అ��వ్త ��ధ్

ఉ�త ���ల �దయ్ �ం�ష�

www.freegurukul.org
“ఉ�త ���ల �దయ్ �ం�ష�” �వ్� ��వ�, ���య్ల� ��న �దయ్ ఉ�తం� + �లభం� + ఆకరష్�యం� +
�ణయ్త� �� అం�ం� �� �రయ్�మం� �గం� ఈ �సత్��న్ �హ� ప�ల్�ష�స్ �� �� �ం� �క�ం�
అం��త్�న్�. ఇం�� �� ��� కృతజఞ్త ��య���ం��న్�.

�� �� �� �వల �సత్రణ� �గం� ఈ �ం�ష� �థ్�ంచబ�న�. ఈ సవ్చచ్ంద సంసథ్ �వ్�� అ�న్ �వ�
అం�ంచబ��. ఇ�వం� �సత్�� �� ��నటల్�� (�క) �క��త్ �� ��య�యం�. �� �� ��య్�ధ్�
ఉ�తం� అం�� ��త్�, త�వ్� ఉనన్త ��వ�, ���య్� క��న ��య్�ధ్ల� మన ���� అం�ంచవ�చ్. ��
క�� నవ �రత ��మ్ణ �రయ్�మం� ప���ట�, �గ�వ్మయ్ం అ�ట� ఆస�త్ ఉం� సం��ంచగల�.

ఈ �ం�ల� ఉ�తం� ఆ� �� � చ��ట�, ��మ�(��ల్�) ����ట� గల ��గ్�:

1) �హ� ప�ల్�ష�స్ �� �� ��: www.mohanpublications.com
2) ఉ�త ���ల �దయ్ �ం�ష� �� �� : www.freegurukul.org
3) �� �� �� �� : https://sites.google.com/site/sairealattitudemanagement
4) ��� ఆ�: Free Gurukul

గమ�క: భ�త్,�ఞ్న,ధరమ్ ���రధ్ం ఉ�తం� eBook �పం� �హ� ప�ల్�ష�స్ �� స�యం� ఇవవ్డం జ��ం�.
ఇ� ��రజ్న దృ�ట్�� ఉ�త �వ. ఈ �వ� అంత�జ్లం��(ఇంట�న్�) ���స్ / ���� అభయ్ంత�� ��� అ��నన్
�సత్�ల� ��ంచటం జ��న�. అ���ం� ఏ�� అభయ్ంతరకర�న� ఉనన్� �� ��ప మన�, ���
�ల�ంచగల� అ� మన� ���ం��న్�.

Website: www.freegurukul.org Mobile App: Free Gurukul email: support@freegurukul.org

Facebook: www.facebook.com/freegurukul Helpline/Whatsapp: 9042020123

“ మన లకష్�ం: ��వ�, ���య్ల� ��న �దయ్ అ�� ఉ�తం� + �లభం� + ఆకరష్�యం� + �ణయ్త� �� అంద�� అం�ంచబ�� “

ఉ�త ���ల �దయ్ �ం�ష� – Free Gurukul Education Foundation

సరవ్ం పర�తమ్ �ద సమరప్ణమ�త్

ã¨Ç¨Ï„™êkèHõ Lz`« `≥Å∞QÆ∞
W – „QÆO^èŒ=ÚʼnõΩ
gH˜∆OK«O_ç...
WWW. MOHAN
PUBLICATIONS.COM
P^蕺u‡Hõ, *’ºu+¨, "åã¨∞Î, "≥·^Œº,
=∞O„`«âߢ™êÎk „QÆO^äŒ=ÚʼnõΩ
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û,
HÀ@QÆ∞=∞‡O,
J[O`åǨϟ@Öò Z^Œ∞@,
~å[=∞O„_ç – 533 101.
`«∂~°∞ÊQÀ^•=ilÖÏ¡
PO„^茄Ѩ^Õâò – WO_çÜ«∂.
\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\
\ \
\ FO `«`ü ã¨`ü \ "≥∂ǨÏ<£Ñ¨a¡ˆH+¨<£û.HÍ"£∞
\ \
J^≥· fi`«ã≤kú

om
~åÉ’ÜÕ∞ ѨO_»∞QÆÅ „=`«Hõ^äŒÅ∞

om
\ \
\ \
\ \ ✦ P^蕺u‡Hõ „QÆO^ä•Å∞ ✦ "Õ^•O`« „QÆO^ä•Å∞
\ ''*˝Ï#"Õ∞HõO „|ÃǷχHõO =ÚH˜Îˆ~HÍ—— \
\ \ ✦ *’ºu+¨ „QÆO^ä•Å∞ ✦ "åã¨∞Î „QÆO^ä•Å∞

s.c

s.c
\ *Ï˝# =∞#∞#k XHõ¯>Ë. „|Ǩχ "≥ÚHõ¯>Ë \
\ Hõ#∞Hõ =ÚH˜ÎÜ«Ú XHõ¯>Ë. \ ✦ "≥·^Œº „QÆO^ä•Å∞ ✦ `≥Å∞QÆ∞, WOw¡+¨µ,
\ \ ✦ Ç≤ÏOn ÉèÏ+¨Å xѶ¨∞O@∞=ÙÅ∞

on

n
\ \
\ \ ✦ Ñ≤Å¡Å ¿Ñ~°∞¡ ✦ ZO„ÉÏ~Ú_»s _ô*ˇ·<£û

tio
\ „Ѩ*Ï˝#O „|Ǩχ \
\ \ ✦ QÀiO\ωõΩ _ô*ˇ·<£û ✦ =ÚQÆ∞æÅ∞
ti
\ \
lica

lica
\ \ ✦ áê`«, H˘`«Î ã≤x=∂ áê@ŠѨÙã¨ÎHÍÅ∞
ha JÜ«∞=∂`å‡ „|Ǩχ

\ \
\ JǨÏO „|Ǩ‡ã≤‡ \ ✦ ѨOKåOQÆ=ÚÅ∞ – HÍºÖˇO_»~°∞¡
\ \ =∞iÜ«Ú Jxfl =~åæÅ "åiH˜
\ \
ub

ub
\ \
\
\

wxy \
\
JÅiOK«_®xH˜ „áêp# „QÆO^ä•Å#∞
¿ãHõiOz PDF ÃѶ·Öòû ~°∂ѨOÖ’
np

np
\ \
\ \ =∂ "≥ÉòÃã·\ò #O^Œ∞
\ \
Lz`«OQÍ JO^Œ*Ëã¨∞Î<åfl=Ú.

ha
\ \
\ `«`«Îfi=∞ã≤\ „Ñ≤Ü«∞ áê~î°‰õΩÅ∞ D ã¨^Œ=HÍâßxfl qxÜ≥∂yOK«∞H˘#∞@ÔH·
\ \
mo

\ \ mo =∂ "≥ÉòÃã·\ò#∞ uÅH˜OK«O_ç ...

\ \
\ ã¨Oáê^Œ‰õΩÅ∞ : \ g∞ ã¨xflÇ≤Ï`«∞ʼnõΩ `≥eÜ«∞*ËÜ«∞O_ç.
\ N "å~°∞ \
\ Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfi=ÚÅ \ www.mohanpublications.com
\ \
\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\\
 iii iv

"≥∂ǨÏ<£Ñ¨a¡ˆH+¨<£û.HÍ"£∞

om

om
~åÉ’ÜÕ∞ ѨO_»∞QÆÅ „=`«Hõ^äŒÅ∞
✦ P^蕺u‡Hõ „QÆO^ä•Å∞ ✦ "Õ^•O`« „QÆO^ä•Å∞

s.c

s.c
✦ *’ºu+¨ „QÆO^ä•Å∞ ✦ "åã¨∞Î „QÆO^ä•Å∞
✦ "≥·^Œº „QÆO^ä•Å∞ ✦ `≥Å∞QÆ∞, WOw¡+¨µ,

n
✦ Ç≤ÏOn ÉèÏ+¨Å xѶ¨∞O@∞=ÙÅ∞
tio

tio
✦ Ñ≤Å¡Å ¿Ñ~°∞¡ ✦ ZO„ÉÏ~Ú_»s _ô*ˇ·<£û
✦ QÀiO\ωõΩ _ô*ˇ·<£û ✦ =ÚQÆ∞æÅ∞
lica

lica
✦ áê`«, H˘`«Î ã≤x=∂ áê@ŠѨÙã¨ÎHÍÅ∞
✦ ѨOKåOQÆ=ÚÅ∞ – HÍºÖˇO_»~°∞¡
=∞iÜ«Ú Jxfl =~åæÅ "åiH˜
ub

ub
JÅiOK«_®xH˜ „áêp# „QÆO^ä•Å#∞
np

np
¿ãHõiOz PDF ÃѶ·Öòû ~°∂ѨOÖ’
=∂ "≥ÉòÃã·\ò #O^Œ∞
ha

ha
Lz`«OQÍ JO^Œ*Ëã¨∞Î<åfl=Ú.
„Ñ≤Ü«∞ áê~î°‰õΩÅ∞ D ã¨^Œ=HÍâßxfl qxÜ≥∂yOK«∞H˘#∞@ÔH·
mo

mo =∂ "≥ÉòÃã·\ò#∞ uÅH˜OK«O_ç ...

