Ejercicios de fonética

Pérdida de la –m final
Arietem, basilicam, centuriam, cohortem, curiam, inertem, infamem, infantem, insaniam, Italiam,
lucernam, Martem, musam, participem, patriam, personam, plebem, pontificem, principem, satiram,
sirenam, superficiem, togam, vigiliam

Apócope: caída de la –e final átona.

Antecedere, augurem, censorem, centurionem, compensare, consulem, crucificare, deponere, distare,
divulgare, dominare, gravare, inflare, legionem, lictorem, nectarem, Neronem, priorem, proconsulem,
resonare, satisfacere, sermonem, tribunales, trivialem, vulnerare.

Apertura de –u final átona a o

Atrium, augustum, auspicium, barbarum, calamum, Cupidum, imperium, indomitum, ingenium, libertum,
lustrum, manipulum, miliarium, nefandum, nefastum, neutrum, obvium, oraculum, patricium,
postumum, sacrificium, tribunum, triclinium, tropum, viaticum

X pasa a j (ks>x)
Alexandriam, Alexandrum, Artaxerxes, circumflexum, complexum, coxum, crucifixum, exemplum,
exercere, exercitum, fixum, fluxum, influxum, luxum, luxuriam, luxuriosum, perplexum, prolixum,
proximum, reflexum, relaxare, rixosum, texere, vexare, Xerxes

C + e,i> sonido z (c, z)

Calicem, convalescere, crescere, feracem, florescere, fugacem, lucem, matricem, mendacem, mordacem,
nascere, nescium, pascere, perdicem, pertinacem, precem, rapacem, recrudescere, resuscitare, sagacem,
salacem, varicem, velocem, veracem, voracem

S + consonante> es+consonante
Scabrosum, scalam, scandalizare, scoriam, scribam, Spartacum, Spartam, spectaculum, spectrum,
spermam, spinam, spiritum, spumam, stadium, stateram, statuam, stelam, stilum, stirpem, stoicum,
stolam, stolidum, strigilem, studium, stuprum

Ae>e
Aedificare, aedilem, Aeginam, aemulum, Aeolum, aerarium, Aesculapium, Aesopum, aestuarium,
Aetnam, Aeneam, Baeticam, Caesarem, caesuram, coaetaneum, Daedalum, daemonium, maenadem,
Maenandrum, paedagogum, paeninsulam, praefectum, praeludium, praematurum, praemonitorium,
scaenam

Y>i
Aegyptum, Clytaemnestram, cyclicum, cyclopem, cynicum, dyspepsiam, gymnasium, gynaeceum,
hydram, hydropicum, hyperboreum, Hyperionem, hypnoticum, hypogeum, hypotenusam, Lycaeum,
lyram, myopem, Pygmalionem, pyram, Scytiam, symposium, synagogam, syndicum, synodum

Ph>f
Asphaltum, asphodelum, blasphemiam, graphicum, gryphum, Phaedonem, Phaedram, Phaedrum,
phalangem, phantasmam, pharaonem, pharmacum, Pharsaliam, Pharum, philologiam, philosophiam,
philtrum, phosphorum, phreneticum, Phrygiam, physiologiam, sphaeram, sphingem, stropham, trophaeum

Th>t
Aegisthum, aetherem, athletam, catharticum, cathedram, catholicum, citharistam, epithalamium,
epithetum, thalamum, thapsiam, theatrum, thecam, themam, Theocritum, theogoniam, theologum,
theoriam, Theseum, theurgum, thiasum, thium, Thraciam, Thrasybulum, thyrsum

Ch>c,qu (sonido k)
Acherontem, Aeschylum, architectum, Chaldaeam, characterem, charismam, Charontem, chartam,
Chimaeram, chirographum, Chironem, chirurgicum, chlamydem, Chloem, choleram, cholicum,
chorographiam, Christum, chronicum, chrysolithum, echinum, haeresiarcham, pulchrum, schemam,
scholasticum

P,t,c>b,d,g entre vocales

Acetum, acutum, anatem, aperturam, apricum, aprilem, blasphematorem, caecare, clericum, comatrem,
draconem, fidelitatem, frugalitatem, legatum, machinatorem, praelatum, sacratum, salubritatem,
saporem, securum, senatorem, spicam, statum, stratum, virtutem

