ς χ ρ ό ν ο υ ς κ α ι δη π ε ρ ί το τέλος το υ β '
π. Χ ρ . α ιώ ν ος. Π ρ ιν σ χε τίσ ω μ ε ν ο ρ ισ τ ικ ώ ς το η μ έ τ ε ρ ο ν ψ ή φ ισ μ α π ρ ο ς τη ν σ υ ν -
 Λέσβου επιγραφαί 103

θ ή κ η ν τα ύ τη ν , α ς ίδ ω μ ε ν εις π ο ιο υ ς χ ρ ό ν ο υ ς δ υ ν ά μ ε θ α να κ α τα τά ξ ω μ εν α υ τό
ε π ιγ ρ α φ ικώς.
Ε ξ ετά ζο ν τες το σ χή μ α τω ν γ ρ α μ μ ά τ ω ν π α ρ α τ η ρ ο ύ μ εν ό τι το α έχει τη ν
μ εσ α ία ν κ ερ α ία ν τε θ λ α σ μ έν η ν κ α τά κ α νόνα , το μ τα ς α κ ρ α ία ς γ ρ α μ μ ά ς σ χεδό ν
κ α θ έτο υ ς, ώ σ τε ν α λ α μ β ά νη π ε ρ ίπ ο υ ο ρ θ ο γ ώ ν ιο ν σχή μ α . Τ ο ο ε ίν α ι ί σον σχε-
δ ό ν το μ έγεθ ο ς π ρ ο ς τα λ ο ιπ ά γ ρ ά μ μ α τα . Τ ο π έχ ε ι α μ φ ο τέ ρ α ς τα ς κ α θ έ το υ ς
γ ρ α μ μ ά ς ί σας. Τ ο σ έχει ή δη σ χε δ ό ν τ ε τ ρ ά γ ω ν ο ν μ ο ρ φ ή ν κ α ι το ω το α υ τ ό π ε ρ ί-
π ο υ ύ ψ ο ς π ρ ο ς τα λ ο ιπ ά γ ρ ά μ μ α τα . Ε κ τ ο ύ τ ω ν τα μεν α, μ, ο, σ κ α ι ω θ έ το υ σ ι
τη ν ε π ιγ ρ α φ ή ν κ ά τω του τέ λ ο υ ς το υ γ ' α ιώ ν ος, α λλά το π σ υ γ χ ρ ο ν ίζ ε ι α υ τή ν
π ρ ο ς τη ν σ υ ν θ ή κ η ν Ρ ώ μ η ς κ α ι Μ η θ ύ μ ν η ς, εν η τ ο π ρ ώ τ ο ν π α ρ α τ η ρ ε ίτ α ι το
σ χή μ α το ύ τ ο το υ π (Π ρ β λ . P is to riu s , B e iträ g e z u r G e sc h ic h te v o n L e sb o s im
v ie rte n J a h r h u n d e r t v. C hr. σελ. 140). Α λ λ ά κ α ι ·τ α λ ο ιπ ά γ ρ ά μ μ α τ α ε ίν α ι ε ν τε -
λ ώ ς ό μ ο ια εν τη ε π ιγ ρ α φ ή τη ς σ υ νθή κη ς. Π ρ ο ς το ύ τ ο ις κ α ι το π ρ ο σ γ ε γ ρ α μ μ έ -
ν ο ν ι τη ς δ ο τικ ή ς ά λ λ ο τε μεν υ π ά ρ χ ει, ά λ λ ο τε δε π α ρ α λ ε ίπ ε τ α ι (Π ρ β λ . στιχ. 3 :
α γ α θ ή τύ χ η ι. 6 : εν τω π α ρ ό ν τ ι κ α ιρ ώ , 1 2 : εν τ ή ι Ά σ ίά . 1 7 : τ ή ι π ό λει), όπερ
ο μ ο ίω ς σ υ μ β α ίν ε ι κ α ι εν τη σ υνθή κη P a to n 5 1 0 . Ε ν τ ε ύ θ ε ν ε υ λ ό γ ω ς σ υ μ π ερ α ί-
ν ο μ ε ν ό τ ι α μ φ ό τ ε ρ α ι α ι ε π ιγ ρ α φ α ί α υ τ α ί θ α ε χ α ρ ά χ θ η σ α ν κ α τά το υ ς α υ το ύ ς π ε ρ ί-
π ο υ χ ρ ό ν ο υ ς κ α ι μ ικ ρ ό ν δ ιά σ τ η μ α χ ρ ό ν ο υ θ α χ ω ρ ίζ η α υ τ άς, ώ σ τε ν α μη ε ίχεν
επ έ λ θ ε ι μ εγά λ η δ ια φ ο ρ ά εν τω σ χ ή μ α τ ι τω ν γ ρ α μ μ ά τ ω ν . Λ α μ β ά ν ο ν τε ς δε υ π '
ό ψ ε ι τη ν χ ρ ο ν ο λ ό γ η σ ιν τη ς σ υ ν θ ή κ η ς π ε ρ ί τα τέλη το υ δ ευ τέ ρ ο υ π. Χ ρ. α ιώ -
νος, εις τη ν α υ τ ή ν επ ο χή ν θ ’ α ν α γ ά γ ω μ ε ν κ α ι το ψ ή φ ισ μ α . Τ ό τ ε δ ε π ε ρ ίπ ο υ ο ι
Ρ ω μ α ίο ι δ ιε ξ ή γ ο ν δ ε ιν ό ν π ό λ ε μ ο ν εν Α σ ί α . Μ ε τά το ν θ α ν α τ ον Α ττά λ ο υ το υ
Γ ' το υ Φ ιλ ο μ ή τ ο ρ ο ς ( f 13 3 ) το β α σ ίλ ε ιο ν τη ς Π ε ρ γ ά μ ο υ π ε ρ ιή λ θ ε κ λ η ρ ο ν ο μ ικ ώ
λ ό γ ω εις το υ ς Ρ ω μ α ίο υ ς . Ά λ λ ’ εις ν ό θ ο ς υ ιό ς Ε υ μ έ ν ο υ ς το υ Β ', ο Ά ρ ισ τ ό ν ι-
κος, α νέλ α β ε το ν α γ ώ ν α κ α τά τη ς ξ εν ικ ή ς κ υ ρ ια ρ χ ία ς α ν τ ιπ ο ιο ύ μ ε ν ο ς τη ς β α σ ι-
λ εία ς τη ς Π ε ρ γ ά μ ο υ . Τ ο τε ο ι Ρ ω μ α ίο ι η ν α γ κ ά σ θ η σ α ν ν α σ τείλ ω σ ι σ τρ α τό ν εις
Α σ ία ν , κ α θ ό σ ο ν ο Α ρ ισ τό ν ικ ο ς έχω ν τη ν υ π ο σ τ ή ρ ιξ ιν π ο λ λ ο ύ μ έρ ο υ ς τω ν κ α το ί-
κ ω ν α ν τ ιπ α θ ο ύ ν τ ω ν τη ν ρ ω μ α ϊκ ή ν κ υ ρ ια ρ χ ία ν κ α ι δ ια κ α τα λ λ ή λ ω ν εν ε ρ γ ε ιώ ν
Ισ χυ ρ ό ς γ ε ν ό μ ε ν ο ς ή το ε π ικ ίν δ υ ν ο ς έχθ ρ ό ς (Π ρ β λ . M o m m se n , R ö m is c h e G e s c h i-
c h t e 10 I I σελ. 5 3 - 5 4 ) . Ο ύ το ς δε ε ίν α ι β ε β α ίω ς ο π ό λ εμ ο ς, ο εν τω π ρ ο κ ειμ ένη )
ψ η φ ίσ μ α τ ι α ν α φ ε ρ ό μ ε ν ο ς κ α ι κ α τ ’ α υ τό ν ο ι Μ η θ υ μ ν α ίο ι εβ ο ή θ η σ α ν το υ ς Ρ ω -
μ α ίο υ ς. Κ α τ ά τ α ύ τ α δε το ψ ή φ ισ μ α το ύ τ ο ε ίν α ι ν ε ώ τ ε ρ ο ν τη ς σ υ ν ά ψ εω ς τη ς
σ υ ν θ ή κ η ς τη ς εν α υ τω α ν α φ ε ρ ο μ έ ν η ς, η ς έ χ ο μ ε ν το κ είμ εν ο ν α υ τ ό εν P a to n 1 5 0
κ α ι η τ ις ν υ ν π ρ έ π ε ι ν α τεθή η ο λ ίγ ω π ρ ό τε ρ ο ν η κ α τ ’ αυτήν τη ν έν α ρ ξ ιν το υ
κ α τ ’ Α ρ ισ τ ο ν ίκ ο υ π ο λ έμ ο υ , ω ς ο ρ θ ώ ς ή κ α σ εν ο D itte n b e r g e r Κ

Ε ί ν α ι π ιθ α ν ό ν ό τ ι κ α τ ά τ ο υ ς χ ρ ό ν ο υ ς τ ο ύ τ ο υ ς θ α σ υ ν ή φ θ η κ α ι η π ρ ο ς τ η ν Μ υ τ ιλ ή ν η ν σ υ μ μ α χ ία τ ω ν
104 Δημητρίου Ευαγγελίδη

Κ α ι δ εν γ ν ω ρ ίζ ο μ ε ν μεν α ν κ α τά το ν π ό λ ε μ ο ν το ύ τ ο ν ο ι Μ η θ υ μ ν α ίο ι έσ τει-
λα ν κ α ι α ν δ ρ ας, α λ λ ά χ ρ ή μ α τ α τ ο υ λ ά χ ισ τ ο ν π ο λ λ ά θ α δ α π ά ν η σ α ν . Μ ικ ρ ά ν δε
β ο ή θ ε ια ν η θέλη σ α ν ν α π α ρ ά σ χ ω σ ιν ο ι νέοι. Π ρ ο ς το ύ τ ο το σ ω μ α τ ε ίον θ α π ρ ο έ-
β α ιν ε ν εις δ ά ν ε ιο ν π ε ίθ ο ν π ιθ α ν ώ ς ε ύ π ο ρ α μέλη α υ το ύ ν α χ ο ρ η γ ή σ ω σ ι χ ρ ή μ α τ α
εις το τ α μ ε ί ον, ά τιν α θ α έ δ ιδ ο ν εις τη ν π ό λ ιν ί ν α κ α λ ύ ψ ω σ ιν ω ρ ισ μ έ ν α κο ν-
δ ύ λ ια το υ π ρ ο υ π ο λ ο γ ισ μ ο ύ (εις τα ς π ρ ο γ ε γ ρ α μ μ έ ν α ς χρ εία ς). Χ ρ ή μ α τ α εδ ά ν ει-
ζο ν σ υ ν ή θ ω ς εις τη ν π ό λ ιν ε π ί ω ρ ισ μ έ ν ω τό κ ω π ο λ λ ο ί ε ύ π ο ρ ο ι π ο λ ί τ α ι, υ π έρ
ω ν π ο λ λ ά τ ιμ η τ ικ ά ψ η φ ίσ μ α τ α έχ ο μ εν α ρ χ α ίω ν π ό λ εω ν, α λ λ ά π ο λ λ ά κ ις κ α ι ά το κ α ,
ά λ λ ο τε δε κ α ι εν τελ ώ ς « α ν α π ό δ ο τ α » (Π ρ β λ . π. χ. εξ Α λ ικ α ρ ν α σ σ ο ύ W ilh e lm
O e ste r. J a h r h . X I (1 9 0 8 )' σελ. 5 4 : άτοκα κ α ι α υ τ. σελ. 6 0 : α να π όδ οτα κ α ι εκ
Μ ιλ ή το υ K n a c k fu ss, D a s R a t h a u s v o n M ile t σελ. 1 0 9 : ά μεν (χρ ή μ α τα ) π ρ ο -
δ α ν ε ίζ ω ν ά το κ α , α δε χ α ρ ιζ ό μ ε ν ο ς α ν α π ό δ ο τ α ). Ε ν τ α ύ θ α ο ι ν έ ο ι θ α π α ρ ε ίχο ν
εις τη ν π ό λ ιν χ ρ ή μ α τ α α ν α π α ίτ η τ α μ έχ ρ ι 3 1 0 0 σ τ α τή ρ ω ν η 6 2 0 0 δ ρ α χ μ ώ ν , α ν
ε ίν α ι ο ρ θή η σ υ μ π λ ή ρ ω σ ις.
Ε ν τ ο ις κ α θ ’ έκασ τα π α ρ α τ η ρ η τ έ α τα εξή ς:
Σ τ ιχ. 1. Ο π ρ ύ τ α ν ις ή το ο ε π ώ ν υ μ ο ς τω ν Μ η θ υ μ ν α ίω ν . Π ρ β λ . P a to n α ρ ιθ .
498, 500, 502, 503.
Τ ίμ ιχος το π ρ ώ το ν , όσ ο ν γ ν ω ρ ίζ ω , ά π α ν τ ά γ ε ν ό μ ε ν ο ν ω ς το Σ ω τ ή ρ ιχ ο ς ,
Ο λ ύ μ π ιχο ς.
Α ν θ εμ ο κ λείο υ ς - Δ αμοκλείους, πρβλ. W ilh e lm , B e iträ g e z u r G rie c h is c h e n
I n s c h r if te n k u n d e σελ. 2 0 7 : Α ρ ισ το κ λ είο υ ς.
Σ τ ιχ . 2 : Η ρ α κ ώ νο ς εξ ο ν ο μ α σ τικ ή ς Η ρα κώ ν. Π ρ β λ . W ilh e lm ε ν θ ’ α ν ω τ .
σελ. 2 1 6 α ν τ ί Η ρ α κ ώ ν τ ο ς ω ς κ α ι Δ α μ ο φ ώ ν ο ς W ilh e lm έ ν θ ’ α ν . σελ. 142. Κ α ι
εν ε π ιγ ρ α φ ή εκ Π ε ρ γ ά μ ο υ ά π α ν τ ά το όνομ α . Π ρ β λ . A th. M itt. X X X I I I (1 9 0 8 )
σελ. 3 9 9 Σ τ ή λ . I στιχ. 4, 13.
Ι Ι ρ ό ς τ ο ύ το ις εν ε π ιγ ρ α φ ή εκ Θ ε σ σ α λ ο ν ίκ η ς υ π ά ρ χ ε ι το ό ν ο μ α το ύ τ ο κ α τά
τ η ν μ ό ν η ν δ υ ν α τή ν δ ιό ρ θ ω σ ιν . Π ρ β λ . A v ezo u e t P ic a rd , B C H X X X V I I ( 1 9 1 3 )
σελ. 87 στιχ. 7 - 8 : Ή ρ α κ ώ ν [τ ο | ς τ ο ]ϋ Ν ικοδή μ ου, δ ιό τ ι κ α τά τη ν π α ρ α τ ή -
ρ η σ ιν τ ω ν εκ δ ο τώ ν ε λ λ είπ ο υ σ ι δ ύ ο γ ρ ά μ μ α τ α εις το τέλο ς το υ εβ δ ό μ ο υ κ α ι τρ ία
εις τη ν α ρ χ ή ν το υ ο γ δ ό ο υ σ τίχο υ .
Σ τ ιχ . 3 : Φάνης κ α ι εν Μ υ τιλ ή ν η . Π ρ β λ . P a to n 3 2 5 .
Π ά νθ ε ιος μην γ ν ω σ τ ό ς κ α ι εν Μ υ τιλ ή ν η . Π ρ β λ . P a to n 81, 2, 4·
Σ τ ιχ . 4 : Ε νπ ροσθ έν, στιχ. 5 : σ υνφ έρο ντα , στιχ. 1 4 : α ν α γ κ α ίο ν το ν δ ια -
τ η ρ ο ύ μ ε ν ο ν α μ ε τά β λ η το ν π ρ ο τω ν χ ε ιλ ικ ώ ν κ α ι ου ρ α ν ικ ώ ν κ α ι α λ λ α χο ύ α π α ν τά ,
Π ρ β λ . M e is te rh a n s - S c h w y z e r, G r a m m a tik 3 σελ. 113.

Ρ ω μ α ίω ν , η ν γ ν ω ρ ί ζ ο μ ε ν ό τ ι «α ν ε ν ε ώ σ α ν τ ο » β ρ α δ ύ τ ε ρ ο ν . Π ρ β λ . P a to n 3 5 c . C ic h o r iu s , R o m u n d M y t ile n e
σ ε λ . 4 κ α ι 2 δ , ό σ τ ις π α ρ α δ έ χ ε τ α ι α υ τ ή ν γ ε ν ο μ έ ν η ν ε υ θ ύ ς α μ έ σ ω ς μ ε τ ά τ ο ν κ α τ ’ Α ν τ ι ό χ ο υ π ό λ ε μ ο ν .
 Λέσβου επιγραφαί 105

2. Ε ν Θ ερμή. Ο ρ θ ο γ ώ ν ιο ς στήλη εκ φ α ιού μαρμάρου έχουσα άνω και κατά

τη ν βάσιν πλα σ τικούς δακτυλίους ω ς κυμάτια. Τ εθραυσμένη εις δύο μέρη, εκ
τω ν ό ποιω ν το άνω φ έρ ει την ε π ιγ ρ α φ ήν. Ή τ ο εντετειχισμένη εν τιν ί εξωκκλη-
σ ίω κ α τη ρ ειπ ω μ ένω του ά γιο υ Ε υ σ τρ α τίο υ η Τ α ξιά ρχου, όπερ κείτα ι μεταξύ τω ν
Θ ερ μ ώ ν και του χω ρίου Θ ερμής. Π α ρ ετή ρ η σ α τη ν επ ιγρ α φ ή ν το θέρος του 1 9 1 8 ,
ά λ λ ’ ένεκα α σθενείας αναγκασθείς να ανα χω ρή σ ω εις Μ υτιλήνην δεν παρέλαβον
αυτήν ουδέ έκτυπον παρεσκεύασα. Β ρ α δύτερ ον επιστρέψ ας δεν κ α τό ρ θ ω σ α να
α νεύρ ω τον λίθον. Δ ημοσ ιεύω ενταύθα κ α τ ’ α ντίγρ α φ ο ν όπερ απεκόμισα, όταν
είδον αυτόν. Ύ ψ ο ς 0 ,6 8 , πλατ. 0 ,2 5 , παχ. 0 ,2 0 .

Λ Ε Υ Κ ΙΟ Σ T A T I C Λεύκιος Τ ά τιο[ς /(
ΠΟΤΑΜ ΩΝ Π ο τα μ ώ ν
Ρ Τ Ε Μ ΙΔ ΙΘ Ε Ρ Ι Ά ]ρ τ έ μ ιδ ι Θ ερ[μ ία
Α Ρ ΙΣ Ulli T H P I C χ]αριστήριο[ν. }

Ε λ α φ ρ ο ί ακρέμονες.
Ε ις τον τέταρτον στίχον ο χα ρά κ τη ς απέξεσεν εν γράμμα, όπερ ί σως είχε
χα ρ ά ξει κατά λάθος α ν τί Τ.
Α υ τό θ ι είδον και τη ν βυζα ντια κή ν πλάκα μετά του μ ονογρ α φ ή μ α τος P ap a-
g e o rg iu , U n e d ie r te I n s c h r if te n v o n M y tile n e σελ. 12 αριθ. 39, Π ιν. V εικ. 39.
3. Ε ν τη αρ χα ιολογική συλλογή Μ υτιλήνης. Α ρ ιθ . Ε υρ. 3 8 5 . Τ ετρ ά γω νο ς
λίθος εκ κ υα νίζοντος μα ρμ ά ρου. Η άνω ακμή του λίθου και η άνω αρισ τερά
γω ν ία αποκεκρουμένην. Ύ ψ ο ς 0 ,2 1 , πλατ. 0 ,2 3 , παχ. 0 ,1 8 5 . Ύ ψ ο ς γραμμ. 0 ,0 1 5 .
Ή άνω επ ιφ ά ν εια είνα ι αδρώ ς επεξειργασμένη εις α βαθή κοιλότητα προς υ π ο -
δοχή ν α να θ ή μ α τος τίνος.

νΑ ΙΟ Υ Ζ Ω Δ είνα Δ ικ;]αίου ζω -
Σ Κ Α I ι_ Π ΙΤ Α Γ Η Ν ο ;]ς κα [τ’]ε]π ιτα γή ν
Τ Η Σ Κ Υ Ρ ΙΑ Σ Α Ρ Τ Ε τη ς κυρία ς Ά ρ τ έ -
Μ 1Δ Ο Σ μιδος.

Ή σ υ μ π λ ή ρ ω σ ις το υ πρ ώ του σ τίχ ο υ κ α ι τη ς α ρ χ ή ς το υ δ ευ τέ ρ ο υ ε ίν α ι λ ία ν
α μ φ ίβ ο λ ο ς.
Ό α ν α θ έτω ν το ν λίθον, έ φ ’ ου θ α ίσ τ α τ ο α ν ά θ η μ ά τι, έπ ρ α ξε το ύ τ ο κ α τ ’
ε π ιτ α γ ή ν τη ς θεάς, ή τ ις ε δ η λ ώ θ η εις α υ τό ν η κ α θ ’ ύ π ν ο υ ς η κ α τό π ιν χρ η σ μ ο ύ
τίν ο ς. Π ρ β λ . π. χ. I G I I I 181α , 1 8 1 6 κ α ι D itte n b e r g e r S y llo g e 2 7 8 6 , 805.
Π ερ ίερ γ ο ν είνα ι το επίθετον το εις τη ν Α ρ τ έ μ ιδα α π ο δ ιδόμενον. Τ ο ύτο
φ έ ρ ο υ σ ι συνήθω ς θεότητες α λλότρ ια ι τ η ς ελληνικής λατρείας και δη α να το λ ι-
κής προελεύσεω ς, σ π α ν ιό τα τα δε και εν Ε λλάδι. Ά λ λ α μετά τους ελληνιστικούς
χρόνους, κ α θ ’ ους τοσ α ύτα ι ξέναι και μάλιστα α να τολικα ί λ α τρ εία ι είσηχθησαν
Α Ρ Χ Α ΙΟ Λ Ο Γ ΙΚ Ο Ν Δ Ε Λ Τ ΙΟ Ν 1 9 2 0 -2 1 14
 106 Δημητρίου Ευαγγελίδη

εις την Ε λ λ ά δ α , μετεδόθη και η ε π ί κ λησις ’ αυτή εις ελληνικός θεότητας, όσαι
εξ ε π ιδ ράσεω ς ξενώ ν προσέλαβον νέα σ τοιχεία η ε ξ ο μ ο ιώ θ η κ α ν προς εκείνας
κ α ι κυρίω ς εις χώ ρας πλη σ ίον τω ν κέντρω ν τω ν νέω ν λα τρ ειώ ν κειμένας. Π ρβλ.
R o s c h e r, L e x ik o n d e r M y th o lo g ie 1 ^ σελ. 1 7 5 6 . Ι δ ί α η Ά ρ τεμ ις ονομ ά ζετα ι
κ υρ ία εν Θ ράκη και εν Ε φ έσω .
4. Α υ τ ό θ ι. Α ρ ι θ . Ε ύ ρ ετ. 3 3 7 . Ο ρ θ ο γ ώ ν ιο ς β ω μ ό ς εξ υ π ο κ υ ά ν ο υ μ α ρ μ ά ρ ο υ
ά ν ω α π ο κ εκ ρ ο υ μ έν ο ς εν μέρει. 'Ύ ψ ο ς 0 ,9 5 , π λ α τ. 0 ,5 0 , π α χ. 0 ,5 0 , ύψ ος γρ α μ μ .
0 ,0 2 4 -0 ,0 2 8 . Ε υ ρ έ θ η εν τη ο ικ ία Γ ε ω ρ -
γ ιά δ ο υ [,πέραν το υ β ο ρ ε ίο υ λ ιμ έν ο ς,
έν θ α ν υ ν το Ν ο σ ο κ ο μ ε ίον π ρ ο σ φ υ γ ώ ν .
Ά ν ω ^ κ α ι κ ά τω κ ο σ μ ε ίτ α ι υ π ό κ υ μ α -
τίω ν , η δε κ ο ρ υ φ ή ε ισ έχ ει ο λ ίγο ν . Ε μ -
π ρ ό ς εν τό ς π ιν α κ ίδ ο ς φ έ ρ ε ι ε π ιγ ρ α φ ή ν .

T IC L A V D IV S T i(b e r iu s ) C la u d iu s
F E L IX F e lix
S IL V A N O S A C R ^ S ilv a n o sa cru m

Τ α γ ρ ά μ μ α τ α ε ίν α ι ε π ί γ ρ α μ μ ή ς
κ ε χ α ρ α γ μ έ ν η ς κ α τά τ η ν β ά σ ιν α υ τώ ν.
Ε π ί τη ς α ρ ισ τ ερ ά ς π λ ε υ ρ ά ς έχ ε ι
α ν ά γ λ υ π το ν τ α ύ ρ ο ν β α ίν ο ν τ α π ρ ο ς α ρ ι-
σ τερ ά ε π ί εξ έχο ν το ς το υ ε δ ά φ ο υ ς κ α -
νό νο ς, ε π ί τη ς δ εξ ιά ς δε α ν ά γ λ υ π το ν
χ ο ίρ ο ν π ρ ο ς δ ε ξ ιά ε π ί β ά θ ρ ο υ κ α ι ε π ί
τη ς ο π ίσ θ ια ς, τ η ς α ν τ ισ τ ο ίχ ο υ π ρ ο ς τη ν
ε π ιγ ρ α φ ήν, φ έ ρ ε ι ε π ί χ α μ η λ ο ύ β ά θ ρ ο υ
ο ιν ο χ ό η ν , η ς τ ο |κ ά τ ω σ ώ μ α ρ α β δ ω τό ν ,
κ α ι π α ρ ' α υ τ ή ν ο μ φ α λ ω τ ή ν φ ιά λ η ν .
Ό S ilv a n u s τ ω ν Ρ ω μ α ίω ν ε ίν α ι ο κ α τ ’ εξο χή ν θ εό ς τ ο ύ β δά σ ο υ ς, έν θ α
κ υ ρ ίω ς λ α τρ ε ύ ε τ α ι. Ά λ λ ’ ε ίν α ι σ υ γ χ ρ ό ν ω ς κ α ι π ρ ο σ τ ά τ η ς τ ω ν α γ ρ ώ ν κ α ι τη ς
α γ ρ ο τ ικ ή ς οικία ς. Ό θεν α υ τό ς φ ρ ο ν τ ίζ ε ι κ α ι π ε ρ ί τω ν π ο ιμ ν ίω ν κ α ι π ε ρ ί τω ν
α γ ρ ο τ ικ ώ ν ζ ώ ω ν . Ε υ λ ό γ ω ς δ ε π ρ ο σ φ έ ρ ο υ σ ιν εις α υ τό ν ζ ώ α τ ρ ε φ ό μ ε ν α κ α ι α π ό -
τε λ ο ύ ν τ α μ έρ ο ς το υ σ τα ύ λο υ το υ γ ε ω ρ γ ο ύ , ω ς τα ύ ρ ο ν , χ ο ίρ ο ν , α ίγ α ς κτλ. Ό
Τ ίβ ο υ λ λ ο ς α ν α θ έτω ν β ό τρ υ ν σ τ α φ υ λ ή ς δ ια τ η ν ε υ φ ο ρ ία ν τ ω ν α μ π έ λ ω ν το υ εις
α υ τ ό ν α π ο β λ έ π ε ι (Π ρ β λ . S a g lio - P o ttie r, D ic tio n n a ir e εν λεξ. σελ. 1 3 4 3 ).
Κ α ι ενταύθα ο Τ ιβ έρ ιο ς Κ λα ύδιος Φ ήλιξ Ρ ω μ α ίο ς κατοικώ ν εν Μ υτιλήνη,
α να θ έτει α υτώ τον βω μόν μετά τω ν συνήθω ν α γρ ο τικ ώ ν ζώ ω ν ταύρου και χ ο ί-
 Δημητρίου Ευαγγελίδη 107

ρου, η δ ε ο ιν ο χ όη θ α υ π α ιν ίσ σ η τ α ι ίσ ω ς κ α ι τη ν α φ θ ο ν ία ν ι ού ο ίν ο υ , ω ς η τ ο υ
Τ ιβ ο ύ λλου σ τα φ υ λ ή , α λ λ ά β ε β α ίω ς κ α ι τη ν τε λ ο υ μ έ ν η ν εις α υ τό ν σ πονδή ν.
Ή λ α τρ ε ία το υ Σ ιλ β α ν ο ύ ελ ά χισ τα δ ιε δ ό θ η εις τα ς α ν α το λ ικ ό ς ε π α ρ χ ία ς
το υ ρ ω μ α ϊκ ο ύ κ ρ ά το υ ς. Ο ν. D o m a sz e w sk i εν A b h a n d lu n g e n z u r R ö m is c h e n
R e lig io n σελ. 79 μόνον δύο β ω μ ο ύ ς εις α υ τό ν α φ ιε ρ ω μ έ ν ο υ ς α ν α φ έ ρ ε ι εκ ε ί-
θεν, το ν μεν εν Π ε ρ γ ά μ ω , το ν δε εν Α ύ γ ο υ σ τ ο π ό λ ε ι τη ς Φ ρ υ γ ία ς. Α λλ ά κ α ι εν
Μ υ τιλ ή ν η π ρ ο π ο λ λ ού έχει ευ ρ εθ ή σ τ ρ ο γ γ υ λ ό ς β ω μ ό ς μ ε τ ’ ε π ιγ ρ α φ ή ς : Κ α λώ
Α γν ώ Σ ιλ β α ν ώ το άλσος και τον β ω μ ό ν κα θ ω σίω σαν κτλ. P a to n , 122.
Ε ν τω s a c ru m το u m α π ο τ ε λ ε ί σ ύ μ π λ εγμ α , εν φ η μ εσ α ία α ρ ισ τερ ά γ ρ α μ μ ή
το υ Μ γ ε ν ν ά τ α ι α π ό το υ μέσου τη ς ετέρ ας γ ρ α μ μ ή ς το υ V. Τ ο σ ύ μ π λ εγ μ α τ ο ύ το
δεν σ η μ ε ιο ύ τ α ι π α ρ ά C a g n a t, C o u rs d ’É p i g r a p h ie l a t i n e 3 σελ. 25.
5. Α υτόθι. Α ρ ιθ . Ε υ ρ . 2 9 6 . Κ υλινδρικός βω μός εξ υποκυάνου μαρμάρου.
Ά ν ω το κ υμά τιον και κάτω μ έρ ος της βάσεω ς αποκεκρουμένα. Έ π'ι της άνω
επ ιφ α ν είας εν μέσω υπά ρ χει κυκλική κοιλότης. Ύ φ ο ς 0 ,4 4 , διάμετ. 0,29, ύφος
γραμμ. 0 ,0 2 - 0 ,0 2 8 .

Η Ρ Α Κ Λ Ε ΙΤ Ο Ε Η ρ ά κ λ ε ιτο ς
Ν ΙΚ Α Γ Ο Ρ Α Υ Π Ε Ρ Ν ικ α γό ρ α υπέρ
ΤΑΕ ΤΩΝ Π ΡΕ Ε Β Υ Τ Ε · τας τω ν πρεσβυτέ-
ΡΩΝ Υ Γ ΙΗ Α Ε ρω ν ύγιή α ς.

Λ ίαν αμελώ ς κεχαραγμένα γρ ά μ μ α τα τω ν μετά Χ ριστόν ρω μαϊκώ ν χρόνω ν.

Π ρ εσ β ύ τερ ο ι είνα ι γνω σ τοί εν Α ιγύπτιο κατά τους πρ ώ τους μ. Χ ρ. α ιώ -
νας, εκλεγόμενοι μεταξύ των μελών σω ματείου προς διοίκησιν αυτού α π ο τελου-
μένου εκ δ ια φ ό ρ ω ν πολιτώ ν συνήθω ς ομοτέχνω ν, οίτινες δια δ ια φ όρους λόγους
συνεδέοντο προς αλλήλους (Π ρβλ. D itte n b e rg e r, S n p p le m . I σελ. 654). Ε ν δε
Τ α νά ϊ δ ι της μεσημβρινής Ρ ω σ ία ς υ π ή ρ χον τ ο ιούτο ι σύλλογοι κατά το πρ ώ τον
ήμισυ του γ ' μ. Χ ρ. α ιώ νος, οίτινες κατά Z ie b a rth (D a s G rie c h . V e re in sw e se n
σελ. 2 0 9 ) και P o la n d (G esch. d es G rie c h . V e re in sw . σελ. 98) σ υ ν ε δ ύ α ζ ε εν τω
αυτώ τον λατρευτικόν προς τον α γω νισ τικόν σκοπόν. Π ρβλ. L a ty sc h e w , T a n a ïs
I I σελ. 2 4 6 , 2 4 7 , ένθα : εισ π ο ιη το ί α δελφ ο ί σ εβ ό μ ενο ι θ ε όν οι π ερ ί π ρ ε σβ ύ -
τερον η π ε ρ ί π ρεσβυτέρους.
Ά λ λ α κ α ι κ α τά το υ ς ελ λ η ν ισ τικ ο ύ ς χ ρ ό ν ο υ ς ε ίν α ι γ ν ω σ τ ο ί π ρ εσ β ύ τερ ο ι.
Ο ύ τ ο ι ή σ α ν σ ύ σ τη μ α π ο λ ιτ ώ ν π ρ ο κ ε χ ω ρ η κ ό τω ν τη ν η λ ικ ία ν ά ν δ ρ ες δ η λ α δ ή , ο ίτ ι-
ν ες α π ε τέ λ ο υ ν ίδ ιο ν σ ώ μ α π ρ ο ς εκτέλεσ ιν δ ια φ ό ρ ω ν α υ τ ώ ν κ α θη κ ό ντω ν, εορ τώ ν,
γ υ μ ν α σ τ ικ ώ ν α σ κ ή σ εω ν, α γ ώ ν ω ν κτλ. Ω ς εν Π ε ρ γ ά μ ω A th . M itt. X X I X (1 9 0 4 )
σελ. 1 5 2 α ρ ιθ . 1 στιχ. 3 /4 . D itte n b e r g e r O r. G r. I n s c r. α ρ ιθ . 7 6 4 στιχ. 3 κ α ι 18.
Β ε β α ίω ς π ρ ο ς το υ ς π ρ εσ β υ τέ ρ ο υ ς τ ο ύ τ ο υ ς τ ω ν ε λ λ η ν ισ τικ ώ ν χ ρ ό ν ω ν δ εν
108 Δημητρίου Ευαγγελίδη

είνα ι ορθόν να σχετίσωμεν τους ημετέρους, μάλλον δε. πιστεύομεν οτι είναι ανά-
λογοι προς τους εκ Τανάϊδος γνωστούς εις τούτο δε συντρέχει και ο χρόνος
της επιγραφής, ήτις δια το σχήμα των γραμμάτων εις τας αρχάς του τρίτου
μ. Χ ρ. αιώνος δύναται να τεθή. Ούτω ο Η ράκλειτος ανέθηκε τον βωμόν τού-
τον, έφ ’ ου κατά πάσαν πιθανότητα ί δρυτο ερμής τις εντεθειμένος εντός της
σωζομένης άνω κυκλικής κοιλότητος, υπέρ της υγείας των προϊστάμενων αυτού,
ύ φ ’ ους διήνυσεν ικανόν χρόνον. Ε ν επιγραφή εκ Περγάμου (Ath. Mitt. X X X II
(1907) σελ. 273/4 αριθ. 10 στιχ. 7 -9 ) βλέπομεν τιμώμενόν τινα διότι «ε φ ρ ό ν-
τισ ε και τω ν π ρ ε σ β υ τ έ ρ ω ν . . . όπ ω ς θ ε ρ α π εία ς τ υ γχ ά ν ο ντ ες κατά μη δέν
ε μ π ο δ ίζ ο ν τ α ι τω ν π ρο ς υ γ ίε ια ν α νη κ ό ντ ω ν ». Ε ν δε ψηφίσματι εκ Μηθύ-
μνης (Paton 505 στιχ. 17/18) λέγεται «θ ύ ε ιν τη Α θ η νά υ π έρ υ γ ε ία ς και
σω τηρίας τω ν σ υ μ φ υ λ ε τ ώ ν ».
Τ ο ια ύ τα ι ευχαί, ω ν α ντικ είμενον ήσαν α φ η ρ η μ ένα π ρ ά γμ α τα , ουχί σ πά νια ι
είν α ι κατά τους μεταγενεστέρους ιδ ία χρόνους. Π ρβλ. Dittenberger, Sylloge2
αριθ. 777: υπέρ της οράσεως, αριθ. 775: υ π έ ρ της ολοκλη ρία ς τω ν π ο δ ώ ν
και Supplem. αριθ. 618: υ π έρ σω τηρίας και υ γε ία ς αυτοκράτορος . . .
Π ερί της δια του η γραφής του ει εν τω υγιήας, πρβλ. M eisterhans-Schwy-
zer, G ram m atik3 σελ. 47 εξ.
6. Ε κ Μ ολίβου (Μ ηθύμνης). Τ μ ή μ α μ αρμ άρινης πλακός εντετειχισμένον έπί
τη ς α ν α τολικής πλευράς του τοίχου του κω δω νοσ τα σ ίου της εκκλησίας Ά γ ια ς
Κ υριακής. Ύ ψ ο ς 0,10, πλατ. 0,41, ύψ ος γραμμ. 0,02.

ΕΙΡΑΤΕΥΣΑΚΚΑ ειρατεύσαις κα[ί . . . .

Τ ο υ γ ' προ Χ ρ ισ τού α ιώ ν ος. Ε ίν α ι δυνατόν να α ναγνω σ θή και . . . ει ρα-
τέυ σ α ις κτλ. δ ιό τι κ α τ ’ α μ φ ότερα α πα ντά γρ α φ ό μ εν ον το ιερός. Π ρβλ. Paton
117, 67 κτλ.
7. Ε ν τη αρχαιολογική συλλογή Μυτιλήνης. Α ρ ιθ . Ευρ. 269. Ορθογώνιον
βάθρον εκ κυανού μαρμάρου με ακμάς άνω και κάτω αποκεκρουμένας. Ή
κάτω επιφάνεια φέρει αυλακώσεις εκ στηρίξεως ξύλινων σανίδων. Ύ ψος 0,20,
πλατ. 0,41, παχ. 0,22, ύψος γραμμ. 0,023.
ΙΩΠΟΜΠί I Γνα]ίω Πομπη-
ΜΕΓΑΛΩΑΥ ίω] Μεγάλω αύ-
ί'ΡΑΤΟΡΙΤΩΣ το]κράτορι τω σ-
Q , ΗΡΙΚΑΙΕΥΕΡ ω[τ]ηρι και εύερ-
ΓΕΤΑΚΑΙΚΤΙΣΤΑ γέτα και κτίστα.

Ό Π ο μ π ή ιο ς, ω ν φ ίλος του επ ιφ α ν ούς πολίτου της Μ υτιλή νη ς Θ εοφάνους,

όστις συνέγραψ ε και την ιστορίαν του κατά Μ ιθ ρ α δά του πολέμου του μεγάλου
 Λ έσ β ου ε π ιγ ρ α φ αί 109

αυτού φ ίλου, ευεργέτησε πολλαχώ ς τη ν πόλιν α π ο δ ώ σας εις α υτή ν και τη ν ελευ-
θερίαν. Π ρβλ. και C ic h o riu s, R o m u n d M y tile n e σελ. 6 - 7. Ό θ ε ν και μεγάλω ς
ο ι Μ υ τιλη να ίοι ετίμη σ α ν αυτόν. Σ ώ ζ ο ν τ α ι δε και άλλαι ε π ιγ ρ α φ α ί ονομ ά ζου-
σαι αυτόν σω τήρα και κτίστην. Π ρβλ. P aton" I G X I I 2 αριθ. 1 4 0 - 150.
8. Ε ν τη αρχαιολογική συλλογή Μ υτιλήνης. Α ρ ι θ . Ε υρ. 3 8 6 . Ο ρ θ ο γ ώ -
νιος πλαξ εξ υποκυάνου μαρμάρου. Ε Ιχεν άνω και κάτω εξέχον μικρόν κυμά-
τιον νυν αποκεκρουμένον. Ύ ψ ο ς 0 ,2 5 , πλατ. 0 ,3 2 , παχ. 0 ,1 6 , ύψ ος γραμμ. 0 ,0 1 8 .
Α π ετειχ ίσ θ η εκ τίνος πα ρ α π ή γμ α το ς έξω θι της βόρειας πύλη ς του φ ρ ο υ ρ ίο υ
πα ρά τον λιμ ένα. Η επιγρα φ ή δυνανάγνω στος.

ΠοΤΑΜΩΝΙΛΕΣΒΩΝΑΚΤοΣ Π ο τ ά μ ω ν ι Λ εσ β ώ ν α κ το ς
ΓΩΕΥΕΡΓΕΤΑΚΑΙΣΩΤΗΡΙΚΑΙ τω ευ ερ γ έτα κ α ι σ ώ τ η ρ ι κ α ι
ΚΤΙΣΤΑΤΑΣΠΟΛΙοΣ κ τίσ τ α τα ς π ό λ ιο ς.

Ό μ ο ι α ς ε π ιγ ρ α φ ά ς β λέπε π α ρ ά P a to n έ ν θ ’ α ν . α ρ ιθ . 1 5 9 - 1 6 2 κ α ι Π α π α -
γ ε ω ρ γ ίο υ Ά ρ χ . Ε φ η μ . 1 9 1 3 σελ. 2 2 3 α .
Π ε ρ ί Π ο τά μ ω ν ο ς πρβλ. C ic h o riu s, R o m u n d M y tile n e σελ. 62 εξ.
9. Α υτόθι. Α ρ ιθ . Ευρ. 2 4 1 . Χ αμηλή ο ρ θογώ νιος βάσις εκ κυανού μ α ρ μ ά -
ρου δεξιά αποκεκρουμένη. Ύ ψ ο ς 0 ,1 2 8 , πλατ. 0 ,3 3 5 , παχ. 0 ,6 4 5 , ύψ ος γραμμ.
0 ,0 1 8 . Ε π ί της άνω επιφ άνειας φ έρ ει τετρ ά γω νο ν κ οιλότητα συνδέσμου και οχε-
τευτικόν προς αυτήν αύλακα.

ΣΩΤΑΣ ) ΜΝΑΣ Σ ώ τ α ς (Σ ώ τ α ), Μ ν α σ [έα ς . . .

ΔΙΚΑΙΟΣ ΤΤΟΤΑΜ Δ ίκ α ιο ς Π ο τ ά μ [ω ν ο ς . . .
ΣΤΡΟ ΤΑ Γ σ τρ ό τα γ [ο ι . . . .

Σ ώ τ α ς εκ του Σ ω τά δη ς.
Δ ίκ α ιο ς α ν α φ έ ρ ε τ α ι π α τή ρ ενός τω ν π ρ εσ β ευ τώ ν τ ω ν α π ε σ τ α λ μ εν ώ ν τω ν
Μ υ τ ιλ η ν α ίω ν ό π ω ς δ ια π ρ α γ μ α τ ε υ θ ώ σ ι π ρ ο ς το ν α υ το κ ρ ά τ ο ρ α Ο κ τά β ιο ν. Π ρ β λ .
P a to n έ'νθ’ α ν . 3 5 α σελ. 4.
10 . Α υ τό θ ι. Α ρ ι θ . Ε ύ ρ ετ. 2 5 9 . Μ ικ ρ ά ε π ιτύ μ β ιο ς σ τήλη εκ φ α ιο ύ μ α ρ μ ά -
ρ ο υ ά ν ω α πεσ τρογγυλω μ ένη ν, κ ά τω δ έ α π ο κ εκ ρ ο υ μ ένη . Ύ ψ ο ς 0 ,4 2 , π λ α τ. 0 , 2 1 ,
π α χ. 0 ,0 7 4 , ύ ψ ο ς γρ α μ μ . 0 ,0 1 5 . Φ έ ρ ε ι ά ν ω τη ν ε π ιγ ρ α φ ή ν
«
ΔΡ ο Μω Ν Α Π ο Λ Λ Ω Ν Ι ω Δρόμων Απολλωνία)

Γ ρ ά μ μ α τα Α, Μ, ο, ω.

Π α ρ εδ ό θ η εις την συλλογήν υπό του υπ ο δ η μ α το π ο ιο ύ Δη μ. Χ α δούλη , όστις

π ιθ α νώ τα τα εύρεν αυτήν πα ρά το κτήμ ά του κατά τη ν α γία ν Κ υρια κ ή ν προς Δ.
της πόλεω ς, ένθα υπήρχε πύλη του τείχους της πόλεω ς Μ υτιλή νη ς ά γουσ α προς
το εσω τερικόν της νήσου. Ε κ ε ί ευρέθησαν υπό του α υτού και μεγά λοι λ ίθ ο ι
 110 Δημητρίου Ευαγγελίδη

θεμελίω ν, φ έροντες μάλιστα και μεγάλα χονδρ ικ ώ ς δ ι ’ επικρούσεω ς χα ρ α χθέντα

λιθοξόω ν γρ ά μ μ α τα TT, A κτλ. και π ρ ο ερ χό μ ενο ι κατά πά σ α ν πιθα νό τη τα εκ της
το π ο θ ετο ύ μ ενη ς εκεί μεγάλης πύλης, δ ι ' ης και κατά τους α ρ χ α ίους χρόνους ή
Μ υτιλή νη συνεκοινώ νει π ρος το εσω τερικόν και μέχρι προ ο λ ίγω ν έτι ετώ ν π ρ ιν
κατασκευασθή η νέα προς Γ έρα ν και Κ αλλονήν οδός. Π ρβλ. K o ld e w e y , A n tik e
B a u re s te d e r In s e l L e sb o s σελ. 4.
Α υ τό θ ε ν π ρ ο σ έ ρ χ ε τ α ι κ α ι η ε π ί τη ς εκ εί εκ κ λη σ ία ς τ η ς ά γ ια ς Κ υ ρ ια κ ή ς ε π ι-
γ ρ α φ ή Π α π α γ ε ω ρ γ ίο υ Ν έ α Η μ έ ρ α α ρ ιθ . 1 7 3 8 τη ς 21 Α π ρ ιλ ίο υ 1 9 0 9 α ρ ιθ . 5.
Φ α ίν ε τ α ι ό τ ι έξω τη ς π ύ λ η ς τ α υ τ ή ς υ π ή ρ χ εν α ρ χ α ία ν εκ ρ ό π ο λ ις.
Κ α τά το σχήμα τω ν γρ α μ μ ά τω ν η επ ιγρ α φ ή α ν ά γ ετα ι εις τα μέσα του γ '
π. Χ ρ. α ιώ ν ος, ω ς κ α ι η αμέσω ς κατω τέρω .
11. Α υ τό θ ι. Α ρ ι θ . Ε ύρετ. 3 8 3 . Μ ικρά επιτύμ β ιος στήλη εκ φ α ιο ύ μαρμά-
ρου άνω α π εσ τρ ο γγυ λ ω μ ένη . Ύ ψ ο ς 0 ,3 4 5 , πλατ. άνω 0 ,1 0 5 και κάτω 0,1 7 , παχ.
0 ,0 4 5 , ύ ψ ο ς γραμμ. 0 ,0 1 . Ε υ ρ έθ η π α ρ ά το παρεκκλήσιον της ά για ς Ε υ π ρ έ-
πεια ς εν τω κ τή μ α τι κ. Γ εω ρ γίο υ Ξ. Γ κ ο ρ τζιώ το υ π α ρ ά την Ν εά π ο λ ιν προς
Ν . της Μ υτιλήνης. φ|ΛΗΣ1Σ|Σ φίλησις
ΜΑΤΡοφΛΕΙΑ Ματρόφλεια

Μ ετά το τέλος του ονόμ α τος Φ ίλησις ήσαν κ εχα ρα γμένα και τα γρ ά μ μ α τα
ΙΣ κατά π α λ α ιο γ ρ α φ ικ ό ν λάθος, ά λ λ ’ έπειτα απεξέσθησαν χ ω ρ ίς να εξαλειφ θώ -
σιν εντελώς, δ ιό τ ι δ ια κ ρ ίνο ντα ι εισέτι σ α φ ώ ς τα ίχνη των.
Φ ίλ η σ ις δεν ά π α ν τ ά α λ λ α χ ο ύ , όσ ον γ ν ω ρ ίζ ω . Ε ν Α θ ή ν α ις έχ ο μ εν Φ ιλ ή -
σ ιο ς C IA I 4 4 9 κ α ι I I , 27, Φ ιλ η σ ία δε ελ έγετο η γ υ ν ή το υ Ξ ε ν ο φ ώ ν το ς. Τ ο δε
ό ν ο μ α Μ α τ ρ ό φ λ η ς ( = Μ α τ ρ ο φ λ ή ς ) δ εν γ ν ω ρ ίζ ω α λ λ α χ ό θ ε ν .
Ε π ι θ ε τ ικ ά π α τ ρ ω ν υ μ ικ ά εν Λ έσ β ω π ο λ λ ά γ ν ω σ τ ά (P a to n , 7 4 σ π ο ρ ά δ η ν , 81
ο μ ο ίω ς, 84, 92, 96, 2 9 4 , 5 0 4 στιχ. 5, 5 3 5 κτλ.). Κ α τά το σ χ ή μ α τ ω ν γ ρ α μ μ ά τ ω ν
ή ε π ιγ ρ α φ ή α ν ή κ ει εις τα μέσα π ε ρ ίπ ο υ το υ γ ' π. Χ ρ . α ιώ ν ος, κ α θ ό σ ο ν το σ δεν
έλ α β εν ε ισ έ τ ι εν τελ ώ ς τ ε τ ρ ά γ ω ν ο ν μ ο ρ φ ή ν , το α έχ ε ι ε υ θ ε ία ν τη ν μ εσ α ία ν γ ρ α μ -
μ η ν κ α ι το ο ε ίν α ι α κ ό μ η μ ικ ρ ό τερ ο ν τω ν λ ο ιπ ώ ν γ ρ α μ μ ά τ ω ν . Ο ύ τ ω δε τ ίθ ε -
τ α ι μ ετα ξύ το υ π ε ρ ί τω ν τ υ ρ ά ν ν ω ν ψ η φ ίσ μ α τ ο ς τη ς Ε ρ έσ ο υ ( P a to n 5 2 6 ) κ α ι
τ η ς σ υ ν θ ή κ η ς Μ υ τ ιλ η ν α ίω ν κ α ι Α ιτ ω λ ώ ν (P a to n 15) δηλ. μ ετα ξύ 3 0 2 - 2 2 0 π. Χ ρ.
Π ρ β λ . P is to riu s , B e iträ g e z u r G e s c h ic h te v o n L e sb o s σελ. 136.
12 . Α υ τ ό θ ι. Α ρ ι θ . Ε ύ ρ ε τ . 3 3 9 . Ε κ Μ ό ρ ια ς, χ ω ρ ίο υ π ρ ο ς Β. τη ς Μ υ τιλ ή -
νη ς μ ια ν ώ ρ α ν α π έ χ ο ν το ς α υτή ς. Τ ο δ εξ ιό ν ά ν ω τ μ ή μ α ε π ιτ ύ μ β ιο υ σ τή λ η ς μ ε τ ’
α ετώ μ α το ς εκ λευ κ ο ύ μ α ρ μ ά ρ ο υ . Ύ ψ ο ς 0 ,1 2 5 , πλα τ. 0 ,1 0 , π α χ. 0 ,0 5 5 , ύ ψ ο ς
γρ α μ μ . 0 ,0 1 3 . λ ΗΣ . . . δης
ΟΣ . . . ος
 Λ έσβ ου ε π ιγ ρ α φ αί 111

Τ ο υ γ ' π. Χ ρ. α ιώ ν ος.
13. Α υ τό θ ι. Α ρ ι θ . Ε ύ ρ ετ. 3 1 0 . Έ κ το υ χ ω ρ ίο υ Π ά ν ω Χ ά λ κ ια π ρ ο ς Ν . τη ς
Μ υ τιλ ή ν η ς. Τ ο δ ε ξ ιό ν τ μ ή μ α ε π ιτ υ μ β ίο υ σ τή λ η ς μ ε τ ’ α ε τ ώ μ α τ ο ς εκ κ υ α ν ο φ α ίο υ
μ α ρ μ ά ρ ο υ . Ύ ψ ο ς 0 ,1 0 , πλα τ. 0 ,0 8 , πα χ. 0 ,0 5 , ύ ψ ο ς γ ρ α μ μ . 0 ,0 1 5 .

ΙΚ ΥΔ Α ..........ικύδα
" χαιρ]ε
Τ ο υ γ ' π. X. α ιώ νος.
14. Α υτόθι. Α ριθ. Εύρετ. 2 4 6 . Ο ρ θ ο γ ώ ν ιο ς πλαξ εξ υποκυάνου μ α ρμ ά ρου
δεξιά αποκεκρουμένη, κάτω δε λοξώς α π ο τετμημένη. Ύ ψ ο ς 0 ,2 1 5 , πλατ. 0 ,4 1 ,
παχ. 0 ,2 4 , ύψ ο ς γραμμ. 0 ,0 1 8 - 0 ,0 2 . Φ έρει εμπρός μέρος επ ιγρ ά μ μ α το ς:

ΤΗ Ν Α Ρ Ε ΤΗ Σ Μ Ε Δ Ε Ο Υ Την ,αρετής μεδέου[σαν . .

Α ΙΔ Ο ΙΜ Ε ΙΛ ΙΧΙΗ Ν άιδοι μειλιχίην . .
ΕΙΔΟΣΙΣΗΧΑΡΙΤ^ είδος ίση χάριτ[ι
ΓΑΣΤΡΟ ΣΤΟ Υ γαστρός του . . . .

Έ π Ι δε της α ρ ισ τεράς στενής πλευράς, ή τις είνα ι κάτω θεν αποκεκρουμένη

φ έρ ει εντός σ τεφ άνου ελαίας η δ ά φ ν η ς:

Ο ΔΑΜ Ο Σ ο δαμος
\ANIAN Λανίαν
Ο Λ ΑΝ . . ολαν
I --- ι

Λ ά ν ιο ς πρβλ. P a to n 88,12 κ α ι 3 6 0 . Ρ ω μ α ϊκ ώ ν χρ ό ν ω ν .
1 5. Α υτόθι. Α ρ ι θ . Εύρετ. 2 3 4 . Τ ο αρισ τερόν ήμισ υ επιτυμ β ίου η ρ ω ικ ο ύ
α να γλύφ ου εκ φ α ιού μαρμάρου. Ύ ψ ο ς 0,3 5 , πλατ. 0 ,2 1 , παχ. 0 ,0 9 , ύψ ο ς γραμμ .
0 ,0 1 5 - 0 ,0 2 . Σ ώ ζ ε τ α ι το οπίσω ή μ ισ υ ίπ π ο υ προς δεξιά, ε π ’ αυτού δε ανήρ
ίπ π εύων, εν μέρει μόνον δια τη ρούμ ενος. Η κεφαλή του ίπ π ο υ εφ θ α ρ μ ένη . Ό π ι -
σθεν αυτώ ν, δη λ. α ρ ισ τερά π α ρ ά την πα ρ α σ τά δα του α να γλύ φ ο υ ίσ τα τα ι ερμαϊκή
στήλη επ ί ο ρ θο γω νίο υ βάθρου έχουσα δύο τετρ α γώ νους εξοχάς ω ς βραχίονας.
Ή κεφαλή αυτής εφ θ α ρ μ ένη. Κ ά τω επ ί του πλα ισ ίου η ε π ιγ ρ α φ ή :
«
ΓΛ Υ Κ Ω Ν A Γλυκών Ά . . .
ΑΙΓΡΑ Ν ΙΟ . κ]αι Γράνιο[ς . . . .

Ε λ ή φ θ η εκ τίνος οικίας του φ ρ ο υ ρ ίο υ ,‘ένθα τοποθετημ ένη εν τιν ί κόγχη

ελατρεύετο ω ς εικόνισμα του άγ. Γ εω ρ γίο υ κ αιομ ένης προ α υτού λυχνίας και
αν α π το μ ενώ ν κηρίω ν, ω ν λείψ ανα φ α ίν ο ν τα ι επί του μαρμάρου.
Τ ο α ν ά γ λυφ ον μετά της ε π ιγ ρ α φ ής είνα ι ρω μ α ϊκ ώ ν χρ όνω ν κ α ι ανήκει εις
το ν γνω σ τόν τύπον του μ εθ ’ ίππου η ρω ικού α να γλύ φ ο υ . Ο Αριστερά π α ρ ά τη ν
112 Δημητρίου Ευαγγελίδη

π α ρ α σ τ ά δ α ε ικ ο ν ιζ ό μ ε ν ο ς Έ ρ μ η ς π ο λ λ ά κ ις ά π α ν τ ά ε π ί ό μ ο ιω ν α ν α γ λ ύ φ ω ν κ α ι
ε ίν α ι ε π ιτ ύ μ β ιο ν σ ή μ α (Π ρ β λ . P fu h l, D a s B e iw e rk a u f d e n o s tg rie c h is c h e n G r a b -
re lie fs εν J a h r b . des A rch . I n s tit. 1 9 0 4 σελ. 84).
Τ α ο ν ό μ α τ α Γ λύκ ω ν κ α ι Γ ράνιος κ α ι εν ά λ λ α ις Λ ε σ β ια κ α ίς ε π ιγ ρ α φ α ίς.
16. Α υ τό θ ι. Α ρ ι θ . Ε ύ ρ ετ. 3 1 4 . Ο ρ θ ο γ ώ ν ιο ς σ τήλη κ υ α ν ο φ α ίο υ μ α ρ μ ά ρ ο υ
α π ο κ εκ ρ ο υ μ έ ν η ά ν ω κ α ι κ ά τω κ α ι δ ιε ρ ρ η γ μ έ ν η λοξώ ς ά ν ω α ρ ισ τερ ά . Ύ ψ ο ς 0,71,
π λ α τ. 0 ,3 9 , πα χ. 0 ,1 8 5 , ύ ψ ο ς γ ρ α μ μ . 0 ,0 2 5 . Α ρ ισ τ ε ρ ά κ α ι δ εξ ιά η ε π ιφ ά ν ε ια ε ίν α ι
β α θ ύ τε ρ ο ν (0 ,0 2 ) α π εξ εσ μ έν η , κ α τά το μ έσον το υ ύ ψ ο υ ς έ χ ε ι εξέχο ντα ο ρ θ ο -
γ ώ ν ιο ν κ α ν ό ν α ο ρ ιζ ό ν τ ιο ν (ύ ψ ο ς 0,1 0 , π λ α τ. 0 ,2 3 , παχ. 0,01). έ φ ’ ου εξα κ ο λο υ -
θ ε ί η α π ό τη ς κ ο ρ υ φ ή ς α ρ χο μ έν η ε π ιγ ρ α φ ή :

/ χI ^ αι . . . ο
Ν ΙΓ Ε Ρ Ν ίγερ
ΖΩ ΝΚ ΑΙΦ ζώ ν και ψ [ρο-
ΝΩΝΕΑΥΤ νώ ν εα υ τ [ω
ΚΑΤΕΣΚΕ 5 - κα τεσ κ ε[υ -
ΑΣΕΝΤΟΜ α σ ε ν το μ [νη -
MEIONKAIC μείον και έ- .
ΑΝΑΥΤΟΣΘΕ αν α υ τ ό ς θ ε-
I .................. ..........................
Ε ΙΝ Α ΙΔ Ε Τ Ε είναι δε τε .
ΝΩΑΝΘΕ . 10 νω ανθε ι .

Ο ι 9°ς κ α ι 10°« σ τ ίχ ο ι δ υ σ δ ιά γ ν ω σ το ι.
17. Σ τ ή λ η ε π ιτύ μ β ιο ς μ ε τ ’ α ε τ ώ μ α τ ο ς εκ φ α ιο ύ μ α ρ μ ά ρ ο υ π α ν τ α χ ό θ ε ν απο-
κ εκ ρ ο υ μ έν η . Ύ ψ ο ς 0 ,2 0 , π λ α τ. 0 ,2 4 , ύ ψ ο ς γ ρ α μ μ . 0 ,0 1 2 . Ε ίν α ι ε ν τετειχ ισ μ έν η εκ
το υ δ υ τικ ο ύ τ ο ίχ ο υ το υ εξω κ κ λη σ ίο υ α γ ίο υ Κ ω ν σ τ α ν τ ίν ο υ εν τη π ε ρ ιο χ ή Γ έ ρ α ς
η μ ίσ εια ν ώ ρ α ν δ υ τικ ώ ς τη ς θ έσ εω ς Χ α λ α κ ές.

Σ Ι. Ν ΙΚΗ Α φ Ρ Ο Δ ΙΣ . . . νίκ η Α φ ρ ο δ ισ ίο υ ,
ΤΕΡΙΚ Λ Η Ζ Η Ν ΙΔ Π ερικλή Ζ ή νιδ[ος,
Χ Α ΙΡ Ε Τ Ε χαίρετε.

Τ ω ν μ ετά Χ ρ ισ τ ό ν ρ ω μ α ϊκ ώ ν χρ ό ν ω ν .
18. Α υ τό θ ι. Α ρ ι θ . Ε ύ ρ ε τ . 3 8 2 . Ο ρ θ ο γ ώ ν ιο ς σ τήλη φ α ιο ύ μ α ρ μ ά ρ ο υ έχου σ α
ά ν ω εξέχουσ α ν κ ο ρ ω ν ίδ α δ ιή κ ο υ σ α ν κ α τά τα ς τρ ε ις π λ ευ ρ ά ς. Κ ά τ ω έχ ε ι εξέχον
π ό δ ιο ν α π ο κ ε κ ρ ο υ μ έ ν ο ν κ α τά τα ς π λ α γ ία ς πλευρ ά ς. Ύ ψ ο ς 1,10, π λα τ. 0 ,2 8 , π α χ.
0 ,3 0 , ύ ψ ο ς γ ρ α μ μ . 0 ,0 2 - 0 ,0 2 5 με ισ χυ ρ ο ύ ς α κ ρ έμ ο να ς.

ΑΣΚΛΑ ΔΙΟ Ν Υ Άσκλά Διονυ-

Σ ΙΟ Υ ΧΡΗΣ- Ε σ ίο υ χρ ησ τέ,
Χ Α ΙΡΕ χ α ίρε.
 Λέσβου επιγραφαί 113

Ή γ ρ α φ ή α μ ελής.
Υ π ό την επ ιγρ α φ ή ν υ π ά ρ χει εσκαμμένη ο ρ θογώ νιος α βαθής κοιλότης (ύψ ος
0 ,3 0 , πλά ι. 0,20, παχ. 0 ,0 1 3 ) προς γρ α φ ή ν ίσ ω ς εικόνος η προς ένθεσιν γρα πτή ς.
Ε υρέθη πα ρά την θ ύ ραν βυρσ οδεψ είου τίνος προς Β. και έξω της Μ υτιλήνης.
Α σκλά ς κ α τά σύ ντμ η σ ιν εκ το υ Α σ κ λ η π ιά δ η ς . Π ρ β λ . B e c h te l - F ic k , D ie
G rie c h . P e r s o n e n n a m e n σελ. 30. T o ό ν ο μ α κ α ι εν ε π ιγ ρ α φ ή Π ε ρ γ ά μ ο υ A th .
M itt. X X X I I I (1 9 0 8 ) σελ. 3 9 9 . Σ τ ή λ . I I στιχ. 9.
Ό μ ο ια Ε π α φ ρ ά ς P a to n 4 0 2 , P a p a g e o r g iu U n e d ie r te In sc lir. v o n M y ti-
le n e σελ. 8 α ρ ιθ . 18. Ε λ π ί δ α ς ( Ε λ π ι δ ο φ ό ρ ο ς ) κ α τ ’ α ν ά γ ν ω σ ιν W ilh e lm , B e i-
tr ä g e z u r G rie c h . In s c h r. σελ. 3 2 1 κτλ.
Ά ρ ί / θ . 19. Ε κ Μ ό ρ ια ς. Τ ο δ εξ ιό ν τ μ ή μ α μ α ρ μ ά ρ ιν η ς π λ α κ ό ς έχο ύ σ η ς εξέ-
χ ο ν π λ α ίσ ιο ν . Ύ ψ ο ς 0 ,2 9 , π λ α τ. 0 ,1 5 , πα χ. 0 ,0 5 , ύ ψ ο ς γ ρ α μ μ . 0 ,0 3 4 .

Ε Λ Λ Α Γ εμ (;)]έλλα
\ Η ...λη
} Ε N Ε π α ρ (;)] θ έ νε
I P Ε χ α ] ί ρε.

Ά ρί'θ. 20. Μ υ τιλή νη . Ο ρ θ ο γ ώ ν ιο ς στήλη φ α ιο ύ μαρμάρου με πλατύ λε ίον

επίκρανον. Ε ίν α ι εντετειχισμένη ω ς β α θμ ίς εις μικράν λ ιθ ίνη ν κλίμακα της Π α ν α -
γ ία ς Α κλειδιού την ά γουσ α ν εκ τη ς πλα τεία ς της εκκλησίας προς το κ ά τω θ ι
κ α φ ενε ίον. Ύ ψ ος 0 ,8 9 , πλατ. 0 ,2 4 5 , παχ. 0 ,2 2 . Ι σ χ υ ρ ο ί ακρέμονες.

Μ Α Κ Α ΡΙΑ Μ ακαρία
Η Ρ Α ΙΣ Χ Ο Υ Ή ρ α ί σχου
ΧΡΗΣΤΗ Χρηστή
Χ Α ΙΡ Ε Χ α ί ρε.

21. Ε ν τη α ρ χ α ιο λ ο γ ικ ή σ υ λ λ ο γή Μ υ τιλ ή ν η ς. Α ρ ι θ . Ε υ ρ . 3 8 7 . Ο ρ θ ο γ ώ -
ν ιο ς π λ α ξ εκ φ α ιο ύ α σ β εσ τό λ ιθ ο υ . Ύ ψ ο ς 0 ,4 5 , π λ α τ. 0 ,2 2 , πα χ. 0 ,1 8 , ύ ψ ο ς γ ρ α μ μ .
0 ,0 5 . Ή το εκ τισ μ ένη επ ί τη ς ο δ ο ύ έξω τη ς μ εσ α ία ς π ύ λ η ς το υ φ ρ ο υ ρ ίο υ , ένθα
δ ιχ ο τ ο μ ε ίτ α ι η ο δ ό ς π ρ ο ς το ν β ό ρ ε ιο ν λ ιμ έ ν α κ α ι π ρ ο ς τη ν Ν ο μ α ρ χ ία ν , π α ρ ά
τη ν β ο ρ ε ία ν π λ ε υ ρ ά ν τη ς εκ εί οικ ία ς.

ΟΡΟΣ Ό ρος
Κ α τά το σ χή μ α τω ν γ ρ α μ μ ά τ ω ν η ε π ιγ ρ α φ ή δ ύ ν α τ α ι ν α α ν α χθ ή μ έχρ ι τη ς
δ ' εκ α το ν τα ε τη ρ ίδ ο ς π. Χ ρ.
22. Μ ανταμάδος. Έ ξ ω τη ς ο ικ ία ς Α π ο σ τ ό λ ο υ Χ α τζ ή Ρ α φ α ή λ α ρ ισ τε ρ ά
τη ς θ ύ ρ α ς εκ τά δ η ν κ είμ εν ο ς ο ρ θ ο γ ώ ν ιο ς λ ίθ ο ς ( σιδ ερό π ετρ α ) λ ή γ ω ν κ ά τω εις
οξύ κ α ι χ ο ν δ ρ ικ ώ ς κ α τε ιρ γ α σ μ έ ν ο ς . Ύ ψ ο ς 0 ,8 1 , π λ α τ. 0 ,2 8 , πα χ. 0 ,2 0 5 , ύ ψ ο ς
γ ρ α μ μ . 0 ,0 7 5 - 0 ,1 1 .
Α ΡΧ ΑΙΟ ΛΟ ΓΙΚ ΟΝ ΔΕΛΤΙΟΝ 1 9 2 0 -2 1 15
114 Δημητρίου Ευαγγελίδη

Ά ν ω β α θ έ ω ς κ ε χ α ρ α γ μ έ ν α δ ι ' α ν ω μ ά λ ο υ ε π ικ ρ ο ύ σ ε ω ς ε π ί λ ε ιο τέ ρ α ς ε π ι-
φ ά ν ε ια ς τα γ ρ ά μ μ α τ α : n
Vw/ Γ I Cf !
ο £ ° e i!°s

Τ α ά κ ρ α τω ν γ ρ α μ μ ά τ ω ν ε ίν α ι ο λ ίγ ο ν π α χύ τερ α .
Π ρ ό κ ε ιτ α ι π ε ρ ί λ ίθ ο υ , ό σ τις εχ ρ η σ ίμ ε υ ε ν ω ς ό ρ ο ς : ό ριος (λίθος), α ν και η
χ ρ ή σ ις δ ε ν μ ο ι ε ίν α ι ά λ λ ο θ ε ν γν ω σ τή .
Κ α τά το σ χή μ α τ ω ν γ ρ α μ μ ά τ ω ν η ε π ιγ ρ α φ ή α ν ή κ ει εις τα τέλη τη ς δ
π. Χ ρ. εκ α τοντα ετη ρ ίδος.

Διορθώ σεις.
1. Ε ις P a to n I G X I I , α ρ ιθ . 3 5 7 .
Τ η ν ε π ιγ ρ α φ ή ν τ α ύ τ η ν ε ν τ ε τε ιχ ισ μ έ ν η ν ά λ λ ο τε εν Μ ό ρ ια , ν υ ν δ ε α ποκ ει-
μ ένη ν εν τη α ρ χ α ιο λ ο γ ικ ή σ υ λ λ ο γή Μ υ τ ιλ ή ν η ς υ π ' α ρ ιθ . Ε ύ ρ ετ. 3 4 5 ο P a to n]
α ν έ γ ν ω σ ε ν : Π υ λάδη | Μ άτριος χ α ί ρε. Ε π ί το υ λ ίθ ο υ ό μ ω ς α ν α γ ιν ώ σ κ ε τ α ι, ως
π ρ ώ τ ο ς ο ρ θ ώ ς π α ρ ε τή ρ η σ ε ν ο ε π ιμ ε λ η τ ή ς α ρ χ α ιο τ ή τ ω ν κ. Ε υ στρ. Π α ρ α σ κ ε υ α ί-
δ η ς : Π υ λ ά δ η Λ αο | δάμαντος, χ α ί ρε.
Ό Π υ λ ά δ η ς ούτος, ο ν 6 δ ή μ ο ς Μ υ τ ιλ η ν α ίω ν έθα ψ ε, ε ίν α ι εκείνος, ο ν ο αυτός
δ ή μ ο ς ε τ ίμ η σ ε ζ ώ ν τ α «α ρετάς έ ν ε κ α και εύ νο ια ς τας εις αυτόν» P a to n , 2 2 1 .
2. P a p a g e o r g iu , U u e d ie r te In s c h r if te n v o n M y tile n e σελ. 7 α ρ ιθ . 17. Ε ίν α ι
φ α ν ε ρ ό ν ό τ ι εν στιχ. 1 α ν τ ί Α σ κ λ η π ίω ? Δ ί[η ]ς Α να γνω σ τέο ν το ε π ί το υ λ ίθ ο ν
Ά σκ λ η π ιά δ ο [υ] .
ΔΗ Μ ΗΤΡΙΟ Σ ΕΥΑΓΓΕΛΙΔΗΣ
 Π Α Ρ Α Ρ Τ Η MA
ΤΟΥ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟΥ ΔΕΛΤΙΟΥ TOY 1920-21

Ε ικ . 1 = α ρ ι θ . 1. Ε π ι τ ύ μ β ι ο ν εξ Ά θ ηνών.

A ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ της Ά ρ χ α ιο λ . Ε φ ο ρ ε ία ς Α τ τ ικ ή ς εν τη επί της

Π Ε Ρ ΙΣ Υ Λ Λ Ο Γ Η Α Ρ Χ Α ΙΩ Ν
Ε ν Α θ ή ν α ις . Τ η ν 17 Α ύγουστου 19 2 0 κα-
τεσχέθησαν υπ ό της αστυνομικής Α ρ χ ή ς εντολή
οδού Ά δ ρ ια ν ο ύ αριθ. 82 οικία π ρ ώ η ν Μ πουρ-
νιά, νυν δε Γ εω ρ γ. Π α ν α γ ιω τούρου, π α ν το π ώ -
λου, τα κ ά τω θι αρχαία, ά τινα και κατετέθυσαν
μεν ε π ί τιν α χρόνον π ρ ο σ ω ρ ινώ ς εν τω « Ά δ ρ ια -
116 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λ ογικού Δελτίου 1920 - 21

νείω καλουμένω τετρ α γώ νω επ ί τη ς οδού Α ιο - τη ρ ή θ η σ α ν επ ί χιλ ιετη ρ ίδ α ! Τ α δυο τα ύτα α ν ά -

λού, όπ ου πρ ο τριακοντα ετίας έκειτο η Π α λ α ιά γλ υ φ α α π ο τελο ύ σιν οίονει τους δύο πόλους τη ς
τω ν Α θ η ν ώ ν Α γ ο ρ ά , εσχάτως δ ’ ετο π ο θετή θη - ελληνικής Τέχνης.
σαν εντός του Θ ησείου. T ο νέα τα ύτα προσκτή- Α ρ ι θ . 2 ( E ι κ -2). Τ ο ά νω τμ ή μ α στήλης
μ ατα τεσσαράκοντα κ αι εν τον α ρ ιθμ ό ν τη ς η με- επιτύμ βιας, α π ο λή γο ν εις α κ ρ ω τή ρ ιο ν μετ’ ανα -
τέρας αρ χα ιολογικής υπ η ρ εσ ία ς εισί τα π λείστα
μ α ρ μ ά ρ ιν α γλυπ τά, τιν α δε και ε π ιγ ρ α φ αί. Π ά ν τα
δ ’ όμ ω ς δεινώ ς η κ ρ ω τη ριασ μ ένα κ α ι κατά το
πλείστον ουχί μεγάλης αξίας.
Α ρ ιθ . 1 (Εικ. 1). Ε π ιτ ύ μ β ιο ν α ν ά γ λ υ φ ο ν
να ϊ διόσ χη μ ον μετά στρογγυλής α σ π ίδ ο ς εντός
του αετώ μ α τος. Έ π ’ α υ τού π α ρ ίσ τα ν τα ι α νήρ
κ αι γυνή, συζυγοι βεβαίω ς, ο ρ θ ίω ς π λη σ ίο ν άλ-

Ε ι κ . 2 = α ρ ιθ . 2 . Ε π ι τύ μ β ιο ν Λ υ σ ιά δ ο υ .

λήλων ισ τά μ ενοι κ αι εξ ω ν ο μεν ανήρ α ρ ισ τε-

ρόθεν έινε π ερ ιειλιγμ ένος κ α θ’ όλον το σώ μα
εντός του ι ματίου, η δ ε γυνή δεξιόθεν αυτού,
φ έρ ει π οδή ρ η εζω σμένον εν τω μέσω χιτώ να, Ε ικ . 3 = α ρ ιθ . 3 . Ε π ιτ ύ μ β ιο ν Δ εινίου .
περιβάλλει δε στοργικώ ς δια της δεξιάς αυτής
χειρός τον αυχένα κ α ι δεξιόν ώ μ ον του συζύ- γλύ φ ω ν α ν θεμ ίω ν επ ί ελίκων. Κ άτω θεν τ ούτου
γου της. Τ ο μ ά ρ μ α ρ ον είνε λίαν ε φ θ α ρ μ ένον φ έρ ετα ι η επ ιγρ α φ ή :
κ α ι μελανόχρουν εκ κηλίδω ν, ίχν ο ς δε ε π ιγ ρ α - Λ Y Σ I A Δ Η Σ
φ ή ς ουδαμ ού σώ ζεται. Η τέχνη του αναγλύφ ου X I Ω Ν Ο Σ
είνε υστέρω ν ρ ω μ α ϊκώ ν χρόνω ν μ ετριω τάτη. ////- Λ Ω Π Ε Κ Η Θ Ε Ν
Ύ ψ ο υ ς 102,δ, πλατ. 0,44, παχ. 0,12.
ύψ ο υς 0,56, πλατ. 0,36, παχ. 0,14.
Ά ξ ι ο ν σημειώ σεω ς είνε ό τ ι η ο ικ ε ία αύτη
A ρ ιθ . 3 (Ε ικ. 3). Σ τ ή λ η ε π ιτ υ μ β ία εκ
κ α ι στοργική χειρ ονομ ία τω ν δύο π ρ ο σ ώ π ω ν
μαρμάρου μελανοχρόου, π ιθ α ν ώ ς Υμηττείου,
ά π α ν τά σχεδόν ό μ ο ια ε π ί του γνω σ τού αρχαϊ-
άνευ α κρω τηρίου ά νω θεν, φ έρουσ α δε μόνον
κού α ναγλύφ ου του Κ ιτύλου κ αι Δ έρμυος εν
το όνομ α
τω Έ θ ν . Μ ουσείω (α ριθ. 56) του 7ου α ιώ ν ος Δ Ε I Ν I A Σ
π. X. εξ ου α π ο δ είκνυται π όσον ο ι τ ύ π ο ι ούτο ι
ήσαν π ρ οσ φ ιλείς κ α ι μ εθ’ οπ οία ς ευ λαβείας διε- ύψ ους 0,75, πλατ. 0,40, παχ. 0,11.
 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λογικού Δ ελτίου 1920-21
Α ρ ι θ . 4 . Ε π ιγ ρ α φ ή ε π ί π λ α κ ά ς μ α ρ μ ά -
ρ ιν η ς μετά ψ η φ ίω ν βυζαντινού τρ όπ ου και
λίαν ε π ιμ ελώς κεχαραγμένη. Α ύτη διατεταγμένη
π υ ρ α μ ιδ ο ε ιδ έ ς έχει ω ς εξής : (Εικ. 4).
ΗΔΕΜΡΟΠΟΛΙΣΔΙΑΣΠύΔΗΣΚβ
ΚΟ ΣΜ ΗΤΑΙΚΑΙΔΑΠΑΝΗΟΤΟΥΠΑΝΙΕΡΩΤΑΤ8
ΚΑΙΘΕΟΠΡΟΒΛΗΤΟΥ ΜΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΠΡΩΗΝ APYÇPAC
ΤΟΓΕΝ ΥΝΕΧΟΝ ΑΘΗΝΩΝ ΠΟΙΜΕΝΟΟΤβΚ AI ΠΡΟΣΤΑ-
[TÖKYKY
ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥΜΝΗΜΗΟΑΥΤΟΥ ΕΝΕΚΕΝ ΑΘΑΝΑΤΟΥ
[ΑΫΞΖ
Ή επ ιγρ α φ ή αύτη έχει ή δη προ πολλού δη -
μοσιευθή, πρ ο διετίας δε π ερίπ ου την ανεδημο-
Ε ικ . 4 = α ρ ιθ . 4 . ’Ε π ιγ ρ α φ ή Μ η τ ρ ο π ο λ ίτ ο υ Α θ η ν ώ ν Β α ρ θ ο λ ο μ α ίο ν .
σίευσεν ο Δ ημ. Κ α μ π ούρογλους εν τη «Ε στίρ»
γ ρ ά φ ω ν π ερ ί Κ α θ ο λ ικ ο ύ , π ερί του καθεδρικού
δηλ. ναού τω ν μ εσ αιω νικώ ν και τουρκοκρατού-
μ ενώ ν Α θ η ν ώ ν . Π ιθ α ν ώ τα τα τούτο έκειτο
κ ατά τους τελευταίους α ιώ ν ας εν η θέσει και η
ση μ ερινή Μ η τρόπολις π ερ ίπ ο υ . Ο αείμνηστος
π α τή ρ μου εν τω Α ' τόμ ω της Ισ τ ο ρ ία ς αυτού
τω ν Α θ η ν ώ ν επ ί τουρκοκρατίας εν σελίδι 273
π ερ ιλαμ βά νει τα π ερ ί Κ α θ ο λ ικ ο ύ ω ς Α γ ίου
Π α ν τ ε λ ε ή μ ο ν ο ς , δ ιό τι εις αυτόν μετεφέρθη ο
αρ χιερ α τικ ός θρόνος εκ του π αρά το Ω ρ ο λ ό γιο ν
του Κ υρρήστου ναού, όστις προ τη ς εισβολής
τω ν Τ ούρ κ ω ν εις Α θ η ν ά ς εχρησίμευεν ως κ α -
θεδρικ ός. Ο να ός του Α γ ίο υ Π αντελεή μονος
έκειτο εν τη νυν πλατεία Δ η μ οπ ρ ατη ρ ίου. Φ α ί-
νεται δε ότι εις τη ν Μ ητρόπολιν περιελα μβά-
νετο κ αι ολόκληρος η σημερινή ομ ώ νυμ ος π λ α -
τεία μετά του χαριεστάτου ναϋδρίου του Α γ ι ο ν
117
Ε λ ε υ θ ε ρ ίο υ , του ακριβέστερου τη ς « Π α ν α γ ία ς
. Γ ο ρ γο επ η κ ό ου» καλούμενου π ο τέ, όστις ανη -
γέρθη κατά τον Ι Α ' η Ι Β ' α ιώ να . Ί δ ε κ α ι τα
α υ τό θ ι εν σελ. 2 7 8 και εξής. Π ε ρ ί δε του π ο λύ-
π α θο υ ς Μ ητροπολίτου Β αρθολομαίου γρ ά φ ει
διεξοδικώ ς ο πα τή ρ μου εν τό μ ω Β ' σελ. 278
τη ς 'Ι σ τ ο ρ ί α του.
Τ η ς επ ιγρ α φ ή ς τα υτή ς το μεν μήκος είνε
0,93, το ύψ ο ς 0,31 και το πάχος 0,15.
Α ρ ι θ . 5 (Ε ικ. 5, I). Α π ό τ μ η μ α α ν α θ η -
μ α τ ικ ή ς στή λης. Ε λ λ ε ίπ ε ι εκ τα υ τή ς το άνω
τμ ή μ α ω ς και το αριστερόν κάτω θεν μετά της
βάσεως. Κ α ι άνω θεν μεν εντός στεφάνου μετά
τα ιν ία ς π α ρ ίσ τα τα ι εν κατατομή π ρ ο ς τα δεξιά
άτενίζω ν π ω γω ν ο φ ό ρ ο ς α ν ή ρ , ου ελλείπει το
άνω ή μ ισ υ τη ς κεφαλής, σώ ζεται δε μόνον από
του μέσου της ρινός αποκεκρουσμένης μέχρι του
τέρματος του στήθους. Κ άτω θεν δε του σ τεφ ά -
νου μετά της ειρημένη ς αναγλύφ ου π ρ ο το μ ή ς
φ έρ ετα ι εν διπ λο ίς στίχοις επ ιγρ α φ ή έχουσα ώ δ ε:
(α ρ ισ τερ ό θ εν του στεφάνου)
ΑΚΤ Η
(κάτωθεν)
I Ε/Υ Σ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣΗΕ
ΕΥΣ ΔΙΟΔΟΤΟΣΑΤΤ .
ΚΤΗΤΟΣΘΕΟΦΙΛ
ΤΙΕΥΣ ΑΣΚΛΙ(ΤΤΙΑΔΗΣ^_
':// Σ ΑΘΗΝΑΓΟΡΑΣΟΙ
ΜΕΝΑΝΔΡΟΣΚΑΙ
λ ΕΥΚΙ ΟΣ ΛΕΥΚΙ Ο\
ΧΑΡΗΣΧΑΡΗΤΟΣ
ΔΙΟΝΥΣΟΔΩΡΟΣ
118 Π αράρτημα του Α ρχαιολογικού Δελτίου 1920-21

Ε ι κ . 5 - άριϋ·. 5 χ α ι 6 . ‘Α π ο τ μ ή μ α τ α ά ν α ϋ η μ α τ ι χ ώ ν ε π ιγ ρ α φ ώ ν .