â’¡II â◊OHõ~°O â◊OHõ~åKå~°º"£∞ ˆHâ◊=O ÉÏ^Œ~åÜ«∞}O I g∞ ã¨xflÇ≤Ï`«∞ʼnõΩ `≥eÜ«∞*ËÜ«∞O_ç.
ã¨∂„`« ÉèÏ+¨º Hõ$`Ò =O^Õ ÉèíQÆ=O`Ò Ñ¨Ù#ó ѨÙ#ó II www.mohanpublications.com
 vii
LáÈ^…•`«=Ú
om
J^≥·fi`« ã≤^ú•O`åxfl LѨx+¨`«∞ÎÅ∞ „ѨuáêkOK«∞K«∞#fl=#∞ q+¨Ü«∞=Ú
ã¨~fi° qk`«O J^≥fi· `« ã≤^•ú O`«O JO>Ë Uq∞\˜? LѨx+¨`∞« ÅÎ Ö’#∞, =∞ǨÉèÏ~°`«
=ÚÖ’#∞, 㨇$`«∞ÅÖ’#∞, ѨÙ~å}=ÚÅÖ’#∞ „Ѩ^è•#OQÍ „ѨuáêkOK«|_Õk
s.c
J^≥·fi`«"Õ∞. XHõ „QÆO^äŒOÖ’ ^≥·fi`åxfl „ѨuáêkOKÕ "åHͺÅ∞ Zxfl L<åfl P
„QÆO^äŒOÖ’ J^≥·fi`åxfl „ѨuáêkOKÕ XHõ\˜ Ô~O_»∞ "åHͺÅ∞<åfl QÆ∂_» "≥Ú`«ÎO
P „QÆO^äŒO J^≥·fi`å<Õfl „Ѩuáêkã¨∞Î#@∞¡ JOwHõiOKåe. ^≥·fi`« „Ѩuáê^ŒHõ
"åHͺÅhfl z`«âÎ √◊ kúH˜ LѨÜ∂≥ yOKÕ Hõ~å‡#∞ëªê#–Láêã¨#Å#∞ É’kèOK«_®xH˜
tio
J^≥·fi`«`«`«Îfi ™êH∆Í`å¯~åxH˜ LѨܫÚHõÎ=ÚÖˇ·# ™ê^èŒ#K«`«∞+¨ìÜ«∂^Œ∞Å#∞
É’kèOK«_®xH˜ L^ÕtÌ OK«|_ç#q. P q^èOŒ QÍ ^≥fi· `« "åHͺÅ#∞ ã¨=∞#fiÜ«∞=Ú
KÕã∞¨ H˘#=K«∞Û#∞. HÍx J^≥fi· `« "åHͺʼnõΩ ^≥fi· `"« åHͺÅ`À ã¨=∞#fiÜ∞« O‰õΩ^Œ~^° ∞Œ .
lica
J^≥·fi`«OÖ’x =¸Å ã≤^•úO`åÅ∞ Wq. 1.„|Ǩχ"Õ∞ JO^ŒiH˜ P`«‡ 2.
„ѨѨOK«O ÃÑ·H˜ Hõ#|_»∞K«∞#flk. "åã¨Î=OÖ’ Wk q∞^䌺 3. "≥∂Hõ∆O *Ï˝#O
=Å#<Õ Åaèã¨∞ÎOk 4. r"å`«‡, Ѩ~°=∂`«‡ XHõ¯>Ë 5. rqOz Ü«ÚO_»QÍ<Õ
ub
=ÚH˜Î á⁄O^Œ=K«∞Û#∞ 6. „áêuÉèÏã≤Hõ ã¨`º« =∞xÜ«Ú, "åº=ǨiHõ ã¨`º« =∞xÜ«Ú,
áê~°=∂i÷Hõ ã¨`«º=∞h ã¨`«ºO =¸_»∞ q^è•Å∞ 7. ǨÏiǨÏ~°∞Å =∞^茺 ÉèË^ŒO
np
ÖË^Œ∞. D JOâ◊=ÚÅ∞ U „QÆO^äŒOÖ’ Hõ#|_ç<å Jk J^≥·fi`«`«Îfi „Ѩuáê^ŒHõ
„QÆO^äŒ=∞x x~°‚~ÚOKåe.
ha
J^≥·fi`« q^Œº J<åk ã¨O„Ѩ^•Ü«∞O ^•fi~å ÅaèOz#k. J^≥·fi`« q^Œº
<å~åÜ«∞}–„|Ǩχ ^Õ=–=t+¨ì–Ѩ~åâ◊~°–"庙ê^Œ∞Å ^•fi~å ã¨O„Hõq∞Oz#
=∞Ǩq^Œº.
mo
J^≥·fi`« ã≤^•úO`« ã¨fi~°∂Ѩ x~°∂Ѩ}:
J^≥·fi`« ã≤^•úO`«OÖ’ ã¨fiѨfl ã¨∞+¨µÑ¨ÙÎʼnõΩ =∞Oz ã¨=∞O[ã¨`«fi=ÚOk.
ã¨fiÑfl¨ ã¨∞+¨µÑ¨ºÎ =ã¨Å÷ ∞ J^≥fi· `ã« ^≤ •úO`« *Ï˝<åxH˜ÉÏQÍ LѨHiõ ™êÎ~Ú. ã¨fiÑfl¨ OÖ’
HÍ~°}OÖˉΩõ O_»QÍ<Õ J<ÕHõ HÍ~åºÅ∞ Hõ#|_»∞`«∞O\Ï~Ú. ZHõ¯_çH˜ "≥à‰¡◊ Ωõ O_»QÍ<Õ
viii
=∞#O ZHõ¯_çHÀ "≥o¡#@∞¡ J#∞H˘O\Ï=Ú. x[OQÍ JHõ¯_»ÖËx =ã¨∞Î=ÙÅ#∞
K«∂ã¨∂ÎO\ÏO. ÖËx=ã¨∞Î=ÙÅ∞ Hõ#|_»_»O J<Õk ã¨fiáêfl=ã¨÷ Ü≥ÚHõ¯ "≥·t+¨ìºO.
om
nx L^•Ç¨Ï~°}`À *Ï„QÆ^=Œ ã¨Ö÷ ’x J#∞Éè∂í `«∞Å∞ QÆ∂_» WÖÏO\˜"Ü Õ ∞« x =∞#O
„QÆÇ≤ÏOѨ=K«∞Û#∞. ã¨∞+¨µÑ≤ÎÖ’ r=Ù#‰õΩ „|Ǩ‡xH˜ JÉèË^ŒO J#∞Éèí=O`À
Hõ#|_»∞`«∞Ok. nxx |\˜ì *Ï„QÆ`–ü ã¨fiѨfl–ã¨∞+¨µáÎêºf`«"∞≥ #ÿ `«∞sÜ«∞ ã≤u÷ `À
s.c
x~°∞}æ „|Ǩχ ã¨fi~∂° Ѩ"∞Õ ã¨`º« =∞<Õ J^≥fi· `« ã≤^•úO`«O ѨiѨÙ+¨Oì J=Ù`«∞#flk.
„|Ǩχ ã¨`«ºO [QÆx‡^䕺: Wk J^≥·fi`« ã≤^•úO`«OÖ’ „Ѩ^è•#"≥∞ÿ# JOâ◊O.
„|Ǩχ"Õ∞ ã¨`«º"≥∞ÿ#k. [QÆ`«∞Î q∞^䕺 Wk J^≥·fi`« ã≤^•úO`«O.
n
5. ã≤kú „QÆO^äŒ=ÚÅ∞
tio
''ã≤kú—— J#∞ â◊|Ì=Ú#∞ `«=∞ <å=∞^èÕÜ«∞=Ú#‰õΩ JO\˜OK«∞H˘#fl 5
„QÆO^ä=Œ ÚÅ∞. „Ѩu XHõ\˜ LѨx+¨`∞« Ü Î ∞« O^Œ∞ LѨ^tÕ OzÜ«Ú#fl x["≥∞#ÿ J^≥fi· `«
lica
"Õ^•O`« „Hõ=∞=Ú#‰õΩ `å<Õ „Ѩuxkè#<Õ Ç¨Ï‰õΩ¯#∞ ™ê÷Ñ≤OK«∞H˘<åfl~Ú.
1. „|Ǩχã≤kú: =∞O_»# q∞„â◊√Å∞
2. <≥·+¨¯~°‡ºã≤kú: ã¨∞ˆ~â◊fi~åKå~°∞ºÅ∞
ub
3. W+¨ìã≤kú: q=ÚHÍÎ`«∞‡Å∞
4. J^≥·fi`«ã≤kú: =∞^èŒ∞ã¨∂^Œ#∞Å∞
np
5. ™êfi~å[ºã≤k:ú QÆOQÍ^è~ˆŒ O„^Œ ã¨~ã° fi¨ u ™êfi~å[ºã≤k.ú ÃÑ· <åeæO\˜=ÖË
„ѨKå~°=ÚÖ’ ÖË^Œ∞. J~Ú##∞ D J~Ú^Œ∞#∞ J^≥·fi`« ã≤^•úO`«=Ú<Õ „Ѩuáê
ha
kOK«∞K«∞#flq. J J~ÚkO\˜Ö’ ™êfi~å[ºã≤k.ú ã¨~∞° fiʼnõΩ „QÆÇÏ≤ OK«∞@‰õΩ ã¨∞ÅÉèí
=ÚQÍ Ü«Ú#fl^#Œ ∞ ÉèÏ=#KÕ Z‰õΩ¯=QÍ ™êfi~å[ºã≤kú ##∞ã¨iOz „QÆO^äqŒ ã‘~Î ‚°
mo
Q͉õΩO_»∞@‰õΩ, â’¡Hõ=ÚÅ#∞ `«yæOK«∞K«∞, J~°÷=Ú<Õ =ÚYº=ÚQÍ fã¨∞H˘x
l*Ï˝ã¨∞=ÙʼnõΩ LѨÜ≥∂QÆѨ_»∞#@∞¡QÍ ã¨∞ÅÉèíâ∫eÖ’ „"åÜ«∞_»"≥∞ÿ#k.
''ã≤k—ú — Ü«∞#QÍ Z=_≥`· Õ „|Ǩχ=Ú#∞, „|ǨχÉèÏ==Ú#∞, á⁄O^Œ∞K«∞<åfl_À,
J#QÍ q^•fiOã¨∞#‰õΩ „|Ǩχ„áêÑ≤Î J#QÍ ã¨Oâ◊Ü«∞, Jã¨OÉèÏ=<å qѨs`«
ÉèÏ=<åk qHõÅÊ=ÚÅ∞ ÖˉõΩO_» K«Hõ¯QÍ JѨ~ÀHõ∆=Ú KÕã≤H˘x#kÜ«Ú `«#‰õΩ
 ix
x[~°∂Ѩ=Ú#∞, x`«ºâ◊√^Œ,ú |∞^Œ=ú ÚHõÎ ã¨zÛ^•#O^≥H· ~õ ã° =¨ Ú#∞, xifiâ+ı =¨ Ú#∞,
JkfifÜ«∞=Ú#QÆ∞ Ѩ~°„|Ǩχ=Ú#O^Œ∞ WkÜÕ∞ <Õ#∞ Jx P`«‡`«fi |∞kúx
om
KÕÜ«Ú@ÜÕ∞. P~ÀÑ≤`« ^À+¨=ÚKÕ`« `«##∞ `«#HõO>ˇ "Õ~°∞QÍ „QÆÇ≤ÏOz
''^Õ=^Œ`∞« _Î ∞» —— P ^À+¨=Ú#∞ =iÎOѨQÍ ^Õ=^Œ`∞« _Î <» Õ <Õ#∞ Jx ™êfi`«‡Ü«∞O^Œ∞
P`«‡|∞kú <≥@∞¡ KÕÜÚ« K«∞<åfl_À J>Ë¡ ã¨fiHÜ
© ∞« J*Ï˝#=ÚKÕ`« x[~°∂Ѩ=∞~Ú#
s.c
„|Ǩχ=Ú#∞ =∞~°z QÆ∞~°∞Hõ$ѨKÕ ÅaèOz# q*Ï˝#=ÚKÕ`« P J*Ï˝#=Ú
x=iÎOѨQÍ ã¨fiã¨fi~°∂Ѩ=∞QÆ∞ „|Ǩχ=Ú#O^Œ∞ P`«‡|∞kúx KÕÜ«ÚK«∞<åfl_»∞.
P`«‡|∞kúx KÕÜ«Ú@ÜÕ∞ J#QÍ WkÜÕ∞ <Õ#∞ J<≥_ç ^Œ$+≤ì QÆÅ"å_»QÆ∞@ÜÕ∞
q^•fiOã¨∞#‰õΩ „|Ǩχ„áêÑ≤Î JQÆ∞#∞. HÍx, ^èŒ#=Ú=Öˇ „áêÑ≤ÎOK«∞#k HÍ^Œ∞.
tio
Z@¡#QÍ „|Ǩχ=Ú#∞ á⁄O^Œ∞#\˜ì q^•fiOã¨∞#‰õΩ „|Ǩχ=Ú x[~°∂Ѩ"Õ∞
Ü≥ÿ∞Ü«Ú#flO^Œ∞# x`«º„áêѨÎ"Õ∞ Ü≥ÿ∞#=ã¨∞Î=Ù „áêÑ≤ÎOK«∞##∞ D HõÅÊ#
JÜ«ÚHõÎ=∞QÆ∞#∞. HÍ=Ù# =∞~°z# HõO~îåÉèí~°}=Ú#∞ Ѩ~å=∞~°≈ KÕã≤, WkQÀ
lica
L#flk ^˘iH˜ # k. J#∞#>Ë ¡ J*Ï˝ # OKÕ aè # fl=ÚQÍ „QÆ Ç ≤ Ï OѨ _ ç #
ã¨fiã¨fi~°∂Ѩ=∞QÆ∞ „|Ǩχ=Ú#O^Œ∞ qKå~°[#º *Ï˝#OKÕ`« =∞~°Å D „|Ǩχ"Õ∞
<Õ#<≥_ç xâ◊ÛÜ«∞"Õ∞~°Ê_»∞@ÜÕ∞ „|Ǩχã≤kúÜ«∞QÆ∞#∞. W\˜ì ~¸ J^≥·fi`«ã≤kúx
ub
„|Ǩχ"Õ`«ÎÜ≥ÿ∞# Ü«∞u, ã¨<åºã¨OKÕ`« x~°O`«~° „|Ǩχx+¨ªKÕ`« U~°Ê_ç#
ã¨=∞º^Œ~°≈#=Ú KÕ`«<Õ á⁄O^Œ∞K«∞<åfl_»∞.
np
U Ѩ^ŒúuKÕ`«<≥·`Õ qâ◊√^Œú |∞kú ^•fi~å „|Ǩχ=Ú#∞ á⁄O^Œ∞K«∞<åfl_À,
J@∞¡ P *Ï˝# x+¨ª ã≤kúOK«∞ Ѩ^Œúux, qâ◊√^Œú |∞kúQÆÅ ã¨∂Hõ∆‡„QÍÇ≤ÏH˜ ÃщõΩ¯
ha
™ê^è#Œ Å∞ P=â◊ºHõ=Ú QÍ# q™êÎ~=° ÚQÍQÍHõ, ã¨OH˜Ñ∆ =Ψ ÚQÍ<Õ ã¨fiÅÊ „QÆO^ä=Œ Ú
KÕ`<« Õ ÉÏQÆ∞QÍ ^≥Å∞ã¨∞H˘#∞=Ú. ѨÙ@∞ìHÅõ "åiH˜ JO^Œ~‰° Ωõ LѨHÍ~°O KÕÜÚ«
mo
"åxÖ’ Ѩ~°=∂~°÷ „ѨHÍtHõ"≥∞ÿ# J^≥·fi`«q^Œº Ѩ~°"≥∂ѨHÍi}˜. `«`«Îfi l*Ï˝ã¨∞
=ÙʼnõΩ P#O^ŒÑ¨~åHÍ+¨ª ^ÕxKÀ HõÅ∞QÆ∞<À Jk Ѩ~°=∂~°÷=Ú. ˆH¡â◊=ÚÅ
##∞ÉèíqOK«∞ r=ÙÅ Ü≥ÚHõ¯ ˆH¡â◊=ÚÅxflO\˜x x"åiOK«∞#kÜÕ∞ Ѩ~°"≥∂Ѩ
HÍ~°=Ú. UHõ`«`«Îfi=Ú#∞ ^Œi≈OK«∞"åxH˜ "≥∂ǨÏ=Ú â’Hõ=Ú J#∞#k
Ü«ÚO_»=Ù.
x
D„QÆO^äŒ=Ú#O^Œ∞ J^蕺ã¨QÆ∞iOz Z‰õΩ¯=QÍ „"åÜ«Ú@ [iy#k.
ã¨~°fi J#~°÷=ÚʼnõΩ J^蕺ã¨"Õ∞ HÍ~°}=Ú HÍ=Ù# D J^蕺㨠ܫ∞^ä•~°÷*Ï˝#O
om
=Å#<Õ #tOK«∞#∞ QÍ# J^蕺ã¨Ü«∞#<Õ"≥∂ qKåiOK«∞^•=Ú.
J^蕺㨠qKå~°}
1. Jkèëêª #=Ú HõO>ˇ q+¨=∞ ã¨`åÎQÅÆ J=ÉèÏã¨=Ú#∞ J#QÍ q+¨Ü∞« =Ú
s.c
q+¨Ü«∞*Ï˝#=Ú J^蕺ã¨Ü«∞#|_»∞#∞. (J^茺ã¨Î=∞QÆ∞ q+¨Ü«∞=Ú#∞, P q+¨
Ü«∞=Ú Ü≥ÚHõ¯ *Ï˝#=Ú#∞ ‰õÄ_çÜÕ∞ J^蕺ã¨) J#QÍ Jkèëªê#"≥∞ÿ# ~°A˚=Ù
=º=ǨiHõ ã¨`åÎQÅÆ k. ~°A=˚ Ù#O^Œ∞ ^Àz# ã¨~Ê° =Ú „áêuÉèÏã≤Hõ ã¨`åÎQÅÆ k.
n
~°A=˚ Ù ã¨~Ê° =Ú Wq ~Ô O_»∞#∞ ã¨=∞ã¨`ÅΫ ∞ HÍ=Ù. q+¨=∞ ã¨`åÎÅ∞. ~°A=˚ Ù#O^Œ∞
tio
ã¨~Ê° =Ú `Àz#ѨÙ_∞» W^Œ=∂HÍ~°=∞QÆ∞ =$`«ºÎ =zÛ#fl K≥`· #« º=Ú#‰õΩ Jaè#fl=∞QÆ∞
~°[fi˚ =zÛ#fl K≥`· #« º=Ú ã¨~Ê° =Ú#‰õΩ Jkèëêª #=∞QÆ∞#∞. HÍã¨~A ° =˚ Ù Jkèëêª #=Ú
lica
HÍ^Œ∞. ã¨HõŠѨ^•~°÷=ÚʼnõΩ K≥·`«#º"≥ÚHõ¯\˜ =∂„`«"Õ∞ Jkèëªê#=ÚQÍ #∞O_»
=ÅÜ«Ú#∞. HÍx [_»Ñ¨^•~°÷=Ú =∞iÜ≥ÚHõ [_»Ñ¨^•~°÷=Ú#‰õΩ ZѨÊ\˜H˜h
Jkèëêª #=ÚQÍ #∞O_»*ÏÅ^Œ∞. HÍ=Ù# PK≥`· #« º"Õ∞ áê~°=∂i÷Hõ ã¨`Ü Î« ∞« #|_»∞#∞.
ub
P ~°[˚fi=zÛù#fl K≥·`«#º=Ú#O^Œ∞ J^茺ã¨Î=ÚÖˇ·# ã¨~°Ê=Ú#∞, ã¨~°Ê*Ï˝#=Ú#∞
„áêuÉèÏã≤Hõ ã¨`åÎ QÆÅkÜ«∞QÆ∞#∞. HÍ=Ù# Jk ã¨`«ÎHõO>ˇ q+¨=∞ã¨`«Î QÆÅkQÍ
#∞O_»∞@KÕ J^蕺㨠J#|_»∞#∞.
np
2. `«# JÉèÏ==Ú Ü≥ÚHõ¯ JkèHõ~°}=∞O^Œ∞ U J=ÉèÏã¨=Ú QÆÅ^À
^•xx ''J^蕺㨗— JxÜ«∞O^Œ∞~°∞. J#QÍ `å#∞ÖËxKÀ@ (JkèHõ~°}=ÚÖ’)
ha
`å#∞#fl@∞¡ `ÀK«∞@#∞ 'J^蕺㨗 Jx K≥ѨC^Œ∞~°∞.
L^•: JkèHõ~°}"≥∞ÿ# â◊√H˜ÎÜ«∞O^Œ∞ ~°[`«=Ú ÖË^Œ∞. HÍx =Ù#fl@∞¡
mo
`Àz#k. JkÜÕ∞ J^蕺ã¨. ~°A˚=Ù#O^Œ∞ ã¨~°Ê=Ú JÉèÏ==Ú. J~Ú##∞
JkèHõ~°}"≥∞ÿ# ~°A˚=Ù#O^Œ∞ ã¨~°Ê=Ú `Àz#k. W\˜ì^•x<Õ ''J^蕺㨗—
JxÜ«∞O^Œ∞~°∞.
JkèH~õ }° =Ú: „ÉèÏOu HõÅ∞QÆ∞@‰õΩ P„â◊Ü∞« "≥∞#ÿ Ѩ^•~°=÷ Ú#∞ JkèH~õ }° =Ú
(Jkèëªê#=Ú) JxÜ«∞O^Œ∞~°∞. Jk "åº=ǨiHõ ã¨`åÎ HõÅkQÍ<≥·##∞,
 xi
áê~°=∂i÷Hõ ã¨`åÎQÆÅkQÍ<≥·##∞ =ÙO_»=K«∞Û#∞. ˆH=Å=Ú ~°A˚=ÙQÍx,
„|Ǩχ=ÚQÍx ã¨~Ê° =Ú#‰õΩ#∞, ÖËHõ [QÆ`∞« #Î ‰õΩ#∞ Jkèëêª #=ÚQÍ ÖË^∞Œ . `«∂ÖÏ
om
Jq^Œº`À ‰õÄ_ç# ~°A=˚ Ù ã¨~Ê° =Ú#‰õΩ#∞, =¸Åq^Œº`À ‰õÄ_ç# „|ǨχKÕ`#« =Ú
[QÆ`«∞Î #‰õΩ#∞ Jkèëªê#=ÚÖˇ· Ü«Ú#flq.
HÍ~°}HÍ~åº^蕺ã¨Å∞: „ѨÑO¨ K«=Ú#‰õΩ HÍ~°}"≥∞#ÿ U Jkèëêª # qâı+~¨ ∂° Ѩ
s.c
J*Ï˝#=ÚQÆÅ^À ^•x J^蕺ã¨=Ú#∞ HÍ~°}Ï^蕺ã¨=Ú JO^Œ∞~°∞. J*Ï˝#
Hõ$`«"∞≥ #ÿ ã¨∂Å÷ ã¨∂Hõ‡∆ „ѨÑO¨ K«=ÚÜ≥ÚHõ¯ „Éè=í ∞ÜÕ∞k QÆÅ^À, ^•xx HÍ~åº^蕺ã¨
Ü«∞xÜ«Ú K≥ѨC^Œ∞~°∞.
J^蕺ã¨Ü≥ÚHõ¯ ™ê=∂#º ÅHõ∆}=Ú: XHõ =ã¨∞Î=Ù#O^Œ∞ =∞iÜ≥ÚHõ =ã¨∞Î
tio
*Ï˝#=Ú q∞^䕺 *Ï˝#=∞#|_»∞#∞. ~°A˚=Ù#O^Œ∞ ~Úk ã¨~°Ê=∞<≥_ç *Ï˝#=Ú
q∞^䕺*Ï˝#=Ú. D q∞^䕺*Ï˝#=Ú#‰õΩ „ÉèÏOu*Ï˝#=∞x ¿Ñ~°∞ ‰õÄ_® HõÅ^Œ∞.
lica
HÍ=Ù# „ÉèÏOu *Ï˝#=Ú#‰õΩ q+¨Ü«∞"≥∞ÿ# q∞^䕺 =ã¨∞Î=Ù =∞iÜ«Ú „ÉèÏOu
*Ï˝#=Ú ~¸ ~Ô O_»∞#∞KÕi J^蕺ã¨Ü∞« x K≥Ñʨ |_»∞#∞. D J^蕺㨠'J~÷å^蕺㨗
'*Ï˝<å^蕺㨗 Jx Ô~O_»∞ q^èŒ=ÚÅ∞. JO^Œ∞ ˆH=Å=Ú („ÉèÏOu *Ï˝# q+¨Ü«∞
ub
"≥∞#ÿ ã¨~åÊk) q∞^䕺 =ã¨∞=Î Ù J~÷å^蕺ã¨=∞x K≥Ñʨ |_»∞#∞. =∞iÜ«Ú 1. J~÷å
^蕺ã¨, ã¨fi~°∂áê^蕺ã¨=Ú 2. ã¨Oã¨~æå^蕺ã¨=Ú Jx Ô~O_»∞ q^èŒ=ÚÅ∞.
*Ï˝<å^蕺㨠Ѩ~ÀHõ∆, JѨ~ÀH∆Ík ÉèË^Œ=Ú =Å# JkÜ«Ú Ô~O_»∞ q^èŒ=ÚÅ∞.
np
JO^Œ∞Ö’ J~÷å^蕺㨠Ü≥ÚHõ¯ ÉèË^Œ=ÚÖˇ·# 1. ã¨fi~°∂áê^蕺㨠2. ã¨Oã¨~æå^蕺ã¨
J#∞ Ô~O_»∞#∞ HõÅã≤ 1. ˆH=Å ã¨O|O^è• ^蕺ã¨=Ú (ã¨Oã¨~æå ^蕺ã¨=Ú)
ha
2. ã¨O|O^è㌠Ǩ Ï≤ `«ãO¨ |Okè J^蕺ã¨=Ú 3. Hˆ =Å^è~Œ å‡^蕺ã¨=Ú 4. ^è~Œ ‡° ã¨ÇÏ≤ `«
^è Œ ~ ° ‡ º^è • ºã¨ = Ú 5. J<Àº<åº^è • ºã¨ = Ú 6. J#º`« ~ å^è • ºã¨ = Ú Jx
P~°∞q^èŒ=ÚÅ∞.
mo
ã¨fiÉèí∂áê^蕺ã¨=Ú: U Ѩ^•~°÷=Ú Ü≥ÚHõ¯ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú Jx~°fiK«hÜ«∞"≥∞ÿ
ѨÙ@∞ìK«∞#fl^À ^•xx ã¨fi~°∂áê^蕺ã¨=∞O^Œ∞~°∞. J#QÍ *Ï˝#=ÚKÕ ÉÏ^èŒ
Ü«∞QÆ∞@‰õΩ Ü≥∂Qƺ"≥∞#ÿ =ã¨∞=Î Ù Jkèëêª #=Ú#O^Œ∞ ã¨fi~°∂Ѩ=ÚKÕ J^躌 ã¨=Î ∞QÆ∞
K«∞#flk.
xii
L^•: ~°A=˚ Ù#O^Œ∞ ã¨~Ê° =Ú ã¨fi~∂° Ѩ`ó« Jx~°fiKh« Ü«∞=Ú Ñ¨Ù@∞ìK∞« #flk.
PÖÏQÆ∞# P`«‡Ü«∞O^Œ∞ JǨÏOHÍ~å^Œº<å`«‡ Ѩ^•~°÷=ÚÅ∞ ã¨fi~°∂Ѩ`«ó
om
Jx~°fiK«hÜ«∞=ÚÖˇ· ѨÙ@∞ìK∞« #flq. J#QÍ ^ÕÇ¨ ^Œ∞Öˇ#· J<å`«‡ Ѩ^•~°=÷ ÚʼnõΩ
ZѨÊ\˜H˜x Jkèëªê<å`«‡Ü«∞O^Œ∞ ã¨fi~°∂áê^蕺ã¨"Õ∞ Ü«∞QÆ∞K«∞#flk.
1) Hˆ =Ö ã¨O|O^è•^蕺㨠(ã¨Oã¨~åæ ^蕺ã¨=Ú): *Ï˝#=ÚKÕ ÉÏ^èÜ Œ ∞« QÆ∞@‰õΩ
s.c
JÜ≥∂Qƺ =ã¨∞=Î Ù Ü≥ÚHõ¯ ã¨fi~∂° Ѩ=Ú Jkèëêª #=Ú#O^Œ∞ J^躌 ã¨=Î Ú HÍ<Õ~^° ∞Œ .
J~Ú##∞ ^•xÜ≥ÚHõ¯ ã¨O|O^èŒ=Ú =∂„`«=Ú J^茺ã¨Î=∞QÆ∞K«∞#flk. Hõ#∞Hõ
J<å`«‡Ü«∞O^Œ∞ P`«‡Ü≥ÚHõ¯ ã¨Oã¨~åæ ^蕺㨠HõÅ∞QÆ∞K«∞#flk. J#QÍ Ñ¨Ó~°fiã^≤ "úŒ ∞≥ #ÿ
n
ã¨fi~°∂Ѩ=ÚQÆŠѨ^•~°÷=Ú =º=ǨiHõ"≥∞ÿ#kQÍx, áê~°=∂i÷Hõ"≥∞ÿ#kQÍx
tio
ÜÕ∞^≥·##∞ ^•x`À Jx~°fiK«hÜ«∞ ã¨O|O^èŒ=Ú ÜÕ∞~°Ê_ç#KÀ ^•xx ã¨Oã¨~æå
^蕺ã¨=∞xÜ«Ú ÖËHõ ˆH=Å ã¨O|O^è•^蕺㨠ܫ∞xÜ«Ú K≥ѨC^Œ∞~°∞.
lica
L^•: =ÚY=Ú#∞, J^Œ=Ì Ú#∞ ~¸ ~Ô O_»∞ Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞ ѨÓ~°fi ã≤^=úŒ ÚÖˇ·
"åº=ǨiHõ ã¨`åÎQÅÆ qQÍ #∞#flq. =ÚY=Ú#‰õΩ J^Œ=Ì Ú`À Ü≥∞\˜ì ã¨O|O^è=Œ Ú
ÖËHõáÈ~Ú##∞ J^ŒÌ=Ú#O^Œ∞ =ÚY=Ú Ü≥ÚHõ¯ Jx~°fiK«hÜ«∞ ã¨O|O^èŒ=Ú
ub
`ÀK«∞K«∞#flk. J#QÍ J^ŒÌ=Ú#O^Œ∞ =ÚY=Ú#‰õΩQÍx, =ÚY=Ú#O^Œ∞
J^ŒÌ=Ú#‰õΩQÍx J^蕺ã¨HõÅ∞QƉõΩ#fl#∞ J^ŒÌ=Ú#O^Œ∞ =ÚY=Ú Ü≥ÚHõ¯
„ѨuaO|~°∂Ѩ ã¨O|O^è=Œ Ú =∂„`«=Ú „Ѩfu Ü«∞QÆ∞K«∞#flk. W@∞¡ ã¨O|O^è=Œ Ú
np
=∂„`«"∞Õ Jx~°fiKh« Ü«∞=ÚQÍ Ñ¨Ù\˜#ì KÀ, ^•xx ã¨Oã¨~åæ ^蕺ã¨Ü∞« xÜ«Ú Hˆ =Å
ã¨O|O^è•^蕺ã¨Ü«∞xÜ«Ú JO^Œ∞~°∞.
ha
L^•: ''Ö’Ç≤Ï`«óã¨Ê\ù H˜ —õ —: D ™ê÷#=Ú#O^Œ∞ ^•™êx ѨÙ+¨Ê=Ú, ã¨Ê\ù H˜ =õ Ú
ѨÓ~°fi ã≤^Œú=ÚÖˇ· "åº=ǨiHõ ã¨`åÎQÆÅqQÍ #∞#flq. J~Ú`Õ Ñ¨Ù+¨Ê=Ú Ü≥ÚHõ¯
mo
~°OQÆ∞ Zé∞ѨÙ. ã¨Êù\˜Hõ=ÚÜ≥ÚHõ¯ ~°OQÆ∞ `≥Å∞ѨÙ. D Ô~O_»∞ Ѩ^•~°÷=ÚʼnõΩ
Ѩ~°ã¨Ê~°=Ú ã¨O|O^èŒ=Ú ‰õÄ_® ÖË^Œ∞. J~Ú##∞ XHõ^•x ^ŒQÆæ~° WOH˘Hõ\˜
*ËiÛ#ѨC_»∞ ã¨Êù\˜Hõ=Ú Zé]QÍ HõxÊOK«∞#∞. =ã¨∞Î=ÙÅ∞ XHõ^•xÜ«∞O^˘Hõ\˜
J^蕺ã¨H͉õΩ#fl#∞ ѨÙ+¨Ê=Ú Ü≥ÚHõ¯ Ü≥∞„~°^Œ#=Ú =∂„`«=Ú ã¨Êù\˜Hõ=Ú#O^Œ∞
J^蕺ã¨Ü≥ÿ∞#k. W@∞¡ Ѩ^•~°÷=ÚÅ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú Jx~°fiK«hÜ«∞=ÚQÍ Ñ¨Ù@ìHõ
 xiii
ã¨O|O^èŒ=Ú =∂„`«=Ú Jx~°fiK«hÜ«∞"≥∞ÿ `Àz#Ü≥∞_»Å ^•xx ã¨Oã¨~æå
^蕺ã¨Ü«∞xÜ«Ú ˆH=Å ã¨O|O^è• ^蕺ã¨Ü«∞xÜ«Ú K≥ѨC^Œ∞~°∞.
om
J>Ë¡ Jkèëªê<å`«‡ (‰õÄ@ã¨÷ K≥·`«#º=Ú) áê~°=∂i÷Hõ ã¨`åÎQÆÅk. JǨÏO
HÍ~°=Ú "åº=ǨiHõ ã¨`åÎQÆÅk. ‰õÄ@ã¨÷ K≥·`«#º=Ú#‰õΩ JǨÏOHÍ~°=Ú`À
J^蕺㨠HõÅ∞QÆHáõ È~Ú##∞ K≥`· #« º=Ú Ü≥ÚHõ¯ Jx~°fiKh« Ü«∞=∞QÆ∞ ã¨O|O^è=Œ Ú
s.c
JǨÏOHÍ~°=Ú#O^Œ∞ J^èŒfiã¨Î=∞QÆ∞K«∞#flk. JO^Œ∞=Å# K≥·`«#º=Ú#O^Œ∞#fl
Jkèëêª <å`«‡`«fi=Ú JǨÏOHÍ~°=ÚÖ’ „Ѩf`«=∞QÆ∞K«∞#flk. K≥`· #« º=Ú HõeÊ`«=Ú
HÍ^Œ∞. HÍx JǨÏOHÍ~å^Œ∞ÅÖ’ Jkèëªê<å`«‡ K≥·`«#º=Ú#‰õΩ QÆÅ `å^•`«‡º
ã¨O|O^è=Œ Ú =∂„`«=Ú HõeÊ`«=Ú. D q^èOŒ QÍ J<å`«‡ÅQÆ∞ JǨÏOHÍ~å^Œ∞Å`À
tio
P`«‡K≥`· #« º=Ú#‰õΩ ã¨fi~∂° Ѩ=ÚQÍ J^蕺㨠HõÅ∞QÆ∞@ÖË^∞Œ . `å^•`«‡ ã¨O|O^è=Œ Ú
=∂„`«"∞Õ J^躌 ã¨=Î ∞QÆ∞K«∞#flk. nxx ã¨Oã¨~åæ ^蕺ã¨Ü∞« xÜ«Ú, Hˆ =Å ã¨O|O^è•
lica
^蕺ã¨Ü«∞xÜ«Ú JO^Œ∞~°∞.
2. ã¨O|O^èŒ ã¨Ç≤Ï`«ã¨O|Okè J^蕺ã¨: Jkèëªê<å`«‡Ü«∞O^Œ∞ J<å`«‡
Ѩ^•~°=÷ ÚÅ Ü≥ÚHõ¯ ã¨O|O^è=Œ Ú#∞, ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ ~Ô O_»∞#∞ J^躌 ã¨=÷ ÚÅQÆ∞
ub
K«∞#flq. „|Ǩ‡`«‡ ã¨fiÜ∞« =ÚQÍ Jã¨OQÆ Ñ¨^•~°=÷ ∞QÆ∞@ =Å# ^•x`À U J<å`«‡
Ѩ^•~°=÷ Ú Ü≥ÚHõ¯ ã¨O|O^è=Œ Ú#∞ Ѷ∞¨ \˜Å^¡ ∞Œ . J~Ú##∞ „QÆÇϨ "≥∞„ÿ f<åºÜ«∞=Ú#
„|Ǩχ ~°∂áê`«‡`À Jq^ŒºÜ≥ÚHõ¯ `å^•`«‡º ã¨O|O^èŒ=Ú#∞, ã¨O|OkèÜ≥ÿ∞#
np
Jq^ŒºÜ«Ú „|Ǩ‡`«‡Ü«∞O^Œ∞ J^躌 ã¨=Î ÚÅQÆ∞@KÕ P`«‡Ü«∞O^Œ∞ J<å`«‡ Ѩ^•~°÷
=ÚÅ Ü≥ÚHõ¯ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞, ã¨O|O^èŒ=Ú#∞ Jx~°fiK«hÜ«∞=ÚQÆ HõÅ∞QÆ∞
ha
K«∞#flq. HÍ# xkã¨O|O^èŒã¨Ç≤Ï`« ã¨O|O^茺^蕺ã¨Ü«∞x K≥ѨÊ|_»∞#∞.
„QÆÇϨ "≥∞„ÿ f<åºÜ«∞=∞#QÍ *’ºuâß≈G=Ú#O^Œ∞ „QÆÇϨ "≥∞„ÿ u „ѨH~õ }° =ÚÖ’
mo
XHõ „QÆÇϨ =Ú ~ÚOH˘Hõ „QÆÇϨ =Ú`À q∞„`«`fi« =Ú Zé∞OQÆ∞K«∞#flk. J~Ú##∞
P„QÆǨÏ=Ú nx`À q∞„`«`«fi=Ú Zé∞QÆ^Œ∞. J>Ë¡ Jq^Œº `å#∞ „|Ǩχ=Ú`À
ã¨O|O^èŒ=Ú HõÅ^ŒQÆ∞K«∞#flk. HÍx „|Ǩχ=Ú Jq^Œº`À ã¨O|O^èŒÑ¨_»ÖË^Œ∞.
W@∞¡ "Õ^•O`«âßGHÍ~°∞ÅKÕ`« „|Ǩχ–Jq^ŒºÅÜ≥ÚHõ¯ ã¨O|O^è=Œ Ú HõeÊ`«=ÚQÆ
K≥ѨÊ|_ç#k. ÃÑ·*ˇÑ≤Ê# HõeÊ`« ã¨O|O^èŒ=ÚKÕ`« „|Ǩχ=Ú Ü≥ÚHõ¯ Jã¨OQÆ`«fi
xiv
=Ú#‰õΩ ÖËâ=◊ Ú ‰õÄ_® ^À+¨=ÚÖË^∞Œ . W\˜ì HõeÊ`« ã¨O|O^è=Œ Ú#‰õΩ „QÆÇϨ "≥∞„ÿ f
<åºÜ«∞=∞x ¿Ñ~°∞HõÅ^Œ∞.
om
3. ˆH=Å ^èŒ~å‡^蕺ã¨: ''<Õ#∞ ‰õΩO\˜"å_»∞#∞ – <Õ#∞ „QÆ∞_ç¤"å_»#∞. <Õ#∞
=¸QÆ"å_»#∞, <Õ#∞ K≥q\˜"å_»#∞—— Jx Ö’HÍ#∞Éèí==ÚÖ’ WO„kÜ«∞
^è~Œ ‡° =ÚÅ∞ P`«‡Ü«∞O^Œ∞ P~ÀÑ≤`=« ÚÖˇ#· @∞¡ HõxÊOK«∞K«∞#flq. HÍx '<Õ#∞ HÍÅ∞,
s.c
<Õ#∞ Hõ#∞fl, <Õ#∞ K≥q, <Õ#∞ "å‰õΩ¯— Jx Z=iH˜QÍx WO„kÜ«∞=ÚÅO^Œ∞
J^蕺㨠Hõey#@∞¡ HÍ#=Ú. J>Ë¡ ''<Õ#∞ #Å¡x"å_»#∞, Zé]x"å_»#∞, <Õ#∞
á⁄\˜ì"å_»#∞, <Õ#∞ á⁄_»QÆix, <Õ#∞ ѨÙ~°∞+¨µ_»#∞, <Õ#∞ ¢ã‘Îx, <Õ#∞
n
„ÉÏǨχ}∞_»#∞—— Jx ^ÕǨÏ^èŒ~°‡=ÚÅ∞ =∂„`«=Ú Jkèëªê<å`«‡Ü«∞O^Œ∞ J^茺ã¨Î
tio
"≥∞ÿ#@∞¡ ÖË^Œ∞. x[=Ú#‰õΩ ã¨=∞ã¨Î „ѨѨOK«=Ú#∞ `«`«Ê^•~°÷=∞QÆ∞ „|Ǩχ
K≥·`«#º=Ú#O^Œ∞ J^茺ã¨Î"≥∞ÿ#@∞¡, ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂^Œ∞Å∞#∞ `«fiO Ѩ^•~°÷=∞QÆ∞
lica
„Ѩ`«ºQÍ`«‡ Ü«∞O^Œ∞ J^茺ã¨Î"≥∞ÿ#@∞¡ ÖË^Œ∞. x[=Ú#‰õΩ ã¨=∞ã¨Î „ѨѨOK«=Ú#∞
`«`Ê« ^•~°=÷ ∞QÆ∞ „|Ǩχ K≥`· #« º=Ú#O^Œ∞ J^躌 ã¨"Î ∞≥ #ÿ @∞¡, ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂^Œ∞Å∞#∞
`«fiO Ѩ^•~°÷=∞QÆ∞ „Ѩ`«ºQÍ`«‡Ü«∞O^Œ∞ J^茺ã¨Î=ÚÖˇ·#@∞¡ JQÆ∞Ѩ_»Hõ "åx
^è~Œ ‡° =ÚÅ∞ =∂„`«"∞Õ J^躌 ã¨=Î ÚÖˇ#· @∞¡ Ö’HÍ#∞Éè=í =Ú# `≥eÜ«∞|_»∞K«∞#flk.
ub
W@∞¡ ^è~Œ ∞° ‡ÅQÆ∞ WO„kÜ«∞=ÚÅ∞#∞, ^ÕÇϨ =Ú#‰õΩ#∞ J^蕺ã¨HÅõ ∞QÆH,õ ^Õ¿ÇÏO„k
Ü«∂^Œ∞Å Ü≥ÚHõ¯ ^èŒ~°‡=ÚÅ∞ =∂„`«"Õ∞ „Ѩ`«ºQÍ`«‡Ü≥ÿ∞# `«#Ü«∞O^Œ∞ J^茺ã¨Î
np
=∞QÆ∞@KÕ xk ˆH=Å ^èŒ~å‡^蕺㨠ܫ∞#|_»∞#∞.
4. ^è~Œ ‡° ã¨ÇÏ≤ `« ^è~Œ ‡° º^蕺ã¨: ã¨OHõeÊOK«∞@ =∞#ã¨∞ûÜ≥ÚHõ¯ ^è~Œ ‡° =Ú. =∞#ã¨∞û
ha
^èiŒ ‡. xâ◊Û~ÚOK«∞@ |∞kú ^è~Œ ‡° =Ú. |∞kú ^èiŒ ‡. [˝ÑHÎ≤ ˜ `≥K∞« ÛH˘x zOuOK«∞@
z`«=Î Ú Ü≥ÚHõ¯ ^è~Œ ‡° =Ú. z`«=Î Ú ^èiŒ ‡, <Õ#∞ Hõ~#ΰ ∞, <Õ#∞ Éè’Hõ#Î ∞ Jx Hõ~‡° Å
mo
Ü«∞O^Œe Hõ~$ΰ `«fi=Ú#∞, Hõ~‡° ѶŨ =ÚÅÜ«∞O^Œe Éè’Hõ$Î `«fi=Ú#∞, Jaè=∂xOK«∞@
JǨÏOHÍ~°=Ú Ü≥ÚHõ¯ ^èŒ~°‡=Ú. JǨÏOHÍ~°=Ú ^èŒi‡. W@∞¡ JO`«óHõ~°}
^èŒ~°‡=ÚÅ∞ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú`À Jkèëªê<å`«‡Ü«∞O^Œ∞ J^茺ã¨Î=ÚÅQÆ∞@ =Å#
Jkèëªê<å`«‡Ü«∞QÆ∞ `å<Õ ã¨OHõeÊOz#@∞¡#∞, xâ◊Û~ÚOz#@∞¡#∞, zOuOz
#@∞¡#∞, <Õ#∞ <Õ#x Jaè=∂xOz#@∞¡#∞, J^蕺㨠HõÅ∞QÆ∞K«∞#flk. Ö’Hõ=ÚÖ’
 xv
<Õ#<≥_ç JǨÏOHÍ~°=Ú J>Ë¡ <Õ#∞ Hõ~°Î#∞, <Õ#∞ Éè’HõÎ#∞ J#∞ JǨÏOHÍ~°
^è~Œ ‡° =ÚÅ∞ ‰õÄ_® P`«‡Ü«∞O^Œ∞ J^躌 ã¨=Î ÚÖˇ#· @∞¡ `≥eÜ«∞|_»∞K«∞#flk. HÍ=Ù#
om
JO`«óHõ~°}=Ú `«# ^èŒ~°‡=ÚÅ`À ‰õÄ_® `å#∞ Jkèëªê<å`«‡Ü«∞O^Œ∞ J^茺ã¨Î
=∞QÆ∞@ÜÕ∞ ^èŒ~°‡ã¨Ç≤Ï`« ^èŒ~°‡º^蕺ã¨=∞#|_»∞#∞.
5. J<Àº<åº^蕺ã¨=Ú: ֒Ǩyfl <åºÜ«∞=Ú# Jkèëêª <å`«‡ Ü«∞O^Œ∞ J<å`«‡
s.c
Ѩ^•~°=÷ ÚÅ Ü≥ÚHõ¯ Jx~°fiKh« Ü«∞ ã¨O|O^è=Œ Ú#∞ ‰õÄ_ç J<Àº<åº^蕺㨠ܫ∞#
|_»∞#∞. J#QÍ J<å`«‡Ü≥ÚHõ¯ ^è~Œ ‡° =ÚÅ∞ P`«‡Ü«∞O^Œ∞, P`«‡Ü≥ÚHõ¯ ^è~Œ ‡° =ÚÅ∞
J<å`«‡Ü«∞O^Œ∞ „Ѩf`«=∞QÆ∞@ J<Àº<åº^蕺ã¨=Ú.
L^•: ^Œ∞óY=Ú–^≥·fi`«=Ú Wq J<å`«‡Ü≥ÿ∞# JO`«óHõ~°} ^èŒ~°‡=ÚÅ∞.
tio
Wq P`«‡Ü≥ÚHõ¯ P#O^Œ=Ú. J^≥·fi`«=Ú J#∞gxÜ«∞O^Œ∞ ã¨fi~°∂Ѩ=ÚKÕ
J^躌 ã¨"Î ∞≥ ÿ gxx =¸Ü«ÚK«∞#flq. =∞iÜ«Ú ã¨`∞« ,Î z`«∞Î Wq P`«‡^è~Œ ‡° =ÚÅ∞.
J#QÍ P`«‡ÅHõ∆}=ÚÅ∞. Wq J<å`«‡Ü≥ÚHõ¯ Jã¨`«∞Î, [_»=ÚÅÜ«∞O^Œ∞
lica
ã¨O|O^èŒ ^•fi~=° Ú# J^躌 ã¨=Î ÚÖˇ· "åxx =¸Ü«ÚK«∞#flq. WkÜÕ∞ J<Àº<åº
^蕺ã¨. D J^蕺ã¨Ü«∞O^Œ∞ ã¨Oã¨~åæ^蕺ã¨=Ú, ã¨fi~°∂áê^蕺ã¨=Ú Ô~O_»∞#∞
KÕiÜ«Ú#flq.
ub
6. J#º`«~å^蕺ã¨=Ú: J<Àº<åº^蕺ã¨Ü∞« O^Œ∞ XHõ^•x Ü≥ÚHõ¯ ã¨fi~∂° áê
^蕺㨉Ωõ ''J#º`«~å^蕺㨗— Jx¿Ñ~°∞. J#QÍ J<å`«‡Öˇ#· JǨÏOHÍ~å^Œ∞ÅO^Œ∞
np
(JO`«óHõ~°}=Ú#O^Œ∞) P`«‡ Ü≥ÚHõ¯ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú J^茺ã¨Î=Ú HÍ<Õ~°^Œ∞.
HÍx Jkèëêª <å`«‡ Ü«∞O^Œ∞ =∂„`«=Ú JǨÏOHÍ~å^Œº <å`«‡ Ѩ^•~°=÷ ÚÅ Ü≥ÚHõ¯
ã¨fi~∂° Ѩ=Ú J^躌 ã¨=Î ∞QÆ∞K«∞#flk. HÍ=Ù# xk J#º`«~å^蕺ã¨=Ú J#|_»∞#∞.
ha
D K≥ѨÊ|_ç# J^蕺ã¨Å∞ P~°∞#∞ J~å÷^蕺㨠Ü≥ÚHõ¯ ÉèË^Œ=ÚÅ∞. WO^Œ∞
''ˆH=Å ^èŒ~å‡^蕺ã¨=Ú, ^èŒ~°‡ã¨Ç≤Ï`« ^èŒ~°‡º^蕺ã¨=Ú, J#º`«~å^蕺ã¨=Ú—— J#∞
mo
~¸ =¸_»∞#∞ ã¨fi~∂° áê^蕺ã¨Ö’ JO`«~∂° ƒù`=« ÚÅ∞. Hˆ =Å ã¨O|O^è•^蕺ã¨=Ú
=∂„`«=Ú ã¨Oã¨~åæ^•è ºã¨ Ü«∞QÆ∞#∞. ã¨O|O^è㌠Ǩ Ï≤ `« ã¨O|O^躌 ^蕺ã¨=Ú, ã¨Oã¨~åæ
^蕺㨠ã¨Ç≤Ï`«=∞QÆ∞ ã¨fi~°∂áê^蕺#=∞QÆ∞#∞. J#QÍ J<å`«‡ ÅHõ∆}=ÚÅ∞
Jkèëêª <å`«‡ Ü«∞O^Œ∞ Jx~°fiK«hÜ«∞=ÚÅ∞QÍ Ñ¨Ù@∞ì@ ã¨Oã¨~åæ ^蕺ã¨=ÚQÆ#∞,
J<å`«‡Ü≥ÚHõ¯ ã¨fi~∂° Ѩ=Ú Jkèëêª <å`«‡ Ü«∞O^Œ∞ Jx~°fiKh« Ü«∞=ÚQÍ |∞@∞ì@
xvi
ã¨fi~∂° áê^蕺ã¨=ÚQÍ#∞ =Ù#flk. Hõ#∞Hõ ã¨O|O^èŒ ã¨ÇÏ≤ `« ã¨O|O^躌 ^蕺ã¨=Ú#
1. ã¨fi~∂° áê ^蕺ã¨=Ú#∞ 2. ã¨Oã¨~åæ ^蕺ã¨=Ú#∞ D ~Ô O_»∞#∞ *ËiÜ«Ú#flq.
om
ã¨fi~∂° Ѩ ã¨Oã¨~åæ^•è ºã¨Å∞ ~Ô O_»∞#∞ KÕi J<Àº<åº^è•ã¨Ü∞« QÆ∞#∞. D K≥Ñʨ |_ç#
J^蕺ã¨xflÜ«Ú J<À<åº^è•ã¨Ü«∞O^Œ∞ JO`«~°∂ƒù`«=ÚÖˇ· Ü«Ú#flq.
ã¨`«º"≥∞ÿ# Jkèëªê# ~°∂ѨѨ~°t=`«`«Îfi=Ú, Jã¨`«º"≥∞ÿ# JǨÏOHÍ~å^Œº
s.c
<å`«‡Å∞ pHõ\˜ "≥Å∞`«∞~°∞=Öˇ J`«ºO`« q~°∞^Œú ã¨fiÉÏè ==ÚÅ∞ QÆÅq. J~Ú##∞
JǨÏOHÍ~°=Ú P`å‡<å`«‡Å „QÆOkä HÍ|\˜ì JǨÏOHÍ~°=Ú#O^Œ∞ P`«‡Ü«Ú#∞,
J<å`«‡Ü«Ú#∞ Hõeã≤Ü«Ú#fl@∞¡ Ѩ~°ã¨Ê~°=Ú J<Àº<åº^蕺ã¨KÕ`« „Ѩf`«=∞QÆ∞
n
K«∞#flk. HÍx x[=Ú#∞ qKåiOz K«∂z#KÀ, P`å‡<å`«‡Å‰õΩ Z\˜ì
ã¨O|O^èŒ=Ú#∞ ÖË^Œ∞. ''JǨÏO—— â◊|Ì=Ú Hõ~°Î$`«fi Éè’HõÎ$`«fi=ÚÅ`À ‰õÄ_ç#
tio
z^•ÉèÏã¨∞x (r=Ùx) K≥ѨCK«∞#flk. P`«‡ˆH=Å *Ï˝# ã¨fi~°∂ѨÙ_»∞. ã¨~°fi™êH˜∆.
ã¨~åfiO`«~°=Ú („Ѩ`«º‰õΩ¯) Jk ã¨∂~°ºHÍOu=Öˇ J<å`«‡#∞, J<å`«‡Ü≥ÚHõ¯
lica
^è~Œ ‡° =ÚÅ#∞ „ѨHÍtOѨ KÕÜÚ« K«∞#flk. `«#KÕ`« „ѨHÍtOѨ|_»∞ Ö’Hõ =º=Ǩ~°
=Ú`À ã¨∂~°∞º#‰õΩ Ü≥∞\˜ì ã¨O|O^è=Œ ÚÖË^∞Œ . HÍ|\˜ì ã¨∂~°∞º_»∞ Ö’Hõ =º=Ǩ~°
=Ú#‰õΩ Hõ~°ÎHÍ#>Ë¡ `«# =Å# „ѨHÍtOѨ|_»∞ J<å`«‡ Ü≥ÚHõ¯ =º=Ǩ~°=Ú
ub
#‰õΩ#∞ Jkèëªê<å`«‡ Ü«∞#|_»∞ Ѩ~°„|Ǩχ=Ú Hõ~°Î HÍ^Œ∞. Hõ#∞Hõ `«`«ÊùÅ Éè’HõÎ
‰õÄ_® HÍ_»∞ Ö’Hõ=Ú# ™êH˜∆ Ü«∞QÆ∞"å_»∞ `«# ™êxfl^茺=Ú#O^Œ∞ [~°∞QÆ∞
=º=Ǩ~°=Ú #O^≥\ì˜ ã¨O|O^è=Œ Ú ÖËHõ ^•xx K«∂K«∞K«∞ =∂„`«=ÚO_ç#@∞¡QÍ,
np
Jkèëªê<å`«‡ ‰õÄ_® ™êH˜∆=∂„`«∞_»∞. ã¨~°fi"åºÑ≤. Hõ~°Î$`«fi Éè’HõÎ$`«fi=ÚÅ∞ ÖËx
"å_»∞. ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞=∞<À|∞kú ~°∂Ѩ ã¨OѶ∂¨ `«=Ú Hõ~$ΰ `«fi Éè’Hõ$Î `«fi qt+¨=ì ∞QÆ∞
ha
JǨÏOHÍ~°=Ú ‰õÄ_® J<å`«‡ÜÕ∞. JO^Œ∞=Å# J<å`«‡ q+¨Ü«∞=Ú, P`«‡
q+¨Ü«∞=Ú, ã¨`«º*Ï˝<å#O^•kfifÜ«∞=ÚÅ∞ <åÅ∞QÆ∞#∞ P`«‡ ÅHõ∆}=ÚÅ∞.
J#$`« [_»^Œ∞óY^≥·fi`«=ÚÅ∞ <åÅ∞QÆ∞ J<å`«‡ ÅHõ∆}=ÚÅ∞. HÍ=Ù# J<å`«‡
mo
Ü«∞O^Œ∞ P`«‡|∞kúx q_çzÃÑ\˜ì P`«‡Ü≥∞ÿ # `å#∞ „|Ǩχ=∞x `≥eã≤ x`«º=Ú‰õΩÖÎ ·ˇ
P`«ºOuHõ ^Œ∞óY x=$uΖѨ~=° ∂#O^Œ „áêÑ≤Î ~°∂Ѩ"∂≥ Hõ=∆ Ú#∞ ™êfi#∞Éè=í =Ú#
`≥eã≤ „|Ǩ‡#O^Œ ã¨fi~°∂ѨÙÖˇ· q~ålÅ∞¡^Œ∞~°∞QÍHõ!
– Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
: FO `«`ü ã¨`ü :
J^≥·fi`«ã≤kú
FO `«`üã¨`ü
J^≥· fi`« ã≤kú
J^蕺~ÀѨ„ѨHõ~°}=Ú
J^äŒ"≥∂Hõ∆ ™ê^èŒ<ÀѨ^Õâ◊ qkèO "åºMϺ™êº"≥∂ I
=Ú=Ú‰õ∆Ω}ÏO „â◊^Œú ^è•<å<å =∞i÷<å =∞~å÷Ü«∞ II
J^äŒâ◊|Ì=Ú, FOHÍ~°=Ú J#∞ D Ô~O_»∞#∞ ѨÓ~°fiHÍÅ=Ú# „|Ǩχ
HõO~î°=Ú #∞O_ç "≥Å∞=_»∞@ =Å# =∞OQÆà◊„Ѩ^Œ=ÚÅ∞. q™êÎ~°=ÚQÍ J<ÕHõ
âßG=ÚÅ#∞ q=iOz# Ñ≤=∞‡@ Jx J^äŒâ◊|Ì=Ú# Hõ~°÷=Ú. "≥∂Hõ∆=∞#QÍ
„ѨÑO¨ K«~Ç° Ï≤ `« „|Ǩ‡`«‡`«fi ã¨∞Êù~}° =Ú. nxH˜ ™ê^è#Œ =Ú LѨx+¨„`«Êuáê^Œº=∞QÆ∞
P`«‡*Ï˝#=Ú. <å=∞~°∂Ѩ~°Ç≤Ï`«"≥∞ÿ# Ѩ~°„|Ǩχ"Õ∞ q+¨Ü«∞=Ú. ™ê^èŒ#
™ê^躌 =∞QÆ∞ J*Ï˝# x=$uÎÜ∞Õ Ñ¶Å¨ =Ú. Z@¡#QÍ ã≤^=úŒ ã¨∞"Î #·≥ „|Ǩχ=Ú W`«~°
™ê^è#Œ =ÚÅ`À ™ê^躌 =Ú HÍ#O^Œ∞# P ã≤^=úŒ ã¨∞=Î Ù#∞ P=iOz# J*Ï˝#=Ú
`˘Åy „|Ǩχ ÉèÏ=„áêÑ≤Î HõÅ∞QÆ∞@ÜÕ∞ „ѨÜ∂≥ [#=Ú! „â◊^úŒ Hõey `«`åÎ fi~=÷° Ú#∞
^≥ e Ü« ∞ QÀ~° ∞ =Ú=Ú‰õ ∆ Ω =Ù Jkè H Íi. =Ú=Ú‰õ ∆ Ω =#QÍ ^è Œ ~ å‡~° ÷ ,
HÍ=∞"≥∂Hõ=∆ ÚÅ<≥_ç ѨÙ~∞° ëê~°=÷ ÚÅÖ’ "≥∂Hõ=∆ Ú<Õ HÀ~°∞"å_»∞. „â◊^úŒ QÆÅ"å~°#QÍ
Hõ~À‡áêã¨#Å∞ KÕÜ«Ú@Ü«∞O^Œ∞QÍx, W`«~° âßG=ÚÅ#∞ K«^Œ∞=Ù@ Ü«∞O^Œ∞
QÍx „â◊^Œú ÖËHõ `«`«ÎfiâßG=Ú#O^Õ q∞QÆ∞Å Pã¨H˜Î QÆÅ"å~°Å∞. áêO_ç`«º=Ú
=Å# H©iÎx HÀ~°∞ "åiH˜ D `«`«ÎfiâßG=Ú #O^ŒkèHÍ~°=Ú ÖË^Œ∞. Hõ$+≤=Å#
QÆey# 㨙êº^Œ∞Å∞#∞, Ü«∂QÆ=Ú =Å# QÆey# ã¨fi~åæ^Œ∞Å∞ W=xfl
™ê^èŒ#=ÚÅKÕ |∞\˜ìOѨ|_ç#O^Œ∞# Jx`«º=ÚÅQÆ∞@KÕ gx Ü«∞O^Œ∞
"åOKè«ÖËx"å_»∞#∞, Ѩل`å~°÷"≥∞ÿ q"åǨÏ=∞O^Œ∞ "åOKè« Ñ¨Ù„`Õ+¨}, Ü«∂QÍk
HÍ~°º=ÚÅ∞ KÕÜ«Ú@‰õΩ ^èŒ#=∞O^Œ∞#∞, JѨ~°q^Œº Ü«∞O^Œ∞#∞QÆÅ HÀiHõ
q`ÕÎ+¨}, Ѩل`«∞ÅKÕ`«#∞, Ü«∂QÍk ¿ÇÏ`«∞=QÆ∞ JѨ~°q^Œº KÕ`«#∞ D
Ö’Hõ=Ú#∞, Ñ≤`«$Ö’Hõ=Ú#∞, ^Õ=Ö’Hõ=Ú#∞ QÀ~°∞@ Ö’ˆH+¨} gxx
=ke#"å_»∞ JkèHÍi. ''#Hõ~°‡}Ï, #„Ѩ[Ü«∂, ^èŒ<Õ# `庈Q<≥·ˆH# J=∞$`«`fi«Î
=∂#â◊√ó—— J#∞ „â◊√u nxH˜ „Ѩ=∂}=Ú. 'ã¨<åºã¨=Ú#∞ „QÆÇ≤ÏOz#"å_»∞—
1 J^≥·fi`«–1 2 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
1
J#∞ qâı+¨}=ÚKÕ ^≥·fi`«"å^Œ∞ʼnõΩ JkfifÜ«∂`«‡ `«`ÎÀfiѨ^Õâ◊ „QÆǨÏ}=∞O^Œ
kèHÍ~°=Ú ÖË^Œx `≥eÜ«∞=Öˇ#∞. JkèHÍiH˜, qKå~°}=Ú#‰õΩ Hõ~°Î$ Hõ~°Î=º
ÉèÏ=ã¨O|O^èŒ=Ú HõÅ^Œ∞. JkèHÍiH˜x, „ѨÜ≥∂[#=Ú#‰õΩ#∞ „áêѨº„áêѨHõ
ÉèÏ=ã¨O|O^è=Œ Ú L#flk. J*Ï˝# x=$uΖ„|ǨχÉèÏ=„áêÑ≤Î ~°∂Ѩ„ѨÜ∂≥ [#=Ú
„áêѨº=Ú. JkèHÍi „áêѨ‰õΩ_»∞. „QÆO^äŒ=Ú#‰õΩ *Ï˝#=Ú#‰õΩ [#Hõ[#º
ÉèÏ=ã¨O|O^è=Œ ÚHõÅ^Œ∞. *Ï˝#=Ú#‰õΩ „QÆO^ä=Œ Ú [#Hõ=Ú. *Ï˝#=Ú [#º=Ú.
W@∞¡ "Õ^•O`« „Ѩ„H˜Ü∂« #∞ ™ê~°=Ú l*Ï˝ã∞¨ =ÙʼnõΩ „QÆO^äÑŒ ~¨ #°î =Ú# „Ѩ=iÎOѨ
KÕÜÚ« @ÔH· J#∞|O^èŒ K«`∞« +¨Ü ì ∞« =Ú#∞ =∞OQÆàÏK«~}° ~°∂Ѩ=Ú# x~°∂Ñ≤OK«
_»"≥∞ÿ#k.
J=`åiHõ: #=∞™ê¯~°=∞#∞ q∞+¨KÕ =ã¨∞xÎ ~ˆ âÌ =◊ ∞#∞ =∞OQÆà=◊ Ú KÕÜÚ« K«∞
D „QÆO^ä=Œ Ú# K≥Ñʨ É’=Ù q+¨Ü∞« =Ú#∞ „ѨÜ∂≥ [#=Ú#∞ ã¨∂zOK«∞K«∞<åfl~∞° .
Ü«∞™ê‡kfiâ◊fi=Ú^Õu Ü«∞„`« x=ã¨`«ºO`Õ Ü«∞^Œ¿ÑºuÜ«∞
`«`«fi*Ï˝# ã¨∞Y ã¨fi~°∂Ѩ=∞#kè ^≥·fi`« „Ѩ}Ïâ’l~≠`«"£∞ I
Ü«∞*Ï˚„QÆ`«ûfiѨ# „Ѩã¨∞Ñ≤Î+¨µ qÉèÏ`ÕºHõO qâ’HõO Ѩ~°O
„Ѩ`«º¢QƃǨχ`« ^Œã≤‡Ü«∞㨺 Hõ$Ѩܫ∂`«O^Õt ˆHO„^ŒO Éèí*Ë II
''Ü«∞`À"å W=∂x Éè∂í `åx *ÏÜ«∞O`Õ ÜÕ∞# *Ï`åx r=Ou Ü«∞„`«ÊÜ«∞O
`«ºaè ã¨Oqâ◊Ou II—— J#∞ „â◊√`åº#∞™ê~°=ÚQÍ Dã¨HõÅ „ѨѨOK«=Ú Ñ¨~°
„|Ǩχ=Ú #∞O_ç ѨÙ@∞ì#∞. Ѩ~°„|Ǩχ=∞O^Õ ã≤÷u Hõey Ü«ÚO_»∞#∞. J=™ê#
HÍÅ=∞O^• Ѩ~°„|Ǩχ=∞O^Õ ÅÜ«∞=∞QÆ∞#∞. Ѩ~°„|Ǩχ=Ú [QÆ`«∞ÎÜ≥ÚHõ¯
ã¨$+≤ì, ã≤÷u, ÅÜ«∞=ÚʼnõΩ HÍ~°}=∞~Ú L#fl#∞ ^Õâ◊HÍÅ =ã¨∞ÎѨiKÕÛù^Œ=ÚÅ∞
ÖËHõ ã¨`º« *Ï˝<å#O^Œ ~°∂Ѩ=∞~Ú LO_»∞#∞. W\˜ì Ѩ~„° |Ǩχ=Ú D [QÆ=ÚÅ#∞
|∞\˜ìOz `å#∞ r=ÙÅ â◊s~°=ÚÖ’ „Ѩ"ÕtOz *Ï„QÆ`«ûfiѨfl ã¨∞+¨µÑ¨ÙÎÅ#∞
=¸_» =ã¨÷ÅÖ’ XˆH ~°∂Ѩ=Ú# ZšѨC_»∞ ÉèÏã≤OK«∞K«∞O_»∞#∞. J\˜ì
Ѩ~„° |Ǩχ =Ú#∞ QÆ∞~°∂Ѩ^âÕ =◊ Ú#<Õ ^≥eÜ«∞ =Öˇ#∞ QÍx W`«~° ™ê^è#Œ =ÚÅKÕ
™ê^茺=Ú HÍ^Œ∞. J\˜ì QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ#∞ ZÅ¡"Õà◊Å ¿ãqO`«∞#∞.
Ü«∞㨺^Õ"Õ Ñ¨~åÉèíH˜Î~°º^ä•^Õ"Õ `«^ä• QÆ∞~“ I
`«Ãã·º`Õ Hõk`åǨϺ~å÷ó „ѨHÍâ◊O`Õ =∞Ǩ`«‡#ó II
J^≥·fi`«ã≤kú
J#∞ „â◊√uÜ«Ú, Ѩ~=° ∂~°=÷ Ú#∞ ^≥eÜ«Ú@‰õΩ ^≥=· ÉèHí Ü Î˜ Ú« , QÆ∞~°∞ÉèHí Ü
Θ ګ
HÍ~°}=∞#∞K«∞#flk. J@∞¡ QÆ∞~°∞=Ù#∞ ^≥·=`«∞ź=ÚQÆ ¿ãqOK«∞ t+¨µº#‰õΩ
ã¨O™ê~°=∞O^Œe [##=∞~°}Ïk ^Œ∞óY=ÚÅ∞ #tOz "≥~· åQƺ=∞O‰õΩiOK«∞#∞.
ǨÏ$^ŒÜ∞« =Ú# <≥ÅH˘xÜ«Ú#fl Ѩ~° =∂`«‡#∞ x~°O`«~=° Ú ^蕺xOѨ *Ï˝#=Ú^Œ
~ÚOK«∞#∞QÍx Ü≥∞ѨC_À XHõÑC¨ _»∞ ^蕺xOѨÑŨ¶ =Ú Ñ¨Ù@*ì ÏÅ^Œ∞. *Ï˝#ѶŨ =Ú
Hˆ =Å ã¨∞Y ~°∂Ѩ=∞QÆ∞ ã¨fi„ѨHÍâß`«‡~°∂Ѩ=Ú HÍx, Hõ~‡° ѶŨ =Ú=Öˇ #âßâ◊fi`«
"≥∞ÿ#k HÍ^Œ∞.
''Ü«∂=^•Ü«ÚGÜ≥∂ =O^•º "Õ^•O`À QÆ∞~°∞sâ◊fi~°óI——
J#∞ „â◊√uÜ«Ú PÜ«Ú+¨µºO_»∞ Ѩ~º° O`«=Ú QÆ∞~°∞"Õ^•O`«=ÚÅ∞ Q“~°qOѨ
^Œy#q Ü«∞#∞K«∞ Ü«∂=r˚==Ú QÆ∞~°∞¿ã= KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú##∞K«∞#flk. Ü«∂=
r˚==Ú QÆ∞~°∞¿ã= ã¨Å∞ÊK«∂ „|ǨχK«~°º=∂K«iOK«∞ #`«_»∞ <≥·+≤ªHõ „|ǨχKåi
Ü«∞#|_»∞#∞. ''ѨsHõÖ∆ ’HÍ<£—— J#∞ „â◊√u `≥eÑ≤#@∞¡ [## =∞~°}Ï^Œ∞ÅO^Œe
"Õ^#Œ Å#∞ ѨÅ∞™ê~°∞¡ ѨiH˜OѨ "≥~· åQƺ =Ú^Œ~ÚOK«∞#∞. "≥~· åQƺ ã¨OѨ#∞flÅ∞
''ã¨`k« fi*Ï˝<å~°O÷ QÆ∞~°∞ "Õ∞"åaè QÆKÛÕ `ù —ü — J#∞ „â◊√`«º~å÷#∞™ê~°=Ú `«`fiΫ =Ú#∞
`≥Å∞ã¨∞H˘#QÀi QÆ∞~°∞=Ù K≥O`«‰Ωõ KÕ~∞° ^Œ∞~°∞. QÆ∞~°∞=#∞ „QÆÇϨ =Ú |_»ã≤ QÆ∞~°∞
=ÚY`«ó „â◊=} =∞#<å^Œ∞Å#∞ PK«iOz r=#∞‡‰õΩÅÎ ~Ú q^ÕÇϨ HÔ =· ź=Ú#∞
ÉÁO^Œ∞^Œ∞~°∞. ^Œ$_è»=ÚQÆ „QÆÇ≤ÏOѨ|_ç# q^Œº `«# „âıÜ«∞ã¨∞û H˘~°‰õΩ#∞ t+¨º
Ѩ~°OѨ~ÀѨÜ≥∂QÆ=Ú H˘~°‰õΩ#∞ LѨÜ≥∂yOK«∞#∞. t+¨ºÑ¨~°OѨ~°H˜zÛ# q^Œº
`å#∞ #kx ^•@∞@‰õΩѨÜ≥∂yOK«∞H˘#∞ <å= ã¨=Ú„^Œ=ÚÖ’ =ÚxyáÈ=Ù
W`«~°∞Å#∞ ‰õÄ_» L^ŒúiOK«∞#@∞¡QÍ W`«~°∞Å#∞ ‰õÄ_» Ѩ~°=∞Ѩ^Œ=Ú#∞
á⁄OkOK«∞@ÔH· LѨÜ≥∂yOK«∞#∞. WkÜÕ∞ q^•º ã¨O`«u. W@∞¡ ѨsH˜∆`«∞_»QÆ∞
t+¨µº#‰õΩ q^ŒºxÜ«∞º=Öˇ#∞ QÍx, ^è#Œ Ö’ÉèÏkèH=õ ÚKÕ`« Z=iHÀ XHõxH˜ WÜ«∞º
QÆ∂_»^∞Œ . Z=Ô~#· ã¨=Ú„^Œ Ѩ~º° O`«=Ú#∞ ^è#Œ ѨÓ~°=‚ Ú#QÆ∞ Éè∂í q∞ WzÛ<åQÍx
"åiH˜ ‰õÄ_» D „|Ǩχq^Œº#∞ WÜ«∞º~å^Œ∞. UÅÜ«∞#QÍ D „|Ǩχq^Œº q`«ÑÎ Ó¨ ~°‚
Éè∂í ^•#=Ú HõO>ˇ JkèH=õ Ú. PHÍâßk ѨOK«É∂íè `«=ÚʼnõΩ#∞ Éè∫uHõ=ÚʼnõΩ#∞
P^è•~°=∞QÆ∞ „|Ǩχ=Ú#∞ É’kèOK«∞@‰õΩ h Éèí∂=∂„`« ^•#=Ú ã¨=∂#=Ú
HÍ^Œx ÉèÏ==Ú. ''áê^À#㨺 qâßfiÉèí∂`åx „uáê^Œ™êº=∞$`«O kq—— J#∞
3 J^≥·fi`«–1 4 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
2
„â◊√u ã¨HõÅ „ѨѨOK«=ÚHõO>ˇ „|Ǩχ =∞f`«=∞x K≥ѨCK«∞#flk. QÆ∞~°∞Hõ$ѨKÕ
q^Œº#∞Ѩ^ÕtOѨ<ÕÅ? âßG „Ѩ=∂}=Ú =Å# <Õ~°∞ÛH˘#~å^•? Jx# J@∞¡
ã¨fiÜ«∞=ÚQÆ <Õ~∞° Û H˘x# q^Œº *Ï~° QÆ~ƒ° =ù Ú=Öˇ =<≥flHÔ Hõ¯^ŒxÜ«Ú, PKå~°∞ºx
=Å# <Õ~°∞ÛH˘x# q^ŒºÜÕ∞ ã≤÷~°=∞QÆ∞#^ŒxÜ«Ú „â◊√`«∞Å∞ K≥ѨCK«∞#flq.
''`«kfikú „Ѩ}˜áê`Õ# Ѩi„Ѩâıfl# ¿ã=Ü«∂, LѨ^ÕHõ∆ºOu`Õ *Ï˝#O*Ï˝x#
ã¨`Î fiΫ ^iŒ ≈#ó—— q#Ü«∞ѨÓ~°fiH=õ ÚQÆ „áêi÷Oz# Ü≥∞_»Å ã¨^∞Œ ~æ ∞° =ÙÅ∞ h‰õΩ `«`fiΫ =Ú
#∞Ѩ^tÕ O`«∞~°x w`å"åHõº=Ú K≥ÑC¨ K«∞#flk. ѨÓ~°fi[#‡ =∞O^Œ∞, D [#‡=Ú
#O^Œ ∞#∞ 㨠OáêkOѨ | _ç # \˜ ì J^è Œ~° ‡=Ú, ¿ãfiKåÛù Kå~°=Ú, ¿ãfiKåÛù
ã¨OÉèÏ+¨}=Ú, ¿ãfiKåÛùÉèíHõ∆} ~°∂Ѩ=∞QÆ∞ „Ѩ=∂^Œ=Ú#∞, ã¨∞ÎuxO^ŒÅ=Å#
HõeÔQ_ç P#O^Œ=Ú #∞, ^Œ∞óY=ÚÅ<≥_ç ^ÕǨaè=∂#=Ú#∞, JǨÏOHÍ~°=Ú,
^ŒOÉèí=Ú, ^Õfi+¨=Ú, Jã¨∂Ü«∞Å<≥_ç *Ï˝#q~°∞^Œú QÆ∞}=ÚÅ#∞ =^ŒÅ∞#@∞¡
U „â◊=}Ïxâ◊ÛÜ«∞=Ú QÆÅ^À ^•xx =∞Oz Ü«Ú‰õΩÅÎ KÕ ^˘ÅyOz q"ÕH=õ Ú#∞
HõeyOѨ=ÅÜ«Ú#∞. `«fiO Ѩ^=Œ ÚÜ≥ÚHõ¯ ÅH∆ͺ~°=÷ Ú#∞ É’kèOK«∞@KÕ`« *Ïu,
‰õΩÖÏaè=∂#=ÚÅ#∞ q_çÑ≤OK«=Öˇ#∞. W`«~°∞Å#∞ kèHõ¯iOѨ‰õΩO_»∞@ Pk
Ѩ^=Œ ÚKÕ „QÆÇÏ≤ OѨ=Öˇ#∞. f~°Ü ÷ ∂« „`åKåO„^•Ü«∞}ÏkèH=õ ÚÅ∞#∞, LѨ"å™êkèHõ
=ÚÅ∞#∞ ^ÕǨaè=∂#=Ú #∞ ÃÑOK«∞K«∂ *Ï˝#=Ú# Hõ=~À^èŒ=ÚQÆ #∞O_»∞#∞
QÍ# *Ï˝x gx <å^ŒiOѨ ~å^Œ∞. `«`«Îfi*Ï˝#=Ú#∞ ^≥eÜ«∞QÀi#"å~°∞
W@∞=O\˜ QÆ∞~°∞=Ù#∞ P„â◊~ÚOѨ =Öˇ#x ~ÚK«@ xÜ«∞q∞OѨ|_»∞K«∞#flk.
HÍx WO`«‰Ωõ =Ú#∞¿Ñ Hõ$`å~°∞_÷ ~» Ú# QÆ∞~°∞=Ù#H© xÜ«∞=∞=ÚÅ`À ѨxÜÕ∞ÖË^∞Œ .
t+¨µº#‰õΩѨ^ÕtOK«∞#ѨÙ_»∞ É’^è•#∞ ‰õÄÅ=ÚÅQÆ∞ Ü«Ú‰õΩÎÅ#∞ QÆeÊOK«∞@,
ã≤^•úO`« „Ѩu‰õÄÅ "åHõº=ÚÅ#∞ x~åHõiOK«∞ â◊H˜Î, t+¨µº_»∞ KÕÜ«Ú
„Ѩâ◊fl=ÚÅ#∞, PˆH∆Ѩ=ÚÅ#∞ "≥O@<Õ xâ◊Û ~ÚOK«∞ â◊H˜Î, ^Œ∞óY=Ú#∞
^˘ÅyOѨ|∂#∞@, Pk Ѩ^Œ=ÚKÕ â◊~°}∞ á⁄Ok# t+¨µºx Hõ~°∞}KÕ
q_»∞=‰õΩO_»∞@ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q PKå~°∞ºx QÆ∞}=ÚÅ∞. =∞Ǩ"åHͺ~°÷
„â◊=}=Ú=Å# „Ѩ`«ºQÍ`«‡ `«`«Îfi=Ú <≥é˜Oy#"å_»∞#∞, ''„|ÃǷχ "åǨÏ=∞ã≤‡——
Jx ^Œ$_è"» ∞≥ #ÿ JѨ~ÀH∆Í`å‡#∞Éè=í =Ú QÆÅ"å_»∞ QÆ∞~°∞=#|_»∞#∞. ã¨zÛ+¨µº#‰õΩ
É’kèOK«∞@ HõO>ˇ ##º=∞QÆ∞ Hõ~°Î"åºOâ◊=Ú Uq∞Ü«Ú ÖËx"å_»∞#∞, q^Œº#∞
J^≥·fi`«ã≤kú
#tOѨHõ HÍáê_»∞"å_»∞<≥· Ü«ÚO_»=Öˇ#x ÉèÏ==Ú. U *Ï˝#=Ú =Å#
ã¨~°fi=Ú#∞ q_çK≥<À P *Ï˝#=Ú#∞ ‰õÄ_» q_»∞==Öˇ#x ''`«º[ ^èŒ~°‡=∞^èŒ~°‡O
K« LÉèË ã¨`åº#$ `Õ`º« [, LÉèãË `¨ åº#$`Õ`º« HÎÍfiÜ∞Õ # `«º[ã≤ `«`fiΫ [—— Jx âßG=Ú
K≥ÑC¨ K«∞#fl#∞ =¸iÎ=∞O`«=Ú HÍx *Ï˝#=Ú<≥@∞¡ q_»∞=^ŒQ∞Æ #x Ü«∂Hˆ Ñ∆ O≤ Ѩ
~å^Œ∞. UÅ#QÍ q#Ü«∞ "≥·~åQͺk ã¨^Œ∞æ}âßeÜ«∞QÆ∞ t+¨µº#HÍ q^Œº #∞Ѩ^Õ
tOK«∞@ÜÕ∞ *Ï˝# `åºQÆ=∞#|_»∞#∞. ''ã¨`ü, „|Ǩχ, Éèí∂=∂—— J#∞#q „|Ǩχ
<å=∞=ÚÅ∞.
Uk ѨiKÕÛù^Œ~°Ç≤Ï`«"≥∂ Jk „|Ǩχ=Ú. ѨiKÕÛù^Œ=Ú ^Õâ◊Hõ$`«=∞xÜ«Ú,
=ã¨∞ÎHõ$`«=∞xÜ«Ú, HÍÅHõ$`«=∞xÜ«Ú =¸_»∞ q^èŒ=ÚÅ∞. ^Õâ◊Hõ$`« ѨiKÕÛù^Œ
=∞#QÍ XHõKÀ@ L#flk =∞iÜ≥ÚHõKÀ@ ÖˉõΩO_»∞@. PHÍâ◊=Ú ã¨HõÅ
^Õâ◊=Ú ÅO^Œ∞ Ü«ÚO_»∞#∞. HÍ=Ù# ^Õâ◊=Ú=Å# ã¨OÉèíqOKÕ Ñ¨iKÕÛù^Œ=Ú
PHÍâ◊=Ú#‰õΩ ÖË^Œx K≥ѨÊ=K«∞Û#∞. W>Ë¡ „|Ǩχ=Ú Ñ¨iѨÓ~°‚=∞~Ú
„|Ǩ‡O_»=∞O`«\Ï xO_ç Ü«Ú#flk. HÍ=Ù# ^ÕâH◊ $õ `«Ñi¨ KÕÛ^ù =Œ Ú „|Ǩχ=Ú#‰õΩ
ÖË^Œ∞. HÍÅѨiKÕÛù^Œ=∞#QÍ XHõ HÍÅ=Ú#O^Œ∞O_ç =∞iÜ≥ÚHõ HÍÅ=Ú#
ÖËHõáÈ=Ù@ Ö’Hõ=Ú#O^Œe ã¨HõÅ =ã¨∞Î=ÙÅ∞ L`«ÊuÎ q<åâ◊=ÚÅ∞ HõÅq
HÍ=Ù# Jq #tOz# Ñ≤^ŒÑ¨ #∞O_»*ÏÅ=Ù. ''*Ï`«ã¨º Ç≤Ï „^èŒ∞"À =∞$`«∞ºó——
ѨÙ\˜ì# =ã¨∞Î=ÙÅ∞ y@∞ì@KÕ XHõ HÍÅ=∞O^Œ∞#flq =∞iÜ≥ÚHõ HÍÅ=Ú
#O^Œ∞O_»#O^Œ∞# Jq HÍŠѨiKÕÛù^Œ=ÚÖˇ·Ü«Ú#flq. „|Ǩχ =Ú#‰õΩ
ѨÙ@∞ìHÖõ ^Ë ∞Œ . Jk J[=Ú. HÍ=Ù# y@ì^∞Œ . ã¨~fi° HÍÅ=ÚÅO^Œ∞ Ü«Ú#flO ^Œ∞#
„|Ǩχ=Ú#‰õΩ HÍÅѨiKÕÛù^Œ=Ú ã¨OÉèíqOѨ*ÏÅ^Œ∞. =ã¨∞ÎHõ$`« ѨiKÕÛù^Œ
=∞#QÍ XHõ =ã¨∞=Î Ù `å<≥Ü · Ú« O_ç =∞iÜ≥ÚHõ =ã¨∞=Î Ù `å#∞ Q͉õΩO_»∞@. Ö’Hõ
=∞O^Œe Ѷ∞¨ @Ѩ\Ïk ã¨HÅõ =ã¨∞=Î ÙÅ∞ "Õé∞"Õé∞QÍ Ü«ÚO_»∞@KÕ "å\˜H˜ =ã¨∞Î
ѨiKÕÛ^ù =Œ ÚHõÅ^Œ∞. „|Ǩχ=Ú Dã¨HÅõ „|Ǩ‡O_»=Ú#‰õΩ HÍ~°}=Ú. HÍ~°º=Ú
HÍ~°}=Ú Hõ#fl "Õé˘O_»∞ =ã¨∞=Î Ù HÍ<Õ~^° ∞Œ . J#QÍ HÍ~°ºHÍ~°}=ÚʼnõΩ ÉË^=Œè Ú
ÖË^∞Œ . „|Ǩχ=Ú D „|Ǩ‡O_»=∞O^Œe ã¨HÅõ =ã¨∞ãÎ fi¨ ~∂° Ѩ"∞≥ #ÿ O^Œ∞# =ã¨∞=Î ÙÅ
=Å# HõÅ∞QÆ∞ ѨiKÕÛù^Œ=Ú „|Ǩχ=Ú#‰õΩ ã¨OÉèíqOѨ^Œ∞.
5 J^≥·fi`«–1 6 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
3
''`«`«Îfi=∞ã≤—— J<Õ =∞Ǩ"åHõº=ÚKÕ K≥ѨÊ|_ç# ''h=Ù P P`«‡ ã¨fi~°∂ѨÙ
_»=~Ú =Ù<åfl=Ù—— J#∞ `«`«Îfig∞ „QÆO^äŒ=Ú# K≥ѨÊÉ’=Ù q+¨Ü«∞=Ú. `«`ü,
`«fiO Ѩ^=Œ ÚÅ "åKåº~°=÷ Ú#∞, ÅH∆ͺ~°=÷ Ú#∞ Ez Jã≤ Ѩ^=Œ ÚKÕ JÉè^Ë =Œ Ú#∞
`≥Å∞ѨÙ#∞. `≥eÜ«∞x =ã¨∞Î=Ù#∞ `≥Å∞ѨÙ#ѨÙ_»∞ ÅHõ∆}ÏÅ ^•fi~å `≥Å∞ѨÙ^Œ∞~°∞.
`«@ã¨÷ ÅHõ} ∆ =∞x, ã¨fi~°∂Ѩ ÅHõ}
∆ =∞x ~Ô O_»∞ ~°H=õ ÚÅ∞. `≥Å∞Ѩ^yŒ # =ã¨∞=Î Ù
#O^Œ∞O_» <Õ~H° õ `≥Å∞Ѩ^yŒ # =ã¨∞=Î Ù `À_» U^Õx ã¨O|O^è=Œ Ú QÆÅ =∞é˜ÜÚ≥ Hõ
=ã¨∞Î=Ù#O^Œ∞O_ç `≥Å∞Ѩ^Œy# =ã¨∞Î=Ù#∞ ^≥Å∞Ѩ٠ÅHõ∆}=Ú `«@ã¨÷ÅHõ∆} =∞#
|_»∞#∞. `≥Å∞Ѩ^yŒ # =ã¨∞=Î Ù#O^Œ∞O_»∞ ÅHõ}∆ =Ú ã¨fi~∂° Ѩ ÅHõ}∆ =∞#|_»∞#∞.
`«`ü J#∞ â◊|Ì=Ú#‰õΩ `«@ã¨÷ ÅHõ∆}=Ú QÆÅ „|Ǩχ=Ú "åKåº~°÷=Ú. ã¨$+≤ì,
ã≤÷u ÅÜ«∞=ÚÅ∞ „|Ǩχ=Ú#‰õΩ `«@ã¨÷ÅHõ∆}=Ú x~°∞æ}=Ú, JkfifÜ«∞"≥∞ÿ#
„|Ǩχ=Ú x[=ÚQÆ D [QÆ=ÚŠѨÙ@∞ìH‰õ Ωõ QÍx, áêÅ#‰õΩQÍx, ÅÜ«∞=Ú#‰õΩ
HÍ~°}=Ú HÍ<Õ~^° ∞Œ . HÍ=Ù# D ÅHõ}∆ =Ú Ñ¨~„° |Ǩχ=Ú#O^Œ∞ ã¨=∞#fiÜ∞« =Ú
ÉÁO^Œ*ÏÅ^Œ∞. [QÆ=ÚÅ ã¨$+≤ì, ã≤÷u, ÅÜ«∞=ÚʼnõΩ HÍ~°}=∞QÆ∞ K«`«∞~°∞‡Y
„|Ǩχܫ∞O^Œ∞ ã¨=∞#fiÜ«∞=Ú HÍQÆÅ^Œ∞. JkfifÜ«∞Ѩ~„° |Ǩχ=Ú `À_» ã¨O|O
^è=Œ Ú QÆÅ K«`∞« ~°∞‡Y∞x Ü«∞Okqfi^=Œè Ú# ã¨=∞#fiÜ∞« =∞QÆ∞K«∞ JkfifÜ«∞ „|Ǩχ
=Ú#∞ h `«@ã¨÷ ÅHõ}∆ =Ú É’kèOѨQÅÆ ^Œ∞. W@∞¡ [QÆ`å¯~°}=∞x `«@ã¨÷ ÖHõ}∆
=ÚKÕ É’kèOѨ|_ç# „|Ǩχ=Ú `«`«Îfi=∞ã≤ "åHõº=∞O^Œ∞ ''`«`ü—— J#∞ â◊|Ì=Ú
#‰õΩ "åKåº~°÷=Ú.
''ã¨`«ºO *Ï˝#=∞#O`«O „|Ǩχ—— Jx `≥·uÎsÜ≥∂Ѩx+¨`«∞Î „|Ǩχ=Ú ã¨zÛ
^•#O^Œ ~°∂Ѩ=∞xÜ«Ú ''P#O^À „|¿Çχu =º*Ï<å`ü—— J#∞ „â◊√u „|Ǩχ=∂
#O^Œ=∞xÜ«Ú K≥ѨCK«∞#flk. WkÜÕ∞ „|Ǩχ=Ú#‰õΩ ã¨fi~°∂Ѩ ÅHõ∆}=Ú. D
ã¨fi~∂° Ѩ ÅHõ}∆ =ÚKÕ É’kèOѨ|_ç# „|Ǩχ"Õ∞ `«`fiΫ =∞ã≤ "åHõº=Ú#O^Œe ''`«`—ü —
â◊|Ì=Ú#‰õΩ ÅH∆ͺ~°÷=Ú. *Ï„QÆ`«, ã¨fiѨfl, ã¨∞+¨µÑ¨ÙÎÅ#∞ =¸_»=ã¨÷Å Ü«∞O^Œ∞
u~°∞QÆ∞ r=Ù_»∞ ''`«fiO—— â◊|Ì=Ú#‰õΩ "åKåº~°÷=Ú. J=ã¨÷ÅÖ’ u~°∞QÆ∞K«∞#fl#∞
J=™ê÷^èŒ~°‡=ÚÅ∞ `«#flO@ ~å‰õΩO_»∞@KÕ r=Ù_»∞ x[=ÚQÆ J=ã¨÷Å
^èŒ~°‡=ÚÅ#∞ ÉÁO^Œ<Õ~°_»∞. =∞iÜ«Ú P Ѩ~°„|Ǩχ"Õ∞ D ã¨HõÅ=Ú#∞
J^≥·fi`«ã≤kú
|∞\˜Oì z `å#xflO\˜ Ü«∞O^Œ∞ „Ѩ"tÕ OK≥#xÜ«Ú, D â◊s~°=ÚÅO^Œ∞ „Ѩ"tÕ Oz
r=Ù_»Ü≥∞º#x "≥Å¡_çO K≥#∞. HÍQÍ r=Ù_»∞ „|Ǩχ=∞QÆ∞@KÕ #`«xH˜
J=™ê÷^~Œè ‡° =ÚÅ∞ ã¨OÉèqí OѨ=Ù. r=Ù_»∞ Ü«∞^ä•~°=÷ ÚQÍ ã¨zÛ^•#O^Œ~∂° ѨÙ_»∞
ѨiKÕÛù^ŒÇ‘Ï#∞_»∞. W\˜ì r=~°∂Ѩ=Ú '`«fiO— â◊|Ì=Ú#‰õΩ ÅH∆ͺ~°÷=Ú. r=Ùx
Ü«∞O^Œ∞#fl "åKåº~°÷ ÅH∆ͺ~°÷=ÚÅ#∞, „|Ǩχ=∞O^Œ∞#fl "åKåº~°÷ ÅH∆ͺ~°÷
=ÚÅ#∞ ~Ô O_çO\˜x q_çzÃÑ\˜ì W~°∞=ÙiÖ’ #∞#fl K≥`· #« º=Ú#∞ QÆ∞iÎOK«=Öˇ#∞.
W@∞¡ 'Jã≤— JѨ^Œ=ÚKÕ r=„|Ǩχ=ÚÖÁHõ¯>Ë Jx `≥eÃÑ#∞. „|Ǩχ
™êH∆Í`å¯~°=Ú#∞ á⁄O^Œ=Öˇ##fl QÆ∞~°∞Hõ$Ѩ HÍ~°}=∞QÆ∞#∞. QÆ∞~°∞Hõ\ÏHõ∆=Ú
ÖˉõΩO_® „|Ǩχ`«`«Îfi=Ú#∞ ^≥eÜ«Ú@ ^Œ∞™êû^茺=Ú.
J=: WѨÙ_»∞ "Õ^•O`« „â◊=}=Ú KÕÜ«∞^ŒQÆ∞ JkèHÍix "≥Å¡_çOK«∞K«∞,
K≥ѨÊ^ŒÅz# q+¨Ü«∞=Ú#∞ „Ѩu[˝ KÕÜ«ÚK«∞<åfl~°∞.
"Õ^•O`« „â◊=}=Ú KÕÜ«∞^ŒÅz# ѨÙ~°∞+¨µ_»∞ ™ê^èŒ# K«`«∞+¨ìÜ«∞ ã¨OѨ^Œ
Hõey Ü«ÚO_»=Öˇ#∞. P`å‡<å`«‡ =ã¨∞Î q"ÕHõ=Ú. WǨÏѨ~°Ö’Hõ=Ú ÅO^Œe
Éè’QÆ=ÚÅO^Œ∞ "≥·~åQƺ=Ú. â◊=∞^Œ=∂^Œ∞Å∞, "≥∂Hõ∆=Ú#∞ ÉÁO^Œ=ÅÜ«Ú
##∞ "åOKè«Ü«Ú ™ê^èŒ#K«`«∞+¨ìÜ«∞ ã¨OѨuÎ J#|_»∞#∞. z`«Îâ◊√kú QÆÅ "åiH˜
â◊=∞^Œ=∂^Œ∞ÅO‰õΩiOK«∞#∞. z`«âÎ √◊ kú H˘~°HÔ · HÍ=∞º x+≤^HúŒ ~õ ‡° Å∞ KÕÜ∞« Hõ qÇ≤Ï`«
=∞QÆ∞ x`«ºHõ~‡° Å#∞ PK«iOK«=Öˇ#∞. â◊√^Œú z`«∞bÎ „ѨÑO¨ K«=Ú ™ê~°qÇ‘Ï#=∞x
`«ÅO`«∞~°∞. ™ê~°=Ú QÆÅ „|Ǩχ=Ú#∞ ^≥eÜ«∞QÀ~°∞^Œ∞~°∞. ''`«"Õ∞`«O "Õ^•#∞
=K«<#Õ „ÉÏǨχ}Ïqqk+¨OuÜ«∞*Ë#˝ ^•<Õ# `«Ñ™¨ êº<åâ◊H˘#—— J#∞ „â◊√uÜ«Ú
"Õ^•^茺ܫ∞<å^Œ∞ÅKÕ Ñ¨~°„|Ǩχ=Ú#∞ ^≥eÜ«∞QÀ~°∞K«∞<åfl~°x `≥Å∞ѨÙK«∞#flk.
JOuÜÕ∞QÍx `≥eÜ«ÚK«∞<åfl~°x K≥ѨC@ÖË^Œ∞. "≥·kHõ Hõ~°‡=ÚÅ∞ z`«Îâ◊√kú
=¸ÅHõ=ÚQÆ *Ï˝#=Ú^Œ~ÚOK«∞@‰õΩ HÍ~°}=ÚHÍQÆÅ=Ù. *Ï˝#=Ú =ÚH˜¿Î ÇÏ`«∞=Ù
HÍQÆÅ^Œ∞. HÍx Hõ~°‡Å∞ "≥∂Hõ∆=Ú#‰õΩ ™êH∆Í`å¯~°}=ÚÅ∞ HÍ<Õ~°=Ù.
''HõëêÜ«∞ ѨOH˜Îó Hõ~å‡}˜ *Ï˝#O`«∞ Ѩ~°=∂QÆuó I
HõëêÜÕ∞ Hõ~°‡aèó ѨˆHfi`«`À *Ï˝#O „Ѩ=~°Î`Õ—— II
J#∞ „â◊√uÜ«Ú Hõ~°‡ÖÏK«iOK«∞@KÕ z`«Î =∂e#º=Ú `˘ÅQÆ∞#xÜ«Ú,
7 J^≥·fi`«–1 8 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
4
Hõ~å‡K«~}° =Ú =ÚH˜Î ™ê^è#Œ =Ú HÍ<Õ~^° xŒ Ü«Ú, *Ï˝#™ê^è#Œ =Ú HÍQÆÅ^ŒxÜ«Ú
`≥Å∞ѨÙK«∞#flk. ''`«"Õ∞ =qk `åfiu =∞$`«∞º"Õ∞u <å#ºó ѨO^• JÜ«∞<åÜ«∞
q^Œº`Õ—— =ÚH˜Îá⁄O^Œ∞@‰õΩ *Ï˝#=Ú `«Ñ¨Ê "Õé˘O_»∞ =∂~°æ=Ú ÖË^Œx ZÅ∞ÔQuÎ
K≥ѨCK«∞#flk. ''J^ä•`À „|Ǩχl*Ï˝™ê—— J#∞ „|Ǩχã¨∂„`«=∞O^Œ∞ J^äŒ
â◊|Ì=Ú #‰õΩ â◊OHõ~°∞Å∞ ™ê^èŒ#K«`«∞+¨ìÜ«∞ ã¨OѨ^Œ Hõey# Ñ≤=∞‡@ J#∞
J~°÷=Ú#∞ ã¨Ê+¨ì=Ú KÕã≤i. ^èŒ~°‡`«`«Îfi=Ú#∞ `≥eÜ«∂Åx HÀ~°∞"å~°∞
"Õ^•^茺ܫ∞#=ÚKÕã≤ Ü«ÚO_»=ÅÜ«Ú#∞. HÍ=Ù#<Õ ''J^ä•`À ^èŒ~°‡l*Ï˝™ê——
J<Õ ^èŒ~°‡ã¨∂„`«=Ú "Õ^•^茺 Ü«∞#=ÚKÕã≤# Ñ≤=∞‡@ J<Õ J~°÷=Ú HÍQÍ, ^èŒ~°‡,
„|Ǩχl*Ï˝ã¨Å∞ Ô~O_»∞ "Õˆ~fi~°∞ JxÜ«Ú, PÜ«∂ qKå~°}KÕÜ«Ú Ñ¨Ù~°∞+¨µÅ∞
aè<åflkHè Í~°∞ÅxÜ«Ú ã¨Ê+¨=ì ∞QÆ∞ K«∞#flk. "Õ^•^躌 Ü«∞#=Ú KÕã#≤ O`« =∂„`«=Ú#
„|ǨχqKå~°=Ú KÕÜ«Ú@‰õΩ J~°∞›_»∞HÍ_»∞. ™ê^èŒ#ã¨OѨ^Œ QÆey#"å_Õ
„|ǨχqKå~°=Ú#‰õΩ J~°∞›_»∞. "Õ^•O`«∞Å =∞`«=Ú# ^èŒ~°‡„|Ǩχ g∞=∂O™ê
âßG=ÚÅ∞ Ô~O_»∞ HÍx XˆH âßG=Ú HÍ^Œ∞. ^èŒ~°‡l*Ï˝™ê KÕÜ«∞QÀ~°∞"å~°∞
^è~Œ ‡° g∞=∂O™ê âßG=Ú#∞, „|Ǩχ l*Ï˝™ê KÕÜ∞« QÀ~°∞"å~°∞ „|Ǩχg∞=∂O™ê
âßG=Ú#∞ K«^Œ∞=#~°∞›Å∞. P`«‡ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ ^≥Å∞ã¨∞H˘x#KÀ =Ú‰õΩÎ_»∞
HÍQÆÅ_»xÜ«Ú q_»∞^ŒÅ ÉÁO^Œ∞@‰õΩ *Ï˝#=Ú `«Ñ¨Ê =∞~˘Hõ =∂~°æ=Ú
ÖË^xŒ Ü«Ú ã¨Ê+¨=ì ∞QÆ∞K«∞#flk. =ÚH˜xÎ ^ÕQÅÆ *Ï˝#=Ú#‰õΩ Hõ~å‡^Œ∞Å `À_®Ê@∞#∞
HõxÑ≤OK«^Œ∞. *Ï˝#=Ú#‰õΩ =∞iÜ≥ÚHõ ã¨Ç¨Ü«∞ x~°¿ÑHõ∆=ÚQÆ QÍ~°}=∞#∞
JOâ◊=Ú "Õ^•O`«=ÚÅO^Œ∞ `≥eÜ«ÚK«∞#flO ^Œ∞# ã¨O™ê~°=∞#∞ |O^èŒ=Ú
P~ÀÑ≤`«=∞x "Õé∞QÆ K≥ѨÊ#Hõ¯~°ÖË^Œ∞. W>Ë¡ „ѨѨOK«=Ú P~ÀÑ≤`«"Õ∞#x
`≥eÜ«ÚK«∞#flk. ''D „ѨѨOK«=Ú ™ê~°â◊¥#º=∞x x~°‚Ü«∞=Ú KÕÜ«Ú"å~°∞
P`å‡<å`«‡ q"ÕHõ=ÚQÆÅ"å~°x `≥eÜ«ÚK«∞#flk. ''J~åQÆ ^Õfiëê}Ï"£∞——
~åQÆ^Õfi+¨=ÚÅ∞ ÖËx"å~°#∞@KÕ WǨÏѨ~° ã¨∞Y=ÚÅO^Œ∞ HÀiHõÜ«Ú,
`«^Œ∞áêÜ«∞=ÚÅO^Œ∞ „Ѩ=$uÎÜ«Ú ÖËHõáÈ=Ù@ ã¨Ê+¨ì=Ú.—— „áê}˜HÀ\˜H˜ cèu
HõeyOK«∞ #_»`«ÖËx "å~°#∞@KÕ â◊=∞^Œ=∂^Œ∞Å∞ Hõey Ü«ÚO_»∞@Ü«Ú
^≥eÜ«ÚK«∞#flk. â◊=∞^Œ=∞ LѨ~°u u`åH∆Í „â◊^Œú ã¨=∂^è•#=ÚÅ∞ â◊=∂k
J^≥·fi`«ã≤kú
+¨@¯=∞#|_»∞#∞. ''=∞=ÚH∆Í}Ï"£∞—— "≥∂Hõ=∆ Ú QÀ~°∞"å~°Å#∞@KÕ "≥∂Hˆ K∆ Û« Ü
ù Ú«
`≥eÜ«ÚK«∞#flk. W\ì̃ ™ê^èŒ#K«`«∞+ì̈Ü«∞ ã¨OѨ^Œ HõÅ"åˆ~ "Õ^•O`« âßG=Ú#∞
[^Œ∞=#kèHÍ~°∞Å∞.
J=: „ѨÑO¨ K« =∞^躌 ã¨"Î ∞Õ #x "Õ^•O`« qKå~°=Ú =Å# Hõey# *Ï˝#=Ú
„ѨѨOK«=Ú#∞ ã¨=¸Å=ÚQÆ ^˘ÅyOK«∞#∞. HÍ=Ù#<Õ *Ï˝#"Õ∞ =ÚH˜Î ™ê^èŒ#
=∞#∞@ á⁄ã¨QÆ∞#∞. Hõ#∞Hõ „ѨѨOK« =∞^茺ã¨Î=∞x „Ѩ=∂}©HõiOK«∞K«∞<åfl~°∞.
z`«ÎÃã÷Â~°º=Ú#∞ â∫K«ã¨OѨ^ŒÜ«ÚQÆÅ *Ï˝#∞ÖÏ Ñ¨~°=∞Ѩ^Œ=Ú#∞ ÉÁO^Œ∞
^Œ∞~°∞. PѨ~°=∞Ѩ^Œ=Ú KÕi#"å~°b ã¨O™ê~°=Ú# =∞~°Å |∞@ì*ÏÅ~°∞
JxÜ«Ú, PHÍâ◊=Ú#∞, K«~°‡=Ú#∞ KåѨ#∞ K«∞@∞ì#@∞¡ =∂#=ÙÖˇ#fl_»∞
K«∞@ìQÅÆ ~À P<å_»∞ „|Ǩχ=Ú#∞ ^≥eÜ«∞Hõ ^Œ∞óMÏO`«=Ú ã¨OÉèqí OK«=K«∞Û#∞.
J#QÍ PHÍâ◊=Ú#∞ KåѨ=Öˇ K«∞@∞ì@Ü«Ú, „|Ǩχ=Ú#∞ `≥eÜ«∞Hõ
=Ú‰õΩÎ_»QÆ∞@Ü«Ú ã¨OÉèíqOѨ <Õ~°^ŒxÜ«Ú ''„|Ǩχ=Ú#∞ Z=_»∞ `≥eÜ«Ú<À
J`«_»∞ „|Ǩχ"Õ∞ Ü«∞QÆ∞K«∞<åfl_»∞.—— ##∞fl `≥eã≤ âßOux á⁄O^Œ∞^Œ∞=Ù.
##∞fl `≥eã≤# Ñ≤=∞‡@ Ѩ~=° ∂`«‡~°∂Ѩ=Ú á⁄O^ŒQÅÆ =xÜ«Ú K≥ÑC¨ "ÕÅH˘Åk
㨇$`«∞Å∞#∞ *Ï˝#"Õ∞ =ÚH˜Î ™ê^èŒ#=∞x *Ï˝#=Ú=Å<Õ |O^èŒ=Ú `˘ÅQÆ∞#x
K≥ÑC¨ K«∞#flq. D „ѨÑO¨ K«=∞#∞#k |O^è=Œ Ú. |O^è=Œ Ú HõeÊ`«=∞~Ú#O^Œ∞#
*Ï˝#=Ú=Å# `˘ÅQÆ∞K«∞#flk. HõeÊ`« =ã¨∞=Î ÙÖË *Ï˝#=Ú=Å# `˘ÅQÆ∞#∞ QÍx
ã¨`º« =ã¨∞=Î Ù *Ï˝#=Ú=Å# ^˘ÅQÆ *ÏÅ^Œ∞. Z@¡#QÍ ã¨O["Õà◊ „`å_»∞#∞ K«∂z
áê=∞x „Éè=í ∞ K≥Ok#ѨÙ_∞» nѨ HÍOuKÕ „`å_»∞ `≥eÜ«∞QÆ ã¨~Ê° =Ú "≥^· ˘ÅQÆ∞#∞.
W>Ë¡ =Ú`«ºÑ¨ÙzѨÊ#∞ "≥O_ç Ü«∞x „Éè=í ∞Ѩ_#ç ѨÙ_»∞ =Ú`«ºÑ¨ÙzÑ¨Ê `«`fiΫ =∞~°Ü∞«
"≥O_ç qÅÜ«∞=∞QÆ∞@ Ö’HÍ#∞ Éèí= ã≤^Œú=Ú. ÃÑ· Ô~O_çO\˜Ü«∞O^Œ∞
ã¨~°Ê~°[`«=ÚÅ∞ ã¨`«º=ÚÅ∞ HÍ=Ù. P~ÀÑ≤ `«=ÚÅ∞. J^茺ã¨Î=ÚÅ∞ Hõ#∞Hõ<Õ
"åx Ü«∞^蕺ã¨=Ú#‰õΩ Jkèëêì#=∞QÆ∞ „`å_»∞, =Ú`«ºÑ¨ÙzÑ¨Ê `≥eã≤#KÀ
㨠~ ° Ê ~° [ `« = ÚÅ∞ JO`« i OK« ∞ K« ∞ #flq. J>Ë ¡ Ѩ ~ ° = ∂`« ‡ `« ` « Î fi =Ú
^≥eÜ«∞#O`«=~°‰õΩ ã¨HõÅ |O^èŒ=Ú `˘ÅQÆ^Œ#∞@KÕ ã¨HõÅ |O^èŒ=ÚÅ∞
HõeÊ`«=∞#∞@ J~°ã÷ ^≤ =úŒ ∞~Ú Ü«ÚO_» ^˘ÅQÆ<~Õ ^° ∞Œ . HÍx *Ï˝#=ÚKÕ |O^è=Œ Ú
9 J^≥·fi`«–1 10 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
5
`˘ÅQÆ∞#xÜ«Ú, =ÚH˜Î ^˘~°‰Ωõ #xÜ«Ú K≥ÑC¨ @KÕ ã¨HÅõ |O^è=Œ ÚÅ∞ Ѩ~„° |Ǩχ
=∞O^Œ∞ HõeÊ`«=∞x `≥eÜ«ÚK«∞#flk. W@∞¡ K≥ѨÊHõÜÕ∞ ã≤kúOK«∞ J~°÷=Ú#∞
J~°÷ ã≤^Œú=∞O^Œ∞~°∞. J~å÷ѨuÎ „Ѩ=∂}=ÚÅKÕ ã≤kúOѨQÆÅ^Œx ^•x ÉèÏ==Ú.
J~åúÑu¨ Ü
Î ∞« #∞#k „Ѩ`º« H∆Ík „Ѩ=∂}=ÚÅ=Öˇ „Ѩ"∞Õ Ü«∞ ã≤kHú ˜ `À_»Ê_»QÅÆ
„Ѩ=∂}=Ú. J~å÷Ñu¨ Î „Ѩ=∂}=Ú ^Œ$ëìê~å÷Ñu¨ Î JxÜ«Ú „â◊√`å~å÷Ñu¨ Ü Î ∞« xÜ«Ú
~Ô O_»∞ q^è=Œ ÚÅ∞. Z@¡#QÍ Ñ¨Q\Æ Ñ˜ Ó¨ @ Éè∞í lOѨx ^Õ=^Œ`∞« _Î ∞» |eã≤ÜÚ« O_»∞@
Hõ#∞Q˘O^Œ∞=Ú. |eã≤# ^Õ=^Œ`«∞Î_»∞ ѨQÆ\˜Ñ¨Ó@ Éèí∞lOѨ‰õΩO_»∞@ =∞#‰õΩ
`≥eÜ«Ú#∞. ѨQ\Æ Ñ˜ Ó¨ @ u#x ^Õ=^Œ`∞« _Î ∞» |eã≤ÜÚ« O_»∞@ Ez ~å„u Éè∞í lO
K«∞K«∞<åfl_»x x~°‚~ÚO`«∞=Ú. |eã≤Ü«Ú#fl ^Õ=^Œ`«∞Î_»∞ ~å„u Éèí∞lOK«∞@
ã¨`«º=Ú. D ã¨`«º=Ú#∞ =∞#=Ú Hõ#∞ÖÏ~° K«∂_»‰õΩ#fl#∞ |eÜ«Ú@ Ez
x~°~‚ ÚOzuq∞. ~å„uÉè’[#=Ú ÖËHõ |eÜ«Ú@ á⁄ã¨Q^Æ ∞Œ HÍ# ~å„uÉè’[#=Ú
HõeÊOK«∞@ ^Œ$ëìê~å÷ѨuÎ J#|_»∞#∞. *’ºuëìÈ=∞=Ú KÕÜ«Ú#`«xH˜ ã¨fi~°æ=Ú
ÅaèOK«∞#x "Õ^=Œ Ú =Hͯ}˜OK«∞K«∞#flk. *’ºuëìÈ=∞=Ú „H˜Ü∂« ~°∂Ѩ=∞QÆ∞@KÕ
Hõ∆}˜Hõ=Ú. ã¨fi~°æ=∞#∞ Ѷ¨Å=Ú H˘O`« HÍÅ=Ú#‰õΩ Ñ≤=∞‡@ Ö’HÍO`«~°=Ú#
QÆÅ∞QÆ∞#∞. *’ºuëìÈ=∞=Ú Hõ}∆ H˜ "õ ∞≥ #ÿ #∞, *’ºuëìÈ=∞=ÚKÕã#≤ XHõ JѨÙ~∂° Ѩ=Ú
ѨÙ@∞ì#xÜ«Ú HÍÖÏO`«~°=Ú# Ö’HÍO`«~°=∞O^Œ∞ ã¨fi~°æ=Ú HõeyOK«∞#xÜ«Ú
g∞=∂O㨉õΩÅ∞ HõeÊO`«∞~°∞. "Õ^Œ=ÚÅO^Œ∞ *’ºuëìÈ=∞=Ú ã¨fi~°æ ™ê^èŒ#=∞x
JѨÙ~°∂Ѩ=Ú#∞ HõeÊOK«∞@<Õ hÜ«∞~å÷ѨuÎ „â◊√`å~å÷ѨuÎ Ü«∞#|_»∞#∞. W>Ë¡
Ö’Hõ=∞O^Œ∞#∞ Ö∫H˜Hõ„â◊√`å~å÷ѨuÎÜ«Ú #∞O_»∞#∞. â◊`«=~°¬rq Ü«∞QÆ∞
^Õ=^Œ`«∞Î_»∞ WO@ÖË_»x#=∞$`«∞_»x x~°‚~ÚOѨHõZHõ¯_çÔH·<å"≥o§Ü«ÚO_»∞#x
x~°‚~ÚO`«∞=Ú. nxH˜ Ö∫H˜Hõ „â◊√`å~å÷ѨuÎ JO^Œ∞~°∞.
ÃÑ#· EÑ≤# su "Õ^•O`«=ÚÅO^Œ∞ *Ï˝#=Ú =ÚH˜Î ™ê^è#Œ =∞x `≥eÜ«Ú
K«∞#flk. "≥∂Hõ∆=∞#QÍ r=Ù_»kfifÜ«∞=∞QÆ∞ ã¨zÛ^•#O^Œ „|Ǩχ~°∂Ѩ=Ú#∞
ÉÁOkÜ«ÚO_»∞@. DHõ#|_»∞ „|Ǩ‡O_»=Ú âßâ◊fi`«=ÚQÆ x>Ë¡Ü«ÚO_» „|Ǩχ
=∞kfifÜ«∞=ÚHÍ<Õ~^° ∞Œ . HÍ=Ù# *Ï˝#=Ú =ÚH˜¿Î ÇÏ`«∞=x HõeÊOѨQÅÆ =Ù. P~ÀÑ≤
`«=∞QÆ∞ ~°A˚ã¨~åÊ^Œ∞Å∞, â◊√H˜Î~°l`«=ÚÅ∞ *Ï˝#=ÚKÕ ^˘ÅQÆ∞@Ü«Ú P~ÀÑ≤`«
J^≥·fi`«ã≤kú 11
=ÚÅ∞ HÍx â◊√H˜ÜÎ Ú« , „`å_»∞#∞ `˘ÅQƉΩõ O_»∞@Ü«Ú Ö’HÍ#∞Éè=í =Ú. W@∞¡O_»
*Ï˝#=ÚKÕ „ѨѨOK«=Ú P~ÀÑ≤`«=∞xÜ«Ú r=Ù_»kfifÜ«∞ ã¨zÛ^•#O^Œ ~°∂ѨÙ
_»xÜ«Ú `≥eÜ«Ú#∞.
J=: "Õ^ŒqÇ≤Ï`« Hõ~å‡K«~°}"Õ∞ |O^èŒ=Ú#∞ `˘ÅyOѨ*ÏÅ∞#∞. "≥·kHõ
„H˜Ü∂« HõÖÏѨ=ÚÅ∞ "≥∂Hõ¿∆ ÇÏ`«∞=ÙÅx "≥Å_¡ Oç K«∞ „â◊√`«∞Å∞#∞ QÆÅ=Ù. W@∞¡O_»
=ÚH˜HÎ ˜ *Ï˝#=ÚQÍHõ "Õé˘O_»∞ =∂~°=æ Ú ÖË^xŒ K≥ÑÊ≤ # =∂@Öˇ@∞¡ á⁄ã¨Q∞Æ #<Õ
ã¨Oâ◊Ü«∞=Ú#∞ `˘ÅyOK«∞K«∞<åfl~°∞.
Ö’Hõ =º=Ǩ~°ã^≤ =úŒ ÚÅQÆ∞ =ã¨∞=Î ÙÅ∞ ÉèÏ=Ѩ^•~°=÷ ÚÅx, JÉèÏ= Ѩ^•~°÷
=ÚÅx ~Ô O_»∞ ~°H=õ ÚÅ∞. Ѷ∞¨ @Ѩ\Ï^Œ∞Å∞ ÉèÏ=Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞. ^ŒO_»áê`«=Ú,
Éè^Ë #Œ =Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ „H˜Ü∞« ÅKÕ ÉèÏ=Ѩ^•~°=÷ ÚÅQÆ∞ Ѷ∞¨ @Ѩ\Ï^Œ∞Å∞ #tOK«∞#∞.
HÍx Wk Ѷ¨∞@=∞x, Wk Ѩ@=∞x `≥Å∞Ѩ٠ܫ∞^ä•~°÷ *Ï˝#=Ú D Ѷ¨∞@Ѩ\Ïk
Ѩ^•~°=÷ ÚÅ#∞ #tOѨKÜ Õ ∞« *ÏÅ^Œ∞. ~°A=˚ Ù #O^Œ∞ Hõ#|_»∞ ã¨~Ê° =Ú =Ú`«ºÑ¨Ù
zѨÊÜ«∞O^Œ∞ "≥O_çÜÚ« q∞^䕺=ã¨∞=Î ÙÅ∞. Wk „`å_»x, Wk =Ú`«ºÑ¨Ù zѨÊÜ«∞x
`≥Å∞Ѩ٠ܫ∞^ä•~°÷*Ï˝#q∞\˜ì q∞^䕺=ã¨∞Î=ÙÅ#∞ `˘ÅyOѨKÕÜ«Ú#∞. HÍx ^ŒO_»
áê`«=Ú, ÉèË^Œ#=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ „H˜Ü«∂HõÖÏѨ=ÚÅ∞ QÍx, Ü«∞[˝^•# =∞O„`«
[áêk "≥k· Hõ „H˜Ü∂« HõÖÏѨ=ÚÅ∞QÍx ÃÑ· q∞^䕺=ã¨∞=Î ÙÅ#∞ `˘ÅyOѨ<~Õ =° Ù.
W@∞¡O_» D „ѨѨOK«=∞#∞|O^èŒ=Ú Ü«∞^ä•~°÷ *Ï˝#=ÚKÕ "≥·^˘ÅQÆ∞#x "Õ^•O
`«=Ú Å∞Ѩ^tÕ OK«∞@KÕ „ѨÑO¨ K«=∞#∞ |O^è=Œ Ú q∞^䕺Éè∂í `«=∞#∞@ `«^ºŒä =Ú.
q∞^䕺Éèí∂`«=∞QÆ∞ |O^èŒ=Ú Ü«∞^ä•~°÷*Ï˝#=ÚKÕ ^˘ÅQÆ∞@ `«^䌺=Ú.
Ö’Hõ=Ú# Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞ <åÅ∞QÆ∞ ~°H=õ ÚÅ∞. 1.Ѩ~=° ∂~°÷ =ã¨∞=Î Ù 2.=º=
ǨiHõ =ã¨∞=Î Ù 3.„áêuÉèÏã≤Hõ =ã¨∞=Î Ù 4. `«∞K«Û=ù ã¨∞=Î Ù. „|Ǩχ=ã¨∞=Π٠Ѩ~=° ∂~°÷
=ã¨∞Î=Ù. ZÅ¡"Õà◊Å h „|Ǩχ=Ú ÉÏkè`«=Ú HÍ^Œ∞. HÍ=Ù# "Õ^•O`«∞Å∞
nxx Ѩ ~ ° = ∂~° ÷ = 㨠∞ Î = x K≥ Ñ ¨ C ^Œ ∞ ~° ∞ . Ö’Hõ = Ú# =º=Ǩ Ï iOѨ ^ Œ y #
Ѷ¨∞@Ѩ\Ïk=ã¨∞Î=Ù ÅxflÜ«Ú D „|Ǩχ=Ú=Öˇ âßâ◊fi`«=∞x K≥ѨC@‰õΩ U
XHõ¯_»∞ ™êǨÏã≤OѨ_∞» . W>Ë¡ â◊√H˜~Î l° `«, ~°A˚ ã¨~åÊ^Œ∞Å∞#∞ âßâ◊fi`«=ÚÅ#^Œy
Ü«ÚO_»=Ù. HõÅÜ«∞O^Œ∞ QÍOz# =ã¨∞=Î ÙÅ∞ *Ï„QÆ^•=ã¨Ü ÷ ∞« O^Œ∞ JO`«iOK«∞@
J^≥·fi`«–1 12 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
6
Ö’HÍ#∞Éèí= ã≤^Œú=Ú. HÍx â◊√H˜Î ~°[`« ~°A˚ ã¨~åÊ^Œ∞Å Hõ#fl#∞, HõÅÜ«∞O^Œ∞
QÍOz# =ã¨∞Î=ÙÅHõ#fl#∞, Ö’Hõ=Ú# =º=ǨÏiOѨ|_»∞ Ѷ¨∞@Ѩ\Ï^Œ∞Å∞
âßâ◊fi`«=ÚQÆ ^ÀK«∞@ ã¨`«º=Ú. HÍ=Ù# D Ô~O_»∞ `≥QÆÅ =ã¨∞Î=ÙʼnõΩ QÆÅ
ÉèË^Œ=Ú ##∞ã¨iOz Ö’Hõ=Ú# =º=ǨÏiOѨ^ŒQÆ∞ Ѷ¨∞@Ѩ\Ï^Œ∞Å#∞
=º=Ǩ~°=ã¨∞Î=ÙÅO^Œ∞~°∞. â◊√H˜Î ~°[`å^Œ∞Å∞, ã¨fiѨfl Ѩ^•~°÷=ÚÅ∞ Jq
Hõ#|_»∞ Ѩ~º° O`«"∞Õ LO_»∞#q HÍ=Ù# "å\˜x „áêu ÉèÏã≤Hõ =ã¨∞=Î ÙÅO^Œ∞~°∞.
Q˘„_®e Ѩل`«∞_»∞, ‰õΩO^Õ\˜H˘=Ú‡, QÆQÆ#‰õΩã¨∞=∞=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q ÜÕ∞ "Õà◊
Ü«∞O^Œ∞#∞ ÖËx =ã¨∞Î=ÙÅ∞ HÍ=Ù# gxx `«∞K«Ûù =ã¨∞Î=Ù ÅO^Œ∞~°∞.
D <åeæO\˜Ü∞« O^Œ∞ „|ǨχѨ^•~°=÷ Ú ã¨„^Œ∂Ѩ=Ú HÍ=Ù# „uHÍÅ=ÚÅO^Œ∞
ÉÏkèOѨ^∞Œ . ‰õΩO^Õ\H˜ ˘=Ú‡, Q˘„_®eѨل`«∞_»∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q „uHÍÅ=ÚÅO^Œ∞
ÖËxq HÍ=Ù# WqÜ«Ú ÉÏ^èŒ<˘O^Œ^ŒQÆ=Ù. =º=ǨiHõ „áêuÉèÏã≤Hõ =ã¨∞Î=ÙÅ∞
XHõѨC_»∞ Hõ#|_ç =∞~˘HõѨC_»∞ Hõ#|_»‰õΩ#flq. „áêuÉèÏã≤Hõ =ã¨∞Î=ÙÅHõ#fl
=º=ǨiHõ =ã¨∞Î=ÙÅ∞ H˘O`« âßâ◊fi`«=ÚÅ#^ŒyÜ«Ú#flq. D Ô~O_»∞ `≥QÆÅ
=ã¨∞=Î ÙÅ∞ q∞^䕺 =ã¨∞=Î ÙÅ#|_»∞#∞. Ü«∞^ä•~°*÷ Ï˝#=ÚKÕ `˘ÅyOѨ|_»∞@ ÖËHõ
`˘ÅyOѨ|_»^Œy Ü«ÚO_»∞@ q∞^䕺=ã¨∞Î=ÙÅ ÅHõ∆}=Ú. ^ŒO_»áê`«=Ú,
ÉèË^Œ#=Ú =Ú#flQÆ∞ „H˜Ü«∞ÅKÕ Ö’Hõ=Ú#QÆÅ ÉèÏ=Ѩ^•~°÷=ÚʼnõΩ <åâ◊#=Ú
"å\˜Å∞¡@ Hõ#|_»∞K«∞#flk. HÍx ^ŒO_»áê`åk „H˜Ü∞« ÅKÕ Ñ¶∞¨ @Ѩ\Ï^Œ∞Å ã¨∂Å÷
~°∂Ѩ=Ú #tOz##∞ã¨∂Hõ∆‡~°∂Ѩ=Ú #tOѨ*ÏÅ^Œ∞. #tOz# Ñ≤^ŒÑ¨ ^ÀK«∞
ã¨∂Å÷ ~°∂Ѩ=Ú ã¨∂Hõ‡∆ ~°∂Ѩ=Ú# b#"≥∞Ü ÿ Ú« O_»∞#∞. D q^è=Œ ÚQÆ ã¨∂Å÷ ã¨∂Hõ‡∆
~°∂Ѩ=∞QÆ∞ „ѨѨOK«=Ú *Ï˝#=ÚKÕ qÅÜ«∞=∞QÆ∞#∞ QÍx „H˜Ü«∂HõÖÏѨ=ÚKÕ
^˘ÅQÆ*ÏÅ^Œ∞.
W@∞¡O_» H˘O^Œé∞ =ÚH˜Ü Î ∞« x# Ѩ~=° ∞ã¨∞Y ~°∂Ѩ=∞xÜ«Ú ã¨∞Y â◊|=Ì Ú
ã¨fi~°Ñæ ~¨ =° ∞xÜ«Ú x~°fiK#« =ÚKÕã≤ Hõ~‡° ™ê^躌 =∞QÆ∞ ã¨fi~°"æ ∞Õ "≥∂Hõ=∆ ∞xÜ«Ú, Jk
#tOѨ*ÏÅ∞##∞ ã¨Oâ◊Ü∞« =Ú ÖË^xŒ Ü«Ú K≥ÑC¨ ^Œ∞~°∞. Kå`«∞~å‡ã¨º Ü«∂QÆ=Ú
KÕÜ«Ú"åxH˜ JHõ∆Ü«∞=∞QÆ∞ Ѷ¨Å=Ú QÆÅ∞QÆ∞#xÜ«Ú, ™È=∞áê#=Ú KÕã≤uq∞
HÍ=Ù# =∞~°} ^èŒ~°‡=Ú ÖËx "å~°Å=∞~Úu=∞xÜ«Ú, Hõ~å‡#∞ëêì#=Ú =Å#
J^≥·fi`«ã≤kú 13
x`«º=∞QÆ∞ Ѷ¨Å=Ú ã¨OÉèíqOK«∞##∞@KÕ ã¨fi~°æѶ¨Å=Ú Hõ~°‡™ê^茺"Õ∞#xÜ«Ú,
''Hõ~°‡}ˇÿ=Ç≤Ï ã¨Oã≤kú =∂ã≤÷`å[#HÍ^ŒÜ«∞ó—— J#∞ „â◊√uÜ«Ú x`«º=∞QÆ∞ =ÚH˜Î
Hõ~°‡Ñ¶¨Å=Ú HÍQÆÅ^Œ#∞@‰õΩ „Ѩ=∂}=∞x g~°∞ `«ÅO`«∞~°∞. gi Pâ◊Ü«∞"Õ∞
=∞#QÍ ã¨Oz`«=ÚÅQÆ∞ Hõ~‡° =ÚÅ∞ =Ú<≥fl#fl_À ã¨fi~#æ° ~°HÍ^Œ∞ Å#∞Éèqí OK«∞@KÕ
H©∆}˜OK≥#xÜ«Ú, „áê~°|ú Hõ~°‡q∞ѨÙ_»∞ Éè’QÆ=ÚKÕ H©∆}˜OK«∞#xÜ«Ú =∞iÜ«Ú
WѨÙ_»∞ HÍ=∞º x+≤^úŒ Hõ~‡° =ÚÅ#∞ KÕÜ∞« ‰õΩO_ç#KÀ =ÚO^Œ∞ =ÚO^Œ∞ Wëìêx+¨ì
[##=ÚÅ∞ ã¨OÉèqí OѨ=xÜ«Ú, x`«º Hõ~‡° =ÚÅ#∞ KÕÜ∞« K«∞O_»∞@KÕ áêѨ=Ú
ã¨OÉèíqOѨHõ =ÚO^Œ∞ [#‡Å∞ ~å*ÏÅHõáÈ=Ù@KÕ ã¨fi~°æ=∞#∞ =ÚH˜ÎHõ~°‡ ™ê^茺
=∞xÜ«Ú gi Pâ◊Ü∞« =Ú. HÍx gi Pâ◊Ü∞« =Ú á⁄ã¨Q<Æ ~Õ ^° ∞Œ . ã¨Oz`« Hõ~‡° Å
xflÜ«Ú Ñ¨Ó~°fi=∞#∞ ÉèíqOz Ü«ÚO_»∞@ â◊Hõº=Ú QÍ^Œ∞. „|Ǩχ*Ï˝#=Ú ÖËx
Jq"ÕH˜ HÍ=∞ºx+≤^úŒ Hõ~‡° =ÚÅ <åK«iOѨ‰Ωõ O_»∞@Ü«Ú á⁄ã¨Q^Æ ∞Œ . ~åQÆ^fiÕ +=¨ Ú
ÅKÕ HÍ=∞º x+≤^HúŒ ~õ ‡° =ÚÅ#∞ KÕÜÚ« K«∞<Õ Ü«ÚO_»∞#∞. HÍ=Ù# =ÚO^Œ∞ [#‡=Ú
~å‰õΩO_»∞@‰õΩ `«y# ¿ÇÏ`«∞=Ù ÖË^Œ∞. =ÚH˜ÎÜ«∞x# ã¨fi~°æ=∞#∞@Ü«Ú `«QÆ^Œ∞.
=ÚH˜Ü Î ∞« #∞#k x`«º=Ú. ã¨fi~=æ° ∞#∞#k Hõ~‡° ™ê^躌 =Ú Hõ#∞Hõ x`«º=Ú HÍ<Õ~^° ∞Œ .
Kå`«∞~å‡ã¨ºÜ«∂QÆ=Ú KÕÜÚ« #`«xH˜ x`«ºÑ¶Å¨ =Ú QÆÅ∞æ#xÜ«Ú, Hõ~‡° ™ê^躌
=∞QÆ∞@ =∂#=Ö’Hõ=Ú su ^Õ=Ö’Hõ=Ú#∞ âßâ◊fi`=« ÚQÍ^ŒxÜ«Ú h =∂@Å∞
~Ô O_»∞#∞ „Ѩ=∂}=ÚÅ∞ HÍ<Õ~=° Ù. D ~Ô O_çO\˜Ü∞« O^Œ∞ <Õ^À<˘Hõ\˜ „Ѩ=∂}
=∞QÆ∞#∞. =∞é˜Ü≥ÚHõ\˜ J@∞¡ „Ѩ=∂}=∞QÆ∞@‰õΩ `«y# J~°÷=Ú#∞ =∂„`«=Ú
K≥Ñʨ *ÏÅ∞#∞. Kå`«∞~å‡ã¨º Ü«∂QÆ=Ú KÕÜÚ« #`«xH˜ âßâ◊fi`« ѶŨ =Ú QÆÅ∞QÆ∞##∞
=∂@ ^Œ∞~°ƒùÅ=∞QÆ∞@ ã¨Ç¨Ï[=Ú. HÍQÍ Kå`«∞~å‡ã¨º Ü«∂QÆ=Ú KÕÜ«Ú#`«xH˜
l~°™ê÷~ÚÜ«∞QÆ∞ ѶŨ =Ú QÆÅ∞QÆ∞#x J~°=÷ Ú. W@∞¡ ~Ô O_»∞"åHõº=ÚÅ∞ „Ѩ=∂}
=ÚÅ∞ HÍQÆÅ=Ù. HÍ^Õx Hõ~‡° ™ê^躌 =∞QÆ∞@ Ѩ~Ö° ’Hõ=Ú #â◊fi~=° ∞#∞ "Õ^"Œ åHõº=Ú
„Ѩ=∂}=ÚHÍ*ÏÅ^Œ∞.„Ѩ=∂}=ÚHÍ^Œ#∞@Ü«Ú `«Q^Æ ∞Œ . =ÚH˜–Î Hõ~‡° ™ê^躌 "≥∞ÿ
#O`« =∂„`«=Ú# âßâ◊fi`«=Ú QÍ<Õ~°^Õx *Ï˝# ™ê^茺=∞Ü«Úº#∞ âßâ◊fi`«=Ú
QÍ<Õ~°^Œ#∞ ã¨OkÜ«∞=Ú =Å^Œ∞.
Ѩ~„° |Ǩχ=Ú „|Ǩ‡O_»=Ú#∞ |∞\˜Oì z JO^Œ∞ „Ѩ"tÕ Oz r=Ù_»#|_≥#∞.
J^≥·fi`«–1 14 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
7
Hõ#∞Hõ r=Ù_≥#fl_»∞#∞ =Ú‰õΩÎ_»∞. HÍ=Ù# =ÚHÎ̃ *Ï˝#™ê^茺=Ú QÍ^Œ∞. HõO~î°=Ú
#O^Œ∞QÆÅ ã¨∞=~å‚É~íè }° =Ú#∞ =∞éz áÈ~Ú#^Œx qKåiOK«∞#`«xH˜ „ѨH¯õ #
QÆŠѨÙ~°∞+¨µ_»∞ h HõO~î=° ∞O^Õ HõÅ^Œx É’kèOѨ#O`«‰Ωõ ѨÓ~°fi=Ú áȉõΩ#fl#∞
áÈ~Ú#^Œx qKåiOK«∞ suqKåiOK«∞ #`«_∞» q∞„`«∞x É’^艌 Ωõ Ñ≤=∞‡@ ^˘éHõ
‰õΩ#fl#∞ ^˘é˜H˜#@∞¡ ã¨O`«ã≤OK«∞#@∞¡QÍ *Ï˝#=Ú HõÅ∞QÆQÍ =ÚH˜Î HõÅ∞QÆ∞#x
É’^è•~°÷"Õ∞QÍx r=Ù_»∞ ѨÓ~°fi=Ú#∞ =Ú‰õΩÎ_Õ. HÍQÍ |O^èŒ=Ú q∞^䕺Éèí∂`«
=∞xÜ«Ú, *Ï˝#=ÚKÕ `˘ÅQÆ∞#xÜ«Ú ÉèÏ==Ú.
J=: *Ï˝<å*Ï˝#=ÚʼnõΩ Ѩ~㰠ʨ ~°=Ú q~À^è=Œ ÚO_»∞@ ã¨ÇϨ [=Ú. *Ï˝<À
^ŒÜ∞« =ÚKÕ J*Ï˝#=Ú `˘ÅQÆ∞#∞ QÍx |O^è"Œ ∞Õ Å `˘ÅQÆ∞##∞ ã¨Oâ◊Ü∞« =Ú#∞
x=iÎOK«∞K«∞ l*Ï˝ã¨∞=ÙÅ#∞ *Ï˝<ÀáêÜ«∞=Ú# „Ѩ=iÎOѨ KÕÜ«ÚK«∞<åfl~°∞.
ã¨O["Õà◊ÅO^Œ∞ ѨÓÅ=∂Å#∞ K«∂z ã¨~°Ê=∞x „Éèíq∞O`«∞=Ú. nѨ=Ú
fã¨∞H˘x =zÛ Ñ¨ÓÅ=∂Å#∞ Hõ#∞Q˘#QÍ ã¨~Ê° =Ú `˘ÅQÆ∞#∞. HÍx #=∞™ê¯~°
=ÚÅ∞ KÕã#≤ #∞, QÆ~∞° _» =∞O„`« áê~åÜ«∞} ã¨eÑ≤##∞ P ã¨~Ê° =Ú `˘ÅQÆ^∞Œ .
W>Ë¡ „ѨÑO¨ K«=∞#∞|O^è=Œ Ú „|Ǩχ=Ú#∞ `≥eÜ«∞#O`«=~°‰Ωõ Jq^ŒºKÕ Hõey#
„Éèí=∞KÕ HõÅ∞QÆ∞K«∞#flO^Œ∞# „H˜Ü«∂HõÖÏѨ=ÚKÕ ^˘ÅQÆ<Õ~°^Œ∞. D `«`«Îfi=Ú#∞
`≥eã≤# l*Ï˝ã∞¨ =ÙÅ∞ áê=Ú ‰õΩ|∞ã¨=Ú#∞ q_»∞K«∞su D Hõ~‡° |O^è=Œ ÚÅ#∞
âߢ™ÎÈHõÎ sux Ѩi`«ºlOѨ=ÅÜ«Ú#∞. Ñ≤=∞‡@ ã¨^Œ∞æ~°∞=Ù K≥O`«‰õΩ KÕi *Ï˝#
ã¨OѨ^Œ H˘~°‰õΩ „â◊=}Ï^Œ∞Å#∞ PK«iOѨ=ÅÜ«Ú#∞. ã¨O™ê~°|O^èŒ =∞q^•º
=¸Å=∞x "Õ^•O`«∞ÅO^Œ∞~°∞. J>Ë¡ q^Àº^ŒÜ«∞=Ú HÍQÍ<Õ Jq^Œº
`˘ÅQÆ∞@Ü«Ú Ö’HÍ#∞Éèí= ã≤^Œú=Ú. "Õ^•O`«∞Å∞ K≥ѨC Jq^Œº 㨄^Œ∂Ѩ=∞x
QÍx J㨄^Œ∂Ѩ =∞xQÍx x~°fizOѨ Jâ◊Hºõ =Ú. WkÜ«ÚQÍHõ =ºuˆ~HÍ~°=÷ Ú#∞