Geminadas se simplifican, excepción rr, que se conserva

Abbatem, affinem, affluentem, affrontare, aggravare, aggregare, allegoriam, alluvionem, attenuatum,
Atticam, bacillum, bellicum, classicum, crystallinum, fallacem, flagellare, occasum, passum, peccatum,
praedecesorem, praeoccupare, scissionem, stellarem, triennalem, tyrannum

Qu> qu, c, cu, g, gu

Aequanimem, antiquam, aquaeductum, aquam, aquilam, liquatum, quadrigas, quadrupedum, quaerere,
quaestionem, quaestorem, qualem, quando, quartanam, quasi, quaeternionem, quietud, quinquennalem,
quintanam, Quintilianum, Quintum, Qurinalem, sequacem, squalum, squamam

Ns>s
Ansam, constare, desponsare, mensam, mensem, mensuram, monstrare, montensem, pensare, pinsare,
sensum, trans, transalpinum, transatlanticum, transcendere, transcursum, transfigurare, transformare,
transfugari, transfusionem, transgressionem, translatum, translucidum, transmissorem, transponere

Desaparecen las vocales átonas postónicas internas (síncopa)

Aequiparabilem, asinum, calidum, diabolum, dominicum, ineffabilem, ineluctabilem, inexorabilem,
inexpiabilem, insulam, irrevocabilem, manicam, monstrabilem, nobilem, nubilum, operam,
permeabilem, plausibilem, praedicabilem, regulam, resolubilem, stabilem, stabulum, tabulam,
venabulum

Los grupos interiores ti/te ci,chi,ce,che ante vocal evolucionan a z,c

Acutiare, aequationem, aequinoctialem, allocutionem, brachium, calceare, claudicationem, cremationem,
diligentiam, factionem, gradationem, gratiam, haesitationem, lanceare, Martium, nationem, negotium,
patientiam, plateam, potionem, puntionem, rationem, sationem, traditionem

B,d,g en intervocálica desaparece. También entre vocal y l o entre vocal y r desaparecen.

Alligare, cadere, credere, crudelem, fidelem, legalem, legere, ligare, limpidum, litigare, lucidum,
paradisum, pedonem, radere, radicem, rancidum, regalem, rodere, rugitum, rumigare, sucidum, taedam,
traditionem, turbidum, vaginam

Pl-, fl-, cl- >ll-. –pl-, -fl-, -cl-. En inicial, fl- a veces pierde f-.
Amplum, clamare, claudium, clausulam, clavem, Cleopatram, clepsidram, flaccidum, flammam, flavum,
floram, plagam, plantam, plantum, planum, Platonem, Plautum, plebem, plebiscitum, plectrum,
plenilunium, plenum, Plinium, plorare, Plutum, pluviam

U breve tónica > o. en cultismo se conserva.

Angustum, buccam, bullam, burram, corrumpere, cumbam, currere, curtum, fluxum, gulam, gurdum,
guttam, lucrum, lupum, lutum, muscam, mustum, puteum, surdum, truncum, turpem, turrem, tussem,
ulmum, undam

I breve tónica > e. Em cultismo se conserva

Bibere, blitum, cibum, circum, cistam, citrum, committere, convincere, duritiam, inde, linguam, litteram,
malitiam, nigrum, pilum, pirum, sagittam, siccum, silvam, sinum, sitem, spissum, tripedem, viridem,
vittam

O breve tónica> eu. No en cultismos

Absolutum, antepositum, bonum, contum, cornu, chordam, focum, fortem, forum, grossum, hortum,
hostem, molam, nostrum, novem, pontem, populum, porcum, pportum, rotam, scholam, socerum,
solidum, sortem, volutum

-ll->-ll- ; -nn->-ñ-. Em cultismos pasa a –l-, en semicultismos –ld-.