Α ρ ι θ . 6 (Ε ικ. 5, 2). Ά π ό τ μ η μ α ετέρας α να -

θη μ α τικ ή ς στήλης, έ φ ’ η ς φ έρ ο ν τα ι π λε ίστα ονό -
ματα α ν α θ ετών, ω ν πολλά είσιν ήδη εξίτη λα :

Α ρ ι θ . 7 (Ε ικ. 6). Α π ό τ μ η μ α μ α ρ μ α ρ ί-
ν ο υ ε π ιτ υ μ β ίο υ α ν α γ λ ύ φ ο υ να ϊδ ιο σ χή μ ο υ , έ φ ’
ου εικονίζεται γυνή πεπ λ ο φ ό ρο ς εστραμμένη
πρ ο ς τα δεξιά και π α ρ ’ αυτήν π ιθ α ν ό ν κ α θη -
μένη ετέρα γυνή η α ν ή ρ π ω γ ω ν ο φ ό ρ ο ς ου σ ώ -
ζετα ι μόνον η κεφαλή και αυτή κ α τά το κάτω
ή μ ισ υ αποκεκρουσμένη. Ύ φ ο ς 0,54, πλατ. 0,20,
παχ. 0,13.
Α ρ ι θ . 8 (Εικ. 7). Α π ό τ μ η μ α αρ χ ιτ ε χ τ ο -
ν ικ ο ύ μ έ λ ο υ ς μετά γλυφ ώ ν. Ά ν ω θ ε ν σειρά
φ ώ ν , επ ί τη ς προσ όψ εω ς ά κ α νθα και κάτω θεν
εν τω μέσω σειρά φ ύλλω ν λογχοειδώ ν μήκος
0,42, πλάτος 0,19, ύψ ο ς 0,13.
Α ρ ι θ . 9 (Ε ικ. 8). Κ ε φ α λ ή γ υ ν α ικ ό ς μ α ρ -
μ ά ρ ιν η κισσοστεφής, καλλίστης τέχνης πλην δει-
νώ ς εφ θα ρμένη . Κ α τά π ά σ α ν π ιθ α ν ό τη τα η κε-
φ αλή αυτή α νά γετα ι εις τον Ε ' α ιώ ν α . Η ό λ η
διά πλ α σ ις τα ύτη ς φ α ίν ε τα ι α ρ ίσ τη, ύψ ος 0,35.
 Παράρτημα του Α ρχαιολογικού Δελτίου 1920 - 21
Α ρ ιθ . 1 0 - Κ ιο ν ό κ ρ α ν ο ν κ ο ρ ιν θ ια κ ό ν μ α ρ -
μ ά ρ ιν ο ν μετά διπ λή ς σειράς άκ ανθη ς. Ύ ψ ο ς
0,24, άνω θεν η πλίνθος πλατ. 0,27.
Ε ικ . 6 = àρ ιθ . 7 . Έ π ι τ ν μ β ι ο ν .
Α ρ ι θ . 1 1 . Ε π ιτ ύ μ β ια στήλη μ α ρ μ ά ρ ιν η
ε ν ε π ίγ ρ α φ ος :
Ο Λ Υ Μ Π Ι Ο Δ Ω Ρ Ο Σ
Κ Τ Η Σ Ι Κ Λ Ε Ο Υ Σ
Π Ο Τ Α Μ Ι Ο Σ
ύψ ος 0 ,6 2 , διά μ . 0,16. Π ε ρ ί τον λαιμόν άνω θεν
φ έρ ει δακτυλοειδές κόσμημα, λίαν σ υνη θές εις
ε π ιτύ μ β ιο υ ς στήλας.
Α ρ ιθ . 1 2 . Α π ό τ μ η μ α μ α ρ μ ά ρ ιν η ς κ ε φ α -
λ ή ς α ν δ ρ ός. Π ιθ α ν ό ν να προέρχεται εξ ερμαϊ-
κής στήλης και δη κοσ μ η τού ω ς εικάζω εκ της
τεχνοτροπ ία ς. Δεν σώ ζεται η τ ο όπισ θεν του
κ ρ ανίου κεκαλυμμένου υ π ό πυκνής κόμης και
το ή μισυ του δεξιού ω τός, ύψ ος 0,29.
Α ρ ιθ . 1 3 (Ε ικ. 9). Έ π ιτ ύ μ β ιο ν ναϊδιόσχημον
μ α ρ μ ά ρ ιν ο ν μ ν η μ ε ίο ν, ον ελλείπει το
ά ν ω δεξιόν άκρον μετά του ακ ρ ω τη ρ ίου και
ολόκληρον το κάτω π ρος την βάσιν τμ ή μα .
119
Ε ν τ ό ς του τρ ιγω νικ ο ύ αετώ μα τος ά σ π ις μετ’
ο μ φ α λ ο ύ, κάτω θεν τούτου εις τέσσαρας στίχους
ή εξής ε π ιγρ α φ ή :
ΑΡΕΣΚΟΥΣΑΜΗΤΡΟΔΩΡ
ΜΙΛΗΣΙΑ ΙΟΥΛΙΟΥ
ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΦΥΛΑΣΙΟΥ
Γ ΥΝΗ
Κ ά τω θεν δε εντός α ψ ιδ ω τή ς πύλη ς μετά παρα-
στάδω ν : γυνή πεπ λ ο φ ό ρο ς μέχρι της οσφ ύος
σω ζομ ένη , ένα ν τι δε τα ύτη ς προς τ αρισ τερά
ετέρα μορφή, η ς σώ ζεται μόνον το άνω τμ ή μ α
τη ς κεφαλής, ύψ ος 0,50, πλατ. 0,29, παχ. 0,09.
Α ρ ι θ . 1 4 - Κ ιο ν ίσ κ ο ς ε π ιτ ύ μ β ιο ς μετά δα-
κτυλοειδούς ά νω θεν γλυφής, κάτω θεν της ό π ο ια ς
α ι λέξεις :
N A I Δ
A
E ι κ . 7 = α ρ ιθ . 8 . Τ μ ή μ α ε π ικ ρ α ν ίτ ιδ α ς .
Α ρ ι θ . 1 3 . Κ ο ρ μ ό ς α νδ ρ ός μ α ρ μ ά ρ ιν ο ς
λίαν ε φ θ α ρ μ ένος α π ό του μέσου του στέρνου
μέχρι του άνω μέρους τω ν μηρώ ν, ύψ ος 0,20,
πλατ. 0,14, παχ. 0,12.
Α ρ ι θ . 1 6 . Ε π ι τ ύ μ β ι ο ν τ ο υ ρ κ ικ ό ν , φ έρον
επ ιγρ α φ ή ν τουρκισ τί εντός ημικυκλίου κοίλου.
Κ άτω θεν δ ’ ετέραν εντός τετραγώ νου τελείως
α π ο τετμη μένου, υψ . 0,24, πλατ. 0,24, παχ. 0,08.
Α ρ ιθ . 1 7 . Α π ό τ μ η μ α ε π ιτ ύ μ β ιο ν ν α ϊ δ ιο -
σ χ ή μ ο υ έ φ ’ ου σώ ζεται εν α να γλύφ ω το άνω
τμ ή μ α του κ ο ρ μ ού ιερείας της Ί σιδος, ύψος
0,36, πλατ. 0,11, παχ. 0,15.
Α ρ ι θ . 1 8 (Ε ικ. 10). Κ ε φ α λ ή μ α ρ μ ά ρ ιν η
α ν δ ρ ός π ω γ ω ν ο φ ό ρ ο ν καλής τέχνης του Β '
ή Γ ' , α ιώ ν ος μ. X. Π ιθ α ν ό ν να ή το κεφαλή
στήλης ερμαϊκής και ν α νή κ εν εις την σειράν
τω ν Κ ο σ μ η τ ώ ν . Σ ώ ζετα ι μόνον το κάτω ή μισυ
τα ύτης με τη ν ρ ίν α τελείω ς αποκεκρουσμένην
κ α ι άνευ λ α ιμ ού, υψ . 0,26, πλ. 0,17, παχ. 0,13.
 120 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λο γικ ο ύ Δελτίου 1920 - 21

Α ρ ι θ . 1 9 . Κ ο ρ μ ό ς μ α ρ μ ά ρ ιν ο ς έ φ η β ο υ ή χειρός. Η κεφαλή είνε αποκεκρουσ μένη α π ό

α ν δ ρ ός με κεφαλήν αποκεκρουσμένη ν μ εθ3 ολο- τη ς ρίζης του τραχήλου, ύψ ο ς 0,86, πλατ. 0,21
κλήρου του λ α ιμ ού μέχρι τη ς κλειδός. Τ ο α ρ ι- κ α ι παχ. 0,15.
στερόν στερνόν κ ατά το πλε ίστον αποκεκρ ου- Α ρ ι θ . 2 1 (Εικ. 12). Α ν α θ η μ α τ ικ ό ν α ν ά -
σμένον Ε κ του αριστερού β ρα χίονος σώ ζεται γ λ υ φ ο ν π α ρ ισ τώ ν κ α τά τον γνω σ τό τα το ν τύ -
μόνον το ά νω μέρος. Τέχνη ουχί κακή τω ν τε- π ο ν τη ν θεά ν Κ υ β έ λ η ν , κ α θη μ έν η ν ε π ί θρ ό νο υ

Ε ι κ . 8 = α ρ ιθ . 9 . Κ ε φ α λ ή γ υ ν α ικ ό ς .

λευταίω ν π. X. α ιώ ν ω ν . Δ ιασ τάσεις του κορ-
μού : ύ ψ ος 0,24, πλατ. 0,25, παχ. 0,13.
Α ρ ι θ . 2 0 (Ε ικ. 11). Ε π ι τ ύ μ β ι ο ν ν α ϊδ ιό -
ο χ η μ ο ν μ ν η μ ε ί ο ν εν φ εν αναγλύφ ω π α ρ ίσ τα -
ται ανήρ ακέφαλος ο'ρ θ ιο ς σ τηριζόμενος ε π ί του
δεξιού ποδός κ αι έχω ν την δεξιάν κεκαμμένην
εν τω α γκ ώ νι κ α ι αποκεκρουσμένη ν α π ό του
κ α ρ π ού, τη ν δ ’ α ρ ισ τεράν καθειμ ένην π α ρ ά τον
αριστερόν μηρόν. Φ έρει δ ’ ούτος ιμ ά τ ιον, όπερ
καλύπτει τα νώ τα, το κάτω ήμ ισ υ του σώ ματος
μέχρι τω ν π ο δ ώ ν κ αι τον αριστερόν βραχίονα.
Μ ένει ούτω γυμ νό ν το στήθος μετά τη ς δεξιάς
μετά χιτώ νος και πέπλου. Ε π ί του δεξιού π ο -
δός του θρόνου π α ρ ίσ τα τα ι λέων ορθός αντω -
πός, ύ ψ ος 0,26, πλατ. 0 ,2 1 , παχ. 0,1 5 .
Α ρ ι θ . 2 2 ( Ε ικ . 1 3 ). Κ ε φ α λ ή μ α ρ μ ά -
ρ ιν η γ υ ν α ικ ό ς α νά γλυφ ο ς κ α ι εν κατατομή.
Φ α ίνετα ι ότι α νή κ εν εις επ ιτύ μβιον α ν ά γλυφον
τω ν καλώ ν χρ ό ν ω ν . Η νεα ρ ά και λίαν ευειδής
γυνή φ έρ ει επ ί τη ς κεφαλής κεκρύ φαλον, άλλ'
είνε λίαν ε φ θ α ρ μ ένη, ύψ ος 0,31, πλατ. 0,24,
παχ. 0,10.
Α ρ ι θ . 2 3 ( Ε ικ. 1 4 ). Α γ α λ μ ά τ ω ν μ α ρ -
μ ά ρ ιν ο ν π α ρ ισ τώ ν τη ν Α θ ή ν α ν φ έρουσαν χ ι-
 Π αράρτημα του Α ρχαιολογικού Δελτίου 1920-21 121

τώ να π οδή ρ η μετ’ α π ο π τύ γμ α το ς, επ ί δε του δ ρ ιά ντο ς μαρμάρινου. Σ ώ ζετα ι η αριστερά χειρ

στήθους το γ ο ρ γ ό ν ε ιο ν . Η Α θη νά π α ρ ίσ τα τα ι
ό ρ θ ια εις την στάσιν τη ς εν τω Π α ρ θ ενώ νι
Π α ρ θένου, ης π ιθ α νό ν να είνε μετριώ τα τον
α ν τίγ ρ α φ ο ν .
Ε λ λ ε ίπ ο υ σ ιν η κεφαλή, α μ φ ότεραι α ι χείρες
μετά τμ ή μ α το ς του καλύ π τοντος τα ύτη ν μέχρι
του κα ρπού ιμ α τ ίου. Έ κ τ ο ς του α ντίχειρος, οι
λο ιπ ο ί δάκτυλοί είσι το πλείστον αποκεκρου-
σμένοι, μήκος 0,2 6 , πλατ. 0,12 και παχ. 0,08.
Α ρ ι θ . 2 5 . Α π ό τ μ η μ α μ α ρ μ ά ρ ιν ο ν κ ε-

Ε ικ. 9 = α ρ ιθ . 13. Ε π ι τ υ μ β ί ο ν Α ρεσ κ ού σης.

και μέγα μέρος τη ς βάσεως μετά του άκρου
δεξιού π ο δ ό ς. Η αριστερά χειρ εστηρίζετο επί
τη ς α σ π ίδ ο ς, ης σώ ζεται ελάχιστον επ ί τη ς β ά -
σεως τμ ή μ α . Τ ο όπισθεν σχεδόν άκατεργα σ τον,
ύψ ος 0,32.
Α ρ ι θ . 2 4 . Α π ό τ μ η μ α β ρ α χ ίο ν ο ς εξ α ν -
φ α λ ή ς λ ε α ίν η ς . Σ ώ ζετα ι το πλείστον του άνω
μέρους αυτής μετά του λαιμού, ύψ ο ς 0,11, μή-
κος 0,19, πάχος 0,09.
Α ρ ιθ . 2 6 . Α π ό τ μ η μ α κ εφ α λή ς μ α ρ μ ά -
ρ ιν η ς λέο ντο ς. Ύ ψ ος 0,18, πλάτος 0,15, π ά -
χος 0,09.
16
122 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λο γικ ού Δελτίου 1920 · 21

Ε ικ . 1 0 = θριϋ·. 1 8 . Κ εφ α λή ανδρός.

Ε ικ . 12 = α ρ ιθ . 21. 'Α ν ά γλυ φ ο ' Κ υβ έλη ς.

Ε ικ . 11 = α ρ ιθ . 2 0 . Ε π ιτ ύ μ β ιο ν . Ε ικ . 1 3 = α ρ ιθ . 2 2 . Τ μ ή μ α ε π ιτ ύ μ β ιου .
 Π αράρτημα το ν Α ρ χ α ιο λ ο γ ικ ού Δ ελτίου 1920-21 123

Α ρ ι θ . 2 7 (Ε ικ. 15). Α π ό τ μ η μ α μ α ρ μ ά - Α ρ ι θ . 3 1 . Α π ό τ μ η μ α μ α ρ μ ά ρ ιν ο υ Α γα λ-
ρ ιν ο υ α ν α θ η μ α τ ικ ο ύ Α ν α γ λ ύ φ ο υ έ φ ’ ου σ ώ -
ζοντα ι το κάτω ή μ ισ υ τρ ιώ ν μ ο ρ φ ώ ν, ύψ ο ς
0,12, πλατ. 0,15, παχ. 0,08.
Α ρ ι θ . 2 8 . Α π ό τ μ η μ α μ α ρ μ ά ρ ιν η ς π ρ ο -
τομ ή ς Α νδρός, εξ η ς άπ ετμ ή θη α π ό τη ς βά-
σεως του τραχήλου η κεφαλή. Α ύ τη περιεβάλ-

Ε ι κ . 1 5 = α ρ ιθ . 2 7 . ’Ε π ιτύ μ β ιο ' .

Ε ικ . 1 6 = α ρ ιθ . 3 9 .

Ε ικ . 14 = αριθ . 2 3 . Α θ ηνά.

λετο δια χλαμύ δος, συνεχόμενης δ ια περ ό νη ς

κατά τον δεξιόν ώ μον, ύ ψος 0 ,165, πλατ. 0,20,
παχ. 0,07 (όπισ θεν υ π ά ρ χουσι δυο κοιλότητες).
Α ρ ιθ . 2 9 . Α π ό τ μ η μ α Α γνώ σ το υ α ν τ ι -
κ ε ιμ έ ν ο υ η ζ ω ο υ (πτη νού;), ύ ψος 0,21, πλατ.
0,18, παχ. 0,12.
Α ρ ι θ . 3 0 . Ε κ ά τ ε ιο ν του γνω σ τότα το υ το- Ε ικ . 1 7 - θρι·θ·. 4 0 . Ε π ιτ ύ μ β ιο ν Δίω νος.
που τρ ισ ώ μ α το ν αποκεκρουσμένον άνω θεν κ α ι
κάτω θεν, ύψ ος 0,13, πλατ. 0,10. μ α τ ιο ύ , ου σ ώ ζονται το κάτω μέρος του σώ -
124 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λο γικ ού Δελτίου 1920 - 21

ματος α π ό του μέσον τω ν μ η ρώ ν μετά της
βάσεως, ύψ ος 0,23, πλατ. 0,16.
Α ρ ι θ . 3 2 . Κ ιονόκ ρα νον ιω νικόν εφ θ α ρ μ έ-
νον, υψ . 0,08, πλατ. 0,21, παχ. 0,17.
Α ρ ι θ . 3 3 . Π ο υ ς δεξιός μ ετά τη ς β ά σ ε ω ς .
(Α π ό τ μ η μ α ανδριάντος;).
Α ρ ιθ . 3 4 , 3 5 , 3 6 , 3 7 , 3 8 . Αποτμήματα
δ ια φ ό ρ ω ν γ λ υ π τ ώ ν όλω ς α σ ή μ α ν τα .
Α ρ ι θ . 3 4 , ύψ ος 0,16. Α ρ ι θ . 3 5 , ύψ ος 0,09,
πλατ. 0,10, παχ. 0,065. Α ρ ι θ . 3 6 , ύ ψ ος 0,09,
Α ρ ι θ . 4 1 , υψ . 0,28, πλατ. 0,20, παχ. 0,1 6 5 ,
ά νω θεν φ έρ ει κοιλότητα, ό π ισ θεν στρογγυλή.
Α ρ ι θ . 4 2 (Ε ικ. 19). Α π ό τ μ η μ α αναθηματικού
α ν α γ λ ύ φ ο υ , ύ ψ ο ς 0,40, πλατ. 0,75,
παχ. 0,13. Τ ούτο ευρέθη εν τη γ ω ν ία τω ν οδώ ν
Α γ ίο υ Φ ιλ ίπ π ο υ και Ε ρ μ ο ύ . Ε ίν ε λίαν εφ θ α ρ -
μένον, δεν σώ ζονται δε η τα κάτω μέρη τω ν
μ ο ρφ ώ ν. Π ρ ο ς τ α ρ ισ τερά τρ εις θεα ί (Ν ύ μ φ α ι ή
Χ άριτες), π ρ ο ς τα δεξιά σεβίζοντες ά νδρες, γ υ -
ναίκες και π α ίδες. Κ ατετέθη εν τω θ η σ ε ίω .

Ε ικ. 1 8 - α ρ ιθ . 4 1 . Έ π ι τ ύ μ β ι ο ν Φ ι λ ί π π ο υ .

πλατ. 0,11, παχ. 0,135. Α ρ ι θ . 3 7 , ύψ ος 0,09, Α ρ ι θ . 4 3 (Ε ικ. 20). Α γ α λ μ ά τ ιο ν μ α ρ μ ά -

πλατ. 0,08, παχ. 0,06. Α ρ ι θ . 3 8 , ύψ ο ς 0,09, ρ ιν ο ν π α ρ ισ τ ώ ν τ η ν Α θ η ν ά ν με τη ν α ιγίδ α
πλατ. 0,08. ε π ί του στήθους κ α ι το γο ργό νειο ν, άλλ α κέ-
Α ρ ι θ . 3 9 , 4 0 , 4 1 . Α π ο τ μ ή μ α τ α ε π ι- φ αλον, άνευ χειρώ ν και άνευ π ο δ ώ ν από του
γ ρ α φ ώ ν . Α ρ ι θ . 3 9 , ύ ψ ος . 0,14, πλατ. 0,17, η μ ίσ εως τω ν κνη μ ώ ν, ύψ ο ς 0,17 εργασ ία με-
παχ. 0,04, Ω Ν . Α ρ ι θ . 4 0 , ύψ ος 0 ,2 3 5 , πλατ. τριω τά τη . Τ ο γλυπτόν τ ούτο ω ς κ α ι τα ε π ό -
0 ,185, παχ. 0 ,0 8 (Ε ικ . 1 6 - 1 8 ) . μενα τρ ία (α ριθ. 44, 45, 46) πρ ο έρ χο ντα ι εκ
του Μ εροπείου Ε κ π α ιδ ε υ τ η ρ ίο υ , κάτω θεν της
Δ ΙΩ Ν μ εσ η μ βρινή ς πλευράς τη ς Α κ ρ ο π όλεως, όπου
ΣΚΑΦΛ ΕΥΣ Φ ΙΛ ΙΠ Π Ο κα ι ευρέθη σαν. Ε ύ ρ η τα ι νυν εν τη αποθή κη
Π Ι CTOC του Έ θ ν . Μ ουσείου υπ ό τον αριθ. 3466.
Ε Ν Θ Α Δ Ε Κ ΙΤ 6 Α ρ ι θ . 4 4 (Ε ικ. 21). Α γ α λ μ ά τ ιο ν μ α ρ μ ά -
Ε Ι T ic Ε KTPA ρ ιν ο ν ακέφαλον π α ρ ισ τώ ν γυνα ικεία ν θεότητα,
NIOCANOIΞΕΙ π ιθ α ν ό ν την Π ερσ εφ όνη , την Α ρ τ έ μ ιδα η την
APANΕΧΕ Ε κ ά τ η ν , κρατούσα ν δ ια της δεξιάς φ ιά λη ν, δια
+ τ ω 4- δε τη ς αριστερός δάδα, ύ ψ ος 0,2 9 5 . Ε ύ ρ η τα ι ε π ι
 Ε ικ . 1 9 = α ριθ . 4 2 . Α π ό τ μ ημα α ν α θ η μ α τικ ό ν ανα γλύφ ου.

Ε ικ . 2 0 = ά ρ ιθ , 4 3 . Α γ α λ μ ά τιον Α θ ή ν α ς. Ε ικ . 21 = α ρ ιθ . 4 4 . Α γ α λ μ ά τιον Ε κ ά τ η ς .
126 Π αράρτημα το ν Α ρχαιολογικού Δελτίου 1920 - 21 ]

σης ν υ ν εν τω Έ θ ν . Μ ουσείω υ π ό τ ο ν αριθ. λον ο μ α νδ ύ α ς ουτος ή το εν χρ ή σ ει π α ρ ά τοις

3 4 6 7 , π ρ ο έρ χετα ι δ ’ εκ του Μ ερ οπ είου Ε κ π α ι - χ ρ ισ τια νο ίς υ π ό το ό ν ο μ α φαινόλης ( p a e n u la ).
δευτηρίου. Ό μ ο ια ειδώ λια υ π ά ρ χ ο υ σ ι π λ είστα, πολλά
Α ρ ιθ . 4 5 (Ε ικ. 22). Κ εφαλή μαρμάρινη δε τού τω ν εύ ρ η ντ α ι και εν τω ημετέρω Ε θ ν ι κ ώ
παιδός εκ του φ υ σ ικ ο ί εικονική, ερ γα σ ία δε
λία ν καλή του 1ου η 2 ου α ιώ νο ς μ. X ., ύψ ο ς
0 ,3 0 . Η κεφαλή έχει αποκεκρ ο υ σ μ ένη ν τη ν ρ ίν α
και το ν λ α ιμ ό ν. Ε π ί σ η ς δ 5 έχει ε φ θ α ρ μ ένα πω ς

Ε ικ . 2 2 = αρ ιθ . 4 5 . Κ εφ α λ ή π α ιδ ό ς.

τα χείλη και τη ν γ έν υ ν (το π η γ ο ύ ν ιο ν ). Π ρ ο έ ρ -

χεται και αυτή εκ τ ο ν Μ ερ ο π είο υ Ε κ π α ιδ ε υ τ η -
ρίου και κατετέθη εν τω Έ θ ν . Μ ουσ είω υ π ό
ι ό ν αριθ. 3 4 6 8 ·
Α ρ ι θ . 4 6 (Εικ. 23). ΕΙδώλιον παιδός ίστα-
μ ένου και π ε ρ ιε ιλ ιγ μ έ ν ο υ εντό ς μ εγάλου π ο δ ή -
ρους μ α νδ ύ ο υ μετά κουκούλας ( c n c u llu s t e g i l - Ε ικ . 2 3 = α ρ ιθ ·. 4 6 . Π ήλινο ν ειδώ λιον.
lu m ) ω ς τα ς π α ρ ’ η μ ίν κ ά π α ς (c a p p a ) τω ν
α γρ ο τώ ν. Π ιθ α ν ό ν ν α π α ρ ισ τω π ο ιμ ενό π α ιδ α .
Π ρ όκ ειτα ι ά σ φ α λ ώ ς π ερ ί α θύρ μ α τος, διότι έχει Μ ου σ είω , ο ίο ν τα εν τη Δ ' α ιθού σ η π ή λ ινω ν
δυο ο π ά ς, ω ν μ ια ν έμ π ρ ο σ θ εν εκροής, ό π ισ θ εν εν θή κ αις 1 3 4 και 1 3 6 ύ π ’ αριθ. 5 9 9 1 ,
δε κρίκον π ή λ ιν ο ν επ ίσ η ς π ρ ο ς λ α β ή ν. Η τέχνη 5 8 2 3 και 5 7 7 6 . Τ ο εν τού τω ν (αριθ. 5 8 2 3 )
δεν είνε κακή. Π ρ ο έλευ σ ις και αυτή ως και τω ν κ ά θη τα ι οκλαδόν, τινά δε π ά λ ιν έχου σ ιν ό π ι-
τριώ ν α νω τέρω , ύψ ο ς 0 ,1 6 7 . Τ ο ένδ υ μ α η μ ά λ- σ θ εν λ α β ά ς και έμ π ρ ο σ θ εν ο π ή ν ως το η μέτερον.
 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λογικού Δελτίου 1920 - 21 127

Α ρ ι θ . 4 7 (Ε ικ. 24). Ε π ι τ ύ μ β ι ο ν α ν ά γ λ υ - Π ε ιρ α ιώ ς (ύψος 114, πλατ. 0,54). E ίνε ν α ϊδ ιό -

φ ο ν ευρεθέν πέρ υσ ιν εν Π ειρ αιεί π α ρ ά το Ν ε- σχημον, επιστεφ όμενον άνω θεν υπό μεγάλω ν

Ε ικ . 2 4 = α ρ ιθ . 4 7 . Ε π ιτ ύ μ β ιο ν Ε υ φ ά νο υ ς κ λπ .

κ ρ ο τα φ ε ίον της Α ν α σ τά σ ε ω ς η γορά σ θη π α ρ ά ω ρ α ίω ν ανθεμίω ν, ά τινα εκφ ύονται εξ α κ ά νθη ς.

το υ κ. Π α γ ώ ν η , εύρηται δε νυν εν τω Μ ουσείω Κ άτω θεν τα ύτη ς εντός τετραγώ νου κοίλου π α ρ ί-
128 Π αράρτημα το υ Α ρ χα ιο λο γικ ού Δ ελτίου 1920 - 21
σ τα ντα ι εν α ν α γλύφ ω τρ εις α ν δ ρ ικαί μορφ α ί,
φ έρ ουσ α ι κατά το σύνηθες το π ά λ α ι σχήμα ι μά-
τιον, περιβάλλον το εύπλαστον σώ μα τω ν, α φ ή -
νον γ υ μ ν ά το στήθος μετά τη ς δεξιάς χειρός.
Π ά σ α ι α ι μ ο ρ φ α ί α υ τα ί είσι γενειώ σαι, ιστάμε-
να ι δε ό ρ θ ια ι είσιν εν κατατομή α ι μεν δυο
αριστερόθεν π ρ ος τα δεξιά, α ν τιθ έτω ς δ ’ ο δε-
ξιόθεν π ρ ος τ αρ ισ τερά, δ ίδω ν την δεξιάν χείρα
π ρος τον έ να ν τι αυτού Ιστάμενον π ω γ ω ν ο φ ό -
ρον ά ν δ ρ α. Α ν ω θ ε ν ευθύς υ π ό την άκανθαν
φ έρετα ι το όνομ α :
ΕΥΦΑΝΗΣ
κάτω θεν δε τα ύ τη ς κ α ι υπέρ τας κεφαλάς τω ν
τρ ιώ ν εικ ονιζομ ένω ν μ ορφ ώ ν τ α εξής :
Α Ρ Χ ΙΝ Ο Σ Τ Ε Λ Ε Σ Α Ρ Χ Ο Σ ΕΥΦ ΑΝΗΣ
τέλος κάτω θεν του αναγλύφ ου :
Α Ρ Χ ΙΛ Λ Α Λ Υ Σ ΙΠ Π Ο .
Το α ν ά γ λυφ ον είνε εξαισίας τέχνης κ α ι ανήκει
π ιθ α ν ώ τα τα εις τας αρχάς του Δ ' α ιώ ν ος. H
δια τή ρ η σ ίς του είνε επίσης αρ ίσ τη.
Α ρ ι θ . 4 8 (Ε ικ . 25). Κ ε φ α λ ή Δ ιο ν ύ σ ο υ ,
Ε ικ . 2 5 . Κ ε φ α λ ή εκ Π ειραιώς.
ύψ ος 0,36, πλατ. 0,25, περίμ. κρανίου 0,83. Ή
κεφαλή αύτη ευρέθη εν τη επ ί της οδού Β αλα-
νείου οικία Ά ν τ . Κ ανελλά εν Π ε ιρ α ιεί εντός
δεξαμενής, μετα κομ ισ θε ίσα δε ετοποθετή θη τη
10 7βρίου 1 9 1 4 εν τω εκεί Μ ουσείω υπ ό τον
αριθ. 3 7 4 . Ε σ χ ά τ ω ς δ ε ό μ ω ς χάριν α σ φ α λείας
μετεκομίσθη εις το εν Α θ ή ν α ις Έ θ ν . Μ ουσε ίο ν
όπου ετοποθετή θη εν τη Β ' αιθούση τω ν γλ υ -
π τώ ν υ π ό τον αριθ. 3 4 7 8 .
Ή κεφαλή αύτη εί νε θα υ μ α σ τή ς τέχνης μετά
μ ο να δικ ή ς λεπτότη τος κ α ι επιμελεία ς εξειργασμένης
, το μόνον δε λυπη ρόν εί νε ότι έχει την
ρ ίν α αποκεκρουσ μ ένη ν. Ο τύ π ο ς α υτή ς εί νε ο
του καλούμενου «Σ α ρ δ α ν α π ά λ ο υ », ου κατέχο-
μεν εν τω εντα ύθα Έ θ ν . Μ ουσείω ω ρ α ίον α ν τί-
γρα φ ο ν.
Α ρ ι θ . 4 9 (Ε ικ. 26). Λ η κ ν θ ο ς μ α ρ μ ά ρ ιν η
ε π ιτ υ μ β ία . Α ύ τη μετά τω ν υ π ' αριθ. 5 0 και
51 γλ υ π τώ ν πρ ο έρ χο ντα ι εκ κατασχέσεω ς ε νερ-
γη θείσ η ς εν Π ε ιρ α ιε ί υ π ' εμού τη 5 Μ α ΐου
πα ρ ελθό ντο ς έτους ε π ί του ατμ ο π λο ίο υ «Κ ατε-
ρίνης» ανα χω ρ ο ύντο ς δ ια Μ ασσαλίαν.
Τ η ς ληκύθου ελλείπουσι το σ τόμ ιον μετά τμ ή -
ματος του λα ιμ ο ύ κ α ι τμ ή μ α μικρόν τη ς βά -
σεως. Ε π ί τη ς γα σ τρ ό ς φ έρ ει εντός τετρα γώ νου
κ ο ιλώ μ α το ς α ν ά γ λυφ ον π α ρ ισ τώ ν τρ εις μορφάς,
δυο α ν δ ρ ικάς κ α ι μ ια ν γυνα ικεία ν. Ε ν τω μέσω
α νή ρ π ω γ ω ν ο φ ό ρ ο ς περιβεβλημένος ιμ ά τιο ν κ α ι
π ρ ο ς τα δεξιά εστραμ μ ένος δ ίδ ει τη ν χε ίρα π ρ ο ς
νεαράν γ υ να ίκ α εστρα μ μ ένη ν εν κατα τομή α ρ ι-
στερά κ α ι φ έρ ο υσ α ν χ ιτώ ν α κ α ι ι μάτιον. Ό π ι -
σθεν του π ω γ ω ν ο φ ό ρ ο υ α ν δ ρ ός ίσ τα τα ι νεαρός
οπλίτη ς εν π α ν ο π λ ία ο ίονει έτο ιμ ο ς π ρ ο ς α να -
χώ ρησιν. Ε ρ γ α σ ία λίαν επ ιμ εμελημένη καλώ ν
χρόνω ν, ύψ ο ς 1,01, πλατ. 0,36.
Α ρ ιθ . 5 0 (Ε ικ. 27). Λ ο υ τ ρ ο φ ό ρ ο ς μ α ρ -
μ α ρ ίν η ε π ιτ υ μ β ία ύψ ο ς 1,64, πλατ. 0,56. Α πο-
τελείτα ι εκ τρ ιώ ν τεμ α χίω ν. Ε λ λ ε ίπ ε ι η βάσις.
Π ροέρχετα ι κ α ι αυτή εκ κατασχέσεω ς ω ς ή
πρ ο η γο υμ ένη .λήκυθος. Ε π ί της ω οειδούς π ρ ο -
σθιας αυτής όψεω ς φ έρ ετα ι πα ρ ά σ τα σ ις εκ τεσ-
σάρω ν μορφ ώ ν. Ε ν τω μέσω α νή ρ π ω γ ω ν ο -
φ ό ρ ο ς μεσήλιξ ιμ ά τιο ν μόνον περιβεβλημένος
δ ίδ ει την δεξιάν α π ο χα ιρ ετώ ν νεαρόν γενειώ ντα
ο π λίτη ν φ έρ ο ντα θώ ρ α κ α κ α ι κ ρα τούντα δ ια
τη ς α ρισ τεράς το ξίφος. Ό π ισ θ εν το ύτω ν εκ μεν
αρισ τερώ ν ίσ τα τα ι γυνή χ ιτώ ν α κ α ι ιμ ά τιον
περιβεβλημένη, δεξιόθεν δε δούλος μικρός το
σώ μα, ω ς νά νος όστις φ έρ ει φ ρ υ γιο ν π ίλο ν και
στρογγυλήν ά σ πίδ α , ή τις βεβαίω ς ανήκει εις
τον π ρ ο αυτού α να χω ρ ο ύντα δ ια τη ν μάχην
οπλίτην. Ά νω θεν η ε π ιγ ρ α φ ή :
ΦΙΛΟΠΟΛΙΣ ΠΟ ΛΥ ΣΤΡ Α ΤΟ Σ
ΣΤΡΑΤΟΚΛΕΙΑ ΠΟ ΛΥΣΤΡΑΤΟ ΦΙΛΟΠΟΛΙΔΟΣ
Τ ο γλυπτόν τούτο εί νε τέχνης ουχί κακής. Τ ο
π ερίεργον είνε ό τι εν τω η μ ετέρω Έ θ ν . Μ ου-
σείω εν τη συλλογή τω ν επ ιτύ μ β ιω ν υπ ά ρ χει
Ε ικ . 2 6 = α ρ ιθ ·. 4 9 . Λ ο υ τ ρ ο φ ό ρ ο ς . Ε ικ . 2 7 - αρ ιθ . 5 0 . Λ ο υ τ ρ ο φ ό ρ ο ς .

Ε ικ . 3 0 = α ρ ιθ . 5 2 . Ν ε ώ τ ερ ο ν ψ ή φ ισ μ α Α ρ χ α ι ο λ ο γ ι κ ο ύ Σ υ λ λ ό γ ο υ υ π έ ρ Κ . Ι ω ν ίδ ο υ .

17
 Π αράρτημα τον Α ρχαιολογικού Δελτίου 1920- 2t
μ α ρ μ ά ρ ινη λουτροφόρος υ π ' αριθ. 2 5 6 3 (Εικ.
28), έ φ ’ ης π α ρ ίσ τα τα ι ανήρ π ω γ ω ν ο φ ό ρ ο ς όστις
καθη μένος δεξιούται έτερον π ω γ ω ν ο φ ό ρ ο ν α ν -
δρ α π ρ ο αυτού ισ τά μ ενον. Ό π ισ θ ε ν δε τούτου
εν τα π εινοτέρ ω εδά φ ει δ ούλος νά νος α σ πιδο-
φ ό ρ ο ς κ α ι με φ ρ ύ γιο ν π ίλον εντελώς ό μ οιος
Ε ικ . 2 8 . Ε θ ν ίκ ον Μ ουσείον α ρ ιθ . 2 6 8 3 .
π ρ ο ς τον ε π ί τη ς η μ ετέρας λουτρ ο φ ό ρ ο υ, ά ν ω -
θεν δε ε π ιγ ρ α φ ή :
ΦΙΛΟΠΟΛΙΣ ΠΟΛΥΣΤΡΑΤΟΣ ΦΙΛΟΠΟΛΙΔΟΣ
Ή λουτροφ όρος αυτη του Μ ουσείου π ρ ο έρ χε-
τα ι ω ς σημειο ύ τα ι εν τω ευρετη ρίω εκ Κ ερα-
τέας τη ς Α τ τ ικ ή ς , εκ θέσεω ς « Σ εγκ ίνι» .
Ε κ του γεγονότος τούτου δ ια π ισ τούτα ι κατά
τον μάλλον α ν α μ φ ισ β ή τη τον τρ ό π ο ν ό τι τα επί
του α τμ οπ λοίου «Κ ατερίνης» εν Π ε ιρ α ιε ί κατα-
σχεθέντα γλυ π τά ταύτα π ρ οέρχοντα ι εκ του α ύ -
του νεκροταφ είου τη ς Κ ερατέας της Α τ τ ικ ή ς ,
κ α ι ό τι τα ύτα ανήκων εις την αυτήν οικογένειαν
εις ο ίαν και η του Έ θ ν . Μ ουσείου λουτροφό-
Ε ικ . 2 9 - α ρ ι θ . 51. Α γα λμ α γυ ν α ικ ό ς.
ρος. Ε ίν ε δε και τη ς αυτής τέχνης α μ φ ότερα το
μ ν η μ εία τα ύτα
Α ρ ι θ . 5 1 (Ε ικ. 29) 31Α γ α λ μ α γ υ ν α ικ ός εκ
μ α ρ μ ά ρ ο υ προερχόμενον ω ς και τα δύο π ρ ο η -
γο ύμ ενα εκ της αυτής εν Π ε ιρ α ιε ί κατασχέσεως
τ ο υ α γά λμ α το ς τούτου ελλείπει η κεφαλή μετά
 Παρσρτηαα του Αρχαιολογικού Δελτίου 1920-21
του α ρισ τερού ώ μ ου και τμ ήμα τος του στήθους,
τάκρα των π ο δ ώ ν κ αι τινα τεμάχιά εκ του π ερ ι-
βλήματος. Α ποτελείτα ι δ' εκ δυο τεμαχίω ν, α π ό
του κορμού μέχρι τω ν γο νά τω ν και εκ τω ν πο-
δ ών, ο ι δε άθλιοι αρ χα ιοκάπηλοι, ό π ω ς συσκευ-
άσ ω σ ι τούτο ασ φ αλώ ς εντός του κιβω τίου ω ς
π ρ ο κ ρ ούσται α πέκοψ αν τα εξέχοντα αυτού μέρη
β ανδαλ ικ ώ τατα. Η γυνή· αυτή ίσ τα τα ι όρθια,
φ έρει δε χιτώ ν α π οδή ρ η και ι μάτιον, όπερ π ε ρ ι-
βάλλει τον κ ορμόν μέχρι τω ν γονάτω ν. Κ α ι ή
μεν δεξιά α υτή ς κεκαμμένη προς ορθή ν γ ω ν ία ν
φ έρετα ι ορ ιζοντίω ς υπό τους μαστούς, κρατούσα
το άκρον του περιβλήματος, η δ ' αρισ τερά είνε
αποκεκρουσμένη α π ό του αρισ τερ ού ώμου,
Το γλυπ τόν τούτο είνε εξειργασμένον « δ ι'
όλο υ , ώ σει π ρ οω ρισ μ ένον να η περίβλεπτον
Ε ν τούτοις δεν αποκλείεται ν ’ ανή κ η εις σ ύ μ -
πλεγμ α αν ιδ ρ υ μ ένο ν εντός ν α ϊοσχήμου ε π ιτύ μ -
βιου μνημείου. Π ά ν τω ς δ ’ όμ ω ς πρόκειται περί
επιτύμ βιου αγάλματος, ως έχομεν π λείστα το ι-
αύτα Ή τέχνη αυτού είνε καλλίστη ως εμ φ α ί-
νετα ι εκ τη ς έξοχου πλαστικότητας τω ν σαρκών,
εκ της τελειότητας της πτυχώ σεω ς και εκ της
αρμ ονίας τω ν γ ρ α μ μ ώ ν του συνόλου
Α ρ ι θ . 5 2 (Ε ικ. 30) Σ τ ή λ η ε ν ε π ί γ ρ α φ ο ς
α ν α θ η μ α τ ικ ή εκ πεντελησίου μαρμάρου, ύψος
0,60, πλατ. 0 ,9 4 5 και παχ. 0,146.
Β α σ ιλ ε ύ ο ν τ ο ς Ό θ ω ν ο ς τ ο υ π ρ ώ τ ο υ έ τ ο υ ς α ω μ θ
Ι α ν ο υ ά ρ ιο υ τ έ τ α ρ τ η ν ε π ί δ έ κ α έ δ ο ξ ε τ ω ι Ά ρ χ α ι ο -
λ ο γ ικ ω ι Σ υ λ λ ο γ α ί Γ : Γ λ α ρ ά κ η ς π ρ ο έ δ ρ ε υ ε ν A : Ρ :
Ρ α γ κ α β ή ς ε γ ρ α μ μ ά τ ε υ ε ν ε π ε ιδ ή Κ ω ν σ τ α ν τ ίν ο ς
Ι ω ν ίδ η ς β υ ζ ά ν τ ι ο ς α ν ή ρ α γ α θ ό ς π ε ρ ί τ η ν Ε λ -
λ ά δ α γ ε ν ό μ ε ν ο ς α λ λ ά τ ε π ο λ λ ά α υ τ η ν ε υη ρ -
γ έ τ η κ ε κ α ι δ η κ α ι τ ω Ά ρ χ α ιο λ ικ ω ι Σ υ λ λ ό γ ω ι
τ ω ν π α τ ρ ώ ιω ν μ ν η μ ε ίω ν ε π ιμ έ λ ε ια ν π ο ιο υ -
μ ε ν ώ ι ο ίκ ια ν μ ε ν ε ν Κ η φ ί σ ία ι υ π έ ρ ε α υ τ ο ύ
κ α ι τ ω ν π α ίδ ω ν ε δ ω ρ ή σ α τ ο ε ς α ιδ ίο ν κ τ ή σ ιν
H H H δ ε δ ρ α χ μ ώ ν ε π έ τ ε ιο ν π ρ ο σ ε π η γ γ ε ίλ α τ ο
χ ο ρ η γ ία ν ε π ί έ τ η δ έ κ α ά γ α θ ή ι τ υ χ η ι έ π α ιν ε -
σ α ι Κ ω ν σ τ α ν τ ίν ο ν Ι ω ν ίδ η ν β υ ζ ά ν τ ι ο ν α ρ ε -
τ η ς Ι ν ε κ ε ν κ α ι τ η ς ε ς τ ο ν Σ ύ λ λ ο γ ο ν φ ι λ ο τ ι-
μ ία ς κ α ι ε ίν α ι α υ τ ό ν έ σ α ε ί έ τ α ί ρ ο ν κ α ι ε υ ε ρ -
γ έ τ η ν τ η ς Ε τ α ι ρ ί α ς ε ίν α ι δ ε α υ τ ώ ι κ α ι π ρ ο σ ο -
σ ο δ ο ν ες τ ε τ ο ν Σ ύ λ λ ο γ ο ν κ α ι Ε φ ο ρ ε ί α ν τ ο ις
δ ε μ ν η μ ε ίο ις α α ν α π ό τ ο ύ τ ω ν τ ω ν δ ω ρ υ μ α -
τ ω ν έ π ισ κ ε υ α σ θ ή ι η α ν ε γ ε ρ θ ή ι σ τ ή λ η ν π ρ ό σ
ισ τ α ν α ι ή ι επ ι γ ρ ά φ ε ιν ό τ ι τ ή ι τ ω ν Ι ω ν ν ιδ ώ ν δ α -
π ά ν η ι ε π ε σ κ ε ύ α σ τ α ι η α ν ε γ ή γ ε ρ τ α ι α φ ο ρ ι-
σ θ ί ν α ι δ ε κ α ι ε ν τ ώ ι κ ο ιν ώ ι Μ ο υ σ ε ίω ι ο ί κ η -
μ α ε ς υ π ο δ ο χ ή ν τ ω ν γλ// / ///////α ία ν α π ό τ η ς α υ τ ή ς
χ ο ρ η γ ία ς α ν ε υ ρ ε θ ώ σ ι κ α ι ε π ιγ ρ α φ ή ν α [ι τ]ω ι ο ίκ ή -
μ α τ ι ό τ ι τ ω ν Ί ω ν ιδ ώ ν η σ υ λ λ ο γ ή ά ν α γ ρ α ψ α ι δ ε
τ ό δ ε τ ο ψ ή φ ι σ μ α ε ν τ ή ι σ τ ή λ η ι τ ω ν ε ύ ε ρ γ ε τ [ω ν ////ι
/ Ι Μ Μ ίΙ Μ Η τ ή σ α ι α υ τ ίκ α μ ε ν ε ν Α κ ρ ο π ό λ ε ι ε ν τ ω ι
ε π ι φ α ν ε σ τ ά τ ω ι τ ο [π ]ω ι έ π ε ι δ α ν δ ε δ η μ ό σ ιό ν
ο ικ ο δ ο μ η θ ή ι Μ ο υ σ ε ί ο ν π ρ ο τ η ς ε ισ ό δ ο υ α υ τ ο ύ
ε π ιμ ε λ η θ ή ν α ι δ ε τ η ς ο / ® , //''/)// / / / ς κ α ι τ η ς ά ν α
θ ε σ ε ω ς τ ο ν γ ρ α μ μ α τ έ α τ ή ι Ε τ α ιρ ία ς τ ο ν δ ε
τ α μ ία ν δ ο ύ ν α ι τ ο ά ν ά λ ω μ α ο Σ ύ λ λ ο γ ο ς Γ : Γ λ α ρ ά -
κ η ς Γ : Τ υ π α λ δ ο ς Κ . Ο ικ ο ν ο μ ο ς I : Ρ ίζ ο ς //'//,/,7 //Κ ω IIι
131
Μ Ι Ι Μ Φ Ε : Σ ά ο υ β ε ρ τ Κ : Φ ρ ε α ρ ίτ η ς A : Ρ : Ρ α γ κ α β ή ς
τούσδε η Ε τ α ι ρ ί α π ρ ο σ α νεγ ρ ά ψ α το ευερ γέτα ς
Ill'MIllill///Δ ο υ κ α Λ ο υ ύ ν η ς δ ω ρ η σ ά μ ε ν ο ν Χ Χ Χ Η Η Η ρ
Δ ω ρη σάμενον X X
Ή στήλη αύτη ως εμ φ α ίνετα ι εκ τη ς ε π ' αύτη ς
κεχαρα γμένης δ ι’ ω ρ α ίω ν αττικώ ν γ ρ α μ μ ά -
τω ν (του 4 ου α ιώ ν ος π. X.) ε π ιγρ α φ ή ς δεν είνε
α ρ χα ία, άλλ' επο ιή θη εν έτει 1849 υ π ό της τότε
μόλις ίδρυθείση ς 3Α ρχαιολογ. Ε τ α ιρ ε ία ς προς
τιμ ή ν του ευεργετησάντος πολλαχώ ς τη ν Π α -
τρίδα, ιδια ιτέρ ω ς δε τον «Α ρ χ α ιο λ ογικόν Σ ύ λ -
λογον » ω ς ω ν ο μ άζετο ά ρ χ ι κ ω ς η Ε τ α ιρ ε ία ,
Κ ω ν σ τ α ν τ ίν ο ν Ι ω ν ί δ η ν , β υ ζ ά ν τ ιο ν . Τ α υτην
δημοσιεύομεν χά ρ ιν της Ιστορίας τη ς Α ρ χ α ιο λ
ογικής Ε τ α ιρ ε ία ς και εις μ νή μ η ν του α ο ιδ ί-
μου α ν δ ρ ός, όστις ούτω π ερ ιφ α νώ ς επεμελήθη
τω ν π α τρ ώ ων μ νη μ είω ν 1.
Ή στήλη αύτη συνεκολλήθη-εσχάτω ς κ α ι ετο-
π οθετη θη κάτω θεν του βάθρου του Α γ ρ ίπ π α
κατά την εις τα Π ρ ο π ύ λ α ια α νά β α σ ιν.
ΑΛΕΞ. ΦΙΛΑΔΕΛΦΕΥΣ
ΑΝΑΣΚΑΦΗ ΠΑΡΑ ΤΟ ΧΩΡΙΟΝ ΣΠΑΤΑ
Κ ατά Ι ο ύ ν ιο ν του 1921 ανώ ρυξα τά φ ο υ ς
τινά ς εν τω χω ρ ίω Σ π ά τ α τη ς Α τ τ ικ ή ς δα π ά νη
του φ ιλ α ρ χ α ιου Αθηναίου κ. Ά λεξ. Γ έροντα,
όστις τυγχά νει κ α ι κ τη μ α τία ς εν τω ειρ η μ ένω
χω ρ ίω . Ή δ η πρ ο ετώ ν έπ α νειλη μ μ ενώ ς α ν ω -
ρύχθησα τά φ ο ι εν Σ π ά τ α άλλοι μεν λα θραίω ς,
τίνες δε και φ α νερ ώ ς τη αδεία και υπό την
έπο π τεία ν της αρχαιολογικής υπηρεσίας. Ε κ
τω ν τελευταίω ν γνω σ τό τα το ι τυγχάνουσιν ο ι εν
θέσει Π υ ρ γ ά ρ ι (Μ αγούλας) τω 1877 υπ ό του
μακαρίτου Π . Σ τα μ α τά κ η ανορυχθέντες θ α λ α -
μοειδείς μυκηναϊκοί τά φ ο ι, κα θώ ς κ α ι ο ι βρα-
δύτερον εν Β ουρβω και Β ελανιδέτσω τύμβοι, εξ
ω ν κ α ι σ π ο υδ α ιό τα τα γλ υ π τά εις φ ω ς προήλ-
θον ά τινα σήμερον κοσμούσι το εν Α θ ή ν α ις
Έ θ ν . Μ ουσείον. Ο λ ό κ λ η ρ ο ς η περιοχή αύτη
δύνα τα ί τις ε ίπ ε ν αποτελεί εν π α μ μ έγισ το ν νε-
κ ρ ο τα φ ε ίον, όπερ δυστυχώ ς ένεκα του πλούτου
τω ν κτερισμά τω ν εγένετο α ντικείμενον άγριας
υπ ό τω ν α ρ χα ιοκαπήλω ν συλήσεως, ώστε ελά-
χιστοι ασύλητοι υπελείφ θη σ α ν σήμερον τά φ ο ι,
ω ς π είθ ετα ι τις εξ α πλή ς επισκέψ εω ς τω ν περί
το χω ρίον α γρ ώ ν και αμπελώ νω ν.
Ή π ρ ώ τη η μ ώ ν έρευνα εγένετο εν θέσει
Β ουρβά απεχούση 1/2 ώ ρα ν προς Α. του χω -
1 Ό ρ α β ιο γ ρ α φ ία ν τ ο υ α ο ι δ ί μ ο υ Ι ω ν ί δ ο υ ε ν Π αν
δώρα. Τ ο μ Γ ’ (1 8 5 8 ) φ υ λ λ . 6 7 .
132 Παράρτημα του Αρχαιολογικού Δελτίου 1920-21

Ε ι κ . 1. Ε υ ρ ή μ α τ α τ ά φ ω ν Σ π ά τ α .

Ε ικ . 2 . Α γ γ ε ία . 1ου γ ε ω μ ε τ ρ ικ ο ύ τ ά φ ο υ Σ π ά τ α .
 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λογικού Δελτίου 1920 - 21
ρίου κ α ι όπ ου εν μέσω αμ πελώ νω ν, εν τω κτή-
μ α τι Χ ούντα εκ Λ ιοπεσίου (πρώ η ν Μ ονής Π ε ν -
τέλης), εξέχουσιν εκ του εδάφ ους εις μικρόν
ύ φ ο ς τρ εις εκ χυτή ς γ η ς τύμβοι, ό μ ο ιο ι π ρος
άλλους τοιούτους π ρ ο τινώ ν ετώ ν εκεί πέριξ
ανορυχθέντας. Κ α ι εν π ρ ώ το ις ανεσκάψ αμεν τον
μ εσ α ίο ν α νοίξαντες τρ εις εν αυτώ τάφ ρους. Ε ν
τη π ρ ώ τη τούτω ν π ρ ο ς Α. εις βάθος 3 π ερίπ ου
μ έτρω ν δεν ευρέθη μεν τάφος, δ ιό τι ούτος π ι-
θ α νόν θα είχε συληθή, άλλα τεμάχια α γγείω ν
(εις α μ φ ορεύς και μ ια λήκυθος τη ς αρχαϊκής
εκ τω ν α ν α τολιζόντω ν περιόδου). Ε ν τη δεύ-
τερ α τά φ ρ ω π ρ ο ς Δ. εις βάθος μεν 0 ,7 0 ευρέθη
Ε ικ . 3 . Σ κ ύ φ ο ς 1ου γ ε ω μ ε τρ ικ ο ύ τ ά φ ο υ Σ π ά τ α .
σ τρ ώ μα τέφ ρ α ς κ αι ανθράκω ν μετά οστώ ν εκ
πυράς, εις β άθος δε 3 μ. σκελετός εντός τά φ ου
μήκους 1,60 X 0,30, με την κεφαλήν προς Δ.
Ε κ α τ έ ρ ω θ ε ν του σκελετού ανευρέθησαν δύο
α γγεία συντετριμ μένα. Τέλος εν τη τρίτη τά-
φ ρ ω εις βάθος 2 ,2 0 απεκαλύφθη τά φ ος πλήρης
ανθρ άκ ω ν κεκαυμενώ ν εκ ξύλων αμπέλου το
π λείστον, εντός δε τούτω ν τεμάχια α γγείω ν ελλη-
νικ ώ ν χρόνω ν κ α ι καλής τέχνης και τεμάχιον
υφ ά σ μ α το ς (μάλλινου ;). Τ ο μέγεθος του τάφου
ή το 1 ,4 0 x 0 ,9 0 .
Ά λ λ ’ ε π ε ιδ ή η α πόδοσ ις της ανασκα φ ή ς τα ύ-
της η ν ισχνοτάτη και ανα ξία λόγου εγκαταλι-
πόντες τη ν θέσιν τα ύ τη ν μετέβημεν εις άλλην,
καλουμένην υ π ό τω ν εγχω ρίω ν Μ α ζ α ρ έ ϊ κα
π α ρ ά τα «Μ ελίσσια» του γέρο Μ πέκου, όπου
υ π ά ρ χουσιν ίχ ν η α ρ χαίω ν μνημείω ν και όπου
πρ ο εικ οσ ιπ εντα ετίας π ερ ίπ ου έξήχθη υπ ό α ρ-
χα ιο κ α π ή λω ν το ω ρ α ίον α νά γλυφ ον τη ς Κ α λ -
λ ισ τ ο ύ ς Φ ιλ ο κ ρ ά το υ ς Κ ο ν δ υ λ ή Φ ε ν , όπερ εκ-
133
τότε μετενεχθέν εντα ύθα α π ό κ ειτα ι εν τω Έ θ ν .
Ά ρ χ α ιο λ . Μ ουσείω υ π ό τ ο ν α ρ ιθ . 732.
Ε ν τω χώ ρω το ύ τω ανω ρύξαμεν τά φ ο ν σε-
συλημένον ή δ η , άλλ’ ανεύρ ομεν αγ γειά τινα
ανατολίζοντος τύπου, τρ εις μ ικ ρ ο ύ ς χ α λ κ ο ύ ς
κ ρ ίκ ο υ ς και τρ ία π ή λ ιν α ε π ίχ ρ υ σ α δ ισ κ ά ρ ια
φ έρ ο ντα επ ί της μιας όψεω ς α ν ά γλυπτον κ ε φ α -
λ ή ν Μ εδ ο ύ σ η ς .
Μ ετά τη ν βραχείαν τα ύ τη ν εν Μ αζαρέϊκα
έρευναν μετέβημεν εις θέσιν Κ ο λ ιο υ κ ρ έ π όπου
εί χομεν πολύ μεγαλητέραν τύχην, δ ιό τι η α να -
σκαφή τά φ ω ν πλειστάκις δεν είνε π α ρ ά πάσα ν
επισ τη μ ο νική ν επισ τα σ ίαν η ζή τη μ α τύχης.
Ε κ ε ί υπ ά ρ χει εκτενές α ρ χα ίον νεκ ρ ο τα φ είον,
εν φ και πρότερον εγένοντο επ α νειλη μ μ ένα ι
λα θρ α ία ι έρευναι. Κ α ι κ α τ’ αρχάς μεν ει ργά -
σθημεν εν τη α μ πέλω του Π απακω σταντή, δε-
ξιά τη ς οδού της αγούσης εις τη ν π α ρ ά την
θάλασσαν Α λικής. Ε ν ταύτη ανω ρύξαμεν εις
βάθος 1,20 τά φ ο ν εκ π ω ρ ίν ω ν λίθω ν ω κοδο-
μημένον, όστις περιείχε εν χ α λ κ ο ύ ν κ ά τ ο π τ ρ ο ν
(διάμ. 0,155) (Εικ. 1) μετά κ οσμήματος εν σχή-
μ ατι ανθεμίου μ εθ’ ελίκων επ ί τετραγώ νου κ ιο -
νίσκου εν τω κέντρω προσκεκολλημένου, §ξ
κ ο μ β ία ο σ τ έιν α , χ α λ κ ο ύ ν μ α χ α ιρ ίδ ιο ν (0,135)
και δ ύ ο κ υ λ ιν δ ρ ο ε ιδ ή κ ο σ μ ή μ α τα .
Ε ις εκατόν π ερ ίπ ο υ μ έτρω ν α π ό σ τασιν από
του α ν ω τέρου τά φ ου ανω ρύξαμεν εν τη αμπέλω
τω ν χω ρικώ ν Π α π α ν α σ τα σ ίο υ κ α ι Μ πέκα πολ-
λούς τά φ ους, ω ν οι π λε ίστοι η σαν ή δ η σεσυ-
λημένοι. Ε ις το ύτω ν είνε κατεσκευασμένος εξ
Υμηττείου μ αρμάρου, άλλ’ έχει π α λα ιόθεν συ-
ληθή. Π έρ α ν τούτω ν α νεύρομεν τέσσ α ρα ς α θ ί-
Ε ικ . 4 . Α γ γ ε ία 2 ο υ γεω μετρικού τά φ ο υ Σ π άτα.

Ε ικ . 8 . Α γγεία 3ου γεωμετρικού τάφου Σ π ά τ α .

 Παράρτημα του Αρχαιολογικόν Δελτίου 1920 - 21 13 5

x το υ ς τ ά φ ο υ ς λ α ξ ε υ τ ο ύ ς καθέτους εντός μ α - Τ ά φ ο ς 1 ° s (Ε ικ. 2). Ε ν α υτώ ανευρέθησαν

λακού βράχου. Ο ι εντός τούτω ν σκελετοί είχον τα έξης εξ α γ γ ε ία : 1) υ δ ρ ία ύ ψ ος 0,655, διάμ.

Εικ . 5. Αγγεί α 2 ο υ γεωμετρικού τάφου Σ π ά τ α .

κ α τ ε υ θ ύ ν σ ι ν α π ό Β- π ρ ο ς Ν , παρά τους πόδας στομίου 0,2 1 5 . 2 - 4) Τ ρ ία μ ό ν ω τ α Α γ γ ε ία εις

σχήμα πλατύσ τομ ω ν προχοϊδίων άνευ εκροής
επί του χείλους. Τ ο ύτω ν τα μεγέθη έχουσιν
ώ δ ε : 1) ύ ψ ος 0,19, διά μ. στομ 0,125, 2) ύψ ο ς
0,11, δ ιά μ. στομ. 0,085, 3) ύψ ος 0,12, διάμ.
στομ. 0,165.
5) Π υ ξ ίς μετά π ώ μ α το ς ύψ ο ς 0.12, δ ιά μ
0 ,1 6 5 και 6) σ κ ύ φ ο ς ύ ψ ος 0,105, διά μ. στομ.
0,165. Ε κ το ύτω ν μόνον ο τελευταίος ούτος
σκύ φ ο ς π αρουσ ιάζει δια κόσμησιν μάλλον δια -
φ έρουσα ν τω ν άλλων, επ ί τω ν ο π ο ίω ν φ έρ ο ν -
τα ι τα συνήθη γεω μετρικά μόνον κ οσμήματα,
ενώ επ ί τ ούτου εν τη α ν ω τάτη π α ρ ά το χείλος
άνω ζώ νη έξωθεν π α ρ ίσ τα ντα ι συμμετρικώ ς
τρέχοντες εν καλπασ μώ λα γω οί (;) (Ε ίκ, 3 )
Τ ά φ ο ς 2 ° τ (Ε ικ. 4' και 5). Ε ν τ ούτω ανευρ
έθησαν τα εξής γεω μετρ ικ ά επίσ η ς α γγεία :
1) Α μ φ ο ρ ε ύ ς ύ ψ ος 0,48, διά μ. στομ. 0 ,1 9 5 '
Ο ύ τος φ έρ ει πλουσ ιω τάτην δια κόσ μ ησ ιν κατά
ζώ να ς δια τετα γμένη ν. Ά ν ω επ ί του λα ιμού και
μεταξύ τω ν λαβώ ν π α ρ ίσ τα ντα ι ί π π ο ι, μεταξύ
δε το ύτω ν ανήρ ασ π ιδο φ ό ρ ο υ, κάτω θεν δε επί
τω ν ώ μ ω ν του α μ φ ορέω ς έτεροι ίπ π ο ι β ό -
σκοντες.
2) Π υ ξ ί ς μετά δυο ο ρ ιζο ντίω ν λαβών, ύ ψος
0 ,055, διά μ. στομ. 0,16.
3) Ο μ ο ία, ύψ ο ς 0,07, δ ιά μ. 0,155.
Ε ικ 6. Τάφου 3ου Σπάτα 4) Π ιν ά κ ιο ν εν σχήματι φ ιά λ η ς μετά δυο
ο ρ ιζο ντίω ν λαβών. Φ έρει κομψ ήν έξωθεν γεω -
δ ’ αυτώ ν υ π ή ρ χο ν πλη θύς αγγείω ν γ ε ω μ ε τ ρ ι- μετρικήν δια κόσμησιν, ύψ ος 0 ,0 4 5 , διά μ. 0,20.
κ ό ν τρ ό π ο ν1 .
σ ε ν ο ε π ι δ ε ξ ι ό τ α τ ο ς τ ο υ Έ θ ν . Μ ο υ σ ε ίο υ α ρ χ ιτ ε χ ν ίτ η ς
1 Τ αύτα κατά το πλεί στον τεθραυσμένα συνεκόλλη κ. Σ τ υ λ . Κ λ α υ δ ια ν ό ς .
136 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λο γικ ού Δελτίου 1920 - 21

5) Σ κ ύ φ ο ς μετά δυο ορ ιζο ντίω ν λαβώ ν, ύψ ος 7) Π ρ ο χ ο ίς μ όνω τος μετ’ εκροής, ύψ ο ς 0 ,1 0 ,

0 ,0 6 , διάμ. χείλους 0 ,1 1 5 .
Ε ικ . 9 . Σ κ ύ φ ο ς 3 ο υ τ ά φ ο υ Σ π ά τ α .
διάμ. στομ. 0 ,0 9 (διάμ. 0 ,1 3 5 ).
8) Π ώ μ α επί ο υ δ ενός τω ν ανω τέρω προσ αρ-
μ ο ζό μ ενο ν.
Τ ά φ ο ς 3 ° s . Ο τά φ ο ς ο ύ τος ή το π λ ο υ σ ιώ -
τατος εις κτερίσματα. Ι δ ο ύ η α να γρ α φ ή τ ο ύ τ ω ν :
1) Υ δ ρ ία ( Εικ. 6) κα τάκ οσ μ ος εκ μ α ιά νδρ ω ν
τα ινιώ ν και άλλω ν γεω μ ετρ ικ ώ ν κ οσ μ η μ ά τω ν,
ύ ψ ο ς 0 ,4 8 , διάμ. στομ. 0 ,1 9 5 .
2) Π υ ξ ίς μ ετ ά βιώ μα τος έ φ ’ ου τρεις ίπ π ο ι.
Ο λ ό κ λ η ρ ο ς η ε π ιφ ά ν ε ια ταύτης κ ατάκ οσμ ος εκ
γεω μ ετρ ικ ώ ν κ ο σ μ η μ ά τω ν (Εικ. 7, 2), υψ. 0 ,2 3 5 ,
διά μ . 0 ,2 7 .
3) Ο μ ο ια μ ε τ ά βιώ μα τος , έ φ ’ ου τέσσαρες
ίπ π ο ι κατάκ οσμ οι, ω ς η π ρ ο η γ ο ύ μ ενη , υψ. 0 ,2 3 ,
διάμ. 0 ,2 2 .
4) Ο μ ο ί α μ ε τ ά βιώ μ α τος , έ φ ’ ου τέσσαρες
ίπ π ο ι (Εικ. 7, 1), ύ ψ ος 0 ,2 3 5 , διάμ. στομ 0 ,3 0 .
5 - 6 ) Δ ύ ο π ρ ο χ ο ΐ δες (Ε ικ. 8, 2 και 10), υψ .
0 ,0 9 , διάμ. στομ. 0 ,0 3 και 0 , 1 1 x 0 , 0 4 .
7 - 8 ) Δ ύ ο ο κ ύ φ ο ι κ α τά κ οσ μ οι (Ε ίκ 8, 1 και
4 ). Ο έτερος τού τω ν φ έρ ει θ α υ μ α σ τή ν δια κ ό-

Ε ικ . 1 0 . Ψέλλια χ α λκ ά κ α ι όρμος χρυσ ούς τ ά φ ο υ 3 ο υ .

6) Π ρ ό χ ο υ ς μόνω τος, ό μ ο ιο ς π ρ ο ς τους τρεις σμ η σ ιν. Έ σ ω θ ε ν σειρά ίπ π ω ν ( E u . 9), ύψ ος

του 1ου τά φ ο υ , ύ ψ ο ς 0 ,2 0 5 , διάμ. στομ. 0 ,1 1 5 0 ,0 5 3 , διάμ. χείλους 0 ,1 3 .
Π αράρτημα το ν Α ρ χα ιο λο γικ όν Δ ελτίον 1920-21 13 7

Εικ. 7 . Πυξίδες τάφου 3ου Σπάτα.

Ε ικ . 11. Α γ γ ε ί α τά φ ο υ 4 ο υ Σ π ά τ α .
 138 Π αράρτημα τ ο υ Α ρ χα ιο λ ογικού Δ ελτίου 1920- 21
9) Π ρ ό χ ο υ ς πλατύστομη. (Εικ. 8 ,6 ), υψ. 0 ,1 0 .
10) Π ρ ο χ ο ίς ( Εικ. 8, 8), ύψος; 0 ,0 5 5 .
11) Α σ κ ό ς κ α τάκ οσ μ ος (Εικ. 8, 7), υ ψ .0 ,0 7 5 ).
12) Κ ά ν ισ τ ρ ο ν (Εικ. 8 ,3 ), υψ . 0 ,1 5 , μήκ. 0 ,1 7 .
1 3 - 14) Π ρ ο χ ο ΐδ ες, ω ν η μ ε ν φ έρ ει έντυ π α
ή δ ’ εγχά ρακ τα κ οσ μή ματα. Α μ φ ό τ ε ρ α ι είνε χει-
ρ ο π ο ίη τ ο ι και α γά νω το ι ( Εικ. 8, 5 και 9), ύ ψ ος
0 ,0 5 5 και 0 ,0 8 5 .
Ε ν τ ό ς του αυτού τάφ ου, όστις θ ’ α νή κ εν εις
το ν νεκ ρ ό ν κόρης, ευρ έθη σ α ν και τα έξης μετάλ-
λ ινα κ ο σ μ ή μ α τα :
1) Ο ρ μ ο ς χ ρ υ σ ο ύ ς (μ ή κ .0 ,1 0 ), όστις α π ο τ ε-
λείται εκ π έντε τετρ α γω νιδίω ν, επ ί εκάστου τω ν
Ε ικ . 12. Α γ γ ε ί α τά φ ου 4 ο υ Σ π ά τ α .
ο π ο ίω ν εντό ς δ ιπ λ ώ ν ρ όμ β ω ν υ π ή ρ χο ν λ ίθ οι π ο -
λύτιμ ο ι ή σμ άλτον, κάτω θεν δ ’ εκάστου τετρα-
γ ω νιδ ίο υ κ ρ έμ α ντα ι α νά τρεις χ ρ υ σ ο ί θ ύ σ σ α νο ι
(ή τοι το ό λ ο ν 1 5 ). Ο ό ρ μ ο ς ο ύ τος είνε σ π α νιώ -
τατον εύ ρ η μ α δια γεω μ ετρ ικ όν τ ά φ ο ν (Εικ. 10).
2) Δ ύ ο χ α λ κ ά ψ έ λ λ ια εις σχή μ α ό φ εω ν μετά
δ ιπ λ ώ ν κ εφ αλώ ν έκαστος (διάμ . π ερ ίπ ο υ 0 ,1 0 ).
Τ ά φ ο ς 4 ο υ . Ο τελευταίος ο ύ τος γεω μ ετρικ ός
τά φ ο ς π ερ ιείχεν εννέα εν ό λ ω α γ γ εία τα έξης :
1) Α μ φ ο ρ ε ύ ς (Ε ικ. 11, 3), ύψ ος. 0 ,6 1 , διάμ.
στομ ίου 0 ,2 3 . Φ έρει τον σ υ νή θη γεω μ ετρικ όν
δ ιά κ ο σ μ ο ν και δυο μαστοειδείς α π ο φ ύ σ εις επί
τω ν ώ μ ω ν. - 2) Π ρ ό χ ο υ ς π λ α τ ύ σ τ ο μ ο ς (Εικ.
1 1 ,5 ),υψ. 0 ,2 4 , διά μ . σ τομ ίου 0 ,1 3 5 .- 3 Ο μ ο ιο ς ,
ύψ ος 0 ,1 8 , διάμ. στομίου 0 ,1 0 5 (Ε ικ. 11, 2 ).-
4) " Ο μ ο ιο ς , υψ. 0 , 1 1 ,δ ιά μ .σ τ ο μ .0 ,0 7 5 ( Εικ. 11, 1)
- 5) Π υ ξ ίς μετά δυο λαβώ ν ο ρ ιζο ντίω ν, ύψ ος
0 1 1 , διάμ. στομ. 0 ,1 8 5 (Εικ. 1 2 , 4 ).- 6) ' Ο μ ο ια ,
ύψ ο ς 0 ,0 7 , διάμετρ. χείλους 0 ,1 3 (Εικ. 12, 3 ).-
7) ' Ο μ ο ια , ύψ ος 0 ,0 7 5 , διάμ. χείλους 0 ,1 2 (Ε ίκ
1 1 ,4 ) - 8) Π ρ ο χ ο ίς μετά τρίλοβου στομ ίου ύ ψος
0 ,0 8 5 ( Εικ. 12, 1).- 9) Β ο μ β υ λ ιό ς , ύ ψ ος 0 ,0 5 5 .
Έ κ τ ο ς τω ν α νω τέρ ω α γγ είω ν ευρ έθη σ α ν και
τινα τεθρ α υσ μ ένα , ά τινα δ ’ όμ ω ς δεν κατέστη
δ υ να τό ν ν α συγκ ολληθώ σι, επειδή δε δεν π α -
ρ ο υ σ ία ζο ν ιδια ίτερ όν τι ενδ ια φ έρ ο ν δεν σ υ μ π ε-
ρ ιέλα βον ταύτα εν τη α να γ ρ α φ ή τω ν ευ ρ η μ ά -
τω ν τω ν τεσσ ά ρω ν γεω μ ετρ. τά φ ω ν.
Ε ν τέλει π α ρ α τη ρ ώ περί τού τω ν ότι π α ρ ο υ -
σ ιά ζου σ ι μ εγάλας ο μ ο ιό τη τα ς π ρ ο ς πολλά άλλα
γεω μ ετρικ ά α γ γ εία δ ια φ ό ρ ω ν της Ε λ λ ά δ ο ς το-
π ω ν, ιδιαίτατα δε π ρ ο ς τα της Α τ τ ικ ή ς , ο ίο ν τα
εν Α ν α β ύ σω π α ρ ά το Λ α ύ ρ ιο ν π ρ ο ετώ ν ύ π ’
εμού και του σ υ να δ έλ φ ο υ μου κ. Κ ασ τριώ του
α π ό κ ο ινο ύ α νευ ρ εθ έντα εν ο μ ο ίο ις τύ μβοις π ρ ο ς
του ς εν Σ π ά τ α Τ α ύ τα σ υ νοπ τικ ώ ς τότε εδ η μ ο -
σιεύθ η σ α ν εν τοις Π ρ α κ τικ ο ίς της Ά ρ χ . Έ τ . του
1 911 σελ. 1 1 0 - 1 3 1 . Δ ύ να τα ί τις μετά μεγάλης
βεβαιότητος να ισχυρισθή ότι α μ φ ότερα ταύτα
τα ευρ ή μ α τα π ρ ο έρ χο ντ α ι εκ του αυτού ερ γα στη -
ρίου. Κ αι α π λ ο ύ ν βλέμ μ α π είθ ει περί τούτου.
Τ ό τε επ ί τη ευκαιρία της α νευ ρ έσεω ς τω ν εν
Α να βύ σ ω γεω μ ετρικ ώ ν α γγ είω ν είχο ν διετυπώ -
σει την γ νώ μ η ν, η ν συ νεμ ερίσθη και ο σ υ ν ά -
δ ελφ ός μου κ Κ αστριώ της, ό τι τα γεω μ ετρικ ά εν
γ ένει α γ γ εία δέον να χ ρ ο νο λ ο γ η θ ώ σ ι κατά π ο λ -
λούς α ιώ να ς π ρ ό τερ ο ν η ω ς σ υ νή θ ω ς χ ρ ο ν ο λ ο -
γο ύ ντα ι. Ε ις τη ν γ ν ώ μ η ν μου τα ύτη ν ως και π ερ ί
τω ν αρχαϊκώ ν α γα λμ ά τω ν και ε π ιγ ρ α φ ώ ν ε π ι
μενώ μέχρι σή μερον, δ ιό τι π λε ίστα νέα γ εγ ο νό τα
ενίσ χυ σ α ν π α ρ ’ εμ οί τη ν π επ ο ίθ η σ ιν τα ύτη ν. Τ η ν
αυτή ν άλλω ς τε γ ν ώ μ η ν εξήνεγκε κατά δ ια φ ό ρ ο υ ς
περισ τάσ εις και ο π ρ ύ τα νις τω ν εν ζω ή α ρ χ α ιο -
λ ό γω ν κ. Γ ουλ. Δ α ί ρπφ λετ. Υ π ό αισθητικ ήν μ ά -
λιστα ά ποψ ιν το π ρ ά γ μ α δεν επιδ έχεται ο υ δ ε μ ίαν
α μ φ ισβήτησιν, ο υ δ έπ ο τ ε δ ’ είνε δ υ να τ ό ν ν α π α ρ α -
δεχθή τις ότι κατά το ν 7 ον και 6 ον α ιώ να π X. ό τε
έθα λλον τα μέγισ τα α ι πλείσται ελλη νίδες πόλεις,
ή κμαζον δε πληθύς π ερ ιφ α ν ώ ν π ο ιη τώ ν, φ ιλ ο σ ό -
φ ω ν, π ολιτικ ώ ν α ν δ ρ ώ ν, ν ο μο θ ετώ ν και καλλιτε-
χ νώ ν, ότι κατεσκευάζοντο έρ γα τέχνη ς όλω ς π ρ ω -
τογενή την μ ο ρ φ ή ν και έχοντα ό ψ ιν τελείως προϊστορικήν
, ω ς το ά γα λ μ α του κολοσσ ιαίου Π οσ ει-
δ ώ νο ς του Σ ο υ ν ίο υ , το της Α ρ τ έ μ ιδος της Δ ήλου
και π λε ίστα π α ρ ό μ ο ια , ως επ ίσ η ς α ι επί τω ν γ ε ω -
μετρικώ ν α γγ είω ν π ρ ω το γενείς μ ο ρ φ α ί α νθ ρ ώ -
π ω ν και ζώ ω ν. Α λλά το σ π ο υ δ α ιό τα το ν τούτο
ζή τη μ α θα λύσω σ ιν ασφ αλώ ς μια ν η μ έρ α ν αι
μέλλουσαι ανασκα φ ικ α ί έρ ευ να ι εις δ ιά φ ορ α
ση μ εία της ελληνικής γ η ς.
Ε ν Α θ η ν ά ις τη 5 Μ α ΐ ο υ 1 9 2 2
ΑΛΕΞ. ΦΙΛΑΔΕΛΦΕΥΣ
 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λ ογικού Δελτίου 1920-21 139

30 Ν ε ίκ α ρ χ ο ς κ α ι Β ιώ δ ω ρ ε ά ς χ ά ρ ιν
Β' ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ α ν α φ α ίρ ε τ ο υ κ α τ έ γ ρ α ψ α ν χω ρ ίον
τ ο λ ε γ ό μ ε ν ο ν Θ ω ρ α κ ίδ α ς , κ α θ ώ ς
ΠΕΡΙΣΥΛΛΟΓΗ ΑΡΧΑΙΩΝ. ΤΥΧΑΙΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ. • η ω νή π ε ρ ιέ χ ε ι.

ΑΛΛΗ ΕΡΕΥΝΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ

(Σ υ ν έ χ ε ια εκ το υ Ε ' τόμ ου).

Π ο λ υ ά ρ ιθ μ α λ ίθ ινα, ε π ιγ ρ α φ αί και α νά γλ υ φ α ,
συνεκ ομ ίσ θ η σ α ν κυρίω ς εις το Μ ου σ είον Θ η βώ ν
εκ τω ν πέριξ, εκ Θ εσ π ιώ ν και εκ Θ ίσβης· εν τη
τελευταία μάλιστα κατηρτίσθη και μικρά συλ-
λογή υ π έρ 3 0 α ρ χα ίω ν (π ρ ο του ν α ο ύ της Π α -
να γ ία ς Κ ακοσίου)· άλλα περί τούτω ν εκάστων
επ ιφ υ λ ά σ σ ο μ εν ειδικήν π ρ α γ μ α τεία ν '.
Ε ν τ α ύ θ α π ερ ιο ρ ιζό μ εθ α εις τάξιολογώ τερα
τω ν εκ Λ οκρίδας, Έ ω α ς και Ε σ π ε ρ ία ς , και Φω-
κίδος ευρ η μ ά τω ν και π α ρ α τη ρ η μ ά τω ν η μ ώ ν, γε-
ν ο μ ενώ ν ε ίτε ε π ’ εύκαιρός περισ υλλογής δ ιε-
σ π α ρ μ ενώ ν α νεκ δότω ν εί τε κατά περιοδείας.

Ε κ τ η ς Έ ω α ς Λ ο κ ρ ίδ α ς. - Α λ α ί.