É’kèOK«∞@ #&ò Ѩ^Œ=Ú#‰õΩ ã¨Ç¨Ï[=Ú. HÍ=Ù# Jq^Œº Ü«∞x# q^•ºÖËq∞
J<Õ J~°=÷ Ú ã¨ÇϨ [=ÚQÆ ã¨∞ÊùiOK«∞#∞. W@∞¡O_» "Õ^•O`«∞Å∞ Jq^Œº#∞ JÉèÏ=
Ѩ^•~°÷=∞x K≥ѨʉõΩO_® Ѷ¨∞@Ѩ\Ï^Œ∞Å=Öˇ ÉèÏ=Ѩ^•~°÷=∞xÜ«Ú ^•xH˜
z„^Œ∂Ѩ=∞QÆ∞ „|Ǩχ =∂„â◊Ü«∞=∞xÜ«Ú K≥ѨC^Œ∞~°∞. W@∞¡ Jx~åfiK«º=∞QÆ∞
ÉèÏ=~°∂áê q^•º=¸Å g∞|O^èŒ=∞#^ŒQÆ^Œ∞. J\˜ì ÉèÏ=~°∂Ѩ=∞QÆ∞ Jq^•º
J^≥·fi`«ã≤kú 15
ã¨^•ƒù==Ú# „Ѩ=∂}=Ú HõxÊOK«^Œ∞. HÍQÍ q∞^䕺*Ï˝#=Ú =Å# |O^èŒ=Ú
ã¨OÉèqí OK≥#x# Hõ}Ï^ŒQ“`« =ÚÅ∞ „ѨH$õ u ѨÙ~°∞+¨µÅ‰õΩQÆÅ Éè^Ë =Œ Ú `≥eÜ«∞Hõ
h|O^è=Œ Ú ã¨OÉèqí OK≥#xÜ«Ú, ™êOY∞ºÅ∞ áê`«O[ÖÏ^Œ∞Å∞#∞ Hõ~‡° =¸Å=Ú
HÍHõ "Õé˘O_»∞ QÍ<Õ^Œx ÉèÏ@ì „Ñ¨ÉèÏHõ~°∞Å∞ K≥ѨC^Œ∞~°∞. =∞iÜ«Ú J<Õ‰õΩÅ∞
"åiH˜ `Àz# su K≥ѨC^Œ∞~°∞. W@∞¡O_» |O^èŒ=Ú Jq^•º =¸Å=Ú
HÍxKÀ q^Àº^ŒÜ«∞=Ú# ^˘ÅQÆ<Õ~°^Œ∞. HÍ=Ù# |O^èŒ=∞q^•º=¸Å=Ú HÍx
"Õé˘O_»∞ =¸Å=Ú QÍ<Õ~°^Œx x~°∂Ñ≤O K«^ŒÅz ''Jq^Àº¿ÇϺ+¨ |O^èŒó——
Jx „Ѩu[˝KÕã≤i. <Õ#∞ ##∞flQÍx ~Ú`«~°∞Å#∞ QÍx `≥eÜ«∞*ÏʼnõΩ<åfl#∞
J#∞ „Ѩ`«ºHõ∆=Ú W\˜ì J*Ï˝#=Ú HõÅ^Œ#∞@‰õΩ „Ѩ=∂}=Ú HÍQÆÅ^Œ∞.
=∞iÜ«Ú h|O^è=Œ Ú =Ú`«ºÑ¨ÙzÑ¨Ê Ü«∞O^Œ∞ Hõ#|_»∞ "≥O_ç=Öˇ Wk W\˜kì Ü«∞x
x~°∂Ѩ} KÕÜ«∞~åx^≥· Ü«ÚO_»∞@KÕ J*Ï˝#"Õ∞ =¸Å=∞~Ú Ü«ÚO_»∞#∞
J#∞ J#∞=∂# „Ѩ=∂}=Ú HÍQÆÅ^Œ∞. |O^èqŒ ∞\˜kì Ü«∞x x~°∂Ñ≤OѨ~åx^≥·
Ü«ÚO_»#O`« =∂„`«=Ú# J*Ï˝#"Õ∞ nxH˜ =¸Å"Õ∞Å QÍ=ÅÜ«Ú##~å^Œ∞.
HÍ~°ºHÍ~°}=ÚÅ∞ Ô~O_çO\˜H˜ ™ê*Ï`«º=Ú Ö’Hõã≤^Œú=Ú. HÍ=Ù# „ѨѨOK«q∞k
~Ú\˜ìk Jx K≥ѨÊ~åx x~°∂Ѩ} KÕÜ«∞~åx Jq^Œº=Å# |∞\˜ì Ü«ÚO_»∞@
Ü«ÚHõÎ=Ú. „ѨѨOK«=∞#∞ |O^èŒ=Ú ^Œ∞ifl~°∂Ѩ=∞QÆ∞@KÕ ^Œ∞ifl~°∂Ѩ=∞QÆ∞
J*Ï˝#"Õ∞ =¸Å=∞#∞ `«~¯° =Ú "Õ^•O`«∞Å∞ K≥ÑC¨ ÉèÏ=~°∂Ѩ =∞QÆ∞ J*Ï˝#=Ú
HõÅ^Œ#∞@‰õΩ „Ѩ=∂}=Ú HÍQÆÅ^Œ∞. =∞iÜ«Ú x~°∞}æ „|Ǩχ=Ú [QÆ`å¯~°}=∞x
"Õ^Œ=Ú K≥ÃÑÊ_ç J~°÷=Ú W\˜ì J*Ï˝#=Ú ÖËx Z_»Å á⁄ã¨QÆ<Õ~°^Œ∞. HÍQÍ W\˜ì
J*Ï˝#=Ú J~å÷ѨuÎ „Ѩ=∂}=Ú =Å##∞ ã≤kúOK«∞#∞. Jq^•º=¸Å =∞QÆ∞
|O^èŒ=Ú q^Àº^ŒÜ«∞=Ú Hõey#O`« `˘ÅQÆ∞#∞.
Hõ~°‡ã¨<åºã¨=Ú KÕÜ«∞^ŒQÆ^Œx H˘O^Œi Pâ◊Ü«∞=Ú. ''Ü«∂=r˚= =∞yfl
Ǩϟ„`«O AǨϟu—— „|uH˜ÜÚ« #flO`«HÍÅ=∞yfl Ǩϟ„`«=Ú KÕÜ∞« =Å Ü«Ú#xÜ«Ú,
PKå~°∞ºÅ |∞∞}=Ú fiÛ ã¨O`å# qKÕÛ^ù =Œ Ú KÕÜ∞« ~å^Œ∞, J#QÍ QÆ$Ǩϙ÷ê„â◊=∞
ã‘fiHÍ~°=Ú KÕã≤ Hõ~å‡#∞ëìê#=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú #xÜ«Ú, Hõ~‡° =ÚÅ∞ KÕÜÚ« K«∞<Õ
â◊`=« ~°¬=Ú rqOѨQÀ~°=ÅÜ«Ú#xÜ«Ú, =¸_»∞ |∞∞}=ÚÅ`À ѨÙ@∞ìK∞« <åfl_∞» .
J^≥·fi`«–1 16 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
8
HÍ=Ù# J^茺ܫ∞#=Ú KÕÜ«∞QÆ |∞∞+≤ |∞∞}=Ú#∞, Ü«∞*Ï˝#∞ëìê#=ÚKÕ ^Õ=
|∞∞}=Ú#∞, ã¨O`å#=ÚKÕ Ñ≤`$« |∞∞}=Ú f~°∞#∞ JxÜ«Ú „â◊√`«∞Å∞ =Hͯ}˜O
K«∞K«∞#flq. =∞é˜ÜÚ« x`«ºHõ~‡° =Ú Ñ¨i`«ºlOѨ^QŒ ^Æ ∞Œ . `≥eÜ«∞Hõ Ѩi`åºQÆ=Ú
*Ëã≤# `å=∞㨠Ѩi`åºQÆ=∞#|_»∞#xÜ«Ú, Ü«∞[˝^•#=ÚÅ∞ `«Ñ¨ã¨∞û J#∞
Hõ~‡° =Ú#∞ q_»∞=~å^Œ∞, KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#xÜ«Ú, „H˜Ü∂« HõÖÏѨ=Ú <åK«iOѨHõ
ѨÙ~°∞+¨µ_»∞ <≥+· ¯¨ ~°‡=Ú á⁄O^ŒÖ~Ë x° Ü«Ú ã¨‡$`«∞Å∞ Hõ~‡° ã¨<åºã¨=Ú KÕÜ∞« ^ŒQ^Æ #Œ ∞
K«∞#flq. HÍ=Ù#<Õ NHõ$+¨‚Ѩ~°=∂`«‡Ü«Ú...
''HÍ=∂º<åO Hõ~°‡}ÏO <åºã¨O ã¨<åflºã¨O Hõ=Ü≥∂q^Œ∞ó I
ã¨~°fiHõ~°‡ Ѷ¨Å`åºQÆO „áêǨϙêκQÆO qK«Hõ∆}Ïó II——
HÍ=∞ºHõ~‡° Å∞ KÕÜ∞« ‰õΩO_»∞@ ã¨<åflºã¨=∞xÜ«Ú, `å#∞ KÕÜÚ« ã¨HÅõ Hõ~‡° Å
Ѷ¨Å`åºQÆ=Ú KÕÜ«Ú@ `åºQÆ=∞xÜ«Ú q=iOK≥#∞. =∞é˜Ü«Ú QÆ$ǨÏã¨∞÷ʼnõΩ
Hõ~å‡K«~°}=Ú#‰õΩ aè#flHÍÅ=∞O^Œ∞ „â◊=}ÏÉèϺã¨=Ú ã¨OÉèíqOѨ=K«∞Û#∞.
„Ѩ`~« #Ì° ∞_»∞ =Ú#flQ∞Æ "å~°∞ QÍ~°ã› º÷¨ =∞O^Õ „â◊=}=Ú KÕã~≤ x° Ü«Ú Hõ#|_»∞K«∞#flk.
JO^Œ∞=Å# Hõ~å‡K«~°}=Ú `À_»<Õ [#HÍ^Œ∞Å∞ =ÚH˜Î ÉÁOk~°#∞ =∂@Ü«Ú
ã¨=∞O[ã¨=Ú HÍQÆÅ^Œ∞.
Wqfi^=Œè Ú# Hõ~‡° ã¨<åflºã¨=Ú KÕÜ∞« ^ŒQ^Æ #Œ ∞"å~°Å =∞`«=Ú „â◊√uã¨=∞‡`«O
QÍ^Œ∞. KèåO^ÀQƺ=Ú# "Õ^qŒ Ç≤Ï`« ^è~Œ å‡K«~}° =Ú#‰õΩ Ѩ~fi° =ÚÅ∞ =¸_»#∞K«∞
=¸_»∞ P„â◊=∞=ÚÅ#∞ "Õé∞QÆEÑ≤ ''„|Ǩχã¨O™÷È =∞$`«`«Îfi"Õ∞u——
„|Ǩχã¨Oã¨∞_÷ ∞» =∂„`«=Ú J=∞$`«`fiΫ =Ú#∞ÉÁO^Œ∞#x #∞_ç"#≥ ∞. „|ǨχK«~º° ,
QÆ$ǨÏã¨,÷ "å#„Ѩã÷¨ P„â◊=∞=ÚÅO^Œ∞ "Õ^qŒ Ç≤Ï`« ^è~Œ ‡° =ÚÅ∞ KÕã#≤ ѨÙ}ºÖ’Hõ=ÚÅ∞
„áêÑ≤ÎOK«∞ #xÜ«Ú, ã¨~°fiHõ~°‡ ã¨<åºã¨=Ú KÕÜ«Ú#`«_»∞ „|Ǩχ ã¨Oã¨∞÷_»xÜ«Ú
=ÚH˜ÉÎ ÁO^Œ∞ #xÜ«Ú ã¨Ê+¨=ì ∞QÆ∞K«∞#flk. W`«~° "åºáê~°=ÚÅ∞ ÖËHõ x~°O`«~=° Ú
z`«=Î ∞O^Œ∞ „|Ǩχ=Ú<Õ zOuOK«∞"å_»∞ „|Ǩχ ã¨Oã¨∞_÷ #» |_»∞#∞. QÆ$ǨÏã¨∞Å÷ ‰õΩ
KÕÜ«∞^Œy# HÍ~åºO`«~°=ÚÅ∞#flO^Œ∞# x~°O`«~°=Ú „|ǨχzO`«# KÕÜ«Ú@
â◊Hºõ =ÚQÍ^Œ∞. „|Ǩχã¨Oã¨∞_÷ ∞» qkèÑÓ¨ ~°fiH=õ ÚQÆ ã¨~fi° H~õ ‡° ã¨<åºã¨=Ú KÕÜÚ« @KÕ
„|ǨχzO`«# QÍHõ "Õé˘O_»∞ HÍ~°º=∞`«xH˜ ÖË^Œ∞.
J^≥·fi`«ã≤kú 17
x`«º=Ú x„^•Ñ¨~º° O`«=Ú#∞ „|ǨχqKå~°=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#xÜ«Ú, W`«~°
HÀiHõʼnõΩ J=HÍâ◊q∞Ü«∞º~å^ŒxÜ«Ú, =∞~°}Ѩ~º° O`«=Ú =~°‰Ωõ „|ǨχzO`«#
KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#xÜ«Ú ã¨<åflºã¨∞ʼnõΩ qÇ≤Ï`« ^è~Œ ‡° =∞~ÚÜ«Ú#flO^Œ∞# ã¨<åflºã¨∞Å∞
„|Ǩχã¨Oã¨∞Å÷ #|_»∞^Œ∞~°∞. „Ѩ`~« <÷° å^Œ∞ʼnõΩ Hõ#|_»∞ „â◊=}ÏÉèϺã¨=Ú ™ê¿ÑHõ=∆ Ú
HÍ=Ù# „â◊=} q^è•Ü«∞Hõ âßG q~°∞^Œ=ú ∞QÆ∞ „â◊=}ÏkèHÍ~°=Ú HõeÊOѨ*ÏÅ^Œ∞.
J>Ëx¡ ''QÍ"À"≥ã· „¨ `« =∂ã¨`—« — QÀ=ÙÅ∞ 㨄`«Ü∂« QÆ=Ú KÕã#≤ qÜ«∞#∞ =∂@ÅKÕ
QÀ=ÙʼnõΩ#∞ Hõ~å‡kèHÍ~°=Ú HõÅ∞QÆ=Åã≤ÜÚ« O_»∞#∞. HÍ=Ù#<Õ ã¨∞~ˆ â◊fi~åKå~°∞ºÅ∞
ã¨=∞ã¨Î „H˜Ü∂« HõÖÏѨ=Ú#∞ Ѩi`«ºlOz ã¨O™ê~°=Ú#∞ q_»<å_ç r=„|ÃÇÏ· ‡Hõº
=Ú#∞ `≥eÜ«∞ `«ÇϨ `«ÇϨ Ѩ_∞» #`«xH˜ "Õ^•O`« „â◊=}ÏkèHÍ~°=Ú HõÅ^Œx K≥ÑÊ≤ i.
[#HÍ^Œ∞Å∞#∞ ѨÓ~°fi[#‡=Ú# ã¨<åflºã¨=Ú#∞ ã‘fiHiõ Oz „â◊=}Ï^Œ∞ ÅÉèºí ã≤Oz
Ü«ÚO^Œ∞~°∞. HÍx |Å=„`«Êu|O^èŒHõ"Õ∞^Õx Ü«ÚO_»∞@ =Å# *Ï˝<À^ŒÜ«∞=Ú
HõÅ∞QÆHõáÈ~Ú Ü«ÚO_»=K«∞Û#∞. P ã¨O™ê¯~°=â◊=Ú# =∞e [#‡=∞O^˘Hõ¯
=∂é∞ „â◊=}=Ú KÕÜ«∞QÆ Ñ¨Ó~°fi ã¨O™ê¯~°|Å=Ú# *Ï˝<À^ŒÜ«∞=∞~Ú
Ü«ÚO_»=K«∞Û#∞. Hõ#∞Hõ<Õ Ñ¨Ó~°fi[<å‡Éèíºã¨Î ã¨O™ê¯~°=â◊=Ú# `«# `«ÅOѨÙ
ÖË H õ Ü Õ ∞ H˘xáÈ|_» ∞ #xÜ« Ú , |Ǩ ï [#‡ ã≤ ^ Œ ∞ ú _ ≥ · Ѩ ~ ° = ∞Ѩ ^ Œ q
ÉÁO^Œ ∞ K« ∞ <åfl_» x Ü« Ú ã¨ ‡ $`« ∞ Å∞ <˘H˜ ¯ =Hͯ}˜ O K« ∞ K« ∞ #flq. HÍ=Ù#
Hõ ~ å‡#∞ëì ê #=Ú#∞ Ѩ i `« º lOѨ ~å^Œ # ~å^Œ ∞ . W\˜ ì 㨠< åfl ºã¨ = Ú
q^Œfi`«û<åflºã¨=∞xÜ«Ú qqkëêã¨<åº=∞xÜ«Ú Ô~O_»∞ q^èŒ=ÚÅ∞.
''#Hõ~‡° }Ï #„Ѩ[Ü«∂ ^è<Œ #Õ `庈Q<≥Hˆ· J=∞$`«`fi« =∂#â◊√ó—— „H˜Ü∂« HõÖÏѨ
=ÚKÕQÍx, ã¨O`å#=ÚKÕQÍx, ^è#Œ =ÚKÕ`Q« Íx =ÚH˜ÉÎ ÁO^Œ<~Õ ~° ∞° . Hõ~‡° ã¨<åflºã¨
=ÚKÕ H˘O^Œ~°∞ J=∞$`«`«fi=Ú ÉÁOk~°xÜ«Ú, ''U`«"Õ∞= „Ѩ„"ål<À
Ö’Hõq∞K«ÛOù `«ó „Ѩ„=[Ou—— D P`«‡~°∂Ѩ=∞#∞ Ö’Hõ=Ú#∞ QÀi ã¨#flºã≤OK«∞K«∞
<åfl~°xÜ«Ú qqkëêã¨<åfl ºã¨=Ú K≥ѨCK«∞#flk. J#QÍ „|Ǩχ=Ú#∞
`≥eÜ«∞QÀi ã¨#fl ºã≤OK«∞@ Ü«∞x ÉèÏ==Ú. W\˜ì P`«‡#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘x
~¸+¨}Ï„`«Ü«∞=ÚÅ#∞ Ѩi`«ºlOz aèH∆Í@#=Ú KÕÜ«ÚK«∞<åfl~°∞. Ѩل`«Ö’Hõ
D+¨}Ï^Œ∞ʼnõΩ `«y# Hõ~°‡Ñ¨i`åºQÆ=Ú KÕÜ«ÚK«∞<åfl~°xÜ«Ú
J^≥·fi`«–1 18 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
9
''U`å=^Œ ˆ~YÅfi=∞$`«`«fiq∞ PǨϟHÎÍfi Ü«∂[˝=ů ºó „Ѩ=„"å[—— J=∞$
`«`fi« q∞OuÜÕ∞Ü«∞x K≥ÑÊ≤ Ü«∂[˝=Å∞¯º_»∞ ã¨#flºã≤OK≥#xÜ«Ú q^Œfi`û« <åfl ºã¨=Ú
K≥ÑC¨ K«∞#flq. [<å‡O`«~=° Ú# „â◊=}Ï^Œ∞Å Éèºí ã≤OzÜ«Ú <Õ^xÕ J=~À^è=Œ ÚO_»∞
#O`« *Ï˝<À^ŒÜ∞« „áêÑ≤ÖÎ HË õ D [#‡=Ú# <å ã¨O™ê¯~° =â◊=Ú# *Ï˝<À^ŒÜ∞« =Ú
HõÅ∞QÆQÍ Ñ≤=∞‡@ ã¨#flºã≤O`«∞~°∞. J\˜ìk q^Œfi`«û<åfl ºã¨=∞#|_»∞#∞. W\˜ì
ã¨<åflºã¨=Ú „|ǨχK«~°º=Ú#∞ ã¨=∂Ñ≤Î*Ëã≤ QÆ$ǨÏã¨∞÷_»∞ HÍ=ÅÜ«Ú#xÜ«Ú,
Ñ≤=∞‡@ "å#„Ѩ™÷ê„â◊=∞ ã‘fiHÍ~°=ÚKÕã≤ ã¨#flºã≤OѨ=ÅÜ«Ú#xÜ«Ú K≥ѨC@KÕ
„Hõ q ∞Hõ = ∞x H˘O^Œ i Pâ◊ Ü « ∞ =Ú. ÖË H õ „|Ǩ Ï ‡K« ~ ° º =Ú#∞O_ç Ü Õ ∞
ã¨#flºã≤OѨ=K«∞Û#∞. QÍ~°›ã¨÷º=Ú #∞O_çÜ«Ú "å#„Ѩã¨÷=Ú #∞O_çÜ«Ú
ã¨#flºã≤OѨ=K«∞Û#∞. U<å_»∞ q~°H˜Î ѨÙ@∞ì<À P<å_Õ ã¨#flºã≤OѨ=ÅÜ«Ú#∞
J#∞@KÕ „Hõ = ∞=Ú q=H˜ ∆ ` « = Ú HÍ^Œ x =∞é˜ H ˘O^Œ é ˜ Pâ◊ Ü « ∞ =Ú.
NHõ$+¨‚Ѩ~°=∂`«‡Ü«Ú ''<≥·+¨~°‡ ºã≤kúO Ѩ~°=∂O ã¨<åfl º¿ã<åkè QÆK«Ûùu——
㨠< åfl ºã¨ = ÚKÕ J`« ∞ º`« Î = ∞=∞QÆ ∞ <≥ · + ¨ ¯ ~° ‡ º ã≤ k ú ÉÁO^Œ ∞ K« ∞ <åfl_» x
qqkëêã¨<åflºã¨=Ú#∞, ''Ü≥∂QÍ~°∂_è»ã¨º `«Ãã·º=â◊=∞ó HÍ~°}=ÚK«º`Õ——
Ü≥∂QÍ~°∂_è»∞#‰õΩ â◊=∞=Ú HÍ~°}=∞QÆ∞#xÜ«Ú ''ã¨~°fiHõ~å‡}˜ =∞#™ê ã¨#flº
™êº¿ãÎ ã¨∞YO=j—— ã¨=∞ã¨Î Hõ~‡° =ÚÅ#∞ Ѩi`«ºlOz l`ÕO„kÜ«Ú_≥· ã¨∞Y=ÚQÆ
#∞O_»∞#xÜ«Ú, ''<≥=· `«ãº¨ Hõ$`Õ <å~À÷<åHõ$`Õ <ÇÕ Ï¨ HõâÛ◊ #—— *Ï˝xH˜ Hõ$`åHõ$`«=ÚÅ`À
„ѨÜ≥∂[#=Ú ÖË^ŒxÜ«Ú K≥ѨCK«∞ q^Œfi`«û<åflºã¨=Ú#∞ "≥Å¡_çOK≥#∞. HÍQÍ
|Ǩï„â◊√u 㨇$u q~À^è=Œ Ú HÍxÊOK«∞@KÕ ''Hõ~fi° <flÕ "ÇÕ Ï¨ Hõ~å‡}˜—— Hõ~å‡#∞ëêì#O
`À_»<Õ â◊`=« `«û~°=ÚÅ∞ rqOѨ=ÅÜ«Ú##∞ „â◊√u"≥~· åQƺ=ÚÖËx "åi q+¨Ü∞«
=∞x „QÆÇÏ≤ OѨ#QÆ∞#∞. HÍ=Ù#<Õ q~°HΘ ÖËx"åiH˜ z`«âÎ √◊ kú H˘é‰õΩ Hõ~å‡K«~}° =Ú
HÍ=ÅÜ«Ú#x ѶŨ `åºQÆ=Ú KÕÜÚ« @KÕ ã¨<åfl ºã¨=Ú`À áÈeÛ NHõ$+¨Ñ‚ ~¨ =° ∂`«‡
''HÍ=∂º<åO Hõ~‡° }ÏO<åºã¨"∞£ —— Jx HÍ=∞º=ÚÅ#∞ Ѩi`«ºlOK«∞@#∞á⁄QÆ_#≥ ∞.
HÍ=Ù# ã¨~fi° H~õ ‡° ã¨<åflºã¨ ѨÓ~°fiH=õ ÚQÆ „|Ǩχ *Ï˝#=Ú ã¨OáêkOѨ J*Ï˝#=Ú#∞
`«#∂‡Å=∞QÆ∞ |O^èŒ=Ú `˘ÅQÆQÆÅ^Œ#∞@ `«^䌺=∞x ÉèÏ==Ú.
J=: ѨÅ∞=Ù~°∞ ѨÅ∞ q^èŒ=ÚÅ∞QÆ EѨ٠"≥∂Hõ∆=∂~°æ=ÚÅ#∞ WѨÙ_»∞
J^≥·fi`«ã≤kú 19
q=∞i≈OK«∞K«∞<åfl~°∞.
ÉèÏ@∞ìÅÖ’ H˘O^Œé∞#∞ „ѨÉÏè Hõ~∞° Å∞#∞ Hˆ =Å Hõ~å‡#∞ëìê#=Ú =ÚH˜™Î ê^è#Œ
=∞O^Œ∞~°∞. Éèí~°Î$ „ѨѨOK«HÍ~°∞Å∞ ÉèÏ㨯~åKå~°∞ºÅ∞ Láêã¨<å ã¨Ç≤Ï`«=∞QÆ∞
Hõ~å‡#∞ëêì#"Õ∞ =ÚH˜Î ™ê^è#Œ =∞O^Œ∞~°∞. giÖ’ =∞iH˘O^Œé∞ *Ï˝#=Ú#∞ JOw
HõiO`«∞~°∞ HÍx Hõ~å‡K«~°} ã¨Ç≤Ï`« *Ï˝#=Ú =ÚH˜Î ™ê^èŒ#=∞O^Œ∞~°∞. ÉèÏ@ì
„ѨÉÏè Hõ~åk g∞=∂O㨉Ωõ Å∞ Hõ~‡° „â◊^QúŒ ÅÆ "å~°Ö·ˇ *ˇq· ∞x ã¨∂„`«=ÚÅ <å^ŒiOz
"Õ^=Œ Ú „H˜Ü∂« Ѩ~=° ∞xÜ«Ú, "Õ^•O`«=Ú #O^Œ∞ Hõ#|_»∞ Hõ~$ΰ `åfik qt+¨=ì ∞QÆ∞
P`«‡ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú Ñ¨Ó~°fiÉèÏQÆ=Ú# K≥ÑÊ≤ # „H˜Ü∞« ʼnõΩ K≥Ok# Hõ~$ΰ ~°∂Ѩ=Ú#∞
É’kèOK«∞@KÕ „Ѩ=∂}=∞QÆ∞#xÜ«Ú K≥ÑC¨ ^Œ∞~°∞. Hˆ =ÖÏ`«‡ ã¨fi~∂° Ѩ=Ú#∞ `≥Å∞ѨÙ
"Õ^•O`«=ÚÅ∞ „Ѩ=∂}=ÚÅ∞ HÍ<Õ~°=xÜ«Ú x~åHõiO `«∞~°∞. Éèí~°Î$ „ѨѨOK«
ÉèÏ㨯~å^Œ∞Å∞ ѨÓ~°fiÉèÏQÆ=Ú Ü«∂QÍk âßs~°Hõ „H˜Ü∂« Ѩ~=° ∞xÜ«Ú L`«~Î É° Ïè QÆ
=∞QÆ∞ "Õ^•O`«=Ú Láêã¨<å~°∂Ѩ=∞QÆ∞ =∂#㨠„H˜Ü∂« Ѩ~=° ∞xÜ«Ú K≥ÑC¨ ^Œ∞~°∞.
HÍ=Ù#<Õ ''„áê}À„|¿Çχ`«∞ºáêã‘`,« P`å‡#"Õ∞=Ö’Hõ=Ú áêã‘`,« ã¨=∞ P`å‡u
q^•º`ü—— Jx J<ÕHõ ã¨÷Å=ÚÅO^Œ∞ Láêã¨##∞ qkèOK«∞ â◊|Ì=Ú ã¨Ê+¨ì=ÚQÆ
`≥eÜ«ÚK«∞#fl=xÜ«Ú, `«`fiΫ =∞ã≤ "åHõº=ÚÅO^Œ∞ Láêã¨##∞ qkèOK«∞ â◊|=Ì Ú
Hõ#|_»‰õΩ#fl#∞ HõeÊOѨ=ÅÜ«Ú#x gi Pâ◊Ü«∞=Ú. Hõ~°‡ ã¨=ÚzÛ`«=∞QÆ∞
*Ï˝#"Õ∞ =ÚH˜Î™ê^èŒ#=∞x g~°ÅOwHõiO`«∞~°∞.
QÀ=Ù#∞ `ÀÅ∞‰õΩ~°=∞‡xÜ«Ú, #Å¡HõÅ∞=`≥=∞‡xÜ«Ú XHõ =$^Œ∞ú_»∞
ѨÅ∞HõQÍ, P =∂@Å∞ q#fl XHõ ÉÏÅ∞_»∞ #Å¡HõÅ∞= `≥K«∞Û#`«xx, QÀ=Ù#∞
`ÀÅ∞‰õΩ=K«∞Û <å`«xx K«∂z #Å¡HõÅ∞=#∞, QÀ=Ù#∞ `≥eÜ«Ú#∞. W>Ë¡
g∞=∂O㨉õΩÅ∞ „H˜Ü«∂ Ѩ~°=ÚÅQÆ∞ â◊|Ì=ÚʼnõΩ =∂„`«"Õ∞ J~°÷=ÚÅ#∞
É’kèOѨQÆÅ â◊H˜Î HõÅ^ŒxÜ«Ú, „H˜Ü«∂Ѩ~°=ÚÅ∞ Hõ#∞Hõ<Õ "Õ^Œ=ÚÅ∞
„Ѩ=∂}=ÚÅx qâ◊fiã≤Oz, Láêã¨<å~°∂Ѩ =∞QÆ∞ „H˜Ü«∞#∞ JOwHõiOѨHõ
"Õ^=Œ Ú#‰õΩ „Ѩ=∂}º=Ú ã¨OÉèqí OѨ^xŒ i. HÍx h‰õΩ Ѩل`«∞_»∞ [x‡OK≥#xÜ«Ú,
=∞~°}˜OK≥#xÜ«Ú Ñ¨Å∞‰õΩ =$^Œ∞úÅ =∂@Å =Å# =ÚY qHÍ~å^Œ∞ÅKÕ
ÉÏÅ∞_»~=÷° Ú „QÆÇÏ≤ OK«∞#xÜ«Ú HÍ=Ù# „H˜Ü∂« É’^èHŒ =õ ÚňH HÍHõ ã≤^•ú~=÷° ÚÅ#∞
J^≥·fi`«–1 20 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
10
É’kè O K« ∞ "Õ ^ •O`« = Úʼnõ Ω „áê=∂}º=Ú ã¨ O Éè í q OK« ∞ #xÜ« Ú
"Õ^•O`«∞ÅO^Œ∞~°∞. Wk „`å_»∞HÍ^Œx ã≤^•ú~°÷=Ú É’kèOK«∞ =∂@ʼnõΩ
ÉèíÜ«∞HõOáê^Œ∞Å x=$uÎÜ«∞#∞ „ѨÜ≥∂[#=Ú Ö’HÍ#∞Éèí==Ú. HÍQÍ
`«`fiΫ =∞ã≤"åHõº=Ú ã≤^•ú~É÷° ’^èHŒ "õ ∞≥ ÿ ã¨HÅõ ã¨O™ê~å#~°÷ =¸ÖÏ*Ï˝#=ÚÉÏѨÙ@KÕ
ã¨Ñ¶¨Å"Õ∞QÍx x+¨ÊùÅ=Ú QÍ^Œ∞. ÉèÏ~åºÑ¨Ù„`å^Œ∞ÅO^Œ∞ ~åQÆ=Ú "≥∞O_»QÆ∞@KÕ
ÉèÏ㨯~å^Œ∞Å∞ *Ï˝#=Ú #OwHõiOz##∞ ã¨<åflºã¨=Ú#∞ JOwHõiOѨHõ *Ï˝#
Hõ~‡° ã¨=ÚK«ÛÜ ù ∞« "Õ∞ =ÚH˜Î ™ê^è#Œ =∞xi. P#O^•#∞Éè=í ÙÅ∞ `«=∞ <åºÜ«∞~°`fl«
náê=oÜ«∞On ÉèÏ㨯~åKå~°º âßG^Õfi+=¨ ÚQÆÅ"å_»xÜ«Ú Jã¨`º« =ÚÅ∞ ѨÅ∞‰õΩ
"å_»xÜ«Ú, HÍ=Ù# J<å^Œ~°}©Ü«Ú_»xÜ«Ú xOkOzi. =∞é˜Ü«Ú ''"Õ^ŒO
Ü«∞k^Œ =Úáêã¨`—Õ — Láêã¨<å q+¨Ü∞« =∞QÆ∞#k „|Ǩχ=Ú HÍ^ŒxÜ«Ú "Õ^=Œ Ú
x~åHõiO K«∞K«∞#flk. HÍ=Ù# „|Ǩχ=Ú Láêã¨<åK«~=° ÚHÍ^Œ∞. r=„|ÃÇÏ· ‡Hõº
*Ï˝#=Ú <˘Ok `å#∞ Hõ~°ÎQÍ_»xÜ«Ú, Éè’HõÎQÍ_»xÜ«Ú `«ÅOK«∞ *Ï˝xH˜
*Ï˝#Hõ~°‡ã¨=ÚK«Ûù Ü«∞=Ú =ÚH˜Î™ê^èŒ#=Ú HÍ<Õ~°^Œ∞. ˆH=Å *Ï˝#"Õ∞
=ÚH˜Î™ê^èŒ#=Ú.
"Õ^=Œ ÚÅ∞ x`«º<≥q· ∞uÎHÍk „H˜Ü∂« HõÖÏѨ=ÚʼnõΩ Ñ≤`$« Ö’HÍk ѶŨ =ÚÅ#∞
K«∂ѨÙK«∞#flO^Œ∞# „H˜Ü«∂HõÖÏѨ=Ú =ÚHÎ̃™ê^èŒ#=Ú HÍ<Õ~°^Œ∞. ''Hõ~°‡}Ï Ñ≤`«$
Ö’Hõó—— J#∞ „â◊√u x`«º<≥· q∞`«HÎ =õ ÚʼnõΩ Ñ≤`$« Ö’Hõ „áêÑ≤xΠѶŨ =∞#∞K«∞#flk.
''q^ŒºÜ«∂ ^Õ=Ö’Hõó—— J#∞ „â◊√u Láêã¨#‰õΩ ^Õ=Ö’Hõ „áêÑ≤xÎ K«∂K«∞K«∞#flk.
DHõ~À‡áêã¨#Å∞ ~Ô O_çO\˜Hx˜ z`«=Î ∂e#º=Ú `˘ÅQÆ∞@ÜÕ∞ ѶŨ =Ú HÍ=K«∞Û
ÖË^• l*Ï˝ã¨Ü≥∂ *Ï˝#"≥∂ Ѷ¨Å=Ú HÍ=K«∞Û#∞. =ÚH˜ÎH˜ *Ï˝#=Ú HÍHõ =∞é˜
"Õ~˘Hõ\˜ HÍ<Õ~°^Œ∞. P_»‰õΩO^ÕÅ∞‰õΩ ã≤OǨÏѨ٠Ñ≤Å¡ ѨÙ@ì<Õ~°^Œ∞. Hõ~À‡áêã¨#Å∞
z`«=Î Ú#∞ â◊√kúKÜ Õ Ú« #∞. z`«=Î Ú â◊√kú á⁄Ok# Ñ≤=∞‡@ *Ï˝<À^ŒÜ∞« =∞QÆ∞#∞.
*Ï˝#=Ú ã¨OáêkOѨ^Œy# ѨÙ~°∞+¨µ_˘Hõ_»∞, „H˜Ü«∂HõÖÏѨ=∂K«iOѨ^Œy#
ѨÙ~°∞+¨µ_»∞ =∞é˜Ü≥ÚHõ_»∞<≥· Ü«ÚO^Œ∞~°∞. Hõ~°‡ÖÏK«iOK«∞@‰õΩ `«y# ^èŒ<åk
ã¨OѨ^Ü Œ Ú« , "å\˜ ѶŨ =ÚÅ∞ HÍ=ÅÜ«Ú##∞ HÀiHõ QÆŠѨÙ~°∞+¨µ_»∞ Hõ~å‡K«~}°
=Ú#‰õΩ J~°∞›_»∞. Hõ~°‡Å∞ PK«iOѨ^Œy# ‰õΩÅ=ÚÅO^Œ∞ ѨÙ\˜ì#"å_»#xÜ«Ú,
J^≥·fi`«ã≤kú 21
"Õ^Œ=Ú K«^Œ=_®xH˜ JkèHÍ~°=Ú QÆÅ"å_»#xÜ«Ú Jaè=∂#=Ú QÆÅ
ѨÙ~°∞+¨µ_»∞ PÜ«∂ Hõ~°‡ÖÏK«iOѨ J~°∞›_≥·Ü«ÚO_»∞#∞. ~åQÆ^Õfi+¨=ÚÅ∞_çy,
ã¨HõÖËO„kÜ«∞=Ú Å#∞ Hõ\˜ìÃÑ\˜ì ã¨~°fi=Ú#∞ `«ºlOz „â◊=}Ïk qKå~°=Ú
ã¨Å∞ѨÙ@ÔH· ^ÕǨÏáÈ+¨} H˘~°‰õΩ aèH∆Í@# KÕÜ«Ú#`«_»∞ „|Ǩχq^Œº‰õΩ J~°∞›_»∞.
gi=Ù~°‰õΩ ã¨Ê+¨ì=ÚQÍ ÉË^èŒ=ÚO_»QÍ *Ï˝#„H˜Ü«∂HõÖÏѨ=ÚÅ∞ Ô~O_»∞#∞
=ÚH˜HÎ ˜ ¿ÇÏ`«∞=ÙÅ#∞@ Ǩ™êºã¨Ê^Œ=∞QÆ∞#∞. ^ŒÑÊ≤ Q˘#fl"å_»∞ K«Å\¡ ˜ h~°∞ „`åQÆ
EK«∞#∞QÍx ÉèíQÆÉèíQÆ HÍÖË "Õ_ç h\˜x K«hfl\˜Ö’ HõeÑ≤ „`åy ^•Ç¨Ï=Ú
f~°∞ÛH˘#=Öˇ#x HÀ~°∞HÀ_»∞. q∞o`«=Ú#∞ KÕÜ«∞*ÏÅ_»∞. Jyfl`åѨ=Ú
^•Ç¨Ï=Ú#∞ ѨÙ\˜Oì K«∞ su Hõ~å‡#∞ëêì #=Ú |O^è=Œ Ú#∞ HõeOæ K«∞#∞. Jyflx,
h\˜x q∞„â◊=∞=ÚKÕÜ«∞ â◊Hõº=Ú HÍ#>Ë¡ *Ï˝#Hõ~°‡ ã¨=ÚK«ÛùÜ«∞=Ú KÕÜ«∞
â◊Hõº=ÚQÍ^Œ∞.
*Ï˝#"Õ∞ =ÚH˜HÎ ˜ ¿ÇÏ`«∞=Ù. *Ï˝#=∞#QÍ `å#kfifÜ«∞ „|Ǩχ ã¨fi~∂° ѨÙ_»#<Õ
*Ï˝#=Ú. „|Ǩχ=Ú =∞# ã¨fiã¨fi~°∂Ѩ"≥∞ÿ, P#O^Œ ~°∂Ѩ=∞~Ú#^≥·Ü«Ú#flk.
„|Ǩχ=Ú#‰õΩ ^Õâ◊HÍÅ =ã¨∞Î Hõ$`«=ÚÅQÆ∞ ѨiKÕÛù^Œ=ÚÅ∞ ÖË=Ù. 㨄^Œ∂Ѩ"≥∞ÿ,
z„^Œ∂Ѩ"≥∞ÿÜ«Ú#fl „|Ǩχ=Ú `å<≥· Ü«Ú<åfl##∞ *Ï˝#"Õ∞ =ÚH˜Î ™ê^èŒ#=Ú.
[<å‡O`«~=° Ú# z`«âÎ √◊ kú Hõey# "åiH© *Ï˝#=Ú XHõ¯ `«`fiΫ =∞ã≤ "åHõº=Ú#∞
QÆ∞~°∞=ÚY=Ú# „â◊=}=Ú KÕÜ«∞ L^Œ~ÚOѨQÆÅ^Œ∞. =∞O^Œ=∂kèHÍ~°∞ʼnõΩ
^ÕÇϨ "Õ∞ <Õ#<Õ „Éè=í ∞ JkèH=õ ÚQÍ Ü«ÚO_»∞@KÕ `«`fiΫ =∞ã≤ "åHõº„â◊=}=ÚKÕã#≤ #∞
D*Ï˝#=Ú Ñ¨Ù@ì*ÏÅ^Œ∞. HÍ=Ù# ÉÏ^Œ~åÜ«∞} ã¨∂„`«=ÚÅ`À, QÆ∞~°∞ "Õ^•O`«
"åHõº=ÚÅ`À ѨÅ∞™ê~°∞¡ „|ǨχqKå~°=Ú KÕÜ«∞=Öˇ#∞. "åHõº=Ú JѨ~ÀHõ∆
*Ï˝#=Ú#∞ ѨÙ\˜ìOѨ<Õ~°^Œx H˘O^Œé∞ "å^Œ∞ÅO^Œ∞~°∞. HÍx L`«Î=∂kèHÍi
[<å‡O`«~=° Ú#O^Õ xëê¯=∞ Hõ~å‡#∞ëêì#=ÚKÕ z`«âÎ √◊ kú á⁄OkÜ«Ú#flO^Œ∞#
`«`fiΫ =∞ã≤ "åHõº=Ú qx#O`«<Õ `«`fiΫ =Ú#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘#QÆÅ_»∞. JO^Œ∞Hˆ â◊OHõ
~°∞Å∞ ''# J=QÆ`« „|Ǩ‡`«‡ ÉèÏ=㨺 Ü«∞^ä•Ñ¨Ó~°fiO ã¨O™êi`«fiO â◊Hºõ O ^Œ~≈° ~Ú
`«∞"£∞—— „|Ǩ‡`«‡ ÉèÏ==Ú#∞ JѨ~ÀHõ=∆ ÚQÆ `≥eã≤# ѨÙ~°∞+¨µ#‰õΩ =Ú#∞Ѩ\=˜ Öˇ
ã¨O™êi ÉèÏ==Ú EѨ â◊Hõº=Ú QÍ^Œxi. "Õ^•O`«=ÚÅ∞ „|Ǩχ =∞kfifÜ«∞
J^≥·fi`«–1 22 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
11
=∞xÜ«Ú, JѨizÛù#fl=∞xÜ«Ú, ã¨fi„ѨHÍâ◊~°∂Ѩ=∞xÜ«Ú É’kèOz h=\˜ì
„|Ǩχ~°∂ѨÙ_»"·≥ Ü«Ú<åfl_=» x r=Ùx "Õ∞ÖÁ¯Å∞ѨÙK«∞#flq. h"≥#fl_∞» #∞ =Ú‰õΩÎ
_»"≥· Ü«Ú<åfl_»#∞K«∞#flq. HÍx =∞O^èŒ=∂kèHÍ~°∞Å∞ `å=∂Hõe ^ŒÑ¨CÅ∞ QÆÅ
"å~°=∞xÜ«Ú, PÜ«∂ ‰õΩÅ=ÚÅO^Œ∞ |∞@∞ì@KÕ „|Ǩχ} Hõ∆„uÜ«∂k ÉèË^Œ=Ú
QÆÅ"å~°Å=∞xÜ«Ú, ѨizÛù#∞flÅ=∞xÜ«Ú, ã¨∞Y^Œ∞óY ~åQÆ^Õfiëê^Œ∞Å`À
Ü«Ú<åfl =∞xÜ«Ú, Hõ~‡° Ѩ~=° â◊Å=∞~Ú |^Œ∞Åú "≥∞ÿ Ü«Ú<åfl~=° ∞xÜ«Ú ZÅ¡ÑC¨ _»∞
qѨs`« ÉèÏ=# HõeyÜ«ÚO^Œ∞~°∞. W\˜ì ÉèÏ=# ã¨~°fi[# ™ê^è•~°}=∞QÆ∞@KÕ
„Éèí=∞ JxÜ«Ú K≥Ñ¨Ê gÅ∞Ѩ_»^Œ∞. Hõ~À‡áêã¨<åѨ~°=∞QÆ∞ "Õ^Œ=Ú#∞ XH˘¯Hõ¯
JkèHÍix ^Õâ◊ =Ú#∞, HÍÅ=Ú#∞, ™ê^èŒ#Å#∞, Ѷ¨Å=ÚÅ#∞ K«∂ѨÙK«∞
XH˘¯Hõ¯ Hõ~°‡=Ú#∞ qkèOK«∞K«∞ D^≥·fi`«„ѨѨOK«=Ú ã¨`«º=∞#∞K«∞#flk. J<ÕHõ
„Ѩ=∂}=ÚÅ∞ ^≥·fi`« „ѨѨOK«=Ú ã¨`«º=∞x Kå@∞K«∞O_»QÍXHõ¯ "Õ^•O`«=Ú
"≥Å¡_çOK«∞#O`« [QÆ =ÚÅ ã¨`«º=ÚÖˇ@∞¡ HÍQÆÅ=Ù? QÆ∞~°∞=Ù, âßG=Ú
=Ú#flQÆ∞ ^≥·fi`«"Õ∞ ÖˉõΩ#fl „â◊=}Ï^Œ∞Å∞ á⁄ã¨QÆ=Ù. WO`ÕQÍHõ „Ѩ`«ºH∆Ík
„Ѩ=∂} q~°∞^•ú~=÷° Ú#∞ Ãã`· =« Ú "Õ^=Œ Ú "≥Å_¡ Oç Ѩ *ÏÅ∞<Õx ''Pk`ÀºÜ«¸Ñ¨ó
—— Ü«¸Ñ¨=Ú Pk`«∞º_»∞ J#∞ =∂@Å∞#∞ „Ѩ=∂}=ÚÅ∞ HÍ=K«∞Û#∞.
„Ѩ`«ºHõ∆ q~À^èŒ=Ú `«QÆ^Œ∞ HÍ=Ù#<Õ ÃÑ· =∂@ʼnõΩ Q“}©=$uÎ<å„â◊~ÚOzi
Ü«¸Ñ¨=∂k`«º ã¨^Œ$â◊º=∞x J~°÷=Ú =i‚Ozi. J>Ë¡ ''`«`«Îfi=∞ã≤—— h"å
„|Ǩχ=Ú J#∞ =∂@ʼnõΩ Q“}©=$uÎKÕ h"å „|Ǩχ=∞~ÚÜ«Ú<åfl=#∞ J~°=÷ Ú
Hõ e ÊOѨ # QÆ ∞ #∞. ÖË H õ "Õ ^ •O`« = ÚÅ „Ѩ = ∂} =ÚÖË HÍx=Ú‡.
„ѨѨOKåѨÖÏѨ=Ú KÕÜ«∞^ŒQÆ^Œ∞. Dq^èŒ=ÚQÍ P`«‡`«`«Îfi=Ú `≥eÜ«∞*ÏÅx
=∞O^•kèHÍ~°∞Å∞ ^Œ~°≈<åO`«~°=ÚÅ#∞ P„â◊~ÚOzi. =∞é˜ H˘O^Œ~°∞ `å=Ú
ã¨fiÜ«∞=ÚQÆ =¸_è»∞Å~Ú Ñ¨~°∞Å#∞ "≥∂ǨÏѨ~°=â◊√Å#∞ KÕÜ«Ú K«∞<åfl~°∞.
"Õ^•O`«=ÚʼnõΩ qѨs`å~°=÷ ÚÅ#∞ HõeÊOK«∞K«∞<åfl~∞° . W\˜ì Jã¨Ê~°≈ Ü≥∂QÆ=Ú#∞
Hõ#∞Q˘#*ÏÅHõ Ü≥∂QÆ∞Å∞ cè`«∞ÅQÆ∞K«∞<åfl~°∞. P Ü≥∂QÆ∞Å∞ x~°ƒùÜ«∞ =∞O^Œ∞
ÉèÜ
í ∞« =Ú#∞ EK«∞"å~°ÅxÜ«Ú =$^Œ∞Åú ∞ #∞_çqi. W\˜"ì å~°∞ P`«‡ `«`fiΫ =Ú#∞
^≥eÜ«Ú^Œ=∞<Õ Pâ◊KÕ ã¨HõÅ Hõ~°‡Å#∞ Ѩi`«ºlOz, *Ï˝#=Ú#∞ á⁄O^Œ<Õ~°Hõ
Ѩu`«∞ÅQÆ∞^Œ∞~°#∞ Hõ$ѨKÕ ÉÏ^Œ~åÜ«∞}∞_»∞ "Õ^•O`« ã¨∂„`«=ÚÅ#∞,
J^≥·fi`«ã≤kú 23
N=∞K«ÛOù Hõ~∞° Å∞ ÉèÏ+¨º=Ú#∞ ~°zOzi. "å\˜ qKå~°} KÕÜ∞« QÍ *Ï˝<À^ŒÜ∞« =Ú
HõÅ∞QÆ∞#∞. QÆ~°ƒù=Ú#O^Œ∞#fl "å=∞^Õ=Ù_»∞ `å#∞ ã¨∂~°∞º_»#xÜ«Ú, =∞#∞=Ù
#xÜ«Ú K≥ÃÑÊ#∞. ã¨~åfi`«‡ ÉèÏ==Ú#∞ `˘e*Ï=Ú# z`«Îâ◊√kú HõÅ∞QÆ∞@KÕ
PÜ«∞#‰õΩ `≥eã≤Ok. HÍ=Ù#<Õ ''`«`Îfi« =∞ã≤—— "åHõº „â◊=}=ÚKÕ JѨ~ÀHõ™∆ êH∆Í`å¯~°
=Ú^Œ~ÚOK«∞#∞
J=: r=ã¨fi~∂° Ѩ qKå~°}Ü«∞O^Œ∞ ѨÅ∞=Ù~°∞ ѨÅ∞s`«∞Å =∞`« Éè^Ë =Œ ÚÅ∞
K≥ѨCK«∞<åfl~°∞.
áê=∞~°∞Å∞H˘O^Œé∞Kå~åfi‰õΩÅ∞#∞^ÕÇϨ =ÚP`«‡Ü«∞#∞K«∞<åfl~∞° . Kå~åfi
‰õΩÅO^Œ∞ =∞é˜H˘O^Œé∞ WO„kÜ«∞=ÚÅ#∞ „áê}=ÚÅ#∞, =∞#ã¨∞û#∞ P`«‡
ã¨fi~∂° Ѩ=∞#∞K«∞<åfl~∞° . "≥<· åt‰õΩÅ∞ Hõ}∆ H˜ õ q*Ï˝#=Ú#∞, ÉèÏ㨯~°∞_»∞ =Ú#flQ∞Æ
"å~°Å∞ ã≤~÷ q° *Ï˝#=Ú#∞ P`«‡ã¨fi~∂° Ѩ=∞#∞K«∞<åfl~∞° . ™êOY∞ºÅ∞ áê`«O[Å∞Å∞
ã¨∞Y^Œ∞óY qÇ‘Ï#=∞QÆ∞ K≥`· #« º=Ú P`«‡Ü«∞#∞K«∞<åfl~∞° . ÉèÏ@ì=∞`å#∞Ü«∂Ü«ÚÅ∞
P`«‡#∞ [_»~°∂Ѩ=∞xÜ«Ú, z„^Œ∂Ѩ=∞xÜ«Ú K≥ѨCK«∞<åfl~°∞. „áêÉèÏHõ~°
<≥Ü
· ∂« ~ÚHÍ^Œ∞Å∞ P`«‡#∞ [_»=∂„`« ã¨fi~∂° Ѩ=∞xÜ«Ú J^•ÌxH˜ *Ï˝# QÆ∞}=Ú
=∞#ã¨ûOÜ≥∂QÆ=Ú =Å# ѨÙ@∞ì#xÜ«Ú K≥ÑC¨ ^Œ∞~°∞. "Õ^•O`«∞Å∞ ã¨zÛ^•#O^Œ
~°∂Ѩ=∞xÜ«Ú, JkfifÜ«∞=∞xÜ«Ú P`«‡#∞ "≥Å¡_çO`«∞~°∞.
<Õ#∞ Q“~°=~°‚=Ú QÆÅ"å_»#xÜ«Ú, n~°…HÍÜ«Ú_»xÜ«Ú áê=∞~°∞Å∞#∞
Kå~åfi‰õΩÅ∞#∞ ^ÕǨÏ"Õ∞ P`«‡Ü«∞x qâ◊fiã≤O`«∞~°∞. <Õ#∞ K«∂zu#xÜ«Ú,
q#∞ K«∞O\˜#xÜ«Ú, „QÆ∞_ç"¤ å_»#xÜ«Ú, K≥q\˜"å_»#xÜ«Ú `≥eÜ«ÚK«∞#flO^Œ∞#
WO„kÜ«∞=ÚÖË P`«‡Ü«∞xÜ«Ú =∞iH˘O^Œ~°∞ Kå~åfi‰õΩÅ∞ qâ◊fiã≤O`«∞~°∞.
x„kO K«∞#ѨÙ_»∞ WO„kÜ«∞=Ú ÖˉõΩ#fl#∞ „áê}"åºáê~°=ÚÅ∞ 㨄Hõ=∞=ÚQÆ
™êQÆ∞K«∞<Õ Ü«ÚO_»∞@KÕ „áê}"Õ∞ P`«‡ JxÜ«Ú =∞iH˘O^Œé∞ Kå~åfi‰õΩÅ∞
qâ◊fiã≤O`«∞~°∞. =¸~åÛù^Œº=ã¨÷Å Ü«∞O^Œ∞ „áê}"åºáê~°=Ú ã¨OkQÆú=Ú
HÍ#O`« r=#=Ú ã¨Oâ◊Ü«∞„QÆã¨Î=∞QÆ∞@KÕ „áê}=Ú <å`«‡Ü«∞#∞"å~°Å
=∞`«=Ú ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞=Ú Å#∞ P`«‡Ü«∞#∞"å~°Å =∞`«=ÚHõ#fl „âı+=ª¨ ∞#^ŒQ∞Æ #∞.
Z@¡ #QÍ Kå~åfi‰õ ΩÅ ^Õ Ç ¨ Ï=Ú#∞, WO„kÜ« ∞=ÚÅ#∞, „áê}=ÚÅ#∞
J^≥·fi`«–1 24 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
12
P`«‡ã¨fi~°∂Ѩ=∞#∞@KÕ ^•x áÈ+¨}"Õ∞ Ѩ~°=∂~°÷=∞xÜ«Ú â◊s~°=Ú Éèí㨇=Ú
HÍx^Õ Ö’HÍO`«~°=ÚÅ∞ ÖË=x K≥ѨC^Œ∞~°∞. Éèí㑇Éèí∂`«=∞QÆ∞ ^ÕǨÏ=Ú =∞~°Å
~å<Õ~^° ∞Œ . HÍ=Ù# |∞∞}=∞~Ú<å KÕã≤ ^ÕÇϨ áÈ+¨}=Ú KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#O^Œ∞~°∞.
W\˜ì Ü«ÚѨ^Õâ◊=Ú áê=∞~°∞ʼnõΩ ã¨∞ÅÉèí„QÍǨϺ"≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞@ `«^䌺=Ú.
áê=∞~°∞Å K≥=ÙÅH˜OѨÙQÍ W\˜ì =∂@Å∞ =∂\Ï¡_Õ "å~°∞ Hõ#∞Hõ<Õ giH˜
Kå~åfi‰õΩÅ∞ Jx¿Ñ~°∞. giÖ’ =∞é˜H˘O^Œé∞ „áê} "åºáê~°=Ú ã¨„Hõ=∞=ÚQÍ
[~°∞QÆ∞K«∞#fl#∞ =∞#ã¨∞û ã¨Ç¨ÏHÍ~°=ÚHÍx^Õ ã¨∞Y=Ú HÍx =∞é˜ W`«~°=Ú
HÍx `≥eÜ«Ú@ÖË^Œ∞. HÍ=Ù# =∞#¿ãû P`«‡Ü«∞x K≥ѨC^Œ∞~°∞. <å =∞#ã¨∞û
ZHõ¯_À LOk, K«∂_»Ö^Ë ∞Œ , q#ÖË^∞Œ Jx K≥ÑC¨ @KÕ =∞#ã¨∞û #∞O_çÜ∞Õ *Ï˝#=Ú
ѨÙ@∞ì##∞K«∞ =∞#ã¨∞û#∞ P`«‡ Jx Ü«∞#∞K«∞<åfl~∞° . W\˜ì Kå~åfi‰õΩÅ =∞`«=Ú
qâ◊ fi ã≤ O Ѩ ^ Œ y #k HÍ^Œ ∞ . 㨠∞ +¨ µ áêÎ = 㨠÷ Ü« ∞ O^Œ ∞ =∞#㨠∞ û`À ã¨ Ç ¨ 
ã¨~ˆ fiO„kÜ«∞=ÚÅ∞ÅÜ«∞=∞QÆ∞#∞.*Ï„QÆ^•^Œº=ã¨Å÷ O^Œ∞ =∞#ã¨∞û KÕ`#« =Ú HÍHõ
[_»=∞QÆ∞@KÕ`« =∞#ã¨∞û P`«‡ HÍ<Õ~°^Œ∞. =∞#ã¨∞û Ü≥ÚHõ¯ KÕ`«<å HÍ~°=Ú#
Ѩi}q∞OK«∞ Hõ∆}˜Hõ q*Ï˝#"Õ∞ P`«‡ ã¨fi~°∂Ѩ=∞x "≥·<åt‰õΩÅ∞ "≥Å¡_çO`«∞~°∞.
D q*Ï˝#=Ú Hõ∆}˜Hõ=∞QÆ∞@KÕ W\˜ì q*Ï˝#=Ú r=Ù_Õx x#fl "≥Ú#fl\˜
q+¨Ü«∞=ÚÅ „Ѩ`«ºaè[˝ D<å_≥@∞¡ á⁄O^Œ∞#∞. =∞é˜Ü«Ú r=Ù_»∞ Hõ∆}˜‰õΩ_Õx
|O^èŒ"≥∂Hõ∆=ÚÅ =º=ã¨÷Ü«Ú á⁄ã¨QÆ^Œ∞. r=Ù_»∞ Hõ∆}˜‰õΩ_»QÆ∞@KÕ |^Œ∞ú_˘Hõ_Õ
J~Ú=ÙO_»∞#∞. "≥∂Hõ∆„Ѩܫ∞`«fl=Ú KÕÜ«ÚHÍÅ=Ú# r=Ù_»∞ Hõ∆} Hõ∆}O
=∂é∞K«∞O_»∞@KÕ =ÚH˜Î H˘é‰õΩ „Ѩܫ∞uflOK«∞ r=Ùx ~°∂Ѩ"≥∞Hõ¯_»#∞
HÍ#~å^Œ∞. W@¡~Ú#KÀ =ÚH˜HÎ ˜ „ѨÜ∞« uflOK«∞ "å_˘Hõ_∞» =ÚH˜Î ÉÁO^Œ∞"å_˘Hõ¯_»∞
J~Ú =ÙO_»∞#∞. XHõx =ÚH˜ÎH˜ =∞é˜Ü≥ÚHõ_»∞ „Ѩܫ∞uflOѨ<Õ~°_»∞. HÍ=Ù#
|O^è"Œ ∂≥ Hõâ∆ ßG=Ú =º~°=÷ Ú HÍQÆÅ^Œ∞. HÍ=Ù# ÉèÏ㨯~åKå~°∞ºÅ∞ =Ú#flQ∞Æ "å~°∞
ã≤÷~° q*Ï˝#=Ú P`«‡ã¨fi~°∂Ѩ=∞O^Œ∞~°∞. W\˜ì q*Ï˝#"Õ∞ „H˜Ü«∂HõÖÏѨ=ÚÅ∞
KÕÜÚ« K«∞#fl^xŒ Ü«Ú, JO^Œ∞KÕ P`«‡‰õΩ Hõ~$ΰ `åfi^∞Œ Å∞ QÆÅ=x gi Pâ◊Ü∞« =Ú.
HÍx Hõ~$ΰ `åfi^∞Œ Å∞, ã¨∞Y^Œ∞óMÏ^Œ∞Å∞ P`«‡ ^è~Œ ‡° =ÚÅx#, P`«‡‰õΩ Jx`«º`«fi=Ú,
qHÍ~°=Ú ã¨OÉèqí OK«∞#∞. x`«∞º_»∞ HÍxKÀ r=Ù#‰õΩ =ÚH˜áÎ ⁄ã¨Q^Æ ∞Œ . =∞é˜ÜÚ«
Dq*Ï˝#=Ú ‰õÄ_® J#fl=∞Ü«∂k HÀâ◊=ÚÅ=Öˇ P`«‡‰õΩ HÀâ◊=∞x
LѨx+¨`«∞ÎÅ∞ K≥ѨC@KÕ Hõ~°Î$`åfi^Œ∞Å∞ QÆ∞}Ѩi}Ï=∞=ÚÅxÜ«Ú, P`«‡
J^≥·fi`«ã≤kú 25
z<凄`« ã¨fi~∂° ѨÙ_» xÜ«Ú ™êOYº áê`«O[ÖÏ^Œ∞Å∞ K≥ÑC¨ ^Œ∞~°∞. z<凄`«∞_»Q∞Æ
P`«‡‰õΩ „ѨHõ$u QÆ∞}=Ú`À q"ÕHõ=ÚÖË#O^Œ∞# |O^èŒ=∞xÜ«Ú q"ÕHõ=Ú
Hõ Å∞QÆ Q Í =ÚH˜ Î á⁄O^Œ ∞ #x gi Pâ◊ Ü« ∞=Ú. Hõ ~° Î $ `« fi =Ú „Ѩ H õ $u
QÆ∞}=ÚÅ`À#~Ú`Õ Éè’HõÎ$`«fi =∂`«‡ ˆHÅ ã¨OÉèíqOK«∞#∞? XHõ~°∞ Ѩ#∞Å∞
KÕÜ«∞ =∞é˜Ü≥ÚHõ_»∞ Ѷ¨e`«=Ú ÉÁO^Œ∞@ Jã¨=∞O[ã¨=Ú. HÍ=Ù# r=Ù#‰õΩ
ã¨∞Y^Œ∞óMÏ^Œ∞Å∞#∞, Hõ~°Î$`«fi=Ú#∞ ã¨=∞‰õĈ~Û [_®Oâ◊=Ú#∞, x`«º`«fi=Ú
㨠= ∞‰õ Ä ˆ ~ Û É’^è • Oâ◊ = Ú QÆ Å ^Œ x Éè Ï @∞ì Å O^Œ ∞ ~° ∞ . HÍx P`« ‡ ‰õ Ω
Ô~O_»Oâ◊=ÚÅ∞O>Ë Ñ¶¨∞\Ï^Œ∞Å=Öˇ <åâ◊#=Ú ã¨OÉèíqOѨQÆÅ^Œ∞. HÍ=Ù#
„áêÉèÏHõ~°<≥·~¸ HÍ^Œ∞Å∞ P`«‡#∞ [_»~°∂ѨÙ_»xÜ«Ú, =∞#ã¨ûOÜ≥∂QÆ=Ú
=Å# P`«‡‰õΩ *Ï˝# QÆ∞}=Ú^Œ~ÚOK«∞#xÜ«Ú K≥ÑC¨ ^Œ∞~°∞. ÉèÏ@∞ìÅ =∞`«=Ú#
r=Ù_x» `«∞º_»Q∞Æ @KÕ "≥∂H∆ÀѨ^âÕ â◊ ßG=Ú x+¨ÊÅù =∞#∞@ `Õ@`≥Å=¡ Ú. „áêÉèÏHõ~å
^Œ∞Å =∞`«=∞O^Œ∞ =∞#ã¨ûOÜ≥∂QÆ=Ú ÖËxKÀ *Ï˝#QÆ∞}=Ú ã¨OÉèqí OѨ^#Œ ∞@KÕ
r=Ù_»∞ áêëê}`«∞Å∞º_»~Ú Ü«ÚO_»∞#∞. J\˜ì "≥∂Hõ=∆ Ú#∞ U XHõ¯~°∞ HÀ~°~∞° .
HÍ=Ù# ã¨zÛ^•#O^Œ ã¨fi~∂° Ѩ"∞Õ P`«‡Ü«∞#∞ "Õ^•O`«∞Å∞ =∞`«"∞Õ ã¨=∞O[ã¨=Ú.
J=: r=Ù#‰õΩ QÆŠѨi}Ï=∞ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ `≥Å∞Ѩ٠ѨÅ∞ =∞`«=ÚÅ
„Ѩ=∂}q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞ K«∂ѨÙK«∞<åfl~°∞.
P`«‡ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú ã¨~°fi"åºÑ¨Hõ"≥∞ÿ ã¨HõÅ ^ÕǨÏ=ÚÅO^Œ∞ ZÅ¡"Õà◊Å xO_ç
Ü«ÚO_»∞#∞. HÍ=Ù# â◊s~°=Ú#‰õΩ QÆÅ J=Ü«∞= q<åâ◊#=ÚKÕ r=ã¨fi~∂° Ѩ=Ú
<åâ◊#=Ú#∞ á⁄O^Œ∞#∞. HÍ=Ù# "≥∂H∆ÀѨ^âÕ â◊ ßG=Ú x„+¨ÊÜ≥∂[#=ÚHÍQÆÅ^Œ∞.
HÍ=Ù# r=Ù_»}∞ Ѩi=∂}∞_»#=ÅÜ«Ú#∞ Jx áêâ◊√Ѩ`« áêOK«~å„`å^•ºQÆ=∞
"å^Œ∞Å Pâ◊Ü∞« =Ú. r=Ù_»}∞ Ѩi}Ï=∞}∞_»x#KÀ ^ÕÇϨ =∞O^Œ∞ J`«_O≥ ^Õx
#∞O_» ã¨HÅõ â◊s~°=Ú#‰õΩ QÆÅ "Õ^#Œ Å#∞ `≥eÜ«∞<Õ~_° ∞» . HÍ=Ù# J~°›`=« ∞`å#∞
Ü«∂Ü«ÚÅ∞ r=Ùx^ÕÇϨ ã¨=∂# Ѩi=∂}∞_»O^Œ∞~°∞. nѨÑÙ¨ HÍOu=Öˇ ^ÕÇϨ =Ú
=$kúá⁄Ok`Õ =$kú á⁄Ok, H©∆}˜¿ãÎ H©∆}˜OK«∞#O^Œ∞~°∞. W@¡~Ú#KÀ r=Ù_»∞
x`«∞º_»∞HÍ<Õ~_° ∞» . HÍ=Ù# âßG=Ú =º~°=÷ ∞QÆ∞#x ^ŒÅz<≥Ü · ∂« ~Ú‰õΩÅ∞ r=Ùx
qÉè∞í ã¨fi~°∂ѨÙ_»O^Œ∞~°∞. r=Ùx QÀK«iOѨ*Ü Ë Ú« „Ѩ=∂}q+¨Ü∞« =Ú# q"å^Œ
Ѩ_∞» K«∞O^Œ∞~°∞. ÃÑ"· å^Œ∞ÅO^Œ~∞° P`«‡#∞ =∂#㨠„Ѩ`º« HõQ∆ ÀK«~∞° _»x K≥ÑC¨ ^Œ∞~°∞.
J^≥·fi`«–1 26 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
13
™êOY∞ºÅ∞ P`«‡ã¨fi~°∂Ѩ"≥∞#fl_»∞ „Ѩ`«ºHõ∆=Ú HÍ^ŒxÜ«Ú, Ѷ¨∞@Ѩ\Ï^Œ∞Å∞
=∞#‰õΩ Hõ#|_»∞@KÕ =∞# =∂Ü«∂`«‡ ã¨fi~∂° Ѩ"Ú≥ O^Œ∞HõÅ^Œx Ü«¸Ç≤ÏOѨ=Å
Ü«Ú#xÜ«Ú *ˇÑ¨C^Œ∞~°∞. "≥·<åt‰õΩÅ∞ Hõ∆}˜Hõ q*Ï˝#=Ú# r=Ù_»∞ QÀK«iOK«∞
#O^Œ∞~°∞. „ѨÉÏè Hõ~∞° Å∞ „uѨÙ\˜ Ü«∞O^Œ∞ *Ï˝#=Ú ã¨fi„ѨHÍâ◊=∞xÜ«Ú, *Ï˝`*« Ï˝
<å„â◊Ü«∞=ÚQÆ#∞ *˽ܫ∞=Ú *Ï˝#q+¨Ü«∞=ÚQÆ#∞ ÉèÏã≤OK«∞#O^Œ∞~°∞. *Ï˝#=∞
Ѩ~ÀHõ=∆ ∞xÜ«Ú, *ËÜ ˝ ∞« q+¨Ü∞« =Ú# =∂„`«=Ú J#∞"Õ∞Ü«∞ =∞xÜ«Ú P`«‡*Ï˝#
q+¨Ü«∞=∞O^Œ∞ K≥ѨC^Œ∞~°∞. "Õ^•O`«∞Å∞ ѨOK«HÀâ◊=ÚʼnõΩ Jf`«"≥∞ÿ#
ã¨fi„ѨHÍâ◊ ~°∂Ѩ=∞xÜ«Ú, ã¨zÛ^•#O^Œ ã¨fi~∂° Ѩ=∞xÜ«Ú P`«‡#∞ "≥Å_¡ Oç `«∞~°∞.
W\˜ì P`«‡`«`«Îfi=Ú#∞ JѨ~ÀHõ∆=ÚQÆ `≥eÜ«Ú#O`« =~°‰õΩ l*Ï˝ã¨∞=ÙÅ∞
"Õ^•O`«=Ú Å#∞ qKå~°} KÕÜ∞« =Öˇ#∞. Hõ#∞Hõ<Õ KåO^ÀQƺ=Ú# `˘q∞‡k™ê~°∞¡
`«`«Îfi=∞ã≤ "åHõº=Ú#∞ LѨ^ÕtOK≥#∞.
J=: Dâ◊fi~ã° fi¨ ~∂° Ѩ q+¨Ü∞« =Ú# J<ÕHõ =∞`«É^Ëè =Œ ÚÅ#∞ EѨÙK∞« <åfl~∞° .
ã¨`fiΫ ~[° ã¨"Î ∂≥ QÆ∞}=ÚÅ ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ~ÚÜ«Ú#fl „ѨH$õ u ÖËHõ „Ѩ^•è #=Ú
[QÆ`∞« ‰Î Ωõ Láê^•# HÍ~°}=∞xi. ѨOK«É∂íè `«=ÚÅ∞, ѨOK«`<« 凄`«Å∞, ѨOK«
*Ï˝<OÕ „kÜ«∞=ÚÅ∞, ѨOK«H~ˆõ ‡O„kÜ«∞=ÚÅ∞, JO`«óHõ~}° =Ú, =∞ǨÏ`«`fiΫ =Ú,
JǨÏOHÍ~°=∞#∞ W~°∞=k =¸_»∞ `«`fiΫ =ÚÅ∞ QÆÅ „ѨH$õ u =∞ǨÏ^•k~°∂Ѩ=Ú#
Ѩi}q∞OK«∞#xÜ«Ú HõÑÅ≤ =∞`å#∞Ü«∂Ü«ÚÅQÆ∞ ™êOY∞ºÅ Pâ◊Ü∞« =Ú. Ѷ$¨ kä
=º¿Ñ*Î ’"åÜ«Ú=ÙÅ#∞ Éè∂í `«=ÚÅ∞ <åÅ∞QÆxÜ«Ú, D <åÅ∞QÆ∞ Ѩ~=° ∂}∞=ÙÅ∞
Jq^•ºK«„Hõ=Ú ã¨`«`«=Ú u~°∞QÆ∞@KÕ ^ÕǨHÍ~°=Ú#∞, Ѷ¨∞@Ѩ\Ïk ÉÏǨϺ
Ѩ^•~°~÷ ∂° Ѩ=Ú#∞ ã¨OѶ∞‘ ÉèÏ==ÚÉÁOkã¨HÅõ [QÆ=ÚʼnõΩ HÍ~°}=∞x "≥<· åt
‰õΩÅÖ’ H˘O^Œ~∞° J~°›`∞« Å∞ *ˇÑC¨ ^Œ∞~°∞. ^Œ∞óY [#‡ „Ѩ=$uÎ ^À+¨ q∞^䕺*Ï˝#=Ú
Jq^•ºK«„Hõ=∞#|_»∞#∞. Dâ◊fi~° „¿Ñ~°}ÖËHõ JKÕ`#« =ÚÅQÆ∞ Ѩ~=° ∂}∞=ÙÅ∞
QÍx, „ѨH$õ uQÍx ã¨OѶ∞‘ ÉèÏ==Ú á⁄O^Œ<~Õ ^° ∞Œ HÍ=Ù# Dâ◊fi~° „¿Ñi`«=ÚÅQÆ∞
Ѩ~°=∂}∞=ÙÅ∞, „ѨHõ$u [QÆ^Œ∞áê^•# HÍ~°}=∞x Hõ}Ï^Œ Q“`«=∞ Ѩ`«O[e
=∞`å#∞Ü«∂Ü«ÚÅ∞ K≥ÑC¨ ^Œ∞~°∞. Ѩ`O« [e =∞`å#∞Ü«∂Ü«ÚÅ∞ Dâ◊fi~∞° x JOw
HõiOK«∞@KÕ ¿ãâ◊fi~° ™êOY∞ºÅx „Ѩãk≤ <ú ˘Oki. „ѨH$õ ux =∂„`«=Ú Láê^•#
HÍ~°}=∞#∞ "å~°∞ xsâ◊fi~° ™êOY∞ºÅ∞. Hõ}Ï^Œ Q“`«=Úe~°∞=Ù~°∞ Dâ◊fi~°
„¿Ñi`«=∞QÆ∞ Ѩ~=° ∂}∞=ÙÅ#∞ HÍ~°}=∞O^Œ∞~°∞. "≥<· åt‰õΩÅ∞ ÉÏǨϺ=ã¨∞=Î ÙÅ∞
J^≥·fi`«ã≤kú 27
ÖË=xÜ«Ú Hõ}∆ H˜ õ q*Ï˝#"Õ∞ ã¨`º« =∞xÜ«Ú, D Hõ}∆ H˜ õ q*Ï˝#=Ú J㨄^Œ∂Ѩ=∞QÆ∞
ÉÏǨϺ=ã¨∞=Î ÙÅ PHÍ~°=Ú#∞ á⁄O^Œ∞#O^Œ∞~°∞. Hõ}∆ HÍÅ=ÚO_»xk ZÅ¡ÑC¨ _»∞
LO_»x Hõ∆}˜Hõq*Ï˝#=Ú ã¨`«º"≥∞@¡QÆ∞##∞K«∞ â◊¥#º"Õ∞ `«`«Îfi=∞xÜ«Ú, â◊¥#º
=∞On ã¨HÅõ [QÆ=Ú ÖÏ~ÀÑ≤OѨ|_ç#=xÜ«Ú â◊¥<åº`«‡"å^Œ∞ÅO^Œ∞~°∞. Ç≤Ï~°}º
QÆ~Àƒùáê㨉Ωõ Å∞ Ç≤Ï~°}ºQÆ~∞° ƒù_∞» [QÆ`å¯~°}=∞xÜ«Ú, Ö’HÍÜ«Ú`«∞Å∞ ã¨fiÉÏè ="Õ∞
[QÆ`«∞Î ¿ÇÏ`«∞=xÜ«Ú, ^≥·=A˝Å∞ HÍÅ"Õ∞ [QÆ`«∞Î#‰õΩ HÍ~°}=∞xÜ«Ú, Z=iH˜
`Àz#su "å~°∞ K≥ÑC¨ ^Œ∞~°∞. "Õ^•O`«∞Å∞ JkfifÜ«∞ ã¨zÛ^•#O^Œ „|Ǩχ=Ú
#‰õΩ =∂Ü«∂=â◊=Ú# qz„`«â‰◊ Ωõ ÅÎ ∞ „áêÑ≤OÎ K«∞#xÜ«Ú, JkÜÕ∞ [QÆ^∞Œ áê^•#
HÍ~°}=∞xÜ«Ú, xq∞`«Î HÍ~°}=∞xÜ«Ú "≥Å¡_çO`«∞~°∞. Wxfl q"å^Œ=ÚÅ∞
[QÆ`å¯~°} q+¨Ü«∞"≥∞ÿ Hõ#|_»∞K«∞O_»∞@KÕ Wxfl "å^Œ#ÅÖ’ ã¨`«º"Õ∞kÜ≥∂
l*Ï˝ã¨∞=Ù qKå~°}KÕ `≥Å∞ã¨∞H˘#=Öˇ#∞.
J=: JkfifÜ«∞ „|Ǩχ=Ú#∞ ÅHõ}∆ „Ѩ=∂}=ÚÅKÕ "≥Å_¡ Oç K«∞K«∞<åfl~∞° .
Ѩ~„° |Ǩχ=Ú #∞O_çÜ∞Õ ã¨=∞ã¨Î „|Ǩ‡O_»=Ú Ñ¨Ù@∞ì#xÜ«Ú, ÅÜ«∞"≥ÚO^Œ∞
#xÜ«Ú ''Ü«∞`À"å W=∂x Éè∂í `åx *ÏÜ«∞O`Õ ÜÕ∞# *Ï`åx r=Ou Ü«∞„`«Ê
Ü«∞O`«º aèã¨Oqâ◊Ou—— J#∞ „â◊√u K≥ѨCK«∞#flk. P „|Ǩχ"Õ∞ "Õ^Œ=ÚÅ#∞
~°zOK≥#∞. WOuÜÕ∞ QÍHõ "Õ^Œ"Õ∞ Ѩ~°=∂`«‡#∞ Ü«∞^ä•~°÷=ÚQÆ `≥Å∞ѨÙ#∞QÍx
"Õé˘O_»∞ „Ѩ=∂}=Ú `≥Å∞Ѩ*ÏÅ^Œ∞. J\ì̃ „|Ǩχ=Ú =∂Ü«∂ ã¨Ç¨Ü«∞=Ú#
ã¨HÅõ =Ú#∞ ѨÙ\˜Oì z ã¨~fi° [˝=∂Ü≥∞#∞. =∂Ü≥∂áêkè~Ç° Ï≤ `«=∞QÆ∞ P „|Ǩχ=Ú
ã¨∞Y~°∂Ѩ=Ú, *Ï˝#~°∂Ѩ=Ú, 㨄^Œ∂Ѩ=ÚÖˇ=· ÙO_»∞#∞. W\˜ì =ã¨∞=Î Ù =∞é˜ÜÚ≥ Hõ\˜
ÖË#O^Œ∞# Jk JkfifÜ«∞=Ú. J\˜ì „|Ǩχ=Ú ã¨HõÅ "Õ^•O`«=ÚʼnõΩ `å`«Ê
~°º"≥∞,ÿ ã¨fi„ѨHÍâ◊"∞≥ Ü
ÿ Ú« #flk. ã¨`∞« Ê~°∞+¨µÅ∞ J^•Ìxx `«=∞ x[~°∂Ѩ=∞x `≥Å∞ã¨∞
H˘x [##=∞~°} ã¨=Ú„^Œ=Ú#∞ ^•@∞K«∞<åfl~∞° . J\˜ì *Ï˝#=Ú#∞ ã¨OáêkOѨ
=Öˇ##fl P`«‡qKå~°=Ú KÕÜ«∞=Öˇ##∞K«∞ ''P`å‡"åˆ~ „^Œ+¨ì=ºó „â’`«"Àº
=∞O`«"Àº xk ^蕺ã≤ `«=ºó—— J#∞ „â◊√u "≥Å¡_çOK≥#∞. ÉÏ^Œ~åÜ«∞}ÏKå~°∞ºb
Ü«∞Oâ◊=Ú#∞ ''J^ä•`À„|Ǩχl*Ï˝™ê—— Jx ã¨∂„fHõiOzi. =ÚH˜ÎÜ«∞#∞
„ѨÜ≥∂[#=Ú H˘~°‰õΩ, „|Ǩχ*Ï˝#=Ú ã¨OáêkOK«∞@‰õΩ P`«‡qKå~°} KÕÜ«∞
=Öˇ#x ÃÑ· „â◊√u ã¨∂„`«=ÚÅ ÉèÏ==Ú. „QÆO^äŒHÍ~°∞Å^•Ìxx "≥Å¡_çOz ''[#‡
^Œºã¨ºÜ«∞`«ó âßGÜ≥∂x`åfi`,ü `«`∞« Î ã=¨ ∞#fiÜ∂« `ü——J#∞ ã¨∂„`«=ÚÅ#∞ K≥ÑC¨ K«∞
J^≥·fi`«–1 28 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
14
hã¨HÅõ „|Ǩ‡O_»=Ú ã¨$+≤,ì ã≤u÷ ÅÜ«∞=ÚʼnõΩ HÍ~°}=Ú „|Ǩχ=∞xi. âßG=∞#QÍ
''„Ѩ=$uÎ~åfix=$uÎ~åfi x`Õº# Hõ$`«ˆH#"å I
ѨÓO™êOÜÕ∞ <ÀѨkâıfi`« `«KåÛùG=∞aè nèÜ«∞`Õ II——
Jáœ~°∞+‘Ü∞« =∞QÆ∞ "Õ^=Œ ÚHÍx, áœ~°∞¿+Ü«∞=∞QÆ∞ âßG=Ú HÍx =∂#=Ù
ʼnõΩ qkèx¿+^èŒ ~°∂Ѩ=ÚÅQÆ∞ „Ѩ=$uÎ x=$`«∞ÎÅ#∞ É’kèOK«∞#k âßG=∞#
|_»∞#∞. „Ѩuk#=Ú ã¨O^èÀºáêã¨# *ËÜ«∞=∞#∞#k „Ѩ=$uÎ. ã¨∂~åáê#=Ú
KÕÜ«∞~å^Œ#∞#k x=$uÎ. W\ì̃ qkè x¿+^èŒ=ÚÅ#∞ É’kèOK«∞ |∞∞ˆQfi^•k âßG
=ÚÅ∞ ''J㨺 =∞ǨÏ`À Éè∂í `«ãº¨ xâ◊≈fiã≤`"« ∞Õ `«^ºŒ ^Œ$Qˆ fi^Œó—— h „|Ǩχ=Ú#‰õΩ
x@∂ì~°∞Ê J#∞ "Õ^Œ"Õ∞ ~ÚO^Œ∞ʼnõΩ „Ѩ=∂}=Ú. "Õ^Œ=Ú ã¨HõÖÏ~°÷=ÚÅ#∞
`≥Å∞ѨÙ#∞. „Ѩ=∂}ÏO`«~°=ÚʼnõΩ `≥eÜ«∞~åx ã¨fi~åæ^Œ∞Å#∞ `≥Å∞ѨÙ#∞. W\˜ì
"Õ^=Œ Ú ã¨~fi° [=˝ ∞#^Œy Ü«ÚO_»∞#∞. J\˜ì "Õ^=Œ Ú#∞ ~°z~ÚOK«∞ <å`«_O» `«‰Ωõ
q∞Oz# *Ï˝#=Ú QÆÅ"å_»#∞@Ö’ ã¨Oâ◊Ü∞« =ÚO_»~å^Œ∞. Ö’Hõ=Ú#O^≥=fi~∞° #∞
`«=∞‰õΩ `≥eã≤# JOâ◊=ÚÅxfl\x˜ `≥Å∞Ѩ*ÏÅ~°∞. WO`«Ü∞Õ Å? "åˆQ=Ì `«Ü∞« QÆ∞
ã¨~ã° fi¨ f^Õq ‰õÄ_» fÑ≤ H©~∆ Q° ∞Æ _®^Œ∞Å =∂^è∞Œ ~°º=ÚʼnõΩ QÆÅ Éè^Ë =Œ ÚÅ#∞ `å#∞
ã¨fiÜ«∞=ÚQÆ `≥eÜ«ÚK«∞ Jxfl\˜H© ã¨iѨ_Õ suÖ’ fÑ≤Ü«∞# *ÏÅ∞<Õ HÍx,
"Õˆ~fi~°∞QÆ K≥Ѩʙê^茺=ÚHÍ^Œ∞. Z=Ô~·# `«=∞‰õΩ `≥eã≤# JOâ◊=Ú#∞
K≥ѨC#ѨC_»∞ "å~°∞ K≥Ñ≤Ê# JOâ◊=Ú Hõ<åfl "å~°∞ q∞H˜¯e `≥eã≤#"åÔ~·
LO_»∞~°#∞@ ã¨Ê+¨ì=Ú. "Õ^Œ=ÚÖË ã¨~°fi[˝=∞#^ŒyÜ«ÚO_» P"Õ^Œ=ÚÅ#∞
~°zOz# „|Ǩχ=Ú ã¨~fi° A˝_» #∞@ ã¨Ê+¨=ì Ú. ã¨HÅõ [QÆ=ÚʼnõΩ, "Õ^=Œ ÚʼnõΩ
„|Ǩχ"Õ∞ HÍ~°}=∞#∞@ "≥Å_¡ Q» ∞Æ K«∞#flk. HÍQÍ ''Ü«∞K«Û âߢÃãHÎ Ü õ ∂≥ xó—— J#∞
=∂@ÖËÅ##∞ ã¨Oâ◊Ü«∞=Ú H˘O^Œé‰õΩ HõÅ∞QÆ=K«∞Û. "Õ^Œ=Ú HÍHõ "Õé˘O_»∞
„Ѩ = ∂}=∂ „|Ǩ Ï ‡=Ú#∞ `≥ Å ∞Ѩ * ÏÅ^Œ ∞ . =∂Ü« ∂ ã¨ Ç ¨  Ü« ∞ =Ú`À
HÍ~°}=∞#∞@KÕ „|Ǩχ=Ú [QÆ^• HÍ~°=Ú# Ѩi}q∞OѨ^ŒxÜ«Ú, „`å_»∞
ã¨~°Ê=Ú#‰õΩ HÍ~°}=∞~Ú#@∞¡ „|Ǩχ=Ú [QÆ^Œ∞áê^•#=∞x K≥ѨÊ=K«∞Û#∞.
W\˜ì „|Ǩχ"Õ∞ ã¨HõÅ "Õ^•O`«=ÚʼnõΩ `å`«Ê~°º=Ú.
J=: [QÆ`å¯~°}=Ú#∞ x~°‚~ÚOK«∞@Ö’ W`«~°∞Å∞ ¿Ñ~˘¯#∞ J}∞
„Ѩ^è•<å^Œ∞Å∞ á⁄ã¨QÆ<Õ~°=xÜ«Ú, "Õ^•O`«∞Å∞ x~°‚~ÚOK«∞ Ѩ~°„|Ǩχ"Õ∞
J^≥·fi`«ã≤kú 29
á⁄ã¨QÆ∞#x K≥ѨCK«∞<åfl~°∞.
HõÑ≤ŠѨ`«O[e =∞`å#∞Ü«∂Ü«ÚÅ∞ „Ѩ^è•#"Õ∞ [QÆ`å¯~°} =∞O^Œ∞~°∞.
''„ѨnÜè ∞« `Õ–Jã≤‡<£ – Wu – „Ѩ^•è #"£∞—— J#∞ ã¨=∂ã¨=ÚKÕ ÅÜ«∞ HÍÅ=Ú#
„|Ǩ‡O_» =∞O`«ÜÚ« nx Ü«∞O^Œ∞ b#"≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞@KÕ Wk „Ѩ^•è #=∞#|_»∞#∞.
=∞\˜`ì À `«Ü∂« ~Ô #· ‰õΩO_», =¸‰õΩ_»∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q =∞$}‡Ü«∞=ÚÅ#∞@Ü«Ú,
ã¨fi~å‚É~íè }
° =ÚÅ∞ ã¨fi~°=‚ ∞Ü«∞=ÚÅ#∞@Ü«Ú `≥eÜ«Ú@KÕ „|Ǩ‡O_»=∞O`«ÜÚ«
ã¨∞Y^Œ∞óY"≥∂Ǩ`«‡Hõ=ÚÅQÆ∞ ã¨`fiΫ ~[° ã¨"Î ∂≥ QÆ∞}=ÚÅ ã¨=∞ÉèÏQÆ=ÚÅ „Ѩ^•è #"Õ∞
„ѨÑO¨ K« HÍ~°}=∞~Ú Ü«ÚO_»∞#x ™êOMϺ^Œ∞Å Pâ◊Ü∞« =Ú. J\˜ì „Ѩ^•è #=Ú
ѨÙ~°∞+¨µx Éè’QÍѨ =~°=æ ÚÅÔH· =∞ǨÏ`«`åÎ fik ~°∂Ѩ=Ú# Ѩi}q∞OK«∞#x g~°∞
K≥ѨC^Œ∞~°∞. „Ѩ^è•#=Ú JKÕ`«#=Ú HÍ=Ù# „Ѩ^è•#=Ú [QÆ`å¯~°} HÍ^Œ∞.
[_»=∞QÆ∞ „Ѩ^è•#=Ú „|Ǩ‡O_»=Ú#∞ xi‡OѨ*ÏÅ^Œ∞ HÍx KÕ`«#∞_»QÆ∞
Dâ◊fi~°∞_»∞ HÍ~°}=Ú HÍQÆÅ_»x áê`«O[e Hõ}Ï^Œ=∞ `å#∞Ü«∂Ü«ÚÅ∂Ç≤ÏO
`«∞~°∞. Hõ}Ï^Œ∞bâ◊fi~°∞x xq∞`«Î HÍ~°}=∞O^Œ∞~°∞. XHõi =∞`«=Ú#∞ =∞~˘Hõi
=∞`«=ÚKÕ XѨCH˘#xKÀ XHõi =∞`«=Ú x~åHõ$`«=∞QÆ∞#∞. Hõ#∞Hõ<Õ ÉÏ^Œ~å
Ü«∞}∞_»∞ ''`«~å¯ „ѨuëªêѨ^ÑŒ º¨ #º^è•#∞ "Õ∞Ü«∞ q∞uKÕ ^Õ==∞Ѩº q"≥∂Hõ∆ „ѨãO¨ QÆó
—— Jx `«~°¯=Ú#‰õΩ xÅ∞Hõ_» ÖËHõáÈ=Ù@KÕ HÍ^Œx #qÅHõ∆}`åºkèHõ~°}=Ú#
x~°∂Ñ≤Ozi. WѨÊ@∞ì# "åK«ã¨ÊuÜ«Ú
''Ü«∞`Õfl<å#∞q∞`ÀѨº~°÷ó ‰õΩâ◊Öˇ·~°#∞ =∂`«$aèó I
JaèÜ«ÚHõÎ`«Ô~·~°<≥·º ~°#º^≥·<ÀѨ áê^Œº`Õ II——
Ju „Ѩܫ∞`«fl=ÚKÕ <Õ~°Ê~°∞ Å∂Ç≤ÏOz x~°‚~ÚOz# Ü«∞Oâ◊=Ú #O`«‰õΩ
q∞Oz# <Õ~Ê° ~°∞Å∞ J#º q^è=Œ Ú# #∂Ç≤ÏOz x~°~‚ ÚOz x~åHõiO`«∞~°<#≥ ∞.
HõÑÅ≤ ∞_»∞ =∞Ǩ„Ѩ*Ï˝âßeÜ«∞xÜ«Ú, ã≤^∞Œ _ú x» Ü«Ú, <å`«_∂» Ç≤ÏOz x~°~‚ ÚOz#
Ü«∞Oâ◊=ÚÅ∞ Ü«∞^ä•~°÷=ÚÅ∞ HÍ=K«∞Û #xÜ«Ú H˘O^Œé#=K«∞Û#∞. HÍx
HõÑ≤Å∞_»∞ ã≤^Œ∞ú_»x JO>Ë Hõ}Ï^Œ∞Å∞ "≥Ú^ŒÖˇ·#"å~°∞ ã≤^Œ∞úÅ∞HÍ~°∞ J#_®xH˜
„Ѩ=∂}"Õ∞q∞? HÍ=Ù# „â◊√u ã¨=∞‡`«=∞QÆ∞ HÍ~°}=Ú<Õ JOwHõiOѨ=Öˇ#∞
QÍx Hˆ =Å `«~¯° =ÚKÕ [QÆ`å¯~°}=Ú#∞ x~°~‚ ÚOѨ~å^Œ∞. É∫^Œ∞Åú Ö’ H˘O^Œ~∞°
Ѩ~=° ∂}∞b „|Ǩ‡O_®HÍ~°=Ú# ã¨OѶ∞‘ ÉèÏ==Ú#∞ ÉÁO^Œ∞#O^Œ∞~°∞. â◊¥#º"Õ∞
J^≥·fi`«–1 30 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
15
`«`«Îfi=∞xÜ«Ú, â◊¥#º=Ú #∞O_Õ „|Ǩ‡O_»=Ú Ñ¨Ù@∞ì#xÜ«Ú =∞é˜ H˘O^Œé∞
É∫^Œ∞Åú O^Œ∞~°∞. ã¨~åækÜ«∞O^Œ∞ â◊¥#º=ÚHõÅ^Œx â◊¥#º"å^Œ∞Å∞ K≥ÑÊ≤ i. W\˜ì
â◊¥#º"Õ∞ HõÅ^Œx K≥ѨC@‰õΩ ™êH˜∆ XHõ_»∞O_»xKÀ ã¨~°fi=Ú â◊¥#º=∞#∞@
á⁄ã¨Q^Æ ∞Œ . HÍ=Ù# x™êûH˜Ü ∆ ∞« QÆ∞ â◊¥#º=Ú [QÆ`å¯~°}=Ú HÍ<Õ~^° ∞Œ . ÃÑ· "å^Œ∞
ÅO^Œé∞ ˆH=Å `«~å¯=ÅO|#KÕ „â◊√u q~°∞^•ú~°÷=Ú #∂Ç≤ÏOK«∞K«∞<åfl~°∞.
XHõ~°∂Ç≤ÏOK«∞ q^èŒ=Ú# =∞iÜ≥ÚHõ~°∞ TÇ≤ÏOK«xKÀ `«~°¯=ÚKÕ `«`«Îfi=Ú#∞
x~°~‚ ÚOѨ*ÏÅ=Ú. QÆ#∞Hõ "Õ^•O`«∞Å∞ x~°~‚ ÚOK«∞ Ѩ~„° |Ǩχ"Õ∞ [QÆ^∞Œ áê^•#
HÍ~°}=Ú xq∞`«Î HÍ~°}=Ú.
J=: HõÑ≤Å =∞`«=Ú ã¨q=∞~°≈=ÚQÆ q=iOz x~åHõiOK«∞K«∞<åfl~°∞.
„Ѩ^•è #=Ú KÕ`#« =ÚHÍ^Œ∞. JKÕ`#« "≥∞ÿ Hõ^ÅŒ x „Ѩ^•è #"≥∞@∞¡ D „|Ǩ‡O
_»=Ú#∞ ѨÙ\˜Oì K«∞#∞. D ^À+¨=Ú#∞ x"åiOK«∞@ÔH· ™êOY∞ºÅ∞ „Ѩ^•è #=Ú#∞
ã¨ÇϨ [=∞QÆ∞ „Ѩ=$uÎHÅõ ^Œx K≥ÑC¨ ^Œ∞~°∞. J@¡~Ú#KÀ x`«º=Ú ã¨$+≤ì [~°∞QÆ∞K«∞<Õ
Ü«ÚO_»=ÅÜ«Ú#∞. HÍx „ѨàÜ ◊ ∞« =Ú ã¨OÉèqí OѨ~å^Œ∞. HõÑÅ≤ =∞`«=Ú# ѨÙ~∞° +¨µ
_»ã¨OQÆ∞_»QÆ∞@KÕ „ѨHõ$u ã¨O|O^èŒ=Ú ÖËHõ |O^èŒ=Ú HõÅ∞QÆ∞<Õx |O^èŒ=Ú
xˆ~`› ∞« Hõ =∞QÆ∞#∞. xˆ~`› ∞« Hõ=∞# JyflH˜ "Õ_qç ∞=Öˇ ã¨ÇϨ [=∞QÆ∞@. ѨÙ~∞° +¨µ_»∞O_»∞
#O`« =~°‰õΩ |O^èŒ"Õ∞ q^èŒ=Ú<≥·##∞ `˘ÅQÆ<Õ~°^Œ∞. HÍ=Ù# ѨÙ~°∞+¨µ# ÔH#fl_»∞
=ÚH˜Î ã¨OÉèíqOѨ<Õ~°^Œ∞. J@¡~Ú#KÀ |O^èŒ"≥∂Hõ∆=ÚÅH˘Hõ =º=ã¨÷
HõÅ∞QÆ*ÏÅ^Œ∞. WO`ÕHÍHõ ™êOY∞ºÅ∞ P`«‡#∞ ˆH=Å z„^Œ∂ѨÙ_»O^Œ∞~°∞.
ã¨∞Yã¨fi~°∂ѨÙ_»#~°∞. ã¨∞Y=Ú ÖËx =ÚH˜Îx |∞kú=∞O`«∞Öˇ=fi~°∞ HÀ~°*ÏÅ~°∞.
HÍ=Ù# ™êOY∞ºÅ =∞`«=Ú "≥∂Hõ∆HÍ=ÚÖÏ^ŒiOѨ^Œy#kHÍ^Œ∞. ÖËQÆ^Œ∂_»Å∞
=$kú H˘~°‰õΩ QÀ=ÙÅ á⁄^Œ∞QÆ∞#∞O_ç JKÕ`«#=∞QÆ∞ áêÅ∞ „Ѩ=iÎOK«∞#@∞¡QÍ
JKÕ`«#=∞QÆ∞ „Ѩ^è•#=Ú „Ѩ=iÎOK«∞#x ™êOY∞ºÅO^Œ~°∞. HÍx QÀ=ÙʼnõΩ
^Œ∂_»ÅÜ«∞O^Œ∞ QÆÅ „¿Ñ=∞ KÕ`«#∞, ^Œ∂_»Å∞ =Ú>ˇì`À `«Å∞¡Å á⁄^Œ∞QÆ∞Å#∞
Ѩ\˜ì Ñ‘Å∞Û@ KÕ`«#∞, JKÕ`«# =ÚÅQÆ∞ áêÅ∞ HÍ~°∞@‰õΩ KÕ`«#=ÚÅ P¿ÑHõ∆
HõÅ^Œx ã¨Ê+¨ì=∞QÆ∞K«∞#flk. W>Ë¡ JKÕ`«#=∞QÆ∞ „Ѩ^è•#=Ú#∞ KÕ`«#∞_˘Hõ_»∞
„Ѩ=iÎOѨKÕÜ«∞xKÀ [QÆ^•HÍ~°=Ú# Ѩi}q∞OK«^Œ∞. „Ѩ^è•# „Ѩ=$uÎH˜
J^≥·fi`«ã≤kú 31
`˘Å∞`« J^Œ$+¨ì=Ú ã≤kúOѨ<Õ~°^Œ∞. „Ѩ^è•#=Ú `˘Å∞`« â◊s~°=Ú#∞, Ñ≤=∞‡@
â◊s~°=Ú`À_» Hõ~‡° Å#∞ KÕÜÚ« @KÕ J^Œ$+¨=ì Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. D ã¨$ëìêkÜ«∞O^Œe
„Ѩ=$uÎH˜ ѨÓ~°fiã$¨ +≤ì Ü«∞O^Œe J^Œ$+¨=ì Ú HÍ~°}=Ú HÍQÆÅ^ŒxÜ«∞x#KÀ, ^•xH˜
JO`«‰õΩѨÓ~°fiѨ٠ã¨$+≤ìÜ«∞O^Œe J^Œ$+¨ì=Ú HÍ~°}=∞#=Åã≤ Ü«ÚO_»∞#∞.
JO^Œ∞=Å# xÅHõ_»ÖËHõáÈ=Ù@ Ü«∞#∞ ^À+¨=Ú `«@ã¨÷=∞QÆ∞#∞. =∞iÜ«Ú
™êOYº=∞`«=Ú# P`«‡Hˆ =Å z„^Œ∂ѨÙ_Õ HÍx ã¨∞Y ã¨fi~°∂ѨÙ_»∞HÍ_»∞. ã¨∞Y=Ú
ÖËx "≥∂Hõ∆=Ú#∞ Z=~°∞ HÀ~°~°∞. HÍ=Ù# ™êOY∞ºÅ∞ ^Œ∞óY=Ú ÖËHõáÈ=Ù@KÕ
=ÚH˜Î HÀ~°∞^Œ∞~°x K≥ÑC¨ ^Œ∞~°∞. HÍx P`«‡ x*ÏxH˜ ã¨∞Yã¨fi~°∂Ѩ"∞Õ J~Ú##∞
™êO™êiHõ ã¨HõÅ ^Œ∞óY=ÚÅ∞ x=$uÎHÍ#O`« =~°‰õΩ ã¨fi„ѨHÍâß#O^Œ=Ú
QÀK«iOK«∞@ ÖË^Œ∞. HÍ=Ù# ^Œ∞óY x=$uÎ HÀ~°∞^Œ∞ˆ~ HÍx, ã¨∞Y~°∂Ѩ=Ú HÍx
P`«‡#∞ ÉÁO^Œ∞@‰õΩ ^Œ∞óY x=$uÎx HÀ~°*ÏÅ~°∞.
™êOY∞ºÅ∞ „ѨH$õ ux Hõ~Ü Î° ∞« xÜ«Ú, ѨÙ~°∞+¨µx Éè’HõÜ
Î ∞« xÜ«Ú K≥ÑC¨ ^Œ∞~°∞.
Hõ~$ΰ `«fi=ÚQÆÅ „ѨH$õ uH˜ Éè’Hõ$Î `«fi=Ú, Éè’Hõ$Î `«fi=ÚQÆŠѨÙ~°∞+¨µ#‰õΩ Hõ~$ΰ `«fi=Ú
ÖËHõáÈ=Ù@KÕ Hõ$`«Ç¨<åHõ$`å ÉèÏQƺ=∞#∞ ^À+¨=Ú ã¨OÉèíqOK«∞#∞. Hõ$`«Ç¨#
=∞#QÍ KÕã#≤ ^•xH˜ ѶŨ =Ú ÖËHáõ È=Ù@. „Ѩ^•è #=Ú Ñ¨#∞Å∞KÕãÜ ≤ Ú« ѶŨ =∞#∞
ÉèíqOѨ‰õΩO_»∞@KÕ Hõ$`«Ç¨# ^À+¨=Ú ã¨OÉèíqOK«∞#∞. Ѩ#∞Å∞ KÕÜ«∞HõÜÕ∞
ѶŨ =Ú HõÅ∞QÆ∞@ Ü«∞Hõ$`åÉèϺQÆ=∞#|_»∞#∞. ѨÙ~°∞+¨µ_»∞ Ѩ#∞Å∞ KÕÜ∞« ‰õΩ#fl#∞
ѶŨ =ÚÅ#∞Éèqí OK«∞@KÕ Ü«∞Hõ$`åÉèϺQÆ=∞#∞^À+¨=Ú ã¨OÉèqí OK«∞#∞. Hõ$`«Ç¨ <å
Hõ$`åÉèϺQÆ=Ú#∞ JOwHõiOz#KÀ q+¨µâ‚ ~◊ ‡° Éè∞í lOѨ, Ü«∞[˝â~◊ ‡° ‰õΩ `«$Ñ≤Ü Î Ú« ,
q+¨µâ‚ ~◊ å‡Ñ¨~å^è=Œ Ú# Ü«∞[˝â~◊ ‡° ‰õΩ tHõÜ ∆ Ú« HõÅ∞QÆ=ÅÜ«∞#∞. W\˜ì "å^Œ=Ú#∞
|∞kú=∞O`«∞ÅOwHõiOѨ~°∞.
™êOY∞ºÅ∞ ѨÙ~°∞+¨µ_»ã¨OQÆ∞_»O^Œ∞~°∞. ã¨`«Îfi~°[ã¨Î"≥∂QÆ∞}=Ú ÅO^Œe
ã¨`fiΫ =Ú ~°*’QÆ∞}=ÚKÕ `«ÑO≤ Ѩ|_»∞K«∞, ã¨`åfi#∞ QÆ∞}™êiÜ«∞QÆ∞ ѨÙ~°∞+¨µ_»∞
`«Ñ≤Oz#@∞¡ Hõ#|_»∞#xÜ«Ú, Hõ#∞Hõ ѨÙ~°∞+¨µ#‰õΩ Éè’QÆ=∞# BѨKåiHõ=∞x
JO^Œ∞~°∞. BѨKåiHõ"Õ∞ J~Ú`Õ Éè’QÆ=Ú ã¨OÉèíqOѨ*ÏÅ^Œ∞. D ÉÏÅ∞_»∞
ã≤OǨÏ=ÚÜ«∞x =∞#=Ú BѨKåiHõ=ÚQÍ JO^Œ∞=Ú. JO`«=∂„`«=Ú#ÉÏÅ∞_»∞
J^≥·fi`«–1 32 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
16
ã≤OǨÏ=Ú HÍ<Õ~°_»∞. Jã¨OQÆ∞_»QÆ∞ ѨÙ~°∞+¨µ#‰õΩ ÜÕ∞ Juâ◊Ü«∞=Ú ÖËHõ
Éè’QÆ=∞# <≥@∞¡ ã≤kúOK«∞#∞? Éè’Qƺ=∞QÆ∞ „Ѩ^è•#=Ú#‰õΩ W@∞=O\˜ ѨÙ~°∞+¨
Éè’QÆ=ÚKÕ Z\˜ì „ѨÜ∂≥ [#=ÚHõÅ∞QÆ∞#∞? Éè’QÆ=∂ѨKåiHõ=∞O>Ë Éè’QÆ=ÚÖË^xŒ
ã¨Ê+¨ì=∞QÆ∞ K«∞#flk. „ѨHõ$u ѨÙ~°∞+¨µÅ q"ÕHõ"Õ∞ |O^èŒ#=Ú‰õΩ HÍ~°}=∞x
™êOY∞ºÅO^Œ~∞° . WkÜÕ∞ á⁄ã¨Q^Æ ∞Œ . Jq"ÕH=õ ∞#QÍ<Õq∞? J^≥@∞¡ Éè’QÆ=Ú#‰õΩ
HÍ~° } =∞QÆ ∞ #∞? q"Õ H õ " ≥ ∞ =fiiH˜ Hõ Å ∞QÆ ∞ #∞? J\˜ ì q"Õ H õ = Ú =Å#
„Ѩ Ü ≥ ∂ [#"Õ ∞ q∞? J#∞ q+¨ Ü « ∞ =Úʼnõ Ω 㨠= ∂^è • #=ÚÖË # O^Œ ∞ #
™êOYº=∞`«=Ú á⁄ã¨QÆ^Œ∞. =∞é˜Ü«Ú „Ѩ^è•#=Ú, ѨÙ~°∞+¨µÅ Jq"ÕHõ=Ú
=Å# |O^èŒ=∞xÜ«Ú ™êOY∞ºÅ∞ K≥ѨC^Œ∞~°∞. Jq"ÕHõ=∞#QÍ q"ÕHõ=Ú
ÖËHõáÈ=Ù@. Jk JÉèÏ="Õ∞QÍx ÉèÏ==ÚHÍ^Œ∞. J\˜ì JÉèÏ==Ú <˘Hõ
`«`«Îfi=ÚQÆ W~°∞=k =¸_çO\˜#O^Œ∞ ™êOY∞ºÅOwHõiOѨÖË^Œ∞. HÍ=Ù# Wk
á⁄ã¨Q^Æ ∞Œ . Jq"ÕH=õ ∞# q"ÕHÍ ÉèÏ==∞#Hõ „Ѩ^•è #=Ú Ñ¨Ù~°∞+¨µÅÔHH· ºõ *Ï˝#=∞x
"≥Å¡_çOѨ #=HÍâ◊=ÚÖË^Œ∞. aè#∞flÅQÆ∞ e~°∞=Ù~°‰õΩ XHõ¯~°=∞#∞ *Ï˝#=Ú#∞
x~°∂Ñ≤OѨ â◊Hºõ =ÚQÍ^Œ∞. J~Ú##∞ ™êOYº =∞`«=Ú# ѨÙ~∞° +¨µ_»∞ L^•ã‘#∞_»∞,
Jã¨OQÆ∞_»∞ HÍ=Ù# Éè’QÍ#~°∞_› ∞» . Éè’QÍ#~°∞x› ã¨~Ú`«=Ú Éè’HõÎ *ËÜÚ« K«∞ =Ú‰õΩxÎ
Ãã`· =« Ú |^Œ∞xú KÕÜ∞« QÆÅ^Œ∞. JO^Œ∞=Å# gxH˜ |O^è=Œ ∞x, gxH˜ "≥∂Hõ=∆ ∞x
`≥Å∞Ѩ â◊Hõº=Ú HÍ^Œ∞. =∞é˜Ü«Ú „Ѩ^è•# ѨÙ~°∞+¨ q"ÕHõ=Ú =Å# "≥∂Hõ∆=∞x
™êOY∞ºÅO^Œ∞~°∞. „Ѩ^è•# =∞KÕ`«#=∞QÆ∞@KÕ q"ÕHõ=Ú „Ѩ^è•#=Ú#‰õΩ
HõÅ∞QÆ*ÏÅ^Œ∞. ѨÙ~°∞+¨µ_»∞ Jã¨OQÆ∞_»QÆ∞@KÕ q"ÕHõ=Ú J`«x #O@~å^Œ∞.
W@∞¡O_» q"ÕH"õ ∞≥ =iH˜ HõÅ∞æ#∞? J\˜ì q"ÕH=õ ÚKÕ =ÚH˜Î ѶŨ "≥∞@∞¡ á⁄ã¨Q∞Æ #∞?
W@∞¡ qKåiOz K«∂_»QÆ ™êOYº=∞`«=Ú á⁄ã¨QÆ^Œx `≥eÜ«ÚK«∞#flk.
ÖËHõáÈ~Ú##∞ L#fl@∞¡ `ÀK«∞##∞@‰õΩ J^≥·fi`«∞Å∞ K≥ѨC J*Ï˝#"Õ∞ HÍ~°}"≥∞ÿ
Ü«ÚO_»∞#∞. HÍ=Ù# "Õ^•O`«∞Å =∞`«=Ú<Õ ™êOY∞ºÅ∞ <å=∂<åO`«~°=Ú#
Ñ≤Å∞`«∞~°# =K«∞Û#∞.
J=: JKÕ`«#=ÚÅQÆ∞ „Ѩ^è•# Ѩ~°=∂}∞=ÙÅ#∞ „¿Ñˆ~Ñ≤OѨ Dâ◊fi~°∞_»∞
xq∞`«Î=Ú HÍQÆÅ_»#∞ Ü≥∂QÆ=∞`«=Ú#∞, =∞¿ÇÏâ◊fi~° HÍ}Ï^Œ∞Å =∞`«=Ú#∞,
Q“`«=∞ =∞`«=Ú#∞ x~°ã≤OK«∞K«∞<åfl~°∞.
J^≥·fi`«ã≤kú 33
Dâ◊fi~°∞_»∞ „Ѩ^è•#=Ú #kè+≤ªOz „|Ǩ‡O_»=Ú#∞ ѨÙ\˜ìOz „Ѩ=iÎOѨ
*ËÜÚ« #x Ü≥∂QÆ∞Å∞ =Ú#flQ∞Æ "å~°ÅO^Œ∞~°∞. HÍx Dâ◊fi~∞° #‰õΩ ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂
^Œ∞Å∞ ÖË=Ù. ã¨$+≤Hì ˜ ѨÓ~°fi=Ú ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂^Œ∞=Öˇ ÉÏǨϺ ™ê^è#Œ =ÚÅ∞ ÖË=Ù.
„Ѩ=iÎOѨ KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú##∞ HÀiHõÜÚ« , „ѨÜ∞« `«fl=Ú ÖË=Ù Hõ#∞Hõ „Ѩ^•è #=Ú#∞
„¿Ñˆ~Ñ≤OѨ*ÏÅ_»∞. Dâ◊fi~°∞#‰õΩ ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂^Œ∞Å∞#flKÀ r=ÙÅ=Öˇ ã¨∞Hõ$`«
^Œ∞+¨¯$`«=ÚÅ =Å# ѨÙ@∞ì Éè’QÆ=Ú ã¨OÉèíqOѨ=Åã≤ Ü«ÚO_»∞#∞. ^Œ∞óY
Éè∂í ~Ú+¨=ª ∞QÆ∞ Ö’Hõ=Ú#∞ xi‡OK«∞#\˜ì Dâ◊fi~∞° #‰õΩ q+¨Ü∂« Kå~° ^À+¨=Ú#∞,
x~°Ü Ì ∞« `«fi ^À+¨=Ú#∞ „Ѩãi¨ OK«∞#∞. ã¨$lOѨ^yŒ # „áê}∞Å Hõ~‡° Å #¿ÑH˜O∆ z
ѨÙ\˜Oì K«∞<Õx K«„H˜H,õ J#=™÷ê, "≥Ñ· Ũ¶ º, J#ºã≤^∞Œ Åú #∞ ^À+¨=ÚÅ∞ ã¨OÉèqí OѨ
QÆÅ=Ù. ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂^Œ∞Å∞#∞, ÉÏǨϺ ™ê^èŒ#=ÚÅ∞ QÆÅ ‰õΩÖÏÖÏ^Œ∞Å∞
=∞$uÊO_»=ÚÅ#∞ Ѷ∞¨ @~°∂Ѩ=Ú# á⁄O^Œ∞ q^è•#=∂Ö’ zOz Ѷ∞¨ \Ï^Œ∞Å#∞
xi‡O`«∞~°∞. ÃÑ· =∞`«=Ú "åiH˜ Jaè=∞`«∞_»QÆ∞ Dâ◊fi~°∞xH˜ ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂Å∞
ÖË=Ù. „Ѩ^è•# Ѩ~°=∂}∞=ÙʼnõΩ ~°∂áê^Œ∞Å∞ ÖË=Ù Hõ#∞Hõ gi =∞`«=Ú á⁄ã¨QÆ
<Õ~°^Œ∞. =∞é˜Ü«Ú Dâ◊fi~°∞_»∞ ^ŒÜ«∂=∞Ü«Ú_»∞, g`«~åQÆ∞_»∞, ã¨fi`«O„`«∞_≥·
Ü«ÚO_»QÍ „áê}∞Å ã¨∞Y^Œ∞óY=ÚÅ`À ‰õÄ_ç# ã¨$+≤Ü ì ∞« O^ÕÅ „Ѩ=iÎOK«∞#∞?
Ѩ~ånè#∞_≥· „Ѩ=iÎOK≥#x#KÀ <≥O^Œ∞ #∞O_ç Ѩ~ånè#∞_»~Ú „Ѩ=iÎOK«∞
#O^Œ∞##∞ ѨÓ~°fi Ѩ~ånè#`« #OwHõiOѨ J#=ã¨÷Ü«∞#∞ ^À+¨=Ú ã¨OÉèíqO
K«∞#∞. ™êfi~=÷° Ú QÀi ã¨fi`O« „`«∞_≥· „Ѩ=iÎOK«∞#x#KÀ ^Õ=`«Å#∞ ã¨∞Y=O`«∞Å∞
QÆ#∞, #~°H"õ åã¨∞Å#∞ ^Œ∞óY=O`«∞Å∞QÆ#∞, =∂#=ÙÅ#∞ ã¨∞Y^Œ∞óY=O`«∞Å∞QÆ
ѨÙ\˜ìOK«∞ q+¨=∂Kå~°∞_»∞, ^ŒÜ«∂ qÇ‘Ï#∞_»∞ HÍ=Åã≤Ü«ÚO_»∞#∞. „áê}∞Å
Hõ~°‡Å#¿ÑH˜∆Oz "åi"åi Hõ~å‡#∞™ê~°=Ú Ñ¨Ù\˜ìOK«∞#x#, Hõ~°‡ÅKÕ Dâ◊fi~°
„Ѩ=$uÎÜ«Ú, Dâ◊fi~°∞xKÕ „Ѩ^è•# =$uÎÜ«Ú =∞ǨÏ^•k „Hõ=∞=Ú# „Ѩ^è•#=Ú
„Ѩ=iÎOѨ ^ÕǨÏ=ÚHõÅ∞QÆQÍ, „áê}˜Hõ~°‡Ü«Ú HõÅ∞QÆ##=ÅÜ«Ú#∞. W@∞¡
K«„Hõ=Ú u~°∞QÆ∞K«∞O_»∞@KÕ K«„HõH=õ ∞#∞ ^À+¨=Ú ã¨OÉèqí OK«∞#∞. ÖËHõ ã¨fi~åæk
Ü«∞O^Œe Dâ◊fi~° „Ѩ=$uÎH˜, ѨÓ~°fi ã¨~°æ=∞O^Œe Hõ~°‡ÖË HÍ~°}=∞x#, ^•xH˜
JO`«‰õΩ ѨÓ~°fiHõ~°‡=∞x#, xÅ∞Hõ_»ÖËHõ J#=™ê÷ ^À+¨=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞.
c*ÏO‰õΩ~°=∞O^Œ∞ J#=™ê÷ „Ѩ`«ºHõ∆=Ú Hõ#∞Hõ JOwHõiOK«=K«∞Û#∞ QÍx
J^≥·fi`«–1 34 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
17
`«~¯° =ÚKÕ TÇ≤ÏOK«∞ q+¨Ü∞« =ÚÅO^Œ∞ J#=™ê÷ ^À+¨=Ú#∞ JOwHõiOѨ~å^Œ∞.
Ö’Hõ=Ú# =∞#∞+¨µºÅ „Ѩ=$uÎH˜ ™êfi~°÷=Ú HÍ~°}=Ú. Dâ◊fi~°∞xH˜
™êfi~=÷° Ú ÖË#O^Œ∞# J`«x „Ѩ=$uÎ x+¨ÊÅù =Ú HÍQÆÅ^Œ∞. ^ŒÜ∂« à◊√=ÙÅ∞ Ѩ~∞° ʼnõΩ
Hõey# ^Œ∞óY=Ú#∞ x"åiOѨ Ü«∞uflO`«∞~°x#, Ѩ~∞° ʼnõΩ ^Œ∞óY=Ú HõÅ∞QÆ∞@KÕ
`å=Ú ^Œ∞ód`«∞Å~Ú, Ѩ~°∞Å∞ã¨∞YѨ_ç`Õ `å=Ú ã¨∞dÜ«∞#∞H˘#∞@ ™êfi~°÷=Ú
HÍx ™êfi~°÷ â◊¥#º=Ú HÍ^Œ∞. "Õ^•O`«=ÚÅ∞ =∂Ü«∂ =â◊=Ú# „áêÑ≤ÎOz#
ã¨HÅõ â◊‰Ωõ ÅÎ ∞ QÆŠѨ~„° |Ǩχ"Õ∞ [QÆ`å¯ ~°}=∞x `≥Å∞ѨÙK«∞O_»QÍ h `«~¯° =ÚKÕ
TÇ≤ÏOѨ#=ã¨~=° Ú HõxÊOK«^∞Œ . [QÆ`å¯~°}=Ú ã≤kOú K«∞##∞ „ѨÜ∂≥ [#=Ú
"Õ^•O`«=Ú =Å#<Õ ã≤kúOK«∞#∞.
J=: J=¸~°Î=∞QÆ∞ „Ѩ^è•#=Ú Jã¨OQÆ∞_»QÆ∞ ѨÙ~°∞+¨µ_»∞ „¿Ñˆ~Ñ≤OѨÖËHõ
áÈ~Ú##∞, x`«º=Ú *Ï˝<KÕ åÛù „ѨÜ∞« `«fl=ÚÅ∞ QÆÅ Dâ◊fi~°∞_»∞ =¸~°=Î ÚÅQÆ∞
Ѩ~=° ∂}∞=ÙÅ#∞ „¿Ñ~ˆ Ñ≤OѨQÅÆ _»xÜ«Ú Ñ¶$¨ kè"åºkè [QÆxfl~å‡}=Ú KÕÜ∞« QÆÅ_»x
K≥ѨC Hõ}Ï^Œ Q“`«=∞ =∞`«=ÚÅ#∞ x~åHõiOK«∞K«∞<åfl~°∞.
Hõ}Ï^Œ Q“`«=ÚÅ∞ Dâ◊fi~∞° x ã¨~fi° A_˝ x» Ü«Ú, ã¨HÅõ =Ú QÀ~°∞ "å_»xÜ«Ú,
ã¨HõÅ *Ï˝<ÕKåÛù „Ѩܫ∞`«fl=Ú KÕÜ«Ú"å_»xÜ«Ú K≥ѨC^Œ∞~°∞. *Ï˝<ÕKåÛùHõ$`«∞Å∞
HÍ~°ºã≤kúH˜ HÍ~°}=ÚÅx Ö’Hõ„Ѩã≤kú. HÍ=Ù# ã¨HõÅ *Ï˝<ÕKåÛù „Ѩܫ∞`«fl=ÚÅ∞
QÆÅ Dâ◊fi~°∞_»∞ ã¨HõÅ=Ú#∞ ѨÙ\˜ìOK«∞#O^Œ∞~°∞. *Ï˝<ÕKåÛù^Œ∞Å∞ Dâ◊fi~°∞#‰õΩ
ZÅ¡"Õà◊Å Ü«Ú#flKÀ ã¨HõÅ HÍ~°º=ÚÅ∞ ZÅ¡"Õà◊Å HõÅ∞QÆ=ÅÜ«Ú#∞. ѨÙ\˜ìOѨ
xK«ÛÜ ù Ú« , ~°HO∆˜ ѨxK«ÛÜ
ù Ú« , ÅÜ«∞=ÚKÕÜÚ« WK«ÛÜù Ú« ZÅ¡"àÕ Å◊ O^Œ∞ Ü«ÚO_»∞<Õx
[#‡ã≤u÷ ÉèOí QÆ=ÚÅ∞ ZÅ¡"àÕ Å◊ HõÅ∞QÆ=ÅÜ«Ú#∞. =∞é˜ÜÚ« D „|Ǩ‡O_»=Ú
#‰õΩ Dâ◊fi~∞° _»∞ xq∞`«Î HÍ~°}=∞xÜ«Ú, Ѩ~=° ∂}∞=ÙÅ∞ Láê^•# HÍ~°}=∞x
gi Pâ◊Ü«∞=Ú. HÍ~°º=Ú U f~°∞# =∂~°∞Ê K≥O^Œ∞K«∞#fl#∞ PÜ«∂ HÍ~°º=Ú
ÅO^Œ∞ Z_»ÉÏÜ«∞‰õΩO_® Hõ#|_»∞#k Láê^•# HÍ~°}=Ú. Hõ_»=, =¸‰õΩ_»∞
=Ú#flQÆ∞#q Zxfl =∂i##∞ =∞\˜ì Ü≥∞_»ÉÏ@∞ ÖËHõ Hõ#|_»∞K«∞O_»∞#∞.
HÍ=Ù# =∞\˜ì, ‰õΩO_», =¸‰õΩ_»∞ =Ú#flQÆ∞"åxH˜ Láê^•# HÍ~°}=Ú. J\˜ì
=∞\˜ìx ‰õΩO_», =¸‰õΩ_»∞Å∞QÍ `«Ü«∂~°∞KÕã≤# ‰õΩ=∞‡i xq∞`«Î HÍ~°}=∞#
J^≥·fi`«ã≤kú 35
|_»∞#∞. D ^Œ$ëìêO`«=∞=ÅOaOz Hõ}Ï^Œ∞b „|Ǩ‡O_»=Ú#‰õΩ Ѩ~=° ∂}∞=ÙÅ∞
Láê^•#HÍ~°}=∞x, Dâ◊fi~∞° _»∞ xq∞`«HÎ Í~°}=∞x TÇ≤ÏO`«∞~°∞. ÃÑ· ^Œ$ëìêO`«
=∞O^Œ∞ ‰õΩÖÏÅ∞#‰õΩ â◊s~å^Œ∞Å∞QÆÅ=Ù. â◊s~å^Œ∞Å∞ ÖˉΩõ #fl Ѷ∞¨ \Ïk ~°∂Ѩ=Ú
Å#∞ KÕÜ«∞*ÏÅ_»∞. W>Ë¡ D ^Œ$ëìêO`å=ÅO|=Ú# TÇ≤ÏOK«∞ Dâ◊fi~°∞#‰õΩ
ã¨~Ú`«=Ú â◊s~å^Œ∞Å∞O_»=ÅÜ«Ú#∞. â◊s~å^Œ∞Å∞O>Ë Dâ◊fi~°∞#‰õΩ Hõ~°‡
ã¨O|O^è=Œ Ú, ^•x Éè’QƄѨãH¨ Θ Jx"å~°º=Ú HÍQÆÅ^Œ∞. J\˜ì Dâ◊fi~∞° _»∞ x`«∞º_»∞
HÍ<Õ~_° ∞» . ‰õΩO_», =¸‰õΩ_»∞ `«Ü∂« ~°Q∞Æ @‰õΩ "åxx ѨÙ\Oì˜ z# Hõ~ΰ XHõ_∞» O_ç#>Ë¡
Hõ}Ï^Œ∞Å∞ Dâ◊fi~∞° x TÇ≤ÏO`«∞~°∞. HÍx KÕ`#« =Ú ã¨Ç¨ Ü«∞=ÚÖËx^Õ HÍ~°º=Ú
<≥~°"Õ~°^Œ∞. HÍ=Ù# Dâ◊fi~°∞_»∞ [QÆ`å¯~°}=Ú HÍ*ÏÅ_»∞.
J=: `åi¯‰õΩÅ∞ K≥ѨC Ѩ~°=∂}∞ HÍ~°}`å "å^Œ=Ú#∞ YO_çOK«∞
K«∞<åfl~°∞.
HÍ}Ï^Œ∞Å∞ ã¨$ëìêº~°OÉèí HÍÅ=Ú# Ѩ~=° ∂}∞=ÙÅ∞ K«eOz, XHõ^•xÖ’
XHõ\˜ HõeÜ«Ú@KÕ „|Ǩ‡O_» =Ú^Œ~ÚOK«∞#O^Œ∞~°∞. HÍx ã¨$ëìêº~°OÉèHí ÍÅ=Ú#
Ѩ~°=∂}∞=Ù ÅO^Œ∞ K«Å#=Ú Ñ¨Ù@∞ì@‰õΩ `«y# HÍ~°}=Ú ÖË^Œ∞. Ô~O_»∞
Ѩ~=° ∂}∞=ÙÅ∞ HõeÜ«Ú@KÕ ^Œfiº}∞Hõ=Ú HÍQÆÅ^ŒxÜ«Ú, ~Ô O_»∞ ^Œfiº}∞Hõ=ÚÅ∞
HõeÜ«Ú@KÕ „`«º}∞Hõ=∞QÆ∞ #xÜ«Ú, D q^èŒ=ÚQÍ K«`«∞~°}∞HÍk „Hõ=∞=Ú#
ã¨HÅõ „|Ǩ‡O_»=Ú Ñ¨Ù@∞ì#xÜ«Ú <≥Ü · ∂« ~Ú‰õΩÅ Pâ◊Ü∞« =Ú. x~°=Ü«∞=ÚÅQÆ∞
Ѩ~°=∂}∞=Ù Öˇ@∞¡ HõeÜ«∞ QÆÅ=Ù? Ô~O_»∞ Ѩ~°=∂}∞=ÙÅ HõÅ~ÚHõ =Å#
ѨÙ\˜#ì k P ~Ô O_çO\˜ Hõ#fl =¸_»= =ã¨∞"Î @≥ ∞¡ HÍQÆÅ^Œ∞? ^Œfiº}∞Hõ=ÚÅ =Å#
ѨÙ@∞ì „`«º}∞Hõ=Ú #O^Œ∞ JkèHõ Ѩi}Ï=∞"≥∞@∞¡ ã¨OÉèíqOK«∞#∞? W\˜ì
„`«º}∞Hõ"Õ∞ UÅ x`«º=∞#~å^Œ∞? Ѩ~°=∂}∞=ÙÅ∞ x~°=Ü«∞ "≥∞@¡QÆ∞#∞? Z@∞¡
x`«º=∞QÆ∞#∞? Jã¨`å¯~°º"å^Œ∞ÅQÆ∞ <≥·Ü«∂~Ú‰õΩÅ =∞`«=Ú#O^Œ∞ W@∞¡
ÖˇH¯õ ÖËx ã¨Oâ◊Ü∞« =∞=ÚÅ∞ Hõ#|_»∞K«∞#flO^Œ∞# Ѩ~=° ∂}∞=ÙÅ∞ [QÆ^∞Œ áê^•#
HÍ~°}=Ú HÍ*ÏÅ=Ù.
Ѩ~°=∂}∞=ÙÅO^Œ∞ K«Å#=Ú Ñ¨Ù@∞ì@‰õΩ „Ѩܫ∞`«fl=Ú QÆÅ Dâ◊fi~°∞_»∞
HÍ~°}=Ú HÍ*ÏÅ_»∞. Dâ◊fi~°∞#‰õΩ ^ÕǨÏ=Ú ÖË#O^Œ∞# J`«x „Ѩܫ∞`«fl=Ú
J^≥·fi`«–1 36 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
18
ã¨ÑŨ¶ =Ú HÍ^Œ∞. J^Œ$+¨=ì Ú QÆÅ r=ÙÅ ã¨OÜ≥∂QÆ=Ú ã¨~Ú`«=Ú Ñ¨~=° ∂}∞=ÙÅ
O^Œ∞ K«Å#=Ú#∞ ѨÙ\˜ìOѨ*ÏÅ^Œ∞. ã¨$ëìêº~°OÉèí=Ú#<Õ HÍHõ „Ѩà◊Ü«∞=∞O^Œ∞
ã¨~Ú`«=Ú J\˜ì r=ÙÅ∞QÆÅ=Ù. =¸~°Î „^Œ=º=ÚÅ ã¨OÜ≥∂QÆ=Ú=Å##∞ Ѩ~=° ∂
}∞=ÙÅ∞ K«eOѨ <Õ~°=Ù. „Ѩà◊Ü«∞ HÍÅ=Ú# Ѩ~°=∂}∞=ÙÅ∞ HÍHõ "Õé˘O_»∞
=¸~°„Î ^Œ=º=ÚÖË^∞Œ . XHõ Ѩ~=° ∂}∞=Ù ã¨OÜ≥∂QÆ=Ú=Å# =∞é˜ÜÚ≥ Hõ Ѩ~=° ∂
}∞=Ù #O^Œ∞ K«Å#=Ú Ñ¨Ù@∞ì#x#, Ѩ~=° ∂}∞=ÙÅ∞ ~Ô O_»∞ „H˜Ü∂« =¸Å=Ú#
HõeÜ«∞=ÅÜ«Ú#∞. JѨC_»∞ Ѩ~°ã¨Ê~å„â◊Ü«∞=∞#∞ ^À+¨=Ú ã¨OÉèíqOK«∞#∞.
"≥Ú^Œ\˜ Ѩ~=° ∂}∞=Ù ~Ô O_»= Ѩ~=° ∂}∞#O^Œe „H˜Ü∞« #∞, ~Ô O_»= Ѩ~=° ∂}∞=Ù
=¸_»= Ѩ~°=∂}∞=Ù #O^Œe „H˜Ü«∞#∞, =¸_»= Ѩ~°=∂}∞=Ù "≥Ú^Œ\˜
Ѩ~°=∂}∞=Ù #O^Œe „H˜Ü«∞#∞ J¿ÑH˜∆OK«∞#∞. =¸_»= Ѩ~°=∂}∞=Ù <åÅæ=
Ѩ~°=∂}∞=Ù #O^Œe „H˜Ü«∞#∞, <åÅæ= Ѩ~°=∂}∞=Ù S^Œ= Ѩ~°=∂}∞=Ù#∞
=~°∞ã¨QÍ #¿ÑH˜O∆ Ѩ J#=ã¨Ü ÷ ∞« #∞ ^À+¨=Ú `«@ã≤O÷ K«∞#∞. Ѩ~=° ∂}∞=ÙÅO^Œ∞
K«Å#=Ú Ñ¨Ù@ì<Õ~°^Œ∞. HÍ=Ù# Ѩ~°=∂}∞=ÙÅ∞ HõeÜ«∞*ÏÅ=Ù. K«Å#=Ú
ã¨OÉèqí Oz##∞ Ѩ~=° ∂}∞=ÙÅ∞ x~°=Ü«∞=ÚÅQÆ∞@KÕ HõeÜ«∞*ÏÅ=Ù. HõÅ~ÚHõ
á⁄ã¨yOѨ Ѩ~°=∂}∞=ÙÅ∞ ™ê=Ü«∞==ÚÅx# x`«º=ÚÅ∞ QÍ<Õ~°=Ù. Ѩ~°=∂
}∞=ÙÅ∞ HõeÜ«Ú#ѨÙ_˘Hõ ÉèÏQÆ=Ú# HõeÜ«Ú<Õx ™ê=Ü«∞==Ú Å#∞@Ü«Ú,
`«~∞° "å`« q#â◊fi~°=ÚÅ#∞@Ü«Ú `«^ºŒä =Ú. Ѩ~=° ∂}∞=ÙÅ∞ XHõ^•xÖ’ XHõ\˜
ѨiѨÓ~°‚=ÚQÆ HõeÜ«Ú<Õx P HõÅ~ÚHõ =¸Å=ÚQÆ =$kú ã¨OÉèíqOѨ<Õ~°^Œ∞.
HÍ=Ù# ^Œfiº}∞Hõ=Ú Ñ¨~=° ∂}∞=Ù#‰õΩ q∞Oz# Ѩi=∂}=Ú HõÅkHÍHõáÈ=Ù#∞.
Ô~O_çO\˜ HõÅ~ÚHõ =Å# ѨÙ@∞ì =ã¨∞Î=Ù#O^Œ∞ Ѩi=∂}=Ú =$kú Ü«∞QÆ∞@
Ö’HÍ#∞Éè=í ã≤^=úŒ Ú.Ѩ~=° ∂}∞=ÙÅ∞ ~Ô O_»∞ HõeÜ«Ú@KÕ ^Œfiº}∞Hõ=Ú Ñ¨Ù@∞ì#x
`åi¯‰õΩ ÅO^Œ~°∞. ^Œfiº}∞Hõ=Ú#‰õΩ QÆŠѨi=∂}=Ú Ñ¨~°=∂}∞=Ù Ü≥ÚHõ¯
Ѩi=∂}=Ú#∞ q∞OK«^xŒ K≥ÑC¨ ^Œ∞~°∞. HÍ=Ù# Wk á⁄ã¨Q^Æ ∞Œ . HõeÊ`«=ÚÅQÆ∞
Ѩi=∂}=Ú QÆŠѨ~°=∂}∞=ÙÅ∞ HõeÜ«Ú#x K≥ѨC@, HõeÊ`« =ã¨∞Î=Ù
ÅOw HõiOK«∞@KÕ =∂Ü«∂ "å^Œ=Ú `«@ã¨÷=Ú HÍQÆÅ^Œ∞. J#∞Éèí"åxH˜
q~°∞^Œú=ÚQÆ HõeÊOz „`«º}∞Hõ=Ú =∂„`«"Õ∞Å =$kú á⁄O^≥## =ÅÜ«Ú#∞?
„`«º}∞Hõ=Ú<Õ x`«º=∞#=K«∞Û#∞. "Õé˘O_» Ѩ~°=∂}∞=Ù#∞ HõeÊOK«<ÕÅ?
J^≥·fi`«ã≤kú 37
„`«º}∞Hõ=Ú ™ê=Ü«∞==∞QÆ∞@KÕ x`«º=Ú QÍ<Õ~°^Œ∞. HÍ=Ù# x~°=Ü«∞=∞QÆ∞
Ѩ~=° ∂}∞=Ù#∞ HõeÊO`«∞=∞#∞@Ü«Ú `«Q^Æ ∞Œ . Zxq∞k ÖËHõ Ѩk k‰õΩ¯Å∞ QÆÅ=Ù.
J\˜ì k‰õΩ¯ ÅO^Œ∞ ã¨O|O^èŒ=Ú HõÅ^Œ#∞@KÕ Ñ¨~°=∂}∞=ÙÅ∞ Zxq∞k ÖËHõ
Ѩk „Ѩ^Õâ◊ =ÚÅ∞ QÆÅ=#=ÅÜ«Ú#∞. HÍ# Ѩ~°=∂}∞=Ù ™ê=Ü«∞==∞QÆ∞@
x`«º=Ú HÍ<Õ~°^Œ∞.
É∫^Œú<≥·Ü«∂~Ú HÍ^Œ∞Å ã¨`å¯~°º"å^Œ∞Å∞ J#QÍ Ñ¨Ù@∞ì=Ù#‰õΩ ѨÓ~°fi=Ú
HÍ~°º=Ú ÖË^ŒxÜ«Ú, J㨄^Œ∂Ѩ=∞QÆ∞ HÍ~°º=Ú Ñ¨Ù@∞ì#xÜ«Ú gi Pâ◊Ü«∞=Ú
™êOY∞ºb"å^Œ=Ú#∞ JOwHõiOѨ~∞° . J㨄^Œ∂Ѩ=Ú#∞O_ç HÍ~°º=Ú Ñ¨Ù@∞ì<_≥ Å»
Wã¨∞Hõ#∞O_ç `≥Å· =Ú Ñ¨Ù@ì=ÅÜ«Ú#∞. HÍx uÅÅ#∞O_Õ `≥Å· =Ú Ñ¨Ù@∞ìK∞« #flO
^Œ∞# `≥·Å=∂ q~°ƒùqOK«∞@‰õΩ `«y# HÍ~°}=ÚKÕ `≥·Å=∂q~°ƒùqOK«∞#xÜ«Ú
g~°∞ K≥ÑC¨ ^Œ∞~°∞. HÍ~°º=Ú ã¨„^Œ∂Ѩ"∞≥ #ÿ #∞ HÍ~°º=Ú Pq~°ƒqù OѨ KÕÜÚ« @‰õΩ
™ê^è#Œ Å∞ J=ã¨~=° ÚÅ∞. Hõ#∞Hõ ã¨`å¯~°º"å^Œ=Ú#∞, ™ê^è#Œ ™ê=∂„y =º~°=÷ Ú
HÍ<Õ~^° xŒ g~°Å Pâ◊Ü∞« =Ú. HÍx HÍ~°º=ÚÅ Pq~åƒù==Ú ã¨`å¯~°º"å^Œ=Ú#
㨄^Œ∂Ѩ"∞Õ x HÍ~°} HõÖÏѨ=Ú =º~°=÷ Ú HÍQÆÅ^Œ∞. Pq~åƒù==Ú J㨄^Œ∂Ѩ"∞Õ x
Jã¨`å¯~°º"å^Œ=∞QÆ∞@ `«^ºŒä =Ú. HÍ=Ù# Pq~åƒù= u~ÀÉèÏ==ÚÅ∞ ã¨~Ú`«=Ú
