FIZIČKE ZNAČAJKE SLIVA

-Fizičke značajke sliva vezane uz proces otjecanja,

sadržane su u njegovoj:

-Veličini
-Obliku
-Padu
-Visinskim odnosima u slivu
-Gustoći riječne mreže
-Geološkim činiocima
-Osobinama tla
-Vegetaciji
-Utjecaju ljudskog rada
 Određivanje slivnog područja
- Topografska ili orografska vododjelnica / razvodnica /
(spaja točke s najvećom nadmorskom visinom između dva
sliva)
- Hidrološka vododjelnica (definira granicu površina dva sliva
sa kojih se vode slijevaju jednim ili drugim slivom). Ovisi o
geološkoj građi sliva, pa se često naziva i hidrogeološka
vododjelnica
- VELIČINA SLIVA – određuje se planimetriranjem (km2, ha..) sa
topografskih karata ili koristeći računarskim alatima (CAD, GIS i
sl.)
- OBLIK SLIVA – o njemu ovisi koncentracija površinskih voda i
karakter njihovog otjecanja, te dimenzije, oblik i uzdužni profil
vodotoka.
Tipovi slivova prema obliku

LEPEZASTI DUGULJASTI TROKUTASTI OPĆI-PRAVOKUTNI

- koncentracija - koncentracija -koncentracija - koncentracija spora
nagla spora nagla - velike vode dugo
- mjerodavni - intenzitet slab - intenzitet velik traju
intezitet vrlo - otjecanje - otjecanje - otjecanje
velik dugotrajno dugotrajnije dugotrajno
- otjecanje
kratkotrajno
-VISINSKI ODNOSI U SLIVU

- Najčešće se definiraju preko srednje nadmorske visine sliva,

srednjeg pada sliva, te raspona visina. No, često se značajke
vezane uz visinske odnose u slivu iskazuju sa značajkama
vodotoka koji drenira taj sliv.

-Tako imamo bruto pad vodotoka i srednji pad vodotoka

-Najčešći pokazatelj odnosa u slivu – srednja (nadmorska)
visina
-Najlakše se određuje planimetriranjem površina koje
omeđuju susjedne izohipse, primjenjujući izraz:

i=n
Ai h i
hsl = ∑
i =1 A
gdje je:

n - broj površina Ai

hi - srednja nadmorska visina površine Ai (mn.m.)

A – ukupna površina
- Oblik i karakteristike sliva su veoma važni elementi kod
proračuna protoka i ostalih elemenata neophodnih pri regulaciji
vodotoka.

a) Hipsometrijska krivulja
b) Krivulja površina
 -GUSTOĆA RIJEČNE MREŽE
u =k
1
-Definirana je izrazom: Du =
Au
∑L
u =1
u

gdje je:

u – red vodotoka

k – najviši red vodotoka

u promatranom slivu

Au – površina sliva
vodotoka reda u

Lu – duljina vodotoka
reda u
-GEOLOŠKI ČINIOCI
-Utječu na režim otjecanja (površinsko, podpovršinsko i podzemno)

Vrste strujanja iz vodotoka u podzemlje i obrnuto:

-Normalno strujanje (prihranjivanje vodotoka iz podzemlja kod niskih vodostaja
-Influentno strujanje (vodotok prihranjuje podzemlje neovisno o vodostaju)
-Efluentno strujanje (vodotok se prihranjuje iz podzemlja neovisno o vodostaju)

-POSEBNO SLOŽENI UVJETI MEĐUODNOSA POVRŠINSKIH I PODZEMNIH

VODA SU U KRŠU
-OSOBINE TLA
-Sadržaj vode u tlu vezan je sa njegovom strukturom

-Funkcioniranje tla kao vodnog rezervoara ovisi o njegovoj poroznosti,

odnosno kompoziciji čestica gline, prašine i pijeska, te raspoloživog
prostora između tih čestica.

-U kršu je primarna poroznost stijena uglavnom manja nego li u

prethodnom slučaju, pa i vodne zalihe koje se brže nadopunjuju ali
i prazne zbog razvijene sekundarne poroznosti (uslijed tektonskih
deformacija, razvoja procesa okršavanja...).
-Voda s površine popunjava prostor između zemljišnih čestica
pod djelovanjem adhezije, površinske napetosti i/ili sile
gravitacije, radi čega se voda klasificira kao: adhezijska voda
(vlaga), kapilarna voda, temeljna ili gravitacijska voda
(podzemna voda).
Na sličan način postoje i različite vodne zone i u
krškom podzemlju
Prikaz sušnog razdoblja u krškom vodonosniku – kako je
razina (GWL) podzemne vode ispod kota terena nema
pojava tečenja na krškim izvorima.
Prikaz pojava tečenja tijekom početnog dijela vodnog
razdoblja - oborina infiltrirana u teren brzo puni
podzemne krške kolektore te javlja istjecanje na
povremenim krškim izvorima – nivo temeljne podzemne
vode (GWL) se polako podiže.
Ukoliko je naliv oborinskih voda bio vrlo velik, nivo
podzemne vode se toliko podigne da voda istječe na
širokom frontu, te izaziva i plavljenje područja na kojima
se u normalnim hidrološkim prilikama niti ne zapažaju
nikakve vodne pojave.
-VEGETACIJA