Π ρ ώ τ ο ν ο φ είλ ο μ εν μετά της εικ. 1 ν α εκδώ -

σω μ εν τέλος και την ακριβή α ν ά γ νω σ ιν της
εσπευσμένους και α τυχώ ς εκ δ εδομ ένη ς υ π ό O ld -
f a th e r εν A J A 1 9 1 5 , 3 2 3 εφηβικής α να γρ α φ ή ς

Α γα θή ι τύχη ι
Ά ρχοντος Ε υφ ρο-
σ ύνου (Ε υ φ ρ ο σ ύ ν ο υ ) γ υ μ ν α σ ια ρ χ ο ύ ν-
τ ο ς δε Τ ιμ ο κ ρ ά τ ο υ ς το υ Ν ι-
δ κ ά ρ χ ο υ , α ν τ ιγ υ μ ν α σ ια ρ χ ο ύ ν το ς
Ζ ω ίλ ο υ (Ζ ω ί λου), α ν έ γ ρ α ψ α ν Ν ίκ α ρ χ ο ς
κ α ι Β ιώ ι τ ο υ ς το υ π α τ ρ ό ς ε φ ή β ο υ ς
/ Μ νήσ
Π Κ ο ύ ρ(η ι ο ς \ ' Η γ η σ ]ω ν Φ ι λ ισ τίω ν (Φ ιλ ισ τίω ν ο ς),
Η ρ ά κ λ ιτ ο ς (Η ρ α κ λ ίτο υ ), 1 1 Ε υ χ α ρ ισ τ ο ς Ά λ κ ίμ ο υ ,
10 Α δ ρ α σ τ ο ς Κ α λ λ ιχ ρ ίτ ο ν , Α γ α θ ή μ ε ρ ο ς Π α ρ α μ ό ν ο υ ,
Ό ν ή σ ιμ ο ς Ά σ κ λ η π ιά δ ο υ , Σ ω τ ίω ν Ε υ τύ χο υ ,
Λ υ κ ο μ ή δ η ς Α φ ρ ο δ ισ ίο υ , Ν ικ ο τ έ λ η ς (Ν ικ ο τέλ ο υ ),
θ ε ο χ λ ή ς Σ ω τ ίω ν ο ς , Α ρ τ έ μ ω ν Κ α λ λ ιπ π ο υ ,
Ή ρ α κ λ ά ς Ζ ω π ύρου, Λ ύκος Ζ ω πύρου,
15 Π ρ ιμ ίω ν Π α ρ α μ ό ν ο υ , Ν ικ ή τ η ς Π α ρ α μ ό ν ο υ ,
Ζ ώ σ ιμ ο ς Ζ ω π ύ ρ ο υ , Ζ ω σ ά ς Σ ώ σ ω ν ο ς ,
Έ π α φ ρ ό δ ιτ ο ς Ζ ώ π υ ρ ο υ , Π α ρ ά μ ο ν ο ς Δ ιο ν υ σ ίο υ ,
Α ρ ισ τ ό ν ικ ο ς Δ ιο νυ σ ίο υ , Π α ρ ά μ ο ν ο ς Ε υ β ό το υ ,
Κ α β ί'ρ ιχο ς Ζ ω π ύ ρ ο υ , Δ ά φ ν ο ς Έ ρ μ ο γ έ ν ο υ ,
20 Σ ω σ ικ ρ ά τ η ς Π ο π λ ίο ν , Π α ρ ά μ ο ν ο ς Ζ ω π ύ ρ ο υ ,
Ν ικ ό β ο υ λ ο ς Π α ρ α μ ό ν ο υ , Σ ύ ν φ ο ρ ο ς Ί σ ίω ν ο ς ,
“Α ρ κ ισ σ ο ς (Α ρκίσ σ ου), I I Ν ικ έ ρ ο κ Σ ω τ ^ ρ ίδ ο υ ,
Λ ύ κ ο ς Μ ά ρ κ ο υ , Ο ν η σ ιφ ό ρ ο ς Ά σ κ λ η π ιά δ ο υ ,
Κ έρ δ ω ν Φ ιλ έο υ , Ν ικ ο μ ή δ η ς Ε π α φ ρ ά ,
25 Ά λ υ π ο ς Ν ί κ ω ν ο ς , --------------------------------
Μ ά ρ κ ο ς Έ π α φ ρ ά , Λ ίβ α ν ο ς υ π η ρ έ τ η ς ,
Σ ώ σ ω ν Α ρ ισ τ α γ ό ρ α ς , Δ ά μ ω ν Ζ ω π ύ ρ ο υ ,
Α υ λό ς Φ α ύ σ τ ο υ , Π α ρ ά μ ο ν ο ς Έ ρ μ ια .
Τ ο ίς τε π ρ ο γ ε γ ρ α μ μ έ ν ο ις ε φ ή β οις.
Ε ικ . 1. Α λ ώ ν Λοκρίδος ε φ ή β ω ν α να γρα φ ή.
1 Σ υ λ λ ο γ ώ ν η Μ ο υ σ είω ν κ α τ ά λ ο γ ο ι σ υ ν ε τε λ έ σ θ η σ α ν
ύ φ ’ ημώ ν τη ς Χ α λκ ίδ α ς κ α ι τ η ς Χ αιρω νείας· κ α τ ε γ ρ ά φ Και η μ ώ ν το π ρ ό χειρ ο ν α ν τ ίγ ρ α φ ο ν , ο ε ίχο-
η σ α ν δ ε κ α ι α ι μ ικ ρ ό τ ε ρ α ι Α τ α λ ά ν τ η ς κ α ι Υ π ά τ η ς . μεν στείλει εις την M iss G o ld m a n n (φ ρ ο ν ού ν-
140 Π αράρτημα του Α ρχαιολογικού Δελτίου 1920 - 21
τες ότι η δ η μ οσ ίευ σ ις ανήκεν εις τας εν Α λαίς
τότε α να σ κ α π τού σ α ς Α μ ε ρ ικ α ν ίδ α ς ) και δ' εχρ η - εις τον λ ίθον, σ η μ ειούντες κ ε ν ό ν μικ ρόν δια
μ ο π ο ίη σ εν ο κ. O ld f a th e r μετ’ ά φ θ ο ν ω ν κ ά πω ς
ερω τη μ ατικώ ν (?), δεν ή το α λ ά θ η τ ο ν άλλ’ εκ
της αντιβ ολή ς της εικ όνος του εν τω μεταξύ εις
τη ν συ λλογή ν Α τ α λ ά ν τ η ς ύ φ ’ η μ ώ ν μ ετοκ ομ ι-
σθεντος λίθου ευεξέλεγκτοι είνα ι α ι π α ρ α ν α γ ν ώ -
σεις του κ. O ld f a t h e r ,- π ρ ο ς ο ν άλλω ς π ά σ α
τιμή και ευ γνω μ ο σ ύ νη δια τα λοκρικά του, Ιδία
τα τ ο π ο γ ρ α φ ικ ά μελετήματα.
Ο φ ε ίλ ο μ ε ν ό μ ω ς ρητώ ς ν α το νίσ ω μ εν ότι ά
ν ο μ ίζε ι εν σελ. 3 3 8 ότι π α ρ α δ ιω ρ θ ώ σ α μ εν η μείς
Κ αβίριχος, Α σ κ λ η π ιά δ ο υ , Ζ ω π ύ ρ ο υ (στιχ. 16)·
Σ ώ σ ω ν ο ς κείντα ι επ ί του λ ίθ ο υ - άλλα δεν π ρ ο σ έ-
σχεν ο κ. O ld f a th e r εις τας β ρ α χ υ γ ρ α φ ία ς , διό
εκδίδει και τα καταπληκτικά Κ ά β ρ ιχο ς, Π α ρ ά - .
μ ν ο υ , Κ αλλότου (! αντί Κ αλλικ ρ ίτ ο ν ), η κ α ι
τ ο υ ν α ν τ ίο ν εμβάλλει α νύ π α ρ κ τόν τι κ ά π ου (π. χ.
στιχ. 2 8 α ντί του εν τω λίθ ω Φ α ύ σ το ν θέλω ν
Φ (ι)λύ σ του !) και σελ. 3 2 6 λεπ το λο γεί σχετικώς
λ υπ η ρ ά τινα και α βάσ ιμα. Α λ λ ' α βλεψ ίαι του
είνα ι και το Κ έρ κ ω ν Σ ω τ ιρ ίδου στιχ. 2 2 , Θ εο-
κλύ ς στιχ. 13 (εξ ης π α ρ α να γνώ σ εω ς άκαιρα εξευ-
ρίσκει ο R o b in s o n ) κλπ.· μεγίστη δε και θλιβε-
ρω τάτη αβλεψ ία του είνα ι το στιχ. 31 Ν ω ρ ικ ό ν
(δ ή θ ε ν ό ν ο μ α α π ελευ θ έρο υ ) αντί τω ν σ α φ ώ ν
«χ ω ρ ίο ν το λ ε γ ό μ ε ν ο ν Θ ω ρ α κ ίδ α ς» .
Τ α τελευταία είνα ι και ευνόη τα ήδη. και το
π ρ ά γ μ α α π λ ο ύ ν : ο Ν ίκ α ρ χος κ α ι η Β ιώ (ι), τέ-
κ να του γυ μ να σ ιά ρ χ ο υ Τ ιμ οκ ρ ά του ς (στιχ. 3 - 4 ) ,
δεν α ρκ ο ύ ντα ι εις τη ν α π α θ α να τ ίζο υ σ α ν και τον
π α τέρ α τω ν α ν α γ ρ α φ ή ν ταύτη ν (α π ό στ. 6 κε.)
τω ν υ π ό τη ν φ ρ ο ντίδ α αυτού εφ ή β ω ν, άλλα και
δ ω ρ ο ύ σιν εις τούτους, όπ ω ς βεβα ίω ς εκ τω ν
π ρ ο σ ό δ ω ν α νετώ τερ ον σ υ νη β ώ σ ι, κτήμ ά τω ν
ο ν ο μ α ζ ό μ εν ο ν Θ ω ρ α κ ίδ α ς, υ π ό τ ο ν συνήθη
πω λη τη ρίου τύ π ο ν, ω ν ή ς » (στιχ. 3 4 ).
Κ ατάληξις (ί)δ η ς τοπ ω νυμ ικ ή (Θ ω ρ α κ ίδ α ς )
είν α ι όντω ς τι σ π ά ν ιο ν , άλλ’ όχι μονήρες· ιδέ
Χ α τζιδά κ ιν εν Α θ η ν α 1 9 0 0 , 117 έ. και 1 9 0 1 ,
291 έ. Θ ώ ρα ξ δε γ νω σ τ ό ν π ολλα χόθεν ό ν ο μ α
ορ έω ν ( F i c k εν B e zz . B e itr . 2 1 , 2 5 8 έ.)’ ώστε
δεν είνα ι ανά γκ η ν α νο μ ισ θ ή ό ν ο μ α π ρ ο σ ώ π ο υ ,
ως και είν α ι όντω ς πολλώ ν (πλην του π ιν δ α ρ ι-
κού Α λευάδου πρβλ. και τον Β ο ιώ τ ιο ν Ξ ενφ .
Ά ν α β . Β ' 6, 19 - και Θ ω ρ α κ ίδ α ς δε κύ ριον
εν R E t . G r. 18 9 9 , 1 0 2 A 70, B 19).
Π ερ ί τω ν άλλω ν ο νο μ ά τ ω ν - κ ο ινώ ν το π λε ί-
στον - δεν θα π α ρ α τη ρ ή σ ω μ εν τι π λ η ν του στιχ.
2 6 Λ ιβ ά ν ο υ , του υ π η ρ έτου του γ υ μ ν α σ ίο υ (αν
και όχι βεβαίω ς δούλος, άλλα ελεύθερος, α φ ο ύ
σ υ να να γ ρ ά φ ετ α ι με τους εφ ή β ους του έτους),
ότι π ιθ α νώ ς ή το ν ό θ ο ς α π λώ ς η α π ε λ ε ύ θ ε ρ ο ς
όντω ς, διό και δεν καλείται π α τρ όθ εν. Ν ικ ή τ η ς
(15) είνα ι και τις Ε λατεύς I G I X 1, 12, 33.
Ο υ δ ’ εν στιχ. 9 ου δ έ αλλαχού εισ η γ ά γ ο μ έν τι
του Π 3 π α ρ ’ η μ ίν κ α θ ιερ ω μ ένο υ , ενώ ο κ.
O ld f a th e r τ ο υ ν α ν τ ίο ν ει σβιάζει εκεί ά νύ π α ρ -
κ τον Σ [ ώ ο ν ] .
Τ έλος κ α ι η δ υ σ π ισ τ ία του π ερί της κ α τα γω -
γη ς του λίθου εκ τω ν Α λ ώ ν είνα ι α βά σ ιμ ος
εκ τω ν λεπ τομ ερ ειώ ν της ευ ρ έσεως, ας η κ ούσα -
μεν π α ρ ά του ευ ρ ό ντο ς α υ τό ν (ω ς κ ά λυμ μ α
τά φ ο υ μεταγενεστέρου τω ν Α λ ώ ν ) επ είσ θ η μ εν
α π ολύτω ς ότι α λ η θ ή λέγει. Ο υδέ είνα ι τι α π ί-
στευτον 41 έ φ η β ο ι εν δευτερευούση πόλει.
Α τ α λ ά ν τη .
Υ π ό του αυτού κ. O ld f a th e r έχει π α ρ α ν α -
γ νω σ θ ή εν A J A 1 9 1 5 , 3 3 3 αριθ. 1 3 ε π ιγ ρ α φ ή
ο π ο υ ν τ ία (εν τη οικία Α φ ρ ο δ ίτ η ς Γ . Ζήση εν
Α τ α λ ά ν τ η ), έ νθ α ανα γινώ σ κ ο μ εν
Γ έν ει σεβαστώ ν κ α ι τ(ή π ό λ ε ι
Λ ε ύ κ ιο ς Ά λ λ ιο ς Τ α ύ ρ ο ς . . . [ός κ α ι έ-
κ α τ έ ρ ο ις τ ο ις γ υ μ ν α σ ί[ο ις ; η - αρχαίς ; έ δ ω κ ε . . .
έ ξ η ς δ ω ρ ε ά ν μ ό ν ο [ις ; . . κ α ι τ η ν σ το
α ν κ α ι τ ο έ π ικ ά μ π ιο ν εκ [ τ ω ν Ιδίω ν.
Α πίστευ τον π ώ ς α νεγ νώ σ θ η εν αρχή γ έ ν ε ις
έρ α ο τ ώ ν α ντί του και ά λλοθεν ευνοή του γ έ ν ε ι
σ εβ α σ τ ώ ν = g e n t i A u g u s t a e η n u m in i d o -
m u s a u g u s t a e (π ε ρ ί ω ν ιδέ τελευτα ίον C a -
g n a t C R . A c a d . d. in sc r . 1 9 1 3 , 6 8 0 ε. 6 8 4 και
M a g i e : d e R o m . ju r . p u b l. v o c a b . s o le m n .
6 8 - 9. Ε ν θ υ μ ο ύ μ ε ν α ρητώ ς το «γένει σεβαστώ ν
και τη π όλει (τον ν α ό ν κλπ.)» εν ε π ιγ ρ α φ ή της
Θ ίσβης, άλλα και τα θ ε ο ίς σεβαστούς (π. χ. επί
κ ρ ή νη ς Σ τείρεω ς I X 1 4 7 πρβλ. I V 1 1 1 5 6 και
3 7 8 α) ό μ ο ια κλπ. - και ω ς η καισαρολατρεία
δεν χρή ζει Χόγων, ούτω ς ου δ έ η λατρεία όλως
αυτοκρατορική ς ο ικ ογένειας (και επ ί ν ο μ ισ μ ά -
τω ν π. χ. Ι εραπ όλεω ς, π ά λ ιν «γένει σεβαστώ ν»),
Ό δε Λ. Ά λ λ ιο ς Τ α ύ ρος, ήδη γνω σ τό ς και
εκ νή ς I G I X 1 2 8 5 και εκ της σ υ νεκ διδομ ένη ς
εν A J A 1 9 1 5 σελ. 3 3 2 αριθ. 12, ά π α ντά και
εις άλλο τεμ ά χιο ν ε π ιγ ρ α φ ή ς εισ η γ μ ένο ν εις την
συ λλογή ν Α τ α λ ά ν τ η ς εκ του π ύ ρ γ ο υ της Ν .
Π έλλης, δ δεν έχο μ εν π ρ ό χ ειρ ο ν πλέον.
Ε ις τη ν αυτή ν συ λλογή ν της Α τ α λ ά ν τ η ς ειση-
γ ά γ ο μ ε ν και 1) το ά νω στήλης μετ’ αετώ ματος
απ λού, α ρ ισ τερά τεθ ρ α υ σ μ ένο υ , με γεισ ίπ οδα ς
υ π ό εξέχον επ ίκ ρ α ν ο ν ύψ ο ς 0 , 2 2 χ . 6 7 χ . 1 6
Λ Λ Τ Τ ΙΑ Χ Ρ Η Σ Τ Η Κ Α 1 Α Γ Ε Λ Η Χ Α Ι§
Λ. Α ττία χρηστή και Α γ έ λ η κ α ι[ρετε.
Ε υ ρέθη και εδω ρή θη εις τη ν συλλογή ν υπό
 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λο γικ ού Δελτίου 1920 - 21 141

Λ α ζ. Ζεκεντέ, δικαστικού κλητήρος, εκ του π ρ ο π ολέμ ου, α να γλ ύ φ ω ν μαχητώ ν Ιδέ νυ ν κυρίω ς

της ο ικίας του κ ή π ου, κατά το Β Δ άκρον της F . S t u d n ic z k a : d ie G r ie c h . K u n s t a n K r ie -
σ η μ ερ ινή ς πόλεω ς. g e r g r ä b e r n . L e ip z . 1 9 1 5 .
2) Ω σ α ύ τ ω ς το εν εικ. 2 έπ ιτύ μ β ιον α ν ά γ λ υ - 3) Τ έλος εις τη ν συ λλογή ν Α τ α λ ά ν τ η ς μετε-
φ ο ν ο π λ ίτ ο υ χ ρ ό νω ν και τέχνης δοκ ίμ ω ν, κα- κ ο μ ίσ α μ εν και τη ν μ α ρ μ α ρ ίνη ν επ ιτυ μ β ία ν α ν ά -
τεφ θ α ρ μ έν ο ν ε ν δεινώ ς, άλλ’ α ξιό λ ο γο ν, κ α θ ’ γ λ υ φ ο ν στήλην της εικ. 3 με τη ν επ ιγ ρ α φ ή ν
ό σ ο ν π ισ τ ο ί και εξ επ ιτύ μ β ιω ν την εκ ν ο μ ισ μ ά - «Λ ύκος Α υ το νό μ ο υ , χαίρε», τη ν μ ό νη ν δ η μ ο-
τω ν του Ό π ο ύ ν τ ο ς γνω στοτά τη ν πα ρ ά σ τα σ ιν σιευθείσαν εν A J A . Α λ λ ’ α ι κ οινότα τα ι εν ρ ω -

Ε ικ. 2 . Α ν ά γ λ υ φ ο ν ο π λίτ ο υ Α τα λά ντη ς.

« Α ί α ντος του Λ οκ ρού» (δ ή θ ε ν διότι και άλλο-
θ εν ο τύ π ο ς γ νω σ τ ό ς- π. χ. B C H 1 8 8 0 πίν. V I I ) .
Εξήχθην ύ φ ’ η μ ώ ν εκ του υ δ ρ α γ ω γ ε ίο υ της
Ν έα ς Π έλλη ς, υ π έ ρ θεν της Α τ α λ ά ν τ η ς , ο π ε ρ ι-
γ ρ ά φ ε ι όχι επαρκώ ς τελείως ο L o l l i n g - ιδία
π ρ οσ θ ετέον ότι τω ν κ α λυμμ άτω ν της θολω τής
του σ ή ρ α γγ ο ς η κα θόδου τινά σώ ζουσ ι και
γ ρ ά μ μ α τ α - ούτω π. χ. δύο όλοι λίθ οι ευ μ εγ έθεις,
μετά το 5 ον μέτρον α π ό της εισ όδου έχουσ ιν
εκάτερος D A P V . άλλος δε τα Β Α Σ Σ Ο Σ .- Π ερ ί
τω ν μ ο ν ο π ρ ο σ ώ π ω ν τούτω ν, έξω της Α τ τ ικ ή ς
ιδία εύχρη στω ν π ρ ο του π ελο π ο ννη σ ια κ ο ύ έτι
μαϊκοίς χ ρ ό νο ις μ ο ρ φ α ί δεν θα εκ ρ ίθη σ α ν και
δικαίω ς π ερ ιγ ρ α φ ή ς ά'ξιαι- ύ φ ο ς 1 , 9 0 χ . 7 2 χ . 1 5 .
Νάρυξ (-υκα)=Π αλαιόκαστρον Ρ ε γ γινιού.
Έ ξ α φ ο ρ μ ή ς της τυμβω ρυχίας, της ενερ γου-
μένη ς α π ό ετώ ν υ π ό τα χω ρία Ρ ε γ γ ίν ι και
Ρ ιτζέρι του Θ ρ ο νιο ύ περί το μεταξύ αυτώ ν
Π α λ α ιό κ α σ τρ ο ν μεταβάντες κατ’ Α π ρ ίλ ιο ν του
1 9 1 9 κ ατέσ χομ εν ελάχιστά τινα π ή λ ινα ειδώ λια
και δύο επ ιτύ μ β ιο υ ς στήλας μετ’ επ ιγ ρ α φ ώ ν
π α ρά τω Δ . Μ α ρ μ ά ρ α κατοικώ Ρ ιτζερ ίο υ (ας
 142 Παράρτημα του Αρχαιολογικού Δελτίου 1920 - 21

και εφ ρ οντίσ α μ εν νά π οκομ ίσ θω σ ιν εις το εκεί Κ ύβος μ ελα νοφ αίου τιτανόλιθου, ά νω κα ι α ρ ι-
Δη μ. Σ χολε ίον). στερά ελλιπής, εν το ις χριστιανικούς, η ρ ω μ α ϊ -
1) Ε π ί του άνω τμ ή μ α το ς μ α ρ μ ά ρ ινη ς σ τήκο
- ίς το πολύ , ερειπ ίο ις του Π α λ α ιο α γ ι ά ν ν η ,
λης μ ετ’ ακ ρ ω τη ρ ίου, ύ φ ’ ου το γείσ ον σώ ζον- υπ ό τον πολύ φ θ ο ρ ο ν δ ια καθιζήσεις κ α ι ανθ ρ ω -
τα ι της δευτέρας τα λείψανα· υψ. 3 0 χ . 2 6 X .04. π ίν α ς κα τα σ τροφ ά ς λόφον, τον φ έρ ο ντα του

Εικ. 3. Α λ ώ ν επιτύμβιον Λ ύ χου.

α ' Σ θενέδα μ ο ς Π α λ α ιο χ ω ρ ιού τα ερείπια, υπέρ π α ρ α κ ο ιλά δα

β ' Λ άμπ(;)ρος Γλα[υκ . . του Β ο α γρ ίο υ (ύψος· 6 5 χ . 4 9 < 4 6 ) .
2) Ο μ ο ία ν στήλην μ αρ μ αρ ίνη ν μετ’ α ετώ - Α δ ρ ια ν ό ν σω τή-
ματος εκ τη ς αυτής θέσεως « Π ο υ ρ ν α ρ ά ς» ρα κα]ι κτίστην
τη]ς οικουμένης
ΞΕΝΟ Κ Λ ΗΤΟ Σ Ξενόκλητος.
ή τω ν Ν α ρ υκ ίω ν
3) Αλλά πολύ σπουδαιότερον εύρ η μ α η μ ώ ν π]όλις επ ιμ ελ η θ έντος
υ π ή ρ ξεν ε π ιγρ α φ ή , η ν ολίγον ερευνήσαντες π ρ ο - 5 Α ι]λίου Θ [ρ]έπτου κ α ι ά-
χείρου τον υ π ό το Π α λαιόκ ασ τρον ερ ειπ ιώ ν α ν]αλώ σαντος εξ ω ν [προ-;
'Α γ ιά ν ν η ν , ρ ω μ α ϊκ ο ύ , φ αίνεται, οικοδομ ήματος, ώ φειλεν η πόλις [χρη-
π ιθ α ν ώ ς ναού, ευρομεν μεταξύ τω ν λίθω ν αυτού. μάτω ν.
 Παράρτημα του Αρχαιολογικού Δελτίου 1920-21
Σ υ μ π λ η ρ ο ύ μ ε ν ' θ α ρ ρ ούντω ς Ά δ ρ ια ν ό ν εν
άρχη κατά τας ε π ιγ ρ α φ άς ιδία V I I 1841 κ α ι
2 4 97, ω ν εν μεν τη π ρώ τη αυτόν τιμ ώ σ ιν οι
Θ εσ π ιείς απ αρά λλακ τα ω ς αω τήρα κ α ι κ τ ί-
σ τη ν της Ο ίκ ο ν μ έ ν η ς , εν δε τη δευτέρφ το
«κοινόν τω ν Φ ω κέω ν», εις δ π ιθ α ν ώ τα τα εξα-
κολουθεί να τέλη και η Λοκρίς, αυτόν ά νισ τα
ω ς α ω τή ρ α τη ς Ο ίκ ο ν μ έ ν η ς } αλλά κ αι κατά
τον εν στιχ. 5 φ ερ ώ νυ μ ό ν του [Α ι]λιον. 'Ω ς
φ α ίν ετα ι κ α ι ο Ν άρυξ θα Ιφείλκυσε την γ εν -
να ιο δ ω ρ ία ν του πανευεργέτου, και Ιδ ία τω ν εν-
δοξω ν πόλεω ν, αυτοκράτορος.
Δ ιότι - κ α ι εν τουτω κ είτα ι η κ υρία σπου-
δ α ιό τη ς του λίθου - π ρ ο φ α ν ώ ς έχομεν τέλος
εντα ύθα τη ν πολυζήτητον θέσιν τη ς π α λ α ιφ ά -
του πόλεω ς Ν άρυκος, «εξ η ς φ α σ ι τον Α ια ν τα
γεγενήσ θαι» Δ ιόδ. Ι Δ ' 82 πρβλ. Σ τρ ά β . σ. 4 2 5 -
και ο μεν B u r s ia n τη ν έτοποθέτει τουλάχιστον
εν τη ’Ε η ικ ν η μ ιδ ίρ . έτι (κατά τα ρ η τά του Διοδ.
J Ç ' 38), εις τη ν Β ουδονίτσ αν, άλλ’ ο R o s s και
ο W ilh e lm π ρ ο 10 ετώ ν άκόμη (Ö st. J h . 1911)
α ύ θα ιρ έτω ς εις τη ν Ά τα λ ά ν τη ν , π ρ οδή λω ς δ ια
τη ν Ό π ο ν ν τ ίω ν ή γεμ ο νία ν του Α ια ντο ς π α ρ '
Ό μ ή ρ φ ( όστις όμ ω ς φ υσ ικ ά δεν δια σ τελλει
ακόμη Έ π ικ ν η μ ιδ ίο υ ς ), άλλα και δ ια την π α ρ ά
Δ ιοδ. Ι Δ ' 82 γειτο νία ν αυτής δή θεν π ρος τας
’Α βάς, ά π λ ώ ς φ α ιν ο μ ε ν ικ ή ν ο υ σ α ν δ ιό τ ι π ώ ς
β εβαιούτ α ι ό τι ο Φ άϋλλος έκπεσών τη ς Ν ά ρ υ -
κος έμείνε α λ η ο ίο ν τη ς; δια τί τότε ν α μη φθάση
κ α ι μέχρι ' Α οω ν (υπέρ τα ς 7 ώ ρ α ς Μ Α ), ί να
π. χ. άνασ υνταχθη κ α ι εν τω φ ω κ ικ φ δη έκείνω
ιερ φ παραλαβή κ α ι νεοσυλλέκτους δυνά μεις ;
’Α λλ’ άξιόλογον κ α ι ό τι Ιπ ιζή έτι επ ί Ά δ ρ ια -
ν ού λοιπ όν η γερ α ρ ά πόλις, ην και ε π ί του Γ '
π. X. α ιώ ν ος ύ π άρχουσ αν κ α ι π ω ς άκμάζουσαν
πάλιν έγνω ρ ίσ α μ εν ή δη εκ της π ερ ιφ ή μ ο υ π ερ ί
τω ν Λ οκρίδω ν π α ρ θ ενώ ν, τω ν κ α τ’ έτος εις Ί λιον
ά φ ιερ ο υ μ ενώ ν, ε π ιγ ρ α φ ής O st. J H . 1 9 1 1 ,1 6 6 έ.,
ώστε κ αι μετά την υ π ό Φ αύλλου τω 3 5 2 κατα -
σκαφήν.
Ο ύ τω δε δυσ πισ τοτέρα μεν κ αθίσ ταται η υ π ό
B u rs ia n , άλλως δξεία πολλαχώς, τ α υ τισις της
Ν άρυκος π ρ ος τας (μετ’ άνάκτισ ιν π. χ. δνο μ α -
σθείσας) Φ α ρ ύ γ α ς · άλλα το πρ όβλη μα θ α λυθή
π ιθ α ν ώ τα τα κ αι δ ια μόνης τη ς ανασκα φ ή ς τω ν
ερ ειπ ίω ν τούτω ν, ω ν ένώ π ιον κ α ι η μ εις Ισκέ-
φ θ η μ εν αμέσω ς τον ναόν της Φ α ρ ν γ α ία ς Ή ρας
(Σ τράβ. σελ. 4 2 6 τελ), ω ς ένεθύ μιζεν η μ ά ς Ι π ί-
σης την κ ατά Σ τρ ά β ω ν α ομ η ρικ ή ν α ρ ο κ ά τ ο -
χ ο ν τ ω ν Φ α ρ ν γ ώ ν Τ ά ρ φ η ν το συνδενδρον
και εύϋδρ ον τη ς όλη ς ενταύθα χώ ρας, εν π α ρ α -
κοιλάδι του Β οαγρ ίου, οχι πολύ μακράν του
Θ ρονιού, π ρ ο ς δ σ υνάπτεταί π ω ς κ αι δ ια τω ν
Σ τρ ά β . σελ. 6 6 ' αλλά ιδ ία ε π ιμ όνω ς Ιπανήρχετο
εις τα υτισ μ ον το σ τρατηγικόν τη ς θέσεω ς και
143
επίκ α ιρον (πα ρά την εκ Θ ερμ οπ υλώ ν π ρ ο ς Έ λ ά -
τεια ν α ρ χ α ιόθεν κ α ι δ ια Φ ο ντά να ς εν νεω τέροις
χρόνοις οδόν), δ κοινόν εν όλη τη παραδόσει
κ α ι π ερ ί Φ α ρ υγώ ν και π ερ ί Ν άρυκος αλλά και
το φ α ρ α γ γ ώ δ ε ς τω ν π έ ρ ιξ . . . Τ ο υ να ντίο ν εις
τη ν θέσιν τη ς Β ουδονίτσ ας η Μ εντενίτσας (εις
η ν θέτει τας Φ α ρ ύ γα ς ο L o llin g , λησμονώ ν
ό τ ι η Τ ά ρ ψ η μακράν τη ς Σ κ α ρ φ εία ς π. Στράβ.
σελ. 66) θα ή το μάλλον τότε η ο μ η ρικ ή Α ϋ γ ε ια ,
ή ε π ί Σ τρ ά β ω ν ο ς (σελ. 364) ή δ η ή φ α νισ μ ένη
και εύλόγω ς λοιπόν εν σελ. 4 2 6 συμ πληρου-
μένη, όπου λέγεται ό τι τη ν χώ ρ α ν αυτής νέμον·
τα ι ο ι Σ κ α ρ φ είς (οι υπ ο κ ά τω άμέσω ς π α ρ ά τον
σημερινόν Μ ώλον, ω ς γνω σ τόν, ο ίκούν τ ε ς )1
’Αλλά πρ ο τη ς ανασκα φ ή ς του Π α λ α ια γιά νν η
θ α κατέχω μεν ω ς βέβαιον ό τι τα του υπ έρ κει-
μενού λόφου, τη ς «Π αλαιοκάστρας» του ' Ρ ε γ-
γ ιν ιού, π ενιχρ ά ή δη δ ια την καλλιεργίαν έρ είπ ια
- έπ ιπ ο λ ή ς μ όνον σχεδόν χρ ισ τια ν ικ ά η κ α ι
ρ ω μ α ίκά, π ερ ί τη ν α νατολικήν κλιτύν δ μ ω ς και
τείχους έλληνικού λείψ ανά τιν α - δεικνύ ουσι
τη ν θέσιν του Νάρυκος· εις δε τα νεκροταφ εία
τ ούτου ανήκουν ό ί κατά τας εκατέρω θεν κλιτύς
π ο λ υ ά ρ ιθ μ ο ι, ή δη ά ν εψ γμ έν ο ι, α ρ χ α ίο ι τάφοι
(ο ι πλεί στοι σ π η λα ιοειδείς, αλλά και καλυβί τα ι
πολλοί) κα ι α ι α νω τέρ ω ε π ιγ ρ α φ αί, ω ς κ α ι η ε ν
I X 1, 311, ίσ ω ς δε κ α ι α ι εν A J A 1915, 3 3 5
ά ρ ιθ 18 - 1 9 εξ ετέρου έρ ειπ ιώ ν ο ς (νυν Μ ονής
ώ σα υτω ς « Π α λ α ια γιά ν ν η >) α να τολικω τέρου.
ΕΚ ΤΗΣ Φ Ω Κ ΙΔ Ο Σ
Κωρύκισν άντραν-
Τ η ν γνω σ τή ν κατά το σ τόμιον του ά ν ιρ ο υ
επ ί βράχου επ ιγρ α φ ή ν , ά κ ατανόητον ω ς έκδίδο-
τα ι εν A M 1878, 154, B u r s ia n J a h r b b . 1883,
108 και S G D I 153(5®, ανέγνω μεν ίδόντες α πό
του 19 1 8 εν σ α φ εί Ιξα μ έτρ φ
ΝΥΜΦΩΝ§
ΡΑΝΟ'ΚΛ.
ΟΥΞΑΑΜΑ
Α Π Α Ε Λ Η φ //®
Ν υ μ φ ώ ν [κ α ι] ΓΙανός κλ[ύ]ουσα Ά μ α [ρ ά (ντα )
[έλήφθη
(εκ τω ν ιχνώ ν, ω ς και εκ του μέτρου, δυνατή
κοβ. η α ν ά γ νω σις Α μ ιά (ν ζ )α : α μ φ οτέρω ν μέχρι
τ ούδε γνω σ τά μόνα τάρσενικά).
1 Ά λ λ ’ δ μ ω ς ά π ισ τ ο ύ μ ε ν ε ις τ η ν σ υ μ π λ ή ρ ω σ ιν τ η ς
Α υ γ ε ία ς ε ν τ ω ε ις Δ ιό ν υ σ ο ν δ ε λ φ ικ φ π α ιά ν ι B C H 1 8 9 5 ,
4 0 0 σ ι ί χ . 16, π ιθ α ν ω τ έ ρ α ν ν ο μ ί ζ ο ν τ ε ς σ υ μ π λ ή ρ ω σ ιν :
[Ε ύ βο]ιάν τ ε κ α λ λ ικ α ρ π ο ν
144 Π αράρτημα το υ Α ρ χα ιο λο γικ ού Δ ελτίου 1920 - 21
Κ α ι ουτω σαφέστατον το ν ό η μ α εις τον εν-
θ υ μ ο ύ μ ενον κ α ι μόνον τον ρ η τώ ς «νυμ φ όλη -
π το ν ε αυτόν α ν α γρ ά φ ο ντα γνω σ τό ν δ ια μ ο ρ -
φ ω τή ν του α ναφ λυσ τίου Π α ν ιο ύ I G I 4 2 3 , αν
μη και πλείστας άλλας, ό μ οιας πω ς, α ν α γρ α φ ά ς
θ α υ μ ά σ ιω ν δυ νά μ εω ν η «α ρ ετώ ν » θεώ ν (ας βλ.
εν B S A 1915, 180 έ.)· π α σ ίγν ω σ τα δε κ α ι τα
δαιμονόληπτος, θ εό-(έρωτό - μητρό- μονοό
- πανό)ληπτος, άλλα και τα κατέχεσθ αι (υπό
τω ν Σ φ ρ α γ ιτ ίδ ω ν Ν υ μ φ ώ ν του Κ ιθ α ιρ ώ ν ο ς
π. χ. Π λουτ. Ά ρ ισ τ . Ι Α ', πρβλ. Α γιδ. Ζ ' κ ά -
τοχος (Π λα τ. Φ α ίδ ρ ω 2 2 4 Ε κλπ.) κ α ι κατο(κω)-
χή(-ιμος) Π λα τ. Ί ω ν . 5 3 6 BC κατά τύχην δε μ ό -
νον α π α ν τά π ω ς σ π α ν ίω ς το λαμβάνειν αυτό,
π. χ. Ή ρ ο δ . Δ·' 79, 4 «βακχευομεν κ α ι η μέας ο
θεός λαμβάνειν νυ ν ούτος ο δ α ίμ ω ν κ α ι τον
η μ έτερον βασιλέα λελά βη κ ε . . και υ π ό του θεού
μαίνεται.
Π ε ρ ί δε του π ρ ά γμ α το ς κ αι τω ν δ ια θεία ς χά-
ριτος (και ουχί π ά ντοτε τιμ ω ρ ία ς) θεο φ ο ρ ή τω ν
γ ιν ο μ ενώ ν - εντα ύθ α π ρ ω το φ α ν ώ ς δ ι ’ α κροά-
οεως τω ν εν ω δή ε π ιφ α ν έ ν τω ν δ α ιμ ό ν ω ν - Ιδέ
νυν το εν P .W . R E άρθ. K a to c h o s του G a n -
s c h in ie tz , άλλα κ α ι τα του G r u p p e ή δ η G rie .
M y th . 8 2 7 σημ. 3, 8 2 9 σημ. 2, 84 9 κ. ά. (π α ρ ’
φ εν γένει π ε ρ ί Κ ω ρνκ ίω ν σελ. 827). Π ε ρ ί δε
αυτού του Κ ω ρ υκ ίου και τη ς εν α υτώ λατρείας
Ν υ μ φ ώ ν κ α ι Π α ν ό ς Ιδέ την πληρεστέραν β ιβ λιο -
γ ρ α φ ία ν π α ρ ά H i t z i g - B lü m n e r εκδ. Π αυσ.
I I I σελ. 8 0 6 ε.
Σ τ ε ί ρ ι ς.
Κ α τά τα ς π ρ ο π ερ υ σ ινά ς συντη ρη τικός εν τω
να ώ του Ό σ ιο υ Λ ουκά εργασίας ο φ ίλ ο ς σ υνά -
δελφος τω ν β υζα ντιακ ώ ν α ρ χα ιοτή τω ν κ. Γ . Σ ω -
τη ρ ίου α π εκ άλυψεν ε π ί του κίονος ενός τω ν
διλόβω ν π α ρ α θ ύ ρ ω ν του γυνα ικω νίτο υ τη ς β ο-
ρείου πλευράς (κίονος μονολίθου, άρραβδώ του,
άνω λήγοντος εις εξοχήν κρικοειδή) εντός χα ρ ά -
κτης δέλτου υ π ό το υπ οτραχή λιον α μ έ σ ω ς - κ α ι
εν μέρει υ π ' α υτή ν - την επ ιγρ α φ ή ν
Ό αυτός συνάδελφος μετεκόμισε κ α ι εις τη ν
συγκροτουμένην υ π ' αυτού εντός του να ού χ ρ ι-
στιανικήν συλλογήν εκ του κ ή π ο υ τον λίθον
τον φ έρ οντα τας ε π ιγ ρ α φ άς I G I X 1 41 - 4 2 επ ί
της κυρίας πλευράς και τη ν 4 3 επ ί της δεξιάς
στενής, α π ο τελο ύσαν α π λώ ς συνέχειαν κ α ι τέλος
τη ς 4 2 - επ ί ενός και του αυτού λ ο ιπ ό ν λίθου,
εις ον θα παρέκειτο έτερος π α ρά πλευρος κατά
την σω ζομένη ν α ν α θ ύ ρω σιν.
Α ν τ ίκ υ ρ α .
Α δυνα τήσας τα τελευταία έτη να μετα βώ και
εξ α υτο ψ ία ς δημοσ ιεύσ ω τη ν επο μ ένη ν αξίολο-
γο ν επ ιγρ α φ ή ν π α ρ α θ έτω ε π ί του πα ρ ό ντο ς
αυτήν, ω ς μ ο ι α πεστάλη «εκ τη ς οικίας Σ . Δ η-
μητρίου», μ ικρο ίς γρ ά μ μ α σ ιν , άλλα κ α ι κατά
τα μέτρα
Ο ι ς α ρ ε τ ή ς κ α τ ά π ά ν τ α μ έ λ ε ι, β ίο ν ο ί δ ε τ ά χ ισ τ α
θνή σ κ ουσ ι σ τυγερώ ν εγ ξυ νο χ α ίς πολέμ ω ν·
τ ω ν κ α ι Α ρ ί σ τ α ρ χ ο ς π ά τ ρ η ς υ π έ ρ α σ π ίδ ’ α ε ίρ α ς
ώ λετο δυσμ ενέω ν φ ύλ ο ν α μ υ ν ό μ ενο ς.
Ά μ β ρ ο σ σ ο ς.
Μ ετακομίσαντες εις το Μ ουσείον Χ α ιρ ω νεία ς
πλην άλλων κ α ι το β ά θρον το φ έρον τη ν ε π ί
γ ρ α φ ή ν I X 1 10 π α ρ ετη ρ ή σ α μ εν κ α ι επ ί τη ς
αρισ τεράς πλευράς ετέραν ε π ιγ ρ α φ ήν, δεινώ ς
ε φ θ α ρ μ ένην, π ρ ο δ ή λω ς ό μ ω ς φ έρουσα ν το τέλος
προξενικού ψ η φ ίσ μ α το ς κ α ι έτερον πλήρες.
[Έ γγυοι τας προξενιάς ..]
Δαμ[οκλής] Αίνησία. . . . .. Ά[ρι]στομ[ένους ; Ά μ]
βρύσσιοι.
Ά γ α θ α ί τ ύ χα ι· ά ρ χ ο ν τ ο ς [ε ν Ά μ 6 ρ ] ύ σ σ ω ι Δ ι [Κ λ ε
ω ν [ύ ]μ ο υ Δ α μ α [ σ ί π π ο υ ; ε ν εν ν ό μ ω ι ε κ ]κ λ η σ ί[α ι
τ α ς π ό λ ι ο ς Δ ε . κ ε λ . . . τ ]ω ν Ά μ 6 ρ [ υ σ σ ί] ω ν Α ίρ ισ τ
β ο ύ λ ω ι Α ρ ί σ τ ω ν ο ς .............. [κ α ι ε κ γ ό ]
5 ν ο ις π ρ ο ξ ε ν ι ά ν [ π ]ρ ο ε δ ρ ία ν ισ ο π [ο λ ι]τ ε [ία ν ]
κ α ι γ ά ς έ ν κ τ η σ ιν κ α ι ο ικ ία ς κ α ι [ π ά ν τ α τ α ]λ λ [α , δ-
σ ]α κ α ι τ ο ις ά λ λ ο ις π ρ ο ξ έ ν ο ι ς [κ α ι ευ [ ε ρ γ έ [τ ]α ις [τ α -
ς] π ό λ ι ο ς τ ω ν Α μ δ ρ υ σ σ ίω ν υ π ά ρ χ ε ι. Έ γ [γ ]υ ο [ι τ α ς
π ρ ο ξ ε ν ι ά ς [Α ιν ]η σ ία ς Δ α μ ο κ λ [ έ ] ο υ [ ς ...........
1 0 Ν ικ ία Α μ β ρ ύ σ σ ιο ι.
Ό εγγυη τή ς τη ς π ρ ώ τη ς προξενιάς Δ αμοκλής
ο Α ινη σ ίο υ (προς ον εναλλάσσεται πα τή ρ η υ ιό ς
εν τη δευτέρα, στιχ. 9 Α ιν η σ ία ς ο Δαμοκλέους)
είν α ι ά μ α κ α ι τη ς I X 1 10 «έγγυος», α π α ν τά δε
και εν δελφ ικα ίς ε π ιγ ρ α φ α ίς F D I I I 2 3 6 0 έ
( I n d e x του C o lin ).
 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λ ογικού Δελτίου 1920 - 21
Α ν ε κ δ ό το υ ς δε εί δομεν έτι εν Δ ισ τό μ ω 1) εν
τω Ιερώ τη ς Π α ν α γ ία ς εντετειχισμένην στήλην
.35 χ . 4 0 χ . 10 μ. ε π ί [ Ν ι]κ α ρ έ τ α ι' 2) εν οικία
Ν ικ. Μ πάρλου Ρ ά λ λ η ο μ ο ία ν , άνω ελλιπή «επί
Ξ ενόπ αιδι» (ύψ ος 1 μ. χ . 4 0 χ . 1 3 ) .
Π ανοπεύς.
Ε ν στομίω φ ρέα τος κατά την δυτ. είσ οδον
του σημερινού Α γ. Βλασίου κύβος τιτανόλιθου
( 9 2 χ 5 0 χ 3 5 ) φ έρει την έπιγρ. Ε Ρ ΙΕ Ρ Α Ρ Μ Α //
(γραμμ. Δ ' αιώ νος), ή το ι ε π ί Ε π α ρ μ ά , δηλ.
’Επ α ρμ όσ τω (όνομα ιδ ία Ο π ο υ ν τ ίω ν πλην του
ένδοξου ολυμ π ιονίκου Π ιν δ . Θ ' πρβλ. και τους
I G V I I 39 3 κ α ι B C H 1902, 8 στιχ. 62 και 67·
άλλα και Σ τειρ ίο υ I X 1 4 0 κ. ά.).
Δ α ν λ ε ι α.
Π αραλαβόντες π α ρ ά Βασ. Κ ακογιάννη μετε-
κομίσ αμεν εις το Μ ουσειον Χ α ιρ ω νεία ς (αρ. λιθ.
218) την υ π ό Κ οντολέοντος το πρ ώ τον εν R E t .
Α . 1906, 2 8 4 εκδεδομένη ν επ ιγρ α φ ή ν.
Κ ατά τη ν θέσιν Σ α λ α β έ ρ ο σκαπτώ ν δ Γ.
Α γγελόπουλλος ανεύρε τά φ ο ν χρ ισ τιανικ ό ν υ π ό -
γειον κ α μ α ρ ω τό ν μετά δυο θη κ ώ ν α ν δ ρ ομ ή κω ν
π λινθόκ τισ τω ν κ ατά τα πλευρά, σψ ζοντα πλην
4 εν όλω σκελετών δέκα π ερ ίπ ου πή λινα λυχνά-
ρ ια με συνήθη έκτυπον-κόσμον, σταυρούς, περι-
φ ύλλω μ α κισσού η κ ληματίδας κ α ι τινα ς σ π εί-
ρ ας απλός (νυν αρ. 497 Μ ουσείου Χ αιρω νεία ς).
Έ λ ά τ ε ι α.
Ε ις π α τη τή ρ ιο ν νεόκτιστου του χω ρίου Σ ουλέμ-
π εϋ οπ ού (και εξ άλλων λειψ άνω ν υπήρξε κώ μη
τη ς Ε λ α τ ε ία ς ) έχει ε ν το ιχ ίσ ε ι ο Γ. Λ ύρας τ ρ ιγ ω -
Ε ικ . 4.
Ε ικ . 5 ,
νικήν αρ γού τιτανόλιθου μελανω πού πλάκα (ύψος
6 0 χ . 55 χ . 15) φ έρουσαν την επ ιγρ α φ ή ν εικ. 4
κ αι ετέραν ομοιόσχημου (.44 X 59 X .12) σώ -
ζουσαν τα εν εικ. 5 γρά μ μ ατα .
145
Τ ι θ ο ρ α.
Ε π ί στηλίδος μετ’ ά ν θεμ ω τού ακρω τηρίου,
αποκεκρουσμένης τα κάτω (περίπου 0 ,3 5 X 0,25),
εντετειχισμένης εις τον νό τιον τοίχον του υψηλά
υπέρ την Β ελίτσαν και τον Κ αχάλην α ρ χα ιοφ α -
ν ούς εκκλη σ ιδίο υ του Ά γ . Γ εω ρ γίο υ α να γινώ -
σκομεν επ ιγρ α φ ή ν
Α Γ Η Σ I Α Σ Ά γ η σ ία ς
Ε Υ Μ « « Ρ Ε ύ [βοευ]ς
Ύ ά μ π ο λ ι ς.
Δ ημοσιεύομεν εντα ύθα την εν ΑΔ 1916, 3 6 3
ή δ η μ νη μ ο νευ θείσαν επ ιγρ α φ ή ν της Υ α μ π ό -
λεως είνα ι γεγρα μμ ένη επ ί τεμαχίου πώ ρου,
πανταχόθεν ελλιπούς ( .1 6 x 64), εντετειχισμένου
εις την πρ ό σ ο ψ ιν νεόκτιστου εκκλη σ ιδίο υ του
Α γ. Δ η μ η τρ ίο υ επί του λόφου Βάλτετσι, β ο-
ρείους τη ς Υ αμπόλεω ς
)Υ Μ ΕΤΕΛΛ Ο Ν
Α Τ Ο Ν Ρ Ω Μ ΑΙΩΝ
Ε Ρ Γ Ε Σ Ι Α Σ ·
Α ΝΘΕΟIΣ
5 ΧΕΙΡΟΣΑΘΗΝΑΙΟΥΕ
«
[ Υ α μ π ό λ ι ο ι ; Φ ω κε ί ς ; Κ . Κ α ικ έ λ ιο ν
Κ ο ίν τ ] ο ν Μ έ τ ε λ λ ο ν [ σ τρ α τ η γό ν ά ν θ ]
υ] π α τ ο ν 'Ρ ω μ α ίω ν [ε ύ ν ο ια ς θν ε-
κα κ α ι ε ύ ]ε ρ γ ε ο ία ς [ της εις ε α υ το ύ ς
άνέ·θ·η χ ]α ν θ ε ο ίς.
5 Ε υ β ο υ λ ίδ η ς Ε ύ] χ ε ι ρ ο ς Ά θ η ν α ίο υ έ [ π ο ίη σ εν
Ή συμ πλήρω σ ις κατά τας ε π ιγ ρ α φ άς I G V I I
3 4 9 0 (Μ εγάρω ν) κ α ι Λ Μ 1898, 1 6 5 = = R . P h il.
1899, 2 6 3 (Έ λ ε υ σ ί νος)· δ ιό τι α υ τόδηλον ό τι ο
δΓ α ν δ ρ ιά ντος τιμ ώ μ ενο ς είνα ι δ Μ ακεδονικός
Μέτελλος, δ ω ς στρατηγός α νθύπ α το ς ( = p r a e -
t o r p r o c o n s u le . Ι δ έ νυ ν H e r m e s 1914, 581)
της Μ ακεδονία ς κ α τα φ θά σ α ς μετά τη ν νίκην
τη ς Σ κ α ρ φ εία ς κ α ι π ερί Χ α ιρώ νεια ν (Π αυσ. Ζ '
15, 5) άλλ3 ίσ ω ς κ α ι εν Φ ω κ ίδι (Π ολυβ. Μ ' 3)
σ υντρ ίψ α ς και τα λείψ ανα του αχαϊκού σ τρατο ύ,
π ρ ο ς ον οι Φ ω κεί ς και προσδοκώ μενον έτι εις
Ε λ ά τ ε ια ν έδειξαν ευλάβειαν περιδεή, π ιθ α ν ώ ς
δε και οι Υ α μ π ό λ ιο ι εν συνεχεία, εάν μάλιστα
ίσ ω ς β ε λ τ ίω σ ε π ω ς την μετά Φ λα μ ινί νον (L iv .
32, 18, 6) όχι ζηλευτήν βεβαίω ς θέσιν αυτώ ν.
Ο ύτω δε τασσόμενης της ε π ιγρ α φ ή ς αμέσω ς
μετά το 147 προσκτώ μεθα και νέαν βάσιν χρο-
νολογήσεω ς του τεχνίτου Ε υ βουλίδου του Β '
πρ ο ς τα ις ε π ιγ ρ α φ α ίς L ö w y : I n s c h r . G r. B ild -
h a u e r 228 - 9 και 5 4 2 - 3 B 28, κ υρ ο ύσαν του
C. R o b e r t το π α ρ ά P .W . R E .V 871 ε. συμπέ-
19
 146 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λο γικ ού Δ ελτίου 1920 - 21
ρασμα (μέσα Β ' αιώ νος). Ο τεχνίτης είχεν ερ-
γασθή και άλλο έργον εν Υ α μ π ό λ ε ι κατά την
ε π ιγ ρ α φ ή ν J H S 1896, 307.
θ ε ο ύ ς στιχ. 4 νοη τέον φ υσ ικ ά τους κυρίω ς
π ο λ ιο ύ χ ο υ ς Α π ό λ λ ω ν α και Ά ρ τ ε μ ι ν .
ΕΚ ΤΗΣ Φ Θ ΙΩ Τ 1 Δ Ο Σ
Σ τ υ λ ίς = Φ ά λ α ρ α .
Π α λ α ι ό π υ ρ γ ο ς = Ρ α β έ ν ν ικ α .
Κ α τά τη ν εκσκαφήν θεμελίω ν π ρ ο ς ο ικ ο δ ο-
μ ιαν υ π ό Σ τ. Χ α ραμ π οπ ούλλου όχι μακρά ν της
πα ρ α λ ία ς ευρέθησ αν το έαρ του 191 9 εν Σ τ υ -
λ ίδ ι κ αι φ θ ά ρ η σ α ν το πλε ίστον, π ρ ιν η μ είς
φ θάσ ω μεν, το ίχο ι α σβεστόκτιστοι ρω μ α ϊκώ ν το
πολύ χρόνω ν και δη π ιθ α νώ ς λ ο υ τ ρ ώ ν εκ τού-
τω ν εξήχθην και τετράγω νον εν επ ίγρ α φ ο ν β άθρον
(άλλοθεν μ ετ’ άλλου υλικού η ρ π α σ μ έν ο ν), κ υ α -
νω π ο ύ τιτα νόλιθ ου, σώζον εν τα ί ς 2 π λ α γ ία ις
πλευραίς ίχν η α γκ ώ νο ς, κάτω θεν δε κοιλασμέ-
νον πρ ος ε φ α ρ μ ο γ ή ν ύψ ος 0 , 2 8 χ . 5 4 χ . 5 2 .
ΡΑΥΞΑΝΙΑΣΑΣΚΑΑΡΙΩΙ
Α Ν Ε Θ Η Κ Ε Λ ΙΘ Ο Υ Ρ ΓΟ Σ
Β εβα ίω ς εις ακριβή τοπ ο θέτη σ ιν του Α σκλη-
π ιείο υ τούτου, π ιθ α ν ώ ς ενός τω ν α ρχα ιότερω ν
του Τ ρ ικ κ α ίου α φ ιδρ υ μ ά τω ν, ουδέν ω φελού-
μ εθα - μόνον και εκ τούτου κ αι εξ άλλων π ο λ-
λώ ν αρχαίω ν εντα ύθα π α ρ α δ ιδ ο μ ενώ ν η κ α ι νυν
ευρισκομενώ ν εν εκσκαφαίς (π. χ. και α ν α γλύ -
φ ο υ βοός εν οικ ία Ζαχ. Μ ουράτη) και τέλος
τω ν λα μ π ρ ώ ν τειχώ ν ο σημέραι α π ιθ α ν ω τέρ α ν
νομ ίζομεν τη ν άλλως π ρος τας π α ρ ά Σ τράβ.
( Θ ' σελ. 435) α π οσ τάσ εις από Λ α μ ία ς (50 σ τα -
δίω ν) κ αι Ε χ ίν ο υ ετέρω θεν (100 σταδ.) ευαρ-
μοστοτέραν μετάθεσιν τω ν Φ αλάρω ν εντεύθεν
εις τον Π α λ α ιό π υ ρ γ ο ν του Α υλακιού (όντω ς
α πέχοντα 2 ώ ρας τη ς Λ αμίας, ε ν ώ η Σ τ υ λ ί ς
υπέρ τας 3)· όχι μόνον άλλην αξιόλογον πόλιν
μεταξύ Ε χ ίν ο υ κ α ι Λ αμ ίας (εις ην θ ’ απεδίδοντο
τα τείχη εκείνα) α γ ν ο εί η παράδοσ ις, άλλα και
μ ε σ α ιω ν ικ ά μ ό ν ο ν , βλέπομεν λείψ ανα π ερί τον
Π α λ α ιό π υ ρ γ ο ν πλην του Ν Δ άτου (α π ρ ο σ ίτο υ
δια τον πλατύν αύλακα) οικ οδομ ή μ α το ς του
π αραθαλασσίου (κ αι ρη τώ ς περιβρεχομένου προ
τίνος χρόνου ετι υ π ό της θαλάσσης) κ υρ ίω ς
π ύ ρ γ ο ν εκείνου, εκτισμένου ό ν τ ω ς δ ι’ αρχα ίω ν
ή ρ π α σ μ έν ω ν λίθω ν. Ε ν τ α ύ θ α μάλλον αρμόζει,
νομίζομεν, να το π ο θετη θ ή η ε κ τη ς Φ ρ α γκ ο κ ρ α -
τίας (ιδίας του συνεδρίου του 1209) γνω σ τή ως
εγγύς τη ς Λ α μ ία ς, άλλ’ έκτοτε ά φ α ντο ς Ρ α -
β έ ν ν ικ α 1.
Ά λ λ ' εν Σ τ υ λ ίδ ι, κ α ι δη κατά τα υψ ηλότερα
του συνοικισμού, εύρισκε σ υγχρόνω ς σχεδόν και
δ Ά θ . Λ ασκόπουλλος κ α λ λ ιε ρ γ ώ τον αγρόν του
στήλην μ α ρ μ α ρ ίνη ν μ ετ’ α ετω μ ατίου, φ έρουσα ν
α ν ά γ λυφ ον εν π λ α ισ ίω ά νω τοξω τω μ ο ρφ ή ν
γυνα ικεία ν ι στα μένην εν τυπ ική μεταγενέστερα
α μ φ ιέσει, μάλλον βαρβαρότεχνον, και υ π ' αυτήν
ε π ιγρ α φ ή ν
επλΦρυϋΟΝΗΟίφοροΥ
X À IP S (κάτω έμβολον)
Έ π α φ ρ ώ Ό ν η σ ιφ ό ρ ο υ χαίρε
ύψ ος .71 χ . 6 3 χ . 1 1 .
Λαμία.
Ε ν ώ και του κά τω τείχους της πόλεω ς τ α -
ρ α ιά (π ώ ρ ινα ) λείψ α να φ θ ειρ ό μ ενα κινδυνεύ-
ουσ ι νά φ α νισ θώ σ ιν, ο μ ο ίω ς δε κ α ι τίνες τω ν εν
I G I X υπα ρ χο υσ ώ ν επ ιγρ α φ ώ ν μ ά τη ν ανα ζη-
το ύ ν τα ι σήμερον, νέαν μιαν μόνην είδ ο μ εν τα
τελευτα ία έτη π α ρ ά τω Π α ν α γ. Κ αραμουσκέτη,
εν σ υνοικ ία Κ ακοσούλι υπ ό τους Ν Δ π ρ ό π ο δα ς
του λόφου της Ά κ ρ ο λα μ ία ς· είνα ι το ά νω στή-
λης μ α ρ μ ά ρ ινη ς μετ’ α ετώ μα το ς αποκεκρουμέ-
νου υψ . 4 6 χ . 4 7 χ . 07, εχον τα
ΣΤΡΑΤΟΝ ΝΩ Σ τρα τοννώ
ΣΩΤΙΩΝΟΣ Σ ω τ ίω ν ο ς
(το ον. π ρ ο φ α νώ ς συντετμ. εκ του Σ τρ α τό νίκ η )
κα ι ύ π 5 αυτά δύο ρόδακας υπ ο τυπ ώ δεις. Π ρ ο -
έρχεται ρητώ ς εξ ενός τω ν εν σειρά κατά την
κλιτύν εκείνην ευρισκομενώ ν λαξευτών β ρ α χ ο -
τ ά φ ω ν , μετά βραχέος σ υνή θω ς δρόμου και θύ-
ρας κεκλεισμένης δ ι’ ο ρ θο γω νίο υ πλακάς, κατά
τα π ενιχρ ά α γγείδ ια δυνα μένου νά ναχθή εις τον
Γ - Β ' α ιώ ν α π. X. Ε ίν α ι θά λα μ ος τετρ ά γω νο ς
μικρός πλάτους 2,5 μ. π ερ ίπ ο υ (και ύψους ίσου
που) με τρεις θήκας αβα θείς με «πεζούλλια».
ΛΟ ΚΡΙΣ Ε Σ Π Ε Ρ ΙΑ
(κ α ι Α ιτ ω λ ία Ε π ί κ τ η τ ο ς ) .
Σ υ ν ο ψ ίζο μ εν τιν α π ο ρ ίσ μ α τα κυρίω ς της εν
θέρει του 1917 κ α τ’ εντολήν του Σ . Υ π ο υ ρ γ ε ίο υ
περιοδεία ς η μ ώ ν α νά την α πό Ό θ ω ν ο ς εξακο-
1 Η μ η π α ρ α μ έ ν ε ι τ ο π ρ ω τ ό τ υ π ο ν (ε κ φ ρ α γ κ ισ μ έ ν ο ν
π ο τ έ ε ις Ρ α β έ.ν ) η ε ξ ε λ λ η ν ι σ μ έ ν ο ν ό ν ο μ α ε ις τ ο π λ η -
σ ίο ν ε κ τ ο υ α π ο ξ η ρ α ν τ ικ ο ύ ο χ ε τ ο ύ Α υ λ ά κ ι (ή δ η τ ο ν
1 5 °ν α ιώ ν α π α ρ α δ ι δ ό μ ε ν ο ν ; Ι δ έ Μ ίλ λ ε ρ -Λ ά μ π ρ ο υ 'Ισ τ .
Φ ρ α γ κ ο κ ρ α τ ία ς Β ' 9 0 ).
 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λογικού Δ ελτίου 1920 - 21
λουθο ύ σαν ν α ονομ ά ζη τα ι δ ια σ τρ ό φ ω ς επ α ρ -
χία ν Δ ω ρ ίδα (εκ τω ν « Α ιμ ο δω ρ ιέω ν » δήθεν
λα νθανόντω ν εις το Λ ο ιδ ο ρ ία ι), τη ν συγκειμέ-
νην, ω ς γνω σ τόν, εκ το ν όλου σχεδόν τη ς εσπε-
ρ ία ς Λ οκρίδος κ α ι του π λείσ ιου τ η ς ε π ικ τή το υ
Α ιτωλίας· δ ιό τ ι έκτοτε άπαξ μόνον κ αι εις μ ό -
νη ν τη ν Ε ρ α τ ε ιν ή ν επανήλθομ εν ε π ί βραχύ (τον
χειμ ώ να του 1 9 1 9 - ι δ έ κατωτ.). Αλλά κ α ι η
π ερ ιο δεία εκείνη υ π ή ρ ξεν εξ αρχής μάλλον ανα -
γ νώ ρ ισ ις απλή εσπευσμένη και μόνον π α ρ α -
σκευαστική ανετω τέρας ερεύνης, κ α θ ’ η ν επε-
φ υλασσόμεθα κ α ι σχέδια και φ ω το γρ α φ ικ ό ς
εικόνας, ιδίας τω ν τειχώ ν, άλλα κ αι ανασκα φ ή ν
τιν ώ ν τω ν αξιολογω τάτω ν τό π ω ν ν α επ εχειρ ού-
μεν, ά π ά ν τα έκτοτε έμειναν εν ελπ ίσ ι μ ό ν ο ν
ουδέ η δ υ νή θ η μ εν vα δια πορ ευθώ μ εν το δυτι-
κώ τερον τμ ή μ α τη ς χώ ρας το υπέρ Ε ύ πάλιον
κ α ι Ο ιν εώ ν α μέχρι τω ν Α π ο δω τώ ν (όπερ όμ ω ς
έχει περιέλθει και ερευνήσει δ κ. Ι . Σ ω τ η ρ ιά -
δης B C H 1907, 2 7 0 ,έ).
Ε υ ν ο ή τω ς τα π ρ ώ τ α κ αι κυρία τω ν αρχαίω ν
λειψ άνω ν έμελλον ν α ε ίν α ι τα τε ί χ η και δη
όχι μόνον π ρ ω τ ό γ ο ν α τ ιν α τ ε ίχ η κ α τ α φ υ γ έ ς
κ αι φ ρ ο υ ρ ά ς ανά τα ς κ α ίρ ιας ράχεις κ α ι δ ιό -
δους τη ς εν γ έν ει απ ο κ ρότου, εξόχω ς δη ο ρ ει-
νής, χώ ρας, αλλά κ α ι π ό λ ε ω ν π ε ρ ιε κ τ ικ ά ά σ φ α -
λώς υπέρ τας μ ικ ρός άλλ’ ευφ ορω τέρας π ω ς
κοιλάδας κ αι ό ρ μ ους. Κ α ι ατε ι χ ί σ τω ν κ ω μ ώ ν
ό μ ω ς, κ α θ ’ α ς ώ κουν π. θ ο υ κ . Γ ' 9 4 ο ι Α ιτω -
λοί, άλλ’ ας κ αι π ερ ί τω ν Λ οκρώ ν θα προσε-
δόκα π α ς τις εν θ υ μ ο ύ μενος την δια βόη το ν α υ -
τω ν αρχέγονον στα σ ιμ ότητα (κ αι την τραχύτη τα
ή δη τη ς γ η ς αυτήν), ευρίσκομεν πλε ίστα ίχν η
και άλλα βεβαίω ς θα εύρη ακριβεστέρα έρευνα.
1) Τ ο ύς α έ ρ ι β ό λ ο υ ς π ό λ ε ω ν (κ α ι τιν α τείχη
κ α τα φ υ γή ς ε π ιμ ελέστερα κ α ι π ύρ γους μονήρεις)
χαρακτηρίζει κοινή τ ο ιχ ο δ ο μ ώ , ψ ε υ δ ισ ό δ ο μ ο ς
( π ρ ο ϊ σ ό δ ο μ ο ς ) τ α ρ χα ιότερα, να ο δ ο μ ικ ή το νεώ-
τερ α (πλην τμ η μ ά τω ν α ο λ υ γ ω ν ικ ώ ν έτι αρ-
χαιοτέρω ν, σω ζομενώ ν π. χ. εις το τείχη Ά μ -
φ ίσ σ η ς κ α ι Κ αλλίου = Βελουχόβου κ α ι η δη
γνω στώ ν)· άλλο και το π ρ ο ϊσ οδομ ικό (εξ δχι
ακριβώ ς ο ρ θ ο γω νίω ν , αλλά ποτέ κ α ι τρ α π εζο ει-
δώ ν, πα ρ α λ λη λεπ ιπ έδω ν όμ ω ς π ά ντοτε τα ς άνω
και κάτω ε π ιφ α ν είας λίθω ν, ε π ε μ β α ιν ό ν τ ω ν
συχνό κ α ι επί κ ο ίτα ς α π ειρ γα σ μένας επ ί τω ν
παρ απ λεύρ ω ν) κ αι το τελείως ισ ο δο μ ικ ό κοινόν
έχουσι γ ν ώ ρ ισ μ α κατά τα ς γω ν ια ία ς ακ μ ό ς την
γνω σ τή ν ά ν ω θ εν έω ς κάτω Ε ντομήν, η ν δυνά -
μεθα ν ό ονομάσω μεν κ α τ’ εξοχήν α ιτ ω λ ικ ή ν
άλλο κ αι π ά ν τα η τουλάχιστον το τελείω ς ισο-
δομικό δ ύ να ντα ι δ ιό το ομ ο ιό μ ο ρ φ ο ν άκριβώ ς
νά να χθ ώ σ ιν εις τους χρόνους τη ς α ίχ ω λ ο κ ρ α ·
κρατέας, τον Γ ' δηλ. κυρίω ς αιώ να, α φ ο ύ π α -
ν ό μ ο ια κ α 'Γ τό τη ς κυρίω ς Α ιτω λίας (Ρ ω μ α ί ο ς
147
εν Α Δ 1816, 5 0 και 1918, 107), αν κ α ι γεν ι-
κώ τερον «ελληνιστικόν φ α ίνο ντα ι. Τ ου ισ ο δ ό-
μου τούτου και κ α τά τό π ο υς ψ ευδισ οδόμ ου τ ύ -
π ο υ τείχη είν α ι εν τη Λ ο κρ ίδι κατά σειράν εξ
Α ντικύρας, έκτος του τη ς Α μ φ ίσ σ η ς , το π α -
λα ιόκαστρα Σ ιγ δ ίτσ η ς, Α γ. Θ υμ ιά ς (Μ υονίας),
Κ ο(κ)λοπετεινίτσας, Β ουνηχώ ρας, Π εντεορίω ν,
Γ αλαξειδίου (Ο ίανθείας), Β ίδα βης, υπέρ όρμον
Β ά θη ς (Τ ολοφώ νος) υπέρ τον α ιγια λόν τη ς Β ι-
τρινίτσας, Μ αλανδρίνου (Φυσκέων). Ά ν τ ικ ύ ρ α ς
(υ πέρ ν η σ ίδ α Τ ρ ιζό νια ), ό ρμου Ν το β ιά ς του
αμέσω ς α ν α τολικωτέρου· τω ν δε Α ιτω λώ ν Καλ-
λιέω ν πλην του Κ αλλίου (Βελουχόβου) κ α ι το
του Γ λά της Σ υκ εά ς η Κ άστρο του Κ ονιάκου,
το υπέρ τον Λ ευκαδίτην εις κλιτύν αριστερό
του ά νω Μ όρνου, π ιθ α ν ώ ς δε κ α ι το μικρόν
του Λ ουτσόβου π α ρ ά τον Κ όκκινον και το της
Κ α στρ ιω τίσσης, αν και τ ούτο π ιθ α ν ώ ς οιτα ί ον
πλέον ω ς και το α π ένα ν τι της Σ τρ ώ μ η ς υπέρ
την Ά γ . Σ ω τή ρ α ν.
2) Π ρ ω τό γο ν α δε τείχη και μάλλον α π λα ί
«μά νδ ρ αι», ως τα λέγει ενίοτε ο λαός, η π ερ ίβ ο -
λοι οχυροί, είνα ι το τη ς κ ορυφ ή ς της Τ σιτομής,
τη ς Μ π ουχουρης, του Μ α θ ιού αμέσω ς βορ. της
Β ιτρ ινίτσ α ς και της Π λέσσας έτι βορειότερον
1 ώ ραν.
3) Α τ ε ίχ ισ τ ο ι δε κ ώ μ α ι φ α ίν ο ν τ α ι (τουλάχι-
στον εις οικιώ ν θεμέλια και όστρακα α γγείων)
πλην του Χ αλείου και υπέρ το Π αλαιοκάτουνον,
υ π ό τους Π εντα γιο ύς, υπό την Κ ω στάριτσαν και
τη ν Β οστινίτσ α ν (α μ φ ότερα υπ ό ναΐσκους Ά γ .
Μ ηνά), π α ρ ά τη ν Γ ρ α νίτσ α ν κ α ι υπ ό τον Λ ευ-
καδίτην. Υ π ο τά σ σ ο μ εν εκτενέστερα τινα περί
τω ν αξιολογω τάτω ν τόπω ν.
Χ ά λ ε ι ο ν (ή δ η μ υ κ η ν α ϊκ ό ν ).
Κ α τά την νο τία ν κλιτύν του τελευταίου τω ν
π ρ ο ς τον Κ ρισα ίον κόλπον λόφω ν, ους π ερ ικ ά μ -
π τει η ε ξ Α μ φ ίσ σ η ς π ρ ο ς Ι τ έ α ν δη μοσ ία οδός,
χαράσσοντες ο ι Γ ά λ λο ι το φ θ ινό π ω ρ ο ν του 1917
σ τρα τιω τική ν οδόν προς το εκεί επά νω στρατό-
π εδον α υ τώ ν έκοψ αν πλην τ ιν ώ ν ύστερω ν τά-φων
κεραμοσκεπώ ν (εις είνα ι έτι νυν ορατός
κατά την αρχήν της ανόδου α π ένα ντι του ν ε -
κροταφ είου της Ιτέας), ουδέν πλην οστώ ν περι-
εχόντω ν, και ένα τουλάχιστον σ π η λ α ιώ δ η (ή
θα λαμοειδή εφ θα ρμένον) κατά το μέσον της
πλαγιάς, δ άχερο μ υ κ η ν α ϊκ ό ν δ ι ό τ ι πέντε φ ε υ -
δ α μ φ ο ρ ίσ κ ο ι μετά του συνήθους φ υ τικού γρα -
π τ ού κόσμου προσ ήχθησ αν υ π ό Έ λληνος ερ γα -
ζομένου εκεί, του Π α ν . Τ ριά ντου, εις το Μ ου-
σείον τω ν Δ ελφώ ν, ένθα και α π ό κ ειντα ι. Ε π ε ιδ ή
δε και άλλων σ π η λα ίω ν λείψ ανα πέριξ φ α ίν ο ν -
τα ι κ α ι όστρακα α γ γείω ν (άλλως άχρονα) είνα ι
 148 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λογικού Δ ελτίου 1920· 21

Ι φ ’ όλου του λόφ ου κατεσπαρμένα, πρόδηλον σταδ. ως Π αυσ. I ' 38, 8 η όντω ς ή ττον της I 1/2
o u ο λόφος εχρησίμευεν α π ό μ υκηναϊκώ ν ή δη ώρας) προς Ν α ύ π α κ το ν οδός, επ α νερχόμεθα ορι-
χρόνω ν ω ς νεκροταφ είον συνοικισμού εγγύς σ τικώ ς εις τη ν ή δ η ( L e a k e κ. ά ) γ ν ώ μ η ν ότι
(άλλ’ όχι επ ί του λόφου) κειμένου, κ α ι δη του τα ερείπ ια τη ς Α γ. Θ υ μ ιά ς είνα ι τη ς Μ υονίας,
ασφ αλώ ς (ήδη α π ό L e a k e N . G r. I I 5 94) κατά α φ ού μάλιστα ούτε της Φύσκου είνα ι (ως ήθε-
τη ν ολίγον δυτικω τέραν « Α γ κ ά λ η ν » η « Π α- λεν ο L o llin g , άλλα μετεπείσθη δια τω ν έπειτα
Xcuàv Σ κ ά λ α ν » τοποθετούμενου Χ α λ ε ίο υ 1. υ π ' αυτού δ η μοσ ιευθεισ ώ ν επ ιγρ α φ ώ ν , νυν I G
I X 1 3 4 8 ε., εις ας πρόσθες κ α ι τας υ π ό E m .
C a h e n B C H 1898, 3 5 4 ε.), ούτε τη ς Φ α ίο το υ ,
Μ υονία = Ά γ ια Θ υ μ ιά .
ω ς π ιθ α ν ο λ ο γ ε ί ο B u r s ia n (πρβλ. κατω τέρω )
μετα θέτω ν τη ν Μ υονίαν. υπ ό τη ν Σ ιγδ ίτσ α ν.
Κ υρίω ς θέλομεν να υ ποδείξω μεν μαρτυρία ν
λύ ουσαν, νο μ ίζο μ εν, οριστικώ ς το πρ ό βλη μα τη ς
θέσεω ς της αρχαίας Μ υονίας, π α ρ ο ρ ω μ έν η ν δε Τ ρ ίτ ε ια (; ) - Β λ υ σ ε ί δ ι α υ π ό Σ ιγ δ ίτ σ α ν .
παραδόξω ς μέχρι σήμερον είνα ι το χρονικόν
Ε ίν α ι γνω σ τά ή δη τα π α ρ ά τον Ν Α μυχόν
του Γαλαξειδίου (Σ άθα ) σελ. 2 1 5 : « Ε ις έτος
τη ς π ενιχρ ό ς υ π ό τη ν Σ ιγ δ ίτσ α ν κοιλάδος, 1 1/ 2
ρ φ π ' (1 5 8 0 ) σεισμός μεγάλος και τρομερός
ώ ρα ν π ερ ίπ ο υ βορ. τη ς Α μ φ ίσ σ η ς , ερείπ ια μ ι-
εγκρέμισε πολλά σ π ίτια στο Γ αλαξείδι, Σ άλονα,
κρού αρχαίου περιβόλου τ ε ίχ ο υ ς ψ ευδισοδόμου,
Λ οιδορίκι και ’Έ π α χ τ ο . Τ ό τ ε γούν σύρριζα
δια στάσεω ν 1 0 0 X 5 0 μ. π ερ ίπ ο υ, ορ θο γω νίο υ
χ ά λ α σ ε ένα χω ριό, πού το ελέγασι Μ υ ν ιά και
σχεδόν, σώ ζοντος κ α ι ολίγους π ύρ γο υς κ α ι π ύ -
ο ι εγκάτοικοι, πού εγλύσασι, επ ή ρ α σ ι τα βουνά
λης ίχν η (α π ό Β) « Π α λα ιό κ α σ τ ρ ο ν » τη ς Σ ιγ δ ί-
κλαίοντα ς- και εκεί φ α ν ε ρ ώ θ η κ ε ο Ά γ . Ε υ θ ύ -
τσας· κ α τά δε την βρα χώ δη κλιτύν υψ ηλότερον
μιος κ α ι τους έπαρηγόρησ ε κ α ι τους είπ ε να
(α νατ.) υ ψ ο ύ τα ι δεσπόζω ν τη ς κοίτης, η ν έχει
π η γ α ίν ο υ σ ι π ίσ ω στο χω ριό κ αι να καθήσουνε
ρήξει ο εκ τη ς φ οβέρας (της Γ κ ιώ να ς) φ ά ρ α γγο ς
και να μη φ ο β ο ύ ντα ι τίποτες κ αι αυτός τους
Ρ εκ ά ς κα τα βα ίνω ν εις ή ττον δ εινή ν άλλα π ά ν -
διαυθεντεύει. Κ α ι ακούοντας εκείνα τα λό για
τοτε « Κ α κ ή ν Σ κ ά λ α ν » επονο μ α ζο μ ένη ν « Γ α -
εγυρίσ ασ ι και εξανακτίσασι π ίσ ω τα πεσμένα
τσοπνίχτης» (δήθεν Ύ λ α ι θ ος του Δ ιονυσ. Καλ-
σ π ίτια κ αι το χω ρ ίον ω ν ο μ άσασι Α γ ία ν Ε υ θ υ -
λιφ. εν G e o g r . M in . G r. I 2 38) και κ α θ ’ ην
μ ια ν π ρ ο ς δόξαν του Α γ ί ο υ ».
σήμερον ελίσσεται οδός βατή π ρος την Ά μ -
Α φ ο ύ λοιπ όν το όνο μ α Μ υ ν ιά επέζη ακόμη φισσα ν, μ έγας π ύ ρ γ ο ς α ρ χα ίος πλευράς 10 μ-
τον I Ç ' α ιώ ν α (έστω κ αι εν μ όνοις το ις λογίοις π ο υ και ύψ ο υς 7 ο μ ο ία ς το ιχο δο μ ία ς (δηλ. με
τυχόν κατασκευασταίς του θ ρ ύ λ ο υ του Α γ ί ο υ . τρα πεζοειδείς μάλλον π α ρ ά ο ρ θο γω νίο υ ς τας
Ε υ θυ μ ίο υ ) εν θέσει σω ζούση μεν τείχη α ρχαία μεγάλας π λίνθο υς τω ν δόμω ν, πολλάς επεμβα-
λα μ π ρ ά 2, ά ρ ισ τα δε α ρμοζούση π ρος τα π α ρ ά τούσας επ ί εξειργα σμενώ ν κ οιτώ ν τω ν π α ρ α -
Θουκ. Γ ' 101, κ α θ ’ ά οι Μ υονείς π ρ ώ τ ο ι μετά πλεύρω ν) και άμ α με τας γ ω ν ια ία ς καθέτους
τους Ά μ φ ισ σ ε ις και σ π ουδα ιότα τοι δ ια το ότι εντομ ά ς εκείνας. Ά λ λ α τα κ υριώ τερα σ υ ν ο ικ ι-
« ταύτη δ υ σ εσ β ο λώ τα το ς η Λ ο κ ρ ί ς » επιτρέ- σμού ερείπ ια κ ε ίν τ α ι τα π εινό τερ ο ν εις τα Β λυ-
πουσιν εις τον Ε υ ρύλοχον ν α διέλθη, β α ίνω ν
σείδια ακριβώ ς και π ερί τη ν Α γ ί α Τ ρ ιά δ α -
εκ Δ ελφώ ν εις Ν αύπα κτον, α ν α μ φ ιβ ό λ ω ς δ ’ ε ν - εντα ύθ α εις το α λ ώ νι τω ν α δελφ ώ ν Τ σ α μ π ά
τεύ θ εν διήρχετο ανέκαθεν η εξ Ά μ φ ίσ σ η ς (30 εύρομεν στήλην εγχω ρίου τιτα νό λιθ ο υ αλείαν-
τον, α νω μ ά λω ς α ριστερά τεθραυσ μ ένην (ύψος
8 6 x 4 7 ) μ ετ’ ε π ιγρ α φ ή ς
1 Ε π ί τ η ε υ κ α ιρ ία ε ί δ ο μ ε ν κ α ι ά λ λ α λ ε ίψ α ν α τ ο υ
ι σ τ ο ρ ικ ο ύ π λ έ ο ν Χ α λ ε ίο υ , φ ιά λη ν τινά τιτα ν ό λιθ ο ν Σ T P Α [Π α λ α ί;]σ τρ α
ο μ φ α λω τή ν μ ε γ ίσ τ η ν (δ ια μ . υ π έ ρ 1 ,5 0 μ .) κ ε ιμ έ ν η ν
π α ρ ά τ η ν α γ ρ ο τ ικ ή ν ο ικ ία ν τ ο υ Ε ύ θ . Ν τ ά τ σ ικ α π ρ ο ς
Χ Α Ρ ΙΞ Ε Ν Ο Υ Χ α ρ ιξένου
τ ο μ ικ ρ ό ν , ά ρ τ ι ξ η ρ α ν θ έ ν έ λ ο ς , χ ρ η σ ιμ ε ύ σ α σ α ν μ ά λ λ ο ν
π ιθ α ν ώ ς (μ ε τ ά δ ε υ τ έ ρ α ς ό μ ο ια ς , η ν δ ε ν ε ί δ ο μ ε ν η μ ε ίς )
και εφ ροντίσ α μεν να μετακομισθή εις τον να ΐσ κ ο ν.
ε ις ελα ιουργείον ίσ ω ς , δ ιό τ ι κ α ι « λ α χ ο κ ό κ κ ι» ά φ θ ο - Ε σ φ α λ μ έ ν η ν νομίζοντες (ιδέ α ν ω τέρω) την
ν ο ν μ α ρ τ υ ρ ε ί ό τ ι ε ύ ρ ε π ε ρ ιξ ο ιδ ιο κ τ ή τ η ς . Ο α υ τ ό ς εντα ύθ α υ π ό B u r s ia n (και W e s c h e r , φ αίνεται,
έ χ ε ι π ρ ο π ο λ λ ο ύ α π ο κ α λ ύ ψ ε ι κ α ι φ θ ε ί ρ ε ι μ ά λ ισ τ α π ρ ο ς εν M o n u m e n t b i l i n g u e σελ. 169 έ.) τοποθέ-
ο ικ ο δ ο μ ία ν κ α ι τ ε ί χ ο ς μ ε γ ά λ ω ν α κ α ν ο ν ίσ τ ω ν λ ίθ ω ν ,
υ π ο κ ε ίμ ε ν ο ν ε ν τ ω α λ ιπ έ δ ω χ α μ η λ ό τ ε ρ ο ν π ρ ο ς τ η ν
α κ τ ή ν , κ α ι ά λ λ α θ ε μ έ λ ια . Κ α ι τ ά φ ο ς έ τ ε ρ ο ς λ α ξ ε υ τ ό ς 1 Τ α « ά ν ω π ρ ο ς ή π ε ιρ ο ν » τ ο υ Π α υ σ . Γ 3 8 , 8 ε ίν α ι
φ α ίν ε τ α ι π έ ρ α ν τ ο υ τ έ λ μ α τ ο ς (β ο ρ .). φ α ν ε ρ ό ν ό τ ι λ έ γ ο ν τ α ι γ ε ν ικ ώ ς κ α ι α μ ε λ ώ ς π ω ς κ α τ ’
Έ τι π . L o llin g : G r ie c h . C C C V I I é .· ά λ λ ’ έ κ τ ο τ ε α ν τ ί θ ε σ ιν π ρ ο ς τ α § 9 π α ρ α θ α λ ά σ σ ι α δ ε ν π ρ έ π ε ι λ ο ι-
α τ υ χ ώ ς κ α τ ε φ θ ά ρ η σ α ν υ π ό τ ω ν κ α τ ο ίκ ω ν τ α π λ ε ί σ τ α , π ό ν ν α ε κ λ η φ θ ώ σ ι κ α τ ά γ ρ ά μ μ α π ρ ο ς βορράν, π ρ ο ς
ιδ ία ό λ ο ν π ο υ τ ο α ν α τ ο λ ι κ ό ν σ κ έ λ ο ς κ α ι η π ύ λ η ε κ είνη . τ η ν μ ε γ ά λ η ν ή π ε ιρ ο ν » .
 Π αράρτημα του Α ρχαιολογικού Δελτίου 1920-21 149