=∂Ü«∂=∞Ü«∞=ÚÅxÜ«Ú, Jx~åfiK«º=ÚÅxÜ«Ú "Õ^•O`«∞ÅO^Œ∞~°∞. HÍ=Ù#
<≥Ü· ∂« ~Ú‰õΩŠѨ~=° ∂}∞"å^Œ=Ú á⁄ã¨yOѨ~å^ŒxÜ«Ú, É∫^•ú^∞Œ Å ^Œ~≈° #=Ú#∞
t+¨µÅª ∞ Ѩi„QÆÇÏ≤ OѨ~åx Jã¨`å¯~°º "å^Œ=Ú#∞ "≥∂HõH∆ Í=ÚÅ∞ P^ŒiOѨ~å^Œx
ÉèÏ==Ú.
J=: ÉÏǨϺ=ÚÅQÆ∞ Ѷ¨∞@Ѩ\Ïk Ѩ^•~°÷=ÚÅ∞ QÆÅ=xÜ«Ú, Jq Hõ∆}˜
Hõ∆=ÚÅxÜ«Ú K≥ѨC É∫^Œ∞úÅ =∞`«=Ú#∞ x~åHõiOK«∞K«∞<åfl~°∞.
É∫^Œ∞Åú ∞ ™œ`åO„u‰õΩÅxÜ«Ú, "≥É· ∂íè +≤‰Ωõ ÅxÜ«Ú, Ü≥∂QÍKå~°∞ÅxÜ«Ú,
=∂^躌 q∞‰õΩÅxÜ«Ú <åÅ∞QÆ∞ `≥QÅÆ "å~°∞. WO^Œ∞Ö’ ™œ„`åO uHõ "≥É· Ïè +≤‰Ωõ e~°∞
=Ù~°∞ „ѨÑO¨ K«=Ú# ÉÏǨºÉèºí O`«~° =ã¨∞=Î ÙÅ∞ QÆÅ=O^Œ∞~°∞. giH˜ ÉÏǨº~°=÷ Ú
ÅO^Œe Jaèx"Õâ=◊ Ú Ez |∞^Œ∞_ú ∞» "åiH˜ ÉÏǨºÉèºí O`«~° „ѨÑO¨ K«=∞O`«ÜÚ«
HõÅ^Œx LѨ^tÕ OK≥#∞. ™œ„`åOu‰õΩ_® ÉÏǨº~°=÷ Ú *Ï˝#=Ú#‰õΩ QÆÅ "≥z· „`«º
J^≥·fi`«–1 38 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
19
=ÚKÕ TÇ≤ÏOѨ|_»∞#xÜ«Ú, "≥É· Ïè +≤‰Ωõ _® ÉÏǨº~°=÷ Ú „Ѩ`º« HõQ∆ ÀK«~=° ∞xÜ«Ú
JOwHõiOK«∞#∞. =¸_»= Ü≥∂QÍKå~°∞_»∞ ѨiѨHõfi z`«Î=Ú QÆÅ"å_»QÆ∞@KÕ
J`«xH˜ q*Ï˝#=Ú =∂„`«=ÚQÆÅ^ŒxÜ«Ú, =ÚMϺkèHÍiÜ«∞QÆ∞ <åÅæ= =∂^躌 q∞
‰õΩ#‰õΩ ã¨~°fi=Ú â◊¥#º=∞xÜ«Ú LѨ^ÕtOK≥#∞.
™œ„`åOuHõ, "≥É· Ïè +≤‰Ωõ Å∞ Y~°,¿ãflÇϨ ,L+¨,‚ D~°} ã¨fiÉÏè ==ÚÅQÆ∞ Ѩ~=° ∂
}∞=ÙÅ∞ <åÅ∞QÆ∞ `≥QÅÆ xÜ«Ú, Éè∂í `«É∫è uHõ =ã¨∞ãÎ =¨ Ú^•Ü«∞=∞O`«ÜÚ« Éè’Qƺ
=ã¨∞=Î ÙÅxÜ«Ú, ^è•#º~åt=Öˇ Ѩ~=° ∂}∞ ã¨=Ú^•Ü«∞=∞xÜ«Ú, `«#∂‡Å=Ú#
ã¨HÅõ „|Ǩ‡O_»=Ú Ñ¨Ù@∞ì#xÜ«Ú K≥ÑC¨ ^Œ∞~°∞. ÉÏǨϺ=∞QÆ∞ Éè’Qƺ=Ú=Öˇ PO`«~°
=∞QÆ∞ Éè’HõÎ$=~°æ=Ú HõÅ^ŒxÜ«Ú, #kÜ«Ú Hõ∆}˜Hõ=∞x K≥ѨC^Œ∞~°∞. g~°∞ "Õ^Œ
„áê=∂}º=Ú #OwHõiOѨ~°∞. HÍ=Ù# gix "Õ^ŒÉÏǨïºÅ#|_»∞^Œ∞~°∞. W\˜ì
"Õ^ŒÉÏǨϺb `«`«Îfi=Ú#∞ U „Ѩ=∂} =¸Å=Ú# Hõ#∞Q˘xi? „Ѩ=∂}=ÚÅ
J=ã¨~=° Ú ÖËH<õ Õ ã¨fiÜ∞« =ÚQÍ x~°~‚ ÚO`«∞~å? J*Ï˝#=Ú =Å# „ѨÖÏѨ=∂?
ÖËHõ [QÆ^fiŒ OK«# *ËÜÚ« HÀiHõÜ∂« ? Z@¡~Ú##∞ É∫^Œ∞Åú ∞ ™êfi~°÷ Ѩ~å~°=÷ ÚÅ
`≥eÜ«∞~°xÜ«Ú, QÆ∞|∞^Œ∞úÅxÜ«Ú ÉèÏ==Ú.
PO`«~=° ∞QÆ∞ ~°∂Ѩ㯨 O^è=Œ Ú#∞, q*Ï˝# 㨯O^è=Œ Ú#∞, "Õ^<Œ å 㨯O^è=Œ Ú#∞,
ã¨O*Ï˝ 㨯O^è=Œ Ú#∞, ã¨O™ê¯~° 㨯O^è=Œ Ú#∞ x~°∂Ñ≤Oz, D ѨOK«ã¯¨ O^è=Œ Ú#∞
Éè’Hõ$Î =~°=æ ∞x g~°∞ JOwHõiO`«∞~°∞. 㨄^Œ∂Ѩ=∞QÆ∞ ã¨HÅõ =ã¨∞=Î ÙÅ∞ Hõ}∆ H˜ =õ ÚÅx
gi Pâ◊Ü«∞=Ú. q+¨Ü«∞ ã¨Ç≤Ï`«=ÚÅQÆ∞ WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ ~°∂Ѩ㨯O^èŒ=∞#
|_»∞#∞ (JǨÏO). ''<Õ#∞—— J#∞#k PÅÜ«∞ q*Ï˝#=∞#|_»∞#∞. WO„kÜ«∞=Ú
ʼnõΩ q+¨Ü«∞=ÚÅ∞ Hõ#|_»∞#O`« ~Ú\˜ìk Ü«∞x K≥ѨÊ~åx xifiHõÅÊ*Ï˝#=Ú
ѨÙ@∞ì#xÜ«Ú, Ñ≤=∞‡@ P q+¨Ü∞« =ÚÅ#∞ q=~°=ÚQÆ `≥Å∞Ѩ٠ã¨qHõÅÊ*Ï˝#=Ú
ѨÙ@∞ì#xÜ«Ú Ö’HÍ#∞Éèí=ã≤^Œú=Ú. ÃÑ·PÅÜ«∞
q*Ï˝#=Ú#∞,xifiHõÅÊHõ*Ï˝#=Ú#∞ q*Ï˝# 㨯O^èŒ=∞#|_»∞#∞. ã¨∞Y^Œ∞ó
MÏ#∞Éè=í =ÚÅ∞ "Õ^<Œ å㨯O^è=Œ ∞#|_»∞#∞. q+¨µâ‚ ~◊ ‡° Ü«∞xÜ«Ú, ^Õ=^Œ`∞« _Î x» Ü«Ú,
„ÉÏǨ Ï ‡}∞_» x Ü« Ú , Hõ ∆ „ uÜ« Ú _» x Ü« Ú Ñ¨ Ù @∞ì 㨠q Hõ Å ÊHõ *Ï˝ # =Ú
ã¨O*Ï˝~∂° Ѩ=∞QÆ∞@ ã¨O*Ï˝ã¯¨ O^è=Œ ∞#|_»∞#∞. ~åQÆ^fiÕ +"¨ ∂≥ Ç¨Ï =∞^Œ=∂<å^Œ∞Å∞
J^≥·fi`«ã≤kú 39
ã¨O™ê¯~° 㯨 O^è=Œ ∞#|_»∞#∞,.''`å#∞——J#∞JOâ◊=Ú#∞ `≥Å∞Ѩ٠xifiHÅõ ÊHõ=∞QÆ∞
^è•~å~°∂Ѩ=∞~Ú# PÅÜ«∞ q*Ï˝#=Ú z`«Î=∞xÜ«Ú, Pâ◊Ü«∞ =∞xÜ«Ú,
P`«‡Ü«∞xÜ«Ú K≥ѨÊ|_»∞#∞.
ÃÑ· =∞`«=Ú#∞ ѨijeOz#KÀ ã¨HõÅ =ã¨∞Î=ÙÅ∞ Hõ∆}˜Hõ=∞x#KÀ ÉÏǨϺ
=㨠∞ Î = ÙÅ#∞ K« ∂ K« ∞ @, `« Å K« ∞ @ =Ú#flQÆ ∞ Ö’HÍ#∞Éè í = q~À^è Œ = Ú
ã¨Ê+¨ì=∞QÆ∞K«∞#flk. Hõ∆}˜‰õΩ_»QÆ∞ r=Ù_»∞ Hõ∆}˜Hõ =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ K«∂z 㨇iOz#KÀ
Hõ∆}˜‰õΩ_»∞ HÍ*ÏÅ_»∞. <Õ#∞ WO`«‰õΩ =ÚO^Œ∞ K«∂z# Ѷ¨∞@q∞k J#∞
㨇~°}=Ú á⁄ã¨QÆ<Õ~°^Œ∞. Ѩ~°=∂ }∞=ÙÅ∞ HõO\˜H˜ Hõ#|_»=Ù. J\˜ì
Ѩ~°=∂}∞=ÙÅ ã¨=Ú^•Ü«∞"Õ∞ Ѷ¨∞@Ѩ\Ï^Œ∞Å x#KÀ Jq HõO\˜`À
E_»~åx=~Ú Ü«ÚO_»∞#∞. W@∞¡ Ö’HÍ#∞Éèí= q~À^èŒ=Ú D =∞`«=Ú#
Hõ#|_»∞K«∞O_»QÍ W\˜ì =∞`«=Ú#∞ É∫^Œ∞Åú ∞ U „Ѩ=∂}=Ú=Å# Hõ#∞Q˘xi?
"Õ^Œ ÉÏǨïºÅ#∞@KÕ "åi`À t+¨µÅª ∞ =∂\Ï¡_~» å^Œ#∞@ `Õ@`≥Å¡ =∞QÆ∞K«∞#flk.
W\˜ì Ö’HÍ#∞Éèí= q~°∞^Œú =∞`«=Ú „Ѩ`«ºHõ∆=¸Å=Ú HÍ<Õ~°^Œ∞. „Ѩ`«ºHõ∆=Ú
K«∂_»~åx q+¨Ü«∞=Ú#∞ J#∞=∂# „Ѩ=∂}=Ú „Ѩã¨iOѨ*ÏÅ^Œ∞. ã¨~°fi=Ú
Hõ∆}˜Hõ=∞~Ú Ü«ÚO>Ë Z=Ô~·# =ã¨∞Î=ÙÅ ™ê^Œ$â◊º=Ú Ez Ü«ÚѨq∞OѨ
*ÏÅ∞^Œ∞~°∞? HÍ=Ù# J#∞=∂# „Ѩ=∂}=Ú ã¨~Ú`«=Ú D q+¨Ü«∞=Ú#∞
x~°∂Ñ≤OѨ<~Õ ^° ∞Œ . ÉÏǨº~°=÷ Ú HõÅ^ŒxÜ«Ú, Hõ}∆ H˜ =õ ∞xÜ«Ú K≥ÑC¨ É∫^Œ=ú ∞`«=Ú
^À+¨=¸Å=Ú Hõ#∞Hõ "≥∂Hõ∆HÍ=Ú ÖÏ^ŒiOѨ^Œy#k HÍ^Œ∞.
K«Å#=ÚÖË#\˜ìÜ«Ú, Hõ∆}˜Hõ=ÚÅ~Ú#\˜ìÜ«Ú J~Ú# Ѩ~°=∂}∞=ÙʼnõΩ
ã¨OѶ∞‘ ÉèÏ="≥∞@∞¡ á⁄ã¨Q∞Æ #∞? á⁄ã¨Q<Æ ~Õ ^° ∞Œ . Ѩ~=° ∂}∞=ÙÅ∞ HõO\˜H˜ Hõ#|_»Hõ
áÈ`Õ Ñ¨~°=∂}∞ ã¨=Ú^•Ü«∞=∞QÆ∞ Ѷ¨∞@Ѩ\Ï^Œ∞Å∞ HõO\˜H˜ Hõ#|_»‰õΩO_»∞@
`«^䌺=Ú. aè#fl=Ú HÍx ã¨OѶ¨∞=Ú WO„kÜ«∞=ÚʼnõΩ Z@∞¡ QÀK«iOK«∞#∞?
Z=~°∞ KÕÜ∞« QÆÅ~°∞? ã≤~÷ ∞° _˘Hõ¯_»∞ ÖËHáõ È~Ú#KÀ ã¨OѶ∞¨ =Ú ã¨OÉèqí OѨ*ÏÅ^Œ∞.
㨯O^èÑŒ O¨ K«H"õ ∞Õ Ñ¨~=° ∂}∞ ã¨OѶ∞¨ =Ú KÕÜÚ« ##∞@ á⁄ã¨Q^Æ ∞Œ . 㨯O^èÑŒ O¨ K«H=õ Ú
ã¨OѶ∞¨ ~°∂Ѩ=∞QÆ∞@Ü«Ú, 㨯O^èÑŒ O¨ K«H=õ Ú #O^≥xfl 㨯O^è=Œ ÚʼnõΩ Éè’Hõ$Î `«=∞#∞
@Ü«Ú x~°‚~ÚOѨ=Å#∞ gÅ∞Ѩ_»^Œ∞. ^è•~åq*Ï˝#=Ú ã¨~Ú`«q∞\˜ìk Ü«∞x
J^≥·fi`«–1 40 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
20
x~°∂Ñ≤OѨ â◊Hõº=Ú HÍ^Œ∞. W@∞¡O_» Éè’QÆ"≥∂Hõ∆=Ú Öˇ=iH˜ HõÅ∞QÆ∞#∞?
㨯O^èÑŒ O¨ K«Hõ ã¨=Ú^•Ü«∞=Ú#‰õΩ Éè’Hõ$Î `«fi=∞x É∫^Œ∞Åú ∞ K≥ÑC¨ K«∞#flO^Œ∞#
J\˜ì ã¨=Ú^•Ü«∞=Ú ã¨¯O^èÑŒ O¨ K«H=õ Ú Hõ#fl aè#fl=∞QÆ∞ J=Ü«∞==ÚÅ#∞ JOw
HõiOK«∞@KÕ JѨã^≤ •úO`« ^À+¨=Ú ã¨OÉèqí OK«∞#∞. D ã¨=Ú^•Ü«∞=∞O`«\H˜ ©
Hõ~°Î$`«fi=Ú K≥ѨC@KÕ D^ÕǨÏ=Ú#QÆŠѨÅ∞=Ù~°∞ Ü«∞[=∂#∞ʼnõΩ UHÍaè„áê
Ü«∞=Ú á⁄ã¨Q^Æ ∞Œ . â◊s~°=Ú U HÍ~°º=Ú KÕÜ∞« *ÏÅ^Œ∞. 㨯O^èÑŒ O¨ K«H=õ Ú #O^Œ∞
Hõ~°Î$`«fi=Ú Z=iHÀ x~åú~°} KÕÜ«∞*ÏÅ=Ú. ''<Õ#∞—— J#∞ PÅÜ«∞ q*Ï˝#
^è•~°ÜÚ« x~°∂Ñ≤OѨ â◊Hºõ =Ú HÍ^Œ∞. PÅÜ«∞ q*Ï˝#^è•~° Ü«∞x# Hõ}∆ H˜ õ q*Ï˝#
~°∂Ѩ=∞xQÍx, Hõ} ∆ H˜ õ q*Ï˝#=ÚÅHõ#fl aè#fl=∞x HÍx K≥Ñʨ #QÆ∞#∞. JѨC_»∞
PÅÜ«∞ q*Ï˝#=Ú (<Õ#∞) Hõ}∆ H˜ =õ ∞QÆ∞#∞. ''`å#∞—— Hõ}∆ H˜ =õ ∞~Ú#KÀ ѨÓ~Àfi`~Ϋ °
Hõ}∆ =ÚÅ#∞ Z~°∞QÆx"å_»∞ Ѩ~=° ∂}∞ ã¨OѶ∞‘ ÉèÏ==Ú#‰õΩ UÅ „ѨÜ∞« uflOK«∞#∞.
W@∞¡ É∫^Œ=ú ∞`«=Ú# Éè’QÆ"∂≥ Hõ=∆ ÚÅ#∞Éèqí OѨ^QŒ ∞Æ ã≤~÷ ∞° _≥#· r=Ù_»∞ ÖˉΩõ O_»∞
@KÕ É∫^ŒúâßG=Ú x~°∞ѨÜ≥∂QÆ=Ú HÍQÆÅ^Œ∞.
Hõ∆}ÉèíOQÆ∞~°=ÚÅQÆ∞ Ѩ$kä"åºkè ^è•`«∞=ÙÅ#∞ ã≤÷~°=∞xÜ«Ú, ^ÕǨÏ=Ú
`å#xÜ«Ú, ^ÕÇϨ ã¨O|Onè‰Ωõ Å∞ `«#"å~°xÜ«Ú `«ÅK«∞@ Jq^Œº Ü«∞#|_»∞#∞.
W\˜ì Jq^Œº=Å# ~åQÆ^fiÕ +¨ "≥∂Ç¨Ï ã¨O™ê¯~°=ÚÅ∞ ѨÙ@∞ì#∞. W\˜ì ã¨O™ê¯~°=Ú
=¸Å=Ú# QÆ~ƒ° ãù ∞¨ #÷ ‰õΩ J^Œ$+¨=ì Ú =Å# `˘e*Ï˝# =∞O‰õΩiOK«∞#∞. Ñ≤=∞‡@
^ÕǨÏ=Ú#‰õΩ QÆÅ |∞^Œ∞ƒ^• =ã¨÷Å#∞ <å=∞~°∂Ѩ=ÚÅO‰õΩiOK«∞#∞. Ñ≤=∞‡@
WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞#∞. Ñ≤=∞‡@ WO„kÜ«∞=ÚʼnõΩ q+¨Ü«∞ ã¨O|O^èŒ=Ú
=Å# ã¨Ê~°≈Ü«Ú, ã¨∞Y ^Œ∞óMÏk "Õ^#Œ Å∞ ѨÙ@∞ì#∞. Ñ≤=∞‡@ q+¨Ü∞« =ÚÅO^Œ∞
HÀiHõÅ∞ [xOK«∞#∞. HÀiHõÅ =Å# „Ѩ=$uÎÜÚ« , „Ѩ=$uÎ =Å# ^è~Œ å‡^è~Œ ‡° =ÚÅ∞
g\˜=Å¡ `«^#Œ ∞‰õÄÅ=∞QÆ∞ [#‡ HõÅ∞QÆ∞#∞. [#‡ =KåÛHõ "å~°H÷ ºõ =Ú, `«~∞° "å`«
=∞~°}=Ú ã¨OÉèíqOK«∞#∞. W@∞¡ Jq^•º^Œ∞Å∞ XHõ^•x "≥O@<˘Hõ\˜ xq∞`«Î
ÉèÏ==Ú`À u~°∞QÆ∞K«∞O_»QÍ ÉÏǨºÉèíºO`«~° ã¨OѶ¨∞=ÚÅQÆ∞ Éè’QƺÉè’HõÎ$ =~°æ
=ÚÅ∞ HõÅ∞æ#x É∫^Œ∞úÅ Pâ◊Ü«∞=Ú. HÍx W=hfl Hõ∆}˜Hõ=ÚÅQÆ∞@KÕ XHõ^•x
H˘Hõ\˜ HÍ~°}=Ú HÍ<Õ~°^Œ∞.
J^≥·fi`«ã≤kú 41
ÉèÏ=Ѩ^•~°÷=Ú#∞É∫^Œ∞úÅ∞ =¸_»∞ `≥QÆÅO^Œ∞~°∞. Jq „Ѩuã¨OMϺ x~À
^è=Œ Ú, J„Ѩuã¨OMϺx~À^è=Œ Ú, P=~°}ÏÉèÏ==Ú Jx =¸_»∞~°H=õ ÚÅ∞. |∞kú
ѨÓ~°fiH=õ ÚQÆ =ã¨∞<Î åâ◊#=Ú KÕÜÚ« @#∞ „Ѩuã¨OMϺ x~À^è=Œ ∞#|_»∞#∞. HÍÅ
„Hõ=∞=Ú# =ã¨∞Î=ÙʼnõΩ HõÅ∞QÆ∞ <åâ◊#=Ú J„Ѩuã¨OMϺx~À^èŒ=∞#|_»∞#∞.
PHÍâ◊=Ú JÉèÏ= Ѩ^•~°÷=∞xÜ«Ú, Jk P=~°}Ï ÉèÏ= ~°∂Ѩ=∞xÜ«Ú gi
Pâ◊Ü«∞=Ú. HÍx J㨄^Œ∂Ѩ=∞QÆ∞ JÉèÏ= Ѩ^•~°÷=Ú UHõ~°∂Ѩ=∞~Ú
Ü«ÚO_»∞#∞. HÍx W\˜ì JÉèÏ==∞O^Œ∞ Wxfl `≥QÆÅ∞O_»^ŒQÆ=Ù. =∞é˜Ü«Ú
P=~°}ÏÉèÏ= PHÍâ◊ =∞O^Œ∞ XHõ ѨH˜∆ ã¨OK«iOK«∞K«∞O_»QÍ P=~°}
ã¨OÉèíqOK«∞#∞. HÍ=Ù# =∞é˜ Ü≥ÚHõ ѨH˜∆ PHÍâ◊=Ú# ã¨OK«iOѨ*ÏÅ^Œ∞.
`˘eѨH∆˜ PHÍâ◊=∞O^Œ∞#flÑÙ¨ _»∞ PHÍâ◊=Ú#∞ P=~°}ÏÉèÏ==∞#∞@ á⁄ã¨Q^Æ ∞Œ .
`˘eѨH˜∆ PHÍâ◊=∞O^Œ∞ ÖËx Ü≥∞_»Å Ô~O_»= ѨH˜∆ ã¨OK«iOK«∞K«∞#fl^Œ#∞@
á⁄ã¨QÆ^Œ∞. P=~°}ÏÉèÏ==∂HÍâ◊=Ú J#∞"åi =∞`«=Ú #O^Œ∞ PHÍâ◊=Ú
JÉèÏ==Ú Hõ#∞Hõ UHõ ~°∂Ѩ=∞~Ú Ü«ÚO_»∞#∞ HÍx =∞é˜ÜÕ∞ W`«~°
qâı+¨=ÚÅ∞ HõeÊOѨ J=HÍâ◊=ÚÖË^Œ∞. HÍx W`«~°∞Å =∞`«=Ú#O^Œ∞
PHÍâ◊=Ú J#QÍ J=HÍâ◊=ÚxK«∞Û#\˜ì ÉèÏ=Ѩ^•~°÷=∞x J~°÷=Ú.
J=: ÉÏǨº~°=÷ Ú ÖË^xŒ Ü«Ú, q*Ï˝#=Ú =∂„`«"∞Õ ã¨fiÑfl¨ , *Ï„QÆ^fiŒ º=Ǩ~°
=Ú#∞ ™êyOѨQÅÆ ^Œx K≥ÑC¨ q*Ï˝#"åk(Ü≥∂QÍKå~°∞x)=∞`«=Ú#∞ x~°ãO≤ K«∞
K«∞<åfl~°∞.
„Ѩ=∂}ã≤^=úŒ ∞QÆ∞ Ѷ∞¨ @Ѩ\Ïk ÉÏǨϺ Ѩ^•~°=÷ Ú ÖË^xŒ x~åHõiOѨ â◊Hºõ =Ú
QÍxk. „Ѩ`º« H∆Ík „Ѩ=∂}ã≤^=úŒ ∞QÆ∞ ^•xx Ü≥∂QÍKå~°∞Öˇ@∞¡ ÖË^#Œ *ÏÅ∞^Œ∞~°∞?
HÍ=Ù# ÉÏǨº~°÷=Ú ÖË^Œ#∞@ Ö’Hõq~°∞^Œú=Ú. ÉÏǨºÑ¨^•~°÷=Ú ÖË=x# Wk
Ѷ∞¨ @=∞xÜ«Ú, Wk Ѩ@=∞xÜ«Ú Éè^Ë =Œ Ú á⁄ã¨Q^Æ ∞Œ . =∞é˜ÜÚ« ÉÏǨº~°=÷ ÚÅ∞
ÖˉΩõ #fl#∞ *Ï˝#=Ú =∂„`«=Ú =º=Ǩ~°=Ú#∞ ™êyOK«∞##∞K«∞, *Ï„QÆ^fiŒ º=Ǩ~°
=ÚÅ∞ ÉÏǨº~°÷=ÚÅ∞ ÖËHõ<Õ ã¨OÉèíqOK«∞#xÜ«Ú HÍ=Ù# ÉÏǨº~°÷=ÚÅ#∞
JOwHõiOK«∞@ =º~°÷=∞x gi TǨÏ. JkÜ«Ú ã¨=∞O[ã¨=Ú QÍ^Œ∞. *Ï„QÆ`«
HÍÅ=ÚÖ’ ÉÏǨϺ=ã¨∞Î=ÙÅ J#∞Éèí==Ú`À HõÅ∞QÆ∞"åã¨#ÅKÕ ã¨fiѨfl=∞O^Œe
=º=Ǩ~°=Ú ã¨OÉèqí OK«∞#∞. *Ï„QÆ`ÖΫ ’ =ã¨∞=Î ÙÅ#∞ JOwHõiOѨHõ "åã¨#Ü«Ú,
J^≥·fi`«–1 42 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
21
`«#∂‡Å=Ú# =º=Ǩ~°=Ú ‰õΩ^Œ~°^Œ∞. ÉÏǨϺѨ^•~°÷=ÚÅ∞ x~å^è•~°=∞~Ú
Ü«ÚO_»∞@ =∞#‰õΩ `≥eÜ«Ú#∞. ÉÏǨϺ Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞ â◊¥#º=ÚÅxÜ«Ú, PO`«~°
=∞QÆ∞ *Ï˝#~°∂Ѩ=ÚÅxÜ«Ú g~°∞ K≥ѨC^Œ∞~°∞. ÉÏǨϺ=ÚÅQÆ∞ =ã¨∞Î=ÙÅ∞
ÖˉõΩ#flKÀ ÉÏǨϺ=ÚÖ’ J@∞¡ Hõ#|_»∞@Ü«Ú á⁄ã¨QÆ^Œ∞. =∞é˜Ü«Ú *Ï˝#=Ú
ÅO^Œe Éè^Ë "Œ ∞Õ HÍHõ "åã¨#Å Ü«∞O^Œe Éè^Ë =Œ Ú#∞ á⁄ã¨Q<Æ ~Õ ^° ∞Œ . ѨÓ~åfiÑÓ¨ ~°fiÑÙ¨
"åã¨#ÅÜ«∞O^Œe "≥z· „`«º=ÚKÕ L`«~Î À`«~Î ° "åã¨#ÅO^Œ∞ "≥z· „`«º=Ú ã¨OÉèqí OK«∞
##∞@Ü«Ú xÅ∞Hõ_»ÖËx J#=ã¨÷#∞ ã¨=∞‰õÄ~°∞Û#∞. HÍ=Ù# Ѷ¨∞@Ѩ\Ïk *Ï˝#
=∞O^Œe Éè^Ë Œ =º=Ǩ~°=Ú#∞ á⁄ã¨yOѨ<~Õ ^° ∞Œ . Hõ} ∆ H˜ õ q*Ï˝#=Ú P`«‡Ü«∞x#
|O^èŒ "≥∂Hõ=∆ ÚÅ∞ ‰õΩ^Œ~*° ÏÅ=Ù. ã¨HÅõ =Ú Hõ}∆ H˜ =õ ∞#∞ ™œ„`åOuHõ "≥É· Ïè +≤‰Ωõ Å
=∞`«=Ú# K≥Ñ≤Ê# ^À+¨=ÚÅxflÜ«Ú Hõ∆}˜Hõ q*Ï˝# "å^Œ=∞O^Œ∞#∞ ã¨OÉèíqOѨ
QÆÅ=Ù. ã¨HÅõ „ѨÑO¨ K« =ã¨∞=Î ÙÅ∞ÖˉΩõ #fl "åk „Ѩu"å^Œ∞Å∞ âßG=Ú =Ú#flQ∞Æ #q
ÖËHáõ È=Ù@KÕ ÉÏǨº~°=÷ ÚÅ∞ ÖË=xÜ«Ú, Hõ} ∆ H˜ õ q*Ï˝#=Ú =∂„`«"∞Õ ã¨`º« =∞x
K≥ÑC¨ Ü≥∂QÍKå~°∞Å =∞`«=Ú ã¨HÖõ Ï#∞Éè=í q~°∞^Œ=ú ∞QÆ∞@KÕ "≥∂HõH∆ Í=ÚÖÏ^Œ
iOѨ^ŒQÆ^Œx ÉèÏ==Ú.
J=: â◊¥#º"Õ∞ `«`«Îfi=∞xÜ«Ú, JO^Œ∞O_Õ „|Ǩ‡O_»=Ú Ñ¨Ù@∞ì#xÜ«Ú
K≥ѨC =∂^茺q∞‰õΩx =∞`«=Ú#∞ x~åHõiOK«∞K«∞<åfl~°∞.
â◊¥#º"Õ∞ `«`«Îfi=∞x â◊¥#º=Ú#∞O_ç ã¨HõÅ „|Ǩ‡O_»=Ú Ñ¨Ù@∞ì#x
|∞^Œ∞úx Ѩ~°=∂â◊Ü«∞=Ú. HÍx JÉèÏ==Ú #∞O_ç ÉèÏ= Ѩ^•~°÷=ÚÅ∞ ѨÙ@∞ì@
Hõxqx Ü«ÚO_»x JÉèÏ==∞O^Œ∞ Z\˜ì qâı+¨=ÚÅ∞O_»=Ù. J\˜ì xifiâı+¨=∞QÆ∞
JÉèÏ ==Ú =Å# qz„`«=∞QÆ∞ „ѨѨOK« "Õ∞ŠѨÙ@∞ì#∞? HÍ~°º=∞O^Œe
qâı+¨=ÚʼnõΩ HÍ~°}=∞O^Œe qâı+¨=ÚÖË HÍ~°}=Ú HÍ=Ù# ѨÙ@ì*ÏÅ=Ù.
|OQÍ~°=Ú#∞O_ç ѨÙ@∞ì PÉè~í }° =ÚÅxfl\˜ Ü«∞O^Œ∞ |OQÍ~°"∞Õ Hõ#|_»∞#@∞¡QÍ
D „|Ǩ‡O_»=Ú J㨄^Œ∂Ѩ=∞QÆ∞ JÉèÏ==Ú #∞O_ç ѨÙ\#ì˜ KÀ J㨄^Œ∂Ѩ=ÚQÆ<Õ
Hõ#|_»=Å Ü«Ú#∞. HÍx Z=fi~°∞ ‰õÄ_® „|Ǩ‡O_»=∞O^Œe =ã¨∞Î=ÙÅ#∞
J㨄^Œ∂Ѩ=Ú# „QÆÇ≤ÏOK«∞@ÖË^Œ∞. JÉèÏ==Ú#∞O_ç ã¨HõÅ=Ú Ñ¨Ù\˜ì#KÀ
ã¨HõÅ[#∞ʼnõΩ „Ѩܫ∞ `«fl=Ú ÖËHõ<Õ ã¨HõÅ=Ú Ñ¨Ù@ì=ÅÜ«Ú#∞. HÍx J@∞¡
ѨÙ@∞ì@ÖË^∞Œ . =∞é˜ÜÚ« JÉèÏ==Ú#∞ Hõ#∞Q˘#∞„Ѩ=∂}=Ú#∞ÖË^∞Œ =∞é˜ÜÚ«
gi =∞`«=Ú# „Ѩ`º« H∆Í#∞ =∂#=ÚÅ∞ ~Ô O_Õ „Ѩ=∂}=ÚÅ∞. WO„kÜ«∞=ÚÅ
J^≥·fi`«ã≤kú 43
`À_» ã¨O|O^èŒ=Ú QÆÅ =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ `≥Å∞ѨلѨ=∂}=Ú „Ѩ`«ºHõ∆ „Ѩ=∂}=Ú.
ã¨HõÅ=Ú â◊¥#º"Õ∞Ü«∞x# WO„kÜ«∞=ÚÅ`À_» ã¨O|O^èŒ=Ú ‰õΩ^Œ~°^Œ∞.
HÍ=Ù# „Ѩ`«ºHõ∆ „Ѩ=∂}=Ú â◊¥#º`«`«Îfi=Ú#∞ `≥Å∞Ѩ*ÏÅ^Œ∞. „Ѩ`«ºHõ∆=Ú#∞
J#∞ã¨iOzÜÕ∞ J#∞=∂#=Ú |Ü«∞Å∞ "≥_»Å∞#∞. WO^Œ∞ „Ѩ`«ºHõ∆=Ú
ÖË#O^Œ∞# J#∞=∂#=Ú ã¨~Ú`«=Ú â◊¥#º`«`«Îfi=Ú#∞ `≥Å∞Ѩ<Õ~°^Œ∞.
J#∞ѨÅaÌ =Ú#flQ∞Æ „Ѩ=∂}ÏO`«~=° ÚÅ#∞ g~°ÅOwHõiOѨ g∞ â◊¥#º=∞#∞
`«`«Îfi=Ú U „Ѩ=∂}=ÚʼnõΩ `≥eÜ«∞~åx^≥· Ü«ÚO_»∞#∞. =∞é˜Ü«Ú
ã¨~°fiâ◊¥#º`«ÜÕ∞ *Ï˝#=Ú#‰õΩ Ѷ¨Å=∞xÜ«Ú, `«#∂‡Å =Ú# <≥·~å`«‡ºã≤kúÜÕ∞
=ÚH˜Ü Î ∞« xÜ«Ú gi Pâ◊Ü∞« =Ú. <≥~· å`«‡º=Ú J#~°¿÷ ÇÏ`«∞"Õ QÍx ѨÙ~°∞ëê~°=÷ Ú
QÍ<Õ~°^Œ∞. ZO^Œ∞HõO>Ë `«# <åâ◊<åxfl U Ü≥ÚHõ¯_»∞ HÀ~°∞ H˘#_»∞ ã¨iHõ^•
^Õfi+≤OK«∞##∞@ Ö’HÍ#∞Éè=í ã≤^=úŒ Ú. W\˜ì P`«‡ Ѷ∂¨ `«=∞#∞ =ÚH˜xÎ É’kèOz
Ö’‰õΩÅ#∞ =OzOѨ #~°Hõáê`«=Ú ã¨OÉèíqOK«∞#x ÉèÏ==Ú.
J=: kQÆO|~° =∞`«=Ú#∞ x~åHõiOK«∞K«∞<åfl~°∞.
kQÆO|~°∞ÅxÜ«Ú, J~°›`∞« ÅxÜ«Ú *ˇ#· ∞ʼnõΩ <å=∂O`«~=° Ú. kQÆO|~°∞Å∞
Ѩ^•~°÷=Ú UHõ~°∂Ѩ=ÚQÍ #∞O_»Hõ XH˘¯Hõ¯\˜ <åé∞<˘flHõ q^èŒ=∞QÆ∞#O^Œ∞~°∞.
=ã¨∞=Î Ù UHõ~∂° Ѩ=Ú# LO_»xKÀ PÜ«∂=ã¨∞=Î ÙÅ#∞ Hõ#∞Q˘#∞@QÍx, `«ºlO
K«∞@ HÍx [~°∞QÆ^Œ∞. gi =∞`«=Ú# =ã¨∞Î=ÙÅ∞ ѨÅ∞ ~°∂Ѩ=ÚÅ~Ú#@∞¡QÍ
r=Ù_»∞ ‰õÄ_® ѨÅ∞ ~°∂Ѩ=ÚÅ∞ Z@∞¡ ÉÁO^Œ∞#∞? gi âßG=Ú# QÆÅ r=Ù_»∞,
=ã¨∞Î=ÙÅ∞ Pé∞<˘flHõ\˜ HÍxKÀ ã¨HõÅ =º=™ê÷ â◊¥#º=Ú HÍQÆÅ^Œ∞. gi âßG
=∞O^Œ∞ x~°‚~ÚOz# JOâ◊=ÚÅxflÜ«Ú ~Úk ~Ú@¡xÜ«Ú, Wk ~Ú@∞¡
HÍ^ŒxÜ«Ú Ñ¨Å∞ q^èŒ=ÚÅ f~å‡xOK«∞@KÕ gi âßG=Ú =Å# HõÅ∞QÆ∞ *Ï˝#
=∞O`«Ü«Ú ã¨O^ÕǨÏ~°∂Ѩ=Ú HÍQÆÅ^Œ∞. |O^èŒ"≥∂Hõ∆=ÚÅ∞ =º=™ê÷Ç‘Ï#=Ú
ÅQÆ∞#∞. W\˜ì "å^Œ=Ú#∞ ã¨~åfi<H·≥ ÍO`«º "å^Œ=∞#|_»∞#∞. nxx á⁄ã¨yOK«∞@‰õΩ
ã¨Ñ¨ÎÉèíOw#Ü«∞=Ú J#∞^•xx =Hͯ}˜O`«∞~°∞. Ö’Hõ=Ú# QÆŠѶ¨∞@Ѩ\Ïk
=ã¨∞Î=ÙÅ∞ XH˘¯Hõ¯\˜H˜ U^À XHõ ~°∂Ѩ=ÚQÆÅ^Œ∞. U^À XHõ ~°∂Ѩ=Ú ÖË^Œ∞.
U^À XHõ ~°∂Ѩ=Ú QÆÅ^Œ∞ K≥Ñʨ ~åxk. U^À XHõ ~°∂Ѩ=Ú ÖË^∞Œ K≥Ñʨ ~åxk.
U^À XHõ ~°∂Ѩ=Ú QÆÅ^Œ∞ ÖË^Œ∞ K≥ѨÊ~åxk. D f~°O`«Ü«Ú <åé∞<˘flHõ
J^≥·fi`«–1 44 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
22
q^è=Œ ∞QÆ∞@KÕ WkÜÕ∞ ã¨ÑÉΨ Oíè w#Ü«∞=∞#|_»∞#∞. ã¨ÑÉΨ Oíè w#Ü«∞=ÚKÕ ã¨=∞ã¨Î
=ã¨∞=Î ÙÅ∞ XHõ f~°∞# ÖËHõ ѨÅ∞ f~°∞ÅQÆ∞@KÕ PÜ«∂ =ã¨∞=Î ÙÅ#∞ ã¨OáêkOѨ
|∂#∞@Ü«Ú, `«ºlOѨ|∂#∞@Ü«Ú á⁄ã¨QÆ∞#x gi Pâ◊Ü«∞=Ú. HÍx g~°∞
x~°∂Ñ≤OK«∞ ã¨ÑÉΨ Oíè w#Ü«∞=Ú ã¨~Ú`«=Ú W\˜kì Ü«∞x x~°Ü ‚ ∞« =Ú KÕÜ∞« #Åq
HÍHõ Ü«ÚO_»∞#∞.
Ö’Hõ=Ú#QÆÅ ã¨HÅõ =Ú ã¨ÑqΨ ^è=Œ ∞x x~°∂Ñ≤OK«∞@Ü«Ú `«Q^Æ ∞Œ . *Ï˝#=Ú
UHõ~∂° Ѩ=Ú# Ü«ÚO_»Hõ HõÅ^ŒxÜ«Ú, ÖË^xŒ Ü«Ú K≥ÑÊ≤ #O^Œ∞# ã¨Oâ◊Ü∞« ~°∂Ѩ
=∞QÆ∞<ÕQÍx „Ѩ=∂}=Ú HÍ^Œ∞. =∞é˜Ü«Ú HõÅ^Œ∞, ÖË^Œ∞ J#∞#q q~°∞^Œú
^èŒ~°‡=ÚÅ∞. XHõ HÍÅ=∞O^Œ∞ HõÅ^ŒxÜ«Ú, =∞é˜Ü≥ÚHõ HÍÅ=∞O^Œ∞ ÖË^ŒxÜ«Ú
K≥Ñʨ ^ŒQ^Æ ∞Œ . JѨC_»∞ U =ã¨∞=Î Ù#∞ ~Ú\˜kì Jx x~°~‚ ÚOѨ â◊Hºõ =ÚQÍ#O^Œ∞KÕ
t+¨µºÅ‰õΩ âßG=∞O^Œ∞ „Ѩ=$uÎãO¨ Éèqí OѨ^∞Œ . W>Ë¡ Ö’Hõ=º=Ǩ~°=Ú ã¨~Ú`«=Ú
á⁄ã¨Q<Æ ~Õ ^° ∞Œ . J#fl=Ú Éè∞í lOz# `«$Ñ≤HÎ Åõ ∞QÆ∞#x, q+¨=Ú¿ãqOz# =∞~°}O˜
`«∞~°x x~°Ü ‚ ∞« =Ú KÕÜ∞« #Åq HÍ^Œ∞. =ã¨∞=Î ÙÖˇÅÑ¡ C¨ _»∞ UHõ~∂° Ѩ=ÚÅ~Ú#KÀ
ã¨OáêkOѨ|∂#∞@ =Ú#flQ∞Æ Ö’Hõ=º=Ǩ~°=Ú á⁄ã¨Q^Æ xŒ , Ö’Hõ=º=Ǩ~°=Ú
á⁄ã¨yOK«∞@‰õΩ ã¨Ñ¨ÎÉèíOw#Ü«∞=Ú#∞ JOwHõiOK«∞K«∞ <åfl=∞x K≥ѨCK«∞
*ˇ·#∞Å∞ Ö’Hõ=º=Ǩ~°=Ú#∞ #Å¡HõÖ’¡Å=Ú KÕÜ«Ú^Œ∞~°x ã¨Ê+¨ì=∞QÆ∞K«∞#flk.
=∞é˜ÜÚ« *ˇ#· ∞Å∞ r=Ùx â◊s~° Ѩi=∂}∞_»x JOwHõiO`«∞~°∞. r=Ù#‰õΩ Hõ~‡°
=¸Å=ÚQÆ =∂#= QÆ*Ïk ^ÕÇϨ =ÚÅ∞ „áêÑ≤OÎ K«∞#ѨÙ_»∞ PÜ«∂ ^ÕÇϨ =ÚʼnõΩ
`«y# q^èŒ=ÚQÍ r=Ùx ~°∂Ѩ=Ú ÃÑ~°∞QÆ∞@, `«~°∞QÆ∞@ [iy#KÀ r=Ù_»∞
Jx`«∞º_»∞ HÍQÆÅ_»∞. JѨC_»∞ |O^èŒ"≥∂Hõ∆=ÚÅ =º=ã¨÷ ÖËHõáÈ=Ù#∞. W\˜ì
JOâ◊=ÚÅ#∞ ѨijeOz#KÀ kQÆO|~°∞Å =∞`«=Ú "≥∂Hõ∆HÍ=Ú ÖÏ^ŒiOѨ
^ŒQÆ^Œ#∞@ ã¨Ê+¨ì=Ú.
J=: "Õ^≥·Hõ ^ÕtHõ=∞QÆ∞ ÃÇ·Ï~°}ºQÆ~°ƒù=∞`«=Ú#∞ x~åHõiOK«∞K«∞<åfl~°∞.
Ç≤Ï~°}ºQÆ~Àƒùáê㨉õΩÅ∞ Ç≤Ï~°}ºQÆ~°∞ƒùx [QÆ`å¯~°}=∞O^Œ∞~°∞. ^≥·=A˝Å∞
HÍÅ=Ú#∞ [QÆ`å¯~°}=∞O^Œ∞~°∞. „â◊√u, Ü«ÚH˜Î ÉÏkè`=« ÚÅQÆ∞@KÕ HõÑÅ≤ Q“`«
=∂k =∞`«=ÚÅ =∂ki ^≥=· [˝ ÃÇÏ· ~°}º QÆ~åƒù^∞Œ Å =∞`«=Ú ÖÏ^ŒiOѨ^yŒ #q
HÍ=Ù. ѨÙ~å}ÏÅÖ’ Ç≤Ï~°}ºQÆ~°∞ƒù#‰õΩ ѨÙ@∞ì=Ù =∞iÜ«Ú Ñ¨iq∞`«=∞QÆ∞
PÜ«Ú=Ù x~°‚~ÚOѨ|_ç Ü«Ú#flk. Ç≤Ï~°}ºQÆ~°∞ƒù#‰õΩ „|Ǩχ=Ú #∞O_ç
J^≥·fi`«ã≤kú 45
*Ï˝<À^ŒÜ«∞=Ú QÆeÔQ#x "Õ^Œ=ÚÅ∞ ѨÅ∞‰õΩK«∞#flq.
''Ü≥∂ „|Ǩ‡}O q^Œ^è•u ѨÓ~°fiO Ü≥∂ "≥·"Õ^•Oâ◊Û „ѨÇ≤Ï}Àu`«Ãã·‡I
`«Q∑OÇ¨Ï ^Õ= =∂`«‡|∞kú „ѨHÍâ◊O =Ú=Ú‰õ∆ΩÔ~·fi â◊~°}=∞ǨÏO „Ѩ`«^ÕºII——
`˘Å∞`« Ç≤Ï~°}ºQÆ~∞° ƒùx ѨÙ\˜Oì z, J`«xH˜ "Õ^=Œ ÚÅ∞ K≥ÑÊ≤ , P`«‡|∞^Œ∞Åú #∞
„ѨHÍtOѨKÕÜ«Ú#\˜ì ^Õ=Ùx "≥∂Hõ∆=Ú QÀi â◊~°}∞á⁄O^Œ∞^Œ∞##∞ =∞O„`«=Ú
Ѩ~°„|Ǩχ=Ú#∞O_ç Ç≤Ï~°}ºQÆ~°∞ƒù#‰õΩ ѨÙ@∞ì=Ù#∞, *Ï˝<≥·â◊fi~°º=Ú#∞ ã¨OÉèíqO
K≥##∞K«∞#flk. HÍ=Ù# ã¨zÛ^•#O^Œ~°∂Ѩ=∞QÆ∞ x~°∞æ} Ѩ~°„|Ǩχ"Õ∞ ã¨HõÅ
„|Ǩ‡O_»=Ú#‰õΩ HÍ~°}=Ú. J\˜ì „|Ǩχ=Ú#‰õΩ =∂Ü«∂=â◊=Ú# ã¨HõÅ
â◊‰Ωõ ÅÎ ∞^Œƒqù OѨ h „|Ǩ‡O_»=Ú#∞ ѨÙ\˜Oì ѨQÅÆ ^Œ∞. áêeOѨQÅÆ ^Œ∞. ÅÜ«∞=Ú
KÕÜ«∞QÆÅ^Œ∞.
„Hõ=∞=ÚH˜Ü Î ∞« xÜ«Ú, ã¨^Àº=ÚH˜Ü Î ∞« xÜ«Ú =ÚH˜Î ~Ô O_»∞q^è=Œ ÚÅ∞. *Ï˝<À
^ŒÜ∞« =Ú#‰õΩ „ѨÜ∞« uflOK«∞"åiH˜ D[#‡=ÚÖ’ *Ï˝#=∞O‰õΩiOK«∞@‰õΩ „Ѩ|Å
"≥∞ÿ# „Ѩu|O^èŒHõ=ÚÅ∞ J_»∞¤`«ye#KÀ *Ï˝<À^ŒÜ«∞=Ú HõÅ∞QÆ*ÏÅ^Œ∞. J\˜ì
"å~°∞ JiÛ`åk =∂~°æ=Ú# Ç≤Ï~°}ºQÆ~°ƒù Ö’Hõ=Ú# KÕi Ç≤Ï~°}ºQÆ~°∞ƒùx =^ŒÌ
"Õ^•O`«„â◊=}=ÚKÕÜÚ« ^Œ∞~°∞. Ñ≤=∞‡@ PÖ’Hõ=∞O^Œ∞ *Ï˝<À^ŒÜ∞« =Ú HõÅ∞QÆQÍ,
Ç≤Ï~°}ºQÆ~°∞ƒùx`À_» Ѩ~°„|Ǩχ=Ú#∞ á⁄O^Œ∞^Œ∞~°∞. *Ï˝<À^ŒÜ«∞"≥∞ѨÊ\˜H© HõÅ∞
QÆx"å~°∞ DÖ’Hõ=∞O^Œ∞ [x‡O`«∞~°∞. HÍ=Ù#<Õ Ç≤Ï~°}ºQÆ~°∞ƒùx Ö’Hõ=Ú KÕ~°
É’=Ù "å~°Å WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ |Ü«∞Å∞ "≥_Å» ∞#xÜ«Ú "Õ^•O`«=ÚÅO^Œ∞ QÍ#
=K«∞ÛK«∞#flk. Ѩ~„° |Ǩχ"Õ`ÅΫ ‰õΩ Ö’HÍO`«~° QÆ=∞#=Ú ÖË#O^Œ∞# "å~°Å WO„k
Ü«∞=ÚÅ H˜O^Õ ÅÜ«∞=Ú K≥Ñʨ |_ç#k. „|Ǩχ"Õ`ÅΫ ‰õΩ HõÅ∞QÆ∞ =ÚH˜Î ã¨^Àº=ÚH˜Î
J#|_»∞#∞. Ѩ~°„|Ǩχ=Ú `å#x `≥eã≤# r=Ù_»∞ ã¨^Àº=Ú‰õΩÎ_»QÆ∞#∞.
Ç≤Ï~°}º QÆ~°∞ƒù_»∞ KÕ`«#∞_»~Ú#ѨÊ\˜H© ã¨HõÅ [QÆ=ÚʼnõΩ HÍ~°}=Ú
HÍ*ÏÅ_»∞Ü«∞x#KÀ JKÕ`#« =∞QÆ∞ HÍÅ ã¨fiÉÏè "å^Œ∞Å =∂@Å∞ =ÚK«Û\˜OѨ<ÅÕ ?
HÍ=Ù# "åi =∞`«=Ú#∞ "≥∂Hõ∆HÍ=ÚÖÏ^ŒiOѨ^Œy#q HÍ=Ù.
J=: ^ÕǨ`«‡"å^Œ∞Å =∞`«=Ú#∞ x~åHõiOK«∞K«∞<åfl~°∞.
<Õ#∞ `≥Å¡x"å_»#∞, <Õ#∞ áÈ=ÙK«∞<åfl#∞, <Õ#∞ Éèí∞lOK«∞K«∞<åfl #xÜ«Ú
ѨO_ç`« áê=∞~°∞ÖˇÅ~¡ ∞° XH˘¯Hõ¯ q^è=Œ Ú# ^ÕÇϨ ^è~Œ ‡° =ÚÅ#∞ <å`«‡QÍ `«ÅOK«∞
J^≥·fi`«–1 46 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
23
K«∞O_»∞@KÕ ^ÕÇϨ "Õ∞ P`«‡Ü«∞x Kå~åfi‰Ωõ Å∞ K≥ÑC¨ ^Œ∞~°∞. XHõ_∞» ѨÙ\#ì˜ k "≥Ú^ŒÅ∞
^Œ∞óY=Ú QÆÅ"å_»∞QÆ#∞, =∞iÜ≥ÚHõ_»∞ ѨÙ\˜ì#k "≥Ú^ŒÅ∞ ã¨∞Yã¨OѨ#∞fl_»QÆ∞
K«∞<åfl_»∞. ^ÕǨÏ"Õ∞ P`«‡H͉õΩ#flKÀ ѨÙ\˜ì#k "≥Ú^ŒÅ∞ HõÅ∞QÆ∞ ã¨∞Y^Œ∞ó
Y=ÚÅ∞ xëê¯~°}=ÚÅQÆ∞#∞. =∞é˜ÜÚ« ѨÓ~°fi[#‡=ÚÅO^Œe J#∞Éè=í =ÚÖËx
ã¨#Î ºáê <åÅO^Œ∞ „Ѩ=$uΠѨÙ\˜#ì tâ◊√=ÙʼnõΩ xˆ~›`∞« Hõ=∞QÆ∞#∞. JKÕ`#« =ÚÅQÆ∞
Ѩ$kä "åºkè Éè∂í `«K`« ∞« +¨Ü
ì ∞« =Ú, ~°^âŒä H◊ \õ Ï^Œ∞Å =∂ki ^ÕÇϨ ~°∂Ѩ=Ú# Ѩi}
q∞OK«∞#x Kå~åfi‰õΩÅO^Œ∞~°∞.
ѨÙ\˜ì# tâ◊√=Ù ã¨Î#ºáê<å^Œ∞Å#∞ „QÆÇ≤ÏOK«∞@#∞ |\˜ì ^ÕǨÏ=ÚQÍHõ
"Õé˘HõO_»∞ P`«‡ QÆÅ^Œ#∞@‰õΩ x^Œ~°≈#=Ú HÍQÆÅ^Œ∞. ~°^äŒâ◊Hõ\Ï^Œ∞Å=Öˇ<Õ
^ÕǨHÍ~° Ѩi}Ï=∞=Ú ã¨~Ú`«=Ú ^ÕǨÏ=ÚHõ<åfl "Õé∞QÆ KÕ`«#∞x H˘éHõx
ã¨Ê+¨=ì ∞QÆ∞K«∞#flk. =∞~°}=Ú `«~∞° "å`« ‰õÄ_® ^ÕÇϨ Ѩi}Ï=∞=ÚO_»∞@ =Å#
=∞$u K≥Ok# r=Ù#‰õΩ rqOK«∞ su ã¨HõÅ=Ú `≥eÜ«∞=Öˇ#∞. J@∞¡
`≥eÜ«∞Hõ áÈ=Ù@KÕ`« ^ÕÇϨ =Ú Hõ#fl P`«‡ "Õé˘HõO_»∞HõÅ_»#∞@ ã≤kOú ѨQÅÆ ^Œ∞.
‰õΩ=∞‡iKÕ KÕÜ«∞|_ç# ‰õΩO_»Å∞ XHõ\˜ áêÅ∞ áÈÜ«Ú@‰õΩ, =∞~˘Hõ\˜
=∞k~°=Ú#‰õΩ HÍ~°} "≥∞#ÿ @∞¡QÍ XHõ_∞» ã¨∞Y=O`«∞_»Q∞Æ @‰õΩ, =∞iÜ≥ÚHõ r=Ù_∞»
^Œ ∞ óY=O`« ∞ _» Q Æ ∞ @‰õ Ω 㨠fi Éè Ï ="Õ ∞ HÍx J^Œ $ +¨ ì = Ú HÍ~° } =ÚHÍ^Œ x
Kå~åfi‰õΩÅO^Œ∞~°∞. J~Ú`Õ Jxfl\˜H© XHõ¯ ã¨fiÉèÏ="Õ∞ HÍ~°}"≥∞ÿ`Õ ã¨HõÅ=Ú
UHõsuQÍ Ü«ÚO_»=ÅÜ«Ú#∞. `≥·Å=Ú HÍ~°}=∞QÆ∞ nѨ=ÚÅO^Œ∞ =uÎÜ«Ú,
c[=ÚÅ#∞O_ç ѨÙ\#ì˜ JO‰õΩ~°=ÚÅO^Œ∞#∞ `Õ_®Å∞ Hõ#|_»∞#@∞¡QÍ ã¨fiÉÏè ="Õ∞
HÍ~°}"≥∞ÿ`Õ r=ÙÖˇÅ¡~°∞ UHõsuQÍ ã¨∞Y =O`«∞Å∞ HÍ=ÅÜ«Ú#∞ ÖË^• ^Œ∞ó
Y=O`«∞Å∞ HÍ=ÅÜ«Ú#∞. HÍx ÉèË^Œ=Ú ã≤kúOѨ*ÏÅ^Œ∞. Hõ#∞Hõ „áê}˜HÀ\˜
Ü«∞O^Œ∞ QÆÅ `å~°`«=∞º=Ú Ñ¨Ó~°fi[#‡=∞O^Œe "åx Hõ~°‡=¸Å=ÚQÆ
ã≤kúOK«∞#∞. HÍ=Ù# ^ÕǨÏ=Ú Hõ#fl "Õé˘Hõ P`«‡HõÅ^Œ#∞@ xifi"å^Œ=∞QÆ∞#∞.
Kå~åfi‰õΩÅ∞ „Ѩ`«ºHõ∆=ÚQÍHõ "Õé˘O_»∞ „Ѩ=∂}=Ú ÖË^ŒO^Œ∞~°∞. Wk
á⁄ã¨QÆx =∂@. â◊|Ì~°∂Ѩ=ÚÅQÆ∞ Kå~åfi‰õΩÅ =∂@Å∞ „Ѩ=∂}=ÚÅ∞
HÍ<Õ~°=Ù. =∂#=ÙÅ =∂@ÅÖ’ J<ÕHõ ^À+¨=ÚÅ∞O_»∞@ ã¨Ç¨Ï[=Ú. J\˜ì
=∂@ÖË Ü«∞^ä•~°÷=ÚÖˇ·`Õ U =∂„`«=Ú ^À+¨=ÚÅ∞ ÖË#\˜ì "Õ^Œ=Ú „Ѩ|Å
J^≥·fi`«ã≤kú 47
„Ѩ=∂}=Ú HÍQÆÅ^Œ∞. â◊|Ì „Ѩ=∂}º=Ú#∞ JOwHõiOz#KÀ =∂#=ÙÅ
=∂@Å∞ "Õ^=Œ ÚÅ Hõ#fl x~ÀÌ+=¨ ÚÅQÆ∞@, „Ѩ|Å „Ѩ=∂}=ÚÅ#∞@ ã¨Ê+¨=ì Ú.
Hˆ =Å „Ѩ`º« Hõ=∆ ÚKÕ Kå~åfi‰Ωõ Å∞ ã¨HÅõ Ö’Hõ =º=Ǩ~°=Ú#∞ x~°fiÇÏ≤ OѨ*ÏÅ~°∞.
WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ ÖˉõΩO_® „Ѩ`«ºHõ∆=Ú ã¨OÉèíqOѨ<Õ~°^Œ∞. "Õ^•O`«∞Å∞
x~°∂Ñ≤Oz# J#∞=∂#=Ú „Ѩ=∂}=∞xÜ«Ú, ^ÕǨÏ=ÚHõ#fl "Õé˘Hõ
Ü«∂`«‡QÆÅ^ŒxÜ«Ú Kå~åfi‰õΩÅ∞ JOw HõiOѨ~°∞. <Õ#∞ =∞#∞+¨µº_»#xÜ«Ú,
<Õ # ∞ n~° … H ÍÜ« Ú _» x Ü« Ú , ^Õ Ç ¨ Ï "Õ ∞ P`« ‡ ~° ∂ Ѩ = Ú# 㨠~ ° ∞ fiʼnõ Ω
QÀK«iOK«∞K«∞O_»QÍ, `«kfi~°∞^Œú=ÚQÆ J#∞=∂# „Ѩ=∂} |Å=Ú#
^ÕǨuiHõÎ=∞QÆ∞ P`«‡#∞ TÇ≤ÏOK«∞@ `«QÆ^Œx Kå~åfi‰õΩÅ `å`«Ê~°º=Ú. HÍx
J#∞=∂<å^Œ∞Å∞ „Ѩ=∂}=ÚÅ∞ QÍxKÀ J#∞=∂<åk =¸Å=ÚÅQÆ∞
WO„kÜ«∞=ÚÅ=Å# ѨÙ@∞ì„Ѩ`º« Hõ"∆ ∞Õ ã≤kOú Ѩ*ÏÅ^Œ∞.W\˜ì „Ѩ`º« Hõ=∆ Ú „áê=∂}º
=∞#∞@Ü«Ú `«Q^Æ ∞Œ . =∞é˜ÜÚ« „Ѩ`º« Hõ=∆ Ú =∂„`«=Ú „Ѩ=∂}=∞~Ú`Õ Ñ¨~∞° ʼnõΩ
QÆÅ *Ï˝#=Ú P „Ѩ`«ºHõ∆ =¸Å=Ú# `≥eÜ«∞*ÏÅ=Ù.
WOuÜÕ∞QÍHõ WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ „Ѩ`º« Hõ=∆ ÚÅ∞QÍ=Ù. "å\˜ LxH˜ TÇ≤ÏOK«
=Åã≤Ü«ÚO_»∞#∞. W@∞¡ J#∞=∂# „Ѩ=∂}Ïnè#=∞QÆ∞ LxH˜ „Ѩ`«ºHõ∆=Ú J#∞
=∂# „Ѩ=∂}=ÚQ͉õΩ#fl ã≤kúOѨ<Õ~°^Œ∞. =∞é˜Ü«Ú Kå~åfi‰õΩÅ∞ „Ѩ`«ºHõ∆=∞O
`«Ü«Ú „Ѩ=∂}=∞#~°∞. „Éèí=∞ „Ѩ`«ºHõ∆=∞xÜ«Ú, „Ѩ=∂„Ѩ`«ºHõ∆=∞xÜ«Ú Ô~O_»∞
`≥QÅÆ QÆ∞#∞. P ~Ô O_çO\˜Ü∞« O^Œ∞ „Éè=í ∂„Ѩ`º« Hõ=∆ Ú<Õ „Ѩ=∂}=∞#QÆÅ~°∞. HÍx
„Éè=í ∞ „Ѩ`º« Hõ=∆ Ú#∞ U XHõ¯~°∞ „Ѩ=∂}=∞#*ÏÅ~°∞. Wk „Éè=í ∞ „Ѩ`º« Hõ=∆ ∞xÜ«Ú,
Wk „Ѩ=∂„Ѩ`º« Hõ=∆ ∞xÜ«Ú `≥eÜ«Ú@‰õΩ J#∞=∂# „Ѩ=∂}=Ú<Õ JOwHõiOѨ
=ÅÜ«Ú#∞. HÍ=Ù# „Ѩ`«ºHõ∆=Ú „Ѩ=∂}=∞#^ŒQÆ^Œ∞. `≥eÜ«∞x =∞#∞AÅ#∞
`≥Å∞ѨÙ@‰õΩ âßG=ÚÅ#∞„"åÜ«Ú^Œ∞~°∞.`≥eÜ«∞x"å~°Å#∞ `≥eÜ«Ú@ J#∞=∂#
QÆ=∞º"Õ∞ QÍx „Ѩ`«ºHõ∆=ÚHÍ^Œ∞. HÍ=Ù# J#∞=∂# „Ѩ=∂}=Ú#∞ HÍ^Œx
`≥eÜ«∞x "åix `≥Å∞ѨÙ@ÔH· Kå~åfi‰õΩÅ `«`«Îfi=ÚѨ^ÕtOK«∞@Ü«Ú ‰õΩ^Œ~°^Œ∞.
HÍ=Ù# Kå~åfi‰õΩÅ „Ѩ`«ºHõ∆=Ú „Ѩ=∂}=∞#∞@ á⁄ã¨QÆ^Œ∞.
Kå~åfi‰Ωõ Å∞ ^ÕÇ¨ `«‡ "å^Œ=Ú#∞ É’kèOK«∞@ÔH· `«=∞ âßG=Ú#∞ ~°zOzi.
<Õ#∞ ã¨∂÷ÅHÍÜ«Ú_»#xÜ«Ú, â◊s~° áê@==Ú QÆÅ"å_»#xÜ«Ú ã¨HõÅ
„áê}∞Å∞ ^ÕǨÏ=Ú<Õ P`«‡QÍ `«ÅK«∞@ Ö’HÍ#∞Éèí= ã≤^Œú=Ú. `≥eã≤#
J^≥·fi`«–1 48 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
24
JOâ◊=ÚÅ#∞ `≥Å∞Ѩ٠#kÜ«Ú, Ѩ~°=∂~°÷=ÚQÍx ^•xx `≥Å∞ѨÙ#kÜ«Ú
„Ѩ=∂}=Ú HÍ<Õ~°^Œ∞. ^ÕǨÏ=Ú P`«‡Ü«∞x Ö’HÍ#∞Éèí= ã≤^Œú=ÚQÍ
`≥eÜ«ÚK«∞#flѨÙ_»∞ D `≥eã≤# JOâ◊=Ú#∞ `≥Å∞ѨÙ@‰õΩ Kå~åfiHõ^Œ~°≈#=Ú
„Ѩ=∂}=Ú QÍ<Õ~^° ∞Œ . ^ÕÇ¨ uiHõÎ =∞QÆ∞ P`«‡#∞ "Õ^=Œ ÚÅ∞ `≥Å∞ѨÙK«∞#flO^Œ∞#
"Õ^Œ=ÚÅO^Œe ^Õfi+¨=ÚKÕ Kå~åfi‰õΩÅ∞ ^ÕǨ`«‡"å^Œ=Ú#∞ K≥ѨCK«∞#flO^Œ∞#
Kå~åfiHõ ^Œ~°≈#=Ú ^Õfi+¨=¸Å =∞QÆ∞#∞. ^ÕǨ`«‡"å^Œ=Ú Ü«∞^ä•~°÷=∞xÜ«Ú,
^èŒx‰õΩÅ#∞ =OzOK«∞@ÔH· ^ÕǨu iHÍÎ`«‡"å^Œ=Ú#∞ K≥Ñ≤Ê~°xÜ«Ú, HÍ=Ù#
`å=Ú ^ÕǨ`«‡"å^Œ=Ú#∞ ^Œ$_è»Ñ¨~°K«∞ @ÔH· D"å^Œ=Ú#∞ x~°∂Ñ≤Ozu=∞x
Kå~åfi‰Ωõ Å∞ K≥ÑC¨ ^Œ∞~°∞. [<å‡O`«~=° Ú# KÕã#≤ ^Œ∞+¨¯$`«=ÚÅKÕ`« Kå~åfi‰Ωõ ʼnõΩ
"Õ^Œ^Õfi+¨=Ú Ñ¨Ù>ˇì#∞. Ѩ~°=∂~°÷ zO`«# ÖËHõ Ѩiq∞uÖËx [## =∞~°}
ã¨=Ú„^Œ=Ú# =Úxy <åâ◊#=Ú#∞ á⁄O^Œ∞#∞. Ѩ~°Ö’Hõ=ÚÅ∞ ÖË=xÜ«Ú,
D ^ÕǨÏ=Ú P`«‡ QÆ#∞Hõ Ü«∞^ÕK«ÛùQÍ ã¨OK«iOѨÙ=∞x K≥ѨCK«∞, [##
=∞~°} ã¨=Ú„^Œ=Ú# Ѩ_»"ÕÜ«ÚK«∂ Ö’‰õΩÅ#∞ =OzOѨ|∂x# Kå~åfiHõ
^Œ~≈° #=Ú #=∞‡^Œy#k HÍ^Œ∞. ^ÕÇϨ =∂`«‡Ü«∞x `«Åz Ü«∞^ÕKÛ« Qù Í ã¨OK«iOѨ
#~°Hõáê`«=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞. =∞$`«∞º^Õ=`« #zˆH`«∞#‰õΩ:
''JÜ«∞O Ö’HÀ<åã≤ΠѨ~° Wu=∂h ѨÙ#ó ѨÙ#~°fiâ◊=∂ Ѩ^Œº`Õ"Õ∞ II——
D Ö’Hõ=ÚQÍHõ "Õé˘O_»∞ Ö’Hõ=ÚÖË^xŒ `«ÅK«∞ =¸_è∞» _»∞ =∂\˜=∂\˜H˜
<å =â◊=Ú# |_»∞#xÜ«Ú LѨ^ÕtOK≥#∞. =∞é˜Ü«Ú
''^ÕǨaè=∂<å^Œº`åÊѨO #`«^Àæ =^äŒHÀ\˜aèó I
„áêÜ«∂tÛ`åÎ^Œƒù"ÕK«∞Ûùkú~°fl $}ÏO QÀ=^äŒHÍi}Ï"£∞ II——
HÀ\Ï¡#∞HÀ@¡ QÀ=ÙÅ#∞ K«OÑ≤##∞ ^ÕǨÏ=∂`«‡Ü«∞x `«ÅK«∞@ =Å#
HõÅ∞QÆ∞#O`«\˜ áêѨ=Ú HõÅ∞QÆ^∞Œ . QÀ=^äŒ KÕÜÚ« "åi áêѨ=Ú „áêÜ«∞tÛ`«=Î Ú#
`˘ÅQÆ∞#∞ J#∞#@∞¡QÍ ^ÕÇ¨ `å‡aè=∂#=ÚKÕ qK«ÛÅq_çQÍ ã¨OK«iOz# #~°Hõ
áê`«=Ú `«Ñʨ ^Œx `≥eÜ«ÚK«∞#flk. D^ÕÇϨ =Ú `«O„_çÜÚ≥ Hõ¯ g~°º=Ú#∞, `«e¡
~°H=Îõ Ú`À_»#∞ ѨÙ\˜Üì Ú« , J#fláê<å^Œ∞ÅKÕ =$kú á⁄O^Œ∞#∞. Wk [_»"∞Õ QÍx
KÕ`#« =Ú HÍ^Œ∞. ѨÙ@∞ì@, LO_»∞@, =$kúKO≥ ^Œ∞@, Ѩi}q∞OK«∞@, Hõ$tOK«∞@,
J^≥·fi`«ã≤kú 49
#tOK«∞@ J#∞ +¨_çfiHÍ~°=Ú`À ‰õÄ_çÜ«Ú#flk. K«~°‡=Ú, Z=ÚHõÅ∞,
<å_»∞Å∞, =∂Oã¨=Ú, =∞Å=¸„`åk HÀâ◊=ÚÅ `À_»#∞, ã¨Ñ¨Î^è•`«∞=ÙÅ`À
‰õÄ_çÜ«Ú#flO ^Œ∞# Pk "åº^èŒ∞ʼnõΩ =¸Å=Ú. =∞#óˆH¡â◊=ÚÅ `À_»#∞,
^ÕǨψH¡â◊=ÚÅ`À_»#∞ xO_çÜ«ÚO_ç „áê}=Ú áÈ~Ú#O`«<Õ =∞\˜ìÃÑà◊¡=Öˇ
H˘Ü«∞ºÉÏé˜ x~°∞ѨÜ∂≥ QÆ =∞QÆ∞#∞. ''„áê}=Ú áÈ~Ú# Ñ≤=∞‡@ #Hõ¯Å∞ u#‰õΩ#fl
^Œ Ç ¨ Ï# 㨠O™ê¯~° = Ú KÕ Ü« Ú ^Õ Ç ¨ Ï=Ú#∞ ZO^Œ ∞=Å# h=Ù P`« ‡ QÍ
`«ÅK«∞K«∞<åfl=Ù? Fi =¸~°ö! h"≥=iKÕ D q^èŒ=ÚQÆ "≥∂ã¨yOK«|_çuq?——
J#∞K«∞ Kå~åfiHõ ^Œ~°≈#=Ú#∞ K«∂z *Ïe<˘O^Œ∞K«∞<åfl~°∞. Kå~åfi‰õΩÅ
^Œ~°≈#=Ú =OK«<å=¸Å =∞xÜ«Ú, "≥∂Hõ∆HÍ=ÚÅ∞ #=∞‡^Œy#k HÍ^Œx
ÉèÏ==Ú.
J=: WO„kÜ«∂`«‡ "å^Œ=Ú#∞ x~åHõiOK«∞K«∞<åfl~°∞.
=∞é˜ H ˘O^Œ ~ ° ∞ Kå~åfi‰õ Ω Å∞ WO„kÜ« ∞ =ÚÖË P`« ‡ Ü« ∞ O^Œ ∞ ~° ∞ .
K«∂K«∞K«∞<åfl#∞, q#∞K«∞<åfl#∞ J#∞ WO„kÜ«∞ ^èŒ~°‡=ÚÅ∞ P`«‡Ü«∞x
Kå~åfi‰õΩÅ Pâ◊Ü∞« =Ú. WO„kÜ«∞=ÚÖÁH˘¯Hõ¯\˜ÜÚ« P`«‡Ü«∞x# P^ÕÇϨ =Ú#
ѨÅ∞=Ù~°∞ r=ÙÅ∞O_»∞#@∞¡ JOwHõiOѨ=Åã≤ Ü«ÚO_»∞#∞. ѨÅ∞=Ù~°∞ r=ÙÅ∞
`«=∞ `«=∞ „ѨÜ≥∂[#=Ú H˘~°ÔH· D^ÕǨÏ=Ú#∞ UHõHÍÅ=Ú#O^Œ∞ #Å∞kâ◊Å
#_çÑO≤ Ѩ|∂x# D^ÕÇϨ =Ú ã¨Okè|O^è=Œ ÚÅ∞ ã¨_e» #tOѨ=Åã≤ÜÚ« O_»∞#∞.
WO„kÜ«∞ ã¨=Ú^•Ü«∞=∞O `«ÜÚ« P`«‡Ü«∞x# „QÆ∞_ç"¤ åiH˜, =¸QÆ"åiH˜ PÜ«∂
WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ ÖË#O^Œ∞# "åiH˜ P`«‡ã¨fi~∂° Ѩ=ÚÖËHáõ È=Ù@KÕ =∞~°}O˜ `«∞~°∞.
HõO\˜`À K«∂ã≤# JOâ◊=Ú Å#∞, K≥q`À q#fl =∂@Å#∞ K≥ѨC@
‰õΩ^Œ~°HõáÈ=Ù#∞. W@∞¡ XHõ WO„kÜ«∞=Ú Ü≥ÚHõ¯ J#∞Éèí==Ú =∞é˜Ü≥ÚHõ
WO„kÜ«∞=Ú#‰õΩ `≥eÜ«∞ â◊Hºõ =Ú QÍ#O^Œ∞# WO„kÜ«∞ ã¨=Ú^•Ü«∞=Ú P`«‡
Ü«∞#∞@ á⁄ã¨QÆ^Œ∞. WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ P`«‡Ü«∞x# ã¨fiѨfl, ã¨∞+¨µÑ¨ÙÎÅ#∞
K«∂K«∞"å_»∞ ÖËHõáÈ=Ù#∞. WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ ÖËHõáÈ=Ù@ÜÕ∞ =∞~°}=∞x#
ã¨fiѨfl=ÚÖ’ WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ ÖË#O^Œ∞# x„kOK«∞@‰õΩ ÉèíÜ«∞Ѩ_» =Åã≤
Ü«ÚO_»∞#∞.
J^≥·fi`«–1 50 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
25
Éè∫uHõ=∞QÆ∞ ^ÕÇϨ =Ú=Öˇ<Õ Éè∫uHõ=ÚÅQÆ∞ WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ JKÕ`#« =ÚÅ∞
QÆ#∞Hõ P`«‡HÍ^Œx K≥Ñʨ ~å^Œ∞. "Õ^•O`«∞Å∞ WO„kÜ«∞=Ú Å<Àº#º ã¨O"å^Œ=Ú
KÕã#≤ Hõ^ÅŒä ∞ Hõ#|_»∞K«∞#flq. J<ÕHõ "åºáê~°=Ú KÕÜÚ« "å~°O^Œ~∂° SHõ=∞`«º
=ÚQÍ Ü«ÚO_»∞#@∞¡QÍ WO„kÜ«∞=ÚÅ<ÕH=õ ∞~Ú##∞ UHÍaè„áêÜ«∞=Ú Hõey
Ü«ÚO_»∞#x Kå~åfi‰Ωõ Å Pâ◊Ü∞« =Ú. HÍx WO„kÜ«∞=ÚÅ J<Àº#º ã¨O"å^Œ=Ú
KÕã#≤ @∞¡ Hõ#|_»∞ Hõ^ÅŒä ∞ ã¨∞uΠѨ~=° ÚÅ∞. HÍ=Ù# WO„kÜ«∞=ÚʼnõΩ K≥`· #« º=Ú#∞
x~°∂Ñ≤OѨ*ÏÅ=Ù. "åºáê~°=Ú KÕÜ«Ú "åºáê~°ã¨∞ÎʼnõΩ ÖÏÉèí „Ñ¨Ü≥∂[#=Ú
HõÅ^Œ∞. HÍ=Ù# "åiH˜ SHõ=∞`«º=Ú ã¨OÉèqí OK«∞#∞. HÍx WO„kÜ«∞=ÚÅxfl\H˜ ©
UHõ „ѨÜ≥∂[#=Ú ÖË^Œ∞. "åºáê~°ã¨∞ÎÅ∞ ã¨~Ú`«=Ú ZÅ¡"Õà◊Å SHõ=∞`«º=Ú
HõeyÜ«ÚO^Œ∞~°#∞@Ü«Ú `«Q^Æ ∞Œ . WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ JKÕ`#« =∞QÆ∞@ÜÕ∞ x„^•=∞
~°}=ÚÅ∞. HÍ=Ù# „áê}∞ʼnõΩ =∞~°}cèu=Öˇ x„^•cèu HõÅ∞QÆ=ÅÜ«Ú#∞.
=∞~°}Ï=ã¨÷ Ü«∞O^Œ∞ â◊s~°=Ú #tOK«∞@KÕ cèuHõÅ^Œ∞ HÍx x„^•=ã¨÷ Ü«∞O^Œ∞
â◊s~° <åâ◊#=Ú ÖËHáõ È=Ù@KÕ x„^Œ=Å# „áê}∞ʼnõΩ cèuÖË^xŒ Ü«Ú x„^•=∞~°}
=ÚʼnõΩ Éè^Ë =Œ ÚHõÅ^Œx Kå~åfi‰õΩÅO^Œ~∞° . HÍx WO„kÜ«∞=ÚÖÏ`«‡ J#∞"å^Œ
=Ú# `å#∞ HÍx ^ÕǨÏ<åâ◊#=Ú `«#‰õΩ ^Œ∞óYHõ~°=Ú HÍ<Õ~°^Œ∞. HÍ=Ù#
=∞~°}=Ú =Å##∞ cèu K≥O^Œ~å^Œ∞. HÍ=Ù# WO„kÜ«∂`«‡ "å^Œ=Ú á⁄ã¨Q^Æ xŒ
ÉèÏ==Ú.
J=: „áê}Ï`«‡"å^Œ=Ú#∞ x~åHõiOK«∞K«∞<åfl~°∞.
„áê}"Õ∞ P`«‡Ü«∞x „áê}Ï`«‡"å^Œ∞ÅO^Œ∞~°∞ HÍx „áê}=Ú [_»=Ú HÍ=Ù#
P`«‡HÍ<Õ~°^Œ∞. „áê}=Ú J#fl=∞#∞ „`å_»∞KÕ Hõ@ì|_ç Ü«ÚO_»∞#∞. =∞é˜Ü«Ú
ã¨∞+¨µáêÎ=ã¨÷ Ü«∞O^Œ∞ „áê}=Ú#‰õΩ LKåÛùfiã¨, xâßfiã¨Å<Õ =$`«∞ÎÅ∞O_»∞@
Ö’HÍ#∞Éè=í ã≤^=úŒ Ú. ''ã¨`å™È=∞º `«^• ã¨OѨ<Àfl Éè=í u—— r=Ù_»∞ ã¨∞+¨µáÎê=ã¨÷
Ü«∞O^Œ∞ Ѩ~°„|Ǩχ=Ú`À UHõ=∞QÆ∞K«∞<åfl_»∞ Jx „â◊√u K≥ѨCK«∞#flk.
„áê}=Ú ã¨OK«iOK«∞K«∞#fl#∞ r=Ù_»∞ ã¨∞+¨µÑ≤ÎÖ’ `å#∞ ã¨OKå~°=Ú
ÖËx"å_»#x `«ÅOK«∞K«∞O_»∞#∞. „áê}=Ú ã¨~Ú`«=Ú [ÅqHÍ~°=∞QÆ∞@KÕ
P`«‡HÍ<Õ~^° ∞Œ . ''r=„áê} ^è•~°}—Ë — r=Ù_»x# Láêkè =â◊=Ú# „áê}=ÚÅ#∞
J^≥·fi`«ã≤kú 51
^èŒiOK«∞"å_»x J~°÷=Ú. J\˜ì â◊|Ì=Ú#∞ ѨijeOz# „áê}=Ú "ÕéxÜ«Ú,
"åxx ^èiŒ OK«∞ r=Ù_∞» "ÕéxÜ«Ú ã¨Ê+¨=ì ∞QÆ∞K«∞#flk. W\˜ì r=Ù_∞» „áê}=ÚÅ#∞
^èŒiOz ã¨fiѨfl, ã¨∞+¨µÑ¨ÙÎÅO^Œ∞ Ü«∞^ÕK«ÛùQÆ ã¨OK«iOK«∞K«∞ D „áê}=Ú#∞
^ÕÇϨ ~°H}∆õ HÔ · xÜ«∞q∞OK«∞#∞. HÍ=Ù#<Õ ã¨fiÑfl¨ , ã¨∞+¨µÑ¨ÙÅÎ O^Œ∞ ã¨HÖõ OË „kÜ«∞=ÚÅ∞
ÅÜ«∞=∞~Ú LO_»QÍ, D „áê}"≥ÚHõ¯>Ë LKåÛùfi㨠xâßfiã¨=ÚÅ`À D
^ÕǨÏ=Ú# ã¨OK«iOK«∞ K«∞O_»∞#∞. =∞~°} Ѩ~°ºO`«=Ú D^ÕǨÏ=Ú #∞O_ç
áÈ=Ù#ѨÙ_»∞ D „áê}Àáêkè <å„â◊~ÚOz |Ü«∞Å∞ "≥_»Å∞#∞. J\˜ì P`«‡
„áê}=ÚHõ#fl "Õé∞QÍ<Õ Ü«ÚO_≥#∞. J\˜ì r=Ù_»∞ ã¨fiÜ«∞O*’ºu ã¨fi~°∂ѨÙ_»∞
HÍ=Ù# „áê}=∂`«‡ HÍ<Õ~°^Œ∞.
W\˜ì r=Ù_˘Hõ ǨÏOã¨. UHõǨÏO㨠â◊|Ì=Ú#‰õΩ XHõ¯_»xÜ«∞, ''ǨÏOu ´
ã¨OK«~u° —— J#∞ =Ùº`«ÊuÎKÕ *Ï„QÆ^•k =¸_»=ã¨Å÷ O^Œ∞ ã¨OK«iOK«∞ "å_»xÜ«Ú
J~°=÷ Ú ÖËHõ ''ǨÏOu ´ <åâ◊Ü∞« u—— J#∞ =Ùº`«ÊuÎKÕ `«# ã¨fi~∂° Ѩ=Ú#∞ `≥eã≤#
`«_=» ÙQÆ ã¨O™ê~°|O^è=Œ Ú#∞ ã¨=¸Å=ÚQÆ `˘ÅyOK«∞#∞. HÍ=Ù# UHõÇϨ Oã¨
~°∂ѨÙ_»x J~°÷=Ú. XHõ¯_ÕÜ«∞QÆ∞ D P`«‡‰õΩ "≥∂^Œ„Ѩ"≥∂^•^Œ∞Å#∞ Ô~Hõ¯Å#∞
x~°∂Ñ≤Oz `≥u· sÎ Ü«∞=Ú r=Ùx ѨH~∆˜ ∂° Ѩ=Ú# K≥ÑC¨ @KÕ UHõÇϨ O㨠ã¨fi~°∂ѨÙ
_»#|_≥#∞.
J=: =∞#ã¨∞û#∞ P`«‡ HÍ^Œ#∞K«∞<åfl~°∞.
=∞#ã¨∞û#∞ P`«‡ Jx =∞<å`«‡"å^Œ∞ÅO^Œ∞~°∞. HÍx =∞#ã¨∞û#‰õΩ ѨÙ@∞ì=Ù
HõÅ^Œ∞. HÍ=Ù# x`«º=Ú HÍ<Õ~°^Œ∞. x`«º=Ú HÍx =ã¨∞Î=Ù P`«‡ QÍ<Õ~°^Œ∞.
*Ï˝#=Ú#∞ ã¨OáêkOK«∞@‰õΩ W`«~ˆ O„kÜ«∞=ÚÅ=Öˇ =∞#ã¨∞û#∞ XHõ ™ê^è#Œ =Ú
HÍ=Ù# P`«‡ HÍ<Õ~°^Œ∞. J#fl qHÍ~°=∞QÆ∞@ KÕ`«#∞, â◊√kúÜ«Ú, Jâ◊√kúÜ«Ú
Hõ#|_»∞@ KÕ`« P`«‡ HÍ<Õ~^° ∞Œ . r=Ùx |O^è"Œ ∂≥ Hõ=∆ ÚʼnõΩ =∞#¿ãû HÍ~°}=Ú.
=∞#ã¨∞û#∞ J#∞ã¨iOz â◊s~°^•è ~°}=Ú#∞, `«#∂‡Å=Ú# r=Ù_∞» =∞<À=∞Ü«Ú
_»Q∞Æ @KÕ`#« ∞ P`«‡HÍ<Õ~^° ∞Œ . *Ï„QÆ`ã« fi¨ Ѩfl Éè’QÆ=ÚÅ#∞ HõeyOK«∞ Hõ~‡° Å∞Ѩâ◊
q∞OѨ ã¨HÖõ OË „kÜ«∞=ÚÅ∞ ÅÜ«∞=Ú HÍQÍ, =∞#ã¨∞û ã¨~Ú`«=Ú Ñ¨~=° ∞ HÍ~°}
=Ú# b#=∞QÆ∞#∞ HÍ=Ù# P`«‡HÍ<Õ~°^Œ∞. =∞#ã¨∞û#∞ P`«‡ Ü«∞#∞K«∞ ã¨∞+¨µÑ≤Î
J^≥·fi`«–1 52 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
26
Ü«∞O^Œ∞ P P`«‡‰õΩ ÅÜ«∞=∞OwHõiOѨ x„^Œ#∞O_ç "Õ∞ÖÁ¯Oz# Ñ≤^ÑŒ ¨ x„^Œ#∞,
x„^•ã¨∞Y=Ú#∞ 㨇iOѨ gÅ∞Ѩ_^» ∞Œ . HÍ=Ù# =∞#ã¨∞ûHõ#fl "Õé˘Hõ P`«‡ x`«º
*’ºuã¨fi~°∂Ѩ"≥∞ÿ ã¨∞+¨µÑ≤ÎÜ«∞O^Œ∞ ÉèÏã≤OK«∞K«∞O_»∞#x ã¨Ê+¨ì=∞QÆ∞K«∞#flk.
Hõ$`« Ǩ<åHõ$`å ÉèϺQÆ=∞=ÚÅ#∞ ^À+¨=ÚÅ#∞ ѨiǨÏiOK«∞@ÔH· P`«‡#∞
x`«∞º_»#=ÅÜ«Ú#∞. x`«∞º_»∞QÍxKÀ D [#‡=∞O^Œ∞ KÕã≤# Hõ~°‡ÅѶ¨Å=Ú
=∞~°∞[#‡=∞O^Œ∞ ÖËHáõ È=Ù@KÕ Hõ$`«Ç¨ xÜ«Ú, x`«∞º_»∞QÍx r=Ù_»∞ ѨÓ~°fi[#‡
Hõ~°‡ ã¨O|O^èŒ=Ú ÖËHõ ѨÙ@∞ì#x# JHõ$`å ÉèÏQƺ=∞=Ú#∞ ã¨OÉèíqOK«∞#∞.
''`«#‡<À‰õΩ~°`«—— P „|Ǩχ=Ú =∞#ã¨∞û#∞ ѨÙ\˜ìOK≥##∞@KÕ Ñ¨Ù@∞ì=Ù HõÅ^Œ∞
HÍ=Ù# P`«‡QÍ<Õ~°^Œ∞. =∞é˜Ü«Ú r=Ùx QÆ∂iÛ:
''J#<åfiQÆ`«O ѨÙ}˺# J#<åfiQÆ`«O áê¿Ñ# I
J#<åfiQÆ`«¿ãÎ# Éèí=`«º ã¨OQÀǨϺܫ∞O ѨÙ~°∞+¨ó II——
ѨÙ}ºáêѨ ã¨O|O^è=Œ Ú ÖËx"å_»xÜ«Ú, Jã¨OQÆ∞_»xÜ«Ú "Õ^•O`«=ÚÅ∞
`≥Å∞ѨÙK«∞#flq.
''=∞<ÀÇ≤Ïkfiq^èŒO „áÈHõÎO â◊√^ŒúOKå â◊√^Œú"Õ∞=K«——
â◊√^Œú=Ú, Jâ◊√^Œú=Ú Jx =∞#ã¨∞û Ô~O_»∞ q^èŒ=ÚÅ#|_»∞#x „â◊√`«∞Å∞
=∞#ã¨∞û QÆ∂iÛ K≥ѨCK«∞#flq HÍ=Ù# =∞#ã¨∞û P`«‡QÍ<Õ~°^Œ#∞@ ã¨Ê+¨ì=Ú.
''=∞# U==∞#∞ëêº}ÏO HÍ~°}O |O^èŒ"≥∂Hõ∆Ü≥∂ó I
|O^è•Ü«∞ q+¨Ü«∂ã¨HõÎO =ÚÔH·ºxifi+¨Ü«∞O 㨇 $`«"£∞ II——
r=Ùx |O^è"Œ ∂≥ Hõ=∆ ÚʼnõΩ =∞#¿ãû HÍ~°}=Ú. q+¨Ü∂« ã¨H=Îõ ∞QÆ∞ =∞#ã¨∞û
|O^èHŒ Í~°}=∞QÆ∞#∞. q+¨Ü∞« =Ú ÅO^Œ∞ Pã¨HÖΘ xË =∞#ã¨∞û =ÚH˜Î ¿ÇÏ`«∞=QÆ∞#∞.
nxx|\˜ì r=Ù_»∞ "ÕéxÜ«Ú, J`«x |O^è"Œ ∂≥ Hõ=∆ ÚʼnõΩ HÍ~°}=∞QÆ∞ =∞#ã¨∞û
"ÕéxÜ«Ú ã¨Ê+¨=ì ÚQÆ `≥eÜ«ÚK«∞#flk. =∞<À=$uÎx J#∞ã¨iOz [_»É~íè `° å^Œ∞
ʼnõΩ [#‡Å∞ HõÅ∞QÆ∞@Ü«Ú, r=ÙÅ∞ =∞<À=∞Ü«∞=ÚÅQÆ∞@Ü«Ú Ö’Hõ=Ú#
`≥eÜ«ÚK«∞#flk. r=Ù#‰õΩ QÆÅ =∞#ã¨ûO|O^èŒ=Ú ^Œ∞~°=QÍǨÏ=Ú. HÍ=Ù#<Õ
H˘O^Œé∞ =∞#ã¨∞û#∞ P`«‡QÍ `«Åzi. ã¨∞+¨µÑ≤ÎÜ«∞O^Œ∞ =∞#ã¨∞û`À ã¨Ç¨
J^≥·fi`«ã≤kú 53
ã¨HÖõ OË „kÜ«∞=ÚÅ∞ LѨâq◊ ∞OK«∞#∞ HÍ=Ù# =∞#ã¨∞û x`«º=Ú HÍ<Õ~^° ∞Œ . W@∞¡
Jx`«º=∞QÆ∞ =∞#ã¨∞û#∞ P`«‡Ü«∞x#KÀ x„^Œ #∞O_ç "Õ∞ÖÁ¯#fl r=ÙÅ∞
x„^•#∞ Éèí==Ú#∞ `≥eÜ«∞*ÏÅ~°∞. HÍ=Ù# Jx`«º=∞QÆ∞ =∞#ã¨∞ûHõ<åfl
x`«∞º_»QÆ∞ r=Ù_»∞ "Õé∞QÆQÆÅ_»x `≥eÜ«ÚK«∞#flk.
J=: q*Ï˝#"Õ∞ P`«‡Ü«∞#∞"å~°Å =∞`«=Ú#∞ x~åHõiOK«∞K«∞<åfl~°∞.
''q*Ï˝#O Ü«∞[˝O`«#∞ `Õ Hõ~å‡}˜ `«#∞ `ÕÑ≤K«—— q*Ï˝#"Õ∞ Ü«∞[˝=ÚÅ#∞
KÕÜ«ÚK«∞#fl^ŒxÜ«Ú, Hõ~°‡Å#∞ KÕÜ«ÚK«∞#fl^ŒxÜ«Ú "Õ^Œ=Ú# Hõ#|_»∞@KÕ
H˘O^Œé∞ q*Ï˝#=Ú P`«‡Ü«∞x„Éèqí ∞Ozi.HÍxq*Ï˝#=Ú#‰õΩ ‰õÄ_® =∞#ã¨∞û
=Öˇ ѨÙ@∞ì=Ù HõeyÜ«ÚO_»∞#∞. z`ü„ѨuaO|=Ú „QÆÇÏ≤ OK«∞ JO`«óHõ~}° =Ú#‰õΩ
|∞kúÜ∞« #|_»∞ q*Ï˝#=Ú ã¨ÇÏ≤ `«"Ú≥ Hõ JOâ◊=Ú. W\˜ì q*Ï˝#=Ú <å<å~°∂Ѩ
=∞QÆ∞@KÕ <å<å`«‡ "å^Œ=Ú ã¨OÉèíqOK«∞#∞. J<ÕHõ WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ P`«‡ã¨fi
~°∂Ѩ=Ú HÍ#>Ë¡ <å<å~°∂Ѩ=∞QÆ∞ |∞kúÜÚ« P`«‡HÍ<Õ~^° ∞Œ . W\˜ì |∞kúÜ∞Õ `å#x
`«ÅOK«∞@KÕ r=Ù#‰õΩ |O^è=Œ Ú ã¨OÉèqí OK«∞#x „â◊√`«∞Å∞ K≥ÑC¨ K«∞#flq. HÍ=Ù#
q*Ï˝#=Ú P`«‡Hõ#fl "Õé~ÚÜ«ÚO_»∞#∞. r=Ù#‰õΩ Éè’QÆ=Ú‰õΩÎÅÔH· HõeÊOz#
~°kè~°^ä•k HõÅÊ#Ü«∞O^Œ∞ q*Ï˝#=Ú#‰õΩ ™ê~°^茺=Ú HõeÊOѨ|_çÜ«Ú#flk.
P ã≤~÷ ° q*Ï˝#=Ú#‰õΩ ™êH˜Ü ∆ ∞ÿ≥ , P ã≤~÷ ° q*Ï˝#=ÚKÕ HõÑʨ |_ç# `«#∞=Ù QÆÅ"å_≥·
#\˜Ü ì Ú« , z„^Œ∂ѨÙ_≥#· \˜Ü
ì Ú« , q*Ï˝#=Ú Hõ#fl aè#∞fl_~» Ú#\˜ì ™êH˜∆ ã¨fi~∂° Ѩ=Ú
"Õé˘O_»∞ QÆÅ_»x `≥eÜ«ÚK«∞#flk. r=Ùx |O^èŒ"≥∂Hõ∆=ÚÅ#∞ Hõ~îÀѨx+¨`«∞Î
W@∞¡ K≥ѨCK«∞#flk.
''P`å‡#O ~°kä#O qkú â◊s~°O ~°^äŒ"Õ∞=`«∞ I
|∞kúO`«∞ ™ê~°kèO qkÌ=∞#ó „ѨQÆǨÏ"Õ∞=K« I——
Dâ◊s~°"∞Õ ~°^=Œä Ú. JO^Œ∞ ~°k‰ä Ωõ _Õ P`«‡. |∞kú ™ê~°k,ä =∞#ã¨∞û ѨQ=æÆ Ú
ÅxÜ«Ú `≥eÜ«Ú=Ú. WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ QÆ∞é]=ÚÅxÜ«Ú, P QÆ∞é]=ÚÅ∞
áÈ=Ù =∂~°æ=ÚÅ#∞ WO„kÜ«∞ q+¨Ü«∞=ÚÅx K≥ѨC^Œ∞~°∞. â◊sˆ~O„kÜ«∞
=∞<À Ü«Ú‰õΩÎ_»QÆ∞ r=Ù_»∞ Éè’HõÎÜ«∞x ¿Ñ~˘¯O^Œ∞~°∞. W@∞¡O_» #ã¨=∂Ç≤Ï`«
z`«∞Î_»~Ú <Õ~°ÊiQÍx ™ê~°kä QÆÅ r=Ù#‰õΩ, Ö’Hõ=∞O^Œ∞ ѨQÆæ=ÚÅ∞ Ѩ@∞ì@
J^≥·fi`«–1 54 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
27
`≥ e Ü« ∞ x ™ê~° k ä K Õ u Ö’ QÆ ∞ é] = ÚÅ=Öˇ WO„kÜ« ∞ =ÚÅ∞ Ѩ @ ∞ì ` « Ñ ≤ Ê
#_»∞=™êQÆ∞#∞. ѨQÆæ =ÚÅ∞ Ѩ\˜ì ã¨=∂Ç≤Ï`« z`«∞Î_»~Ú <Õ~°∞ÊQÆÅ ™ê~°käH˜
=â◊=∞~Ú# QÆ∞é]=ÚÅ=Öˇ ã¨=∂Ç≤Ï`« z`«∞Î_»~Ú q*Ï˝#=O`«∞_»QÆ∞ ™ê~°kä
QÆÅ r=ÙxH˜ WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ `«Ñ¨C „`À=Å#∞ „`˘Hõ¯*ÏÅ=Ù. ÃÑ· W~°∞=ÙiÖ’
<Õ~°∞ÊÖËx ™ê~°kä QÆÅ r=Ù_»∞ Ѩ~°=∞Ѩ^Œ=Ú#∞ á⁄O^Œ*ÏÅ_»∞. QÆ#∞Hõ
ã¨O™ê~°=Ú#Ѩ_»∞#∞. <Õ~°∞Ê QÆÅ ™ê~°kä QÆÅ r=Ù_»∞ ѨÙ#~°˚#‡ÖËx
Ѩ~°=∞Ѩ^Œ=Ú#∞ á⁄O^Œ∞#∞. q"ÕHõ=ÚQÆÅ ™ê~°käÜ«Ú, =∞<À~°∂Ѩ=ÚÅQÆ∞
ѨQÆæ=ÚÅ∞QÆÅ r=Ù_»∞ `«∞^Œ‰õΩKÕ~°∞ Ѩ^Œ=Ú Ñ¨~°=∞Ѩ^Œ=∞# |_»∞#∞. ÃÑ·
=∞O„`«=∞O^Œ∞ ™ê~°kä |∞kúÜ«∞xÜ«Ú, r=Ù_»∞ ~°kä‰õΩ_»x K≥ѨC@KÕ r=Ù_»∞
q*Ï˝#=ÚHõ#fl "ÕéxÜ«Ú ã¨Ê+¨=ì ∞QÆ∞K«∞#flk. =∞é˜ÜÚ« J#fl=∞Ü«∞, „áê}=∞Ü«∞,
=∞<À=∞Ü«∞, q*Ï˝#=∞Ü«∞, P#O^Œ=∞Ü«∞ HÀâ◊=ÚÅHõ<åfl r=Ù_»∞ J#º=∞x
`≥·uÎsÜ«∞=Ú `≥Å∞ѨÙK«∞#flk. HÍ=Ù# q*Ï˝#=Ú P`«‡HÍ^Œ∞.
J=: ã¨HõÅ â◊s~°=ÚÅO^Œ∞ "åºÑ≤OK«QÆÅ K≥·`«#º â◊H˜Î ã¨OѨ#∞fl_»∞#∞,
J}∞=∂„`« ã¨fi~°∂ѨÙ_»∞ P`«‡Ü«∞x áêOK«~å„`å^•ºQÆ=∞"å^Œ∞Å∞ K≥ÃÑÊ^Œ~°∞.
"åi =∞`«=Ú á⁄ã¨QÆ<Õ~°^Œ#∞K«∞<åfl~°∞.
''"åÖÏ „QÆâ◊`« ÉèÏQÆ㨺 â◊`«^ä• HõeÊ`«ã¨º K« ÉÏQÀr=ó ã¨q*˽ܫ∞ó——, "åÖÏ„QÆ
=∂„`«O ǨÏ$^ŒÜ∞« 㨺 =∞^èºÕ J#∞ „â◊√`«∞Å#∞ Ez r=Ù_»}∞ ~°∂ѨÙ_»O^Œ∞~°∞.
''x`«º ã¨û~°fiQÆ`« ™ê÷}∞ó—— J#∞ w`å=K«#=Ú#∞ „Ѩ=∂}©HõiOz P`«‡ x`«º
=∞xÜ«Ú, ã¨~fi° Q`Æ =« ∞xÜ«Ú, J}∞ ã¨fi~∂° Ѩ=∞xÜ«Ú K≥ÑC¨ ^Œ∞~°∞. r=Ù_»∞ J}∞
ã¨fi~°∂ѨÙ_»~Ú ^ÕǨÏ=Ú#O^Œ∞ ZO^Õx ã≤÷~°∞_»~ÚÜ«ÚO_», J`«x QÆ∞}=∞QÆ∞
*Ï˝#=Ú ã¨HÅõ â◊s~°=Ú#∞ "åºÑ≤OK«∞#x gi Pâ◊Ü∞« =Ú. J@¡~Ú#KÀ QÆOQÍ
„Ѩ"åǨÏ=Ú# =Úxy# "åxH˜ ã¨HõÅ â◊s~°=Ú#O^Œ∞ h\˜ Ü≥ÚHõ¯ ã¨∞Êù~°}
`≥eÜ«∞ #=HÍâ◊=Ú ÖËHáõ È=Ù#∞. WOuÜÕ∞ HÍHõ *Ï˝#=∞#∞#k r=ÙxQÆ∞}=∞x
g~°O^Œ∞~°∞ W@∞¡ r=Ù_»∞ J}∞ã¨fi~°∂ѨÙ_»xÜ«Ú, J`«x QÆ∞}=∞x "å~°∞
"≥Å_¡ Oç KÕ *Ï˝#=Ú ã¨HÅõ â◊s~°=Ú #O^Œ∞ QÆÅ K≥`· #« º=Ú#∞ „QÆÇÏ≤ OѨ*ÏÅ^Œ∞.
QÆ∞}=ÚÖˇ#fl_»∞ QÆ∞}˜x q_çz Ü«ÚO_» *ÏÅ=Ù. `å=∞~°Ñ¨Ù=Ùfi #∞O_ç =K«∞Û
Ѩi=∞à◊=Ú#∞ g~°∞ ^Œ$ëìêOfHõiO`«∞~°∞. HÍx Ѩi=∞à◊ =Ú#‰õΩ P^è•~°"≥∞ÿ#
J^≥·fi`«ã≤kú 55
ѨÙ+ʨ ~ˆ }∞=ÙÅ∞ ã¨~Ú`«=Ú "åÜ«Ú=Ù =¸Å=ÚQÍ "≥_e» =K«∞Û#∞. J@∞¡HÍxKÀ
Ѩi=∞à◊=Ú ^Œ∂~°=Ú#‰õΩ "åºÑ≤OK« *ÏÅ^Œ∞. Hõ~∂° Ê~° Ѩi=∞à◊=Ú`À Hõ~∂° Ê~°
Ѩ~=° ∂}∞=ÙÅ∞ HõeÑ≤ "åÜ«Ú=Ù`À áê@∞ "åºÑ≤OK«∞@=Å# H˘O`« HÍÅ=Ú#‰õΩ
Hõ~°∂Ê~°=Ú JO`«iOzáÈ=Ù@ Ö’HÍ#∞Éèí==Ú# `≥eÜ«ÚK«∞#flk.
=∞é˜Ü«Ú QÆ∞}QÆ∞}∞ʼnõΩ "≥·^èŒ~°‡º=ÚO_»=Öˇ#∞. "≥·^èŒ~°‡º=Ú ÖËxÜ≥∞_»Å
QÆ∞}QÆ∞}˜ ÉèÏ==Ú ‰õΩ^Œ~*° ÏÅ^Œ∞. ~°∂Ѩ=Ú ~°∂Ѩ=Ú#‰õΩ QÆ∞}=Ú HÍ<Õ~^° ∞Œ .
~°ã=¨ Ú ~°ã=¨ Ú#‰õΩ#∞ QÆ∞}=ÚHÍ<Õ~^° ∞Œ . r=Ù#‰õΩ J`«x QÆ∞}=∞QÆ∞ *Ï˝#=Ú
#‰õΩ "≥·^èŒ~°‡º=Ú HõÅ^Œx# QÆ∞}=∞QÆ∞ *Ï˝#=Ú KÕ`«#=Ú HÍ=Ù# P`«‡[_»=Ú
HÍ=Åã≤ÜÚ« O_»∞#∞. P`«‡ KÕ`#« "Õ∞ QÍx [_»=Ú HÍ^Œ∞. HÍ=Ù# D ~Ô O_çO\˜H˜
QÆ∞}QÆ∞}˜ ÉèÏ==Ú ã¨OÉèíqOѨ*ÏÅ^Œ∞. QÆ∞}QÆ∞}˜ ÉèÏ==Ú á⁄ã¨yOѨ^ŒÅz
r=Ù#‰õΩ J`«x QÆ∞}=∞#∞ *Ï˝#=Ú#‰õΩ "≥·^èŒ~°‡º=Ú HõÅ^ŒO^Œ∞ˆ~x *Ï˝#=Ú
KÕ`«#=∞~Ú r=Ù_»∞ JKÕ`«#∞_»#=Åã≤ Ü«ÚO_»∞#∞. JKÕ`«#∞ _®`«‡QÍ
<Õ~_° #» ∞@ ã¨Ê+¨=ì Ú. =∞é˜ÜÚ« J}∞~°∂ѨÙ_»Q∞Æ r=ÙxQÆ∞}=∞QÆ∞ *Ï˝#=Ú ã¨HÅõ
â◊s~°=Ú# "åºÑ≤OѨ*ÏÅ^Œ#∞ ^À+¨=Ú ã¨~Ú`«=Ú Jx"å~°º=∞QÆ∞#∞.
=∞é˜ÜÚ« r=Ù#‰õΩ J}∞~°∂Ѩ=Ú HõÅ^Œx K≥ÑC¨ @‰õΩ „Ѩ=∂}=Ú HÍ#~å^Œ∞.
„Ѩ`«ºH∆Í^Œ∞b JOâ◊ =Ú# „Ѩ=∂}=ÚÅ∞ HÍ*ÏÅ=Ù. „Ѩ=∂}=Ú ÖˉõΩ#fl#∞
x~åÅO|# PHÍâ◊ =∞O^Œ∞ Ѩ‰õ∆ΩÖˇQÆ∞~°∞@Ü«Ú, âßfi™ÈKåÛùfiã¨=ÚÅ∞ ÖËHõ
KÕÑŨ ∞ rqOK«∞@Ü«Ú Ö’HÍ#∞Éè=í ã≤^=úŒ ∞QÆ∞@#∞ JOwHõiO`«∞=Ú. HÍx r=Ù_∞»
J}∞~°∂ѨÙ_»#∞@‰õΩ „â◊√uÜ«Ú „Ѩ=∂}=Ú HÍ<Õ~°^Œ∞. ''"åÖÏ„QÆâ◊`«ÉèÏQÆ㨗—
Jx =ÚO^Œ∞ K«∂Ñ≤# „â◊√uÜ«Ú, "åHõº=Ú z=~°Ö’ ''ã¨Kå#O`åºÜ«∞ HõÅÊ`Õ——
Jx r=Ù_»#O`« Ѩi=∂}=Ú QÆÅ"å_»#∞K«∞#flk. HÍ=Ù# "åÖÏ„QÆâ◊`«ÉèÏQÆ
ã¨fi~°∂Ѩ=Ú r=Ù# H“áêkèH=õ ∞x ÉèÏ==Ú. HÍ=Ù#<Õ =ÚO^Œ∞ K≥ÑÊ≤ # ~Ô O_»=
„â◊√uÜ«∞O^Œ∞ "åÖÏ„QÆ =∂„`« ã¨fi~°∂ѨÙ_»#∞@Ü«Ú ‰õΩ^Œ∞~°∞#∞. J@∞¡
"åÖÏ„QÍkã¨fi~°∂Ѩ=Ú BáêkèHõ=Ú HÍ^Õx XHõ „â◊√uÜ«∞O^Œ∞ "åÖÏ„QÆ=∂„`«
~°∂ѨÙ_x» Ü«Ú, =∞é˜ÜÚ≥ Hõ „â◊√uÜ«∞O^Œ∞ "åÖÏ„QÆÉÏè QÆ â◊`åOâ◊ ~°∂ѨÙ_»#∞@Ü«Ú
`«QÆ^Œ∞. ''UëȺ}∞~å`«‡ KÕ`« ™ê"Õk `«=ºó—— J#∞ „â◊√u P`«‡~°∂Ѩ=Ú
J^≥·fi`«–1 56 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
28
^Œ ∞ ˆ ~ ˚ ˝ Ü« ∞ =Ú HÍ=Ù# J}∞~° ∂ Ѩ = ∞#∞K« ∞ #flk. J>Ë ¡ r=~° ∂ Ѩ = Ú#∞
K≥ѨÊ=ÅÜ«Ú#∞. ÃÑ·# K≥Ñ≤Ê# w`å"åHõº=Ú Ãã·`«=Ú P`«‡‰õΩ J}∞`«fi=ÚQÆ
K≥ѨÊ*ÏÅ^Œ∞. r=Ù_»}∞"Õx J`«xH˜ K«Å#=Ú#∞ JOwHõiOѨ =ÅÜ«Ú#∞.
J@∞¡ JOwHõiOѨ w`å"åHõº=∞O^Œ∞ ''JK«Ö’Ü«∞O ã¨<å`«#ó—— JK«Å∞_»#∞@Ü«Ú
á⁄ã¨QÆ <Õ~°^Œ∞. HÍ=Ù# r=Ù_»}∞ ã¨fi~°∂ѨÙ_»#∞ áêOK«~å„`å ^•ºQÆ=∞"å^Œ∞Å
=∞`«=Ú á⁄ã¨QÆ<Õ~°^Œx ÉèÏ==Ú.
J=: P`«‡ z„^Œ∂ѨÙ_»∞ [_»~°∂ѨÙ_»#∞ ÉèÏ@ì=∞`«=Ú#∞ x~åHõiOK«∞
K«∞<åfl~°∞.
ÉèÏ@∞ìÅ∞ P`«‡#∞ z„^Œ∂ѨÙ_»xÜ«Ú, [_»~°∂ѨÙ_»xÜ«Ú JO^Œ∞~°∞. HÍx
XˆH P`«‡ z[˚_~» ∂° Ѩ=Ú QÍ<Õ~^° ∞Œ . J>ˇ#¡ KÀ `«#‰õΩ `å<≥@∞¡ q+¨Ü∞« =∞QÆ∞#∞?
pHõ\˜ "≥Å∞`«∞~°∞Å=Öˇ q~°∞^ú•Oâ◊=ÚÅQÆ∞ z[˚_®Oâ◊=ÚÅ∞ QÆÅ P`«‡ XHõ¯\˜
HÍ<Õ~°^Œ∞. J@∞¡ HÍxKÀ ^ÕǨÏ=Ú# <å<å`«‡ "å^Œ=Ú `«@ã¨÷=∞QÆ∞#∞. ''<Õ#∞——
J#∞ *Ï˝#=Ú# QÀK«iOK«∞ #`«_»∞ P`«‡Ü«∞x ã¨~°fiã¨=∞‡`«=∞xÜ«Ú, P`«‡
ˆH=Åz„^Œ∂ѨÙ_»x# z„^Œ∂Ѩ=∞QÆ∞ *Ï˝#=Ú #O^Œ∞ J`«_»∞ QÀK«iOѨ `«#‰õΩ
`å#∞ QÀK«~∞° _»Q∞Æ @ ã¨OÉèqí OѨQÍ, P`«‡‰õΩ *Ï`åºOâ◊=Ú#∞ ã¨~Ú`«=Ú JOw
HõiO`«∞=∞xÜ«Ú ÉèÏ@∞ìÅO^Œ∞~°∞. J>ˇ¡Â#KÀ Hõ~°‡`«fi=Ú, Hõ~°Î$`«fi=Ú XHõ¯xH˜
ÖË^∞Œ HÍ=Ù# Hõ~‡° Hõ~$ΰ ^À+¨=Ú ã¨OÉèqí OѨ^xŒ gi Pâ◊Ü∞« =Ú. HÍx *Ï˝#=Ú#
QÀK«iOѨ^ŒQÆ∞ *Ï_®ºOâ◊=Ú#∞ JOwHõiOѨ#O`« =∂„`«=Ú# *Ï˝#=Ú
QÀK«~=° Ú HÍQÆÅ^Œ∞ HÍx K≥`· <« åºOâ◊=Ú *Ï˝#QÀK«~=° Ú HÍ*ÏÅ^Œ∞. HÍ*Ïe#
Hõ~°‡Hõ~°Î$^À+¨=∞x"å~°º=∞QÆ∞#∞. *Ï_®ºOâ◊HõÅÊ#=Ú =º~°÷=∞QÆ∞#∞.
P z[˚_» ~°∂Ѩ=ÚÅ∞ Ô~O_»∞ Z\˜ìq? J=Ü«∞==ÚÅ∞, *Ïu =º‰õΩÎÅ∞
=Ú#flQ∞Æ #q UqÜ«Ú "åxH˜ K≥Ñʨ ™ê^躌 =ÚHÍ^Œ∞. z[˚_®Oâ◊=ÚÅ∞ J=Ü«∞=
=ÚÅ#^ŒQ^Æ ∞Œ . J=¸~°=Î ÚÅQÆ∞#q J=Ü«∞==ÚÅ∞ QÍ<Õ~=° Ù. *Ï_®ºOâ◊=Ú
=¸~°Î=Ú HÍQÆÅ^Œx# =¸~°Î=ÚÅQÆ∞ ^Õ¿ÇÏO „kÜ«∞=ÚÅ=Öˇ P`å‡Oâ◊=Ú
QÍ<Õ~°^Œ∞. =¸~°Î=∞QÆ∞ *Ï_®ºOâ◊=Ú P`«‡ HÍQÆey`Õ ''<Õ#∞ n~°…HÍÜ«Ú_»#∞——
=Ú#flQÆ∞ J#∞Éèí==ÚÅ |Å=Ú# ^ÕǨÏ"Õ∞ P`«‡ HÍQÆÅ^Œ∞. JO`«@ Kå~åfiHõ
J^≥·fi`«ã≤kú 57
=∞`«=Ú ã≤^=úŒ ∞QÆ∞#∞. *Ïu Ü«∞#∞#k ã¨=∂# *ÏfÜ«ÚÅQÆ∞ <å<åѨ^•~°=÷ ÚÅO
^Œ∞O_»∞#∞. ÉèÏ@∞ìÅ∞ K≥ÑC¨ z[˚_®Oâ◊=ÚÅ∞ ~Ô O_»∞#∞ <å<åѨ^•~°=÷ ÚÅO^Œ∞O_»∞
#q HÍ=Ù. HÍ=Ù# *Ïu =º‰õΩÅÎ #^ŒQ^Æ ∞Œ . z[˚_®Oâ◊=ÚÅ∞ QÆ∞}QÆ∞}∞ÅxÜ«Ú
K≥Ñʨ ~å^Œ∞. z[˚_®Oâ◊=ÚÅ∞ ~Ô O_çO\˜ Ü«∞O^Œ∞#∞ K≥`· #« º"Õ∞ *Ï˝#=Ú. HÍ=Ù#
QÆ∞}=Ú HÍ<Õ~°^Œ∞. *Ï_®ºOâ◊=Ú P K≥·`«#º QÆ∞}=Ú HÍxKÀ q*Ï˝#"å^Œ=Ú
`«@ã¨÷=∞QÆ∞#∞. J=¸~°Î=∞QÆ∞ z^ŒOâ◊=Ú# „H˜Ü«∞ ã¨OÉèíqOѨ D z[˚_®Oâ◊
=ÚÅ∞ „H˜Ü«∞`«‰õΩ P^è•~°=ÚÅ#∞@Ü«Ú á⁄ã¨QÆ^Œ∞.
z[˚_®Oâ◊=ÚʼnõΩ ã¨OÜ≥∂QÆ ã¨O|O^èŒ=Ú HõÅ^Œx K≥Ñ≤Ê#KÀ H˘O`«
HÍÅ=Ú#‰õΩ qÉèÏQÆ=∞x"å~°º=∞QÆ∞@KÕ P`«‡‰õΩ x`«º`«fi=Ú ã¨OÉèíqOѨ
*ÏÅ^Œ∞. z[˚_®Oâ◊=ÚʼnõΩ `å^•`«‡º=Ú HõÅ^Œx#KÀ P`«‡‰õΩ `å^•`«‡º
=∞#∞@Ü«Ú QÆÅ^Œ∞. z[˚_»=ÚʼnõΩ q+¨Ü«∞ q+¨~ÚÉèÏ= ã¨O|O^èŒ=Ú HõÅ^Œ
x#KÀ q+¨Ü∞« =∞QÆ∞ *Ï_®ºOâ◊=Ú P`«‡ HÍ<Õ~^° ∞Œ . [_®Oâ◊"∞Õ P`«‡Ü«∞x#KÀ
^ÕÇ¨ `«‡"å^Œ=Ú `«@ã¨=÷ ∞QÆ∞#∞. =∞é˜ÜÚ« r=Ù#‰õΩ [_®ºOâ◊=Ú x`«ºã≤^=úŒ Ú
HÍ^Œ∞ „â◊√`«∞Å∞, 㨇$`«∞Å∞ P`«‡#∞ ˆH=Å z„^Œ∂ѨÙ_»#∞K«∞#flq. z„^Œ∂ѨÙ#‰õΩ
*Ï_®ºOâ◊=Ú HÍ~°}ÏO`«~°=Ú# ѨÙ>ˇì##∞@Ü«Ú `«QÆ^Œ∞. Jã¨OQÆ∞_»QÆ∞
P`«‡‰õΩ HÍ~°} ã¨O|O^èŒ=Ú ã¨OÉèíqOѨ^Œ∞.
~åQÆ^fiÕ ëê^Œ∞Å∞ ÖˉΩõ O_® "≥k· Hõ Ö∫H˜Hõ „H˜Ü∂« HõÖÏѨ=ÚÅO^Œ∞ r=ÙʼnõΩ
„Ѩ=$uÎ ã¨OÉèqí OѨ^∞Œ . HÍ=Ù# Hˆ =Å z„^Œ∂ѨÙ#‰õΩ ~åQÆ^fiÕ ëê^Œ∞Å∞ ã¨OÉèqí OѨQÍ
P ~åQÆ^fiÕ ëêk =¸Å"≥∞#ÿ Hõ~$ΰ `«fi=Ú P`«‡‰õΩ á⁄ã¨yOK«∞@ÔH· *Ï_®ºOâ◊=Ú#∞
JOwHõiOѨ=Öˇ#x ÉèÏ@∞ìÅO^Œ∞~°∞. WkÜ«Ú á⁄ã¨QÆ^Œ∞. KÕ`«#=∞QÆ∞ P`«‡‰õΩ
[_»`fi« "∞Õ Å U „Ѩ=∂}=ÚKÕ K≥Ñʨ ^ŒQ∞Æ #∞? Hõ~$ΰ `«fi=Ú ã¨~Ú`«=Ú P`«‡HÔ \˜kì ?
WO„kÜ«∞ ã¨O|O^èŒ =Ú#∞ J`«_@≥ ∞¡ Ѩi„QÆÇÏ≤ OK«∞#∞? WO„kÜ«∞ ã¨O|O^è=Œ ÚKÕ
P`«‡‰õΩ Hõ~°Î$`«fi=Ú HõÅ^Œx##∞ ''x~°∞æ}O x„+≤¯Ü«∞O âßO`«"£∞—— J#∞ „â◊√u
P`«‡ Hõ~°Î$`åfik Ç‘Ï#=∞#∞K«∞#flk. J\˜ì P`«‡‰õΩ WO„kÜ«∞ ã¨O|O^èŒ=Ú#∞,
`«#∂‡Å=Ú# Hõ~°Î$`«fi=Ú#∞ J^蕺㨠ã≤^Œú"Õ∞QÍx ã¨fi`«óã≤^Œú=Ú HÍ^Œ∞. W\˜ì
P`«‡#∞ Hõ~°‡ g∞=∂O㨉õΩÅ∞ x~°∂Ñ≤OѨ*ÏÅ~°∞.
g∞=∂O㨉Ωõ Å∞ ^Õ=„Ñ≤ÜÚ« Å∞. "å~°∞ ^Õ=`«Å#∞ Ü«∞[˝Ü∂« QÍ^Œ∞ÅKÕ Ñ¨ÓlO
J^≥·fi`«–1 58 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
29
`«∞~°∞. J\˜ì g∞=∂O㨉Ωõ Å∞ P`«‡`«`fiΫ =Ú#∞ `≥eÜ«Ú@‰õΩ ^Õ=`«Å∞ W+¨Ñì _¨ ~» ∞° .
P`«‡‰õΩ Hõ~°Î$`«fi=Ú ÖË^Œ#∞ `«`«Îfi=Ú#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘x Ü«∞[˝Ü«∂QÍ^Œ∞Å#∞
`«ºlOz #KÀ ^Õ=`«Å‰õΩ PǨï`«∞Å∞ ã¨#flyÅ∞¡#∞. HÍ=Ù#<Õ ''Ü«∞^ä•Ç¨Ï"≥·
|Ǩï=ó Ѩâ◊"À =∞#∞+¨ºO Éèí∞OAºó U="Õ∞ÔH·Hõó ѨÙ~°∞ëÈ ^Õ"å#∞ƒù#H˜Î,
UHõã‡≤ <£ Ѩâß"ånÜ«∞=∂<Õ „Ñ≤Ü∞« O Éè=í u, H˜=Ú |Ǩï+¨µ `«™ê‡ ^ÕëêO `«#fl
„Ñ≤Ü«∞O Ü«∞^Õ`«#‡#∞ëêºq^Œ∞ºó——
J<ÕHõ Ѩâ◊√=ÙÅ∞ =∞#∞+¨µºÅ‰õΩ Éè’QÆ ™ê^èŒ#=ÚÅQÆ∞#@∞¡QÍ XH˘¯Hõ¯
Hõ~°‡~î°∞_»∞ ^Õ=`«Å‰õΩ Éè’QÆ™ê^èŒ#=∞QÆ∞#∞. J<ÕHõ Ѩâ◊√=ÙÅ∞ QÆÅ =∞#∞A_»∞
XHõ¯ Ѩâ√◊ "≥#· #∞ `«# =^ŒÌ #∞O_ç áÈ=Ù@‰õΩ JOwHõiOѨ_∞» . WHõ Jxfl Ѩâ√◊ =ÙÅ∞
áÈ=Ù@‰õΩ JOwHõiOѨ_x» K≥Ñʨ <ÕÅ? W>Ë¡ =∞#∞+¨µºÅ∞ P`«‡`«`fiΫ =Ú#∞ `≥Å∞ã¨∞
H˘x `«=∞ Ѩâ◊√ÉèÏ==Ú áÈQ˘@∞ìH˘#∞@‰õΩ ^Õ=`«Å∞ JOwHõiOѨ~°∞. W\˜ì
g∞=∂O㨉õΩʼnõΩ r=`«`«Îfi=Ú ^Œ∞ifl~°∂Ѩ=Ú. ˆH=Å=Ú "Õ^•O`« "Õ^Œº=∞~Ú
#\˜ì r=Ùx Ü≥ÚHõ¯ Ü«∞^ä•~°÷ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ ^Õ=`«Å‰õΩ „Ñ≤Ü«∞=ÚÖˇ·#\˜ìÜ«Ú,
Ѩâ◊√`«∞ź=Ú Å~Ú#\˜ìÜ«Ú Hõ~°‡~î°∞ÅKÕ x~°∂Ñ≤OѨ#Åq HÍxk.
J=: P`«‡ [_»ã¨fi~°∂Ѩ=∞xÜ«Ú, PHÍâ◊=Ú=Öˇ qÉèí∞ã¨fi~°∂Ѩ =∞xÜ«Ú
K≥ѨC Hõ}Ï^Œ Q“`«=ÚÅ =∞`«=Ú#∞ x~åHõiOK«∞K«∞<åfl~°∞.
<åºÜ«∞"≥·âı+≤‰õΩÅ∞ P`«‡#∞ [_»~°∂Ѩ=∞O^Œ∞~°∞ =∞é˜Ü«Ú PHÍâ◊=Ú=Öˇ
ã¨~°fi "åºÑ¨Hõ=∞O^Œ∞~°∞. HÍx ã¨HõÅr=ÙÅ∞ ã¨~°fi"åºÑ¨‰õΩÅx#KÀ ã¨HõÅ WO„k
Ü«∞=ÚÅ`À ã¨HõÅr=ÙʼnõΩ ã¨O|O^èŒ=ÚO_»∞@KÕ D r=Ù#‰õΩ ã¨∞Y^Œ∞óMÏk
Éè’QÆ=∞#∞ =º=ã¨÷ ÖËHõáÈ=Ù#∞. JѨC_»∞ r=Ù#‰õΩ =∞#ã¨∞û`À ã¨O|O^èŒ=Ú
Hõey â◊s~°=Ú Hõey ^•xH˜ Éè’QÆ=º=ã¨÷ ã¨OÉèqí OK«∞#xÜ«Ú K≥ÑC¨ @‰õΩ gÅ∞
Ѩ_»^Œ∞. Z@¡# =∞#ã¨∞û QÆÅ „Ѩ^Õâ◊=ÚÅO^Œ∞ qÉèí∞~°∂ѨÙÅQÆ∞ ã¨HõÅ r=ÙÅ∞O
_»∞@KÕ =∞#ã¨∞û ã¨O|O^è=Œ Ú K≥Ñʨ gÅ∞Ѩ_^» ∞Œ . â◊s~Àáêkè =¸Å=ÚQÆ =º=ã¨÷
HõeÊOz#KÀ r=<å<å`«‡"å^Œ=Ú#∞ JOwHõiOѨÑx¨ ÖË^∞Œ . =∞é˜ÜÚ« <≥Ü · ∂« ~Ú
‰õΩÅ∞ qâı+¨ Ѩ^•~°÷=Ú <˘Hõ ^•xx JOwHõiOz, P qâı+¨=ÚÅ∞ QÆÅ P`«‡
ã¨fi~°∂Ѩ=ÚÅ∞ aè#flaè#fl=ÚÅx K≥ѨC^Œ∞~°∞. P`«‡ ÉèË^Œ=Ú ã≤^Œú=Ú HÍxKÀ
PÜ«∂ qâı+¨ Ѩ^•~°=÷ Ú P`«‡‰õΩ Éè^Ë =Œ Ú#∞ HõeÊOѨ*ÏÅ=Ù. HÍ=Ù# r=Ù_˘Hõ¯_Õ
J~Ú â◊s~Àáêkè =¸Å=ÚQÆ Éè’QÆ=º=ã¨÷ ã¨OÉèíqOK«∞#∞. ã¨~°fi "åºÑ¨‰õΩ_»QÆ∞
r=Ù#‰õΩ â◊s~° ã¨O|O^è=Œ Ú J^蕺㨠=¸Å=ÚKÕ HõÅ∞QÆ∞<Õ QÍx "Õé∞ q^è=Œ Ú#
HÍ<Õ~°^Œ∞. =∞é˜Ü«Ú gi =∞`«=Ú# r=Ù_»∞ [_»ã¨fi~°∂ѨÙ_»xÜ«Ú, J`«x
J^≥·fi`«ã≤kú 59
=∞#ã¨ûO Ü≥∂QÆ=Ú =Å# *Ï˝<ÕKåÛù^Œ∞Å∞ HõÅ∞QÆ∞#xÜ«Ú K≥ѨC^Œ∞~°∞.
=ÚHÍÎ=ã¨÷Ü«∞O^Œ∞ r=Ù_»∞ =∞#ã¨∞û`À ã¨OÜ≥∂QÆ=Ú ÖˉõΩO_®, *Ï˝<ÕKåÛù^Œ∞Å∞
ÖËHõ x[~°∂Ѩ=Ú# #∞O_»∞#O^Œ∞~°∞. x[~°∂Ѩ=∞#QÍ [_»ã¨fi~°∂Ѩ=∞x
K≥ѨC^Œ∞~°∞. ˆH=Å [_» ~°∂Ѩ=∞QÆ∞ =ÚH˜Îx U XHõ¯_»∂ HÀ~°_»#∞@ ã¨Ê+¨ì=Ú.
=∞é˜Ü«Ú P`«‡ [_»~°∂Ѩ٠_»x# ^ÕǨ^Œ∞ÖË P`«‡ HÍ=K«∞Û#∞. HÍ=Ù# P`«‡
[_»=∞xÜ«Ú, qÉèí∞ã¨fi~°∂Ѩ =∞xÜ«Ú, J\˜ì P`«‡Å∞ ѨÅ∞=Ù~°xÜ«Ú K≥ѨC
<≥·Ü«∂~ÚHõ "å^Œ=Ú. ã¨=∞O[ã¨=Ú HÍ^Œ∞.
J=: J}∞ã¨fi~°∂Ѩ=Ú# =∞#ã¨∞û`À_» ã¨O|O^èŒ=ÚKÕ *Ï˝<ÕKåÛùk QÆ∞}
=ÚÅ∞ѨÙ@∞ì#xHõ}Ï^Œ Q“`«=ÚÅ∞K≥ÑC¨ ^Œ∞~°∞.Wk ZO`« =∂„`«=Ú á⁄ã¨Q^Æ #Œ ∞
K«∞<åfl~°∞.
P`«‡‰õΩ J}∞ã¨fi~°∂Ѩ=∞QÆ∞ =∞#ã¨∞û`À_» ã¨O|O^èŒ=ÚKÕ |∞^ú•º^Œ∞Å
QÆ∞}=ÚÅ∞ ѨÙ@∞ì#xÜ«Ú, P QÆ∞}=ÚʼnõΩ P„â◊Ü«∞=∞QÆ∞@KÕ`« P`«‡ „^Œ=º
=∞xÜ«Ú Hõ}Ï^Œ Q“`«=ÚÅ∞ K≥ÑC¨ ^Œ∞~°∞. HÍx P`«‡ x`«º=∞QÆ∞@KÕ ™ê=Ü«∞==Ú
HÍ<Õ~^° ∞Œ . =∞#ã¨∞û#∞ x~°=Ü«∞=∞xÜ«Ú, Ѩ~=° ∂}∞ ~°∂Ѩ=∞xÜ«Ú K≥Ñʨ xKÀ
x~°=Ü«∞=ÚÅ∞ ~Ô O_çO\˜H˜ ã¨O|O^è"Œ ∞≥ @∞¡ HõÅ∞æ#∞? ã¨O|O^è=Œ Ú ã¨OÉèqí OѨ^∞Œ
HÍ=Ù# *Ï˝<ÕKåÛù^Œ∞Å∞ HõÅ∞QÆ=Ù. =∞é˜Ü«Ú QÆ∞}=ÚʼnõΩ P„â◊Ü«∞=∞QÆ∞@KÕ
P`«‡ „^Œ=º=∞xÜ«Ú gi Pâ◊Ü«∞=Ú. HÍx „^Œ=º"≥∞#fl_»∞#∞ x~°=Ü«∞=Ú
HÍ<Õ~°^Œ∞. HÍ=Ù# âßâ◊fi`«=Ú HÍ^Œ∞. WOuÜÕ∞QÍHõ [_»ã¨fi~°∂Ѩ=∞QÆ∞ P`«‡‰õΩ
=∞#ã¨∞û Ü≥ÚHõ¯ ã¨O|O^èŒ=ÚKÕ Ñ¨Ù\˜ì# *Ï˝#=Ú P`«‡ ^èŒ~°‡=∞x g~°O^Œ∞~°∞.
HÍx *Ï˝#=Ú [_®`«‡ ^è~Œ ‡° =∞~Ú#KÀ P`«‡Ü«Ú [_»=Ú HÍ=Åã≤ÜÚ« O_»∞#∞.
HÍ=Ù# P`«‡ [_»~°∂Ѩ=Ú HÍ<Õ~°^ŒxÜ«Ú, *Ï˝#QÆ∞}Ï„â◊Ü«∞=Ú HÍ^ŒxÜ«Ú,
„^Œ=º=Ú HÍ^ŒxÜ«Ú ã¨Ê+¨=ì ∞QÆ∞K«∞#flk. =∞é˜ÜÚ« x~°=Ü«∞=∞~Ú#k „^Œ=º=Ú
HÍ<Õ~°^ŒxÜ«Ú, âßâ◊fi`«=Ú HÍ<Õ~°^ŒxÜ«Ú "Õ^•O`« ã≤^•úO`«=Ú. PHÍâ◊=Ú
x~°=Ü«∞ x`«º„^Œ=º=Ú QÆÅ^Œx <≥·Ü«∂~Ú‰õΩÅ Pâ◊Ü«∞=Ú. HÍx PHÍâ◊=Ú
x~°=Ü«∞=Ú HÍ<Õ~°^Œ∞. x~°=Ü«∞=∞~Ú#KÀ XHõ ѨH˜∆ PHÍâ◊=∞O^Œ∞ ZQÆ∞~°∞
#ѨC_»∞ PHÍâ◊=Ú P=$`«=Ú Hõ#∞Hõ =∞é˜ÜÚ≥ Hõ ѨH∆˜ ZQÆ∞~°∞@‰õΩ ™ê=HÍâ◊=Ú
ÖËHõáÈ=Ù#∞. "≥Ú^Œ\˜Ñ¨H˜∆ ÖËx ^Õâ◊=∞O^Œ∞ Ô~O_»=ѨH˜∆ ZQÆ∞~°∞#x# PHÍâ◊=Ú
™ê=Ü« ∞==∞QÆ ∞#∞ HÍ=Ù# PHÍâ◊ = Ú x`« º=ÚHÍ<Õ ~° ^Œ ∞. ''`« ™ê‡^•fi
U`«™ê‡^•`«‡# PHÍâ◊ó ã¨OÉè∂í `«ó—— J\˜ì DP`«‡ PHÍâ◊=Ú#∞O_ç ѨÙ>ˇ#ì #∞@KÕ
J^≥·fi`«–1 60 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
30
ѨÙ\˜ì#"å_»∞ =∞~°}˜OK«∞@ ã¨Ç¨Ï[=Ú. HÍ=Ù# PHÍâ◊ ^Œ$ëìêO`«=Ú`À
<≥Ü
· ∂« ~Ú‰õΩÖÏ`«‡#∞ x~°=Ü«∞=∞xÜ«Ú, âßâ◊fi`=« ∞xÜ«ÚK≥Ñʨ *ÏÅ~°∞. "Õé˘O_»∞
x`«ºx~°=Ü«∞=ã¨∞Î=Ù "åi =∞`«=∞O^Œ∞ÖË^Œ∞. WOuÜÕ∞QÍHõ ''Jã¨∂÷Å=∞}
ã¨fin~°"… ∞£ —— "≥Ú^ŒÅQÆ∞ „â◊√uÜ«Ú P`«‡‰õΩ „^Œ=º^è~Œ ‡° =ÚÅ#∞ x¿+kèOK«∞K«∞#flk.
HÍ=Ù# P`« ‡ „^Œ = º =∞xÜ« Ú , J^•Ì x H˜ =∞#㨠û OÜ≥ ∂ QÆ = ÚKÕ
*Ï˝#=Ú^Œ~ÚOK«∞#xÜ«Ú K≥ѨÊ^ŒQÆ^Œ∞.
J=: P`«‡#∞ [_»ã¨fi~°∂Ѩ=∞#^ŒQÆ^Œ#∞K«∞<åfl~°∞.
<≥Ü
· ∂« ~Ú‰õΩÅ =∞`«=Ú<Õ x~åHõiOK«∞K«∞<åfl~∞° . <≥Ü · ∂« ~Ú‰õΩÅ∞ P`«‡#∞
[_»=∞O^Œ∞~°∞. P`«‡‰õΩ ã¨∞+¨µÑ≤Î HÍÅ=ÚÖ’ =∞#ã¨∞û`À ã¨OÜ≥∂QÆ=Ú HõÅ∞QÆ^∞Œ .
HÍ=Ù# ã¨∞+¨µÑ≤Î HÍÅ=Ú#O^Œ∞ J#∞ÉèíqOѨx J*Ï˝#=Ú#∞, ã¨∞+¨µÑ≤Î
ã¨∞Y=Ú#∞, `«##∞ "≥∞ʼnõΩ= =zÛ# `«~°∞"å`« QÍx 㨇iOѨ*ÏÅ_»∞.
=∞é˜Ü«Ú qKÕÛù^Œ=Ú ÖËx Ѷ¨∞@Ѩ\Ïk *Ï˝#=Ú#∞, ^è•~å"åÇ≤ÏHõ=∞#|_»∞
*Ï˝#=Ú#∞ *Ï„QÆ`« Ü«∞O^Œ∞ ã¨fiÜ∞« =ÚQÆ [_» ~°∂ѨÙ_»Q∞Æ P`«‡ `≥eÜ«∞*ÏÅ_»∞.
ã¨∞Y=ÚQÆ x„kOz "Õ∞ÖϯOz# r=Ù_»∞ `å#∞ ''ã¨∞Y=ÚQÆ x„kOzux
x„^ŒÖ’ <åˆHq∞ `≥eÜ«∞ÖË^Œ∞—— J#∞K«∞<åfl_»∞. W\˜ì *Ï˝#=Ú ã¨fiѨfl=Ú #O^Œ∞
ÖˉõΩO_»∞@KÕ J#∞Éèí==Ú HÍ*ÏÅ^Œ∞. 㨇~°}=∞QÆ∞#∞. J#∞ÉèíqOѨx
q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞ 㨇iOѨ*ÏÅ_»∞. r=Ù_»∞ ã¨fiÜ«∞=ÚQÆ [_»~°∂ѨÙ_»~Ú#KÀ
J`«xH˜ ã¨∞+¨µÑ≤HÎ ÍÅ=∞O^Œ∞ =∞#ã¨ûO Ü≥∂QÆ=Ú ÖËx J#∞Éè=í =Ú ã¨OÉèqí OѨ^∞Œ .
J#∞Éè=í =Ú ÖËxKÀ 㨇~°}=Ú á⁄ã¨Q^Æ ∞Œ . P`«‡ [_»~∂° Ѩ=∞~Ú#KÀ "Õ∞ÖϯOz#
=∞#∞A_»∞ `å#∞ ã¨∞Y=ÚQÆ x„kOz# JOâ◊=Ú `≥eÜ«∞<Õ~°_»∞.
J=: D q^è=Œ ÚQÍ ^≥fi· `=« ∞`«=ÚÅ#∞ x~°ãO≤ z LѨx+¨`∞« ÅÎ `å`«Ê~°º=∞QÆ∞
J^≥·fi`« =∞`«=Ú#∞ „ѨHõ\˜OK«∞K«∞<åfl~°∞.
Kå~åfi‰õΩÖÏk <≥·Ü«∂~Ú‰õΩÅ =~°‰õΩ "å~°∞ x~°∂Ñ≤Oz# P`«‡`«`«Îfi=Ú
`«`fiΫ =Ú QÍ<Õ~^° xŒ x~°∂Ñ≤OK«∞@KÕ Ñ¨~=° ∂~°÷ zO`«‰Ωõ Å∞ x~°∞`åûǨÏѨ_∞» ^Œ∞~°∞.