-Utjecaj biljnog pokrova nekog sliva od bitnog je značaja

na režim otjecanja.
- zadržavanje vode na lišći i granju
- sprečavanje erozije zemljišta
- kod listopadnog drveća ovisi o godišnjem dobu
- utječe i na topljenje snijega (sporije se topi i duže
zadržava pod zaštitom šume)

- UTJECAJ LJUDSKOG RADA

- aktivnosti u poljoprivredi, šumarstvu i urbanizmu

- izvedba hidrotehničkih radova i objekata (isušivanje
poplava, izgradnja nasipa za obranu od poplava,
regulacija vodotoka, izgradnja akumulacija i retencija u
različite svrhe…
 PROCESI U SLIVU
PROCESE U SLIVU čine vremenski promjenjivi parametri
zemaljske faze hidrološkog ciklusa: evapotranspiracija, upijanje,
površinski procesi, podpovršinski procesi i procesi u riječnom
koritu
-EVAPOTRANSPIRACIJA

-Evaporacija + transpiracija = gubici vode u hidrološkom

ciklusu kada se voda u obliku vodene pare vraća u atmosferu

- UPIJANJE

- Infiltracija – prolazak vode s površine u unutrašnjost tla i

njeno kretanje prema slobodnoj površini podzemne vode
- Procjeđivanje (filtracija) – strujanje vode kroz zasićenu
sredinu
- Na intenzitet infiltracije (mm/h) utječe veći broj povezanih
čimbenika: jačina oborina, fizičke osobine tla (poroznost,
granulacija, sadržaj vlage..) stanje površine tla (gustoća i
vrsta biljnog pokrova), kemijski sastav zemljišnih čestica,
temperatura tla i dr.
- POVRŠINSKI PROCESI

- Intercepcija – zadržavanje dijela oborina na lišću i granama

vegetacije

- Zadržavanje vode u udolinama – voda ne otječe površinski

već se infiltrira i/ili evaporira

- Nagomilavanje i topljenje snijega – oko 300 mm svježeg

snijega odgovara visini kiše od 25 mm

- POVRŠINSKO OTJECANJE – ako je intenzitet oborina

malen, manji od upijanja ili evapotranspiracije tlo će upiti svu
oborinu ili će ona ispariti, a ako je veća dolazi do
POVRŠINSKOG OTJECANJA
- VRIJEME KONCENTRACIJE SLIVA – vrijeme koje je potrebno da
elementarni efektivni volumen vode s najudaljenije točke sliva
dospije do mjesta opažanja.
- vrijeme tečenja po površini sliva – tsl (h)
- vrijeme tečenja u vodotocima višeg i nižeg reda – tv (h)
tc = tsl + tv (h)
- PODPOVRŠINSKI PROCESI

- Kretanje zemljišne vlage

- Podpovršinsko otjecanje – otjecanje vode kroz rastresit

(porozan) i nezasićen sloj tla

- brzo potpovršinsko (direktno otjecanje)

- sporo potpovršinsko (bazno otjecanje

- Perkolacija – ponirane vode kroz dublje slojeve tla prema

slobodnoj površini podzemne vode

- Strujanje podzemne vode – kretanje vode kroz zasićeno

porozno tlo
- PROCESI U RIJEČNOM KORITU

- Evaporacija
- Tečenje vode (protok)
- Pronos nanosa
- promjena oblika (deformacija) korita

- OTJECANJE

- Otjecanje je efektivni dio oborina koje otječu

- Hidrogram – grafički prikaz promjene protoka Q u vremenu t
- Oblik hidrograma

- razdoblje porasta
- razdoblje vršnog dijela
- razdoblje opadanja
- Vršni protok se javlja uglavnom u trenutku kada u
formiranju otjecanja sudjeluje cijeli sliv. U nekim hidrološkim
proračunima taj trenutak definira vrijeme koncentracije tc

-Hidrogram se može razdvojiti na komponente

- direktnog otjecanja
- baznog otjecanja
-Topografski činioci koji utječu na oblik hidrograma –
veličina, pad i oblik sliva, gustoća riječne mreže i reljef

- Geološki činioci (posredstvom jačine upijanja, sadržaja

vlage u tlu i razine podzemne vode)
- Biološki činilac (vegetacija)
- Antropogeni činilac
- KOEFICIJENT OTJECANJA (C) C = Hef / Hb

- Odnos efektivnih oborina Hef (mm) i bruto oborina Hb (mm)

ili odnos volumena otjecanja i volumena oborine pale na neku
površinu
 C1 A1 + C 2 A2 + ... + C n An
- Sr. koeficijent otjecanja: C sr =
A1 + A2 + ... + An
gdje su:
C1, C2, ..., Cn – racionalni koeficijenti različitih tipova ili vrsta površina
A1, A2, ...,An – pripadajući dijelovi određena tipa/vrste površine

- Deficit otjecanja – razlika pale oborine i efektivnog

otjecanja