τησιν τη ς Μ υονίας, θ απεκλίνομεν υπέρ της Τ ρ ι- λης τιτανόλιθου μετ’ αετώ μα τος εμ π η γμ ένη ς το
τείας, η ν ω ς κ ώ μ η ν μεν Λ οκρώ ν Ε σπερίω ν κάτω εις την γη ν (ύψος φ α ινο μ. .4 7 X 5 0 X 20).
ανα φ έρ ει ο Θ ουκ υδίδη ς ε . α . , δ δε Σ τέφ . Β υζάν-
τιο ς «μεταξύ Φ ω κίδος και Λ ο κ ρ ώ ν τ ω ν Ό ζ ο τ ΕYTYXIA ΧΑΙΡ6
λ ω ν» (ώστε κ α τ’ ουδένα λόγον κατά το Μ ώ δι, Ξ Ε Ν Α /« « Α -
ω ς τίνες ήθέλησαν προς τα ό ρια της Έ ώ α ς Λοκρ.), ΝΙΚΑΓΟΡΑ
άλλοι δε απλώ ς ω ς Φ ωκικήν, - αντω ς δ ’ εν τω ΠΟΛΥΞΑΣ
μ ετα ιχμ ίω το ύτω Π α ρνασ σ ού και Γ κ ιώ να ς η δύ -
Ε ν στιχ. 2 Α ναγνωστέον Ξ ε ν α [γ ό ρ ]α ς πιθα -
να το α μ φ ότερον να συμβαίνη εν τη ιστορία -
νώ τα τα και κατά τινα έκθεσιν του α π ό 1 8 5 3 -7 3
εάν δεν π ερ εδίδε ρ η τώ ς δ Η ρ ό δ ο τ ο ς Η ' 33 και
φ ιλ ό τιμ ο υ Σ χολάρχου X. Π α π π α νικ ο λά ο υ , α π ο -
τα ύτη ς π υρ π ό λη σ ιν υπ ό τω ν στρατώ ν του Ξ έρ- κειμένην εν τω Δ η μα ρχείω .
ξου, β α διζόντω ν δ ια τη ς κ ο ιλ ά δ ο ς χο ύ ά ν ω
Κ η φ ιο ο ν (η ς μοίρα μόνη παρεξετράπη η δ ι α
Π α ν ο π έω ς και Σ χισ τή ς οδ ού βαδίσασ α κατά την Ι ε ρ ό ν Α π ό λ λ ω ν ο ς «ε ν Φ α ισ τ ίν ω ».
π α ρ ά δ ο σ ιν ε π ί Δελφούς). Δ ιό ασφαλέστερον να
Π α ρ ά το δυτικόν άκρον αμέσω ς της « Ε ρ α -
μένη κ α ι αύτη ακόμη αορίστω ς μια τω ν Λ οκρι-
τεινή ς» (ω ς έχει ονομασθή ιδιορρύ θμ ω ς το νέον
κώ ν κω μ ώ ν, τω ν καταλεγομενώ ν υ π ό Θ ουκυδί-
επίνειο ν τη ς Β ιτρ ινίτσ α ς και τη ς όλη ς «Δ ω ρί-
δου Γ ' 101 · κ αι μόνον Μ υονία δεν είναι, δ ιό τι
δος» π α ρ ά το ανατολικόν π έρα ς του «Μ εγάλου
ούτε κ υρ ιώ τα τον σημεί ον εισβολής εκ Δ ελφώ ν
Λ ιμ έν ο ς») και πρότερον είχομεν π α ρα τη ρή σ ει
εις Λ οκρίδα ή το ούτε όλως δ ίοδ ος ενταύθα τω
θεμέλια ρ ω μ α ϊκ ά και χρισ τια νικά (α σβεστοπλιν-
σ τρ α τη γώ Ε υ ρυλόχω ουδέ άλλω στρατώ λο γι-
θόκτιστα, π ιθ α ν ώ ς λουτρά, έ'κ τινώ ν π λ ινθίνω ν
κ ώ ν α ν θ ρ ώ π ω ν - άλλα το πολύ άνοδος εις άκρας
δισκίω ν), εμ φ α νισ μ ένα υπ ό του εκεί εκβάλλοντος
α π ο ρ ρ ώ γα ς και φ ά ρ α γγα ς άβατους (ή ‘Ρ ε κ ά τω
χειμ ά ρ ρο υ- άλλα τον χειμώ να του 1919 το αυτό
1821 κρησ φ ύγετον ασφαλές τω ν π έρ ιξ γυ να ικ ο -
ρεύ μα, καταβάν α θροώ τερον και δια βρ ώ σ α ν ετι
π α ιδ ώ ν , π α σ ίγνω σ το ν).
βαθύτερον το αλίπεδον, α πεκάλυψε και μέγαν
ενεπ ίγρ α φ ο ν λίθον (ύψ ος 3 0 χ 1 ,0 4 χ .51 ), ανορ-
Ο ιάνθ ε ια = Γ α λα ξε ίδι. γά ν ω ς εντετειχισμένον, έ φ ’ ου α να γινώ σ κομεν :
Ε υρ ίσ κ ομ εν δχι μόνον του τείχους τη ς α ρ-
χα ία ς πόλεω ς λείψ ανα αφ θο νώ τερ α τω ν σ υνή-
θ ω ς π ερ ιγ ρ α φ ο μ ενώ ν και δη ευπαρακολούθη -
τον τον όλον σχεδόν περίβολον υπέρ τας ακτάς
α μ φ οτέρω ν τω ν λ ιμ ενώ ν εντός τη ς σημερινής,
άλλα κ αι του π α ρ α διδομ ένου υπέρ α υτή ν Α ρ -
τ έ μ ιο Ιον θεμέλια π ιθ α ν ώ τα τα Ά/ 4: της ώ ρα ς υψ η -
λότερον π α ρ ’ α υτή ν την κ α τ’ άλλα γνω σ τοτά τη ν
π οτέ μονήν της Μ εταμορφώ σεω ς (μάλλον τα ύτα ,
τα π ρ ο φ α ν ώ ς α ρ χ α ία ελληνικά, π α ρ ά τ α μ φ ίβολα
κ α ι ά σ η μ α ίχ ν η τα 5 0 0 που μ χαμηλότερον
π ερ ί τον Ά γ. Β λάσιον, όπου είχον ευρεθή πρ ο
δεκαετη ρίδω ν τα π ερ ίφ η μ α «εποίκια τω ν Λ ο -
κρώ ν γρ ά μ μ α τα » . Μ εταξύ τω ν ά φ θ ο ν ω ν ανατ.
του (νέου πλην ενός τοίχου) εκκλη σ ιδίου κ ειμέ-
ν ω ν α ρ χ α ίω ν λίθω ν κ αι τεμάχιον βυζαντιακής
μαρμ. έπιγρ. επ ί τεμαχίου π ιθ α ν ώ ς υπερθύρου
ΚΥ ΙΥ E T E A IJ J i =■ Κ υρίου Ι η σ ο ύ ετελειώ[θη]
(τα δε θεμέλια εκείνα είνα ι κ αι ανασκα φ ή ς άξια
συστηματικής).
Α νά τη ν σ ημ ερινήν πόλιν γνω σ το ί τά φ ο ι
πολλοί σπηλαιώ δεις, ιδ ία περί τον λόφ ον Κούκ-
κουναν, πολλοί κάλλιστα ακόμη διατηρούμενοι,
και ε π ιγ ρ α φ α ί εκ τούτω ν α ν έκ δ ο το ς η εν οικο-
π έδ ω κενώ μεταξύ τω ν οικιώ ν Μ ητροπούλου
κ α ι Β λασοπούλου πλησίον του Α γ. Ιω ά ν ν ο υ
π α ρ ’ α ρ χ α ιοφ α νές ερ είπ ιο ν ο ρ θο γώ νιο ν επ ί σ τή-
 150 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λογικού Δελτίου 1920 - 21
Α γ ω ν ο θ ε τ έ ο ν τ ο ς Κ α λ λ ικ ρ ά τ ο υ ς τ ο υ Ά ν τ ι γ ε ν ί δ α Φ υ-
σκ έος μ η νός εβ δό
[μ ο υ ] τ ρ ι α κ ά δ ι α π έ δ ο τ ο Ε υ ρ ύ τ ιμ ο ς σ υ ν ε υ δ ο κ ε ο ύ σ α ς
και τας μ α τρός
[α ύ]τ ο υ Κ λ ε ο ν ίκ α ς τ ο ι Α π ό λ λ ω ν ι τ ο ι έ μ Φ α ισ τ ίν ο ι
σ ώ μ α γ υ ν α ικ ε ί ο ν , ά ι δ ν ο μ α
[Ε ύ ]φ ρ ο σ ύ ν α , ε π ’ ε λ ε υ θ ε ρ ία ι τ ιμ ά ς α ρ γ υ ρ ίο υ μ ν ά ν
π ε ν τ ε· β ε β α ιω τ ή ρ ε ς κ α τ ά τ ο ν
5 [ν ό μ ο ν ] Δ ω ρ ό θ ε ο ς Π ο λ ε μ ά ρ χ ο υ - τ ά ν ώ ν ά ν φ υ λ ά σ σ ο ν τ ι
οι άρχοντες Δ α μοξε
................................................ ά δ ο τ ο ς - Μ α ρ τ υ ρ ο ι ο ι π ο λ ίτ α ι.
Α π ε λ ε υ θ ερ ώ σ εις λοιπόν του γνω σ τού τύ -
που τη ς εικονικής πω λήσεω ς εις ιερόν (εντα ύθα
Α π ό λ λ ω ν ο ς τ ο υ ε ν Φ α ισ τίνω ), χρονολογού-
μενοι κατά τους γνω σ το ύ ς (ιδ ία μετά την α π ό -
σ πασ ιν α π ό τω ν Α ιτω λώ ν του 1 6 6/5) λ ο χ ρ ι-
χ ο ύ ς αγ ω ν ο θ έ τ α ς , π ερ ί ων ω ς π ρ ο έδ ρ ω ν του
κοινού τω ν Λ οκρώ ν Ιδέ τελευταίον α ν τί π ο λ -
λών Ε . B a u e r : U n te r s u c h , ζ. G e o g . d .N W
L a n d s c h . G r ie . 38 έ. κ α ι H e r m a n n - S w o b o d a
S t a a t s a l t . I I P 441 έ., άλλ3 α να φ έρ ο υσ α ι ά μ α
και άρχοντας πόλεω ς, π ιθ α ν ώ ς θα ελέγομεν της
γείτονος Τ ο λ ο φ ώ νο ς η μάλλον τη ς Φ ύσκου, ης
ήτο επ ίσ η ς η θέσις φ υσικόν επ ίνειο ν (και ης
γνω ρ ίζομ εν π ολίτη ν Π ο λ έ μ α ρ χ ο ν I X 1 351, 6,
ω ς εντα ύθα Β 5), αν δεν ή το π ιθ α ν ώ τερ ο ν εκ
τη ς A ό τι Ο ια ν θ ε ία ς (ή Ε υ α ν θ ε ία ς 2) ν ο η τέο ι
άρχοντες, φ ν λ ά ο ο ο ν τ ε ς μ ά λ ισ τ α κ α ι το π ρ ω -
τ ό τ υ π ο ν της ω ν ή ς (ενώ εις τας Φ ύσκου φ υ -
λάσσεται π α ρ ' ιδιώ ταις). Ο π ω σ δ ή π ο τ ε κ α ι εν-
τα ύ θ α Φ υσκεύς, ω ς τοσάκις εν δελφ ικα ίς, είνα ι
π ά λιν ο Ιπ ώ ν υ μ ο ς α γω νο θέτη ς τη ς Β , κ α ι δη
Κ α λ λ ικ ρ ά τ η ς ο Α ν τ ιγ ε ν ε ίδ ο ν , π ερ ί ω ν , ω ς εν
δελφ ικα ίς επίσ η ς ε π ιγ ρ α φ αίς α π α ν τώ ν τω ν , Ιδέ
D i t t e n b e r g I G IX ·1 αριθ. 349· πρβλ. κ α ι Β Ο Η
1898, 356. Τ α δε δνό μ α τα τα ύτα δίδ ο υ σ ιν εν
συνδυα σ μώ π ρ ος τα ς δελφικός κ α ι τη ν άκριβή
τη ς η μ ετέρας χρονολογίαν, γενεφ δηλ. υστέραν,
- ολίγον μετά τα μέσα του Β ' π. X. α ιώ ν ος
(α φ ού εντα ύθα έχομεν τους υιούς κ α ι του Ά ν τ ι-
γενείδα κ α ι του Π ολεμά ρχου)- ώστε και ο α γ ω -
νοθέτη ς τη ς A Λ ό χ ω ν θα είνα ι δ εν S G D I
2 0 1 9 και 2 0 2 8 υιός Λ υκέα, Φ υσκεύς δη ωσαύτως
, κ α ι δ Α5 [Χ αιρεσί]λαος θα ε ίν α ι δ εν S G D I
1954 συνευδοκώ ν τω π α τρ ί Χ αιρελάω η π ά π -
π ος του, ω ς είν α ι κ αι δ Ε υ ρ ύ τ ιμ ο ς της Α 2
π ρ ο δή λω ς π ά π π ο ς του εν τη Β 2 α φ ο ύ η «συνευ-
δοκούσα» Κ λεοπ ά τρ α θ υ γ ά τη ρ μεν εκείνου μ η -
τη ρ δε τούτου.
1 Α γ ώ ν α ς λ ο κ ρ ικ ο ύ ς δ ό ν τα ς τ ο ό ν ο μ α ε ις τ η ν α νω -
τ ά τ η ν α ρ χ ή ν τ ο υ κ ο ιν ο ύ τ ω ν δ υ τ ικ ώ ν Λ ο κ ρ ώ ν δ ε ν ν ο -
μ ί ζ ο μ ε ν α ρ μ ο δ ιω τ έ ρ ο υ ς τ ω ν Ρίων η Ριβίων, π ε ρ ί ω ν
π λ η ν Π λ ο υ τ. Ή θ . σβλ. 1 6 2 D ( = Σ υ μ π ο σ . 7 σ ο φ ώ ν 19)
π ρ β λ . κ α ι ε π ι γ ρ α φ ή ν Σ ικ υ ώ ν ο ς I G I V 4 2 8 .
1 Π ε ρ ί τ ο υ τ ύ π ο υ Ε υ ανθ ε ίας ω ς π α ρ η τ υ μ ο λ ο γ η μ ε -
ν ο ύ ιδ έ J . B a u n a c k ε ις S G D I 1 8 5 1 .
A t ε π ιγ ρ α φ α ί κυρίω ς σ π ο υδ α ία ι κ α θό τι π ι-
στούσι π ερ ίπ ο υ (διότι δ ια το μέγεθος δ λίθο ς
α π ίθ α ν ο ν να έχη μακρόθεν κομισ θή) τη ν θέσιν
του π α ρ α δ ιδο μ ένο υ υ π ό του Π λ ιν ίο υ (Ν .Η . I V
3, 7) λιμένος A p o llin is P h a e s t i i (κ α ι πόλεω ς
Φ αιστού μάλιστα- αυτόθι), ον άλλος α λ λ α χ ο ύ
ετο π ο θέτει τέω ς- ακριβέστερον, βλεπ ο μ εν ο το -
πος θ α ελέγετο Φ α ισ τίνο ς (Α π ό λ λ ω ν ι τ ο ι
Φ α ισ τ ίνο ι εν α μ φ οτέραις ταΧς α π ε λ ε υ θ ε ρ ώ σ ε ι,
κατά ιεράν συντηρητική ν ο ρ θο γρ α φ ία ν ), κυρου-
μενώ ν ούτω κα ι τω ν π. Σ τ ε φ . Βυζαντ. • (Φ α ι-
στός . . . έστι κ α ι Α φ α ί α ς 1 το εθνικόν Φ α ί-
στιος)- έστι δε και α π ό του Φ α ιστί ν ο ς Φ αισ τί-
νιος». Π ιθ α ν ώ ς π ρ ό κ ειτα ι η μ ίν ο ρ θ ο σ τ ά τ η ς ,
κατά το μήκος γεγρα μμ ένος, αυτού του ναού,
όχι δε α δύνα το ν εξ αυτού να προήρχετο α ρχι-
κώ ς κ α ι η π ερ ίφ η μ ο ς ε π ιγ ρ α φ ή τω ν Λ οκρίδω ν
π α ρ θ ενώ ν, τω ν εις Ί λιον αφ ιερ ο υ μ ενώ ν (εξ
α π ο γρ ά φ ο υ γ ν ω σ θ είσα το π ρ ώ το ν τω ν ιδ ιο κτη -
τω ν κ α ι τη ς π ροκειμ ένη ς θέσεω ς Γ . και Τ ω .
Κ αραμπέλλου), η ε κ δ ο θ ε ίσ α υ π ό W ilh e lm εν
O s t. J h 1911, 163 έ., κ α ι ο υ δ α μ ώ ς εκ του 3 1/ ί
ώ ρα ς μακράν να ού τη ς Ι λ ιά δ ο ς Α θ η ν ά ς τη ς
Φύσκου.
Κ α ι το μεν όνο μ α π ιθ α ν ώ ς συνδετόν π ρος
το φ α ίδ -ιμος (ω ς συσχετίζει κ α ι δ Π λ ά τω ν εν
Κ ρατύλω 4 0 7 e τον Ή φ α ισ το ν, σ υμ φ ύ ρ ω ν π ω ς
κ α ι β ιά ζω ν άλλως)- άλλα π ερ ί του ιερού και της
λατρείας του Α π ό λ λ ω ν ο ς τούτου ουδέν άλλο
ει καστόν, πλην ίσω ς το πολύ ό τι θ α ή το θαλάσ-
σιός τις, «δελφίνιος» π. χ. ω ς εν τη κρητική
ο μ ω νύ μ ω και π ιθ α ν ή μ η τρ ο π ό λει τού- πρβλ.
N ils s o n : G rie . F e s t e 104. Κ α ι η λ ο κ ρ ικ ή
ό μ ω ς π ό λ ις αυτή π ιθ α ν ώ ς μόνον, όχι α π ο δ ε-
δ ειγ μ ενώ ς ή δη , έκειτο εντα ύθα, αν κα ι υ π ό κειν-
τ α ι α ρ χα ία θεμέλια πολλαχού υ π ό τη ν σ η μ ερ ι-
ν ή ν Ε ρ α τ ε ιν ή ν κατά τους ένοικους και τ ά φ ο ι
α ρχα ίο ι ευρίσκ ο ντα ι- δεν θ α εθα ύμ α ζο ν, αν π οτέ
α πεδεικνύετο εξ ε π ιγ ρ α φ ώ ν ό τ ι η «Φ αιστός»
έκειτο κ α τά τη ν Κ ίσ σ ε λ η ν υπέρ τον π ρ ώ το ν
π ρος ανατολάς ό ρ μ ο ν, σώ ζουσαν και τειχώ ν π ε-
νιχρ ά πλέον λείψ α να - άλλ3 δ να ό ς ίσ ω ς και κατά
τον β υζα ντινό ν να ό ν τη ς Π ο λ υ π ο ρ το ύ ς (ώ ραν
που δυτικώ ς).
Φ υσκέ ω ν κώ μη π α ρ ά το Χ ά νι Β ελλάς.
Τ α μεν τείχη της Φ ύσκου (Μ αλανδρίνου) ικα-
νώ ς δ ια τη ρ ο ύ ντα ι πλην της υ π ό καλλιεργούν-
1 Τ η ς α π έ ν α ν τ ι δ η - ο π ό θ ε ν λ ο ιπ ό ν κ α ι τ ο έ τ ε ρ ο ν
(τ ο μ ό ν ο ν π . Ρ ω μ α ί ο ι ς ) ό ν ο μ α τ η ς α χα ϊκ ή ς α π ο ικ ία ς
Π ο σ ε ιδ ω ν ία ς P a e s t u m · ό τ ι τ ο υ ν α ν τ ίο ν τ ο π α ρ ά L iv .
3 6 , 1 3 θ ε σ σ α λ ικ ό ν P h a e s t u m δ ιο ρ θ ω τ έ ο ν ε ις P h a y t -
t u m ε ίν α ι ή δ η γ ν ω σ τ ό ν ε κ τ ω ν I G I X ' 4 8 7 έ.
 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λο γικ ού Δελτίου 1920-21
τω ν φ θ ο ρ ά ς τω ν τη ς κάτω πόλεως (και μέρους
τη ς Α κ ρ ο π όλεως π ρ ος κτίσιν περιβόλου νεκρο-
τα φ είου εκεί ε π ά ν ω !)' κατά χώ ραν δε πάντοτε
μένει και η φ έρουσ α τας υπό C a h e n B C R
1898, 3 5 4 δημοσ ιευθείσ ας ε π ιγ ρ α φ άς αψ ίς ή
εξέδρα, η ς όλος ο πέριξ χώ ρος α ξ ιό τα το ς ανα-σκαφής
, ω ς εγκρ ύ π τω ν π ιθ α νώ ς τα λείψ ανα του
ν α ού τη ς Ι λ ιά δ ο ς Α θ η ν ά ς . Ά λ λ ’ εν τω κ α τω -
τέρω π ρ ος το Λ ο ιδο ρ ίκ ι π εδίω περί το νυν
Χ ά ν ι της Β έ λ λ α ς 1 και τείχος τ ι μ νημονεύεται
υ π ό L e a k e N .G . I I 5 9 8 και σω λήνες υ δ ρ α γ ω -
γείου υ π ό π ερ ίο ικ ω ν (άλλα και π α ρ ’ εξοχικόν
εκκλη σ ίδιον, τη ς Λ εύκας σήμερον, έχουσιν α π ο -
καλυφ θή υ π ό τη ν γ η ν ακόμη κείμενοι μικροί
ο ρ θ ο γ ώ ν ιο ι λίθο ι εν σειρά, ω ς λέγουσι, συνδε-
δεμένοι, άνω φ έροντες τα ινία ν τινά γεισοειδώ ς
προέχουσαν)' εντεύθεν δ ’ έχει μετακομισθή υ π ό
του κ α θ η γη τού κ. Γ. Σ ω τη ρ ιά δ ο υ (B C H 1907,
279) κ α ι κείται νυν εν τω Δ ημ. Σ χολείω Λ οι-
δορ ικ ίου (μετά τη ς δευτέρας τω ν επ ιγρ α φ ώ ν
τη ς Ί λ ιά δ ο ς Α θ η ν ά ς του C a h e n κ αι τη ς εις
Π ύ ρρον π ολυτίμ ου ε π ιγ ρ α φ ής τω ν [ Κ α λ λ ι π ο -
λ ] ιτ ά ν D itte n b . S y ll. 2919) και αξιόλογος ε π ι
τυ μ β ία ε π ιγρ α φ ή του Ε ' α ιώ νος, η ν δημοσιευο-
μεν εντα ύθα.
Ε ίν α ι ε π ί τρ α π εζοειδούς π ω ρ ο λ ίθ ο υ ύ ψ ους
4 3 χ . 3 5 χ . 1 1 - 17 κ α ι φ έρ ει επ ί τω ν δυο ε π ι-
φ α ν ειώ ν τα
Ρ ε ιλ ά τα Ο λ υ μ π ιά δ ι - θήλεια.
Κ α ι ο μεν Ε ιλά τα (ς), προδήλω ς εκ του ( ε ) ί Χη,
ε ίν α ι ό μ ο ιον π ρ ος το 'Ι η π ό τ α ( ς ) ’ πρβλ. ε ιλ α -
δ ό ν, ρ η τώ ς π α ρ α διδό μ εν ο ν ως α ρ χα ιότερον του
IX. κ α ι τα π. Ή σ υ χ . β ειλ α ρ μ ο σ τ ά ς και β ε ιλ ά ρ -
χ α ς ( P r e llw itz εις λ. ίλη), ετι δε το δελφικόν
ό νο μ α Ε ιλ α ί ος, π. χ. S G D I 2 5 2 7 . Η δ ε λ.
Φ ή λεια , ενθυμ ίζουσ α τα εν Β ο ιω τία π ά γκ ο ινα
επ ιτύ μ β ια π α ίς , π α ί λ λ α , κ ό ρ ιλ λ α (ιδέ D itte n b .
εις I G V I I 690) - και δ είδομεν τελευτα ίον
Α κ ρ α ιφ ίω Ε Π ΙΠ Α ΙΡΙ, - κείτα ι π ρ ο φ α νώ ς π ρ ο ς
δήλω σιν του γένους τη ς νέκρας Ο λ υ μ π ιά δ ά ς
(; η μ ή π ω ς άλλης π ροτεθαμμένης, βρέφ ους α ν ώ -
νυμου ε τ ι ;).
Κ άσ τρο «Μ πού χουρη ς».
Υ ψ η λ ά υπέρ τη ν λεκάνην του Ξ εριά της
Β ιτρ ινίτσ α ς (όχι α δυνάτω ς Υ λ α ιθ ο υ του Διον.
Κ αλλιφ. G e o g r . M in, G r. I 238) γή λοφ ος κ ω -
νοειδής, ο ύψ ισ το ς ενταύθα μετά το Τ ρ ίκ ορ φ ο ν.
1 Κ α ι τ ο ε ν α ρ χ ή τ ο υ π α ρ ε λ θ ό ν τ ο ς α ιώ ν ο ς σ ω ζ ό μ ε-
ν ο ν χ ω ρ ίο ν Π α ρ α δ ε ί σ ι, ο υ δ ιά δ ο χ ο ν κ α ι π ο λ λ ο ύ ς α ρ -
χ α ίο υ ς λ ίθ ο υ ς α ρ π ά ζ ο ν έ χ ε ι ν ε ω σ τ ί σ υ ν ο ικ ισ θ ή ο λ ίγ ο ν
υ ψ η λ ό τ ε ρ ο ν δ υ τ ικ ώ ς η Λ ε ύ κ α ή Μ α υ ρ ο γ ιά ν ν η .
151
υπέρ τα χω ρ ία Μ ηλεάν και Μ άκρεσι (ω ν το 6 '
σώζει κ α ι τινα α ρ χα ία ερείπια), φ έρει τείχος μι-
κρόν και άσημον, κύκλον δηλ. περιβάλλοντα εξ
ακανόνιστω ν λίθων, μιας σειράς ορατής, και επί
τη ς κορυφ ής νεόκτιστον εκκλη σ ίδιον τω ν Ά γ .
Π ά ν τ ω ν εις το ύτο έχει εντειχισθή επ ί τη ς προ-
σόψεως χαμηλά επιμ ή κη ς π ώ ρ ο ς (υψ . δεξ. 0,34,
α ρ ισ τερά 4 0 x 0 ,1 7 ) , εξαχθείς 3 μέτρα, λέγουν,
ανα τολικώ τερον, εκ θεμελίω ν δήθεν α ρ χα ιοτέρας
εκκλησίας έ π ' αυτού α ν έγνω μεν εν ώ ρ α εσπέρας
επειγόμ ενοι (εις 5 στίχους. ’Αλλά μόνον η αρχή
και to τέλος σαφή, αν και φ α ίν ετα ι ακερα ία)
Τ ή (κ )ο μα ι ώ σ τ’ εν όρεσ(σ)ι [χ]των δ ια την κατά χρ
μεν πολλήν
μνη μ οσ ύνη ν σου έχω χρηστοσύνης ένεκεν.
Κ ατά την γ ρ α φ ή ν (και την ή δη κοινήν διά -
λεκτον) δεν φ α ίν ετα ι καταβιβάσιμος υ π ό τον Γ '
π. X. α ιώ ν α π ιθ α ν ώ ς εν στίχω 3 π ρ ό κειτα ι
όνο μ α Μ ν α σ α ρ ώ (- ο υ ; Άρα γε κατά το θεσ-
σαλικόν π. χ. Π ιΦ α π ο ν I X ' 2 8 3 ;). Ο μ ονήρης
τό π ο ς χ ρ η σ τ ο σ ύ ν η , εκ μετρικής άλλως μάλλον
α νά γκη ς πλασθείς κατά τα πολύχρη σ τα «μ ν η -
μ ο σ ύ ν η ς (σ ω φ ροσ ύνη ς, αγα νο φ ρ ο σ ύνης) έ ν ε-
χ ε ν » , ενθυμ ίζει την α ρ χ α ιόθεν επ ίδ ο σ ιν της
καταλήξεως - α ύ ν ω πρβλ. ιππ ο σ ύνη , κελευσμο-
σύνη, φ η μ ο σ ύνη, φ ιλοχρημοσύ νη (κ α ι Π ο λ υ β .'
Λ Ζ ' 4), φ ρα σ μ οσ ύνη (Α Ε 1887, 146 τελ.), χρη-
σμοσύνη και μεταγεν. βασκασύνη B C H 1900,
205, 17,4 κ α ι πλε ίστα νεοελληνικά (Ιδία πελο-
π ο νν η σ ια κ ά π. χ, και βιασύνη, α ληθοσύνη κλ.).
Π ρβλ. κ α ι τη ν Τ υ μ β ο ο ύ ν η ν του τείχους του
Β υζαντίου Ή σ υ χ . M iL = F H G IV . 151.
Ά λ λ α τ ε ίχ η κ α ι κ ώ μ α ι α τ ε ίχ ισ τ ο ι.
Ε ις τα ν ω τέρω γενικώ ς κατειλεγμένα προσθέ-
τομ εν λεπτόμερεστερον 1) ό τι το μεν Μ Α τω ν
Π ε ν τ ε ο ρ ιώ ν μεταξύ Ο ιανθεία ς κα ι Τ ο λο φ ώ νο ς
επ ί θέσεως υψ ηλής (λόφου Π α λ α ιο π α ν α γ ιά ς επί
του αυχένος τη ς Τ σ ιτομής) ικανώ ς ευρύχω ρον
τείχος είνα ι εκ τω ν ανεκτώς δ ια τη ρ ο υ μ ενώ ν, με
αρκετούς πύργους, ιδ ία τον Ν Δ τα το ν' αλλά και
π α ρ ’ αυτό το σημερινόν χω ρίον (δυτ.) εν θέσει
Π αλαιόλακκος π α ρ ά την π ρ ο ς Ά μ φ ισ σ α ν οδόν
έχει ανοιχθή πρ ο ετώ ν, α λλ’ ά ρισ τα δια τη ρ είτα ι
ακόμη, τά φ ο ς μέγας ο ρ θο γώ νιο ς Ισοδομικώ ς έκτι-
σμένος (εσωτ. 1.96 X 2,96) δ ια θα υμ α σ ίω ς η ρμο-
μο σμενώ ν. πλακώ ν κ α ι καλυμ μά τω ν, επικ ειμ έ-
νω ν επ ί γεισ οειδούς κύμα τος γύ ρ ω (ή μονόλιθος
θ ύ ρ α του νυ ν χρή σ ιμ ος ω ς Α γ ί α Τ ρ ά π εζα του
ναΐσκου του χω ρ ίο υ )' άλλ’ ενδείξεις ασφ α λείς
και άλλων ό μ ο ιω ν υπ ά ρ χουσι πέριξ.
 152 Π αράρτημα του ‘Α ρχαιλογικού Δ ελτοίου 1920 - 21
2) Β ίδ α β η ς . Π ε ρ ί την 1 ι/2 ώ ρα ν δυτικώ τε-
ρον τω ν Π εντεορ ιώ ν, υπέρ όρμον β αθέω ς είσ-
χω ρ θύντα, ώ ρ α ν π ερίπ ου υπέρ την θάλασσαν
και υ π ' α υτή ν τη ν εξ Α μ φ ίσ σ η ς (και Ο ια νθεία ς)
προς Τ ο λ ο φ ώ να (και Ν αύπακτον) οδόν, σώ ζεται
ευπ ρεπ ώ ς ισοδομ ικόν τείχος μέτριου μεγέθους
επ ί τα π εινο ύ μάλλον λόφου με δω δεκάδα π ε ρ ί-
που π ύ ρ γω ν πυκνώ ν, κατά 5 0 μ. π ερίπου, και
τρεις π ύλα ς- ιδ ία καλώ ς δ ια τη ρ ο ύ ντα ι εις ύψ ο ς
2 μ., ενιαχού κ α ι πλέον, η Δ κ α ι η Μ πλευρά,
ή ττον η Β Α μ ικροτέρα και υψ η λο τέρ α - υπέρ
την ανατολικήν πύλη ν φ α ίνο ντα ι και χρ ισ τια -
νικά ερ είπ ια (σ τρογγύλοι κιονίσκοι κλπ.) π ιθ α -
νώ ς εκκλησίας. - Α λλά κατά την σ ημερινήν
Κ ίο σ ε λ η ν , χω ρ ίον δεσπόζον του προσεχούς ό ρ -
μου και π εδίου πολύ ευφορω τέρου, σ ώ ζονται
λείψ ανα τείχους αρχαίου πολύ ήδη πενιχρότερα.
3) Μ α λ α ν δ ρ ίν ο ν το γνω στόν ευρύ κα ι κάλ-
λιστον τείχος (πόλεω ς τω ν Φ υσκέων) μικράς
σχετικώς μόνον έχει υποστή βλάβας, δ ια καλ-
λιεργίας και οικοδο μ ία ς το κάτω κ α ι εις κ α τα -
σκευήν περιβόλου νεκροταφείου και το της άκρο- - ό τι κατά χώ ραν ακόμη είν α ι η ε π ιγ ρ α φ ή I X 1
πόλεως ε π ’ εσχάτων.
4) Τ ο υνα ντίον θεμέλια μόνον πλέον σχεδόν
σ φ ζοντα ι εκ του άλλως μεγάλου επίσ η ς υπέρ
τον όρ μον B α θ ή ν επ ί ω μαλισμένης ε π ιμ ήκους
ράχεως, τείχους τη ς Τ ολοφ ώ νος π ιθ α νώ ς, δ ιό τι
το π λε ίστον έχει δ ια ρ ρ ιφ θ ή υ π ό τω ν επ ιγεω ρ -
γο ύ ντω ν α ιώ ν ω ν μ όνον δε μέγας τετράγω νος
π ύ ρ γο ς (12 μ. πλευράς) κατά την Ν Α γ ω ν ία ν σώ -
ζετα ι ανεκτώ ς υ π ό βυζαντιακήν επεσκευασμένην
μ ο ρ φ ή ν άλλ’ α φ θ ο ν ώ ν εντός και πέριξ α ρ χα ίω ν
οστράκω ν α γγείω ν. Ό μ ο ιω ς επί αρχα ίω ν θεμ ε-
λίω ν (ίσ ω ς ναού), άξιω ν ανασκα φ ή ς κ α ι δ ια
μόνην τη ν π ιθ α ν ή ν εντα ύθα π ίσ τω σ ιν του Φ α ι-
στινίου ιερού, και δ ι’ αρχαίω ν υλικώ ν εκτισμέ-
νος είναι, ως γνω σ τόν, και όλος δ 8 0 0 μ. π ερ ίπ ο υ
βορείω ς του τείχους ναός, ου τα σεβάσμια ερεί-
π ια φ έρ ο υ σ ι το όνο μ α Π ο λ υ π ο ρ τ ο ύ (κ α ι εξ ου ρά δρα ς- έπειτα α π ένα ν τι τη ς Σ υκεάς και τη ς
ενέδειξαν η μ ίν τινες μαρτυρίαι εγχω ρίω ν, άξια ι
εξελέγξεως, ό τι άρχικω ς προήρχετο η επ ιγρ α φ ή
τω ν Λ οκρ ίδω ν π α ρ θ ενώ ν).
Α ιτ ω λ ικ ά δε πλέον τείχη εν μεν τη Α π ο -
δ ω τία κ υρ ίω ς εν ε ίδομεν το της Σ τ ρ ο ύ ζ α ς
(Α ιγιτίο υ λίαν π ιθ α ν ώ ς κατά Σ ω τ η ρ ιά δ η ν B C H
1907, 2 9 4 ε.) υψ η λά νοτίω ς του Λ οιδορικίου,
επ ί βουνοσειράς του Π ίρ ν ο υ , δεσποζούσης α π ό
Δ τη ς κοιλάδος τη ς Βελασίτσας μικρόν το τ ε ί-
χος, μόλις χω ρ ίου μέγεθος, και ατελώ ς σωζόμε-
νον, αλλού μεν π ολυγω νικόν ακ α νό νισ τον, κατά
την δυτική ν κλιτύν, αλλού δε α νω μ ά λω ς ισ ο δ ο-
μικόν άλλ’ όντω ς εξόχω ς ευ άρμοστος η όλη
δ ια μ ό ρ φ ω σ ις του τό π ο υ (κ α ι η α π ό θαλάσσης
α π ό σ τασις 8 0 σταδίω ν) εις τοπ οθέτη σ ιν εντα ύθα
του Α ιγιτίο υ κατά τη ν π α ρ ά Θ ουκυδίδη π ε ρ ι-
γ ρ α φ ή ν τη ς π ερ ίφ η μ ο υ σ υμ φ ο ρά ς τω ν Αθηναίων
τω ν υ π ό Δ ημοσ θένους σ τρα τη γουμ ενώ ν
θά πεχώ ρουν ο ι ελα φ ροί Α ιτω λοί εις τα πέριξ
υ ψ ώ μ α τα Δ ραμπά λαν, Α ετοβούνι (Α κ α ι Μ),
Α βορόρραχόν Δ κ α ι Π ίρ ν ο ν Β, ίν α και πάλιν
επισ τρέφ ο ντες κατα κουρά ζω σι τους βαρείς Αθηναίους
ο π λίτα ς. - Ε κ νο μ ισ μ ά τω ν ιδ ία ρ ω μ α ϊ-
κώ ν κ α ι β υζα ντια κ ώ ν π ρ ο φ α νές δ α κατω κείτο
ή θέσις κ α ι πολύ ύστερον.
Τ ο Κ ά σ τ ρ ο ν τ ο ν Β ε λ ο ν χ ό β ο ν , το μέγιστον
και κάλλιστον τη ς επίκτη του Α ιτω λ ία ς, ά μ α
κάτω πόλεω ς (οριστικώ ς το υ Κ α λ λ ίο ν κατά την
ασφαλή α ν ά γ νω σιν του D i t t e n b e r g e r S y ll.2
9 1 9 [ Κ α λ λ ι π ο λ ]ιτ ά ν ) κ α ι α κροπόλεω ς, επί της
π ερ ίφ η μ ο υ εξόχω ς κα ίρια ς θέσεως, της δ εσ π ο -
ζούσης του π ερ ίφ η μ ο υ Σ τ ε ν ο ύ π α ρ ά τας συμ-
βολάς εις τον ενια ίο ν πλέον εντεύθεν Δ ά φ νο ν
(Μ όρνον) της Βελασίτσας, του Κ οκκίνου και του
ά νω Μ όρνου ( = Μ έ γ α -Π ο τ α μ ιο ύ ), έχει εκτε-
ν ώ ς π ερ ιγρ α φ ή υπ ό L o llin g . Σ η μ ειο ύ μ εν μόνον
421 (διό και ανασκα φ ή ν θ α εδικαιολόγει π ρ ο ς
εύρεσιν του Α ρ τ ε μ ισ ίο υ ), ω σ α ύτω ς δε (ως τις
ιδιοκτησ ία κρατουμένη) εις το χά νι Κ ω νσταντέλ-
λου κ α ι η α ρ ιθ . 4 2 2 ' , ε ν ώ η εις τον Π ύ ρ ρ ο ν
εκείνη τιμ η τικ ή τω ν Κ α λλιπ ο λιτώ ν έχει, ε ίπομεν,
μετα κομ ισ θή εις το Δη μ. Σ χο λείον Λ οιδορικίου.
Κ α τά δε την κοιλά δα του ά νω Μ όρνου ή
Μ ε γ α π ο τ α μ ιο ύ , ή το ι τη ν σχεδόν βεβαίαν χ ώ -
ραν του φ ύλου τω ν Κ αλλιέω ν ευρίσκομεν τει-
χίσ μ α τα , ό μ ο ια το ις εν Λ οκρίδι, ε ίπομεν «αιτω-
λικά», π ρ ώ το ν μεν 1 1/ 2 ώ ρ α ν βορείω ς του
Λ ο ιδο ρ ικ ίο υ υψ ηλά υπέρ την α ρισ τεράν όχθην
αυτού επ ί κλιτύος όχι μακρά ν του χω ρίου Α ε υ -
κ α δ ίτ ο ν «π ύ ρ γ ο ν μεν εκ μεγίστου κ α ι ά ρισ τα
σω ζομένου π ύρ γο υ πολλώ ν μέτρω ν ύψ ους λεγό-
μενον, αλλά τείχος αληθές οχυρω τικόν της χ α -
φ ο βερ ω τά τη ς τω ν χα ρ α δ ρ ώ ν τη ς Γ κ ιώ να ς, επ ί
βραχολόφου σ πηλα ιώ δους τη ς δεξιάς όχθης, τεί-
χος ά μ α μεν αρχαίο ν ά μ α δε β υζα ντιακόν επε-
σκευασμένον, το « Κ ά σ τρο τ ο υ Κ ο ν ι ά χ ο ν , εξ
ου κ α ι η ε π ιγ ρ α φ ή I X 1 4 2 4 κ α ι ανάγλυφ ον τ ι
π α ρ α δ ίδ ο τα ι (η φ α νισ μ ένον ν υ ν , «πέτρινο κό-
νισ μα ») το πολύ γνω σ τότερον κα ι μέχρι τινό ς
ω ς Κ άλλιον πιστευθέν τείχος τη ς Κ α σ τ ρ ιω τ ίσ -
σης, εν μέρει διεσ πασ μ ένον εις την χαράδραν
δ ια καθιζήσεις μεγάλας του α σταθούς γεω λό-
φου, μετά τινω ν π ύ ρ γω ν και θεμελίω ν α ρ χα ίου
π ιθ α ν ώ ς να ού υπ ό την επ ώ νυ μ ο ν (νέαν μετά
την π υρπ όλη σ ιν της Μ ονής τω 1821) εκκλη -
1 Καλλιέων λοιπόν, όχι Αποδωτών, οις αποδίδονται
αμφότεραι εν IG IX'.
 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λο γικ ού Δ ελτίου 1920 - 21
σίαν, δύν α τα ι μάλλον Ο ι τα ί ο ν να θεω ρηθή . M o i; Μ υ ; Δ ω ; Π υ ρ ;]ρ ιχ ίν α ς τ ο ι σά μ α , φ ίλ ε '
ήδη , έτι δε π ιθ α νώ τερο ν το απ ένα ντι τη ς Σ τ ρ ώ -
μ η ς π ερ ί τον λόφον του Α γ. Σ ω τή ρ ο ς μικρό-
τερον, αν και η γνω στή δυσνόητος π α ρ ά Θ ο υ-
κυδίδη π αράδοσ ις π ερ ί έκτάσεως τω ν Κ αλλιέων
μέχρι του Μ αλιακού πιστευτόν καθισ τά ότι π α -
ρ οδικ ώ ς τουλάχιστον και ταύτα θ ανή κ ον εις τους
Κ αλλιείς (και προ της γενικής αιτω λοκρα τία ς
δηλ. του Γ ' α ιώ ν ος).
Ε τ έ ρ ω θ ε ν δε (δυτ.) του Κ όρακος (π ιθα νώ ς
Ο φ ιο ν έ ω ν ;) λείψ ανα κ ω μ ώ ν α τ ε ιχ ίσ τ ω ν π ρ ώ - θ ω ν εν τη δυτική Ε λλάδι (πρβλ. και Δ ω ρ ίνα ς
τον υπέρ το Π α λ α ιο κ ά τ ο ν ν ο ν αμέσω ς κατά τας
υψ ηλάς ελατοσκεπείς ράχεις του Β λαχοβο ύνου
(πάντω ς όχι του Κ ροκυλείου, ως έχει ονομασθή
α υθαιρέτω ς, ή δη δια το ατείχιστον) - εντός τω ν
αμ πέλω ν της σημερινής κω μοπόλεω ς, εξ ων
(πλην θεμελίω ν αρχαίω ν) και α γγεία κακογά-
νω τα μ α ρ τυρ ούν τα ι και λυχνάρια πή λινα κ α ι
τις π ερ ικεφ αλα ία - και π ερ ιρ ρα ντή ριο ν (;) τι,
σήμερον έξω της Εκκλησίας κείμενον. Ό μοια
λείψ ανα και νο μ ίσ μ α τα και υπ ό τους γρα φ ικ ο ύς
Π ε ν τ α γ ιο ύ ς , VO' ΒΑ κατά την θέσιν Π α λ α ιο -
χώ ρι, εκ μ ικρού π ά ν τω ς συνοικισμού υπέρ το
π ρος τον Κ όκκινον καταθα ίνον π α ρ α π ο τά μ ιο υ .
’Α λλά και έτι υψηλότερου, ύ π ’ αυτό πλέον το
ορεινόν διά φ ρ α γμ α , δ ι’ ου συνδέεται η ο ρ ο -
σειρά π ρ ο ς τον μέγαν Κ όρακα, ου τμ ή μ α είνα ι,
ν η ο τ η ν Κ ω σ τ ά ρ ιτ σ α ν εν θέσει Π α λ ι ό σ π ι τ α μ νή μ α το ς ). Π ρβλ. και Ζ ολώ ταν Ά θ η ν ά Κ 2 8 1 ε.
ανά τας αμ πέλους και ιδ ία π ερ ί τον λοφίσκον
του Ά γ . Μ ηνά, και πέραν της χαρ άδρ α ς του
Κ οκκίνου εν τη περιοχή τη ς Β ο σ τ ιν ίτ σ α πλέον
π ερ ί άλλον Α γ . Μ η ν ά ν έτι σ πουδαιότερα λέ-
γο υ σ ι (δ ιό τι τα ύτα δεν ε ίδομεν) οικοδομικά λεί-
ψ ανα , ω ς και π ερ ί τη ν Γ ρανίτσ α ν.
Ε ικ . 6
Τ ούτω ν π ά ν τω ν σπουδαιότατου εύρη μα και
δη απροσ δόκητον π ω ς υ π ή ρ ξ ε ν η επί πλακός
ελλιπούς τιτανόλιθου ε π ι γ ρ α φ ή τη ς Κ ω ο τ α -
ρ ίτα η ς (εικ. 6).
153
Π ο [λ έ μ ω ν ε π ο ν έ θ ε .
η ν , υ π ο δ ειχθείσαν η μ ίν υπό του συναδέλφου
κ. Κ. Ρ ω μ α ίο υ κ α τ’ ένδειξιν του διδασκάλου
Δ. Λ ο υ κ ο π ούλλου, μετεκομίσαμεν εις το Δημοτ.
Σ χολείον Λ οιδορικίου.
Τ ο μεν όνομ α της νέκρας (αν και όχι α δ ύ ν α -
τον και αρσενικόν κατά την γνω σ τήν γενικήν
Π ρ ο κ λ είδ α ς π. χ. I X 1 521) φ α ίνετα ι σ ύμ φ υρ-
τον εκ δύο καταλήξεων - ιχ ο ς και - ιν α ς συνή-
V I I 537, 14 Τ ι μίνας R E G r. 1899, 75») '.
Κ αι το Π ο λ έ μ ω ν (αντί του μετρικώ ς π ρ ο σ δ ο -
κώ μενού Π η δεν χρήζει όλως της στηρίξεως
π. χ του Ο φ ιο ν έως Π ο λ ε μ α ίο υ I X 1 426, του
Κ αλυδω νίου S G D I 1415 η τ ο υ Φ θιώ του α υ τ.
1457 κ. ά., ουδέ σ υνηγορεί κατά α ιολισμού της
διαλέκτου (πρβλ. K u lm Z ts e h . 1909, 272)' η δε
μακρότης του φ ίλ ε προ στίξεως μάλιστα α υ το -
νόητος. Η εν τέλει συμπλήρω σις [ έ π ο ν έ ] θ ε
κατά την πα σ ίγνω σ το ν κερκυραϊκήν· I X 1 867, 6
άλλως α π ίθα νον μάλλον θα ήτο το « σ ά μ α ...
[ ê n i τ ύ μ ]ο ε κατά τα εκεί 8 6 9 - 7 0 , ή δ η δ ια την
τα υτολογία ν, αφ ού κ α ι σ ή μ α είνα ι α κριβώ ς ο
τά φ ο ς η τ ύ μ β ο ς (πρβλ. νυν κυρίω ς τη ν επ ιγ ρ α -
φ ή ν Τ ρ ο ιζή νο ς B C H 1900, 179 και A M 1914,
138 E i e h l e r π ερ ί τη ς δ ια φ ορά ς σ ή μ α το ς και
Π ερ ί τη ς αφελούς αρχαϊκής δια τυπ ώ σ εω ς του
επιτύμ βιου, κ α θ’ ην ο λ ίθ ος π ρ ο σ φ ω νεί τον
α να γνώ σ τη ν (ξε ίνε, ο δί τα κλπ. ως π. χ. I X 1 6 5 8
τή νω τοι τόδε σάμα το λα ίνον, ω ξέν’, Ε υ θυ-
δά μ ω ) η α π λώ ς λαλεί χω ρίς κλητικήν (ως π. χ.
εν τα ις κερκυραϊκα ίς ε κ ε ίν α ς I X ' 867 - 870) ιδέ
νυν P r e m e r s te in εν A M 1909, 361.
Τέλος Β ω μ ιέ ω ν πλέον κ ώ μ α ι π ισ τούντα ι εκ
λειψ άνω ν δύο εν τη λεκάνη του άνω Ε υή νου
εκατέρω θεν της Α ρτοτίνα ς, ή το ι ανατολικώ ς
αυτής πέραν τη ς χαράδρας ανά τους αμ πελώ να ς
(οπόθεν και επ ιγρ α φ ή επιτυμ βία π α ρ α δ ίδο τα ι,
ή φ α νισ μ ένη ) και ετέρα 1 1/ 2 ώ ραν βορείω ς επ ί
κλιτύω ν τη ς Ο ξειάς πλέον, όπου και τ ά φ ο ς
κ α μ α ρ ω τό ς μέγας (λέγουσι 4 μ. X 2), μ α κ εδ ο νι-
κός κατα τας π ερ ιγρ α φ ά ς α υτο π τώ ν (με έδρα ς
λιθίνα ς εντός κ λπ ), ευρέθη προ 20ετία ς υπό
Γ Κ ρέμου, αλλά σεσυλημένος έκτος α γγείω ν
τινώ ν, εν οις ρη τώ ς π ιν ά κ ια μελαμβαφή, λέ-
γουσι, με γρ α π τό ν κισσόν περί τα χείλη
ΝΙ Κ. Γ. ΠΑΠΠΑΔΑΚΙ Σ
1 Π ρβλ ο μ ο ί α ν σ ύ ν τ η ξ ι ν τ ις τ ο ν γ ν ω σ τ ό ν α τ τ ι κ ό ν
Σ τρομβ ιχίδην κ α ι τ ο ν Ω ρ ώ π ι ο ν Ο λυ μ π ι χ ί δ η ν I G V I I
3 9 1 κ α ι τ ο ν Β ο ι ω τ ό ν Μ ν α σ τ ι χ ί δ α ν V I I ·2428
20
154 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λο γικ ού Δ ελτίου 1920-21
Γ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ (ΚΡΗΤΗΣ)
ΕΡΕΥΝΑΙ, ΣΚΑΦΑΙ ΚΑΙ ΕΥΡΗΜΑΤΑ
ΚΑΤΑ ΤΟ ΕΤΟΣ 1919
Λ α ξευ το ί μ υ κ η ν α ϊκ ο ί τ ά φ ο ι Μ ιλά του.
Κ ατά τον Ια ν ο υ ά ρ ιο ν 1919 α νεκαλύφθη τυ-
χαίω ς τά φ ο ς θαλαμοειδή ς λαξευτός εις θέσιν
Ά γιον Φ α νο ύ ρ ιο ν 2 0 0 μέτρα π ερ ίπ ο υ ά νω θεν
του σημερινού χω ρίου Μ ιλάτου. Η ι διο κ τή τρ ια
Ε ικ. 1. Κιβ ω τοειδ ής λαρναξ Μ ιλ ά του .
του αγρού ειδοπ οίη σ ε τη ν αρχαιολογικήν υ π η -
ρεσίαν, ή τις κ αι έλαβε τα προσ ήκοντα π ρ ο φ υ -
λακτικά μέτρα. Κ α τά τον Α π ρ ίλ ιο ν μετέβην
εκεί και προέβη ν εις την σκαφήν και τον κ α θα -
ρισμόν του τάφ ου, ερευνήσας δε πλησίον α νεύ-
ρον τρ ία μόλις μέτρα δυτικώ τερον κ α ι δεύτερον
όμ ο ιο ν τά φ ον. Α μ φ ό τ ε ρ ο ι οι τά φ ο ι είναι θ α λ α -
μοειδείς λαξευτοί εις τον μαλακόν β ρ ά χ ο ν το
σχήμα τω ν είν α ι σήμερον ακανόνιστον, δ ιό τι ο
βράχος χαλαράς ω ν συστάσεως είχεν α ποσα-
θρ ω θή εκ τω ν δια ρρ εόντω ν υ δάτω ν, και όγκοι
αυτού είχον καταπέσ ει εντός τω ν νεκρικώ ν θ α -
λάμω ν, και είχον καλύψ ει εν μέρει και τας εν
α υτο ίς π η λίνα ς λάρνακας, ώστε σήμερον οι τά-φοι
ομ οιάζουσ ι π ρ ο ς μικρά φ υσ ικά σπήλαια.
Α ι κατά π ρ ο σ έγγισ ιν δια σ τά σ εις του μεν π ρ ώ -
του είν α ι μέτρα 2 ,9 0 X 2,65 κ α ι ύψ ο ς 1,40, του
δε δευτέρου 2,3 0 X 1,50 ‘ κ α ι ύψ ος 1,20. Ε ίχ ον
και μικρούς δ ρόμους α π ό βο ρρ ά (εκ του κ α τω -
φερούς) ά γοντα ς εις αυτούς- τα σ τόμ ια τω ν θ α -
λά μω ν ήσαν, ως συνήθω ς, π εφ ρ α γμ έν α δια τ ο ι-
χίω ν ξηρολιθικώ ν.
Ό π ρ ώ το ς τά φ ο ς περιείχε τέσσαρας πη λίνα ς
λάρνακας, ω ν δύο λουτη ροειδείς άνευ σκεπα-
σμάτω ν. Ε κ τούτω ν μια μόνον μικρά κιβω το-
ειδής η εν εικ ό νι 1 εικονιζομένη δ ια τη ρ εί γ ρ α -
π τή ν δια κόσμησιν, α ι λο ιπ α ί τρεις δεν έχουσιν
ή μάλλον δεν διετήρησα ν το ια ύ τη ν. Ε ν τ ό ς τω ν
λαρνάκω ν υ π ή ρ χ ον οστά άκαυτα σεσαθρω μένα
εκ της υγρασίας.
Ή μικρά κ ιβ οτω ειδή ς λάρναξ (αριθ. πηλ.
Μ ουσείου 7611, εικ. 1) π α τ εί επ ί τεσσάρω ν
σ υμ φ υώ ν π ο δ ώ ν κ α ι έχει μήκος εξωτερ. 0,93,
πλάτος 0,47, ύψ ος 0 ,6 2 κ α ι του σκεπάσματος
ύψ ο ς επικλινές 0,36. Τ ο κ ο ύ φ ω μ ά τη ς έχει μη-
κος 0,85, πλάτος 0 ,3 8 κ α ι βά θος 0,49. Έ χ ε ι
δύο τοξοειδείς λαδάς εις τας μακρύς πλευράς
 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λο γικ ού Δ ελτίου 1920-21
και α ν ά μ ιαν εις τας στενάς· και το σκέπασμα
φ έρ ει δύο ο μ οίας λαβάς εκατέρω θεν κατά τας
μακράς πλευράς Αντιστοίχους π ρος τα ς κάτω , ή
δε κ ο ρ υ φ α ία του σκεπάσματος Απολήγει κατά
τα Ακρα εις δύο βραχείας εξοχάς, δ ι' ω ν ευκό-
λως ελαμβάνετο και α π εκ ινείτο το π ώ μ α. Ό
π υ θ μ ή ν της λάρνακος φ έρ ει κατά το μέσον εις
μ ιαν μακράν σειράν οκτώ οπάς, δ ' ω ν θα α π έ ρ -
ρεον τα εκ τη ς αποσυνθέσεω ς του νεκρού υγρά.
Ή ύ π αρ ξις τω ν οπ ώ ν εις π άσας τα ς κιβω τοει-
δ είς λάρνακας μαρτυρεί δύο τινά, ή το ι ότι ο ι
νεκροί απ ετίθεντο Ακαυτοι, α ς Αλλως και εκ
τω ν σω ζομενώ ν πολλάκις οστώ ν αποδεικνύεται,
και δεύτερον ότι α ι λά ρ να κ ες α ι κ ιβ ω τ ο ε ιδ ε ί ς
κ α τεσ κε υ ά ζο ντο α π ο κ λ ε ισ τ ικ ώ ς π ρ ο ς ν ε κ ρ ι-
Ε ικ . 2 . Π ή λινα α γγεία τ ά φ ο ν Μ ιλά του.
κ ή ν χ ρ ή σ ι ν . Ο πηλός της λάρνακος είνα ι ερυ-
θρός ζω ηρός, η εξωτερική του όμ ω ς επ ιφ ά ν εια
κ αι τη ς κ υρ ίω ς λάρνακος και του σκεπάσματος
εκαλύφθη υ π ό Αλοιφής υποκίτρινου, ε φ ’ ης εγρά -
φ η σ αν δ ι' ερυ θρ οκαστανόχρου χρ ώ μ ατος τα δια -
κοσμητικά θέματα.
Ή δια κόσ μ η σ ις και της λάρνακος και του
σκεπάσματος συνίσταται εκ συμ πλεγμά τω ν σπει-
ροειδώ ν, ω ς φ α ίνετα ι μάλιστα εις την κυρίω ς
λάρνακα, α μ υδρότερον δε και εις το σκέπασμα.
Ή σμ ικρότη ς της λάρνακος μ αρτυρεί ότι εν
αυτή είχε τα φ ή νεκρός ουχί ω ρ ίμου ηλικίας.
Α ι λ ο ιπ α ί τρεις λάρνακες του π ρ ώ του τάφου,
ή το ι η ετέρα κ ιβω τοειδής και α ι δύο λουτηροει-
δείς έχουσι τας συνήθεις τω ν Αλλων λαρνάκω ν
διαστάσεις ή το ι μήκος 1 - 1,20. Η κατάστασις
τω ν οστώ ν δεν επέτρεψεν ούτε εις τον π ρώ τον
τά φ ον ούτε εις τον δεύτερον παρατη ρή σ εις ε π '
156
α υτών. Ε λ ά χ ισ τ α ί χνη χρω μ α τισ τή ς δια κοσ μ ή-
σεως π α ρ ετη ρ ή θη σ α ν εις τας τρεις τα ύτας λάρ-
νακας,
Ό δεύτερος τά φ ο ς είχε δύο κιβω τοειδεί ς π η -
λίνας λάρνακας μετά τετρακλίτω ν σκεπασμάτω ν,
Αλλ’ ήσαν λίαν βεβλαμμέναι (λυκω μέναι, ω ς λέ-
γομεν εν Κ ρήτη) κ α ι τεθραυσμέναι· ίσ ω ς είχ ον
π οτέ διακόσμησην τινα.
Ό σ τ α Ακαυτα π α ρ ετη ρ ή θη σ α ν κ α ι εις τας εξ
λάρνακας τω ν δύο τά φ ω ν, Αλλα δε ευρέθησαν
χαμ αί, είτε εκ τω ν λαρνάκω ν αρχαιόθεν α π ορ-
ρ ιφ θέντα , είτε εκ λάρνακας ξύλινης προερχό-
μενα, είτε κα ι εκ τα φ ή ς άνευ λάρνακος.
Π λ η ν τω ν λαρνάκω ν ευρέθησαν εις τους δύο
τά φ ο υς κα ι τα. εξής κτερίσματα.
1) Δ ύ ο φ α κ ο ε ιδ ε ίς ε γ γ ε γ λ υ μ μ έ ν α ι λ ίθ ο ι.
Ή μ ια τούτω ν (Αριθ. Μουσ. 1261) εκ μαλακού
λευκόφαιου στεατίτου φέρει δύο α ιγά γρ ο υς προς
αριστερά και ευρέθη εντός της μιας λουτηροει-
δ ούς λάρνακος του πρώ του τάφου, η Αλλη μι-
κροτέρα (αριθ. Μουσ. 1262) εκ σκληρού μελα-
νω π ο ύ λίθου έχει δύο κ α θή μ ενα και α ν τίν ω τα
ζώ α κ α ι εις το άκρον κλαδίον και ευρέθη εις
την Αλλην λουτηροειδή λάρνακα.
2) Ψ ή φ ο ι περ ιδέρ α ιω ν εξ υαλώ δους μάζης
περί τας εί κοσιν Α κέραιοι τρ ιώ ν δια φ ό ρ ω ν πλα-
κ ω τώ ν σχημάτω ν γνω σ τώ ν εξ Αλλων μυκηναϊ-
κ ο ί τ ά φ ω ν υ π ή ρ χον και πολλαί ά λλαι τεθραυ
σμέναι και βεβλαμμέναι· ευρέθη και μικρά π ρ ι-
σματική, τρίπλευρος κρυσταλλική. Π ά σ α ι ευρέ-
θησα ν εντός της μιας λουτηροειδούς λάρνακος.
3) Χ α λ κ ά ευρέθησα ν μ αχαίριον μονόστομον
μήκους ολικού 0,22 μετά της ο μ ο φ υ ούς ουράς
156 Π α ραρτημα του Α ρχαιολογικού Δελτίου 1920-21
έχούσης δια την στειλέωσιν τέσσαρας ήλους- δύο
άλλα τεθραυσ μ ένα κ αι ελλιπή εργαλεία α γ ν ώ -
στου χρήσεως.
4) Π ή λ ιν α α γ γ ε ία δέκα τα εις τας εΙκόνας το 1 9 1 0 εντός μικρού λαξευτού τά φ ο υ εις την
2 και 3 Τ ούτω ν πέντε είναι στεγα νόστομοι α μ -
φ ο ρ είς εις μέγας και οι λο ιπ ο ί μικρότεροι, ων
τα σ χήματα και εν μέρει κ α ι η δια κόσμησις
φ α ίν ο ν τα ι εις τας δύο εικόνας. Έ π ε ι τ α δύο φ ιά - νακα, είχε διαστάσεις 2 μέτρω ν επ ί 1,60 και
λαι μετ’ αυλακω τής προχύσεω ς, εν δοχείον (δε-
ξιόν τη ς εικ. 2) γαστροειδές έχον εις το χείλος
κεκολλημενον φ ια λίδιον. Ε ν μικρόν α γ γείδιον
(στεγανόστομος αμφορίσκος) εις το μέσον της
εικόνος 3 είνα ι άξιον σημειώσεως, δ ιό τ ι η γά -
στρα αυτού δ ιη ρ είτο δια δ ια φ ρ ά γμ α το ς εις δύο
μέρη, ω ν το έτερον έμενε, τελείω ς τυφ λό ν μη
σ υγκοινω νούν μετά του άλλου η μ ίσ εος του έχον-
τος τον κρουνόν.
Τ α σχήματα κ α ι η διακόσμησις τω ν π ή λινω ν
α γγείω ν μαρτυρούσι σαφέστατα την εποχήν τω ν
Ε ικ. 3 . Π ή λινα α γγεία τ ά φ ο ν Μ ιλάτου.
τά φ ω ν ανήκουσι π ά ν τα εις το τελευτα ίον μέρος
της υσ τερ ομινω ικ ή ; η μ υ κ η ν α ϊκ ή ς εποχής Π ρ ο ς
την εποχή ν τα ύ τη ν σ υμ φ ω νούσ ι και τα σχή-
μ ατα κ α ι η δια κόσ μ ησ ις τω ν π ή λινω ν λα ρνά-
κω ν της Μ ιλάτου τω ν ευρεθεισώ ν κατά δ ια φ ό -
ρους εποχάς εις την θέσιν τα ύ τη ν.
Ο ι δύο ούτοι νέοι τά φ οι μετά π ή λινω ν λαρ-
νάκω ν π ρ οσ τιθ έμ ενοι εις τους άλλους τρεις τους
ευρεθέντας κατά την τελευταίαν τρια κοντα ετία ν
εις την αυτήν τοπ οθεσ ία ν 1 μ αρτυρούσιν α σ φ α -
λώς την εντα ύθα που ύπ α ρ ξιν συνοικισμού μ υ-
κ η να ϊκώ ν νεω τέρω ν χρόνω ν, ο υ η νεκρόπολις
εξ οικογενειακώ ν λαξευτών θα λαμ ο ειδώ ν τά φ ω ν
ευρίσκετο εις τας κλιτύας του λόφου Αγ. Φ α -
νουρίου άαέσω ς άνω θεν προς νότον του σ η μ ε-
ρινού χω ρίου Μ ιλάτου 2.
1 Ιδ έ την περί τούτων βιβλιογραφίαν εις Άρχαιολ.
Δελτίον Δ' Παράρτημα σελ. 11 σημ. 2.
' Το χωρίον Μ ίλατος διέσωσε το αρχαίον δωρικόν
δνομα της πόλεως περί ης ίδε Δελτίον Δ' σελ. 11.
Γ ρ α π τή λ ο υ τη ρ ο ε ιδ ή ς λάρναξ Μ ιλάτου.
Ε υρ έθ η τυχα ίω ς (εικ. 4) υπ ό χω ρικού κατά
αυτήν τοποθεσ ία ν Ά γ. Φ α νο ύρ ιο ν Ό τάφος,
ως εξηκρίβω σα τότε ολίγον χρόνον μετά την
εύρεσιν, ότε μεταβάς παρέλαβον και την λά ρ-
εφράσσετο δ ια ξηρολιθίας
Ή λάρναξ (αριθ. Μουσ. 7400) δ ια τη ρ είτα ι
καλώς. Έ χ ε ι μήκος έξωθεν 1,25 και ύψ ος 0,52.
Τ ο κ ο ύ φ ω μ ά της έχει άνω μήκος 1,15, και ο
π υ θ μ ή ν 0,78 Φ έρει τέσσαρας οριζοντίους π α -
χείας λαβάς, μιαν εις εκάστην τω ν τεσσάρω ν
πλευρώ ν εις το εν άκρον της στενής πλευράς
του π υθμ ένο ς φ έρει την ο π ή ν της έκ ρ ο ή ς^ο π ω ς
και π ά σ α ι α ι λουτηροειδείς λάρνακες. Η ύ π α ρ -
ξις τη ς ο π ή ς εις τα ς λάρνακας α υ τάς μαρτυρεί
ή ό τ ι η σαν π ρ α γ μ α τικ ο ί λουτήρες χρ η σ ιμ ο π ο ι-
ούμενοι και π ρος τα φ ή ν νεκρώ ν, η ό τι κατε-
σκευάζοντο ά π ’ αρχής δ ια νεκρικήν χρήσιν άλλ’
εντελώς υμ οια ι π ρ ο ς τους λουτήρας Ό τι δε
υ π ή ρ χ ον τοι ούτοι π ή λ ινο ι λουτήρες (α σά μ ινθοι)
γνω ρ ίζο μ εν εκ τω ν α νακτόρω ν Κ νω σού κ α ι Τ ι-
ρυνθος, όπου ευρέθη σαν κατά χώ ρ α ν εν τοις
λουτρο ίς. Ά λλην π α ρ α τή ρ η σ ιν δ ια τας λουτη-
ροειδείς λάρνακας έχομεν να κάμ ω μεν, ότι δεν
φ έρ ο υσ ι σκεπάσματα, εν φ αι κιβω τοειδείς φ έ-
ρουσι πά ντοτε
Ό πηλός τη ς λάρνακος είνα ι ερυθρω πός, άλλ’
είνα ι εσκεπασμένος δ ια λευκοκιτρίνου αλοιφ ής
εντός και εκτός, και επί τα ύτη ς εγρ ά φ η η δια-
κόσμησις δ ια καστανού χρώ μ ατος εντός και
εκτός. Συνίστανται δ ε η δια κόσ μ ησ ις έξωθεν α πό
οκτώ δενδροειδή θέμ α τα σ ύ μ φ υ ρ μ α π α π υ ρ ο ει.
δούς και φ ο ινικ ο ειδ ο ύς φ υτο ύ και από κ ά θ ε-
τους ζώ να ς χω ριστικός μιαν εις εκάστην τω ν
τεσσάρω ν ε π ιφ α ν ε ιώ ν εις την μιαν τω ν μ α -
κρών πλευρώ ν την φ α ιν ο μ έν η ν εις την εικόνα
 Π αράρτημα του Α ρχαιολογικού Δελτίου 1920 ' 21
4 εις τα μεταξύ τω ν δένδρω ν κενά εικονίζον-
τα ι ένθεν μεν τρεις ιχθύες, ετέρω θεν δε αστήρ
ή τροχός πολυάκτινος και π ιη ν ό ν πετάμενον
π ρος τα άνω.
Ή διακόσμησις είνα ι λίαν εσ χη ματοπ ο ιη μ ένη ,
ο δε γρα φ εύς τη ς λάρνακος α π ό μ νή μ η ς και
όλω ς τυπ ικώ ς έγραψ ε τα διακοσμητικά θέματα,
και ο τρ ό π ο ς της εργασίας μ αρτυρεί χρόνους
Ε ικ . 4 . Λ ου τη ρ οειδ ή ς λά ρ να ξ Ν ιλά του .
π α ρ α κ μ ή ς της ύστερομιν. εποχής. Η δια κόσ μ η -
σις τω ν εσω τερικώ ν τοιχω μ ά τω ν της λάρνακος
έχει καταστή άμυδρά, άλλα δια κρ ίνει τις θέμα τα
φ υτοειδή , ανθεμ οειδή και γεω μετρ ικ ά εν συμ-
π λέγμ α σ ι συμπεφ υρμένα.
Μ έγα ρ ον μ ιν ω ϊκ ό ν Ν ίρ ου.
Δ α π ά ν α ις τη ς εν Α θ ή ν α ις Α ρ χ α ιο λ . Ε τ α ι -
ρείας εξετέλεσα α π ό του Ι ο υ ν ίο υ μέχρι του
Σ επ τεμ β ρ ίο υ 1919 τη ν ανασκαφ ήν, τον κ α θ α -
ρ ισ μ όν κ α ι την στερέωσιν μεγάρου υστερομινωϊκής
Α ' εποχής κατά την βορείαν π α ρ α λία ν
ανατολικώ ς του Κ ακού Ό ρους κ ά τω θι τω ν χω -
ρ ίω ν Α ν ω π ό λ ε ω ς και Β άθειας εις τοποθεσ ία ν
καλουμ ένην Ν ίρ ου Χ ά νι κατά το 12ον χιλιόμε-
τρον π ρος α ν α τολάς του Η ρακλείου. Το μ έγα -
ρον δ ιώ ρ ο φ ο ν ον εν πολλοίς είχε τεσσαράκοντα
π ερ ίπ ο υ δ ω μ ά τια και δια δρ όμ ους εν τω ι σογείω
και δυο πλακόστρω τους αυλάς. Η α ρχιτεκτο-
157
νική του καθόλου και εν τα ις λεπτομερείαις έχει
πολλάς αναλογία ς και ομ ο ιό τη τα ς πρ ο ς τα υ στε-
ρ ο μ ιν ω ίκα ανάκτορα Κ νω σού και Φ αιστού. Το
σχέδιον του οικοδομ ή μα τος και τα εν α υ τω ευ -
ρεθέντα αρχαία, ω ν προέχουσι τέσσαρες κολοσ-
σ ια ίο ι χαλκοί λατρευτικοί πελέκεις, θα δη μοσ ι-
ευθώ σι προσεχώ ς εν τη Α ρχαιολ Ε φ η μ ερ ίδ ι
Ά θ η ν ών.
Λ α ξ ευ τό ς μ υ κ η ν α ϊκ ό ς τά φ ο ς Ε π ισ κ ο π ή ς
Ι ε ρ α π έτρ ο υ .
Ε υρ έθη κατά την κατασκευήν της αμαξιτής
οδού του Ισθμού Ιε ρ α π έ τ ρ ο υ την 1ην Μ α ΐου
1 9 1 9 . Ο εργολάβος της οδού ειδοποίη σ ε την
χω ροφυλακήν, ή τις μετά του φ ύ λακος Γ ο υ ρ νιώ ν
παρέλαβον τα εν τω τά φ ω ευρεθέντα αρχαία,
ή το ι τρεις πη λίνα ς λάρνακας και 26 π ή λινα
αγγεία .
Κ α τ’ επ ιτό π ιο ν εξέτασιν γενομένην υ π ' εμού
ο τά φ ο ς είν α ι τω ν γνω σ τώ ν λαξευτών θα λα μ ο -
ειδώ ν τη ς υστερομινω ϊκής Γ εποχής, ευρίσκε-
τα ι δε 100 μέτρα βορειότερον του χω ρίου Ε π ι -
σκοπής· ο νεκρικός θά λαμος είνα ι σχεδόν τετρ ά -
γω νο ς έχω ν διαστάσεις μέτρω ν 2,20 X 2 και
ύψ ο ς 1,70 ο δρόμος κατεχώσθη εν τη αμαξιτή
ό δ ω , η θ ύ ρ α του λαξευτή κα μ α ρω τή καλώς,
ό π ω ς και ο θάλαμος, δια τη ρ ο ύμενη έχει ύψ ος
1,70 και πλάτος 0,60, εφράσσετο δε δ ια τοίχου
 158 Π αράρτημα το υ Α ρ χα ιο λο γικ ού Δ ελ τώ ν 1920 - 21

ξη ρ ολιθικού. Τ α εν τω τά φ ω ευρεθέντα αρχαΧα του κάτω ζεύγους τω ν κεράτων, δυο βόας και
μετακομισθέντα εις το μ ο υ σ ε ίο ν Η ρ α κ λ ε ίο υ π τη νό ν ά νω θεν του ενός τω ν β ο ώ ν' ο άλλος
ε ίν α ι : π ίνα ξ έχει δυο ό ρ θ ια σ υμ πλέγμα τα εκ σ π ειροει-
Α ' Τ ρ εις π ή λ ιν α ι λ ά ρ ν α κ ες , ω ν η μ ια κι- δώ ν θεμά τω ν χω ριζόμ ενα δ ια ό ρ θια ς διακο-
δω τοειδη ς κ αι α ι δυο λουτηροειδείς. σμητικής ζώ νη ς- η ε τ έ ρ α μακρά πλευρά έχει
1) Ή κ ιβ ω τοειδή ς λάρναξ (αριθ. πηλ. Μ ουσ. ο μ ο ία ν δια ίρεσ ιν και δια κόσ μ η σ ιν εκ σ πειρο-
7625) μετά σκεπάσματος (εικ. 5) έχει έξωτερ. ειδώ ν σ υμπλεγμά τω ν δικτυοειδώ ς τετα γμ ενώ ν·.
μήκος 1,33, πλάτος 0 ,5 3 και ύψ ος (πλην του Α ι δυο στεναί π λευρα ί τ η ς λάρνακος δ ια κ ο -
σκεπάσματος) 0,63. Τ ο σκέπασμα δεν είν α ι τε- σ μ ούντα ι δ ια πλοκάμ ω ν οκ τώ π ο δ ο ς κ α ι άλλων
τρακλινές, ω ς συνήθω ς, άλλα σχεδόν η μικυλιν- σπ ειρ ο ειδώ ν θεμά τω ν. Τ ο σκέπα σμα φ έρ ει δυο
δρ ικ ό ν. Η λάρναξ π ατεί επ ί τεσσάρω ν συμ - αλλεπαλλήλους σειράς π λο κ ά μ ω ν οκτώ ποδος
φ υ ώ ν π ο δώ ν , και έχει ανά δυο λαδάς εις τας συνεχών. Ε ις τον π υ θ μ έν α η λάρναξ έχει τρει ς

Ε ικ . 5 . Κ ιβ ω τ ο ειδ ή ς λά ρ να ξ τ ά φ ο υ Ε π ισ κ ο π ή ς .

μακράς πλευράς και ανά μιαν εις τας στενάς·
κ αι το σ π έπ α σ μ α έχει ανάλογους λαδάς, α ι ό π ο ια ι
όμ ω ς δεν ευρ ίσ κ οντα ι εις ευθυγρα μ μ ία ν προς
τας τη ς λάρνακος, επειδή δε και είνα ι βραχύ τε-
ρον τη ς λάρνακος κ α ι δεν προσ αρμόζεται καλώς,
υ ποθέτομ εν ό τι δεν ανήκεν αρχικώ ς ει; την
λάρνακα τα ύ τη ν άλλ’ εις άλλην. Η εξωτερική
επ ιφ ά ν ε ια τη ς λάρνακος είνα ι κ α τά γρ α φ ο ς ή
φ α ινο μ ένη εν τη εικ όνι 5 μακρά πλευρά δ ια ι-
ρ είτα ι δ ια π ροεχο ύ σης πλαστικής όρθια ς σανί-
δος κ α ι δυο ό μ ο ιω ν κ ατά τας γω νία ς 1 εις δυο
π ίνα κ α ς τετραγώ νους, ω ν ο αριστερά τω ορ ώ ν τι
έχει δ ια μέλανος χρ ώ μ α τος τρ ία ζεύγη ιερών
κεράτω ν, δ ιπ λ ούν πέλεκυν μετά στειλεού εντός
1 Είναι αυταί τα α ν τ ίγ ρ α φ α τω ν χ ο ν δ ρ ό τ ε ρ ω ν σ α ν ί-
δων η δοκών της ξύλινης λ ά ρ ν α κ ο ς , εξ η ς κ α τ ’ α π ο μ ί-
μησιν προήλθεν η πηλίνη.
σειράς ο π ώ ν κατά μήκος εξ οκτώ ο π ώ ν εις εκά-
στην σειράν.
2) Λ ο υ τ η ρ ο ε ιδ ή ς μ ικ ρ ά λ ά ρ ν α ξ (αριθ. πηλ.
Μ ουσ. 7624) (εικ. 6). Έ χει εξω τερικόν μήκος
1,04, εσωτερ. 0,96, πλάτος έξωτερ. 0 ,5 6 εσωτερ.
0,46, ύψ ος έξωτερ. 0,40. Ή τ ο βεβαίω ς δ ια νε-
κρόν μη ω ρ ίμ ο υ ηλικίας. Έ χει τέσσαρας π α -
χείας ορ ιζοντία ς λαδάς, ή το ι μ ια ν εις εκάστην
πλευράν, και χείλος π ρ ο έχο ν. Η ε ξ ω τ ε ρ ικ ή της
δια κόσμησις είνα ι εις τη ν μ ια ν πλευράν την
φ α ινο μ ένη ν εις την εικόνα δυο οκτώ ποδες όρι-
ζο ντίω ς τοπ οθετη μ ένοι, α φ ' ω ν εκφ ύονται τέσ-
σαρες πλόκαμοι, μεταξύ δε τω ν δυο οκ τω πό δ ω ν
άστήρ θαλάσσιος τετράκτινος· εις την άλλην μα-
κράν πλευράν υ π ά ρ χ ουσι κυκλικά και τοξοειδή
θέματα. Ε σ ω τ ε ρ ικ ώ ς έχει μόνον καταλοιβάδας
κ α ι εις τον π υ θμ έν α κηλίδας χρω μ α τισ τό ς γενο-
μένας α π ό διαβρόχου σ π όγγου.
 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λο γικ ού Δ ελτίου 1920 - 21 159

3) Λ ά ρ ν α ξ λ ο υ τ η ρ ο ε ιδ ή ς (αριθ. Μ ουσ. 7623) μ α τοποιη μένον, εξ ου εκφ ύο ντα ι δύο σειραί συνε-
(εικ. 7). Έ χει εξωτερικόν μήκος 1,29, πλάτος χώ ν πλοκάμω ν κ ατα λαμβα νόντω ν όλη ν σχεδόν
0,59, ύψ ος 0,54. Τ ο κ ο ύφ ω μ ά της είναι ά ν ω τη ν μακράν πλευράν οφ ιο ειδ ώ ς- ά νω υ π ό το

Ε ικ . 6 . Λ οντη ροειδής λά ρναξ τά φ ο υ Έ η ιο Η ο π ή ς .

Ε ικ . 7 . Λ ουτηροειδής λάρναξ τ ά φ ο υ Ε π ι σ κ ο π ή ς .

1 ,1 0 x 0 ,4 3 κ αι το μήκος του π υ θμ έν ο ς 0,82. προέχον χείλος φέρει ζώ νη ν σ π ειροειδούς συνε-

Έ χ ε ι τέσσαρας οριζοντίους λαβάς τοξοειδείς, χούς γρα μ μ ή ς. Α ι στεναί πλευραί έχουσιν εκα-
ήτοι μ ια ν εις εκάστην πλευράν. Ε ις τας δύο μα- τέρα μέγα τετράγω νον όμ οιον προς π ίν α κ α ζα -
κράς πλευράς έχει εκατέρω θεν ο κ τώ π οδα εσχη- τρικίου (d a m ie r). Τ ο επ ίπ εδ ο ν ά νω χείλος έχει
 160 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λο γικ ού Δ ελτίου 1920 - 21

τ ρ ιγ ω ν ικ ά κ α ι ο δ ο ν τ ω τ ά μ έλ α ν α π λ ή ρ η θ έ μ α τα . ε ίν α ι 0 ,3 8 . Η δ ια κ ό σ μ η σ ις ό μ ο ια π ρ ο ς τ η ν τη ς
Ε σ ω τ ε ρ ικ ώ ς ο υ δ ε μ ία ν έχει δ ια κ ό σ μ η σ ιν . π ρ ο η γ ο υ μ έ ν η ς λ ά ρ ν α κ ο ς, ή τ ο ι εις ο κ τ ώ π ο υ ς
Β ' Π ή λ ι ν α α γ γ ε ί α (εικ. 8, 9, 10, 11, 12) ε σ χ η μ α τ ο π ο ιη μ έ ν ο ς εκ α τέρ ω θ εν , εξ ου ε κ φ ύ ο ν -
σ υ ν ελ έ γ η σ α ν εν τω τ ά φ ω Ε π ι σ κ ο π ή ς τ α ε ξ ή ς: τ α ι δ ύ ο α λλ επ ά λ λ η λ ο ι σ ειρ α ί ο φ ιο ε ιδ ώ ν π λ ο κ ά -

Εικ. 8. Πήλινα αγγεία τάφου Επισκοπής.

Ε ικ . 9 . Π ή λ ιν α α γ γ ε ία τ ά φ ο ν Ε π ι σ κ ο π ή ς .

1) Κ ρ α τ ή ρ ( εικ. S δ ε ξ ιά ) έχει σ φ α ιρ ικ ή ν μ ω ν κ α τ α λ α μ β ά ν ο υ σ α ι ο λ ό κ λ η ρ ο ν τη ν σ φ α ιρ ι-
σ χεδόν κ ο ιλ ία ν , δ υ ο μ εγ ά λ ο ς κ α ι π λ α τ εία ς λα- κ ή ν γ ά σ τρ α ν .
βας, χ είλ ο ς π λ α τ ύ ευ ρ υ νό μ εν ο υ π ρ ο ς τ α ά ν ω 2) Δ ε κ α π έ ν τ ε σ τ ε γ α ν ό σ τ ο μ ο ι Α μ φ ο ρ ε ίς . Ο ι
κ α ι π α τ εί επ ί π ο δ ίσ κ ο υ χ α μ η λ ο ί το ύ ψ ο ς το υ π λ ε ίσ το ι δ ια τ η ρ ο ύ ν τ α ι εις α ρ ίσ τη ν κ α τά σ τα σ ιν
 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λο γικ ού Δ ελτίου 1920-21 161

μ ά λ ισ τα ο ι εν τη ε ικ ό ν ι 9 . Η δ ια κ ό σ μ η σ ίς τω ν 1 2 ). Η εν τη ε ικ ό ν ι 12 α ρ ισ τ ερ ά έχει υ π έ ρ το
π ο υ μ εν κ α σ τ α ν ό χ ρ ο υ ς π ο υ δε ε ρ υ θ ρ ά ε ίν α ι ή χείλ ο ς το ξ ο ειδ ή π λ α τ ε ία ν λ α β ή ν κ α ι π α ρ ’ α υ τή ν
γ ν ω σ τ ή εις τα π ή λ ιν α α γ γ ε ία τη ς ε π ο χ ή ς (Ύ σ τ ε - φ ια λ ίδ ιο ν κ εκ ο λλ η μ ένο ν εις το χείλος.

Ε ικ . 1 0 . Π ή λ ιν α α γ γ ε ία τ ά φ ο υ Ε π ι σ κ ο π ή ς .

Ε ικ . 11. Π ή λ ιν α α γ γ ε ία τ ά φ ο υ Ε π ι σ κ ο π ή ς .

Ε ικ . 12. Π ή λ ιν α α γ γ ε ία τ ά φ ο υ Ε π ι σ κ ο π ή ς .

