82

ŠTO JE SOCIJALIZACIJA
SOCIJALIZACIJA
− složeni proces učenja kojim, interakcijom sa
svojom društvenom okolinom, usvajamo znanja,
stavove, vrijednosti i ponašanja potrebna u
svakodnevnom životu
− spona između pojedinca i društva kojom
pojedinac postaje dio društva, tj. društveno biće
− socijalizacijom izgrađujemo i stječemo identitet
(razvoj ličnosti)
 83 - 85

KULTURA I BIOLOGIJA
− Što utječe na razvoj ličnosti?
− John Locke (17. st) – čovjek je „tabula rasa”
− Charles Darwin (19. st) – „biološko nasljeđe”

BIOLOŠKI DETERMINIZAM
− ponašanje i osobine pojedinaca i grupa su posljedica
nasljeđa (sociobiologija)

KULTURNI DETERMINIZAM
− ponašanje i osobine pojedinaca i grupa su posljedica
socijalizacije (sociologija i antropologija)
 85 - 86

DRUŠTVENE ULOGE
DRUŠTVENA ULOGA
− skup društveno očekivanih značajki i očekivanih
ponašanja (normi) pridruženih određenom dr.
položaju
− npr. učenik, liječnik, policajac, svećenik…

− skup očekivanja povezanih s dr. položajem

− služe tipizaciji ljudi u kategorije
− uloge se uče socijalizacijom
− uloge su glavna spona između ličnosti i društva
 ULOGA
BOLESNIKA
ULOGA
CIMERA

ULOGA
ČLANA
POLOŽAJ
OBITELJI
PACIJENTA

ULOGA
KUPCA
ULOGA NOVINA
POZNANIKA
 IDEALNA ULOGA ZBILJSKA ULOGA

skup normi stvarno ponašanje

(ono što bi trebali činiti) (ono što pojedinci stvarno čine)

npr. političar po pozivu ili po npr. razni političari koji su u

profesiji zadnje vrijeme po sudovima

– SKUP ULOGA – jedan dr. položaj je povezan s više uloga

– snop aktivnosti koje se isprepliću s aktivnostima drugih ljudi
– svaka uloga pretpostavlja barem još jednu recipročnu ulogu
(roditelj – dijete, liječnik – pacijent, učitelj – učenici...)
 86

KONFLIKT (SUKOB) ULOGA

KONFLIKT ULOGA
− situacija u kojoj se pojedinac suočava s
istovremenim ispunjavanjem proturječnih
zahtjeva uloge (ili uloga)
− npr. vojni kapelan, liječnik privatne prakse, nastavnik koji
predaje svome djetetu...
 87 - 89

TIPOVI SOCIJALIZACIJE
PRIMARNA ANTICIPATIVNA
SEKUNDARNA RAZVOJNA
PRIMARNA OBRNUTA
- u prvim godinama života
- učenje u obitelji RESOCIJALIZACIJA
- učenje govora, usvajanje
normi, misaonih procesa, uloga
i stajališta drugih

SEKUNDARNA
- u kasnijem djetinjstvu
- interakcija s drugim ljudima
(vršnjaci, prijatelji...)
- učenje u školi i izvan nje
 87 - 89

TIPOVI SOCIJALIZACIJE
ANTICIPATIVNA RAZVOJNA OBRNUTA RESOCIJALIZACIJA
- usmjerena na - učenje potpuno novih
buduće uloge obrazaca ponašanja,
pojedinca OBRNUTA ponekad posve
- u modernim društvima suprotnih onim ranije
- npr. učenje u naučenima
srednjoj školi za kada djeca uče roditelje
budući posao, - npr. imigranti uče svoje - npr. netko postane
djevojčice i igranje s roditelje jezik, unučad bake nesrećom invalid, vojni
lutkama... i djedove radu na logori, mentalne
računalu... bolnice, samostani...
RAZVOJNA
- stalno prilagođavanje
novim ulogama TOTALNE INSTITUCIJE (E. Goffman)
- organizacije čiji su štićenici podvrgnuti intenzivnim i
- npr. roditeljstvo, novi
često ponižavajućim postupcima resocijalizacije,
posao, bračne vode...
kojima se želi promjeniti dotadašnji identitet i
stvoriti novi
 89 - 90

ČIMBENICI SOCIJALIZACIJE
– one grupe i institucije koje bitno utječu ili u kojima
se odvijaju najznačajniji procesi socijalizacije
GRUPA MASOVNI
OBITELJ ŠKOLA VRŠNJAKA MEDIJI OSTALI

NAJVAŽNIJI
- UČENJE
ČIMBENIK - RELIGIJSKE GRUPE,
JEDNAKOSTI
SOCIJALIZACIJE DRUŠTVENI POKRETI,
- UČENJE
VOJSKA, KLUBOVI,
PSIHOLOŠKA I NEFORMALNIH
RAD
SOCIJALNA ULOGA ZNANJA
OBITELJI

- ULOGA UČENJA INTERNET, TV, RADIO, NOVINE,

- LATENTNA ULOGA REKLAME...
Partikularizam i univerzalizam (udžbenik 90. str)
 91 - 96