^≥fi· `"« å^Œ∞Å =∞`«=Ú ‰õΩ^Œ~#° O^Œ∞# *Ï˝<KÕ åÛù^∞Œ Å∞, WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ =Ú#flQ∞Æ
"åx ѨÙ@∞ì=Ù#∞,<åâ◊#=Ú#∞Hõ#∞Q˘#∞"åxѨÙ@∞ì=Ù#∞,<åâ◊#=Ú#∞ Hõ#∞Q˘#∞
KÕ`«#∞_»~Ú# ™êH˜∆ K≥·`«#º"Õ∞ P`«‡`«`«Îfi=∞x "≥Å¡_çOK«∞K«∞<åfl~°∞. W\˜ì
K≥·`«#º"Õ∞ P`«‡Ü«∞x "Õ^•O`«=ÚÅ∞ ã¨HõÅ ã¨O~°OÉèí=Ú`À x~°∂Ñ≤Oz#q.
J^≥·fi`«ã≤kú 61
J=™ê÷„`«Ü∞« =∞#∞ ѨÙ~°„`«Ü∞« =∞O^Œ∞ ã¨OQÆ~Ç° Ï≤ `«∞_≥· qǨÏiOK«∞K«∞#fl"å_»∞#∞,
WO„kÜ«∞=ÚÅ#∞ „áê}=∞#ã¨∞ûÅ WKåÛù ã¨OHõÅÊ=ÚÅ#∞ |∞kú Ü≥ÚHõ¯
L`«ÊuÎ <åâ◊=ÚÅ#∞ K«∂K«∞K«∞#fl\ì̃"å_»∞#∞, Z#fl_»∂ ֒Ѩ=ÚÖËx K≥·`«#º"≥∞ÿ
Ü«∞^ä•~°~÷ ∂° Ѩ"∞≥ #ÿ \˜^ì #·≥ P`«‡ Ü≥ÚHõ\˜ HõÅ^Œ∞. P ™êH˜∆ K≥`· #« º=Ú J=™÷ê„`«Ü∞«
=∞O^Œ∞ u~°∞QÆ∞K«∞O_»∞#∞ QÍx J=™÷ê ^èŒ~°‡=ÚÅ#∞ =∂„`«=Ú á⁄O^Œ_»∞.
J=: P`«‡#∞ ã¨fiÜ«∞O „ѨHÍâ◊=∞#∞K«∞<åfl~°∞.
ã¨∂~°∞º_»∞,K«O„^Œ∞_»∞,Jyfl, "å‰õΩ¯g\˜x Ѩ^•~°=÷ ÚÅ#∞ `≥e¿Ñ „ѨHÍâ◊=Ú
Å#|_»∞#∞. "åyO„kÜ«∞"Õ∞ HÍHõ W`«ˆ~O„kÜ«∞=ÚÅ∞ ‰õÄ_® Ѩ^•~°÷=ÚÅ#∞
K«∂ѨQÅÆ =Ù. W\˜ì WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ ã¨fiáêfl=ã¨÷ Ü«∞O^Œ∞ q~°q∞OѨ, ã¨∂~°ºK«O„^•
QÆ∞flÅ∞ Jã¨qÎ ∞OK«QÍ Hˆ =Å P`«‡ =∂„`«"∞Õ Ü«ÚO_»∞#∞. J\˜ì P`«‡ ã¨fiÜ∞« O*’ºu
ã¨fi~°∂Ѩ"≥∞ÿ#O^Œ∞# "åã¨<å=∞Ü«∞=ÚÅQÆ∞ Ѩ^•~°÷=ÚÅ#∞ K«∂K«∞K«∞O_»∞#∞.
WO„kÜ«∞ ã¨=Ú^•Ü«∞=ÚÅÜ«∞=∞QÆ∞@KÕ ã¨fi„ѨHÍâ◊~∂° ѨÙ_»∞#∞, ã¨fiÑfl¨ ^Œ$â◊º=Ú
Å#∞ =∞iÜ«Ú *Ï„QÆ`Ü « ∞« O^Œ∞ "åã¨<å=∞Ü«∞=ÚÅQÆ∞ Ѩ^•~°=÷ ÚÅ#∞ „ѨH\õ O˜ K«∞
K«∞#fl ѨÊ\˜H© "å\˜`À ™êOQÆ`«º=Ú ÖË#\˜ì z„^Œ∂ѨÙ_»QÆ∞ ˆH=Å K≥·`«#º"Õ∞
JO`«~å`«‡Ü«∞x „â◊√`«∞ÅKÕ K≥ѨÊ|_≥#∞.
[#Hõ =∞Ǩ~åA ã¨ÉèíÜ«∞O^Œ∞ Ü«∂[˝=Å∞¯ºx `À_» „|Ǩχ"Õ`«ÎÅ∞ P`«‡
q=∞~°≈KÕã#≤ „ѨH~õ }° =Ú |$ǨÏ^•~°}ºHÀѨx+¨`∞« #Î O^Œ∞ HõÅ^Œ∞. J\˜ì „ѨH~õ }°
=∞O^Œ∞ P`«‡ ã¨fiÜ∞« O*’ºu ~°∂Ѩ`fi« =Ú#∞ `≥Å∞Ѩ٠ÉèÏQÆ=Ú#‰õΩ *’ºu„~åƒÇ¨Ï‡}
=∞x ¿Ñ~°∞. *Ï„QÆ^•^Œº=ã¨÷ÅÜ«∞O^Œ∞ ã¨∂~°ºK«O„^•k „ѨHÍâ◊=ÚÅ∞#flѨC_»∞
P`«‡‰õΩã¨fiÜ∞« O *’ºu~°∂Ѩ`fi« =Ú `≥Å∞ѨâH◊ ºõ =Ú Q͉õΩO_»∞#∞. ã¨fiáêfl=ã¨Ü ÷ ∞« O^Œ∞
J\ì̃ „ѨHÍâ◊=ÚÅ∞ ÖˉõΩ#fl#∞ ã¨fiѨfl Ѩ^•~°÷=ÚÅ#∞ K«∂K«∞K«∞O_»∞#∞. HÍ=Ù#
r=Ù_»∞ ã¨fi„ѨHÍâ◊~°∂ѨÙ_»#∞@ ã¨Ê+¨ì=Ú. ã¨fiѨflѨ^•~°÷=ÚÅ#∞ K«∂K«∞@ J#∞
Éèí==Ú HÍ^ŒxÜ«Ú, 㨇~°}=∂„`«=∞x H˘O^Œ~°O^Œ∞~°∞. J@¡#∞@ `«QÆ^Œ∞.
*Ï„QÆ`å #∞Éè=í =Ú=Öˇ ã¨fiѨfl=Ú `≥eÜ«ÚK«∞#flk. =∞iÜ«Ú JO`«‰Ωõ ѨÓ~°fi=Ú
`≥ e Ü« ∞ x JOâ◊ = ÚÅO^Œ ∞ K« ∂ K« ∞ K« ∞ O^Œ ∞ =Ú. J@∞=O\˜ "åxx
㨇~°}=ÚÅ#=K«∞Û#∞ HÍx ã¨fiѨfl=ÚÅ#∞ K«∂K«∞@ J#∞Éèí==∞#|_»∞#∞.
W\˜ì J#∞Éèí==ÚÅ#∞ „ѨHÍtOK«∞"å_»∞ "Õé˘HõO_»∞ ÖË#O^Œ∞# r=Ù_»∞
J^≥·fi`«–2 62 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
31
ã¨fi„ѨHÍâ◊√_»#∞@ ã¨Ê+ì̈=Ú. *Ï„QÆi`«=∞O^Œ∞ r=Ù_»∞ WO„kÜ«∞=ÚÅKÕ ÉÏǨϺ
Ѩ ^ •~° ÷ = ÚÅ#∞ `≥ e Ü« Ú K« ∞ O_» ∞ #∞. P WO„kÜ« ∞ =ÚÅ#∞ |∞kú K Õ
Hõ#∞Q˘#∞K«∞O_»∞#∞. J\˜ì |∞kúx `å#∞ ã¨fiÜ«∞=ÚQÆ `≥eÜ«ÚK«∞O_»∞#∞.
J#QÍ `å#∞ ã¨fi„ѨHÍâ◊√_»x ÉèÏ==Ú. W`«_»∞ D `«#∞=#∞Éèí=#=∞O^Œ∞
nѨ = Ú=Öˇ „Ѩ H ÍtOK« ∞ K« ∞ O_» ∞ #∞. 㨠fi Ü« ∞ =ÚQÆ „Ѩ H ÍtOK« ∞ K« ∞ #fl
P`«‡|Ç≤Ï~°∞‡Y=ÚÅQÆ∞ WO„kÜ«∞=ÚʼnõΩ QÀK«~°∞_»∞ HÍ<Õ~°_»∞.
J=: P`«‡ ã¨∞Y~°∂Ѩ=∞#∞K«∞<åfl~°∞.
Ö’Hõ=Ú# QÆ$ǨÏ, ^è#Œ , Ѩل`«, ÉèÏ~åº^Œ∞Å#∞ „¿Ñq∞O`«∞~°∞. `«# QÆ$ǨÏ=Ú
Hõ#∞Hõ#∞, `«# ^è#Œ =Ú Hõ#∞Hõ#∞, `«# Ѩل`«∞_»∞ Hõ#∞Hõ#∞ `«#‰õΩ „Ñ≤Ü∞« =ÚÅQÆ∞#∞.
W>Ë¡ `«##∞ `å#∞ „¿Ñq∞OK«∞K«∞O_»∞#∞. HÍx QÆ$ǨÏ^•~å^Œ∞ÅO^Œe „¿Ñ=∞=Öˇ<Õ
`«# Ü«∞O^Œe „¿Ñ=∞ =∞é˜ÜÚ≥ Hõx H˘é‰õΩHÍ^Œ∞. `«# H˘éÔH· Ü«ÚO_»∞#∞. HÍx
Ѩل`«∞_»∞ Ѩل`«∞_»∞ QÆ#∞Hõ#∞, ÉèÏ~°º ÉèÏ~°º Hõ#∞Hõ#∞ „¿Ñq∞OѨ*ÏÅ_»∞. `«#
ã¨O|O^è=Œ Ú ÖËHõ ÉÏǨϺ =ã¨∞=Î ÙÅ∞ „¿Ñ=∂ã¨Ê^Œ=ÚÅ∞ HÍ<Õ~=° Ù. Ѩ~∞° xH˘é‰õΩ,
Ѩ~°∞xH˘é‰õΩ J#∞ K≥ѨC áê~å~°úº=Ú `«# Ü«∞O^Œ∞ q„âßO`«=∞QÆ∞#∞. U
P`«‡ Ѩ~°∞x H˘é‰õΩ J#∞^•xH˜ Ѩ~°=∂=kè ã¨fi~°∂Ѩ"≥∂, U P`«‡ W`«~°∞x
H˘é‰õΩ `å##∞ =∂@ ÖËx"å_À J\˜ì JO`«~å`«‡ P#O^Œ ã¨=Ú„^Œ=∞x
`≥eÜ«∞ ^Œy Ü«Ú#flk. D JOâ◊=Ú
''# "å Jˆ~ ã¨~°fiã¨ûHÍ=∂Ü«∞ ã¨~°fiO „Ñ≤Ü«∞O Éèí=u I
P`«‡#ã¨∞Î HÍ=∂Ü«∞ ã¨~°fiO „Ñ≤Ü«∞O Éèí=u II——
J#∞ „â◊√uÜ«∞O^Œ∞ qâ◊nHõiOѨ|_≥#∞. ÉÏǨϺ=ã¨∞Î=ÙÅ∞ `«# ã¨O|O^èŒ=ÚKÕ
„Ñ≤Ü«∞=ÚÅ~Ú Ü«ÚO_» `å#∞ „¿Ñ=∂ã¨Ê^Œ∞_»#x K≥ѨÊ#=ã¨~°=ÚÖË^Œ∞. HÍx
ÉÏǨϺ=ã¨∞=Î ÙÅ Ü«∞O^Œe „¿Ñ=∞ `«# xq∞`«=Î ∞~Ú#@∞¡QÍ `«# Ü«∞O^Œe „¿Ñ=∞
=∞é˜ÜÚ≥ Hõx xq∞`«=Î Ú HÍ^Œ∞. HÍ=Ù# `å#∞ „¿Ñ=∂ã¨Ê^Œ∞_»xÜ«Ú, Ѩ~=° ∂#O^Œ
~°∂ѨÙ_»xÜ«Ú ã¨Ê+¨ì=∞QÆ∞K«∞#flk. J\˜ì P`«‡ ã¨HõÅ HÀâ◊=ÚʼnõΩ ֒ѨÅQÆÅ
r"å`«‡~°∂ѨÙ_≥Ü · Ú« <åfl_∞» .h\˜Ü∞« O^Œ∞#∞,‰õΩO_»,=¸‰õΩ_»∞,#∂`«∞Å∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞
"åxÜ«∞O^Œ∞#∞ ã¨∂~°∞º_»∞ „ѨuѶ¨eOK«∞#∞. J\˜ì „ѨuaO|=∞O^Œ∞ Ѷ¨∞@â◊~å
"å^Œ∞Å ^èŒ~°‡=ÚÅQÆ∞ =„Hõ`«fiKåOK«ÖϺ^Œ∞Å#∞ J*Ï˝#=ÚKÕ P~ÀÑ≤Oz „Ѩu
J^≥·fi`«ã≤kú 63
aO|=Ú Hõ^Œ∞Å∞K«∞#fl^Œx =∞#=Ú K≥ѨC^Œ∞=Ú. ã¨∂~°∞ºxÜ«∞O^Œ∞ K«Å#
=„Hõ`åfi^Œ∞Å∞ ÖË=Ù. J>Ë¡ Ѩiâ◊√^Œú"≥∞ÿ# P`«‡Ü«∞O^Œ∞ J*Ï˝#=ÚKÕ â◊sˆ~O„k
Ü«∂^Œ∞Å#∞, "åx ^èŒ~°‡=ÚÅ#∞ `«#Ü«∞O^Œ∞ `«ÅOK«∞K«∞O_»∞#∞. JO`«ó
Hõ~°}=Ú `å#xÜ«Ú, JO`«óHõ~°} ^èŒ~°‡=ÚÅ∞ `«# ^èŒ~°‡=ÚÅxÜ«Ú
P~ÀÑ≤OK«∞H˘#∞@ =Å# Láê^è∞Œ Å#∞, ^è~Œ ‡° =ÚÅ#∞ ''JǨÏ"£∞– W^Œ"∞£ —— <Õ#∞
WkÜ« ∞ xÜ« Ú , Wk <Õ # xÜ« Ú `« Å OK« ∞ K« ∞ <åfl_» ∞ . JO^Œ ∞ =Å#<Õ
Hõ~°Î$`«fiÉè’HõÎ$`åfi^Œ∞Å∞ HõÅ∞QÆ∞K«∞#fl"Õ QÍx ã¨fi`«ã≤û^Œú=ÚQÆ r=Ù#‰õΩ Hõ~°Î$`«fi
Éè’HõÎ$`åfi^Œ∞Å∞ ÖË=Ù.
P`«‡Ñ¨iKÕÛù^Œ ~°Ç≤Ï`«=∞xÜ«Ú, Jã¨OQÆ=∞xÜ«Ú, ã¨zÛ^•#O^Œ ã¨fi~°∂Ѩ
=∞xÜ«Ú "Õ^•O`«∞Å∞ x~°~‚ ÚOzi. W@∞¡O_» Hõ~$ΰ `«fi Éè’Hõ$Î `åfi^∞Œ Å∞ Ö’Hõ=Ú#
Hõ#|_»∞K«∞#flq QÆ^•! ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂^Œ∞Å∞ JKÕ`«#=ÚÅQÆ∞@KÕ "åxH˜
Hõ~$ΰ `åfi^Œ∞Å∞ ã¨OÉèqí OѨ=Ù.W@∞¡O_» D Hõ#|_»∞ Hõ~$ΰ `åfi^Œ∞Öˇ=iH˜ HõÅ∞æ##∞
ã¨Oâ◊Ü∞« =ÚѨÙ@∞ì@ ã¨ÇϨ [=Ú. HÍ=Ù# qKåiOz x~°~‚ ÚOѨ=Öˇ#x "å^Œ∞Å
Pâ◊Ü«∞=Ú. HÍx Hõ~°Î$`«fi Éè’HõÎ$`åfi^Œ∞Å∞ J^蕺㨠=¸Å=ÚÅ∞. Wq ~°A˚
ã¨~°Ê=Ú, â◊√HÎ̃~°[`«=Ú, Q˘„_®e Ѩل`«∞_»∞ =Ú#flQÆ∞"åx=Öˇ q∞^䕺Éèí∂`«=Ú
ÅQÆ∞@KÕ gxH˜ qKå~° x~°Ü ‚ ∞« =ÚÅ∞ P=â◊ºHõ=ÚÅx "Õ^•O`«∞Å `å`«Ê~°º=Ú.
D â◊√H˜Î ~°[`«=Ú Z=fiik Jx qKå~°} KÕÜ«Ú@QÍx, Wk q+¨µ‚â◊~°‡‰õΩ
K≥Ok# â◊√H˜Î ~°[`«=∞xQÍx x~°‚~ÚOK«∞@ ã¨OÉèíqOK«^Œ∞. D Q˘„_®e
‰õΩ=∂~°∞_≥=x Ѩل`«∞_»#∞ qKå~°} x~°‚Ü«∞=ÚÅ∞ ã¨OÉèíqOѨ=Ù.
P`«‡ Ѩiâ◊√^Œ=ú Ú. ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂^Œ∞Å∞ JѨiâ◊√^Œ=ú ÚÅ∞. Ѩiâ◊√^•ú`‡« #∞
J*Ï˝#=Ú P=iOѨQÍ `å#∞ ^ÕÇϨ =∞xÜ«Ú, WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ `«#=x `«Åz,
^ÕÇϨ ^è~Œ ‡° =ÚÖË `«# ^è~Œ ‡° =ÚÅx `«ÅOK«∞#∞. W>Ë¡ ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂^Œ∞ÅO^Œ∞ P`«‡
ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞, P`«‡^èŒ~°‡=ÚÅ#∞ `«ÅOK«∞#∞. x~°∞æ} ã¨zÛ^•#O^Œ
㨠fi ~° ∂ Ѩ = ∞QÆ ∞ P`« ‡ P#O^Œ = Ú "≥ Ú ^Œ Å QÆ ∞ #q "Õ é ∞H͉õ Ω #fl#∞,
^èŒ~°‡=ÚÅ∞ÖˉõΩ#fl#∞ ^èŒ~°‡=Ú Å∞#fl@∞¡ QÀK«iOK«∞#∞. J\˜ì P#O^•k
^è~Œ ‡° =ÚÅ#∞ ^ÕÇϨ =Ú#O^Œe P#O^Œ =∞x `«ÅOK«∞#∞. ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂^Œ∞Å#∞,
^ÕǨÏã¨O|Onè‰õΩÅ#∞ ''<Õ#∞—— ''<åk—— Jx `«ÅOK«∞K«∞O_»∞#∞. W@∞¡ `å#∞
J^≥·fi`«–2 64 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
32
HÍx =ã¨∞Î=Ù `å#x `«ÅOK«∞@ ''J^蕺㨗— J#|_»∞#∞. W\˜ì J^蕺㨉õΩ
=¸Å=Ú J*Ï˝#=Ú. J*Ï˝# =¸Å=∞QÆ∞@KÕ Hõ~°Î$`åfi^Œ∞Å∞ q∞^䕺
Éè∂í `«=ÚÅxÜ«Ú, W\˜ì Hõ~$ΰ `åfi^∞Œ Å∞ Z=xH˜ ã¨OÉèqí O K«∞#xÜ«Ú qKåiOz
x~°‚~ÚOѨ ѨÓ#∞H˘#∞@ =º~°÷=Ú.
J=: J^蕺㨉õΩ HÍ~°}=∞QÆ∞ Jx~°fiK«hÜ«∞ J*Ï˝#=Ú#∞ x~°fizOK«∞
K«∞<åfl~°∞.
~åǨï=Ù K«O„^Œ∞x P=iOK«∞#∞. ~åǨï=Ù K«O„^Œ∞_çx P=iOK«∞@‰õΩ
ѨÓ~°fi=Ú Hõ#|_»‰õΩ#fl#∞, P=iOz# Ñ≤=∞‡@ K«O„^Œ∞xKÕ „ѨHÍtOѨ|_ç
HõxÑ≤OK«∞#∞. W>Ë¡ J<åkÜ«∞QÆ∞ J*Ï˝#=Ú P`«‡#∞ P=iOz J\˜ì P`«‡KÕ
ÉèÏã≤OѨ|_ç `≥eÜ«ÚK«∞O_»∞#∞. W\˜ì J*Ï˝#=Ú HõÅ^Œ#∞@‰õΩ ''<Õ#A˝#∞_»#∞——
J#∞ Ö’HÍ#∞Éèí==Ú „Ѩ=∂}=Ú. D J*Ï˝#=Ú Ñ¨Å∞q^èŒ=ÚÅ qˆH∆Ѩ=Ú
á⁄Ok `«#HÍ„â◊Ü«∞=∞QÆ∞ P`«‡#∞ „Éèíq∞OѨKÕÜ«ÚK«∞O_»∞#∞. z„^Œ∂Ѩ „|Ǩχ
=∞O^Õ q+¨Ü∞« "≥∞#ÿ \˜Üì Ú« , ''Wk W\˜kì —— Ü«∞x x~°∂Ñ≤OѨ â◊Hºõ =Ú QÍ#\˜Ü
ì Ú« ,
<Õ#∞ JA˝_»<≥· Ü«Ú<åfl#x ѨÙ@∞ì=ÙÖËx J*Ï˝#=Ú z„^Œ∂Ѩ=Ú#∞ P=iOz,
z„^Œ∂Ѩ=Ú KÕ`«<Õ qˆH∆Ѩ~°∂Ѩ=Ú# Ѩi}q∞Oz z„^Œ∂Ѩ=Ú#∞ „Éèíq∞OѨ
KÕÜ«ÚK«∞#flk.
''<Õ#*Ï˝#∞_»#∞—— J#∞ ã¨~fi° Ö’HÍ#∞Éè=í =Ú HõÅ^Œ∞. WO^Œ∞ J*Ï˝# â◊|=Ì Ú
J*Ï˝#=∞#∞ ÉèÏ=Ѩ^•~°÷=Ú#∞ K≥ѨC#∞. HÍx *Ï˝<åÉèÏ==Ú#∞ JÉèÏ=
Ѩ^•~°÷=Ú#∞ K≥ѨÊ*ÏÅ^Œ∞. *Ï˝<åÉèÏ==Ú#∞ K≥Ñ≤Ê ''<Õ#∞ J*Ï˝#∞_»#∞—— J#∞
J#∞Éèí==Ú# #\˜ì *Ï˝<åÉèÏ==Ú J~°÷=∞#∞@ `«QÆ^Œ∞. Ѷ¨∞\ÏÉèÏ=q∞O^Œ∞
HõÅ^ŒxÜ«Ú, Ѩ\ÏÉèÏ=q∞O^Œ∞ HõÅ^ŒxÜ«Ú K≥ѨC#`«_»∞ Ѷ¨∞@Ѩ@=ÚÅ#∞
`≥eÜ«∞‰õΩO_® Ѷ∞¨ \ÏÉèÏ==Ú HõÅ^ŒxÜ«Ú, Ѩ\ÏÉèÏ==Ú HõÅ^ŒxÜ«Ú `≥eÜ«∞
*ÏÅ_»∞. J#QÍ JÉèÏ==Ú `≥eÜ«∞ =ÅÜ«Ú#x# ^•x „Ѩu Ü≥∂y `≥eÜ«∞Hõ
`≥eÜ«∞*ÏÅ_»x ÉèÏ==Ú. *Ï˝<åÉèÏ==∞#∞ J~°÷=Ú#∞ K≥ѨÊ=ÅÜ«Ú##fl
J^•ÌxH˜ „Ѩu Ü≥∂y Ü«∞QÆ∞ *Ï˝#=Ú `≥eã≤ Ü«ÚO_»=ÅÜ«Ú#∞. HÍ=Ù# „Ѩu
Ü≥∂yÜ«∞QÆ∞ *Ï˝#=Ú `≥eÜ«Ú@KÕ *Ï˝#=Ú HõÅ"å_≥· Ü«ÚO_»QÍ, *Ï˝<åÉèÏ==Ú
QÆÅ"å_»##∞ J#∞Éèí==Ú „Ѩ=∂}=Ú HÍHõáÈ=Ù#∞. Hõ#∞Hõ J*Ï˝#∞_»##∞
J^≥·fi`«ã≤kú 65
Ѩ^Œ =∞O^Œe J*Ï˝# â◊|=Ì Ú ÉèÏ=~°∂áê*Ï˝#=Ú#∞ K≥ÑC¨ #∞. W\˜ì J*Ï˝#=Ú
#‰õΩ ѨÙ@∞ìHõ ÖË^Œ∞.
''r= Dâ’ qâ◊√^•ú z`«Î^ä• r"Õâ◊Ü≥∂iÛù^è• I
J*Ï˝# `«zÛ`À~ÀºQÆó +¨_»™ê‡Hõ=∞<å^ŒÜ«∞ó II——
r=Ù_»∞, Dâ◊fi~°∞_»∞, â◊√^ŒúK≥·`«#º=Ú, r"Õâ◊fi~°∞ʼnõΩQÆÅ ÉèË^Œ=Ú,
J*Ï˝#=Ú, J*Ï˝#=Ú`À_» K≥·`«#º=Ú#‰õΩ QÆÅ ã¨O|O^èŒ=Ú J#∞ D
PiO\˜x J<å^Œ∞Å# |_»∞#∞. W\˜ì J*Ï˝#=Ú K≥·`«#º=Ú#∞ P„â◊~ÚOz
Ü«ÚO_»∞#∞. K≥·`«#º=Ú<Õ `«#‰õΩ q+¨Ü«∞=ÚQÆ QÀK«iOѨ KÕÜ«Ú#∞. J#QÍ
J*Ï˝# q+¨Ü«∞=∂`«‡ Jx ÉèÏ==Ú. HÍ=Ù#<Õ
''P„â◊Ü«∞`«fi q+¨Ü«∞`«fi ÉèÏyh xifiÉèÏQÆzu ˆ~=ˆH=ÖÏI
ѨÓ~°fiã≤^Œú`«=∞ ™ÈÇ≤Ï Ñ¨zÛ"≥∂<å„â◊Ü≥∂ Éèí=u <åÑ≤ QÀK«~°óII——
J*Ï˝#=Ú ã≤kúOz# Ñ≤=∞‡@ `«#∂‡Å=ÚQÆ ã≤^Œú=Ú HÍQÆÅ r=Ù_»∞ P
J*Ï˝#=Ú#‰õΩ P„â◊Ü«∞=Ú HÍ<Õ~°_»∞. q+¨Ü«∞=Ú HÍ<Õ~°_»∞. xifiÉèÏQÆ=∞QÆ∞
â◊√^ŒúK≥·`«#º"Õ∞ J*Ï˝#=Ú#‰õΩ P„â◊Ü«∞=Ú#∞, q+¨Ü«∞=Ú#∞ HÍQÆÅ^Œx
ÃÑ^ŒÅÌ ∞ K≥ÑÊ≤ i. W\˜ì J*Ï˝#=Ú#‰õΩ P=~°}â◊HΘ Ü«∞xÜ«Ú, qˆHÑ∆ ¨ â◊HÜΘ ∞« xÜ«Ú
~Ô O_»∞ â◊‰Ωõ ÅÎ ∞ QÆÅ=Ù. P=~°}â◊HΘ Ü«∞#QÍ LѨ=ã¨∞=Î Ù#∞ P=iOK«∞@. qˆHÑ∆ ⨠H◊ Θ
Ü« ∞ #QÍ ÖË x =㨠∞ Î = Ù#∞ L#fl@∞¡ K« ∂ Ѩ Ù @. J*Ï˝ # =Ú „`å_» ∞ #∞
P=iOK«∞@Ü«Ú, áê=Ú#∞ K«∂ѨÙ@Ü«Ú Ö’Hõqk`«=Ú. W>Ë¡ P`«‡‰õΩ QÆÅ
ã¨zÛ^•#O^•k x[ ~°∂Ѩ=Ú#∞ HõÑ≤ÊѨÙzÛ ÖËx Jã¨^Œ∞ÌóY ~°∂Ѩ=ÚÅ#∞
K«∂ѨÙ#∞. W\˜ì J*Ï˝#=Ú ã¨„^Œ∂ Ѩ=Ú HÍ^Œ∞. 㨄^Œ∂Ѩ=Ú HÍxKÀ
ÉÏ^èŒÖˉõΩO_»∞@KÕ r=Ù#ÔH#fl_»∞#∞ =ÚH˜Î ã¨OÉèíqOѨ<Õ~°^Œ∞. J*Ï˝#=Ú
J㨄^Œ∂Ѩ=Ú HÍ^Œ∞. J㨄^Œ∂Ѩ=∞~Ú#KÀ Q˘„_®e Ѩل`«∞x=Öˇ HÍ#~å^Œ∞.
ã¨^㌠„¨ ^Œ∂Ѩ=∞#∞@Ü«Ú q~°∞^Œ=ú ∞QÆ∞@KÕ K≥Ñʨ â◊Hºõ =ÚQÍ^Œ∞. HÍ=Ù# J*Ï˝#=Ú
Jx~°fiK«hÜ«∞=Ú.
`å#∞ ã≤kúOK«∞@‰õΩ `å#∞ HÍ~°}=∞QÆ∞@ Ö’Hõ=Ú# Hõ#|_»^Œ∞. HÍx
Ö’Hõ=Ú# ã¨HõÅ=Ú J^蕺㨠KÕÜ«Ú@‰õΩ J*Ï˝#=Ú HÍ~°}=Ú HÍ=K«∞Û#∞.
HÍx P J*Ï˝#=Ú#∞ J^蕺ã¨KÜ Õ Ú« @‰õΩ `«y# HÍ~°}=ÚÖˉΩõ #fl P J*Ï˝#=Ú
J^≥·fi`«–2 66 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
33
Z@∞¡ ã≤kOú Ѩ*ÏÅ∞##∞ ã¨Oâ◊Ü∞« =Ú HõÅ∞æK∞« #flk? J*Ï˝#=Ú ã¨HÅõ „|Ǩ‡O_®
^蕺㨉õΩ HÍ~°}=∞x "≥Å¡_çOzi. J\˜ì J*Ï˝#=Ú P`«‡‰õΩ ã¨Ç¨Ï[=Ú HÍ^Œ∞.
HÍ=Ù# ^•xx J^躌 ã¨=Î ∞# =ÅÜ«Ú#∞. JO^Œ∞KÕ „|Ǩ‡O_®^蕺㨉Ωõ J*Ï˝#=Ú,
J*Ï˝<å^蕺㨉Ωõ =∞é˜ÜÚ≥ Hõ J*Ï˝#=Ú HÍ~°}=∞#∞ J#=ã¨÷ `«@ã¨=÷ Ú HÍQÆÅ
^Œx "å^Œ∞Å Pâ◊Ü∞« =Ú. HÍx K≥`· #« º=Ú `«# ã¨O|O^è=Œ ÚKÕ W`«~° Ѩ^•~°=÷ Ú
Å#∞ ÉèÏã≤OѨKÕÜ«ÚK«∞, `å#∞#∞ ÉèÏã≤OK«∞#∞. K≥·`«#º „ѨHÍâ◊=Ú#∞,
Éè^Ë =Œ Ú#∞ ã¨fi`ã« ^≤ =úŒ ÚÅ∞QÍx Ѩ~å¿ÑHõ=∆ ÚÅ∞ HÍ=Ù. D q^è=Œ ÚQÆ J*Ï˝#=Ú
Ãã`· =« Ú ã¨HÅõ „ÉǨ‡O_®^蕺ã¨#∞, `«# J^蕺ã¨#∞x~°fiÇÏ≤ OK«∞#∞. WOuÜÕ∞QÍHõ
J*Ï˝#=Ú#‰õΩ '=∂Ü«∞— J<Õ <å=∂O`«~=° Ú HõÅ^Œ∞. =∂Ü«∞ J#QÍ á⁄ã¨QxÆ
JOâ◊=ÚÅ#∞ ã¨~Ú`«=Ú á⁄ã¨yOѨ*ÏÅ∞#k Jx J~°=÷ Ú. Ѷ∞¨ @Ѩ@ =ÚʼnõΩ
Éè^Ë =Œ Ú HõÅ^Œ∞. J#QÍ Ñ¶∞¨ @Éè^Ë =Œ Ú Ñ¨@=∞O^Œ∞#∞ Ѩ@Éè^Ë =Œ Ú Ñ¶∞¨ @=∞O^Œ∞#∞
HõÅ^Œx ÉèÏ==Ú. J\˜ì Éè^Ë =Œ Ú Ñ¶∞¨ @=∞O^Œ∞#∞ Ѩ@=∞O^Œ∞#∞ `å#∞O_»∞#ѨÙ_∞» ,
aè#fl=∞QÆ∞ Ѷ∞¨ @=∞O^Œ∞#∞ aè#fl=∞QÆ∞ Ѩ@=∞O^Œ∞#∞ #∞O_»∞<å Ü«∞x qHõÅÊ=Ú
KÕÜ«∞QÍ, aè#fl=ÚÅQÆ∞ Ѷ¨∞@Ѩ@=ÚÅO^Œ∞ Ü«ÚO_»∞#xÜÕ∞ K≥ѨÊ=ÅÜ«Ú#∞.
Ѷ∞¨ \Ïaè#fl=∞QÆ∞ Ѩ@=∞O^Œ∞ Ѷ∞¨ @Éè^Ë =Œ ÚO_» *ÏÅ^Œ∞. JO^Œ∞=Å# Ѷ∞¨ @=∞O^Œ∞
ÉèË^Œ =ÚO_»∞@‰õΩ ѨÓ~°fi"Õ∞ Ѷ¨∞@=Ú Ñ¨@=Ú#Hõ#fl aè#fl=∞~Ú Ü«ÚO_»∞##
=ÅÜ«Ú#∞. HÍ=Ù# J#=ã¨Ü ÷ ∞« #∞ ^Œ∞~°=ã¨÷ `«@ã¨=÷ Ú HÍQÆÅ^Œ∞. HÍ=Ù# Éè^Ë =Œ Ú
`å#∞ aè#fl=∞QÆ∞ Ѷ¨∞@=∞O^Œ∞O_»∞@‰õΩ "Õé˘Hõ ÉèË^Œ=Ú#∞ JOwHõiOѨ^Œ∞.
HÍ=Ù# ÉèË^Œ"Õ∞ ã¨fiѨ~° x~åfiǨÏHõ=∞O^Œ∞~°∞. J@∞¡ J*Ï˝#"≥ÚHõ¯\˜ÜÕ∞ ã¨fiѨ~å
^蕺㨉õΩ HÍ~°}=∞QÆ∞#∞.
XHõ¯ J*Ï˝#"Õ∞ ã¨fiÑ~¨ å^蕺㨉Ωõ HÍ~°}"≥∞@∞¡ HÍQÆÅ^Œ<Õ ã¨Oâ◊Ü∞« Ѩ_~» å^Œ∞.
WO„^Œ*Ïe‰õΩ_»∞ Jã¨OÉèí= J~°÷=ÚÅ#∞ KÕÜ«Ú@ Ö’Hõ=∞O^ŒiH© qk`«"Õ∞.
W\˜ì J~°=÷ ÚÅ#∞=∂Ü«∂=∞Ü«∞=ÚÅO^Œ∞=Ú. =∂Ü«∞‰õΩ KÕÜ∞« ^ŒQxÆ HÍ~°º=Ú
Å∞O_»=Ù. DJ*Ï˝#=Ú Ãã`· =« Ú =∂Ü«∞ J#|_»∞#∞. HÍ=Ù#<Õ =∂Ü«∞ JѶ∞¨ \˜`«
Ѷ¨∞@<å ™ê=∞~°÷º=Ú HõeyÜ«ÚO_ç ã¨HõÅ x~åfiǨÏHõ=Ú KÕÜ«Ú#x ÉèÏ==Ú.
J=: J^蕺㨠ÅHõ∆}=Ú K≥ѨCK«∞ J^蕺㨠ÉèË^Œ=ÚÅ#∞ K«∂ѨÙK«∞<åfl~°∞.
Jk HÍx =ã¨∞Î=Ù #O^Œ∞ JkÜ«∞#∞ |∞kúx J^蕺㨠J#|_»∞#∞.
J^≥·fi`«ã≤kú 67
J#QÍ =ã¨∞=Î Ù#‰õΩ QÆÅ ™ê=∂#º qâıëêOâ◊=ÚÅÖ’ qâıëêOâ◊=Ú `≥eÜ«∞x
=ã¨∞Î=Ù #O^Œ∞ P =ã¨∞Î=Ù#∞ K«∂z "Õé˘Hõ =ã¨∞Î=x „Éèíq∞OK«∞@ J^蕺ã¨
J#|_»∞#∞. P`«‡`«`fiΫ =Ú#∞ qâ◊^=Œ ÚQÆ `≥eÜ«∞x P`«‡Ü«∞O^Œ∞ W\˜ì J^蕺ã¨
ã¨HõÖÏ#∞Éèí= ã≤^Œú=∞~Ú ã¨Ê+¨ì=ÚQÆ `≥eÜ«ÚK«∞#flk. ''<Õ#∞ JA˝_»#∞,
^Œ∞~°ƒùÅ∞_»#∞, #~°∞_»#∞, ^Œi„^Œ∞_»#∞, <å `«#Ü«Ú Öˇ@∞¡ rqOѨQÆÅ~°∞—— J<Õ
Ö’HÍ#∞Éèí==Ú JO^Œ~°‰õΩ `≥eÜ«Ú#∞.
=Ú`«ºÑ¨ÙzÑ¨Ê ~°∂Ѩ=Ú#∞QÍx, „`å\˜~°∂Ѩ=Ú#∞ QÍx qâ◊^Œ=ÚQÆ `≥e
Ü«∞xKÀ =Ú`«ºÑ¨ÙzѨÊ#∞ "≥O_çÜ«∞x, „`å_»∞#∞ áê=∞x „Éèíq∞O`«∞~°∞.
=Ú`«ºÑ¨Ù zÑ¨Ê Ü«∞O^Œe XHõ JOâ◊=Ú#∞ `≥eã≤ÜÚ« , =∞é˜ÜÚ≥ Hõ JOâ◊=Ú#∞
`≥eÜ«∞ #O^Œ∞# "≥O_ç Jx „Éèí=∞Ѩ_»∞^Œ∞~°∞. <Õ#∞ 'J*Ï˝#∞_»#∞— J#∞
J^蕺ã¨Ü«∞O^Œ∞ <Õ#∞ J#∞#k JO`«óHõ~°} `«^Œú~å‡^蕺㨠J#|_»∞#∞.
J*Ï˝ # ∞_» # ∞ J#∞#k Jq^•º `« ^ Œ ú ~ å‡^è • ºã¨ J#|_» ∞ #∞. W>Ë ¡
*Ï˝<OÕ „kÜ«∞=ÚÅ#∞, "åx ^è~Œ ‡° =ÚÅ#∞ `«#Ü«∞O^Œ∞ J^躌 ã≤OK«∞@ [iyOk.
|Å=Ú „áê}^è~Œ ‡° =Ú. HÍ=Ù# ^Œ∞~°ƒÅù ∞_»#∞ J#∞#k „áê}Ï^蕺㨠J#|_»∞#∞.
Hõˆ~‡O„kÜ«∞=ÚÅ#∞ ã¨~Ú`«=Ú r=Ù_ç>Ë¡ J^茺ã≤OK«∞H˘#∞#∞. #~°∞_»#∞
J#∞#k 㨠∂ ÷ Å â◊ s ~å^è • ºã¨ = Ú. ^Œ i „^Œ ∞ _» # ∞ J#∞#k ÉÏǨ Ï º=∞QÆ ∞
^èŒ#„ѨܫÚHõÎ=∞QÆ∞ J^蕺ã¨=Ú. Ѩل`«∞ÅO^Œ∞, "åi r=#=Ú #O^Œ∞#∞ `«#
Ѩل`«∞ÅxÜ«Ú, "åi r=#=Ú `«#‰õΩ K≥Ok# r=#=∞xÜ«Ú J^蕺ã¨
[~°∞QÆ∞K«∞#flk. W>Ë¡ <Õ#∞ *Ï˝xx, <Õ#∞ |Å=O`«∞_»#∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞
qâı+} ¨ =ÚÅ`À J^蕺㨠[~°∞QÆ∞K«∞#fl^xŒ K≥Ñʨ =K«∞Û#∞. HÍx ™ê^è•~°}=ÚQÆ
J^蕺㨠^Œ∞óY ¿ÇÏ`«∞=Ù HÍQÆÅ^Œx `≥Å∞ѨÙ@ÔH· J*Ï˝x#xÜ«Ú, ^Œ∞~°ƒÅù ∞_»xÜ«Ú
`≥eÑ≤i. ^Œi„^Œ∞_»##∞ѨÙ_»∞ ^Œ∞óY=Ú `≥eÜ«Ú suQÍ ^èŒx‰õΩ_»##∞ #ѨÙ_»∞
^Œ∞óY=Ú `≥eÜ«∞HõáÈ=Ù@ ã¨Ê+¨ì=Ú.
P`«‡Ñ¨iâ◊√^Œ=ú Ú, P#O^Œ~∂° Ѩ=Ú, âßâ◊fi`=« Ú, *Ï˝#~°∂Ѩ=Ú. W\˜ì P`«‡
^è~Œ ‡° =ÚÅxfl\h˜ â◊s~°=∞O^Œ∞ `«ÅOz `å#∞ â◊√^Œ∞_ú #» xÜ«Ú, ã¨O`«∞+¨µ_ì #» xÜ«Ú,
ã≤~÷ ∞° _»#xÜ«Ú, *Ï˝xx JxÜ«Ú `«ÅOK«∞K«∞O_»∞#∞. W>Ë¡ Q“~°=~°=‚ ÚQÆÅ ã¨∂Å÷
HÍÜ«Ú_»#xÜ«Ú, HÍ=Ù#<Õ K«∂_»^yŒ # =∞Oz~°∂Ѩ=Ú QÆÅ"å_»#xÜ«Ú, áê@
J^≥·fi`«–2 68 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
34
==ÚQÆÅ"å_»#xÜ«Ú P`«‡ã¨fi~∂° Ѩ=∞O^Œ∞ ^ÕÇϨ ^è~Œ ‡° =ÚÅ#∞ `«ÅOK«∞K«∞O_»∞#∞.
W@∞¡ Ѩ~°ã¨Ê~°=Ú J^茺ã≤OK«∞H˘#∞@ =Å# q∞„â◊=∞=ÚÖˇ·# ã¨`åº#$`«=ÚÖË
^ÕǨÏ=ÚQÍ QÆÅ"å_≥·# r=Ù_»∞ Zé]QÆ HÍeÛ# xѨC W#∞=Ú`À_» ã¨"≥∞‡@
^≥|ƒÅ∞ á⁄O^Œ∞ suQÍ ã¨HÅõ ã¨O™ê~°ÉÏ^èÅŒ #∞ á⁄O^Œ∞K«∞<åfl_∞» . ^è~Œ ‡° ã¨fi~∂° Ѩ
=ÚÅQÆ∞ P`å‡<å`«‡Å#∞ Ѩ~°ã¨Ê~°=Ú J^茺ã≤OѨHõ, "åx ^èŒ~°‡=ÚÅQÆ∞ â◊√^•ú
#O^Œ = ÚÅ#∞ ™œ÷ Ö Ïºkè ~° ∂ Ѩ = ÚÅ#∞ J^è Œ º ã≤ O Ѩ < Õ ~ ° _ » ∞ . HÍQÍ
=∞Å=¸„`å^Œ∞ÅKÕ JѨiâ◊√^Œ=ú ∞QÆ∞ ^ÕÇϨ =Ú#∞ Ѩiâ◊√^Œ=ú ∞xÜ«Ú, x~åHÍ~°=∞QÆ∞
P`«‡#∞ ã¨∂÷Å =∞xÜ«Ú, Jaè~°∂Ѩ=Ú QÆÅ^ŒxÜ«Ú `«ÅOK«∞@ ã¨~°fiÖ’Hõ
ã≤^Œú=Ú. HÍ=Ù# Ѩ~°ã¨Ê~å^蕺ã¨Ü«Ú, Ѩ~°ã¨Ê~° ^èŒ~°‡ã¨Oã¨~æå^蕺ã¨Ü«Ú
Ö’HÍ#∞Éè=í ã≤^=úŒ Ú. J<å`«‡‰õΩ ^è~Œ ‡° =ÚÅ∞#fl#∞ P`«‡‰õΩ ^è~Œ ‡° =ÚÅ∞ ÖË=#~å^Œ∞.
ѨOK«áêkHÍ~°∞Å∞:
''P#O^À q+¨Ü«∂#∞ Éèí"À x`«º`«fiOKÕu
ã¨Ou^èŒ~å‡ JѨ$^茈HÎfiÑ≤ K≥·`«<åº`«Ê$^äŒ y"å= ÉèÏã¨O`Õ II——
P#O^Œ=Ú, q+¨Ü«∂#∞Éèí==Ú, x`«º`«fi=Ú J#∞#q K≥·`«#º=Ú Hõ#fl
aè#fl=Ú Å∞ Q͉õΩ#fl#∞, aè#fl=ÚÅ#fl@∞¡ Hõ#|_»∞ ^èŒ~°‡=ÚÅ∞ QÆÅ=xi.
Dq^èŒ=ÚQÍ ã¨`åº#$`« ã¨O=o`« ~°∂ѨÙ_»~Ú `«`«Îfi=Ú#∞ qKåiOѨ
Hõ~°Î$`«fi=Ú ^ÕǨÏ=Ú#ˆH QÍx P`«‡‰õΩ ã¨OÉèíqOѨ^Œ∞.
J=: J^躌 ã≤OѨ^yŒ # =ã¨∞=Î Ù`À_» áÈeHõÜÚ« , ~°∂Ѩ=Ú QÆÅ =ã¨∞=Î ÙÅ#∞
K«∂z =∞é˜ÜÚ≥ Hõ =ã¨∞=Î ÙQÆ „Éè=í ∞Ѩ_∞» @Ü«Ú ÖË^• J^躌 ã≤OK«∞@Ü«Ú Ö’Hõ=Ú#
`≥eÜ«ÚK«∞#flk. "Õ^•O`«∞Å =∞`«=Ú# „|Ǩχ=Ú#‰õΩ áÈÅÛ^Œy# "Õé˘O_»∞
=ã¨∞Î=ÙQÍx ~°∂Ѩ=ÚQÍx HõxÊOK«=Ù. J@¡~Ú# J^蕺㨠Z@∞¡ á⁄ã¨QÆ∞##∞
ã¨Oâ◊Ü«∞=Ú#∞ ÉÏѨÙK«∞<åfl~°∞.
q+¨~Ú q+¨Ü«∞~°∂Ѩ=ÚÅQÆ∞ P`å‡<å`«‡Å‰õΩ `Õ[ã≤Îq∞~°=ÚʼnõΩ=Öˇ
Ѩ~㰠ʨ ~°=Ú q~À^è=Œ Ú HõÅ^Œ∞. HÍ=Ù# XHõ^•xx K«∂z =∞é˜ÜÚ≥ Hõ\Q˜ Æ „Éèqí ∞OѨ
^ŒQÆ^Œ∞. ѨO_ç`«∞ʼnõΩ Ãã·`«=Ú â◊sˆ~O„kÜ«∞=ÚÅ∞ `å#xÜ«Ú, `«#=xÜ«Ú
J^蕺㨠Hõ#|_»∞K«∞#flk. â◊s~å^Œ∞ÅHõ#fl P`«‡ aè#fl=∞x `≥eã≤# q^•fiOã¨∞Å∞#∞
=º=Ǩ~° ã¨=∞Ü«∞=Ú#O^Œ∞ JÉè^Ë =Œ Ú#∞ =∞éz =º=ǨÏiO`«∞~°∞. Ö’Hõ=º=Ǩ
J^≥·fi`«ã≤kú 69
~°=∞O^Õ HÍHõ, "≥k· Hõ =º=Ǩ~°=ÚÅQÆ∞ Ü«∞*Ï˝^∞Œ ÅO^Œ∞ ã¨~Ú`«=Ú âßGã≤^=úŒ ∞QÆ∞
JHõ~°Î$`åfi`«‡ ~°∂Ѩ=Ú#∞ =∞éz P`«‡#∞ Hõ~°ÎQÆ `«ÅOz „Ѩ=$uÎO`«∞~°∞. D
q^èŒ=ÚQÍ q^•fiOã¨∞Å∞ ã¨~Ú`«=Ú Ö∫H˜Hõ "≥·kHõ =º=Ǩ~°=ÚÅO^Œ∞ P`«‡
`«`fiΫ =Ú#∞ qѨs`«=ÚQÆ `Å« OzÉèÏ+¨º=Ú# ''ѨâßfikaèKåÛ qâıëê`ü—— q^•fiO
ã¨∞ʼnõΩ Ѩâ◊√=ÙÅ`À qâı+¨=ÚÖË^Œxi. ѨO_ç`«∞Å =º=Ǩ~°=Ú ã¨~Ú`«=Ú
Ѩâߺk =º=Ǩ~°`∞« ź=Ú. =º=Ǩ~°=Ú KÕÜÚ« J=ã¨~=° Ú# ™ê=∞º=Ú Hõ#|
_»∞@=Å# Ö’Hõ=Ú# Hõ#|_»∞ =º=Ǩ~°=Ú J^蕺ã¨=¸Å=∞x ã≤^=úŒ Ú. áÈeHõ
ÖËx P`«‡Ü«∞O^Œ∞ QÆ*Ï^Œ∞Å P~ÀѨ=Ú ã¨fiÑfl¨ =∞O^Œ∞ P=â◊º=∞OwHõiOѨ=Öˇ#∞.
ã¨fiѨfl=Ú, =Ú`«ºÑ¨ÙzѨʖ"≥O_ç =Ú#flQÆ∞"åx q+¨Ü«∞=∞O^Œ∞, ~°∂Ѩ=ÚÖËx
PHÍâ◊=∞O^Œ∞ he ~°OQÆ∞HõÅÊ# =Ú#flQÆ∞"åx J^蕺㨠q+¨Ü«∞=Ú# áÈeHõ
ÖˉΩõ #fl#∞, ~°∂Ѩ=ÚÖˉΩõ #fl#∞ J^蕺㨠HõxÊOK«∞@ ã¨~åfi#∞Éè=í ã≤^=úŒ Ú. HÍ=Ù#
P`å‡<å`«‡Å‰õΩ áÈeHõÖˉõΩ#fl#∞, P`«‡‰õΩ~°∂Ѩ=Ú ÖˉõΩ#fl#∞ J^蕺ã¨
ã¨OÉèíqOѨ QÆÅ^Œx ÉèÏ==Ú. HÍ=Ù# D J^蕺㨠q+¨Ü«∞=Ú# K≥·`«#º"Õ∞
Jkèëêì#=Ú HÍx "Õé˘O_»∞ ÖË^Œ∞.
P`å‡<å`«‡Å∞ Ѩ~°ã¨Ê~° aè#fl=ÚÅ#∞@ ã¨Ê+¨ì=Ú. HÍQÍ ''ã≤OǨϟ
=∂}=Hõó Jyfl~å‡}=Hõó—— D ÉÏÅ∞_»∞ ã≤OǨÏ=∞xÜ«Ú, D ÉÏÅ∞_»∞
JyflÜ«∞xÜ«Ú K≥ѨC su ''<Õ#∞ ã¨∂÷ÅHÍÜ«Ú_»#∞ =Ú#flQÆ∞ „Ѩf`«∞Å∞
Q“}=ÚÅ#^ŒQÆ∞#∞. Jyfl =∂}=‰õΩʼnõΩ#∞, ã≤OǨÏ=∂}=‰õΩʼnõΩ ÉèË^Œ=Ú
`≥eÜ«ÚK«∞O_»QÍ, DÉÏÅ∞_»∞ JyflÜ«∞xÜ«Ú, ã≤OǨÏ=∞xÜ«Ú K≥ѨC@
Q“}=∞#|_»∞#∞. â◊√H˜Î~°[`«=ÚʼnõΩ ÉèË^Œ=Ú `≥eÜ«∞x ^Œâ◊Ö’ â◊√H˜Îx K«∂z
~°[`«=∞x K≥ÑC¨ @ J^蕺ã¨Ü∞« #|_»∞#∞. P`å‡<å`«‡Å‰õΩ Éè^Ë =Œ Ú `≥eÜ«∞xKÀ
â◊√H˜Î ~°[`«=Ú=Öˇ `å#∞ ã¨∂÷ÅHÍÜ«Ú_»#∞, <Õ#∞ Q“~°=~°‚=ÚQÆÅ"å_»∞#∞
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ *Ï˝#=Ú J^蕺ã¨=Ú. HÍx Éè^Ë =Œ Ú Hõ#|_»∞ Jyfl=∂}=‰õΩʼnõΩ=Öˇ
Q“}*Ï˝#=Ú HÍ^Œx ÉèÏ==Ú. P`å‡<å`«‡Å‰õΩ áÈeHõÖˉõΩ#fl#∞, P`«‡‰õΩ
~°∂Ѩ=ÚÖˉõΩ#fl#∞ J^蕺ã¨=Ú ã¨OÉèíqOѨQÆÅ^Œx ÉèÏ==Ú.
J=: "≥·~åQƺ=∞O^Œ∞ ‰õΩ`«∂ǨÏÅ=Ú Ñ¨Ù\˜ìOѨ J^蕺ã¨=Ú =Å# HõÅ∞QÆ∞
J#~°÷=Ú#∞ K«∂ѨÙ`«∞<åfl~°∞.
J^≥·fi`«–2 70 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
35
„â◊√u 㨇$u ã¨^•Kå~åk ^è~Œ ‡° =ÚÅ#∞ J#∞+≤Oì K«∞@ =Å# P ^è~Œ ‡° =ÚÅ
`å~°`«=∞º=Ú#∞ J#∞ã¨iOz ^Õ=`å ÉèÏ==Ú#∞ á⁄O^Œ∞#∞. âßGqÇ≤Ï`«
Hõ~°‡=Ú Å#∞ PK«iOѨHõ áÈ=Ù@KÕ`«#∞, x+≤^Œú Hõ~°‡=ÚÅ#∞ KÕÜ«Ú@ KÕ`«#∞
~“~°"åk #~°Hõ=ÚÅO^Œ∞ ^Œ∞óY=ÚÅ#∞ J#∞ÉèíqOK«∞#∞. J\˜ì qÇ≤Ï`å
qÇ≤Ï`« Hõ~å‡K«~° }=ÚÅ`À =$Hõ=∆ ÚÅ∞"≥Ú^ŒÅQÆ∞ ™ê÷=~åk^ÕÇϨ =ÚÅ#∞ á⁄Ok
=∂\˜ =∂\˜H˜ ѨÙ@∞ìK«∞, y@∞ìK«∞ ZѨC_Õx =∂#=[#‡#∞ á⁄O^Œ∞#∞.
Hõ~À‡áêã¨#Å#∞ Ô~O_çO \˜x PK«iOѨ Ç≤Ï~°}ºQÆ~°∞ƒùx Ö’Hõ=Ú#∞ KÕ~°∞#∞.
P Ö’Hõ=Ú #O^Œ∞ *Ï˝<À ^ŒÜ«∞=Ú HÍQÍ =ÚH˜Îx á⁄O^Œ∞#∞ ÖË^Õx
~åQÆ^fiÕ +=¨ ÚÅKÕ =∞~°Å DÖ’Hõ=∞O^Œ∞ [x‡OK«∞#∞. W@∞¡ r=Ù_»∞ q~å=∞=Ú
ÖˉΩõ O_® ã¨O™ê~°=∞O^Œ∞ u~°∞QÆ∞K«∞O _»∞#∞. ѨÙ}ϺѨÙ}º=ÚÅKÕ ^Õ=`«fi=Ú#∞,
™ê÷=~åk ÉèÏ==Ú ã¨OÉèíqOK«∞ K«∞O_»QÍ =∂#=[#‡ ã¨OÉèíqOK«∞@
^Œ∞~°¡Éèí=Ú. HÍ=Ù#<Õ ''Hõfiz^ŒÑ≤ÅÉèí`Õ—— ZO^Õx =∂#=[#‡ HõÅ∞QÆ∞#xi.
Hõ~À‡áêã¨#ÅKÕ Ç≤Ï~°}º QÆ~ƒ° Öù ’Hõ=Ú#∞ KÕi JK«@ "Õ^•O`« „â◊=}=Ú KÕÜ∞« QÍ
*Ï˝ # =Ú L^Œ ~ ÚOz#KÀ Hõ Å ∞QÆ ∞ =ÚH˜ Î x „Hõ = ∞=ÚH˜ Î Ü« ∞ O^Œ ∞ ~° ∞ .
Ç≤Ï~°}ºQÆ~°∞ƒùx`À áê@∞ „Ѩf „Ѩà◊Ü«∞ ã¨=∞Ü«∞ =Ú# q^•º ã¨OѨ#∞flÅ~Ú
Ѩ~°=∞ Ѩ^Œqx á⁄O^Œ∞^Œ∞~°∞. *Ï˝#=Ú HõÅ∞QÆxKÀ =∞~°Å ѨÙ@∞ì^Œ∞~°∞. W@∞¡
=∞~°Å =∞~°Å ѨÙ@∞ìK∞« y@∞ìK∞« ã¨O™ê~° ^Œ∞óY=Ú#∞ =∞~°Å =∞~°Å á⁄O^Œ∞K«∞
"≥·~åQƺ=Ú#∞ á⁄O^Œ‰õΩO_»∞@ â’K«hÜ«∞=Ú.
ã¨fi~°æã¨∞MÏ#∞Éèí==Ú#‰õΩ Ñ≤=∞‡@ ã¨fi~°æ=Ú #∞O_ç „H˜O^Œ‰õΩ =zÛ#ѨÙ_»∞
^Œ∞óY=Ú, #~°HõÜ«∂`«# ##∞ÉèíqOK«∞#ѨÙ_»∞ ^Œ∞óY=Ú, QÆ~°ƒù"åã¨=Ú#
^Œ∞óY=Ú, ѨÙ\ì̃# Ñ≤=∞‡@ ‰õ∆ΩuÊáê™ê^Œ∞Å#∞ `˘ÅyOK«∞ @‰õΩ ™êfi`«O„`«º=Ú
ÖËHõáÈ=Ù@KÕ ^Œ∞óY=Ú, ÉÏÅ„QÆǨÏ=ÚÅKÕ ^Œ∞óY=Ú, ~ÀQÆ=ÚÅKÕ ^Œ∞óY=Ú
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ ^Œ∞óY=ÚÅ∞ ÉÏź=∞O^Œ∞ HõÅ∞QÆ∞K«∞#flq. Ü«∞ø=#=∞O^Œ∞ „HÀ^è=Œ Ú
KÕ`«#∞ Ö’Éèí=ÚKÕ`«#∞ ^Œ∞óY=Ú, =ºã¨#=ÚÅKÕ ^Œ∞óY=Ú, Ѩ~åÉèí==ÚÅKÕ
^Œ∞óY=Ú, ~å[KÀ ~åQÍfl º^Œ∞ÅKÕ HõÅ∞QÆ∞ L^ÕfiQ=Æ ÚKÕ ^Œ∞óY=Ú, ^•i„^Œº=ÚKÕ
^Œ∞óY=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ^Œ∞óY=ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ∞K«∞#flq. =$^•úѨº=∞O^Œ∞ W+¨ì|O^èŒ∞
[#qÜ≥∂QÆ=ÚKÕ ^Œ∞óY=Ú, =∞u=∞~°Ñ¨ÙKÕ ^Œ∞óY=Ú, WO„kÜ«∞ Ѩ@∞`«fi=Ú
J^≥·fi`«ã≤kú 71
`«QÆ∞æ@KÕ ^Œ∞óY=Ú, n~°…~ÀQÆ=ÚKÕ ^Œ∞óY=Ú, =∞~°}ã¨=∞Ü«∞=Ú# q∞H˜¯e
^Œ∞óY=Ú HõÅ∞QÆ∞K«∞#flk. HÍ=Ù# ã¨O™ê~° K«„Hõ=Ú ^Œ∞óY Éè∂í ~Ú+¨=ì Ú. ã¨fi~=æ° Ú
#∞O_ç „H˜OkˆH`≥OK«∞#ѨÙ_»∞ ^Œ∞óY=∞#∞@KÕ ã¨fi~=æ° ∞O^Œ∞ ã¨∞Y=Ú HõÅ∞QÆ=K«∞Û
#x H˘O^Œé∞ `«ÅK≥^~Œ ∞° . HÍx ã¨fi~=æ° ∞O^Œ∞#∞ ~åHõã∆ ¨ ÉÏ^èÅŒ ∞O_»∞@ qxÜ«ÚO
^Œ∞=Ú. ~åHõã∆ ∞¨ Å∞ gi q=∂<å^Œ∞Å#∞ JѨÇϨ iOѨ ^Œ∞óY=Ú, Ѩ^„Œ Éè+í µ¨ Åì #∞
KÕÜ«∞ ^Œ∞óY=Ú, |∞∞+¨µÅ∞ â◊Ñ≤~ÚOѨ ^Œ∞óY=Ú. HÍ=Ù#<Õ:
''WO„^ŒÖ’ˆH =∞ǨÏ^Œ∞ÌóYO „áê*ÏѨ`Õº`« ^≥·=K« I
q+¨‚µÖ’ˆHK« ~“„^Œ K« ^Œ∞óY"Õ∞= qKå~°`«ó II——
WO„^ŒÖ’Hõ=∞O^Œ∞ ^Œ∞óY=Ú, Ç≤Ï~°}ºQÆ~°ƒù Ö’Hõ=∞O^Œ∞#>Ë¡ ^Œ∞óY=Ú,
q+¨µ‚ Ö’Hõ=∞O^Œ∞ ~°∞„^Œ∞xÖ’Hõ=∞O^Œ∞#∞ qKåiOѨ ^Œ∞óY"Õ∞Ü«∞x "åºã¨ÉQíè "Æ å#∞
_»<≥#∞. HÍ=Ù# "≥·~åQƺ=Ú#∞ ÉÁOk ѨÙ#~°˚#‡ÖËx Ѩ^Œqx á⁄O^Œ=Öˇ#∞.
JkfifÜ«Ú_»Q∞Æ Ñ¨~=° ∂`«‡ J*Ï˝# =â◊=Ú# r=Ù_®Ü≥∞#∞. U Ѩ~=° ∂`«‡
HÍ=∞ºHõ~°‡"åã¨Å#KÕ áÈ+≤OѨ|_ç# J*Ï˝# ã¨O|O^èŒ=Ú =Å# r=~°∂ѨÙ_≥·
Hõ~°‡|^Œ∞ú_≥· ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂^Œ∞ʼnõΩ =â◊√_≥· `åh ^ÕǨÏ=∞x „Éèíq∞OK«∞K«∞<åfl_»∞.
„Éèqí ∞Oz J#=~°`=« Ú ã¨O™ê~° K«„Hõ=Ú# u~°∞QÆ*ÁK≥Û#∞. [#‡ã¨=Ú^•Ü«∞=Ú
Å`À T~÷åfi^èÀ Ö’Hõ=ÚÅO^Œ∞ ã¨OK«iOK«∞K«∂ ^Œ∞óY=ÚÜ≥ÚHõ¯ JO`«∞#∞
`≥eÜ«∞ *ÏʼnõΩ<åfl_»∞. =ÚO^Œ∞ "≥#∞Hõ [#‡=ÚÅ#∞ `«ÅOѨ<Õ~°_»∞. J\˜ì
r=Ù#‰õΩ J*Ï˝#"Õ∞ ã¨~åfi#~°÷ =¸Å=Ú. HÍ=Ù# P J*Ï˝#=Ú#∞ `˘ÅyOK«∞
q^è•#=ÚKÕ ã¨zÛ^•#O^Œ ~°∂Ѩ"≥∞ÿ# P`«‡#∞ x[=∞QÆ∞ ™êfi~å[º=∞O^Œ∞
Jaè+≤‰õΩÎx KÕÜ«Ú@‰õΩ "Õ^•O`«=ÚÅ∞Ѩ„Hõq∞Oz#q. Hõ~°∞}Ï=∞~ÚÅQÆ∞
N=∞K«ÛùOHõ~°∞Å∞ =Ú#flQÆ∞ "å~°∞Å∞ "Õ^•O`« ã¨∂„`« ÉèÏ+¨º=Ú =Ú#flQÆ∞
„QÆO^äŒ=ÚÅ ÉèÏëêºk ™ê~°=Ú#∞ `≥eÑ≤ r=Ùx J*Ï˝#=Ú `˘ÅyOK«∞@‰õΩ
ѨÓ#∞H˘xi.
J^≥·fi`«ã≤kú „QÆO^äŒ q=~°}=Ú# `˘e J^蕺~ÀѨ=∞#∞ „ѨHõ~°}=Ú
ã¨=∂ѨÎ=Ú.
J^≥·fi`«–2 72 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
36
JѨ"å^Œ „ѨHõ~°}=Ú
ã¨HÖõ Ï#~°÷ â◊¥#º=∞QÆ∞ xifiâı+¨ Ѩ~„° |Ǩχ=Ú#∞ „ÉèÏO`«∞ÅQÆ∞ l*Ï˝ã∞¨ =Ù
ʼnõΩ É’kèOK«∞@ÔH· "åi ^Œ$+≤Hì ˜ Hõ#|_»∞ Ѩ^•~°=÷ ÚÅ#∞, "åxH˜ QÆÅ ÉË^=Œè ÚÅ#∞
JOwHõiOz, J^蕺~ÀѨ JѨ"å^Œ „ѨHõ~°}=ÚÅ Ô~O_çO\˜H˜ xifiâı+¨ Ѩ~°
„|Ǩχ"Õ∞ q+¨Ü∞« "≥∞,ÿ ~Ô O_çO\˜ Ü«∞O^Œ∞ ã≤kOú K«∞ `«`Ê« ^•~°=÷ Ú#‰õΩ, `«fiO Ѩ^•~°÷
=Ú#‰õΩ#∞ ÅHõ∆º, ÅHõ∆}ÉèÏ==Ú#∞ `˘Å∞`« K«∂ѨÙK«∞<åfl~°∞.
„|Ǩχ=Ú ã¨HÅõ [QÆ`∞« Î L`«ÊuÎ ã≤u÷ ÅÜ«∞=ÚʼnõΩ xq∞`«Î HÍ~°}=∞xÜ«Ú,
Láê^•#HÍ~°}=∞xÜ«Ú `˘e„ѨH~õ }° =Ú# K≥ÑÊ≤ i. x~°∞}æ „|Ǩχ=Ú [QÆ=Ú
Å#∞ ѨÙ\˜ìOѨ*ÏÅ^Œ∞. áêeOѨ*ÏÅ^Œ∞. ÅÜ«∞=Ú KÕÜ«∞*ÏÅ^Œ∞. HÍ=Ù# ÃÑ·
ÅHõ∆}=ÚÅ`À „|Ǩχ=Ú#‰õΩ ™êH∆Í`«ûO|O^èŒ=Ú ÖËHõáÈ=Ù@KÕ ã¨$+≤ì, ã≤÷u,
ÅÜ«∞=ÚʼnõΩ HÍ~°}=∞#∞ ÅHõ∆}=Ú „|Ǩχ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ É’kèOѨ*ÏÅ^Œ∞.
„|Ǩχ=Ú#‰õΩ ÃÑ· ÅHõ∆}=Ú`À_» J^茺ã¨Î ã¨O|O^èŒ=Ú#flO^Œ∞# ÃÑ· ÅHõ∆}=Ú
âßMÏ K«O„^Œ <åºÜ«∞=ÚKÕ x*Ïkèëêª #=∞QÆ∞ Ѩ~„° |Ǩχ=Ú#∞ ã¨∂zOK«QÅÆ ^Œ∞.
K«O„^Œ∞x `≥Å∞ã¨∞H˘#=Öˇ#x HÀ~°∞#`«xH˜ K≥@∞ìH˘=∞‡Å#∞ K«∂Ñ≤ P H˘=∞‡Å
g∞^Œ QÆÅ aO|"Õ∞ K«O„^Œ∞_»x `≥eÜ«∞K≥ÃÑÊ^Œ~°∞. nxÖ’ K«O„^Œ∞#‰õΩ
H˘=∞‡Å`À ™êH∆Í`«ûO|O^èŒ=ÚÖË^Œ∞. J~Ú##∞ H˘=∞‡ÅÃÑ·# ã¨∂\˜QÆ
JO`«iHõ∆=Ú# K«O„^Œ∞_»∞ Ü«ÚO_»∞@KÕ l*Ï˝ã¨∞=Ù K«O„^ŒaO|=Ú#∞
`≥eÜ«ÚK«∞<åfl_∞» . nxx âßMÏ K«O„^Œ<åºÜ«∞=∞O^Œ∞~°∞. ÅHõº∆ =∞QÆ∞ Ѩ~„° |Ǩχ=Ú
ˆH=Å ã¨zÛ^•#O^Œ ~°∂Ѩ=Ú. U q^èŒ=∞QÆ∞ ^≥·fi`«ã¨O|O^èŒ=Ú ^•xÜ«∞O^Œ∞
Hõ#|_»^∞Œ . P Ѩ~° „|Ǩχ=Ú ã¨∂H∆͇u ã¨∂Hõ‡∆ =Ú. J"åQƇ#ã¨QÀK«~=° Ú. ''ã¨`º« O
*Ï˝#=∞#O`«O „|Ǩχ—— ''Ü«∞`À"åKÀ x=~°ÎO`Õ J„áêѨº =∞#™êã¨Ç¨Ïó——
Ü«∞#∞ „â◊√`«∞Å∞ x~°∞æ} Ѩ~°„|Ǩχ=Ú<Õ Kå@∞`«∞#flq. W\˜ì Ѩ~°„|Ǩχ=Ú
ǨÏ$^ŒÜ∞« ѨÙO_»sHõ=∞O^Œ∞ <≥ÅH˘x Ü«ÚO_»∞#∞. U q^è=Œ ∞QÆ∞ ^≥fi· `« ã¨O|O^è=Œ Ú
Ѩ~°„|Ǩχ=Ú#‰õΩ ÖËHõ áÈ=Ù@KÕ ÃÑ· ÅHõ∆}=ÚÅ`À_»#∞ „|Ǩχ=Ú#‰õΩ
ã¨O|O^è=Œ Ú ã¨OÉèqí OѨ*ÏÅ^Œ∞. Jaè#flxq∞`ÀÎáê^•# HÍ~°}=∞#∞ ÅHõ}∆ =Ú
™êH∆Í`«ûO|O^èŒ=Ú ÖËHõáÈ~Ú##∞ J^茺ã¨Î ã¨O|O^èŒ=ÚO_»∞@ =Å#
J^≥·fi`«ã≤kú 73
ÅHõ∆}=∞~Ú# su ÅHõ∆º=∞QÆ∞K«∞#flk.
HÍ~°}=ÚÅ∞ q=~°ÎHÍ~°}=ÚÅxÜ«Ú, Láê^•#HÍ~°}=ÚÅxÜ«Ú,
xq∞`«HÎ Í~°}=∞xÜ«Ú =¸_»∞ q^è=Œ ÚÅ∞. ã¨O["Õà◊ „`å_»∞#∞K«∂z áê=∞xÜ«Ú,
=Ú`«ºÑ¨ÙzѨÊ#∞ K«∂z "≥O_çÜ«∞xÜ«Ú „Éèíq∞O`«∞=Ú. „`å_»∞#‰õΩ, =Ú`«ºÑ¨Ù
zѨʉõΩ U qHÍ~°=Ú ÖˉΩõ #fl#∞ „`å_»∞ ã¨~Ê° =ÚQÆ#∞, =Ú`«ºÑ¨ÙzÑ¨Ê "≥O_çQ#Æ ∞
Hõ # |_» ∞ #∞. Hõ # |_» ∞ 㨠~ ° Ê ~° [ `« = Úʼnõ Ω „`å_» ∞ , =Ú`« º Ѩ Ù zѨ Ê
HÍ~°}=∞#|_»∞#∞. W@∞¡ HÍ~°}=ÚÅ#|_»∞ "åxH˜ U q^èŒ=∞QÆ∞ qHÍ~°=Ú
ÖË H õ HÍ~° } =ÚÅ~Ú#KÀ Jq q=~° Î H Í~° } =ÚÅ#|_»∞#∞.
‰õΩ=∞‡iKÕÜ«Ú‰õΩO_»Å‰õΩ =∞\ì̃Ü«Ú, ã¨fi~°‚HÍ~°∞_»∞ KÕÜ«Ú #QÆʼnõΩ |OQÍ~°=Ú
HÍ~°}=ÚÅ#|_»∞#∞. Wq Láê^•# HÍ~°}=ÚÅ∞. HÍ~°}=ÚÅ#|_»∞
=ã¨∞Î=ÙÅ∞ HÍ~°º~°∂Ѩ=Ú# Ѩi}q∞OѨ P HÍ~°}=ÚÅ∞
Láê^•#HÍ~°}=ÚÅ#|_»∞#∞. J\˜ì Láê^•# HÍ~°}=ÚÅQÆ∞ =∞\˜xì ‰õΩO_»Å
~°∂Ѩ=Ú#∞, |OQÍ~°=Ú#∞ #QÆÅ ~°∂Ѩ=ÚQÆ#∞ Ѩi}q∞OѨKÕÜ«Ú W`«~°
™ê^èŒ#=ÚÅxflÜ«Ú xq∞`«Î HÍ~°}=ÚÅ#|_»∞#∞. Hõ_»=ʼnõΩ ‰õΩ=∞‡iÜ«Ú,
#QÆʼnõΩ HõO™êeÜ«¸ xq∞`«HÎ Í~°}=ÚÅQÆ∞^Œ∞~°∞. ‰õΩÖÏÅ ã¨fi~°H‚ Í~°∞ʼnõΩ LѨ
Hõ~}° =ÚÅQÆ∞ ^ŒO_»K„« HÍ^Œ∞Å∞, ã¨∞uÎ =Ú#flQ∞Æ #q xq∞`«Î HÍ~°}=ÚÅ#|_»∞#∞.
„|Ǩχ =∞kfifÜ«∞=Ú. HÍ=Ù# ‰õΩOÉèHí Í~°∞#‰õΩ ^ŒO_» K«„HÍ^Œ∞Å=Öˇ „|Ǩχ
g∞ [QÆxfl~å‡}=Ú KÕÜ«Ú#ѨÙ_»∞ LѨHõ~°}=ÚÅ∞ ã¨OÉèíqOѨ=Ù. HÍ=Ù#
„|Ǩχ"Õ∞ xq∞`«Î HÍ~°}"≥∞ÿ Ü«ÚO_»=Öˇ#∞. [QÆxfl~å‡}=Ú#‰õΩ "Õé˘O_»∞
Láê^•# HÍ~°}=Ú ÖË#O^Œ∞# „|Ǩχ"Õ∞ Láê^•# HÍ~°}=∞~Ú Ü«ÚO_»=Å
Ü«Ú#∞. HÍ=Ù#<Õ "Õ^•O`«∞Å∞ [QÆxfl~å‡}=Ú#‰õΩ „|Ǩχ=Ú#∞ Jaè#flxq∞`ÀÎ
áê^•# HÍ~°}=∞O^Œ∞~°∞. "Õ^•O`«∞Å∞ "åº=ǨiHõ ^Œ$+≤#ì #∞ã¨iOz „|Ǩχ=Ú#∞
Jaè #flxq∞`ÀÎ á ê^•#=∞O^Œ ∞~° ∞. HÍ=Ù# „|Ǩ Ï ‡=Ú [QÆ ^•HÍ~° = Ú#
Ѩi}Ï=∞=Ú `«Ñ¨Êxã¨iÜ«∞QÆ∞@KÕ qHÍ~åk ^À+¨=ÚÅ∞ Jx"å~°º=ÚÅ∞
HÍQÆ Å =Ù. HÍ=Ù#<Õ "Õ ^ •O`« ∞ Å∞ Ѩ ~ ° = ∂~° ÷ ^Œ $ +≤ ì x J#∞㨠i Oz
[QÆxfl~å‡}=Ú#‰õΩ „|Ǩχ=Ú q=~°Î HÍ~°}=∞O^Œ∞~°∞. „|Ǩχ=Ú#∞
q=~°ÎHÍ~°}=∞#∞@ÜÕ∞ "Õ^•O`«=ÚʼnõΩ Ѩ~°=∞ `å`«Ê~°º=Ú. JO^Œ∞=Å#
J^≥·fi`«–2 74 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
37
~°[`«=ÚʼnõΩ q=~°Î HÍ~°}=∞QÆ∞ =Ú`«ºÑ¨ÙzѨÊ=Öˇ#∞, ã¨~°Ê=Ú#‰õΩ
q=~°ÎHÍ~°}=∞QÆ∞ „`å\˜H˜=Öˇ#∞ ã¨HõÅ [QÆ=ÚʼnõΩ q=~°Î HÍ~°} =∞QÆ∞
„|Ǩχ=Ú#‰õΩ qHÍ~åk ^À+¨=Ú Wã¨∞=∞O`«Ü«Ú HõÅ∞QÆ<Õ~°^Œ∞.
‰õÄ@ã¨=÷ ∞QÆ∞ „|Ǩχ=Ú =∂Ü«∂™êǨÜ«∞º=ÚÖËHõ „ѨÑO¨ K«=Ú#∞ ѨÙ\˜Oì Ѩ
*ÏÅ^Œ∞. q∞^䕺Éè∂í `«=ÚÅQÆ∞ =ã¨∞=Î ÙÅO^Œ∞ '=∂Ü«∞— J#∞ â◊|=Ì Ú „Ѩã^≤ =úŒ ∞~Ú
Ü«ÚO_»∞@KÕ <å=∂Ü«∞Ü«Ú q∞^䕺Éè∂í `«=∞#∞@ `«^ºŒä =Ú. "Õ^•O`«∞b=∂Ü«∞#∞
'Jq^Œº— Ü«∞xÜ«Ú ¿Ñ~˘¯O^Œ∞~°∞. „|Ǩχ q^Àº^ŒÜ«∞=ÚKÕ Jq^Œº `˘ÅQÆ∞#x
''`«"∞Õ =qk `åfiu =∞$`«∞º"Õ∞u—— ''`«~u° â’Hõ =∂`«‡q`ü—— Jx "Õ^•O`«=ÚÅO^Œ∞
HõxÊOK«∞K«∞#flk. ~åHõã∆ ∞¨ Å =∂Ü«∞KÕ xi‡OѨ|_ç# =ã¨∞=Î ÙÅ∞ Ü«Ú^•ú^∞Œ Å#∞
x~°fiÇÏ≤ OѨ ã¨=∞~°=÷ ÚÖˇ· Ü«ÚO_»∞@ ѨÙ~å}Ï^Œ∞ÅO^Œ∞ =∞#=Ú q#∞K«∞<åfl=Ú.
q∞^䕺Éè∂í `«=ÚÅQÆ∞ Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞ ã¨~Ú`«=Ú HÍ~°ºã¨=∞~°=÷ ÚÅ~Ú. `≥eÜ«∞|_ç
Ü« Ú #flq. HÍ=Ù# =∂Ü« ∂ xi‡`« = ∞~Ú# D„Ѩ Ñ ¨ O K« = Ú ã¨ H õ Å
=º=Ǩ~å~°›=∞~Ú Ü«ÚO_»HõáÈ=Ù#∞. D„ѨѨOK«=Ú Ü≥ÚHõ¯ `«`«Îfiq∞\˜ìk
Ü«∞x x~°‚~ÚOѨ*ÏÅ=Ú. <≥=∞e Ñ≤OKè«Ñ¨Ù HÍOu=Öˇ D „ѨѨOK«`«`«Îfi=Ú
‰õÄ_® ^Œ∞~°=QÍǨÏ=Ú. W\˜ì ^Œ∞~°=QÍǨÏ=∞QÆ∞ „ѨѨOK«=Ú ~°A˚ q=~°Î=∞QÆ∞
ã¨~°Ê=Ú=Öˇ „|Ǩχ q=~°Î=∞~Ú Ü«Ú#flk.
"Õ^•O`«∞Å∞ =∂Ü«∞#∞, =∂Ü«∂HõeÊ`«=∞QÆ∞ „ѨѨOK«=Ú#∞ q∞^䌺
Ü«∞O^Œ∞~°∞. q∞^䕺`«fi=Ú#∞ "Õ^•O`«∞ÅÖ’ ѨÅ∞=Ù~°∞ ѨÅ∞q^èŒ=ÚÅ
=Hͯ}˜Ozi. 㨄^Œ∂Ѩ=∞xÜ«Ú, J㨄^Œ∂Ѩ=∞xÜ«Ú, x~°fizOѨ|_»~åx^ŒxÜ«Ú,
q∞^䌺ܫ∞x H˘O^ŒéO^Œ∞~°∞. „uHÍÅ=ÚÅO^Œ∞ x¿+kèOѨ|_»^Œy Ü«ÚO_»∞#k
q∞^二 Ü«∞x H˘O^Œé∞, *Ï˝#=ÚKÕ `˘ÅQÆ∞#k q∞^二 Ü«∞x H˘O^ŒéO^Œ∞~°∞. `å#∞
ÖËx `å=Ù# `å#∞ Hõ#|_»∞#k q∞^䌺ܫ∞x H˘O^Œé∞, „|Ǩχ=Ú#Hõ#fl
J#º=∞QÆ∞#k q∞^䌺 Ü«∞x =∞é˜H˘O^Œ~°O^Œ∞~°∞. Jx~åfiK«º=∞QÆ∞#k
q∞^䌺ܫ∞xÜ«Ú, =∂Ü«∂HõeÊ`« =∞QÆ∞#k q∞^䌺ܫ∞xÜ«Ú q∞^䕺`«fi
ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ ѨÅ∞q^èŒ=ÚÅ∞QÆ x~°fizOѨ =K«∞Û#∞. Z@∞¡ x~°fizOz##∞,
q∞^䕺Éèí∂`«=ÚÅQÆ∞ ~°A˚ ã¨~åÊ^Œ∞ÖÏ x~°fiK«# =Ú#‰õΩ Ö’|_ç Ü«Ú#flO^Œ∞#
q∞^䕺 =ã¨∞Î=ÙÅ∞ HÍQÆÅ=Ù. ÃÑ·x~°fiK«#=ÚÅÖ’ *Ï˝#=ÚKÕ `˘ÅQÆ∞#k
J^≥·fi`«ã≤kú 75
q∞^䌺ܫ∞#∞ x~°fiK«#=Ú#∞ ''Ѩ~°ã¨=∞kèQÆ =∂`«Îxfl =$uÎ „â◊√`Õâ◊Û—— Ü«∞#∞
Ѩ^=Œ ÚKÕ „QÆO^äHŒ Í~°∞Å∞ "≥Å_¡ Oç zi. HÍQÍ *Ï˝#=ÚKÕ `˘ÅQÆ∞#k q∞^二 Ü«∞#∞
ÅHõ∆}=Ú „QÆO^äŒHÍ~°∞ʼnõΩ ã¨=∞‡`«=∞x ã¨Ê+¨ì=∞QÆ∞K«∞#flk. =∂Ü«∂q^ŒºÅ‰õΩ
ÉèË^Œ"Õ∞q∞Ü«ÚÖË^Œ∞. „|Ǩχq^Àº^ŒÜ«∞=ÚKÕ q^Œº‰õΩ q~°∞^Œú =∞QÆ∞ Jq^Œº
`˘Å∞QÆ∞<Õ HÍx q^•º q~À^èŒ=Ú ÖËx =∂Ü«∞Ü«Ú UÅ `˘ÅQÆ QÆÅ^Œ#∞
ã¨Oâ◊Ü∞« =Ú#‰õΩ J=HÍâ◊=ÚÖË^∞Œ . =∂Ü«∞Ü«Ú `˘ÅQÆQÅÆ ^Œ∞. JO`« =∂Ü«∂
HõeÊ`«=∞QÆ∞ „ѨѨOK«=Ú ‰õÄ_® JO`«iOK«∞#∞.
J=: „ѨѨOK«=Ú „|Ǩχ~°∂Ѩ=∞#∞@KÕ ÅHõ∆º=∞QÆ∞ „|Ǩχ=∞kfif Ü«∞=∞
#∞@#∞ ã¨Ê+¨ì=Ú KÕÜ«ÚK«∞<åfl~°∞.
''Ü«∞`À"å W=∂x Éè∂í `åx *ÏÜ«∞O`Õ ÜÕ∞# *Ï`åx r=Ou Ü«∞„`«ÊÜ«∞O
`«ºaè ã¨Oqâ◊Ou——Ü«∞#∞ "Õ^gŒ ∞ ã¨HÅõ „ѨÑO¨ K«=Ú „|Ǩχ=Ú =Å# ѨÙ@∞ì#xÜ«Ú,
„|Ǩχ=ÚKÕ áêeOѨ|_»∞#xÜ«Ú, „|Ǩχ=Ú# ÅÜ«∞=∞QÆ∞#xÜ«Ú "≥Å_¡ Oç K«∞
K«∞#flk. ''qHÍ~À <å=∞^èÜ Õ ∞« O =∞$uÎHˆ `Õº= ã¨`º« "£∞—— J#∞ „â◊√uÜ«Ú =∞\˜=ì Å#
ѨÙ\˜,ì =∞\˜Ü ì ∞« O^Œ∞O_ç, =∞\˜ì Ü«∞O^Œ∞ ÅÜ«∞=∞QÆ∞ ‰õΩO_», =¸‰õΩ_»∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞
=∂iÎHõ qHÍ~° =∞O`«ÜÚ« <å=∞^èÜ Õ ∞« =∂„`«=∞xÜ«Ú, =∞$uÎHÍ ~°∂Ѩ=∞xÜ«Ú
`≥Å∞ѨÙK«∞#flk. W>Ë¡ D „ѨÑO¨ K«=∞O`«ÜÚ« „|Ǩχ=Ú =Å# ѨÙ\˜,ì „|Ǩχ=ÚKÕ
áêe`«"∞≥ ,ÿ „|Ǩχ=Ú# ÅÜ«∞=∞QÆ∞@KÕ „|Ǩχ~°∂Ѩ=∞#∞@ ã¨Ê+¨=ì Ú. „|Ǩχ=Ú#
Hõ#fl "Õé˘O_»∞ =ã¨∞=Î Ù QÍ<Õ~^° ∞Œ . 㨄^Œ∂Ѩ=∞QÆ∞ „|Ǩχ=Ú Hõ#fl aè#fl=∞QÆ∞<Õx
J㨄^Œ∂Ѩ=Ú HÍ=Åã≤Ü«ÚO_»∞#∞. `˘eѨH∆Í#∞™ê~°=Ú D„ѨѨOK«=Ú
㨄^Œ∂Ѩ =∞QÆ∞ „|Ǩχã¨fi~°∂Ѩ"≥∞ÿ##∞, ÖËHõ =∞eѨH∆Í#∞ ™ê~°=Ú ã¨„^Œ∂=∞QÆ∞
„|Ǩχ=ÚHõ#fl "ÕéQÆ∞@KÕ J㨄^Œ∂Ѩ=∞~Ú##∞ „|Ǩχ=∞O^Œ∞ „ѨѨOK«
=¸Å=∞QÆ∞ ÉèË^Œ"Õ∞ q^èŒ=ÚQÆ#∞ ã≤kúOѨ*ÏÅ^Œ∞. HÍ=Ù# „ѨѨOK«=Ú
„|Ǩχ~°∂Ѩ=∞#=ÅÜ«Ú#∞ ÖËHõ „|Ǩχ=Ú#Hõ#fl aè#fl=∞#=ÅÜ«Ú<Õ HÍx
Ѩ~°ã¨Ê~° q~°∞^Œú=∞QÆ∞@KÕ aè<åfl aè#fl=∞#^ŒQÆ^Œ∞. D =¸_»∞ q^èŒ=ÚʼnõΩ
q∞Oz# =∞é˜Ü≥ÚHõ =∂~åæO`«~°=Ú ÖË^Œ∞. HÍ=Ù# Ѩ~°ã¨Ê~° q~°∞^Œú=ÚÅQÆ∞
ÉèË^•ÉèË^Œ=ÚÅ∞ Ô~O_»∞#∞ ã¨OÉèíqOѨ<Õ~°^Œ∞. ÉèË^Œâ◊¥#º=∞QÆ∞ „|Ǩχ=Ú#
„Ѩu+≤ªOѨQÆÅ ÉèË^Œ=Ú ã¨OÉèíqOѨ<Õ~°^Œ∞. HÍ=Ù# „|Ǩχ=∞kfifÜ«∞=Ú.
J^≥·fi`«–2 76 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
38
ã¨HÅõ „ѨÑO¨ K«=Ú QÀK«iOK«∞K«∞O_»QÍ „|Ǩχ=∞kfifÜ«∞ "≥∞@∞¡ HÍQÆÅ^Œ#∞
㨠Oâ◊ Ü « ∞=Ú Hõ Å∞æ @ ã¨Ç¨ Ï[=Ú. HÍx Hõ #|_» ∞ „ѨѨ OK« =∞O`« Ü«Ú
Jx~åfiK« º =Ú. J#QÍ ã¨ „ ^Œ ∂ Ѩ = ∞xÜ« Ú , J㨠„ ^Œ ∂ Ѩ = ∞xÜ« Ú ,
㨠^ Œ ã ¨ „ ^Œ ∂ Ѩ = ∞xÜ« Ú K≥ Ñ ¨ Ê â◊ H õ º =Ú QÍ^Œ x Éè Ï ==Ú. [QÆ = ÚÅ∞
㨄^Œ∂Ѩ=∞~Ú#KÀ ''<ÕÇϨ <å<åã≤HÎ O˜ K«#—— D „|Ǩχ=Ú#O^Õ q^è=Œ ∞QÆ∞ Éè^Ë =Œ Ú
ÖË^Œ#∞ x¿+^èŒ=Ú ã¨OÉèíqOѨ^Œ∞. HÍ=Ù# 㨄^Œ∂Ѩ=Ú QÍ<Õ~°^Œ∞. ‰õΩO^Õ\˜
H˘=Ú‡=Öˇ J㨄^Œ∂Ѩ=∞~Ú#KÀ Hõ#|_»<~Õ ^° ∞Œ . HÍ=Ù# J㨄^Œ∂Ѩ=ÚQÍ<Õ~^° ∞Œ .
㨄^Œ∂Ѩ=Ú, J㨄^Œ∂Ѩ=∞#∞@ Ѩ~°ã¨Ê~° q~°∞ ^Œú=Ú. HÍ=Ù# ã¨^Œã¨„^Œ∂Ѩ=Ú
QÍ<Õ~°^Œ∞. Hõ#∞Hõ D„ѨѨOK«=Ú Wk W\˜ìkÜ«∞x K≥ѨÊ~åxk. HÍ=Ù#
Jx~åfiK«º=Ú. WO„^Œ*Ïe`« xi‡`«=ÚÅQÆ∞ =ã¨∞Î=ÙÅ=Öˇ q∞^䕺Éèí∂`«=Ú.
''"åKå~°OÉèí}O qHÍ~À <å=∞^èÕÜ«∞O =∞$uΈH`Õº= ã¨`«º"£∞——
Ѷ¨∞@â◊~å"åk qHÍ~°=∞O`«Ü«Ú <å=∞^èÕÜ«∞=Ú =∞$uÎHõ =∂„`«"Õ∞ ã¨`«º=Ú.
HÍ~°}ã¨fi~°∂Ѩ=Ú =∂„`«"Õ∞ Ѩ~°=∂~°÷=∞xÜ«Ú, HÍ~°º=∞O`«Ü«Ú q∞^䌺ܫ∞x
K≥ѨC@KÕ „ѨѨOK«=Ú q∞^䕺Éèí∂`«=Ú. HÍ=Ù# „|Ǩχ=∞kfifÜ«∞=Ú.
J=: ^≥·fi`«=Ú ÖË^Œ#∞@ÔH· ÉèË^•ã≤kúx K«∂ѨÙK«∞<åfl~°∞.
Ö’Hõ=Ú# K«O„^Œ∞_˘Hõ¯_Õ QÆÅ_»∞. J\˜ì K«O„^Œ∞x ѨÅ∞=Ù~°∞QÆ K«∂K«∞@
„Éèí=∞. W>Ë¡ ^Œ∂~°=Ú# QÆÅ K≥\Á¡Hõ¯\˜QÆ `ÀK«∞@Ü«Ú q∞^䌺. ã¨fi`«ã≤^Œú=ÚQÆ
K«O„^Œ∞x Ü«∞O^Œ∞ ÉèË^Œ=Ú#∞, ^Œ∂~°^Œ∂~°=Ú# QÆÅ K≥@¡Ü«∞O^ŒÉèË^Œ=Ú#∞
ÖË^Œ∞. HÍ=Ù# ÉèË^Œ=ÚÖËx =ã¨∞Î=Ù#∞ aè#fl=ÚQÆ#∞, aè#fl=∞QÆ∞ =ã¨∞Î=Ù#∞
Jaè#fl=ÚQÆ#∞ K«∂K«∞@ q∞^䌺ܫ∞#∞@ ã¨Ê+¨ì=Ú. HÍ=Ù# =ã¨∞Î=Ù#O^Œ∞O_»∞
ÉèË^Œ=ÚQÍx, JÉèË^Œ=ÚQÍx ã¨fi`«ã≤^Œú=ÚQÍ<Õ~°^Œ∞. ^èŒ~°‡=ÚÅKÕ =ã¨∞Î=Ù#‰õΩ
Éè^Ë =Œ Ú ã≤kOú K«∞ ##QÍ ^è~Œ ‡° =ÚÅ∞ ^èiŒ ‡Hõ#fl aè#fl=ÚÖÏ? Jaè#fl=ÚÖÏ Ü«∞x
K≥Ñ¨Ê â◊Hõº=ÚQÍ^Œ∞. J`«ºO`« aè#fl=ÚÅQÆ∞ QÀ=∞Ç≤Ï+¨=ÚÅ∞ Ô~O_çO\˜H˜
^èŒi‡Ü«Ú, ^èŒ~°‡=Ú#∞ HÍ^Œ∞. HÍ=Ù# ^èŒ~°‡^èŒ~°∞‡Å‰õΩ J`«ºO`« ÉèË^Œ=Ú
ã¨OÉèíqOѨ^Œ∞. J`«ºO`«=∞aè#fl"≥∞ÿ#KÀ K«O„^Œ∞_»∞ K«O„^Œ∞#‰õΩ ^èŒi‡Ü«Ú,
^èŒ~°‡=Ú HÍ^Œ∞. HÍ=Ù# ^èŒ~°‡^èŒi‡ ÉèÏ==Ú á⁄ã¨QÆ^Œ∞. ÉèË^•ÉèË^Œ=Ú
Ѩ~°ã¨Ê~°q~°∞^Œú=∞QÆ∞@KÕ ^èŒ~°‡=ÚÅ∞ ^èŒi‡Hõ#flaè#fl=ÚÅ∞, Jaè#fl=ÚÅ∞ Jx
J^≥·fi`«ã≤kú 77
K≥Ñʨ *ÏÅ=Ú. =ã¨∞=Î Ù`À_» =ã¨∞=Î Ù#‰õΩ QÆÅ ^è~Œ ‡° =ÚʼnõΩ Éè^Ë "Œ ∞Õ ã≤kOú z##∞,
ÖËHõ JÉèË^Œ"Õ∞ ã≤kúOz##∞ Ö’Hõ=Ú# Wk ^èŒi‡Ü«∞xÜ«Ú, Wk ^èŒ~°‡=∞xÜ«Ú
=º=ã¨÷Ü«Ú U~°Ê_»*ÏÅ^Œ∞. W@∞¡ q=∞i≈OѨ ^èŒ~°‡^èŒi‡ ÉèÏ==Ú ã¨~Ú`«=Ú
‰õΩ^Œ~#° O^Œ∞# ^è~Œ ‡° =ÚÅ∞ ã¨~Ú`«=Ú ^èiŒ ‡H˜ Éè^Ë •Éè^Ë =Œ ÚÅ#∞ HõeyOѨ<~Õ =° Ù.
HÍ=Ù# ''UHõ"Õ∞"å kfifÜ«∞"£∞—— Jx JÉèË^Œ~°∂Ѩ=Ú# "Õ^•O `«=ÚÅKÕ
`≥Å∞Ѩ|_ç# „|Ǩχ=Ú Jaè#fl"Õ∞HÍx aè#fl=Ú HÍ<Õ~°^Œ∞.
J=: ^è~Œ ‡° ¿ÇÏ`«∞Hõ=∞QÆ∞ Éè^Ë =Œ Ú ã¨OÉèqí OѨ^xŒ „ѨHÍ~åO`«~=° ÚKÕ K«∂ѨÙ
K«∞<åfl~°∞.
ã¨fi`«ã≤^Œú=ÚQÆQÍx, J#º=¸ÅHõ=ÚQÆ QÍx ÉèË^Œ x~°∂Ѩ}=Ú â◊Hõº=Ú
QÍ^Œ∞. ã¨fi`«ã≤^Œú=ÚQÆ ÉèË^Œ=ÚÖËx =ã¨∞Î=ÙÅ∞ W`«~° ÉèË^Œ=Ú KÕ`« aè#fl=ÚÅ∞
QÍ<Õ~=° Ù. =ã¨∞=Î Ù#O^Œ∞ Éè^Ë =Œ Ú K«∂ѨÙ#ѨÙ_∞» U =ã¨∞=Î Ù#O^Œ∞ =∞#=Ú Éè^Ë =Œ Ú
K«∂ѨÙ^Œ∞"≥∂ P =ã¨∞Î=Ù Jaè#fl=∞QÆ∞<Õx ÉèË^Œ=ÚO_»*ÏÅ^Œ∞. aè#fl"Õ∞x P
=ã¨∞Î=Ù #O^Œ∞ ѨÓ~°fi"Õ∞ ÉèË^Œ=Ú ã≤kúOѨ=ÅÜ«Ú#∞. ^èŒ~°‡=ÚÅ ÉèË^Œ=ÚKÕ
^èŒi‡aè#fl=Ú HÍ*ÏÅ^Œ∞. ^èŒ~°‡=ÚÅ∞ ^èŒi‡Hõ#fl aè#fl=ÚÅ∞QÍ=x Ö’HÍ#∞Éèí=
ã≤^Œú=Ú. XHõ ^èŒi‡H˜ QÆÅ ã¨HõÅ ^èŒ~°‡=ÚÅ∞ `«=∞ ^èŒi‡`À_» Jaè#fl=ÚÅQÆ∞@KÕ
`å=Ú Jaè#fl =ÚÖËQÍx aè#fl=ÚÅ∞ HÍ*ÏÅ=Ù. `«=∞Ö’ `å=Ú XHõ WOK«∞Hõ
J~Ú<å ÉèË^Œ=Ú ÖËx ^èŒ~°‡=ÚÅ∞ `«=∞ ã¨OѨ~°¯=ÚKÕ ^èŒi‡ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#
Éè Ë ^ Œ = Ú#∞ Z@∞¡ Hõ e yO K« ∞ #∞? HÍ=Ù# J#=㨠÷ Ü « Ú , ^•xx
Ѩ i Ǩ Ï iOѨ | ∂x#KÀ K« „ Hõ H õ = Ú, ^•xx Ѩ i Ǩ Ï iOѨ | ∂x#KÀ
Ѩ~°ã¨Ê~å„â◊Ü«∞=Ú, ^•xx ѨiǨÏiOѨ|∂x# P`凄â◊ Ü«∞=Ú HõÅ∞QÆ∞#∞.
„|Ǩχ=Ú Jaè#fl=∞xÜ«Ú, JYO_»=∞xÜ«Ú "Õ^•O`«∞ÅO^Œ∞~°∞. ^≥fi· `∞« Å∞
W\˜ì „|Ǩχ=Ú#O^Œ∞ Éè^Ë =Œ Ú#∞ K«∂ѨÙ@‰õΩ „ѨÜ∞« uflO`«∞~°∞. Jaè#fl=Ú, Éè^Ë =Œ Ú
ÖËx „|Ǩχ=Ú#O^Œ∞ ÉèË^Œ=Ú#∞ K«∂ѨÙ@ '<å `«e¡ Q˘„_®Å∞— J#∞#@∞¡QÍ
á⁄ã¨QÆ *ÏÅ^Œ∞. ÉèË^Œ=Ú#∞ K«∂ѨÙ@‰õΩ ѨÓ~°fi"Õ∞ „|Ǩχ=Ú ÉèË^Œ=Ú HõÅk
Jx"å^Œ∞Å∞ x~°∂Ñ≤OѨ=ÅÜ«Ú#∞. "å^Œ∞eѨÙ_»∞ K«∂Ѩ|∂x# ÉèË^Œ=Ú#‰õΩ
ѨÓ~°fi=Ú „|Ǩχ=Ú #O^Œ∞ ÉèË^Œ=ÚO_ç#KÀ P ÉèË^Œ=Ú ÉèË^Œ"Õ∞ HÍ=Ù#
J^≥·fi`«–2 78 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
39
`å#∞ „|Ǩχ=Ú #O^Œ∞O_»∞ @‰õΩ =∞é˜ÜÚ≥ Hõ Éè^Ë qŒ ∞>Ë¡ J=ã¨~=° Ú HÍQÆÅ^Œ∞.
Éè Ë ^ Œ = Ú „|Ǩ Ï ‡=Ú #O^Œ ∞ Hõ Å ^Œ x TÇ≤ Ï OK« ∞ Éè Ë ^ Œ = Ú `å#∞
„|Ǩχ=Ú#O^Œ∞O_»∞@‰õΩ =∞é˜Ü≥ÚHõ ÉèË^Œ=Ú#∞ J¿ÑH˜∆OѨHõ `«##∞ =∂„`«"Õ∞
J¿ÑH˜O∆ z `å#∞ „|Ǩχ=Ú #O^Œ∞O_» *ÏÅ∞#x#, `«#‰õΩ`å#∞ HÍ~°}=∞QÆ∞@KÕ
'P`凄â◊Ü«∞=∞#∞— ^À+¨=Ú ã¨OÉèíqO K«∞#∞. "å^Œ∞eѨÙ_»∞ K«∂Ѩ٠ÉèË^Œ=Ú
ѨÓ~°fi"Õ∞ „|Ǩχ=Ú#‰õΩ QÆÅ ÉèË^Œ=Ú#∞ J¿ÑH˜∆OK«∞K«∞O_»∞@KÕ Ô~O_çO\˜
J¿ÑHõ∆ ~Ô O_çO\˜H˜ QÆÅ^Œ∞ HÍ=Ù# Ѩ~㰠ʨ ~å„â◊Ü∞« =∞#∞ ^À+¨=Ú ã¨OÉèqí OK«∞#∞.
J@∞¡QÍHõ =∞é˜Ü≥ÚHõ ÉèË^Œ=Ú#∞ JOwHõiOz, "å^Œ∞eѨÙ_»∞ K«∂Ѩ|∂x#
Éè^Ë =Œ Ú#‰õΩ ѨÓ~°fi=Ú „|Ǩχ=Ú# HõÅ^Œx WѨÙ_»∂ Ç≤ÏOK«∞ Éè^Ë =Œ Ú =∞é˜ÜÚ≥ Hõ
ÉèË^Œ=Ú#∞ J¿ÑH˜∆OK«∞#xÜ«Ú, P=∞é˜Ü≥ÚHõ ÉèË^Œ=Ú ã¨~Ú`«=Ú ÉèË^Œ"Õ∞
HÍ=Ù# `å#∞O_» ∞@‰õΩ WѨÙ_» ∞ "å^Œ∞Å∞ K«∂ Ѩ |∂x# ÉèË ^Œ =Ú#∞
J¿ÑH˜∆OK«∞#xÜ«Ú `≥Å∞ѨQÍ, DÉèË^Œ=Ú =¸_çO\˜H˜ XHõ^•x J¿ÑHõ∆
=∞é˜Ü≥ÚHõ ^•xH˜ K«„Hõ=Ú=Öˇ u~°∞QÆ∞K«∞O_»∞#∞ HÍ=Ù# K«„HõHõ=∞#∞^À+¨=Ú
ã¨OÉèíqOK«∞#∞. W@∞¡ u~°∞QÆ∞K«∞O_≥_ç J¿ÑHõ∆#∞ ѨiǨÏiOѨ^ŒÅz =¸_»=
Éè^Ë =Œ Ú "≥Ú^Œ\˜ Éè^Ë =Œ Ú#∞ J¿ÑH˜O∆ Ѩ^xŒ Ü«Ú, ^•x J¿ÑHõf∆ ~°∞Û@‰õΩ <åÅ∞QÆ=
Éè^Ë =Œ Ú#∞, ^•x J¿ÑHõ#∆ ∞ f~°∞Û@‰õΩ S^Œ= ^•xx, ^•x J¿ÑHõ#∆ ∞ f~°∞Û@‰õΩ
Pé= ÉèË^Œ=Ú#∞ JOwHõiOK«∞K«∞O_»=ÅÜ«Ú#∞. W@∞¡ JOwHõiOK«∞@KÕ
xÅ∞Hõ_»ÖËx J#=™ê÷^À+¨=Ú `«@ã¨÷=Ú HÍQÆÅ^Œ∞ HÍ=Ù# „|Ǩχ=Ú#O^Œ∞
ÉèË^Œ=Ú x~°∂Ñ≤OѨ â◊Hõº=Ú QÍ^Œ∞.
^ÕxÜ«∞O^Œ∞ Éè^Ë =Œ Ú K«∂ѨÙ^Œ∞"≥∂ ^•xx ^èiŒ ‡ Ü«∞O^Œ∞=Ú. ^Õx Éè^Ë =Œ Ú
K«∂ÃÑ^Œ"≥∂ ^•xx „ѨuÜ≥∂y ÖËHõ „ѨuÉèí@=Ú JO^Œ∞=Ú. W\˜ì ÉèË^Œ=Ú#∞
ZO^Œ∞K«∂Ѩ^ÅŒ z##∞ ^èiŒ ‡, „ѨuÜ≥∂QÆ∞Å∞ ~Ô O_»∞#∞ `˘Å∞`«<Õ =∞#‰õΩ `≥eã≤
Ü«ÚO_»=ÅÜ«Ú#∞. `≥eÜ«∞xKÀ ÉèË^Œ=Ú#∞ K≥ѨC@QÍx, K«∂ѨÙ@QÍx
[~°∞QÆ^Œ∞. Ô~O_»∞#∞ "Õˆ~fi~°∞QÍ =∞#‰õΩ `≥eÜ«∞=Öˇ#x#, P Ô~O_çO\˜
Ü« ∞ O^Œ ∞ Éè Ë ^ Œ = Ú `˘Å∞`« < Õ ã≤ ^ Œ ú = ∞~Ú Ü« Ú O_» = Öˇ # ∞. "≥ Ú ^Œ @ <Õ
ã≤^=úŒ ∞~ÚÜ«ÚO_»∞ Éè^Ë =Œ Ú, Éè^Ë "Œ ∞Õ HÍ=Ù# ^•xH˜ ѨÓ~°fi=Ú =∞é˜ÜÚ≥ Hõ Éè^Ë =Œ Ú
J=ã¨~°=∞QÆ∞#∞. W@∞¡ D ÉèË^Œã≤kúH˜ xÅ∞Hõ_»ÖËHõ J#=™÷ê^À+¨=Ú `«@ã¨÷=Ú
J^≥·fi`«ã≤kú 79
HÍQÆÅ^Œ∞. J#QÍ =∞#q∞ѨÙ_»∞ K«∂Ѩ^ÅŒ z# Éè^Ë "Œ ∞≥ #fl\H˜ x˜ ã≤kOú Ѩ*ÏÅ^Œ∞.
ÖËHõ D J#=™ê÷ Ü«∞#∞ ^Œ∞~°=ã¨#÷ ∞ ѨiǨÏiOѨ^ÅŒ z ^èiŒ ‡ „ѨuÜ≥∂QÆ∞ÅHõ#fl
ÉèË^Œ=Ú "Õé∞ HÍ^ŒxÜ«Ú, ^èŒi‡„ѨuÜ≥∂QÆ∞Å `À_» Jaè#fl=∞x K≥ѨC<≥_»Å,
^èŒi‡ „ѨuÜ≥∂QÆ∞Å Hõ#fl aè#fl=Ú HÍx ÉèË^Œ=Ú#∞ aè#fl=∞x =∞#=Ú
`≥eÜ«Ú@ q∞^䌺 Ü«∞QÆ∞#∞. HÍ=Ù# ÉèË^Œ=Ú#∞ U =ã¨∞Î=Ù #O^Œ∞ K≥ÃÑÊ^Œ"≥∂
P =ã¨∞Î=ÙHõ#fl aè#fl=∞#∞@Ü«Ú, Jaè#fl=∞#∞@Ü«Ú á⁄ã¨QÆ<Õ~°^Œ∞.
aè # fl=∞#=ÅÜ« Ú #∞ ÖË H õ Jaè # fl=∞#=ÅÜ« Ú <Õ HÍx "Õ é ˘O_» ∞
QÆ`«ºO`«~°=ÚÖË^Œ∞. HÍ=Ù# ÉèË^Œ=Ú q∞^䌺 HÍx `«^䌺=Ú HÍ^Œ∞.
ÉèË^Œ=∞#∞#k Ö’Hõ=Ú#O^Œ∞ U^≥·<å Ô~O_»∞ =ã¨∞Î=ÙʼnõΩ ã¨OÉèíqOK«∞#∞.
Ѷ¨∞@Ѩ@=ÚʼnõΩ QÆÅ ÉèË^Œ=Ú Ñ¶¨∞@Ѩ@=ÚÅ∞ Ô~O_çO\˜ Ü«∞O^Œ∞ LO_»∞#∞.
HÍ=Ù# ~¸ ÉèË^Œ=Ú#∞ Ѷ¨∞@~°∂Ѩ=∞x HÍx, Ѩ@~°∂Ѩ=∞x HÍx x~°‚~ÚOѨ
*ÏÅ=Ú. J<Àº<åºÉèÏ==Ú HÍ=Ù# U XHõ¯^•x ã¨fi~∂° Ѩ=∞x x~°~‚ ÚOK«_®xH˜
gÅ∞ÖË#O^Œ∞# Éè^Ë =Œ Ú x~°∞áêYº=∞#^Œy Ü«ÚO_»∞#∞. W\˜ì Éè^Ë =Œ Ú Ñ¶∞¨ @Ѩ@
=ÚÅ`À_» ã¨O|OkèOѨ KÕÜ∞« QÆÅ ã¨O|O^è=Œ Ú ÉèÏ=~°∂Ѩ=∞~Ú Ü«ÚO_»∞#∞.
Ô~O_çO\˜x HõÅ∞ѨK«∂z# `å#∞ Ô~O_çO\˜`À_»#∞ ã¨O|O^èŒ Ñ¨_»‰õΩO_®
~Ô O_çO\˜x HõÅ∞Ѩ*ÏÅ^Œ∞. W@∞¡O_» ÉèÏ=~°∂Ѩ=∞QÆ∞ ã¨O|O^è=Œ Ú `å#∞ ÉèÏ=
~°∂Ѩ=ÚÅQÆ∞ Ѷ∞¨ @Ѩ@=ÚÅ`À_» ã¨O|O^èÑŒ _¨ Q» ÅÆ ^≥,· x~°∞áêYº=∞QÆ∞ Éè^Ë =Œ Ú
`À_» ã¨O|O^èŒÑ¨_» *ÏÅ^Œ∞.
HÍ=Ù# ã¨O|O^èŒ=Ú ÉèÏ=~°∂Ѩ=Ú QÍHõ JÉèÏ= ~°∂Ѩ=∞x#, ÉèË^Œ=Ú
ã¨~Ú`«=Ú JÉèÏ=~°∂Ѩ"Õ∞ HÍ=Ù# P Ô~O_çO\˜H˜x ÉèË^Œ=Ú á⁄ã¨QÆ^Œ∞. HÍQÍ
Ѷ∞¨ @Ѩ@=ÚÅ`À HõÅ∞Ѩ=Åã≤# Éè^Ë =Œ Ú Hõ<åfl aè#fl=∞QÆ∞ ã¨O|O^è=Œ ÚÖË#O^Œ∞#
Éè^Ë =Œ Ú#‰õΩ Ѷ∞¨ @Ѩ@=ÚÅ`À_» ã¨O|O^è=Œ Ú ã¨OÉèqí OѨ*ÏÅ^Œ∞. ã¨O|O^è∞Œ ÅQÆ∞
„^Œ=º Éè^Ë =Œ ÚÅ ã¨fi~∂° Ѩ=Ú ã¨~Ú`«=Ú HÍ<Õ~^° ∞Œ . ã¨O|O^è∞Œ ÅQÆ∞ „^Œ=º Éè^Ë =Œ Ú
ʼnõΩ ÉèÏ"åÉèÏ==ÚÅHõ#fl aè#fl=∞QÆ∞ ã¨O|O^èŒ ã¨fi~°∂Ѩ"Õ∞kÜ«Ú ÖË^Œ∞. P
HÍ~°}=ÚKÕ`« ã¨O|O^è=Œ Ú ÉèÏ=~°∂Ѩ=∞#=ÅÜ«Ú#∞ ÖË^• JÉèÏ=~°∂Ѩ=∞#
=ÅÜ«Ú<ÕQÍx =∞é˜ÜÚ≥ Hõ ~°∂Ѩ=∞#∞@‰õΩ `«y#=∂~°=æ Ú ÖË^∞Œ . U q^è=Œ ∞QÆ∞
ã¨O|O^èŒ=Ú ÖˉõΩ#fl#∞ =Ú`«ºÑ¨Ù zÑ¨Ê Ü«∞O^Œ∞ Hõ#|_»∞ "≥O_ç=Öˇ ÉèË^Œ
J^≥·fi`«–2 80 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
40
ã¨O|O^èŒ=Ú á⁄ã¨QÆx „|Ǩχ=∞O^Œ∞ Hõ#|_»∞ ÉèË^Œ=Ú q∞^䌺QÍx `«^䌺=Ú
QÍ<Õ~°^Œ∞.
Éè^Ë =Œ Ú x~°∞áêYº=Ú HÍ=Ù# ÉèÏ=~°∂Ѩ=ÚÅQÆ∞ ã¨OÜ≥∂QÆ ã¨=∞"åÜ«∂k
ã¨xfl Hõ~¬° =ÚÅ ã¨O|O^è=Œ Ú x~°∞áêYº=∞QÆ∞ Éè^Ë =Œ Ú#‰õΩ ã¨OÉèqí OѨ=Ù. HÍ=Ù#
Éè^Ë =Œ ÚWO„kÜ«∞QÀK«~=° ÚHÍ<Õ~^° ∞Œ .x~°∞áêkèH=õ ∞QÆ∞@KÕ Uq^è=Œ ∞QÆ∞ ã¨O|O
^èŒ=ÚÖËx ÉèË^Œ=Ú#‰õΩ "åºÑ≤*Ï˝#=Ú ã¨OÉèíqOѨ^Œ∞. x~°∞áêYº=∞QÆ∞ ÉèË^Œ=Ú
™ê^Œ$â◊º=Ú HÍ<Õ~°^Œ∞. "Õ^•O`«=ÚÅ `å`«Ê~°º=Ú J^≥·fi`«=Ú HÍ=Ù# ÉèË^Œ=Ú
#O^Œ∞ â◊|=Ì Ú „Ѩ=∂}=ÚHÍ<Õ~^° ∞Œ . J#∞ѨÅaúÜÚ« , J~å÷Ñu¨ Ü Î Ú« „Ѩ=∂}=Ú
HÍHõáÈ=Ù@KÕ`#« ∞, J#∞=∂# „Ѩ=∂}=Ú #O^Õ JO`«~∂° ƒù`"« ∞≥ #ÿ O^Œ∞# Éè^Ë Œ
=∞#∞ Ѩ^•~°q÷ +¨Ü∞« =Ú# „Ѩ=∂}=ÚÅ∞ HÍ<Õ~=° Ù. DÉè^Ë =Œ Ú#O^Œ∞ =∞é˜ÜÚ≥ Hõ
„Ѩ=∂}=ÚÖË^Œ∞. „Ѩ`«ºHõ∆=∞QÆ∞ D ÉèË^Œ=Ú ã¨fiѨfl=Ú#O^Œ∞ Hõ#|_»∞ =∂Ü«∂
#QÆ~°=Ú=Öˇ q∞^䕺 ~°∂Ѩ"Õ∞ HÍQÆÅ^Œ∞.
Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞ „Ѩ`º« Hõ=∆ ∞QÆ∞#ѨÙ_»∞ ã¨OÜ≥∂QÆ=∞#∞#k ã¨xflH~õ ¬° =∞#|_»∞#∞.
W\˜ì ãx¨ flH~õ ¬° =Úx~°∞áêYº=ÚÅQÆ∞ ‰õΩO^Õ\˜ H˘=Ú‡=O\˜ =ã¨∞=Î ÙʼnõΩ ã¨OÉèqí O
Ѩ^∞Œ . „Ѩ`º« Hõ=∆ Ú HÍ*ÏÅx =ã¨∞=Î ÙʼnõΩ "åºÑ≤Ü Î Ú« ã¨OÉèqí OѨ^∞Œ . x~°∞áêYº=Ú
ÅQÆ∞ "åxÜ«∞O^Œ∞ áÈeHõÜÚ« ã¨OÉèqí OѨ <Õ~^° ∞Œ . â◊|Ì „Ѩ=∂}=Ú JkfifÜ«∞
„|Ǩχ=Ú#O^Œ∞ `å`«Ê~°º=Ú HõÅk HÍx ÉèË^Œ=∞O^Œ∞ `å`«Ê~°º=Ú ÖË^Œ∞.
''<ÕÇϨ <å<åã≤Î H˜OK«#, =∞$`Àºó ã¨, =∞$`«∞º =∂áÈflu, Ü«∞ WÇ¨Ï <å"Õ=
Ѩâº◊ u.—— „|Ǩχ=∞O^Œ∞ Uq^è=Œ ∞QÆ∞ Éè^Ë =Œ ÚÖË^∞Œ . Z=fi_∞» Éè^Ë =Œ Ú#∞ K«∂K«∞<À
J`«_»∞ =∞~°Å =∞~°Å =∞$`«∞º=Ù"å`« Ѩ_»∞K«∞O_»∞#∞.
''UHõ ^ä"·≥ å#∞ „^Œ+^ì¨ ºŒ "£∞—— UHõ~∂° Ѩ=Ú# „|Ǩχ=Ú#∞ `≥eÜ«∞=ÅÜ«Ú#∞.
''J„`«aè ^•q∞= =∞#º=∂#ó——''L^Œ~=° ∞O`«~O° ‰õΩ~°∞`Õ J^äŒ `ã« º¨ ÉèÜ í ∞« O Éè=í u——
ÉèË^Œ=ÚO_»∞#>ˇ¡=fi_»∞ K«∂K«∞<À, <≥=fi_≥·`Õ ÉèË^Œ=Ú#∞ Hõ#∞Q˘#∞<À J`«xH˜
=∞$`«∞ºÉèíÜ«∞=Ú HõÅ∞QÆ∞#xÜ«Ú ÉèË^Œ=Ú#∞ x~åHõiOK«∞K«∞#flq.
''J^äÜ Œ ∂≥ <åºO ^Õ=`å =Úáê¿ãÎ J<Àº™ê=, <ÀºÇ¨ÏÜ«∞ 㑇u #ã¨"^Õ Ü Œ ∞«
^è•Ñ¨â◊√ó.—— Z=fi_»∞ `å#∞ Láêã≤OK«∞ ^Õ=`«#∞ `«#Hõ#fl aè#fl ã¨fi~°∂Ѩ=ÚQÍ
J^≥·fi`«ã≤kú 81
Láêã≤OK«∞<À J`«_»∞ P ^Õ=`«#∞ `≥eÜ«∞_»∞. J`«_»∞ Ѩâ◊√=Ù=Öˇ ^Õ=`«Å‰õΩ
Éè’Qƺ =ã¨∞Î=QÆ∞K«∞<åfl_»x "Õ^•O`«=ÚÅ∞ xOkOK«∞K«∞#flq.
J#∞Ѩ Åaú „Ѩ=∂}=Ú JÉèÏ= Ѩ^•~°=÷ ÚÅ#∞ QÀK«iOѨ*Ü Ë Ú« #∞ QÍx
ÉèÏ=~°∂Ѩ=∞QÆ∞ „ѨÑO¨ K«=Ú#∞ K«∂Ѩ*ÏÅ^Œ∞. J~å÷Ñu¨ Ü Î Ú« „ѨÑO¨ K«=ÚÖË^xŒ
`≥Å∞ѨÙ#∞. ''<ÕǨÏ<å <åã≤Î H˜OK«#—— „|Ǩχ=∞O^Œ∞ U q^èŒ=∞QÆ∞ ÉèË^Œ=Ú ÖË^Œ∞
Jx `≥Å∞Ѩ٠"Õ^•O`«=ÚÅ∞ „ѨѨOK« q∞^䕺`«fi=Ú ÖËx Ü≥∞_»Å ‰õΩ^Œ~°=Ù.
HÍ=Ù# „ѨÑO¨ K«=Ú q∞^䕺Éè∂í `«=Ú. =∞é˜ÜÚ« ''ã¨^=Õ ™È"Õ∞º^Œ W^Œ=∞„ˆQ Pã‘`—ü —
''UHõ"∞Õ "å kfifÜ«∞"£∞—— "≥Ú^ŒÅQÆ∞ „â◊√`«∞Å∞#∞ „ѨÑO¨ K« q∞^䕺`«fi=Ú#∞ JOw
HõiOѨHõá⁄ã¨Q*Æ ÏÅ=Ù. W@∞¡ ã¨HÅõ „Ѩ=∂}=ÚÅ∞#∞ Éè^Ë xŒ ¿+^è=Œ Ú#∞ K«∂ѨÙ
K«∞#flq HÍ=Ù# ÉèË^Œ "Õ∞q^èŒ=Ú#~Ú##∞ ã¨OÉèíqOѨ^Œ∞.
„H˜Ü«∂HÍ~°Hõ Ѷ¨ÅÉèË^Œ=Ú ÖˉõΩ#fl ã¨HõÅ „Ѩ=∂} „Ѩ"Õ∞Ü«∞ =º=Ǩ~°=Ú
Å∞zÛù#fl=∞QÆ∞#xÜ«Ú HÍ=Ù# Hõ~°‡HÍO_» „áê=∂}º=∞O`«iOK«∞#xÜ«Ú
g∞=∂O㨉Ωõ ÅO^Œ∞~°∞. =∞é˜ÜÚ« QÆ∞~°∞t+¨º âߢ™êÎk ^≥fi· `"« ∞Õ ÖˉΩõ #fl „â◊=}Ï^Œ∞Å∞
ã¨OÉèqí OѨ=Ù Hõ^•! J@¡~Ú# "Õ^•O`«=ÚʼnõΩ „áê=∂}º"≥∞@∞¡ ã≤kOú K«∞#xÜ«Ú
g∞=∂O㨉Ωõ Å∞ K≥ÑC¨ ^Œ∞~°∞. HÍx „Ѩ=∂}=ÚÅ „áê=∂}º=Ú "åº=ǨiHõ=Ú.
J#QÍ Hõ~°Î$`åfi^Œ∞ÖÏ`«‡‰õΩ ‰õÅ=x Jaè=∂#=Ú QÆÅ =∞#∞A_»∞ Hõ~°‡Å#∞
KÕÜ«Ú#∞. J\˜ì Jaè=∂#=Ú Jã¨`«º"Õ∞QÍx ã¨`«º=Ú HÍ^Œ∞. HÍ=Ù#
Hõ~‡° HÍO_ÀHõÎ Hõ~‡° Å#∞ PK«iOK«∞ #`«_∞» "Õ^•O`« "Õ^ºŒ =∞QÆ∞ P`«‡ `«`fiΫ =Ú#∞
Zé∞OQÆ_»#∞@ `«^䌺=Ú. HÍ=Ù# Hõ~°‡HÍO_» Jq^Œº q+¨Ü«∞=∞#∞@Ü«Ú
ã¨Ê+ì̈=Ú. W>Ë¡ „â◊=}Ï ^Œ∞Å#∞ KÕÜ«ÚK«∞ `«#‰õΩ ÖËx Hõ~°Î$`«fi=Ú `«# Ü«∞O^Œ∞
P~ÀÑ≤OK«∞H˘x „Ѩ=$uÎO K«∞##∞@ xifi"å^Œ=Ú. HÍ=Ù# ã¨HõÅ âßG=ÚÅ∞
Jq^Œº q+¨Ü∞« =ÚÅ∞. W\˜ì âßG=ÚʼnõΩ#∞, Ö’Hõã^≤ =úŒ ÚÅQÆ∞ q+¨Ü∞« =ÚÅO^Œ∞
„Ѩ=iÎOѨKÕÜ«Ú „Ѩ=∂}=Ú Å‰õΩ#∞ QÆÅ „áê=∂}º=Ú "åº=ǨiHõ
=∞#|_»∞#∞. ã¨zÛ^•#O^Œ „|Ǩχ=Ú#∞ É’kèOK«∞ "Õ^•O`«=ÚÅ#∞ `≥Å∞ѨÙ#k
áê~°=∂iúHõ „áê=∂}º=Ú. „uHÍÅ=Ú ÅO^Œ∞ ÉÏkèOѨ|_»x J~°÷=Ú#∞
`≥Å∞Ѩ٠„Ѩ=∂}=ÚʼnõΩ QÆÅ „áê=∂}º=Ú#∞ `≥Å∞ѨÙ#k áê~°=∂i÷Hõ
„áê=∂}º=Ú. =º=Ǩ~° HÍÅ=Ú# ÉÏkèOѨ|_»x J~°÷=ÚÅ#∞ `≥Å∞ѨÙ
J^≥·fi`«–2 82 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
41
„Ѩ = ∂}=Úʼnõ Ω QÆ Å „áê=∂}º=Ú "åº=Ǩ  iHõ „áê=∂}º=Ú.
„ѨuÉèÏã¨=ÚO_»∞ Ѩ~º° O`«=Ú Ü«∞^ä•~°=÷ ∞QÆ∞ =ã¨∞=Î Ù#∞ `≥Å∞Ѩ٠„Ѩ=∂}=Ú#‰õΩ
QÆÅ „áê=∂}º=Ú#∞ „áêuÉèÏã≤Hõ „áê=∂}º=∞O^Œ∞~°∞. Hõ#|_»∞ Ѩ~°ºO`«=Ú
Ü«∞^ä•~°=÷ ÚQÍ `ÀK«∞ ~°A˚ ã¨~Ê° =Ú, â◊√H˜Î ~°[`«=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞#q „áêuÉèÏã≤Hõ
„Ѩ = ∂}=ÚÅKÕ `≥ Å ∞Ѩ | _» ∞ #∞. Dq^è Œ = ÚQÍ Éè Ë ^ Œ = Ú „Ѩ = ∂}
ã≤^Œú=ÚHÍ#O^Œ∞# Hõ#|_»∞ D ÉèË^Œ=Ú ã¨fiѨfl=∂Ü«∂ #QÆ~°=Ú=Öˇ
q∞^䕺Éèí∂`«=Ú.
J=: kfi`åfik ~°∂Ѩ=∞QÆ∞ ÉèË^Œ=Ú#∞ x~°ã≤OK«∞K«∞<åfl~°∞.
kfi`«fi=∞#∞#k ÉÏǨϺ Ѩ^•~°÷=∞xÜ«Ú, |∞kú =∂„`«=ÚKÕ Ñ¶¨∞@Ѩ\Ï^Œ∞
ÅO^Œ∞ ѨÙ@∞ì#xÜ«Ú <≥·Ü«∂~Ú‰õΩÅO^Œ∞~°∞. ÉÏǨº~°÷=ÚÅ∞ PÜ«∂ HÍ~°}
HõÖÏѨ=Ú =Å# ѨÙ@∞ì#∞ HÍx |∞kú=∂„`«=ÚKÕ Ñ¨Ù@ì*ÏÅ=Ù. J@∞¡ ѨÙ@∞ì<xÕ
ѨÙ\˜#ì ÉÏǨº~°=÷ Ú ZÅ¡~‰° Ωõ HõxÊOK«∞#∞, Ѩ~∞° ʼnõΩ `≥eÜ«∞=Öˇ#∞. kfi`fi« =∞@∞¡
ѨÙ@∞ì<Õx yitY~°=Ú# =∞<À~°^äŒ =∂„`«=ÚKÕ „ѨÉèí==∞QÆ∞ „áê™ê^Œ=Ú=Öˇ
=∞$ëêÉèí∂`«=∞QÆ∞#x ÉèÏ==Ú. =∞é˜Ü«Ú ã¨fiѨfl Ѩ^•~°÷=ÚÖˇ· ѨÙ~°∞+¨µÅ‰õΩ
=∂„`«=Ú `≥eÜ«Ú#q. =∞é˜Ü«Ú <≥·Ü«∂~Ú‰õΩÅ∞ kfi`«fi=∞#∞#k Hõ_»=Å∞
Ô~O_çO\˜ Ü«∞O^Œ∞ LO_»∞#O^Œ∞~°∞. XH˘¯Hõ¯ Hõ_»= Ü«∞O^Œ∞O_»*ÏÅ^ŒO^Œ∞~°∞.
kfi`fi« =ÚXH˘¯Hõ¯ Hõ_=» Ü«∞O^Œ∞ ÖˉΩõ O_»∞@KÕXH˘¯Hõ¯ Hõ_=» ^ŒfiÜ∞« =Ú HÍ<Õ~^° ∞Œ .
XH˘¯Hõ¯ Hõ_»= ^ŒfiÜ«∞=Ú HÍ#ѨC_»∞ Ô~O_»∞ Hõ_»=Å∞#∞ ^ŒfiÜ«∞=Ú HÍ<Õ~°=Ù.
`≥ÅH¡ Åõ ∞= XH˘¯Hõ¯\˜ÜÚ« #Å¡HÅõ ∞=QÍ^Œ∞. J\˜ì `≥ÅH¡ Åõ ∞=Å∞ ~Ô O_»∞ #Å¡HÅõ ∞=
Öˇ@∞¡HÍQÆÅ=Ù. HÍ=Ù# J\˜ì HÅõ ∞=Å∞Ô~O_çO\˜x ^ŒfiÜ∞« =∞x=∞#=Ú `≥eÜ«Ú@
q∞^二 . =∞é˜ÜÚ« ~Úk Ü≥ÚHõ\,˜ ~Úk Ü≥ÚHõ\˜ Ü«∞#∞#k J¿ÑH∆Í|∞kúÜ∞« xÜ«Ú,
D |∞kú =Å# kfi`«fi xifiHõÅÊHõ *Ï˝#=Ú^Œ~ÚOz# Ñ≤=∞‡@ kfi`«fi=Ú QÆÅ
Hõ_»=Å [O@Ü«∞#∞ ã¨qHõÅÊHõ *Ï˝#=Ú Ñ¨Ù@∞ì#xÜ«Ú <≥·Ü«∂~Ú‰õΩÅO^Œ∞~°∞.
=∞é˜Ü«Ú gi =∞`«=Ú# *Ï˝<ÕKåÛùk QÆ∞}=ÚÅÖ’ ѨÓ~°fiѨÓ~°fi=Ú#‰õΩ
L`«Î~À`«Î~° QÆ∞}=ÚKÕ <åâ◊#=Ú "å\˜Å∞¡#xÜ«Ú K≥ѨC^Œ∞~°∞. W@∞¡O_»QÍ
J¿ÑH∆Í|∞kúKÕ kfi`«fi xifiHõÅÊHõ *Ï˝#=Ú Ñ¨Ù\˜ì# Ñ≤=∞‡@ kfi`«fi xifiHõÅÊHõ
*Ï˝#=ÚKÕQÍxÖËHõ `«`å¯Å=∞O^Œ∞ ѨÙ\˜#ì =∞é˜Ü∞Õ ^Õx *Ï˝#=ÚKÕQÍx J¿ÑH∆Í
J^≥·fi`«ã≤kú 83
|∞kú#tOK«∞##∞@ ã¨Ê+¨=ì Ú. HÍ~°}=∞QÆ∞ J¿ÑH∆Í|∞kú #tOz#KÀ HÍ~°º=∞QÆ∞
kfi`fi« =Ú#tOK«∞#∞. HÍ=Ù# kfi`fi« ãq¨ HõÅÊ *Ï˝#=Ú^Œ~ÚOѨ*ÏÅ^Œ∞. kfi`fi« =Ú
QÆÅ Hõ_»=Å [O@Ü«∞#∞ *Ï˝#=Ú Ñ¨Ù\ì̃Ü«Ú „Ѩ=∂}=Ú HÍ<Õ~°^Œ∞. kfi`«fi=Ú
#tOK«∞@KÕ kfi`«fi=Ú ÖËx Hõ_»=Å#∞ K«∂z Ô~O_»∞QÍ `«ÅK«∞@ ~°[`«=Ú
HÍx =Ú`«ºÑ¨ÙzѨÊ#∞ K«∂ã≤ ~°[`«=∞x `«ÅK«∞#@∞¡QÍ q∞^䌺ܫ∞QÆ∞#∞. ѨÓ~°fi
Hõ∆}=∞O^Œ∞ P Hõ_»=ÅÜ«∞O^Œ∞ kfi`«fi=Ú HõÅ^Œ∞ HÍ=Ù# WѨÙ_»∞ kfi`«fi=Ú
QÆÅ Hõ_=» Å [O@ J<Õ *Ï˝#=Ú „Ѩ=∂}=∞x#KÀ q+¨µâ‚ ~◊ ‡° Ü≥ÚHõ¯ ‰õΩO_»Å=Ú
Å#∞ ^˘OQÆÅ∞ JѨǨÏiOz# Ñ≤=∞‡@ q+¨µ‚â◊~°‡ ‰õΩO_»Å=ÚÅ =∞O_ç`«∞_»x
<Õ_»∞ ѨÙ\˜ì# *Ï˝#=Ú ‰õÄ_® „Ѩ=∂}=Ú HÍ=ÅÜ«Ú#∞. WOuÜÕ∞HÍHõ kfi`«fi
„u`åfi^Œ∞Å∞ ã¨OHõ~°=ÚÅQÆ∞#∞. HÍ=Ù# WO^Œ∞ kfi`«fi=∞xÜ«Ú, WO^Œ∞ „u`«fi
=∞xÜ«Ú K≥ÑC¨ J=HÍâ◊=ÚÖËHáõ È=Ù#xÉèÏ==Ú.WkÜ≥ÚHõ\,˜ ~Úk Ü≥ÚHõ\˜
J<Õ J¿ÑH∆Í|∞kú=Å# kfi`«fi=Ú Ñ¨Ù@∞ì#@∞¡, Wq Ô~O_»∞, Wk XHõ\˜Ü«∞#∞
J¿ÑH∆Í|∞kú =Å# „u`«fi=Ú Ñ¨Ù@∞ì#O^Œ∞~°∞. <≥·Ü«∂~Ú‰õΩÅ =∞`«=Ú#∞
J#∞ã¨iOz Ô~O_»∞ Hõ_»=ÅO^Œ∞ kfi`«fi=Ú Ñ¨Ù\˜ì# Ñ≤=∞‡@ JO^˘Hõ Hõ_»=
Ü«∞O^Œ∞O_» 'WkÜ≥ÚHõ\˜— J#∞ *Ï˝#=ÚKÕ Ô~O_»∞ Hõ_»=Å Ü«∞O^Œ∞ „u`«fi=Ú
ѨÙ@=ì ÅÜ«Ú#∞. HÍ=Ù# ~Ô O_»∞ Hõ_=» Å#∞ =¸_»∞QÆ =∞#=Ú `«ÅOѨ=ÅÜ«Ú#∞.
W>Ë¡ „u`«fi=Ú#‰õΩ `«y# J¿ÑH∆Í|∞kúÜÚ« , =∞é˜ÜÚ« Wk Ü≥ÚHõ\˜ J#∞ J¿ÑH∆Í
|∞kúÜÚ« KÕi <åÅ∞QÆ∞ J<Õ |∞kúÜÚ« ѨÙ@∞ì#x <≥Ü · ∂« ~Ú‰õΩÅO^Œ∞~°∞. JѨC_»∞
<åÅ∞QÆ∞ Hõ_»=Å∞, =¸_»∞ Hõ_»=Å∞ J<Õ J=ã¨~°=Ú ÖˉõΩO_® =¸_çO\˜
Ü«∞O^Œ∞, Ô~O_çO\˜ Ü«∞O^Œ∞ <åÅ∞QÆ∞, =¸_»∞ J#∞ *Ï˝#=Ú^Œ~ÚOѨQÆÅ=Ù.
ÃÑ· ^À+¨=Ú#∞ ѨiǨÏiOK«∞@‰õΩ <≥·Ü«∂~Ú‰õΩÅ∞ „áêQÆÉèÏ==ÚKÕ
=º=ã¨#÷ ∞ HõeÊO`«∞~°∞. „áêQÆÉÏè ==∞#∞#k gi =∞`«=Ú#O^Œ∞ XHõ Ѩ^•~°=÷ Ú.
Ѩ^•~°÷=Ú^Œ~ÚOK«∞@‰õΩ „áêQÆÉèÏ==Ú HÍ~°}=∞O^Œ∞~°∞. kfi`«fi=Ú Hõ_»=Å
[O@Ü«∞O^Œ∞ ѨÙ@∞ì#∞. kfi`«fi„áêQÆÉèÏ==Ú P [O@Ü«∞O^Œ∞ LO_»∞#∞ HÍx
=¸_çO\˜ Ü«∞O^Œ∞O_»^Œ∞. =¸_çO\˜ Ü«∞O^Œ∞ „u`«fi„áêQÆÉèÏ="Õ∞ LO_»∞#∞.
HÍ=Ù# D „áêQÆÉÏè ==ÚÅKÕ PÜ«∂ kfi`fi« , „u`åfi^∞Œ ÅO^ŒO^Œ∞ ѨÙ@∞ì#O^Œ∞~°∞.
WkÜ«Ú ã¨=∞O[ã¨=Ú HÍ^Œ∞. „áêQÆÉèÏ==Ú HÍ~°º"≥·ÅHõ∆}º=Ú#∞ HõeÊOK«
J^≥·fi`«–2 84 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
42
*ÏÅ^Œ∞. HõeÊOK«∞<Õx QÆ∞}QÆ∞}∞ʼnõΩ „áêQÆÉÏè = Éè^Ë =Œ Ú KÕ`<« Õ Éè^Ë =Œ Ú ã≤kOú Ѩ
QÆÅ^Œ∞. JѨC_»∞ QÆ∞}QÆ∞}∞ÖÁHõ ^•x "≥O@ <˘Hõ\˜ „Hõ=∞=ÚQÆ Ñ¨Ù@∞ì#xÜ«Ú,
HÍ=Ù# QÆ∞}QÆ∞}∞ʼnõΩ ÉèË^Œ=∞xÜ«Ú Ö’HÍ#∞Éèí= q~°∞^Œú=ÚQÆ <≥·Ü«∂~Ú‰õΩÅ∞
K≥Ñʨ #=ã¨~=° ÚÖË^∞Œ . QÆ∞}QÆ∞}∞Å∞ XHõ^•x "≥O@ <˘Hõ\˜ ѨÙ@∞ì@ Ö’HÍ#∞Éè=í