ρ ο μ ιν . Γ ') , ή τ ο ι ζ ώ ν α ι, τόξα, σ π ε ίρ α ι, ο κ τ ώ π ο- 4) Ο ι ν ο χ ό η μ ικ ρ ά μ ό ν ω το ς (ή δ εύ τερ α α π ό

δες ο φ ιο π λ ό κ α μ ο ι κλπ. δεξιά εικ ό ν ος 9). 1
3) Τ ρ ε ις φ ι ά λ α ι η μ ε γ ά λ ο ι κ ύ α μ ο ι (εικ. 9, 5) Α μ φ ο ρ ε ύ ς φ έ ρ ω ν ω ς δ ια κ ό σ μ η σ ιν τρ ε ις
21
 162 Π αράρτημα του ‘Α ρχαιολογικού Δελτίου 1920-21

μ έ λ α ν α ς σ τιλ π ν ο ύ ς δίσ κ ο υς· δ ια δ ια β ρ ό χ ο υ σ π ό γ - φ έ ρ ο υ σ α ι ά ν ω κ α ι κ ά τ ω α ν α θ ύ ρ ω σ ιν . Η π ρ ώ τ η

γ ο υ γ ε ν ο μ έ ν ο υ ς (εικ. 12).
6) Κ α λ υ π τ ή ρ λ ύ χνο υ η θ υ μ ια τ η ρ ιο ύ (εικ ώ πν ά χ ο ς 0 ,1 4 , έφ ε ρ ε δ ε δ ια μ ικ ρ ώ ν γ ρ α μ μ ά τ ω ν
12 δεξιά). Έ χ ε ι σ χ ή μ α κ α λυ β ο ειδες μ ετά κ ω ν ι-
κ ή ς σ τέγ η ς α π ο λ η γ ο ύ σ η ς ά ν ω εις ά ν ο ιγ μ α π ε ρ ι-
χ ε ιλ ω τό ν ώ σ ει κ α π ν ο δ ό χ ο υ . Έ χει ά ν ο ιγ μ α θ υ -
ρ ο ειδ ές κ α ι εις τ η ν σ τέγ η ν ο κ τώ θ υ ρ ίδ α ς . Ή
εξω τερ ικ ή το υ ε π ιφ ά ν ε ια φ έ ρ ε ι ε ρ υ θ ρ ά ν δ ια κ ό -
σ μ η σ ιν γ ρ α μ μ ικ ή ν κ α ι α ν θ ε μ ω τ ή ν
Ο υ δ έν άλλο α ν τ ικ ε ίμ ε ν ο ν υ π ή ρ χ εν εν τ ω τ ά φ ω
Ε π ισ κ ο π ή ς κ α τά τ ο υ ς α ν ε υ ρ ό ν τα ς το ν τ ά φ ο ν .
Ή επ ο χ ή κ α ι το υ τ ά φ ο υ Ε π ι σ κ ο π ή ς εξά γε-
τ α ι α π ό τε τ ω ν λ α ρ ν ά κ ω ν κ α ι τ ω ν π η λ ίν ω ν
α γ γ ε ίω ν . Ε ί ν α ι το τελ ευ τα ί ο ν ό ρ ιο ν τ η ς Ύ σ τ ε -
ρ ο μ ιν ω ίκ ή ς η Μ υ κ η ν α ί κ ή ς Γ ' επ ο χ ή ς, εις η ν
α ν ή κ ο υ σ ι κ α ι το π λ ε ί σ τον τω ν μ έχρ ι το ύ δ ε μ ετά
π η λ ίν ω ν λ α ρ ν ά κ ω ν ευ ρ εθ έ ν τ ω ν λ α ξ ευ τώ ν θ α λ α -
μ ο ε ιδ ώ ν τ ά φ ω ν τη ς Κ ρ ή τη ς, λ. χ. εις Β α σ ιλ ικ ά
Α ν ώ γ ε ια , Π ε ν τ α μ ό δ ι, Μ ίλ α το ν, Λ ιλ ια ν ά , Μ ο υλ-
λια νά , Ά ρ τ σ α , Λ ιμ έ ν α Σ η τ ε ία ς , Γ ο ύ ρ ν ε ς, Γ ο υ ρ -
ν ιά κλπ.
Δ ύο ε π ιγ ρ α φ α ί Ι τά νο υ .
Ε ις το μ ε τ ό χ ω ν τ η ς μ ε γ ά λ η ς Μ ο ν ή ς Κ υ ρ ία ς
Ά κ ρ ω τ η ρ ια ν ή ς (Τ ο π λ ο ύ ) το λ ε γ ό μ εν ό ν 'Ε ρ η ·
μ ό η ο λ ι , ό π ο υ δ ια τ ω ν ερ ευ ν ώ ν το υ κ. H a l b -
h e r r κ α ι τ ω ν α ν α σ κ α φ ώ ν τη ς Γ α λ λ ικ ή ς Σ χ ο λ ή ς
δ ια το υ J . D e m a r g n e ε β ε β α ιώ θ η , ό τ ι έκ ειτο ή
α ρ χ α ία ελ λ η νικ ή π ό λ ις Ί τα ν ο ς εις το α ν α τ ο λ ι-
κ ώ τα το ν ά κ ρ ο ν τ η ς ν ή σ ο υ ο μ ε το χ ά ρ ις Ιω ά ν .
Σ π α ν ο υ δ ά κ ις α ν ε υ ρ ε τυ χ α ίω ς π α λ α ιό ν τ ά φ ο ν
σ κ ε π α ζό μ ε ν ο ν υ π ό δ ύ ο μ εγ ά λ ω ν ε ν ε π ιγ ρ ά φ ω ν
π λ α κ ώ ν κ α τά το ν Α ύ γ ο υ σ το ν το υ 1 9 1 9 . Ε ι δ ο -
π ο ιη θ ε ίς π ε ρ ί το υ π ρ ά γ μ α τ ο ς μ ετέβ η ν εκ εί κ α ι
εξ ή τα σ α το ε ύ ρ η μ α κ α ι α π έσ τειλ α τα ς δ ύ ο π λ ά -
κ α ς εις το Μ ο υ σ ε ίον Η ρ α κ λ ε ί ο υ . Ο τ ά φ ο ς ή το
υ π ό γ ε ιο ς θ η κ ο ε ιδ ή ς εκ τισ μ έν ο ς δ ια μ ε γ ά λ ω ν π ώ -
ρ ιν ω ν ο γ κ ο λ ίθ ω ν έχει μ ή κ ο ς εσ ω τε ρ ικ ό ν 1 ,8 2
κ α ι π λ ά τ ο ς 1 μ έτρ ο υ σ εσ υ λη μ ένο ς π α λ α ιό θ ε ν
εις ε π ο χ ή ν μ ε τα γ εν ε σ τέρ α ν π ιθ α ν ώ ς κ α τά το υ ς
χ ρ ισ τ ια ν ικ ο ύ ς χ ρ ό ν ο υ ς 1 εγ ένετο δ ευ τέρ α χ ρ ή σ ις
το υ τά φ ο υ , ω ς φ α ίν ε τ α ι εκ π ρ ο χ ε ίρ ω ν κ α ι α δ έ -
ξ ιω ν επ ισ κ ε υ ώ ν γ ε ν ο μ ε ν ώ ν εν α υ τ ώ . Κ α τ ά τ η ν
ν ε ω τ έ ρ α ν τ α ύ τ η ν τ α φ ή ν έθ εσ α ν ω ς σ κ ε π ά σ μ α τ α
τα ς δ ύ ο ε ν ε π ιγ ρ ά φ ο υ ς -πλ ά κ α ς λα β ό ντες α υ τ άς
εκ τω ν εκ εί ε ρ ε ιπ ίω ν τ η ς α ρ χ α ία ς Ι τ ά ν ο υ .
Ε ίν α ι σ τή λ α ι εγ χ ω ρ ίο υ κ υ α ν ω π ο ύ σ κλ η ρο ύ
τ ιτ α ν ό λ ιθ ο υ (εκ το υ λ α το μ είο υ το υ α κ ρ ω τ η ρ ίο υ )
έχ ει ύ ψ ο ς 1 ,2 5 κ α ι π λ ά τ ο ς 4 8 - 5 0 έκ α τοσ τ. κα ι
ε π ιγ ρ α φ ή ν δ ιεξ ο δ ικ ή ν εις τ η ν π ρ ό σ θ ια επ ι φ ά -
ν ε ια ν εκ σ τίχ ω ν 9 8 , τ ω ν ο π ο ίω ν ο ι 8 6 π ρ ώ τ ο ι
σ υ ν ε χ ίζ ο ν τα ι κ α ι εις τ η ν δ εξ ιά ν σ τενή - επ ιφ ά -
ν ε ια ν τη ς π λ α κ ό ς. Α τ υ χ ώ ς η π λ α ξ ή τ ο φ α ίν ετα ι,
π ρ ο τ η ς εις τ ο ν τ ά φ ο ν τ ο π ο θ ε τ ή σ ε ω ς εκ τε θ ε ι-
μ ένη επ ί α ι ώ ν α ς εις τ η ν ε π ίδ ρ α σ ιν τη ς θ α λ α σ -
σ ία ς υ γ ρ α σ ία ς κ α ι τ η ς α τ μ ό σ φ α ιρ α ς κ α ι η κ υ ρ ία
ε π ι δ ε ρ μ ίς έ φ θ ά ρ η δ ειν ώ ς, μ ό ν ο ν δε ο λ ίγ α γ ρ ά μ -
μ α τ α σ ώ ζ ο ν τ α ι κ α τ ά το δεξ ιό ν ά κ ρ ο ν , ο π ο ύ θ α
εκ α λ ύ π τετ ο υ π ό χ ώ μ α το ς, τ α γ ρ ά μ μ α τ α ό μ ω ς
τ η ς σ τενή ς π λ ε υ ρ ά ς σ ώ ζ ο ν τ α ι κ ά λλ ισ τα . Υ π ο λ ο -
γ ίζ ω ό τι λ ε ίπ ο υ σ ιν ο ύ τ ω ς τ α 4/ 5 τ η ? ό λη ς ε π ι -
γ ρ α φ ή ς . Ε κ τ ω ν δ ια σ ω θ έ ν τ ω ν μ ε ρ ώ ν π ε ίθ ο μ α ι
ό τ ι π ρ ό κ ε ιτ α ι π ερ ί σ π ο υ δ α ία ς ισ τ ο ρ ικ ή ; ε π ιγ ρ α -
φ ή ς το υ δ ευ τέρ ο υ π . X . α ιώ ν ος σ χ ετιζο μ έν η ς
π ρ ο ς τη ν μετα ξύ Ι τ α ν ίω ν κ α ι Ιε ρ α π υ τ ν ίω ν
δ ια φ ο ρ ά ν π ε ρ ί το υ Δ ικ τ α ίο υ Ι ε ρ ο ύ , κ α ι ό τ ι η
Ε π ιγ ρ α φ ή π ε ρ ιε ίχ ε το ι σ το ρ ικ ό ν τ η ς έ ρ ιδ ο ς τη ς
π ρ ο η γ η θ ε ίσ η ς τ η ς π ε ρ ί το υ Ι ε ρ ο ύ δ ια ιτ η σ ία ς
τ ω ν Μ α γ ν η τ ώ ν τ ω ν π ρ ο ς Μ α ιά ν δ ρ ω , η ς το κ ε ί-
μ ενο ν εσ ώ θ η κ α τά το π λ ε ίσ το ν εις τ η ν γ ν ω σ τ ή ν
μ ε γ ά λ η ν ε π ιγ ρ α φ ή ν τ η ν εν τ ε τ ο ιχ ισ μ έ ν η ν σ ή μ ε -
ρ ο ν εις τ η ν εκκλη σ ία ν τ η ς Μ ο ν ή ς1 .
Ή δ εύ τερ α π λ α ξ έχ ει ύ ψ ο ς 1,1 6 , π λ ά τ ο ς
4 1 - 4 3 έκ α τ., κ α ι π ά χ ο ς 13. Κ α ι τ α ύ τ η ς ο λ ό -
κ λ η ρ ο ς η ε ν ε π ίγ ρ α φ ο ς π ρ ό σ θ ια ε π ιφ ά ν ε ια έχει
υ π ο σ τ ή ο μ ο ία ν φ θ ο ρ ά ν , ε π ε ιδ ή ό μ ω ς τ α γ ρ ά μ -
μ α τ α η σ α ν μ ε γ α λ ύ τ ερ α κ α ι β α θ ύ τ ε ρ α δ ιε τ ή ρ η -
σ α ν ίχ ν η ο π ω σ ο ύ ν κ α τ α φ α ν ή , κ α ι ο ύ τ ω ς κ α
τ ω ρ θ ώ σ α μ ε ν τ η ν π λ ή ρ η α ν ά γ ν ω σ ιν τη β ο ή θ ε ια
δ ια φ ό ρ ω ν μ ε τα λ λ α γ ώ ν το υ φ ω τ ισ μ ο ύ . Έ χ ε ι π ρ ο -
ξ εν ικ ό ν ψ ή φ ισ μ α τ ω ν Ι τ α ν ίω ν το υ Γ ' π X.
α ιώ ν ο ς π ρ ο ς τ ιμ ή ν το υ γ ν ω σ τ ο ύ Μ α κ εδ ό ν ο ς
σ τ ρ α τ η γ ο ύ Π τ ο λ ε μ α ίο υ το υ Φ ιλ α δ έ λ φ ο υ Π α -
τρ ό κ λ ο υ το υ Π ά τ ρ ω ν ο ς . Ε ί ν α ι δηλ. τα υ τ ό σ η μ ο ς
π ρ ο ς τη ν υ π ό το υ κ α θ η γ . H a l b h e r i δ η μ ο σ ιευ
θ ε ίσ α ν εις το M u s e o I t a l i a n o I I I σελ 5 6 8 εξ ,
ά λ λ ’ εν ω η υ π ό το υ H a l b h e r r δ η μ ο σ ιε υ θ ε ίσ α
ε ίν α ι κ ο λο β ή κ α τά το τε λ ε υ τα ίο ν ή μ ισ υ , η η με-
τ έ ρ α ευ τυ χ ώ ς ε ίν α ι π λ ή ρ η ς. Ε κ τ α ύ τ η ς μ α ν θ ά -
ν ο μ ε ν ό τ ι δ ύ ο ό μ ο ια α ν τ ίγ ρ α φ α το υ π ρ ο ξεν ικ ο ύ
ψ η φ ίσ μ α τ ο ς τ η ς π ό λ ε ω ς ε χ α ρ ά χ θ η σ α ν , κ α ι εν
μ εν α ν ετέθ η εις το ν ν α ό ν τη ς π ο λ ιο ύ χ ο υ Α θ ή -
ν α ς το δ ’ έτερ ο ν εις το ν ν α ό ν το υ Α σ κ λ η π ιο ύ .
Π ιθ α ν ώ ς εν τω π α ρ ό ν τ ι α ν τ ιγ ρ ά φ ω έχομ εν το

1 Ή Ί τ α ν ο ς κ α τ ω κε ί τ ο α κ ό μ η κ α τ ά τ ο υ ς π ρ ώ τ ο υ ς
α ιώ ν α ς τ ο υ χ ρ ισ τ ια ν ισ μ ο ύ , ω ς α π ε δ ε ίχ θ η ε κ τ ω ν ά ν α -
σκ α φ ώ ν του Γ ά λ λ ο υ J D e m a r g n e κ ατά το 1 9 1 0 -1 9 1 1 ,
ε ν α ί ς α π ε κ α λ ύ φ θ η σ α ν τ α ε ρ ε ίπ ια χ ρ ισ τ ια ν ικ ώ ν ε κ κ λ η-
σ ιώ ν μη δ η μ ο σ ιε υ θ ε ι σ ώ ν δ ια τ ο ν μ ε τ ο λ ίγ ο ν ε π ε λ θ ο ν τ α
θ α ν α τ ο ν του α ν α σ κ α φ έ ω ς .
1 Μ ε τ ά τ ο ν P a s h le y τ ο ν π ρ ώ τ ο ν ιδ ό ν τ α κ α ι τ ο ν
S p r a t t κ λ π . ε δ η μ ο σ ιε ύ θ η π λ η ρ έ σ τ ε ρ ο ν κ α ι α κ ρ ιβ έ σ τ ε -
ρ ο ν υ π ό τ ο υ κ. H a lb h e r r ε ις τ ο M u s e o I t a lia n o i l l
5 7 0 ε ξ . κ α ι π α ρ ά D itte n b e r g e , S y llo g e ' 9 2 9 Κ αι δ εύ -
τ ε ρ ο ν α ν τ ί τ υ π ο ν τ ο ε ν Μ α γ ν η σ ία ε υ ρ έ θ η κ α ι ε δ η μ ο -
σ ιε ύ θ η υ π ό K e r n , I n s c h r if t , v o n M a g n e s ia σ ε λ 9 4
No 105.
 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λογικού Δ ελτίου 1920 - 21 163

π ρ ώ τ ο ν ά τε τη ς σ τή λ η ς τ α ύ τη ς ο ύ σ η ς μ εγ α λ υ τέ- (εικ. 13) α ν α τ ο λ ικ ώ ς τ η ς π ό λ ε ω ς κ α τά τ α σ ύ -

ρ ω ν δ ια σ τά σ εω ν , εν φ t o άλλο το μ ικ ρ ό τερ ο ν ν ο ρ α τ ω ν δ υ ο Ε π α ρ χιώ ν Ρ ε θ ύ μ ν η ς κ α ι Μ υλ ο -
θ α ή τ ο το το υ Α σ κ λ η π ιε ίο υ . π ο τ ά μ ο υ , τ ο ό π ο ιο ν κ α ι εδ ώ ρ η σ εν α μ έ σ ω ς εις
Α μ φ ο τ έ ρ α ς τ α ς ε π ιγ ρ α φ ά ς θ α δ η μ ο σ ιε ύ σ ω - τ ο Μ ο υ σ ε ίο ν Ρ ε θ ύ μ νη ς. Ε ί ν α ι σ τήλη λευκού
μεν μ ε τ ' ά λλ ω ν κ ρ η τ ικ ώ ν ε π ιγ ρ α φ ώ ν π ρ ο σ εχώ ς. ν η σ ιω τ ικ ό ν μ α ρ μ ά ρ ο υ σ ώ ζο υ σ α ύ ψ ο ς 0 ,9 0 , π λά -

Ε ικ . 1 3 . Ε π ι τ ύ μ β ι ο ν α ν ά γλ υ φ ο ν Σ τ α υ ρ ω μ έ ν ο υ .

Ν εκ ρ ικ ό ν α ν ά γλ υ φ ο ν Σ τα υ ρ ω μ έ ν ο υ .
Ό φ ιλ ά ρ χ α ιο ς β ιο μ ή χ α ν ο ς Ρ ε θ ύ μ ν η ς κ. Έ μ μ .
Κ α ο ύ ν η ς α ν εύ ρ ε κ α τά το ν Δ εκ έμ β ρ ιο ν το υ 1 9 1 8
επ ιτ ύ μ β ιο ν α ν ά γ λ υ φ ο ν εις θ έ σ ιν Σ τ α υ ρ ω μ έ ν ο ν
το ς 4 7 - 4 9 εκατ. κ α ι π ά χ ο ς 10. Φ έρ ει εν μ ε τρ ίω
α ν α γ λ ύ φ ω ν εα ν ίσ κ ο ν γ υ μ ν ό ν ό ρ θ ιο ν ε σ τρ α μ μ έ-
ν ο ν π ρ ο ς α ρ ισ τ ε ρ ά σ τη ρ ιζ ό μ εν ο ν ε π ί το υ α ρ ι -
σ τερού σ κέλους κ α ι κ ά μ π τ ο ν τ α το δεξιό ν δ ια
τη ς δεξιά ς κ ρ α τ ε ί π τ η ν ό ν , δ ε π ιδ ε ικ ν ύ ε ι εις κύ ν α
 164 Π αράρτημα του Α ρχαιολογικού Δ ελτίου 1920 - 21
π α ρ ά το υ ς π ό δ α ς το υ ισ τ ά μ ενο ν κ α ι υ ψ ο ύ ν τα
τ η ν κ εφ α λ ή ν π ρ ο ς α υ τ ό εις τ η ν α ρ ισ τ ε ρ ό ν κ ρ α -
τ ε ί σ τλ ε γ γ ίδ α κ α ι α π ό μ η ρ ίν θ ο υ α ν η ρ τ η μ έ ν ο ν
σ φ α ιρ ικ ό ν α ρ υ βα λλίσ κο ν. Α τ υ χ ώ ς η στήλη ε ίν α ι
α π ο κ εκ ρ ο υ σ μ έν η ά ν ω κ α ι λ ε ίπ ε ι η κ ε φ α λ ή - κ α ι
ή ε π ιφ ά ν ε ια δ ε το υ μ α ρ μ ά ρ ο υ έχει π ά θ ε ι σ η -
μ α ν τικ ή ν β λ ά β η ν δ ια β ρ ω θ ε ίσα εκ τη ς π ο λ υ χ ρ ο -
ν ίο υ α τ μ ο σ φ α ιρ ικ ή ς ε π ιδ ρ ά σ ε ω ς, ώ σ τε δεν φ α ί -
ν ο ν τ α ι κ α λ ώ ς α ι λ ε π το μ έρ ε ια ι το υ α ν α γ λ ύ φ ο υ ,
το ό π ο ιο ν έχο ν κ α λό ν το π ε ρ ίγ ρ α μ μ α φ α ίν ε τ α ι
έρ γ ο ν ελ λ η ν ικ ώ ν χ ρ ό ν ω ν .
Ή εύ ρ εσ ις κ α ι το υ α ν α γ λ ύ φ ο υ το ύ το υ ει ς
θ έ σ ιν Σ τ α υ ρ ω μ έ ν ο ν εν ισ χύ ει π ρ ο ς τ α ις ά λ λ α ις
μ έχρ ι τ ο ύ δε εν δ είξ εσ ι τ η ν γ ν ώ μ η ν ό τ ι έχ ο μ εν
κ α τά τ η ν π α ρ α λ ία ν τ α ύ τ η ν θ έ σ ιν λ ε ίψ α ν α π ό -
λεω ς ελ λ η ν ικ ώ ν κ α ι ρ ω μ α ϊκ ώ ν χ ρ ό ν ω ν . Τ ιν έ ς
τ ω ν ν εω τέ ρ ω ν ή κ α σ α ν ό τ ι έκ ειτο ε ν τ α ύ θ α π ό λ ις
Ά γ ρ ι ο ν λ εγ ο μ έν η 1 , η ς το ό ν ο μ α λ έ γ ο υ σ ιν ό τ ι
έσ ω σ εν η κ α τά τη ν εν ετο κ ρ α τία ν α ν α φ ε ρ ο μ έ ν η
π ο λ λ ά κ ις Ε π ι σ κ ο π ή ’Α γ ρ ίο υ (ή Ά ρ ίο υ ) . Τ η ς
Ε π ισ κ ο π ή ς τ α ύ τ η ς έ δ ρ α ή το το σ η μ ε ρ ιν ό ν μ ι -
κ ρ ό ν χ ω ρ ίο ν Β έ ρ ά ν Ε π ι σ κ ο π ή 2. Τ ο π ρ ά γ μ α
θ α έξ α κ ρ ιβ ω θ ή Ίσ ω ς δ ι ’ ε π ιτ ό π ιο υ α ν α σ κ α φ ικ ή ς
ε ρ ε ύ ν η ς 3. · μ ο υ ε ίσ ο δ ο ς εφ ρ ά σ σ ετο δ ια το ίχ ο υ ξ η ρ ο λ ιθ ικού
Τ ά φ ο ι Κ υ δ ω ν ιά ς.
Τ ά φ ο ι θ η κ ο ε ι δ ε ί ς κ τισ τ ο ί δ ια π λ α κ ώ ν π α -
ρ ε τ η ρ ή θ η σ α ν κ α τ ά τ α ς εκ χ ω μ α τώ σ ε ις τα ς γ ε ν ο -
μ ένα ς κ α τά το έτο ς 1 9 1 9 έ ξ ω θ ι τ η ς π ό λ ε ω ς τ ω ν
Χ α ν ίω ν π ρ ο ς χ ά ρ α ξ ιν α μ α ξ ιτ ώ ν ο δ ώ ν α π ό τ η ς
σ η μ ε ρ ιν ή ς π ό λ ε ω ς π ρ ο ς το μ έ γ α ρ ο ν τ ω ν δ ικ α -
σ τ η ρ ίω ν κ α ι π α ρ ’ α υ τό εις τα ς εκ εί ν έα ς σ υ ν ο ι-
κ ία ς. Ο ι τ ά φ ο ι, ω ς έ φ α ν η εκ τ ω ν ο λ ίγ ω ν ε υ ρ η -
μ ά τ ω ν , ε ίν α ι χ ρ ό ν ω ν ελ λ η ν ισ τικ ώ ν κ α ι ρ ω μ α ϊ-
κ ώ ν τ η ς π ό λ ε ω ς Κ υ δ ω ν ιά ς. Έ κ α σ το ς τ ά φ ο ς
α π ο τ ελε ίτ α ι συνήθους α π ό εξ ό ρ θ ια ς κ α ι π α χ ε ία ς
π λ ά κ α ς ψ α μ μ ό λ ιθ ο υ κ ε κ ο ν ια μ έ ν α ς ε σ ω τε ρ ικ ώ ς,
κ α λ ύ π τ ε τ α ι δ ε υ π ό δ ύ ο ό μ ο ιω ν π λ α κ ώ ν . Τ α
ευ ρ ισ κ ό μ εν α ε ις τ ιν α ς εξ α υ τ ώ ν κ τ ε ρ ίσ μ α τ α ε ίν α ι
π ή λ ιν α μ υ ρ ο δ ό χ α λ η κ ύ θ ια (κ ο ιν ώ ς λ ε γ ό μ εν α δα-
κ ρ υ ο δ ό χ α ι), μ ικ ρ ά χα λκ ά κ ά τ ο π τ ρ α α π λ ά , στλεγ-
γ ίδ ε ς σ ιδ η ρ α ί η χα λ κ α ί κ α ι π ή λ ιν α ι π λ α γ γ ό ν ε ς.
Ο ι π λ ε ίσ το ι τ ω ν τ ά φ ω ν ευ ρ ίσ κ ο ν τα ι σ εσ υλη μ έ-
ν ο ι. Ο ι μ έ χ ρ ι τ ο ύ δ ε ευ ρ εθ έν τες ε σ κ ά φ η σ α ν υ π ό
ε ρ γ α τ ώ ν κ α ι τ ω ν κ α λ λ ιε ρ γ η τώ ν τ ω ν α γ ρ ώ ν ,
ε ίν α ι ό μ ω ς α ν ά γ κ η ν α γ ίν η σ υ σ τ η μ α τικ ή υ π ό
1 Β . Ψ υ λ ά κ η , Ι σ τ ο ρ ία Κ ρ ή τ η ς Ά θ η ν . 1 8 9 9 σ ε λ . 1 3 5 .
' Giuseppe Gerola, M on um . V en eti n ell’ Isola di
Creta vol. I I Venezia 1 9 0 8 σ ε λ . 6 1 κ α ι 7 7 - 7 9 .
8 Μ ικ ρ ά σ κ α φ ικ ή δ ο κ ιμ ή γ ε ν ο μ έ ν η κ α τ ά τ ο υ ς τ ε λ ε υ -
τ α ίο υ ς μ ή ν α ς υ π ό τ ο υ ε π ι μ ε λ η τ ο ύ τ ο υ Μ ο υ σ ε ίο υ κ α θ η -
γ η τ ο ύ Ε ύ σ τ α θ . Π ε τ ρ ο υ λ ά κ ι α π ε κ ά λ υ ψ ε τ ο ί χ ο ν ισ ο δ ο -
μ ικ ό ν ε κ μ ε γ ά λ ω ν ζ ε σ τ ώ ν π ω ρ ίν ω ν λ ίθ ω ν κ α τ ά τ η ν
θ έ σ ιν Π α λ α ιό κ α σ τ ρ ο ν τ ο υ Σ τ α υ ρ ω μ έ ν ο υ .
α ρ χ α ιο λ ό γ ο υ σ κ α φ ή π ρ ο ς α κ ρ ιβ ή π ε ρ ιγ ρ α φ ή ν
α υ τώ ν .
Τ ά φ ο ι μ υ κ η ν α ϊκ ο ί λα ξευ το ί.
Κ α τ ά το ν Δ ε κ έμ β ρ ιο ν το υ 1 9 1 9 ε υ ρ ισ κ ό μ ε -
ν ο ς εν Χ α ν ίο ις π α ρ ε τ ή ρ η σ α εις το έ δ α φ ο ς τη ς
ν ε ω σ τ ί εκ σ κ α φ είσ η ς ο δ ο ύ ο υ χί μ ι κ ρ ά ν το υ μ ε -
γ ά ρ ο υ τ ω ν δ ικ α σ τ η ρ ίω ν π α ρ ά τ η ν ο ικ ία ν τ η ς
ε π ισ κ ο π ή ς Κ υ δ ω ν ιά ς κ α θ ιζή σ εις γ ε ν ο μ έ ν α ς π ρ ο -
σφάτους μ ετά τα ς σ υνεχείς ρ α γ δ α ία ς β ρ ο χ ά ς -
εν ό η σ α ό τ ι π ρ ό κ ε ιτ α ι π ε ρ ί τ ά φ ω ν λα ξευτώ ν, ω ν
ή ο ρ ο φ ή λ ε π τυ ν θ εί σα εκ τη ς εκ χω μ α τ ώ σ εω ς τη ς
ο δ ο ύ κ α ι τ η ς δ ια ρ ρ ο ή ς τ ω ν υ δ ά τ ω ν είχε κ α τα ρ -
ρ εύ σ ει εντό ς το υ ν εκ ρ ικ ο ύ θ α λ ά μ ο υ . Π ρ ο έ β η ν
ό θ εν δ ι ’ ο λ ίγ ω ν ε ρ γ α τ ώ ν εις τ η ν σ κ α φ ή ν κ α ι
το ν κ α θ α ρ ισ μ ό ν δ ύ ο τ ο ιο ύ τ ω ν λ α κ κ ω μ ά τω ν .
Ή σ αν π ρ ά γ μ α τ ι λ α ξευ το ί τ ά φ ο ι μ υ κ η ν α ϊκ ώ ν
χ ρ ό ν ω ν έχ ο ντες το ν δ ρ ό μ ο ν κ α ι τ η ν ε ίσ ο δ ο ν εξ
α ν α τ ο λ ώ ν . Ο ε ι ς τ ο ύ τ ω ν έχ ει μ ή κ ο ς 2 ,4 0 , π λ ά -
το ς 1,80, ύ ψ ο ς 1 ,7 0 κ α ι π λ ά τ ο ς δ ρ ό μ ο υ 0 ,7 0 -
έ ν ε κ α τη ς χ α λ α ρ ά ς σ υ σ τά σ εω ς το υ β ρ ά χ ο υ είχε
βλ α βή το κ α ν ο ν ικ ό ν το υ σ χ ή μ α - η εκ το υ δ ρ ό -
εν τ ω τ ά φ ω π α ρ ε τ ή ρ η σ α λ ε ίψ α ν α ο σ τώ ν α ν -
θ ρ ώ π ο υ ω ρ ίμ ο υ η λ ικ ία ς ά κ α υ τα , σ ε σ η π ό τ α π λ η ν
τ ω ν μ η ρ ικ ώ ν ο σ τώ ν τ α ό π ο ια ό π ω σ ο ύ ν δ ιετ η -
ρ ο ύ ν τ ο το μ ό ν ο ν α ν τ ικ είμ ε ν ο ν το ευ ρ ε θ έν εν
τω τ ά φ ω ε ίν α ι μ ικ ρ ό ν κ ω ν ικ ό ν σ φ ο ν δ ύ λ ω ν ή
κ ο μ β ίο ν δ ιά τ ρ η τ ο ν εκ σ τεα τίτο υ λ ίθ ο υ .
Ό δ εύ τερ ο ς τ ά φ ο ς π ε ρ ί τ α δ έκ α μ έ τρ α νο -
τ ιώ τ ε ρ ο ν το υ π ρ ώ τ ο υ έχει δ ια σ τά σ ε ις 3 X 2 ,9 0
κ α ι ύ ψ ο ς δ υ ο μ έ τ ρ ω ν - ο εξ α ν α το λ ώ ν δ ρ ό μ ο ς
το υ κ α τα λ ή γ ει εις π ύ λ η ν το υ θ α λ ά μ ο υ κ α μ α ρ ω -
τ η ν λα ξευτή ν εις το ν β ρ ά χ ο ν . Ε ν τ ο ύ τ ω τ α ο σ τά
ή σ α ν τελ είω ς α φ α ν ισ μ έ ν α εκ τη ς υ γ ρ α σ ία ς, εύ-
ρ έ θ η σ α ν ό μ ω ς τ α εξής π ή λ ιν α κ τερ ίσ μ α τα .
1) Σ τ ε γ α ν ό σ τ ο μ ο ς α μ φ ο ρ εύς μ έσου μ εγ έθ ο υ ς
2) φ ιά λ η μ ικ ρ ά ά ω τ ο ς 3) δ ύ ο μ ικ κ ύ λ α ι α ρ ύ -
τ α ιν α ι μ ετά λ α β ή ς υ π ε ρ εχούσ η ς, κ α ι τε μ ά χ ια
ά λλ ω ν π ή λ ιν ω ν α γ γ ε ίω ν . Φ έ ρ ο υ σ ιν α ρ α ιά ν σ τιλ -
π ν ή ν δ ια κ ό σ μ η σ ιν ε ρ υ θ ρ ω π ή ν .
Κ α ι τ ρ ίτο ς ό μ ο ιο ς τ ά φ ο ς εί χεν ευ ρ εθ ή υ π ό
τ ω ν ε ρ γ α τ ώ ν τη ς ο δ ο ύ ά νευ ο υ δ ε ν ό ς α ν τ ικ ε ιμ έ -
ν ο υ κ α τ ’ α υ το ύ ς.
Ή εύ ρεσ ις τ ω ν τ ά φ ω ν τ ο ύ τ ω ν τ η ς τελ ευ τα ία ς
υ σ τε ρ ο μ ιν ω ϊκ ή ς επ ο χ ή ς μ ετά τ ο υ ς ευ ρ ε θ έ ν τ α ς
π ρ ο εικ ο σ α ετία ς ό π ισ θ ε ν το υ μ ε γ ά ρ ο υ τω ν δ ι -
κ α σ τ η ρ ίω ν , τα ε υ ρ ή μ α τ α τ ω ν ο π ο ίω ν π ή λ ιν α ,
λ ίθ ιν α , χα λ κ ά φ υ λ ά σ σ ο ν τα ι εν τω μ ικ ρ ώ Μ ο υ -
σεία) Χ α ν ίω ν , μ α ρ τ υ ρ ο ύ σι π ε ρ ί τη ς υ π ά ρ ξ εω ς
ε ν τ α ύ θ α π ο υ σ υ ν ο ικ ισ μ ού τη ς τελ ευ τα ία ς μ υ κ η -
ν α ί κ ή ς επ ο χ ή ς, κ α ι ε ίν α ι α ι μ ό ν α ι σ χεδόν μ έχρ ι
τ ο ύ δε α σ φ α λ ε ίς ενδ είξεις μ ιν ω ϊκ ο ύ π ο λ ιτ ισ μ ού
 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λογικού Δελτίου 1920· 21
εις τ o δ υ τ ικ ό ν μ έ ρ ο ς τη ς Κ ρή τη ς, το μ η έξερευ-
ν η θ έ ν ά λ λ ω ς ε π α ρ κ ώ ς ε ισ έ τι.
Ρ ω μ α ϊκ ό ν ο ικ ο γ εν εια κ ό ν κ ο ιν ο τ ά φ ιο ν
Γ όρ τυνος.
Κ α τ ά το φ θ ιν ό π ω ρ ο ν το υ 1 9 1 9 έλ ά β ο μ εν
τ η ν π λ η ρ ο φ ο ρ ία ν π ε ρ ί λ α θ ρ α ία ς σ κ α φ ή ς τ ά φ ο υ
εις θ έ σ ιν Α ν ε μ ο σ τ ά β λ ο υ ς το υ χ ω ρ ίο υ Μ η τρ ο -
π ό λ ε ω ς π α ρ ά τ α ε ρ ε ίπ ια τη ς α ρ χ α ία ς Γ ό ρ τυ ν ο ς .
Ό Ιδ ιο κ τ ή τ η ς το υ α γ ρ ο ύ είχε τ υ χ α ίω ς π α ρ α τ η -
ρ ή σ ε ι το ν τ ά φ ο ν μ ετά τ η ν α π ό σ π α σ ιν π λα κ ό ς,
κ α ι π ρ ο έβ η δ ια ν υ κ τό ς εις τη ν σ κ α φ ή ν α υ το ύ
π ρ ο ς ε ξ α γ ω γ ή ν π λ α κ ώ ν ο π τ ο π λ ιν θ ικ ώ ν κ α ι ά λ -
λου ο ικ ο δ ο μ ικ ο ύ υλικού. Τ ο ν τ ά φ ο ν ε σ κ ά ψ α μ εν
κ α ι κ α θ α ρ ίσ ω μ ε ν τελ ευ τα ίο ν. Σ υ ν ίσ τ α τ α ι α π ό
υ π ό γ ε ιο ν τ ε τ ρ ά γ ω ν ο ν κ τισ τ ό ν θ ά λ α μ ο ν , ο υ . το
μεν μ ή κ ο ς ε ίν α ι 3 ,4 6 , το π λ ά το ς 2 ,4 4 κ α ι το
ύ ψ ο ς 2 ,0 2 . Ε ί ν α ι εκ τισ μ έν ο ς δ ια δ ό μ ω ν εκ μ ι -
κ ρ ώ ν ξ εσ τώ ν π ω ρ ίν ω ν λ ίθ ω ν εν α λ λ α σ σ ό μ εν ω ν
μ ετά σ τεν ώ ν ζ ω ν ώ ν εξ ο π τ ώ ν π λ ίν θ ω ν μ ετ’
ά φ θ ο ν ο υ α σ β εσ το κ ο νία ς. Ε κ ν ό το υ κ α τή ρ χ ο ν το
δ ια κ λ ίμ α κ ο ς κ τισ τ ή ς εξ β α θ μ ιδ ώ ν εις μ ικ ρ ό ν
τ ε τ ρ ά γ ω ν ο ν π ρ ό θ υ ρ ο ν , κ α ι εξ α υ το ύ δ ια τ ρ ιώ ν
ά λ λ ω ν β α θ μ ιδ ώ ν κ ά μ π τ ο ν τ ε ς δεξιά εύ ρ ισ κ α ν τη ν
π ύ λ η ν το υ τ ά φ ο υ , ή τ ις ή τ ο κ τισ τή δ ι ’ ο π τ ό π λ ιν -
θ ω ν , κ α μ α ρ ω τ ή ύ ψ ο υ ς 1 ,5 6 κ α ι π λ ά τ ο υ ς 0 ,9 0 ,
Ό ν εκ ρ ικ ό ς θ ά λ α μ ο ς δ ιη ρ ε ίτ ο δ ια το ίχ ο υ εις
δ ύ ο δ ια μ ε ρ ίσ μ α τ α 1 ο το ίχ ο ς ο ύ το ς εκ τισ μ έν ο ς
. δ ι ’ ό μ ο ιω ν υ λ ικ ώ ν είχε, φ α ίν ε τ α ι, μ ι α ν η δύ ο
κ α μ ά ρ α ς, δ ι ’ ω ν σ υ ν εκ ο ιν ώ ν ο υ ν τ α δ ύ ο τ μ ή -
μ α τα , ο χ ω ρ ικ ό ς ό μ ω ς είχε δ ια λ ύ σ ει το χ ώ ρ ι-
σ μ α το ύ το , ό π ω ς είχ εν α π ο σ τ ά σ ε ι κ α ι τα ς ο π τ ό -
π λ ιν θ ο υ ς το υ δ α π έ δ ο υ , ό λ α δε τ α ύ τ α τ α υ λ ικ ά
είχεν ε π ισ ω ρ ε ύ σ ει, ίν α λ ά θ ρ α τ α μ ε τα φ έρ η . Ε ις
τ ο υ ς τέσ σ α ρ α ς τ ο ίχ ο υ ς το υ θ α λ ά μ ο υ υ π ά ρ χ ο υ σ ιν
εν ν έ α κ ό γ χ α ι κ τισ τ α ί δ ι ’ ο π τ ό π λ ιν θ ω ν κ α μ α ρ ω -
τ ο ι, ή τ ο ι τ ρ ε ις εις εκ α τέρ α ν τω ν μ α κ ρ ώ ν π λ ε υ -
ρ ώ ν, δ ύ ο εις το ν το ίχ ο ν το υ β ά θ ο υ ς κ α ι μ ια εις
το ν το ίχ ο ν τ η ς εισ ό δ ο υ δεξιά τ ω είσ ερ χο μ ένφ ·
έκ α σ τη κ ό γχη έχ ει ύ ψ ο ς 5 5 εκατ. κ α ι π λ ά το ς
2 8 . Β ε β α ίω ς α ι κ ό γ χ α ι α υ τ α ί εχ ρ η σ ίμ ευ ο ν ίν α
δ έ χ ω ν τ α ι τα ς ν εκ ρ ικ ό ς υ δ ρ ία ς τ α ς π ερ ιεχ ο ύ σ α ς
τ η ν τ έ φ ρ α ν τ ω ν ν ε κ ρ ώ ν τ ω ν υ δ ρ ιώ ν τ ο ύ τ ω ν
μ ό ν ο ν ο λ ίγ α α δ ια κ ό σ μ η τ α τε μ ά χ ια εύ ρ ο μ εν εν -
τό ς τ ω ν χ ω μ ά τ ω ν π α λ α ιό θ ε ν τ ε θ ρ α υ σ μ έν α , εξ
ου σ υ μ π ε ρ α ίν ο μ ε ν ό τ ι η σ ύλη σ ις α υ το ύ ε γ έν ετο
εις π ρ ο γ εν εσ τέ ρ ο υ ς χ ρ ό ν ο υ ς. Ο τ ά φ ο ς π ρ ο φ α -
ν ώ ς ε ίν α ι ο ικ ο γ εν εια κ ό ς ρ ω μ α ί κός, είδ ο ς c o l u m -
b a r i u m . Π ιθ α ν ό τ α τ α εις το ν α υ τ ό ν α γ ρ ό ν κ ε ί-
μ ενο ν α μ έ σ ω ς έξω τω ν ε ρ ε ιπ ίω ν τη ς π ό λ ε ω ς θ α
υ π ά ρ χ ω σ ι κ α ι ά λ λ ο ι τ ά φ ο ι.
Ε ν Η ρ α κ λ ε ίω Κ ρή τη ς κ ατά Ο κ τ ώ β ρ ιο ν 1920.
ΣΤΕΦ. Ξ Α Ν Θ Ο Υ Δ ΙΔ Η Σ
166
ΕΙ ΔΗΣΕΙΣ
ÊK ΤΗΣ 8 ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ
ΚΑΤΑ ΤΑ ΕΤΗ 1 9 2 0 ’ 21
Κέρκυρα.
Ε κ το υ χ ω ρ ίο υ τ ω ν Γ ια ν ν ά δ ω ν , τ η ν ά ν ο ιξ ιν
το υ 1 9 2 0 , τη φ ρ ο ν τ ίδ ι το υ ε π ιμ ελ η τού τω ν
α ρ χ α ιο τ ή τ ω ν κ α θ η γ η τ ο ύ κ. Μ . Κ ο σ κ ιν ά , μ ετη -
ν έχ θ η εις το Μ ο υ σ είο ν α γ α λ μ ά τ ιο ν α κ έ φ α λ ο ν ,
η μ ίσ εος π ε ρ ίπ ο υ φ υ σ ικ ο ύ μ εγέθο υ ς, α ν δ ρ ό ς θ ω -
ρ α κ ο φ ό ρ ο υ μ ετά μεγάλοι) μ α ν δ ύ ο υ . Η ε ξ έ τ α σ ι ς
το υ α γ α λ μ α τ ίο υ π α ρ ά τη ν α ρ χ α ιο π ρ ε π ή εν τύ -
π ω σ ιν με έπ εισ εν, ό τ ι π ρ ό κ ε ιτ α ι π ε ρ ί έρ γ ο υ
το υ Ι 8 ου α ιώ ν ος, ό μ ο ια ς b a r o c c o τέχνη ς, ω ς ο
ε π ί τ η ς Σ π ια ν ά δ α ς γ ν ω σ τ ό ς α ν δ ρ ιά ς το υ S c h u -
le n b u rg .
Α π ό το υ 7 /β ρ ίο υ 1 9 2 0 μ έχρ ι τέλο υς το υ
έτο υ ς α ν έσ κ α ψ α δ α π ά ν η το υ Υ π ο υ ρ γ ε ίο υ κ α τά
το ν χ ώ ρ ο ν το υ ν α ο ύ το υ λ εγ ο μ έν ο υ τη ς Γ ο ρ -
γο ύ ς. Ε π ρ ό κ ε ιτ ο ν α σ υ ν εχ ισ θ ο ύ ν α ι έ ρ ε υ ν α ι
το υ Γ ε ρ μ α ν ικ ο ύ ’Ιν σ τ ιτ ο ύ τ ο υ , α ι δ ια κ ο π ε ίσ α ι
μ ετά το 1 9 1 4 , με το ν σ κ ο π ό ν ν α α υ ξ η θ ή το
ελ λ ιπ ές α ρ χ ιτε κ τ ο ν ικ ό ν υ λ ικ ό ν κ α ι μ ά θ ω μ ε ν τ ί -
π ο τε θ ε τ ικ ώ τ ε ρ ο ν π ε ρ ί το υ σχεδόν εντελ ώ ς εξαφανισθέντος
α ν α το λ ικ ο ύ α ετώ μ α το ς. Τ ο α π ο τ έ -
λ εσ μ α τ η ς α ν α σ κ α φ ή ς ή το , ό τ ι τ α π ά ν τ ω ς ο λ ίγ α
ε υ ρ ή μ α τ α π ρ ο ή γ α γ ο ν σ η μ α ν τ ικ ώ ς τη ν λύ σ ιν τω ν
ζη τη μ ά τω ν.
Π ρ ο τ η ς α ν α σ κ α φ ή ς μ ικ ρ ά μελέτη, γ ε ν ο μ έ ν η
κ α τ ’ Α ύ γ ο υ σ το ν , π α ρ έσ χε μ ε ίζ ο ν α β ε β α ιό τη τ α
π ε ρ ί τ η ς εν τω ν α ώ λ α τ ρ ευ ο μ έ ν η ς θ εό τη το ς. Τ ο
1 9 1 4 ο υ χ ί μ α κ ρ ά ν τη ς α ρ χ α ία ς θέσ εω ς ευ ρ έθη
κ α τ ά τ η ν β ο ρ ε ία ν π λ ευ ρ ά ν α ν α θ η μ α τ ικ ή ε π ι -
γ ρ α φ ή εις τ η ν Α ρ τ έ μ ιδ α ε π ί π ρ ισ μ α τ ικ ή ς β ά -
σ εω ς ( D ö r p f e l d εν A t h . M it t. 1914, 170). Μ ε
τ η ν υ π ο ψ ία ν , ό τ ι κ α ι η ε ν τω Μ ο υ σ είω δ ια τ η -
ρ ο υ μ έ ν η ε π ιγ ρ α φ ή : Φ ] ιλ ό ξ ε ν ο ς Α ί σ χ ρ ίω ν ο ς \
κ α ι σ ύ ν α ρ χ ο ι Α ρ τ ά μ ιτ ί (α ρ ιθ μ ό ς ευ ρ ε τη ρ ίο υ
9 = I G , I X U 7 0 6 ) τη ν α υ τ ή ν θ α έχη π ρ ο έλ ευ -
σιν, π α ρ η κ ο λ ο ύ θ η σ α τ η ν σ χετικ ή ν β ιβ λ ιο γ ρ α -
φ ία ν . Π ρ α γ μ α τ ικ ώ ς δ ε , ω ς κ υ ρ ίω ς εξ ά γ ε τα ι εκ
τ ίν ο ς λ η σ μ ο ν η μ έ ν ο υ φ υ λ λ α δ ίο υ το υ Ά ν τ . Β ρ α -
κ λ ιώ τη , εκ δ ο θ έν το ς ι τα λ ισ τ ί εν Κ ερ κ ύ ρ α το 1 8 1 3
(Α . V r a c l i ö t i , S ü l l e i s c r i z i o n e in m a r m o u l-
t i m a m e n t e r i n v e n u t e p . 10) η ε π ι γ ρ α φ ή ήλ-
θρν εις φ ω ς κ α τά τα ς ο χ υ ρ ω μ α τ ικ ό ς κ α ι εν π α -
ρ έ ρ γ ω α ρ χ α ιο λ ο γ ικ ά ς ε ρ γ α σ ία ς τ ω ν Γ ά λ λ ω ν του
1 8 1 2 κ α ι 1 8 1 3 , α ί τιν ες εξετά θ η σ α ν π ε ρ ί τη ν
μ ο ν ή ν τω ν Ά γ . Θ ε ο δ ώ ρ ω ν κ α ι εις σ η μ α ν τικ ό ν
μ έρ ο ς α π ε κ ά λ υ ψ α ν κ α ι το ν η μ έ τ ερ ο ν ν α ό ν . Μ ετά
το ύ τ ο η δ ι α δ ύ ο τ ίτλ ω ν μ α ρ τυ ρ ο υ μ έ ν η κ υ ρ ιό -
 166 Π αράρτημα το υ Α ρχαιολογικού Δ ελτίου 1920 - 21
τ η ς τη ς Α ρ τ έ μ ιδ ο ς α π ο β α ίν ε ι β εβ α ία . Π ρ ο ς
α π ο φ υ γ ή ν σ υ γ χ ύ σ εω ς θ α δ ια κ ρ ίν ω μ ε ν δ ια τ ω ν
ο ικ ε ίω ν ο ν ο μ ά τ ω ν το ν ν α ό ν τ η ς Α ρ τ έ μ ιδ ο ς α π ό
τ ο υ π α ρ ά το Κ α ν ό ν ι υ π ό το υ Κ α ρ α π ά ν ο υ κ α ι
L é c h â t εξ ερ ευ ν η θ έ ν το ς μ ικ ρ ο ύ λ α ϊκ ο ύ ιερ ο ύ τη ς
α υ τ ή ς θεά ς.
Κ α τ ά τ η ν α ν α σ κ α φ ή ν α π ε κ αλύ φ θ η η κ α τά
μ έ γ α μ έρ ο ς ά θ ικ τ ο ς π α ρ α μ ε ίν α σ α κ α τά τ α ς π α -
λ α ιο τέρ α ς ε ρ γ α σ ία ς ν ο τ ία π λ ευ ρ ά , α π ε μ α κ ρ ύ ν -
θ η σ α ν π α ν τ α χ ο ύ το υ ν α ού τ α υ π έ ρ το φ υ σ ικ ό ν
έ δ α φ ο ς χ ώ μ α τ α κ α ι εξη ρ ευ ν ή θ η ο Δ κ α ι Ν Δ
το υ ν α ού χ ώ ρ ο ς τ ω ν γ λ υ π τώ ν το υ δ υ τ ικ ο ύ α ε -
τώ μ α τ ο ς, εκ τά σ εω ς 1 4 0 π ε ρ ίπ ο υ τ ε τ ρ α γ ω ν ικ ώ ν
μ έ τ ρ ω ν . Η κ α τ α σ τ ρ ο φ ή το υ ε ρ ε ιπ ίο υ υ π ό τ ω ν
λ ιθ ω ρ ύ χ ω ν εβ εβ α ιώ θ η κ α ι π ά λ ιν , ο τ ι υ π ή ρ ξ ε ρ ι-
ζικ ή . Ά ν κ α ι μ εγά λη ή το η ε ρ ε υ ν η θ ε ί σ α έκ τα -
σις, δεν ευ ρ έθ η σ α ν π λέο ν τω ν δ έκ α σ η μ α ν τ ικ ο ί
λ ίθ ο ι, εξ ω ν τέσ σ α ρ ες μ ό νο ν κ α τά χ ώ ρ α ν . Ε ις
τ ο ύ το υς α ς π ρ ο σ τ ε θ ο ύ ν υ π ε ρ είκ ο σ ιν α ρ χ ιτε κ τ ο -
ν ικ ά κ α ι γ λ υ π τ ά σ υ ν τρ ίμ μ α τ α . Ό μ ω ς τ α ε υ ρ ή -
μ α τα , α ν κ α ι ο λ ίγα , δεν ε ίν α ι δ υ ν α τ ό ν ν α δ η -
μ ο σ ιε υ θ ο ύ ν εδ ώ λ ε π το μ ε ρ ώ ς κ α ι μ ετά σ α φ ή -
νεια ς. Δ ια τ ο ύ το π ε ρ ιο ρ ίζ ο μ α ι ν α εκ θ έσ ω π ε ρ ί
α υ τ ώ ν π ο λ ύ γ ε ν ικ ώ ς κ α ι ν α π α ρ α θ έ σ ω δ υ ο μ ε-
τρ ια ς ά λ λ ’ ο π ω σ δ ή π ο τ ε β ο η θ η τ ικ ό ς φ ω τ ο γ ρ α -
φ ία ς (εικ. 1, 2).
Ε π ί τ η ς εικ. 1 έχ ο μ εν τη ν β ο ρ ε ία ν π λ ευ ρ ά ν
μ ετά τ η ν α ν α σ κ α φ ή ν κ α ι ισ ο π έ δ ω σ ιν το υ χ ώ -
ρ ο υ . Μ ετά το α ν ά λ η μ μ α , το έ μ π ρ ο σ θ ε ν τ ο ιχ ά -
ρ ιο ν , ε φ ' ο ύ η π ρ ισ μ α τ ικ ή β ά σ ις τ η ς μ ν η μ ο -
ν ε υ ο ύ σ ης τ η ν Α ρ τ έ μ ιδ α ε π ιγ ρ α φ ή ς , φ α ίν ε τ α ι ή
δ ιπ λ ή μ α κ ρ ά σ ειρ ά τω ν κ ρ α τευ τώ ν , τ ω ν θ ε μ ε -
λ ίω ν δηλ. λ ίθ ω ν , τ ω ν α ν εχ ό ν τω ν τα ς π λ ά κ α ς τη ς
π ερ ισ τά σ ε ω ς. Ο ι ε π ίσ η ς κ α ν ο ν ικ ώ ς τ ο π ο θ ε τ η μ έ -
ν ο ι κ α ι κ α λ ώ ς δ ια τ η ρ ο ύ μ ε ν ο ι κ ρ α τε υ τ α ί τη ς δ υ -
τ ικ ή ς π ε ρ ισ τ ά σ ε ω ς φ α ίν ο ν τ α ι ε π ί β ρ α χ ύ δ ια -
σ τ η μ α έ μ π ρ ο σ θ ε ν . Κ α τά τ η ν μετα ξύ γ ω ν ία ν
δ ια κ ρ ίν ο ν τ α ι τ ρ ε ις λ ίθ ο ι, ο ίτιν ες ε ίν α ι τα μ ό ν α
λ ε ίψ α ν α το υ σ η κ ο ύ τ α κ α τά χ ώ ρ α ν κ είμ ενα . Ε κ
τ ο ύ τ ω ν ο α κ ρ ό τ α τ ο ς δ υ τικ ό ς κ α ι ο μ ε τ ’ α υ τό ν
ευ ρ έθ η σ α ν το 1 9 1 4 , ο τ ρ ίτ ο ς α π ε κ αλύ φ θ η τελευ-
τ α ί ον. Δ ια τ η ν ευ τυ χή δ ια τ ή ρ η σ ιν τ η ς ά ρ χ ικ ή ς
θέσ εώ ς τ ω ν τ α α π ο κ ό μ μ α τ α τ α ύ τ α τ ω ν α ρ χ α ίω ν
ο γ κ ο λ ίθ ω ν ε π ιτ ρ έ π ο υ ν το ν α κ ρ ιβ ή κ α θ ο ρ ισ μ ό ν
το υ το ίχ ο υ το υ σ η κ ο ύ κ α τά τ η ν β ο ρ ε ία ν π λ ε υ -
ρ ά ν κ α ι το υ τέλ ο υ ς τ η ς π α ρ α σ τ ά δ ο ς το υ ο π ι-
σ θ ο δ ό μ ο υ . Π ρ ο ς το ύ τ α ις μ α ν θ ά ν ο μ ε ν εκ το υ
τρ ίτο υ κ α ι δ ευ τέρ ο υ λ ίθ ο υ ω ς κ α ι τ ω ν μετα ξύ
δ ια σ τ η μ ά τ ω ν , ο τ ι το κ α ν ο ν ικ ό ν μ ή κ ο ς τ ω ν δ ό -
μ ω ν ή τ ο 0 ,8 8 5 .
Ή π ρ ο ς τα δ εξ ιά π α ρ ά λ λ η λ ο ς τ ο μ ή τ ω ν χ ω -
μ ά τ ω ν υ π ή ρ ξ ε δ ιδ α κ τ ικ ή , δ ιό τ ι εβ εβ α ίω σ ε το ν
εγκ ά ρ σ ιο ν το ίχ ο ν το υ ο π ισ θ ο δ ό μ ο υ εις β ά θ ο ς 5
π ε ρ ίπ ο υ μ έ τρ ω ν α π ό τ ω ν π α ρ α σ τ ά δ ω ν , ε π ε ιδ ή
α π έ ν α ν τ ι το υ τρ ίτ ο υ λ ίθ ο υ τα ά λλ ω ς φ υ σ ικ ά
χ ώ μ α τ α π α ρ ο υ σ ία σ α ν εις π λ ά τ ο ς 3 μ. δ ια φ ο ρ ε -
τ ικ ό ν χ ρ ω μ α τ ισ μ ό ν κ α ι σ υ ν τ ρ ίμ μ α τ α ο σ τρ ά κ ω ν ,
ελ έ γ χ ο ν τ α σ α φ ώ ς τ ο ν λά κ κ ο ν τ ω ν λ ιθ ω ρ ύ χ ω ν .
Ε π ί τη ς εικ. 2 δ ια κ ρ ίν ε ι τ ις μ ό λ ις α π έ ν α ν τ ι
το υ κ α θ η μ έ ν ο υ φ ύ λ α κ ο ς δ υ ο σ υ ν εχ ο μ έν ο υ ς κ ρ α -
τε υ τά ς τ η ς ν ο τ ία ς π ε ρ ισ τ ά σ ε ω ς κ α τ ά τ η ν π ρ ο σ -
δ ο κ ω μ έ ν η ν θ έσ ιν . Ο Ι λ ίθ ο ι ε ίν α ι π ο λ ύ τ ιμ ο ι, δ ιό τ ι
εν σ υ ν δ υ α σ μ ώ μ ετά τ ω ν ά λ λ ω ν δ ε δ ο μ ε ν ώ ν Ε π ι-
τρ έ π ο υ ν τ η ν κ α τά μ ε γ ίσ τ η ν π ρ ο σ έ γ γ ισ ιν μ έ τ ρ η -
σ ιν το υ π λ ά τ ο υ ς το υ σ η κ ο ύ κ α ι το υ π τ ε ρ ο ύ τ ω ν
μ α κ ρ ώ ν π λ ε υ ρ ώ ν . Κ α τ ά τ α ύ τ α τ ο π λ ά τ ο ς το υ
σ η κ ο ύ ή τ ο 9 .4 0 μ., το ή μ ιό λ ιο ν δηλ. τ ο υ 6 .2 8 ,
ό π ε ρ ε ίν α ι το π λ ά τ ο ς εκ α τέ ρ ο υ π τ ε ρ ού τ ω ν μ α -
κ ρ ώ ν π λ ε υ ρ ώ ν, λ ο γ ιζ ό μ ε ν ο ν α π ό το υ ά κ ρ ο υ τ ο υ
σ τυ λ ο β ά το υ . Κ α τ ά τ α ς σ τεν ά ς π λ ε υ ρ ά ς το α υ τ ό
π λ ά τ ο ς ή τ ο μ εγα λ ύ τ ε ρ ο ν κ α τ ά 0 .1 4 , ώ σ τε ν α
ε ίν α ι π ιθ α ν ό ν , ό τ ι ο ι κ ίο ν ε ς τ ω ν μ α κ ρ ώ ν η σ α ν
κ α τά τ ι λ ε π τό τε ρ ο ι. Π ρ ά γ μ α τ ι ο ε π ί τ η ς εικ ό ν ος
φ α ιν ό μ ε ν ο ς σ π ό ν δ υ λ ο ς, ευ ρ ε θ είς 11 μ. δ υ τ ικ ώ ς
τ η ς Ν Δ γ ω ν ία ς , α ν ή κ ω ν δ ια τ ο υ ς δ α κ τυ λ ίο υ ς
εις τ η ν α μ έ σ ω ς υ π ό το κ ιο ν ό κ ρ α ν ο ν θ έσ ιν , μ ε-
τ ρ ε ί ά ν ω δ ιά μ ε τ ρ ο ν 0 .9 4 , ε ν ώ η τ ο υ π α λ α ιό τ ε -
ρ ο ν ευ ρ ε θ έ ντο ς κ ιο ν ο κ ρ ά ν ο υ ε ίν α ι 0 .9 5 5 . Ο ρ -
θ ώ ς δ ια τ ο ύ το ο κ. D ο r p f e l d υ π ο θ έ τ ε ι, κ α θ ά
μ ο ι έγ ρ α ψ εν , ό τ ι κ α τ ά τ η ν β ά σ ιν ο ι κ ίο ν ες τ ω ν
μ α κ ρ ώ ν θ α ή σ α ν π ε ρ ίπ ο υ κ α τά 0 .0 3 λ ε π τό τε ρ ο ι,
ό π ω ς σ υ μ β α ίν ε ι ε π ί το υ ν α ού το υ Δ ιό ς εν ’Ο λ υ μ -
π ία . Α ν α τ ο λ ικ ώ τ ε ρ ο ν το υ σ π ο ν δ ύ λου φ α ίν ε τ α ι
θ ρ α ύ σ μ α επ ισ τυ λ ίο υ ευ ρ ε θ έν εκ εί π λ η σ ίο ν . Ε κ
τ ο ύ το υ εκ τό ς τ ω ν λ ε π τ ο μ ε ρ ε ιώ ν το υ κ α ν ό ν ο ς κ α ι
τ ω ν εν θ έτω ν α φ ισ τ α μ εν ώ ν σ τ α γ ό ν ω ν μ α ν θ ά ν ο -
μεν, ό τ ι, α φ ο ύ το π ά χ ο ς το υ λ ίθ ο υ ή τ ο π ε ρ ίπ ο υ
0 8 5 , α ν τ ίθ η μ α δεν υ π ή ρ χ ε κ α ι ό τι το π ά χ ο ς
ά ρ α το υ ε π ισ τυ λ ίο υ ή τ ο β ρ α χ ύ τε ρ ο ν τη ς ελα χί-
σ τη ς δ ια μ έ τ ρ ο υ το υ κ ίο ν ο ς. Π ε ρ α ιτ έ ρ ω το υ ε π ι
σ τυλ ίο υ κ α ι π λ η σ ίο ν αλλήλω ν ε υ ρ έθ η σ α ν 1) μ ε -
γ α ς α κ ρ ο κ έ ρ α μ ο ς μ α ρ μ ά ρ ιν ο ς σ τρ ω τή ρ , 8 1 χ 5 9 ,
2) δύ ο θ ρ α ύ σ μ α τ α σ υ ν α ν ή κ ο ν τ α α π ο τ ελο ύν τ α το
α υ τό π λ ά τ ο ς 5 9 ετέρ ο υ σ τρ ω τή ρ ο ς κ α ι 3) θ ρ α ύ -
σ μ α τ α 5 σ υ ν α ν ή κ ο ν τ α κ α λ υ π τ ή ρ ο ς μ α ρ μ ά ρ ιν ο υ .
Σ η μ ε ι ω τ έ ο ν ό τι ο υ δ α μ ο ύ κ α θ ’ όλη ν τ η ν α ν α -
σ κ α φ ε ίσ αν μ εγ ά λ η ν έκ τα σ ιν τ η ς ν ο τ ία ς π λ ε υ ρ ά ς
ευ ρέθ η το ελ ά χ ισ το ν μ α ρ μ ά ρ ιν ο ν σ ύ ν τ ρ ιμ μ α , το
ν α ευ ρ ε θ ο ύ ν δε δ ια μ ια ς εις χ ώ ρ ο ν μ ικ ρ ό τερ ο ν
τω ν 2 τετρ. μ έ τρ ω ν τό σ ο ν π ο λ λ ά δεν ε ξ η γ ε ίτ α ι
δ ια μ ό ν η ς τη ς σ υ μ π τώ σ εω ς. Υ π ο θ έ τ ω , ό τ ι η
συλλογή τ ω ν μ α ρ μ ά ρ ω ν ε ίν α ι έρ γ ο ν π ρ ο ν ο ία ς
κα ι τ α ύ τ η ν α π ο δ ίδ ω , ω ς α λλ α χο ύ σ κ ο π εύ ω ν α
δείξω , εις το υ ς Γ ά λ λ ο υ ς α ξ ιω μ α τ ικ ο ύ ς το υ μ η -
χ α ν ικ ο ύ , ο ίτ ιν ε ς κ α τά το 1 8 1 3 μ α κ ρ ά ν το υ ν α
κ α τα σ τρ έψ ο υ ν το α ρ χ α ίο ν υ λ ικ ό ν χ ρ η σ ιμ ο π ο ι-
ο ύ ν τες α υ τ ό εις τ α ο χ υ ρ ώ μ α τ α τω ν π α ρ η κ ο λ ο ύ -
θ η σ α ν με σ το ρ γ ή ν κ α ι ευ λ ά β εια ν τα ς α να κ α λ υ -
π τ ο μ έ ν α ς α ρ χ α ιό τη τα ς. Τ ο λ η σ τρ ικ ό ν έρ γ ο ν τ ω ν
λ ιθ ω ρ ύ χ ω ν είχε π ρ ο η γ η θ ή . A ι δ ια σ τά σ ε ις το υ
Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λογικού Δ ελτίου 1920 - 21 1β7

E ι κ . 1. Β ό ρ ε ια π λ ε υ ρ ά το ν ν α ό ν τ η ς Α ρ τ έ μ ιδος.

Ε ικ . 2 . Ν οτία π λε υ ρ ά τον ν α ού της Α ρ τ έ μ ιδος

 168 Π αράρτημ α το υ Αρχαιολογικού Δ ελτίου 1920 - 21
α κ ρ ο κ ε ρ ά μ ο υ σ υ μ φ ω ν ο ύ ν ε π α κ ρ ιβ ώ ς π ρ ο ς εκ εί-
ν ο ς τ ω ν π ή λ ιν ω ν α κ ρ ο κ ε ρ ά μ ω ν τ ω ν κ ο σ μ ο ύ μ ε -
ν ω ν έ μ π ρ ο σ θ ε ν δ ια τ η ς π ε ρ ιέ ρ γ ο υ υ δ ρ ο ρ ρ ο ή ς
μ ε' τ α έ ν τ υ π α κ ο σ μ ή μ α τ α κ α ι με εν ισ χ ύ ο υ ν εις
η ν κ α ι ά λλ ο τε εξέθ η κ α γ ν ώ μ η ν (Π α ρ ά ρ τ η μ α
Δ ελ τίο υ 1 9 1 5 σελ. 8 0 ), ό τι εις το ν α υ τ ό ν μ έ γ α ν
ν α ό ν π ρ έ π ε ι ν α α π ο δ ο θή η π η λ ίν η υ δ ρ ο ρ ρ ο ή
κ α ι σ ίμ η , α ς α ν τ ικ α τέσ τη σ α ν β ρ α δ ύ τερ ο ν δ ια
μ α ρ μ ά ρ ιν ω ν .
Τ ο π ά χ ο ς τ ω ν τ ο ίχ ω ν δεν γ ν ω ρ ίζ ο μ ε ν , α ν
π ρ ο ς τ α ά ν ω ε μ ειώ ν ετο , α λ λ ' ε π ί δ ύ ο ε υ ρ ε θ έν-
τ ω ν δ ό μ ω ν ή τ ο 0 ,8 5 , ω ς το α ν ω τ έρ ω υ π ο λ ο γ ι-
σθέν π ά χ ο ς το υ ε π ισ τυ λ ίο υ . Ε κ τ ω ν α ν ω τ ά τ ω ν
λ ίθ ω ν , τ ω ν ε π ικ ρ α ν ιτ ίδ ω ν , ευ ρ έθ η σ α ν ·π α λ α ιό τε-
ρ ο ν 6 κ ο μ μ ά τ ια , εις ά π ρ ο σ ε θ έ σ α μ ε ν δ υ ο α κ ό μ η .
A ι επ ικ ρ α ν ίτ ιδ ε ς δ ια φ έ ρ ο υ ν τ ω ν δ ό μ ω ν ω ς π ρ ο ς
το μ ή κ ο ς κ α ι το ύ ψ ο ς, π α ρ ο υ σ ιά ζ ο υ ν δ ε μ ό ν ο ν
ε π ί τ η ς μ ια ς ό ψ εω ς, τη ς π ρ ο ς τ α έσ ω , α π λ ο ύ ν
α ιγ υ π τ ια κ ό ν κύ μα, ω ς δ θ η σ α υ ρ ό ς τ ω ν Σ ικ υ ω -
ν ίω ν εν Ό λ υ μ π ί α π α ρ έχ ει μ α κ ρ υ ν ή ν α ν α λ ο γ ία ν .
Έ ξ ά λ λ ω ν α ρ χ ιτε κ τ ο ν ικ ώ ν σ υ ν τ ρ ιμ μ ά τ ω ν α ν α -
φ έ ρ ο μ ε ν θ ρ α ύ σ μ α τ ρ ιγ λ ύ φ ο υ , π λ ά τ ο υ ς α ρ χικ ο ύ
0 ,5 2 (α ν τί το υ 0 ,6 1 τ ω ν ε ξ ω τε ρ ικ ώ ν ) α ν η κ ο ύ σ η ς
εις το ν ο π ισ θ ό δ ο μ ο ν η π ρ ό δ ο μ ο ν , μ έρη τ α ιν ία ς
επ ισ τυ λ ίο υ μ ικ ρ ο τ έ ρ α ς κ α ι ρ α β δ ώ σ ε ω ν α ν α λ ο -
γ ώ ν κ ιό ν ω ν . Ά ς π ρ ο σ τεθ ή , ό τι σ υ νελ έχθ η σ α ν
κ α ι τ ρ ίτ ο υ μ ε γ έ θ ο υ ς σ υ ν τ ρ ίμ μ α τ α κ ιό ν ω ν κ α ι
ε π ισ τυ λ ίω ν , ά τ ιν α β ε β α ίω ς α ν ή κ ο ν εις τα ς εσωτερικώς
κ ιο ν ο σ το ιχ ία ς . Ε κ τ ω ν γ ε ίσ ω ν α τυ χ ώ ς
δεν ε υ ρ έθ η σ α ν ειμ ή α σ ή μ α ν τ α θ ρ ύ ψ α λ α .
Α ν ά γ λ υ π τ α σ υ ν τ ρ ίμ μ α τ α σ υ νελ έχθ η σ α ν τέσ -
σ α ρ α κ α τά τ η ν ν ο τ ία ν π ερ ίσ τ α σ ιν , π ε ρ ίπ ο υ 12
μ έ τρ α δ υ τ ικ ώ τ ε ρ ο ν τη ς α ν α το λ ικ ή ς ευ θ υ ν τη ρ ία ς.
Ε κ τ ο ύ τ ω ν τ α τ ρ ία ε ίν α ι σ χεδ ό ν α δ ιά γ ν ω σ τ α
κ α ι α ν ή κ ο υ ν π ιθ α ν ώ ς εις τ η ν ά λ λ ο θ εν γ ν ω σ τ ή ν
ζ ω ο φ ό ρ ο ν το υ π ρ ο δ ό μ ο υ . Τ ο τέ τα ρ το ν , α ν κ α ι
ε π ί π ο λ ύ ν χ ρ ό ν ο ν μ ο υ έ φ α ν η α ν εξ ή γ η το ν κ α ι
β ω β ό ν , ό μ ω ς εν τέλει εδείχθ η σ π ο υ δ α ί ον ε ύ -
ρ η μ α . Τ ο σ ύ ν τ ρ ιμ μ α μήκ. μεγ. 0 ,3 2 κ α ι πλα τ.
μεγ. 2 0 α ν ή κ ει ω ρ ισ μ ε ν ώ ς εις π λ ά κ α α ν ά γ λυ-
π τ ο ν εκ τ ω ν .κ ε ν τ ρ ικ ώ ν το υ α ε τ ώ μ α τ ο ς κ α ι εις
μ ο ρ φ ή ν α ν ά λ ο γ ο ν π ρ ο ς τ η ν Γ ο ρ γ ό ν α . Ω ς εν
τω Μ ο υ σ είω έδ ε ίχ θ η το τε μ ά χ ιο ν π ρ έ π ε ι α κ ρ ι-
β έσ τερ ο ν ν α α π ο δ ο θ ή εις το υ π ό το γ ό ν υ μ έρ ο ς
κ ν ή μ η ς α ρ ισ τ ε ρ ά ς κ α μ π το μ έ ν η ς , δ ια φ ό ρ ο υ κ α τά
τ η ν κ ίν η σ ιν μ ο ρ φ ή ς, η ή το υ δ υ τ ικ ο ύ υ π ά ρ -
χ ο υ σ α Γ ο ρ γ ώ . Δ ιό τ ι α ύ τη μεν π ρ ο β ά λ λ ει ι ό ν
α ρ ισ τ ε ρ ό ν κ α ι κ ά μ π τ ε ι το ν δεξιό ν, η δ ε το υ τ ε -
μ α χ ίο υ μ ο ρ φ ή κ ά μ π τ ε ι το ν α ρ ισ τερ ό ν π ό δ α . Τ η ν
α ν α τ ο λ ικ ή ν Γ ο ρ γ ό ν α ε μ φ α ίν ο υ ν κ α ι τ ρ ία ά λλα
μ ικ ρ ά σ υ ν τ ρ ίμ μ α τ α εκ τω ν π α λ α ιο τ έ ρ ω ν ε υ ρ η -
μ ά τ ω ν , εξ ω ν εν εκ τ η ς ο φ ιώ δ ο υ ς κ ό μ η ς. Κ α τ ά
τα ύ τα α ι δ ύ ο Γ ο ρ γ ό ν ε ς , α ν κ α ι έκ α τέρ α ή το
εντό ς το υ α ετο ύ , π α ρ ισ τ ά ν ο ν τ ο , ω ς εά ν η σαν
α κ ρ ω τ ή ρ ια , κ α ι η σ α ν α ν τ ίσ τ ο ιχ ο ι ( p e n d a n t s ) , ω ς
εά ν ε φ α ίν ο ν τ ο κ α ι α ι δ ύ ο σ υ γ χ ρ ό ν ω ς Π α ρ έ χ ε τ α ι
ο ύ τ ω εις ε π ί π λ έο ν λ ό γ ο ς κ α τά τη ς σ υ σ χ ετίσ εω ς
τ η ς Γ ο ρ γ ο ύ ς κ α ι τ η ς α κ ο λ ο υ θ ία ς α υ τ ή ς (Χ ρ υ -
σ ά ο ρ ο ς, Π η γ ά σ ο υ , δ ύ ο λ ε ό ν τω ν ) π ρ ο ς τ η ν εκ α -
τέ ρ ω θ ε ν γ ιγ α ν τ ο μ α χ ία ν . Ε ις το α ν α το λ ικ ό ν α έ -
τ ω μ α δεν γ ν ω ρ ίζ ο μ ε ν τ α ς λ ο ιπ ά ς π α ρ α σ τά σ ε ις.
Π ι θ α ν ό ν ε ίν α ι, ό τ ι δεν θ α έλ ειπ ε κ α ι έκ ε Γ ή
γ ν ω σ τ ή α κ ο λ ο υ θ ία τ η ς κ εν τρ ικ ή ς μ ο ρ φ ή ς. Π ά ν -
τ ω ς ε π ί το υ / δ υ τ ικ ο ύ η κ εν τρ ικ ή π α ρ ά σ τ α σ ις
ε ίν α ι κ λεισ τή κ α ι δ ια τ η ν π ο λ υ μ έλ ε ια ν α δ ύ ν α -
το ν ε ίν α ι ν α υ π ο τ α χ θ ή η σ υ ν α φ θ ή ο ρ γ α ν ικ ώ ς
π ρ ο ς τ α ς λ ο ιπ ά ς σ κη νά ς. Κ α τ ά μ ο ν α δ ικ ό ν μ έχρ ι
το ύ δ ε τ ρ ό π ο ν έχο μ εν α λ η θ ώ ς ε π ί το υ ν α ο ύ τη ς
Α ρ τ έ μ ιδ ο ς τα ς Γ ο ρ γ ό ν α ς εν τό ς τ ω ν α ετώ ν.
’Α λλ ά κ α ι ο ύ το ι α ν ή κ ο υ ν εις τ η ν σ τέγη ν, τ η ν
δ ' ε π ί τ ω ν σ τεγ ώ ν σ υ ν ή θ η ε μ φ ά ν ισ ιν τ ω ν Γ ο ρ -
γ ό ν ω ν α ν α φ έ ρ ε ι ή δ η ο Α ισ χ ύ λ ο ς κ α ι β ε β α ιώ -
ν ο υ ν π ο λ υ ά ρ ιθ μ α μ ν η μ εία .
Θερμός.
Ε ν τ α ύ θ α έ γ ιν α ν κ α τ ’ Α ύ γ ο υ σ το ν το υ 1 9 2 1
μ ικ ρ α ί α ν α σ κ α φ α ί π ε ρ ί το ν ν α ό ν το υ Θ ε ρ μ ίο υ
Α π ό λ λ ω ν ο ς κ α ι το τε ίχ ο ς το υ τεμ έν ο υ ς. Τ ο υ υ π ό
το ν μ έ γ α ν ν α ό ν γ ε ω μ ε τρ ικ ο ύ κ τίσ μ α το ς με τη ν
ελλειψ ο ε ιδ ή π ε ρ ίσ τ α σ ιν α π ε κ α λ ύ φ θ η κ α ι ο δ υ τ ι-
κός τ ο ίχ ο ς κ α τά το ν ό τ ιο ν π έ ρ α ς α υ το ύ , δ ιεκ ρ ί-
θ η σ α ν δ ε α σ φ α λ έσ τερ ο ν τ ώ ρ α δ ύ ο χ ρ ο ν ικ α ί π ε -
ρ ίο δ ο ι. Ε ί ν α ι π ε ρ ίε ρ γ ο ν , ό τ ι εις το σ τ ρ ώ μ α τη ς
ν ε ω τέ ρ α ς π ερ ιό δ ο υ , ή τ ις α σ φ α λ ώ ς ε ίν α ι γ ε ω μ ε -
τρ ικ ή κ α ι μ ά λ ισ τα τ ω ν ύ σ τε ρ ω ν χ ρ ό ν ω ν , έσ η -
μ ε ιώ θ η κ α ι άλλο ύ σ τερ ο μ υ κ η ν α ϊκ ό ν ό σ τρ α κ ο ν
έκ το ς τω ν π α λ α ιό τ ε ρ ο ν π α ρ α τ η ρ η θ έ ν τ ω ν ( Ά ρ χ .
Δ ελτ. 1 9 1 5 , 2 7 0 ). Τ ο υ υ π ε ρ ά ν ω ν α ο ύ εβ εβ α ι-
ώ θ η , ό τ ι η π ε ρ ίσ τ α σ ις κ α τά το μ έ γ ισ το ν μ έρ ο ς
α ν ή κ ε ι εις το υ ς ςτρώ το υς χ ρ ό ν ο υ ς τ η ς ι δ ρ ύ σ εω ς
(π ε ρ ίπ ο υ 6 5 0 π . X.), ό τ ι ο ι λ ίθ ιν ο ι κ ίο ν ες β α θ -
μ η θ ό ν κ α ι ε δ ώ , ό π ω ς εις το Ή ρ α ί ον, α ν τ ικ α τ έ -
σ τη σ α ν το υ ς ξ υ λ ίν ο υ ς κ α ι ό τ ι μ ικ ρ ο τ ά τ η ς εκ τά -
σ εω ς επ ισ κ ευ ή έ γ ιν ε μ ετά τ η ν κ α τ α σ τ ρ ο φ ή ν το υ
2 0 6 π . X . Τ ο υ τείχ ο υ ς η ρ ε υ ν ή θ η η β ο ρ . π λ ευ ρ ά .
Ε υ ρ έ θ η μ εγά λη , ω ς η τ έ ω ς γ ν ω σ τ ή Ν Δ , π ύ λ η ,
εις η ν θ έ σ ιν υ π εδ ε ικ ν ύ ε το δ ια τη ς γ ε ιτ ν ιά σ ε ω ς
τ ω ν εκ α τέ ρ ω θ εν μ ε γ ά λ ω ν π ύ ρ γ ω ν . Π α ν τ α χ ο ύ
κ α τά το υ ς συμμετρικούς δ ια τ ε τ α γ μ έ ν ο υ ς π ύ ρ γ ο υ ς
κ α ι ό π ισ θ ε ν α υ τ ώ ν το π ά χ ο ς το υ τείχ ο υ ς (2 ,6 0 μ.)
ελ α ττ ώ ν ε τα ι κ α τά το ή μ ισ υ κ α ι π υ λ ίδ ε ς ε π ί τε
το υ π ύ ρ γ ο υ κ α ι τ ο υ λ ε π τ υ ν θ έ ν τος τείχ ο υ ς χ ρ η -
σ ιμ εύ ο υ ν εις τ η ν σ υ γ κ ο ιν ω ν ία ν .
Ε ις το τ ο π ικ ό ν Μ ο υ σ εί ον μ ε τέφ ε ρ α κ α τά Ι ο ύ -
λ ιο ν εξ Α θ η ν ώ ν π ά ν τ α τ α θ ε ρ μ ικ ά π ρ ά γ μ α τ α
έκτος τ ω ν μ ε γ ά λ ω ν μ ε τ ο π ώ ν μ ε τ η ν ε λ π ίδ α τη ς
ευ ρ έσ εω ς σ υ ν α ν η κ ό ν τ ω ν τε μ α χ ίω ν . Ε π ετ εύ χ θ η -
σ α ν α ρ κ ετά . Τ ο σ η μ α ν τικ ώ τ ε ρ ο ν είν α ι, ό τ ι ο
γ ν ω σ τ ό ς κ ο ρ μ ό ς τη ς π η λ ίν η ς Σ φ ι γ γ ό ς εύρε τη ν
 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λ ογικού Δελτίσυ 1920-21
κεφαλήν και τα π τερ ά. Α ι συγκολλήσεις και
συμπληρώ σεις εγένοντο μετ’ επιτυχίας και δε-
ξιότητος υπό του γλύπτου κ. Α. Π α ν α γιω τά κ η .
Δ ια την συγκέντρω σιν τω ν πολυα ρίθμ ω ν π ή λ ι-
νω ν προή χθη σ αν ακόμη εις την λύ σιν τω ν τα
δ ιά φ ο ρ α ζη τή μ α τα τω ν ξυλοπηλίνω ν αρχαϊκώ ν
ναώ ν.
Δ ιά φ ο ρ ο ι τ ό π ο ι τη ς Α ιτω λ ία ς.
Ά μ π ρ α χ ιά . Τ ο αρ χα ίον όνομα της π ερ ιφ ή -
μου πόλεαις του ομ ώ νυμ ου κόλπου διετήρησεν
ή ζώ σα π α ρ ά δο σ ις του ημετέρου λαού εις δυο
τόπους· εις εγκαταλειφθέν σήμερον χω ρίον π α ρ ά
τον Κ αρβασαράν και εις χω ρίον π α ρ α π ο τ ά μ ω ν
του Ε υ ήνου 6 ώ ρα ς βορείω ς του Θ ερμού. Π α ρ ά
το τελευτα ίον χω ρίον ευρέθη π α ρ ά τίνο ς υ π η -
ρέτριας του κ. Κ. Ν ικολοπούλου κατά την άνοι-
ξιν του 1920 χαλκούν α γ α λ μ ά τω ν Διός, α πει-
κονιζόμενον εντα ύ θα (εικ. 3 - 6). Τ ον τόπ ο ν της
ευρέσεως επεσκέφ θη ν κατά το θέρος του 1921.
Ε ίν α ι α γρός του εγκαταλειφ θέντος χω ρίου, της
Π αλαιοα μπρακιά ς, ουδένα παρουσ ιάζω ν λαξευ-
τον λίθον, άλλα μόνον ασήμαντα όστρακα. Μ ε-
ταξύ τούτω ν αξιοσημείω τα είναι α ') β α θ ρ ίδ ω ν
τρισκελές κεραμευτικής καμίνου και 6 ) πή λι-
νον σ ω μ ά τω ν π α ρόμ οιον προς κουβαρίστραν εκ
τω ν συνήθω ν, ως α ι πυραμίδες, α φ ιερ ω μ ά τω ν ,
συλλεχθέντα εις τα πέριξ υ π ό του σ υνοδού μου
φ ύλακος Ά ρ . Τ σούνη. Ε π ε ίσ θ η ν , ό τι το ιερόν
του Διός ήτο απλούν αγροτικόν κατασκεύασμα
εκ ξηροτοίχω ν, ό π ο ια πλείστα π ρ έπ ει να υ π ή ρ χον.
Τ ο α γ α λ μ ά τω ν εύρ η τα ι ήδη εν τη χαλκοθήκη
του Ε θν ικ ο ύ Μ ουσείου (αριθ. 14984). Ε ίν α ι
εντελώς ά θικ τον μετά της ιδιορρ ύθ μ ου βάσεως
του. Ύ ψ ο ς μετρεί 0 ,165 και με το βάθρον 0,188.
Ε ίν α ι το μεγαλύτερον εκ τω ν μέχρι τ ούδε γ ν ω -
στώ ν αρχαϊκώ ν α γα λμ α τίω ν του κεραυνοβόλου
Δ ιός. Η ε π ί χ ρω σις ( p a tin a ) είνα ι μελανω πή
πράσ ινη και διετη ρή θη επίσης καλώ ς. Η ερ γ α -
σία γενικ ώ ς είν α ι επιμελής, άλλ’ όμ ω ς η α γά π η
του τεχνίτου δεν διήρκεσε μέχρι τέλους. Ε ις τα
μη φ α ιν ό μ εν α μέρη, ως όπισθεν τω ν κνημ ώ ν
και υπ ό τας χείρας, η επ ιφ ά ν εια απέμεινεν γ ω -
ν ιώ δ η ς κ αι τρ α χεία . Η π ρ ό νο ια π ρ ο ς ακριβή
κ αταμέτρησιν δεν έλειψε. Τ ο όλον ύψ ος ισοδυ-
να μ εί π ρ ος 6 1/2 ύψ η κεφαλής ( - .025) η 6
μήκη του ποδός (- .028). Το μέσον είνα ι το
άκρον του πέους. Δύο μήκη του ποδός φ θ ά -
νουν μέχρι της αρχής της επιγονα τίδος κ.τ.λ.
Ή ο μ ο ιό της προς τα εξ Ο λ υ μ π ία ς , Δ ω δ ώ -
νης και άλλοθεν αγαλμ άτια του Διός με τον
κεραυνόν και αετόν είνα ι α υ τόδηλος. Ά λλ’ ο
Ζευς της Ά μ π ρ α κ ία ς κατέχει μ οναδικήν θέσιν
ως π ρος την διάθεσιν τω ν π οδώ ν, διά θεσιν
169
π ά ντω ς όχι επιτυχή. Ε ν ώ κατά τον τύπ ο ν ο
θεός προβάλλει μ ετ’ εμφάσεω ς το αριστερόν
σκέλος κ α μ πτόμενον ισχυρώ ς κατά το γόνυ, το
δε δεξιόν κρατεί τεταμένον, βλέπον κ α τ’ εν ώ -
πιον, ενταύθα και τα δύο σκέλη κ ά μ πτο ντα ι
α σθενώ ς και το μεταξύ ά ν ο ιγμ α είνα ι μικρότε-
τερον (Ιδέ π λα γία ν όψ ιν εικ. 5). Ε ά ν το άνοι-γμα
ή το μεγαλύτερον, η στάσις ήτο ασφαλεστέρα
και μετά μείζονος ρώ μ η ς ο θεός θα εξακόντιζε
τον κερα υνόν. Ο αυτός περιορισμός π α ρ α τη -
ρε ίτα ι και επί της υψ ουμένη ς δεξιάς, ενώ επ ί
π ά ν τω ν τω ν λοιπώ ν α γα λμ α τίω ν (πλην του εξ
Ο λ υ μ π ία ς : F u r tw ä n g le r , B ro n z e n 46 T . V I I )
ο πήχυς α π ο κ λίνει εις αμβλείαν γω νία ν α π ό του
βραχίονος. Ε ίν α ι π ερ ιεργον, ότι κ α ι α ι ικανώ ς
π ο λ υ ά ρ ιθ μ ο ι σχετικαί εικόνες τω ν νο μ ισ μ ά τω ν
ακολουθούν με μικρός παραλλαγάς τον κοινόν
τύπ ο ν, πλην μόνον τω ν νο μ ισ μ ά τω ν της Μ εσ-
σήνης, τω ν εικονιζόντω ν κατά την επ ικ ρ α το ύ -
σαν και α νεπίδεκτον α μ φ ισβητήσεω ς γνώ μ η ν
τον Δ ία Ί θ ω μ ά τ α ν , Έργον του π ερ ιφ ή μ ο υ Α γε-
λάδα (ιδέ μακράν σειράν α ργυρώ ν τετραδράχ-
μω ν και χαλκώ ν εν KM C, P e lo p o n n e s o s 109κε.
B lu m e r - G a r d n e r , C o m m e n ta r y , 67). Ή
αυτή ασθενής κά μ ψ ις α μ φ οτέρω ν τω ν σκελών
κ α ι η σύγκλισις της δεξιάς π α ρ α τη ρ είται και
εδώ (ιδέ πρ ο π ά ν τω ν το αρχαιότατον νό μ ισ μ α '
του I V α ιώ ν ος, H e a d 431, f. 236. Π ρβλ BM C,
Pel. pi. X X I I , 10, 11, 15 και Σ βορώ νον, πίν.
Κ Λ ', 1, 2). Ε ίν α ι λοιπόν ταύτα σύμ πτω σ ις
απλή ; Δ υνατόν. Ά λ λ ’ εγώ πιστεύω εις την σχέ-
σιν και επίδρ α σ ιν του έργου του Α γ ε λ ά δ α επί
του α γ α λ μ α τίου της Ά μ π ρ α κ ί α ς . Ο τόπος της
ευρέσεως του δεν είνα ι μακράν της Ν αυπά κτου,
κέντρου καλλιτεχνικού δια την π ερ ιφ έρ εια ν (πρβ.
Μ έναιχμον και Σ ο ίδαν), όπου υπήρχεν από του
4 5 5 π. X. ο Ι θ ω μάτας τω ν εκεί κατοικισθέν-
τω ν Μ εσσηνίω ν. Τ ο Έργον του Α γ ε λ ά δ α εγέ-
νετο πολύ προ τη ς εκ της Ι θώ μ η ς εξόδου (C ol-
lig n o n , H i s t . d. 1. s c u lp , g r. I, 318) και το ι-
ούτον, ό π ο ιο ν εκ τω ν νο μ ισ μ ά τω ν κατά προσέγ-
γισ ιν φ α ίνετα ι, ήτο δυνα τόν να π ο ιη θ ή κατά το
4 8 0 π. X. Ε π ’ αυτού δε ως α γά λμ ατος ευμεγέ-
θους και λατρευτικού είνα ι εύλογος ο α νω τέρω
μνημονευθείς περιορισ μ ός τω ν άκρων. Ε π ί του
α γα λμ α τίο υ είνα ι α δ ύ νατον να εξηγηθή άλλως
ειμή δια την επ ίδ ρ α σ ιν . Έ χ ο μ ε ν άρα εκ του
ευρήματος της Ά μ π ρ α κ ία ς νέαν ένδειξιν περί
της στάσεω ς του Ί θ ω μ ά τ α , ήτις ίσ ω ς μας βοη-
θήση εις το μέλλον περισσότερον. .
Ν ερ ο σ ύ ρ τη ς. Τ ρ εις ώ ρα ς Β Δ τ η ς Α μ πρ α -
κιάς εντός βαθείας κ ρ η μνώ δο υς φ άρ αγγος κεί-
τα ι το μικρόν φ ερώ νυμ ου χω ρίον, εις ο ετρ ά -
π η ν εις αναζήτησιν ετέρου ιερού, εξ ου χαλκούν
β ο ίδιον εισήχθη εις το Μ ουσείον του Θ ερμού
22
170 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λ ογικού Δελτίου 1920-21

δ ια φ ρ ο ν τίδ ο ς του αυτού φύλακος Τ σ ούνη. Ό χα ϊκά τα ύτα ευ ρ ή μ α τα α νά την ορεινήν Α ι τω -

τό π ο ς της ευρέσεως, η αυλή αγροικίας, δεν ήτο
κατάλληλον εις έρευναν έδαφος, ούτε έφα νη εις
τα πέριξ τίποτε.
Ζ α κ ό ν ιν α . Ε ις τα Ζ ακόνινα, χ ω ρ ίο ν κείμε-
νον μεταξύ τη ς Π αραβόλας, όπου το σ η μ α ντι-
λίαν φ α ίν ο ν τ α ι π αράδοξα . Δ ιό τι ε ίμεθα σ υ ν η θ ι-
σ μ ένοι να π ερ ιμ ε ν ώ μεν εκ τω ν αίτω λικώ ν α π ο -
κεντρώ ν τό π ω ν μ όνον τείχη και τά φ ους τω ν
μετά τον 3 ον π. X. α ιώ ν α χρόνω ν. Ά λ λ ’ είνα ι
κ α ιρ ό ς να α παλλαγώ μ εν τω ν προλήψ εω ν. Ό

Ε ικ . 3 , 4 . Χ α λ κ ο ύ ν α γα λμά τιον Διός.

