Tác phẩm mở đầu với những nét gợi đơn giản và huyền ảo về thiên nhiên.

Để
tô vẽ nên bức tranh của mình Thạch Lam đã dùng cái quan sát rất tài tình. Ông
tận dụng hết cả thị giác và thính giác của mình để dựng nên các cảnh và cứ
cảnh trước lại mở ra cảnh sau, nâng đỡ, tô điểm. Hoàn cảnh buổi chiều nơi phố
huyện bắt đầu với “tiếng trống thu không… từng tiếng một vang ra xa”, tiếng
trống thu là tiếng trống đánh dấu sự khép lại của ngày dài, từng hồi tiếng một
buông ra nghe thật thảm thiết não nề, đượm buồn. Tiếng trống thu như đang
thúc giục gọi buổi chiều man mác. Một không gian yên tĩnh đến nỗi tác giả còn
có thể nghe được cả tiếng muỗi vo ve. Và phía xa xa tiếng ếch nhái văng vẳng
từ ngoài đồng xa vọng lại. Phía trước nhà là tiếng chõng cũ nát kêu cót két, tàn
tạ. Cả đất trời như chan chứa một khoảng không tĩnh mịch, êm ả đượm chút
buồn, thê lương đến ảm đạm. Một loạt các âm thanh động cộng hưởng với
nhau lại gợi ra một không gian tĩnh lặng, vắng vẻ đến nao lòng. Bút pháp tài
tình lấy động tả tĩnh của Thạch Lam thật khiến lòng người rung động. Cái độc
đáo của Thạch Lam ở chỗ ông chẳng cần dùng những nét vẽ cao xa mà chỉ cần
phẩy tay vấy hồn cho những cảnh đơn sơ, mộc mạc cũng đã khiến nó trở lên
thật tuyệt tác. Bên cạnh những âm thanh đặc trưng nhà văn còn đan xen thêm
những đường nét, hình ảnh và màu sắc chân thực của bức tranh phố huyện lúc
trời chiều. Đó là “Phương tây đỏ rực như lửa cháy và những đám mây ánh
hồng như hòn than sắp tàn”. Mặt trời đang dần nghiêng bóng về phía tây,
những ánh nắng không còn chói chang, sức sống những buổi trưa nữa mà đã
chuyển dần sang màu đỏ rực, lóe lên lần cuối trước khi lụi tàn. Dấu hiệu của sự
lụi tàn đang chập chững buông xuống, bóng tối đang xâm lấn vào từng thớ đất,
thớ trời. Màu đỏ vốn là một gam màu tươi sáng nhưng đặt trong ngữ cảnh nó
lại gợi ra cái ảm đạm, cô đơn của cảnh sắc, của lòng người. Đây là thủ pháp
quen thuộc trong thi ca cổ điển: “Lặng lẽ bờ xanh tiếp bãi vàng”. Những
đường nét quen thuộc của bức tranh thiên nhiên trời chiều được dựng lên: “dãy
tre làng đen lại và cắt hình rõ rệt trên nền trời”. Hình ảnh của dãy tre làng
trước mặt cắt hình rõ rệt trên nền trời xám xịt. Đây là một hình ảnh tả thực, khi
thời khắc chuyển dần về buổi tối, nhìn xa xăm thu lại vào ánh mắt ta chỉ là cái
bóng của cảnh vật, mọi cảnh vật đen lại phản chiếu rõ rệt trên nền trời. Không
gian như chỉ bao trùm một màu sắc u tối, nhạt nhòa. Không quá cao sang,
không gay gắt mà chỉ bằng những câu văn giản dị, rất đỗi chân thực đã miêu tả
rõ nét cái thần và hồn của phong cảnh làng quê Việt Nam, rất đỗi thanh bình,
dịu nhẹ nhưng lại u buồn và lặng lẽ nhường nào.