Annum, ballaenam, bellum, caballum, cabannam, caepullam, callum, cannam, capillum, castellanum,
collarem, decollare, follem, gallinam, gannitum, grillum, grunnire, mollem, pannum, sannam, stannum,
thallum, vallatum, vallem, villam
E breve> ie; en cultismo se conserva e.
Bene, centum, decem, desertum, equam, febrem, ferum, hederam, herbam, leporem, mel, membrum,
messem, metum, nebulam, pedem, pelagum, pellem, pernam, petram, serram, servam, terram, ventrem,
ventum

Las consonantes finales latinas se pierden en castellano. –m>-n en monosílabos; -s y –l se conservan; -r

para a posición interior. Las consonantes finales que se conservan pueden ser o bien cultismos o bien
consonantes que quedaron en final de palabra por la pérdida de vocales finales.
Ad, aliquod, ambages, ambos, animal, Athenas, capuz, copias, corpus, fauces, insidias, Manes, minus,
Penates, post, quadruplex, quam, quem, quid, sub, tam, tempos, thermas, Thermopylas, Thesmophorias

F->h- (por influjo del vasco). En cultismos se conserva.

Fabam, fabulam, facere, faenum, falconem, farinam, farturam, fatum, fel, ferire, ferrum, fibram, ficum,
filum, findere, formam, formicam, fossam, fumum, fundum, fungum, furcam, furorem, furtum, fuscum

Oe>e
Amoenum, Boeotiam, coeliacum, coenobitam, comoediam, Croesum, choerilum, foederare, foedum,
foenum, foetidum, Moesiam, oboedientem, Oeagrum, oeconomicum, oecomenicum, Oedipum,
Oenomaum, oestrum, oetam, Phoebum, Phoeniciam, poenam, soloecismum, tragoediam

I breve átona > e

Brevitatem, caerimoniam, circare, continere, fricare, gravitatem, imperatorem, inimicum, integrum,
intrare, involutum, levitatem, minorem, minutum, navigare, novitatem, ordinare, originem, picare,
pigritiam, piscare, plicare, providere, timorem, virginem

-ct->-ch- // -ct->-t- (cultismo)

Arcticum, auctorem, cataractam, cinctum, delictum, despectum, dictatum, dictum, distinctum, ductum,
filictum, fructum, lectum, luctam, luctatorem, noctem, octo, planctum, refectum, respectum, sanctitatem,
strictum, tectum, tractare, tructam

Desaparecen las vocales átonas protónicas internas, menos la a (sincopa)

Amaricare, aperire, benedictus, bonitatem, carricare, civitatem, collocare, comparare, *consutura,
crudelitatem, delicatum, eremitam, fabulatorem, follicare, honorare, iterare, laborare, litteratum,
maledictum, operare, pectoralem, populatum, saecularem, solidare, veritatem

-mn-, -ng-, -gn-, -nd-, -ni-, -ne-+vocal>-ñ-

Araneam, Britanniam, calcaneum, cuneam, cuneum, damnum, dominum, extraneum, grunditum, lignum,
magnum, pineam, praegnare, pugnum, quinionem, scamnum, scrinium, seniorem, signa, somnum,
stagnum, stamineam, tam magnum, tangere, vineam

Au>o incluso si procede del grupo al+consonante (calicem>cauce)

Alterum, aucam, audite, aullam, aurificem, aurum, ausare, aut, baucalem, calcem, caudam, caulem,
causam, cautum, falcem, laudare, lautiam, *lautianum, Maurum, paucum, pauperem, pausare, saltum,
taurum, thesaurum.

Metátesis: es simple si un sonido cambia de lugar; es recíproca cuando dos sonidos intercambian sus
lugares. Si estos sonidos están en contacto se denomina interversión.
acerem, animalia, appectorare, capitulum, catenatum, crocodilum, crustam, graphium, integrare,
integratum, inter, miraculum, parabolam, *pectorina, periculum, piperem, praesaepem, pro, quattuor,
Semper, sibilare, spatulam, super, tenerum, viduam.

U breve tónica>o
Angustare, cucullum, cuminum, cumulatum, curtare, curvare, ducalem, duplare, duplicare, epistulam,
gubernare, gulosum, lucratum, nucalem, putare, recuperare, sturninum, subornare, superare, superbiam,
superponere, supersedere, supportare, umbilicum, urticam