κόν τείχος υ π ο τίθετα ι, ότι ανήκει εις το εξ ε π ι-
γ ρ α φ ώ ν μ α ρτυρούμ ενον Β ουκάτιον, κ α ι του
Κ ρύου Ν ερού, όπου το ιερόν τη ς Σ υ ρ ία ς Α φ ρ ο -
δίτη ς τη ς Φ ισ τυίδ ος, μετέβην εκ Θ ερμού και
εκτειχίσας εκ τη ς εκκλησίας της μ ονής Θ εοτό-
κου παρέλαβον το μ έτω π ον ακροκεράμου καλυ-
π τή ρ ο ς μ ετ’ έκτυπου π ρ ο το μ ή ς κόρης του π ρ ω ί-
μου 6ου α ιώ ν ος. Ω ς έμαθον θετικώ ς ο κέρα
μος ευρέθη π α ρ ά την εκκλησίαν. Π ο λ υ ά ρ ιθ μ α
όστρακα π έρ ιξ εις μ εγάλην έκτασιν μαρτυρούσι
π ερ ί του ιερού και του συνοικισμού. - Τ α άρ-
Θ έρμ ος με το αρχαίο ν ιερόν του Α π ό λ λ ω ν ο ς
δεν θα μείνη κάτι μ ονα δικόν και μετέωρον,
άλλ’ α υ τα ί α ι εσχατιαί τω ν «ω μ ο φ ά γω ν» Ε υ ρυ-
τά νω ν θα δείξουν α σ φ α λώ ς τη ν α ρ χα ίαν ελλη-
νικ ό τη τά τω ν. Υ π έ ρ τούτου εγ γυ ώ ντα ι η ευτέ-
λεια και διά ρκ εια τω ν εκ χαλκού και μάλιστα
πηλού μικρώ ν έργω ν.
Β λ ο χ ό ς .' Ε ις τη ν θ α υμ α σ ία ν π υ ρ α μ ίδ α του
Βλοχού, ό π ο υ η σημ αντική πόλις τω ν Θ εστιέω ν
(τα υτισ θείσα και δ ι’ επ ιγρ α φ ικ ο ύ ευρήματος του
κ. Σ ω τη ρ ιά δ ο υ , ατυχώ ς εισ έτι ανεκδότου) μετέ-
 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λο γικ ού Δ ελτίου 1920-21 171

βην κ α τ’ Α ύγουστον του 1921 κ αι επ ί 3 η μ έ - υψ ούτο επ ιτά φ ιο ν Ναΰδριον, ου δ ια τη ρ είτα ι ή

ρας ατέσκαψ α, δα π ά νη του φ ιλ αρχαιου σχολάρ-
χου κ. Ν ικ. Ζ αχαροπούλου, τύμβον του 3 ου ή
2 ου π. X. α ιώ ν ος. Ο τύμβος εύρηται εντός του
τείχους π α ρ ά τη ν θέσιν Κ αμάρες. Ε ίχε κατα-
σκαφή κ αι συληθή πρ ο αγνώ σ τω ν χρόνω ν, δια
τ ο ύ το π ερ ιω ρ ίσ θ η μ εν να α παλλάξω μεν τους κ τι-
στούς χώ ρους α π ό τω ν χω μάτω ν. Τ ο όλον υπό-
κατω τάτη σειρά τω ν λίθω ν πλην της ανα τολι-
κής πλευράς 4 .5 5 x 3 .5 0 .
Α λ υ ζία τ η ς Α κα ρνα νία ς.
Κ ατά τους μήνας Ο κ τώ β ρ ιο ν κα ι Ν οέμβριον
του 1921 εξηκολούθησα δα π ά νη τη ς Ά ρ χα ιο λ .

Ε ικ . 5 , 6 . Χ α λ κ ο ύ ν αγα λμά τιον Διός.

γειον κτίσμα ή το σχεδόν τετρ άγω νον 4.05 X 4.80.
Μ ετά την πρ ος α ν α τολάς εστραμμένην χαμηλήν
θύραν η ν ο ίγετο θάλαμος 2 .5 4 χ 1 .4 0 , και καθέ-
τω ς π ρ ος τούτον δυο θή κ α ι χω ρ ιζό μ εν α ι δια
μεσοτοίχου, μήκους εκατέρα 1.96, πλατ. 0,90.
Ε ις μιαν εκ τούτω ν υπελείφ θη δ ι’ η μ ά ς ως
χα ρ ακ τη ρισ τικόν _ εύρη μα μεγάλη πη λίνη ρόα,
α τυχώ ς και αυτη συντριβείσα. Ο τύμβος ανήκε
π ά ν τω ς εις ε π ιφ α ν ή οικογένειαν. Υ π ε ρ ά ν ω
Ε τ α ιρ ε ία ς την ανασκα φ ή ν του κατά τον λιμένα
του Η ρ α κ λ έ ο υ ς η ρ ώ ο υ . Η εργασία απέβαινεν
δυσχερής δ ια τα αναβρύζοντα νερά και δεν
επροχώ ρη σ ε πολύ. Π α ρ ά τα ύτα εγένοντο με-
ρικά αξιόλογα ευρήματα, ω ς βω μός κυλινδρικός
μ α ρ μ ά ρ ινο ς κοσμούμενος δ ια π α γκ ά ρ π ω ν και
βουκρα νίω ν, διά τρ η το ς κατά το μέσον χάριν
της δ ια ρ ρ ο ή ς τω ν χοώ ν, και το σπουδαιότερον
και δεύτερον γ ω ν ια ί ον α κ ρω τή ριον του μαυσω-
172 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λ ο γ ικ ο ί Δελτίου 1920-21
λίου, ομ ο ίο ν π ρος το του 1919, άλλα πληρέστε-
ρον ευρεθέν. Υ π έ ρ την γω νία ν και μεταξύ τω ν
π λεγμ άτω ν υψ ούτο αετός κρατώ ν δ ια του ράμφους
στέφανον. Τ α μικρότερα θραύσ μα τα μετε-
κ ομίσ θη σ αν εις Α θ η ν ά ς , άλλ’ είνα ι ανάγκη να
μετακομισθή κ αι το βαρύ κατώ τερον συμ παγές
σ ώ μ α του ακρω τηρίου.
Λ ιμ ν α ία τ η ς Α κ α ρ ν α ν ία ς.
Π όδα τρ α π έζη ς μαρμάρινοι·, κοσ μ ο ύ μενον
δ ι’ ισχυρώ ς αναγλύπτου νεαρού Δ ιονύσου εις
την στάσιν του γνω στού αναπ αυόμ ενο υ Α π ό λ-
λω νος Λ υκείου ανεύρεν εντός του Κ ραβασαρά
π α ρ ά την οικίαν του ο Κ. Μ πότσ ης τυχαίω ς.
Ή τέχνη είνα ι καλή του 3ου α ιώ ν ος, άλλ’ η δια-
τή ρ η σ ις μετρία. Π ά σ α ι α ι έρευναι μου περί τον
τόπον προς εύρεσιν του προσδοκώ μενού Ιερού
του Δ ιονύσου απέβησ αν μάταιαι. Τ ο εύρημα
εισήγαγον κατα Δεκέμβριον του 1921 εις την
εν Π ρεβέζη συλλογήν.
Νικ ό π ο λ ις.
Κ ατά τιν α εκδρομήν μου εκ Π ρεβέζης εις
τον υπ ερ ά νω του μεγάλου θεάτρου τόπον του
Α υ γούσ του, τον ανασκαφ έντα ή δη το 1913 υπ ό
του κ Φ ιλαδελφ έω ς, η δυνή θη ν συναρμόσας τρεις
ε ν ε π ιγ ρ ά φ ο υ λίθους να α ναγνώ σ ω με θετικό-
τη τα τας δύο σ η μ αντικ ω τάτα ς λέξεις : p a c e
parta Ό ανασκάψ ας δεν έδω κε προσοχήν α τυ-
χώ ς εις το σ π ο υδα ίον εύρημά του κ α ι η σχε-
τική δημοσ ίευσ ις εις τα Π ρ α κ τικ ά (1913, 90)
δεν μας εδίδαξε τίποτε. Δ ια τούτο είνα ι επιβ ε-
βλημένοι να εξετασθή, ως αρμόζει, ο ιστορικός
τό π ο ς και η σημ αντικω τάτη επ ιγρ α φ ή .
Κ. A ΡΩ Μ ΑΙΟ Σ
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑΙ ΕΡΕΥΝΑΙ ΑΝΑ ΤΗΝ
ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΝ
Κ ατά μ ή να Ο κ τώ β ρ ιο ν του 1921 ευρισκόμε-
νος ε ν Κ εφαλληνίαν εξετέλεσα δια φ ό ρ ο υ ς α ρ-
χαιολογικός εκδρομ άς ανά την νήσον, τας μεν
μόνος, τας δε μετά του εν Α ργοστολίω επιμε-
λητού α ρ χα ιοτήτω ν κ. Ν Γ ιαννοπούλλου. Α π ο -
τέλεσμα τω ν εκδρομώ ν ήτο η α ν α κ ά λ υ ψ ις αρκε-
τώ ν π ρ ο ϊσ το ρ ικ ώ ν, Ε λ λ η ν ικ ώ ν και Β υζαντιακώ ν
α ρ χα ιοτήτω ν, περί ω ν α μ φ ότεροι υ πεβάλομεν
εκθέσεις. Ε ν τ α ύ θ α θα π ερ ιγρ ά φ ω δ ι ' ολίγω ν
τας ανακαλυφ θείσας π ρ οχρισ τιανικά ς α ρ χ α ιό τη -
τας, εκ δε τω ν Β υζαντιακώ ν μιαν εικόνα μετά
π αρασ τάσ εω ς π ειρ α τικ ή ς να υμ α χία ς δημοσιεύω
κατω τέρω εν τέλει του πα ρ ό ντο ς παραρτή ματος.
1. Ε λ λ η ν ικ α ί κ α ι π ρ ο ϊσ τ ο ρ ικ α ί
α ρ χ α ιό τη τες.
Ε ν τη ε π α ρ χ ία Λ ιβ α θ ώ . Π ρ ό ς Ν. του χω -
ρίου Ν το μ ά τα κ α ι ολίγα λεπτά νο τίω ς του εκ-
κλησιδίου τω ν Α γ. Α ποστόλω ν, εν τω κ τή μ α τι
Ά ν δ ρ . Β αλσαμά κι (νυν Θ εμιστ. Γ α ρ μ π ή ), ευ-
ρέθη υπ ό εργατώ ν σκαπτόντω ν λίθινο ς κίω ν
π επ τω κ ώ ς κατά διεύθυνσ ιν α π ό Β. προς Ν.
Ό κίω ν η μάλλον ο μέγας ούτος σπόνδυλος
είνα ι πρισ μ α τικός, λίθου μαλακού, φ έρω ν 10
άκμάς εις το υπέρ την γη ν ορατόν μέρος. Τ ο
όλον τω ν ακμώ ν υπολογίζω εις 16 η 14 Κ ατά
το εν ά'κρον φ έρει τόρμ ον ο ρ θο γώ νιο ν, μήκος
0,075, πλατ. 0 ,0 5 5 , βάθ. 0,02. Τ ο έτερον άκρον
δεν φ έρει τόρμον. Τ ο ολικόν μήκος του σ π ο ν-
δύλου είνα ι 2,53, η δ ε δ ιά μετρ ο ς 0,41.
Π α ρ ά τον κίο να εν τη ε π ιφ α ν εία ευρέθησαν,
εκ του σκαφ εντος μέρους προερχόμενα, τεμά χια
χο νδρ ώ ν κεράμω ν, πηλού ω χροξάνθου η υ π ε -
ρύθρου (παχ. 0 ,0 2 - 0,03). Ω σ α ύ τ ω ς δ ’ όστρακα
α γγείω ν. Ε ν τεμάχιον, φ ιά λη ς π ιθ α νώ ς, φ έρ ει
κ α τ’ α μ φ οτέρας τα ς επ ιφ ά ν εια ς α ραιόν ερ υ θ ρ ω -
π όν γ ά ν ω μ α 1.
Ο λ ίγ ο ν τι νοτιώ τερον του ειρημένου μέρους
εν τη το π ο θεσ ία «Κ αλυβάκια» δ ιη γ ο ύ ν τα ι οι
χω ρικοί ότι ευρέθησα ν μ ολύβδινα ι πλάκες μετά
γ ρ α μ μ ά τω ν κ α ι μ ικ ρά α γγεία , ά τινα κατεστρά-
φ ησαν.
Κ ατά τα ύτα σκαφική έρευνα δεν είνα ι α πί-
θα νον να α π ο κ αλύψη την ύ π α ρ ξιν ιερού τίνος.
Ε ν τη χ ε ρ σ ο ν ή σ ω Π ά λ η . Ε ν τέτα ρτον της
ώ ρα ς π ρος Β. τη ς σημ ερινής πολίχνης Λ ηξου-
ρίου, π α ρ ά την αμ αξιτόν κ α ι εν θέσει «Κ ολώ -
να» 12, πλησ ίον τω ν ερ ειπ ίω ν της α ρ χα ίας π ό -
λεως Π ά λ η ς, ευρέθησα ν τα ερείπ ια αρχαίου
ν α ο ύ . Ο να ός ούτος ευρίσκεται κεκρυμμένος υπ ό
την σ τα φ ιδά μ πελο ν Σ π υ ρ . Κ α μ ιν ά ρ η - Ψ αρού. Ε ν
τω λιθίνω περιβόλω του κτήμ ατος είδον ενεκτι-
σμένους λίθους τοιχοβά τας μαλακού α σβεστολιθι-
κού ψ α μ μ ίτο υ. Ο ι λίθο ι ω ς είνα ι ενεκτισμένοι νυν
α π ο τελούσιν ολικόν μήκος 4,6 5 μ. Ε ις τω ν λί-
1 Ή τ ο π ο θ ε σ ία κ α λ ε ίτ α ι « Λ ιθ ο κ ο ύ λ ο υ μ α » , ή τ ο ι σ ω
ρ ο ί (κ ο υ λ ο ύ μ ια ) λ ίθ ω ν . Ν υ ν ο υ δ έ ν α λ ίθ ω ν σ ω ρ ό ν β λ έ -
π ε ι τις ε ν τ ο ις π έ ρ ιξ .
2 Ω ν ο μ ά σ θ η το μ έ ρ ο ς ο ύ τ ω ς ε κ τ η ς ε κ ε ί Ι δ ρ υ μ έ ν η ς
σ τ ή λ η ς π ρ ο ς τ ιμ ή ν τ ο υ ε ν τη υ π η ρ ε σ ία τ ω ν Ά γ γ λ ω ν
Ε λ β ε τ ο ύ τ α γ μ α τ ά ρ χ ο υ Κ α ρ ό λ ο υ Φ ιλ ίπ π ο υ d e R o s se t,
δ ιο ικ η τ ο ύ δ ε τ η ς ν ή σ ο υ δ ια τ ε λ έ σ α ν τ ο ς α π ό τ ο υ 1811
ε π ί π ε ν τ α ε τ ία ν
 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λο γικ ού Δελτίου 1920-21
θω ν, α ρχήθεν ω ν γω νια ίο ς, έχει διαστάσεις μη-
κος 1,22, πλάτος 0,60, ύ ψ ος 0,48. Ε ρω τήσας
π ερί τη ς προελεύσεω ς τω ν λίθω ν εδιδά χθη ν
π α ρ ά του ιδιοκτήτου ότι προ 20 ετών, ότε εφύ-
τευε την σ τα φ ιδάμ πελον και έσκαπτε βαθέω ς
το χώ μα, εύρε τούτους σ υμ π αγώ ς ενεκτισμένους
κατά χώ ραν, α π οσ π άσ ας δ ’ αυτούς εκ του συνό-
λου μετά κόπου ενέκτισεν είτα εις τον λίθινον
του κ τήματος περίβολον. Π ρ ό κ ειτα ι λοιπόν εν-
τ α ύ θα π ιθ α ν ώ τα τα π ερί του κ ρ η π ιδώ μ α το ς α ρ -
χαίου ν α ού, μετά τω ν σχετικών άλλων λειψάνω ν.
Ο λ ίγ α μέτρα προς Ν. μοι υπεδείχθη θέσις,
ή τις, ως ο ίδ ιο ς ά ν θ ρ ω π ο ς με εβεβαίωσεν, ήτο
εστρω μένη δ ια πελεκητώ ν ογκολίθω ν, ω ν ο υ-
δένα η δυ νή θη να α π ο σ τά σ η , καίπερ πολύ μο-
χθήσας ε π ’ ελ π ίδ ι κεκρυμμένου θησαυρού. Ε ν
σ ω ρ ο ίς τήδε κακείσε κ ε ί τ α ι τεμά χια μικρά κε-
ρ ά μ ω ν (παχ. 0,02), ω ν εξήγαγε κατά την εκσκα-
φ ή ν μεγίστη ν π οσ ότη τα («είκοσι κόφες») ως
μοι ε ίπ εν .
Ε ρ ε υ ν ή σ α ς μετά τούτο ε π ιμ ελέστερον τα πέ-
ριξ εύρον κ αι έτερα λείψ ανα του ν α ού. Π ολλάς
π ω ρ ίν α ς π λίνθους, ω ν μ ια έφερε το ήμ ισ υ κοι-
λότητος συνδέσμου, σχήματος διπ λού πελέκεως.
Ε ν τ ό ς του λίθινου φ ράκτου ευρόν και τεμά-
χιον π ή λινου οπ τού αρχιτεκτονικού μέλους (εχ ί-
νου ;). Τ ο ολικόν σω ζόμενον μήκος της π ερ ιμ έ -
τρου ε ίν α ι 0 ,4 5 μ., το δε ύψ ος 0 ,1 4 ι.
Π ερα ιτέρ ω π ρ ος Ν . είδον κυβολίθους μετ'
α ν α θ υρώσεω ς, οί τινες, αν δεν ανή κ ουσιν εις τον
ναόν, θα π ρ ο έ ρ χ ο ν τ α ι εξ άλλου αρχαίου οικ ο -
δομήμ ατος. Π α ρ ά δε την θ ύ ραν αγροτικού επαυ-
λίου πλησ ίον τη ς θέσεω ς του ναού είδο ν, χρη-
σ ιμ οπ ο ιο ύ μενον ω ς κατώ φ λιον, σπόνδυλον κίο-
νος Δ ω ρικού, φ έρ ο ντα π ινα κ ιο ειδή κοιλότητα
τόρμ ου μήκος 0,32, δια μ. 0,41. Τ η ς κοιλότητος
δια μ. 0,27. Τ α ς ραβδώ σεις του σπονδύλου όντος
εκ λίθου μαλακού εφθαρμένου, υπελόγισ α περί
τας 18.
Ε π ί της επ ιφ ά νεια ς του κ τή μ ατος συνέλεξα
τεμ ά χια μελαμβαφ ώ ν α γγείω ν μετά καλού γα -
νώ μα τος.
Έ χ ο μ ε ν λοιπ όν κατά τα ύτα π ιθ α ν ώ τα τ α λεί-
ψ α ν α ναού, ανή κ οντος εις τη ν παλα ιά ν Π άλην,
μη κατερχομένου δε του Ε ' α ιώ ν ος αλλά μάλ-
λον ε ις τ η ν αρχαϊκήν εποχήν αναγόμ ενο υ (π ή -
λινα αρχιτεκτονικά μέλη, πελεκίνοι σ ύ ν δεσ μ ο ι)2
1 Α γ ν ο ώ τ η ν π ρ α γ μ α τ ι κ ή ν χ ρ ή σ ιν τ ο υ π ή λ ιν ο υ τ ο ύ -
τ ο υ μ έ λ ο υ ς . Έ χ ε ι τ ο σ χ ή μ α η μ ίσ ε ω ς ε χ ίν ο υ (ά ν ε υ τ ο υ
ά β α κ ο ς ), α λ λ ά δ ε ν δ ύ ν α τ α ι β ε β α ίω ς ν α ή τ ο ε χ ί ν ο ς κ α ι
ν α υ φ ί σ τ α τ α ι τ ο β ά ρ ο ς τ ο υ ε π ισ τ υ λ ίο υ κ α ι τ ο υ θ ρ ι γ κ ο ύ
ε ν γ έ ν ε ι. Ά λ λ ω ς δ ε α γ ν ο ώ έ τ ε ρ ο ν π α ρ ά δ ε ι γ μ α π ή λ ιν ο υ
ε χ ίν ο υ
2 Σ η μ ε ι ω τ έ ο ν ό τ ι ο ύ τ ε ο ι ξ ύ λ ιν ο ι σ ύ ν δ ε σ μ ο ι ο ι ε χ ο ν -
τ ε ς σ χ ή μ α δ ιπ λ ο ύ π ε λ έ κ ε ω ς ε ίν α ι α π ο κ λ ε ισ τ ικ ο ί τ η ς
173
Δεν είνα ι δε α π ίθ α ν ο ν , ενεργουμ ένης ανασκα-
φής, να έχω μεν ευρήματα ό μ οια προς τα του
αρχαϊκού ναού της Κ ερκύρας. Ή υπόθεσις αύτη
προσλαμβά νει μείζονα π ιθ α νό τη τα εκ του γ εγ ο -
νότος ό τι, ως φ α ίνετα ι, κατά την αρχαϊκήν επ ο -
χήν η Π άλη ήκμαζε κ α ι η το ίσω ς η σ π ο υδ α ιό -
τερα πόλις της Κ εφαλληνιακής τετραπόλεω ς.
Κ α τά τους Μ ηδικούς πολέμους μόνοι ο ι Π α λ είς
έπεμ ψ αν διακοσίους οπλίτας ό π ω ς μετάσχωσι
του έργου του εν Π λ α τ α ιά ς 1 , ε ν ω α ι λ ο ιπ α ί
πόλεις της Κ εφαλληνίας ούτε ανα φ έρ ο ντα ι υπ ό
του Η ρ ο δ ό τ ο υ . Ο Θ ουκυδίδης συχνάκις α ν α φ έ -
ρει τους Π α λ είς λα μβάνοντας ενεργόν μέρος εις
την διεξα γω γή ν του Π ελοποννησιακού πολέμου.
Β ραδύτερον την πρω τεύουσαν θέσιν τη ς τετρ α -
πόλεω ς έλαβεν η Σ ά μ η , ιδία εν τη ρω μαϊκή
εποχή. Αλλά κ α ι η Π άλη ήκμαζε κατά τους
προγενεστέρους χρόνους, ω ς εκ του Π ολυβίου
δείκνυται (5, 3, 3), ιστορούντος ό τι Φ ίλ ιπ π ο ς
ο τη ς Μ ακεδονίας βασιλεύς πολιορκήσας τους
Π α λ είς η να γκάσ θη να α πέλθη άπρακτος.
Έ τ ε ρ α αρχαιολογικά λείψ ανα αλλαχού της
χερσονήσου Π ά λ η ς ευρέθησα ν εις δύο το π ο θ ε -
σίας, εν α ίς η πα ρ ά δ ο σ ις α να φ έρ ει ό τι υπ ή ρ χον
«πόλεις». Α μ φ ό τ ε ρ α τα μέρη είνα ι π α ρ ά κ τια ,
κατά τας Δ. α κτάς της χερσονήσου. Τ ο εν ο ν ο -
μάζετα ι νυν Ά γ . Γ εώ ρ γιο ς στα Κ άνια, υ π έ ρ - «
κείμενον δύο ο ρ μ ώ ν α μ μ ω δ ώ ν, ο ίτινες λέγοντα ι
«Π ετα νο ί» και « Χ ά ρ κ ε ς . Ύ π α ρ χ ο υ σ ιν εκεί λεί-
ψ α ν α πλείστω ν τά φ ω ν εν τω βρά χω λελαξευμ έ-
ν ω ν και δεξαμενώ ν. Ε γ έ ν ο ν τ ο π ρ ο ετώ ν και
ευρήματα, ω ν κ α ι χρυσά, ω ς α σ φ α λώ ς εβεβαιώ -
θην, αλλά φ α ίν ετα ι μάλλον ό τι π ρ ό κειτα ι π ερί
β υζα ντινή ς εποχής
Ή ετέρα το π ο θεσ ία είν α ι αυλώ ν μεταξύ δύο
λόφ ω ν κείμενος, κ α τά φ υτο ς νυ ν εκ σ τα φ ιδ α -
μ πέλω ν. Η το π ο θεσ ία καλείται «Κ ερασιά» ή
«Γ ερα σ ιά ». Ε ιδικώ τερ ο ν δύο ονο μ α σ ία ι του μέ-
ρους εκείνου είνα ι «στα Ε λ λ η ν ικ ά » κα ι «στα
Μ νή ματα». Π λ η ν τά φ ω ν εν τω μαλακώ βρά χω
λελαξευμενώ ν ουδέν έτερον φ α ίν ε τα ι. Κ α ι ο
P a r t s c h εν τω π ερ ί Κ εφα λληνία ς έρ γ ω αυτού
α να φ έρ ει την πα ρ ά δο σ ιν ό τι εκεί υπήρχε πόλις.
Τ ο μέρος τούτο απέχει π ερί τη ν μ ια ν ώ ρ α ν
της περιλαλήτου μονής του Τ α φ ιού με το Τ ά -
φ ιο ν όρος, π ερ ί ου πολύς εγένετο λόγος ένεκα
της Ο μ η ρ ικ ή ς Τ ά φ ο υ και τω ν Τ α φ ίω ν (δρα
Μ ηλιαράκι, Γ εω γρ α φ . Κ εφαλληνίας, 1890, σελ.
211 και εξ.).
α ρ χ α ϊκ ή ς ε π ο χ ή ς . ο ύ τ ε τ ο π ή λ ιν ο ν μ έ λ ο ς γ ν ω ρ ί ζ ο μ ε ν
α κ ρ ιβ ώ ς τι ή τ ο . Α λ λ ά κ α ι ά λ λ α ι τ ιν έ ς ε ν δ ε ίξ ε ις π εί-
θ ο υ σ ιν ό τ ι α ν τ ο π ρ ο κ ε ί μ ε ν ο ν ο ικ ο δ ό μ η μ α ε ίν α ι π ρ ά γ -
μ α τ ι ν α ό ς , μ ά λ λ ο ν ε ις τ η ν α ρ χ α ϊ κ ή ν ή ε ι ς ά λ λ η ν ε π ο -
χ ή ν θ α α ν ή κ η.
1 Ή ρ ο δ . IX , 28.
 174 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λ ο γικ ού Δελτίου 1920 · 21
Δ υστυχώ ς τα π ερ ί τον Τ α φ ιό ν μέρη δεν η δυ-
ν ή θ η ν ν α επ ισ κ εφ θ ώ λεπτομερώ ς, άλλα μόνον
βιαστικός έμεινα εκεί δ ις επ' ολίγον. Ε βεβαιώ -
θη ν όμ ω ς εκ διη γή σ εω ν εντο π ίω ν ό τι ευρίσκον-
τα ι α ρ χα ία εντός τά φ ω ν ι. Ά φ ’ ου δε το ό νο μ α
Τ ά φ ο ν εγίγνω σ κ ο ν εν Κ εφαλληνία π ρογενέσ τε-
ρ ο ι σ υ γγρ α φ είς (Ά νδρ ω ν, Φ ερεκυδης πιθανώ ς),
ο δε Σ τέ φ α ν ο ς δ Β υζάντιος γ ρ ά φ ει ό τ ι ή τ ο ε π ’
αυτού πόλις Τ α φ ιο ύ σσα καλουμένη, π ρ έπ ει να
θεω ρή θη α ν α μ φ ισ β ή τη το ν ό τι υπήρξε π ρ ά γ μ α τ ι
αυτή κ αι έκειτο όπ ο υ νυ ν δ Τ α φ ιό ς με την νε-
κρόπολιν 2, π ό λισ μ α υποτελές βεβαίω ς τοις Π α -
Ε ικ . 1. Λ είψ α να ο ικ ο δο μήμ α το ς εν Α γία Β αρβάρα.
λεύσιν, ω ς τ ο ιούτον [θα ήτο, αν π οτέ υπή ρξε
1 Τ ο ύ τ ο β ε β α ι ο ί ά λ λ ω ς κ α ι ο Μ η λ ια ρ ά κ ις ε .ά . σ. 2 1 2 .
2 Κ α ι ο Μ η λ ια ρ ά κ ις τ η ν α υ τ ή ν εξέφ ρασ εν γ ν ώ μ η ν
(ε . α . σ ε λ . 2 1 2 ). A ι γ ν ώ μ α ι τ ω ν α ρ χ α ίω ν π ε ρ ί Τ ά φ ο υ
κ α ι ό λ ω ν ε ν γ έ ν ε ι τ ω ν Ο μ η ρ ι κ ώ ν ό ν ο μ α σ ι ώ ν ε ίν ε
π ο λ ύ α ν τ ι φ α τ ικ α ί. Ε π ί τ ο υ π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ ο Σ τ ρ ά β ω ν
δ ε ν ε ί χ ε ν α λ η θ ή Ιδ έ α ν κ α ι α κ ρ ιβ ή τ ω ν π ρ α γ μ ά τ ω ν ,
ά λ λ ’ ε π ε ιδ ή π ρ ο γ ε ν έ σ τ ε ρ ο ί τ ίν ε ς έ γ ρ α ψ α ν ό τ ι Τ ά φ ο ς
ε κ α λ ε ίτ ο ό λ η η Κ ε φ α λ λ η ν ία , δ ια μ α ρ τ ύ ρ ε τ α ι λ έ γ ω ν ό τ ι
«ο υ κ ω κ ν η σ ά ν τ ίν ε ς τ η ν Κ ε φ α λ λ η ν ία ν τ η ν α υ τ ή ν τ ω
Δ ο υ λ ι χ ίω φ ά ν α ι , ο ι δ ε τ η Τ ά φ ω » (4 5 6 ). Ο Π α υ σ α ν ία ς
μ ό ν ο υ ς το υ ς Π α λ ε ίς λ έγ ει ό τ ι « εκ α λο ύ ντο Δ ο υ λ ιχ ιε ίς
τ α α ρ χ α ιό τ ε ρ α » (6 , 1 5 , 7 ). Κ α ι τ η ν μ ε ν Κ ε φ α λ λ η ν ία ν
ό λ η ν Δ ο υ λ ίχ ιο ν ε ίπ ε κ α ι ο Ε λ λ ά ν ικ ο ς , τ η ν δε Π ά λ η ν
μ ό νη ν ο Φ ερ εκύδη ς, ω ς μ α νθ ά ν ο μ εν εκ του Σ τρ ά β ω -
ν ο ς (4 5 6 ). Ε ν τ ω λ α β υ ρ ί ν θ ω τ ο ύ τω τ η ς σ υ γ χ ύ σ ε ω ς τ η ν
α κ ρ ιβ ε σ τ έ ρ α ν μ α ρ τ υ ρ ία ν π α ρ έ χ ε ι Σ τ έ φ α ν ο ς ο Β υ ζ ά ν -
τ ιο ς , α ν α φ έ ρ ω ν τ ρ ε ι ς Τ ά φ ο υ ς , τ η ν ν ή σ ο ν Τ α φ ιά δ α ,
ε τ έ ρ α ν τ ιν ά κ α ι Τ ά φ ο ν π ό λ ι ν τ η ς Κ ε φ α λ λ η ν ία ς , ν υ ν δ ε
π ρ ά γ μ α τι και το π ό λισ μ α «Λ αχώ» εν τη προ-
μνημονευθείση «Κ ερα σιω».
Ε ν ετέρα θέσει « Α γ ία Β αρβάρα», ή τις είνα ι
χα ρ ά δρ α α π ό το μ ο ς κ α τ’ αρχάς, σβεννυμένη είτα
β α θμ η δ ό ν εις τη ν π εδ ιά δ α του Λ ιβαδιού, ευρέ-
θησα ν υπερέχοντα κ α τά εν μέτρον το πολύ α π ό
του εδά φ ους τα λείψ ανα τετράπλευρου δ ώ μ α ·
τίο υ (μήκος 5,00, πλάτος 4 ,5 0 μ. τοίχω ν πά χο ς
1,10). Ο ι το ίχο ι είνα ι εκτισμένοι εκ λίθω ν κρ ο -
κα λο π α γώ ν εξορυχθέντω ν επ ιτο π ίω ς, άνευ συν-
δετικής ύ λης και κ α τ’ αρίστη ν π ο λυγω νικ ή ν τοι-
χοδομίαν. Ό που δεν έχουσι μετα κινηθή ο ι λίθοι,
δ ια τη ρ ο ύ ντα ι θα υ μ α σ ίω ς π ρ ο σ η ρ μ ο σ μ ένο ι αλλή-
λοις. Κ ατά τη ν Α. πλευράν σώ ζεται δ τοίχος
κάλλιον, κατά δε την βορείαν σώ ζεται το κ ατώ -
φ λιον μετά του πρ ώ το υ λίθου τη ς πα ρ α σ τά δο ς
εκατέρω θεν. Ο υδέν έτερον φ α ίν ε τα ι ε π ί τη ς ε π ι-
φ ά ν εια ς πλην ελάχιστων τεμ α χίω ν κεράμω ν, και
Τ α φ ι ο ύ σ α ν . Α ύ τη π ο ύ τ η ς Κ ε φ α λ λ η ν ία ς δ ύ ν α τ α ι ν α
κ ε ί τ α ι α σ φ α λ έ σ τ ε ρ ο ν η ό π ο υ σ ή μ ε ρ ο ν ο Τ α φ ιό ς ; Κ α ι
ό μ ω ς τ ίν ε ς δ ε ν ε π έ σ τ η σ α ν τ η ν π ρ ο σ ο χ ή ν δ ε ό ν τ ω ς ε π ί
τ η ς α π ο δ ε ικ τ ικ ή ς σ η μ α σ ία ς τ η ς υ π ά ρ ξ ε ω ς τ ο υ ν υ ν Τ α -
φ ι ο ύ . Ο ύ τ ω ς ο B u r s ia n ( G e o g r . ν . G r ie c h e n la n d 2, 3 6 5
σ η μ . 1) δ ε ν δ ίδ ε ι σ η μ α σ ία ν ε ις τ ο χ ω ρ ίο ν τ ο υ Σ τ ε φ ά -
ν ο υ , ο υδ ’ ο O b e r h u m m e r , ό σ τ ις γ ιγ ν ώ σ κ ω ν ε κ τ ο υ R ie -
m a n n ( R e c h e r c h e s κ λ π . I l , C e p h a lo n ie , σ ε λ . 1 5 ) τ η ν
ύ π α ρ ξ ι ν τ ο υ ν υ ν Τ α φ ιο ύ θ ε ω ρ ε ί ε π ι π ό λ α ι ο ν τ ο χ ω ρ ίο ν
τ ο υ « σ υ μ π ιλ η τ ο ύ » Σ τ ε φ ά ν ο υ ( A k a r n a n ie n , A m b r a k ia ,
A m p h i l o c h i e n L e u k a s im A lt e r t u m , M ü n c h e n , 1 8 8 7
σ ε λ . 5 1 σ η μ . 1).
 Π αράρτημα του Α ρχαιολογικού Δ ελτίου 1920-21
δεν δ υ να το ί τις να συμπεράνη τίπ ο τε π ερ ί της
χρήσεω ς κ αι του σκοπού του περιέργου αυτού
οικ οδομ ή μ α τος (εικ. 1).
Π ρ οϊσ τορικ ού πολιτισ μ ού λείψ ανα ευρέθησαν
εν τη θέσει «Β λιχάδα», π α ρ ά τον μυχόν του
κόλπου Λ ιβ αδιού, όπου εκτείνεται ευ ρ εία εύ φ ο -
ρος πεδιάς, ακριβώ ς ω ς α π ένα ν τι εις τον μυχόν
του «Κ ούταβου» εκτείνεται ετέρα πεδιάς μετά
π ρ οϊσ το ρ ικ ώ ν τά φ ω ν και οικήσεων, έφ ’ ω ν με-
τ επ είτα ε κ τ ίσ θ η η Κ ράνη. Ά λ λ α τα σ π ο υ δ α ιό -
τερα λείψ ανα π ρ οϊσ τορικού και δη Μ υκηναϊκού
Ε ικ . 2. Μ υ κ η ν α ϊκ ά ευρ ή μ α τα εκ τη ς θ έσ εω ς «Ο ικ ό π εδα ».
πολιτισ μ ού ανεκαλύφ θησαν τυχα ίω ς π α ρ ά το
χω ρίον Κ οντογενά δα της χερσονήσου Π άλης,
εις ω ν τη ν εύρεσιν α φ ορ μ ή ν έδω κεν η διά βρ ω -
σις του εδά φ ους υ π ό τω ν βροχώ ν.
Μ υ κ η ν α ϊκ ά ευ ρ ή μ α τα
εκ τ η ς τ ο π ο θ ε σ ία ς " Ο ικ ό π ε δ α "
π α ρ ά το χ ω ρ ίο ν Κ ο ντο γενά δα .
Τα π ρ ώ τα ευρ ή μ ατα εκ της αγροτική ς τ ο π ο -
θεσίας, ή τις α π έχει π ερί τα 2 0 λεπτά π ρος Β Α .
του χω ρ ίου Κ οντογενά δα και καλείται «στα Ο ι-
κ όπεδα» εύρε τυχα ίω ς ο χω ρικός Χ αράλ. Δ α-
μουλιά νος εις τη ν επ ιφ ά νεια ν, ω ς λέγει, κ α τό -
π ιν δια βρώ σ εω ς του εδάφ ους υπ ό τω ν βροχώ ν.
Κ α τά το παρελθόν έτος μ αθώ ν ό τι τα εκ τη ς
δια βρ ώ σ εω ς του εδά φ ους χάσματα έφερον εις
175
φ ω ς λίθους πελεκητούς, επεσκέφ θη ν τον τόπον
και ευρόν π ρ ά γ μ α τ ι τμ ή μ α τοίχου, α π ο τελούμε-
νον εκ τρ ιώ ν δό μ ω ν πελεκητού μαλακού ασβε-
στόλιθου, κ α τ’ ανάμεικτον ισοδομικόν κ α ι π ο λυ-
γω νικ ό ν σύστημα. Τ ο ολικόν μήκος του τοίχου,
όστις επά τει επ ί του χώ ματος, δεν υπερέβαινε
τα τρ ία μ έτρα , το δε ύψ ος το εν κ α ι ή μ ισ υ .
Τ η ν χρήσιν του τοίχου δεν η δ υ νή θ η ν να νοήσω ,
αν κ α ι π ρ ο φ α ν ώ ς επρόκειτο π ερί νεκροταφείου
ω ς ε μαρτύρουν τα πολλά λείψ ανα οστώ ν και
οδόντω ν α ν θ ρ ω π ίνω ν .
Ο λ ίγ ο ν π ερα ιτέρω υπ ή ρ χε κυκλικόν ευτελέ-
στατον τοιχά ριον α ρ γώ ν λίθω ν, δ εχαρακτήρισα
ω ς περίβολον π ρος ενα π ό θεσ ιν οστώ ν η τι α ν ά -
λογου. Σ α φ ώ ς δεν η δ ύ ν ατο να ί δ η τις τίπ ο τε
περισσότερον δ ια τη ν μεγίστη ν τω ν χω μ ά τω ν
μετα κίνησιν κ α ι κ ά θοδον προς χαμηλοτέρους
τόπους. Ε π ί τη ς ε π ιφ α ν είας συνέλεξα όστρακα
«άχρονα» και π υ θ μ έν α μικρού αγγείου εκ π η -
λού ξανθού μετ’ επιχρίσ μ α τος εκ του αυτού π η -
λού, άλλα καθαρω τέρου. Ε υ ρ ό ν ω σ αύτω ς και
έλασμα χαλκούν όπερ α νέπτυξα μετά προσοχής.
Ή τ ο δε τούτο είδος δια δήμ ατος, φ έρ ο ν εν τω
κέντρω έκτυπον σ ύμ πλεγμα εξ ρό δω ν κ α θ ’ όλη ν
δε την άλλην επ ιφ ά νεια ν α π ο μ ιμ ή σ εις βοστρύ-
χων. Ω ς εκ του άτεχνου ενόμισα τότε τούτο
β υζα ντινή ς προελεύσεως.
Τ α κατω τέρω ευρήματα, ασφ α λώ ς πλέον α π ό -
 176 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λ ογικού Δελτίου 1920-21
δεικνύουσι την ύ παρξιν Μ υκηναϊκού πολιτισ μ ού
και εν τω χερσονήσω Π άλη. Μ έχρι τούδε εξ
.όλης της νήσου Κ εφαλληνίας μόνη η Λ ιβ α θώ
και δη τμ ή μ α τα ύτη ς απ ό Δ ιακάτω ν (π α ρ ά τον
Κ ούταβον) μέχρι Μ αζαρακάτω ν είχε π α ρ ο υ σ ιά -
σει μυκηναϊκόν πολιτισμόν. Ν ύν π ρ ο σ τίθετα ι
κ α ι η Π αλική. Κ ρ ίνω δε το γεγονός ιδια ιτέρ α ς
σημειώ σεω ς άξιον, δ ιό τι θεω ρώ ότι ενέχει σπου-
δαιότη τα ω ς π ρ ος την εξακολούθησιν της συζη-
Ε ι κ . 3 . Μ υ κ η ν α ϊ κ ά ε υ ρ ή μ α τ α ε κ τ η ς θ έσ ε ω ς « Ο ι κ ό π ε δ α ».
τήσεω ς π ερ ί Ο μ η ρικ ή ς εν γένει το π ο γ ρ α φ ία ς
και δη και ω ς π ρ ος την επίλυσιν του ζ η τή μ α -
τος π ερ ί Ο μ η ρ ικ ή ς Ι θ ά κ η ς .
Τ α ευρεθέντα υπ ό του χω ρικού α ρχαία είναι
τα επόμ ενα : (εικ. 2).
Π έντε μικρά α γ γεία συνήθω ν μυκηναϊκώ ν
σχημάτω ν. Ί ο εν ήτο μικρόν τρίω τον π ιθ ά ρ ιο ν.
Τ α ετέρα τέσσαρα είνα ι κυαθοειδή μόνω τα α γ -
γεία, π ά ν τα κολοβά Ε ίν α ι εκ πηλού ξανθερύ-
θρου, καθαρού κσ,ι λεπτού άλλ’ εύθρυπτου.
Μ ικρόν α γ γ ε ίον κολοβόν χειροποίητου, π η -
λού μέλανος α ρ γιλλώ δους, φ έροντος έσω θεν και
έξωθεν επίχρ ισ μ α εκχυλίσματος εξ ερυθρού πη
λού. Έ χ ε ι το α γ γ ε ίον σχήμα κυαθοειδές, φ έρει
δε πλατείαν ουλήν (διάμ. 0,035) εκ κοίλης χον-
δράς λαβής, α ρ ισ τερώ τερον δε ετέραν σ υμ π α γή
α π ό φ υ σ ιν , μη φέρουσ α ν δηλ. τρήμα.
Έ ξ π ή λινα ι ψ η φ ίδ ες πηλού μελανω πού ή
ξανθερύθρου. Τ ο ύτω ν α ι τέσσαρες έχουσι σχήμα
α μ φ ικω νικόν η π έμ π τη είναι φακοειδής και η
έκτη σφαιρική. Π άσ α ι έφερον επίχρισ μ α μετά
τεχνικής στιλβώσεως, ή τις επ ί της μιας ψ η φ ίδ ος
σώ ζεται καλώς.
Μ ία σφ αιρική πεπιεσ μ ένη ψ η φ ίς ορείας κ ρ υ -
στάλλου διάτρητος, έχουσα μέγεθος κερασιού.
Μ ία ψ η φ ίς διά τρ η το ς ελλειψ οειδής λίθου
σαρδίου.
Μ αχα ίριον χαλκούν κολοβόν εκ δύο τε-
μαχίω ν, σώζον ήλον τη ς λαβής και οπήν
ετέραν άνευ ήλου. Μ ήκος 0,005.
Δύο έτερα μικρά χαλκά τεμά χια εκ σκεύους,
ω ν εν διά τρητον,
Μ ικρός πέλεκυς χαλκούς άνευ τρ ή μ α το ς
προς στειλέωσιν. Μ ήκος 0,06.
Π λη ν τω ν α νω τέρω α ν τικ ειμ ενώ ν είδον
κ α τ’ αρχάς εις χείρας του ευρετού δύο μ ι-
κρά τεμά χια κυανής υαλομά ζης ω ν εν δια -
τρητον, εκ τω ν συνήθω ν ορ μ ο ειδ ώ ν κ α τα -
σκευασμάτω ν προερχόμ ενα (ο ίο ν το εν
Κ αββαδ. Π ροί στ. Ά ρ χ α ιο λ . σελ. 366, σχ.
455), ά τινα δεν μοι παρουσ ίασ ε κα τόπιν.
Ε ίμ α ι δε βέβαιος ότι εύρε και χρυσούν
σύρμα εν σ χή μ α τι ελατηρίου ειλιγμ ένον
(σφηκω τήρα), ό περ δεν μ ο ι παρουσίασε,
δ ιό τι επώ λησεν ά μ α τη ευρέσει.
Μ ετά καιρόν, κ α τό π ιν επισυμβάση ς β ρο -
χής ο αυτός χω ρικός προσήλθε και π α ρ ο υ-
σίασε μοι έτερα ευρ ή μ α τα φ α ν ερ ω θ έντα ,
ω ς έλεγε, κ α τό π ιν της βροχής : (εικ. 3).
Τ ρ ία α γγεία κολοβά, ω ν το εν τρ ίω το ν
πηλού καστανομέλανος. Έ φ ε ρ ε και ζώ να ς
μέλανος χρώ ματος, μεταξύ δε τω ν λαβώ ν
τρ ιγω νο ειδ ή κ ο σ μή μ α τα εμπεριεχόμενα αλ-
λήλοις. Ό μοιου α γ γ ε ίον εικον-ίζεται εν Κ αβ-
β α δία Π ροιστ. Ά ρ χ . σελ. 3 5 6 σχ. 440. Τ α
δύο έτερα α γγεία ήσ αν μ ό νω τα και έφερον
ζώ να ς ερυθράς.
Π έντε πή λινα σφ ονδύλια διά τρη τα .
Χ άλικα φυσικόν λίθου τάλκου.
Π ή λινο ν σκεύος (π ινα κ ίδα ) σχήματος πελέ-
κεως π ερ ίπ ο υ (άλλ’ άνευ στομώσεως), φ έρον
ο π ή ν κατά το άνω άκρον.
Δύο χαλκά μ αχαίρια π α νό μ ο ια , ω ν έκαστον
φέρει τρεις οπά ς δ ια την λαβήν. Το εν σώ ζει
κ α ι η λον.
Μ ιαν χαλκήν σμίλην.
Xαλκήν λεπίδα, α μ φ ίσ το μ ο υ αιχμήν λόγχης
π ιθα νώ ς, μη φ έρουσα ν αυλόν άλλ’ ένα ήλον.
Ε τ έ ρ α ν μικροτέραν εκ δύο τεμα χίω ν.
Χ αλκούν έλασμα εξ α γνώ στου σκεύους.
 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λο γικ ού Δελτίου 1920 - 21
Δυο ψ ή φ ο υ ς κυανής υαλομάζης.
Τ ρ ία πλακοειδή εξαρτήματα ορ μ ώ ν κυανής
υα λ ο μ άζης.
Χ ρυσ ο ύ ν σ φ η κ ω τή ρ α εξάκις ειλιγμ ένον.
Ε π ε σ κ έ φ θ η ν κ α ι εγώ δίς επ ιτο π ίω ς το Μ υ-
κηναίκόν νεκροταφ εί ον τω ν Ο ικ οπ έδω ν. Τ ο μέ-ρος
οπού ευρέθησ α ν τα ανω τέρ ω φ α ίν ετα ι ότι
ή το λακκοειδής τάφος, ου δια κρ ίνετα ι το μέλαν
χώ μ α απ ό του πέριξ λευκού μαλακού π ετρ ώ μ α -
τος. Έ χουσιν ό μ ω ς π ά θ ει μεγίστην μετακίνησιν
τα χώ μ α τα και ανέσκαψ αν ίσ ω ς αλλαχού κ α ι άλ-
λους τάφ ους, δ ιό τι δ υ ν α το ί τις να συλλέξη επί
τη ς επ ιφ ά νεια ς μ έγα π λή θος π α ν το ίω ν ο σ τρ ά -
κω ν γ ρ α π τώ ν κ αι αγρά φ ω ν, α π ό τω ν μ ικροτά-
τω ν α γγείω ν μέχρι τω ν μεγάλω ν π ιθ οειδώ ν.
Ε π ί τω ν χω μ άτω ν, εκεί όπου κείται ο πρ ο -
κείμενος τά φ ος, συνέλεξα και εγώ τα εξής ευ-
ρή μα τα:
Δ ύ ο μ ικ ρά ς ψ ή φ ο υ ς σαρδίου λίθου.
Ψ ή φ ο ν ατρακτοειδή εξ αργυραδάμαντος.
Δύο ψ ή φ ο υ ς ατρακτοειδείς ρ αβ δω τός εκ πορ-
σελάνης, ω ν η μ ια φέρει ίχ ν η κυανού χρώ ματος.
Τ ρ ία μικρά τεμάχια κυανής υαλομ άζης.
Τ ο ή μ ισ υ σφονδυλίου εκ λίθου στεατίτου, δύο
έτερα κω νικά του αυτού λίθου, έτερον φ α κ ο ει-
δές και μ ια ν σ φ αιρικ ή ν διά τρ η το ν ψ ή φ ο ν λίρου
μέλανος.
Τ έσ σ αρα μικρό τεμά χια εκ κ ατόπ τρου (;) και
λεπτοτά τη ν χαλκήν λεπίδά.
Τ ρ ία π ή λ ινα σφονδύλια. Τ ο εν είνα ι λίαν
επ ίμ ηκες α μ φ ικω νικόν μέλανος πηλού.
Δ ιά φ ο ρ α μικρά τεμάχια ξύλου κ α ι οστού.
Ό στρακα συγκολληθέντα εις το ήμ ισ υ π ερ ί-
που μικρού κυπελλοειδούς αγγείου.
Ό στρακα συγκολληθέντα εις το ή μισυ π ε ρ ί-
που χοανοειδούς α γγείο υ. Ο πηλός του αγγείου
ΕΦΟΡΕΙΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ
ΝΕΩΤΕΡΑΙ Ε Π ΙΓ Ρ Α Φ Α Ι ΠΕΡΙ ΤΗΣ Τ Ε Χ Ν ΙΚ Η Σ
ΤΟΥ Κ Α Θ Ο Λ ΙΚ Ο Υ Τ Η Σ Β Υ ΖΑ Ν ΤΙΝ Η Σ ΜΟΝΗΣ
Κ ατά Ι ο ύ ν ιο ν του έτους 1918, κ α τό π ιν δ ια -
τα γή ς του Σ . Υ π ο υ ρ γ ε ίο υ τω ν Ε κ κ λ η σ ια σ τικ ώ ν
προκληθείσης συνεπεία γνω μ οδοτή σ εω ς ειδικής
επ ιτρ ο π ή ς π ερ ί της αιτίας τω ν π α ρ α τη ρ ο υ μ ενώ ν
ρ η γμ ά τω ν εν τω Καθολικά» τη ς π α ρ ά την Λε-
βάδειαν βυζα ντινή ς Μ ονής του Ό σ ιο υ Λ ουκά
και της βλάβης τω ν μω σαϊκώ ν αυτού, μετέβην
εις την Μ ονήν ίν α επιβλέψ ω κατά την ενεργή -
θ είσαν δ ια τω ν ειδικώ ν τεχνιτώ ν Ε. Ζιλλιερόν
κ αι I. Μ π ο ύ δα εξασφάλισιν τω ν μω σαϊκώ ν του
Κ αθολικού και την ανακεράμω σιν μερών της
στέγης αυτού. Ε π ί τη ευκαιρία ταύτη εγένοντο
177
τούτου είνα ι αργιλλώ δης, έξωθεν μέλας, έσωθεν
δε φ έρει παχύ επίχρ ισ μ α ερυθρόν. Τ ο α γ γε ίον
τούτο έχει και έτερο ν αξιο π α ρ α τή ρ η το ν, ότι φ έ -
ρει τα χείλη ουχί εστρογγυλευμένα, άλλ’ α π ό -
το μ α ως ει είχον απ ο κ ο π ή τα το ιχώ μ α τα δια
π ρ ίο ν ο ς ( Ό μ ο ιο ν π ερ ίπ ο υ α γ γείον μετά λαβής
ί δ ε εν Κ α β βα δία Π ρ ο ί στ. Ά ρ χ . σελ. 356, σχ.
43 7 , αλλά το ημέτερον αγνοούμεν αν ήτο α ιχ μ η -
ρόν κάτω η είχε βάσιν, δ ιό τι άκριβώ ς κατά την
α ιχμ ή ν κάτω είνα ι ελλιπές. ‘Ω σαύτω ς αγνοούμεν
αν είχε και λαβήν).
Τ ο ή μ ισ υ π ή λινο υ δισκαρίου ω χρού πηλού,
όπερ έφερε τρεις ομ ο κέντρους κύκλους χ ρ ώ μ α -
τος κίτρινου.
Π ά ν τα τα α νω τέρω α ρχαία κατετέθησαν εις
το Μ ουσε ίον Α ρ γ ο σ τ ο λ ιο ύ .
Σ η μ ειω τέο ν τέλος ότι εις τα Ο ικόπεδα , τα
ό π ο ια είνα ι μικρά εύφ ορος κοιλάς επικλινής
α π ό Ν Δ . Προς ΒΑ., το έδα φ ος σύγκειται εκ
μαλακού λευκού πετρ ώ μ α το ς όπερ χ ρ η σ ιμ ο π ο ι-
είτα ι π ρ ο ς επίσ τρω σ ιν τω ν οδώ ν και εκ του
ο π ο ίο υ επεστρώ θη π οτέ κ α ι η εν Ν. Φ αλήρω
π λα τεία (κ ιμ ιλ ιά ). Ε ν τω π ετρ ώ μ α τι το ύτω
είνα ι εύκολος η λάξευσις τά φ ω ν. Υ π ά ρ χ ο υ σ ι δε
κ α ι τιν α σπήλα ια εις τα Ο ικόπεδα, εις ελαχί-
στην α π ό σ τασιν α π ό τω ν γεν ο μ ενώ ν ευ ρη μ ά -
τω ν. Α β έβ α ιο ν δ μ ω ς αν ήσαν τά φ οι, ω ν έπε-
σεν η στέγη η εσχηματίσθη σαν εξ άλλων λόγω ν.
Ο π ω σ δ ή π ο τ ε εις τα Ο ικ ό π εδα είνα ι ανάγκη
ανασκα φ ή ς επειγούσης, δ ιό τι η ε κ τω ν βροχώ ν
π τώ σ ις τω ν χ ω μ ά τω ν κ α ι η σύλησις θα αφ α ν ί-
σω σι δ ια π α ν τό ς εντός ολίγου εάν τι υπάρχη
κεκρυμμένον υπ ό την γ η ν .
ΣΠ. Ν. Μ Α Ρ ΙΝ Α Τ Ο Σ
ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ
ΤΩΝ Μ Ω ΣΑ ΪΚ Ω Ν ΕΠΙ ΤΗ ΕΥΚΑΙΡΙΑ. Ε Π ΙΣ Κ Ε Υ Ω Ν
Ο Σ ΙΟ Υ Λ Ο Υ Κ Α . Ε Π Ι Γ Ρ Α Φ Α Ι ΚΑΙ ΧΑΡΑΓΜΑΤΑ
πα ρ α τη ρ ή σ εις τινές περί της τεχνικής τω ν μ ω -
σαϊ κών τούτω ν, ας π α ρ α θέτω κατω τέρω μετά
συντόμου Εκθέσεως της συντελεσθείσης τότε Ερ-
γασίας.
Ή προσεκτική εξέτασις εκ του σύνεγγυς -
μετά την κατασκευήν δηλαδή κινητού ξυλίνου
ικριώ μα τος - της ψ η φ ιδ ω τή ς διακοσμήσεω ς του
Κ αθολικού της Μ ονής Ό σ ιο υ Λ ουκά απέδειξεν
ό τι αύτη μόλις συνεκρατείτο ήρκει δ ε η ελά χι-
στη α ιτία να επ ιφ έρ η την π τώ σ ιν της π ά ν τα
σχεδόν τα μω σαϊκά είχον κ α θ ’ όλην την ε π ι -
φ ά νεια ν αυτώ ν ρω γμά ς, μέρη τούτω ν είχον κ α -
23
 178 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λ ογικού Δ ελτίου 1920-21

ταπέσει, ο π α ί εκ τω ν τουρκικώ ν σ φ α ιρ ώ ν α πό ψ η φ ίδ ω ν κονίαμα , είνε το σχέδιον τω ν εικόνων,

τω ν χρ όνω ν του Α γ ώ ν ο ς υ π ή ρ χ ον εις π ά ν τα ω ς π α ρ ισ τά η ε ι κ ώ ν I (κεφαλή του α π ο σ τό -
σχεδόν τα ψ η φ ιδ ω τά , τα δε κάτω π λα ίσ ια α ύ- λου Α νδρέου εν τη ά νω θεν του ιερού Β ήματος
τω ν είχον τοσούτον φ θ ά ρ η ώστε συνεχώς παρέ- π α ρ α σ τά σ ει τη ς Π εντηκοστής).
συρον μέρη τω ν παραστάσεω ν, α ί τινες ο ύτω ς Τ ο ύτο είνε ικανόν να οδηγή ση η μ ά ς εις τη ν
α π ό η μ έρ α ς εις η μ έρ αν κατεστρέφοντο. Κ ατά υ πόθεσιν, ό τι, προκειμένου περί τεχνικής τω ν
τη ν εκτελεσθε ίσαν υ π ό τω ν ανω τέρω τεχνιτώ ν μ ω σ α ϊκώ ν, δεν π ρ έπ ει να θέτω μεν γενικούς κ α -
εργασ ίαν τη ς εξασφαλίσεώ ς αυτώ ν, τη ν εκτιθε- νόνας. Ε ν τη Μ ονή Δ α φ νιού, επ' ευκα ιρ ία της
μένην κατω τέρω , εγένετο επισταμένη εξέτασις επισκευής τω ν μω σαϊκώ ν του Κ αθολικού - έρ-
τω ν σ υγκρατούντω ν τας ψ η φ ίδ α ς κ ο νια μά τω ν,
ή τις ω δή γη σ εν ημάς εις συμ περάσ μ ατα δ ιά φ ο ρ α
εν πολλοίς τω ν μέχρι τ ούδε επικρα τουσ ώ ν γ ν ω -
μώ ν π ε ρ ί τη ς τ ε χ ν ικ ή ς τ ω ν μ ω σ α ϊκ ώ ν .
Ως είνε γνω σ τόν, το κονίαμα ε φ ’ ου ευρ ί-
σκονται α ι ψ η φ ίδ ε ς και η σ ύ σ τ α σ ις έτι αυτού
ποικίλλει κατά επρχάς και τό π ο υ ς- εις τα μ ω -
σαϊκά του Ό σ ιο υ Λ ουκά - έργα τω ν αρχώ ν η
τω ν μέσων του Ι Α ' α ιώ ν ος 1 - δια κ ρ ίνο ντα ι
γενικώ ς δυο κ ο ν ιά μ α τα - ε π ί της εσω τερικής ε π ι-
φ ά νεια ς τω ν τοίχω ν του Ν αού - συνισ τα μένης
εκ π λίνθω ν κ αι ερ υ θρ ω π ού κονιά μ α το ς (κορα-
σανίου) επιμελώ ς συνδεόμενου π ρος τας π λ ίν -
θ ο υ ς - δια κ ρ ίνετα ι π ρ ώ το ν στρώ μα εξ ασβέστου,
λεπτής ά μ μ ου και μικρώ ν τεμαχίω ν άχυρου εις
ελαχίστην ποσ ότη τα και δεύτερον έτερον σ τρώ μα
επιτεθειμ ένον εκ μ α ρμαροκ ονίας μετ’ ασβέστου E ικ . 1. Κ εφ α λ ή του Α π ο σ τό λ ο υ Α νδρέου (εκ του
κ αι κολλητικής τίνο ς ουσ ίας- επ ί του δευτέρου ά νω θ εν το υ ί , Β ήματος μ ω σ α ϊκό ν τη ς Π εν τη κ ο σ τή ς).
τούτου στρώ ματος ετοποθετούντο α ι ψ η φ ιδ ω τ α ί
παρασ τάσ εις επ ί σχεδίου χρω μ ατισ τού εκ τω ν
προτέρω ν. Ε ις π ά ν τα γενικώ ς τα βλαβέντα μέρη γ ω ν του τέλους π ιθ α ν ώ τα τα του Ι Α ' α ιώ ν ο ς -
τω ν μ ω σ αϊκώ ν του Ό σ ιο υ Λ ουκά ευρέθη υπ ό εδημοσιεύθησαν υ π ό του σ ο φ ού βυζαντινολό-
τα ς ψ η φ ίδ α ς κ αι επ ί του δευτέρου επιχρ ίσ μ α το ς γου G . M ille t πα ρ α τη ρ ή σ εις π ερί τη ς τεχνικής
χρ ω μ α τισ μ ό ς όμ ο ιος, πλη ν του χρυσού βάθους τω ν κατά τα ς α νακοινώ σ εις κ υρίω ς του στερεώ-
του έχοντος κατά κανόνα ερυθρόν χ ρ ώ μ α - εις σαντος τω 1892 τα ψ η φ ιδ ω τ ά βενετού μουσει-
τα π λαίσ ια μόνον τω ν ψ η φ ιδ ω τ ώ ν π α ρ α σ τά - ω τού Ν ο ν ο . Κ α τ’ α υ τάς τα μω σαϊκά δεν συνε-
σεων το κ ονία μ α είχεν άλλοτε μεν όμ οιους προς τίθεντο α π ’ ευθείας ε π ί του τοίχου άλλ’ εις τα
τα ψ η φ ιδ ω τ ά χρ ω μ ατισ μ ούς και άλλοτε ερυθράν εργα σ τή ρ ια τω ν μω σαϊστώ ν συγκολλώ μενα επ ί
τα ινία ν. Τ ο σ πουδαιότερον όμ ω ς, όπερ πα ρετη - κα ννα β ω τώ ν κ α ι μετα φ ερόμ ενα επ ί του επ ιχ ρ ί-
ρ ή θη εις το π α ρ α μ είναν μετά την π τώ σ ιν τω ν σμ ατος. Ε ν το ις ψ η φ ιδ ω τ ο ί ς του Κ αθολικού
τη ς Μ ονής Ό σ ιο υ Λουκά, ω ς δύν α τα ί τις εκ
του ανω τέρω π α ρ α δ είγμ α το ς να εννοήση, εξετε-
1 Ι δ ί α μελέτη π ε ρ ί τ ω ν μ ω σ α ϊκ ώ ν τ ο υ Ό σ ι ο υ Λ ο υ κ ά
π α ρ α μ έ ν ε ι α κ ό μ η η δ η μ ο σ ιε υ θ ε ί σ α υ π ό Ch. Diehl, λέσθη η ψ η φ ίδω σ ις επί τόπου ουχί δε εις τα
L ’é g lis e et les mosaïques du Couvent de S. L uc en εργα σ τή ρ ια κατά τον ακόλουθον ί σως τρ ό π ο ν :
P h o c i d e (εν Fase. X I V - X V τ η ς B ib lio th . des écoles ε π ί του δευτέρου ν ω π ού έτι επιχρ ίσ μ α το ς εζω -
françaises d’Athènes et de Rome, Paris, 1 8 8 9 , σ ελ .
γρα φ ίζετο π ρ ώ το ν εις τας κυρίας αυτής γ ρ α μ -
3 9 - 7 2 ). Η α ρ χ ιτ ε κ τ ο ν ικ ή τω ν σ υνεχομ ενώ ν Κ α θ ο λ ι-
κ ώ ν τ η ς Μ ο ν ή ς ε κ τ ίθ ε τ α ι ά ρ ισ τ α π α ρ ά Schultz κ α ι μ ά ς η πα ρά σ τα σ ις είτε ολόκληρος εί τε κατά
Barnsley (The m onastery of S aint L u k e of Stiris in τμ ή μ α τα είνε μάλιστα π ιθ α νό ν να μετεχειρί-
Phocis, London, 1 9 0 1 , π ρ β λ κ α ι ο μ ο ί α ν μ ε λ έ τ η ν τ ο υ ζοντο δια την ταχεί αν αυτής α πεικόνισ ιν και
Ο. W u lff, Das K a th o lik o n von Hosios Lukas, ε ν τη
τεχνικά τινα μέσα α νά λογα π ρος την υπ ό της
υ π ό Borm ann ε κ δ ιδ ο μ έ ν η «Baukunst» 2 Serie, H e ft
I I ) , η θ έ σ ις δ ε κ α ι η ισ τ ο ρ ία τ η ς Μ ο ν ή ς μετά τ ο υ Ε ρ μ η ν ε ία ς τω ν ζ ω γ ρ ά φ ω ν του Α θω (έκδοσις
β ίο υ τ ο υ ίδ ρ υ τ ο ύ α υ τ ή ς , π ρ ο φ ή τ ο υ κ α ι θ α υ μ α τ ο υ ρ γ ο ύ Π α π α δ ο π ούλου - Κ εραμέω ς, Π ετρ ο ύ π ο λ ις, 1909.
Ο σ ί ο υ Λ ο υ κ ά , κ α θ ώ ς κ α ι α ι κ α τ ά κ α ιρ ο ύ ς ε π ισ κ ε υ α ί σελ. 10 χ έ. «πώ ς να ευγάλης α νθίδολα») α π ο -
α υ τ ή ς έ ν ε κ ε ν ε π ιδ ρ ο μ ώ ν , ε ρ η μ ώ σ εω ν κ. ά. π ερ ιεγρ ά -
τύ π ω σ ιν α ν θ ι β ό λ ω ν . Ε ξετελείτο είτα ταχέω ς
φ η σ α ν δ ιε ξ ο δ ικ ώ τ α τ α υπ ό Γ . Κ ρέμ ου (Π ρ οσκ υ νη τά -
ρ ι ο ν τ η ς ε ν Φ ω κ ίδ ι Μ ο ν ή ς τ ο υ Ο σ ίο υ Λ ουκ ά, Α θ ή ν α ι , ε π ί τη ς ο ύτω παρασκευασθείσης εικόνος η ψ η -
τόμοι 3 . 1 8 7 4 - 1 8 8 0 ). φ ίδ ω σ ις, π ρ ο φ α ν ώ ς υ π ό πολλώ ν μω σαϊ στών.
 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λο γικ ού Δ ελτίου 1920-21 17 9

Τ α χρ ώ μ α τα ετίθεντο και π ρος ο δη γία ν τω ν
μω σ αϊσ τώ ν άλλοι κ α ι ί να μη δ ια κ ρ ίνω ν τα ι τα
μεταξύ τω ν ακανόνισ τω ν πολλάκις ψ η φ ίδ ω ν
σ χηματιζόμενα σ υνήθω ς κενά. Ο ύτω διετηρήθη
επ ί του επιχρ ίσ μ α τος πλην του σχεδίου τω ν
παραστάσεω ν κ αι αντίστοιχον η α ν ά λ ο γ ο ν προς
τα ψ η φ ιδ ω τά χ ρ ώ μ α 1.
Α ίτ ια τη ς β α θ μ ια ία ς κατασ τροφ ής τω ν μ ω -
σαϊ κώ ν του Ο σ ίο υ Λ ουκά εξηκριβώ θη ό τ ι ή τ ο
ή ένεκα δια π ο τίσ εω ς βεβαίω ς του κονιά μ α το ς
εκ τω ν σχηματισθεισώ ν (ένεκα σεισμού) ρ ω γ -
μώ ν τω ν τοίχω ν, άλλα πλην τούτου συνετέλε-
σαν εις την π τώ σ ιν μω σαϊκώ ν τινώ ν και τ α ύ τ α :
Τ α δύο επάλληλα κονιάματα, ά τινα π ερ ιεγρ ά - 1
ψ αμεν α ν ω τέρω, π α ρ ετη ρ ή θη ότι α φ ' ενός μεν
συνεδέοντο προς τους τοίχους του Κ αθολικού
δ ια σ ιδη ρώ ν ήλων, α φ ' ετέρου δε συνεσ φ ίγγοντο
μεταξύ τω ν δ ια στενώ ν α ιχμη ρώ ν ψ η φ ίδ ω ν εν
ε ίδει σφ ηνώ ν. A ι εικόνες 2 κ α ι 3 δεικνύουσι το
σχήμα κ α ι την μεταξύ τω ν κ ο νια μ ά τω ν θέσιν
τω ν ή λω ν τούτω ν και τω ν α ιχμη ρώ ν ψ η φ ίδ ω ν
ή λο ι έχοντες π λα τεία ν κεφαλήν δια φ ό ρ ο υ μεγέ-
θους (εικ. 2 α, 6) ευρέθησα ν εμ π επ η γμ ένο ι με-
ταξύ του πρώ του κονιάμα τος κ α ι του τοίχου,
εν φ α ι α ιχμ η ρ α ί ψ η φ ίδες, ίσ ου πά ντοτε μεγέ-