q~°∞^Œú=Ú. QÆ∞}QÆ∞}∞Å∞ J`«ºO`« aè#fl=ÚÅ~Ú "Õé∞"Õé∞QÆ Ñ¨Ù@∞ì#x#,
J`«ºO`«a#è fl=ÚÅQÆ∞ QÀ=Ù, =∞Ç≤Ï+¨=ÚÅ∞ Ѩ~㰠ʨ ~°=Ú QÆ∞}QÆ∞}∞Å∞ HÍ<Õ~=° Ù.
HÍ=Ù# x+¨ÊÜ≥∂[#=∞QÆ∞ „áêQÆÉèÏ==Ú#∞ "Õ^•O`«∞Å∞ JOwHõiOѨ~°∞.
ѨÙ\˜ì# Hõ_»= =∞~°ÖÏ UŠѨÙ@ì^Œ#∞ ã¨Oâ◊Ü«∞=Ú#∞ ÉÏѨÙ@‰õΩ D
„áêQÆÉèÏ==Ú#∞ <≥·Ü«∂~Ú‰õΩÅ∞ JOwHõiO`«∞~°∞. Hõ_»= ѨÙ\˜ì# "≥O@<Õ
^•x „áêQÆ ÉèÏ==Ú #tOK«∞#xÜ«Ú, „áêQÆÉèÏ= ~°∂Ѩ=∞QÆ∞ HÍ~°}=Ú
ÖË#O^Œ∞# Hõ_»= =∞~°Å ѨÙ@ì*ÏÅ^ŒxÜ«Ú g~°ÅO^Œ∞~°∞. HÍx ѨÙ\˜ì# Hõ_»=
=∞~°Å ѨÙ@∞ì@‰õΩ „Ѩu|O ^èHŒ =õ ∞xÜ«Ú, „Ѩu|O^èHŒ =õ Ú#flO^Œ∞# ѨÙ\˜#ì Hõ_=»
=∞~°Å ѨÙ@ì<Õ~°^ŒxÜ«Ú "Õ^•O`«∞ÅO^Œ∞~°∞. HÍ=Ù# „áêQÆÉèÏ="Õ∞ x~°~°÷Hõ=Ú.
=∞é˜Ü«Ú J¿ÑH∆Í|∞kú ‰õΩ¡Ñ¨Î=ÚQÍ^Œ∞. Wk Ü≥ÚHõ\˜ ~Úk Ü≥ÚHõ\˜ J#∞
J¿ÑH∆Í|∞kúKÕ kfi`fi« =Ú#∞, WkÜ≥ÚHõ\˜ ~ÚkÜ≥ÚHõ\,˜ ~ÚkÜ≥ÚHõ\˜ JxQÍx
ÖËHõ Wq Ô~O_»∞ ~Úk XHõ\˜ J#∞ J¿ÑH∆Í|∞kúKÕ „u`«fi=Ú#∞ ѨÙ@∞ì#∞. W>Ë¡
~ÚkÜ≥ Ú Hõ \ ˜ , ~ÚkÜ≥ Ú Hõ \ ˜ , ~ÚkÜ≥ Ú Hõ \ ˜ , ~ÚkÜ≥ Ú Hõ \ ˜ Ü « ∞ #∞
J¿ÑH∆Í|∞kúKÕQÍx K«`«∞+¨ìfi=Ú Ñ¨Ù@ì=Å Ü«Ú#∞. W@∞¡ ÃÑ·ÃÑ·# K≥ѨCK«∂ áÈQÍ
J¿ÑH∆Í|∞^Œ∞úÅ ã¨OYºÜ«Ú ÃÑ~°∞QÆ∞K«∞O_»∞#∞. „u`åfi^Œ∞Å∞ ѨÙ@∞ì@‰õΩ
J<ÕHõ=ÚÅQÆ∞ J¿ÑH∆Í|∞^Œ∞úÅ∞O_»∞@KÕ Wk „u`«fi=Ú Ñ¨Ù@∞ì@‰õΩ `«y#
J¿ÑH∆Í|∞kúÜ∞« #∞ xÜ«∞=∞=Ú ÖËHáõ È=Ù#∞. J¿ÑH∆Í|∞kú ‰õΩÑ¡ =Ψ ∞~Ú Ü«ÚO_»∞#x
<≥·Ü«∂~Ú‰õΩÅ Pâ◊Ü«∞=Ú. JkÜ«Ú ã¨OÉèíqOѨ^Œ∞. HÍ=Ù# kfi`«fi~°∂Ѩ=∞QÆ∞
Éè^Ë =Œ Ú ã¨OÉèqí OѨ^∞Œ . kfi`fi« =Ú ã¨OÉèqí OѨ‰Ωõ O_»∞@‰õΩ K≥ÑÊ≤ # ¿ÇÏ`«∞=ÙÅ#∞
Ѩ$^äŒHõÎfi=∞#∞ ÉèË^Œ=∞O^Œ∞#∞ D ã¨=∞ãÎ̈ ^Œ∂+¨}=Ú#∞ K˘Ñ≤ÊOѨ Ѩ$^äŒHõÎfi=∞#∞
ÉèË^Œ=Ú ã¨~Ú`«=Ú ã≤kúOѨ^Œ∞ HÍ=Ù# ÉèË^Œ=Ú q∞^䌺.
J=: ÉèË^Œ kfi`åfik ~°∂Ѩ=∞QÆ∞ ÉèË^Œ=Ú ÖˉõΩ#fl#∞, HÍ~°ºHÍ~°}=ÚʼnõΩ
„áêÉèÏHõ~°=∞`«=∞O^Œ∞=Öˇ JkèHõ~°} ã¨fi~°∂Ѩ=∞QÆ∞ ÉèË^Œ=Ú ã¨OÉèí qOK«∞##∞
ã¨Oâ◊Ü«∞=Ú#∞ ÉÏѨÙK«∞<åfl~°∞.
J^≥·fi`«ã≤kú 85
HÍ~°ºHÍ~°}=ÚÅÖ’ HÍ~°}=∞#QÍ Láê^•#HÍ~°}=Ú. HÍ~°º=Ú Láê
^•#HÍ~°}=ÚHõ#fl "Õé∞QÍ `ÀK«∞@ÖË^∞Œ . HÍ=Ù# HÍ~°º=Ú Láê^•#HÍ~°}=Ú
Hõ#fl aè#fl=Ú HÍ<Õ~°^Œ∞. xq∞`«Î HÍ~°}=∞QÆ∞ ‰õΩÖÏÅ∞x Hõ#fl aè#fl=∞QÆ∞#∞.
Láê^•# HÍ~°}=ÚHõ#fl#∞ aè#fl=∞x#, Láê^•# xq∞`«Î HÍ~°}=ÚʼnõΩ
ÉèË^Œ=Ú ã¨OÉèíqOѨ^Œ∞. HÍ~°ºHÍ~°}=ÚʼnõΩ ÉèË^Œ=ÚO_»∞#xÜ«Ú, P ÉèË^Œ=Ú
JkèHõ~°} ã¨fi~°∂Ѩ=∞xÜ«Ú K≥ѨÊ^ŒQÆ^Œ#∞K«∞<åfl~°∞. HÍ~°}=ÚHõ#fl "Õé∞QÆ
HÍ~°º=Ú `≥eÜ«∞#O^Œ∞# J#º=Ú HÍ<Õ~^° ∞Œ . HÍ~°ºHÍ~°} ~°∂Ѩ=Ú# Hõ#|_»∞
K«∞#fl^Õ QÍx "Õé∞QÆ Hõ#|_»∞@ÖË^Œ∞. HÍ=Ù# HÍ~°ºHÍ~°}=ÚʼnõΩ JÉèË^Œ"Õ∞
HÍx ÉèË^Œ=ÚÖË^Œ∞. HÍ=Ù# HÍ~°}=Ú Láê^•#HÍ~°}=∞x ÉèÏ==Ú. xq∞`«Î
HÍ~°}=Ú#‰õΩ,HÍ~°º=Ú#‰õΩÉè^Ë =Œ Ú#fl@∞¡QÍ,Láê^•#HÍ~°}=Ú#‰õΩ, HÍ~°º=Ú
#‰õΩ ÉèË^Œ=Ú#flKÀ Láê^•#HÍ~°}=Ú#‰õΩ xq∞`«ÎHÍ~°}=Ú#‰õΩ ÉèË^Œ"Õ∞
ã≤kúOѨ *ÏÅ^Œ∞. ã¨fi`å^•`«‡ºÑ¨#fl=∞QÆ∞ HÍ~°º=Ú#∞ ѨÙ\˜ìOK«∞#k Láê^•#
HÍ~° } =∞xÜ« Ú , ™êfiuiHõ Î = ∞QÆ ∞ HÍ~° º=Ú#∞ Ѩ Ù \˜ ì OK« ∞#k xq∞`« Î
HÍ~°}=∞xÜ«Ú ÅHõ∆}=Ú K≥ѨÊ=ÅÜ«Ú<ÕQÍx, "Õé˘O_»∞ q^èŒ=ÚÖË#O^Œ∞#
HÍ~°º=Ú Láê^•# HÍ~°}=Ú Hõ#fl aè#fl=Ú HÍ<Õ~°^Œ∞.
ã¨=∞"åÜ«∞=∞#∞ ã¨O|O^èŒ=Ú#∞ JOwHõiOz <≥·Ü«∂~Ú‰õΩÅ∞ =º=ã¨÷
KÕÜ«∞|∂#∞^Œ∞~°∞. ã¨=∞"åÜ«∞=ÚKÕ `«# Ü«∞O^Œ∞ HÍ~°º=Ú#∞ HõeyOK«∞#k
Láê^•#=∞xÜ«Ú, ã¨=∞"åÜ«∞=ÚHõ#fl aè#fl=∞QÆ∞ =∞é˜Ü≥ÚHõ ã¨O|O^èŒ=ÚKÕ
HÍ~°º=Ú#∞ ѨÙ\ì̃OK«∞#k xq∞`«Î HÍ~°}=∞xÜ«Ú <≥·Ü«∂~Ú‰õΩÅ∞ K≥ѨC^Œ∞~°∞.
ã¨=∞"åÜ«∞=Ú#∞ JOwHõiOѨx "Õ^•O`«∞Å =∞`«=Ú# WkÜ«Ú á⁄ã¨QÆ^Œ∞.
Ѷ∞¨ @Ѩ@=ÚʼnõΩ ã¨OÜ≥∂QÆ=Ú ã¨O|O^è=Œ Ú. J>Ë¡ =∞\˜‰ì Ωõ O_»Å‰õΩ ã¨=∞"åÜ«∞
ã¨O|O^è=Œ ∞O^Œ∞~°∞. Ѷ∞¨ @Ѩ@=ÚʼnõΩ QÆÅ ã¨OÜ≥∂QÆ=Ú `å#∞ Ѷ∞¨ @Ѩ@=ÚÅ
`À_» ã¨O|OkèOz Ѷ¨∞@Ѩ@=ÚÅ#∞ HõÅ∞ѨÙ#∞. JѨC_»∞ ã¨OÜ≥∂QÆ=Ú
`å#∞ Ѷ¨∞@Ѩ@=ÚÅ`À_»ã¨O|OkèOK«∞#ѨÙ_»∞ ã¨OÜ≥∂QÆ=Ú QÆ∞}=Ú HÍ=Ù#
ã¨=∞ "åÜ«∞=∞#∞ ã¨O|O^èŒ=ÚKÕ ã¨OÉèíqOK«∞#O^Œ∞~°∞. J>Ë¡ =∞\˜ì‰õΩO_»Å‰õΩ
㨠= ∞ "åÜ« ∞ 㨠O |O^è Œ = ∞x#, P 㨠= ∞"åÜ« ∞ =Ú =∞\˜ ì ‰ õ Ω O_» Å `À
ã¨O|OkèOK«∞@‰õΩ `å<Õ ã¨O|O^èŒ=∞QÆ∞<Õx P`凄â◊Ü«∞=Ú. =∞é˜Ü≥ÚHõ
㨠O |O^è Œ = Ú#∞ JOwHõ i OѨ , JkÜ« Ú ã¨ O |O^è Œ Ñ ¨ _ » ∞ @‰õ Ω `å#∞
J^≥·fi`«–2 86 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
43
ã¨O|OkèOK«∞#ѨÙ_»∞ ã¨O|O^è•O`«~å¿ÑHõ∆Ü«Ú HÍ=ÅÜ«Ú#∞. JO^Œ∞ˆH `˘e
ã¨=∞"åÜ«∞=Ú#∞ J¿ÑH˜∆OѨQÆ =∞e ã¨=∞"åÜ«∞=Ú `˘eã¨=∞"åÜ«∞=Ú#∞,
=∞eã¨=∞"åÜ«∞=Ú#∞ `˘eã¨=∞"åÜ«∞=Ú J¿ÑH˜∆OK«∞@KÕ Ñ¨~°ã¨Ê~å„â◊Ü«∞
^À+¨ = Ú ã¨ O Éè í q OK« ∞ #∞. J@∞¡ Q ÍHõ =∞e㨠= ∞"åÜ« ∞ =Ú =¸_» =
ã¨=∞"åÜ«∞=Ú#∞ J¿ÑH˜O∆ Ѩ, JkÜ«Ú `˘e ã¨=∞Ü«∞"åÜ«∞=Ú#∞ JOwHõiOѨ
K« „ H˜ H õ = ∞#∞ ^À+¨ = Ú ã¨ O Éè í q OK« ∞ #∞. P =¸_» = 㨠= ∞"åÜ« ∞ =Ú
`˘eã¨=∞"åÜ«∞=Ú#∞ J¿ÑH˜O∆ K«∞K«∞É’= J#=ã¨Ü ÷ ∞« #∞ ^À+¨=Ú ã¨OÉèqí OK«∞#∞.
HÍ=Ù# ã¨=∞Ü«∞"åÜ«∞=ÚKÕ =º=ã¨Ü ÷ Ú« ã¨OÉèqí OѨ^∞Œ . =∞é˜ÜÚ« "Õ^•O`«∞Å∞
D ã¨=∞"åÜ«∞=Ú#∞ JOwHõiOѨ~∞° . =∞é˜ÜÚ« D ã¨=∞"åÜ«∞=∞#∞ Ѩ^•~°=÷ Ú
XHõ¯\˜Ü«∞O^Œ∞~°∞. HÍQÍ =∞$uÊO_»=∞O^Œ∞ Ѷ¨∞@=Ú#∞, `«O`«∞=ÙÅO^Œ∞ Ѩ@
=Ú#∞, QÀ=Ù#O^Œ∞ QÀ`«fi=Ú#∞ UHõ ã¨=∞"åÜ«∞=ÚKÕ #∞O_»∞<Õx ã¨~fi° ™êOHõ~º°
=ÚKÕ =º=ã¨÷Ü«Ú ‰õΩ^Œ~°^Œ∞.
HÍ~°}=Ú#QÆÅ QÆ∞}=Ú HÍ~°º=Ú# ã¨*ÏfÜ«∞ QÆ∞}ÏO`«~=° Ú Ñ¨Ù\Oì˜ K«∞#x
<≥Ü
· ∂« ~Ú‰õΩÅO^Œ∞~°∞. HÍ~°ºHÍ~°}=ÚʼnõΩ Éè^Ë =Œ ∞xÜ«Ú K≥ÑC¨ ^Œ∞~°∞. "Õ^•O`«∞Å
=∞`«=Ú#O^Œ∞ Wk á⁄ã¨Q^Æ ∞Œ . HÍ~°ºHÍ~°}=ÚʼnõΩ Éè^Ë =Œ Ú#flKÀ |OQÍ~°=ÚHõ#fl
ã¨fi~H‚° Í~°º=ÚÅQÆ∞ ‰õΩO_»ÖÏ^Œ∞Å∞ =¸Åº=$kú á⁄O^Œ=ÅÜ«Ú#∞. ã¨fi~Ñ‚° O≤ _»=Ú
#∞O_ç ѨÙ@∞ìHõ@‰õ ‰Ωõ O_»ÖÏ^Œ∞ÅO^Œ∞ QÆ∞~°`fi« =Ú, HÍ~°ºQÆ∞~°∞`«fi=Ú Ü«ÚO_»=Å
Ü«Ú#∞. HÍ=Ù# ã¨fi~=‚° ¸Åº=ÚHõ#fl Hõ@Hõ ‰õΩO_»ÖÏk =¸Åº=Ú =$kú á⁄O^Œ
=Åã≤Ü«ÚO_»∞#∞. J@∞¡O_»∞@ Ö’HÍ#∞Éèí= q~°∞^Œú=Ú. ã¨fi~°‚=Ú#‰õΩ aO_»,
Hõ@Hõ, ‰õΩO_»ÖÏ^Œº=™ê÷ ÉèË^Œ=ÚKÕ aè#fl=∞QÆ∞<Õx =∂#=ÙÅ∞ ã¨~Ú`«=∂
ã≤u÷ ,QÆu, â◊Ü∞« <å^Œº=ã¨Å÷ KÕ aè#∞flÅ∞ HÍ=ÅÜ«Ú#∞. J@∞¡ =∂\˜=∂\˜H˜ „Ѩf
Ü≥ÚHõ¯_»∞ aè#∞fl_»QÆ∞@ Ö’HÍ#∞Éèí= q~°∞^Œú=Ú. Ö’Hõ=º=Ǩ~°=Ú ã¨~Ú`«=Ú
„ѨuHõ}∆ =Ú Éè^Ë =Œ ∞OwHõiOѨ ã¨OÉèqí OѨ<~Õ ^° xŒ ÉèÏ==Ú. HÍ=Ù# Éè^Ë "Œ ∞Õ q^è=Œ Ú
KÕ`«#∞ ã≤kúOѨ<Õ~°^Œ∞.
J=: HÍ~°ºHÍ~°}=ÚÅ#∞ Éè^Ë Œ |∞kú =∂Ü«∂HõeÊ`«=Ú HÍx Ü«∞^ä•~°=÷ Ú
HÍ^Œ#∞K«∞<åfl~°∞.
=∞\˜ìH˜ =∞$uÊO_®=ã¨÷Ü«∞xÜ«Ú, Ѷ¨∞\Ï=ã¨÷Ü«∞xÜ«Ú J=ã¨÷Å∞ Ô~O_»∞.
J^≥·fi`«ã≤kú 87
D J=ã¨÷Å∞ Ô~O_çO\˜x "Õˆ~fié∞QÍ `«ÅK«∞#`«xH˜ Ѷ¨∞@=Ú HÍ~°º=∞xÜ«Ú,
=∞$uÊO_»=Ú HÍ~°}=∞xÜ«Ú `ÀK«∞#∞. HÍx Ѷ∞¨ @ =∞$uÊO_»=ÚÅ `«`fiΫ =Ú#∞
qKåiOK«QÍ =∞>ËQì Íx "Õé˘O_»∞QÍ^Œ∞. D`«`fiΫ =Ú `≥eã≤#"åiH˜ Ѷ∞¨ @=∞$uÊO
_»=ÚÅ∞ "Õ~ˆ fié∞QÍ HõxÊOK«=Ù. HÍ=Ù# g\˜x HÍ~°ºHÍ~°}=ÚÅxÜ«Ú J`«_∞»
`≥eÜ«∞*ÏÅ_»∞. Dq^è=Œ ÚQÍ =∂Ü«∞#∞=â◊=Ú KÕã∞¨ H˘x Ü«ÚO_»∞ Dâ◊fi~∞° _»∞
"ÕéxÜ«Ú, „ѨѨOK«=Ú "ÕéxÜ«Ú `«ÅK«∞#`«x ^Œ$+≤ìH˜ Dâ◊fi~°∞_»∞ HÍ~°}
=∞xÜ«Ú, „ѨѨOK«=Ú HÍ~°º=∞xÜ«Ú `≥eÜ«ÚK«∞O_»∞#∞. HÍx gi `«`«Îfi=Ú
㨄^Œ∂Ѩ=∞QÆ∞ K≥·`«#º=Ú QÍHõ "Õé˘O_»∞ ÖË^Œx ^Œ$_è»=ÚQÆ qâ◊fiã≤OK«∞ #`«xH˜
Dâ◊fi~°„|Ǩ‡O_»=ÚÅ∞ "Õˆ~fié∞QÍ QÀK«iOѨ=Ù. HÍ=Ù# J`«x ^Œ$+≤ìH˜
Dâ◊fi~∞° _»∞ HÍ~°}=∞xÜ«Ú, „|Ǩ‡O_»=Ú HÍ~°º=∞xÜ«Ú `ÀK«^∞Œ . Ѷ∞¨ @â◊~å"åk
=¸iÎH=õ Ú ÅxflÜÚ« Hˆ =Å =∞$}‡Ü«∞=ÚÅ~Ú#@∞¡ ã¨HÅõ „|Ǩ‡O_»=Ú Hˆ =Å
㨄^Œ∂Ѩ=∞QÆ∞ „|ǨχK≥·`«#º"Õ∞ HÍx "Õ~°∞QÍ^Œ∞.
J=: ã¨HÅõ „|Ǩ‡O_»=Ú q∞^䕺Éè∂í `«=∞~Ú##∞ ã¨`º« =ÚQÍ Z@∞¡ `ÀK«∞
K«∞#fl^Œ#∞ ã¨Oâ◊Ü«∞=Ú#∞ ÉÏѨÙK«∞<åfl~°∞.
ã¨$+≤Hì ˜ ѨÓ~°fi=Ú ã¨„^Œ∂Ѩ=∞QÆ∞ „|Ǩχ"≥ÚHõ¯\˜Ü∞Õ HõÅ^Œx ''ã¨^=Õ ™È=∞º
W^Œ=∞„ˆQ Pã‘`ü—— J#∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ „â◊√`«∞ÅO^Œ∞ `≥eÜ«ÚK«∞#flk. ‰õΩO_»
Ñ≤_`» « "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxx Ü«∞O^Œ∞ "åºÑ≤Oz QÀK«iOK«∞ =∞$uÎH=õ Öˇ 㨄^Œ∂Ѩ=∞QÆ∞
„|Ǩχ"Õ∞ ã¨$+≤ìH˜ Ñ≤=∞‡@ Dã¨HõÅ „|Ǩ‡O_»=∞O`«Ü«Ú xO_çÜ«ÚO_»∞#∞.
HÍ=Ù#<Õ „|Ǩ‡O_»=Ú#O^Œe ã¨HÅõ =ã¨∞=Î ÙÅ∞ Ѷ∞¨ @=Ú ã¨`∞« Î JxÜ«Ú, Ѩ@=Ú
ã¨`«∞Î JxÜ«Ú QÀK«iOK«∞K«∞O_»∞#∞. ã¨O["Õà◊ „`å_»∞#∞ K«∂z áê=∞x
„Éèíq∞OK«∞#@∞¡ QÍ Dã¨HõÅ „ѨѨOK«=Ú P „|Ǩχ=∞O^Œ∞ HõeÊ`«=Ú.
„`å_»∞#O^Œ∞ HõeÊOѨ|_ç# ã¨~°Ê=Ú#‰õΩ „`å\˜ ã¨fiÉèÏ==Ú QÍHõ "Õé˘O_»∞
ã¨fiÉèÏ==Ú ã¨OÉèíqOѨ#@∞¡QÍ ã¨„^Œ∂Ѩ=∞QÆ∞ „|Ǩχ=Ú#O^Œ∞ HõeÊ`«"≥∞ÿ#
Dã¨HõÅ „|Ǩ‡O_»=Ú#‰õΩ 㨄^Œ∂Ѩ =∞QÆ∞ „|Ǩχã¨fiÉèÏ==Ú QÍHõ "Õé˘Hõ¯
ã¨fiÉèÏ==Ú ã¨OÉèíqOѨ<Õ~°^Œ∞. J@∞¡ QÍHõ „|Ǩ‡O_»=∞O`«Ü«Ú 㨄^Œ∂Ѩ=∞QÆ∞
„|Ǩχ=ÚHõ#fl "ÕéQÆ∞<Õx, J㨄^Œ∂Ѩ=Ú HÍ=Åã≤Ü«ÚO_»∞#∞. ã¨^•fi^Œ∞ÅQÆ∞
"≥·k‰õΩÅ∞ D "å^Œ=Ú#∞ JOwHõiOѨ~°∞. HÍ=Ù# ã¨HõÅ „|Ǩ‡O_»=Ú
J^≥·fi`«–2 88 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
44
„|Ǩχ~°∂Ѩ"Õ∞QÍx „|Ǩχ=ÚHõ#fl "Õé∞QÍ#O^Œ∞# „`å\˜Ü«∞O^Œ∞ HõeÊOz#
ã¨~°Ê=Ú=Öˇ q∞^䕺Éèí∂`«"Õ∞ QÍx `«^䌺=Ú QÍ^Œ∞.
Jkèëêì#=∞O^Œe ^è~Œ ‡° =ÚÅ`À HõeÊ`« =ã¨∞=Î ÙÅ∞ ÉèÏã≤OK«∞#∞. ~°A=˚ Ù#O^Œ∞
QÆÅ =OHõ~°Å∞ ã¨~°Ê=Ú#O^Œ∞ Hõ#|_»∞#∞. J>Ë¡ 㨄^Œ∂Ѩ=∞QÆ∞ „|Ǩχ=∞O^Œ∞
HõeÊ`«=∞QÆ∞ h ã¨HÅõ =Ú „|Ǩχ=Ú#O^Œ∞ QÆÅ ã¨`fiΫ =Ú`À_» Ѷ∞¨ @=Ú ã¨`xΫ Ü«Ú,
Ѩ@=Ú ã¨`«ÎxÜ«Ú ÉèÏã≤OK«∞K«∞#flk. ~°A˚=Ù #O^Œ∞ HõeÊ`«=∞QÆ∞ ã¨~°Ê=Ú
~°A˚ ã¨fiÉÏè ==Ú#∞, =Ú`«ºÑ¨Ù zѨÊÜ«∞O^Œ∞ HõeÊ`«=∞QÆ∞ ~°[`«=Ú =Ú`«ºÑ¨ÙzѨÊ
ã¨fiÉèÏ==Ú#∞ HõeyÜ«ÚO_»∞#∞. J#QÍ ~°A˚ ã¨~Ê° =Ú ~°A˚ ã¨fiÉèÏ==Ú, â◊√H˜Î
~°[`«=Ú â◊√H˜Î ã¨fiÉèÏ==ÚHõ#fl "Õé˘O_»∞ ã¨fiÉèÏ==Ú. "åxH˜ ÖË^xŒ ÉèÏ==Ú.
~°A=˚ ÙHõ#fl#∞, â◊√H˜HÎ #õ fl#∞ "Õé∞QÍÖË=x ÉèÏ==Ú. J>Ë¡ „|Ǩχ=∞O^Œ∞ HõeÊ`«
"≥∞#ÿ D „|Ǩ‡O_»=∞O`«ÜÚ« „|Ǩχ"Õ∞ HÍx „|Ǩχ=ÚHõ#fl "Õé∞QÍ^Œ∞. HÍ=Ù#
„|Ǩχ=Ú JkfifÜ«∞=Ú =∞é˜Ü«Ú 㨄^Œ∂Ѩ=Ú. D „|Ǩ‡O_»=Ú J\˜ì
„|Ǩχ ~°∂Ѩ=ÚHÍxKÀ J㨄^Œ∂Ѩ=∞QÆ∞#∞. J#QÍ Q˘„_®e Ѩل`«∞_»∞=Öˇ#∞,
‰õΩO^Õ\˜ H˘=Ú‡=Öˇ#∞J㨄^Œ∂Ѩ=∞QÆ∞#∞.(W\˜ì "å^Œ=Ú â◊¥#º"å^Œ∞Åk HÍx
"Õ^•O`«∞ Åk HÍ^Œ∞) ‰õΩO^Õ\˜ H˘=Ú‡=O\˜ [QÆ=ÚÅKÕ „|Ǩχ=Ú ã¨kfifÜ«∞=Ú
HÍ<Õ~^° ∞Œ . J㨄^Œ∂Ѩ=∞QÆ∞ „|Ǩχ=Ú`À_» Éè^Ë =Œ Ú ÖËHáõ È~Ú# J㨄^Œ∂Ѩ=∞QÆ∞
„|Ǩχã¨fi~°∂Ѩ"Õ∞ Ü«∞QÆ∞#∞.
J=: ã¨HÅõ „|Ǩ‡O_»=Ú ã¨„^Œ∂Ѩ=∞QÆ∞ „|Ǩχ"Õ∞ J~Ú#KÀ =Ú`«ºÑ¨ÙzѨÊ
Ü«∞O^Œ∞ Hõ#|_»∞ "≥O_çH˜ ÉÏ^èŒÜ«Ú, JOQÆ\˜ Ü«∞O^Œ∞O_»∞ "≥O_çH˜ P ÉÏ^èŒ
ÖˉõΩO_»@Ü«Ú Z@∞¡ á⁄ã¨QÆ∞##∞ ã¨Oâ◊Ü«∞=Ú#∞ ÉÏѨÙK«∞<åfl~°∞.
Ѩã∞¨ ѨÙ`ÀHõeÑ≤# Zé∞ѨÙ~°OQÆ∞ =G=∞O^Œ∞, ã¨Ê\ù H˜ =õ Ú`À KÕã#≤ ‰õΩO_çHõ
Ü«∞O^Œ∞ Zé]x~°OQÆ∞ ÉèÏã≤OK«∞#∞. P Zé∞ѨÙ=<≥fl =G=∞O^Œ∞#∞, ‰õΩO_çHõ
Ü«∞O^Œ∞#∞ `«∞ź=ÚQÆ ÉèÏã≤Oz##∞ Zé]x =G=∞QÆ∞ *Ï˝#=Ú q∞^䌺 HÍ^Œ∞.
W>Ë¡ „|Ǩχ ã¨`åÎ XHõ¯\˜Ü∞Õ JOQÆà§◊ Ü«∞O^Œe "≥O_ç Ü«∞O^Œ∞#∞, =Ú`«ºÑ¨ÙzѨÊ
Ü«∞O^Œ∞ Hõ#|_»∞ "≥O_çÜ«∞O^Œ∞#∞ ÉèÏã≤OK«∞K«∞O_»∞#∞. „|Ǩχ ™êH∆Í`å¯~°
=Ú^Œ~ÚOK«#ѨC_»∞ ã¨HõÅ „ѨѨOK«=Ú#∞, JOQÆà◊§Ü«∞O^Œe "≥O_çÜ«Ú
J^≥·fi`«ã≤kú 89
ã¨`º« =∞x `ÀÑ≤OK«∞K«∞O_»∞#∞. „|Ǩχ™êH∆Í`å¯~°=Ú `«~∞° "å`« Wq q∞^二 Ü«∞x
`≥eÜ«Ú#∞. WHõ =Ú`«ºÑ¨ÙzÑ¨Ê Ü«∞O^Œ∞ Hõ#|_»∞ "≥O_ç Hõ#|_»∞ HÍÅ=∞O^Œ∞
ã¨`«º=∞x `ÀK«∞#∞. J#QÍ „ѨѨOK«=Ú "åº=ǨiHõ ã¨`«º=∞xÜ«Ú
=Ú`«ºÑ¨ÙzѨÊÜ«∞O^Œ∞ Hõ#|_»∞ "≥O_ç „áêuÉèÏã≤Hõ ã¨`«º=∞xÜ«Ú ÉèÏ==Ú.
Hõ #∞Hõ <Õ =Ú`« ºÑ¨ Ù zѨ Ê Ü« ∞O^Œ e "≥ O_ç H ˜ `« `å¯Å=∞O^Õ ÉÏ^è Œ Ü « Ú ,
JOQÆà§◊ Ü«∞O^Œe "≥O_çH˜ `«`å¯Å=Ú #O^Œ∞ ÉÏ^èŒ ÖˉΩõ O_»∞@Ü«Ú á⁄ã¨QQÆ ÅÆ ^Œ∞.
ã¨`º« =Ú áê~°=∂i÷H=õ ∞xÜ«Ú, "åº=ǨiHõ=∞xÜ«Ú, „áêuÉèÏã≤H=õ ∞xÜ«Ú
=¸_»∞ q^èŒ=ÚÅ∞. „uHÍÅ=ÚÅO^Œ∞ ÉÏkèOѨ|_»x =ã¨∞Î=Ù áê~°=∂i÷Hõ=Ú
J#|_»∞#∞. =º=ǨiHõ HÍÅ=Ú# ÉÏkèOѨ|_»x =ã¨∞Î=Ù "åº=ǨiHõ =∞#
|_»∞#∞. J#QÍ „|Ǩχ*Ï˝#=ÚKÕ ÉÏkèOѨ|_»∞#x ÉèÏ==Ú. Hõ#|_»∞ Ѩ~°ºO
`«=ÚÜ«ÚO_»∞ =ã¨∞=Î Ù „áêuÉèÏã≤H=õ ∞#|_»∞#∞. J#QÍ ^ÕxÜ«∞O^• „áêuÉèÏã≤
Hõ=Ú HõeÊ`«"≥∂ ^•xx `≥eã≤#KÀ ÉÏkèOѨ|_»∞#x ÉèÏ==Ú. JOQÆà◊§
Ü«∞O^Œe "≥O_ç „|Ǩχ *Ï˝#=ÚKÕ ÉÏkèOѨ|_»∞@KÕ "åº=ǨiHõ=∞xÜ«Ú,
=Ú`« º Ѩ Ù zѨ Ê Ü« ∞ O^Œ ∞ "≥ O _ç â◊ √ H˜ Î * Ï˝ # =ÚKÕ ÉÏkè O Ѩ | _» ∞ @KÕ
„áêuÉè Ïã≤ H õ = ∞xÜ« Ú Éè Ï==Ú. HÍ=Ù# 㨠~° fi =Ú „|Ǩ Ï ‡~° ∂ Ѩ "≥ ∞ÿ # #∞
Ö’Hõ=º=Ǩ~°=Ú á⁄ã¨QÆQÆÅ^Œx ÉèÏ==Ú.
„|Ǩχ=Ú ã¨zÛ^•#O^≥H· ~õ ã° =¨ Ú. JO^Œ∞ ã¨`zü `ü P#O^Œ=Ú J#∞ JOâ◊
=ÚÅ∞ "Õ~ˆ fié∞ÖË=Ù. HÍx =¸_è∞» ÖÏ „ÉǨχ=Ú#∞ q∞^二 Ü«∞xÜ«Ú, [_»=∞xÜ«Ú,
^Œ∞óY~°∂Ѩ=∞xÜ«Ú `«ÅO`«∞~°∞. W\˜ì „Éèí=∞#∞ `˘ÅyOK«∞@ÔH· ''ã¨`«ºO *Ï˝#
=∞#O`«O „|Ǩχ—— J#∞ "Õ^•O`« "åHõº=ÚÅ∞ P „|Ǩχ=∞O^Œ∞ 㨄^Œ∂Ѩ=∞xÜ«Ú,
*Ï˝#~°∂Ѩ=∞xÜ«Ú, P#O^Œ ~°∂Ѩ=∞xÜ«Ú HõeÊOz#q. J\˜ì „|Ǩχ=∞O^Œ∞
Dã¨HÅõ „ѨÑO¨ K«=Ú HõeÊ`«O. HõeÊ`«=ã¨∞=Î ÙÅO^Œ∞ Jkèëêì #=∞O^Œe ^è~Œ ‡° =ÚÅ∞
H˘xfl ÉèÏã≤OѨQÆÅ=Ù. =∞é˜H˘xfl ÉèÏã≤OѨ<Õ~°=Ù. Z@¡#QÍ =Ú`«ºÑ¨ÙzѨÊ
ã¨`º« "≥∞#ÿ =ã¨∞=Î Ù.^•xÜ«∞O^Œ∞ HõeÊ`«"∞≥ #ÿ "≥O_ç q∞^二 . =Ú`«ºÑ¨ÙzѨÊÜ«∞O^Œe
ã¨`«º`«fi=Ú =Ú`«ºÑ¨ÙzÑ¨Ê Ü«∞O^Œ∞ HõeÊ`«"≥∞ÿ# "≥O_ç Ü«∞O^Œ∞ HõÅã≤ ÉèÏã≤Oz,
"≥O_ç ã¨`«º=∞x `ÀK«∞#∞. =Ú`«ºÑ¨ÙzÑ¨Ê Ü«∞O^Œ∞ â◊√H˜Î`«fi=∞#∞ =∞é˜Ü≥ÚHõ
^èŒ~°‡=Ú HõÅ^Œ∞. D â◊√H˜Î`«fi=∞#∞ ^èŒ~°‡=Ú "≥O_ç Ü«∞O^Œ∞ ÉèÏã≤OѨ^Œ∞. W>Ë¡
J^≥·fi`«–2 90 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
45
„|Ǩχ=∞O^Œ∞ ã¨zÛ^•#O ^Œ=ÚÅ#∞ ~°∂Ѩ ÉèË^Œ=ÚÅ∞#fl#∞, „|Ǩχ=∞O^Œ∞
HõeÊ`«=∞QÆ∞ „ѨÑO¨ K«=Ú# Ѷ∞¨ @=Ú ã¨`xΫ Ü«Ú, Ѩ@=Úã¨`xΫ Ü«Ú ã¨`åÎOâ◊=Ú
=∂„`«=Ú ÉèÏã≤OK«∞K«∞O_»∞#∞. P„|Ǩχ=Ú#O^Œ∞QÆÅ z`«∞Î, P#O^Œ=ÚÅ#∞
Ô~O_»Oâ◊=ÚÅ∞ =∂Ü«∂=~°}=ÚKÕ HõѨÊ|_çÜ«Ú#flO^Œ∞# QÀK«iOѨ<Õ~°=Ù.
HÍx „|Ǩχ=Ú #O^Œ∞ ™ê=∂<åºOâ◊=Ú, qâıëêOâ◊=Ú HõeÊ`«=∞~Ú
Ü«Ú#flO^Œ∞# „|Ǩχg∞ „|Ǩ‡O_»=Ú#∞ HõeÊOѨ Jkèëêì #=Ú HÍQÆÅ^ŒxÜ«Ú,
„|Ǩχ=Ú ã¨zÛ^•#O^Œ ~°∂Ѩ=∞QÆ∞@KÕ ã¨∞YHÍ=Ú ÖˇÅ¡~°∞ P „|Ǩχ=Ú#∞
á⁄O^ŒQÀ~°∞^Œ∞~°xÜ«Ú ÉèÏ==Ú. ã¨zÛ^•#O^Œ=ÚÅ#∞ "Õ~ˆ fié∞QÍ t+¨º|∞kúH˜
QÀK«~°=∞QÆ∞#@∞Å HõeÊOѨ|_»∞ JOâ◊=ÚÅ∞#flO^Œ∞# „|Ǩχ=∞kèëìê#=Ú
HÍQÆÅ^Œx ÉèÏ==Ú. HÍx x~°∞æ} Ѩ~°„|Ǩχ=Ú "åã¨Î==ÚQÆ Jkèëìê#=Ú
HÍ<Õ~°^Œ∞.
J=: Jkèëìê#=∞QÆ∞ „|Ǩχ=Ú#∞ `«@ã¨÷ÅHõ∆}=ÚKÕ É’kèOK«∞K«∞<åfl~°∞.
~åA#∞ Zé∞OQÆx =∞#∞A_»∞ D ã¨=∂[=∞O^Œ∞ ~åA Z=~°x „ѨtflO
ѨQÍ =∞^ŒÑ¨Ù>Ë#∞QÆ∞ ÃÑ·ÉèÏQÆ=Ú# QÆÅ JOÉÏsÖ’ `≥Å¡x =Ú`åºÅQ˘_»∞QÆ∞
h_»Ö’ ‰õÄ~°∞Û#fl J`«_Õ ~åAÜ«∞xÜ«Ú `≥eÜ«∞K≥ѨC^Œ∞~°∞. JO`«@
„ѨtflOK«∞#`«_»∞ U#∞QÆ∞, JOÉÏs, =Ú`åºÅQ˘_»∞QÆ∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ã¨HõÅ
qâı+¨=ÚÅ#∞ K«∂z "å\˜x q_»<å_ç XHõ¯ ѨÙ~°∞+¨„âı+¨µªx =∂„`«=Ú ''W`«_»∞
~åA—— Jx `≥eÜ«∞QÆÅ_»∞. JOuÜÕ∞QÍx P qâı+¨=ÚÅxfl\˜x ~åA Jx
`≥eÜ«∞*ÏÅ_»∞. UÅ#QÍ ÃÑ· qâı+¨=ÚÅxflÜ«Ú ~åA ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#
KÕi#qHÍ=Ù. J~Ú##∞ "åx =¸Å =ÚQÆ ~åA ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ QÆ∞iÎOѨ
QÆÅ∞QÆ∞K«∞<åfl_∞» . HÍ=Ù#<Õ =∞é˜ÜÚ≥ Hõ HÍÅ=Ú# DÅHõ}∆ =ÚÅ∞ÖËx ~åA#∞
K«∂z P~åA W`«_Õ Jx `≥eÜ«∞QÆÅ∞QÆ∞ K«∞<åfl_»∞. J>Ë¡ ã¨HõÅ „|Ǩ‡O_»=Ú
ã¨$+≤ì, ã≤÷u, ÅÜ«∞=ÚʼnõΩ HÍ~°}=Ú „|Ǩχ=Ú J#∞#k `«@ã¨÷ ÅHõ∆}=Ú.
Wk ã¨HõÅ „|Ǩ‡O_»=Ú#‰õΩ Jkèëìê#=∞QÆ∞ Ѩ~°„|Ǩχ=Ú#∞ =∂„`«=Ú
É’kèOѨQÆÅ^Œ∞. „|Ǩχ=Ú#‰õΩ ã¨zÛ^•#O^Œ~°∂Ѩ"Õ∞ ã¨fi~°∂Ѩ ÅHõ∆}=Ú.
„|Ǩχ=Ú ã¨zÛ^•#O^Œ ~°∂Ѩ=∞x K≥Ñ≤Ê# ™ê^è•~°}∞Å∞ `≥eÜ«∞*ÏÅ~°∞.
HÍ=Ù#<Õ `« @ 㨠÷ Å Hõ ∆ } =ÚKÕ x~° ∂ Ñ≤ O `« ∞ ~° ∞ . ~åA#∞ `≥ Å ∞Ѩ Ù @‰õ Ω
J^≥·fi`«ã≤kú 91
=Ú`åºÅQ˘_»∞QÆ∞, U#∞QÆ∞, JOÉÏs "≥Ú^ŒÅQÆ∞ qâı+¨=ÚʼnõΩ ~åA ã¨fi~°∂Ѩ
=Ú#∞ `≥Å∞ѨÙ@Hõ#fl „ѨÜ∂≥ [#=Ú "Õé˘O_»∞ÖË^∞Œ . HÍ=Ù# ѨÙ~∞° +¨„âı+µ¨ _ª ˘Hõ¯xx
~åAQÆ "≥Å_¡ Oç z qâı+=¨ ÚÅ∞ LѨâq◊ ∞OK«∞#∞. J>Ë¡ Ѩ~„° |Ǩχ=Ú#∞ `≥eÜ«∞
QÀ~°∞#`«xH˜ Ѩ~„° |Ǩχ=Ú#∞ `≥Å∞Ѩ^ÅŒ z "Õ^•O`«=ÚÅ∞ „|Ǩ‡O_» x~å‡}„Hõ=∞
=Ú#∞ =i‚Oz#q. J\˜ì „|Ǩ‡O_» x~å‡}Ïk qâı+=¨ ÚÖÏ Ñ¨~„° |Ǩχ ã¨fi~∂° Ѩ
=Ú# KÕ~°<Õ~°=Ù. HÍ=Ù# „|Ǩ‡O_» x~å‡}=Ú#∞ K≥ѨC "Õ^•O`«=ÚÅ∞ â◊√^Œú
K≥·`«<≥·ºHõ~°ã¨=∞QÆ∞ Ѩ~°„|Ǩχ=Ú#∞ =∂„`«"Õ∞ QÆ∞iÎOѨKÕÜ«∞QÆÅ=Ù.
~å[ã¨fi~∂° Ѩ=Ú `≥eÜ«∞QÀ~°∞ #`«_∞» =Ú`åºÅ Q˘_»∞QÆ∞, U#∞QÆ∞=Ú#flQ∞Æ
qâı+¨=ÚÅ#∞ Ѩi`«ºlOz ~åA ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ =∂„`«=Ú `≥eÜ«ÚK«∞<åfl
_»xÜ«Ú, HÍ=Ù#<Õ =∞é˜Ü≥ÚHõ HÍÅ=Ú#On qâı+¨=ÚÅ∞ ÖˉõΩ#fl#∞ ~åA#∞
QÆ ∞ Ô ~ Î O é∞QÆ ∞ K« ∞ <åfl_» x Ü« Ú K≥ Ñ ≤ Ê i. ~åA#∞ QÆ ∞ Ô ~ Î O é∞QÆ ∞ @‰õ Ω D
Ö’Hõ^Œ$ëìêO`«=Ú ã¨=∞O[ã¨=ÚQÆ<Õ Ü«Ú#flk. HÍx „|Ǩχ q+¨Ü«∞=Ú #On
^Œ$ëìêO`«=Ú `«QÆ^Œ∞.
''H˜OHÍ~°}O„|Ǩχ‰õΩ`«‡*Ï`åó——''‰õΩ`« J*Ï`å‰õΩ`« WÜ«∞O qã¨$+≤óì —— ''#`«O
q^•^ŒÜ∞« W=∂[*Ï#——JxÜ«Ú ''Ü«∞`À"å W=∂x Éè∂í `åx *ÏÜ«∞O`Õ ÜÕ∞#
*Ï`åx r=Ou, Ü«∞„`«ÊÜ«∞O`«ºaè ã¨Oqâ◊Ou—— JxÜ«Ú "Õ^•O`«=ÚÅ
áÈHõ_» E_» HÍ~°}`«fi=ÚQÆÅ „|Ǩχ=Ú#∞ `≥Å∞ѨQÀ~°∞@ ã¨Ê+¨=ì ∞QÆ∞K«∞#flk.
HÍ=Ù# xifiâı+¨ Ѩ~°„|Ǩχ=Ú "Õ^•O`«=ÚʼnõΩ `å`«Ê~°º=∞x Z@∞¡ XѨC#∞?
Jx ÉèË^Œ"å^Œ∞Å Pâ◊Ü«∞=Ú.
HÍx `≥u· sÎ Ü«∞=Ú# ''„|Ǩχq^•áÈfluѨ~"° ∞£ —— „|Ǩχ"Õ`Ϋ Ѩ~=° ∞ Ѩ^=Œ Ú#∞
ÉÁO^Œ∞#x LѨ„Hõq∞Oz, P „|Ǩχ=Ú ''ã¨`«ºO *Ï˝#=∞#O`«O „|Ǩχ—— Jx
Ѩ~°„|Ǩχ=Ú#∞ ã¨`«º*Ï˝<åO`«~°∂Ѩ=∞x ã¨fi~°∂Ѩ ÅHõ∆}=Ú`À "≥Å¡_çOK≥#∞.
ã¨`º« *Ï˝<å#O`« ~°∂Ѩ=∞QÆ∞ xifiâ+ı ¨ „|Ǩχ=Ú `≥eÜ«∞â◊Hºõ =ÚQÍ^Œ∞. HÍ=Ù#<Õ
''`«™ê‡^•fi U`«™ê‡^•`«‡# PHÍâ◊ó ã¨OÉè∂í `«ó—— J\˜ì ~¸ P`«‡ #∞O_ç PHÍâ◊=Ú
ѨÙ>ˇì##∞K«∞ `«@ã¨÷ÅHõ∆}=Ú K≥Ñ¨Ê P~°OaèOK≥#∞. HÍ=Ù# `≥·`«ÎsÜ«∞=Ú#
LѨ„Hõ=∞ =Ú# QÆÅ xifiâı+¨ „|Ǩχ=Ú #O^Õ `å`«Ê~°º=Ú. Éèí$QÆ∞=e¡Ü«∞O^Œ∞
ã¨~Ú`«=Ú ''JnèÇ≤Ï ÉèíQÆ"À „|¿Çχu—— <å‰õΩ „|Ǩχ=Ú#∞ É’kèOѨÙ=∞x
J^≥·fi`«–2 92 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
46
[#‰õΩx K≥O`«KiÕ # Éè$í QÆ∞=Ù#‰õΩ Ѩ~=° ∞ ѨÙ~°∞ëê~°~÷ ∂° Ѩ=∞QÆ∞ Ѩ~„° |Ǩχ=Ú<Õ
=~°∞}∞_»∞ É’kèOѨ ^ŒÅz ''Ü«∞`À "å W=∂x Éè∂í `åx *ÏÜ«∞O`Õ—— U „|Ǩχ=Ú
#∞O_ç ~¸ ã¨=∞ã¨=Î Ú Ñ¨Ù@∞ìK∞« #fl^À J#∞ `«@ã¨÷ ÅHõ}∆ =Ú#∞ P~°OaèOK≥#∞.
HÍ=Ù#<Õ „|Ǩχã¨fi~°∂Ѩ=∞QÆ∞ P#O^Œ=Ú `≥eÜ«Ú Ñ¨~°ºO`«=Ú =∞~°Å =∞~°Å
Ѩل`«∞#‰õΩ É’kèOѨ™êÔQ#∞. HÍ=Ù# ã¨zÛ^•#O^Œ~∂° Ѩ=∞QÆ∞ „|Ǩχã¨fi~°∂Ѩ"∞Õ
Éèí$QÆ∞=e¡H˜ `å`«Ê~°º=∞#∞@ ã¨Ê+¨ì=Ú.
Ѩu`«∞Å∞#∞, <åã≤ΉõΩÅ∞#∞ "Õ^Œ=Ú K«^Œ∞= JkèHÍ~°=Ú QÆÅ"å~°Å∞
HÍ~°∞. HÍQÍ „â◊^•úà√◊ =ÙÅ~Ú "Õ^"Œ ^Õ •OQÆ=ÚÅ#∞ K«kq# q"Õ‰Ωõ Å∞ ''x~°∞}æ O
x„+≤¯Ü«∞O âßO`«"£∞—— „|Ǩχ=Ú QÆ∞}„H˜Ü«∂~°Ç≤Ï`«=Ú âßO`«=Ú JxÜ«Ú,
''UHõ"Õ∞"å kfifÜ«∞O—— ''<ÕÇ¨Ï <å<åã≤Î H˜OK«#—— „|Ǩχ=∞kfifÜ«∞=∞xÜ«Ú,
D „|Ǩχ=Ú#O^≥\ì˜ Éè^Ë =Œ Ú ÖË^xŒ Ü«Ú, ''Ü«∞„`« <å#º `«Êâ◊ºu <å#º„K«∞Ûù}Àu
<å#º kfiÉèí∂u 㨠Éèí∂=∂—— Z\˜ì =ÚHÍÎ=ã¨÷ Ü«∞O^ÕkÜ«Ú E_»_»∞, UkÜ«Ú
q#_»∞, UkÜ«Ú `≥eÜ«∞_»∞, J\˜ì ã¨fi~°∂Ѩ=Ú Éèí∂=∞ â◊|Ì"åK«º=∞xÜ«Ú,
''Ü«∞`«Î ^Œ„^Õâ◊º =∞„QÍǨϺ =∞ѨÓ~°fi=∞# Ѩ~°"£∞—— U „|Ǩχ=Ú LѨ^ÕtOѨ
â◊Hõº=Ú QÍx^À, „QÆÇ≤ÏOѨ â◊Hõº=Ú QÍx^À, HÍ~°}=Ú ÖËx^À, HÍ~°º=Ú
ÖË x ^À, J\˜ ì k „|Ǩ Ï ‡=∞xÜ« Ú ™ê=∂#º=ÚQÆ `≥ e Ü« ∞ , P
„|Ǩχ`«`«Îfi=∞~°Ü«Ú@‰õΩ q=∞i≈OѨ |∂#∞^Œ∞~°∞. HÍQÍ xifiâı+¨ „|Ǩχ"Õ∞
"åi l*Ï˝ã‰¨ Ωõ q+¨Ü∞« =∞x ÉèÏ==Ú. W@∞¡ ''H˜OHÍ~°}O „|Ǩχ—— J#∞#ѨÙ_∞» #∞,
HÍ~°}=∞QÆ∞ „|Ǩχã¨fi~°∂Ѩ "≥∞\˜ìk? Jx „Ѩâ◊fl‰õΩ `å`«Ê~°º=Ú. HÍ=Ù#<Õ
„ѨH~õ }° ÏO`«=∞O^Œ∞ ''x~°∞}æ Ox„+≤¯Ü«∞OâßO`«O x~°=^ŒºO x~°O[#"£∞—— Jx
xifiâı+¨ Ѩ~°„|Ǩχ=∞O^Õ LѨã¨OǨÏiOѨ |_≥#∞.
''`«`fiΫ =∞ã≤—— "åHõº=Ú# `«`,ü `«fiO Ѩ^•~°=÷ ÚÅ JÉè^Ë =Œ Ú É’kèOѨ|_≥#∞.
HÍx aè#fl ã¨fiÉèÏ==ÚÅ∞ QÆÅqQÆ `ÀK«∞ `«`ü Ѩ^•~°÷=Ú, `«fiOѨ^•~°÷=ÚÅQÆ∞
Dâ◊fi~,° r=ÙʼnõΩ JÉè^Ë =Œ Ú á⁄ã¨Q*Æ ÏÅ^Œ∞. Hõ#∞Hõ `«`,ü `«fiO Ѩ^•~°=÷ ÚÅO^Œ∞
q~°∞^Œ=ú ÚQÆ `ÀK«∞ ã¨fiÉÏè ==ÚÅ#∞Ѩi`«ºlOz, `«`ü `«fiO Ѩ^=Œ ÚÅ∞ ~Ô O_çO\˜H˜
â◊√^ŒúK≥·`«#º=Ú =∂„`«"Õ∞ ÅHõ∆}Ï=$uÎKÕ J~°÷=Ú HÍQÆÅ^Œx =i‚OK≥^Œ~°∞.
`«`ü, `«fiO Ѩ^Œ=ÚÅ J~°÷=ÚÅQÆ∞ r"Õâ◊fi~°∞Å∞ Jaè#∞flÅx ''`«`«Îfi=∞ã≤——
J^≥·fi`«ã≤kú 93
"åHõ º =Ú# K≥ Ñ ¨ C @Ü« Ú , PK≥ Ñ ≤ Ê # JÉè Ë ^ Œ = Ú á⁄㨠Q Æ ‰ õ Ω O_» ∞ @Ü« Ú
DÅHõ∆}Ï=$uÎx P„â◊ ~ÚOK«∞@‰õΩ c[=Ú. HÍx ã¨$+≤ì "åHõº=ÚÅOk\˜ì
JÉèË^ŒÉ’^èŒÜ«Ú, P JÉèË^Œ=Ú á⁄ã¨QƉõΩO_»∞@Ü«Ú HÍ#~å^Œ∞. HÍ=Ù#
ã¨$+≤ì"åHõº=ÚŠѨ^Œ=ÚÅO^Œ∞ ÅHõ∆} =Ú K≥ѨÊ=Å#∞Ѩ_»^Œ∞. `å`«Ê~°º=Ú
x~°‚~ÚOK«∞ LѨ„Hõ=∂k HÍ~°}=ÚÅ∞O_»∞ @KÕ D ã¨$+≤ì "åHõº=ÚʼnõΩ
Ѩ~„° |Ǩχ =Ú#∞ É’kèOK«∞ `å`«Ê~°º=Ú HõÅ^Œ#∞@ ã¨Ê+¨=ì Ú. Éè^Ë Œ ã¨O|O^è=Œ ÚKÕ
XHõ^•x `À_» <˘Hõ\˜ HõeÜ«∞Eã≤# P ã¨$+≤ì "åHõº=ÚÅ∞ Ѩ~°ã¨Ê~å#fiÜ«∞=Ú
ÉÁOk, ã¨zÛ„^Œ∂Ѩ=∞QÆ∞ JkfifÜ«∞ „|Ǩχ=Ú#∞ QÆ∞iÎOѨQÆÅ=Ù.
Ѩ^Œ=ÚÅ J~°÷=Ú#∞ É’kèOK«∞@‰õΩ Jaè^è•=$uÎÜ«∞xÜ«Ú, ÅHõ∆}Ï=$uÎ
Ü«∞xÜ«Ú Ô~O_»∞ â◊‰õΩÎÅ∞O_»∞#∞. ''QÆOQÆ Ü«∞O^Œ∞ Q˘Å¡Ñ¨Öˇ¡—— J#∞
"åHõº=Ú#O^Œe QÆOQÍ â◊|Ì=Ú#‰õΩ Jaè^è•=$uÎKÕ „Ѩ"åǨÏ=Ú Jx J~°÷=Ú.
HÍx „Ѩ"åǨÏ=∞O^Œ∞ Q˘Å¡Ñ¨Öˇ¡ Ü«ÚO_» *ÏÅ^Œ∞. HÍ=Ù#<Õ QÆOQÍ â◊|Ì=Ú#‰õΩ
ÅHõ∆}Ï=$uÎKÕ QÆOQÍ f~°=∞<Õ J~°÷=Ú#∞ =i‚O`«∞~°∞. W\˜ì J~°÷=Ú
Hõ∆}˜HÍ~°÷=∞#|_»∞#∞. `å`«Ê~åº#∞Ѩ ѨuÎQÍx, J#fiÜ«∂#∞ѨѨuÎQÍx ~Ú\˜ì
ÖHõ∆}Ï=$uÎx P„â◊~ÚOK«∞@‰õΩ =¸Å=Ú. ''`«`«Îfi=∞ã≤—— Ü«∞#∞ "åHõº=Ú
r"Õâfi◊ ~∞° Å JÉè^Ë =Œ Ú#∞ K≥ÑC¨ K«∞#flk. HÍx r"Õâfi◊ ~°∞Å∞ Ѩiq∞`«, JѨiq∞`«
â◊‰Ωõ ÅÎ ∞ QÆÅ"å~°ÅQÆ∞@KÕ D "åHõº=∞O^Œ∞ Hõ#|_»∞ JÉè^Ë •#fiÜ∞« =Ú á⁄ã¨Q^Æ ∞Œ .
HÍ=Ù# r"Õâ◊fi~°∞ʼnõΩ QÆŠѨiq∞`åѨiq∞`« â◊‰õΩÎÅ#∞ Ѩi`«ºlOz ''`«`ü——
''`«fi"£∞——J#∞ â◊|Ì=ÚʼnõΩ J~°÷=Ú â◊√^ŒúK≥·`«#º"Õ∞ Jx =i‚OK«∞ ÅHõ∆}Ï=$uÎx
P„â◊~ÚOK«∞^Œ∞~°∞.
''„ѨH$õ +¨‚ „ѨHÍâ◊√_»∞ K«O„^Œ∞_»∞—— J#∞#ѨÙ_»∞ „ѨH$õ +¨‚ „ѨHÍâ◊=Ú, K«O„^Œ∞_»∞
J#∞ Ô~O_»∞Ѩ^•~°÷=ÚÅ∞ÖË=Ù. HÍ=Ù# JÉèË^Œ=Ú#∞ É’kèOK«∞ ''„ѨHõ$+¨‚
„ѨHÍâ◊√_»∞ K«O„^Œ∞_»∞—— J#∞ ã¨=∂# qÉèíH˜ÎQÆŠѨ^Œ=ÚÅ∞O_»∞@KÕ JÉèË^Œ=Ú
É’kèOѨ|_» QÆÅ^Œ∞. „ѨHõ$`« ã¨$+≤ì "åHõº=ÚÅO^Œ∞ J#fiÜ«∂#∞ѨѨuÎÜ«Ú,
JÉèË^Œ É’^èŒÜ«Ú HÍ#~å=Ù. HÍQÍ ã¨$+≤ì "åHõº=ÚÅ∞ ÅHõ∆}Ï=$uÎKÕ JkfifÜ«∞
ã¨zÛ^•#O^Œ ~°∂Ѩ=Ú#∞ Z@∞¡ QÆ∞iÎOѨQÆÅ=x "å^Œ∞Å ã¨Oâ◊Ü«∞=Ú.
J^≥·fi`«–2 94 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
47
Ѩ~°„|Ǩχ `å`«Ê~°º=Ú#∞ x~°‚~ÚOK«∞@‰õΩ Pé∞ „Ѩ=∂}=ÚÅ∞ HõÅ=Ù.
JO^Œ∞ U^À<˘Hõ „Ѩ=∂}=ÚKÕ `å`«Ê~°º=Ú#∞ x~°‚~ÚOѨ#QÆ∞#∞. J@∞¡ x~°‚
~ÚOѨ „ѨH$õ `« ã¨$+≤ì "åHõº=ÚʼnõΩ xifiâ+ı ¨ Ѩ~„° |Ǩχ"Õ∞ `å`«Ê~°º=Ú HÍQÆÅ^Œ∞.
Jq:
''LѨ„Hõ"≥∂Ѩ ã¨OǨ~å=ÉèϺ ™ÈѨÓ~°fi`å Ѷ¨Å"£∞ I
J~°÷"å^ÀѨ ѨfÎK« eOQÆO `å`«Ê~°ºx~°‚ÜÕ∞ II——
LѨ„Hõ"≥∂Ѩ ã¨OǨ~°=ÚÅ∞, JÉèϺã¨=Ú, JѨÓ~°fi`«=Ú, Ѷ¨Å=Ú, J~°÷
"å^Œ=Ú, LѨѨuÎ J#∞#q Pé∞.
„ѨHõ$`«=∞QÆ∞ ''Ü«∞`À"å W=∂x Éèí∂`åx *ÏÜ«∞O`Õ—— J#∞ ã¨$+≤ì
"åHõº=Ú QÆÅ `≥u· sÎ Ü«∞=Ú ''„|Ǩχ q^•áÈflu Ѩ~"° ∞£ —— Ü«∞x LѨ„Hõq∞OK≥#∞.
''P#O^À „|¿Çχu =º*Ï<å`ü—— Ü«∞x LѨã¨OǨÏiOK≥#∞. ''ã¨Ü«∞âßÛÜ«∞O
ѨÙ~°∞¿+Ü«∞âßÛ™ê "åk`պ㨠UHõó—— D ѨÙ~°∞+¨µx Ü«∞O^Œ∞#∞, Pk`«∞ºx
Ü«∞O^Œ∞#∞ QÆÅ P`«‡ Ü≥ÚHõ¯>ËÜ«∞x JÉèíºã≤OK≥#∞. ''Ü≥∂"Õ^Œ xÇ≤Ï`«O
QÆ∞ǨÜ«∂"£∞—— |∞kúÜ«∞#∞ QÆ∞ǨÏÜ«∞O^Œ∞#fl P`«‡<≥=fi_≥é∞OQÆ∞##∞#k
JѨÓ~°fi`fi« =Ú. J#QÍ "Õ^•O`« =ÚÅ∞ LѨ^tÕ OK«∞@‰õΩ ѨÓ~°fig∞ P`«‡ <≥=fi~∞°
`≥eÜ«∞*ÏÅ~°x ÉèÏ==Ú. ''JÉèÜ í ∞« O „ѨuëªêO qO^Œ`—Õ — ÉèÜ í ∞« ~°ÇÏ≤ `«=∞~Ú#k
„|Ǩχ=Ú. J\˜ì „|Ǩχ =∞O^Œ∞ „|Ǩχ"Õ`«Î „Ѩu+¨ª ÉÁO^Œ∞#x Ѷ¨Å=Ú. ''™È
HÍ=∞Ü«∞`«—— Ç≤Ï~°}ºQÆ~°∞ƒù_»∞ HÀÔ~##∞@ J~°÷"å^Œ=Ú. J#QÍ Éèí∞=#
áêʼnõΩ_»QÆ∞ Ç≤Ï~°}ºQÆ~°∞ƒù_»∞ HÀÔ~#x# D „|Ǩχ Ѩ^Œ=∞O`« L`«¯$+¨ì=∞x
ÉèÏ==Ú. ''Jã¨<Õfl=ã¨Éèí=u—— „|Ǩχ=Ú J㨄^Œ∂Ѩ=∞x `≥eÜ«Ú#`«_»∞
J㨄^Œ∂ѨÙ_»Q∞Æ #∞. J#QÍ ã¨`∞« Ê~°∞+¨µ_»∞ HÍ<Õ~° _»#∞#k LѨÑu¨ .Î DPé˜O\˜
Ü«∞O^Œ∞ U „Ѩ=∂}=Ú#fl#∞ "Õ^•O`«=ÚʼnõΩ xifiâı+¨ Ѩ~°„|Ǩχ=Ú#
`å`«Ê~°º=Ú x~°‚~ÚOѨ#QÆ∞#∞.
W>Ë¡ KåO^ÀQƺ=Ú# ''ã¨^Õ= ™È=∞º W^Œ=∞„ˆQ Pã‘`ü—— Jx xifiâı+¨
„|Ǩχ=Ú `À_» LѨ„Hõq∞Oz ''S`«^•`«º q∞^ŒO ã¨~°fiO—— Jx D ã¨=∞ã¨Î
„ѨѨOK«=Ú „|Ǩχ=ÚHõ<åfl "Õ~°∞QÍ^Œ∞ Jx LѨã¨OǨÏiOK≥#∞. ''`«`«fiÎ =∞ã≤——
P Ѩ~°„|Ǩ‡xq h"Õ Jx `˘q∞‡k ™ê~°∞¡ JÉèíºã≤OK≥#∞. ''J„`« "å= H˜Å
J^≥·fi`«ã≤kú 95
㨙ȇܫ∞º #x ÉÏÅÜ«∞ ¿ã¢`≥·=H˜<Õu—— P `«`«Îfi=∞ã≤ "åHõº=Ú „Ѩ`«ºH∆Ík
„Ѩ=∂}=ÚʼnõΩ `≥eÜ«∞^Œx, QÆ∞~°∂Ѩ^Õâ◊ |∞kúH˜ =∂„`«"Õ∞ `≥eÜ«Ú#x
JѨÓ~°fi`«fi=Ú#∞, ''PKå~°º"å<£ ѨÙ~°∞ëÈ"Õ^Œ—— P`«‡™êH∆Í`å¯~°O á⁄Ok#
„|Ǩχ"Õ`Ϋ „|Ǩχ"Õ∞Ü«∞QÆ∞#x ѶŨ =Ú, ''ÜÕ∞<å„â◊√`«O „â◊√`«O =∞q*Ï˝#Oq*Ï˝`O«
Éèí=`«º =∞`«O =∞`«O—— P Ѩ~°„|Ǩχ =Ú#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘#∞@ KÕ`« ã¨=∞ã¨Î=Ú
`≥eÜ«∞|_»∞<À Jx J~°÷"å^Œ=Ú#∞, ''"åKå~°OÉèí}O qHÍ~À <å=∞^èÕÜ«∞O
=∞$`«∞Î Hõ`Õfi= ã¨`«ºO—— Jx HÍ~°}=ã¨∞Î=Ù#∞ Zé˜O y#KÀ HÍ~°º=ã¨∞Î=Ù q∞^䌺
Jx `≥ e Ü« Ú #∞. LѨ Ñ ¨ u Î x +¨ _ £ e OQÆ = ÚÅ ^•fi~å `≥ e Ü« ∞ *Ë Ã ã#∞.
Ѩ^Œ=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ ÅHõ∆}=ÚÖˉõΩ#fl#∞ "åHõº=ÚÅO^Œ∞ ÅHõ∆}=Ú QÆÅ^ŒxÜ«Ú,
HÍ=Ù# ã¨$+≤ì"åHõº=ÚÅ∞ UHõ"≥∞ÿ xifiâı+¨ „|Ǩχ=Ú#∞ É’kèOѨ QÆÅ=xÜ«Ú
ÉèÏ==Ú.
J=: ã¨$+≤ìx "≥Å¡_çOK«∞ "Õ^•O`«=ÚÅ∞ xifiâı+¨ „|Ǩχ=Ú#∞ QÆ∞iÎOѨ
*ËÜ«∞^ŒÅz#@¡~Ú`Õ =∂\˜=∂\˜H˜ ã¨$ëìê^Œ∞Å#∞ UÅ H©iÎOѨ=ÅÜ«Ú##∞
ã¨Oâ◊Ü«∞=Ú#∞ ÉÏѨÙK«∞<åfl~°∞.
JkfifÜ«∞ „|Ǩχ*Ï˝#=Ú Ñ¨~°=∞ ѨÙ~°∞ëê~°÷ ™ê^èŒ#=∞x "Õ^•O`«=ÚÅ
=Å# `≥eÜ«ÚK«∞#flk. „ѨÑO¨ K«=Ú q∞^二 Ü«∞x K≥ÑÊ≤ #KÀ „|Ǩχ=Ú JkfifÜ«∞
=∞QÆ∞#∞ HÍx „ѨÑO¨ K«=Ú ã¨HÅõ „Ѩ=∂}=ÚÅKÕ `≥eÜ«ÚK«∞O_»QÍ „|Ǩχ=Ú
JkfifÜ«∞=Ú HÍ<Õ~°^Œ∞. HÍ=Ù# „ѨѨOK«=Ú Ü≥ÚHõ¯ ѨÙ@∞ìѨÓ~Àfi`«Î~°=ÚÅ#∞
EÑ≤ „ѨѨOK«=Ú q∞^䌺ܫ∞x x~°∂Ñ≤OѨ^ŒÅz# "Õ^•O`«=ÚÅ∞ ã¨$+≤ì
„Ѩ„H˜Ü∞« #∞ K≥ÑC¨ K«∞#flq. „Ѩ`º« H∆Ík „Ѩ=∂}=ÚÅ∞ ÉÏǨϺ „ѨÑO¨ K«=∞O`«ÜÚ«
ã¨`º« =∞x z~°HÍÅ=Ú#∞O_ç "≥Å_¡ Oç K«∞K«∞#flq. J@∞¡ J<åk HÍÅ=Ú #∞O_ç
Éè^Ë „Œ Éè=í ∞=$kúKO≥ k ã≤~÷ =° ∞~ÚÜ«ÚO_»QÍ, "Õ^•O`«=ÚÅ∞ XHõ¯™êiQÍ JkfifÜ«∞
„|Ǩχ=Ú#∞ É’kèOѨ*ÏÅ=Ù. Dã¨=∞ã¨Î „ѨÑO¨ K«=Ú q∞^二 Ü«∞x x~°∂Ñ≤Oz#
QÍx „|Ǩχ=Ú JkfifÜ«∞=∞QÆ∞#∞. HÍ=Ù# „|Ǩχ=Ú JkfifÜ«∞=∞x x~°∂Ñ≤O
K«∞@‰õΩ `˘Å∞`« „ѨÑO¨ K«=∞O`«ÜÚ« q∞^二 Ü«∞x x~°∂Ñ≤OѨ^ÅŒ z "Õ^•O`«=ÚÅ∞
ã¨$+≤,ì ã≤u÷ ã¨OǨ~° Ѩ„H˜Ü∞« #∞ ~°zOѨ|∂x#q. HÍ~°º=ÚÅ∞ Láê^•#HÍ~°}=Ú
ÅO^Œ∞O_»∞#∞. Ѷ∞¨ @=Ú HõáêÅ=∞O^Œ∞#∞, Ѩ@=Ú `«O`«∞=ÙÅO^Œ∞#∞ <≥ÅH˘x
J^≥·fi`«–2 96 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
48
Ü«ÚO_»∞@ Ö’HÍ#∞Éèí==Ú. D„|Ǩ‡O_»=Ú#‰õΩ „|Ǩχ=Ú Láê^•#HÍ~°}
=∞x#, D„ѨÑO¨ K«=Ú „|Ǩχ=Ú#O^Õ Ü«ÚO_»=ÅÜ«Ú#∞. Hõ#∞Hõ q∞^䕺Éè∂í `«
=∞x ã¨Ê+¨=ì ∞QÆ∞#∞. HÍ=Ù# ã¨$+,≤ì ã≤u÷ , ÅÜ«∞=ÚÅ#∞ `≥Å∞Ѩ٠"Õ^•O`«=ÚʼnõΩ
ã¨$+≤ì, ã≤÷u, ÅÜ«∞=ÚÅ#∞ `≥Å∞Ѩ٠`å`«Ê~°º=Ú ÖË^ŒxÜ«Ú, xifiâı+¨=∞QÆ∞
JkfifÜ«∞ „|Ǩχ=Ú#∞ "≥Å¡_çOK«∞@Ü«∞O^Õ `å`«Ê~°º=∞x ÉèÏ==Ú.
=ÚO^Œ∞K≥ÑÊ≤ #`å`«Ê~°º=Úx~°~‚ ÚOK«∞ LѨ„Hõ=∂^Œ∞Å∞ „|Ǩχ=e¡Ü∞« O^Œ∞#∞
QÍOK«#QÆ∞#∞. ''ã¨`«ºO *Ï˝#=∞#O`«O „|Ǩχ—— Ü«∞x „|Ǩχ=Ú ã¨zÛ^•#O^Œ
~°∂Ѩ=∞x D LѨx+¨`«∞Î "≥Ú^Œ@ K≥ÃÑÊ#∞. ã¨zÛ^•#O^Œ ~°∂Ѩ=Ú Hõ#∞Hõ<Õ
ã¨HõÅ "åQÆf`«=∞xÜ«Ú, =∞<ÀQÀK«~°=Ú HÍ^ŒxÜ«Ú LѨã¨OǨÏiOK≥#∞.
W\˜ì „|Ǩχ=Ú Ñ¨OK«HÀâ◊=ÚÅ =∞^茺=∞O^Œ∞ <≥ÅH˘x Ü«Ú#fl^ŒxÜ«Ú
qâ◊^Œ=ÚKÕÃã#∞. W\˜ì „|Ǩχ=Ú Ö∫H˜Hõ „Ѩ=∂}=ÚÅKÕ `≥eÜ«∞~å^Œ∞. ˆH=Å
"≥·^ÕHõ QÆ=∞º=Ú. W\˜ì „|Ǩχ=Ú#∞ `≥eÜ«Ú#`«_»∞ Ѩ~°=∞„áêÑ≤Î á⁄O^Œ∞#x
"≥Ú^Œe_»∞@KÕ D LѨx+¨`«∞Î#O^Œ∞ JkfifÜ«∞ „|Ǩχ=Ú#∞ "≥Å¡_çOK«∞
`å`«Ê~°º=Ú ã¨Ê+¨=ì ∞QÆ∞ K«∞#flk. D Ѩ~„° |Ǩχ=Ú ~Ô O_»∞ `≥QÅÆ QÆ∞ „ѨÑO¨ K«=Ú#∞
ѨÙ\ì̃Oz, JO^Œ∞ „Ѩ"ÕtOz ã¨~°fi=Ú xO_çÜ«ÚO_≥#∞. JO^Œ∞H˘xfl =ã¨∞Î=ÙÅ∞
áê=∞~°∞Å ^Œ$+≤Hì ˜ ã¨`º« =ÚÅxÜ«Ú, =∞é˜H˘xfl Jã¨`º« =ÚÅxÜ«Ú QÀK«iOK«∞#∞.
`å#∞ ã¨fiÜ«∞ =ÚQÆ ã¨`«º=∞~Ú Ü«ÚO_»∞#∞. Dq^èŒ=ÚQÍ K≥ѨCK«∞ D
LѨx+¨`«∞Î „|Ǩχ=∞ kfifÜ«∞=∞x ã¨Ê+¨ì=ÚQÆ "≥Å¡_çOK≥#∞.
''J^ä•`À „|Ǩχ l*Ï˝™ê—— Jx „|Ǩχã¨∂„`«=ÚÅ#∞ ã¨∂„uOz# Ñ≤=∞‡@
''[<å‡^Œºã¨ºÜ«∞`«ó [QÆ[<˚ å‡k HÍ~°}`«fi=Ú#∞ ã¨∂„fHõiOK«∞@KÕ ã¨∂„`«HÍ~°∞ʼnõΩ
[QÆ[<˚ å‡k HÍ~°}=∞QÆ∞ ã¨Q∞Æ } „|Ǩχ"Õ∞ `å`«Ê~°º=∞~Ú Ü«ÚO_»∞#x H˘O^Œé∞
=∞O^Œ=∞`«∞Å∞`«ÅK≥^~Œ ∞° —— HÍxã¨∂„`«HÍ~°∞Å∞=Ú#∞‡O^Œ∞ ''=∂„`« =i‚Hõ "Õ∞=K«
wÜ«∞`Õ——Jxã¨∂„fHõiOK«∞@KÕ `˘Å∞`« `u·≥ sÎ Ü≥∂Ѩ„Hõ=∞=∞O„`«=ÚKÕKÑ≥ ʨ |_ç#
x~°∞}æ „|Ǩχ"Õ∞ ã¨∂„`«HÍ~°∞ʼnõΩ#∞ `å`«Ê~°º=∞#∞@ ã¨Ê+¨=ì Ú. `≥u· sÎ Ü≥∂Ѩ„Hõ=∞
=∞O„`«=Ú ''„|Ǩχ q^•áÈflu Ѩ~"° ∞£ —— Jx x~°∞}æ „|Ǩχ=Ú#∞ LѨ„Hõq∞OK≥#∞.
HÍ=Ù# „â◊√u ã¨∂„`«=ÚÅ Ô~O_çO\˜H˜ x~°∞æ} „|Ǩχ"Õ∞ `å`«Ê~°º q+¨Ü«∞=Ú.
J^≥·fi`«ã≤kú 97
„|Ǩχ=Ú#∞ `≥eÜ«Ú #`«_∞» Ѩ~=° ∞ Ѩ^qŒ <˘O^Œ∞#x ''„|Ǩχ q^•áÈflu
Ѩ~"° ∞£ —— J#∞ „â◊√u "≥Å_¡ Oç K≥#∞. Ñ≤=∞‡@ P „|Ǩχ=Ú#∞ `≥eÜ«∞QÀ~°∞ #`«xH˜
„|Ǩχ=Ú ã¨„^Œ∂Ѩ=∞xÜ«Ú, z„^Œ∂Ѩ=∞xÜ«Ú, JkfifÜ«∞=∞xÜ«Ú ã¨Ê+¨ì=Ú
KÕÃã#∞. `«#‰õΩ x[ã¨fi~°∂Ѩ„áêÑ≤ÎÜÕ∞ „|Ǩχ=Ú `≥eÜ«Ú@‰õΩ Ѷ¨Å=Ú. „ѨѨO
K«=Ú ã¨`º« =Ú HÍ*ÏÅ^Œx x~°∂Ñ≤OK«∞ Ѩ~º° O`«=Ú „|Ǩχ=∞kfifÜ«∞=∞#∞@
á⁄ã¨QÆ^Œ∞. JO^Œ∞KÕ „ѨѨOK«=ÚÜ≥ÚHõ¯ ѨÙ@∞ìѨÓ~Àfi`«Î~°=ÚÅ#∞ `≥Å∞Ѩ
<å~°O aèOK≥#∞. „ѨѨOK«=Ú Ü≥ÚHõ¯ ѨÙ@∞ìѨÓ~Àfi`«Î~°=ÚÅ#∞ `≥eÑ≤, q∞^䌺
Jx x~° ∂ Ñ≤ O z „|Ǩ Ï ‡=Ú ã¨ „ ^Œ ∂ Ѩ = ∞xÜ« Ú , JkfifÜ« ∞ =∞xÜ« Ú
K≥ѨÊ=ÅÜ«Ú<Õ HÍx, „ѨHÍ~åO`«=Ú# Wk á⁄ã¨QÆ*ÏÅ^Œ∞. HÍ=Ù# ã¨$+≤ì
"åHõº=ÚÅ∞ „ѨÑO¨ K«=Ú Ü≥ÚHõ¯ ѨÙ@∞ìÑÓ¨ ~Àfi`=Ϋ ÚÅ#∞ `≥eÑ≤, q∞^䕺`«fi=Ú#∞
x~°‚~ÚOK«∞@ˆH P~°O aèOK≥##=ÅÜ«Ú#∞ HÍx "Õé∞ =∂~åæO`«~°=ÚÖË^Œ∞.
''„|Ǩχ q^•áÈflu Ѩ~°"£∞—— J#∞ LѨ„Hõ"≥∂Ѩ ã¨OǨ~åk `å`«Ê~°º
x~å‚Ü∞« Hõ=ÚÅQÆ∞ „Ѩ=∂}=ÚÅKÕ "Õ^•O`« =ÚʼnõΩ JkfifÜ«∞ „|Ǩχ=Ú#O^Õ
`å`«Ê~°º=∞#∞@ ã¨Ê+¨ì=Ú.
J=: W>Ë¡ |∞∞ˆQfi^ÀѨx+¨`«∞Î#‰õΩ ã¨~Ú`«=Ú JkfifÜ«∞ „|Ǩχ=Ú #O^Õ
`å`«Ê~°º=∞#∞K«∞<åfl~°∞.
''P`å‡"å W^Œ"∞Õ Hõ U"儈Q Pã‘`—ü — D Hõ#|_»∞ „ѨÑO¨ K«=∞O`«ÜÚ« ã¨$+≤Hì ˜
ѨÓ~°fi=Ú P`«‡~°∂Ѩ"≥∞ÿ Ü«ÚO_≥#∞. "Õé˘O_»∞ =ã¨∞Î=ÙÖË^Œ∞. JkfifÜ«∞=∞QÆ∞
„|Ǩχ=Ú`À_» LѨ„Hõq∞OK«∞@KÕ JkfifÜ«∞ „|Ǩχ=∞O^Œ∞ `å`«Ê~°º=∞#∞@
ã¨Ê+¨ì=Ú. J\˜ì „|Ǩχ=Ú ''ã¨~°fi Hõ∆`« Ö’HÍ#∞fl ã¨$*Ï Wu—— Jx ~¸ *QÆ=Ú
Å<≥@∞¡ ѨÙ\˜ìOѨ=ÅÜ«Ú#x PÖ’zOz ã¨HõÅ „|Ǩ‡O_»=Ú#∞ ѨÙ\˜ìOK≥#∞.
J@∞¡ ѨÙ\˜Oì z# Ñ≤=∞‡@ ''㨠W=∂<À¡ HÍ# ã¨$[`«—— P Ü«∂`«‡ D Ö’Hõ=ÚÅ#∞
ã¨$lOK≥#∞. `˘Å∞`« ã¨∂Hõ‡∆ Éè∂í `«=ÚÅ#∞, Ñ≤=∞‡@ ѨOK« =∞ǨÉè∂í `«=ÚÅ#∞,
P Ñ≤=∞‡@ h ^ÕÇ¨ O`«=Ú #∞O_»∞ Éè∫uHõ=ÚÅ#∞ ѨÙ\Oì˜ K≥#x ÉèÏ==Ú. JO`«@
h â◊s~°=Ú#∞ Ez ''Hõ^äŒO xfi^ŒO =∞^Œ$`Õ ™êº`ü—— ~åAÖËx #QÆ~°=Ú=Öˇ
''<Õ#∞—— ÖËHõ ~¸ â◊s~°"≥∞@∞¡O_» *ÏÅ∞#x `«ÅOz ''㨠U `«"Õ∞= ã‘=∂#O
q^•~°º U `«Ü«∂ ^•fi~å „áêѨ^Œº`«—— J`«_ô „|ǨχHõáêÅ=Ú#∞ reÛ
J^≥·fi`«–2 98 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
49
`«#∂‡Å=Ú# `«#∞=Ù# „Ѩ"ÕtOK≥#∞. J@∞¡ D `«#∞=Ù# „Ѩ"ÕtOz
ã¨fiѨfl`«∞ź=ÚÅ#^ŒQÆ∞ *Ï„QÆ`«, ã¨fiѨfl, ã¨∞+¨µÑ¨ÙÎÅ#∞ =¸_»=ã¨÷Å#∞
K«∂K«∞K«∞O_≥#∞. H˘O`«HÍÅ=Ú#‰õΩ [<å‡O`«~° ã¨∞Hõ$`« =â◊=Ú# QÆ∞~°∞=Ù
"Õ^•O`«=ÚÅ#∞ LѨ^ÕtOѨQÍ P "Õ^•O`« =ÚÅ#∞ q=∞i≈OK«∞@KÕ
`≥e"˘O^≥#∞. J#QÍ `å#∞ x[=ÚQÆ â◊√^Œú z^Œ…#∞_»QÆ∞ Ѩ~°=∂`«‡ÜÕ∞ HÍx
*Ï„QÆ`« ã¨fiѨfl ã¨∞+¨µÑ¨=Î ÚÅ u~°∞QÆ∞ r=Ù_»#∞ HÍ#x "Õ∞ÖϯO K≥#x ÉèÏ==Ú.
''Ü«∂x âß ã¨~°fiÉèí∂`å<åO `«™êºO *ÏQÆiÎ ã¨OÜ«∞ q∂
Ü«∞™êºO *Ï„QÆu Éèí∂`åx ™êxâß Ñ¨â◊º`À =Ú<Õó——
ã¨HõÅ „áê}∞Å∞ ™ê^è•~°}=ÚQÆ „|Ǩχ=Ú#∞ `≥eÜ«∞*ÏÅHõ x„kOK«∞
K«∞O_»∞#∞.J\˜ì „|Ǩχ=Ú#Ü≥∂y"Õ∞ÖϯOz Ü«ÚO_»∞#xÜ«Ú, ã¨HÅõ „áê}∞ÖË
„ѨÑO¨ K« q+¨Ü∞« =Ú# "Õ∞ÖϯOzÜ«ÚO^Œ∞~À, J\˜ì „ѨÑO¨ K« q+¨Ü∞« =Ú# Ü≥∂y
x„kOK«∞#xÜ«Ú K≥ѨC@KÕ q"Õ‰õΩÅ ^Œ$+≤ìH˜ *Ï„QÆ`« ã¨fiѨfl ã¨∞+¨µÑ¨Î=ÚÅ∞
=¸_»∞#∞ ã¨fiÑfl¨ =ÚÅ#^Œy Ü«ÚO_»∞#∞. Ö’Hõ=Ú #O^Œe ã¨=∞™êÎ#O^Œ=ÚÅ∞
P „|Ǩχ~°∂Ѩ=Ú HÍ=Ù# P „|Ǩχ=∂#O^Œ Ѷ∞¨ #"≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞#∞. J\˜ì P#O^Œ
Ѷ∞¨ #=∞QÆ∞ „|Ǩχ~°∂ѨÙ_≥#· #∞ "≥∂ǨÏ=â◊=Ú# `≥eÜ«∞<Õ~H° õ Ü«ÚO_ô `«#∞=Ù#
„Ѩ"tÕ Oz# P`«‡QÆ∞~°∂Ѩ^âÕ =◊ Ú#∞ ÉÁOk "Õ∞ÖϯOK≥#∞. J@∞¡ `≥eã≤ "Õ∞ÖϯO
K«∞@KÕ J`«xH˜ ã¨=∞ã¨Î HÍ=∞=ÚÅ∞ `«# `À_»<Õ ã≤kúOzÜ«Ú#flq. ã¨=∞ã¨Î=Ú
„|Ǩ‡#O^Œ~∂° Ѩ=∞QÆ∞@KÕ `≥eq<˘Ok ã¨=∞ã¨HÎ Í=∞=ÚÅ∞ #tOK«QÍ J=∞$`«∞_≥·
Ü«ÚO_≥#<≥#∞. „|Ǩχ=Ú [~å=∞~°} â◊¥#º=Ú HÍ=Ù# *Ï˝xÜ«Ú J=∞$`«∞_≥·
Ü«ÚO_»∞#∞.
J=: Ü«∞Aˆ~fi^ÀѨx+¨`«∞Î#‰õΩ ã¨~Ú`«=Ú JkfifÜ«∞ „|Ǩχ=Ú #O^Õ
`å`«Ê~°º=∞x K«∂ѨÙK«∞<åfl~°∞.
Éèí∂q∞, [Å=Ú, Jyfl, "åÜ«Ú=Ù, PHÍâ◊=ÚÅÖ’ "≥Ú^Œ\˜ =¸_çO\˜x
=¸~°=Î ÚÅxÜ«Ú, z=i ~Ô O_çO\˜x J=¸~°=Î ÚÅxÜ«Ú ¿Ñ~˘¯O^Œ∞~°∞. |$ǨÏ
^•~°}º HÀѨx+¨`∞« Î =∞ǨÉè∂í `«=ÚÅ#∞ Ѩ~„° |Ǩχ=Ú# W~°∞`≥QÅÆ ~°∂Ѩ=∞x
J^≥·fi`«ã≤kú 99
`˘Å∞`« HõeÊOK≥#∞. Ñ≤=∞‡@ Wk HÍ^ŒxÜ«Ú, Wk HÍ^ŒxÜ«Ú P HõeÊOz#
~°∂Ѩ=ÚÅ#∞ xâı≈+¨=ÚQÆ x¿+kèOK≥#∞. HÍ=Ù# JkfifÜ«∞ Ѩ~„° |Ǩχ"Õ∞ "Õ^•O
`«=ÚʼnõΩ `å`«Ê~°º=∞~Ú Ü«ÚO_»∞@ ã¨Ê+¨=ì ∞QÆ∞K«∞#flk. D㨄^Œ∂Ѩ=∞QÆ∞ „|Ǩχ
=Ú#∞ áê=∞~°∞ʼnõΩ É’kèOѨ^ÅŒ z "Õ^•O`«=Ú Ñ¨~„° |Ǩχ=Ú#‰õΩ ÃÑ· ~°∂Ѩ=Ú
Å#∞ HõeÊOK≥#∞. J@∞¡ HÍ^Õx Ü«∂ HõeÊ`« ~°∂Ѩ=ÚÅ#∞ xâı≈+¨=ÚQÆ <ÕÅ
x¿+kèOK«∞#x ÉèÏ==Ú. HÍ=Ù# D LѨx+¨`«∞Î#‰õΩ Ãã·`«=Ú JkfifÜ«∞
„|Ǩχ=Ú #O^Õ `å`«Ê~°º=∞#∞@ ã¨Ê+¨ì=Ú.
J=: ™ê=∞"Õ^ÀѨx+¨`«∞Î ã¨~Ú`«=Ú JkfifÜ«∞ „|Ǩχ=Ú#O^Õ ã¨=∞#fi
Ü«∞=Ú á⁄O^ŒQÆÅ^Œ#∞K«∞<åfl~°∞.
™ê=∞"Õ^ÀѨx+¨`«∞Î ''ã¨^Õ= ™È=∞º W^Œ=∞„ˆQ Pã‘`ü—— Jx "≥Ú^Œe_ç ~¸
Hõ#|_»∞ ã¨HÅõ „ѨÑO¨ K«=Ú ã¨$+≤Hì ˜ ѨÓ~°fi=Ú Hˆ =Š㨄^Œ∂Ѩ=∞QÆ∞ „|Ǩχ~°∂Ѩ
=∞~Ú Ü«ÚO_≥#xÜ«Ú, P „|Ǩχ=Ú#∞ `≥eÜ«∞ D „|Ǩ‡O_»=∞O`«Ü«Ú
`≥eÜ«Ú #xÜ«Ú „Ѩu#*ËÃã#∞. XHõ¯ =∞\˜ìx qKåiOz# =∞\˜ì#∞O_ç
`«Ü«∂~°~Ú#‰õΩO_», =¸‰õΩ_»∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞#=xflÜ«Ú =∞\˜ìHõ<åfl "Õ~°∞HÍ^Œx
`≥eÜ«Ú@ Ö’HÍ#∞ Éèí==Ú. P~°∞}˜ J#∞ =∞ǨÏi¬ `«# Ѩل`«∞_»QÆ∞ âıfi`«
ˆH`«∞=Ù#∞ QÆ∞~°∞=Ù =^ŒÌ‰õΩ q^•ºÉèϺã¨=Ú#ÔH· ѨOÃÑ#∞. J`«_»∞ Ѩ<≥flO_Õà◊√§
QÆ∞~°∞ â◊√„â◊¥+¨ *Ëã≤ "Õ^Œ "Õ^•OQÆ=ÚÅ#∞ K«kq =∞~°e=K≥Û#∞. =zÛ#
‰õΩ=∂~°∞#‰õΩ q^•ºQÆ~°fi=Ú HõÅ^Œx HõxÃÑ\˜ì, `«O„_ç J~Ú#"å_»∞ Ѩل`«∞Å
QÆ~åfiÑǨ ¨ ~°=Ú KÕÜ∞« xKÀ `«O„_ç HÍ<Õ~_° x» `«ÅOz Ѩل`«∞x Ñ≤ez ''<åÜ«∞<å!
U LѨ^Õâ◊=Ú á⁄Ok`Õ WHõ á⁄O^Œ=Åã≤#k ÖË^À, `≥eÜ«∞x=xflÜ«Ú
`≥eÜ«Ú<À J\˜ì LѨ^Õâ◊=Ú#∞ QÆ∞~°∞=Ù ^•fi~å á⁄Oku"å?—— Jx J_çÔQ#∞.
JO`«@ âıfi`«ˆH`«∞=Ù J\˜ì q+¨Ü«∞=Ú#fl^Œx `≥eÜ«∞#O^Œ∞ʼnõΩ qKå~°Ñ¨_ç
`«O„_çx `≥eÜ«∞*ˇÑ¨Ê=∞x "Õ_»∞H˘<≥#∞. J\˜ì Ѩل`«∞#‰õΩ U Ѩ~°„|Ǩχ=Ú
`≥eã≤# ã¨HõÅ=Ú `≥eÜ«Ú<À P `«`«Îfi=Ú#∞ LѨ^Õ tOѨ|∂x =∞$uÊO_®k
ѨÅ∞x^Œ~≈° #=ÚÅ#∞ EÃÑ#∞. =∞\˜ì #∞O_ç ѨÙ\˜#ì ‰õΩO_», =¸‰õΩ_»∞, ÉÏ#,
=Ú#flQ∞Æ #q =∞\˜Hì <õ åfl "Õ~∞° HÍ#@∞¡QÍ, D ã¨HÅõ „|Ǩ‡O_»=Ú„|Ǩχ=Ú#∞O_ç
J^≥·fi`«–2 100 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
50
ѨÙ\˜ì#O^Œ∞#„|Ǩχ=ÚHõ#flJ#º=Ú HÍHõÜ«ÚO _»∞#∞. D „|Ǩ‡O_»=Ú#‰õΩ
=¸ÅHÍ~°}=Ú `≥eÜ«∞=ÅÜ«Ú##fl „|Ǩχ=Ú#∞ `≥eÜ«∞=Öˇ#∞.„|Ǩχ=Ú#∞
`≥eã≤#KÀ P „|Ǩχ=Ú`À_» Jaè#fl=∞QÆ∞ „|Ǩ‡O_» =∞O`«ÜÚ« `≥eÜ«∞QÆÅ^Œ∞.
D`«`«Îfi=Ú#∞ `≥eÜ«∞*ˇÑ¨C@ÔH· „â◊√uÜ«Ú D„|Ǩχ=Ú ã¨HõÅ [QÆ=ÚÅ#∞
ѨÙ\˜ìOK≥#x K≥ÃÑÊ#∞. ''ã¨^Õ= ™È=∞º W^Œ=∞„ˆQ Pã‘`ü, UHõ"Õ∞"å kfifÜ«∞"£∞——
J#∞K«∞ UHõ`fi« =Ú`À_» LѨ„Hõq∞Oz, ÃÑ· ^Œ$ëìêO`«=Ú`À_» q=iOK«∞K«∞ K≥ÑÊ≤ #
ã¨$+≤ìÜ«∞O`«Ü«Ú UHõ`«fi=Ú#∞ ^Œ$_è»Ñ¨é∞K«∞@ˆH Ü«∞#∞@ ã¨Ê+¨ì=Ú. =∞é˜Ü«Ú
''`«`«Îfi=∞ã≤—— h"å „|Ǩχ~°∂ѨÙ_»"≥· Ü«Ú<åfl=#∞K«∞ `˘q∞‡k =∂é∞Å∞
LѨ^ÕtOK«∞@ J#∞ JÉèϺã¨=Ú ã¨~Ú`«=Ú UHõ`«fi=Ú<Õ "≥Å¡_çOѨ QÆÅ^Œ∞.
D ã¨=∞ã¨Î „ѨѨOK«=Ú „|Ǩχ=Ú =Å# ѨÙ>ˇì#∞. „|Ǩχ=Ú#O^Õ =$kú
ÉÁOk áêe`«=∞QÆ∞K«∞#flk. J=™ê#HÍÅ=Ú#O^Œ∞ P „|Ǩχ=∞O^Õ ÅÜ«∞=∞QÆ∞
K«∞#flk. D „ѨÑO¨ K«=Ú „|Ǩχ=ÚHõ#fl "ÕéQÆ∞ ã¨^fiŒ ã∞¨ =Î Ù HÍ<Õ~^° ∞Œ . D „ѨÑO¨ K«
=∞O`«ÜÚ« „|Ǩχ=Ú#O^Œ∞ HõeÊ`«=Ú. HÍ=Ù# „|Ǩχ=ÚHõ#fl "ÕéQÆ∞ D „ѨÑO¨ K«
=∞O`«Ü«Ú q∞^䌺. UÜÕ∞ =ã¨∞Î=ÙÅ∞ ZO^≥O^Œ∞ HõeÊ`«"≥∂ PÜ«∂ =ã¨∞Î=ÙÅ∞
^•xHõ<åfl "Õé∞QÍ ã¨^Œfiã¨∞Î=ÙÅ∞ HÍ<Õ~°=Ù. ã¨∂~°ºH˜~°}=ÚÅ∞ Ѩ_ç# Z_®i
„áêO`«=∞O^Œ∞ h~°∞ ÖËHõáÈ~Ú##∞ Hõ#|_»∞#∞. ã¨∂~°ºH˜~°}=ÚÅ Hõ<åfl h~°∞
"Õ~∞° QÍ ÖË^∞Œ . W>Ë¡ „|Ǩχ=Ú #O^Œ∞ HõeÊ`«=∞QÆ∞ D „ѨÑO¨ K«=Ú „|Ǩχ=ÚHõ#fl
"Õé∞QÍ^Œ∞. Hõ#∞Hõ „|Ǩχ=∞kfifÜ«∞=Ú. ã¨$+≤ì„Hõ=∞=Ú#∞ EѨ٠D „ѨHõ~°}
=∞O^Œ∞ HÍ~°º=Ú Hõ#|_»∞K«∞#fl^xŒ Ü«Ú, JkÜ«Ú HÍ~°}=Ú ÖËHõ ã¨OÉèqí OѨ^#Œ ∞
K«∞<åfl~°∞. J#fl =∞x# Ѷ¨$käq. J\˜ì Ѩ$käqKÕ Ñ¶¨$käq =¸Å=∞QÆ∞ h\˜x
`≥eÜ«Ú=Ú. h\˜KÕ h\˜H˜ HÍ~°}=∞QÆ∞ Jyflx `≥eÜ«Ú=Ú. JyflKÕ "åÜ«Ú=Ù#∞,
"åÜ«Ú=ÙKÕ PHÍâ◊=Ú#∞, PHÍâ◊=ÚKÕ ã¨„^Œ∂Ѩ=∞QÆ∞ „|Ǩχ=Ú#∞ `≥eÜ«Ú=Ú.
D ã¨HõÅ „Ѩ[Ü«Ú P 㨄^Œ∂Ѩ „|Ǩχ=Ú #∞O_Õ Ñ¨Ù\˜ì JO^Õ Ü«ÚO^Œ∞~°x
`≥Å∞ѨÙ@ÔH· ã¨$+≤ì „Hõ=∞=Ú#∞ "≥Å¡_çOK≥##∞@ ã¨Ê+¨ì=Ú.
J=: J^èŒ~°fi} âßY Ü«∞O^Œ∞ ã¨$+≤ì "åHõº=ÚʼnõΩ ã¨~Ú`«=Ú xifiâı+¨
„|Ǩχ=∞O^Õ `å`«Ê~°º=∞#∞K«∞<åfl~°∞.
J^è~Œ fi° } "Õ^ÀѨx+¨`∞« Î „|Ǩχ=Ú#∞ ã¨HÅõ ^è~Œ ‡° q=i˚`=« ∞xÜ«Ú, ã¨∂H∆͇u
J^≥·fi`«ã≤kú 101
ã¨∂Hõ∆‡=∞xÜ«Ú K≥ÃÑÊ#∞. ^èŒ~°‡=ÚÅ∞ QÆÅ =ã¨∞Î=ÙÅ∞ P ^èŒ~°‡=ÚÅ∞ #tOѨQÍ
„Hõ=∞„Hõ=∞=ÚQÍ #tOK«∞#∞. „|Ǩχ=Ú#‰õΩ U ^èŒ~°‡=ÚÅ∞ ÖË#O^Œ∞#
<åâ◊#=Ú "å\˜Å¡^Œ∞. J\˜ì JHõ∆~°=∞QÆ∞ „|Ǩχ=Ú =Å# ã¨HõÅ „|Ǩ‡O_»=Ú
ѨÙ@∞ì#∞. P „|Ǩχ "≥ÚHõ¯\˜ÜÕ∞ ã¨`«º=Ú. „|Ǩ‡O_»=∞O`«Ü«Ú q∞^䌺. ã¨HõÅ
[QÆ=ÚʼnõΩ Jkèëìê#=∞QÆ∞ „|Ǩχ=Ú#∞ qKå~°}*Ëã≤, ^•xx `≥eÜ«Ú#`«_»∞
P „|Ǩχ ã¨fi~∂° ѨÙ_≥Ü
· Ú« #flO^Œ∞# `≥eÜ«Ú#O`«<Õ P „|Ǩχ~°∂ѨÙ_»Q∞Æ K«∞<åfl_∞» .
„|Ǩχg∞ „|Ǩ‡O_»=Ú#∞ ѨÙ\˜Oì z D â◊s~°=ÚÅO^Œ∞ `å#∞ „Ѩ"tÕ OK≥#<≥#∞.
„Ѩ " Õ â ß #O`« ~ ° = Ú J^è • ºã¨ K Õ â◊ s ~° = ÚÅ∞ `å#x `« Å Oz
ã¨O™ê~°|O^èŒ=Ú#Ѩ_≥#∞. `å#∞ „|Ǩχ=∞x `≥eÜ«Ú#O`«<Õ „|Ǩχ=∞QÆ∞#∞.
HÍ=Ù# r=Ù#‰õΩ „|ǨχÉèÏ==Ú x`«º=Ú á⁄O^Œ|_çÜ«Ú#fl^Œx K≥ѨCK«∞#flk.
HÍ=Ù# D LѨx+¨`«∞Î#‰õΩ JkfifÜ«∞ „|Ǩχ=Ú#O^Õ `å`«Ê~°º=∞#∞@
ã¨Ê+¨ì=Ú.
J=: =∂O_»∂Hõº „â◊√u `å`«Ê~°º=Ú#∞ K≥ѨCK«∞<åfl~°∞.
„ѨѨOK«=Ú Éèí∂`«, Éèíq+¨º^£, =~°Î=∂# HÍÅÉèË^Œ=ÚKÕ =¸_»∞ q^èŒ=Ú
ÅQÆ∞#∞. J\˜ì „ѨѨOK«=Ú#∞, P „ѨѨOK«=Ú#‰õΩ HÍ~°}=∞QÆ∞ „|Ǩχ=Ú#∞
„Ѩ}= ã¨fi~∂° Ѩ=∞x =∞O_»∂ºHõ„â◊√u "≥Å_¡ Oç K≥#∞. FOHÍ~°=Ú# JHÍ~°, LHÍ~°,
=∞HÍ~°=ÚÅ#∞ JOâ◊=ÚÅ∞QÆ qÉèlí Oz, *Ï„QÆ`,« ã¨fiÑfl¨ , ã¨∞+¨µÑ¨ÙÅÎ Ü«∞O^Œ∞O_»∞
r=Ùx "åK«º"åK«Hõ Éè^Ë =Œ ÚÅ#∞ `˘ÅyOz „Hõ=∞=ÚQÍ FOHÍ~° áê^Œ=ÚÅ`À
ÅÜ«∞=Ú QÍqOK≥#∞. Ñ≤=∞‡@ ^≥fi· `« ÅHõ}∆ =Ú ÖË#\˜Ü ì Ú« , <åÖ’^Œ~Ú#\˜Üì Ú« ,
Ô~O_»= =ã¨∞Î=Ù ÖË#\˜ìÜ«Ú, P`«‡ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ J^èŒ~°fi}ÀѨx+¨`«∞Î K≥ÃÑÊ#∞.
J=: `«@ã¨÷ ÅHõ∆}=Ú Ü≥ÚHõ¯ Ѷ¨Å=Ú#∞ K≥ѨCK«∞<åfl~°∞.
"Õ^•O`«=ÚÅO^Œ∞#∞, LѨ„Hõ"∂≥ Ѩ ã¨OǨ~å^Œ∞Å#∞ ѨijeOz JkfifÜ«∞
„|Ǩχ=∞O^Œ∞ ã¨$+≤ì"åHõº=ÚÅ `å`«Ê~°º=Ú#∞ x~°‚~ÚOK«=Öˇ#∞. WO^Œ∞ʼnõΩ
ѨÓ~åfiKå~°∞ºÅ∞ K≥ÑÊ≤ # Ü«Ú‰õΩÅÎ ∞ "Õ^•O`«=ÚÅ∞ `À_»∞ HÍQÆÅ=Ù. [QÆ`å¯~°}
`«fi=Ú Uk K≥Ñʨ |_ç#^ÀÜ«∞x "≥Ú^Œe_ç K≥ÑÊ≤ # `«@ã¨Å÷ Hõ}∆ ã¨fi~∂° Ѩq∞kÜÕ∞.
„|Ǩχ=Ú ã¨„^Œ∂Ѩ=∞xÜ«Ú, ^ÕâH◊ ÍÅ =ã¨∞ÑÎ i¨ KÕÛ^ù =Œ ÚÖËqÜ«Ú P „|Ǩχ=Ú#‰õΩ
J^≥·fi`«–2 102 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
51
ÖË=x x~°∂Ѩ} KÕÜ«Ú@ÜÕ∞ `«@ã¨÷ ÅHõ∆}=ÚÅ Ü≥ÚHõ¯ Ѷ¨Å=Ú.
J=: ã¨fi~°∂Ѩ ÅHõ∆}=Ú#∞ K≥ѨCK«∞<åfl~°∞.
ã¨zÛ^•#O^Œ~∂° Ѩ"∞Õ „|Ǩχ=Ú#‰õΩ ã¨fi~∂° ѨÅHõ}∆ =Ú. „|Ǩχ=Ú P#O^Œ
~°∂Ѩ=ÚQ͉õΩ#fl#∞, J\˜ì P#O^Œ=Ú `≥eÜ«∞‰õΩ#fl#∞, PÜ«∂#O^Œ=Ú
ã¨`«º=Ú Q͉õΩ#fl#∞ ѨÙ~°∞ëê~°÷=Ú QÍ<Õ~°^Œ∞. HÍ=Ù# „|Ǩχ=Ú ã¨zÛ^•#O^Œ
~°∂Ѩ=∞x, UHõ~ã° =¨ ∞x "Õ^•O`«=ÚÅ∞ "≥Å_¡ Oç z#q. ã¨`,ü z`ü, P#O^Œ=Ú
Å#∞ =¸_»Oâ◊=ÚÅ∞O_»QÍ „|Ǩχ=Ú UHõ~°ã¨"≥∞@∞¡ HÍQÆÅ^Œ#∞ ã¨Oâ◊Ü«∞=Ú
K≥O^Œ#Hõ¯~°Ö^Ë ∞Œ . „|Ǩχ=Ú J㨄^Œ∂Ѩ=Ú HÍ^ŒxÜ«Ú K≥ÑC¨ @‰õΩ ã¨`Ñü ^¨ =Œ Ú#∞,
[_»=Ú HÍ^ŒxÜ«Ú K≥ÑC¨ @‰õΩ z`üÑ^¨ =Œ Ú#∞, ^Œ∞óY~°∂Ѩ=Ú HÍ^ŒxÜ«Ú K≥ÑC¨
@‰õΩ P#O^Œã¨fi~°∂Ѩ=∞#∞ Ѩ^Œ=ÚÅ∞ J=ã¨~°=ÚÖÏÜ≥∞#∞. D Ѩ^Œ=ÚÅ∞
„|Ǩχ=Ú P#$`«=Ú HÍ^ŒxÜ«Ú, `≥eÜ«∞xk HÍ^ŒxÜ«Ú, ^Œ∞óY~°∂Ѩ=Ú
HÍ^ŒxÜ«Ú `≥Å∞ѨÙ#∞ HÍx „|Ǩχ=Ú UHõ~ã° =¨ ∞#∞@#∞ ÉèQí flÆ =Ú KÕÜ∞« *ÏÅ=Ù.
HÍ=Ù# „|Ǩχ=∞O^Œ∞ ã¨`,ü z`ü, P#O^Œ=Ú =Ú#flQ∞Æ ^è~Œ ‡° =ÚÅ∞ ÖË=Ù. JO^Œ∞KÕ
„|Ǩχ=Ú ã¨zÛ^•#O^Œ ~°∂Ѩ=Ú, UHõ~°ã¨=Ú.
Ö’Hõ=Ú#O^Œ∞ UU =ã¨∞Î=ÙʼnõΩ PÜ«∂ â◊|Ì=ÚÅO^Œ∞ „Ѩ=$uÎOK«∞@‰õΩ
xq∞`«Î=ÚÅ∞ J<ÕHõ q^èŒ=ÚÅ∞. Ѷ¨∞@=∞O^Œ∞ Ѷ¨∞@`«fi=∞#∞ ^èŒ~°‡=ÚO_»∞#∞.
HÍ=Ù# Ѷ∞¨ @=∞#|_»∞#∞. W>Ë¡ Ѩ@=∞O^Œ∞ Ѩ@`«fi=∞#∞ ^è~Œ ‡° =ÚO_»∞#∞. HÍ=Ù#
Ѩ@=∞#|_»∞#∞. W>Ë¡ ã¨`fiΫ =Ú, P#O^Œ=Ú =Ú#flQ∞Æ ^è~Œ ‡° =ÚÅ∞QÆÅ =ã¨∞=Î ÙÅ∞
PÜ«∂â◊|Ì=ÚÅKÕ K≥ѨÊ|_»∞#xÜ«Ú, HÍ=Ù# „|Ǩχ=Ú#On ^èŒ~°‡=ÚÅ∞
Jx"å~°º =ÚÅxÜ«Ú H˘O^Œ~°#=K«∞Û#∞. HÍx PÜ«∂ ^èŒ~°‡=ÚÅ∞QÆÅ
=ã¨∞Î=ÙÅ∞ PÜ«∂ â◊|Ì=ÚÅKÕ K≥ѨÊ|_»∞#@∞¡QÍ, PÜ«∂ ã¨fi~°∂Ѩ=ÚÅQÆ∞
=ã¨∞Î=ÙÅ∞ PÜ«∂ â◊|Ì=Ú ÅKÕ K≥ѨÊ|_»QÆÅ=Ù. HÍ=Ù# „|Ǩχ=∞O^Œ∞
㨠` « º `åfi^Œ ∞ Å∞ ÖË ‰ õ Ω #fl#∞, „|Ǩ Ï ‡=Ú ã¨ „ ^Œ ∂ Ѩ = ∞QÆ ∞ @KÕ ` « # ∞,
P#O^Œ~°∂Ѩ=∞QÆ∞@KÕ`«#∞ ã¨zÛ^•#O^Œ â◊|Ì=ÚÅKÕ K≥ѨÊ|_çÜ«Ú#fl^Œx
ÉèÏ==Ú.
J^≥·fi`«ã≤kú 103
„|Ǩχ=Ú Juã¨∂Hõ‡∆ =Ú. D„ѨÑO¨ K«=Ú #O^Œe =ã¨∞=Î ÙʼnõΩ HÍ~°}=Ú#∞
`≥Å∞ã¨∞H˘#QÀi ѨÓ~åfiѨÓ~°fiѨ٠HÍ~°}=ÚÅ#∞ "≥^Œ‰õΩK«∂É’~Ú# Ü≥∞_»Å
z=~°‰õΩ „|Ǩχ=ÚÃÑ·# "Õé˘O_»∞ HÍ~°}=ÚÖË#O^Œ∞# ã¨~°fiHÍ~°}=ÚÅ∞
„|Ǩχ=Ú#O^Õ HÍ~°}`«fi=Ú q„âßOu <˘O^Œ∞#@∞¡QÍ, ã¨∂H∆͇u ã¨∂Hõ‡∆ =Ú#∞
K«∂_»É’~Ú# „|Ǩχ=Ú# Hõ#fl ã¨∂Hõ‡∆ =ÚÖË#O^Œ∞# ã¨∂Hõ‡∆ `«fi=Ú#∞ „|Ǩχ=Ú
#O^Õ q„âßO`«=Ú HÍQÆÅ^Œ∞. J@∞¡ Ѩ~=° ∞HÍ~°}=Ú#∞, Ѩ~=° ∞ã¨∂Hõ‡∆ =Ú HÍ=Ù#
„|Ǩχ=Ú ã¨`«º=Ú. ÉÏÅ∞~°∞ PHÍâ◊=Ú#O^Œ∞ he~°OQÆ∞#∞ P~ÀÑ≤O`«∞~°∞.
J>Ë¡ Ѩ~°„|Ǩχ=∞O^Œ∞ ã¨HõÅ „ѨѨOK«=Ú#∞ P~ÀÑ≤O`«∞~°∞. P~ÀÑ≤`«=∞QÆ∞
he ~°OQÆ∞, ã¨HõÅ [QÆ=ÚÅ∞ P^èÕÜ«∞=ÚÅ#|_»∞#∞. PHÍâ◊=Ú, „|Ǩχ=Ú
P^è•~° =∞#|_»∞#∞. P^èÜ Õ ∞« =∞QÆ∞ he~°OQÆ∞ Jã¨`º« =∞QÆ∞@Ü«Ú, P^è•~°=∞QÆ∞
PHÍâ◊=Ú =∂„`«=Ú ã¨`«º=∞QÆ∞@Ü«Ú =∞#‰õΩ `≥eÜ«Ú#∞. W>Ë¡ ã¨HõÅ
P^è•~°=Ú HÍ=Ù# Ѩ~°„|Ǩχ=Ú =∂„`«"Õ∞ ã¨`«º=Ú. ã¨HõÅ =ã¨∞Î=ÙÅO^Œ∞
㨄^Œ∂Ѩ=∞~Ú Ü«Ú#flO ^Œ∞# Ѩ~°„|Ǩχ"Õ∞ ã¨`«º=Ú. D Ѩ~°„|Ǩχ=Ú
XHõ ^ •x Ü« ∞ O^Œ ∞ P^è Õ Ü « ∞ =∞~Ú Ü« Ú O_» ^ Œ ∞ . J@∞¡ P^è Õ Ü « ∞ =∞~Ú
Ü«∂~ÀÑ≤`«=∞QÆ∞<Õx, q∞^䌺 HÍQÆÅ^Œ∞. P^èÕÜ«∞=Ú HÍ#O^Œ∞# ã¨`«º=Ú.
Ѩ~°„|Ǩχ=Ú ã¨HõÅ=Ú#∞ ÉèÏã≤OѨKÕÜ«Ú#∞ HÍ=Ù#ã¨`«º=Ú.x¿+kèOѨ|_ç#
=ã¨∞=Î ÙʼnõΩ Ѩ~„° |Ǩχ=Ú Ñ¨~=° ∂=kè HÍ=Ù# ã¨`º« =Ú. „|Ǩχ=Ú xã¨ûOQÆ=Ú.
xã¨ûOQÆ=∞QÆ∞ „|Ǩχ=Ú ã¨`º« =∞#∞@ Ü«∞O^Œ∞ U q^è=Œ ∞QÆ∞ q~À^è=Œ ÚÖË#O^Œ∞#
„|Ǩχ=Ú ã¨`«º=Ú. „|Ǩχ=Ú ã¨~°fi"åºÑ¨Hõ=Ú, ã¨~°fi=ã¨∞Î=ÙʼnõΩ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú,
ã¨HõÅ=Ú#‰õΩ ™êH˜∆ HÍ=Ù# ã¨`«º=Ú. D Ѩ~°„|Ǩχ =Ú# Hõ#fl "Õé˘Hõ
„^Œ+¨ìÜ«Ú, „â’`«Ü«Ú, =∞O„`«Ü«ÚÖË_»∞. ''ã¨`«ºO *Ï˝#=∞#O`«O „|Ǩχ—— Ü«∞x
ã¨HõÅ "Õ^•O`«=ÚÅ∞ „|Ǩχ=Ú ã¨`«º=∞x K≥ѨC@KÕ`«#∞, „|Ǩχ "Õ`«ÎÅ∞ P
Ѩ~„° |Ǩχ=Ú ã¨`º« =∞x ™êfi#∞Éè=í =Ú# `≥eÜ«Ú@KÕ`#« ∞ „|Ǩχ=Ú ã¨`º« =Ú.
„|Ǩχ=Ú *Ï˝#~°∂Ѩ=Ú. ã¨HõÅ=Ú#‰õΩ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú ''P`«‡—— J#∞@KÕ
„|Ǩχ=Ú ã¨~fi° *˝=Ú. D „|Ǩχ=Ú ''DH˜`∆ $« —— J#QÍ K«∂K≥_"ç å_»x K≥ÑC¨ @
=Å##∞, ã¨=∞ãÎ̈=Ú#∞ =â◊=Ú KÕã¨∞H˘x Ü«ÚO_»∞@KÕ`«#∞ „|Ǩχ=Ú ã¨~°fi[˝
=∞#∞@ ã≤^=úŒ ∞QÆ∞K«∞#flk. „|Ǩχ=Ú "Õ^=Œ ÚÅ#∞ ~°z~ÚOK≥#∞. P "Õ^=Œ ÚÖË
J^≥·fi`«–2 104 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
52
„|Ǩχ=Ú#∞ `≥Å∞ѨQÆÅ=Ù. WOuÜÕ∞QÍHõ „|Ǩχ=Ú#‰õΩ „ѨѨOK«=ÚÅ#∞
ѨÙ\˜ìOѨ=Öˇ#x HÀiHõ QÆÅ^ŒxÜ«Ú, ã¨$l~ÚOѨQÀi PÖ’zOK≥#xÜ«Ú
K≥ÑC¨ @KÕ „|Ǩχ=Ú ã¨~fi° [=˝ ∞x `≥eÜ«ÚK«∞#flk. "≥Å∞Q˘O^Œ∞ ã¨∂~°ºK«O„^•^Œ∞
ʼnõΩ "≥Å∞QÆ∞xK«∞Û"å_»∞#∞, W`«~å¿ÑHõ∆ Wã¨∞=∞O`«ÖxË JѨ~ÀHõ∆ ã¨fi~∂° ѨÙ_»#∞@
=Å##∞, ѨÙ}ºáêѨ=ÚʼnõΩ ™êH˜∆Ü«∞QÆ∞@=Å##∞ „|Ǩχ=Ú ã¨~°fi[˝=∞#∞@
ã¨Ê+¨ì=∞QÆ∞K«∞#flk. „|Ǩχ=Ú ã¨~°fi[˝=∞x ã¨HõÅ "Õ^•O`«=ÚÅ∞ K≥ѨC@KÕ
„|Ǩχ=Ú z`üãfi¨ ÉÏè ==Ú HÍQÆÅ^Œ∞ HÍx "Õé˘O_»∞ ã¨fiÉÏè ==ÚHõÅk HÍ<Õ~^° ∞Œ .
HÍ=Ù# 㨄^Œ∂Ѩ=∞QÆ∞ „|Ǩχ=Ú ã¨~°fi[˝=Ú, *Ï˝#ã¨fiÉèÏ==Ú QÆÅk.
„|Ǩ‡#O^Œ"∞Õ Ñ¨~=° ∂#O^Œ=Ú. `≥u· sÎ Ü«∞=Ú=∞#∞ëêº#O^Œ=Ú "≥Ú^Œe_ç
„|Ǩ‡#O^Œ Ѩ~°ºO`«=ÚQÆÅ P#O^Œ=ÚÅ#∞ q=iOK≥#∞. Ö’Hõ=Ú# QÆÅ
P#O ^Œ=ÚÅxflÜ«Ú QÆ}`«∞ź=ÚÅxÜ«Ú, D „|Ǩ‡#O^Œ"Õ∞ P#O^Œ
Hõ}=ÚʼnõΩ ã¨=Ú„^Œ =O\˜^ŒxÜ«Ú "≥Å¡_çOK≥#∞. =Ú‰õΩÎÅQÆ∞ r=ÙÅ∞
„|Ǩχ=Ú#∞ KÕÔ~^Œ ~°xÜ«Ú "Õ^Œ=ÚÅ∞ "≥Å¡_çOK«∞K«∞#flq. „|Ǩχ=Ú
P#O^Œ~°∂Ѩ=Ú Hõ#∞Hõ<Õ =Ú=Ú‰õ∆Ω=ÙÅ∞ ^•xx KÕ~°QÀ~°∞^Œ∞~°∞. ''Ü≥∂ "≥·
Éè∂í =∂ `«`∞« ûYO Ü«∞^ŒÅÊO `«#‡~°ºÎ "£∞—— Jx "Õ^•O`«=ÚÅ∞ P Ѩ~„° |Ǩχ=Ú#∞
Ѩiq∞uÖËx Ѩ~°=∂#O^Œ ~°∂Ѩ=∞#∞K«∞#flq. ã¨HõÅ „áê}∞ʼnõΩ `«#
ã¨fi~°∂Ѩ=∞O^Œ∞ „¿Ñ=∂ã¨Ê^Œ=∞~Ú Ü«ÚO_»∞#∞. „|Ǩχ=Ú ã¨HõÅ „áê}∞ʼnõΩ
„Ѩ`º« QÍ`«‡ ã¨fi~∂° Ѩ=Ú HÍ=Ù# „¿Ñ=∂ ã¨Ê^Œ=∞~Ú Ü«ÚO_»∞#∞. Éè∂í QÆ~ƒ° =ù ∞O^Œe
xkèH˜ÃÑ·# =∞#∞AÅ∞ ã¨OK«iOK«∞ K«∞#fl#∞ Éèí∂QÆ~°ƒù=∞O^Œ∞QÆÅ xkèx
`≥eÜ«∞*ÏÅ~°∞. W>Ë¡ r=ÙÅ∞ x`«º=Ú ã¨∞+¨µÑ≤Î Ü«∞O^Œ∞ „|Ǩχ=Ú`À_»
SHõº=Ú#∞ á⁄OkÜ«Ú „|Ǩχ=Ú#∞ `≥eÜ«∞*ÏÅ ‰õΩ<åfl~°∞. uiy uiy
"Õ™êi ã¨O["Õà◊ÅO^Œ∞ QÆ∂\˜H˜ KÕ~°∞ Ѩ‰õ∆ΩÅ =∂ki, *Ï„QÆ`« ã¨fiѨfl=ÚÅO^Œ∞
uiy uiy qã≤y "Õ™êi# ã¨HõÅr=ÙÅ∞ ã¨∞+¨µÑ≤ÎÜ«∞O^Œ∞ „|Ǩχ=Ú#∞
KÕ~°∞^Œ∞~°∞. HÍq∞h ã¨OQÆ`«∞_»QÆ∞ HÍ=Ú‰õΩ_»∞ ÉÏǨºOÉèíºO`«~°=ÚÅ∞ U
=∂„`«=Ú `≥eÜ«∞xsu r=ÙÅ∞ P „|Ǩχ=Ú#∞KÕi Ѩ~=° ∂#O^Œ Éèií `«∞Å~Ú
Ü«ÚO^Œ∞~°∞. =∞é˜ÜÚ« „|Ǩχ=Ú ~°ã~¨ ∂° Ѩ=∞xÜ«Ú "Õ^•O`«=ÚÅ∞ "≥Å_¡ Oç K«∞@
J^≥·fi`«ã≤kú 105
=Å# 㨄^Œ∂Ѩ=Ú z„^Œ∂Ѩ=Ú#QÆ∞ „|Ǩχ=Ú P#O^Œ~°∂Ѩ=Ú.
J=: „|Ǩχ=Ú#‰õΩ K≥Ñ≤Ê# ã¨zÛ^•#O^Œ ÅHõ∆}=Ú#∞ r"å`«‡Ü«∞O^Œ∞
K«∂ѨÙK«∞<åfl~°∞.
„Ѩ`º« QÍ`«‡ ~°∂ѨÙ_»Q∞Æ r=Ù_»∞ „|Ǩχ=Ú=Öˇ x~å^è•~°∞_»∞, xifiHÍ~°∞_»∞,
ã¨zÛ^•#O^Œ ã¨fi~∂° ѨÙ_»∞. r=Ù#‰õΩ Ö’Hõ=Ú#O^Œe =ã¨∞=Î ÙÅ∞ `«#‰õΩ P#O^Œ
^•Ü«∞Hõ=ÚÅQÆ∞@KÕ „Ñ≤Ü«∞=ÚÅ∞. ^èŒ#Ѩل`« ÉèÏ~åº^Œ∞ÅO^Œe „¿Ñ=∞ Ü«∞O^Œ∞
D q^èŒ=∞QÆ∞ `«# ã¨O|O^èŒ=ÚKÕ „¿Ñ=∂ã¨Ê^Œ`«fi=Ú Hõ#|_»∞K«∞#flO^Œ∞# `«#
Ü«∞O^Œe „¿Ñ=∞ =ÚYº=∞#∞@ ã¨Ê+¨ì=Ú HÍQÆÅ^Œ∞. W`«~° =ã¨∞Î=ÙÅ∞ `«#‰õΩ
P#O^Œ^•Ü«∞Hõ=ÚÅQÆ∞@ =Å# „Ñ≤Ü∞« =ÚÅx#KÀ `«#‰õΩ `å#∞ „Ñ≤Ü∞« =∞#∞@
"Õé∞QÆ K≥Ñʨ <ÕÅ? =∞é˜ÜÚ« Láê^è∞Œ Å Éè^Ë =Œ ÚKÕ =ã¨∞=Î ÙʼnõΩ Éè^Ë =Œ Ú ã≤kOú Ñ
¨*ÏÅ^Œ∞. P Ѩ~°„|Ǩχ=Ú D ã¨HõÅ=Ú#∞ ѨÙ\˜ìOz, D â◊s~°=Ú# `å#∞
„Ѩ"tÕ Oz r=Ù_»#|_≥#x K≥ÑC¨ K«∞O\˜i. „|Ǩχ=Ú P#O^Œ~∂° Ѩ=∞x K≥ÑC¨
K«∞O\˜i. HÍ=Ù# Ѩ~°„|Ǩχ~°∂ѨÙ_»QÆ∞ r=Ù_»∞ ‰õÄ_® P#O^Œ ~°∂ѨÙ_»#∞@
ã¨Ê+¨ì=Ú. `«#∞=Ù# „Ѩ"ÕtOz# „|Ǩχ K≥·`«#º=Ú#‰õΩ â◊s~Àáêkè ã¨O|O^èŒ
=Ú#fl#∞, =ã¨∞Î ã¨fiÉÏè ==Ú =∂~°∞Ê K≥O^Œ^∞Œ . r=Ù_»∞ Ѩ~„° |Ǩχ=Ú#‰õΩ JOj
JOâ◊ ã¨fi~°∂ѨÙ_»QÆ∞@ KÕ`«#∞, ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂^Œ∞Å#∞ ÉèÏã≤OѨKÕÜ«ÚK«∞ `å#∞
ã¨fi„ѨHÍâ◊√_≥· Ü«ÚO_»∞@KÕ`#« ∞ r=Ù_»∞ ã¨~Ú`«=Ú ã¨zÛ^•#O^Œ ~°∂ѨÙ_»#∞@
Ü«ÚH˜Ü Î Ú« Hõ=Î Ú. ã¨=∞ã¨=Î Ú#∞ <≥é∞OQÆ∞ ã¨fiÉÏè ==ÚQÆÅr=Ù#‰õΩ ÉÏ^è"Œ Ú≥ ^ŒÅQÆ∞
qHÍ~°=ÚÅ∞ ÖËHáõ È=Ù@KÕ`#« ∞, „¿Ñ=∞‰õΩ Pã¨Ê^Œ=∞QÆ∞@ =Å##∞ r=Ù_∞» Ѩ~=° ∂
#O^Œ ã¨fi~°∂Ѩ=∞#∞@Ü«Ú ã¨Ê+¨ì=Ú.
ã¨fiѨfl„^Œ+¨ìÜ«∞QÆ∞ r=Ù_»∞ ã¨fiѨfl Ѩ^•~°÷=ÚÅ#∞ EK«∞#∞. *Ï„QÆ`«
HÍÅ=Ú# Jq ÉÏkèOѨ|_»∞@Ü«Ú Hõ#∞Q˘#∞#∞. D ã¨fiÑfl¨ Ѩ^•~°=÷ ÚʼnõΩ#∞,
"åx ÉÏ^艌 Ωõ #∞ `å#∞ „^Œ+Qì¨ Í Ü«ÚO_ç `«# <åâ◊#=Ú#∞ `å<≥@∞¡ Hõ#∞Q˘#∞#∞?
ã¨fiѨfl Ѩ^•~°÷=ÚÅ∞ #tOK«∞ *Ï„QÆ`« ^Œâ◊Ü«∞O^Œ∞ `å#∞ #tOѨ‰õΩO_»∞@Ü«Ú
=∞#‰õΩ `≥eÜ«Ú#∞. =∞é˜Ü«Ú ã¨fiѨfl Ѩ^•~°÷=ÚÅ∞ HÍx, "åx ÉÏ^茉õΩ HÍx
"Õé˘Hõ „^Œ+ì¨ HõÅ_»#∞@‰õΩ „Ѩ=∂}=ÚÖË^∞Œ . "Õé˘Hõ „^Œ+ì¨ HõÅ_»#fl#∞ W~°∞=Ù~°∂
J^≥·fi`«–2 106 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
53
^Œ$H± ã¨fi~°∂ѨÙÅ~Ú Ü«ÚO_»QÍ, XHõi<˘Hõ~°∞ Hõ#∞Q˘#∞@Ü«Ú ã¨OÉèíqOѨ^Œ∞.
`«∞ź ã¨fiÉèÏ==ÚÅQÆ∞ Ô~O_»∞ =ã¨∞Î=ÙÖˇ#fl_»∞ Ѩ~°ã¨Ê~° LѨHÍ~ÀѨHÍ~°Hõ
ÉèÏ==Ú#∞ á⁄O^Œ*ÏÅ=Ù. WOuÜÕ∞QÍHõ „Ѩ`«ºQÍ`«‡ xifiHÍ~°∞_»∞, Ѩiq∞u
ÖËx"å_»∞ HÍ=Ù# „Ѩ`«ºQÍ`«‡Ü«∞QÆ∞ r=Ù_»∞ Ѩ~°=∂`«‡=Öˇ 㨄^Œ∂ѨÙ_»∞.
*Ï˝#=Ú „ѨHÍâ◊~°∂Ѩ=Ú. r=Ù_»∞ „ѨHÍâ◊~°∂Ѩ=∞QÆ∞ *Ï˝#ã¨fi~°∂ѨÙ_»∞.
aè#flaè#fl=ÚÅQÆ∞ ÉÏź, Ü«∞=fi#, H“=∂~°, "å~°÷Hõº ^Œâ◊Å∞ =∂~°∞K«∞#fl#∞,
P J=ã¨÷ÅÜ«∞O^Œ∞O_»∞ r=Ù_»∞ =∂„`«=Ú Jxfl J=ã¨÷ÅÖ’#∞ ''<Õ#∞, <Õ#∞——
Ü«∞x UHõ~°∂ѨÙ_≥· ÉèÏã≤OK«∞K«∞<åfl_»∞. ã¨fiáêfl=ã¨÷Ü«∞O^Œ∞ ã¨HõÖËO„kÜ«∞=ÚÅ∞
ÅÜ«∞=∞~Ú Ü«Ú#fl#∞, x[=∞QÆ∞ „ѨHÍâ◊=ÚKÕ ã¨fiѨfl Ѩ^•~°÷=ÚÅ#∞ *Ï„QÆ`«
HÍÅ=ÚÖ’ *Ï„QÆ`« Ѩ^•~°=÷ ÚÅ=Öˇ „Ѩ`º« Hõ=∆ ÚQÆ K«∂K«∞K«∞<åfl_∞» . ã¨∞+¨µáÎê=ã¨÷
Ü«∞O^Œ∞ JǨÏOHÍ~°=Ú qÅÜ«∞=Ú á⁄O^Œ∞#∞. HÍx `å#∞ ã¨∞+¨µáÎê#O^Œ=Ú#
‰õΩ#∞, ã¨∞+¨µÑ≤ÎÜ«∞O^Œ∞ QÆÅ J*Ï˝#=Ú#‰õΩ#∞ ™êH˜∆Éèí∂`«∞_≥· Ü«Ú<åfl_»∞. „^Œ+¨ì
Ü≥ÚHõ¯ ^Œ$+≤ìÔH#fl_»∞ ֒Ѩ=Ú ÖË^Œ#∞K«∞, r=Ù_»∞ x`«ºK≥·`«#º ~°∂ѨÙ_»xÜ«Ú
„â◊√u Kå@∞K«∞#flk. HÍ=Ù# r=Ù_»∞ *Ï˝#~°∂ѨÙ_»∞.
r=Ù_»∞ P#O^Œã¨fi~°∂ѨÙ_»∞. W+¨ì=ã¨∞Î=ÙÅ∞ HÍ=ÅÜ«Ú#<Õ HÀiHõÜ«Ú,
Jx+¨ì =ã¨∞Î=ÙÅ#∞ Ѩi`«ºlOѨ=ÅÜ«Ú##∞ HÀiHõÜ«Ú ã¨~°∞fiʼnõΩ ã¨Ç¨Ï["Õ∞.
Ö’‰õΩÅ∞ ã¨=∞ã¨=Î ã¨∞=Î ÙÅ#∞ `«=∞‰õΩ „Ñ≤Ü∞« =ÚÅ∞QÍ ÉèÏqO`«∞~°∞. HÍx "Õ^=Œ Ú
J\˜ì „Ñ≤Ü«∞=∞QÆ∞ =ã¨∞Î=ÙÅ∞ ã¨~Ú`«=Ú `«=∞ qxÜ≥∂QÆ=ÚKÕ q∞=Ú‡Å#∞
^Œ∞óYÃÑ@ìQÅÆ =#∞K«∞#flk. qÜ≥∂QÆ=ÚQÍx, <åâ◊#=ÚQÍx ÖËHõ âßâ◊fi`å#O^Œ
=Ú#∞QÍx ã¨=∞‰õÄ~°∞Û#k P`«‡ =ã¨∞Î"˘Hõ¯>Ë. r=Ù_»∞ `å<≥#fl_»∞ =∞~°}˜OѨ
~å^ŒxÜ«Ú, âßâ◊fi`«=ÚQÆ W>Ë¡ Ü«ÚO_»=ÅÜ«Ú#xÜ«Ú HÀ~°∞K«∞O^Œ∞~°∞. D
HÀiHõ#∞ K«∂_»QÍ r=Ù_»∞ ã¨∞Yã¨fi~°∂ѨÙ_»x `≥eÜ«ÚK«∞#flk. r=Ù_»∞ „Ѩf
k#=Ú ã¨∞+¨µáêÎ=ã¨÷ Ü«∞O^Œ∞ Ѩ~=° ∂`«‡`À SHõº=Ú K≥O^Œ∞K«∞<åfl_∞» Ü«∞x "Õ^=Œ Ú
Kå@∞K«∞#flk. JHõ¯_» =ã¨∞Î=ÙÅ∞, q+¨Ü«∞=ÚÅ∞ ÖˉõΩ<åfl <Õ#∞ P#O^Œ=ÚQÍ
Ü«Ú<åfl#∞ Jx x„^Œ #∞O_ç ÖËKåHõ P P#O^•xfl =ºHõÑÎ ~¨ K° ∞« K«∞<åfl_∞» . HÍ=Ù#
P#O^Œ ã¨fi~∂° ѨÙ_»∞. r"å`«‡, Ѩ~=° ∂`«‡Å∞ W~°∞=Ù~°∞ UHõãfi¨ ~∂° ѨÙÅ∞ Hõ#∞Hõ<,Õ
J^≥·fi`«ã≤kú 107
"Õ^=Œ Ú gi~°∞=Ù~°‰Ωõ K«∂Ѩ٠D JÉË^=Œè Ú ã¨OÉèqí OѨQÅÆ ^Œ∞. HÍ=Ù# r=Ù_»∞
P#O^Œ ã¨fi~°∂ѨÙ_»∞.
J=: ''`«`fiΫ =∞ã≤—— Ü«∞#∞ "åHõº=Ú#O^Œ∞ QÆÅ J~°=÷ Ú#∞ K≥ÑC¨ K«∞<åfl~∞° .
„â◊ √ `« ∞ ÅKÕ ` « # ∞, QÆ ∞ ~° ∂ Ѩ ^ Õ â ◊ = ÚKÕ ` « # ∞, Ü« Ú H˜ Î Ü « Ú ‰õ Ω Î Å KÕ ` « # ∞,
™êfi#∞Éè=í =Ú KÕ`#« ∞ P`«‡`«`fiΫ =Ú q=∞i≈OѨ=ÅÜ«Ú#∞. W@∞¡ x~°O`«~=° Ú
q=∞i≈OK«QÍ UHõã¨fiÉèÏ==ÚQÆÅ r"Õâ◊fi~°∞Å `«`«Îfi=Ú K«Hõ¯QÍ `≥eÜ«∞QÆÅ^Œ∞.
''`«`fiΫ =∞ã≤—— "≥Ú^ŒÅQÆ∞ =∞Ǩ"åHõº=ÚÅO^Œ∞ QÆÅ LѨ„Hõ"∂≥ Ѩ ã¨OǨ~°=ÚÅ#∞
ѨijeOz# P =∞Ǩ"åHõº=ÚʼnõΩ r"Õâ◊fi~°∞Å JÉË^èŒ=Ú x~å@OHõ=ÚQÍ
K≥Ñ≤Ê#=x `≥e Ü«Ú#∞. ''ã¨^Õ= ™È=∞º W^Œ =∞„ˆQ Pã‘`ü—— J#∞ „â◊√u ã¨$+≤ìH˜
ѨÓ~°fi=Ú D „ѨѨOK«=∞O`«Ü«Ú 㨄^Œ∂Ѩ=∞QÆ∞ „|Ǩχ=∞~Ú Ü«Ú#flk Ü«∞x
ã¨Ê+¨ì=Ú KÕã≤, Ñ≤=∞‡@ ''`«^≥·Hõ∆`«—— Jx "≥Ú^Œe_ç, J㨄^Œ∂Ѩ=∞QÆ∞ „|Ǩχ=Ú
JQÍflk Éèí∂`« =ÚÅ#∞ ѨÙ\˜ìOK≥#xÜ«Ú, Ñ≤=∞‡@ P ã¨$lOz# "åxÜ«∞O^Œ∞
`å#∞ „Ѩ"ÕtOK ≥#xÜ«Ú "≥Å¡_çOK≥#∞. J@∞¡ „Ѩ"ÕtOz# 㨄^Œ∂Ѩ „|Ǩχ"Õ∞
r=Ù_»#|_»∞#x =Hͯ}˜Oz ''S`«^•`«‡º q∞^ŒO ã¨~°fi"£∞—— J#∞ „â◊√`«∞ÅKÕ
D㨠= ∞㨠Π= ∞QÆ ∞ <å=∞ ~° ∂ áê`« ‡ Hõ „Ѩ Ñ ¨ O K« = Ú㨠` « º =Ú HÍ^Œ x Ü« Ú ,
q∞^䕺=∂„`«=∞xÜ«Ú x~°∂Ñ≤OK≥#∞. J\˜ì 㨄^Œ∂Ѩ „|Ǩχ"Õ∞ ''`«`fi«Î =∞ã≤——
"åHõº=∞O^Œe `«`ü â◊|Ì=Ú#‰õΩ J~°÷=Ú. r=Ù_»∞ ''`«fiO—— J#∞ â◊|Ì=Ú#‰õΩ
J~°=÷ Ú. ''Jã≤—— J#∞ Ѩ^=Œ Ú =~°=Î ∂# HÍÅ=Ú#∞ É’kèOK«∞#∞. 㨄^Œ∂Ѩ=∞QÆ∞
Ѩ~°„|Ǩχ"Õ∞ h"≥·Ü«Ú<åfl=x "åHͺ~°÷=Ú.
<å=∞ Ѩ^•~°=÷ ÚÅ#∞ ~Ô O_çO\˜x ã¨=∂# qÉèHí `Θ À `≥Å∞ѨÙ@ ™ê=∂<åkè
Hõ~}° º=∞#|_»∞#∞. W\˜ì ™ê=∂<åkèH~õ }° º=Ú ÉÏ^èÜ Œ ∞« O^Œe ™ê=∂<åkèH~õ }° º
=∞xÜ«Ú, J^蕺ã¨Ü«∞O^Œe ™ê=∂<åkèHõ~°}º=∞xÜ«Ú, qâı+¨} qâı+¨ºÉèÏ=
=∞O^Œ∞ ™ê=∂<åkèHõ~°}º=∞xÜ«Ú, SHõº=Ú# ™ê=∂<åkèHõ~°}º=∞xÜ«Ú
<åÅ∞QÆ∞ `≥QÅÆ ∞. ''`«`fiΫ =∞ã≤—— "åHõº=Ú# h"å „|Ǩχ=∞#∞@KÕ ™ê=∂<åkèH~õ °