IDENTITET
OSOBNI I SOCIJALNI PRIMARNI I SEKUNDARNI

OSOBNI SOCIJALNI PRIMARNI SEKUNDARNI

- nastaje u - način na koji - nametnut - usvaja se
interakciji s pojedinci i kolektiv rođenjem sekundarnom soc.
drugima uspostavljaju razliku - osobnost, rod - nastaje na temelju
- naglašava u svojim odnosima (spol), srodstvo primarnog identiteta
razliku u prema drugim i etnicitet
- zanimanje (klasni
odnosu na pojedincima i - prevladavaju
identitet), stil života,
druge kolektivima vanjski faktori
potrošnja

naglašava sličnost pod utjecajem

primarnog identiteta
među pojedincima

SPOL
MUŠKI ŽENSKI
- biološke, anatomske i
fiziološke značajke, tj. tjelesne
značajke muškaraca i žena
- kulturna univerzalija
91 - 96
ROD
- kulturno određen, simbolički
izraz biološke razlike (spol), tj.
socio-kulturno “kodiranje”
spolne razlike
- kulturno definiran – način na
koji se roditelji i okolina odnose
prema djetetu (odjeća, govor,
igračke…)
 PRIMJERI RAZLIČITOG SHVAĆANJA RODA I SPOLA

VIRDŽINE

PLEME WODAABE
 96 - 97

SOCIJALNA KONTROLA I DEVIJANTNOST

SOCIJALNA KONTROLA DEVIJANTNOST
– skup sredstava kojima se – ponašanje koje iznad
nastoji osigurati da većina prihvatljive mjere odstupa
članova društva poštuje od normi što ih većina
norme članova skupine ili društva
prihvaća
– negativno vrednovano i
POZITIVNE I izaziva neprijateljske reakcije
NEGATIVNE
SANKCIJE
– svaka reakcija drugih na
FORMALNE I ponašanje pojedinca ili
NEFORMALNE skupine, koja za cilj ima
osiguranje poštivanja normi
 96 - 97

POZITIVNE NEGATIVNE
NORME
POVEĆANJE PLAĆE NOVČANA KAZNA
OPROŠTAJNA VEČERA ZATVORSKA KAZNA
FORMALNE ODLIKOVANJE ISKLJUČENJE
DIPLOMA POGUBLJENJE

OSMIJEH UVREDA
NEFORMALNE KOMPLIMENT PONIŽENJE
POZDRAV OSTRACIZAM
 98 - 101

SOCIOLOŠKE TEORIJE DEVIJANTNOSTI

1. teorija strukturalnog pritiska

2. teorija kulturne transmisije
3. konfliktna teorija
4. teorija etiketiranja
 98 - 101

TEORIJA STRUKTURALNOG PRITISKA

R. K. Merton – teorija strukturalnog pritiska – odabir sredstva u
postizanju društveno prihvaćenih ciljeva – primjer: američko društvo

KULTURNI CILJEVI INSTITUCIONALIZIRANA

(bogatstvo i uspjeh) SREDSTVA

KONFORMIZAM PRIHVAĆANJE PRIHVAĆANJE

INOVACIJA PRIHVAĆANJE ODBACIVANJE

RITUALIZAM ODBACIVANJE PRIHVAĆANJE

POVLAČENJE ODBACIVANJE ODBACIVANJE

odbacivanje odbacivanje
POBUNA prevladavajućih i prevladavajućih i
zamjena novim zamjena novim
 98 - 101

TEORIJA KULTURNE TRANSMISIJE

− naglašava sličnosti između načina na koji se uči devijantno
ponašanje i načina na koji se uči „normalno” ponašanje
− Erwin H. Sutherland – DIFERENCIJALNA ASOCIJACIJA ili
„s kim si, takav si”
− okolina potiče ili osuđuje kriminalno ponašanje
− većina devijantnog ponašanja se uči u primarnim grupama,
posebice u GRUPI VRŠNJAKA
GRUPA VRŠNJAKA

– UČENJE
JEDNAKOSTI
– UČENJE
NEFORMALNIH
ZNANJA
 98 - 101

KONFLIKTNA PERSPEKTIVA
− postoje suprostavljeni interesi različitih dr. grupa
(klase, rasne i etničke grupe, organizacije, sindikati...)
− dominantne dr. grupe kontroliraju izradu zakona i nameću
ih ostatku društva
− kapitalističko društvo – češće kažnjava prekršaje vezane za
vlasništvo (krađe, provale, pljačke...) dok rjeđe kriminal
velikih poduzeća
− zakon nije neutralan već promiče interese i vrijednosti
samo nekih dr. grupa
 98 - 101

TEORIJA ETIKETIRANJA
− okolina označava (etiketira) pojedince kao devijantne, oni počinju
sebe doživljavati kao devijantne te se počinju tako i ponašati

ZNAČAJKE DEVIJANTNOSTI
1 sam čin nije devijantan, nego način na koji ga drugi definiraju
PRIMARNA DEVIJANTNOST – ponašanje koje krši dr. norme ali prolazi
2 nekažnjeno („uredu je, svi to rade”)
nametanje normi i zakona od strane dominantne dr. grupe – slično kao i
3 KONFLIKTNA TEORIJA DEVIJANTNOSTI
SEKUNDARNA DEVIJANTNOST – devijantnost koju pojedinac usvaja kao
4 odgovor na reakciju (etiketiranje) okoline
DEVIJANTNA SUBKULTURA – pojedinac se pridružuje devijantnoj subkulturi
5 jer je odbačen od ostalih članova društva
101