1 Ό Ν ο ν ο κ α τ έ λ η ξ ε ν ε ις τ ο σ υ μ π έ ρ α σ μ α τ η ς π α ρ α -
σ κ ε υ ή ς τ ω ν μ ω σ α ϊκ ώ ν ε ις ε ρ γ α σ τ ή ρ ια δ ιό τ ι κ α τ ’ α υ τ ό ν
δ ύ σ κ ο λ ο ν ή τ ο ν α σ τ ε ρ ε ω θ ώ σ ιν α ι ψ η φ ί δ ε ς ε π ί τ ο υ λ ία ν
τ α χ έ ω ς ξ η ρ α ιν ο μ έ ν ο υ δ ε υ τ έ ρ ο υ ε π ιχ ρ ίσ μ α τ ο ς · π α ρ α τ η -
ρ ο ύ μ ε ν ό μ ω ς ό τ ι ε ις ε κ τ ε τ α μ έ ν ο ς ε π ιφ ά ν ε ια ς κ α τ α λ α μ -
β α ν ο ύ σ α ς μ ια ν σ ύ ν θ ε σ ιν ( Γ έ ν ν η σ ι ν λ. χ ., Β ά π τ ισ ιν κ λ π .)
ε γ ί ν ε τ ο ε ν τ ο ι ς μ ω σ α ϊ κ ο ί ς τ ο υ λ ά χ ισ τ ο ν τ ο υ Ο σ ί ο υ
Λ ο υ κ ά η ε π ίθ ε σ ι ς τ ο υ ε π ιχ ρ ίσ μ α τ ο ς τ μ η μ α τ ικ ώ ς , δ ια ι-
ρ ο υ μ έ ν η ς τ η ς π α ρ α σ τ ά σ ε ω ς ε ις 3 η 4 τ μ ή μ α τ α · ε ν τ α ις
π α ρ α σ τ ά σ ε σ ι : Γ ε ν ν ή σ ε ω ς , Υ π α π α ν τ ή ς κ α ι Β α π τ ίσ ε ω ς
π α ρ ε τ η ρ ή σ α μ ε ν ε ις ω ρ ισ μ έ ν α μ έ ρ η α ν ω μ α λ ία ς , α ί τ ιν ε ς
π α ρ έ χ ο υ σ ι τ η ν ε ν τ ύ π ω σ ιν δ ια φ ό ρ ω ν ε π ιπ έ δ ω ν , ά τ ιν α
δ ύ ν α ν τ α ι κ α ι ο ύ τω ν α ε ξ η γ η θ ώ σ ιν , ε κ τ ό ς τ ο υ ό τ ι κ α ι
ε ις τ α μ ω σ α ϊκ ά δ ε ν ε ίν ε α π ίθ α ν ο ν ν α ε γ ί ν ε τ ο , ω ς εί π ο -
μ ε ν , κ α ι χ ρ ή σ ις α ν θ ιβ ό λ ω ν ε π ί τ ο υ ν ω π ο ύ κ ο ν ι ά μ α τ ο ς Ε ικ . 2. Σ χ ή μ α τα ήλω ν κ α ι αιχμη ρώ ν ψ η φ ίδω ν
κ α ι μ ά λ ισ τ α α ν θ ιβ ό λ ω ν τ ο υ τ ρ ίτ ο υ ε ίδ ο υ ς (μ ε τ ά ν ω - ε μ π ε π η γ μ ενών ε π ί τω ν κ ά τω θ εν τον μ ω σ α ϊκό ν
π ώ ν χ ρ ω μ ά τ ω ν ). Ά λ λ ’ ο M ille t κ α ι τ α π α ρ α τ η ρ ο ύ μ ε ν α κονιαμάτω ν.
κ ά τ ω θ ε ν τ ω ν κ ο ν ια μ ά τ ω ν χ ρ ώ μ α τ α ε ξ η γ ε ί ο υ χ ί ω ς ίχνη
σχέδιον ( κ α θ ό σ ο ν , λ έ γ ε ι, ό τ ι ε ις τ α δ ιά κ ε ν α τ ω ν ψ η φ ί-
δ ω ν ε λ λ ε ί π ε ι τ ο χ ρ ώ μ α ), ά λ λ ’ ως d n o tv n m a ιν το ν χρ ώ -
μ α το ς το ν ε π ί το ν πανναβω τον σχέδιον, τ ο υ χ ρ ώ μ α - θους (εικ. 2 γ) δ ια φ ό ρ ω ν δε χρ ω μ ά τω ν και κατά
τ ο ς ο ίο ν ε ι α ν α λ υ ο μ έ ν ο υ έ ν ε κ α τ η ς κ ο λ λ η τ ικ ή ς ο υ σ ία ς π ρ ο τίμ η σ ιν κυανώ ν και καστανώ ν, ή σ α ν εμπε
τ η ς τ ιθ ε μ έ ν η ς δ ια τ η ν τ ο π ο θ έ τ η σ ιν τ ω ν ψ η φ ί δ ω ν ε π ί π η γ μ έ ν α ι μεταξύ του πρώ του επιχρ ίσ μ α το ς και
τ ο υ κ α ν ν α β ω τ ο ύ ( π ρ β λ. M ille t, L e m o n a s t è r e d e D a -
του δεχομένου τας ψ η φ ίδ α ς κονιάμα τος (τη ν
ç hn i, Paris, 1 8 9 9 σ ε λ . 1 6 5 κ. έ.). Τ ο μ ω σ α ϊκ ό ν ό μ ω ς
έ π ρ ε π ε ν α τ ο π ο θ ε τ η θ ή κ α τ ά τ ο ν υ π ο τ ιθ έ μ ε ν ο ν τ ρ ό π ο ν θέσιν τω ν βλέπε εν εικ. 3). Έ νεκα τη ς δ ια π ο τ ί-
α ν τ ισ τ ρ ό φ ω ς ε π ί τ ο υ τ ο ίχ ο υ , ο ύ τ ω ς ώ σ τ ε μ ε τ ά τ η ν επίθεσιν σεως οι σ ίδ η ρ ο ι ήλοι - ο ι π α ρ α τη ρ η θέντες και
ν ’ απ εσ ύ ρ ετο το μετά τη ς κ όλλα ς και του σ χε- εις τα μω σαϊκά Δ α φ νιο ύ - είχον οξυδω θή, συν-
δ ίο υ κ α ν ν α β ω τ ό ν · ε π ο μ ε ν ώ ς α ν δ ιε τ η ρ ο ύ ν τ ο ε ις τ α ς ψ η -
φ ί δ α ς ίχ ν η χ ρ ώ μ α τ ο ς α ν α λ υ ο μ έ ν ο υ έ ν ε κ α τ η ς κ ό λ λ α ς ,
ετέλεσαν δε ν ’ απο χω ρ ισ θώ σ ι τα δύο κονιά μα τα ,
τ ο ύ τ ο δ ε ν θ α ή τ ο ε ις τ ο π ο θ ε τ ο υ μ έ ν η ν ε π ί τ ω ν τ ο ίχ ω ν εξ ω ν το μεν π ρ ώ το ν είχεν α π ο σ α θ ρ ω θ ή , το δε
ε π ιφ ά ν ε ια ν ά λ λ ’ ε ις τ η ν ε ξ ω τ ε ρ ικ ή ν ε π ιφ ά ν ε ια ν τ ο υ ψ η - δεύτερον ολοέν εκυρτούτο κ α ι τέλος μέρη τού-
φ ιδ ω τ ο ύ . Ω ς π ρ ο ς τ η ν έ λ λ ε ιψ ιν δ ε τ ο υ χ ρ ά » μ α τ ος ε ις
του κ α τέ π ιπ το ν την π τώ σ ιν εβράδυνον εν τού-
τ α δ ιά κ ε ν α , τ ο ύ τ ο φ υ σ ικ ό ν ε ίν ε ν α σ υ μ β α ίν η , κ α θ ό σ ο ν
α ι ψ η φ ί δ ε ς ε μ π η γ ν υ ό μ ε ν α ι ε π ί τ ο υ κ ο ν ιά μ α τ ο ς δ ιέ κ ο - τοις εις τιν α τω ν μ ω σ α ϊκώ ν, ω ν το π ρ ώ το ν κο-
π τ ο ν τ η ν σ υ ν έ χ ε ια ν τ ο υ ζ ω γ ρ α φ ισ τ ο ύ σ χ ε δ ιά σ μ α τ ο ς , ν ία μ α δεν είχεν έτι α π ο σ α θ ρ ω θ ή , α ι α ιχμ η ρ α ί
α ν κ α ι ε ις τ α μ ω σ α ϊκ ά τ ο υ Κ α θ ο λ ικ ο ύ τ ο υ Ό σ ι ο υ Λ ο υ κ ά μεταξύ τω ν δύο επ ιχρ ισ μ ά τω ν ψ η φ ίδ ες. Κ α τά
δ ε ν ε λ λ ε ίπ ε ι ε ν τ ε λ ώ ς τ ο χ ρ ώ μ α κ α ι ε ις τ α μ ε τ α ξ ύ τ ω ν
ψ η φ ίδ ω ν δ ια σ τ ή μ α τ α . Δ ια τ ο υ ς λ ό γ ο υ ς τ ο ύ τ ο υ ς ν ο μ ί-
την επισκευήν α πεκόπτετο όπου ή το δυνα τόν
ζ ο μ ε ν , ό τ ι δ ε ν ε γ ί ν ε τ ο η ψ η φ ίδ ω σ ις ε ις τ α ε ρ γ α σ τ ή ρ ια το ;δεύτερον κ ο νία μ α μετά των ψ η φ ιδ ω τώ ν , ανε-
τ ω ν μ ω σ α ϊσ τ ώ ν ά λ λ ’ ε π ί τ ό π ο υ , ω ς ε ξ ε τ έ θ η α ν ω τ έ ρ ω , νεούτο το π ρ ώ το ν δια γύψ ου και ετίθετο π ά λιν
τ ο υ λ ά χ ισ τ ο ν ό σ ο ν ά φ ο ρ α τ α μ ω σ α ϊκ ά τ ο υ Κ α θ ο λ ικ ο ύ
μετά προσοχής το ψ η φ ιδ ω τό ν ούτω ς ώστε ν α
τ η ς Μ ο ν ή ς Ό σ ι ο υ Λ ο υ κ ά . ( Π ε ρ ί τ η ς τ ε χ ν ικ ή ς τ ω ν μ ω -
σ α ϊ κ ώ ν κ α ι τ η ς σ χ ε τ ικ ή ς β ιβ λ ιο γ ρ α φ ία ς β λ . M ille t ε . α . καταλάβη την αρχικήν του θέσιν.
Ε ν τ ω π ρ ο σ ε χ ώ ς ε κ δ ιδ ο μ έ ν ω έ ρ γ ω η μ ώ ν π ε ρ ί τ η ς Β α - Σ υ μ π λ η ρ ώ σ ε ις τω ν μ ω σ α ϊκ ώ ν το υ K α θ ο -
σ ιλ ικ ή ς τ ο υ Α γ ί ο υ Δ η μ η τ ρ ίο υ μ ε τ ά τ η ν π υ ρ κ α ϊ ά ν , ε ξ ε -
λ ικ ο ύ δ ι υ δ α τ ο γ ρ α φ ία ς ε π ί γ ύ ψ ο υ . Η συν-
τ ά ζ ε τ α ι η τ ε χ ν ικ ή τ ω ν μ ω σ α ϊκ ώ ν ε π ί τ η β ά σ ε ι τ ω ν ε π ί
τ ό π ο υ γ ε ν ο μ ε ν ώ ν π α ρ α τη ρ ή σ εο ^ ν ε ις μ ω σ α ϊκ ά δ ια φ ό - τελεσθε ίσα εργασ ία και τα σ υμ π λη ρω θέντα δ ι’
ρ ω ν π ε ρ ιό δ ω ν ). υ δ α το γρ α φ ία ς επ ί γύψ ου μέρη τω ν μω σαϊκώ ν
 180 Π αράρτημα το ν Α ρ χα ιο λο γικ ού Δ ελτίου 1920 - 21

του Κ αθολικού τη ς Μ ονής Ό σ ιο υ Λ ουκά εγέ- υ γρα σ ία ς π α ρ α μ ο ρ φ ω θ έν ψ η φ ιδ ω τό ν ανέλαβεν

νοντο ως εξή ς:
I Π α ρ α σ τά σ εις τω ν κ ά τ ω θ ε ν το υ τρούλλου κ υ ρ τω θέντα τμ ή μ α τα της παρασ τάσ εω ς και συνε-
ε υ ρ ισ κ ο μ ε ν ώ ν κ ο γ χ ώ ν : 1. Γ έ ν ν η σ ις (συν- π λη ρ ώ θη ολόκληρον σχεδόν το κά τω πλαίσιον).
επλη ρώ θη σ αν τα καταπεσόντα μέρη, ή το ι κ ά θ ι-
σμα και πόδες του Ι ω σ ή φ , αριστερός π ο ύς της
Θ εοτόκου και το αριστερόν τμ ή μ α του κάτω
πλαισίου). 2. Υ π α π α ν τ ή (είχε κυρτω θή ολό-
Ε ικ . 3 . Κ ο ν ιά μ α τ α κ α ι σ ύ ν δ ε σ μ ο ι τ ο ύ τ ω ν δ ια σ ι δ η -
ρ ώ ν η λ ώ ν κ α ι ψ η φ ί δ ω ν ε ις σ χ ή μ α σ φ η ν ώ ν ( I τ ο ι-
χος, I I α κ ο ν ί α μ α , I I I β ' κ ο ν ί α μ α , I V μ ω σ α ί κ ό ' ·).
κληρον το κάτω τμ ή μ α τη ς παρασ τά σ εω ς- η νοί-
χθησαν ο π α ί επ ί του χρυσού εδάφ ους και εχύ θη
γύψος, δ ι’ου συνεκρατήθη το αποκολληθέν τμ ή μ α -
σ υνεπ λη ρ ώ θη σ αν μέρη του κάτω π λ α ισ ίο υ - εκα-
λύ φ θη σ α ν α ι ο π α ί τω ν σ φ αιρώ ν, α φ έθη δε δ '
ιστορικούς λόγους η άνω θεν του αριστερού ώ μου
του Ιω σ ή φ σ φ α ίρ α εξασφαλισ θέντος του π ερ ι-
γρ ά μ μ α το ς της ο π ή ς δ ια γύψου). 3. Β ά π τ ισ ις
(εγένετο η ε κκαθάρισ ις τω ν εξανθη μά τω ν του
ψ η φ ιδω το ύ δ ια συνεχούς πλύ σεως- το ένεκα τη ς
τη ν π ρ ώ τη ν αυτού λ ά μ ψ ιν εξησφαλίσθη σαν τα
Ε κ τω ν υ π ό τον τρούλλον εγκολπίω ν μόνον
το αριστερά τη ς Γ εννή σεω ς είνε ψ η φ ιδ ω τ ό ν : 6
ά γ ιο ς Α υ ξ έ ν τ ιο ς τούτο εξησφαλίσθη κ α ι συνε-
π λη ρ ώ θη σ α ν τα εφ θ α ρ μ ένα αυτού μέρη ως
γνω στόν, τάλλα εγκόλπια Β ικεντίου, Β ίκτω ρος,
Μ η νά και ετέρω ν τεσσάρω ν στρα τιω τικώ ν α γίω ν
είνε το ιχ ο γρ α φ ία ι του IÇ " α ιώ ν ος.
I I Π α ρα σ τά σ εις τ ω ν ά ν ω θ ε ν το υ Ιερ ό ν
Β ή μ α τ ο ς μ ε ρ ώ ν . 1. Α ρ χ ά γ γ ε λ ο ι Μ ιχ α ή λ και
Γ α β ρ ιή λ (επί του ά νω θεν του Τ έμπ λου του
Ν αού τόξου α ι παραστάσεις τω ν Α ρ χ α γ γέ λ ω ν
ύψ ους 2,15 μ. και πλάτους 0 ,4 5 μ., είχον υ π ο -
στή μεγάλην κατα στροφ ήν, τα δε κάτω τ μ ή -
ματα αυτώ ν ε ίχον α ν τικ αταστα θή δ ια το ιχο γρ α -
φ ία ς παλα ιότερον - π ιθ α ν ώ ς τον Ι ς ' α ι ώ ν α -
σ υνεπ λη ρ ώ θη σ α ν: α ' η δεξιά πτέρυξ και μέρος
του δεξιού ώ μ ου και στήθους του Μ ιχαήλ, β ' το
λάβαρον κ α ι τα δύο A F I O C τη ς π ινα κ ίδο ς
(εσώζετο μόνον το τρ ίτο ν : άγιος), γ ' το λά βα-
ρον, η επ ιγρ α φ ή και τμ ή μ α φ ω το σ τεφ ά νο υ του
Γ α β ρ ιή λ μετά τη ς π ιν α κ ίδ ο ς και τω ν τριώ ν :
A Γ Ι O C : κ α ι δ ' εγρ ά φ η μεταξύ τω ν Α ρ χα γγέ-
λω ν κα ι εν τω μέσω του τάξου το δ ιά γρ α μ μ α
μόνον του κατα πεσ όντος εις παλα ιοτέρους χρ ό -
νους εγκολπίου). 2. Π εντη κ ο σ τή επ ί τη ς ά ν ω -
θεν τη ς α γία ς Τ ρ α π έζη ς η μ ισ φ α ιρ ικ ή ς ο ρ ο φ ή ς-
(συνεπληρώ θησαν κεφ αλαί τίνες τω ν α π ο σ τό -
λων, ω ν α ι ψ η φ ίδ ες ειχον καταπέσει, τμ ή μ α τα
του εν τω μέσψ τη ς παραστάσεω ς θρόνου και
γ ρ ά μ μ α τα τιν ά τω ν επ ί τω ν κάτω θεν τη ς ο ρ ο -
φ ή ς σ φ α ιρικ ώ ν τρ ιγ ώ ν ω ν ε π ιγ ρ α φ ώ ν : Φ Υ Λ Α Ι,
Γ Λ Ω C C A l).
I I I Π α ρα σ τά σ εις Ν άρ θ η κ ος. 1. Σ τ α ύ ρ ω -
σ ις (εξησφαλίσθη κ α ι συνεπληρώ θη ολόκληρον
το π λα ίσ ιο ν τη ς στεφ άνης του τυ μ π ά ν ο υ ένθα
ευρίσ κεται η π α ρ ά σ τα σ ις- η αριστερά της Θ εο-
τόκου μεταγενεστέρα προσθήκη επ ί υ π ά ρ χ οντος
ρ ή γμ α το ς - βάθους 0 ,2 3 μ. - - α φ η ρ έ θ η , επλη-
ρ ώ θ η η ρ ω γμ ή δ ια κ ερά μ ω ν κ α ι εξησφαλίσθη
δ ια γύψ ου χ ρ ω μ α τισ θ εντος δ ι’ ώ χρα ς- η π α ρ ά -
στασις ολόκληρος και μάλιστα τα εκατέρω θεν
του Ε σ τα υ ρ ω μ έ ν ο υ τμ ή μ α τα ένθα ο Ή λιος και
ή Σ ελήνη δ ια συνεχούς πλύσεω ς ανέλαβον την
π ρ ώ τη ν τω ν λάμψ ιν). 2. Ν ιπ τ ή ρ (α π εκ ολλήθη
και μετά την α να νέω σ ιν του π ρ ώ το υ επ ιχρ ί-
σματος ετέθη εξα σφα λισ θέν το μέσον τμ ή μ α της
σ τεφ άνης μετά του π λ α ισ ίο υ - σ υνεπληρώ θη το
δεξιά της κεφαλής του Π έτρου τμ ή μ α του εδ ά -
φ ο υς του ψ η φ ιδ ω το ύ , καθώ ς κα ι τινα τμ ή μ α τα
τη ς ε π ιφ α ν είας της παραστάσεω ς). 3. Α ν ά σ τα -
 Π αράρτημα του Α ρχα ιολογικ ού Δ ελτίου 1920 - 21 181

σις (ή κ α θ ’ όλον το ύψ ος υπ άρχουσ α ρ ω γμή ή Τ ο κείμενον τη ς ε π ιγρ α φ ή ς τα ύτη ς νομίζομεν

έχουσα α π ό του γόνατος του Χ ρίστου δυο δ ια -
κλαδώ σεις εξησφαλίσθη και εκαλύφθη δια γ ύ -
ψ ου χ ρ ω μ α τισ θ εντος δ ι’ ώχρας· συνεπληρώ θη το
κάτω π λαίσ ιον και τμ ή μ α του Ά δου). 4. Ψ η -
λ ά φ ια ις Θ ω μ θ (εγένετο όμ οια εξασφάλισις της
α ρ ισ τερά του Χ ριστού μεγάλης ρ ω γμ ή ς και συν-
επλ η ρ ώ θη η κεφαλή του Θ ωμά).
Π λη ν τη ς ανω τέρω κυρίας εργασίας ελήφθη
φ ρ ο ντίς να εξασφαλισθώ σι και α ι λ ο ιπ α ί ψ η φ ι-
δ ω τα ί εικόνες τω ν τόξω ν του Υ π ε ρ ώ ο υ και
τω ν σ ταυροθολίω ν του Ν άρθηκος, ω ν όμ ω ς ή
α σ φ ά λεια π ρ ο ϋ π ο θέτει την στεγανότητα της
στέγης του Κ αθολικού, ή τις μόνον δια τη ς τε-
λείας εξασφαλίσεω ς του τρούλλου δύ να τα ι να
επ ιτευ χθ ή .
Σ υ λ λ ο γ ή γ λ υ π τ ώ ν κ α ι ε π ιγ ρ α φ ώ ν .
Χ α ρ ά γμ α τα (G ra ffiti).
ό τι δ ύ να τα ι να σ υμ πληρω θή ο ύ τω ς:
1. 4 - Ε ’ις ν)λή σ εις π ά σ α ς φ ε ρ ω ν ο ίμ ω ς π λ ο υ -
τ η σας
2. Τ ά ς τε γ ε ν ικ ά ς κ α ι χάς εκ β α σ ιλ έ ω ν
3. ‘Ε ν τω έ ρ α ν μ ε χ εύ ξα σ θ α ι σ (ω )τη ρ ία ς
4. Α ι κ λ ή σ εις (π ά σ α ι;) μ ε χ η σ ίφ θ η σ α ν (γρ.
μ ετη μείφ θησα ν) ο υ χ ω ς :
5. Θ εόδ ω ρος π ρ ιν Θ εο δ ό σ ιο ς αυΦ ηα
6. Α ν θ ύ π α χ ο ς λα μ (κρος νυν α ύ)τό ς μ ο ν ά ζ ω ν
7. Ό π α τ ρ ίκ ιο ς π α χ ρ ικ θ ς ύ π η γ μ έ ν ο ς
8. Ο κ α τ ε π ά ν ω κά χω ν(ύν) ύ τ μ α υ χ ο ύ ν τ ω ν
9. Ό δε γ ε β έσ χη ς μ ύ σ τ η ς χ ρ ιχ η ν ο φ ό ρ ο ς
10. Ο υ δ έν έ π (α γ)ω μ ένο ς χ ώ ν ύ π α ρ ξ ά ν τ ω ν
11. Τ ης λά ρ ν α κ ο ς π λ η ν , ης κ έρ δ ο ς ο υ δ έ ν ά λλω
12. Τ ω ν εν χώ β ί φ συ γ κ ά λ ν μ μ α θ α ν ο ύ σι ·+-

Κ ατά τη ν εν τη Μ ονή δια μ ονή ν μου

περισυνελέγησαν τα διεσ παρμένα μ α ρ μ ά -
ρ ιν α ανάγλυφ α, προερχόμενα π ρ ο φ α νώ ς εκ
τη ς π α λα ιά ς διακοσμήσεω ς τω ν Ν α ώ ν της
Μ ονή ς κ α ι ε π ιγ ρ α φ α ί τίνες, δ ι' ω ν κ ατηρ-
τίσ θη πρόχειρος συλλογή εν τω Υ π ερ ώ ω
του Ν αού τη ς Π α ν α γ ία ς (ει,κ. 4). Ε κ τω ν
εν τη συλλογή ταύτη τοπ οθετη θέντω ν π α ρ α -
θέτω κ ατω τέρω μόνον αξιόλογου β υ ζα ντι-
νή ν ε π ιγ ρ α φ ή ν ατελώς υπό Γ. Κ ρέμου δη-
μ οσιευθε ίσαν, π ροτιθέμενος βραδύ τερον να
δη μοσ ιεύσ ω ιδία ν μελέτην περί τω ν γλυ -
π τώ ν δια κοσ μ η τικώ ν μελών τω ν Β υζα ντι-
ν ώ ν Ν α ώ ν του Θ ' κ αι I ' αιώ νος κ αι π ερί
τη ς κ α τα γω γή ς αυτώ ν, εις ην θα περιλάβω Ε ι κ . 4 . Κ α τ α ρ τ ί σ τ ε ίσ α π ρ ό χ ε ι ρ ο ς σ υ λ λ ο γ ή γ λ υ π τ ώ ν ε ν
και τ ’ ανευρεθέντα γλυπτά μέλη της α ν ω - τω Υ π ε ρ ώ α » τ ο υ Ν α ο ύ τη ς Π α ν α γ ία ς .
τέρω συλλογής. .
Β υ ζ α ν τ ιν ή ε π ιγ ρ α φ ή ε π ί λ ε υ κ ή ς μ α ρ -
μ ά ρ ιν η ς π λ α κ ά ς (μήκ. 0,73, πλατ. 0,45 και παχ. Π λη ν συνήθω ν εις Β υζα ντινό ς ε π ιγρ α φ ά ς
0 ,7 5 μ., ύψ ος γ ρ α μ μ ά τω ν 0,025 μ.), εντοιχισ μ έ- ο ρ θ ο γρ α φ ικ ώ ν σφ αλμάτω ν, δ ια τη ρ η θέντω ν και
νης αν τισ τρ ό φ ω ς μέχρι του έτους 1878 επί της εν τη η μ ετέρα α να γνώ σ ει (φ ερ ω νο ίμ ω ς = φ ερώ -
δυτική ς πλευράς του εξω νάρθηκος του Ν α ού της
Π α ν α γ ία ς και α π ο τοιχισθείσης κατά τας γενο-
μένας τότε επισκευάς του μέρους τ ούτου υπ ό ε ν τη κ α τ α ρ τ ισ θ ε ίσ η σ υ λ λ ο γ ή . Η ε π ιγ ρ α φ ή ε δ η μ ο σ ι-
του Η γ ο υ μ έ ν ο υ Ν ικ οδή μ ου 1 (εικ. 5). ε ύ θ η (ά νε υ π α ν ο μ ο ιο τ ύ π ο υ κ α ι μ ε τ ά κ α κ ή ς α ν α γ ν ώ -
σ εω ς) υ π ό Κ ρ έ μ ο υ ( Π ρ ο σ κ υ ν η τ ά ρ ιο ν τ η ς Μ ο ν ή ς Ό σ ι ο υ
Λ ο υ κ ά , Α θ ή ν α ι , 1 8 7 4 τ ό μ . Α ' σ ελ . 1 7 3 κ. έ.), μ ε τ ά μ ε-
γα λυ τέρ α ς δε π α ρ α νοή σ εω ς τω ν λ εγ ο μ ενώ ν υπό Λ.
1 Ή ε π ιγ ρ α φ ή α π ε τ ο ιχ ίσ θ η τ ε θ ρ α υ σ μ έ ν η ε ις δ ύ ο τ ε Μ π ά ρ λ ο υ (εν φ υ λ λ α δ ίω υ π ό τ η ν ε π ιγ ρ α φ ή ν : ο Κ ρ έ μ ο ς
μ ά χ ι α - τ ο ε ν τ ο ύ τ ω ν (τ η ν α ρ χ ή ν τ η ς ε π ιγ ρ α φ ή ς ) ά μ α ε λ ε γ χ ό μ ε ν ο ς : σ ελ . 3 0 κ. έ. - τ ο φ υ λ λ ά δ ιο ν ά ν ε υ χ ρ ό -
θ ή ς τ ις μ ο ν ά χ ο ς σ υ ν έ τ ρ ιψ ε κ α ι μ ό λ ις 4 τ ε μ ά χ ια δ ιέ - ν ο υ κ α ι τ ό π ο υ ε κ δ ό σ ε ω ς ). Ε ξ ε λ ή φ θ η κ α τ ’ α ρ χ ά ς ω ς
σ ω σ α ν ο ι κ α τ ά τ ύ χ η ν α ν τ ιλ η φ θ έ ν τ ε ς τ η ν κ α τ α σ τ ρ ο φ ή ν κ τ ιτ ο ρ ικ ή ε π ιγ ρ α φ ή τ ο υ Ν α ο ύ τ η ς Π α ν α γ ί α ς έ ν ε κ α κ α -
α υ τ ή ς ε π ισ κ έ π τ α ι τ η ς Μ ο ν ή ς κ α θ η γ η τ α ί : Κ ρ έ μ ο ς κ α ι κ ή ς σ υ μ π λ η ρ ώ σ ε ω ς τ η ς α ρ χ ή ς ε ις : Τ α ς π τ ή σ ε ις π ά -
Ρ ο υ σ ό π ο υ λ ο ς . Τ α τ ε μ ά χ ια τ η ς ε π ιγ ρ α φ ή ς α π έ κ ε ιν τ ο σ α ς . . . Ο Μ π ά ρ λ ο ς μ ά λ ισ τ α τ α υ τ ίζ ε ι τ ο ν Θ ε ό δ ω ρ ο ν
κ ά τ ω θ ε ν α χ ρ ή σ τ ω ν α ν τ ικ ε ιμ ε ν ώ ν εις τ η ν Β ιθ λ ιο θ ή κ η ν τ ο ύ τ ο ν π ρ ο ς τ ο ν ά ρ χ ο ν τ α τ η ς Κ ό ρ ιν θ ο υ π ρ ο τ η ς Λ α τ ι-
τ η ς Μ ο ν ή ς , υ π ε δ ε ίχ θ η σ α ν δ ε ε ις ε μ έ τ ο π ρ ώ τ ο ν υ π ό ν ο κ ρ α τ ία ς ε ν Ε λ λ ά δ ι, θ ε ω ρ ε ί δ ε έ ν ε κ α τ ο ύ τ ο υ τ ο ν
τ ο υ μ ο ν α χ ο ύ Δ α ν ιή λ . Α π ό κ ε ι τ α ι ή δ η εις ξ υ λ ίν η ν θ ή κ η ν Ν α ό ν τ η ς Π α ν α γ ί α ς Κ τίσ μ α τ ω ν ε τ ώ ν 1 2 1 5 - 1 2 3 5 !
 182 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λ ογικού Δελτίου 1920 · 21
ν ν μ ω ς - α υ θ η ς = α ύ θις - τρ ιχη νο φ ό ρ ο ς = τρι-
χ ιν ο φ ό ρ ο ς - επα γώ μ ενος = επα γόμ ενος - άλλω
= άλλο), δύσκολος είνε η α ν ά γ νω σ ις του 4 στί-
χου, το ν ό η μ α ό μ ω ς του οπ οίου ευοδούτα ι αν
δεχθώ μεν α π ε ψ ία ν του χαράκτου, π α ρ α μ ο ρ φ ώ -
σαντος τη ν λέξιν μετη μείφ θη σ α ν εις την ακατα-
νόη τον μ ετη σ ίφ θησ αν.
Ω ς π ρ ο ς γενομένας δε υ φ ’ η μ ώ ν σ υ μ π λ η -
ρώ σεις τω ν ελλειπ ό ν τω ν μερών της επ ιγρ α φ ή ς
π α ρ α τη ρ ο ύ μ εν, ότι τα σ υμφ ραζόμενα οδ η γ ο ύ σιν
Ε ικ . 6 . Β υζα ν τιν ό ν ε π ιτά φ ιο ν έμ μ ετρ ο ν επ ίγρ α μ μ α .
εις τη ν σ υμ π λή ρ ω σ ιν τη ς α ρ χή ς: -}- ε ις χ λ ή -
σ ε ις ___ κ α ι του 6 σ τίχου: α νθύπ α το ς Χ αμ(π ρ ο ς
ν ϋ ν α ύ )τ ό ς μ ο ν ά ζ ω ν την σ υμ π λή ρω σ ιν της
προτελευταίας λέξεως του στίχου νο μ ίζο μεν ό τι
α π α ιτ ε ί και το μέτρον και ο δια κρ ινό μενο ς εν
τη επ ιγρ α φ ή κ α ι ά νω θεν του ο τόνος, ον και
το ν ό η μ α ευοδούτ α ι πλειότερον δ ια τη ς συμ-
π λ η ρ ώ σ εω ς: α ν θ ύ π α το ς λα μπ ρός νυ ν έ σ χ α τ ο ς
μονάζω ν.
Ω ς βλέπει ο α ν α γνώ σ τη ς, έχομεν π ρ ο η μ ώ ν
εν τω ν ά ρ ισ τω ν β υ ζα ντινώ ν επ ιτ α φ ίω ν επ ιγ ρ α μ -
μ άτω ν, συγκείμενον εκ 12 τρ ιμ έτρ ω ν ια μ βικώ ν
στίχων, π λη ρ ώ ν ευστοχώ ν αντιθέσ εω ν κοσμικώ ν
α ξιω μ ά τω ν κ α ι μ οναχικού βίου (αν θ ύ π α το ς -
μονάζω ν, π α τρ ίκ ιο ς - π α τρ ικ ώ ς υ π η γμ ένο ς =
εις π ατέρ ας ή το ι μ ονάχους υπ άκ ουω ν, Κ ατε-
π ά ν ω - κάτω νυν υ ψ α υ χούντω ν, βέστης - τρ ι-
χινοφ όρος μύστης). Τ ο επ ίγρ α μ μ α φ α ίν ετα ι συ ν-
τετα γμ ένον υ π ' α υ το ύ του Θ εοδοσίου πρ ο του
θα νά του του, δ ια φ α ίν ετα ι δ ' ε ν αυτώ και μ ά λι-
στα εν τω στίχφ «ο Κ α τεπ ά νω κάτω νυν υ ψ α υ-
χούντω ν» πικρόν π α ρ ά π ο ν ο ν π ρ ο ς υψ α υχο ύντα
Η γ ο ύ μ ε ν ο ν τη ς εποχής του.
Τ ις ήτο ο Θ εοδόσιος ούτος ο έχω ν κοσμικόν
ό νο μ α Θ εόδω ρος, δύ σκολον είνε να ν ο η θ ή ο
π ρ ώ το ς εκδώσας την επ ιγ ρ α φ ή ν Γ. Κ ρέμος π ρ ο -
τείνει τον μαθη τή ν κ α ι σ υμ μονα σ τή ν του οσίου
Λ ουκά Θ εοδόσιον, τον ενα τω ν τρ ιώ ν συμμο-
να στώ ν του οσίου ( Γ ρ η γ ό ρ ιο ς - Π α γ κ ρ ά τ ιο ς -
Θ εοδόσιος), π ερ ί του ο π ο ίο υ ο α ν ώ ν υ μ ο ς β ιο -
γ ρ ά φ ο ς π λ η ρ ο φ ο ρ εί η μ ά ς ό τ ι ή τ ο α δελφ ό ς του
σ π α θα ρ ίο υ Φ ιλ ίπ π ο υ (« Φ ίλ ιπ π ο ς ην α υ τάδελφος
τω μοναχώ Θ εοδοσίω , ος κα ι τω ν τω αγ ίω
συνόντω ν μοναχώ ν η ν ο ύτος τ ο ιγ α ρ ο ύ ν ο Φ.
κοσμικός ω ν και κοσμικώ τιμ ώ μ εν ο ς αξ ιώ μ α τι
- σ π α θα ρ ίο υς σ υνήθω ς α υτούς καλο ύ μεν -
κ λ π ). Τ α σ υμ φ ρα ζόμ ενα ό μ ω ς τη ς επ ιγ ρ α φ ή ς
και το σχήμα τω ν γρ α μ μ ά τω ν, νομ ίζομεν ό τι
επ ιτρ έπ ο υ σ ι ν α κ α τα β ιβάσω μεν την χρονολογία ν
τη ς επ ιγρ α φ ή ς εις τους χρόνους τω ν Κ ομνη-
νώ ν, κατά τα τέλη δηλ. του Ι Β ' α ιώ ν ος, οπότε
εχρημάτισεν εν τη Μ ονή του Ό σ ιο υ Λ ουκά μ ο -
ναχός επίσ η μ ό ς τις Β υζα ντινό ς, χ ρ η σ ιμ ο π ο ιη -
θείς πρ ό τερο ν υ π ό του Π α λ α τιο ύ εις δ ιά φ ο ρ α
α ξιώ μ ατα.
 Π α ρ ά ρ τ η μ α του Α ρχαιολογικού Δελτίου 1920-21 183

Μ ετά τον καταρτισ μ όν της συλλογής αντε- Τ η ν ανω τέρω επ ιγρ α φ ή ν πα ρ α θ έτω μόνον
γ ρ ά φ η σ α ν νεώ τερα ι τινές ε π ιγ ρ α φ α ί 1 εις δ ιά - ως δ είγμ α γρ α φ ή ς του λαού κατά τους πρ ο του
φ ο ρ α μέρη τη ς Μ ονής ευρισκόμενοι και τα επ ί εθνικού η μ ώ ν αγώ νος χρόνους.
τω ν τοίχω ν του Κ αθολικού του Ό σ ιο υ Λ ουκά
χ α ρ ά γμ α τα προσ κυνητώ ν. Τ α αξιολογώ τερα τού- Ω ς π ρος τα χ α ρ ά γ μ α τ α (G ra ffiti), ταύτα
τω ν π α ρ α τ ίθ έντα ι κ ατω τέρω : ευρίσκονται επί της κάτω σειράς τω ν μ α ρ μ ά ρ ι-
Ε π ί μ αρ μάρ ινου διαχω ρίσματος π αρ αθύρο υ νω ν πλακώ ν της επενδύσεω ς τω ν τοίχω ν (ορθο-
μαρμαρώ σεω ς) του Κ α θο λικού (κυρίως κατά το
δεξιόν κλιτός και τον Ν άρθηκα) κα ι επ ί τω ν
τοίχω ν και πεσσών του Υ π ε ρ ώ ο υ , τη ς Κ ρ ύπ τη ς
(Α γ ία ς Β αρβάρας) και του εξωνά ρθη κ ος της Β.
αυτού πλευράς. Π λήν τω ν χα ρ α γμ ά τω ν τούτω ν
του Κ αθολικού υπ ά ρ χουσι χ α ρ ά γμ α τα κ α ι εις
μέρη του δ ια σω ζομένου κατά τ η ν Ν Δ . πλευράν
του περιβόλου τη ς Μ ονής β υζα ντινού Π ύρ γο υ
(του σημερινού Κ ω δω νοστασίου).
Η σ π ο υ δ α ιό τ η ς τω ν χα ρ α γμ ά τω ν τούτω ν
εγκ είτα ι εις τας παρεχομένας δ ι’ α υτώ ν εις ημάς
π λ η ρ ο φ ο ρ ία ς π ερί επισκέψ εω ς της Μ ονής κατά
κ α ιρούς υ π ό εξεχόντων Ιε ρ α ρ χ ώ ν (Π α τρ ια ρ -
χώ ν κα ι Μ ητροπολιτώ ν), ξενώ ν π ερ ιη γη τώ ν και
ομ ο γενώ ν προσ κυνητώ ν εκ δ ια φ ό ρ ω ν τό π ω ν
ο ρ μ ω μ εν ώ ν , ων τα ονόμ α τα είνε χαρακτηρι
στικά και δ ια τη ν μ ετα τροπή ν επ ισ ή μ ω ν βυζαν-
τινώ ν επ ω ν ύ μ ω ν εις κ ύρια ο νόμ α τα (π. χ. Φ ι-
λα νθρω πη νός) και δ ια την επικ ρά τη σ ιν ξενικώ ν
ονο μ ά τω ν εν τα ις ελληνικα ίς χώ ρ α ις (Μ ηκέλης-
Λ εονάρδος) κ .ά . Τ α επ ί το ιχο γρ α φ ιώ ν τέλος
χα ρ ά γμ α τα χρονολογο ύ σιν ασφαλέστερον τοιχο-
γ ρ α φ ία ς του Κ αθολικού, ω ν δεν είνε ακόμη κα-
θω ρισ μένη η χρονολόγησις (το ιχο γρ α φ ία ι Κ ρ ύ -
Ε ικ . G. Ε π ιγ ρ α φ ή ανακαινίσεω ς το ν ετο νς 1 8 0 2 . π τη ς α γία ς Β αρβάρας).
Ε κ του πλήθους τω ν χα ρ α γμ ά τω ν του Κ α -
δώ μ α τος του ά νω ορόφ ου («Μ αγαζί» καλουμέ- θολικού και του Π ύ ρ γο υ τη ς Μ ονής του Ό σ ιο υ
νου ή το ι απ ο θή κ η ς της Μ ονής) τη ς β ορειο α να - Λ ουκά π α ρα θέτομ εν μόνον δ είγμ α τα κ α τ’ είδος
τολικής γ ω ν ία ς του περιβόλου αυτής υπάρχει κατω τέρω .
βαθέω ς κεχαραγμ ένη επ ιγρ α φ ή τω ν αρχώ ν του
ί θ ' α ιώ ν ο ς άναγινω σ κ ομένη ω ς εξής : 1 ' Ε π ισ κ έ ψ ε ις Ιε ρ α ρ χ ώ ν (εικ. 7).
18 0 2 Σεμτεβρή I ’Ή τ ο ι :
ου. J 1802 Σ επ τέμ βρ ιο ς. 1) α υ ο β ' (1 4 7 2 )- μ ο νό γρ α μ μ α : Ά γ ι ο ς Λουκάς. ·
Η γεμ ονεβον ! Ή γ ο υ μ εν εύ ο ν το ς Σ υ μ ε ώ ν α ρ χ ιε π ίσ κ ο π ο ς νέα ς Ρ ώ μ η ς κ α ι
τω ς η γούμ ενος ! (του η γουμένου !) ο ικ ο υ μ ε ν ικ ό ς Π α τρ (ιάρχης).
Η ω α σ α φ ι κέ Ν Ί ω ά σ α φ και (επί)
Σ η μ . Ε υρίσκεται δ ι’ άνθρακος γεγρα μμένη
εκταρηος σκ Ν εκταρίου σκευ-
- εξίτηλος εν αρχή και εν τέλει - επ ί πλακάς
εβοφιλαξ ανε οφύλακος
της ορ θο μ α ρ μα ρ ώ σ εω ς του δεξιού κλιτούς. Ό
ακενη στη κάνε άνεκαινίσθησαν
εκ Τ ρ α π εζούντος Π α τρ ιά ρ χη ς Σ υ μ εώ ν επα τρι-
τα π α ρ ω ν τα με τα π α ρ ό ντα
άρχευσε δίς· το π ρ ώ τ ο ν : 1 4 7 2 - 1475 και το
α γ α ζ . ια εκ θεμε μ'αγαζεία εκ θεμε-
δ εύ τερ ο ν: 1 4 8 2 - 1 4 8 6 (πρβλ. Γεδεώ ν, Π α τ ρ ι-
|λ η ω ν . λίων.
αρχικοί Π ίνακες, Κ ω ν/π ο λις, 1890, σελ. 4 8 3 και
Ο γρα ψ α ς Ό γρά ψ α ς
X. εν - θ ι - μιος. Χ ατζή - Ε υθύμ ιο ς.
ν ίσ ε ω ς τ η ς Μ ο ν ή ς (1 6 2 2 ) κ α ι τ η ς γ ρ α π τ ή ς ε π ιγ ρ α φ ή ς
1 Τ ας ε π ιγ ρ α φ ά ς τ η ς ο ρ θ ο μ α ρ μ α ρ ώ σ εω ς του Κ α θ ο - α ν α κ α ιν ίσ ε ω ς δ ια τ ο ιχ ο γ ρ α φ ιώ ν τ η ς Π ρ ο θ έ σ ε ω ς (1 8 2 0 )
λ ικ ο ύ , τ η ς ε π ί τ η ς ν ο τ ία ς π λ ε υ ρ ά ς ε π ιγ ρ α φ ή ς α να κ α ι- β λ έ π ε ε ν S c h u lt z κ α ι B a r n s le y , ε . α . σ ε λ . 4 κ α ι 2 8 .
 184 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λο γικ ού Δ ελτίου 1920 - 21

4 8 7 )' εν τη υ π ο γ ρ α φ ή του ο Π α τρ ιά ρ χ η ς εση- Σ η μ . Δ ια του χα ρ ά γμ α το ς τούτου, του κεχα-

μείω σε π ιθ α ν ώ τα τα το π ρ ώ τον έτος της Π α τρ ι-
αρχείας το υ . Η ε π ί σ κεψ ις του Π α τρ ιά ρ χ ο υ Σ υ -
μεώ ν ενέχει σ ημ ασ ίαν δια τη ν Ιστορίαν της
Μ ονής, κ αθόσον είνε γνω σ τόν ό τι α π ό τη ς κατα-
λήψ εω ς τη ς Β ο ιω τία ς υπ ό τω ν Τ ο ύρ κ ω ν (1460)
ραγμένου δ ι' ακίδος ε π ι πλακός του εξω νάρθη-
κος τη ς βόρειας πλευράς του Κ α θολικού, π ρ ο σ -
δ ιο ρ ίζετα ι α κριβώ ς ο χρόνος τη ς π ρ ώ τη ς π ιθ α -
νώ τα τα επισκέψ εω ς του π εριπ ύσ του Π α τρ ιά ρ χο υ
Ιε ρ ε μ ίο υ του Α ' ( = Μ ά ρ τιο ν του 1530), του

Εικ 7. Χ α ρ ά γ μ α τ α Π α τ ρ ιά ρ χ ω ν κ α ι Μ η τ ρ ο π ο λ ιτ ώ ν , ε π ισ κ ε φ θ έ ν τ ω ν τ η ν Μ ο ν ή ν Ό σ ι ο ν Λ ουκά

μέχρι της επισ κέψ εω ς του Π ατριά ρ χο υ Τ ερεμίου αληθούς ανακαινιστού της Μ ονής, ω ς δη λούτα ι
του Α ' (βλέπε κατω τέρω ), η Μ ονή του Ό σ ιο υ και εκ του π α τρια ρχικ ού σιγιλλίου του εκδοθέν-
Λ ουκά νο μ ίζετα ι ως ερ η μ ω θε ίσα (Γ. Κ ρέμου, τος τω 1537 μετά την κατά το έτος ίσ ω ς 1536
ε .α . τόμ. Β ' σελ. 41 κ. ε.). δευτέραν επίσκεψ ιν αυτού (βλ. Γ . Κ ρέμου, τόμ.
Γ ' σελ. 1 - 2 , πρβλ. και τα κατά τη ν επίσκεψ ιν
2) ε ν έ τει ζ λ η ( 6 0 3 8 - 1 5 3 0 ) ή λ θ εντου Π α τριά ρ χο υ κ α ι α να κ α ίνισ ιν της Μ ονής εν
Ιε ρ ε μ ία ς ο Π α τ ρ ιά ρ χ η ς εν τη ά γ ια Μ ο ν ή τό μ ω Β ' σελ. 41 κ. ε., ένθα ό μ ω ς τίθ ετα ι ω ς
τα ύ τη κ α ι ε λ ε ιτ ο ύ ρ γ η τ ε του Ε υ α γ γ ε λ ισ μ ο ύ . έτος τη ς π ρ ώ τη ς επισκέψ εω ς το 1523).
 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λ ογικού Δ ελτίου 1920-21
3) Ή λ θ ε ν ο ε π ίσ κ ο π ο ς τη ς Μ εν δ η ν ίτ σ η ς
(Β οδονίτσης) ε ις το ν ά γ ιο ν Λ ο υ κ ά ν κ α ί
ελειτούργησεν τρής η μ έ ρ α ς κ α ι έ κ α μ ε π έ ν τ ε
χ ε ιρ ο τ ο ν ε ία ις ο κύ ρ - Γ α υ ρ ίλ η ς (Γαβριήλ).
Μ η ν ί Μ α ΐω έτο υ ς 7 0 5 5 ( = 1547).
Σ η μ . Ε υρίσ κ εται δ ι’ ακίδος κεχαραγμένον επί
του μ αρ μάρ ινου πλαισίου τη ς. π υλίδος του Ν Δ .
Ε ικ . 8 . Χ α ρ ά γμ α τα ξενώ ν π ε ρ ιη γ η τώ ν ε π ισ κ ε φ θ έ ν τω ν κ α τ ά καιρούς την Μ ονήν.
π ύρ γου, του χρ η σ ιμ οπ οιούμ ενου σήμερον ως
Κ ω δω νοσ τα σ ίου τη ς Μ ονής. Κ α ι το χά ρ α γμ α
τούτο Ινέχει σημασίαν, καθόσον δ ι ' αυτού δη -
λούται ό τι ο ι μοναχοί, ένεκα τω ν εκτεθειμένω ν
εν τω α ν ω τέρ ω σ η μ ειω θέντι σιγιλλίω του Πατριάρχου
Ι ε ρ ε μ ίο υ Α ', είχον δια κόψ ει πά σ α ν
σχέσιν π ρ ο ς τους επισκόπους τω ν ομ όρω ν επ α ρ -
χ ιώ ν κ α ι μ άλιστα του Λ εβαδείας και προεκά-
λουν τη ν π α ρ α μ ο ν ή ν εν τη Μ ονή δια λειτουρ-
γικ ούς κ αι άλλους λόγους ετέρω ν επισ κ όπ ω ν,
185
μη π ρ ο τιθ εμ ενώ ν ν ’ αν α μ ιγν ύ ω ν τα ι εις τας υ π ο -
θέσεις της Μ ονής.
.4) 7 1 1 0 ( = 1 6 0 2 ) θ ' Ιου ν ί ω . 'Ο π α λ α ιώ ν
Π α τρ ώ ν Π α ρ θ έ ν ιο ς (;)
5) Δ η μ η τ ρ ιά δ ο ς (,) Γ ρ η γ ό ρ ιο ς 7 1 1 5 ( = 1 6 0 7 ) .
6) Μ ο σχ ο π ό λ ε ω ς (;) Θ εό κ λη το ς.
Σημ. Ε κ τω ν χα ρ α γμ ά τω ν τούτω ν, το μεν
υ π ' αριθ. 4 ευρίσκεται κεχαφθ γμένον π α ρ ά το
ανω τέρω (υ π ' α ρ ιθ . 3), το υ π ' αριθ. 5 π α ρ ά το
χ ά ρ α γμ α του Π α τρ ιά ρ χο υ Ιε ρ ε μ ίο υ (υ π ' αρ. 2)
κ α ι το ύ π 5 αριθ. 6 επ ί μ α ρ μ ά ρ ινη ς πλακός του
δεξιού κλιτούς του Κ αθολικού. Η σημασία δ ια
τη ν ισ τορία ν της Μ ονή ς τω ν χα ρ α γμά τω ν τού-
τω ν είνε ο ία και του χαρά γμα τος του επισκό-
π ο υ Β οδονίτσης. Π ρ ο σ έτι σ υμ π λη ρ ο ί επ ισ κ ο π ι-
κούς Κ αταλόγους τω ν α νω τέρω πόλεων, ως τω ν
π α λα ιώ ν Π α τρ ώ ν, εις ους υπ ά ρ χει χάσμα μεταξύ
24
 186 Π αράρτημα του ‘Α ρχαιολογικού Δ ελτίου 1920 - 21
του τέλους του Î Ç ' κ αι τω ν μέσω ν του Ι Ζ '
αιώ νος (Ε . G e r la n d , N e u e Q u e lle n z u r G e s e ll,
d e s L a te in is c h e n E r z b is tu m s P a tr a s , L e ip -
z ig , 1903, εκδ. T e u b n e r σελ. 251, π ρ βλ. και
Ε κ κ λ η σ ια σ τικ ή ν Α λ ή θ ε ια ν , τόμ. Β ' (1882) σελ.
780, ένθα α ν α γρ ά φ ετα ι τω {601 μ η τρ ο π ο λίτη ς
Π α τρ ώ ν ο Τ ιμ ό θ εο ;, όστις ό μ ω ς επεσκόπευσε
τω 1612, βλέπε Σ. .Θ ω μ ο π ούλου, 'Ισ τ ο ρ ία τη ς
πόλεω ς Π α τρ ώ ν , Α θ ή ν α ι, 1888, σελ. 362).
2. Ε π ι σ κ έ ψ ε ι ς ξ ε ν ώ ν π ε ρ ιη γ η τ ώ ν (εικ. 8)
1) G e o rg iu s In t e r ia n u s - 1 4 0 4 - u t D e l-
phos p e rg e re m yen /.
Σ η μ . Ε υρίσ κ εται κεχαραγμένον επί πλακός
του αριστερού εξω νάρθη κος του Κ αθολικού και
Ε ικ . 9 . Δ ε ίγ μ α τ α χ α ρ α γ μ ά τ ω ν ε π ι τ ο ιχ ο γ ρ α φ ιώ ν .
είνε σ π ουδα ιότα τον χά ρ α γμ α του πρ ώ το υ ξένου
περ ιη γη τού, επ ισ κ εφ θ εντος την Μ ονήν τω 1404.
Ω ς γνω σ τόν, π ρ ώ το ς ξένος επισκέπτη ς εν τη
Ιστορία της Μ ονής φ έρ ετα ι ο περ ιώ νυμ ο ς π εριη-
γ η ιή ς Κ υριάκός ο εξ Ά γ κ ώ ν ο ς, όστις τω 1436
επεσκέφθην την Μ ονήν (πρβλ. Γ . Κ ρέμου, Φ ω -
κικά, ε .α . τόμ Β ' σελ. 40). Ε κ του χ α ρ ά γ μ α -
τος τούτου βλέπομεν ότι προ του Κυ ριακού
είχεν επισκεφ θή μετά τους Δελφούς την Μ ονήν
του Ό σ ιο υ Λ ουκά και ο άγνω στος άλλοθεν εις
η μ ά ς G e o r g iu s I n te r ia n u s .
2) R y c k u s A n to n iu s P /a c k i 1 4 5 7 (πρβλ. και
εικ. 9).
Σ η μ . Ε υρ ίσ κ εται κεχαραγμένον επ ί το ιχο γρ α -
φ ία ς πα ρ ισ τώ σ η ς τον Ό σ ιο ν Λ ουκάν δεξιά τη ς
εισόδου της Κ ρ ύπ τη ς του Κ αθολικού (Α γ ία ς
Β αρβάρας). Τ ο χά ρ α γμ α του π ερ ιη γη το ύ τού-
του, πλην τη ς σ ημασία ς ην ενέχει δ ια την μετά
τον Κ υρ ια κόν επίσκεψ ιν της Μ ονής υπ ό ξένου
περιη γη τού, είνε σ π ο υδα ιό τα το ν κυρίω ς δ ια την
χρονολόγησιν τω ν το ιχ ο γρ α φ ιώ ν της Κ ρύπτης,
τω ν θ εω ρ ο υμ ενώ ν μέχρι τούδε ως έργω ν του-
λάχιστον τω ν αρχώ ν του 1 Ζ ' α ιώ νο ς (1622),
ότε κατά την γνω σ τή ν επί τη ς νο τία ς πλευράς
του Κ αθολικού εντοιχισμένην ε π ιγρ α φ ή ν (βλ.
S c h u ltz και B a r n s le y , ε . α . σελ. 4 ) εγένετο
ανα κα ίνισ ις τη ς Μ ονής. Π ροσεκτική εξέτασις εν
το ύτο ις τω ν το ιχ ο γρ α φ ιώ ν τη ς Κ ρ ύπ τη ς δύνα -
τα ι να πείση ό τι μεταξύ α υτώ ν ευρίσκοντα ι και
το ιχ ο γρ α φ ία ι β υζα ντινώ ν χρόνω ν, ω ς είνε α ι
εκατέρω θεν της εισόδου π α ρ ισ τώ μ εν α ι και πολ
λαί εκ τω ν κοσμουσώ ν τον χώ ρον τον π ερι-
κ λείο νια την δεξιά τη εικ ό νι 9 α π ο κ ειμ ένη ν σαρ-
κο φ ά γο ν. Τ ούτο π ισ το ύ τα ι και εκ του α ν ω -
τέρω χα ρ ά γμ α το ς του έτους 1457 και εκ
τω ν χα ρ α γμ ά τω ν κατά το μέρος τούτο β υ-
ζ α ντινώ ν π λο ίω ν, οικοσημοσχήμου ε νός
κοσ μήμ ατος κ .ά . ως π α ρ ισ τά κ α ι το π α -
νο μ ο ιό τυ π ο ν κ α ι η π α ρ α τιθεμ ένη εικών
9. - Α ι λο ιπ α ί το ιχ ο γρ α φ ία ι τη ς Κ ρ ύ π τη ς
δύνα ντα ι ίσ ω ς να χα ρ α κ τη ρ ισ θώ σ ιν ως
επεσκευασμέναι η α ν α ν εω θ είσαι κατά το
έτος 1820, ό τε εγένετο κ α ι η τοιχογρά -
φ η σ ις τη ς Π ρ ο θέσ εω ς του ιερού Β ή μ α το ς
του Κ αθολικού, μ α ρ τυρ ο ύμ ενα ι υπ ό της
ά νω θεν του τοξοειδούς α νο ίγμ α το ς και δε-
ξιά τη ς Π ρ ο θέσ εω ς γνω σ τή ς ε π ιγρ α φ ή ς
( S c h u ltz και B a rn s le y , ε .α . σελ. 4).
3) lo z in s ( f) A /a m o s e u s (;) 1 4 9 7 a (n n o )
i/( o m in i) .. / 6 | . . . [η I o ( h a n n e s ^ Z i m ..
A la m o s e u s ].
4 ) .......... ; . . F. L . 1497 . 24 . .
Σ η μ . Α μ φ ό τ ε ρ α τα χ α ρ ά γμ α τα τα ύ τα ευρ ί-
σκονται επ ί της α νατολικής πλευράς του δευτέ-
ρου α π ό του ιερού Β ή μ α το ς πεσσού του Υ π ε -
ρώ ου ά νω θεν του δεξιού κλιτούς του Κ α θ ο λ ι-
κού. Δ ια τούτω ν, ω ν η α ν ά γ νω σ ις είνε δυσχερής,
π ρ ο σ τίθ εν τα ι και έτερα ονό μ α τα ξενώ ν π ερ ιη -
γη τώ ν επισ κ εφ θέντω ν τη ν Μ ονή ν μικρόν προ
της υποδουλώ σ εω ς τη ς χώ ρ α ς εις τους Τ ο ύ ρ -
κους (1460).
5) Ι ε ρ ε ύ ς ρ(ώ σσος;) Σ ισ ί(ν ιο ς ;) 7 0 2 0 ( 1 5 1 2 ) .
Σ η μ . Ε υρ ίσ κ ετα ι κεχαρα γμ ένον επ ί πλακός
του αριστερού εξω νά ρθη κος του Κ α θολικού και
δ ύ να τα ι και τούτο ν α χρησιμεύση ω ς απόδειξις
τη ς γνώ μ η ς ό τι α π ό του 1 4 6 0 - 153 0 δεν είχεν
ερη μ ω θή εντελώς η Μ ονή.
 Π αράρτημα του Α ρχαιολογικού Δελτίου 1920-21
6) U. Nicolo Doghomich. 1570.
7) 1748. Ç iorgios P u e r n o g i. . (s)
Σ η μ . Ε κ τούτω ν το μεν π ρ ώ το ν ευρίσκεται
κεχαραγμένον εν πεσσώ του Υ π ερώ ου άνω θεν
του δεξιού κλιτούς, το δε δεύτερον επ ί της πλα-
κός του αριστερού εξω νάρθη κος του Κ α θ ο λ ι-
κού α μ φ ότερα προσ θέτουσ ι δύο νέους π ερ ιη -
γη τά ς επισκεφ θέντας τη ν Μ ονήν κατά τα έτη
15 7 0 και 1748.
3. Ο ν ό μ α τ α προσκυνητών
και πληροφορίαι ^ερί της Μονής (εικ. 10).
1) 1 4 7 7 . . . ή λ θ ε ν (;) κ α ι Ί ω ( ά ν ν η ς ; ) ο
Α δ ελφ ός ( ; ) κ α ι Λ ε ιν ά ρ δ ο ς κ α ι . . . Φ η
λανθ ρω πηνός . . .
Σ η μ . Ε υρίσ κ εται κεχαραγμένον π α ρ ά το δε-
ξιόν πλαίσ ιον τη ς κεντρικής θύρας του Ν ά ρ θη -
κος του Κ αθολικού, χρησ ιμ εύει δε ω ς απόδειξις
τη ς αναμ ίξεω ς φ ρα γκικώ ν κ α ι β υζα ντινώ ν ονο -
μ άτω ν και επ ω νυ μ ιώ ν κατά τον Ι Ε ' α ιώ ν α (βλ.
και κ α τω τέρ ω ). Η χρονολογία τω ν σ υ μ π ίπ τει
π ρ ος την λεγομένην ερή μω σιν της Μ ονής.
2) Θ εοδώ ρη τος.
Σ η μ . Χ ά ρ α γ μ α επ ί του κάτω τμ ή μ α το ς του
αριστερού πλαισ ίου της αυτής κεντρικής θύρας
του Ν ά ρ θ η κ ο ς δια κρίνεται εκ της γρ α φ ή ς του
ως χά ρ α γμ α πολύ αρχαιότερον του πρώ του.
3) Φ η λ α ν Φ ρ ω η η ν (ό ς ) Μ π ο υ λ ν έ ζ ο ς .
Σ η μ . Ε υρ ίσ κ εται κεχαραγμένον επ ι πλακός
του εξω νάρ θη κ ος του Κ αθολικού- εις το ύ τα κ υ -
ρ ίω ς δ ια φ α ίν ετα ι η μετατροπή εις ονόμ α τα κ ύ -
ρ ια επ ω ν ύ μ ω ν Β υζαντινώ ν, ω ς εί νε το επ ώ ν υ -
μον τη ς μεγάλης Β υζαντινής οικογένειας τω ν
Φ ιλ α νθρ ω π η νώ ν , όπερ έχει μ ετα τροπή εντα ύθα
εις κύριον όνομα.
4) Μ έ μ ν η σο Κ ύ ρ ιε εν τη Β α σ ιλ ε ία σ ο υ Ν ι-
χ ο λ ά ο ν τ ο υ Χ α λ χ ά χ ο ν ......... 'Α μ ή ν 6 9 8 9
(= 1 4 8 1 ).
Σ η μ . Ε υρ ίσ κ ετα ι κεχαραγμένον επ ί πεσσού
του Υ π ε ρ ώ ο υ άνω θεν του αριστερού κλιτούς
και α νάγετα ι και τούτο εις τους λεγομένους χρ ό -
νους τη ς ερημώ σεω ν της Μ ονής.
5) Μ η ν Ι Μ α ΐω γ '. Ή λ θ ε Σ τ α μ ά τ ιο ς . . . κ α ι
επ ρ ο σ χ ύ ν η σ ε εν τη ά γ ια Μ ο ν ή τα ύ τη κ α ι
μ ν ή σ θ η τ ι Κ ( ύ ρ ι) ε της ψ υ χ ή ς α υ τ ο ύ εν
τη Β α σ ιλ ε ία Σ ο υ . Α μ ή ν .
187
6) ρ φ ι ε ' (1515). Α υ γ ο ύ σ τ ο υ ιη '. Θ εόδω ρος
■ Κ υ π ρ ια ν ό ς .
Σ η μ . Ε κ το ύτω ν το π ρ ώ το ν ευρίσκεται κ ε-
χα ρα γμένον επ ί πεσσού του Υ π ε ρ ώ ο υ , το δε
δεύτερον, όπερ α ν ά γετα ι εις τους χρόνους τ η :
νο μ ιζο μ ένη ς ερη μώ σεω ς, εις πλαίσ ιον της πυ-
λίδος του Κ ω δω νοστασίου ή το ι του παλαιού
Π ύ ρ γο υ της Μ ονής.
7) ’ Ε το ς 1 5 7 7 ε ν μ η ν ί μ α ίω ο ις στι η ρ ό τ ι
ή ρ θ α μ ε ο ι Θ ε ιβ έ ο ι.
Σ η μ . Ε υρ ίσ κ ετα ι κεχαραγμένον επ ί πλακός
του δεξιού κλιτούς κ α ι είνε δηλω τικόν της υ παρ-
χούσης μεταξύ Θ ηβώ ν και Μ ονής Ό σ ιο υ Λ ουκά
σχέσεως, εξ η ς εξη γείτα ι και το όνο μ α τη ς γ ν ω -
στής ρ ω μ α ϊκ ή ς Σ α ρ κ ο φ ά γο υ της α π ο κ ειμένης
μέχρι σήμερον δεξιά του ιερού Β ή μ α το ς του εν
Θ ήβαις Ν α ού του Ν εκροταφείου π α ρ ά το Ι σμή-
νιον, της φ ερ ο μ ένη ς ω ς του τά φ ο υ του Ό σ ιο υ
Λ ουκά (βλέπε σ χεδιά γρα μμ α αυτής και π α ρ ά
B a r s k y εν S t r a n s t v o n a v a n i j a B a s ilja G r ig o -
r o v ic a - B a r s k a g o , τόμ. 4, Π ετρ ο ύ π ο λ ις, 1887,
σελ. 150).
8) 1 5 9 9 ή λ θ ε ν Γ ερ ά σ ιμ ο ς ζ ω γ ρ ά φ ο ς Β ο υ -
δραχούλυς.
Σ η μ . Ε υρ ίσ κ ετα ι κεχαραγμένον επ ί του Υ π ε -
ρώ ου άνω θεν του δεξιού κλιτούς.
9) 1 6 5 8 Ί ω ( α ν ν η ς ) Ι α τ ρ ό ς .
10) α χ ο α ' ( = 1 6 7 1 ) εν μ η ν ή ό κ τ ω β ρ ή ο υ
ιστάς δ υ ο η ρ ϋ·ε δ ιά κ ο ς α π ό τ η ν Ά θ η ν α
σ το (ν ) ά γ η ο λ ο υ κ ά .
11) 1 6 8 8 Δ η μ η τρ ιο ς Χ α ρ ο η ο λ έ μ η ς Κ α λ ό -
μ έλ ο ς .
Σ η μ . Ε ύ ρ ίσ κ ο ντα ι κεχαραγμένα επ ί το ίχω ν
του Υ π ε ρ ώ ο υ (άνω θεν του δεξιού κλιτούς) και
είνε ω ς και τα κατω τέρω πα ρ α τιθέμ ενα , χ α ρ ά γ -
ματα προσκυνητώ ν τη ς Μ ονής κατά τον 1 7 /
α ιώ να.
12) 1 7 0 1 Μ α γ ή ο υ 3 Μ η κ έ λ η ς Σ τ ο μ ερ ή τ η ς
λ ε γ ό μ ε ν ο ς Μ η ιρ λ η ν ιά ν η ς .
13) 1 7 0 9 Μ ( αι) ο υ 4 Α ε ο ν ά ρ δ ο ς Κ ο ν ό μ ο ς .
14) 1 7 1 2 Μ α γ ίο ν Ε γ ώ Σ τ υ λ ια ν ό ς Γ εμ ή α ς.
15) 1 7 1 8 Μ α γ ίου 3 Ά ρ τ ό μ η ς Π α λ ιο λ ό γ ο ς .
16) 1 7 2 6 Μ α γ ιο ύ 3 Γ ιά ν ν η ς Λ ο ύ τ ζ η ς .
Σ η μ . Π ά ν τα τ ’ α νω τέρω είνε κεχαραγμένα
ε π ί τοίχω ν του Υ π ερώ ου (δεξιού κλιτούς) και
είνε ονόμ α τα προσ κυνητώ ν του Ι Η ' αιώνας.
188 Π αράρτημα του Ά ρ χα ιλο γικ ού Δ ελτίού 1920-21

Ε ικ. 10. Χαράγματα προσκυνητών.

 Π αράρτημα του Α ρχα ιολογικού Δ ελτίου 1920 · 21
4. Μονογράμματα και σφραγίς της Μονής ρου π α λ α ιού δια μ ερίσ μ α το ς τη ς Μ ονή ς χρησι-
(εικ. 11 και 12).
Ε ν τελεί π α ρ α θ έτω μ ο νο γρ ά μ μ α τα κ α ι σ υμ -
π ιλ ή μ α τα , ω ν τιν α μετά χρονολογίας, ά ν τιγ ρ α -
Ε ικ . 11. Μονογράμματα κεχαραγμένα επί των τοί-
χων τον Καθολικόν της Μονής Όσιου Λουκά.
φ εντα εκ τω ν δ ια φ ό ρ ω ν μερώ ν του Κ αθολικού
κ α ι του αρχαίου Π ύ ργου της Μ ονής (εικ. 11)
κ α ι τελευταίον σ φ ρ α γίδ α ανευρεθείσαν εσχάτω ς
υ π ό του νυν Η γ ο υ μ έ ν ο υ και ε π ιμ ελητού του
Β υ ζα ντινού μνημείου π α νοσ ιω τάτου Α γα θ α γ -
γέλου. Η σ φ ρ α γίς (εικ. 12) δύν α τα ι ν ’ α να -
γν ω σ θ ή : Ά γ ιο ς Λ ουκάς, του σταυρού του ευ ρ ι-
σκομένου άνω θεν του εκ Λ και Κ σ υμ π ιλή μ α το ς
α π ο δ ίδοντος π ρ ο φ α ν ώ ς το ά γ ιο ς. Η σ φ ρ α γίς
189
ανευρέθη εμ π επ η γμ ένη ε π ί αρχαίου π α ρ ά θ υ -
μεύ οντος ανέκαθεν ω ς α π ο θή κη τη ς οικίας του
ά νω θεν α υ τού οικούντος μ οναχού (νυν οικία
Π ρ οκοπίου).
Ε ικ . 12. Π αλαιά σ φ ρ α γίς τη ς Μ ονής.
Σ η μ . Π λη ν της περισυλλογής τω ν γλ υ π τώ ν
κ α ι τη ς μελέτης τω ν επ ιγρ α φ ώ ν κ α ι χ α ρ α γ μ ά -
τω ν η ρ ευνή θη ύ π ’ εμού - ε π ’ ευκα ιρία τη ς α να-
τεθείσης μοι τότε επο π τεία ς τω ν επισκευώ ν -
και το π α λα ιό ν σχήμα τη ς Β υζα ντινή ς Μ ονής,
επί τη βάσει του σχεδιαγρά μμ ατος του B a r s k y
(1745), π α ρ α μ είνα ντα εισέτι β υζα ντινώ ν χρόνω ν
κελλία, η Τ ρ ά π εζα μετά τη ς δια σ ω θείσ η ς π α -
λαιοτέρας Ε σ τ ία ς κ α ι η βυζαντινή Κιστέρνα·
ενή ργη σ α δε κα ι σ καφ ικήν ερευνάν πρ ο του
Κ α θ ο λικού, ένθα ανεύρον την π α ρ α δ ιδο μ ένη ν
Φ ιάλην. Τ ο μέρος τ ούτο τη ς μελέτης μου, όπερ
δεν π α ρ α τίθετα ι ενταύθα ένεκα της ατελούς
παρασκευής κατόψ εω ν και σχεδίων, δημοσιευ-
θή σ ετα ι προσεχώ ς εν τω Δελτίω.
Γ. Α. ΣΩΤΗΡΙΟΥ
 190 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λογικού Δ ελτίου 1920· 21
ΤΟ ΚΕΡΑΜΕΝΤΙΜ-ΤΖΑΜΙ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
Κ ατά τη ν εν Θ εσσαλονίκη δ ια μ ο νή ν μου έ π 3
ευκαιρία ερ γα σ ιώ ν, γενομ ενώ ν υ π ό τη ς Ε φ ο -
ρείας Β υζα ντινώ ν ’Α ρχαιοτή τω ν κατά Μ α ρ τιον
του έτους 1921 εν τω καυθέντι Ν α ώ του Α γ ίο υ
Δ ημητρίου, μ οι εδόθη αφ ορ μ ή να μελετήσω το
μη επα ρκώ ς γνω σ τόν εισέτι Κ ε ρ α μ ε ν τ ίμ -Τ ζ α μ ί
και τα εν αυτώ ψ η φ ιδ ω τ ά και τας το ιχο γρ α -
φίας, π α ρ α τη ρ ή σ εις δε τίνες π ερ ί αυτού δ η μ ο -
σιεύονται κατω τέρω .
Ε ι κ . 1. Καραμεντίμ - Τζαμί. Ν. ηλενρά.
Ε ις τ η ν κ άτω θεν τη ς Α κ ρ ο π όλεως σ υ ν ο ι κ ί α ν
της Θ εσσαλονίκης, δυτικώ ς του Ν α ού τω ν Α ρ -
χαγγέλω ν (Ι κισ ερ ίφ - Τ ζα μί) ευρίσκεται το Κ ε-
ρ αμ εντίμ - Τ ζα μ ί, κακώ ς λεγόμενον υ π ό τινώ ν
Σ ουλιτζέ 1 (εικ. 1). Υ π ό το πενιχρόν κ α ι καταρ-
1 Τ ο λ α ν θ α σ μ έ ν ο ν ό ν ο μ α Σ ο υ λ ιχ ζ έ - Τ ζ α μ ί υ π ό τ ο ν
τ ύ π ο ν « S o u l o u d j a » α π α ν τ ά ε ις τ ο ν τ ο π ο γ ρ α φ ι κ ό ν χ άρτ
η ν τ η ς Θ ε σ σ α λ ο ν ίκ η ς πα ρ ά T a f r a li T o p o g r a p h i e d e
T h e s s a l o n i q u e P a r is 1 9 1 3 Τ ο ύ τ ο ε π α ν α λ α μ β ά ν ε ι υ π ό
τ ο ν τύ π ον « S o u lid j é ' κ α ι ο M ille t L ’ E c o le g r e q u e
d a n s l’a r c h i t e c t u r e b y z a n t i n e P a r i s 1 9 1 6 σ ε λ . 7 0 σ η μ .
4. Τ ο ό ν ο μ α «Σ ο υ λ ι τ ζ έ φ έ ρ ε ι η σ υ ν ο ικ ία κ α ι ο υ χ ί τ ο
Τ ζ α μ ί, τ ο ό π ο ιο ν π ο λ λ ά κ ις ο ν ο μ ά ζ ε τ α ι και α π ό του
Σ ο υ λ τ ά ν ο υ Σ ε λ ή μ I I I , ε π ισ κ ε υ ά σ α ν τ ο ς α υ τ ό κ α τ ά τ ο
έ τ ο ς 3 2 0 8 της Ε γ ε ίρ α ς ( = 1 7 9 7 μ X .) ως α ν α φ έ ρ ε ι κ α ι
ο M ille t ά να γρ ά φ ω ν κ α τά λ ά θ ο ς τον Σ ο υ λ τ ά νο ν Μ ουράτ.
ρέον τουρκικόν π ερίβλη μα τούτο δια σ ώ ζετα ι βυ-
ζα ντινό ν μ νη μ είον α ρκούντω ς π α λα ιό ν και άξιον
λόγου, το ό π ο ιο ν είχεν ή δη π α ρ α τη ρ ή σ η και ο
M ille t, εκ π ονή σ α ς κ α ι κά τοψ ιν αυτού, ουχί εν-
τελώς ακριβή Κ
Ή εντα ύθα π α ρ α τιθέμ ενη κ ά το ψ ις και το μ ή
του μνημείου, ω ς έχει νυ ν (εικ. 2), δεικνύει ό τι
τμ ή μ α μόνον αυτού περιεσ ώ θη μέχρις η μ ώ ν
κ α τα σ τρ α φ εντος ολοκλήρου του δυτικού μέρους
αυτού, κα τα πεσόντος π ρ ο σ έτι κ α ι του τρούλλου,
ον αντικατέστησαν oι Τ ο ύ ρ κ ο ι δ ια σ α μ α ρ ω τή ς στέ-
γης, δ ι’ ης κ ά λ υ ψ α ν ολόκληρον το οικοδόμημα·
Ε κ του δ ια σ ω θ έντος ό μ ω ς μέρους του μ νη -
μείου δυνά μ εθα μετά πολλής βεβαιότητος να
σ υμ πληρώ σ ω μεν κ α ι το κα τα σ τρα φ έν, ω ς δ ει-
κνύει η σ υμ π επ λη ρω μένη κάτοψ ις (εικ. 3) εις
η ν μ όνον δεν προσετέθη νάρθηξ, κ α θ ’ όσον ου-
δεμ ία ν περί αυτού έχομεν ένδ ειξιν.
Τ ο μ νη μ είον ούτω ς ανήκει εις σειράν οικ ο -
δ ο μ η μ ά τω ν τύπ ου γνω σ τού, εις η ν ο σταυρός,
π ά ντο τε εγγεγρ α μ μ ένο ς εντός τετραγώ νου, δ ια -
γ ρ ά φ ετα ι όχι μόνον εις την στέγην άλλα και εν
τη κατόψ ει, σ χημ ατιζομ ενώ ν κατά τα ς γω νία ς
τεσσάρω ν τετρ α γώ ν ω ν δια μ ερισ μ ά τω ν, τα ό π ο ια
εις το η μ έτερον μ νη μ ε ίον στεγά ζονται δ ι’ ήμι-
1 M ille t ε ν θ ' α ν . σ ε λ . 7 0 εικ . 3 3 .
 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λο γικ ού Δελτίου 1920-21
σ φ α ιρ ικ ή ς ορ οφ ή ς (c a lo tte ). Τ ου τόπου τ ούτου
πλη ν άλλω ν μ ν η μ ε ίω ν 1 κυριώ τατοι α ν τιπ ρ ό σ ω -
π ο ι δύ ν α ν τα ι να θεω ρ η θώ σ ι το K a l e n d e r -
H a n é - D j a m i και το A t i k - M o u s t a p h a - D j a m i
εν Κ ω ν σ τα ν τιν ο υ π ό λ ε ι1
2.
Τ ο όλον οικ οδό μ η μ α είναι εκτισμένον δια
Ε ικ . 2. Καραμεντίμ - Τζαμί. Κάτοψις και τομή.
π λίνθω ν, ω ς συμβαίνει εις τα π λε ίστα τω ν μ νη -
μείω ν τη ς Θ εσσαλονίκης.
Π λ η ν του τρούλλου έχουσι καταστραφή, ή
κ α μ ά ρ α του Β. σκέλους του σταυρού και η η μι-
σ φ αιρικ ή ορ οφ ή του προς Ν. του Ί ε ρ ο ύ τετρα-
γώ νο υ δια μερίσ μα τος, αντικατασ ταθέντα υπ ό τω ν
Τ ούρ κ ω ν εσω τερικώ ς δ α σ α νιδω τή ς οροφής.
1 M i l l e t ε ν θ ’ α ν . 7 0 κ. ε.
2 M i l l i n g e n Byzantine ; hurcbes in Constantinople
L o n d o n 191 2 σελ. 183 κ é , 191 κ. έ.
191
Ε κ της γλυπτική ς διακοσμήσεω ς το υ μ νη -
μείου π ενιχρ ό τα τα μόνον λείψ ανα διεσώ θησαν
Π λ η ν τη ς μ α ρ μ ά ρ ινη ς πλακός, τη ς δια χω ρ ιζο ύ σης
το μέγα δίλοβον π α ρά θυρον της α ψ ίδ ο ς (εικ. 4)
και η ο π ο ία π αρουσ ιάζει π α ρ ά δ ειγμ α λεπτοφυ-
έστερον και κομψ ότερον τόπου συνήθους εν
Θ εσσαλονίκη, α ν τ ιπ ρ ο σ ω π ε υ μ έ ν ο υ α πό τα ο γ-
κώ δη χω ρ ίσ μ α τα του E s k i - D jo u m a και το υ
Α γ ίο υ Δ η μ η τρ ίο υ \ διεσ ώ θησ αν α π ερριμμ ένα ,
Εικ. 3. Κάτοψις συμπεπληρωμένη
εν επισ τύλιον (εικ. 8) και τεμάχιον εκ του κάτω
μέρους τετραγώ νου κιονίσκου, φέροντος ε π ί της
μιας πλευράς α ν ά γ λυφον δια κόσ μ ησ ιν 2 (εικ. 5)
Τ α δυο τελευταία ταύτα γλυπτά, α νή κ ο ντα π ι-
θ α νώ τα τα εις το Τ έμπ λο ν του Ν α ού, π ρ ο έρ χο ν-
τα ι εκ μεταγενεστέρας τίνο ς επισκευής, γενομέ-
νη ς π ερ ί τον 10ου ίσ ω ς α ιώ να.
Σ π ο υ δ α ιό τερ α είνα ι τα λείψ ανα τη ς δ ια τοι-
1 M ille t ε ν θ ’ α ν . σ ε λ . 3 0 5 ε ικ . 1 0 1 . Ά ρ χ α ι ο λ . Δ ε λ τ ίο ν
1 9 1 8 Σ υ μ π λ ή ρ ω μ α Π ιν . 7 εικ . 2 1 .
2 Τ ο τ ε λ ε υ τ α ί ο ν τ ο ύ τ ο μ ε τ ε κ ο μ ίσ θ η χ ά ρ ιν α σ φ α λ ε ία ς
ε ις τ ο ν Ν α ό ν τ ο υ Α γ ί ο υ Δ η μ η τ ρ ίο υ .
 192 Π αράρτημα τ ο ν Α ρ χα ιο λο γικ ού Δ ελτίου 1920 · 2 t

χ ο γρ α φ ιώ ν και μ ω σαϊκώ ν διακοσμήσεω ς του κ α τά το αριστερόν - το α π ο κ α λυφ θέν - μέρος

μνημ είου. υ π ό π ελω ρ ίο υ π τερ ω το ύ λέοντος, ο ό π ο ιο ς κ ρ α -
Τ ο ιχ ο γ ρ α φ ία ι, ω ν ίχ ν η είχεν ή δη π α ρ α τη - τε ί δ ια τω ν ό δό ντω ν μέγα πολυτελώ ς κεκο-

E l' . 4. Πλαξ διλόβου παραθύρου α ψ ίδ ος.