}º=Ú Hõ#|_»∞K«∞#flk. D ™ê=∂<åkèH~õ }° º=Ú ÉÏ^èÜ Œ ∞« O^Œe ™ê=∂<åkèH~õ °
}º=Ú HÍ<Õ~°^Œ∞. J>Ë¡x r=Ù_»∞QÍx, „|Ǩχ=ÚQÍx ÉÏkèOѨ|_»∞##∞@
J^≥·fi`«–2 108 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
54
ã¨Ê+¨ì=Ú. r=Ù_»∞ ÉÏkè`«∞_»∞ HÍ#O`« "≥∂Hõ∆=Ú#∞ QÀ~°∞r=Ù_»∞ ÖËHõáÈ=Ù@
=Å##∞, „|Ǩχ=Ú ÉÏkè`«=Ú HÍ#O`« á⁄O^Œ^Œy# „|Ǩχ=Ú ÖËHõáÈ=Ù@
=Å##∞, "≥∂Hõ=∆ Ú ã¨OÉè=í =Ú HÍ<Õ~^° ∞Œ . "≥∂Hõ=∆ Ú#∞ EÑ≤# "Õ^•O`«=ÚÅ∞
=º~°=÷ ÚÅ∞ HÍQÆÅ=Ù. HÍ=Ù# D ™ê=∂<åkèH~õ } ° º=Ú ÉÏ^èŒ Ü«∞O^Œe ™ê=∂
<åkèH~õ }° º=Ú HÍ*ÏÅ^Œ∞. ''`«`fiΫ =∞ã≤—— "åHõº=Ú#‰õΩ K«∞@∞ì„ѨH¯õ Å ^蕺<Àáêã¨
<å^Œ∞ÖËqÜ«Ú HÍ#~å=Ù. =∞é˜ÜÚ« ^蕺<Àáêã¨<å^Œ∞Å#∞ HõeÊOz##∞ Jx`«º
=ÚÅQÆ∞ ã¨fi~åæ^∞Œ ÖË"åxH˜ ѶŨ =ÚÅQÆ∞#∞. HÍx x`«º=∞QÆ∞ "≥∂Hõ=∆ Ú ^蕺<Àáêã¨
<å^Œ∞ŠѶ¨Å=Ú HÍ<Õ~°^Œ∞. HÍQÍ ''`«`ü, `«fiO—— Ѩ^Œ=ÚÅO^Œi ™ê=∂<åkè
Hõ~°}º=Ú J^蕺㨠ܫ∞O^Œe ™ê=∂<åkèHõ~°}º=∞#∞@Ü«Ú á⁄ã¨QÆ^Œ∞. `«`ü
â◊ÉÏÌ~=÷° ∞QÆ∞ „|Ǩχ=Ú ã¨~fi° A_˝ ∞» . `«fiO â◊ÉÏÌ~=÷° ∞QÆ∞ r=Ù_»∞ JÅÊA˝_∞» . q~°∞^Œú
ã¨fiÉÏè ==ÚÅ∞ QÆÅ gi~°∞=Ù~°‰Ωõ `å^•`«‡º=Ú ‰õΩ^Œ~^° ∞Œ . HÍ=Ù# qâı+}¨ qâı+º¨
ÉèÏ= =∞O^Œe ™ê=∂<åkèHõ~°}º =∞#∞@Ü«Ú `«QÆ^Œ∞. HÍ=Ù# ''`«`ü, `«fiO——
Ѩ^•~°=÷ ÚÅO^Œ∞ Hõ#|_»∞ D™ê=∂<åkèH~õ }° º=Ú r"Õâfi◊ ~°∞ʼnõΩ QÆÅ SHõº=Ú
#O^Õ ã¨OÉèíqOѨQÆÅ^Œ∞. HÍ=Ù# `«`ü, `«fiO Ѩ^•~°÷=ÚÅQÆ∞ r"Õâ◊fi~°∞ʼnõΩ
JÉË^èŒ"Õ∞ HõÅ^Œ∞ HÍx ÉË^èŒ=Ú ã¨OÉèíqOѨ^Œ∞.
J=: ÅHõ∆}Ï=$uÎKÕ ''`«`«Îfi=∞ã≤—— "åHͺ~°÷=~°‚# „ѨHÍ~°=Ú<Õ x~°∂Ñ≤OK«∞
K«∞<åfl~°∞.
q~°∞^Œú ^èŒ~°‡=ÚÅ∞ HõÅ Ô~O_»∞ =ã¨∞Î=ÙʼnõΩ SHõº"≥∞#fl_»∞ ã¨OÉèíqOѨ^Œ∞.
`«`ü Ѩ^Œ"åKåº~°÷=∞QÆ∞ ã¨~°fi[˝ K≥·`«#º=Ú#‰õΩ, `«fiO Ѩ^Œ"åKåº~°÷=∞QÆ∞ JÅÊ[˝
K≥`· #« º=Ú#‰õΩ Ѩ~㰠ʨ ~° q~À^è=Œ ÚO_»∞@ =Å# SHõº=Ú á⁄ã¨Q*Æ ÏÅ^Œ∞. J#fi
Ü«∞=Ú ‰õΩ^Œ~°xKÀ@ ÅHõ∆}Ï=$uÎKÕ J~°÷=Ú K≥ѨC@ HõÅ^Œ∞. HÍx `«`«Îfi=∞ã≤
"åHõº=Ú#O^Œe `«`ü â◊|=Ì Ú#‰õΩ r= qt+¨ì „|Ǩχ Ѩ^•~°=÷ ∞O^Œ∞ QÍx, `«fiO
â◊ | Ì = Ú#‰õ Ω „|Ǩ Ï ‡ qt+¨ ì r=Ѩ ^ •~° ÷ = ∞O^Œ ∞ QÍx ÅHõ ∆ } Ï=$uÎ x
P„â◊~ÚOѨ=Å#∞ Ѩ_^» ∞Œ . UÅ#QÍ qt+¨ì Ѩ^•~°=÷ ÚÅO^Œ∞ ÅHõ}∆ =Ú#∞ K≥ÑC¨ @
"≥∂H∆ÀѨÜ∂≥ y HÍ<Õ~^° ∞Œ =∞é˜ÜÚ« LѨ„Hõ"∂≥ Ѩ ã¨OǨ~°=ÚÅ∞#∞ á⁄ã¨Q*Æ ÏÅ=Ù.
''QÆOQÆÜ∞« O^Œ∞ Q˘Å¡ÑÖ¨ ¡ˇ HõÅ^Œ∞—— J#∞#ѨÙ_»∞ Q˘Å¡ÑÖ¨ ¡ˇ QÆOQÆÜ∞« O^Œ∞#flKÀ
J^≥·fi`«ã≤kú 109
„Ѩ"åǨÏ=∞O^Œ∞ H˘@∞ìH˘xáÈ=Ù#∞. HÍx D =º=Ǩ~°=Ú#‰õΩ QÆOQÍ f~°=Ú#
Q˘Å¡ÑÖ¨ ¡ˇ HõÅ^Œ#∞ J~°=÷ Ú#∞ HõeÊO`«∞~°∞. QÆOQÍ ã¨O|O^è=Œ Ú QÆÅ f~°"Ú≥ Hõ\˜
HõÅ^Œ∞. HÍ=Ù# f~°=Ú#O^Œ∞ QÆOQÍ Ñ¨^Œ=Ú#‰õΩ =$uÎx HõeÊOzi. =∞Ǩ
"åHõº=Ú#O^Œ∞ `«`ü, `«fiO Ѩ^Œ=ÚÅ J~°÷=∞QÆ∞ ã¨~°fi[˝, JÅÊ[˝ K≥·`«#º=ÚÅ
Hõ#fl =∞é˜ÜÚ≥ Hõ =ã¨∞=Î Ù HÍ#~å^Œ∞. HÍ=Ù# `«`,ü `«fiO Ѩ^=Œ ÚÅ ~Ô O_çO\˜Ö’#∞
U^À XHõ ^•x Ü«∞O^Œ∞ ÉèÏQÆ `åºQÆÅHõ∆}=Ú#∞ K≥ѨÊ~å^Œ∞. J\˜ì ÉèÏQÆ `åºQÆ
ÅHõ∆}=Ú `«`ü, `«fiO Ѩ^Œ=ÚÅÖ’ U Ѩ^Œ=Ú#‰õΩ K≥ѨÊ=ÅÜ«Ú##∞ ã¨Oâ◊Ü«∞
x"å~°Hõ=∞QÆ∞ HÍ~°}=ÚÖË^Œ∞. x~°∂Ñ≤OK«∞@Ü«Ú â◊Hõº=Ú HÍ^Œ∞.
`«`,ü `«fiO Ѩ^=Œ ÚʼnõΩ ã¨~fi° [˝ H˜Oz^Œ˝ K≥`· #« º=ÚÅ∞ J~°=÷ Ú. Wq ~Ô O_»∞#∞
q~°∞^Œú ^èŒ~°‡=ÚÅ∞ QÆÅq. HÍ=Ù# "åxH˜ JÉèË^•#fiÜ«∞=Ú ‰õΩ^Œ~°HõáÈ=Ù@
ã¨Ê+¨ì=Ú. ÅHõ∆}Ï=$uÎKÕ ''`«`«Îfi=∞ã≤—— Ѩ^Œ=ÚÅ J~°÷=Ú#∞ É’kèOѨ=Öˇ#x#
''QÆOQÆÜ∞« O^Œ∞ Q˘Å¡ÑÖ¨ H¡ˇ Åõ ^Œ∞—— Jx K≥ÑC¨ #ѨC_»∞ QÆOQÍ Ñ¨^•~°=÷ Ú, Q˘Å¡ÑÖ¨ ¡ˇ
Ѩ^•~°=÷ Ú# Hõ#fl#∞ =¸_»=^≥#· f~°=Ú#∞ "åKåº~°=÷ Ú`À J#fi~ÚOz#QÍx
Ѩ^•~å÷O`«~°=Ú HÍ<Õ~°^Œ∞. `«`«Îfi=∞ã≤ "åHõº=Ú#O^Œ\˜ì =¸_»= =ã¨∞Î=Ù
ÖË^∞Œ . ''Ü«∞+‘óì „Ñ¨"âÕ Ü
◊ ∞« —— J#∞ "åHõº=Ú#O^Œ∞ Ü«∞+¨µÅì #∞ „Ѩ"âÕ Ã◊ Ñ@∞ì=∞#QÍ,
Ü«∞+≤ì â◊|Ì=Ú#‰õΩ qt+¨ì ѨÙ~°∞+¨µx Ü«∞O^Œ∞ ÅHõ∆}Ï=$uÎx P„â◊~ÚO`«∞=Ú.
J@∞¡ XHõ Ѩ^•~°÷ qt+¨ì=Ú#∞ =∞é˜Ü≥ÚHõ Ѩ^•~°÷=∞O^Œ∞ ÅHõ∆}Ï=$uÎx
P„â◊~ÚOK«∞@ x~°∞ѨÜ∂≥ QÆ=Ú, LѨ„Hõ=∂k q~°∞^Œ=ú Ú. ÉèÏQÆ`åºQÆ ÅHõ}∆ Ï=$uÎKÕ
`«`ü, `«fiO Ѩ^Œ=ÚÅ∞ Ô~O_çO\˜Ö’ U^À XHõ Ѩ^Œ=Ú# ÅHõ∆}=Ú#∞
K≥ÃÑÊ^Œ=∞x#, U Ѩ^Œ=Ú#O^Œ∞ K≥ѨÊ=ÅÜ«Ú##∞ xÜ«∂=∞Hõ=ÚÖË^Œ∞. U^À
XHõ xÜ«∂=∞Hõ=Ú#∞ EѨÙ@‰õΩ „Ѩܫ∞uflOѨQÍ JkÜ«Ú á⁄ã¨QÆ<Õ~°^Œ∞.
`«`ü Ѩ^=Œ Ú#‰õΩ Q“}=$uÎKÕ ã¨~fi° [˝ „|Ǩχ ã¨^$Œ â◊=∞#∞ J~°=÷ Ú#∞ K≥ÑÊ≤ ,
r=Ù_»∞ „|Ǩχã¨^Œ$â◊√_»x x~°‚~ÚOѨ=Å#∞ Ѩ_»^Œ∞. UÅ#QÍ r=Ù#‰õΩ „|Ǩχ
ã¨^$Œ â◊º=∞x K≥Ñʨ ^Œy# =∞é˜ÜÚ≥ Hõ ~°∂Ѩ=Ú HõÅ^Œ#∞@‰õΩ `«y# „Ѩ=∂}=Ú
ÖË^Œ∞. =ÚHõÎ ^Œâ◊Ü«∞O^Œ∞ r=Ù#‰õΩ J\˜ì ~°∂Ѩ=Ú ã¨OÉèíqOѨQÆÅ^Œ#fl#∞, P
~°∂Ѩ=Ú =~°Î=∂# HÍÅ=Ú #O^Œ∞ ÖË#O^Œ∞# =~°Î=∂# HÍÅ=Ú#∞ `≥Å∞ѨÙ
J^≥·fi`«–2 110 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
55
Jã≤Ñ^¨ =Œ Ú ‰õΩ^Œ∞~°*ÏÅ^Œ∞. WOuÜÕ∞ QÍHõ r=Ù_»∞ =~°=Î ∂# HÍÅ=Ú# „|Ǩχ
~°∂ѨÙ_≥· Ü«Ú<åfl_x» 'Jã≤— Ѩ^=Œ ÚKÕ `≥eÜ«ÚK«∞O_»QÍ, P `≥eã≤# J~°=÷ Ú#∞
„QÆÇ≤ÏOѨ‰õΩO_®, `≥eÜ«∞x =∞é˜Ü≥ÚHõ J~°÷=Ú#∞ „QÆÇ≤ÏOK«∞@ Ü«∞#∞ Ô~O_»∞
q~°∞^Œ=ú ÚÅ∞ ã¨OÉèqí OѨQÅÆ =Ù. „Ѩ=∂} ã≤^"úŒ ∞≥ #ÿ x[~°∂Ѩ=Ú#∞ `≥eÜ«∞Ѩ~K° ∞«
J~°÷=Ú#∞ Ѩi`åºQÆ=ÚKÕÜ«Ú@=Å# „â◊√`«∞ʼnõΩ Ǩxã¨OÉèíqOK«∞#∞.
q#|_»x J~°÷=Ú Ü≥ÚHõ¯ HõÅÊ#=Å# J„â◊√`«QÆu ã¨OÉèíqOK«∞#∞. HÍ=Ù#
`«`ü, `«fiO Ѩ^Œ=ÚʼnõΩ QÆu ã¨OÉèíqOK«∞#∞. HÍ=Ù# `«`ü, `«fiO Ѩ^Œ=ÚʼnõΩ
ÉèÏQÆ `åºQÆ ÅHõ∆}=Ú#∞ JOwHõiOѨ=ÅÜ«Ú#∞. ÉèÏQÆ`åºQÆ=∞x# XHõ
ÉèÏQÆ=Ú#∞ Ѩi`«º lOK«∞@. `«`ü Ѩ^=Œ Ú#‰õΩ ã¨~fi° [˝ K≥`· #« º=Ú "åKåº~°=÷ Ú.
`«fiO Ѩ^Œ=Ú#‰õΩ H˜Oz^Œ˝ K≥·`«#º=Ú "åKåº~°÷=Ú. W\˜ì q~°∞^Œú ^èŒ~°‡=ÚÅ∞
QÆÅ ~Ô O_»∞ =ã¨∞=Î ÙʼnõΩ JÉè^Ë =Œ Ú á⁄ã¨Q^Æ ∞Œ . HÍ=Ù# q~°∞^Œ=ú ÚÅQÆ∞ ã¨~fi° [`˝ fi« ,
JÅÊ[˝`fi« =ÚÅ#∞ Ѩi`«ºlOz J~°=÷ Ú#∞ =i‚OѨ=ÅÜ«Ú#∞. J\˜ì Ѩi`åºQÆ=Ú
ÉèÏQÆ`åºQÆ=∞# |_»∞#∞. `«`,ü `«fiO Ѩ^=Œ ÚÅ ~Ô O_çO\˜H˜ qt+¨=ì ∞QÆ∞ K≥`· #« º"Õ∞
J~°÷=Ú. HÍ=Ù# K≥·`«#º=Ú#‰õΩ K≥·`«#º=Ú`À_»<Õ JÉèË^Œ=Ú ã¨OÉèíqOK«∞#∞.
"åKåº~°÷=Ú#∞ „QÆÇ≤ÏOK«∞@ =ÚYº=∞xÜ«Ú, ÅH∆ͺ~°÷=Ú#∞ „QÆÇ≤ÏOK«∞@
J=ÚYº=∞xÜ«Ú Ö’Hõ=Ú# „Ѩãk≤ .ú HÍ=Ù# ÅH∆ͺ~°=÷ Ú K≥Ñʨ ^ŒQ^Æ xŒ "å^Œ∞ÅO
^Œ∞~°∞ HÍx ''ã¨^Õ"À ™È=∞º W^Œ=∞„ˆQ Pã‘`ü, UHõ"Õ∞"å kfifÜ«∞"£∞—— J#∞K«∞
UHõ`«fi=Ú`À_» P~°OaèOK«∞@Ü«Ú, UHõq*Ï˝#=ÚKÕ ã¨~°fi=Ú `≥eÜ«Ú#x
„Ѩ u [˝ KÕ Ü « Ú @ KÕ ` « # ∞ JkfifÜ« ∞ P`« ‡ `« ` « Î fi =Ú#∞ "Õ ^ •O`« = Ú
É’kèOK«∞K«∞#fl^Œx ã¨Ê+¨ì=ÚQÍ `≥eÜ«ÚK«∞#flk. JÉèË^Œ=Ú#∞ á⁄ã¨yOK«∞@ÔH·
ÅHõ}∆ Ï=$uÎx P„â◊~ÚOz##∞ "åHͺ~°=÷ Ú =ÚYº"Õ∞ Ü«∞QÆ∞#∞ HÍx J=ÚYº=Ú
HÍ<Õ~°^Œ∞. Q“}=$uÎ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "åxKÕ "åHͺ~°÷=Ú#∞ =i‚OѨ J=HÍâ◊=Ú
ÖË^Œ∞.
ѨÓ~°fi"≥ÚHõѨC_»∞ ^Õ=^Œ`«∞Î_»#∞ ѨÙ~°∞+¨µx =∞#=Ú K«∂zÜ«Ú<åfl=Ú.
H˘O`« HÍÅ=Ú#‰õΩ J`«_»∞ =∞~°Å =∞#‰õΩ Hõ#|_»∞#ѨÙ_»∞ J`«_ô ^Õ=^Œ`«∞Î_Õ
#x QÆ∞iÎO`«∞=Ú. JѨÊ\˜ ^Õ=^Œ`«∞Î#‰õΩ, x#fl\˜ ^Õ=^Œ`«∞Î#‰õΩ ^Õâ◊HÍÅ
J^≥·fi`«ã≤kú 111
Hõ$`«=∞QÆ∞ Éè^Ë =Œ Ú HõÅ^Œ∞. J~Ú##∞ ^Õ=^Œ`∞« Î _˘Hõ¯_Õ HÍ=Ù# ^Õâ=◊ Ú, HÍÅ=Ú
=Å# Hõey# Éè^Ë =Œ ÚÅ#∞ q_çz ''™ÈÜ«∞O ^Õ=^Œ`óΫ —— J`«_Õ D ^Õ=^Œ`∞« _Î #» ∞
"åHõº=Ú# ^Õ=^Œ`∞« _Î <» Õ =ºH˜xÎ =∂„`«"∞Õ „QÆÇÏ≤ OK«∞K«∞<åfl=Ú. ^Õ=^Œ`∞« _Î ˘Hõ¯_Õ
J#∞ xâ◊ÛÜ«∞ `«`«Îfi=ÚKÕ „Ѩu|OkèOѨ*ËÜ«Ú ^Õâ◊HÍÅ Hõ$`«ÉèË^Œ=ÚÅ#∞
„QÆÇ≤ÏOѨHõ Ѩi`«ºlOK«∞K«∞<åfl=Ú. J>Ë¡ `«`«Îfi=∞ã≤ "åHõº=∞O^Œ∞ `«`ü, `«fiO
Ѩ^•~°÷=ÚʼnõΩ QÆÅ JÉèË^Œ=Ú#∞ x~ÀkèOѨ*ËÜ«Ú ã¨~°fi[˝`«fi, JÅÊ[˝`åfik
^èŒ~°‡=ÚÅ#∞ Ѩi`«ºlOz,^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞ =∞<À|∞^Œ∞úʼnõΩ ™êH˜∆Éèí∂`«=∞QÆ∞ r=
K≥·`«#º=Ú `«fiO â◊ÉÏÌ~°÷=∞xÜ«Ú, Ѩiq∞uÖËx „|ǨχK≥·`«#º=Ú `«`ü â◊ÉÏÌ~°÷
=∞xÜ«Ú ÅHõ∆}Ï=$uÎKÕ „QÆÇ≤ÏOѨ#QÆ∞#∞. W@∞¡ ÅH˜∆`«=∞QÆ∞ K≥·`«#º=Ú
JYO_»=Ú. HÍ=Ù# `«`«Îfi=∞ã≤ "åHõº=Ú#‰õΩ JYO_» K≥·`«#º"Õ∞ J~°÷=Ú.
J=: `«`ü, `«fiO Ѩ^Œ=ÚʼnõΩ â◊√^ŒúK≥·`«#º"Õ∞ J~°÷=∞x J~°÷=Ú HÍ#O`«
P Ô~O_çO\˜ Ü«∞O^Œ∞ XHõ¯ Ѩ^Œ=Ú =º~°÷=Ú HÍQÆÅ^Œ#∞ ã¨Oâ◊Ü«∞=Ú#∞ ÉÏѨÙ
K«∞<åfl~°∞.
`«`Ê« ^Œ ÅH∆ͺ~°=÷ Ú Ñ¨~„° |Ǩχ=∞xÜ«Ú, `«fiOѨ^Œ ÅH∆ͺ~°=÷ Ú r=Ù_»xÜ«Ú
K≥ѨC^Œ∞~°∞. JѨC_»∞ r=Ùx É’kèOK«∞ `«fiO Ѩ^Œ=Ú ÖˉõΩ#fl Ѩ~°„|Ǩχ=Ú
Ѩ~ÀHõ∆=∞xÜ«Ú, "åã¨Î==Ú HÍ^ŒxÜ«Ú Ô~O_»∞ ã¨Oâ◊Ü«∞=ÚÅ∞ =∞#‰õΩ `ÀK«
=K«∞Û#∞. `«fiO Ѩ^Œ=Ú#fl Ü≥∞_»Å r=Ù_»∞ JѨ~ÀHõ∆ ã¨fi~°∂ѨÙ_»QÆ∞@KÕ`«#∞,
x`«º„áêѨÙÎ_»QÆ∞@ KÕ`«#∞ ÃÑ· ã¨O^ÕǨÏ=ÚÅ∞ "≥·^˘ÅQÆQÆÅ=Ù. W>Ë¡ `«fiO
Ѩ^Œ=Ú =∂„`«=ÚO_»∞#O`« r=Ù_»∞ ѨÓ~°∞‚_»∞QÍ_»xÜ«Ú, ^Œ∞óY=ÚʼnõΩ
P@Ѩ@ìxÜ«Ú =∞é˜ Ô~O_»∞ ã¨O^ÕǨÏ=ÚÅ∞ HõÅ∞QÆ=K«∞Û#∞. Ѩ~°„|Ǩχ=Ú#∞
QÆ∞iÎOѨ*ËÜ«Ú `«`ü Ѩ^Œ=Ú#fl Ü≥∞_»Å Ѩ~°„|Ǩχ=Ú Ñ¨Ó~°‚=∞QÆ∞@KÕ`«#∞ ÃÑ·
ã¨Oâ◊Ü∞« =ÚÅ∞ g_çáÈ=Ù#∞. D q^è=Œ ÚQÍ r=Ù#‰õΩ "åã¨=Î ~°∂Ѩ=∞~Ú#\˜Ü ì Ú« ,
JÖ∫H˜Hõ=∞~Ú #\˜ìÜ«Ú P`«‡`«`«Îfi=Ú#∞ É’kèOK«∞@‰õΩ `«`ü, `«fiO Ѩ^Œ=ÚÅ
~Ô O_çO\˜H˜ Ѩ~㰠ʨ ~å¿ÑHõ∆ HõÅ^Œ∞. HÍ=Ù# D ~Ô O_çO\˜ Ü«∞O^Œ∞ U XHõ¯ Ѩ^=Œ Ú
=º~°÷=Ú HÍ*ÏÅ^Œ∞. =∞é˜Ü≥ÚHõ Ѩ^•~°÷=Ú`À_» ã¨O|O^èŒ=Ú ÖËx ã¨`«º=∞QÆ∞
Ѩ^•~°÷=Ú#∞ É’kèOK«∞@ JYO_®~°÷=∞#|_»∞#∞. ÖË^• *ÏuQÆ∞}Ïk
J^≥·fi`«–2 112 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
56
㨠O |O^è Œ = Ú ÖË x „áêu Ѩ k HÍ~° ÷ = Ú#∞ =∂„`« = Ú É’kè O K« ∞ @Ü« Ú
JYO_®~°÷=∞#|_»∞#∞. `Õ*’ =∞O_» Å=Ú# QÆÅ"åxÖ’ 'K«O„^Œ∞_≥=~°∞—
Jx „ѨtflOz# "åi`À ''„ѨHõ$+¨‚ „ѨHÍâ◊√_»∞ K«O„^Œ∞_»∞—— Jx ã¨=∂^è•#=Ú
K≥ à ÑÊ^Œ = Ú. K« O „^Œ 㨠fi ~° ∂ Ѩ = Ú#∞ =∂„`« = Ú `≥ e Ü« ∞ QÀ~° ∞ #`« x H˜
K«O„^Œãfi¨ ~∂° Ѩ=Ú#∞ =∂„`«"∞Õ K≥ÑÊ≤ # J_çy# „Ѩâfl◊ ‰Ωõ `«y# ã¨=∂^è•#=∞~Ú
Ü«ÚO_≥#∞. J@∞¡QÍHõ `≥eÜ«∞QÀi# ^•xH˜ q∞Oz# ã¨=∂^è•#=Ú K≥a`Õ
„Ѩâ◊fl, „Ѩu=K«#=ÚÅ∞ Jã¨OQÆ`«=ÚÅ∞ HÍQÆÅ=Ù. K«O„^Œ∞_≥=~°∞ Jx
„ѨtflOK«∞#`«_»∞ K«O„^Œ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ =∂„`«"Õ∞ `≥eÜ«∞QÀi „ѨtflOK≥#∞.
K≥ѨC#`«_»∞ K«O„^Œã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ =∂„`«"Õ∞ K≥ѨÊEK«∞#∞QÍx `≥eÜ«∞QÀ~°x
JOâ◊=ÚÅ#∞ `≥Å∞Ѩ „Ѩܫ∞uflOK«_»∞. J@∞¡ `≥Å∞ѨÙ@Ü«Ú ã¨=∞O [ã¨=Ú
HÍ<Õ~^° ∞Œ . HÍQÍ l*Ï˝ã∞¨ =Ù K«O„^Œãfi¨ ~∂° Ѩ=Ú<Õ `≥eÜ«∞QÀÔ~#∞ QÍx „ѨH~õ ¬° =Ú,
„ѨHÍâ◊`«fi=Ú, K«O„^Œ`«fi=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ^èŒ~°‡=ÚÅ`À_» K«O„^Œ∞x Ü«∞O^Œ∞ QÆÅ
ÉèË^Œ=Ú#∞ „ѨtflOz Ü«ÚO_»ÖË^Œ∞. W@∞¡O_» „ѨHõ$+¨ì „ѨHÍâ◊√_»∞ K«O„^Œ∞_»#∞
ã¨=∂^è•# "åHõº=Ú=Å# D JOâ◊=ÚÖˇ@∞¡ `≥eÜ«∞QÆÅ=Ù? `≥eÜ«∞ QÀ~°x
Ѩ^•~°÷ q+¨Ü«∞=Ú#∞ "åHõº=Ú `≥Å∞Ѩ*ÏÅ^Œ∞. J@∞¡ `≥Å∞ѨEK«∞ "åHõº=Ú
ã¨=∂^è•# "åHõº=Ú QÍ<Õ~^° ∞Œ . ''„ѨH$õ +¨ì „ѨHÍâ◊√_»∞ K«O„^Œ∞_»∞—— J#∞ "åHõº=Ú
K«O„^Œã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ =∂„`«"Õ∞ `≥Å∞ѨÙ@ÔH· ѨÙ\˜ì# "åHõº=Ú HÍ=Ù#
K«O„^Œãfi¨ ~∂° Ѩ=Ú<Õ `≥Å∞ѨÙ#∞QÍx K«O„^Œ ã¨fi~∂° Ѩ=Ú#‰õΩ q∞Oz# JOâ◊=Ú
Å#∞ `≥Å∞Ѩ*ÏÅ^Œ∞. *Ïu QÆ∞}Ïk ã¨O|O^èŒ=Ú ÖËx K«O„^Œã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞
=∂„`«"∞Õ É’kèOK«∞@=Å# D"åHõº=Ú JYO_®~°=÷ ∞x „Ѩãk≤ ú K≥O^≥#∞. J>Ë¡
`«`fiΫ =∞ã≤ "åHõº=Ú# QÆÅ `«`,ü `«fiO Ѩ^=Œ ÚÅ J~°=÷ Ú Hˆ =Å K≥`· #« º"Õ∞ QÍ=Ù#
`«`«Îfi=∞ã≤ "åHõº=Ú JYO_®~°÷=Ú<Õ É’kèOK«∞K«∞#flk. J#ºâı+¨=Ú QÍx
J~°=÷ Ú#∞ É’kèOK«∞ "åHõº=Ú ã¨~Ú`«=Ú JYO_®~°=÷ ∞#|_»∞#∞. ''`«`Ϋfi=∞ã≤——
"åHõº=Ú# É’kèOѨ|_ç# r"Õâ◊fi~°∞Å JÉèË^Œ=Ú J#ºâı+¨=Ú QÍ^Œ∞. HÍ=Ù#
''`«`«Îfi=∞ã≤—— "åHõº=Ú JYO_®~°÷=Ú QÆÅk.
J=: |∞∞ˆQfi^•O`«~`æ° =« ∞QÆ∞ ''„Ѩ*Ï˝#O „|Ǩχ—— J#∞ "åHõº=Ú JYO_®~°÷
J^≥·fi`«ã≤kú 113
=∞x ã¨Ê+¨ì=Ú KÕÜ«ÚK«∞<åfl~°∞.
`˘Å∞`« Ѩ~=° ∂`«‡ Ü≥ÚHõ¯_Õ HõÅ_»xÜ«Ú, Ñ≤=∞‡@ P Ѩ~=° ∂`«‡ D ã¨HÅõ
Éè∞í =#=ÚÅ#∞ q~å\ò ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ ѨÙ\˜Oì z `å#∞ â◊s~å^Œ∞ÅO^Œ∞ „Ѩ"tÕ O
K≥^Œ#x |∞∞ˆQfi^ÀѨx+¨`«∞Î K≥ÃÑÊ#∞. Éèí∞=#=ÚŠѨÙ@∞ìHõÜ«Ú q=~°Î=Ú.
ã¨O[ "Õà◊ „`å\˜x K«∂z áê=∞x „Éè=í ∞Ѩ_#ç ѨC_»∞, P áê=Ú Ñ¨_Q» qÆ Ñ≤Ê#@∞¡,
|∞㨠H˘\˜#ì @∞¡ „Éèqí ∞Oz#>Ë¡ Ѩ~„° |Ǩχ"≥ÚHõ¯>Ë Ü«ÚO_»QÍ ã¨HÅõ Éè∞í =#=ÚÅ∞
QÆÅ=x =∞#=Ú „Éèíq∞OK«∞@ÜÕ∞QÍx "åã¨Î==Ú HÍ^Œ∞. ã¨~°ÊlǨfi^Œ∞ʼnõΩ
„`å\˜Ü«∞O^Œ∞ ѨÙ@∞ìHõ ÖËx suQÍ „|Ǩχ=∞O^Œ∞ Éèí∞=#=ÚʼnõΩ ѨÙ@∞ìHõÖË^Œ∞.
W>Ë¡ ã¨HõÅ Éèí∞=#=ÚÅ∞#∞ Ѩ~°=∂`«‡ q=~°Î=ÚÅ∞. Ѩ~°=∂`«‡ ѨOK«Éèí∂`åk
ã¨HõÅ Éèí∞=# ã¨fi~°∂Ѩ=Ú. D Ѩ~°=∂`«‡ K≥·`«#º=Ú xq∞`«Î =∂„`«=∞~Ú
Ü«ÚO_», Ö’‰õΩÅ∞ K«∂K«∞K«∞O^Œ∞~°∞. =∂\Ï¡_»∞K«∞O^Œ∞~°∞. `«ÅOK«∞K«∞O^Œ∞~°∞.
D „H˜Ü«∞ ÅxflÜ«Ú Ñ¨~°=∂`«‡ K≥·`«#º=Ú #O^Õ ã¨OÉèíqOK«∞K«∞O_»∞#∞ HÍx
"Õé˘O_»∞ HÍ~°}=Ú =Å# QÍ^Œ∞. D Ѩ~=° ∂`«‡ K≥`· #« º=Ú #O^Œ∞ JOâ◊=ÚÅ∞
ÖË=Ù. DK≥·`«#º=Ú xifiHÍ~°=Ú. „Ѩ*Ï˝#Ѷ¨∞#=Ú. U Ѩ~°"Õ∞â◊fi~°∞x KÕ`«
„áê}˜Ö’Hõ=Ú K«∂K«∞K«∞#fl^À, =∂\Ï¡_»∞K«∞#fl^À, `«ÅOK«∞K«∞#fl^À J\˜ì
„Ѩ*Ï˝# Ѷ¨∞#ã¨fi~°∂Ѩ٠_»QÆ∞ Ѩ~°=∂`«‡<Õ<≥·Ü«Ú<åfl#x ''„Ѩ*Ï˝#O „|Ǩχ——
J#∞ =∞Ǩ"åHõº=Ú#‰õΩ `å`«Ê~°º=Ú. J\˜ì K≥·`«#º=Ú JYO_»=Ú HÍ=Ù#
=∞Ǩ"åHõº=Ú JYO_®~°÷=∞x ÉèÏ==Ú.
J=: Ü«∞Aˆ~fi^•O`«~`æ° =« ∞QÆ∞''JǨÏO„|Ǩ‡ã≤‡—— J#∞ "åHõº=Ú JMO_»_®~°÷
=∞#∞K«∞<åfl~°∞.
P Ѩ~°„|Ǩχ"Õ∞ `«=∞ó „Ѩ^è•#=∞QÆ∞ =∂Ü«∂=â◊=Ú# D Hõ#|_»∞
<å<åq^èŒ „ѨѨOK«~°∂Ѩ=Ú# Ѩi}q∞OK≥#xÜ«Ú, P Ѩ~°„|Ǩχ"Õ∞ ã¨=∞ã¨Î
„áê}˜HÀ\˜ Ü«∞O^Œ∞#∞ #YtY Ѩ~°ºO`«=Ú xO_çÜ«Ú#fl^ŒxÜ«Ú Ü«∞Aâß≈M’
Ѩx+¨`«∞Î K≥ÃÑÊ#∞. P Ѩ~°„|Ǩχ=Ú Ö’Hõ=ÚÅ#∞ ѨÙ\˜ìOK«∞@‰õΩ#∞, `å#∞
ѨÙ\˜Oì z# Ö’Hõ=ÚÅO^Œ∞ „Ѩ"tÕ OK«∞@‰õΩ ѨÓ~°fi=Ú Ñ¨iѨÓ~°"‚ ∞≥ ,ÿ ã¨~fi° "åºÑ¨Hõ
=∞~ÚÜ«Ú#fl#∞, ѨÙ\˜ìOz# Ö’Hõ=ÚÅO^Œ∞ „Ѩ"ÕtOK«∞@‰õΩ ѨÓ~°fi=Ú Ñ¨i
J^≥·fi`«–2 114 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
57
ѨÓ~°‚"≥∞ÿ, ã¨~°fi"åºÑ¨Hõ=∞~ÚÜ«Ú#fl#∞, ѨÙ\˜ìOz# Ö’Hõ=ÚÅO^Œ∞ „Ѩ"ÕtOz#
Ñ≤=∞‡@ =Ú#∞Ѩ\˜=Öˇ ѨÓ~°‚=ÚQÍHõ, ѨizÛù#fl=∞~Ú r=Ù_»#∞ ¿Ñ~°∞`À
=º=ǨÏiOѨ™êÔQ#∞. D â◊s~°=ÚÅO^Œ∞ „Ѩ"ÕtOz "≥Å∞Q˘O^Œ∞ K≥·`«#º=Ú
P Ѩ~°„|Ǩχ"Õ∞ HÍ=Ù# JkÜÕ∞ q∞H˜¯e „¿Ñ=∂ã¨Ê^Œ=∞~ÚÜ«Ú#flk. P Ѩ~°
„|Ǩχ=Ú#‰õΩ q∞Oz# "Õé˘Hõ =ã¨∞Î=Ù ÖË^Œ∞. P Ѩ~°„|Ǩχ"Õ∞ `å#∞#∞
Ѩ~°„|Ǩχ=∞~Ú Ü«Ú#fl@∞¡ `≥eã≤H˘<≥#∞. Ѩ~°„|Ǩχ=ÚHõ#fl "Õé˘Hõ =ã¨∞Î=Ù
ÖË#O^Œ∞# "≥∂Hõ∆=Ú HÍ=ÅÜ«Ú##∞ HÀiHõÜ«Ú P Ѩ~°„|Ǩχ=Ú#ˆH K≥ѨÊ
=ÅÜ«Ú#∞ HÍx r=Ù#‰õΩ K≥ѨÊ~å^Œ∞. U Ѩ~°„|Ǩχ=Ú `«=∞ó „Ѩ^è•#=∞QÆ∞
=∂Ü«∞KÕ, qq^è•HÍ~°=∞QÆ∞ [QÆ„^Œ∂Ѩ=∞Ü«∞º<À U Ѩ~„° |Ǩχ=Ú â◊s~å^Œ∞ÅO^Œ∞
„Ѩ"tÕ Oz ã¨~fi° "åºÑ¨H=õ ∞Ü«∞º<À, U Ѩ~„° |Ǩχ=Ú Ñ¨~=° ∞ „¿Ñ=∂ã¨Ê^Œ=∞Ü«∞º<À,
U HÍ~°}=Ú =Å# Ѩ~°„|Ǩχ"Õ∞ ã¨HõÅ=Ú<≥· Ü«Ú#fl^À PHÍ~°}=Ú =Å#
P Ѩ~°„|Ǩχ=Ú <Õ<≥·Ü«Ú<åfl#x `≥eã≤H˘#∞<À, P HÍ~°}=Ú =Å# <Õ#∞
"åã¨Î==ÚQÆ Ñ¨~°„|Ǩχ=∞~Ú Ü«Ú<åfl#∞. HÍ=Ù# ''JǨÏO „|Ǩχã≤‡—— J#∞
"åHõº=Ú JYO_» Ѩ~°„|Ǩχ=Ú#∞ É’kèOK«∞#∞ Hõ#∞Hõ D =∞Ǩ"åHõº=Ú
JYO_®~°÷=∞x ÉèÏ==Ú.
`≥u· sÎ Ü«∞ âßMÏ"Õ^•O`«=ÚÅ∞ ''Ü«∞âßÛÜ«∞ =∞„`« ѨÙ~°∞¿+—— Jx ѨÙ~°∞+¨µx
Ü«∞O^Œ∞ ѨOK«HÀâ◊ QÆ∞Ç¨Ï =∞^躌 =Ú# <≥ÅH˘xÜ«Ú#fl K≥`· #« º=Ú`À_» LѨ„Hõq
∞Oz ''Ü«∞âßÛÜ«∞ =∂k`Õº—— Ü«∞x ã¨∂~°º=∞O_»Å =∞O^Œ∞#fl K≥·`«#º=Ú`À_»
JÉèË^Œ=Ú#∞ ã¨Ê+¨ì=ÚQÆ "≥Å¡_çOz#q. W\˜ì JÉèË^Œ=Ú#∞ `≥eÜ«Ú@KÕ D
ã¨HõÅ [QÆ=ÚÅ∞ P K≥·`«#º=∞O^Œ∞ ÅÜ«∞=Ú K≥O^Œ∞#xÜ«Ú „ѨHõ\˜Oz#q.
„`å\˜Ü∞« O^Œ∞ HõeÊ`«=∞QÆ∞ ã¨~åÊ^Œ∞Å∞ „`å_»∞ `≥eã≤# "≥O@<Õ P „`å\˜Ü∞« O^Œ∞
ÅÜ«∞=∞QÆ∞ q^èŒ=ÚQÍ D ã¨HõÅ „ѨѨOK«=Ú UHõ~°ã¨=∞QÆ∞ „|ǨχK≥·`«#º=Ú#
HõeÊ`«=∞QÆ∞@KÕ P „|Ǩχ K≥·`«#º `«`«Îfi=Ú `≥eÜ«Ú@ =Å# P ѨÙ~°∞+¨µx
Ü«∞O^Õ ã¨HÅõ „ѨÑO¨ K«=Ú ÅÜ«∞=∞QÆ∞#x "Õ^•O`«=ÚÅO^Œ∞ r=„|ÃÇÏ· ‡Hõº=Ú
ã¨Ê+¨ì=ÚQÆ K≥ѨÊ|_≥#∞.
J=: ™ê=∞"Õ^•O`«~`æ° =« ∞QÆ∞ ''`«`Îfi« =∞ã≤—— =∞Ǩ"åHõº=Ú#∞ `˘q∞‡k™ê~°∞¡
J^≥·fi`«ã≤kú 115
LѨ^ÕtOK«∞K«∞<åfl~°∞.
J~°∞}˜ =∞ǨÏi¬ `«# Ѩل`«∞_»QÆ∞ âıfi`«ˆH`«∞#‰õΩ LѨ^ÕtOz# "åMϺ#
~°∂Ѩ=Ú# KèåO^ÀQƺ „â◊√u ''`«`«fiÎ =∞ã≤—— =∞Ǩ"åHõº=Ú#∞ LѨ^ÕtOK≥#∞.
`«`ÎÀfiѨ^Õâ◊=Ú#‰õΩ áê„`«∞x *Ëã≤# Ѩل`«∞x`À ''F âıfi`« ˆH`«∞"å! h=Ù
„ѨÑO¨ K« ã¨$+≤Hì ˜ ѨÓ~°fi=Ú Ñ¨~„° |Ǩχ~°∂ѨÙ_»=~Ú Ü«ÚO\˜q. q∞^䕺Éè∂í `«=∞QÆ∞
D „ѨÑO¨ K«=Ú#∞ ѨÙ\Oì˜ zuq. ѨÙ\Oì˜ z# Éè∂í `« *Ï`«=Ú#O^Œ∞ „Ѩ"tÕ Ozuq.
„Ѩ"tÕ Oz# Ñ≤=∞‡@ D ã¨HÅõ =ã¨∞=Î ÙÅ<Õ h=x ÉèÏqOK«∞K«∞ r=Ù_»=~Úuq.
PHÍâßk ѨOK« =∞ǨÉèí∂`«=ÚÅ∞ "≥Ú^ŒÅ∞ ^ÕÇ¨Ï Ñ¨~°ºO`«=Ú QÆÅ ã¨HõÅ
HÍ~°º*Ï`«=Ú h=Ù QÍ^Œx `≥Å∞ã¨∞H˘x h x[~°∂Ѩ=Ú#∞ `≥eÜ«Ú=Ú.
JkfifÜ«∞=∞QÆ∞ z^•#O^Œ ~°∂Ѩ=∞QÆ∞ 㨄^Œ∂Ѩ „|Ǩχ"Õ∞ h=~Ú Ü«Ú<åfl=Ù——
Jx âıfi`« Hˆ `«∞#‰õΩ D KåO^ÀQƺ„â◊√u `˘q∞‡k Ѩ~åºÜ«∞=ÚÅ∞ LѨ^tÕ OK≥#∞.
''ã¨`å ™È=∞º `«^• ã¨OѨ<Àfl Éèí=u—— J#∞K«∞ r=Ù#‰õΩ ã¨∞+¨µáÎê=ã¨÷ Ü«∞O^Œ∞
„|Ǩχã¨fi~°∂Ѩ=Ú`À_» SHõº=Ú#∞ K≥ÃÑÊ#∞. J\˜ì „|Ǩχ"Õ∞ r=Ù#‰õΩ "åã¨Î=
ã¨fi~°∂Ѩ=Ú. P „|Ǩχ"Õ∞ ã¨HõÅ=Ú#∞ ѨÙ\˜ìOz `å#∞ â◊s~å^Œ∞ÅO^Œ∞
„Ѩ"tÕ OK≥#∞. ã¨∞+¨µáÎê=ã¨÷ Ü«∞O^Œ∞ Láêkè ã¨OѨ~¯° =Ú `˘ÅQÆQÍ „|Ǩχ~°∂ѨÙ_≥·
Ü«ÚO_≥#∞.
J=: r=Ù_»∞ "åã¨Î==ÚQÆ ã¨zÛ^•#O^Œ ~°∂ѨÙ_≥·Ü«Ú#fl#∞, `å#∞ ã¨zÛ
^•#O^Œ ~°∂ѨÙ_»#x UÅ `≥eÜ«∞‰õΩ<åfl_»<Õ ã¨Oâ◊Ü«∞=Ú#∞ ÉÏѨÙK«∞<åfl~°∞.
`Õ<≥\©QÆÅ∞ XH˘¯Hõ¯ ѨÙѨÙfi #∞O_ç XH˘¯Hõ¯ =∞^èŒ∞Hõ}=Ú#∞ `≥zÛ `Õ<≥#∞
ã¨=∞‰õÄ~°∞Û#∞. HÍx P =∞^è∞Œ Hõ}=ÚÅ∞ `å=Ú Ñ¶Ö¨ Ï# ѨÙ+ʨ =ÚÅ#∞O_ç =zÛ#
*Ï_»Å#∞ Ü≥∞é∞OQÆ*ÏÅ=Ù. W>Ë¡ ã¨HÅõ „áê}∞Å∞#∞ ã¨∞+¨µáêÎ=ã¨Ü ÷ ∞« O^Œ∞ `«=∞
PHÍ~° Láê^è∞Œ Å#∞ q_»z Ѩ~„° |Ǩχ=Ú#O^Œ∞ SHõº=Ú#∞ á⁄O^Œ∞^Œ∞~°∞. HÍx
JK«Û@ HÍ~°}ÀáêkèÜ∞« QÆ∞ J*Ï˝#=ÚO_»∞@KÕ `å=Ú ã¨„^Œ∂ѨÙÅ"≥∞Ü ÿ Ú« #fl@∞¡
`≥eÜ«∞*ÏÅ~°∞. P 㨄^Œ∂Ѩ „|ǨχÉèÏ==Ú #∞O_ç „ÉèOí â◊=Ú á⁄Ok# Ñ≤=∞‡@
*Ï„QÆ^•=ã¨÷ Ü«∞O^Œ∞ "≥#∞Hõ\=˜ Öˇ ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂^Œ∞Å∞ `å=∞x `«ÅOz =∞~°Å
^Œ∞óY=ÚÅ áêÅQÆ∞K«∞<åfl~°∞. "åã¨Î==ÚQÆ ã¨HõÅ r=ÙÅ∞ ã¨zÛ^•#O^Œ ~°∂Ѩ
J^≥·fi`«–2 116 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
58
=∞QÆ∞ „|Ǩχã¨fi~∂° ѨÙÖË HÍx ^Œ∞óY ÉèÏ[#∞ÅQÆ∞ ã¨O™ê~°∞Å∞ HÍ~°∞. HÍ~°ºHÍ~°}À
áê^èŒ∞Öˇ#fl_»∞#∞ r=Ùx q_»<å_»HõáÈ=Ù@KÕ ã¨„^Œ∂Ѩ=∞QÆ∞ „|ǨχÉèÏ==Ú
r=ÙʼnõΩ QÀK«iOK«∞@ ÖË^Œ∞.
J=: 㨄^Œ∂Ѩ „|Ǩχ=Ú #∞O_ç „ÉèOí â◊√Å~Ú# r=ÙÅ∞ 㨄^Œ∂Ѩ„|Ǩχ=Ú
#∞O_ç „ÉèOí â◊√Å=∞~Úu=∞xÜ«Ú *Ï„QÆ^•=ã¨÷ Ü«∞O^Œ∞ 㨇iOѨ*ÏʼnõΩ<åfl~x°
K≥ѨCK«∞<åfl~°∞.
ã¨∂~°∞º_»∞ ã¨=Ú„^Œ [Å=ÚÅ#∞ `«# H˜~}° =ÚÅ ^•fi~å H˘xáÈ~Ú Ñ≤=∞‡@
"Õ∞Ѷ¨∞~°∂Ѩ=Ú# P h\˜x =i¬OѨ P ã¨=Ú„^ŒÑ¨Ù h~°∞ #n ÉèÏ==Ú#∞
á⁄O^Œ∞#∞. #nÉèÏ==Ú#∞ á⁄Ok# ã¨=Ú„^ŒÑ¨Ù h~°∞ <Õ#∞ ''ѨÓ~°fi=Ú
㨠= Ú„^Œ =Ú#∞—— J<Õ ã¨ = Ú„^Œ | ∞kú x q_» ∞ K« ∞ suQÍ JYO_»
ã¨zÛ^•#O^Œ~∂° Ѩ=∞QÆ∞ „|Ǩχ=Ú ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂^Œ∞Å<Õ Láê^è∞Œ ÅKÕ YO_»=∞~Ú,
r=ÉèÏ==Ú#∞ ÉÁOk x[~°∂Ѩ=∞QÆ∞ JYO_» ã¨zÛ^•#O^Œ ~°∂Ѩ=Ú#∞ =∞éz
Ü«ÚO_»∞#∞. F âıfi`« Hˆ `«∞"å! h=Ù P ѨÓ~°É‚ Ïè ==Ú#∞ 㨇~°}‰õΩ `≥K∞« ÛH˘#∞=Ú.
㨄^Œ∂Ѩ =∞QÆ∞ „|Ǩχ"Õ∞ h=~Ú Ü«Ú<åfl=Ù.
J=: ã¨HÅõ r=ÙÅ∞ 㨄^Œ∂Ѩ „|Ǩχ=Ú =Å# |∞\˜ì „|Ǩχ=Ú# ÅÜ«∞=Ú
ÉÁO^Œ∞^Œ∞ˆ~x, ã¨=Ú„^Œ=Ú# ѨÙ\˜ì# JÅÅ∞, |∞_»QÆÅ∞ uiy ã¨=Ú„^Œ=Ú#
ÅÜ«∞=∞QÆ∞#@∞¡QÍ r=ÙÅ∞ Jx`«∞ºÅ∞ HÍQÆÅ~°∞. =∞é˜Ü«Ú „|Ǩχ=Ú =Å#
ѨÙ\˜ì „|Ǩχ=Ú# ÅÜ«∞=∞QÆ∞@ KÕ`« ''`å#∞ `å##∞—— J<≥_ç JǨÏOHÍ~°=Ú
á⁄ã¨QÆ∞@KÕ Jx`«º=ÚÅQÆ∞ â◊s~å^Œ∞ÖË r=ÙÅ#^ŒQÆ∞#∞. ã¨=Ú„^Œ=Ú =∂ki
„|Ǩχ=Ú qHÍi HÍQÆÅ^Œ#∞ ã¨Oâ◊Ü«∞=ÚÅ#∞ ÉÏѨÙK«∞<åfl~°∞.
^ÕÇϨ =Ú P`«‡ HÍ<Õ~^° ∞Œ . ^ÕÇϨ =ÚHõ#fl P`«‡qÅHõ}∆ "≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞#∞. J\˜ì
P`«‡ ˆH=Å K≥·`«#º ã¨fi~°∂Ѩ=Ú. ã¨HõÅ Éèí∂`«=ÚÅO^Œ∞ D P`«‡ <≥ÅH˘x
Ü«ÚO_»∞#∞. áêëê}Ï^Œ∞ÅO^Œ∞#∞, =$H∆Í^Œ∞ÅO^Œ∞ P`«‡ K≥·`«#º=Ú "åºÑ≤Oz
Ü«ÚO_»∞#∞. =$Hõ∆=ÚÅO^Œ∞ K≥·`«#º=Ú "åºÑ≤OzÜ«ÚO_»∞@KÕ =$Hõ∆=ÚÅ∞
#=#=ÖÏ_»∞K«∞O_»∞#∞. =$Hõ∆=Ú#O^Œ∞ XHõ âßY#∞ #~°∞HõQÍ, P âßY
#∞O_ç K≥·`«#º=Ú `˘ÅQÆQÍ PâßY â’+≤OK«∞@ Ö’HÍ#∞Éèí==Ú. =$Hõ∆=Ú#∞
J^≥·fi`«ã≤kú 117
#~°∞HõQÍ P =$Hõ∆=Ú #∞O_ç K≥·`«#º=Ú `˘Åy =$Hõ∆"Õ∞ â◊√+≤¯OK«∞#∞.
r=K≥·`«#º=Ú â◊s~°=Ú#O^Œ∞ <≥ÅH˘x Ü«Ú#fl"Õà◊Å #=#=ÖÏ_»∞K«∂
Hõ#|_»∞#∞. r= K≥`· #« º=Ú `˘ÅQÆ∞#O`« "å_çáÈ~Ú â◊√+≤¯OK«∞#∞. nx=Å#
r=Ù_»∞ â◊s~°=Ú Hõ#fl "Õéx =∞#=Ú QÆ∞iÎOK«QÆÅ=Ú. J\˜ì P`«‡Ü«Ú
x`«º=Ú. D ã¨=∞ã¨Î „ѨѨOK«=Ú JkfifÜ«∞ Ѩ~°„|Ǩχ"≥∞ÿÜ«Ú#flk. h=Ù#∞
Ѩ~„° |Ǩχ ã¨fi~∂° ѨÙ_=» ~Ú Ü«Ú<åfl=Ù. <Õ#∞ Ѩ~„° |Ǩχ~°∂ѨÙ_#» ∞ HÍ##∞ „Éè=í ∞#∞
q_»∞=Ù=Ú. ã¨HõÅ â◊s~°"åºÑ≤ K≥·`«#º"Õ∞ QÆÅ^ŒxÜ«Ú, Jk â◊s~°=Ú #∞O_ç
`˘ÅQÆQÍ â◊s~°=Ú â◊√+≤¯Oz, K≥_»∞#xÜ«Ú ã¨Ê+¨ì=Ú.
''r"åÑ‘`«O "å =H˜ÖË^ŒO „q∞Ü«∞ `Õ # r"À „q∞Ü«∞`Õ——
r=K≥·`«#º=Ú `˘Åy#O`«<Õ ^ÕǨÏ=Ú =∞~°}˜OK«∞K«∞#flk HÍx r=Ù_»∞
=∞~°}˜OK«∞@ ÖË^Œ∞. J#∞ „â◊√uÜ«Ú ÃÑ· J~°÷=Ú#‰õΩ KÕÜ«¸`« xK«∞Û#∞.
=∞é˜Ü«Ú
''J*’x`«ºó âßâ◊fi`ÀÜ«∞O ѨÙ~å}À #ǨÏ#º`Õ Ç¨Ï#º=∂<Õ â◊sˆ~—— J#∞
„â◊√uÜ«Ú W^Õ J~°=÷ Ú#∞ `≥Å∞ѨÙ#∞. ''JKÕÛ^ù ÀÜ«∞ =∞^•Ç¨ºÜ«∞ =∞ˆH^¡ Àº â’+¨º
U=K«—— Jx r= x`«º`«fi=Ú#∞ K≥ѨC 㨇$`«∞Å∞ J<ÕHõ=ÚÅ∞ QÆÅ=Ù. J\˜ì
r=K≥`· #« º=Ú â◊s~°=Ú#O^˘Hõ ÉèÏQÆ=Ú#∞O_ç `˘ÅQÆ∞@Ü«Ú, =$Hõ=∆ ÚÅO^ÕQÍHõ
=∞#∞+¨µºÅO^Œ∞ ã¨~Ú`«=Ú QÍOK«#QÆ∞#∞. ѨH"∆õ å`«=∞#∞ "åºkèKÕ Ñ‘_`ç ∞« Å~Ú
â◊s~°=Ú#O^Œ∞ HÍÅ∞,KÕ~Ú K«K∞« ÛѨ_áç È=Ù@ WO^Œ∞ʼnõΩ x^Œ~≈° #=Ú. â◊s~°=Ú
#O^Œ∞ XHõ ÉèÏQÆ=Ú #∞O_ç `˘Åy# r=Ù_∞» =∞iÜ≥ÚHõ ÉèÏQÆ=Ú#O^Œ∞O_»∞#@∞¡,
ã¨HõÅ â◊s~°=ÚÅ #∞O_ç `˘ÅyÜ«Ú, =∞iÜ≥ÚHõ â◊s~°=Ú #O^Œ∞O_»QÆÅ_»∞.
HÍ=Ù# r=Ù_»∞ x`«∞º_»#∞@ ã¨Ê+¨ì=Ú. âßMÏ ÉèË^Œ=Ú#fl#∞ =$Hõ∆"≥ÚHõ¯>Ë
Ü«∞#∞ #@∞¡QÍ â◊s~°ÉèË^Œ=Ú#fl#∞ r"≥·Hõº=Ú Ãã·`«=Ú D^Œ$ëìêO`«=Ú=Å#
ã¨Ê+¨ì=Ú HÍQÆÅ^Œ∞. WOuÜÕ∞QÍHõ ã¨HõÅ „ѨѨOK«=Ú W\˜ì P`«‡~°∂Ѩ=∞x
=Hͯ}˜OK«∞ ''S`« ^•`«‡º q∞^ŒO ã¨~°fi"£∞—— J#∞ „â◊√uÜ«Ú UHÍ`«‡ "å^Œ=Ú#∞
^Œ$_è»Ñ¨~°K«∞#∞. J\˜ì P`«‡~°∂ѨÙ_»=Ù h=x âıfi`«ˆH`«∞#‰õΩ LѨ^ÕtOK≥#∞.
J^≥·fi`«–2 118 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
59
J=: D [QÆ=ÚʼnõΩ „|Ǩχ=Ú Láê^•# HÍ~°}=∞QÆ∞<Õx ã¨HõÅ
[QÆ=ÚÅ∞ q∞^䌺HÍ=K«∞Û#∞. „|Ǩχ=Ú Juã¨∂Hõ∆‡=Ú. [QÆ=ÚÅ∞ Ju ã¨∂÷Å
=ÚÅ∞. ã¨∂Hõ∆‡=∞QÆ∞#k ã¨∂÷Å=∞QÆ∞ ^•xH˜ HÍ~°}=∞QÆ∞@ K«∂zÜ«ÚO_»=Ú.
HÍ=Ù# ã¨∂Hõ‡∆ "≥∞#ÿ „|Ǩχ=Ú ã¨∂Å÷ =∞~Ú# [QÆ=ÚʼnõΩ HÍ~°}=Ú HÍ<Õ~^° #Œ ∞
ã¨Oâ◊Ü«∞=Ú#∞ ÉÏѨÙK«∞<åfl~°∞.
ã¨∂Hõ∆‡=∞QÆ∞#k ã¨∂÷Å=∞QÆ∞^•xH˜ HÍ~°}=Ú HÍ*ÏÅ^Œ#∞@ `«QÆ^Œ∞.
Ju ã¨∂Hõ∆‡=ÚÅQÆ∞ =∞é˜] q`«Î#=Ú Ju qâßÅ=∞QÆ∞ =@=$Hõ∆=ÚʼnõΩ
HÍ~°}=Ú ÅQÆ∞@ Ö’Hõ=Ú# Hõ#|_»∞K«∞#flk. WѨC_»∞ Ju qâßÅ=ÚQÍ
Hõ#|_»∞ =∞é˜]=$Hõ∆=Ú "≥Ú^Œ@ Juã¨∂Hõ∆‡=∞QÆ∞ =∞é˜]q`«Î#=Ú#O^Œ∞
Wq∞_çÜÚ« O_»∞@ ã¨Ê+¨"ì ∞Õ Hõ^•! W^Õ q^è=Œ ÚQÍ D ã¨HÅõ [QÆ=ÚÅ∞#∞ ã¨$+≤Hì ˜
ѨÓ~°fi=Ú ã¨„^Œ∂Ѩ =∞QÆ∞ „|Ǩχ=Ú#O^Õ Wq∞_çÜ«ÚO_»QÆÅ=Ù. ã¨$+≤ì
ã¨=∞Ü«∞=Ú# D qâßÅ ~°∂Ѩ=Ú`À_» Pq~°ƒùqOѨQÆÅ=Ù. P „|Ǩχ=Ú
ã¨∂H∆͇u ã¨∂Hõ∆‡=Ú. QÆ∞~°∞"åHõº =ÚÅO^Œ∞#∞, "Õ^•O`«=ÚÅO^Œ∞#∞
„â◊^ŒúQÆÅ"å~°Å∞ =∂„`«"Õ∞ J^•Ìxx `≥eÜ«∞QÆÅ~°∞. J^•Ìxx á⁄O^ŒQÆÅ~°∞.
ã¨∂Hõ∆‡=∞QÆ∞ =ã¨∞Î=ÙÅ∞ ã¨∂÷Å=∞QÆ∞"åxH˜ HÍ~°}=ÚÅQÆ∞@ Ö’Hõ=Ú#O^Œ∞
ã¨Ê+¨=ì ÚQÆ `≥eÜ«ÚK«∞O_»∞@KÕ ã¨∂Hõ‡∆ =∞QÆ∞ „|Ǩχ=Ú ã¨∂Å÷ =∞QÆ∞ „ѨÑO¨ K«=Ú#‰õΩ
HÍ~°}=Ú HÍQÆÅ^ŒxÜ«Ú, HÍ=Ù# ã¨HõÅ „ѨѨOK«=Ú q∞^䌺 HÍQÆÅ^ŒxÜ«Ú
ÉèÏ==Ú. ''㨠UëÈ}˜=∂ J}À~°}©Ü«∞ó—— J#∞ „â◊√`«∞ÅKÕ J}∞=Ù Hõ#fl#∞
J}∞=~Ú#\˜ìÜ«Ú, ã¨∂H∆͇u ã¨∂Hõ∆‡=∞xÜ«Ú q#|_»∞K«∞O_»∞@KÕ „|Ǩχ=Ú
ã¨∂÷Å=∞QÆ∞ D „|Ǩ‡O_»=Ú#‰õΩ HÍ~°}=Ú HÍ<Õ~°^ŒxÜ«Ú H˘O^Œé∞
`«ÅOK≥^Œ~°∞. D ã¨Oâ◊Ü«∞=Ú#∞ ÉÏѨÙ@‰õΩ ''#º„QÀ^èŒ Ñ¶¨Å=∞`« PǨ~°——
=@c[=Ú#∞ `≥=Ú‡ Jx âıfi`«ˆH`«∞=Ù#‰õΩ K≥Ñ≤Ê# ^•xH˜ `å`«Ê~°º=Ú#∞
ã¨O„QÆÇÏ≤ OK«∞K«∞<åfl~∞° . =@c[=Ú J`«ºÅÊ"≥∞#ÿ #∞, =∞Ǩϟ#fl`« =∞QÆ∞ qâßÅ
=@=$Hõ∆=Ú#‰õΩ HÍ~°}=∞QÆ∞#∞. HÍ=Ù# ã¨∂÷Å=ÚÖË ã¨∂÷Å=ÚʼnõΩ
HÍ~°}=ÚÅ# `«Q^Æ ∞Œ . HÍ=Ù# „|Ǩ‡áê^•#=∞QÆ∞ „|Ǩ‡O_»=Ú „|Ǩ‡aè#fl=Ú
QÍ=Ù# UHõ`fi« ÉèOí QÆq∞ã¨∞=∞O`«ÜÚ« ÖË^xŒ ÉèÏ==Ú. W\˜ì „|Ǩχ=Ú ã¨∂H∆͇u
J^≥·fi`«ã≤kú 119
ã¨∂Hõ‡∆ =Ú. HÍ=Ù# „â◊^QúŒ ÅÆ "å~°Å∞ J^•Ìxx `≥eÜ«∞QÆÅ~°∞. =∞é˜ÜÚ« „|Ǩχ=Ú
D „|Ǩ‡O_»=Ú#‰õΩ q=~°Î HÍ~°}=∞x "Õ^•O`«~Ç° Ϩ 㨺=Ú. ~°A˚ q=~°=Î ∞QÆ∞
ã¨~°Ê=Ú=Öˇ, ã¨HõÅ „|Ǩ‡O_»=Ú „|Ǩχ~°∂Ѩ=∞#∞@ ã¨Ê+¨ì=Ú. HÍ=Ù#
„|Ǩχ=Ú JkfifÜ«∞=∞xÜ«Ú, P „|Ǩχ"Õ∞ â◊s~°=ÚÅO^Œ∞ „Ѩ"ÕtOz
r=Ù_»# |_»∞K«∂, J`«_Õ ã¨`«º=∞xÜ«Ú ÉèÏ==Ú.
J=: „|Ǩχ=Ú ^ÕÇϨ =Ú#O^Õ Ü«Ú#fl Ü≥∞_»Å UÅ Hõ#|_»^∞Œ ? Hõ#|_»∞
ã¨fiÉèÏ==Ú P „|Ǩχ=Ú#‰õΩ ÖË^Õx, =∞#=Ú P „|Ǩχ=Ú#∞ `«ÅOK«∞@‰õΩ
KÕÜ«Ú „Ѩܫ∞`«fl=ÚÅxflÜ«Ú =º~°÷=ÚÅ∞ HÍQÆÅ=#∞ ã¨Oâ◊Ü«∞=ÚÅ#∞ ÉÏѨÙ
K«∞<åfl~°∞.
LѨC h\˜Ü«∞O^Œ∞ "Õã≤# Jk h\˜Ö’ Hõé∞QÆ∞#∞. "≥Ú^Œ@ P LѨC
HõO\˜H˜ Hõ#|_»∞K«∞O_»∞#∞. HÍx h\˜Ö’ Hõé˜y# Ñ≤=∞‡@ h\˜Ü«∞O^Œ∞#fl#∞
HõO\˜H˜ Hõ#|_»^∞Œ . KÕu`À Ѩ@*ì ÏÅ=Ú. W>Ë¡ „|ǨχK≥`· #« º=Ú ™êH˜~∆ ∂° Ѩ=Ú#
ã¨HõÅ „áê}˜HÀ\˜H˜x ǨÏ$^ŒÜ«∞ Ѷ¨ÅHõ=Ú# „ѨHÍtOK«∞K«∞<Õ Ü«ÚO_»∞#∞.
ã¨HÅõ „áê}∞ŠǨÏ$^ŒÜ∞« ã‘=∞ÅO^Œ∞ <≥ÅH˘xÜ«Ú#fl#∞, K«‰Ω∆õ ~ånO„kÜ«∞=ÚʼnõΩ
QÀK«~°=Ú HÍ<Õ~°^Œ∞. h@Hõeã≤# Å=}~°ã¨=Ú#∞ <åÅ∞HõKÕ Hõ#∞Q˘O^Œ∞=Ú.
W>Ë¡ ǨÏ$^ŒÜ∞« ã‘=∞ÅO^Œ∞ <≥ÅH˘xÜ«Ú#fl „|Ǩχ K≥`· #« º=Ú#∞ =∞Ǩ"åHõºÑ¨Ó~°fiHõ
=ÚQÆ QÆ∞~°∂Ѩ^Õâ◊=ÚKÕ ™êfi#∞Éèí==Ú `≥eÜ«∞QÆÅ~°∞. Hõ#∞Hõ<Õ ''PKå~°º"å<£
ѨÙ~°∞ëÈ"Õ^Œ—— PKå~°∞º_»∞ QÆÅ =∞#∞+¨µ_Õ „|Ǩχ `«`«Îfi=Ú#∞ `≥eÜ«∞QÆÅ_»x
"Õ^•O`«=ÚÅ∞ `≥Å∞ѨÙK«∞#flq. J\˜ì 㨄^Œ∂Ѩ=∞QÆ∞ „|Ǩχ=Ú h"≥·Ü«Ú<åfl=Ù.
HõO\˜H˜ Hõ#|_»∞ ^Œ$â◊º"≥∞#fl_∞» #∞ h=Ù HÍ^Œ∞. „|ǨχK≥`· #« º=Ú ^ÕÇϨ =∞O^ÕÜÚ«
#fl#∞ ZÅ¡"Õà◊Å Hõ#|_»^Œ∞. QÆ∞~°∞=ÚY=Ú# "Õ^•O`ÀѨ^Õâ◊=ÚKÕ ™êfi#∞Éèí=
=Ú# QÀK«~°=Ú HÍQÆÅ^Œ∞.
J=: ã¨^∞Œ ~æ ∂° Ѩ^âÕ "◊ ∞Õ |O^è=Œ Ú#∞ `˘ÅyOѨ*ÏÅ∞#x ^Œ$ëìêO`« ѨÓ~°fiHõ
=ÚQÆ K≥ѨCK«∞<åfl~°∞.
ã¨OѨ#∞fl_#·≥ QÆ$ǨÏã¨∞_÷ ∞» `«# WO@ Ѩ~∞° O_ç x„kOK«∞K«∞O_»QÍ, KÀ~°∞Å∞
J^≥·fi`«–2 120 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
60
P WO\˜Ü∞« O^Œ∞ „Ѩ"tÕ Oz J`«x HÍà◊√§KÕ`∞« Å∞ Hõ\,ì˜ <À~°∞ `≥é=hÜ«∞‰õΩO_®
J`«xx Ѩ@∞ìH˘xáÈ~Ú, H©HÍ~°}º=Ú# KÕiÛ, J`«x Ü≥Ú^ŒÌ #∞O_»∞ ã¨~°fiã¨fi
=Ú#∞ JѨǨÏiO`«∞~°∞. J@∞¡ JѨǨÏiOzÜ«Ú "åx |O^èŒ=ÚÅ#∞ q_»nã≤,
"åix q_çÑ≤OѨHõ, J~°}º=Ú#O^Õ q_»z `«=∞ „`À=#∞ `å=Ú áÈ=Ù^Œ∞~°∞.
áêѨ=∂ QÆ$ǨÏã¨∞÷_»∞ k‰õΩ¯ÖËHõÜ«∞O^Õ Ñ¨_çÜ«ÚO_»QÍ, ^≥·==â◊=Ú# P „`À=
Ü«∞O^Œ∞ áÈ=Ù ÉÏ@™ê~°∞Å∞ ^ŒÜ∞« EÑ≤, |O^è=Œ ÚÅ#∞ `≥Q„Æ `≥OÑ≤, q=Ú‰õΩ_Î #» ∞
KÕÜ∞« QÍ, "å~°∞ K≥ÑÊ≤ # „`À=#∞|\˜ì `«# QÆ$ǨÏ=Ú#∞ KÕ~∞° #∞. W>Ë¡ HÍ=∞„HÀ^è•
^Œ∞Å#∞ â◊„`«∞=ÙÅ∞ r=Ùx x[Ѩ^=Œ Ú #∞O_ç „Éè+í µ¨ xì *Ëã≤ ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂^Œ∞Å#∞
Ѷ¨∞’~å~°}º=Ú# ‰õÄÅ„^Àã≤i. áêѨ=∂r=Ù_»∞ ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂^Œ∞ÅO^Œ∞
`«QÆ∞ÖÁ¯x, "å\˜ #∞O_ç q_ç=_ç x[Ѩ^Œ=Ú#∞ *Ë~°∞ „`À= QÍ#Hõ,
^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂^Œ∞ÖË `«# x[Ѩ^Œ=∞x ÉèÏqOK«∞K«∞, ^Œ∞óY=ÚÅ áêÅ∞
HÍ*ÁK≥Û#∞. W@∞¡O_»QÍ Ñ¨Ó~°fiÑÙ¨ }º=â◊=Ú# ã¨O„áêѨ=Î ∞~Ú# ã¨^∞Œ ~æ ∞° =Ù W`«x
ã≤÷ux Ez *ÏeQ˘x, HÍ=∞„HÀ^è•^Œ∞Å ÉÏé˜ #∞O_ç q_»∞=_»∞ =∂~°æ=Ú#∞
EѨQÍ, P `«`fiΫ =Ú#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘x ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂^Œ∞Å∞ `å#∞ HÍ#x `≥eã≤,
^Œ∞óY=ÚÅ #∞O_ç q_ç=_ç ã¨∞dOK«∞#∞. F âıfi`«ˆH`«∞"å! h"å 㨄^Œ∂Ѩ=∞QÆ∞
„|Ǩχ"Õ∞ J~Ú=Ù<åfl=Ù. h x[~°∂Ѩ=Ú#∞ `≥eÜ«Ú=Ú. á⁄O^Œ∞=Ú.
ã¨^Œ∂æ~°∂Ѩ^Õâ◊=Ú ÖËxKÀ `«`«Îfi=Ú#∞ `≥eÜ«Ú@ â◊Hõº=Ú HÍ^Œx ÉèÏ==Ú.
J=: J*Ï˝xH˜=Öˇ *Ï˝xH˜ =∞~°}„Hõ=∞=Ú ã¨=∂#"Õ∞ J~Ú##∞, =∞~°}
=Ú#‰õΩ Ñ≤=∞‡@ qâı+¨=Ú HõÅ^Œ#∞K«∞<åfl~°∞.
*Ï˝xÜ«Ú, J*Ï˝xÜ«Ú =∞~°}O˜ K«∞#ѨÙ_∞» Éè^Ë =Œ ÚO_»^∞Œ . "åiH˜ QÆÅ K«‰Ω∆õ ~å
nO„kÜ«∞=ÚÅ∞ âßG=∞O^Œ∞ K≥ѨÊ|_ç# suQÍ ã¨HõÖËO„kÜ«∞=ÚÅ∞ JO`«ó
Hõ ~ ° } =∞O^Œ ∞ #∞, JO`« ó Hõ ~ ° } =Ú „áê}=∞O^Œ ∞ #∞, „áê}=Ú
Ѩ~°=∂`«‡Ü«∞O^Œ∞#∞, „Hõ=∞=Ú `«Ñ¨ÊHõ qÅÜ«∞=Ú ÉÁO^Œ∞#∞. D „Hõ=∞=Ú#
„|Ǩ Ï ‡=Ú#∞ Zé∞OQÆ x "åiH˜ x „|Ǩ Ï ‡=Ú#∞ Zé˜ O y# "åiH˜ x
`å~°`«=∞º"Õ∞q∞Ü«Ú HÍ#~å^Œ∞. HÍx J@∞¡ =∞$`«∞Å~Ú# gi~°∞=Ù~°Ö’
J*Ï˝x „Hõ=∞=ÚQÆ [#‡|O^è=Œ Ú# =∞~°Å „Ѩ"tÕ OK«∞#∞. J@∞¡ [#‡|O^è=Œ Ú#
J^≥·fi`«ã≤kú 121
„Ѩ"ÕtOK«∞@‰õΩ =¸Å=Ú J*Ï˝#=Ú. q^•fiOã¨∞#‰õΩ D J*Ï˝#=Ú
Jã¨Îq∞OK«∞@KÕ J`«_»∞ =∞$`«∞º=Ù#∞ =OzOK«∞#∞. J#QÍ [#‡|O^èŒ=Ú#
=∞~°Å „Ѩ"tÕ OѨ_∞» . F âıfi`« Hˆ `«∞"å! h=\˜ì 㨄^Œ∂Ѩ „|Ǩχ=∞~Ú Ü«Ú<åfl=Ù.
D `«`«Îfi=Ú#∞ `≥Å∞ã¨∞H˘x =∞$`«∞º|O^èŒ=Ú#∞ `«iOѨÙ=Ú. *Ï˝xH˜ =∞~°}
„Hõ = ∞=Ú J*Ï˝ x `À_» 㨠= ∂#=∞~Ú##∞, =∞~° } Ï#O `« ~ ° = Ú#
ã¨zÛ^•#O^Œ~∂° ѨÙ_≥· Ü«ÚO_»∞<Õ HÍx, =∞~°Å D Ö’Hõ=ÚÅO^Œ∞ ѨÙ@ì*ÏÅ_»x
ÉèÏ==Ú.
J=: q^•fiOã¨∞x=º=Ǩ~°=Ú Jq^•fiOã¨∞x =º=Ǩ~°=Ú`À_» ã¨=∂#"≥∞ÿ
Ü«ÚO_»QÍ, Jq^•fiOã¨∞x=Öˇ q^•fiOã¨∞_ÕÅ |O^èŒ=Ú#∞ J#∞ÉèíqOѨ_»#∞
ã¨Oâ◊Ü«∞=Ú#∞ ÉÏѨÙK«∞<åfl~°∞.
ѨÓ~°fiHÍÅ=Ú# ã¨`åºã¨`º« =ÚÅ#∞ QÆ∞iÎOK«∞@‰õΩ <åºÜ«∞™ê÷#=ÚÅO^Œ∞
XHõ PKå~°=Ú HõÅ^Œ∞. ~å[Éèí@∞Å∞ XHõ ^˘OQÆ#∞ |OkèOz ~å[ã¨Éèí‰õΩ
fã¨∞H˘x =K«∞Û^Œ∞~°∞. J`«_∞» <Õ#∞ P ^˘OQÆ`#« =Ú KÕÜ∞« ÖË^xŒ K≥ÑC¨ K«∞O_≥#∞.
"åx =∂@ÅÜ«∞O^Œe ã¨`åºã¨`º« =ÚÅ#∞ `≥eÜ«Ú@‰õΩ ~å*Ï[˝KÕ XHõ W#∞Ѩ
Q˘_»e¤ x Zé]QHÆ ÍeÛ, P^˘OQÆ#∞ ^•xx Ѩ@∞ìH˘#=∞O^Œ∞~°∞. J`«_∞» x[=ÚQÍ
^˘OQÆ HÍx Ü≥∞_»Å P W#∞Ѩ Q˘_»¤e Ѩ@∞ìH˘x#KÀ J`«xH˜ HÍÅ^Œ∞. J@∞¡
HÍÅxKÀ J`«xx q_»∞^ŒÅ KÕÜ«Ú^Œ∞~°∞. J@∞¡QÍHõ J`«_»∞ x[=ÚQÆ ^˘OQÆ
`«#=Ú KÕã#≤ KÀ P Q˘_»e¤ KÕ J`«_∞» HÍÅÛ|_»∞#∞. ~å*Ï[˝KÕ |OkèOѨ|_»∞#∞.
W>Ë¡ P`«‡*Ï˝#=ÚÖËx =¸_è∞» _»∞ `å#∞QÍx ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∂^Œ∞Å#∞ `å#x `«ÅOz
^˘OQÆ=Öˇ Jã¨`«º"åkÜ≥ÿ∞ `˘Å∞`« =∞$`«∞º"å`«|_ç, Ñ≤=∞‡@ [#‡|O^èŒ=Ú#∞
á⁄O^Œ∞#∞. x[=∞QÆ∞ P`«‡ã¨fi~∂° Ѩ=Ú#∞ `≥eã≤# q"ÕH˜ ã¨`åºaèãO¨ kè QÆÅ"å_»
QÆ∞@KÕ [#‡|O^èŒ=Ú#∞ á⁄O^Œ*ÏÅ_»∞. F âıfi`« ˆH`«∞"å! J\˜ì 㨄^Œ∂Ѩ=∞QÆ∞
„|Ǩχ=Ú h"≥·Ü«Ú<åfl=Ù. hH© [#‡|O^èŒ=Ú =∞~°Å =∞~°Å ~åQÆÅ^Œ#∞ ã¨Oâ◊
Ü«∞=Ú#∞ K≥O^Œ‰õΩ=Ú. x[=ÚQÍ ^˘OQÆ`«#=Ú KÕã≤# "åxˆH |O^èŒ=Ú
ã¨OÉèqí OK«∞ suQÍ P`«‡*Ï˝#=Ú ÖËx =¸_è∞» #ˆH [#‡|O^è=Œ Ú ã¨OÉèqí OK«∞#∞.
^˘OQÆ`«#=Ú KÕÜ«∞x ѨÙ~°∞+¨µ_»∞ q_»∞^ŒÅ á⁄Ok#@∞¡QÍ P`«‡*Ï˝xÜ«Ú
J^≥·fi`«–2 122 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
61
q_»∞^ŒÅ K≥O^Œ∞#x ÉèÏ==Ú.
''™È#$`åaè ã¨O^èÀ #$`Õ<å`å‡# =∞O`«~å÷Ü«∞ I
Ѩiâ◊√O `«Ñ¨ÎO „Ѩu QÆ$Ǩ‚u ã¨^ŒÇ¨Ïº`Õ ^èŒÇ¨Ï#º`Õ II——
Jã¨`º« =Ú#∞ K≥ÑC¨ #`«_∞» P`«‡ã¨fi~∂° Ѩ=Ú#∞ ã¨`º« =ÚKÕ HõÑÊ≤ ѨÙzÛ HÍeÛ#
Q˘_»¤ex Ѩ@∞ìH˘#∞#∞. Jyfl `«Ñ¨ÙÎ_»QÆ∞#∞. Ñ≤=∞‡@ ^ŒO_çOK«|_»∞#∞ J#∞
„â◊√uÜ«ÚÃÑ· x~°‚Ü«∞=Ú#‰õΩ KÕÜ«¸`«xK«∞Û#∞. P`«‡*Ï˝#=ÚÖËx "åix
KÀ~°∞xKÕ áÈÅ∞Û@KÕ P`«‡*Ï˝#=ÚÖËx "åx [#‡Hõ_»∞ â’K«hÜ«∞=∞#∞@
ã¨Ê+¨ì=Ú.
''Ü≥∂#º^ä• ã¨O`«=∂`å‡# =∞#º^ä• „ѨuѨ^Œº`Õ I
H˜O`Õ# #Hõ$`«O áêѨO KÀˆ~}Ï`«‡ ѨǨi}Ï II——
XHõ f~°∞# LO_»∞ P`«‡ `«`«Îfi=Ú#∞ =∞é˜Ü≥ÚHõf~°∞# `«ÅK«∞ KÀ~°∞_»∞
KÕÜ«∞x áêѨ"Õ∞q∞ HõÅ^Œ∞? ã¨HõÅ áêѨ=Ú *ËÃã#x ÉèÏ==Ú. KÀ~°∞_»∞ `«#
H˘é‰õΩ W`«~° =ã¨∞=Î ÙÅ#∞ JѨÇϨ iOѨ W`«_∞» `«# P`«‡ `«`fiΫ =Ú<Õ JѨÇϨ iO
K«∞#x ÉèÏ==Ú.
P~°∞}˜ Ü«∞#∞ #`«_»∞ `«# Ѩل`«∞_»QÆ∞ âıfi`«ˆH`«∞=Ù#‰õΩ ''`«`«Îfi=∞ã≤
âıfi`Hˆ« `À—— Jx `˘q∞‡k™ê~°∞¡ "Õ^•O`« `«`fiΫ =Ú#∞ LѨ^tÕ OK≥#∞. âıfi`« Hˆ `«∞=Ù
P `«`«Îfi=Ú#∞ QÆ∞iÎOz `å#∞ JkfifÜ«∞=∞QÆ∞ ã¨zÛ^•#O^Œ ã¨fi~°∂ѨÙ_»#x
`≥eã≤ ™êfi~å[º ™œYº=Ú#∞ á⁄O^≥#∞. Hõ$`å~°∞_÷ ®Ü≥∞#∞. =∞é˜Ü∞≥ =fi_xÕ Ü«Ú,
D `«`«Îfi=Ú#∞ q=∞i≈Oz `å#∞ JkfifÜ«∞ ã¨zÛ^•#O^Œ ã¨fi~°∂ѨÙ_»#x
`≥Å∞ã¨∞H˘x#, J`«_»∞#∞ J>Ë¡ ™êfi~å[º ã¨∞Y=Ú#∞ J#∞ÉèíqOѨQÆÅ_»∞.
Hõ$`å~°∞÷_»∞ HÍQÆÅ_»∞. =ÚH˜Î á⁄O^Œ∞#∞.
J=: J^è~Œ fi° } âßY Ü«∞O^Œe ''JÜ«∞ =∂`å‡ „|Ǩχ—— J#∞ =∞Ǩ"åHõº=Ú
JYO_®~°÷=∞#∞K«∞<åfl~°∞.
=∂O_»∂Hõº „â◊√uÜ«∞O^Œ∞ ''Fq∞`Õº`« ^ŒH~∆õ ° q∞^ŒO ã¨~fi° "∞£ —— Dã¨=∞ã¨=Î Ú
J^≥·fi`«ã≤kú 123
FOHÍ~° ~°∂Ѩ=∞x LѨ„Hõq∞Oz, JHÍ~°, LHÍ~°, =∞HÍ~°=ÚÅ#∞ P FOHÍ~°
=Ú#‰õΩ HõeÊOK≥#∞. Ñ≤=∞‡@ P áê^Œ=ÚÅ#∞ „Hõ=∞=ÚQÆ XHõ ^•xÜ«∞O^Œ∞
=∞é˜Ü≥ÚHõ ^•xx ÅÜ«∞=Ú KÕã≤ q∞ye# JYO_» K≥·`«#º=Ú 'P`«‡— J<≥#∞.
J#QÍ JHÍ~°=Ú LHÍ~°=∞O^Œ∞, LHÍ~°=Ú =∞HÍ~°=∞O^Œ∞ ÅÜ«∞=Ú KÕÜ∞« QÍ
q∞ye# J~°=÷ ∂„`«∞Hˆ K≥`· #« º=Ú. D „ѨHÍ~°=Ú *Ï„QÆ^•=ã¨#÷ ∞ ã¨fiѨfl=∞O^Œ∞
ÅÜ«∞=Ú K≥Ü∂« ºe. JO>Ë ã¨fiÑfl¨ O =∂ki D „ѨÑO¨ Kåxfl JO\˜=Ú@ì#@∞¡QÍ
^Œi≈OKåÅx J~°÷O. ã¨fiáêflxfl ã¨∞+¨µÑ≤ÎÖ’ ÅÜ«∞O K≥Ü«∂ºe. JO>Ë ã¨fiѨflO
‰õÄ_® <å=∞~°∂áê`«‡Hõ"Õ∞ HÍ|\˜ì ã¨∞+¨µÑ≤Î =∂ki <å=∞~°∂Ѩ~°Ç≤Ï`«OQÍ
K«∂_®Åx J~°÷O. ã¨∞+¨µÑ≤Îx =∞~°ÖÏ ã¨=∂kèÖ’H˜ ÅÜ«∞O K≥Ü«∂ºe. z=~°HÍ
â◊¥<åºxfl =∞~°ÖÏ â◊√^Œú K≥·`«#ºO`À ÉèísÎ KÕã¨∞H˘x JÉèÏ=OQÍ HÍHõ ÉèÏ=
~°∂ѨOQÍ J#∞Éèí"åxH˜ `≥K«∞ÛHÀ"åe. J\˜ì P`«‡ D^ÕǨÏ=∞O^Œ∞ QÆÅ K≥·`«#º
"Õ∞##∞K«∞ ''JÜ«∞=∂`å‡ „|Ǩχ—— D^ÕǨÏ=Ú# QÆÅ P`«‡„|Ǩχ=∞x
"≥Å¡_çOK≥#∞. D P`«‡ ã¨fi~°∂Ѩ"Õ∞ „|Ǩχ=∞xÜ«Ú P P`«‡ JYO_»=∞xÜ«Ú,
r=„|Ǩχ=ÚʼnõΩ SHõº=∞xÜ«Ú J^èŒ~°fi} "Õ^Œ=ÚKÕ ã¨Ê+¨ì=ÚQÆ K≥ѨÊ|_≥#∞.
J=: W@∞¡ <åÅ∞QÆ∞ "Õ^Œ=ÚÅ LѨx+¨`«∞ÎʼnõΩ `å`«Ê~°º=∞~Ú ã≤kúOz#
r=„|ÃǷχHõº=Ú#‰õΩ „ѨÜ≥∂[#=Ú K≥ѨCK«∞<åfl~°∞.
„Ѩ ` « º QÆ ƒ Ǩ Ï ‡ã¨ fi ~° ∂ Ѩ = Ú x`« º =Ú. *Ï˝ # Ѷ ¨ ∞ #=Ú. =∂Ü« ∞ ,
Jq^Œºã¨O|O^è=Œ Ú ÖËqÜ«Ú „Ѩ`º« QƃǨχ=Ú# ÖË=Ù HÍ=Ù# Jk Ѩiâ◊√^Œ=ú Ú.
Ö’Hõ=Ú# QÆÅ =ã¨∞Î=ÙʼnõΩ ã¨OÉèíqOK«∞ ÉèÏ=qHÍ~°=ÚÅ∞ Pé∞ `≥QÆÅ∞. Jq
LO_»∞@, ѨÙ@∞ì@, =$kúK≥O^Œ∞@, Ѩi}q∞OK«∞@. JѨHõ∆Ü«∞=Ú á⁄O^Œ∞@,
#tOK«∞@ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ #q. Ö’Hõ=Ú#O^Õ =ã¨∞"Î #·≥ #∞ "≥Ú^Œ@ ѨÙ@∞ìK∞« #fl^#Œ ∞
ÉèÏ=qHÍ~°=Ú#∞ á⁄O^Œ∞#∞. Ñ≤=∞‡@ =$kú K≥O^Œ∞#∞. Ѩi}Ï=∞=Ú#∞
á⁄O^Œ∞#∞. Ñ≤^ŒÑ¨ P =ã¨∞Î=Ù#‰õΩ JѨHõ∆Ü«∞=Ú#∞, <åâ◊#=Ú#∞ "å\˜Å∞¡#∞.
D Ö’Hõ=Ú#O^Õ =ã¨∞Î=Ù #‰õΩ ÃÑ· ÉèÏ=qHÍ~°=ÚÅÖ’ `˘eÉèÏ= qHÍ~°=∞QÆ∞
ѨÙ@∞ì=Ù Hõey#KÀ =∞eÉèÏ= qHÍ~°=ÚÅ∞ P =ã¨∞Î=Ù#∞ K«∞@∞ì=Ú\˜ì
`«∞^Œ=Ú\˜Oì ѨQÅÆ =Ù. „Ѩ`º« QƃǨχ=Ú#‰õΩ ѨÙ@∞ì=Ù ÖˉΩõ O_»∞@KÕ D Pé˜O\˜#O^Õ
J^≥·fi`«–2 124 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
62
ÉèÏ=qHÍ~°=Ú ^•xx JO@^Œ∞. HÍ=Ù# „Ѩ`«ºQƃǨχ=Ú xifiHÍ~°=Ú.
JO^Œ∞=Å# ZšѨC_»∞ =ÚHõÎã¨fiÉèÏ==∞~Ú Ü«ÚO_»∞#∞. P „Ѩ`«ºQƃǨχ=Ú
x~°=Ü«∞=Ú. Ö’Hõ=Ú#O^Œ∞ J=Ü«∞==ÚÅ∞ QÆÅ =ã¨∞=Î ÙÅ∞ J=Ü«∞==ÚÅ∞
#tOѨ #tOK«∞#∞. D „Ѩ`º« QƃǨχ=Ú x~°=Ü«∞=Ú. HÍ=Ù# D „|Ǩχ=Ú#‰õΩ
<åâ◊#=Ú "å\˜Å^¡ ∞Œ . D „Ѩ`º« QƃǨχ=Ú Ñ¨~=° ∂~°÷ 㨄^Œ∂Ѩ=Ú, x~°=Ü«∞=Ú
Hõ#∞Hõ<Õ ã¨∂H∆͇u ã¨∂Hõ‡∆ =Ú. Ѩ~=° ∂~°÷ 㨄^Œ∂Ѩ=∞QÆ∞ D „|Ǩχ=Ú#‰õΩ `À_»∞QÆ
=∞é˜Ü≥ÚHõ =ã¨∞Î=ÙÖË^Œ∞. HÍ=Ù# „|Ǩχ =∞kfifÜ«∞=Ú. P#O^Œ ~°∂Ѩ=∞QÆ∞
D „|Ǩχ=Ú „|Ǩ‡O_»=Ú#O`«Ü«Ú xO_ç ѨÓ~°‚=∞~Ú Ü«ÚO_»∞#∞. <Õ<å
„Ѩ`«ºQƃǨχ ã¨fi~°∂Ѩ٠_»<≥·Ü«Ú<åfl#∞. ã¨Ç¨Ï[=ÚQÆ ^ÕnѨº=∂#∞_»~Ú
"≥Å∞Q˘O^Œ∞ ã¨∂~°∞ºx Ü«∞O^Œ∞ pHõ\˜=Öˇ ã¨Ç¨Ï[ ã¨fi„ѨHÍâ◊=Ú, ã¨zÛ^•#O^Œ
~° ∂ Ѩ = Ú#QÆ ∞ <åÜ« ∞ O^Œ ∞ D „Ѩ Ñ ¨ O K« = Ú Ñ¨ Ó ~° fi HÍÅ=Ú#ÖË ^ Œ ∞ .
=~°=Î ∂#HÍÅ=Ú#ÖË^∞Œ . Éèqí +¨º`ü HÍÅ=Ú# ã¨OÉèqí OѨɒ^Œ∞. D q^è=Œ ÚQÍ
QÆ∞~°∂Ѩ^Õâ◊=ÚKÕ x`«º, â◊√^Œú, |∞^Œú, =ÚHõÎ ã¨fiÉèÏ="≥∞ÿ#k P`«‡Ü«∞xÜ«Ú,
J\˜ì P`«‡ã¨fi~∂° Ѩ=Ú#∞ `«#Ü«∞O^Œ∞ `≥eÜ«Ú r=Ù#‰õΩ r=ÉèÏ==Ú `˘ÅQÆ∞#∞.
„|ǨχÉèÏ==Ú Pq~°ƒùqOK«∞#∞. HÍ=Ù<Õ N ã¨∞ˆ~â◊fi~åKå~°∞ºÅ∞:
''`«`«Îfi=∞™êºk "åHÀº`«÷ ã¨=∞ºw÷[#‡ =∂„`«`«ó I
Jq^•º ã¨Ç¨ÏH͈~º} <åã‘ ^Œã≤Î Éèíq+¨ºu II——
QÆ∞~°∂Ѩk+¨=ì ∞QÆ∞ ''`«`fiΫ =∞ã≤—— =∞Ǩ"åHõº=Ú =Å# „|Ǩ‡`≥‡· Hõº *Ï˝#=Ú
HõÅ∞QÆ∞#O`«<Õ Jq^Œº JO`«iOK«∞#xi. =Ú`«ºÑ¨ÙzѨÊ#∞ K«∂z "≥O_çÜ«∞x
„Éè=í ∞Ѩ_#ç =∞#∞A_»∞ =Ú`«ºÑ¨ÙzÑ¨Ê `«`fiΫ =Ú `≥eÜ«∞QÍ<Õ WѨC_»∞ Wk "≥O_ç
HÍ^ŒxÜ«Ú, ѨÓ~°fi=Ú "≥O_çHÍ^ŒxÜ«Ú, =ÚO^Œ∞ HÍÅ=Ú# ã¨~Ú`«=Ú
"≥O_ç HÍ^ŒxÜ«Ú `≥eÜ«Ú#∞. =Ú`«ºÑ¨ÙzÑ¨Ê Ü«∞O^Œ∞ Hõ#|_»∞ "≥O_ç HõeÊ`«=Ú
QÍx "åã¨Î==Ú HÍ^Œ∞. HõeÊ`«=ã¨∞Î=ÙÅ `«`«Îfi=Ú P =ã¨∞Î=ÙÅ HõÅÊ#‰õΩ
P^è•~°=∞QÆ∞ =ã¨∞Î=ÙHõ#fl "Õé˘O_»∞ HÍ<Õ~°^Œ∞. HõÅÊ<å^è•~°=Ú Hõ#∞Q˘x#
Hõ e Ê`« = 㨠∞ Î = ÙÅ∞ „uHÍÅ=ÚÅO^Œ ∞ ÖË = #∞ `« ` « Î fi =Ú QÀK« i OK« ∞ @
`≥eÜ«ÚK«∞#flk. WOuÜÕ∞HÍ^Œ∞ =Ú`«ºÑ¨ÙzÑ¨Ê `«`«Îfi=Ú `≥eÜ«∞QÍ,
=Ú`«ºÑ¨ÙzѨÊ#∞ P=iOzÜ«Ú#fl J*Ï˝#=Ú ã¨~Ú`«=Ú `˘ÅQÆ∞#∞. J>Ë¡
J^≥·fi`«ã≤kú 125
P`«‡ `«`fiΫ =Ú `≥eã≤#KÀ P P`«‡#∞ P=iOz Ü«Ú#fl J*Ï˝#=Ú `˘ÅQÆ∞#∞.
Jq^Œº `˘ÅQÆQÍ Jq^Œº=Å# ѨÙ\˜ì# ã¨HõÅ „|Ǩ‡O_»=Ú `˘ÅQÆ∞#∞.
„uHÍÅ=Ú ÅO^Œ∞ J*Ï˝#=Ú ÖË^Œ<Õ *Ï˝#=Ú L^Œ~ÚOK«∞#∞. W\˜ì *Ï˝x
r=#∞‡‰õΩÎ_»#|_»∞#∞. „áê~°|^Œú Éè’QÍ=™ê#=Ú# q^ÕÇ¨Ï ÔH·=ź=Ú#∞
á⁄O^Œ∞#∞
''`«ã¨º`å= ^Õ=z~°O Ü«∂=#∞fl I q"≥∂ˆH∆º J^èŒ ã¨OѨ`Õûº II——
J\˜ì *Ï˝x â◊s~°=Ú q_»∞z#O`«<Õ „|ǨχÉèÏ==Ú#∞ á⁄O^Œ∞K«∞<åfl_»#∞
„â◊ √u WO^Œ ∞ʼnõ Ω „Ѩ = ∂}=Ú. HÍ=Ù# r=#∞‡H˜ Î Ü« ∞xÜ« Ú , q^Õ Ç ¨ Ï
=ÚH˜ÎÜ«∞xÜ«Ú =ÚH˜Î Ô~O_»∞ q^èŒ=ÚÅ∞.
*Ï˝#=Ú Ñ¨~ÀHõ∆=∞xÜ«Ú, JѨ~ÀHõ∆=∞xÜ«Ú Ô~O_»∞ q^èŒ=ÚÅ∞.
K«‰õ∆Ω~ånO„k Ü«∞=ÚÅ=Å# ѨÙ@∞ì *Ï˝#=Ú Ñ¨~ÀHõ∆=∞#|_»∞#xÜ«Ú,
"åHõº"≥∞#fl_∞» JѨ~ÀHõ∆ *Ï˝#=Ú#∞ ѨÙ\˜Oì Ѩ*ÏÅ^ŒxÜ«Ú "å^Œ∞Å Pâ◊Ü∞« =Ú.
HÍx ''^Œâ◊=∞ã¨Îfi=∞ã≤—— h=٠Ѩ^Œ="å_»=#∞ "åHõº=Ú JѨ~ÀHõ∆ *Ï˝#=Ú#∞
ѨÙ\˜ìOK«∞@ Ö’HÍ#∞Éèí= ã≤^Œú=Ú. HÍ=Ù# ''`«`«Îfi=∞ã≤—— "åHõº=Ú JѨ~ÀHõ∆
*Ï˝#=Ú#∞ ѨÙ\˜ìOK«∞@ Ö’HÍ#∞ Éèí= ã≤^Œú=Ú. HÍ=Ù# ''`«`«Îfi=∞ã≤—— "åHõº=Ú
JѨ~ÀHõ∆ *Ï˝#=Ú#∞ HõeyOK«∞##∞@ `«^䌺=Ú.
J=: „|Ǩχ=Ú#‰õΩ `À_»∞QÆ SHõº*Ï˝#=Ú#flO^Œ∞# „|Ǩχ=Ú JkfifÜ«∞=Ú
HÍ<Õ~°^Œ#∞ ã¨Oâ◊Ü«∞=Ú#∞ ÉÏѨÙK«∞<åfl~°∞.
J~°}˜x =∞kOѨ Jyfl ѨÙ@∞ì#∞. P ѨÙ\˜ì# Jyfl `å#∞ ^ŒÇ≤ÏOK«^Œy#
`«$}HÍëìê^Œ∞Å#∞ ^ŒÇ≤ÏOz `å#∞ LѨâ◊q∞OK«∞#∞. J>Ë¡ =∞Ǩ"åHõº=ÚÅ#∞
q=∞i≈OѨQÍ JYO_» „|Ǩ‡HÍ~°=∞QÆ∞ *Ï˝#=Ú L^Œ~ÚOK«∞#∞. J@∞¡
L^Œ~ÚOz# P`«‡*Ï˝#=Ú ã¨HõÅ ^Œ$â◊º=ÚÅ#∞ ã¨=¸Å=ÚQÆ áÈQ˘\˜ì `å#∞
ÔH·=źã¨O[˝ QÆÅ ã¨zÛ^•#O^Œ~°∂Ѩ „|Ǩχ=Ú# b#=∞QÆ∞#∞. Ö’Hõ=Ú#O^Œ∞
|∞~°^hŒ \˜x â◊√„Éè=í Ú KÕÜÚ« @‰õΩ WO_»∞ѨQOÆ ^è=Œ Ú#∞ h\˜Ü∞« O^Œ∞ HõÅ∞ѨÙ^∞Œ ~°∞.
D QÆO^èŒ=Ú ã¨~Ú`«=Ú XHõ q^èŒ=∞QÆ∞ =∞>Ëì J~Ú##∞ h\˜Ü«∞O^Œ∞ HõÅã≤
h\˜ Ü«∞O^Œe |∞~°^#Œ ∞ `˘ÅyOz `å#∞ ã¨~Ú`«=Ú h\˜Ü∞« O^Œ∞ HõÅã≤ h\˜x
J^≥·fi`«–2 126 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
63
â◊√„ÉèíѨ~°K«∞#∞. W>Ë¡ =∞Ǩ"åHõº=ÚÅ#∞ q=∞i≈OѨQÍ Ñ¨Ù\˜ì# JYO_»
„|Ǩ‡HÍ~° *Ï˝#=Ú J*Ï˝# ã¨Ç≤Ï`«=∞QÆ∞ ã¨=∞ã¨Î^≥·fi`«=Ú#∞ `«$}=Ú=Öˇ
"≥O@<Õ ^ŒÇÏ≤ OѨKãÕ ≤ `å#∞#∞ ÅÜ«∞=∞QÆ∞K«∞#flk. HÍ=Ù# „|Ǩχ=Ú#‰õΩ `À_»∞QÆ
SHõº*Ï˝#=ÚÖË#O^Œ∞# „|Ǩχ=Ú JkfifÜ«∞=Ú QÍx, ã¨kfifÜ«∞=Ú HÍ<Õ~^° ∞Œ .
Jr~°‚ "åºkè Ñ‘_ç`«∞_»∞ "≥·^Œ∞ºx =^ŒÌ‰õΩ ~åQÍ J`«_»∞ B+¨^èŒ=Ú#∞
WK«∞Û#∞. JO`«‰õΩѨÓ~°fi=Ú L^Œ~°=Ú# QÆŠѨ^•~°÷=Ú#∞ ri‚OѨ KÕÜ«ÚK«∞
D B+¨^èŒ=Ú ã¨fiÜ«∞=ÚQÆ ri‚OK«∞#∞. J>Ë¡ „|Ǩχ*Ï˝#=Ú ã¨HõÅ ^≥·fi`«=Ú#∞
`˘ÅyOK«∞K«∞ `å#∞#∞ `˘ÅQÆ∞#∞. Hõ>ˇìÅ#∞ ^ŒÇ≤ÏOz# Ñ≤^ŒÑ¨ `å#∞#∞
LѨâq◊ ∞OK«∞ Jyfl=Öˇ „|Ǩχ*Ï˝#=Ú ã¨~Ú`«=Ú ã¨HÅõ ^≥fi· `=« Ú#∞ `˘ÅyOz
`å#∞#∞ `˘ÅQÆ∞@KÕ JkfifÜ«∞ „|Ǩχ=Ú U q^èŒ=ÚQÆ#∞ ã¨kfifÜ«∞=Ú
HÍ<Õ~°^Œ∞.
HõѶ¨Ñ≤`«Î "å`«=ÚÅ ã¨xfláê`«=Ú# ѨÙ\˜ì# [fi~°=Ú Hõ+¨ì™ê^茺=∞QÆ∞@
Ö’HÍ#∞Éèí= ã≤^Œú=Ú. D ã¨O™ê~° |O^èŒ P^蕺u‡Hõ, Pkè^≥·qHõ, PkèÉè∫uHõ
`åѨ=ÚÅ∞ ã¨xfláê`«=Ú# q+¨q∞Oz# ~ÀQÆ=ÚÅ∞. D L„^ÕHõ=ÚÅKÕ q+¨
q∞Oz# ã¨O™ê~°|O^è=Œ ∞#∞ ~ÀQÆ=Ú ~°∂ѨÙ=∂ѨÙ@‰õΩ D JYO_» „|Ǩ‡HÍ~°
*Ï˝#"Õ∞ `«y# B+¨^èŒ=Ú. D „|Ǩχ ™êH∆Í`å¯~°=Ú ™êfi~å[º ã¨OѨ^Œ. D
™êH∆Í`å¯~°=Ú JѨiq∞`å#O^Œ=Ú#∞ KÕ‰õÄ~°∞Û#∞. D ™êH∆Í`å¯~°=ÚKÕ
Éèãí ‡‘ Éè∂í `«=ÚÅQÆ∞ Hõ~‡° c[=ÚÅ∞ uiy "≥ÚÅÔH`«*Î ÏÅ=Ù. P`«‡ ã¨fi~∂° Ѩ=Ú#∞
`≥eã≤#O`«<Õ Jq^ŒºÜ«∞O^Œ∞ ѨÙ\˜ì# ã¨HõÅ ã¨Oâ◊Ü«∞=ÚÅ∞, ^Œ∞óY=ÚÅ∞
`˘ÅQÆ∞#∞. z^Œz¢^ŒæOkäÜ«Ú g_»∞#∞.
''aè^Œº`Õ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞ „QÆOkä tÛù^ŒºO`Õ ã¨~°fiã¨Oâ◊Ü«∂ó I
H©∆Ü«∞O`ÕKå㨺 Hõ~å‡}˜ `«ã≤‡#Ì $+‘ì Ѩ~å=ˆ~ II——
P Ѩ~=° ∂`«‡#∞ `≥eÜ«∞ ã¨HÅõ ã¨Oâ◊Ü∞« =ÚÅ∞ `˘ÅQÆ∞#∞. z^Œz¢^OæŒ käÜÚ«
g_»∞#∞. ã¨HÅõ Hõ~‡° =ÚÅ∞ H©}∆ O˜ K«∞#x "Õ^•O`«=ÚÅ∞ "≥Å_¡ Oç z#q. áêѨ„Ѩu
|O^èŒ=ÚÅ∞O_»∞#O`« Ѩ~°=∂`«‡ ^Œ~°≈#=Ú HÍ<Õ~°^Œ∞. Ѩ~°=∂`«‡#∞ ^Œi≈OѨ
J^≥·fi`«ã≤kú 127
Hõ~°‡=ÚÅ∞ `˘Å∞QÆ∞##QÍ Ñ¨~°ã¨Ê~å„â◊Ü«∞=∞#∞ ^À+¨=Ú ã¨OÉèíqOK«∞#x
ÉèíÜ«∞Ѩ_»=Å^Œ∞. ''`«ã≤‡<£ ^Œ$¿+ì Ѩ~å=ˆ~—— P Ѩ~°=∂`«‡ Hõ#|_»^Œ#∞ =∂@‰õΩ
P Ѩ~°=∂`«‡ ^Œ~°≈#=Ú xq∞`«Î=Ú QÍ#O`«Ü«∞x J~°÷=Ú. J#QÍ Ñ¨~°=∂`«‡
^Œ~°≈#=Ú HÍÉ’=Ù#O`« ã¨HõÅ Hõ~°‡=ÚÅ∞ `˘ÅQÆ∞#x ÉèÏ==Ú. ÃÑ· Ѩ^Œ=Ú
#O^Œe ã¨Ñ¨Îq∂ qÉèíH˜ÎH˜ xq∞`«Î=∞x J~°÷=Ú. ã¨Ñ¨Îq∂ qÉèíH˜Î xq∞`å~°÷=Ú#∞
=i‚OK«∞@:
''K«~°‡}˜ nfiÑ≤#O ǨÏOu ^ŒO`«Ü≥∂~°›Ou ‰õΩO[~°"£∞ I
ˆHâı+¨µ K«=∞sO ǨÏOu ã‘q∞fl ѨÙ+¨¯Å HÀǨÏ`«ó II——
K«~°‡ xq∞`«Î=Ú Ñ¨Ùex, ^ŒO`«=ÚÅ xq∞`«Î=Ú U#∞QÆ∞#∞, ˆHâ◊=ÚÅ
xq∞`«=Î Ú K«=∞s =∞$QÆ=Ú#∞ K«OѨÙK∞« <åfl_x» Ü«Ú, ѨÙ#∞QÆ∞Ñ≤e¡ Ü«∞O_» HÀâ◊=Ú
xq∞`«Î=Ú K«OѨ|_»∞K«∞#fl^Œx ÃÑ· Ѩ^Œº=Ú# HÍOK«#QÆ∞#∞.
J^≥·fi`«ã≤kú q=~°}=Ú#
Ô~O_»= JѨ"å^Œ=∞#∞ „ѨHõ~°}=Ú ã¨=∂ѨÎ=Ú.
ÔH·=ź „ѨHõ~°}=Ú
`˘e J^蕺~ÀѨ JѨ"å^Œ=ÚÅ#∞ „ѨHõ~°}=ÚÅ∞ Ô~O_çO\˜Ü«∞O^Œ∞#∞
~Ô O_»=™ê\˜ÖxË „|Ǩχ=Ú „Ѩ`º« Q∑ aè#fl=∞xÜ«Ú, "Õ^•O`«"åHõº=ÚÅ qKå~°}
KÕÜ«∞QÍ P „Ѩ`«ºHõ∆ ~°∂Ѩ=∞QÆ∞ JkfifÜ«∞ „|Ǩχ=Ú ™êH∆Í`«¯iOK«∞#xÜ«Ú
`≥eÜ«∞*ˇÑÊ≤ i. HÍx "åHõº=Ú#‰õΩ ™êH∆Í`å¯~°=Ú Ñ¨Ù\˜Oì K«∞ ™ê=∞~°º÷ "≥∞O^Œ∞#∞
HÍ#~å^Œ∞. HÍ=Ù# ÃÑ#· K≥ÑÊ≤ # ™êH∆Í`å¯~°=Ú á⁄ã¨Q*Æ ÏÅ^Œ#∞ ã¨Oâ◊Ü∞« =Ú#∞
ÉÏѨÙK«∞<åfl~°∞.
*Ï˝#=Ú Ñ¨~ÀHõ∆=∞xÜ«Ú, JѨ~ÀHõ∆=∞xÜ«Ú Ô~O_»∞ q^èŒ=ÚÅ∞. PÜ«∂
J^≥·fi`«–2 128 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
64
=ã¨∞=Î ÙÅ#∞ `≥Å∞ѨÙ@‰õΩ ѨÙ@∞ì *Ï˝#=Ú PÜ«∂ =ã¨∞=Î ÙÅ#∞ ™êH∆Í`«¯iOѨ*Ü Ë Ú«
*Ï˝#=Ú JѨ~ÀHõ∆=∞#|_»∞#∞. J@∞¡ HÍ^Õx Ѩ~ÀHõ∆=∞#|_»∞#∞. *Ï˝#=Ú#‰õΩ
QÆŠѨ~ÀHõ`∆ fi« , JѨ~ÀHõ`∆ fi« =ÚÅ∞ ~Ô O_»∞#∞ J*Ï˝#=ÚKÕ `≥eÜ«∞|_»∞ =ã¨∞ãÎ fi¨ ÉÏè
==Ú#∞ J#∞ã¨iOz Ü«ÚO_»∞<Õ HÍx, P *Ï˝#=Ú^Œ~ÚOK«∞@‰õΩ ™ê^è#Œ =ÚQÍ
QÆÅ WO„kÜ«∞ â◊ÉÏÌ^∞Œ Å#∞ J#∞ã¨iOz Ü«ÚO_»^∞Œ . HÍQÍ „ѨH$õ `«=Ú# `≥eÜ«∞
^ŒQ∞Æ =ã¨∞=Î Ù JYO_» „|Ǩχ=Ú. P „|Ǩχ=Ú ã¨fiÜ∞« O *’ºu ã¨fi~∂° Ѩ=∞QÆ∞@KÕ
ZÅ¡"àÕ Å◊ ™êH∆Í`ü JѨ~ÀHõ=∆ ∞~Ú "≥Å∞Q˘O^Œ∞K«∞O_»∞#∞. Hõ#∞Hõ P „|Ǩχ=Ú#∞
`≥Å∞ѨÙ@‰õΩ ѨÙ@∞ì JYO_®~°÷ *Ï˝#=Ú "Õ^•O`«"åHõº=ÚÅ =Å# ѨÙ\˜ì
™êH∆Í`å¯~°=Ú HÍQÆÅ^Œ∞. Ѩ~ÀHõ∆=Ú HÍ*ÏÅ^Œ∞.
=∞O^Œ|∞^Œ∞úÅQÆ∞ Ѩk=∞Ok XHõѨC_»∞ #n„Ѩ"åǨÏ=Ú#∞ ^•\˜ P=e
X_»∞‰¤ Ωõ KÕii. Ѩk=∞Ok f~°=Ú#∞ ^•\˜~å Ü«∞x x~°~‚ ÚOK«∞@ÔH· XH˘¯Hõ¯_»∞
`«##∞ q_çz ÖˇHõ¯ÃÑ\ì̃ `˘=∞‡O_»∞QÆ∞ˆ~ Ü«Ú<åfl~°x x~°‚~ÚOzi. Ѩ^Œ="å_»∞
#n „Ѩ"åǨÏ=Ú# =∞~°}O˜ K≥#x qâ◊fiãO≤ z qKåiOѨ ™êyi. |∞kú=∞O`«∞_»Q∞Æ
ÉÏ@™êi Ü≥ÚHõ_∞» P =∂~°=æ Ú# áÈ=ÙK«∂ "åi qKå~°=Ú#‰õΩ HÍ~°}=Ú#∞
`≥Å∞ã¨∞H˘x, *ÏeѨ_ç "åi qKå~°=Ú#∞ áÈQ˘@ì^ÅŒ z, "åiÖ’ XHõxx Ñ≤ez
ÖˇH˜¯OѨÙ=∞<≥#∞. J`«_»∞ ѨÓ~°fi=Ú=Öˇ<Õ `«##∞ q_çz ÖˇH˜¯OK«QÍ ÉÏ@™êi
''h=٠ѨkÜ«∞="å_»=#∞—— `«`fiΫ =Ú#∞ "≥Å_¡ Oç K≥#∞. P =∂@Å#∞ qx# J`«_∞»
`«##∞ Ѩ^Œ="åxQÆ `≥Å∞ã¨∞H˘x ã¨O`«ã≤OK≥#∞. W@∞¡ XH˘¯Hõ¯~°∞ `«##∞
Ѩ^=Œ "åxQÆ `≥Å∞ã¨∞H˘x U XHõ¯~°∞ =∞~°}O˜ K«‰Ωõ O_»∞@‰õΩ Ѩ~=° ∂#O^ŒÉiíè `«∞
Å~Úi. WK«Û@ ''h=٠ѨkÜ«∞="å_»=Ù—— J#∞#k "åHõº=Ú. P "åHõº=Ú
`≥eÜ«Ú@ =Å# `≥eÜ«∞^Œy# ѨkÜ«∞="å_»∞ `å<≥· Ü«ÚO_≥#∞. `«#‰õΩ
`å<≥šѨC_»∞ JѨ~ÀHõ∆ ã¨fi~°∂ѨÙ_Õ QÍ=Ù# ''h=٠ѨkÜ«∞= "å_»=#∞——
"åHõº=Ú Ñ¨Ù\˜Ü ì Ú« ''<Õ#∞ ѨkÜ«∞="å_»——##∞ *Ï˝#=Ú JѨ~ÀHõ=∆ ∞QÆ∞K«∞#flk.
<Õ#∞ h=٠ѨkÜ«∞="å_»#x PѨÙÎ_»∞ ѨÅ∞‰õΩ=∂@Å#∞ K«Hõ¯QÆ qx `«##∞
ѨkÜ«∞= "åxQÆ `≥Å∞ã¨∞H˘#∞<Õ QÍx, Ѩ^Œ="åxx ™êH∆Í`«¯iOK«∞@‰õΩ `«y#
„Ѩ Ü « ∞ `åflO `« ~ ° = ÚÅ#∞ KÕ Ü « ∞ *ÏÅ_» ∞ . `≥ e Ü« ∞ ^Œ y # Ѩ ^ Œ = "å_» ∞
J^≥·fi`«ã≤kú 129
`å<≥Ü· Ú« #flO^Œ∞# `«##∞ `å#∞ ™êH∆Í`«¯iOK«∞H˘#∞@‰õΩ „ѨÜ∞« `åflO`«~=° ÚÅ∞
KÕÜ«∞ ѨxÖË^Œ∞. ''h=٠Ѩ^Œ="å_»=——#∞ =∂@Å#∞ qx#O`«<Õ `«##∞
Ѩ^=Œ "åxQÆ ™êH∆Í`«¯iOz ã¨O`«ãO≤ K«∞K«∞O_≥#∞. W>Ë¡ `≥eÜ«∞^Œy# „|Ǩχ=Ú
JѨ~ÀHõ∆=Ú HÍ=Ù# P „|Ǩχ=Ú#∞ `≥Å∞Ѩ٠*Ï˝#=Ú "åHõº=Ú =Å#
ѨÙ\˜ì##∞ JѨ~ÀHõ∆"Õ∞ HÍQÆÅ^Œ∞ HÍx Ѩ~ÀHõ∆=Ú HÍ<Õ~°^Œ∞.
P`«‡=ã¨∞Î=Ù ã¨fi`«ã≤û^Œú=ÚQÆ JѨ~ÀHõ∆=Ú. J\˜ì P`«‡#∞ `≥Å∞Ѩ٠*Ï˝#"Õ∞
''`«`fiΫ =∞ã≤—— "≥Ú^ŒÅQÆ∞ "Õ^•O`« =∞Ǩ"åHõº=ÚÅ =Å# ѨÙ@∞ì#∞. "åHõº=ÚʼnõΩ
Ѩ~ÀHõ∆*Ï˝#=Ú#∞ ѨÙ\˜ìOK«∞ ™ê=∞~°÷º=Ú Ö’Hõ=Ú# „Ѩã≤^Œú=∞~Ú LO_»∞@
ã¨`«º=Ú. HÍx ã¨fi`«ã≤û^Œú=ÚQÆ JѨ~ÀHõ∆=∞~Ú Ü«ÚO_»∞ P`«‡`«`«Îfi=Ú
"åHõº=Ú=Å# ѨÙ@∞ì*Ï˝#=Ú# QÀK«iOK«∞ JѨ~å^èŒ =∂„`«=Ú# Ѩ~ÀHõ∆=Ú
HÍ*ÏÅ^Œ∞. =∞#=Ú Ñ¶∞¨ @Ѩ\Ïk =ã¨∞=Î ÙÅ#∞ ã¨∂~°ºHÍOuKÕ Hõ#∞Q˘O^Œ∞=Ú.
ÖË^• nѨHÍOuKÕ Hõ#∞Q˘O^Œ∞=Ú. nѨHÍOuKÕ Hõ#∞Q˘#fl#∞, ã¨∂~°ºHÍOuKÕ
Hõ#∞Q˘#fl#∞ Ѷ∞¨ @=Ú Ñ¶∞¨ @=ÚQÆ#∞, Ѩ@=Ú Ñ¨@=ÚQÆ#∞ QÀK«iOK«∞K«∞#flk
HÍx =∂~°∞Ê ÖË^Œ∞. HÍ=Ù# Ѩ~ÀHõ∆`«fi, JѨ~ÀHõ∆`«fi=ÚÅ∞ =ã¨∞Îã¨fiÉèÏ==Ú#∞
J#∞ã¨iOz Ü«ÚO_»∞<Õ HÍx PÜ«∂ =ã¨∞=Î ÙÅ#∞ `≥Å∞Ѩ٠*Ï˝#=Ú^Œ~ÚOK«∞@‰õΩ
`«y# ™ê^èŒ#=ÚÅ#∞ J#∞ã¨iOz Ü«ÚO_»*ÏÅ^Œ∞. „|Ǩχ=Ú JѨ~ÀHõ∆=Ú
Hõ#∞Hõ "Õ^•O`«=ÚÅ=Å# ѨÙ@∞ì*Ï˝#=Ú J\˜ì JѨ~ÀHõ∆„|Ǩχ=Ú#∞
JѨ~ÀHõ∆=ÚQÆ `≥Å∞Ѩ‰õΩO_® Ѩ~ÀHõ∆=ÚQÆ `≥eÑ≤#KÀ P "Õ^•O`«=ÚÅ∞
„Ѩ=∂}=ÚÅ∞ HÍHõ J„Ѩ=∂}=ÚÅ∞ HÍ=Åã≤Ü«ÚO_»∞#∞. "Õ^Œ"å^Œ∞ÖË
Ü≥ÚHõ¯~°∞#∞ "Õ^•O`«=ÚÅ∞ J„Ѩ=∂}=ÚÅ#∞@ ã¨Ç≤ÏOѨ~°∞. HÍ=Ù#
"åHõº=ÚÅ =Å# ѨÙ\˜ìÜ«Ú, JѨ~ÀHõ∆ ã¨fiÉèÏ==Ú QÆÅ P`«‡#∞ `≥Å∞ѨÙ
*Ï˝#=Ú JѨ~ÀHõ∆"Õ∞QÍx Ѩ~ÀHõ∆=Ú HÍ*ÏÅ^Œ∞.
Ö’Hõ=Ú# QÆÅ =ã¨∞ãÎ fi¨ ÉÏè ==ÚÅ∞ Ju qz„`«=ÚÅ∞. `˘O_»*ÏuH˜ K≥Ok#
Tã¨~"° e≥ ¡ ~ÚO^Œ∞ʼnõΩ L^•Ç¨Ï~°}. =∞#=Ú K«∂ã¨∞OÎ _»QÍ<Õ `«# ^ÕÇϨ KåÛùÜ∞« #∞
JѨÙ~°∂Ѩ"∞≥ #ÿ ~°OQÆ∞Å`À =∂~°∞ÊKÕÜ∞« QÆÅ â◊HΘ Tã¨~"° e≥ H¡ ˜ HõÅ^Œ∞. =∞é˜ÜÚ«
ã¨∂Hõ∆‡=ÚÅQÆ∞ =ã¨∞Î=ÙÅ∞ ^Œ∂~°^Œ~°≈# Ü«∞O„`«=Ú ã¨Ç¨Ü«∞=Ú`À K«∂_»QÍ
J^≥·fi`«–2 130 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
65
Juã¨∂÷Å=ÚQÆ HõxÊOK«∞#∞. ÃÑ· L^•Ç¨Ï~°}ÅO^Œ∞ =ã¨∞Î=ÙÅ ã¨fiÉèÏ==Ú
=¸Å=Ú# QÍx, "åxx K«∂Ѩ٠™ê=∂„y ã¨fiÉÏè ==Ú =¸Å=Ú#QÍx PÜ«∂
=ã¨∞Î=ÙÅ∞ ÉèÏã≤OK«∞ q+¨Ü«∞=Ú# H˘O`«=∂~°∞Ê Hõ#|_»∞K«∞#flk. HÍx
Tã¨~°"≥e¡x Tã¨~°"≥e¡QÆ#∞, PÜ«∂*ÏuH˜ K≥Ok# ã¨∂Hõ∆‡=ã¨∞Î=ÙÅ∞, PÜ«∂
*ÏuH˜ K≥Ok# ã¨∂Å÷ =ã¨∞=Î ÙÅ∞QÆ#∞ QÀK«iOK«∞@ „QÆÇÏ≤ OѨ^yŒ Ü«Ú#flk. H˘xfl
=ã¨∞=Î ÙʼnõΩQÆÅ ã¨ÇϨ [=∞QÆ∞ ã¨fiÉÏè = Éè^Ë =Œ ÚKÕQÍx "åxx Hõ#∞Q˘#∞ ™ê=∂„y
ÉèË^Œ=Ú#QÍx P =ã¨∞Î=ÙÅ∞ „ѨHÍtOK«∞ q+¨Ü«∞=Ú# =∂~°∞Ê ã¨OÉèíqOz#
㨠O Éè í q OѨ = K« ∞ Û. HÍx JѨ ~ ÀHõ ∆ „ |Ǩ Ï ‡=Ú ã¨ ~ Ú`« = Ú Ñ¨ ~ ÀHõ ∆ = ÚQÆ
QÀK« i OK« ∞ @‰õ Ω `« y # HÍ~° } =ÚÅ∞ U"≥ · < å Ü« Ú O_» = K« ∞ Û Jx
ã¨Oâ◊Ü∞« Ѩ_~» å^Œ∞. JѨ~ÀHõ=∆ ∞QÆ∞ P`«‡#∞ Ѩ~ÀHõ=∆ ÚQÆ `≥Å∞Ѩ٠"Õ^•O`«=ÚÅ∞
„Ѩ=∂}=ÚÅ∞ HÍ*ÏÅ=Ù. „Ѩ=∂}=ÚÅ#∞ "åxÖ’ Ѩ~°=∞„Ѩ=∂}=ÚÅQÆ∞
"Õ^•O`«=ÚÅ∞ JѨ~ÀHõ∆ „|Ǩχ=Ú#∞ JѨ~ÀHõ∆=ÚQÆ<Õ `≥Å∞ѨQÆÅ=Ù.
J=: JѨ~ÀHõ∆ *Ï˝#=Ú WO„kÜ«∞=ÚÅ =Å# ѨÙ@ì=ÅÜ«Ú##∞ HÍx
WO„kÜ«∞=Ú HÍx "åHõº=Ú =Å# ѨÙ@∞ì *Ï˝#=Ú JѨ~ÀHõ∆=Ú HÍ*ÏÅ^Œ#∞
ã¨Oâ◊Ü«∞=Ú#∞ `˘ÅyOK«∞K«∞<åfl~°∞.
ã¨∞Y^Œ∞óMËKåÛù „Ѩܫ∞`«fl=ÚÅ∞ „Ѩ`«ºHõ∆=ÚQÆ `≥eÜ«Ú@ Ö’HÍ#∞Éèí=
ã≤^=úŒ Ú. J~Ú##∞ gxx `≥Å∞Ѩ٠*Ï˝#=Ú WO„kÜ«∞=ÚÅ =Å# ѨÙ@ì*ÏÅ^Œ∞.
WO„kÜ«∞=ÚÅ =Å# ѨÙ@∞ì *Ï˝#=ÚKÕ ã¨∞Y^Œ∞óMÏ^Œ∞Å∞ QÀK«iOK«∞##∞@‰õΩ
"Õ^•O`«∞Å∞ ã¨=∞‡uOK«~°∞. pHõ\˜ „Ѩ`«ºHõ∆=ÚQÆ `≥eÜ«ÚK«∞O_»∞#∞. HÍx
nxx `≥Å∞Ѩ٠*Ï˝#=Úã¨~Ú`«=ÚWO„kÜ«∞=ÚÅ=Å#ѨÙ@ì*ÏÅ^Œ∞. =∞é˜ÜÚ«
ã¨fiѨfl=∞O^Œ∞ Hõ#|_»∞ =ã¨∞Î=ÙÅxflÜ«Ú „Ѩ`«ºHõ∆=ÚQÆ `≥eÜ«ÚK«∞O_»∞#∞. P
ã¨=∞Ü«∞=ÚÖ’ ÉÏ¿ÇϺO„kÜ«∞=ÚÅxflÜ«Ú ÅÜ«∞=∞~Ú Ü«ÚO_»∞@KÕ
ã¨fiѨflѨ^•~°÷ =ÚÅ#∞ EѨ٠*Ï˝#=Ú WO„kÜ«∞=ÚÅ =Å# [xOѨÖË^Œ#∞@
ã¨Ê+¨=ì Ú. WOuÜÕ∞QÍHõ Hõ#|_»∞ =ã¨∞=Î ÙʼnõΩ Ѩ~ÀHõ`∆ fi« =Ú, JѨ~ÀHõ`∆ fi« =ÚÅ#∞
x~°‚~ÚO K«∞@ Hõ#|_»∞ =ã¨∞Î=ÙʼnõΩQÆÅ Ü≥∂Qƺ`« HÍx, "Õé˘O_»∞ HÍ<Õ~°^Œ∞.
ÃÑ· HÍ~°} =ÚÅ =Å# WO„kÜ«∞=ÚÅ=Å# ѨÙ@∞ì *Ï˝#=Ú JѨ~ÀHõ`∆ fi« =Ú#∞
J^≥·fi`«ã≤kú 131
xÜ«∞q∞OѨ |_»*ÏÅ^Œ∞.
ã¨∞Y^Œ∞óMËKåÛù, ^Õfi+¨, „Ѩܫ∞`åfl^Œ∞ÖÏ`«‡ QÆ∞}=ÚÅx <åºÜ«∞"≥·âı+≤‰õΩ
ÅO^Œ∞~°∞. HÍx "Õ^•O`«∞Å∞ gxx =∞<À^èŒ~°‡=ÚÅO^Œ∞~°∞. ''Ü«∞^•ã¨ˆ~fi
„Ѩ=ÚK«ºO`Õ HÍ=∂ÜÕ∞㨺 ǨÏ$kã≤÷`åó—— J#∞ „â◊√uÜ«Ú, ''HÍ=∞ã¨OHõÖ’Ê
qzH˜`åû „â◊^•ú„â◊^•ú ^èŒ$u~°^èŒ$us›s÷sƒùi`Õº `«`«û~°ºO =∞# U=—— J#∞
„â◊√uÜ«Ú HÍ=∞ ã¨OHõÖÏÊ^Œ∞Å#∞ =∞<À=∂„`«=ÚÅx =Hͯ}˜OK«∞K«∞,
=∞<À^èŒ~°‡=ÚÅ#∞ "Õ^•O`«∞Å =∞`«=Ú#‰õΩ KÕÜ«¸`«#∞ Xã¨OQÆ∞K«∞#flk.
=∞<À^èŒ~°‡=ÚÅQÆ∞ ã¨∞Y^Œ∞óMËKåÛù „Ѩܫ∞`åfl^Œ∞Å∞ "Õ^•O`«∞Å =∞`«=Ú#
™êH˜∆"Õ^Œº=ÚÅ#|_»∞#∞. WO„kÜ«∞ "Õ^Œº=ÚÅ#|_»=Ù.
Ö’Hõ = Ú# QÆ Å Ñ¨ ^ •~° ÷ = ÚÅxflÜ« Ú Éè Ï =Ѩ ^ •~° ÷ = ÚÅxÜ« Ú ,
JÉèÏ=Ѩ^•~°÷=Ú ÅxÜ«Ú Ô~O_»∞ ~°Hõ=ÚÅ∞. pHõ\˜Ü«∞#∞ Ѩ^•~°÷=Ú
Ѷ¨∞@Ѩ\Ï^Œ∞Å=Öˇ ÉèÏ= Ѩ^•~°÷"≥∞ÿ# HÍ=K«∞Û#∞. ÖËHõ ‰õΩO^Õ\˜ H˘=Ú‡=Öˇ
JÉè Ï =Ѩ ^ •~° ÷ " ≥ ∞ ÿ # HÍ=K« ∞ Û#∞. <åºÜ« ∞ "≥ · â ı + ≤ ‰ õ Ω Å∞ ^•xx JÉè Ï =
Ѩ^•~°÷=∞O^Œ∞~°∞. "Õ^•O`«∞Å∞ pHõ\˜x ‰õΩO^Õ\˜ H˘=Ú‡=Öˇ JÉèÏ=
Ѩ^•~°=÷ ∞#‰õΩO_®, Ѷ∞¨ @Ѩ\Ï^Œ∞Å=Öˇ ÉèÏ= Ѩ^•~°=÷ ∞O^Œ∞~°∞. pHõ\˜ "Õ^•O`«∞Å∞
K≥ѨC q^èŒ=Ú# ÉèÏ= Ѩ^•~°÷=∞~Ú##∞, ÖËHõ <åºÜ«∞"≥·âı+≤ ‰õΩÅ∞ `«ÅOK«∞
q^èŒ=Ú# JÉèÏ= Ѩ^•~°÷=∞~Ú##∞ HõO\˜H˜ Hõ#|_»<Õ~°^Œ∞. Ѩ^•~°÷=ÚÅ#∞
Hõ#∞Q˘#∞@‰õΩ "≥Å∞`«∞~°∞#∞,Hõ#|_»∞ Ѩ^•~°=÷ ÚÅ`À_» HõO\˜H˜ ã¨O|O^è=Œ Ú#∞
=ÚMϺ=ã¨~°=ÚÅ∞. "≥Å∞`«∞~°∞ ÖˉõΩ#fl#∞ Hõ#|_»∞ =ã¨∞Î=ÙÅ`À_» HõO\˜H˜
㨠O |O^è Œ = ÚÖË ‰ õ Ω #fl#∞ Hõ # ∞fl =㨠∞ Î = ÙÅ#∞ Hõ # ∞Q˘#*ÏÅ^Œ ∞ . pHõ \ ˜
‰õΩO^Õ\H˜ ˘=Ú‡=Öˇ JÉèÏ= Ѩ^•~°=÷ ∞~Ú#KÀ ^•x `À_» HõO\˜H˜ ã¨O|O^è=Œ Ú
ã¨OÉèqí OѨxKÀ HõO\˜H˜ Hõ#|_»*ÏÅ^Œ∞. Ѷ∞¨ @Ѩ\Ï^Œ∞Å=Öˇ ÉèÏ= Ѩ^•~°"÷ ∞≥ #ÿ KÀ
"≥Å∞`«∞~°∞O_»∞ ã¨=∞Ü«∞=Ú# pHõ\˜ HõO\˜H˜ Hõ#|_»<Õ~°^Œ∞. "≥Å∞`«∞~°∞ ã¨Ç¨
Ü«∞=Ú Öˉõ Hõ#∞fl Ѩ^•~°=÷ ÚÅ#∞ Hõ#∞Q˘#*ÏÅ^Œ∞. HÍ=Ù# "Õ^•O`«∞Å∞ ^•xx
™êH˜∆ "Õ^Œº=∞O^Œ∞~°∞.
ÉÏǨϺѨ^•~°÷=ÚÅ#∞ K«∂K«∞suQÍ „Ѩ`«ºHõ∆=ÚQÆ J<ÕHõ =ã¨∞Î=ÙÅ#∞
J^≥·fi`«–2 132 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
66
=∞#=Ú HõÅÅO^Œ∞ HÍOK«∞@ xifi"å^Œ=Ú. HõÅQÆ#∞ "Õà◊ÅO^Œ∞ K«‰õ∆Ω~åk
ÉÏ¿ÇϺO„kÜ«∞=ÚÅxflÜ«Ú ÅÜ«∞=∞~ÚÜ«ÚO_»∞@Ü«Ú ZÅ¡~°‰õΩ `≥eÜ«Ú#∞.
HÍ=Ù# ã¨fiѨfl Ѩ^•~°÷=ÚÅ#∞ JѨ~ÀHõ∆=ÚQÆ EѨ٠*Ï˝#=Ú WO„kÜ«∞=ÚÅ
=Å# ѨÙ@ì‰õΩO_»∞@ `Õ@`≥Å¡=∞QÆ∞K«∞#flk. HÍ=Ù# JѨ~ÀHõ∆*Ï˝#=Ú
WO„kÜ«∞=ÚÅ=Å# ѨÙ@=ì ÅÜ«Ú##∞ xÜ«∞=∞=Ú#∞ JOwHõiOѨ=ÅÜ«Ú##∞
x~°ƒO^è=Œ Ú Wã¨∞=∞O`«ÜÚ« HÍ#~å^Œ∞. "Õ^•O`«∞Å =∞`«=Ú# ã¨fiÑfl¨ Ѩ^•~°=÷ Ú
Å#∞ ™êH˜∆ ÉèÏ㨺=ÚÅ#|_»∞#∞.
„|Ǩ Ï ‡=Ú#∞ P=iOzÜ« Ú O_» ∞ J*Ï˝ # =Ú ã¨ ~ åfi#∞Éè í = ã≤ ^ Œ ú " ≥ ∞ ÿ
Ü«Ú#flO^Œ∞# r"å`«‡=Öˇ „|Ǩχ=Ú JѨ~ÀHõ∆=ÚQÆ Hõ#|_»∞@ÖË^Œ∞.
=∞Ǩ"åHõº=ÚÅ =Å# ѨÙ@∞ì JYO_» „|Ǩ‡HÍ~°*Ï˝#=ÚKÕ P J*Ï˝#=Ú
JO`«iOѨQÆÅ^Œ∞. J*Ï˝<å^Œ∞ ÅKÕ HõѨÊ|_çÜ«ÚO_»∞ Ѩ^•~°÷=ÚÅ#∞ `≥Å∞ѨÙ
*Ï˝ # =Ú Ñ¨ ~ÀHõ∆=∞#∞@ 㨠`«º =Ú. J\˜ ì Ѩ ^•~°÷ =ÚÅ#∞ `≥Å∞ѨÙ@ÔH ·
LѨ^ÕtOѨ|_»∞ ''`«`«Îfi=∞ã≤—— =∞Ǩ"åHõº=ÚÅ =Å# HõÅ∞QÆ∞ *Ï˝#=ÚKÕ P
Ѩ^•~°÷=ÚÅ#∞ HõÑ≤ÊÜ«ÚO_»∞ J*Ï˝#=Ú ÉèíQÆfl=Ú HÍQÆÅ^Œ∞. W@∞¡ J*Ï˝#=Ú
ÉèíQÆfl=∞QÆ∞@Ü«Ú `«`«Îfi"Õ`«ÎÅ J#∞Éèí= ã≤^Œú=∞~Ú Ü«Ú#flk.
KèåO^ÀQÀºÑ¨x+¨`«∞Î#O^Œ∞ D „H˜Ok Hõ^äŒ Hõ#|_»∞K«∞#flk. ã¨HõÅ
q^ŒºÅ#∞ <ÕiÛÜ«Ú, <å~°^Œ∞_»∞ `«$Ñ≤Î K≥O^ŒHõ Ѩ~°=∂~°÷=Ú#∞ `≥eÜ«∞QÀi
ã¨#`«∞¯=∂~°∞x P„â◊~ÚOK≥#∞. JO`« ã¨#`«∞¯=∂~°∞_»∞ J`«xx ѨsH˜∆Oz
q^ÀºÑ¨^Õâß~°›`« Hõ#∞Q˘x „Hõ=∞„Hõ=∞=Ú# `«`«Îfi=Ú#∞ LѨ^ÕtOK≥#∞.