ρήση ο M ille t, διεσ ώ θ η σ α ν ε π ί τη ς π ρ ο τη ς σ μ ημένον βιβλίον. Π α ρ ά το ν λέοντα εικονίζεται

α ψ ίδ ο ς καμ άρας, τ η ς α π ο τελούσης το α ν α το λ ι-
κόν σκέλος του σταυρού. Δ ια κ ρ ίν ο ντα ι ε π ί τη ς
κα μ ά ρ α ς τα ύ τη ς δ υ ο σ τρ ώ μ ατα φ έρ ο ντα το ιχο -
γρ α φ ία ς, ω ν το δεύτερον - το νεώ τερον - δια -
σώ ζει τη ν ε π ’ αυτού δια κόσ μ η σ ιν λίαν κατε-
σ τραμ μ ένη ν. Α ύ-τη συνίστατο εκ συνδεόμενω ν
τετρ α γώ ν ω ν κ α ι ρόμβω ν, εντός τω ν ο π ο ίω ν η σαν
εζω γρ α φ η μ έν α π τη ν ά , κ άλα θοι μετά κ α ρ π ώ ν
κ.λ.π. Ε ν γέν ει η δια κόσ μ η σ ις αυτή ή το πολύ
ανάλογος π ρ ο ς την ψ η φ ιδ ω τή ν το ια υ τή ν , την
εύρισκομένην ε π ί τη ς κάτω επ ιφ ά ν εια ς τόξω ν
τιν ώ ν εν E s k i - D j o u m a 3. Α ν α μ φ ιβ ό λ ω ς και
επί τω ν άλλω ν το ίχω ν του μνημείου θ α υ π ά ρ -
χω σ ι λείψ ανα το ιχο γρ α φ ιώ ν , τα ό π ο ια θέλουσιν
α π ο κ αλ υφ θεί μετά τη ν απόξεσιν τω ν τουρκικώ ν
ασ β εσ τω μ ένω ν.
Τ ο ά νω τμ ή μ α τη ς α ψ ίδο ς εκόσμει ψ η φ ι-
δω τή π αράσ τασ ις, κεκαλυμμένη σήμερον κατά
το π λε ίστον υ π ' άσβεστου. Μ έρος μ όνον της
παρασ τάσ εω ς τα ύτη ς κ ατω ρ θώ θ η ν ' αποξεσθή
εξ ου είν α ι δυνα τόν ν α δια κρ ίνω μ εν ο π ω σδή -
π οτε το εικονιζόμενον θέμα.
Ε π ί του απ οκ αλυ φ θέντος μέρους δια κρίνε-
τ α ι τμ ή μ α μεγάλου κύ κλου, καταλαμ βά νοντος
το κέντρον τη ς συνθέσεω ς και βασταζομένου

' D ie h l - L e T o u rn e a u - S a la d in L es m o n u m e n ts
c h ré tie n s d e S a lo n iq u e P a ris 1918 Π ιν. X 1. Εικ. 5. Τμήμα τετραγώνου κ ιο ν ίσ κ ο ν .
 Π αράρτημα το ν Α ρ χα ιο λογικόν Δ ελτίου 1920-21
γεροντική μ ορφ ή μέχρι π ερ ίπ ου τη ς οσ φ ύος
μετά φ ω τοσ τέφ ανου, φέρουσα τας χείρας π α ρ ά
την κεφαλήν εις σχήμα καταπλήξεω ς (εικ. 6). Ό
λέων μετά του βιβλίου φ α ίν ε τα ι ό τι εικονίζει
εντα ύθα το σύμβολον του Ε υαγγελισ τού Μ ά ρ -
κου, η ό λ η δε παράσ τασ ις είχε π ιθ α ν ώ τα τα ως
θέμ α το ό ρ α μ α του Π ρ ο φ ή το υ Ιεζεκ ιή λ , π ρος
τη ν π ερ ιγρ α φ ή ν του οποίου σ υ μ φ ω νεί σχεδόν
π λή ρ ω ς (Ι εζεκ. A ' 4 κ. έ.). Ο π α ρ ά τον λέοντα
γέρ ω ν φ α ίνετα ι ότι είνα ι αυτός ο Ιε ζε κ ιή λ βλέ-
πουν το δ ρ ά μ α (εικ. 7).
Ι δ έ α ν τιν ά της όλης συνθέσεως θα η δ ύ ν ατο
ίσ ω ς να δώ ση η ανάλογος το ιχ ο γρ α φ ία του εν
σ π η λα ίω Ν α ού του Π αντοκ ρ άτορ ος π α ρ ά την
Η ρ ά κ λ ε ια ν εν τη περιοχή του Λ άτμου, όπου
Ε ικ. 6 . Τμήμα εκ το ν ψηφιδωτού της αψίδος :
ΙΙρ. Ιεζεκιήλ και σύμβολον τον Ε υαγγελ. Μάρκου
δμ ω ς έχει γ ίν η και ανάμ ιξις στοιχείω ν εκ της συγ-
γενούς παρασ τάσ εω ς του ορ ά μ α τος του Η σ α ίο υ
επίσ η ς δε λείπει κ αι ο βλέπω ν το δ ρ ά μ α π ρ ο -
φ ή τη ς
Π ά ν τω ς π ερ ί τη ς εικ ονογρα φ ία ς τη ς σ υνθέ-
σεως τα ύτη ς και τη ς τεχνικής α υτή ς εκτελέσεως
δεν δύ ν α τα ι να γ ίνη λεπτομερής λόγος πρ ο τη ς
πλή ρους α π ο κ αλύψ εω ς του ψ η φ ιδ ω το ύ , δ ια τ η -
ρούμενου π ιθ α ν ώ τα τα ακεραίου υ π ό το εξ ασβέ-
στου επίχρ ισ μ α, το ο π οίον άλλως δυσκολώ τατα
α π ο κ ολλά τ α ι ως εκ της α π ολιθώ σ εω ς σχεδόν
αυτού, συνεπεία τη ς δ ια των: ρ ω γ μ ώ ν τη ς στέ-
γ η ς διεισδύσεω ς τω ν υ δάτω ν.
Ω ς π ρ ο ς την χρονολογία ν του οικ οδομ ή μ α -
τος θα δ υ ν ά μ ε θ α να παρατη ρή σ ω μ εν, ό τ ι η
1 W i e g a n d M ille t I I I 1 : D e r L a t m o s , B e r lin , 1 9 1 3
Π ιν . I .
193
όλη αυτού κατασκευή δεικνύει έργον της π α -
λα ιοβυζα ντινής περιόδου αναγόμενον εις τους
π ε ρ ί τον 6 ου η 7ον π ιθ α ν ώ ς α ιώ να χρόνους. Κ α ι
είν α ι μεν αληθές, ό τι τα δύο ανάλογα μ νη μ εία
της Κ ω νστα ντινουπόλεω ς, το K a l e n d e r - H a n é -
D ja m i και το A tik - M o u s t a p h a - D j a m i , χρο-
νολογούσι γενικ ώ ς α π ό του 9 ου α ιώ ν ος 1, τούτο
ό μ ω ς δεν εμ π ο δ ίζει να Θεωρήσωμεν το μνή -
μειον τη ς Θ εσσαλονίκης παλα ιότερον α φ ' ου ο
τύπ ο ς ούτος ά π α ν τά τον 5 ον ή δη α ιώ ν α εις τον
μικρόν να ΐσ κον π α ρ ά την βασιλικήν του A la -
d j a - J a i l a εν Λ υκία 2.
► Σ ύ γχρ ο ν ο ν π ρος το οικοδό μ η μ α δ ύ να τα ι ίσ ω ς
να θεω ρ η θή και το ψ η φ ιδ ω τό ν, αν και π α ς λό-
Ε ικ . 7 . Ο Π ρ. Ι ε ζ ε κ ιή λ εν τω ψ η φ ιδ ω τώ της α ψ ίδ ο ς.
γος προ τη ς εντελούς α π ο κ αλύψεω ς αυτοί) είνα ι
π ρ ό ω ρ ο ς ακόμη.
Τέλος ω ς πρ ο ς το όνομα, το ό π ο ιο ν έφερεν
ο Ν αός κατά τους βυζαντινούς χρόνους θα ήδύ-
να ντο ίσ ω ς ν α δ ια φ ω τίσ ω σ ιν η μας δύο γ ρ ά μ -
ματα α π ο κ είμενα εν τη Α γ ιο ρ ειτικ ή Μ ονή Β α -
το π εδίο υ 3. Ε κ τω ν γρ α μ μ ά τω ν τούτω ν το μεν
φ έρει την υ π ο γ ρ α φ ή ν του μ η τροπολίτου Θ εσ-
σαλονίκης Γ ρ η γο ρ ίο υ και τη ν χρονολογίαν 1432
το δε υ π ο γ ρ ά φ ετα ι υ π ό του μητροπολίτου Μ ε-
θοδίου μετά τη ς χρονολογία ς 1453 και είνα ι
επικ υρ ω τικό ν του πρώ του. Τ α έγγρ α φ α τα ύτα
ανα φ έρ ο υσ ι την εν Θεσσαλονίκη υ π α ρ ξίν Ν α ού
1 M i l l i n g e n ε ν θ ’ α ν . π ρ 6 . κ α ι σ ε λ . 3 3 5 E b e rs o lt-
T h ie r s L e s é g l i s e s d e C o n s t a n t in o p le P a r is 1 9 1 3 σ ελ .
9 4 , 1 1 0 , 1 3 6 , ‘2 5 7 , 2 5 8 κ . έ. ό π ο υ ό μ ω ς τ ο K e l e n d e r
θ ε ω ρ ε ίτ α ι ω ς κ τ ισ θ έ ν κ α τ ά τ ο 5 9 8 μ. X .
2 R o tt Kleinasiatische D enkm äler L eip zig 1 9 0 8
σ ελ . 3 1 8 κ. έ. ε ικ . 1 1 8
8 Ε δ η μ ο σ ι ε ύ θ η σ α ν ε ις τ ο π ε ρ ιο δ ικ ό ν τ η ς Θ ε σ σ α λ ο -
ν ίκ η ς « Γ ρ η γ ό ρ ιο ς ο Π α λ α μ ά ς » Τ ο μ. I (1 9 1 7 ) σ. 131 κ .!.
24
 194 Π αράρτημα το ν Α ρ χα ιο λογικο ύ Δελτίου 1920 - 21
της Α γ ία ς Π αρασκευής, ανήκοντος εις την Ά γ .
Σ ο φ ία ν , ο όπ ο ιο ς συν τω χρόνω εγκατα λειφ θείς
και σχεδόν ερειπω θείς, π α ρ α χω ρ ε ίτα ι εις τινα
εκ Κ αστορίας Ό δ η γ η τ ρ ια ν ό ν κ αι τους υιο ύς
του. Α ν α φ έρ ε τα ι δε εν τω π ρ ώ τω τω ν γ ρ α μ -
μάτω ν, ότι ούτοι «οφείλουσι νυ ν κτίζειν και το
σύνολον του Ν αού ο ίκ η μ α και ε π ιμ ελε ίσθα ι
αυτού και του αγιά σ ματος».
Π ρ ά γ μ α τ ι εις ολίγω ν β η μ ά τω ν α π ό σ τασιν Β.
του π ερ ί ου ο λόγος μνημείου υπ ά ρ χει μικρόν
σπή λα ιον - ά για σ μ α - ετι και σήμερον εν μ ε-
γίστη υπ ολή ψ ει π α ρ α μ έν ο ν κ α ι . π α ρ ’ αυτοίς
ακόμη τοις Τ ούρκοις, οι ό π ο ιο ι εις το υς π α ρ ά ·
την ο π ή ν αυτού θά μ νο υ ς α ν α ρ τώ σ ι π ο λύχρ ω μ α
Ε ι κ . 8 . Μ αρμάρινον ε π ισ τύ λ ιο ν .
ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΕΙΚΩΝ ΜΕΤΑ ΘΑΛΑΣΣΟΜΑΧΙΑΣ
Ο λ ίγ α λεπτά π ρ ο ς Ν. τω ν χω ρ ίω ν Ν το μ ά τα -
Κ αλλιγάτα της Κ ά τω Λ ιβαθούς, εντός ελαιώ νος,
κείτα ι παρεκκλήσιον του Α γ. Β ασιλείου. Ε ν τ ό ς
του εγκαταλελειμμενου τούτου ναϋδρίου, έκειτο
μεταξύ άλλων 1 εικώ ν κατά πλάτος ο ρ θ ο γώ νιο ς
(διασ τάσεω ν 0,91 X 0 3 7 ) . Ε π ί της σ α νίδος είχε
τεθή λεπτόν σ τρ ώ μα γύψ ου, έ φ ’ ου ο τεχνίτης
εζω γρά φ η σ εν. Ό γύψ ο ς ούτος ένεκα της υ γ ρ α -
σίας έχει α ποπ έσ ει πολλαχού Ι δ ί ω ς ε φ θ α ρ μ ένη
είν α ι κατά το άνω μέρος η ε ικ ώ ν .
Κ ατά το άνω αριστερόν άκρον π α ρ ισ τά νο ν -
τα ι επί νεφ ελώ ν τρεις μ ο ρ φ α ί: Ή Θ εοτόκος εν
στάσει δεόμενης σ ώ ζεται μέρος μόνον του π ρ ο -
1 Εκ του αυτού παρεκκλησίου παρέλαβε και εκόμι-
σεν εις το Βυζαντινόν τμήμα του μουσείου Αργοστο-
λιού τη υποδείξει μου ο κ. Ν. Γιαννόπουλλος και ετέ-
ραν εικόνο. Παναγίας αριστεροκρατούσης, ωραίας και
εκφραστικότατης τέχνης. Η εικών είναι έργον του
Α νδρέου Καραντινού, όστις μετά του Εμμανουήλ
Τζάννε, Κωνσταντίνου Μπουνιαλή, Στυλιανού Δευάρη
Τζαγκαρόλου εν μέρει και άλλων είναι εκ των επιφα-
νών τεχνιτών της καλουμένης Κρητικής σχολής εν τη
αγιογραφία. Η εικών φέρει την υπογραφήν του τεχνί-
του και το έτος 1705. Ιδ έ περί Καραντινού Μαυρο-
γιάννη, Βυζαντινή τέχνη και Βυζαντινοί καλλιτέχναι,
Αθήναι, 1893 σελ. 162 (όπου θέτει αυτόν υποθετικώς
εις το τέλος της 17ης εκατονταετηρίδος και αγνοεί αν
υπάρχη είδησις τις βεβαία περί αυτού). Κ. Ζησίου,
Κεφαλληνίας Χριστιανικοί αρχαιότητες, Αθήναι, 1900
σελ. 10 (ανατύπωσις εκ της «Αρμονίας» Λ' τεύχος).
μ ικρά ράκη π ρος θερ α π εία ν δ ια φ ό ρ ω ν ασθε-
νειώ ν
Α ν λάβω μεν me’ οψει, ό τι εις τη ν περιοχήν
ο υ δ εμ ιάς εκ τω ν εντός της πόλεω ς εκκλησιών,
όσω ν τουλάχιστον π ερ ιή λθο ν μέχρις η μ ώ ν, υ π ά ρ -
χει το ιούτον ά για σ μ α θ α δ υ ν ά μ ε θ α ίσ ω ς ν α
τα υτίσ ω μ εν τον εν το ις ε γγρ ά φ ο ις α να φ ερόμε-
νον Ν α ό ν τη ς Α γ ία ς Π α ρα σ κευή ς π ρ ο ς το Εν-
τα ύθα π ερ ιγρ α φ έν μ νη μ ε ίον, το ό π ο ιο ν π ρ ά γ -
ματι δεικνύει ίχνη ερ ειπ ώ σ εω ς και επισκευώ ν
π α λα ιο τέρ ω ν π ιθ α ν ώ τα τα τω ν γενο μ ε ν ώ ν κατά
την εις Τ ζα μ ίο ν μετασκευήν αυτού.
Α. ΞΥΓΓΟΠΟΥΛΟΣ
σώ που, πολύ καλής Κ ρ η τική ς τέχνης. Δεξιώτε-
ρον ο Χ ριστός, κ ρα τώ ν η νεω γμένο ν Ε υα γγέλιο ν
κ α ι ε υ λ ο γ ώ ν τελείω ς σχεδόν κατεστραμμένος.
Έ τ ι δεξιώ τερον ο Ά γ. Ν ικόλαος, κ ατεστραμ-
μένος το π ρ ό σ ω π ο ν, κρατώ ν δ ’ Ε υα γγέλιο ν κα ι
ευλογώ ν.
Υ π ό το σ ύμ π λεγμα τούτο κ α θ ’ ά π α ν το κάτω
μέρος τη ς εικόνος ε ικ ο ν ίζ ε τ α ι η ιστόρησις του
γεγο νό το ς δ ι' δ αύτη α ν ε τ έ θ η . Η π α ρ ο υ σ ία του
Α γ. Ν ικολάου δη λο ί ό τι π ρ ό κ ειτα ι π ερ ί θα λασ -
σίου συμβάντος, π ρ ά γ μ α τ ι δ ’ εικονίζεται σ υμ -
πλοκή δύο πλοίω ν.
Α ρ ισ τ ε ρ ά π α ρ ίσ τα τα ι π λο ίον κ α τά μήκος,
έχον συνεσταλμένου το ι στίον κ α ι φ εύ γο ν πάση
δ υ νά μ ει δ ια τω ν κ ω π ώ ν π ρος α ρισ τεράν. Π λ ή -
θο ς α νδ ρ ώ ν ένδοθεν αυτού, φ ερ ό ντω ν ενδ υμ α -
σίας ερυθράς η κυανός κ α ι ασκεπώ ν, πυρ ο δο -
λούσι πάντες ο μαδόν δ ια τω ν τ ρ ο μ π ο ν ίω ν τω ν
ενα ντίο ν ετέρου π ρος τα δεξιά πλοίου, το ό π ο ιο ν
κ α τα διώ κ ει αυτούς.
Κ α τά τη ν π ρ ώ ρ α ν του πλοίου α νή ρ ανέχω ν
τας χείρας δέετα ι1 κ α τά δε τη ν π ρ ύμ να ν, κ α θ ’
η ς το εχθρικόν π λ ο ίον εφ ο ρ μ ά , ίσ τα τα ι αγερώ -
χω ς α νή ρ δρθιος, κ ρ α τεί δε κ α τα κο ρ ύφ ω ς εν. τη
χειρ ί μ α κρότατον και ε υ θ ύ ξίφ ο ς γυμνόν. Ό π ι-
σθεν τούτου α νήρ εν κυανή περιβολή γ ο ν α τ ι-
σ τό ς π ερ ιμ ένει κα ι ούτος αγ ω ν ιω δ ώ ς την σ τιγ -
μήν τη ς προσβολής. Μ ετά τους δύο τούτους
 Π αράρτημα του Α ρχαιολογικού Δ ελτίου 1920 - 21
α ρ χη γούς τη ς αμ ύνη ς έπ ο ν τα ι άλλοι κρατούντες
έτερα αμ υντικ ά όπλα.
Π έρ α ν τη ς π ρ ώ ρ α ς του πλοίου α ρ ισ τερώ τα τα
εντός τω ν κυμ ά τω ν (τα ό π ο ια π α ρ ίσ τα ν τα ι δ ια
συνεχών βαθυκυάνω ν σ π ειρ ο μ α ιά ν δρ ω ν), μορφ ή
ερυ θρ οχίτω ν, γυνή, ως δ ύ να τα ί τις να υποθέση
εκ του αγενείου πρ οσ ώ π ου κ αι τη ς μακράς κ ό -
μης, π εσ ο ύ σα εκ του πλοίου κολυμβά και α να -
τείνουσα τας χείρας α μ φ οτέρας ικετεύει εν ε ν -
τρ ό μ ω μ ορφ ή. Ε τ έ ρ α δε γυνή εν τη φοβερά
στιγμ ή της αρχομένης ήδη πάλης έχει ζητήσει
Επ ί σ η ς εν το ις κύμα σ ι κ α τα φ υ γώ ν , δραξαμένη
δε σ ανίδος ρ ίπ τετα ι εις το πέλαγος κ αι κολυμβά
π α ρ ά τη ν π ρ ύ μ ν α ν του πλοίου, πειρ ω μ ένη να
α π ο μ α κ ρ υ νθ ή πρ ος την α ν τίθ ετον διεύθυνσ ιν Κ
Δεξιά του π ερ ιγρ α φ έντος π α ρ ίσ τα τα ι εφ ο ρ -
μών, μέγα κ αι πολύκω πον, το α ντίπ α λον πλο ίον,
έχον ε π ' ίσ η ς συνεσταλμένον το ισ τίο ν. Τ ο κ α τά -
σ τρ ω μα είνα ι ασφυκτικώ ς πλήρες ανδρ ώ ν φ ε-
ρ όντω ν ερ υ θρ άς και κυανάς περιβολάς, επ ί δε
τω ν κεφ αλώ ν κ ίτρ ινα σ α ρ ίκ ια μ ετ’ ερυθρού θυ-
σάνου εν τη κορυφ ή. Π άντες ομού πυροβολο ύ σι
κατά του π ρ ο η γο υ μ ενώ ς π ερ ιγρ α φ έντο ς πλοίου
Κ ατά δε τη ν π ρ ώ ρ α ν και δη ε π ’ αυτού του 1
1 Τ η ν μ ο ρ φ ή ν τα ύτη ν δ εν ε ίχ ο ν εγώ π ρ ο σ έ ξ ε ι κ α τά
τ η ν π ρ ώ τ η ν ε ξ έ τ α σ ιν τ η ς ε ικ ό ν ο ς έ ν ε κ α τ ο υ α τ ε λ ο ύ ς
κ α θ α ρ ισ μ ο ύ , υ π έ δ ε ιξ ε δ ε μ ο ι τ α ύ τ η ν ο κ. Γ ι α ν ν ό π ο υ -
λ ο ς μ ε τ ά τ η ν μ ε τ α φ ο ρ ά ν τ η ς ε ικ ό ν ο ς ε ις Α ρ γ ο σ τ ό λ ιο ν
κ α ι τ ο ν π λ η ρ έ σ τ ε ρ ο ν α υ τ ή ς κ α θ α ρ ισ μ ό ν . Μ ο ρ φ ή ίσ ω ς
α ν θ ρ ώ π ιν η ε ίν α ι κ α ι ε τ έ ρ α τ ις κ ίτ ρ ιν η ο ί ο ν ε ι π ρ ο τ ο μ ή
υ π έ ρ τ η ν π ρ ώ ρ α ν τ ο υ π λ ο ίο υ ε ν τ ό ς τ ω ν κ υ μ ά τ ω ν , ί σ ω ς
ό μ ω ς ε ίν α ι κ α ι α π λ ή κ η λ ίς τ ο υ χ ρ ω σ τ ή ρ ο ς .
195
προβόλου ιστού έχουσι συγκεντρω θή εξάς τω ν
ανδρ ώ ν το ύτω ν, ω ν εις φέρει εν τη χειρί ύ ψ ω -
μ ένη ν-γυ μ νή ν πελω ρία ν κ υ ρ τ ή ν σπάθη ν. Έ τ ε -
ρ ο ι π ρ οτείνουσ ι κ ο ν τ ά ρ ια κατά τω ν υ π ερ α σ π ι-
ζό μ ενω ν την π ρ ύ μ ν α ν του διω κομένου πλοίου,
έ φ ’ ου φ α ίν ετα ι ό τι έχουσι ρίψ ει κ α ι σχοινίον,
όπερ δ ι’ α ρ π ά γη ς προσεκολλήθη ε π ' α υ το ύ .
Ε ις δε τω ν α ν δ ρ ώ ν το ύ τω ν εκτείνας τα ς χείρας
κα ι δραξάμενος τω ν θω ρ α κ ίω ν του φ εύ γο ντο ς
πλοίου, ετοιμ άζεται να επιβάλη εντός τούτου.
Ό πισ θεν τη ς ο μ ά δ ος τω ν εξ επιτιθέμ ενω ν α ν -
δ ρ ώ ν σπεύδει π ρ ο ς την πάλην και γ ιγα ντώ δ η ς
α ιθ ίω ψ μετά πελώ ρια ς κεφαλής, κρατώ ν εν τη
χειρί κ ο ντά ρ ω ν.
Π ρ ο φ α ν ώ ς λ ο ιπ ό ν ο ι άνδρες ούτο ι ετο ιμ ά -
ζ ο ν τ α ι ν α εκτελέσωσιν ε ι σπ ή δ η σιν , κω λυόμενοι
πρ ο ς τ ούτ ό υ π ό τω ν α ντιπ ά λω ν, ω ν προεξάρχει
ο κρατώ ν το μακρόν ευθύ ξίφος.
Α μ φ ό τ ε ρ α τα π λο ία φ έρουσ ι κατά τας πρύ-
μνας θ ω ρ ά κ ια ένθεν και ένθεν. Μ εταξύ τω ν θ ω -
ρ α κ ίω ν εν τη π ρ ύ μ ν η του επιτιθεμ ένου πλοίου
δ ια φ α ίν ετα ι η μ ορφ ή α ν δ ρ ός σαρικιοφόρου,
όστις μη μετέχων τη ς συμπλοκής φ α ίνετα ι π ά -
σαν την προσοχήν στρέφω ν εις το να κυβερνά
το πλοί ον.
Ή π α ρ ά σ τα σ ις σώ ζεται εν καλή καταστάσει
κ ά ί είν α ι ευδιάκριτος. Μ όνον το μείζον πλοί ον,
το εφ ο ρ μ ώ ν, είνα ι ολίγον βεβλαμμένον κατά
τη ν π ρ ύ μ ν α ν και το ισ τίο ν.
Ά ν ω δεξιά της εικόνος σώ ζεται τέλος η ε π ι-
γ ρ α φ ή ή τις επεξήγει το συμβάν, κολοβή δυσ -
τυχώ ς, δ ιό τι ο γύψ ο ς έχει απόλεσθή. Τ ο σω -
 196 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λ ογικού Δ ελτίου 1920 - 21
ζόμενον όμ ω ς μέρος α ναγινώ σ κ ετα ι καλώς, ον
γ εγρ α μ μ έν ο ν ( εξαιρέσει της χρ ονολογία ς) δ ια
μ ικ ρογρ α μ μ ά του γ ρ α φ ή ς κανονικής χρ ώ μ α τι
υποχρ ύσ ω :
ΑΧΚΗ 1. Α π ε σ τ α λ μ έ ν ο ς ο Κ ς Α λ έ ξ α ν δ ρ ο ς Δ ε ο ρ ' ζ “
- ε .τ α τ ιν ώ ν ά λ λ ω ν α μ π α δ ό ρ ο ς . Ε ις π ό λ λ η ν Κ έ ρ κ υ ρ α ν
- . . . Ε ις τ ο ν η σ ί λ ε γ ό μ ε ν ο ν Β α ρ γ> . . - ύ π ν ω σ α ι . . .
ΤΗ λ ε ί ---------------Ε Μ Η σ α .
Κ αι π ερ ί μεν τη ς επ ιγρ α φ ή ς αμέσω ς κατω τέρω ,
νυν δ ’ ολίγα τιν ά έτι π ερ ί της παραστάσεω ς.
Π ρ ο φ α ν ώ ς εντα ύθα έχομεν τη ν α π εικ όνισ ιν
να υμ α χία ς π ε ιρ α τ ική ς, εν η χρ ισ τια νο ί μεν και
δη Έ λ λ η ν ε ς Κ εφαλλήνες, τουλάχιστον εν μέρει,
ε ίν α ι ο ι αμυνόμενοι, π ειρ α τα ί δε τη ς Α φ ρ ικ ή ς
Α λγερί ν ο ι ο ι επιτιθέμ ενοι. Τ α κ ίτρ ινα σαρίκια
μετά το υ ερυθρού θυσάνου, ο οπλισ μός τω ν
επ ιβ α ινό ντω ν του πλοίου α νδρ ώ ν (κυρταί σπά-
θα ι) έτι δε κ α ι η π α ρ ουσ ία του Α ιθ ίο π ο ς δη-
λούσιν ό τι π ρ οκε ίτα ι π ερ ί τω ν Α λγερίνω ν π ε ι-
ρατώ ν οίτινες κατά την εποχήν του συμβάντος
(Α Χ Κ Η = 1628) και πολύ ύστερον κ α τό π ιν μέ-χρι
του 19ου α ιώ ν ος ελυμαίνοντο τη ν Μ εσόγειον.
Ω ς π ρ ος δε το είδος και το όνομ α τω ν εικο-
νιζο μ ενώ ν πλοίω ν, α μ φ ότερα, κ α ίτο ι το π ειρ α -
τικόν ε ίν α ι πολύ μεγαλύτερου του ετέρου, α νή-
κουσιν εις τον τύπ ο ν της γαλέρας η γαλιότας
(ήτις μ ικροτέρα ούσα της γαλέρας έφερεν ολι-
γω τέρ α ς κώ πας) Ε ιδικώ τερ ον ονομάζοντα ι Φ ού-
σ τ ε ς 12, άλλα καθόλου εν τη απεικονίσει αυτώ ν
π α ρ α τη ρ ο ύ ν τα ι πολλαί α σάφ ειαι κ α ι π α ρ α λ εί-
ψεις. Ε ν ελ α ιο γρ α φ ία τινί εικονιζούση την εν
Ν α υ π ά κ τω να υμ α χία ν (π ολεμη θείσαν τω 1571),
απ ο κ ειμένη δ ’ εν τη συλλογή της Χ ρ ισ τια ν ικ ή ς
Ε τ α ιρ ε ία ς εν τω Ε θ ν ικ ώ Μ ουσείω 3 εικονίζον-
τα ι π λοία ό μ ο ια τω η μ ετέρω μικροτέρω ιδίω ς,
1 Ό τε α ν έ γ ν ω ν κ α τ ά π ρ ώ τ ο ν τ η ν ε π ιγ ρ α φ ή ν ε π ί τ ο -
π ο υ ε λ ά χ ισ τ ο ν μ έ ρ ο ς τ ο υ π ρ ώ τ ο υ γ ρ ά μ μ α τ ο ς έ λ ε ιπ ε
κ α ι η ό λ η χ ρ ο ν ο λ ο γ ί α α ν ε γ ιν ώ σ κ ε τ ο α σ φ α λ ώ ς . Ν υ ν κ α ι
α ύ τ η ε κ ο λ ο β ώ θ η κ α ι γ ε ν ικ ώ ς η ό λ η ε π ιγ ρ α φ ή α π ε τ ρ ίβ η
π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο ν .
2 Τ η ν ι δ ια ιτ έ ρ α ν τ α ύ τ η ν ο ν ο μ α σ ί α ν κ α ι κ α θ ο ρ ισ μ ό ν
τ ο υ ε ίδ ο υ ς τ ω ν π λ ο ί ω ν ο φ ε ίλ ω ε ις τ η ν ε υ γ ε ν ή π ρ ο θ υ -
μ ια ν τ ο υ κ α θ η γ η τ ο ύ κ. Κ. Ρ ά δ ο υ .
8 Κ α ι η ε ικ ώ ν α υ τ η ε κ Κ ε φ α λ λ η ν ία ς έ χ ε ι τ η ν π ρ ο έ -
λ ε υ σ ιν α ν ή κ ο υ σ α ά λ λ ο τ ε ε ις τ η ν σ υ λ λ ο γ ή ν Χ α ρ α λ . Γ ε ν -
ν α τ ά (π ε ρ ί η ς ί δ ε R ie m a n n , R e c h e r c h e s κ λ π ., Τ σ ιτ σ έ -
λ η ν Κ ε φ α λ . Σ ύ μ μ ικ τ α , 1, Α θ ή ν α ι , 1 9 0 4 σ ε λ . 7 2 , τ ο ν
α υ τ ό ν ε ν Μ ο ύ σ α ις Ζ α κ ύ ν θ ο υ Γ ' 1 - 1 5 Φ ε β ρ . 1 8 9 7 ). Ε ις
τ η ν ν α υ μ α χ ία ν τ η ς Ν α ύ π α κ τ ο ύ ε π ο λ έ μ η σ α ν , ω ς γ ν ω -
σ τ ό ν κ α ι Κ ε φ α λ λ ή ν ε ς κ α π ε τ ά ν ο ι μ ε τ α ς γ α λ έ ρ α ς τ ω ν,
ο π ό θ ε ν ε ξ η γ ε ίτ α ι η π ρ ο έ λ ε υ σ ις τ η ς ε ικ ό ν ο ς ε κ ε ίν η ς ,
α φ ' ου άλλω ς έχ ο μ ε ν και έτερ ο ν μ νη μ ε ίον α ν α τ εθ έν
ε π ί τ η ε κ β ά σ ε ι τ η ς ν α υ μ α χ ία ς ε κ ε ίν η ς , ε ικ ό ν α δ η λ . τ η ς
Θ ε ο τ ό κ ο υ μ ε τ ά Λ α τ ιν ικ ή ς ε π ιγ ρ α φ ή ς , α φ ι έ ρ ω μ α Σ ε β α -
σ τ ια ν ο ύ Β ε ν ιέ ρ η , ε ν τ ω ν α ώ τ η ς Κ ο ιμ ή σ ε ω ς τ η ς Θ ε ο -
τόκου εν Σ ά μ η .
μεταξύ π α ντο ειδ ώ ν άλλων τύ π ω ν σκαφ ώ ν. Ω σαύ-
τω ς α ι π εριβολα ί τω ν αιχμα λώ τω ν πλη ρ ω μ ά τω ν
π ρ ο σ ο μ ο ιά ζο υσ ι τα ις τω ν η μ ετέρω ν Ά λ γ ερ ίν ω ν .
Γ εν ν ά τα ι έτι και το εύλογον ερώ τη μ α αν το
προσβαλλόμενον π λο ίο ν είνα ι πολεμικόν η ε μ -
π ορικόν, δ ιό τι εκ του σχήματος τούτου δεν λύε-
τα ι το ζήτημ α. Δεν φ α ίνετα ι ό μ ω ς ό τι π ρ ό κ ε ι-
τα ι π ερ ί πο λεμ ικο ύ. Ο π λή ρη ς οπλισ μός τω ν
α μ υνομ ενώ ν υπ ή ρ χε τότε και εις τα εμ π ο ρ ικ ά
π λ ο ία δ ια τον φ όβον τω ν π ειρ α τώ ν. Ε κ τη ς
επ ιγ ρ α φ ή ς δεν σ υνά γετα ι τ ι το ασφαλές, άλλ’
επειδή το π λο ίο ν αμύνεται, είν α ι σχεδόν βέ-
β α ιο ν ό τι π ρ ό κ ε ίτ α ι π ερ ί εμ πορικού τοιούτου,
δ ιό τ ι άλλω ς ο ι π ειρ α τα ί θ α το α π έ φ ρυγον, οί τι-
νες τα εμ π ο ρ ικ ά π λ ο ία εδ ίω κο ν κ α ι ελήστευον.
Ω ς π ρ ο ς τη ν ε π ιγ ρ α φ ή ν δε σ ημ ειούμεθα τα
α κ ό λ ο υ θ α : Α ύτη ερ μ ή ν ευ ε την α ιτία ν τη ς α να-
θέσεω ς και άρχεται δ ια τη ς α ν α γ ρ α φ ή ς τη ς χρ ο -
νολογίας, σω θείσης ευτυχώς, ώστε γινώ σ κομεν
ότι το συμβάν εγένετο κατά το έτος 1628. Ό
νους είν α ι ο ακόλουθος: Ό Α λ έξ α ν δ ρ ο ς Δεορ . . .
απεστάλη κατά το έτος 1628 εις Κ έρκυραν, αλλά
κατά τον πλούν συνέβη α υ τ ώ η ε ικ ο ν ιζ ο μ έ ν η
επίθεσ ις, συνέβη δ ' α υτώ π ιθ α ν ώ τα τ α π α ρ ά το
νη σ ί το λεγόμενον Β α ρ . . .
Ω ς π ρ ο ς το ό νο μ α Δ ε ο ρ . . . π α ρ α τη ρ ο ύμεν
ό τι τω ν νυν ζώ ντω ν Κ εφα λλήνω ν (ω ν τα ε π ώ -
ν υ μ α α ν α γ ρ ά φ ει δ Μ ηλιαράκις εν Γ ε ω γ ρ α φ ία
Κ εφα λληνία ς σελ. 112 εξ.) ουδέν επ ώ νυ μ ο ν α ρ -
χίζει δ ια τω ν γρ α μ μ ά τω ν τούτω ν. Ε γ κ α τεσ τ ά θ η
ό μ ω ς ποτέ εις Κ εφ α λλη νία ν η ο ικ ογένεια Δ εό ρ -
τ ζ η , ότε ένεκα της Λ α τινικ ή ς κατακτήσεω ς της
νήσου π ο λλα ί Ι ταλικαί οικογένειαι μετηνάστευ-
σαν εις Κ εφαλληνίαν. (Π ρ β λ : Φ ερεντί ν ο ι εκ
Φ λω ρεντίας, Δ εσαλέρνοι, Μ ο μ φ ερ ρ ά το ι, Βολ-
τέρ ρ α κλπ. εκ τω ν ο μ ω νύ μ ω ν πόλεων). Μεταξύ
το ύτω ν κατα λέγονται και ο ι Δεόρτζη εκ τη ς Ι τ α -
λικής πόλεω ς D i O r g i 1. Α ν α φ έ ρ ε τ α ι μάλιστα
ο Ν ικόλαος Δεόρτζης ω ς α ποσταλείς τω 1627,
εν δηλ. έτος προ τη ς χρονολογία ς τη ς η μ ετέρας
ε π ιγ ρ α φ ής εις Ε νετίαν μετά δύο άλλων, ί να
δ ια π ρ α γμ α τευ θ ή π ρος την Ε ν ε τ ικ ή ν Γ ερουσ ία ν
δ ιο ικη τικ ό ς τινα ς μ ετα ρρυθμίσ εις (Ι δ έ Λ οβέρ-
δον ε .α . σελ. 137). "Ωστε ή το επ ίσ ημος οικογέ-
νεια η τ ω ν Δεόρτζη κατά τα έτη εκείνα, 1 6 2 7 -8
και π ιθ α ν ώ τα τα δη μ ό σ ιό ν τι λειτούργη μ α δηλο ί
και εντα ύθα η π ρ ώ τη λέξις τη ς ε π ιγ ρ α φ ή ς «απε-
σταλμένος».
1 Ί δ ε Ιω ά ν ν ο υ Λ ο β έρ δ ο υ Κ ω στή, Ι σ τ ο ρ ία Κ εφ α λ -
λ η ν ία ς , μ ε τ ά φ ρ α σ ις ε κ τ ο υ Ι τ α λ ι κ ο ύ υ π ό Π . Γ ρ α τ σ ιά -
τ ο υ Κ ε φ α λ λ η ν ία , 1 8 8 8 σ ε λ . 1 0 4 - 5 . Π ρ β λ . κ α ι Τ σ ιτ σ έ-
λ η ν Σ ύ μ μ ικ τ α , σ ε λ . 7 8 0 , έ ν θ α τ η ν ο ικ ο γ έ ν ε ια ν Δ ε ό ρ τ ζ η
δ ε ν σ η μ ε ιο ί δ ια f , θ ε ω ρ ε ί ά ρ α μη ε κ λ ιπ ο ύ σ α ν ε τ ι εκ
της νήσου.
 Π αράρτημα το ν Α ρ χα ιολογικ ού Δ ελτίου 1920 · 21
Κ α τά τη ν ε π ιγ ρ α φ ή ν κ αι σ υ μ φ ώ νω ς προς
τα ν ω τέρω ο Α λ έξα ν δ ρ ο ς Δεόρτ[τζης] ή το α πε-
σταλμένος μετά ; τινώ ν άλλων α μ π α δ ό ρ ο ς. Τ η ν
λέξιν τα ύ τη ν εν ου δενί γλω σ σ α ρίω ούτε άλλω
β ο η θ ή μ α τι η δ υ ν ή θ η ν ν α ευρώ. Β εβα ίω ς ό μ ω ς
ε ίν α ι ναυτική λέξις π α ρ α γομ ένη εκ του α μ π ά ρ ι
( = · κύτος). Π ρβλ. όμοιους σ χηματισμούς μ ίνα
(μεταλλείον) - μιναδόρος, σ το ιβ ά ζω - στοιβα δό-
ρος (ο ύ τω καλο ύ σιν εν Κ εφ α λληνία τους α π ο -
θηκεύοντας εν βαρελίοις την σταφ ίδα), τζόγος,
τζογά ρ ω - τζογα δόρος ( = π αίκτης) κλπ. Ο άμ-
π α δό ρ ο ς λοιπ όν θα έχη σχέσιν π ρος το α μ π ά ρ ι,
έμ α θ ο ν δε κ αι π α ρ ά ναυτικώ ν, ότι σ η μ α ίνει πράγ-^
μ ά τι το να υτικόν αξίω μ α του α π οθη κ α ρ ίο υ 1.
Μ ετά τη ν λέξιν α μ πα δόρος φ α ίν ε τα ι ό τ ι η το
τελεία εν τη επ ιγρ α φ ή , ης φ α ίν ετα ι ίχνος, η δ ε
επομ ένη φ ρ ά σ ις αρχίζει δια κεφαλαίου γ ρ ά μ -
ματος (Ε ις πόλλην κλπ.). Έ π ’ ίσ η ς τελεία θα
ή το και κατω τέρω , δ ιό τι δ ια κεφ αλαίου γ ρ ά μ -
ματος άρχεται κ αι η επομ ένη φ ράσις, Ε ις το
ν η σ ί κλπ.
Π ε ρ ί του νη σίου τούτου Β αρ . . . (σώ ζεται
κ αι το άνω μέρος του τέταρτου γρά μμ α τος, δ
ασφαλώ ς), ε ί μεθα βέβαιοι ότι π ρόκε ίτ α ι π ερ ί
του νη σ ιδίου Β α ρ δ ιά ν ο ι.
Τ ο ν η σ ίδ ιο ν τούτο κείται πρ ο τη ς Κ εφα λλη-
ν ία ς κατά την είσ οδον του ευρέος κόλπου Λ ι-
βαδιού. Ω ν ο μ ά σ θ η δ ' ούτω ( G u a r d ia n o ) υπό
τω ν Ε ν ε τ ώ ν δια το επίκ αιρ ον τη ς θέσεω ς ω ς
π ρ ο ς τον λιμένα η δ ι α την ε π ’ αυτού εγκατά-
στασιν φ ρουράς. Π ιθ α ν ό τ α τ α η μάλλον α σ φ α -
λώ ς το νη σ ίδιο ν είνα ι η Λ η τώ α η Λ ιθ ία τω ν
Α ρ χ α ίω ν , η ς μνημονεύει ο Π λίνιος, (4, 12, 55),
αν κ α ι τίνες α μ φ ισ β ή τη σ α ν τούτο 2'.
Π α ρ ά τούτο λοιπ όν το ν η σ ίδ ιο ν φ α ίν ετα ι ό τι
ο! π ειρ α τα ί επέπεσον κατά του διερχομένου
πλοίου κ α ι εγένετο η μάχη 8.
1 Π α ρ ά d u C a n g e ά π α ν τ ά η λ έ ξ ις α μπα σα δό ρο ς
ά λ λ ’ ε ί ν α ι κ α τ ’ ε μ έ ό λ ω ς α π ίθ α ν ο ν ο τ ι ο τ ε χ ν ίτ η ς εκ
λ ά θ ο υ ς σ υ ν έ κ ο ψ ε τ η ν σ υ λ λ α β ή ν σα. Β ε β α ίω ς η λ έ ξ ις
α μ π α σ α δ ό ρ ο ς ( a m b a s s a d e u r ) α ρ μ ό ζ ε ι κ ά λ λ ισ τ α ε ις τ ο
ν ό η μ α τ η ς ε π ιγ ρ α φ ή ς κ α ι ε ις τ α λ ε χ θ έ ν τ α π ε ρ ί Ν ι κ ο -
λ ά ο υ Δ ε ό ρ τ ζ η κ α τ ά τ ο 1 6 2 7 , ά λ λ ’ έ δ ώ δ ε ν π ρ ό κ ε ίτ α ι
π ε ρ ί ε π ιγ ρ α φ ή ς ε ν λ ίθ ω , ό π ο υ τ ο σ φ ά λ μ α ε ίν α ι δ υσ -
δ ιό ρ θ ω τ ο ν . Ο τ ε χ ν ίτ η ς λ ο ιπ ό ν θ α η δ ύ ν α τ ο ν α δ ιο ρ -
θ ώ σ η ε υ κ ό λ ω ς τ η ν λ έ ξ ιν α μ π α δ ό ρ ο ς ε ις α μ π α σ α δ ό ρ ο ς
α π α λ ε ίφ ω ν τ ο χ ρ ώ μ α .
3 Ί δ ε B u rs ia n j G e o g r . v o n G r ie c h e n la n d , τ. 2 , σ ελ .
3 7 8 Π ρ β λ . κ α ι Μ η λ ια ρ ά κ ιν , Γ ε ω γ ρ . Κ ε φ α λ . 2 2 5 - 6 . Ό
Τ σ ιτ σ έ λ η ς β έ β α ι ο ί ό τ ι ή κ ο υ σ ε τ ο α ρ χ α ί ο ν ό ν ο μ α τ ο υ
ν η σ ιδ ίο υ ε ις τ ο σ τ ό μ α τ ο υ λ α ο ύ ο λ ίγ ο ν τ ι π α ρ ε φ θ α ρ -
μ έ ν ο ν ( Π α ρ ν α σ σ ο ύ 1, 1 8 8 7 σ ε λ . 6 7 9 ).
8 Τ υ χ α ίω ς μ ο ι δ ιη γ ή θ η τ ις ό τ ι ε ν τ ω β υ θ ώ τ η ς θ α -
λ ά σ σ η ς , ή τ ις κ α τ ά τ α μ έ ρ η ε κ ε ί ν α ε ίν α ι α β α θ ή ς , δ ιέ-
κ ρ ιν ε ν α θ ρ ό α λ ε ίψ α ν α ν α υ α γ ίο υ κ α ι σ ω ρ ό ν σ φ α ιρ ώ ν
σ τ ρ ο γ γ υ λ ώ ν , δ ια τ ίν ο ς ε ιδ ικ ο ύ φ α κ ο ύ ο ν έ χ ο υ σ ιν ο ι
ν α υ τ ικ ο ί.
197
Τ α υ π ό λ ο ιπ α μέρη τη ς ε π ιγ ρ α φ ή ς είνα ι το-
σον ελλιπή ώστε ουδέν έτερον δύνα ντα ι να
προσ θέσ ω σ ιν εις το όλον.
Ο λ ίγ ω ν έτι λέξεων χρήζει ο π ερίεργος τρ ό -
π ο ς κ α θ ’ ον ο τεχνίτης παρέστησε τη ν θά λασ -
σαν εν τη προκειμένη περιστάσει. Ε ις τα σ ύγ-
χρ ο να τη εικ όνι ζω γρ α φ ικ ά έρ γα η θάλασσα
π α ρ ίσ τα τα ι η δ ι α χρ ώ μ α το ς απλού και ακε-
ραίου, είτε δ ίδ ο ν τα ι αποχρώ σ εις δ ια φ θ ο ρ ά ς
τω ν χρ ω μ ά τω ν, είτε και μένει εντελώς α δ ή λ ω -
τος η θάλασσα. Κ α ι τους τρ εις τρ ό π ο υς εύρον
εις τα ζω γρ α φ ικ ά έργα του 17ου και 18ου α ιώ -
νος, ο ι δε τεχνίτα ι παρέστησαν τη ν θάλασσαν
μάλλον η ή ττο ν κατά φ ύσιν, αναλόγω ς της ιδίας
αυτού δεξιότητος έκαστος. Ε ν τη πα ρούσ η δμ ω ς
π ερ ιπ τώ σ ει ο τεχνίτης μετεχειρίσθη όλω ς α σ υ-
νή θη τρόπ ον, συμπεσώ ν π α ρα δόξω ς π ρ ο ς τον
τρ ό π ο ν εργα σ ία ς τεχνιτώ ν α φ ισ τα μ εν ώ ν αυτού
χιλιετη ρίδα ς όλας, τεχνιτώ ν της προϊσ τορική ς
εποχής του παλα ιοτέρου χαλκού α ιώ ν ος. Τ η ν
θάλασσαν παρέστησε δ ια χρ ώ μ α το ς βα θέος κυα-
νού, επέγρα ψ ε δ εις το σ τρώ μα τούτο δ ια λευ-
κού χρ ώ μ α το ς σ πείρας εκ λεπτώ ν γ ρ α μ μ ώ ν π ο λ-
λών ο μ ο ύ . Α ι σ π είρ α ι α υ τα ί συνέχονται μεταξύ
τω ν άλλ’ ουχί κα νονικώ ς πάντοτε, δ ι’ εφα πτομέ-
νω ν. Κ α ι α υτα ί δ ' α ι σ π είρ α ι δεν είνα ι π α ν τα -
χού κανονικαί. Α λ λ α χο ύ α ι δέσ μ α ι τω ν γ ρ α μ -
μώ ν κ α μ π υ λ ο ύ ντα ι κα ι ελίσσονται, χω ρ ίς να
α π ο τελήτα ι κανονική σπείρα.
Π α ρ ά δ ο ξο ν ο μ ο ιό τη τα παρουσ ιάζει ο τρ ό π ο ς
ο ύτος τη ς παραστάσεω ς τη ς θαλάσσης προς τον
εγχάρακτον διά κοσμον τω ν τη γα ν ο ειδ ώ ν σκευών
τη ς Σ ύ ρ ο υ τω ν ανα κα λυφ θέντω ν π ρ ο 25ετία ς
π ερ ίπ ο υ κ α ι α νηκόντω ν εις -την Κ υκλαδικήν
εποχήν. Τ α σκεύη τα ύτα φ έρουσ ιν εγχαράκτους
σ πείρα ς είτε κύκλους ομ οκέντρους η νω μένους
δ ι’ εφ α π το μ ένω ν. Κ α ι εντα ύθα δε, εις μερικά
τω ν σκευών ο τεχνίτης ηθέλησε δ ια του τρόπου
τούτου να δηλώ ση τη ν θάλασσαν, δ ιό τ ι πολλά
σκεύη μεταξύ τω ν σπειρώ ν φ έρουσ ι π λο ίον και
ιχθύν 1.
Ο μ ο ιό τ η τ α π ρ ο ς τα σκεύη της Σ ύ ρ ο υ και
κατά δεύτερον λόγον π ρ ο ς την η μ ετέραν εικόνα
έχει και ο διά κοσμος τη ς στέγης του μικρού
δω μ α τίο υ του εν Ο ρχομενώ θολω τού τά φ ο υ
( Ί δ ε S c h lie m a n n O r c h o m e n o s πίν. 1 και 2).
Ά λ λ ’ εντα ύθα βεβαίω ς δεν π ρ ό κ είτα ι π ερ ί θ α -
λάσσης, ω ς π ερί τα ύτης π ρ οκε ίτα ι ασφαλώ ς εις
τα σκεύη τη ς Σ ύρ ο υ, η ς τη ν π α ρ ά σ τα σ ιν υ π ό -
1 Ε υ ρ έ θ η σ α ν π ε ρ ί τ α 3 2 τ ο ια ύ τ α σ κ εύ η ω ν τ α 7 φ έ -
ρουσ ι π λ ο ίον. Ί δε X . Τ σ ούντα ν, Ά ρ χ . Ε φ η μ . 1899
σ ε λ . 8 6 ε ξ. Α π ε ι κ ό ν ι σ ι ν ίδ ε π ρ ο χ ε ί ρ ω ς κ α ι ε ν Κ α β β α -
δ ία Π ρ ο ϊσ τ ο ρ ικ ή Α ρ χ α ι ο λ ο γ ί α , σ ε λ . 3 9 0 .
 198 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λογικ ού Δ ελτίο» 1929 -21
δη λοί κ α ι ο επίτη δες χαρασσόμενος ιχθύς ι. Τ ο
σ ύμ πλεγμα τούτο τω ν σπειρώ ν εγένετο πλέον
κοσ μημ ατικός τό π ο ς οικειότατος τη Μ υκηναϊκή
τ έ χ ν η1.
Α π ίθ α ν ο ν είν α ι ν α υποθέση τις ό τι δ τεχνί-
της τη ς εικόνος είδε κ α ι εμ ιμ ή θη άλλοθεν τον
τρ ό π ο ν τη ς παρασ τάσ εω ς της θαλάσσης. Μ άλ-
λον π ρ έπ ε ι να δεχθώ μεν ό τ ι η ε π ίδ ρ α σ ις τη ς
π έρ ιξ φ ύσεω ς, ενεργούσ η ς πάντοτε ο μ ο ιο μ ό ρ -
φ ω ς και σ ταθερώ ς ε π ί την ψ υχήν το υ τεχνίτου
προξενεί τη ν α να π α ρ ά σ τα σ ιν ό μ ο ιω ν καλλιτε-
χνικώ ν εκδηλώ σεω ν και όμ οιω ν τύ π ω ν εν τη
τέχνη.
Ο ύτω εις φ υ σ ικ ό ς κοχλίας π. χ. η ό φ ις π ερ ί
εα υτόν ειλ ιγμ ένο ς η δ ύ ν ατο να γέννη σ η εις δ υο
τεχνίτας ανεξαρτή τω ς α π ’ αλλήλω ν ερ γα ζο μ έ-
νο υ ς και κατά α φ εστώ σας επ ο χό ς τη ν ιδ έα ν μιας
σπείρας. Ε ν τω Ε θ ν ι κ ώ Μ ουσείω υ π ά ρ χ ο υ σ ιν
α γ γ εία εξ Α μ ε ρ ικ ή ς π ρ ο ερ χό μ ενα , ω ν ο δ ιά κ ο -
σμ ος π α ρ ο υ σ ιά ζει μ εγίσ τη ν ο μ ο ιό τη τα π ρ ο ς τον
τω ν νεο λιθ ικ ώ ν α γ γ είω ν της Θ εσσαλίας.
Τ η ν εν τη πρ οκειμ ένη περιστάσει π α ρ ά σ τά -
σιν τη ς θαλάσσης δυνά μ εθα ν α εννο ή σ ω μ εν
π ώ ς ή το δυ να τό ν ν α συλλάβη ο τεχνίτης εξ αύ-
του του κ υμα τισ μ ού τη ς θαλάσσης. Ό στις ειδέ
π ο τέ κύ μ α ταχύ θρ αυόμ ενον ορμη τικόν επ ί τη ς
λείας ά μ μ ο υ του α ιγια λ ο ύ , θα αναπόλησ η ό τ ι η
α φ ρ ώ δ η ς του κύματος κορυφή ελίσσεται περί
εαυτήν ω ς σ π είρ α και συντρίβεται. Τ ο αυτό
συμ βα ίνει οσάκις τα κ ύμ α τα ρ ή γν υ ντα ι και εν
α νοικ τώ πελάγει, ον και εις μικρότερον β α θ -
μ ό ν , Τ ο το ιούτον φ α ιν ό μ εν ο ν η δ ύ ν ατο να γεν-
νήση εις το ν τεχνίτη ν την ιδέαν ό π ω ς π α ρ α -
στήση τη ν κ υμ α τώ δη θάλασσαν δ ια συνεχών
σπειρώ ν συνδεδεμενώ ν δ ι’ εφ α π το μ ενώ ν, ή μ ι -
φ υσ ικ ώ ς κ α ι η μ ι - κοσμηματικώ ς.
Τέλος γενικ ώ ς ω ς π ρ ο ς τας π ειρ α τικ ό ς προσ-
βολάς σ η μ ειω τέον ό τ ι η Κ εφαλληνία δ ια την
θέσιν και το πολυσχιδές τω ν π α ρ α λ ίω ν υπέστη
τα π ά ν δειν α υ π ό τη ς πειρατείας. Π ολλα ί τ ο π ω -
ν υ μ ία ι έσχον τη ν αρχήν εκ τω ν πειρ α τικώ ν ε π ι-
1 Ή π α ρ ά σ τ α σ ις τ η ς θ α λ ά σ σ η ς κ α θ ’ ό λ ο υ ε ν τ η α ρ
χ α ιό τ η τ ι θ α α π ο τ ε λ έ σ η τ ο θ έ μ α ιδ ια ιτ έ ρ α ς η μ ώ ν μ ε λ έ -
τ η ς, δ ό ν τ ο ς ευ γ ε ν ώ ς τ η ν π ρ ώ τ η ν κ α τ ε ύ θ υ ν σ ιν τ ο υ ε ν
τ ω Μ ο υ σ ε ίω ε φ ό ρ ο υ κ. Γ . Ο ικ ο ν ό μ ο υ . Τ ο ύ τ ο μ ό ν ο ν
σ η μ ε ιο ύ μ ε θ α ε ν τ α ύ θ α , δ τ ί η π α ρ ο υ σ ία Ι χ θ ύ ο ς π ρ ο ς υ π ό -
δ ή λ ω σ ιν ύ δ α τ ο ς ε ν γ έ ν ε ι, α ν ε ξ α ρ τ ή τ ω ς τ ο υ α ν τ ο ύ τ ο
π α ρ ίσ τ α τ α ι τ ε λ ε ιό τ ε ρ ο ν η α τ ε λ έ σ τ ε ρ ο ν , α π ο τ ε λ ε ί σ χ ε -
δ ό ν κ α ν ό ν α κ α θ ’ ό λ α ς τ α ς π ερ ιό δ ο υ ς τη ς τέχνη ς. Ό
Ιχ θ ύ ς ε υ ρ ίσ κ ε τ α ι ε ις τ α έ ρ γ α τ η ς π α λ α ιό ς χ α λ κ ή ς ε π ο -
χ ή ς , ε ξ α κ ο λ ο υ θ ε ί ύ σ τ ε ρ ο ν κ α θ ’ ό λ α ς τ α ς π ε ρ ι ό δ ο υ ς μέ-χρι
τ η ς Ρ ω μ α ϊ κ ή ς ν α σ υ μ β ο λ ίζ η τ ο ύ δ ω ρ , ζ ω γ ρ α φ ε ί-
τ α ι δ ί ν α δ η λ ώ σ η κ α λ ύ τ ε ρ ο ν τ η ν θ ά λ α σ σ α ν κ α ι εις
Β υ ζ α ν τ ι ν ό ς ε ικ ό ν α ς τ ο υ 18ου α ιώ ν ος.
δ ρ ο μ ώ ν1 , π α ρα δόσ εω ν δε περί τω ν επ ιδ ρ ο μ ώ ν
το ύτω ν β ρ ίθ ει η νή σ ο ς και χ ω ρ ία ολόκληρα
ε ρ η μ ώ θ η κ α ν η εγκατελείψ θησαν. Έ ν τούτω ν,
Ά γιο ν Σ τέφ α νο ν, α ν α φ έρ ει ο Τ σιτσέλης εν τη
Κ ατω γη· εν δε τη Α νω γή α να φ έρ ει δύο « π ό -
λεις» ω ς υ π ό τω ν π ειρ α τώ ν κατα σ τραφ είσ ας ή
π α ρά δοσ ις1 . Ε ίν α ι δ ύ ο π α ρ ά κ τιο ι θέσεις, του
Α γ ίο υ Γ εω ρ γίο υ και τη ς Κ ερασιάς,
Μ όλις η γ γ έλλετο πειρ α τική επ ιδ ρ ο μ ή oι κά-
το ικ ο ι καταλείποντες τ α π ά ν τα κατέφ ευγον εις
τα φ ρ ο ύρ ια , ό π ο υ υπ ή ρ χον, η ε ι ς δυσπροσ ίτους
ερη μιά ς. Δ ια τον λόγον ό τι δεν είχον κ α τα φ ύ -
γ ιο ν έπασχον τα π ά ν δ ε ιν α υ π ό τω ν π ειρ α τώ ν
ο ι κάτοικοι τη ς Επαρχίας Ε ρίσσου, δ ι’ δ εζή τη -
σαν π α ρ ά τη ς Ε νετική ς Γ ερο υ σ ία ς ό π ω ς επ ι-
τρ α π ή η κτίσις φ ρο υρ ίο υ, ο ύτω δ ’ εκ τίσ θη το
κάστρον τη ς Ά σσου.
Κ α τά τας π ειρ α τικό ς επ ιδ ρ ο μ ά ς ω ς ο δ η γο ί
εχρησίμευον εντό π ιο ί τινες ελεεινοί, δ ιό τι τοι-
αύ τα κ α θ ά ρ μ α τ α δεν λείπουν α π ό πά σ α ν κ ο ι-
ν ω ν ία ν πάσ ης εποχής. Ο ύ το ι ω δ ή γο υ ν το υς α π ό -
βιβαζομένους ληστός π α ν τα χού όπ ο υ υ π ή ρ χ ε
καλή λεία. Σ υ νέβ α ιν εν ό μ ω ς ενίοτε κ α ι το εξής:
Γ ε ν ν α ίο ι δήλα δη Κ εφαλλήνες είτε κα ι ξένοι
κ α π ετά νο ι τυχα ίω ς η ε π ί τ η δ ε ς ναυλοχούντες
κατά τους ορμίσκους τω ν π α ρ α λ ίω ν, μόλις η γ -
γ ελλετο η εμ φ ά ν ισ ις σκάφους π ειρ α τικο ύ ανή -
γο ντο εις το πέλαγος κ α ι είτε έτρ επ ο ν εις φ υ -
γ η ν είτε πολλάκις π ρ ο φ θ ά ν ο ντες εξω λόθρευον
τους μυσαρούς ά ρ π α γα ς κουρσάρους.
Ε σ ώ θ η σ α ν κ α ι γ ρ α π τά μ νη μ εία το ιο ύτω ν
σ υμβά ντω ν τη ς εποχής τη ς πειρατεία ς. Δύο τω ν
σ η μ ειω μ ά τω ν τούτω ν, εξαχθ έντα εκ του π α λα ιο -
τέρου κώ δικος του ν α ού Ε υα γγελίσ τρ ια ς της
Π εσ σ ά δα ς εδημοσίευσεν ο Τ σιτσέλης (Σ ύ μ μ ικ τα
σελ. 3 1 3 - 4 ) . . Τ ο π ρ ώ το ν φ έρ ει χρονολογία ν
κατά ένα σχεδόν α ιώ ν α μεταγενεστέραν τη ς εν
τη η μ ετέρα Ε πιγραφή : «1727 Ι ο υ ν ίο υ 1 8 . . .
ήλθε μ ια γα λιό τα Μ π α ρ μ πα ρ έζικ η . . . εις το
μ ονα σ τή ρι τω ν Σ ισ ίω ν . . Ε π ή ρ α ν ε π ρ ά γ μ α
ά πειρον, εγ ύμ νω σ α ν τη ν αγ ία ν εικόνα κ α ι ε π ή -
ραν το ασήμι, μό την εικόνα δεν τη ν έβλαψαν
τίποτε. Ή τ ο Ρ α ίζ η ς ο κ α τη ρ α μ ένο ς ο Σ τρ α β ο -
σπύ ρος ο Α ρ νιγά δ ο ς α π ό το Λ ηξούρι».
Τ ο έτερον σ η μ είω μ α κ ρίνομ εν καλόν ν ό άνα-
1 Ί δ ε Τ σ ιτ σ έ λ η ν , Σ ύ μ μ ικ τ α σ ε λ . 9 1 2 .
' Ό λ α ό ς κ α λ ε ί τ ο υ ς π ε ιρ α τ ά ς Α λ ιτ ζ ε ρ ί ν ο υ ς ( Α λ γ ε -
ρ ία ) κ α ι Μ π α ρ μ π α ρ έ ζ ο υ ς (Β ε ρ δ ε ρ ία )· ν υ ν δ ’ ε τ ι η χ ε ι -
ρ ισ τ ή κ α τ ά ρ α μ ε τ α ξ ύ τ ω ν γ υ ν α ικ ώ ν | ν τ ο ις χ ω ρ ίο ις
ε ίν α ι « σ τ η ν Μ π α ρ μ π α ρ ιά ν α κ α τ α ν τ ή σ η ς » , δ ιό τ ι τ ω ν
α ιχ μ α λ ω τ ι ζ ο μ ε ν ώ ν γ υ ν α ικ ώ ν η τ ύ χ η η ν μ ά λ ισ τ α φ ρ ι-
κ ώ δ η ς . Δ ι ό τ ο ύ τ ο ε ν τ η ε ικ ό ν ι β λ έ π ο μ ε ν τ ο υ ς ά ν δ ρ α ς
μ α χ ο μ έ ν ο υ ς , α λ λ ά τ α ς γ υ ν α ίκ α ς ρ ιπ τ ο μ έ ν α ς ε ις τ η ν θα-
λ α σ σ α ν , δ ιό τ ι ο π ν ι γ μ ό ς ή τ ο π ρ ο τ ι μ ό τ ε ρ ο ς τ η ς α ι χ μ α -
λ ω σ ία ς π α ρ ά τ ω ν θ α λ α σ σ ίω ν ε κ ε ίν ω ν δ α ιμ ό ν ω ν .
 Π αράρτημα το ν Α ρ χα ιολογικ ού Δ ελτίο«
δη μοσ ιεύσ ω μεν ολόκληρον ως τη ν Αρίστην π α -
ρ α σ τα τική ν π ερ ιγρ α φ ή ν πειρατική ς συμπλοκής,
ο ία και εν τη προκειμ ένη εικ όνι ε ικ ο ν ίζε τα ι: 1
«1731. Ε ις τας 11 Ιουλίου ή μ ερ α Κ υριακή
ευρισκόμενος ο ευγενικός και γεννα ίο ς και θ α υ -
μαστός κ α ι ανδρειω μ ένος ψυχή τε και σ ώ μ α τι
σ ινιόρ μ αντζόρος ο νό μ α τι σ. Μ άρκος Π λα τηκά-
δ η ς ( ;) 2 ευρισκόμενος εις τον Ά γιο ν Γ εώ ρ γιο ν
εις τη Σ κά λα α π ο τα π ο β ρ α δίς του συμβάντος,
όπ ο υ εσυντρόφευσε πέντε εξ κα ίκ ια κ α ι τα έφερε
πέραθε, α πάνου στο ξη μ έρ ω μ α ένα Κ ορ φ ιά τικ ο
εσηκώ θη δ ια τους Κ ο ρ φ ούς κ α ι φ θ ά ν ο ντα ς εις
τον κάβο του Κ άστρου έβλεπε δυο α ρ μ α τω μ ένα
κ α ι εκατεβαίνανε κ α ι ευθύς εγύρισ ε και έδω κε
λόγον εις εκείνον να τον ακολουθήσουνε, έτσι
δεν έφ θ α σ α ν ν α ετο ιμ α σ θ ούν κ αι έφ θασ α ν και
o t δύο Τ ούρκικες γαλιότες φοβερές, ω ς ένα μίλι
περισσότερο τες άφ η σ ε κ αι επ ή ρ α ν δ ια να τους
π ά ρ η τα σ οβ ρά να να μην έχουν τον τό π ο τη ς
στερηάς κ αι έτσι ώ ρμησε κα τεπ ά νω τους με
φ ω ν ές κ α ι αλαλαγμό τόσο το ανδρ εί ο του σ τρά-
τευμα, όπ ο υ ή τα ν μ ια γα λιότα ω σ άν κ α ι άλλα
μ ικ ρά κα ίκ ια ο π ο ύ α κολουθούσαν κ α ι φ θ ά ν ο ν -
τα ς μ ια θ ε ο ύ β ο η θούντος σύμ ψ υχα τα έπνιξε
κ α ι δεν γ λ ύ τ ω σ ε κανείς, μόνο τους εμαγγέλεψ ε
εις το π έλ α γος ω ς τον π ά λ α ι Φ α ρ α ώ και έτσι
ά φ η σ ε δέκα σκλαβούνους σε δ α ύ τα κ α ι ώ ρμησε
κ αι κ ατά τη ς άλλης ω ς μ ά θ α μ ε . Έ βγαλε κ α ι
εκολατσίσανε κ αι έπ ια ν ε μ ια βολά κ α ι έτσ ι λέ-
γ ει, π α ιδ ιά κ α ι, Α δέλφια σ ήμερα εγεν νη θή κ α μ ε
κ α ι σ ήμερα θ α π εθ ά νου μ ε κ α ι πολλοί όπ ο υ έκυ-
Ε δ η μ ο σ ι ε ύ θ η τ ο π ρ ώ τ ο ν ε ις τ α Σ ύ μ μ ικ τ α τ ο υ Τ σ ί
τ σ ε λ η , β ιβ λ ίο ν ή δ η μ η π ρ ο σ ιτ ό ν ε ις π ά ν τ α ς κ α ι δυσεύρετον
, δ ι ’ δ ε κ ρ ίθ η α ν α γ κ α ί ο ν ν α α ν α δ η μ ο σ ιε υ θ ή ε ν -
ταύθα.
' Ί σ ω ς γρ α π τ έο ν Π λατυκάρδη ς.
ΥΠΗΡΕΣΙΑΚΑΙ ΕΙΔΗΣΕΙΣ
ΕΦΟΡΕΙΑΣ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ
Ή υ π η ρ εσ ία τη ς Ε φ ο ρ ε ία ς Β υζα ντινώ ν Αρ-
χα ιο τή τω ν κ ατα ρτίζει συστηματικόν Ευρετήριον
τ ω ν μ ε σ α ίω ν ικ ώ ν μ ν η μ ε ίω ν τη ς Ε λ λ ά -
δ ος, δια λαμ βά νον σ υντόμω ς και μεθοδικώ ς την
ι σ τορίαν, την τέχνην και την α ναπ τυχθείσ α ν
π ερ ί τω ν μ νη μ είω ν τούτω ν β ιβ λιογρ αφ ία ν. Ή
δη μοσ ίευ σ ις τούτου άρχεται Από προσεχούς Δελ-
τίου εν τω Π α ρ α ρ τή μ α τι αυτού, θ ’ ακόλουθή
δε ιδία ν σελίδω σιν, ίν α εκ τω ν δημοσιευομέ-
ν ω ν τμ η μ ά τω ν α π αρ τισ θή β α θμ η δό ν ολόκληρον
σώ μα, δ ιη ρ η μ έν ο ν εις δύο τόμους, εξ ω ν ο μεν
π ρ ώ το ς θ α περιέχη τα μ εσ αιω νικά μ νη μ εία τη ς
π α λα ιό ς Ε λ λ ά δ ο ς (Σ τερεάς Ε λ λ ά δ ο ς και θ ε σ -
1920- 21 199
τοίζανε είπ α ν ε ό τι σαν Αέρας ε χ ύ θ η η γα λιό τα
και κ α τα π λ ά κ ω σ ε την άλλην. Έ τσ ι επροσκύ-
νησε τη ν Π α ν α γ ία ο π ο ύ είνα ι α ν τικ ρύ τω ν Σ ι-
σίω ν και έλεγε Π α ν α γ ία μου, αγιο υ τά ρ ισ έ μας
σήμερα να κάνουμε τη ν εκ δίκη σ ι εις τους άθέους
τους Α γαρηνούς οπ ο ύ έκαμαν εις το μονασ τήρι
σου. Κ α ι φ θ ά ν ο ντα ς την μισοκάναλα Σ κ ιν ά ρ ι
κα ι Σ ίσ ια τους έδω κε τον πόλεμο και επολέμα
με δ α ύ τους ω ς ώ ρα ς τέσσαρας κ α ι με τη ν β ο ή -
θεια ν του θ ε ο ύ κ α ι τη ς Π α ν α γ ία ς Α φάνισε και
αυτήν κατά κράτος δ ια π υρός κα ι μαχαίρα ς
μαγγελεύοντας κα ι αυτούς όλους πάρεξ ένα
π α ιδ ί όπ ο υ εκράτησε».
Τ ή Αληθείς; έχω ν τις υ π ' ό ψ ιν τη ν απλοϊκήν
αυτήν π ερ ιγρ α φ ή ν και Α ποβλέπω ν εις το σχε-
δ ία σ μ α τη ς εικόνος, ν ο μ ίζει ό τι βλέπει και
Ακούει πρ ο αυτού φ ω ν ά ς κ α ι επικλήσεις, π α ρ ο -
τρύνσ εις κ α ι βλα σ φ η μ ία ς τω ν αλληλοσυγκρουο-
μενώ ν, π ρ ο σ π α θ ούντα ς τους μεν να προσκολ-
λη θώ σ ιν εις το πλοί ον τω ν δε, εκκενούντα ς τα
τρ ο μ π ό ν ια τω ν κ α τ’ αλλήλων Από εγγυ τά τη ς
Αποστάσεως, σ υνω θουμ ένους εις τα ά κρα τω ν
κα τα σ τρ ω μ ά τω ν κ α ι πλήσσοντας αλλήλους με
τα να ύ μ α χα δ ό ρ α τα κ α ι τα π ελώ ρια τω ν ξίφ η !
Τ ο ια ύ τη ς λ ο ιπ ό ν φύσεω ς συμπλοκήν ι στορεί
κ α ι το σχεδίασμα τη ς η μ ετέρας εικόνος. Δ υστυ-
χώ ς η κατα στροφ ή τη ς ε π ιγ ρ α φ ή ς δεν επέτρεψεν
ν α γνω ρ ίσ ω μ εν λεπτομερώ ς το συμβάν κ α ι την
έκβασιν τη ς μάχης, π ερ ί ης τοσούτον μόνον
συμ περα ίνομ εν, ό τι εσώ θη ο αναθέτης. Αλλά
κ α ι το ια υτή ούσα η εικώ ν διδάσ κει πολλά π ρ ά γ -
μ ατα η μ α ς κ α ι πα ρ ο υσ ιά ζει εν Από τα τρ α γικ ά
σ υμβά ντα χαλεπής δ ια το γένος εποχής, συμ-
β ά ντα ά τινα σ υνήθω ς παρέρχετα ι Α παρατήρητα
ή Ιστορία.
ΣΠ. Ν. ΜΑΡΙΝΑΤΟΣ
σαλίας, Π ελο π ο ννή σ ο υ κ α ι νή σ ω ν : Ι ο ν ί ω ν ,
Κ υκλάδω ν, Ε ύβοιας κ α ι Σ π ο ρ ά δ ω ν), ο δε δεύτε-
ρος τα μ εσ αιω νικά μ νη μ εία τη ς νέας Ε λ λ ά δ ο ς
( Η π ε ίρ ο υ , Μ ακεδονίας, Θ ράκης, Κ ρ ή τη ς και
νή σ ω ν Αρχιπελάγους). Π λ η ν τω ν Ιδ ίω ν η μ ώ ν
ερευνώ ν και τω ν μέχρι τούδε υ π ό η μ ετέρω ν
και ξενώ ν γενο μ ενώ ν μελετών π ερ ί τω ν χρ ισ τια -
ν ικ ώ ν μ νη μ είω ν τη ς Ε λ λ ά δ ο ς πολύ συνέβαλε
π ρ ο ς κατα ρτισ μ όν του Ε υρ ετη ρ ίο υ τούτου και
ή υ π ό του Σ εβ. Υ π ο υ ρ γ ε ίο υ Ε κ κ λ η σ ια σ τικ ώ ν
εκδοθείσαν Ε γ κ ύ κ λ ιο ς π ρ ο ς τους λειτουργούς
τη ς Μ έσης και Δ η μοτικ ή ς Ε κ π α ιδ ε ύ σ ε ω ς μετά
καταλλήλω ν ο δ η γιώ ν (ή το ι ερμ η νεία ς τω ν δρω ν
π ρ ο ς π ερ ιγρ α φ ή ν τω ν μεσαιω νικώ ν μνημείω ν,
συνοδευομένης υ π ό σχεδίω ν κ α ι κατόψ εω ν τω ν
Α ρχιτεκτονικών τύ π ω ν τω ν Ν α ώ ν, τη ς τοιχοδο-
 200 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λο γικ ό ν Δ βλτίον 1920 - 21
μίας τω ν, τω ν μερώ ν αυτώ ν κλπ.) και Π ιν ά κ ω ν
μετά συντόμω ν ερω τήσεω ν κ α ι υ π ο δ είγμ α το ς
α π α ν τή σ εω ν. Μ έχρι τούδε κατέφ θασ α ν απ α ν τή -
σεις εξ όλω ν τω ν χω ρ ώ ν της Ε λ λ ά δ ο ς 1, α π α ρ -
τίζεται δε ή δη Κ ατάλογος μ νη μ είω ν κοσμικών
(Κ άστρω ν, Π ύ ρ γω ν , οικιώ ν, γ εφ υ ρ ώ ν κα ι κ ρ η -
νώ ν) και θρησκευτικώ ν (Ν αώ ν, Μ ονώ ν, Τ ζα -
μιώ ν, τεκέδω ν κ αι νεκροταφ είω ν), άτινα, συμ-
π λη ρ ο ύ μενα ολοέν είτε δια μεταβάσεω ς η μ ώ ν
προς μελέτην κ αι ερευνάν τω ν σ π ο υδα ιό τερω ν
είτε δ ια τη ς συγκρίσεω ς τω ν απα ντή σ εω ν π ρος
τας γενομένας π ερ ί τω ν μ νη μ είω ν το ύτω ν εργα -
σίας, μέλλουσι να εκ δοθώ σ ι προς κ ο ινή ν χρήσιν
εν τω ανά χείρ α ς Δ ελτίω .
Ε τ έ ρ α ενέργεια τη ς Ε φ ο ρ ε ία ς Β υζα ντινώ ν
α ρ χαιοτή τω ν είνε ο καταρτισ μ ός Κ α τα λ ό γ ω ν :
τω ν κ ειμη λίω ν τω ν Μ ονώ ν, τω ν ιδιω τικ ώ ν συλ-
λογώ ν και τω ν εις χ είρας τω ν α ρ χα ιο π ω λώ ν
α ντικ ειμ ενώ ν εκκλησιαστικής χρήσεως, π α λα ιο-
τέρω ν του έτους 1830, σ υ μ φ ώ νω ς τω Ν ό μ ω
2447 (άρθρ. 18 § 3) και τω Ν όμ ω 2 6 7 4 (α ρθρ.
7) π ερ ί Β υζαντινού Μ ουσείου.
Μ έχρι τ ο ύ δε κ α τα ρτίσ θη κ α ν ο ι εξής Κ ατάλογοι.
Α. ΚΑΤΑΛΟ ΓΟ Ι Κ Ε ΙΜ Η Λ ΙΩ Ν ΤΩ Ν ΜΟΝΩΝ
Κ α τεγρ ά φ η σ α ν τα κειμήλια τω ν Μ ονώ ν :
α ') Μ εγάλου Σ πηλα ίου (175 εν όλω α ν τι-
κείμενα, ή το ι 28 λειψ ανοθήκαι, 2 0 ξυλόγλυπτοι
σταυροί μ ετ’ α ρ γυρ ώ ν επενδύσεων, 12 Ε υ α γ γ έ -
λια, ω ν τα κ α λύμ μ α τα είνε αρ γυρ ά μ ετ’ αναγλύ-
φ ω ν π αρασ τάσ εω ν, 4 0 λειτουργικά σκευή, 69
τεμά χια Ιερα τικώ ν α μ φ ίω ν και 6 εικόνες).
6 ') Μ ονής Λ αύρας (24, εξ ω ν 15 ά μ φ ια ,
2 λειψ ανοθή κ αι κ α ι 7 ξυλόγλυπτοι σταυροί).
γ ') Μ ονής Οσίου Λουκά π α ρ ά την Λειβά -
δειαν (82, εξ ω ν 2 4 σταυροί, 4 5 τεμ ά χια α μ -
φ ίω ν κ α ι 13 λειτουργικά σκευή).
δ ') Μ ονής Α γά θ ω ν ο ς π α ρ ά την Υ π ά τ η ν
(12, εξ ω ν 2 σταυροί, 8 λειψ ανοθήκαι, 2 τε μ ά -
χ ια α μ φ ίω ν ).
ε ') Μ ο ν ή ς Προδρόμου π α ρ ά την Δεσφ ίναν
(8, εξ ω ν 2 σταυροί, 2 Ε υα γγέλια κα ι 4 λει-
το υ ρ γικ ά σκεύη).
1 Α ι π λ ε ί σ τ α ι τ ω ν α π α ν τ ή σ ε ω ν τ ω ν δ η μ ο δ ιδ α σ κ ά λ ω ν
κ υ ρ ίω ς τ ο υ Κ ρ ά τ ο υ ς ε ίν ε α ξ ιο λ ο γ ώ τ α τ α ι, σ υ μ φ ώ ν ω ς δ ε
π ρ ο ς α υ τ ά ς κ α τ η ρ τ ίσ θ η σ α ν ή δ η ο λ ό κ λ η ρ ο ι σ ε ιρ α ί, ή τ ο ι
1. Ε π ιγ ρ α φ α ί μεσ α ιω νικ ώ ν μνη μείω ν, 2 . Π αραδόσεις
π ε ρ ί α ν ιώ ν , κ α ι 3. Ο ν ό μ α τα Ζ ω γρ ά φ ω ν κ α ι Γ λ υ -
π τώ ν . Τ ι ν έ ς μ ά λ ι σ τ α τ ω ν δ η μ ο δ ιδ α σ κ ά λ ω ν υ π έ β α λ ο ν
κ α ι Ιδ ία ς μ ε λ έ τ α ς π ε ρ ί τ ω ν μ ε σ α ιω ν ικ ώ ν μ ν η μ ε ίω ν τ ο υ
τ ό π ο υ τ ω ν , ω ν η δ η μ ο σ ίε υ σ ις γ ε ν ή σ ε τ α ι ε ν κ α ιρ ώ .
ς ') Μ ονής Π εντέλης (47, εξ ω ν 3 8 εικόνες,
3 τεμά χια α μ φ ιω ν κ α ι 6 λειτουργικά σκεύη).
ζ ') Μ ονής Φανερωμένης Σ α λ α μ ίν ος (45, εξ
ω ν 3 0 εικόνες, 8 λειψ ανοθήκαι, 5 λειτουργικά
σκεύη κ α ι 2 σταυροί).
η ') Μ ονής Κοιμήσεως Α ιγίν η ς (16, εξ ω ν
6 σταυροί, 4 λειψ α νοθή κα ι, 4 εικόνες, 1 λει-
το υργικ όν σκεύος κ α ι 1 ά μ φ ιον).
θ ') Μ ονών Μ ετεώρων, ή τ ο ι
1) Μ ονή ς Μ ετα μ ορφ ώ σ εω ς (185, εξ ω ν 116
εικόνες, 31 λειψ α νοθή κα ι, 19 σ τα υροί, 8 ά μ φ ια ,
7 λειτουργικά σκεύη κ α ι 4 Ε υα γγέλια ).
2) Μ ονής Β αρλα ά μ (102, εξ ω ν 4 4 εικόνες,
14 λειψ ανοθήκαι, 21 σταυροί, 3 ά μ φ ια και 2 0
λειτουργικά σκεύη).
3) Μ ονής Α γ. Τ ρ ιά δ ο ς (44, εξ ω ν 4 εικό-
νες, 19 λειψ ανοθήκαι, 8 σ τα υροί κ α ι 13 λειτουργικά
σκευή).
4) Μ ονής Α γίο υ Σ τεφ ά ν ο υ (68, εξ ω ν 3 2
εικόνες, 12 λειψ ανοθήκαι, 13 σταυροί, 7 λει-
το υ ρ γικ ά σκεύη, 2 ά μ φ ια κ α ι 2 Ε υα γγέλια ).
5) Μ ονής Ρ ο υ σ ά νη (7 εικόνες).
ι ') Μ ονής Δουσίκου (79, εξ ω ν 2 9 εικόνες,·
3 4 σταυροί, 10 λειψ ανοθήκαι, 3 λ. σκεύη, 2
α μ φ ια και 1 Ε υ α γγέλιο ν).
ια ') Μ ητροπόλεως Καλαμπάκας (18 εικ.).
• Τ ω ν κ ειμη λίω ν τω ν 2 0 Μ ονών του 31Α θ ω
(Α γ ίο υ Ό ρ ο υ ς ) εγένετο κ α τά το θέρος του έτους
1 9 2 0 κ α τα γρ α φ ή , ή τις όμω ς, ένεκα τω ν δ ρ ω ν
ύ φ ’ ους δια τελο ύ σιν α ι Μ ο να ί α υ τα ί, δεν κα-
τω ρ θ ώ θ η να γ ίνη σ υ σ τη μ α τικ ή επετρ ά π η μόνον
ή φ ω το γρ ά φ η σ ις τω ν σ π ο υδα ιο τέρω ν κειμηλίω ν
τω ν Μ ονώ ν, ά τινα κ α ι εκ δο θή σ ο ντα ι προσεχώ ς
εις ίδ ιο ν έρ γο ν . Η κ α τα λ ο γρ ά φ η σ ις τω ν κει-
μηλίω ν τω ν λο ιπ ώ ν Μ ονώ ν του Κ ρ ά το υ ς συνε-
χίζεται. Ε ν τ α ύ θ α π ρ έπ ε ι να το νισ θή ό τι δεν
κ α τα γρ ά φ ο ν τα ι π ά ν τα τ ’ α ντικ είμενα τα ευρ ι-
σκόμενα εις τα Σ κ ευο φ υλά κια κ α ι τα Κ α θ ο λ ικ ά
τω ν μ ο ν ώ ν , αλλά μόνον ό σα κ ρ ίνει η υ π η ρ ε-
σία η μ ώ ν ω ς ενέχοντα α ρ χ α ιολογικήν, ισ τορι-
κήν και καλλιτεχνικήν αξίαν κ α ι η α π ώ λ ε ια τω ν
ο π ο ίω ν συνεπά γετα ι τα ς κ α θοριζομ ένα ς υ π ό του
α ρ χ α ιολογικού Ν ό μ ο υ ποινάς· δ ιό κ α ι α ν τί-
γ ρ α φ α τω ν Κ α τα λόγω ν το ύ τω ν αποστέλλονται
εις Η γ ο υ μ ε ν ο σ υ μ β ο ύ λ ια τω ν Μ ονώ ν.
Β. Κ Α Τ Α Λ Ο ΓΟ Ι Φ Ο Ρ Η Τ Ω Ν Ε ΙΚ Ο Ν Ω Ν Π Α Λ Α ΙΟ Τ Ε Ρ Ω Ν
ΤΟ Υ Ε ΤΟ Υ Σ 1 8 3 0 Ε Υ Ρ ΙΣ Κ Ο Μ Ε Ν Ω Ν Ε ΙΣ Χ Ε Ι ΡΑΣ
ΙΔ ΙΩ Τ Ω Ν ΚΑΙ Α Ρ Χ Α ΙΟ Π Ω Λ Ω Ν
α ) Ιδιω τικοί συλλογαί. Ε κ τω ν ιδ ιω τ ι-
κώ ν συλλογών κ α τεγρ ά φ η σ α ν μέχρι τούδε :
1. Η συλλογή Κ όλλυβά (νυ ν συλλογή Λο-
βέρδου), α π ο τελουμένη εκ 2 8 8 φ ο ρ η τώ ν εικόνω ν.
 Π αράρτημα του Α ρ χα ιο λ ο γικ ού Δ ελτίου 1920 · 21
2. Ή συλλογή Δ. Π α μ π ο ύ κ η , α π ο τελουμένη
εξ 77 φ ο ρ η τώ ν εΙκόνων
3. Ή συλλογή Γ Μακκά, εκ 17 εΙκόνων.
4. Ή συλλογή Κ αυταντζόγλου, εξ 6 εικόνων.
5 Ή συλλογή του αρχαιοπώ λου Α. Κ ύτικα,
δ ιά φ ο ρ ο ς τη ς συλλογής του Κ ατασ τήμ ατος α υ -
τ ο ί και ω ς ιδιω τικ ή χαρ α κ τη ρ ισ θε ίσα, α π ο τε-
λουμένη εξ 109 εΙκόνων.
6 ') Ε ικ ό ν ε ς α ρ χ α ιο π ω λ ώ ν . Κ ατεγρ ά φ η σ α ν
α ι σ π ο υ δα ιό τερ ο ι τω ν εν τη Α γ ο ρ ά π ρος π ώ -
λησιν εκτεθειμένω ν εΙκόνων, σ υ μ φ ώ νω ς πρ ο ς
τον Ν ό μ ο ν 2674, ή το ι τω ν αρ χα ιο π ω λώ ν : Α.
Κ ύτικα (75 εικόνες), Κ. Χ ριστοδούλου (79), I.
Α σκητοπούλου (131), Θ. Θ εοφίλη (27), Β . Αλε-
ξοπούλου (44), Γ. Π ολυχρονόπουλου (43), Ή λ .
201
Βλάχου (24), Ζ ουμπουλάκη - Χ ριστοδούλου (31)
και Δ. Μ η τσ οπούλου (6) ι. Ο ι κατάλογοι τω ν
εικόνω ν τούτω ν διεβιβάσθησαν ήδη εις το Β υ -
ζα ντινό ν μ ο υ σ ε ίο ν , ίν α τούτο σ υμ φ ώ νω ς τω 5
ά ρ θρ ω του Ν ό μ ο υ 2674. ενεργήση την δ α π ά -
ν α ις του Κ ρά τους α γο ρ ά ν προς πλουτισμόν του
Μ ουσείου.
Γ. Α. ΣΩΤΗΡΙΟΥ 1
1 Ή κ α τ α γ ρ α φ ή κ ε ιμ η λ ίω ν Μ ο ν ώ ν κ α ι ε ικ ό ν ω ν ιδ ιω -
τ ικ ώ ν σ υ λ λ ο γ ώ ν κ α ι α ρ χ α ιο π ω λ ώ ν ε γ έ ν ε τ ο κ α τ ά κ α θ ω -
ρ ισ μ έ ν ο ν υ π ό τ ο υ Ε φ ό ρ ο υ Γ . Σ ω τ η ρ ίο υ σ ύ σ τ η μ α , ε κτε-
λ ε σ θ έ ν υ π ό τ ο υ π ρ ο σ ω π ικ ο ύ τ η ς Ε φ ο ρ ε ί α ς ή τ ο ι τ ο υ
Έ φ ο ρ ο υ κ α ι τ ω ν δ ύ ο ε π ι μ ε λ η τ ώ ν Ν . Κ ο τ ζ ιά κ α ι Α .
Ξ υγγοπούλου
Α Ρ Χ Α ΙΟ Λ Ο Γ ΙΚ Ο Ν Δ Ε Λ Τ ΙΟ Ν
ΤΟ Μ Ο Σ 6 ο ς (1 920) Π ΙΝ Α Ξ I