''Ü«∞„`«<å#º`«Êâ◊ºu <å#ºK«Ûù $}Àu <å#ºkfi*Ï<åu ã¨Éèí∂=∂I J^äŒ Ü«∞„`å
#º`«Êâ◊º `«º#ºK«Ûù $}À#º kfi*Ï<å u`«^ŒeÊ"£∞ I Ü≥∂ "≥·Éèí∂=∂ `«^Œ=∞$`«"£∞
I J^äŒÜ«∞^ŒÅÊO `«#‡~°Îº"£∞—— =Ú‰õΩÎ_»∞ U QÆ∞}„`«Ü«∂ f`å=ã¨÷Ü«∞O^Œ∞
`«#Hõ#fl aè#fl=∞QÆ∞ ^•xx Z^•Ìx Ü«∞O^Œ∞ K«∂_»_À, q#_À, `≥eÜ«∞_À J\˜ì
=ã¨∞=Î Ù 'Éè∂í =∞— â◊|=Ì ÚKÕ K≥Ñʨ |_»∞ K«∞#flk. |^Œ∞_ú ∞» QÆ∞}„`«Ü∂« =ã¨Ü
÷ ∞« O^Œ∞
`«#Hõ#fl aè#fl=∞QÆ∞ ^•xx Hõ#∞ K«∞O_»∞#∞,q#∞K«∞O_»∞#∞, `≥eÜ«ÚK«∞O_»∞#∞
J\˜ìk JÅÊ=∞#|_»∞#∞. Éèí∂=∞ â◊|Ì=ÚKÕ K≥ѨÊ|_»∞#k J=∞$`«=Ú.
J^≥·fi`«ã≤kú 133
JÅÊ=∞#|_»∞#k =∞$`«∞º„QÆã¨Î=Ú. W@∞¡ LѨ^ÕtOz ''`«Ãã·‡=∞$k`«
HõëêÜ«∂Ü«∞`«=∞ã¨ó áê~°O ^Œ~≈° Ü«∞u ÉèQí "Æ å#û #`«∞¯=∂~°ó—— ã¨#`«∞¯=∂~°∞_»∞
z`«Îâ◊√kú HõÅ <å~°^Œ∞#‰õΩ *Ï˝#™ê~°=Ú#∞ EÑ≤ Ü«¸~°H˘<≥#∞. `«`«Îfi"Õ`«ÎÅ∞
l*Ï˝ã¨∞=ÙÅ#∞ ѨsH˜∆Oz „|Ǩϟ‡Ñ¨^Õâ◊=Ú KÕÜ«Ú ^Œ∞~°∞. z`«Îâ◊√kú QÆÅ
l*Ï˝ã¨∞=ÙʼnõΩ JO`«@ J*Ï˝#=Ú #tOK«QÆÅ^Œ∞.
''P`å‡"åˆ~ „^Œ+¨ì=ºó „â’`«"Àº=∞O`«"Àº xkè ^蕺ã≤`«=ºó—— Ü«∞#∞
|$ǨÏ^•~°}ºHõ „â◊√u P`«‡#∞ E_»=Öˇ#x# „â◊=}=Ú *ËÜ«∞=ÅÜ«Ú#x
qkèOK«∞K«∞#flk. P „â◊=}=Ú "Õ^•O`« "åHõº=ÚÅ q=∞~°≈ÜÕ∞ q+¨Ü∞« =ÚQÍ
QÆÅk. q=∞~°≈# ѨÓ~°fiH=õ ÚQÆ "Õ^•O`« „â◊=}=Ú KÕÜ∞« QÍ, P`«‡™êH∆Í`å¯~°=Ú
L^Œ~ÚOK«∞#∞. ã¨∞ˆHâ◊√_»∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞ ѨÅ∞=Ù~°∞ l*Ï˝ã¨∞=ÙÅ∞ Ñ≤ѨÊÖÏ^Œ∞_»#∞
QÆ∞~°∞=Ù=^ŒÌ "Õ^•O`« „â◊=}=Ú#∞ KÕãi≤ . „â◊=}=∂„`«=Ú#<Õ J*Ï˝<åO^èHŒ Í~°
=Ú#∞ `«iOzi. J@∞¡ Hõ$`å~°∞Å÷ ~Ú# ã¨∞Hˆ âß^Œ∞Å∞ `«=∞ "≥∂ǨO^èHŒ Í~°=Ú#∞
`˘ÅyOz# Ñ≤Ñʨ ÖÏ^Œ∞_»∞ `«=∞‰õΩ [#‰õΩ_»~ÚÜ«Ú<åfl_x» ã¨∞uÎ Ozi. HÍ=Ù#
„â◊=} =∂„`«=Ú KÕ`<« Õ JѨ~ÀHõ∆ *Ï˝#=Ú^Œ~ÚOѨ QÆÅ^Œx ã¨Ê+¨=ì ∞QÆ∞K«∞#flk.
|$ǨÏ^•~°}ºHÀѨx+¨`∞« #Î On Hõ^Œä HõÅ^Œ∞. Ü«∂[˝=Å∞¯º_»#∞ „|Ǩχ"Õ`‰Î« Ωõ
"≥∞ÿ„`Õ~Ú, HÍ`åº~Úx JxÜ«Ú W~°∞=Ù~°∞ ÉèÏ~°ºÅ∞ HõÅ~°∞."åiÖ’ "≥∞ÿ„`Õ~Ú
Ѩ~=° ∂~°z÷ O`«##∞,HÍ`åº~ÚxQÆ$ǨÏzO`«##∞ HõeyÜ«ÚO_çi. Ü«∂[˝=Å∞¯º_»∞
QÆ$Ǩϙ÷ê„â◊=∞=Ú#∞ Ѩi`«ºlOz ã¨#ºã≤OѨQÀi "≥∞„ÿ `Õ~Úx HÍ`åº~Úxx Ñ≤ez
`«# =^Œ#Ì ∞#fl ^è#Œ =Ú#∞ W^ŒiÌ H© ѨOz WzÛ ã¨#ºã≤OѨ É’=Ù^Œ∞#x K≥ÃÑÊ#∞.
Ѩ~°=∂~°÷ zO`å„HÍO`«∞ÅQÆ∞ "≥∞ÿ„`Õ~Ú ''`«#‰õΩ QÆÅ ã¨OѨ^Œ#O`«Ü«Ú
"≥zÛOK«QÍ `«#‰õΩ "≥∂Hõ∆=Ú HõÅ∞QÆ∞<å—— Jx „ѨtflOK≥#∞. ã¨OѨ^Œ =ÚH˜ÎH˜
`À_»Ê_»*ÏÅ^Œx Ü«∂[˝=Å∞¯º_»∞ "≥Å_¡ Oç K≥#∞. =ÚH˜HÎ ˜ `À_»Ê_»~åx ^è#Œ =Ú`À
`«#‰õΩ ѨxÖË^Œx ã‘fiHõiOѨ x~åHõiOz, =ÚH˜ÎxK«∞Û P`«‡`«`«Îfi=Ú#∞
Zé˜OyOK«=∞x "Õ_»∞H˘<≥#∞. Ü«∂[˝=Å∞¯º_»∞ JO^Œ∞ʼnõΩ q∞H˜¯e ã¨O`«ã≤Oz
P`«‡`«`«Îfi=Ú#∞ Zé˜OyOѨ LѨ„Hõq∞OK≥#∞. Ö’Hõ=Ú# ÉèÏ~åºÑ¨Ù„`å^Œ∞Å∞,
ÉèÏ~°º Ü«∞QÆ∞@KÕ`#« ∞, Ѩل`«∞ _»Q∞Æ @KÕ`#« ∞ ÉèÏ~åºÑ¨Ù„`«∞Å∞ „Ñ≤ÜÚ« Å∞ HÍ*ÏÅ~°∞.
J^≥·fi`«–2 134 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
67
`«# ÉèÏ~°º Ü«∞QÆ∞@KÕ`#« ∞, `«# Ѩل`«∞_»Q∞Æ @KÕ`#« ∞ `«#‰õΩ „Ñ≤ÜÚ« ÅQÆ∞K«∞<åfl~∞° .
W>Ë¡ Ö’Hõ=Ú# „Ñ≤Ü∞« =∞QÆ∞#=xflÜÚ« `«# H˘é‰õΩ „Ñ≤Ü∞« =∞QÆ∞K«∞#flq. nxx
|\ì̃ `å##∞#k =ÚYº „¿Ñ=∂ã¨Ê^Œ=∞#∞@ ã¨Ê+ì̈=∞QÆ∞K«∞#flk. J\ì̃ ''`å#∞——
Z=~À `≥Å∞ã¨∞H˘#QÀi#KÀ „â◊=}=Ú KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú#∞. xkè ^蕺ã¨#=Ú
KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú#x ''P`å‡"åˆ~ „^Œ+¨ì=ºó „â’`«"Àº=∞O`«"Àº xkè ^蕺ã≤`«=ºó
—— J#∞ „â◊√u =ÚY=Ú# "≥Å¡_çOK≥#∞. ^Œ~°≈#=∞x# *Ï˝#=Ú, „â◊=}=∞x#
"Õ^•O`« "åHõºqKå~°}=Ú. „â◊√`å~°÷=Ú#O^Œe LѨѨuÎx q=∞i≈OK«∞@
=∞##=∞#|_»∞#∞.LѨÑu¨ ΠѨÓ~°fiHõ =ÚQÆ q=∞i≈Oz x~°~‚ ÚOz# J~°=÷ Ú#∞
ZšѨC_»∞ ǨÏ$^ŒÜ«∞=∞O^Œ∞ ÉèÏqO K«∞@ xkè ^蕺#=∞#|_»∞#∞.
Ѷ∞¨ @=Ú#∞ K«∂K«∞#`«xH˜ Wk Ѷ∞¨ @=∞xÜ«Ú, Ѩ@=Ú#∞ K«∂K«∞#`«xH˜
Wk Ѩ@=∞xÜ«Ú *Ï˝#=Ú^Œ~ÚOK«∞@ ã¨Ç¨Ï[=Ú. XHõiH˜ Ѷ¨∞@=ÚQÍx,
Ѩ@=ÚQÍx K«∂Ñ≤ h=Ù J^•Ìxx Ѷ¨∞@=∞x, Ѩ@=∞x `≥eÜ«∞=ÅÜ«Ú#x
qkèOѨÑx¨ ÖË^∞Œ . *Ï˝#"≥∞#fl_∞» #∞ q^èÜÕ ∞« =Ú HÍ<Õ~^° ∞Œ . W@∞¡O_» ÃÑ#· K≥ÑÊ≤ #
^Œ~°≈#, „â◊=}, =∞##, xkè^蕺ã¨=ÚÅO^Œ∞ `˘e^Œ~°≈#=Ú qkèOѨ|_» *ÏÅ
#O^Œ∞# =∞e „â◊=}Ï^Œ∞Å∞ =∂„`«"Õ∞ qkèOѨ|_»∞K«∞#fl=x H˘O^ŒéO^Œ∞~°∞.
HÍ=Ù#<Õ ''„^Œ+=ì¨ ºó—— J#∞ Ѩ^=Œ Ú# QÆÅ ''`«=º—— „Ѩ`º« Ü«∞=Ú qkè HÍ^ŒxÜ«Ú,
qkè ã¨^$Œ â◊=∞QÆ∞ „Ѩ`º« Ü«∞=∞xÜ«Ú gi ÉèÏ==Ú. ^Œ~≈° #=Ú ã¨~Ú`«=Ú qkèOѨ
^ŒQÆ∞#xÜ«Ú, HÍ=Ù#<Õ ''„^Œ+¨ì=ºó—— Ü«∞#∞ Ѩ^Œ=Ú#O^Œe `«=º „Ѩ`«ºÜ«∞=Ú
qkè „Ñ¨`º« Ü«∞=∞xÜ«Ú =∞é˜H˘O^Œé∞ `«ÅO`«∞~°∞. Z@¡~Ú##∞ „â◊=} q^è•#
=Ú#∞ LÉèÜ í Ú« Å∞ ã¨=∞‡uOK≥^~Œ ∞° . Dq^è=Œ Ú# "Õ^•O`«=ÚÅ∞ P`«‡™êH∆Í`å¯
~°=Ú H˘é‰õΩ „â◊=}=Ú#∞ qkèOK«∞@KÕ "Õ^•O`« "åHõº „â◊=}=Ú KÕÜ«∞QÍ
P`«‡™êH∆Í`å¯~°=Ú^Œ~ÚOѨ QÆÅ^Œx `Õ@`≥Å¡=∞QÆ∞K«∞#flk.
J=: "Õ^•O`«∞Å=∞`«=Ú#q+¨Ü∞« =ÚJѨ~ÀHõ=∆ ∞QÆ∞@‰õΩ K≥`· <« åº Éè^Ë =Œ Ú
HÍ~°}=Ú. J\˜ì K≥`· <« åºÉè^Ë =Œ Ú =$uÎ =¸Å"≥∞Ü ÿ Ú« O_»∞#∞. P =$uÎ WO„kÜ«∞
=¸Å=Ú. HÍ=Ù# „|Ǩχ ™êH∆Í`å¯~°=Ú#‰õΩ WO„kÜ«∂¿ÑHõ∆ HõÅ^Œ#∞ ã¨Oâ◊Ü∞«
=Ú#∞ ÉÏѨÙK«∞<åfl~°∞.
J^≥·fi`«ã≤kú 135
JѨ~ÀHõ∆=∞#∞#k =ÚYº=∞xÜ«Ú, Q“}=∞xÜ«Ú Ô~O_»∞ ~°Hõ=ÚÅ∞.
Ѩ~å¿ÑHõ∆ÖËx =ã¨∞Î=Ù#‰õΩ QÆÅ JѨ~ÀHõ∆`«fi=Ú =ÚYº=∞#^ŒQÆ∞#∞. Ѩ~å¿ÑHõ∆
QÆÅ =ã¨∞=Î ÙÅ JѨ~ÀHõ`∆ fi« =Ú Q“}=∞#|_»∞#∞. „|Ǩχ=Ú ã¨fi`ã« ^≤ =úŒ ÚQÆ ã¨fiÜ∞« O
„ѨHÍâ◊=Ú. HÍ=Ù# „|Ǩχ=Ú JѨ~ÀHõ=∆ ∞~Ú#O^Œ∞# Ѩ~å¿ÑHõ∆ Ü«ÚO_»*ÏÅ^Œ∞.
HÍ=Ù# „|Ǩχ=Ú#‰õΩ QÆÅ JѨ~ÀHõ`∆ fi« =Ú =ÚYº=Ú. „|Ǩχ=Ú J*Ï˝#=ÚKÕ
P=$`«=∞~Ú Ü«ÚO_»∞#∞. „|Ǩχ=Ú#∞ P=iOK«∞ J*Ï˝#=Ú ÉèíQÆfl=Ú HÍQÍ
P „|Ǩχ=Ú `À_» ã¨O|O^èŒ"Õ∞~°Ê_»QÍ ÉÏǨϺ =ã¨∞Î=ÙÅQÆ∞ Ѷ¨∞@Ѩ\Ï^Œ∞Å∞
JѨ~ÀHõ=∆ ÚÅ∞ HÍQÆÅ=Ù. WK«Û@ Ѷ∞¨ @Ѩ\Ï^Œ∞Å∞ JѨ~ÀHõ=∆ ÚÅQÆ∞@‰õΩ „|Ǩχ
=Ú#∞ P=iOK«∞ J*Ï˝#=Ú ÉèíQÆfl=∞QÆ∞@Ü«Ú, „|Ǩχ=Ú`À_» ã¨O|O^èŒ=Ú
J¿ÑHõ∆`«=ÚÅ~Ú Ü«Ú#flq. Ѷ¨∞@Ѩ\Ï^Œ∞ʼnõΩ QÆÅ JѨ~ÀHõ∆`«fi=Ú Ñ¨~å¿ÑHõ∆
Hõey Ü«ÚO_»∞@KÕ Q“}=∞#|_»∞#∞. ÉÏǨϺ =ã¨∞Î=ÙÅ∞ JѨ~ÀHõ∆=ÚQÆ
Hõ#|_»∞ <≥_»Å P ÉÏǨϺ=ã¨∞Î=ÙʼnõΩ K≥·`«#º=Ú`À_» ã¨O|O^èŒ"Õ∞~°Êé∞K«∞@ÔH·
WO„kÜ«∞=ÚÅ =Å# ѨÙ@∞ì JO`«óHõ~°} =$uÎ J=ã¨~°"≥∞ÿ Ü«ÚO_»^ŒQÆ∞#∞.
HÍx „|Ǩχ=Ú K≥·`«#º~°∂Ѩ=Ú HÍ=Ù# K≥·`«#º ã¨O|O^èŒ=Ú P „|Ǩχ=Ú
#O^≥šѨC_»∂ QÆÅ^Œ∞. P „|Ǩχ=Ú J*Ï˝<å=$`«Î=∞~Ú Ü«Ú#flO^Œ∞# P
P=~°} ÉèíOQÆ=Ú#ÔH· =∞#=Ú Ü«∞uflOѨ=Åã≤ Ü«Ú#flk. "Õ^•O`« "åHõº
„â◊=}=Ú KÕÜ«∞QÍ, "åHõº=Ú =Å# ѨÙ@∞ì JYO_» „|Ǩ‡HÍ~° =$uÎ
P=~°}=Ú#∞ `˘ÅyOK«∞#∞. P=~°}=Ú `˘Å∞QÆ∞#O`«<Õ K≥·`«#º=Ú
ã¨fi`«ã≤û^Œú=ÚQÆ ã¨fiÜ«∞O „ѨHÍâ◊=∞~Ú Ü«ÚO_»∞@KÕ K≥·`«#º=Ú JѨ~ÀHõ∆=ÚQÆ
„ѨHÍtOK«∞#∞.
J=: =ã¨∞=Î ÙÅѨ~ÀHõ=∆ Ú HÍQÆÅ ã¨O^Œ~ƒ° =ù Ú# "Õ^•O`«∞Å∞ K≥ÑC¨ „Ѩ„H˜Ü∞« .
K≥·`«#º=ÚÖËx =ã¨∞Î=ÙÖˇO^Œ∞#∞ ÖË=Ù. Ѷ¨∞@Ѩ\Ïk ÉÏǨϺ=ã¨∞Î=ÙÅxfl\˜
Ü«∞O^Œ∞ K≥·`«#º=Ú HõÅ^Œ∞. "åxx `≥eÜ«Ú r=Ù_»∞ K≥·`«#ºã¨fi~°∂ѨÙ_»∞.
Ѷ∞¨ @Ѩ\Ï^Œ∞ÅO^Œi K≥`· #« º=Ú#∞ q+¨Ü∞« K≥`· #« º=Ú ÖËHõ *ËÜ
˝ ∞« K≥`· #« º=∞O^Œ∞~°∞.
"åxx `≥eÜ«Ú r=K≥`· #« º=Ú#∞ „Ѩ=∂`«$ K≥`· #« º=Ú ÖËHõ *Ï˝`$« K≥`· #« º=∞xÜ«Ú
¿Ñ~˘¯O^Œ∞~°∞. ÃÑ· K≥·`«#º=ÚÅ∞ Ô~O_çO\˜H˜ ã¨O|O^èŒ=Ú#∞ HõÅ∞Ѩ٠JO`«ó
J^≥·fi`«–2 136 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
68
Hõ~}° =$uÎx „Ѩ=∂} K≥`· #« º=∞O^Œ∞~°∞. „|Ǩχ~°∂ѨÙ_»Q∞Æ r=Ù_»∞ „|Ǩχ=Ú=Öˇ
Ѩiq∞u ÖËx"å_»~Úº, JO`«óHõ~°}=∞#∞ LáêkèKÕ Ñ¨iq∞`«∞_≥· â◊s~°=Ú#
ã¨OK«iOK«∞K«∞O_»∞#∞. W\˜ì r=Ù#‰õΩ ÉÏǨϺ=ã¨∞Î=ÙÅ#∞ EѨÙ#ѨÙ_»∞
"åx`À_» ã¨O|O^è=Œ Ú HÍ=ÅÜ«Ú#∞. HÍÅ∞=h~°∞ É’^≥=¸Å=Ú# „Ѩ=Ç≤ÏOz,
á⁄Å=Ú#O^Œ∞ „Ѩ"ÕtOz, P á⁄Å=Ú#‰õΩ QÆÅ PHÍ~°=Ú# Ѩi}q∞OK«∞
suQÍ, JO`«óHõ~°}=Ú K«‰õ∆Ω~ånO„kÜ«∞=ÚÅ#∞ ^•fi~°=ÚÅ =¸Å=Ú#
|Ü«∞Å∞"≥_e» , Ѷ∞¨ @Ѩ\Ïk q+¨Ü∞« =ÚÅ#∞ P„Hõq∞Oz, `«`^Ϋ •HÍ~°=Ú# Ѩi}
q∞OK«∞#∞. JѨC_»∞ JO`«óHõ~°}=Ú# QÆÅ ^Õâ◊=ÚÅ #∞O_ç Ѷ¨∞@Ѩ\Ï^Œ∞Å∞
HõÅ ^Õâ◊=Ú =é‰õΩ "åºÑ≤Oz q^Œ∞ºnÌÑ≤Hõ=Öˇ ^ŒO^•Ü«∞=∂#=∞~ÚÜ«ÚO_»∞
K≥·`«#º"Õ∞ „Ѩ=∂} K≥·`«#º=∞#|_»∞K«∞#flk. JO`«óHõ~°} WO„kÜ«∞=ÚÅ#∞
^•fi~°=ÚÅ #∞O_ç |Ü«∞Å∞ "≥_»Å∞#ѨÙ_»∞ P JO`«óHõ~°}=ÚKÕ Ñ¨iq∞`«"≥∞ÿ#
r=K≥·`«#º=Ú ã¨~Ú`«=Ú JO`«óHõ~°}=Ú`À_» |Ü«∞Å∞"≥_»e, Ѷ¨∞@Ѩ\Ïk
ÉÏǨϺ=ã¨∞=Î ÙÅ#∞ P„Hõq∞Oz, PÜ«∂ =ã¨∞=Î ÙÅ PHÍ~°=Ú#∞ ÉÁO^Œ∞#∞. HÍQÍ
Ѷ¨∞@Ѩ\Ï^Œ∞Å Ü«∞O^Œe q+¨Ü«∞K≥·`«#º=Ú, JO`«óHõ~°}=ÚKÕ Ñ¨iq∞`«=∞QÆ∞
r=K≥·`«#º=Ú UHõ=Ú HÍQÆÅ=Ù. Dq^èŒ=ÚQÍ q+¨Ü«∞ K≥·`«#º=Ú, „Ѩ=∂`«$
K≥·`«#º=Ú Jaè#fl=Ú HÍQÍ, q+¨Ü«∞=ÚŠѨ~ÀHõ∆=ÚÅQÆ∞#∞. ÃÑ·# K≥Ñ≤Ê#
„Ѩ=∂`«$, „Ѩ=∂}, „Ѩ"∞Õ Ü«∞ K≥`· #« º=ÚÅ∞ „uѨÙ\˜ Ü«∞#|_»∞#∞. Ѷ∞¨ @Ѩ\Ïk
ÉÏǨϺ=ã¨∞=Î ÙŠѨ~ÀHõ=∆ ÚÅQÆ∞<≥_,» P ÉÏǨϺ=ã¨∞=Î ÙÅO^Œ∞ QÆÅ K≥`· #« º=Ú#∞
P=iOzÜ«ÚO_»∞ J*Ï˝#=Ú#∞ `˘ÅyOK«∞@‰õΩ K«‰õ∆Ω~åk ^•fi~°=¸Å=Ú#
ѨÙ@∞ì JO`«óHõ~°} =$uÎÜ«Ú, Ѷ¨∞@Ѩ\Ï^Œ∞Å∞ [_»=ÚÅQÆ∞@KÕ "åxx
„ѨHÍtOѨ KÕÜÚ« @‰õΩ K≥`· #« º"åºÑ≤Î ÖËHõ K≥`· #« ºã¨O|O^è=Œ Ú#∞ J=ã¨~=° ∞QÆ∞#∞.
gx<Õ =$uÎ"åºÑ≤ΠѶŨ "åºÑ¨ÙÅÎ O^Œ∞~°∞. „|Ǩχ=Ú JѨ~ÀHõ=∆ ∞QÆ∞ <≥_Å» J^•Ìxx
HõÑ≤Ê Ü«ÚO_»∞ J*Ï˝#=Ú `˘ÅyOѨ =∞Ǩ"åHõº=ÚÅ =Å# ѨÙ@∞ì
„|Ǩ  ‡HÍ~° = ∞QÆ ∞ JO`« ó Hõ Hõ ~ ° } =º`« Î º =㨠~ ° = Ú#fl#∞, „|Ǩ Ï ‡=Ú
K≥·`«#º~°∂Ѩ=∞QÆ∞@ KÕ`«#∞, ã¨fiÜ«∞=ÚQÆ „ѨHÍtOK«∞@ KÕ`«#∞, K≥·`«#º
ã¨O|O^èŒ=Ú HõÅ∞ѨÙ@‰õΩ K≥·`«#º"åºÑ≤Î J=ã¨~°=ÚÖË^Œ∞. HÍQÍ „|Ǩχ
™êH∆Í`å¯~°=Ú#‰õΩ WO„kÜ«∞ ^•fi~°=Ú# JO`«óHõ~°}=Ú |Ü«∞Öˇfi_»Å
J^≥·fi`«ã≤kú 137
ѨxÖË^Œ∞. HÍ=Ù# WO„kÜ«∂¿ÑHõ∆ HõxÊOK«^Œ∞.
J=: ÉÏǨϺ=ã¨∞=Î ÙÅ#∞ `≥Å∞ѨÙ#ѨÙ_»∞ =$uÎ"åºÑ≤,ΠѶŨ "åºÑ¨ÙÅÎ ∞ ~Ô O_»∞#∞
Ѷ¨Å=ÚÅ#∞K«∞<åfl~°∞.
Ѷ¨∞@Ѩ\Ïk ÉÏǨϺѨ^•~°÷=ÚÅ∞ [_»=ÚÅxÜ«Ú, "åxÜ«∞O^Œ∞QÆÅ K≥·`«
#º=Ú J*Ï˝#=ÚKÕ HõÑʨ |_çÜÚ« O_»∞#xÜ«Ú `≥eÑ≤uq∞. HÍ=Ù# K≥`· #« º=Ú#∞
HõÑÊ≤ Ü«ÚO_»∞ J*Ï˝#=Ú áêÜ«Ú@Ü«Ú, Ѷ∞¨ @Ѩ\Ï^Œ∞Å∞ [_»=ÚÅQÆ∞@KÕ "åxH˜
K≥`· #« º"åºÑ≤Î HõÅ∞QÆ∞@Ü«Ú Ñ¶∞¨ @Ѩ\Ï^Œ∞Å∞ QÀK«iOK«∞@‰õΩ =ÚYº HÍ~°}=ÚÅ∞.
JO`«óHõ~°}=Ú q+¨Ü«∂HÍ~°=Ú#∞ á⁄Ok#<Õ Ñ¶¨∞@Ѩ\Ï^Œ∞Å Ü«∞O^Œe
K≥·`«#º=Ú#∞ P=iOK«∞ J*Ï˝#=Ú JO`«iOѨQÆÅ^Œ∞. Ѷ¨∞@Ѩ\Ï^Œ∞ ʼnõΩ
K≥·`«#º"åºÑ≤ÎÜ«Ú U~°Ê_»QÆÅ^Œ∞. JO^Œ∞=Å# ÉÏǨϺ=ã¨∞Î=ÙÅ#∞ `≥eÜ«Ú
ã¨O^Œ~°ƒù=Ú# WO„kÜ«∂~°÷ ã¨O|O^èŒ Ñ¨^Œúu J=ã¨~°=∞QÆ∞K«∞#flk. =$uÎ"åºÑ≤Î
Ѷ¨Å"åºÑ¨ÙÎeO^Õ ™ê~°÷Hõ=ÚÅ∞. „|Ǩχ™êH∆Í`å¯~°=Ú# „|Ǩχ=Ú#∞ P=iOK«∞
J*Ï˝#=Ú `˘ÅQÆ=ÅÜ«Ú<Õ HÍx, „|Ǩχ=Ú ã¨fi„ѨHÍâ◊=Ú Hõ#∞Hõ K≥·`«#º
ã¨O|O^èŒ=Ú ÖËHõ K≥·`«#º"åºÑ≤Î J#=ã¨~°=∞x ÉèÏ==Ú.
=∞$ˆQO„^Œ=Ú =ÚO^Œ∞=ÚO^Œ∞‰õΩ ™êyáÈ=ÙK«∞ "≥#∞Hõ "≥#∞Hõ‰õΩ uiy
K«∂K«∞ q^èŒ=Ú# =∞é˘Hõ¯=∂~°∞ P`«‡ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ =ÚK«Û\˜OK«∞K«∞<åfl~°∞.
K«‰õ∆Ω~åk *Ï˝<ÕO„kÜ«∞=ÚÅ∞ P`«‡#∞ E_»<Õ~°=Ù. D P`«‡ „ѨHÍâ◊|Å=Ú`À
K«‰Ω∆õ ~å^Œ∞Å∞ `«=∞ `«=∞ HÍ~°º=ÚÅ#∞ H˘#™êyOK«∞K«∞#flq. "åQÍk Hõ~ˆ ‡O„k
Ü«∞=ÚÅ∞ D P`«‡#∞ JO^Œ∞H˘#ÖË=Ù. D P`«‡|Å=Ú#<Õ "åQÍk Hõ~ˆ ‡O„kÜ«∞
=ÚÅ∞ `«=∞ `«=∞ =º=Ǩ~°=ÚÅ#∞ ™êyOK«∞K«∞#flq. „áê}=Ú ã¨~Ú`«=Ú
g∞ Ü«∂`«‡ |Å=Ú#<Õ Ü«∞# =~°`=« Ú âßfi™ÈKåÛùfiã=¨ ÚÅ#∞ KÕÜÚ« K«∞O_»∞#∞.
U „|Ǩχ=ÚKÕ`« â◊sˆ~O„kÜ«∞ =∞<À|∞^Œ∞úÅ∞ „ѨHÍtOѨ*ËÜ«∞Ѩ_ç#"À J\˜ì
„|Ǩχ=Ú#‰õΩ Jq^•ºk =∂e#º=ÚÅ∞ ÖË#O^Œ∞# Jk Ѩiâ◊√^Œú=Ú. ã¨fi`«
ã≤û^Œ=ú Ú. PP`«‡‰õΩ ~Ô O_»=k ™ê\˜Ö^Ë ∞Œ . PP`«‡ x~°ƒÜ
ù ∞« ~°∂Ѩ=Ú. ã¨zÛ^•#O^Œ
ã¨fi~°∂Ѩ=Ú. P P`«‡ÜÕ∞ r"å`«‡.
J^≥·fi`«–2 138 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
69
=∞ǨÏhÜ«ÚÅ∞ É’kèOK«∞ P`«‡`«`«Îfi=∞@∞¡O_»^ŒQÆ∞<å Ü«∞x ã¨Oâ◊~ÚOK«∞
"åiH˜x, ~åQÆ^Õfiëê^Œ∞ÅKÕ z`«Î Ãã÷Â~°º=Ú ÖËx"åiH˜x P`«‡ `«`«Îfi=Ú `≥eÜ«∞
*ÏÅ^Œ∞. ã¨Oâ◊Ü«∞„QÆã¨∞Î_»QÆ∞"å_»∞ =∞ǨÏhÜ«ÚÅ ã¨Ç¨Ü«∞=Ú `À_»#∞, `å#∞
ã¨fiÜ«∞=ÚQÆ "Õ^•O`« "åHõº=ÚÅ#∞ qKåiOK«∞ =∞#ã¨∞û HõÅ"å_≥·Ü«ÚO_ç,
`«`fiΫ =Ú#∞`≥Å∞ã¨∞H˘#=ÅÜ«Ú#∞.z`«KÎ åOK«Åº=ÚQÆÅ"å_»∞ WO„kÜ«∞=ÚÅ#∞,
=∞#ã¨∞û#∞ qˆHÑ∆ =¨ ÚÅO`«iOK«∞@ÔH· ÖÏÅ#=ÚÅ KÕ`Q« Íx, |ÖÏ`å¯~°=Ú#QÍx
|OkèOѨ=ÅÜ«Ú#∞. J@∞¡ |OkèOz qqHõÎ „Ѩ^âÕ =◊ Ú# ã¨∞MÏã‘#∞_≥· JO`«=Ú
ÖË#\˜ì ã¨zÛ^•#O^Œ ~°∂Ѩ=Ú#∞ ^蕺xOѨ=ÅÜ«Ú#∞. WO„kÜ«∞ x„QÆǨÏ=Ú,
„â◊^ŒúQÆÅ "åxH© P`«‡™êH∆Í`å¯~°=Ú ã¨OÉèíqOѨQÆÅ^Œ∞. Jq^Œº‰õΩ Ô~O_»∞
â◊‰õΩÎÅ∞ QÆÅ=Ù. XHõ\˜ P=~°}â◊H˜Î. Ô~O_»∞ qˆH∆Ѩâ◊H˜Î. =Ú`«ºÑ¨ÙzѨÊ#∞
„`å_»∞#∞ `≥eÜ«∞Hõ áÈ=Ù@ J*Ï˝#=Ú. D J*Ï˝#=Ú =Ú`«ºÑ¨ÙzѨÊ#∞,
„`å_»∞#∞ =∞#‰õΩ Hõ#|_»‰õΩO_® HõÑ≤ÊѨÙK«∞Û#∞. W@∞¡ HõÑ≤ÊѨÙK«∞Û@ÜÕ∞
P=~°}â◊HÎ̃. J*Ï˝#=∞O`«@ q~°q∞OѨHõ =Ú`«ºÑ¨ÙzѨÊÜ«∞O^Œ∞ ÖËx "≥O_çx,
„`å\˜Ü«∞O^Œ∞ ÖËx ã¨~°Ê=Ú#∞ =∞#‰õΩ EѨÙ#∞. WkÜÕ∞ qˆH∆Ѩâ◊H˜Î.
qˆH∆Ѩâ◊‰õΩÎÅ∞_çy# QÍx P`«‡™êH∆Í`å¯~°=Ú ã¨OÉèíqOѨ^Œ∞. z`«ÎKåOK«Åº
"≥∞Å¡é‰õΩ `≥eÜ«Ú#∞. â◊OHõ~°∞_»∞ HõáêÅ=ÚÅ#∞ KÕ`«|∂x aèHõ∆"≥∞`«∞Î@
Ö’Hõqk`«=Ú. aèHõ∆QÍxH˜ P_çOK«∞@‰õΩ XHõ HÀu ^˘é˜H˜# aèHõ∆=Ú Z‰õΩ¯=QÍ
ÅaèOѨQÅÆ ^Œ∞. HÍ=Ù# N â◊OHõ~° ÉèQí =Æ `åÊ^Œ∞Å∞ `«=∞ t"å#O^ŒÅǨÏi Ü«∞O^Œ∞
`«=∞ Ü≥Ú^ŒÌ XHõ HÀu QÆÅ^ŒxÜ«Ú, ^•xx ã‘fiHõiOѨÙ=∞xÜ«Ú t=Ùx
"Õ_»∞K«∞<åfl~°∞. N â◊OHõ~° ÉèíQÆ=`åÊ^Œ∞Å Ü≥Ú^ŒÌ #∞#fl HÀu z`«Î=∞#∞#k.
D HÀu Ü≥∞šѨC_»∞ "≥∂ǨÏ=∞#∞ H©HÍ~°}º=Ú# u~°∞QÆ∞K«∞O_»∞#∞. =x`«Å
‰õΩK« Ѩ~°fi`«=ÚÅO^Œ∞ Zyi QÆO`«∞Å∞ "≥·K«∞K«∞O_»∞#∞. Pâ◊Å#∞ `«~°∞
âßYÅO^Œ∞ u~°∞QÆ∞K«∞O_»∞#∞. "ÕÜ∞Õ Å, WO^ŒO^Œ∞ Ü«∞^äKÕ Û« =ù ÚQÆ qǨÏiOK«∞K«∞
Ѩ@ì~åx^≥· Ü«ÚO_»∞#∞. ÔH·ÖÏã¨<å^äŒ! nxx |\˜ì, ÉèíH˜Î Ü«∞#∞ ѨQÆæ=Ú#
|OkèOz, h Pnè#=Ú QÍqOѨÙ=Ú. z`«=Î Ú#∞ ÉèHí Θ ÉèÏ==ÚKÕ Ñ¨~"° ∞Õ â◊fi~∞° x
Ü«∞O^Œ∞ |OkèOѨ qˆH∆Ѩ=Ú Å∞_»∞QÆ∞#xÜ«Ú, Ñ≤=∞‡@ „|Ǩχ ™êH∆Í`å¯~°=Ú
HõÅ∞QÆ∞#xÜ«Ú ÉèÏ==Ú.
J^≥·fi`«ã≤kú 139
J=: Ü≥∂QÆ q^è•#=Ú#∞ EѨÙ@KÕ ^蕺#=Ú<Õ x~°∂Ñ≤OK«∞K«∞<åfl~°∞.
^蕺xOѨ^ŒÅK«∞#`«_»∞ ^蕺# x~À^èŒHõ=∞QÆ∞ ™êOQÆ`«º=Ú#∞ q_»∞==Å
Ü«Ú#∞. Ü≥∂QÆâßG=∞O^Œ∞ K≥ѨÊ|_ç# ™êuÎfiHÍǨ~°=Ú#∞ q∞`«=ÚQÆ u#∞
K«∞O_»=ÅÜ«Ú#∞. Ü≥∂QÆâߢ™ÈÎHõÎ q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞ q=∞i≈Oz `≥eÜ«ÚK«∞O_»
=ÅÜ«Ú#∞. =∞â◊H=õ ∞$QÍk LѨ„^Œ==ÚÅ∞ ÖËx Ѩq„`« „Ѩ^âÕ =◊ Ú# ã¨∞MÏj#∞_»∞
QÍ=ÅÜ«Ú#∞. ‰õΩ∆ uÊáê™êk Éè^Ë =Œ ÚʼnõΩ Ö’#∞QÍ~å^Œ∞. Ü«∞=∞xÜ«∞=∞=ÚÅ#∞
PK«iOK«∞K«∞ z`«KÎ åOK«Åº=Ú#∞ x~°∂‡Å#=ÚKÕã,≤ z`«=Î Ú#∞ =â◊Ñé¨ K«∞H˘x,
`˘Å∞`« ã¨∂÷Å=¸iÎ Ü«∞O^• z`«Î=Ú#∞ xeÑ≤ ^蕺#=Ú KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú#∞.
ã¨∂÷Å=¸iÎx ^蕺xOK«∞@ Ü«∞O^•i `Õé˜ Ñ≤=∞‡@ ã¨∂Hõ∆‡=∞QÆ∞ z^•#O^Œ
=¸iÎx ^蕺xOK«=ÅÜ«Ú#∞. J@∞¡ KÕÜ«∞QÍ, „Hõ=∞„Hõ=∞=Ú# z`«ÎKåOK«Åº
=Ú_çy, z^•#O^≥·Hõ~°ã¨=∞QÆ∞ „|Ǩχ=Ú# âßâ◊fi`«=ÚQÆ =∞#ã¨∞û ÅQÆfl=Ú
HÍQÆÅ^Œ∞. Ñ≤=∞‡@ ™ê^艌 Ωõ x J*Ï˝#|O^è=Œ Ú `≥Q„Æ `≥OѨÙÅ~Ú, ã¨O™ê~°|O^è=Œ Ú
#∞O_ç q_»∞^ŒÅ á⁄O^Œ∞#∞.
P`«‡™êH∆Í`å¯~°=Ú#∞ QÀ~°∞#`«_»∞ Ü≥∂QÍÉèϺã¨=Ú KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú#∞.
Ü≥∂QÆ=Ú#‰õΩ Ü«∞=∞=Ú, xÜ«∞=∞=Ú, Pã¨#=Ú, „áê}ÏÜ«∂=∞=Ú, „Ѩ`åº
Ǩ~°=Ú, ^è•~°}=Ú, ^蕺#=Ú, ã¨=∂kè Ü«∞#∞ Zxq∞k JOQÆ=ÚÅ∞.
JÇ≤ÏOã¨Ü«Ú, ã¨`«º=Ú, Jã‘ÎÜ«∞=Ú, „|=∞‡K«~°º=Ú, JѨi„QÆǨÏ=∞#∞
<≥^· ∞Œ #∞ Ü«∞=∞=ÚÅ#|_»∞#∞. â∫K«=Ú, ã¨O`À+¨=Ú, `«Ñ=¨ Ú, ™êfi^•è ºÜ«∞=Ú,
Dâ◊fi~°„Ѩ}˜^è•#=Ú J#∞<≥·^Œ∞#∞ xÜ«∞=∞=ÚÅ#|_»∞#∞. JÇ≤ÏO㨠ܫ∞#QÍ
„uHõ~°}â◊√kúQÆ ZšѨC_»∞ U „áê}˜H˜x „^ÀǨÏ=Ú KÕÜ«∞‰õΩO_»∞@. ã¨`«º=Ú
ѨÅ∞‰õΩK«∞O_»∞@, ^˘OyeOѨ‰Ωõ O_»∞@, „|ǨχK«~º° =Ú ã¨Å∞ѨÙ@, Ѩi„QÆÇϨ =Ú
KÕÜ«∞‰õΩO_»∞@ Ü≥∂yH˜ =ÚYº Hõ~°Î=º=ÚÅ∞. â∫K«=Ú ÉÏǨϺ=∞xÜ«Ú,
PO`«~=° ∞xÜ«Ú ~Ô O_»∞ q^è=Œ ÚÅ∞. ™êfl<å^Œ∞Å∞ ÉÏǨϺ â∫K«=ÚÅ∞. Ç≤Ï`«q∞`«
Éè’[#=Ú, "≥∞„ÿ `åº^Œ∞Å∞ PO`«~° â∫K«=ÚÅ∞. ÅaèOѨx"åx H˘~°‰Ωõ Ѩi`åѨ=Ú
ÉÁO^ŒHõ ÅaèOz# ^•x`À `«$Ñ≤*Î Oˇ ^Œ∞@ ã¨O`À+¨=Ú. `«Ñ=¨ ∂K«iOK«∞@Ü«Ú,
"Õ^ŒâßG=ÚÅ#∞ J^茺ܫ∞#=Ú KÕÜ«Ú@Ü«Ú `å=Ú KÕÜ«Ú ã¨HõÅ Hõ~°‡Å#∞
J^≥·fi`«–2 140 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
70
Dâ◊fi~å~°Ê} *ËÜÚ« K«∞ x~°O`«~O° Dâ◊fi~∞° x Pnè#∞_»~Ú Ü«ÚO_»=ÅÜ«Ú#∞.
ÃÑ· Ü≥∂QÍOQÆ=ÚÅ#∞ ™êkèOK«∞K«∞O_» „Hõ=∞=ÚQÍ Hõ~°‡|O^èŒ=Ú g_»∞#∞.
™ê^茉õΩ_»∞ QÆ∞~°∂Ѩ^Õâ◊ѨÓ~°fiHõ=∞QÆ∞ =∞Ǩ"åHõº=ÚÅ =Å#QÍx,
Ü≥∂QÆ=Ú =Å# QÍx, JѨiq∞`å#O^Œ ~°∂Ѩ=∞QÆ∞ Ѩ~°=∂`«‡ ™êH∆Í`å¯~°
"≥ÚO^Œ∞#∞. Ñ≤=∞‡@ P P#O^•#∞Éè=í #=Ú# =Úxy `ÕÅ∞K«∞ P[<å‡O`«~=° Ú
^Œ$_èã» =¨ ∂kè x+¨µ_ª ∞» HÍ=K«∞Û#∞. ÖËHõ Ö’HõãO¨ „QÆÇϨ =Ú QÀi ^≥=· „áêѨ=Î ÚÅQÆ∞
ã¨HõÅ q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞ ¿ãqOѨ=K«∞Û#∞. Z@¡~Ú##∞ Hõ~°‡|O^èŒ=Ú# =∞~°Å
lHõ¯ *ÏÅ_»∞. =∞Ǩ"åHõº *Ï˝#=ÚQÍx, Ü≥∂QÍÉèϺã¨=Ú QÍx =ÚH˜ÎH˜
HÍ~°}=∞#∞@ „QÆO^äŒHÍ~°∞Å ã¨=∞‡`«=∞x H˘O^Œé∞ ÉèÏqOѨ=K«∞Û#∞.
„QÆO^äHŒ Í~°∞Å Pâ◊Ü∞« =Ú =∂„`«=∞k HÍ^Œ∞. =∞Ǩ"åHõº *Ï˝#"Õ∞ "≥∂HõH∆ Í~°}=∞x
"åi Jaè„áêÜ«∞=Ú. ''`«"Õ∞= qk`åfiu =∞$`«∞º"Õ∞u <å#ºó ѨO^è•
q^Œº`ÕÜ«∞<åÜ«∞——, ''`«~°u â’Hõ =∂`«‡q`ü—— "≥Ú^ŒÅQÆ∞ „â◊√`«∞Å∞ P`«‡*Ï˝#"Õ∞
"≥∂Hõ∆¿ÇÏ`«∞=x =Hͯ}˜Oz, =ÚH˜Î á⁄O^Œ∞@‰õΩ "Õé˘Hõ HÍ~°}=Ú ÖË^Œx
x~åHõiOK«∞K«∞#flq. J\˜ì P`«‡*Ï˝#=Ú QÆ∞~°∞=ÙÅ∞ LѨ^ÕtOK«∞ =∞Ǩ
"åHõº=Ú =Å# |∞@∞ì#∞. „â’`«‰õΩ z`«Îâ◊√kú ÖˉõΩO_»∞@KÕ`«#∞, ~åQÆ^Õfiëêk
=∂e#º=ÚÅ∞O_»∞@ KÕ`«#∞ QÆ∞~°∂Ѩ^Õâ◊=ÚÅ∞ J`«xH˜ *Ï˝<À^ŒÜ«∞=Ú
HõeyOѨÖËHõáÈ=Ù@Ü«Ú `«^䌺=Ú. z`«Î=Ú# ~åQÆ^Õfiëêk =$uÎ=∂e#º=Ú
`˘ÅyOK«∞@‰õΩ#∞, `«#∂‡Å=Ú# z`«âÎ √◊ kú ã¨OáêkOK«∞@‰õΩ#∞ Ü≥∂QÍÉèϺã¨=Ú
KÕÜ∞« =ÅÜ«Ú#∞. ''Ü≥∂QÆtÛ`«Î =$uÎx~À^èóŒ —— J#∞ áê`«O[e Ü≥∂QÆ ã¨∂„`«=Ú
z`«=Î $`«∞ÅÎ #∞ x~ÀkèOK«∞@ÜÕ∞ Ü≥∂QÆ=∞x q=iOK«∞K«∞#flk. z`«=Î ∞ÅǨÏ~°}"Õ∞
Ü≥∂QÍÉèϺã¨=Ú#‰õΩ Ѷ¨Å=Ú. Ü≥∂QÍÉèϺã¨=ÚKÕ =∂e#º=Ú `˘ÅQÆQÍ
QÆ∞~°∂Ѩk+¨ì=∞QÆ∞ =∞Ǩ"åHõº=ÚÅ J~°÷=Ú QÀK«iOѨQÆÅ^Œ∞. HÍ=Ù#
=∞Ǩ"åHͺ~°÷ *Ï˝# =¸Å=Ú#<Õ "≥∂Hõ∆=∞xÜ«Ú, P =∞Ǩ"åHͺ~°÷ *Ï˝#=Ú
ã¨OáêkOK«∞@‰õΩ Ü≥∂QÍÉèϺã¨=Ú `À_»Ê_»QÅÆ ^ŒxÜ«Ú „QÆO^äHŒ Í~°∞Å `å`«Ê~°º=Ú.
*Ï˝#∞ÅQÆ∞ [#HÍ^Œ∞Å∞ Ö’Hõã¨O„QÆǨÏ=Ú QÀi Hõ~å‡K«~°} `«`«Ê~°∞Å~Ú
Ü«ÚO_»∞@ ѨÙ~å}=ÚÅÜ«∞O^Œ∞ HõxÊOK«∞K«∞#flk. w`å`«`ÎÀfiѨ^Õ+¨ìÜ«∞QÆ∞
J^≥·fi`«ã≤kú 141
NHõ$+¨‚ Ѩ~=° ∂`«‡Ü«Ú ''Ö’Hõ ã¨O„QÆÇϨ "Õ∞"åÑ≤ ã¨OѨâº◊ #¯~°∞=Î ∞~°›ã—≤ — Ü«∞x *Ï˝xx
ã¨~Ú`«=Ú Ö’Hõã¨O„QÆǨÏ=Ú H˘é‰õΩ Hõ~°‡Å#∞ *ËÜ«∞#∞Ѩ^ÕtOK«∞ K«∞O_≥#∞.
HÍ=Ù# „|Ǩχ*Ï˝#∞Å∞ ZÅ¡"àÕ Å◊ „|Ǩχx+¨Ü ª ∞« O^ÕÜÚ« #fl#∞, Ö’Hõ=º=Ǩ~°=Ú
KÕÜ«ÚK«∞#fl#∞ Hõ~°‡|O^èŒ=Ú "åix JO@~å^Œx ÉèÏ==Ú. *Ï˝#∞Å∞ qkè
x¿+^è•f`«∞Å∞.HÍ=Ù# *Ï˝#∞Å∞ x+≤^•úK~« }° =Ú KÕÜ∞« =K«∞Û#x ã¨Oâ◊Ü∞« "≥ÚO^Œ
ѨxÖË^Œ∞. J<ÕHõ [#‡=ÚÅ #∞O_ç z`«Îâ◊√kúÔH· Ѷ¨Å=ÚÅ#∞ HÀ~°‰õΩO_®
Hõ~°‡Å#∞ PK«iOK«∞@KÕ WѨC_»∞ *Ï˝#ã¨OѨ#∞flÅ~Úi. J\˜ì *Ï˝#∞Å∞ "åi
ѨÓ~°fi Hõ~°‡ ã¨O™ê¯~° =â◊=Ú# qÇ≤Ï`« Hõ~°‡Å<Õ PK«iO`«∞~°∞. x+≤^Œú Hõ~°‡Å#∞
KÕÜ«∞|∂#~°∞. *Ï˝#∞Å∞ ~åQÆ^Õfi+¨ qÇ‘Ï#∞ÅQÆ∞@KÕ Hõ~å‡K«~°}=ÚÅ
㨠OÉè í q OѨ ~å^Œ xÜ« Ú *ˇ Ѩ Ê =Å#∞ HÍ^Œ ∞. Ö’Hõ ã ¨ O„QÆ Ç ¨ Ï "Õ ∞ *Ï˝ # ∞Å
Hõ~å‡K«~°}=Ú#‰õΩ HÍ~°}=Ú. W@∞¡O_» U^À XHõ HÍ~°}=Ú# *Ï˝#∞ÅO^Œ∞
x+≤^•ú K«~}° =Ú QÍxÊOz##∞, x„QÆÇ¨ #∞„QÆÇϨ ã¨=∞~°∞Å÷ QÆ∞@KÕ x+≤^•ú K«~}° =Ú
J\˜ì *Ï˝#∞ʼnõΩ =∂e#º=Ú#∞ `Õ*ÏÅ^Œ∞. Ѩ~°â◊√~å=Ú_»∞ =∂`«$ǨÏ##=Ú
KÕã≤Ü«Ú Ö’HõxO^Œ‰õΩ áê„`«∞_»∞ HÍÖË^Œ∞. NHõ$+¨‚Ѩ~°=∂`«‡ QÀÑ≤HÍ Ö’Å∞_»∞QÆ
QÍxÊOzÜ«Ú Jã¨öe`« „|ǨχKåi Ü«∞x „Ѩã≤kú K≥O^≥#∞.
K«`∞« ~°∞‡Y „Ѩ*ÏѨu Éè∞í =#=ÚʼnõΩ áêʼnõΩ_»∞. D K«`∞« ~°∞‡Y „Ѩ*ÏѨ`∞«
ÖÁHõi "≥#∞Hõ =∞é˜ÜÚ≥ Hõ~∞° Éè∞í =#=ÚÅ#∞ áêeOK«∞K«∞O^Œ∞~°∞. z~°HÍÅ=∞@∞¡
áêeOK«∞ K«`«∞~°∞‡Y∞eѨÊ\˜H˜ Ѷ¨$käg Ѩ~°=∂}∞ ã¨OYº‰õΩ q∞Oz# ã¨OYº
QÆÅ "å~°Åu „Hõq∞OzÜ«ÚO^Œ∞~°∞. J\˜ì n~°…HÍÅ=Ú# =∞#ÔH#fl_»∞ =ÚH˜Î
ÅaèOz Ü«ÚO_»ÖË^Œ∞. Z@ìˆHʼnõΩ <Õ_®Ñ¨^Œ=Ú <˘O^ŒQÆeyuq∞. JO^Œ∞ ^Œ∞ó
Y=∂ =O`«Ü«Ú QÍ#~å^Œ∞. =ÚH˜ÎѨ^Œ ã¨∞Yq∞OuO`«Ü«∞x K≥ѨÊ#ÅqHÍ^Œ∞.
P =ÚH˜Î Ѩ^Œ=Ú `˘Å∞`« #∞O_çÜ«Ú `«# ~°∂Ѩ=∞~Ú Ü«Ú#flk. W\˜ì
=ÚH˜ÑÎ ^¨ =Œ Ú ^˘é∞‰õΩ@ Hõ#fl q∞Oz# ÖÏÉè"í ∞Õ q∞Ü«ÚÖË^∞Œ . D ã¨O™ê~°=∞#∞#k
XHõ qâßÅ =∞QÆ∞ <å@HõâßÅ. WO^Œ∞ qkè xi‡`«=ÚÅQÆ∞ D "Õ+¨=ÚÅ#∞
XHõ^•x "≥#∞Hõ =∞é˜Ü≥ÚHõ\˜ ÔQ·H˘#∞K«∞O\˜x. =∂`«$QÆ~°ƒù=Ú#On "Õ+¨=Ú
^•eÛ, =∂`«$ Ü≥∂x ^•fi~°=∞#∞ `≥~° `˘ÅyOz, "≥Å∞ѨeˆHy Ѩ~°"Õ∞â◊fi~å!
h Ü≥∞^Œ∞@ <å "Õã¨=ÚÅ#∞ EѨÙK«∞O\˜x. h=Ù ã¨~°fi=Ú `≥eã≤#"å_»=Ù.
J^≥·fi`«–2 142 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
71
^ŒÜ«∂=∞Ü«Ú_»=Ù. [QÆ^ÕHõáêʼnõΩ_»=Ù. <å "Õã¨=ÚÅ#∞ "≥∞zÛ, ##∞fl
ã¨`¯« iOѨ*ÏÅ∞^Œ∞=Ù. h~¸qH˜ <Õ#~°∞›_#» ∞. P ~¸qx ɡ^QÌŒ Æ QÀ~°∞ Pâ◊ÜÚ«
<å‰õΩ ÖË^Œ∞. z~°HÍÅ=Ú #∞O_ç "Õã¨=ÚÅ <å_ç Ü«∂_ç qã¨∞=Ù K≥Ok
Ü«ÚO_»∞@KÕ h"Õã¨=ÚÅ#∞ *ÏeOѨh Ü«∞#∞=∞u "Õ_»QÀ~°∞^Œ∞#∞.
^Õ= =∂#=ÙʼnõΩ HÍÅ=∂#=Ú# Éè^Ë =Œ Ú HõÅ^Œ∞. ^Õ==∂#=Ú =∂#=
=∂#=Ú#∞ Ju„Hõq∞Oz Ü«ÚO_»∞#∞. J#QÍ K«`«∞~°∞‡Y „Ѩ*ÏѨu #∂é∞
ã¨O=`«û~°=ÚÅ`«x HÍÅ=∂#=Ú#∞ J#∞ã¨iOz, rqOz, áêeOK«∞
HÍÅ=Ú# =∂#=ÙÅ∞ ѨÙ@∞ìK«∞ #<ÕHõ [#‡=ÚÅ#∞ E_»=Åã≤Ü«ÚO_»∞#∞.
J\˜ì K«`∞« ~°∞‡Y∞Å<Õ‰Ωõ eѨÊ\˜H˜ HÍÅQÆu ÉÁOkÜ«ÚO^Œ∞~°∞. HÍx =∞#H˜O`«‰Ωõ
ѨÓ~°fi"≥Ú#fl_»∞ <å=ÚH˜Î Ѩ^Œ=Ú ^˘éHõHõáÈ=Ù@ ã¨`«º=Ú. =∞#HÍѨ^Œ=Ú
^˘é˜H˜Ü«Ú#fl <Õ_ç@∞¡ ѨÙ\˜ìÜ«ÚO_»=Ú. ''`« W=∞O =∂#==∂=~°ÎO <å
=~°ÎO`Õ—— ''Ju =∞$`«∞º"Õ∞u—— "≥Ú^ŒÅQÆ∞ „â◊√`«∞Å∞ =ÚH˜Î ÉÁOk# "åxH˜
ѨÙ#~°˚#‡=Ú ÖË^Œ#∞K«∞#flq. Z#fl_»∞ ^˘éHõx =ÚH˜Î Ѩ^Œ=Ú <Õ_»∞ ^˘é∞‰õΩ@
Hõ # fl Q˘Ñ¨ Ê ÖÏÉè í = Ú "Õ é ˘Hõ ¯ \˜ Ü« Ú O_» ^ Œ x Ü« Ú , =ÚH˜ Î É ÁO^Œ ∞ @
Hõ_»∞^Œ∞~°¡Éèí=∞xÜ«Ú ÉèÏ==Ú. P`«‡~°∂Ѩ=∞QÆ∞ =ÚH˜ÎѨ^Œ=Ú ^˘é‰õΩ@Ü«Ú
"åã¨Î==Ú HÍ<Õ~°^Œ∞. HÍx `≥eÜ«∞x`«#=Ú# ^˘éHõx su #∞O_ç
`≥eÜ«Ú@=Å# ^˘é˜H˜#@∞¡ HõxÊOK«QÆÅ^Œ∞.
"Õ^•O`«=ÚÅ∞ ''P`Õ‡`Õº"Àáêã‘`«—— Ü«∞x "≥Ú^Œe_ç P`«‡ *Ï˝#=Ú#∞
LѨ^ÕtOz#q. _≥Hõ¯Å QÆ∞é∞`«∞KÕ Ñ¨â◊√=ÙÅ *Ï_» `≥eÜ«Ú q^èŒ=Ú#
P`«‡*Ï˝#=ÚKÕ ã¨HõÅ=Ú `≥eÜ«∞#QÆ∞K«∞#flq. HõO~îåÉèí~°}=Ú áÈÜ≥∞#x
qKåiOK«∞ =¸_è»∞x „ѨHõ¯#QÆŠѨÙ~°∞+¨µ_»∞ HõO~îåÉèí~°}=Ú h HõO~î°=∞O^Õ
HõÅ^Œx É’kèOK«∞#∞. JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ #+¨=ì Ú HÍx HõO~îåÉè~í }° =Ú #+¨=ì ∂Ü≥∞
#+¨=ì ∂Ü≥∞#x qKåiOK«∞ =¸_è∞» _»∞ ^˘éHõ‰Ωõ #fl#∞ ^˘é˜H#˜ @∞¡ ã¨O`«ãO≤ K«∞#∞.
nx<Õ HõO~îK° åg∞Hõ~° <åºÜ«∞=∞O^Œ∞~°∞.K«O\˜áêѨ#∞ TÜ«∞ÅÜ«∞O^Œ∞ Ѩ~∞° O_»
ɡ\ì˜ K«O\˜áêѨ H˘é‰õΩ T~°∞ QÍeOK«∞ `«e=¡ Öˇ `å<≥Ü · Ú« #fl P`«‡ã¨fi~∂° Ѩ=Ú#∞
=∞éz ZHõ¯_≥Hõ¯_À "≥^Œ∞‰õΩK«∞<åfl=Ú. P`«‡ ã¨fi~°∂Ѩ=Ú `å<≥· Ü«ÚO_»∞@KÕ
J^≥·fi`«ã≤kú
ZÅ¡"Õà◊Å#k Å|ú=∞~Ú Ü«ÚO_»∞#∞ HÍx JÅ|^Œú=Ú HÍ<Õ~°^Œ∞.
J=: ÉÏkè`«=∞~Ú#Ü«∞ J*Ï˝#=Ú „ѨѨOK«=Ú=Öˇ =∞~°Å ã¨OÉèíqOѨ
=K«∞Û##∞ ã¨Oâ◊Ü«∞=Ú#∞ ÉÏѨÙK«∞<åfl~°∞.
J*Ï˝#=Ú ÉÏkè`«=Ú. ^èŒfiOã¨=ÚHÍ^Œ∞. ÉÏkè`«=∞#∞ Ѩ^Œ=Ú#‰õΩ,
^èŒfiOã¨=∞#∞ Ѩ^Œ=Ú#‰õΩ ÉèË^Œ"≥∞O`Õx HõÅ^Œ∞. ^èŒfiOã¨=ÚÅQÆ∞ =ã¨∞Î=ÙÅ∞
ã¨∂Hõ∆‡~°∂Ѩ=Ú# `«=∞ HÍ~°}=ÚÅ Ü«∞O^Œ∞O_»∞#∞ HÍ=Ù# ^èŒfiO㨠=ã¨∞Î=ÙÅ∞
ã¨^fiŒ ã∞¨ =Î ÙÅ#^Œy Ü«ÚO_»∞#∞. ÉÏkè`=« ∞QÆ∞ =ã¨∞=Î Ù =¸Åzè#fl=∞~Ú#^ŒQ∞Æ @KÕ
ã¨∂Hõ∆‡~°∂Ѩ=Ú# ã¨~Ú`«=Ú xÅ∞=h_»ÖËHõ Jã¨^Œfiã¨∞Î=#^ŒyÜ«ÚO_»∞#∞.
^èfiŒ O™ê#∞kèëêª # ~°∂Ѩ=∞QÆ∞ HÍ~°}=Ú Hõ#fl "Õé~Ú Ü«ÚO_»∞#∞. J*Ï˝#=Ú
Ü≥ÚHõ¯ É’^èÜ Œ Ú« Jkèëêª #=ÚHõ#fl "ÕéQÆ∞ ^èfiŒ Oã¨~∂° Ѩ=Ú HÍ^Œ∞. WOuÜÕ∞QÍHõ
ÉÏ^èŒ |∞kúH˜ JÉèÏ==∞#∞ „Ѩãk≤ ú ÉÁO^Œ*ÏÅ^Œ∞. ÉÏ^èŒ |∞kúHx˜ , JÉèÏ= |∞kúHx˜
ã¨fi~∂° Ѩ=Ú #O^Œ∞ ã¨~Ú`«=Ú Éè^Ë =Œ Ú HõÅ^Œ∞. ''WO^Œ∞ Ѷ∞¨ @=Ú ÖË^∞Œ —— J#∞#k
JÉèÏ=|∞kú. D |∞kú Ѷ∞¨ @q∞K«@ ÖË^xŒ =∂„`«=Ú „QÆÇÏ≤ OK«∞#∞. ''Wk ã¨~Ê° =Ú
HÍ^Œ∞, „`å_»∞—— J#∞#k ÉÏ^èŒ|∞kú. D ÉÏ^èŒ|∞kú áê=Ú HÍ^Œx „QÆÇ≤ÏOz,
q~°q∞OѨ „`å_»<Õ Jkèëêì #=Ú#∞ „QÆÇÏ≤ OK«∞#∞. HÍ=Ù# ÉÏ^è•ÉèÏ= |∞^Œ∞Åú ‰õΩ
Éè^Ë =Œ Ú ã¨Ê+¨=ì ∞QÆ∞K«∞#flk. HÍ=Ù# J*Ï˝#=Ú ÉÏkè`=« ∞Ü«Úº#∞ „ѨÑO¨ K«=Ú=Öˇ
=∞~°Å HõxÊOK«*ÏÅ^Œ∞. ÉÏ^è•ÉèÏ= |∞^Œ∞úʼnõΩ ÃÑ·# K≥Ñ≤Ê# ÉèË^Œ=Ú#∞
JOwHõiOѨHõ, ÉÏ^èŒ|∞kúÜ«Ú, JÉèÏ=|∞kúÜ«Ú XHõ¯\˜ÜÕ∞ Ü«Ú#fl#∞ J*Ï˝#
ÉÏ^èÜ Œ Ú« Jkèëêì #=∞QÆ∞ „|Ǩχ~°∂Ѩ=∞~Ú Ü«ÚO_»∞#∞. HÍx J*Ï˝#=Ú =∞~°Å
ã¨OÉèíqOѨ<Õ~°^Œ∞.
J=: Jkèëêì #=∞QÆ∞ „|Ǩχ=Ú <≥é∞OQÆ∞#`«xH˜ ÉèÜ í ∞« =Ú ÖË^#Œ ∞K«∞<åfl~∞° .
r=ÙʼnõΩ QÆÅ Hõ~‡° =ÚÅ∞ ã¨Oz`«=Ú, „áê~°|=ú Ú, PQÍq∞ Ü«∞x =¸_»∞
q^èŒ=ÚÅ∞. ã¨Oz`«=Ú `«∂ÖÏ ~åt=Öˇ *Ï˝<åyfl Ü«∞O^Œ∞ Éèí㨇=Ú HÍQÆÅ^Œ∞.
„áê~°|=ú Ú Éè’QÆ=ÚKÕ H©}∆ =∞QÆ∞#∞. q"ÕH=õ ÚKÕ "≥Å∞Q˘O^Œ∞#`«_∞» h\˜Ü∞« O^Œe
`å=∞~å‰õΩ=Öˇ ~åÉ’=Ù Hõ~°‡=ÚÅ #O@~å_»∞. „áê~°|úHõ~°‡ ã¨Oz`«=Ú=Öˇ
Éèí㨇=Ú HÍ*ÏÅ^ŒxÜ«Ú, ~åÉ’=Ù Hõ~°‡=Ú=Öˇ xsƒ[=Ú HÍ*ÏÅ^ŒxÜ«Ú
143 J^≥·fi`«–2 144 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
72
K≥Ñ≤Êi. „áê~°|ú=Ú Éè’QÆ=ÚxzÛ Hõ∆Ü«∞=∞QÆ∞#xi. „áê~°|ú Hõ~°‡=Ú# H˜\˜ì
Q˘Ñ¨Ê`«#"Õ∞Å? „áê~°|ú=Ú ã¨~Ú`«=Ú ã¨Oz`«=Ú=Öˇ Éèí㨇"Õ∞Å HÍ*ÏÅ^Œ∞?
J<Õ ã¨Oâ◊Ü«∞=ÚÅ∞ ™ê^茉õΩʼnõΩ HõÅ∞QÆ∞#∞. HÍx „áê~°|ú=∞#∞ â◊|Ì=Ú#‰õΩ
P~°OaèOѨ|_ç#k Ü«∞x J~°=÷ Ú. XHõ_∞» ^è#Œ ã¨∞û#O^Œ∞ ÉÏ}=Ú#∞ ã¨OkèOz,
„‰õÄ~°=∞QÆ∞ ѨÙex ÅHõ∆º=ÚKÕã≤ q_çK≥#∞. q_çz# ÉÏ}=Ú Ju "ÕQÆ=Ú#
áÈ=ÙK«∞O_»∞#∞. U Ü≥ÚHõ¯~°∞ ^•x "ÕQÆ=Ú#∞ PѨ*ÏÅ~°∞. "ÕQÆ=ÚO_»∞
=é‰õΩ É’~Úxez, =∂~°æ=Ú# ѨÙe J_»∞¤ `«ye##∞ K«OѨÙ#∞ ÖË^• QÀ=Ù
J_»∞¤ `«ye##∞ [OѨÙ#∞. ѨÙeHÍx, QÀ=ÙHÍx J_»¤=Ú `«QÆʼnõΩ#fl#∞
ÉÏ}=Ú `«#O`«@ `å#∞ ^Œ∂ã¨∞‰õΩáÈ~Ú "ÕQÆ=ÚѨâ◊q∞OѨ xÅ∞K«∞#∞.
"ÕQÆ=ÚѨâ◊q∞OK«∞@‰õΩ ѨÓ~°fi=Ú QÀ=Ù P =∂~°æ=Ú# =K«∞Û@ K«∂z,
QÀ=Ù#∞ K«OѨ~å^Œx Ü≥∞Oz, =∞#"≥∞xfl â◊Ѩ^äŒ=ÚÅ#∞ *Ëã≤##∞ ÉÏ}=Ú
q_»∞=|_çÜ«ÚO_»∞@KÕ P ÉÏ}=Ú xÅ∞=*ÏÅ^Œ∞. J>Ë¡ „áê~°|ú=∞QÆ∞
^ÕǨÏ=Ú #_»K«∞@ „áê~°OaèOK≥#∞. HÍ=Ù# #_»∞=∞ *Ï˝<À^ŒÜ«∞=∞~Ú##∞
„áê~°|úHõ~°‡=Ú Ñ¨â◊q∞OK«∞ Ѩ~°ºO`«=Ú #tOѨ*ÏÅ^Œ∞.''`«ã¨fi`å=^Õ= z~°O
Ü«∂=#fl q"≥∂ˆH∆^äŒ ã¨OѨ`Õûº—— J#∞ „â◊√uÜ«Ú, „|Ǩχ*Ï˝x â◊s~°=Ú#∞
q_çz#O`«<Õ =ÚH˜Î ÉÁO^Œ∞#x K≥ѨC@KÕ „áê~°|ú=Ú Éè’QÆѨ~°ºO`«=Ú
#tOѨ^Œx `≥eÜ«ÚK«∞#flk. HÍx „áê~°|ú ^ÕǨÏ=ÚHõ#fl aè#fl=∞QÆ∞
Hõ~°‡ã¨=Ú^•Ü«∞=Ú *Ï˝<åyflKÕ "≥O@<Õ Éèí㑇ÉèÏ==Ú#∞ á⁄O^Œ∞K«∞#flk.
J=: „áê~°|ú Éè’QÆâ+ı =¨ ÚO_»∞ QÍHõ. Éè’QÆ™ê^è#Œ =∞QÆ∞ ^≥fi· `=« Ú ÉÏkè`=« Ú
QÍ#O`« Éè’QÆ"≥∞@∞¡ ã¨OÉèíqOK«∞#∞? =¸ÖÏ*Ï˝# =ÚzÛù#fl=Ú QÍ#O`«
„áê~°|=ú Úã¨~Ú`«"∞≥ @∞¡ âı+O≤ K«∞#∞? J<Õ ã¨Oâ◊Ü∞« =ÚÅ#∞ `˘ÅyOK«∞K«∞<åfl~∞° .
HõÅÅO^Œ∞#fl KÀ~° "庄Ѷ∂¨ ^Œ∞Å∞ "≥∞ʼnõΩ= Hõey#O`«<Õ ÉÏkè`=« ÚÅQÆ∞#∞.
HÍx "å\˜x K«∂K«∞@KÕ Hõey# cèuÜ«Ú#∞, ^ÕǨÏHõOѨ=Ú#∞ "≥∞ʼnõΩ=
Hõey# Ñ≤=∞‡@ H˘O`« HÍÅ=∞>Ë¡ Ü«ÚO_»∞@ J#∞Éèí==Ú# #∞#flk. =G=Ú
HÍeÛ##∞, =¢™êÎHÍ~°=∞QÆ∞ Éèí㨇=Ú H˘O`«HÍÅ=∞>Ë¡ Ü«ÚO_»∞@Ü«Ú `≥eÜ«∞
=K«∞ÛK«∞#flk. W>Ë¡ „ѨѨOK«=Ú ÉÏkè`«=∞Ü«Úº#∞ q"Õ‰õΩÅ∞ ^ÕǨÏ=Ú#∞
J^≥·fi`«ã≤kú 145
KåeOK«∞#O`« =é‰õΩ Éè’QÍ~°›=∞~Ú Ü«ÚO_»∞#∞.
J=: q^•fiOã¨∞#‰õΩ JǨÏOHÍ~° =∞=∞HÍ~°=ÚÅ∞ ÖË=Ù. HÍ=Ù# Éè’QÆ"∞≥ @∞¡
ã¨OÉèíqOѨQÆÅ^Œ#∞ ã¨Oâ◊Ü«∞=Ú#∞ JOwHÍ~°=ÚKÕ Ñ¨iǨÏiOK«∞K«∞<åfl~°∞.
ѨÙ@ìÜ«∞O^Œ∞ áê=Ú ‰õΩ|∞ã¨=Ú q_»∞K«∞@‰õΩ ѨÓ~°fi=Ú P ‰õΩ|∞ã¨=Ú
`«# ^ÕǨÏ=∞~Ú Ü«ÚO_»∞@KÕ ^•xx `«ÅK«∞K«∞O_»∞#∞. ‰õΩ|∞ã¨=Ú q_çz#
`«~åfi`« P ‰õΩ|∞ã¨=Ú Ñ¨Ù@ìÜ«∞O^Œ∞ Hõ#|_»∞K«∞#fl#∞ `«##∞ g_çáÈ=Ù@KÕ
^•xx `«ÅOѨ‰õΩO_»∞#∞. W>Ë¡ *Ï˝#ã¨OѨ#∞fl_»QÆ∞ q^•fiOã¨∞_»∞ rqOz
â◊s~°=Ú`À_» ã¨OK«iOK«∞K«∞#fl#∞, â◊s~°=Ú `å#xÜ«Ú, `«#^ŒxÜ«Ú
`«ÅOѨ_∞» . K«∂K«∞"å~°Å∞ =∂„`«=Ú J`«_`ç ~« ∞° Å=Öˇ ã¨OK«iOK«∞K«∞#flO^Œ∞#
P`«xH˜ `«=∞‰õΩ=Öˇ â◊s~å^Œ∞Å∞O_»∞#x HõeÊO`«∞~°∞. Ѩ~°∞Å∞ â◊s~å^Œ∞Å∞
HõeÊOz#O`« =∂„`«=Ú# q"ÕH=õ Ú HõÅ"åxH˜ Wã¨∞=∞O`«ÜÚ« Ǩx "å\˜Å^¡ ∞Œ .
Ѩ~=° ∂~°=÷ Ú#∞ ѨiH˜OѨ „áê~°|ú Éè’QÆ=Ú ã¨~Ú`«=Ú q^•fiOã¨∞#‰õΩ "åã¨=Î =Ú
HÍ<Õ~°^Œ∞.
J=: „áê~°|ú=∞ѨǨ~°º"Õ∞x q^•fiOã¨∞#‰õΩ ã¨~Ú`«=Ú [Ü«∞q[Ü«∂^Œ∞
ʼnõΩ ã¨OÉèqí Oz# sux qÅHõ}∆ Ï^Œ$+¨=ì Ú =Å# [<å‡^Œ∞Å∞ ã¨OÉèqí OѨ=K«∞Û
##∞ ã¨Oâ◊Ü«∞=Ú#∞ ÉÏѨÙK«∞<åfl~°∞.
Ö’Hõ=Ú#O^Œ∞ QÆÅ ã¨HÅõ ^Õ"åã¨∞~°∞Å∞#∞ ã¨HÅõ q^è=Œ ÚÅ „ѨÜ∞« uflOzÜ«Ú
`«`«Îfi"Õ`«Î‰õΩ JѨHÍ~°=Ú KÕÜ«∞*ÏÅ~°∞. `«#‰õΩ `å#∞ JѨHÍ~°=Ú U XHõ¯_»∞
KÕã¨∞H˘#|∂#_»∞. D Ü«∞fâ◊fi~°∞_»∞ ^Õ"åã¨∞~°Å ÔHÅ¡~°‰õΩ P`«‡~°∂ѨÙ_»~Ú
Ü«ÚO_»∞@KÕ [Ü«∞q[Ü«∂^Œ∞Å =O\˜"å_»∞ HÍ<Õ~_° ∞» . Hõ#∞Hõ U q^è=Œ Ú##∞
„|Ǩχ"Õ`«Î‰õΩ [<å‡^Œ∞Å∞ ã¨OÉèíqOK«∞ #=HÍâ◊=Ú ÖË^Œ∞. q^•fiOã¨∞#‰õΩ
~åQÆ^Õfiëê^Œ∞Å∞ ÖËHõáÈ=Ù@KÕ #`«_≥=fiiH˜ Jx+¨ì=Ú KÕÜ«∞|∂#_»∞. U
Ü≥ÚHõ¯_»∞ q^•fiOã¨∞#‰õΩ Jx+¨ì=Ú KÕÜ«∞*ÏÅ_»∞.
=∞Oz #_»`«‰õΩQÍx, K≥_»∞#_»`«‰õΩQÍx ~åQÆ^Õfiëê^Œ∞Å∞ HÍ~°}=ÚÅ∞.
„|Ǩχ=Ú <≥éO˜ y# q^•fiOã¨∞#‰õΩ ~åQÆ=Ú, Ö’Éè=í Ú, "≥∂ǨÏ=Ú, „Ѩ"∂≥ ^Œ=Ú
J^≥·fi`«–2 146 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
73
"≥Ú^ŒÅQÆ∞ ^À+¨=ÚÅ∞ H©∆}˜OK«∞@KÕ XHõѨC_»∞ ^Œ∞+¨ì=∞QÆ∞#_»`« Ü«∞O^Œ∞
P㨉õΩÎ_»∞ HÍ_»∞. J<ÕHõ [#‡Å#∞O_ç =∞Oz #_»`« HõeyÜ«ÚO_»∞#∞.
ÖˉõΩ#flKÀ WѨC_»∞ „|Ǩχq^Œº#∞ |_»Ü«∞*ÏÅ_»∞. ѨÓ~°fi[#‡ ã¨O™ê¯~°
=â◊=Ú# ™ê^èŒ∞ ã¨K«Ûi„`«=Ú ÉÏeOѨ #∞^Œ∞º‰õΩÎ_»~Ú, ã¨`«∞Ê~°∞+¨µx=Öˇ
LO@∂, W`«~°∞ʼnõΩ JѨHÍ~°=Ú KÕÜ«∞|∂#_»∞.
„|Ǩχ*Ï˝x ^Œ∞óYã¨O|O^è=Œ Ú ÖËâ=◊ ∂„`«=Ú ÖËx Ѩ~=° ∂#O^Œ ~°∂ѨÙ_~» Ú
Ü«ÚO_»∞#∞. J`«xH˜ ÉÁO^Œ^Œy# ã¨∞Y=ÚHÍx, q_»∞=^Œy# ^Œ∞óY=Ú HÍx
ÖË^Œ∞. J`«_»ã¨OQÆ=∞QÆ∞ P`«‡~°∂ѨÙ_»~Ú Ü«ÚO_»∞#∞ HÍ=Ù# ^Œ∞óY=ÚÅ`«xH˜
#O@~å=Ù. EK«∞"å~°Å∞ „|Ǩχ"Õ`«Î‰õΩ Q˘Ñ¨Ê Hõ+¨ì=ÚÅ∞ ã¨OÉèíqOK≥#x
Ü≥ÚHõѨC_»∞#∞, ã¨O`À+¨=Ú ã¨=∞‰õÄ_≥#x Ü≥ÚHõѨC_»∞ `«ÅOK«∞K«∞O^Œ∞ˆ~
HÍx „|Ǩχ"Õ`«Î =∂„`«=Ú "Õ∞~°∞=Ù=Öˇ xâ◊ÛÅ∞_»~Ú Ü«ÚO_»∞#∞. ZÅ¡"Õà◊Å
Ѩ~=° ∂#O^ŒÉiíè `«∞_≥· XHõ¯KÀ@ xÅ∞Hõ_Ö» HË õ „ѨÑO¨ K«=∞O`«\Ï u~°∞QÆ∞K«∞O_»∞#∞.
q+¨Ü«∞=ÚÅ =Å# [xOK«∞ ã¨∞Y^Œ∞óY=ÚÅ`«xx JO@~å=Ù.
„|Ǩχ"Õ`«ÎÅ ÔHÅ¡~°‰õΩ XˆH f~°∞#∞ „áê~°|ú=Ú ã¨OÉèíqOѨ^Œ∞. "åi "åi
Hõ~å‡#∞™ê~°=Ú "åi"åi „áê~°|ú=Ú "Õˆ~fié∞ f~°∞# #∞O_»∞#∞. Hõ#∞Hõ<Õ
=tëªê^Œ∞Å∞ H˘O^Œé∞ =~å‚„â◊=∂Kå~° `«`Ê« ~°∞Å~Ú Ü«ÚO^Œ∞~°∞. [_»É~íè `° å^Œ∞Å∞
H˘O^Œé∞ JA˝Å=Öˇ#∞, ÉÏÅ∞~°=Öˇ#∞, L#‡`«∞ÎÅ=Öˇ#∞, ÉÏÅ„QÆã¨∞ÎÅ=Öˇ#∞
Hõ x ÊO`« ∞ ~° ∞ . ™œÉè í i =Ú#flQÆ ∞ =∞iH˘O^Œ é ∞ J#∞~åQÆ = Ú Hõ e y
Éè’QÆ``« Ê« ~°∞Å~Ú Ü«Ú<åfl~∞° . *ˇw· +¨µ_»∞ "≥Ú^ŒÅQÆ∞"å~°∞ ^蕺# x+¨ì Ü«∞O^Œ∞O_ç
Ѩ~„° |Ǩ‡#O^Œ =Ú# `ÕeÜ«∂_»∞K«∞O^Œ∞~°∞. D q^è=Œ ÚQÍ z„`«=∞QÆ∞ "Õ~ˆ fi~°∞
#_»`«‰õΩ q^•fiOã¨∞Å „áê~°|ú Hõ~°‡Ü«∞O^Œe "≥·z„`«º"Õ∞ HÍ~°}=Ú.
Ü≥∂QÆ∞ÖˇÅ¡Ñ¨C_»∞ ã¨fi`«ã≤û^Œú=∞~Ú Ü«ÚO_»∞ P`å‡#O^Œ=Ú# =Úxy
`ÕÅ∞K«∞O^Œ∞~°∞. "åi ã¨OKå~° „Hõ=∞=Ú#∞ Ö’‰õΩÅ∞ QÆ∞iÎOѨ<~Õ ~° ∞° . "åi PK«~}°
"≥∞šѨC_»∞ Ö’HõHõÖϺ}=Ú ã¨=∞‰õÄ~°Ê *ÏeÜ«ÚO_»∞#∞. "åi PK«~°}
=∞O^Œ∞ ã¨OQÆ=Ú HõxÊOK«^Œ∞. "åi PK«~°}=Ú#∞ Ö’‰õΩÅ∞ „Ѩu|OkèOѨ
*ÏÅ~°∞. h\˜Ü∞« O^Œ∞ KÕÑŨ ∞ D^Œ∞@Ü«Ú, PHÍâ◊=ÚÖ’ Zyˆ~Ѩ‰Ω∆õ Å *Ï_»ÜÚ« ,
J^≥·fi`«ã≤kú 147
"åÜ«Ú=Ù kQÆO`«=ÚÅO^Œ∞ u~°∞QÆ∞K«∞O_»∞@Ü«Ú QÆ∞iÎOѨ~å#>Ë¡ „|Ǩχ"Õ`ÅΫ
#_»`«Ü«Ú QÆ∞iÎOѨ~åxk.
[QÆ<åfl^äŒ∞_»QÆ∞ NǨÏi áê^Œ Hõ=∞Å=ÚÅ#∞ Ü≥∂wâ◊fi~°∞ÖˇÅ¡ "Õà◊Å
^蕺xOK«∞K«∞O^Œ∞~°∞. „|Ǩχ"Õ`ÅΫ QÆ∞ *Ï˝#∞ÖÏ NǨÏi ~°∂ѨÙÅ#∞@‰õΩ [QÆ„`«Êã≤kú
QÍOz# ÉèQí =Æ næ`« ''*Ï˝x`åfi`‡·≥ = "Õ∞=∞`«"∞£ —— Jx ™êHõº∆ q∞K«∞Û#∞. J\˜ì NǨÏi
„|Ǩχ"Õ`«ÎÅ áê^Œ^èŒ∂oKÕ `å#∞ Ѩq„`«∞_»∞ HÍQÆÅ##∞K«∞ "åix "≥O|_çO`«∞
#<≥#∞. ã¨HõÅ [QÆ<åfl^äŒ∞_»∞ NǨÏi ~Ú@∞¡ K≥Ñ¨Ê W`«~° ^Õ"åã¨∞~° ^•#=Ùb
„|Ǩχ"Õ`Ϋ áê^ŒH=õ ∞Å=ÚʼnõΩ =Oy #=∞㨯iO`«∞##∞@ K≥Ñʨ <ÕÅ? „|Ǩ‡#O^Œ
=Ú# =Úxy `ÕeÜ«∂_»∞x\˜ì [QÆ^Œ∞æ~°∞=QÆ∞ „|Ǩχ"Õ`«ÎHõ#fl =∞é˜Ü≥ÚHõ
^è#Œ ∞º_ô „|Ǩ‡O_»=Ú #O^≥=_»∞ HõÅ_»∞? ^Œ∞ã¨~Î =° ∞QÆ∞ ã¨O™ê~° ã¨=Ú„^Œ=Ú#∞
`«iOz# „|Ǩχ"Õ`«Î Hõ$`«Hõ$`«∞º_»∞. x`«º`«$ѨÙÎ_»∞. J*Ï˝#=∞#∞ ã¨=Ú„^Œ=Ú
Ü≥ÚHõ¯ ^Œix KÕi, ѨÓ~°=‚ ∞<À~°^∞Œä _»ÜÚ« º#∞, ã¨HÅõ „áê}Ç≤Ï`«=∞O^Œ∞ P㨉Ωõ _Î ·≥
ã¨fi`«ã≤û^Œú=∞QÆ∞ ‰õΩ`«∂ǨÏÅ=Ú =Å# Ѩ$käqx ã¨OK«iOK«∞K«∞#fl"å_»~Ú
J#∞Hõ∆}=Ú P`å‡#O^Œ=Ú#∞ J#∞ÉèíqOK«∞K«∞O_»∞#∞.
[## =∞~°}=ÚÅ<≥_ç ã¨O™ê~°=Ú ã¨fi`ã« û≤ ^Œ=ú ÚQÆ ã¨OHõ@ Éè∂í ~Ú+¨=ì Ú.
<Õ#\˜ì ã¨=Ú„^Œ =∞^茺=Ú# z~°HÍÅ=ÚQÆ =ÚxyÜ«ÚO_ç, ^ŒiQÍ#Hõ
"≥^Œ∞‰õΩK«∞O\˜x. ѨÓ~°fi ѨÙ}º=â◊=ÚKÕ J=∞$`«=ÚxK«∞Û zO`å=∞}˜
~°∂ѨÙ_~» Ú ã¨^∞Œ ~æ ∞° =Ù z~°HÍÅ=Ú#‰õΩ ^˘iÔH#∞. ã¨fiKÛ« =ù ∞~Ú#\˜,ì =∞^è∞Œ ~°"∞≥ #ÿ \˜ì
QÆ∞~°∞"åHõº=ÚÅKÕ <å J*Ï˝<åO^èHŒ Í~°=Ú `˘Åy „|Ǩχ~°∂Ѩ=Ú É’kèOѨ|_≥#∞.
WѨÙ_»∞ <Õ#∞ ѨiѨÓ~°‚=∞~Ú# JѨiq∞`å#O^Œ=Ú# „H©_çOK«∞K«∞<åfl#∞.
^Œ∞~°=QÍǨÏ=∞QÆ∞ „|Ǩχ=Ú#∞ <Õ<≥@∞¡ K«∂_»QÆeyu#x Pâ◊Û~°º=Ú, Z>Ë¡x
K«∂_»QÆeyu##∞ ‰õΩ`«∂ǨÏÅ=Ú, Hõ$`å~°∞÷_»<≥·u#x P#O^Œ=Ú, <å=Öˇ<Õ
ã¨HõÅ [#∞Å∞ nx<≥@∞¡ `≥eÜ«∞QÆÅ∞QÆ∞^Œ∞~°#∞ Hõ~°}Ü«Ú, QÆ∞~°∞É’^èŒKÕ <åÖ’
Lá⁄ÊOQÆ∞K«∞#flq. W@∞¡ [##=∞~°} ã¨O™ê~°`åѨ=Ú `åà◊ÖËx ã¨HõÅr=ÙÅ∞
J=∞$`« = Ú#∞ JOkOѨ QÆ Å QÆ ∞ ~° ∞ =Ù#∞ P„â◊ ~ ÚOz Ѩ ~ ° = ∂#O^Œ
Éèíi`«∞ÅQÆ∞^Œ∞~°∞.
J^≥·fi`«–2 148 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
74
J=: q^•ºq^ŒºÅ∞ Ô~O_çO\˜H˜x `«# J#∞Éèí= ã≤^Œú=∞~Ú# Ѷ¨Å=Ú#∞
K≥ѨCK«∞<åfl~°∞.
*Ï˝<À^ŒÜ∞« =Ú#‰õΩ ѨÓ~°fi=Ú J*Ï˝#=ÚKÕ <å HõO_»∞¡ HõÑʨ |_ç Ü«ÚO_≥#∞.
HÍK« HÍq∞ÖÏk ^À+¨„QÆã¨∞ÎÅ∞ Z^Œ∞@ #∞O_»∞ =ã¨∞Î=Ù#∞ QÍ#‰õΩO_»∞@Ü«Ú,
#^•Ìxx =∞é˜ÜÚ≥ Hõ =ã¨∞=Î ÙQÆ EK«∞@Ü«Ú QÆÅ^Œ∞. J>Ë¡ J*Ï˝#=Ú <å HõO_»#¡ ∞
HõÑÊ≤ Ü«Ú#flO^Œ∞# ã¨fi`ã« û≤ ^Œ=ú ∞QÆ∞ x*Ï#O^Œ=Ú ã¨fiÜ∞« =ÚQÆ ÉèÏã≤OK«∞K«∞#fl#∞,
J^•Ìxx <ÕxѨC_»∞ `≥eÜ«∞‰õΩO\˜x. WѨC_»∞ *Ï˝#=∞<Õ HÍ@∞HõKÕ x~°‡Å=∞QÆ∞
^Œ$+≤ì HõÅ"å_»<≥·# <å‰õΩ z^•#O^Œ=Ú ÉèÏã≤OK«∞K«∞#flk. q∞^䕺Éèí∂`«=∞QÆ∞
D „ѨѨOK«=Ú <åH˜Ñ¨Ù_»∞ Hõ#|_»∞K«∞#fl#∞, ã¨`«º=∞x `≥eÜ«∞*ÏʼnõΩ<åfl#∞.
*Ï˝<À^ŒÜ∞« =Ú#‰õΩ ѨÓ~°fi=Ú „ѨÑO¨ K«=Ú ã¨`º« =ÚQÆ `ÀK«∞#∞, ã¨zÛ^•#O^Œ=Ú
`≥eÜ«∞~å^Œ∞. *Ï˝<À^ŒÜ«∞=Ú#‰õΩ Ñ≤=∞‡@ ã¨zÛ^•#O^Œ=Ú `≥eÜ«Ú<Õ HÍx
„ѨѨOK«=Ú ã¨`«º=∞x QÀK«iOK«^Œ∞.
D ã¨=∞ã¨Î „ѨѨOK«=Ú =Ú`«ºÑ¨ÙzÑ¨Ê Ü«∞O^Œ∞ "≥O_ç=Öˇ „|Ǩχ=Ú#
HõeÊ`«=∞~ÚÜ«Ú#flk. =Ú`«ºÑ¨ÙzÑ¨Ê `≥eÜ«∞QÍ<Õ "≥O_ç =∂Ü«∞=∞~Ú#@∞¡QÍ
„|Ǩχ=Ú#O^Œ∞ HõeÊ`«=∞~Ú# „ѨѨOK«=Ú „|Ǩχ=Ú `≥eÜ«Ú#O`«<Õ
ã¨∞<åÜ«∂ã¨=ÚQÆ b#=∞QÆ∞#∞. ã¨fi`«ã≤û^Œú=ÚQÆ<Õ `≥eÜ«∞~å#\˜ìÜ«Ú, `≥eÜ«∞
‰õΩO_»∞#k HÍ#\˜Ü ì Ú« , "åyO„kÜ«∞=ÚKÕ K≥Ñʨ ~å#\˜Ü ì Ú« , ã‘fiHiõ OѨ~å#\˜Ü
ì Ú« ,
Hõ}∆ HÍÅ=∞~Ú##∞ HõÑÊ≤ ѨÙK«Û~å#\˜Ü ì Ú« P`«‡ ã¨fi~∂° Ѩ=Ú =∞#‰õΩ JYO_®HÍ~°
*Ï˝#=ÚKÕ QÀK«iOK«∞#∞.
=Ú`«ºÑ¨ÙzÑ¨Ê Ü«∞O^Œ∞ "≥O_çx, „`å\˜Ü«∞O^Œ∞ áê=Ú#∞ HõÅÊ# KÕÜ«Ú
suQÍ D „ѨѨOK«=Ú#∞ „|Ǩχ=Ú#O^Œ∞ =∞#ã¨∞û HõeÊOK«∞#∞. =∞#ã¨∞û
ã¨~Ú`«=Ú „|Ǩχ=∞O^Õ HõeÊ`«=∞~ÚÜ«Ú#flk. HõeÊ`«=∞QÆ∞#qÜ«∞xflÜÚ« <≥O^Œ∞
HõeÊ`«=ÚÅQÆ∞<À #O^Õ ÅÜ«∞=Ú K≥O^Œ∞@ ã¨Ê+¨ì=∞~ÚÜ«Ú#flk. =∞#ã¨∞û
„|Ǩχ~°∂ѨÙ_»~Ú# <åÜ«∞O^Œ∞ѨâßO`«=Ú HÍQÍ ã¨HõÅ „ѨѨOK«=Ú =Ú`«ºÑ¨Ù
zѨÊÜ«∞O^Œ∞ "≥O_ç=Öˇ#∞, „`å\˜Ü∞« O^Œ∞ áê=Úsux JO`å~°#÷ =Ú á⁄O^≥#∞.
x[=ÚQÆ „ѨÑO¨ K«=Ú ÖË#O^Œ∞# „ѨÑO¨ K«=∞O`«~å÷#=∞QÆ∞@Ü«Ú, x[=Ú HÍ^Œx
J^≥·fi`«ã≤kú 149
`≥Å∞ѨÙ@ÔH· ã¨∂~åº^Œ∞Åã¨Îq∞OK«∞ q^èŒ=Ú# „ѨѨOK«=∞ã¨Î q∞OK≥<À, Ѷ¨∞@
Ѩ\Ï^Œ∞Å=Öˇ ^èŒfiOã¨=∂Ü≥∞<À, LѨ=∞~°Ì#=Ú á⁄O^≥<À, Jyflã¨OÜ≥∂QÆ=Ú
=Å# <Õ~Ú=Öˇ qÅÜ«∞=Ú K≥O^≥<À, QÍe`åH˜_Kç Õ qHõãO≤ z# `å=∞~°ÑÓ¨ ň~‰õΩ
=Öˇ q_ç=_çáÈÜ≥∞<À, áê=Ú<À@ |_ç# HõÑʨ =Öˇ „q∞OQÆ|_≥<À ÖËHõ q∞`«=∞QÆ∞
ÅѶ∂¨ fiÇ¨ ~°=Ú=Öˇ „ѨÑO¨ K«=Ú#∞, ^•x Jã¨=Î ∞Ü«∞=Ú#∞ W\˜qì Ü«∞x K≥Ñʨ ~åx
Jx~åfiK«º=ÚÅx ÉèÏ==Ú.
„ѨÑO¨ K«=Ú =∞<À=∂„`« q[$Oaè`=« Ú. ^•x ÅÜ«∞=Ú#∞ q^•º~°}∞ºÅ∞
''=∞# U= =∞#∞ëêº}ÏO HÍ~°}O |O^è"Œ ∂≥ HõÜ ∆ ∂≥ ó—— Jx #∞_çqi. „ѨÑO¨ K«=Ú
=∞<À=∂„`« q[$Oaè`=« ÚÅQÆ∞ HõÅÅ=Öˇ "åi "åiH˜ HõxÊOK«=ÅÜ«Ú<Õ HÍx,
Ü≥∞Å¡é‰õΩ <˘Hõ¯su Hõ#|_»*ÏÅ^Œx H˘O^ŒéO^Œ∞~°∞. HÍx „ѨѨOK«=Ú
Dâ◊fi~° ã¨$+¨=ì ∞xÜ«Ú, JO`«óHõ~}° ã¨$+¨=ì ∞xÜ«Ú x~°∞`≥QÅÆ ∞ HÍQÆÅ^Œ∞. JOn
Hõ#|_»∞ „ѨѨOK«=∞O`«Ü«Ú Dâ◊fi~° ã¨$+¨ì=Ú. J\˜ì qâ◊fi=Ú#∞ r=Ù_»∞ `«#
=∞<À=$uÎKÕ `«#H˜k W+¨ì=∞xÜ«Ú, Wk Jx+¨ì=∞xÜ«Ú HõeÊOK«∞#∞. Wk
r=ã¨$+¨ì=∞#|_»∞#∞. W@∞¡ r=Ùx =∞#ã¨∞ûKÕ HõeÊOѨ|_ç# „ѨѨOK«=Ú
|O^èHŒ =õ ∞QÆ∞#∞. Dâ◊fi~H° eõ Ê`«=∞QÆ∞ „ѨÑO¨ K«=Ú|O^èHŒ =õ Ú HÍ<Õ~^° ∞Œ . HÍ=Ù#<Õ
q^•º~°}∞ºÅ∞ =∞#ã¨∞û#∞ |O^èŒ"≥∂Hõ∆=ÚʼnõΩ HÍ~°}=∞xi. ^Œ∂~°^Õâ◊=Ú#
=∞# |O^èŒ∞=ÙÅ∞ ã¨∞YO=O`«∞Å~Ú Ü«ÚO^Œ∞~°∞. HÍx `«∞O@i Ü≥ÚHõ_»∞ P
|O^èŒ∞=ÙÅ∞ PѨ^ŒÖ’ =ÚxyÜ«Ú<åfl~°#∞K«∞ =∞#‰õΩ =~°Î=∂#=Ú KÕÜ«∞QÍ,
JO`«@ =∞#=Ú =∞<À=$uÎKÕ |O^èŒ∞=ÙÅ#∞ ^Œ∞óY=O`«∞Å∞QÆ HõeÊOz
^Œ∞ódO`«∞=Ú. |O^èŒ∞=ÙʼnõΩ ^Œ∞óY=Ú ÖˉõΩ#fl#∞, =∞#ã¨∞ûKÕ HõeÊ`«=∞QÆ∞
^Œ∞óY=Ú WѨC_»∞ |O^èŒHõ=∞#∞@ ã¨Ê+¨ì=Ú. W>Ë¡ x[=ÚQÆ P |O^èŒ∞=ÙÅ∞
PѨ^ÖŒ ’ Ü«Ú#fl#∞, =∞#HÍ=~°=Î ∂#=Ú `≥eÜ«∞Hõ, |O^è∞Œ =ÙÅ∞ ã¨∞Y=O`«∞Åx
ÉèÏqOK«∞K«∞ =∞#=Ú ã¨∞dOK«∞@Ü«Ú QÍOK«#QÆ∞#∞.
J=: [QÆ=ÚŠѨÙ@∞ì=Ù =Ú#flQÆ∞#q Jx~åfiK«º=ÚÅ#∞K«∞<åfl~°∞.
P`«‡Ü«∞#∞#k W`«~° =ã¨∞Î ã¨O|O^èŒ=ÚÖËx ã¨Ç¨Ï[ K≥·`«#º~°∂Ѩ=Ú.
HÍ=Ù# xifiHÍ~° ~°∂Ѩ=∞~Ú Ü«ÚO_»∞#∞. W@∞¡ xifiHÍ~°=∞~Ú W`«~° =ã¨∞Î
J^≥·fi`«–2 150 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
75
ã¨O|O^èŒ=ÚÖËx P`«‡Ü«∞On „ѨѨOK«"≥∞@∞¡ ѨÙ@∞ì#∞? Z@∞¡O_»∞#∞? Z@∞¡
ÅÜ«∞=∞QÆ∞#∞? J#∞ q+¨Ü∞« =ÚÅ#∞ <Õ~∞° Ê`À q=∞i≈Oz Ü≥∞@∞¡#∞ |∞@ì*ÏÅ
^ŒxÜ«Ú, LO_»*ÏÅ^ŒxÜ«Ú, ÅÜ«∞=Ú HÍ*ÏÅ^ŒxÜ«Ú `≥eã≤ q∞^䌺ܫ∞x
x~°‚~ÚOzux. Wk ~Ú@¡x K≥ѨÊ#Åq H͉õΩO_»∞@ÜÕ∞ q∞^䌺ܫ∞xÜ«Ú,
Jx~åfiK«º=∞xÜ«Ú K≥ѨÊ|_»∞#∞. „ѨѨOK«=Ú Ü≥ÚHõ¯ [#‡ã≤÷u ÅÜ«∞=ÚÅ∞
ZO_»=∂=ÙÅ Ü«∞O^Œ∞ h\˜=Öˇ q∞^䕺 Éè∂í `«=ÚÅ∞. [QÆxfl~å‡}=Ú *ËÜÚ« #x
=∞#=¸Ç≤ÏOK«∞ Ѩ~°„|Ǩχ=Ú#‰õΩ xÅ∞= P^è•~°=∞QÆ∞ ^ÕǨÏ=ÚÖË^Œ∞.
PHÍ~°=Ú ÖË^Œ∞. Hõ~°K«~°}Ï^Œº=Ü«∞==ÚÅ∞ ÖË=Ù. J\˜ì „|Ǩχ=Ú JO`«\Ï
xO_ç Ü « Ú O_» ∞ @KÕ JK« O K« Å =Ú. W\˜ ì „|Ǩ Ï ‡=Ú#‰õ Ω HÍ~° º =Ú
KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú##∞ ã¨Ê$ǨÏÜ«Ú HÍ#~å^Œ∞. P „|Ǩχ‰õΩ ã¨Ç¨Ü«∞ Éèí∂`«=∞QÆ∞
Ô~O_»= =ã¨∞Î=Ù ÖË^Œ∞. „|Ǩχ=Ú Jã¨OQÆ=Ú HÍ=Ù# =∂Ü«∞ ã¨O|O^èŒ=Ú
^•xH˜ÖË^Œ∞. =∂Ü«∞Ü«Ú #^•Ìx#O@ ~å^Œ∞. W\˜ì Ô~O_»=™ê\˜ÖËx
Ѩ~„° |Ǩχ=Ú#‰õΩ „ѨÑO¨ K«=Ú#∞ xi‡OѨ=ÅÜ«Ú #x# JO`«~O° QÆ |Ç≤Ï~°OQÆ
™ê^èŒ#=ÚÅ∞ HÍ=ÅÜ«Ú#∞. =∂Ü«∞ |Ç≤Ï~°OQÆ ™ê^èŒ#=Ú HÍQÆÅ^Œ∞ HÍx
„|Ǩχ=Ú xã¨ûOQÆ=∞QÆ∞@KÕ =∂Ü«∞ „|Ǩχ=Ú#∞ #O@~å^Œ∞. JO`«~°OQÆ
™ê^è#Œ =ÚÅ#^ŒQ∞Æ Hõ~K° ~« }° Ï^Œ∞ÖÏ`«‡‰õΩ ÖË=Ù. J\˜ì „|Ǩχ=Ú „uÉè∞í =#=ÚÅ
<≥@∞¡ ѨÙ\˜ìOѨQÆÅ^Œ∞. ѨÙ\˜ìOѨ<Õ~°^Œx ÉèÏ==Ú. ѨÙ@∞ì=Ù ã¨OÉèíqOѨ*ÏÅx
„uÉèí∞=#=ÚʼnõΩ ã≤÷uÅÜ«∞=ÚÅ∞ ã¨OÉèíqOѨHõáÈ=Ù@ ã¨Ê+¨ì=Ú.
„|Ǩχ=Ú Ö’Hõ=ÚÅ#∞ áêeOK«∞@ J^Œ∞ƒù`«=Ú. áêeOK«∞ #`«xH˜
Éè@í ∞Å∞, =∞O„`«∞Å∞O_»=ÅÜ«Ú#∞. áêeOK«∞"ÕàÅ◊ ∞, QÆ[`«∞~°QÍk |Å=ÚÅ∞,
ѨiѨÓ~°=‚ ÚÅQÆ∞ ^è<Œ åQÍ~°=Ú Å∞O_»=ÅÜ«Ú#∞. „QÍ=∞ Ѩ@}ì Ïk „Ѩ^âÕ =◊ ÚÅ∞,
q∞„`« |$O^Œ=ÚÅ∞O_»=ÅÜ«Ú#∞. Wxfl\x˜ Hõey â◊„`«∞¿ã#Å#∞ `«∞^Œ=Ú\˜Oì z
x[~å[º áêÅ#=Ú KÕÜ«∞=ÅÜ«Ú#∞. HÍx „|Ǩχ=Ú#‰õΩ ^èŒiOѨ^Œy#
^ÕǨ^Œ∞Å∞ ÖË=Ù. =∞O„u=~°æ=∞#^ŒQÆ∞ |∞^ú•º^Œ∞Å∞ ÖË=Ù. áêeOѨ^Œy#
â◊ÉÏÌk q+¨Ü∞« =ÚÅ∞QÍx, QÆ[`«∞~°QÍk |Å=ÚÅ#|_»∞ WO„kÜ«∞=ÚÅ∞QÍx
ÖË=Ù. Jã¨`«º=ÚÅ~Ú# ^èŒ<åQÍ~°=ÚÅ=O\˜ J#fl=∞Ü«∂k HÀâ◊=∞Å~Ú^Œ∞
J^≥·fi`«ã≤kú 151
â◊¥#º=ÚÅ∞. „QÍ=∞ Ѩ@} ì =ÚÅ =O\˜ ã¨∂Å÷ ã¨∂Hõ‡∆ HÍ~°} â◊s~å^蕺ã¨=ÚÅ∞
ÖË=Ù. q∞„`«∞x =O\˜ â◊√Éèí"åºáê~°=ÚÅ∞ ÖË=Ù. W@∞¡ UHÍH˜Ü«∞Ü«Úº#∞,
x[|Å=ÚKÕ ã¨HÅõ =Ú#∞ `«∞K«Û=ù ÚKÕã,≤ ã¨fiãfi¨ ~∂° Ѩ |Å=ÚKÕ`<« Õ q∞^䕺Éè∂í `«
=∞~Ú# HÍ=∞„HÀ^è•k â◊„`«∞¿ã#Å#∞ [~ÚOz ã¨=∞ã¨Î „ѨѨOK«=Ú#∞
áêeOK«∞@ J^Œ∞ƒù`«=Ú. Ö’Hõ=ÚÅxflÜ«Ú q∞^䌺 HÍ=Ù# "å\˜ áêÅ#Ü«Ú
q∞^䌺.
„|Ǩχ=Ú Jã¨OQÆ=Ú, L^•ã‘#=Ú, áê}˜áê^À^Œ~°=ÚÅ∞ ã¨~Ú`«=∂
„|Ǩχ=Ú#‰õΩ ÖË=#∞@ ''Jáê}˜áê^Œó—— J#∞ „â◊√`«∞Å =Å# ã¨Ê+¨ì=Ú. J\˜ì
„|Ǩχ=Ú#‰õΩ ^ÕǨÏ=Ú ã¨~Ú`«=Ú K≥·`«#º=Ú QÍHõ, "Õé˘O_»∞ QÍxÊOѨ^Œ∞.
Jã¨OQÆ=Ú Hõ#∞Hõ<Õ =∂Ü«∂ ã¨O|O^èŒ=Ú ã¨~Ú`« q∂Ü«∂`«‡‰õΩ á⁄ã¨QÆ^Œ∞.
W\˜ì P`«‡ zè„^Œ=Ú ÖËxk. ã¨fiÜ∞« =ÚQÆ J=HÍâ◊ â◊¥#∞º_»ÜÚ« º#∞, ã¨OǨ~°=Ú
KÕÜ«Ú `«ÅOѨÙÖËx"å_≥·, =∂Ü«∂ ã¨Ç≤Ï`«=∞~Ú# Ö’Hõ„`«Ü«∞=Ú#∞ Z@∞¡
ã¨OǨÏiOK«∞K«∞<åfl_À `≥eÜ«∞~å^Œ∞. „|Ǩχ=Ú ã¨OǨ~°HÍ~°º=Ú KÕÜ∞« *ÏÅ∞#k.
„ѨÑO¨ K«=Ú#‰õΩ ѨÙ@∞ì=Ù, áêÅ# á⁄ã¨Q#Æ O^Œ∞# ã¨OǨ~°=Ú#∞ ã¨OÉèqí OѨ^∞Œ .
KÀ~°∞#‰õΩ, `«`«Îfi"Õ`«Î‰õΩ Ö’Hõ=Ú #O^≥<Õflx JOâ◊=ÚÅ∞ `«∞ź=ÚÅ~Ú
HÍ#=K«∞ÛK«∞#flq. =¸_è»∞Å∞ ã¨`«º=∞x `«ÅOK«∞ qâ◊fi=Ú#∞ `«`«Îfi"Õ`«Î |ǨÏ
Ü«∞`«fl=ÚÅKÕ x~åHõiOK«∞K«∞<åfl_∞» . KÀ~°∞_»∞, =¸_è∞» Å∞, Éè∂í ™ê÷Ñ`≤ =« ÚKÕã≤
xÅ∞=*Ëã#≤ ^è#Œ =Ú#∞ <Õ~∞° Ê`À JѨÇϨ iOK«∞#∞. P`«‡HÍHõ "Õé˘O_»∞ =ã¨∞=Î Ù
Ü«∞^ä•~°÷=Ú HÍHõáÈ=Ù@KÕ `«`«Îfi"Õ`«Î‰õΩ#∞, =∞é˜Ü≥ÚHõ KÀ~°∞x ã¨~Ú`«=Ú
qâ◊fiã≤OK«HõáÈ=Ù@KÕ KÀ~°∞#‰õΩ qâ◊fiã≤OѨ^Œy# "å_ô qâ◊fi=∞O^Œ∞ ÖË_»∞.
`«`fiΫ "`Õ ‰Î« Ωõ Ü«∞=Ú_»∞ =Ú#flQ∞Æ "å~°∞ q∞^䕺 Éè∂í `«∞ÅQÆ∞@KÕ`#« ∞ ~Ú~°∞=Ù~‰° Ωõ #∞
Ü«∞=Úx =Å# ÉèíÜ«∞=Ú ÖË^Œ∞. P`«‡ x~°∞æ}=∞QÆ∞@KÕ „|Ǩχ"Õ`«Î „|Ǩχ‰õΩ
QÆ∞}=ÚÅ∞HõÅ=#∞@#∞ ^Õfi+O≤ K«∞#∞. KÀ~°∞_»∞ =∞Oz QÆ∞}=ÚÅ#∞ ^Õfi+O≤ K«∞@
ã¨Ê+¨"ì ∞Õ Hõ^•! „|Ǩχ"Õ`Ϋ ™êfi~°„÷ Ñ≤ÜÚ« _»∞. J#QÍ ã¨fiã¨fi~°∂Ѩ=∞QÆ∞ „|Ǩχ~°∂Ѩ
Ѩ^•~°÷"Õ∞ „|Ǩχ"Õ`«Î‰õΩ „Ñ≤Ü«∞=Ú HÍx "Õé˘O_»∞ „Ñ≤Ü«∞=Ú HÍ<Õ~°^Œx
ÉèÏ==Ú. KÀ~°∞_»∞ ™êfi~°÷„Ñ≤Ü«Ú_»∞. J#QÍ ã¨fi„ѨÜ≥∂[#Ѩ~°∞_»x ÉèÏ==Ú.
J^≥·fi`«–2 152 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
76
„|Ǩχ"Õ`«Î „ѨѨOK«=Ú q∞^䌺ܫ∞#∞@ KÕ`«#∞, KÀ~°∞_»∞ [QÆ^ŒfiOK«# KÕÜ«Ú@
KÕ`#« ∞ gi~°∞=Ùi K«i„`«=Ú z„`«=∞~ÚÜ«Ú#flk. KÀ~°∞Å =∂@Å<Õ Ü≥ÚHõ¯_»∞
x[=∞x `≥eÜ«∞*ÏÅ_»∞. „ѨѨOK«=∞O`«Ü«Ú ã¨`«º=ÚQÆ Hõ#|_»∞K«∞O_»QÍ,
„ѨѨOK«=Ú q∞^䌺ܫ∞x K≥ѨC „|Ǩχ"Õ`«ÎŠѨÅ∞‰õΩÅ#∞ ã¨~Ú`«=Ú U
Ü≥ÚHõ¯_≥O^Œ∞#∞ `≥eÜ«∞*ÏÅ_»x ÉèÏ==Ú. ''Ü«∞`«`å=∞Ñ≤ ã≤^•ú<åOHõtÛ<å‡O"ÕuÎ
`«`«Îfi`«ó—— Ü«∞#∞@KÕ „|Ǩχ"Õ`«ÎÅ∞ KÕÜ«Ú `«`ÎÀfiѨ^Õâ◊=Ú <ÕÜ≥ÚHõ¯_Õx
`≥eÜ«∞QÆÅ_»x ÉèÏ==Ú. WOuÜÕ∞QÍHõ:
„â◊=}Ï Ü«∂Ñ≤ |Ǩï aè~Àº# ÅÉèíºó
â◊$}fiO`ÀÑ≤ |ǨÏ"ÀÜ«∞O# q^Œ∞ºó I
Pâ◊Û~Àº=HÍÎ ‰õΩâ◊֒㨺 ÅÉÏú
Pâ◊Û~Àº *Ï˝`å‰õΩâ◊ÖÏ#∞ t+¨ìó II
J#∞@KÕ`« h ^Œ∞~°=QÍǨÏ=∞QÆ∞ „|Ǩχ`«`«Îfi=Ú `≥Å∞ѨÙ#`«_»∞ ^Œ∞~°¡Éèí∞
_»xÜ«Ú, `≥eÜ«Ú#`«_»∞#∞ ^Œ∞~°¡Éèí∞_»xÜ«Ú `≥eÜ«ÚK«∞#flk.
„|Ǩχ"Õ`Ϋ „|Ǩχ~°∂ѨÙ_≥· Ü«ÚO_»∞#∞. „|Ǩχ=Ú#‰õΩ ѨÙ@∞ì=Ù ÖËHáõ È=Ù@KÕ
„|Ǩχ"Õ`«Î‰õΩ#∞ ѨÙ@∞ì=ÙÖË^Œ∞. HÍ=Ù# „|Ǩχ"Õ`«Î‰õΩ [#‰õΩ_»∞ ÖË_»x ÉèÏ==Ú.
„|Ǩχ=Ú#‰õΩ Ѩiq∞u ÖË#O^Œ∞# „|Ǩχ"Õ`«Î‰õΩ#∞ Ѩiq∞u ÖË^Œ∞. „|Ǩχ=∞
ã¨Ç¨ Ü«∞=∞QÆ∞@KÕ ¿ãflÇÏ≤ `«∞_»∞#∞ ÖË_∞» . „|Ǩχ=Ú#‰õΩ â◊s~°=∞#∞ QÆ$ǨÏ=Ú#O^Œ∞
n~°…r=#=Ú#‰õΩ `«y# ^èŒ#=ÚÖË^Œ∞. „|Ǩχ=Ú#‰õΩ ‰õ∆ΩuÊáêã¨∞Å∞ ÖË=Ù.
„|Ǩχ=Ú ã¨~°fi„Ѩ^Õâ◊=ÚÅO^Œ∞ xO_çÜ«ÚO_»∞@KÕ"åÜ«Ú, PHÍâ◊=ÚÅ∞
J`«xH˜ ÖË=Ù. „|Ǩχ=Ú#‰õΩ Hõ@ì|@ìÜ«Ú, u#uO_çÜ«Ú, „`åQÆ∞h~°∞#∞,
âßfi™ÈKåÛùfi㨠=ÚÅ∞ ÖË=Ù. ã¨~fi° "åºÑ¨H=õ ∞~Ú Ü«ÚO_»∞ J^•Ìxx U WO„kÜ«∞=Ú
HÍx `≥eÜ«∞*ÏÅ^Œ∞. „|Ǩχq∞@∞¡ ^Œ∞~°=QÆ`«=∞~Ú Ü«ÚO_»∞@KÕ P
„|Ǩχ~°∂ѨÙ_»QÆ∞ „|Ǩχ"Õ`«Î‰õΩ <å^Ò~°æ`«º=Ú HõÅ^Œ∞. Ö’Hõ=Ú# ã¨~Ú`«=Ú
[#HõÇ‘Ï#∞_»∞, q∞„`« |$O^Œ~°Ç≤Ï`«∞_»∞, J#fláê#=ÚÅ∞, ^èŒ#=ÚÖËx
QÆ~ƒ° ^ù iŒ „^Œ∞_»∞, Hõ@ì |@ìÖHË õ Ü≥∂QÆHˆ =∆ ∞=ÚÅ~°ÜÚ« |O^è∞Œ =~°=æ Ú ÖËHõ Ѷ$¨ käq
Ü«∞O^Œ∞ ã¨OK«iOK«∞K«∞O_»∞#∞. Ö’‰õΩÅ\˜ì "åx Ü≥∂QƈH∆=∞=ÚÅ~°Ü«Ú~°∞.
J^≥·fi`«ã≤kú 153
W=xflÜÚ« ÖËx „|Ǩχ=Ú Ñ¨iq∞u ÖËx P#O^Œ~∂° Ѩ=∞QÆ∞@KÕ x~°∞Ѩ=∂#=∞QÆ∞
ã¨∞Y™ê„=∂[º=Ú HõeyÜ«Ú#flk. P Ѩ~°„|Ǩχ q∂ ã¨=∞ã¨Î [QÆ^•HÍ~°=Ú.
"åã¨Î==Ú#H© [QÆ=ÚÅ∞ ÖË=Ù. HÍ=Ù# „|Ǩχ=Ú [QÆ^•HÍ~°=Ú HÍ*ÏÅ^Œ∞.
„|Ǩχq∂ ã¨=∞ã¨Î [QÆ=ÚʼnõΩ ֒ѨŠ"≥Å∞ѨŠxO_çÜÚ« O_»∞#∞. „ѨÑO¨ K«=Ú
ÖË^Œ∞ QÍ=Ù# ֒ѨŠ"≥Å∞ѨŠ#∞O_»*ÏÅ^Œ∞. „|Ǩχ q∂ ã¨O™ê~°=Ú#
HÍ=eÜ≥Ú_»∞¤. HÍx „|Ǩχ=Ú#‰õΩ Ѩiq∞uÖË^Œ∞ HÍ=Ù# „|Ǩχ=Ú#‰õΩ
J=kèÖË^Œ∞. P „|Ǩχ=Ú JǨÏOHÍ~°=Ú# HÍã¨Ê^Œ=Ú HÍ*ÏÅ^Œ∞. J\˜ì
„|Ǩχ=Ú <Õ#~ÚÜ«ÚO\˜x.
J=: `å#∞ Ç≤Ï~°}ºQÆ~°∞ƒ_»##∞K«∞<åfl~°∞.
„|Ǩχ"Õ`«Î‰õΩ#∞, Ç≤Ï~°}ºQÆ~°∞ƒù#‰õΩ#∞ ǨÏã≤Î =∞â◊HÍO`«~°=Ú HõÅ^Œ∞.
Ç≤Ï~°}ºQÆ~°∞ƒù_»∞ x=ã≤OK«∞ Ö’Hõ=Ú ã¨`«ºÖ’Hõ=Ú. HÍ=Ù# #`«_»∞ ã¨`«ºÖ’Hõ
x"åã≤Ü∞« QÆ∞#∞. „|Ǩχ"Õ`‰Î« Ωõ ã¨HÅõ Ö’Hõ=Ú q∞^二 Hõ#∞Hõ #`«xH˜ ã¨`º« Ö’Hõ=Ú
HÍx, ã¨`º« Ö’Hõ x"åã¨=Ú HÍx ã¨OÉèqí OѨ^∞Œ . Ç≤Ï~°}ºQÆ~∞° ƒù_∞» Hõ=∞ÖÏã¨#∞_»∞.
„|Ǩχ*Ï˝<À^ŒÜ«∞=Ú#‰õΩ ѨÓ~°fi=Ú „|Ǩχ"Õ`«Î ǨÏ$^ŒÜ«∞ Hõ=∞ÖÏã‘#∞_»~Ú
Ü«Ú#fl#∞, „|Ǩχ*Ï˝<À^ŒÜ«∞=Ú#‰õΩ Ñ≤=∞‡@ =Ú#∞Ѩ\˜=Öˇ Ѩiq∞u ÖËHõ
áÈ=Ù@KÕ ã¨HÅõ „|Ǩ‡O_»=Ú xO_çÜÚ« O_»∞#∞. HÍ=Ù# ǨÏ$^ŒÜ∞« Hõ=∞ÖÏã¨#∞_»∞
QÍ<Õ~_° ∞» . „|Ǩχq+¨µ‚ =∞¿ÇÏâ◊fi~∞° Å∞ =Ú=Ùfi~∞° ã¨`fiΫ ~[° ã¨"Î ∂≥ QÆ∞} „Ѩ^•è #∞Å∞.
JO^Œ∞ Ç≤Ï~°}ºQÆ~∞° ƒù_∞» ~°*’QÆ∞}=Ú HõÅ"å_»∞. „|Ǩχ"Õ`Ϋ „uQÆ∞}Ïf`«∞_»Q∞Æ @KÕ
Ç≤Ï~°}ºQÆ~°∞ƒùx=Öˇ ~°[ã¨ûOѨ~°¯=Ú HõÅ"å_»∞ HÍ_»∞. Ç≤Ï~°}ºQÆ~°∞ƒù#‰õΩ
qkèÜ∞« x ¿Ñ~°∞. HÍ=Ù# qkè â◊|=Ì ∂`«x Ü«∞O^Œ∞ „Ѩ=iÎOK«∞#∞.HÍx „|Ǩχ"Õ`Ϋ
qkè x¿+^èŒ=ÚÅ#u „Hõq∞Oz Ü«ÚO_»∞#∞. Ç≤Ï~°}ºQÆ~°∞ƒù#‰õΩ ã¨~°ã¨fif^Õq
`À_»#∞, "Õ^=Œ ÚÅ`À_»#∞ ã¨O|O^è=Œ ÚO_»∞#∞. „|Ǩχ"Õ`Ϋ "åQÍk ã¨HÖõ Ïf`«∞
_»Q∞Æ @KÕ "Õ^•k "åHõûO|O^è=Œ ÚÖËx"å_»∞. Ç≤Ï~°}ºQÆ~∞° ƒù_∞» ã¨OHõ@ Éè∂í ~Ú+¨=ì Ú
ÅQÆ∞ Ö’Hõ=ÚÅ#∞ x~å‡}=Ú*ËÜÚ« =ºã¨#=Ú# ^ŒyeÜ«ÚO_»∞#∞. „|Ǩχ"Õ`‰Î« Ωõ
xkÜ«ÚÖË^Œ∞. J~Ú##∞ „|Ǩχ"Õ`«Î ã¨~åfi`«‡~°∂ѨÙ_»QÆ∞@KÕ Ç≤Ï~°}ºQÆ~°∞ƒù_»∞
HÍQÆÅ_»∞. ã¨=¸Ç¨Ï=Ú ã¨~åfi`«‡~°∂ѨÙ_»x Kå@∞K«∞#flO^Œ∞# „|Ǩχ"Õ`«Î
J^≥·fi`«–2 154 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
77
Ç≤Ï~°}ºQÆ~°∞ƒù_»x ÉèÏ==Ú.
J=: `å#∞ q+¨µ‚=Ù##∞K«∞<åfl~°∞.
q+¨µ‚=Ù =∂Ü«∂q. ''=∞=∞ =∂Ü«∂^Œ∞~°`«ºÜ«∂—— Jx NHõ$+¨‚ Ѩ~°=∂`«‡
`«#‰õΩ =∂Ü«∞ HõÅ^Œx <˘H˜¯ =Hͯ}˜OK≥#∞. „|Ǩχ"Õ`«Î‰õΩ =∂Ü«∞ qÅÜ«∞=Ú
*ˇO^≥#∞. =∞Ǩq+¨µ‚=Ù ã¨~°Êâ◊Ü«∞#∞_»∞. „|Ǩχ"Õ`«Î‰õΩ Éè’QÆ=ÚÅ∞_»∞QÆ∞@KÕ
Éè’yHÍ_»∞. =Ú#∞Ѩ\=˜ Öˇ xѨÙ_O» `«óHõ~}° =Ú# Ѩ~∞° O_»∞@ÖË^∞Œ . J#QÍ JO`«ó
Hõ~}
° Ѩiq∞uKÕ Ñ¨iq∞`«∞_»∞ HÍ_»x ÉèÏ==Ú. q+¨µ=‚ Ù K«„Hõ^•è iÜ«∞x „Ѩãk≤ .ú
ã¨O™ê~° K«„Hõ=Ú q~°q∞OK«∞@KÕ „|Ǩχ"Õ`Ϋ K«„H˜ HÍ<Õ~_° ∞» . q+¨µ=‚ Ù ^Œâß=`å~°
=ÚÅ #=`«iOK≥#∞. „|Ǩχ"Õ`«Î *Ï„QÆ^•^Œº=ã¨÷Å Ü«∞O^Œ∞ #=`«iOѨHõ,
J=™÷êf`«∞_»~Ú Ü«ÚO_»∞#∞. q+¨µ‚=Ù#‰õΩ áêeOѨ^Œy# Ö’Hõ=ÚÅ∞ HõÅ=Ù.
ã¨HõÅ=Ú q∞^䌺 HÍ=Ù# „|Ǩχ"Õ`«Î‰õΩ áêeOѨ^Œy# Ö’Hõ=ÚÅ∞ ÖË=Ù. W@∞¡
„|Ǩχ"Õ`‰Î« Ωõ #∞, q+¨µ=‚ Ù#‰õΩ#∞ Éè^Ë "Œ ∞≥ O`Õx Hõ#|_»∞K«∞#flk. q+¨µ‚ â◊|=Ì Ú#‰õΩ
ã¨~°fi"åºÑ¨‰õΩ_»x J~°÷=Ú. „|Ǩχ"Õ`«Î ã¨~åfi`«‡ ã¨fi~°∂Ѩ=∞QÆ∞ Ѩ~°„|Ǩχ=∞~Ú
Ü«Ú#flO^Œ∞#, ã¨~°fi=Ú xO_çÜ«Ú#flO^Œ∞# „|Ǩχ"Õ`«Î q+¨µ‚=#|_»∞#∞.
J=: t=Ù_»##∞K«∞<åfl~°∞.
â◊OHõ~∞° #‰õΩ ѨOK«É∂íè `«=ÚÅ∞#∞, Ü«∞[=∂# ã¨∂~°ºK«O„^Œ∞Å#∞ Zxq∞k
=¸~°∞ÎÅ∞ HõÅ=Ù. JO_»[, ¿ãfi^Œ[, Lnƒù[, [~åÜ«Ú, *ÏѨº, `≥·[ã¨,
"åÜ«∞hÜ«∞, =∂#㨠~°∂Ѩ=ÚÅQÆ∞ â◊s~°=ÚÅ∞ „|Ǩχ"Õ`«Î‰õΩ ÖËHõáÈ=Ù@KÕ
#+¨ì=¸iÎ HÍ<Õ~°_»∞. t=Ù_»∞ =Ú<Õfl„`«∞_»QÆ∞@KÕ q+¨Ü«∞ ^Œ$+≤ìQÆÅ"å_»∞.
„|Ǩχ=Ú ã¨`º« =∞xÜ«Ú, Ö’Hõ=ÚÅ∞ Jã¨`º« =∞x `≥eÜ«Ú@KÕ „|Ǩχ"Õ`Ϋ q+¨Ü∞«
^Œ$+≤ì HÍ<Õ~°_»∞. â◊OHõ~°∞_»∞ qÉèí∂u eáêÎOQÆ∞_»QÆ∞@KÕ Éèí∂u ÖËѨ#∞_»∞.
„|Ǩχ"Õ`«Î‰õΩ [#Hõ ã¨O|O^èŒ=Ú ÖËHõáÈ=Ù@KÕ Éèí㨇ÖËѨ=Ú ÖËHõ [#‡
ã¨O|O^è=Œ Ú ÖË^∞Œ . â◊OHõ~∞° _»∞ =$+¨É"íè åǨÏ#∞_≥· ã¨OK«iOK«∞#∞. „|Ǩχ*Ï˝#=ÚKÕ
„|Ǩχ"Õ`«Î =$+¨â◊ÉÏú~°÷=∞QÆ∞ ^èŒ~å‡^èŒ~°‡=ÚÅKÕ Ö’HÍO`«~° ã¨OKå~°=Ú *ËÜ«∞
*ÏÅ_»∞. â◊OHõ~°∞_»∞ Éè’y Éèí∂+¨}∞_»QÆ∞@KÕ ã¨~°ÊÉèí∂+¨} ã¨O|O^èŒ=Ú
QÆÅ"å_»∞. „|Ǩχ~°∂ѨÙ_»QÆ∞ „|Ǩχ"Õ`«Î‰õΩ Éè’yâ◊|Ì"åK«∞ºÅQÆ∞ r=ÙÅ`À_»
J^≥·fi`«ã≤kú 155
ã¨O|O^èŒ=ÚÖË^Œ∞. HÍ=Ù# „|Ǩχ"Õ`«Î Éè’y ã¨OQÆ∞_»∞ HÍ_»∞. â◊OHõ~°∞_»∞
=∞^Œ# ã¨OǨ~°"≥Ú#Ô~Û#∞. „|Ǩχ"Õ`«Î‰õΩ HÀiHõÅ∞ ÖË=Ù HÍ=Ù# "åx
qѶ¨∂`«=Ú#∞ ÖË^Œ∞. W@∞¡O_çÜ«Ú „|Ǩχ"Õ`«Î ™êH∆Í`«Ê~° t=Ù_≥·Ü«Ú<åfl_»∞.
J#QÍ „|Ǩχq+¨µ‚ =∞¿ÇÏâ◊fi~° Ѩ^Œ=ÚÅO^Œ∞ QÆÅ P#O^Œ=Ú „|Ǩχ"Õ`«Î‰õΩ
QÆÅ^Œx J~°÷=Ú.
P`«‡ã¨fi~∂° Ѩ=ÚxѨÙ_∞» ã≤OǨÏ~°∂Ѩ=Ú# x~°∂Ñ≤OK«∞K«∞<åfl~∞° . ã≤OǨÏ=Ú
J_»=ÙÅO^Œ∞ ã¨OK«iOK«∞K«∞O_»∞#∞. P`«‡ã≤OǨÏ=Ú *Ï„QÆ`û« fiѨfl ã¨∞+¨µÑ¨ÙÅÎ #∞
=#=ÚÅO^Œ∞ u~°∞QÆ∞K«∞O_»∞#∞. HÍx P`«‡ Jã¨OQÆ=∞QÆ∞@KÕ P`«‡HÍ*Ï„QÆ^•^Œº
=ã¨Å÷ ã¨OѨ~¯° =ÚÖË^∞Œ . ã≤OǨÏ=Ú J_»=ÙÅO^Œ∞ u~°∞QÆ∞#ѨÙ_»∞ ^•x |ÖÏkèHºõ
=Ú#‰õΩ "≥éz ÖËà◊√§ =Ú#flQÆ∞ ‰õ∆Ω„^Œ [O`«∞=ÙÅ∞ ã≤OǨÏ=Ú#‰õΩ ÉèíÜ«∞Ѩ_ç
áêiáÈ=Ù#∞. J>Ë¡ Ѩ~°=∂~°÷ ã¨`«Îfi=ÚQÆÅ P`«‡ =¸_»=ã¨÷ÅO^Œ∞#∞ ¿ãfiK«ÛùQÍ
ã¨OK«iOK«∞K«∞#fl#∞ WO„kÜ«∞=ÚÅ∞ P`«‡ã≤OǨÏ=Ú#∞ HõO@E_»<Õ~°=Ù.
Hõ#∞Q˘#ÖË=Ù. J_»=ÙÅO^Œ∞ u~°∞QÆ∞ ã≤OÇ¨Ï ã¨OKå~°Ñ¨Ù *Ï_»ÖË=∂„`«=Ú
QÆ∞iÎOz##∞, =#=∞O^Œe =∞^ŒÑÙ¨ >#Ë ∞QÆ∞Å∞ xã¨û`«fiÎ =ÚÅ~Ú r=K«Û=ù =ÚÅ=Öˇ
Ѩ_çÜ«ÚO_»∞#∞. J>Ë¡ „|Ǩχ"Õ`«Î KÕã≤# "Õ^•O`« "åHõº„â◊=}=ÚÅKÕ Ñ¨Ù\˜ì#
JYO_» „|Ǩ‡HÍ~° =$uÎ J*Ï˝#=∞#∞ =∞^ŒÑ¨Ù>Ë#∞QÆ∞#∞, =∞Ǩ"≥∂ǨÏ=Ú#∞
ѨiǨÏiOK«∞#∞. HÍ=Ù# HÍÅ=Ú "≥Ú^ŒÅQÆ∞ „ѨѨOK«=Ú ÖËx^≥·# P`«‡ã≤OǨÏ
q∞ѨÙ_»∞ HÍÖÏf`« Ѩ^Œ=Ú# "≥Å∞Q˘O^Œ∞K«∞#flk.
J=: r=#∞‡‰õΩÎ_»∞ Ö’Hõ=ÚÅ#∞ Ѩq„`«=Ú KÕÜ«ÚK«∞<åfl_»#∞K«∞<åfl~°∞.
Ö’‰õΩÅ J*Ï˝#=∞ѨǨÏiOK«∞@‰õΩ "Õ∞ÖϯOz# *Ï˝x ã¨∂~°∞ºx=Öˇ
Ö’Hõ=ÚÅ#∞ Ѩq„`«=Ú KÕÜ«ÚK«∞<åfl_»∞. ã¨∂~°ºH˜~°}=ÚÅ∞ Ö’Hõ=Ú# QÆÅ
JO^èŒHÍ~°=Ú#∞ `˘ÅyOK«∞#∞. „|Ǩχ"Õ`«Î ѨÅ∞‰õΩÅ#∞ q<≥_ç"å~°Å
J*Ï˝#=Ú#∞ `˘ÅyOK«∞#∞.
''#`«„`« ã¨∂~ÀºÉèÏu# K«O„^Œ `å~°HõO
<Õ=∂ q^Œ∞º`À ÉèÏOu‰õΩ`À Ü«∞=∞yfló I
`«"Õ∞=ÉèÏO `« =∞#∞ÉèÏu ã¨~°fiO
`«ã¨ºÉèÏ™ê ã¨~°fiq∞^ŒO qÉèÏu II——
J^≥·fi`«–2 156 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
78
Jx „â◊√`«∞Å∞ ѨÅ∞‰õΩ@KÕ ã¨∂~°∞ºx Ü«∞O^Œ∞ Hõ#|_»∞ `Õ[=∞`«xH˜
ã¨fi`«ã≤û^Œú=Ú HÍ<Õ~°^Œ∞. ã¨`«ºÑ¨^•~°÷=∞QÆ∞ „|Ǩχ`Õ[=ÚKÕ ÉèÏ#∞_»∞#∞, J`«x
H˜~}° =ÚÅ∞#∞ "≥Å∞Q˘O^Œ∞K«∞O_»∞#∞. „|Ǩχ"Õ`Ϋ ѨÅ∞‰õΩÅ∞#∞ ã¨`º« =∞QÆ∞ „|Ǩχ
Ѩ^•~°÷=Ú#∞ "≥Å¡_çOK«∞@KÕ ÉèÏã≤OK«∞K«∞O_»∞#∞. ã¨∂~Àº^ŒÜ«∞=Ú HÍ#O`«
"Õ^ŒqÇ≤Ï`« Hõ~å‡#∞ëªê#=Ú KÕÜ«∞ J#~°›=ÚÅ∞ HÍ=Ù# ã¨∂~°∞ºx H˜~°}=ÚÅ∞
„â◊√`«∞ʼnõΩ, J#QÍ "Õ^Œ=ÚʼnõΩ ã¨∞Y=ÚÅ∞. „|Ǩχ"Õ`«ÎÅ∞ ÃÑ·# K≥Ñ≤Ê#
q^èŒ=Ú# H©iÎOK«∞@Ü«Ú „â◊=}=Ú KÕÜ«Ú>ˇÿ Ü«ÚO_»∞#∞. ã¨∂~°ºH˜~°}=ÚÅ∞
x„kOK«∞"åxx "Õ∞ÖÁ¯Å∞ѨÙ#∞. „|Ǩχ"Õ`Ϋ ѨÅ∞‰õΩÅ∞ q#∞"å~°Å#∞ J=∞$`«∞Å#∞
*Ëã≤ "Õ∞Å∞H˘Å∞ѨÙ#∞. ÉèÏ#∞_»∞^Œ~ÚOK«∞@ Ez ѨÙ}Ϻ`«∞‡Å∞ „Ѩ}`«∞ÅQÆ∞^Œ∞~°∞.
„|Ǩχ"Õ`«ÎÅ PQÆ=∞#=Ú Ez [<å‡O`«~°=Ú# ã¨∞Hõ$`«=Ú HõÅ"å~°Å∞#∞
„Ѩ}`«∞ÅQÆ∞^Œ∞~°∞. „Ѩ}`«∞ÅQÆ∞"åiH˜ ÉèÏ㨯~°∞_»∞ P~ÀQƺ=Ú#∞ *ˉõÄiÛ
P#OkOѨ*Ü Ë Ú« #∞. t=ã¨fi~∂° ѨÙ_»Q∞Æ „|Ǩχ"Õ`Ü
Ϋ Ú« „Ѩ}`«∞ÅQÆ∞ l*Ï˝ã∞¨ =ÙÅ
J*Ï˝#=Ú#∞ áÈQ˘\˜ì P`«‡`«`«Îfi=Ú#∞ EÑ≤ "å~°Å‰õΩ P#O^Œ=Ú#∞
*ˉÄõ ~°∞Û#∞.''P~ÀQƺOÉèÏ㨯~åkKÕÛ`ù ,ü *Ï˝#q∞KÕÛ#ù ‡¿ÇÏâ◊fi~å`ü—— J#∞ „Ѩ=∂}
=K«#=ÚÅ∞ ÃÑ· J~°÷=Ú#‰õΩ `À_»∞ HÍQÆÅ=Ù. W@∞¡ „|Ǩχ=Ú <≥é˜Oy#
r=#∞‡‰õΩÎÅ∞ Ö’Hõ=ÚÅ#∞ <≥é˜Oy# r=#∞‡‰õΩÎÅ∞ Ö’Hõ=ÚÅ#∞ ÉèÏ#∞x=Öˇ
Ѩq„`«=Ú KÕÜ«ÚK«∞<åfl~°x ÉèÏ==Ú.
„|Ǩχ"Õ`«Î Ѷ¨Å`åºQÆѨÓ~°fiHõ=ÚQÆ "åã¨<å ã¨Ç≤Ï`«=∞QÆ∞ ã¨~°fiHõ~°‡Å#∞
Ѩi`«ºlOK«∞#∞. P`«‡ ã¨fi~∂° Ѩ"∞Õ "Õ^•O`« ™ê~°=Ú. J\˜ì P`«‡ ã¨∞Y~°∂Ѩ=Ú
x~°ƒÜù ∞« =Ú. `«# z`«=Î Ú P „|Ǩχ=∞O^Œ∞ xeÑ≤ „|Ǩχ"Õ`Ϋ ã¨∞dOK«∞K«∞O_»∞#∞.
W\˜ì „|Ǩχ"Õ`«ÎHõ#fl ^èŒ#∞º_»∞ "Õé˘Hõ¯_»∞ ÖË_»∞. W`«_»∞ Hõ$`å~°∞÷ÅÖ’ ÔHÅ¡
J„QÆQÆ}∞º_»∞. ã¨HõÅ Ö’‰õΩÅKÕ Q“~°qOѨ^Œy#"å_»∞. J<åÜ«∂ã¨=ÚQÆ x\˜ì
„|Ǩ‡#O^Œq∞`«xH˜ ÅaèOK«∞@KÕ W`«_»∞ ѨÙ\˜ì# ‰õΩÅ=Ú ^èŒ<åºu ^èŒ#º=Ú.
ã¨HõÅ Hõ~°‡Å#∞ Ѩi`«ºlOz z`«Î=Ú#∞ Dâ◊fi~å~°Ê}=Ú KÕã≤ ã¨∞dOK«∞@
Hõ#fl "Õé˘O_»∞ ã¨∞Y=Ú ÖË^Œ#∞@ ã¨Ê+¨ì=Ú.
J=: q^•fiOã¨∞#‰õΩ q^ÕÇ¨Ï ÔH·=ź=Ú#∞ K≥ѨCK«∞<åfl~°∞.
„|Ǩχ"Õ`‰Î« Ωõ ã≤kOú Ѩ=Åã≤# HÀiHõ ÖËqÜ«ÚÖË=Ù. J`«_∞» ѨÓ~°=‚ ∞<À~°^∞Œä _»∞.
J^≥·fi`«ã≤kú 157
J~Ú##∞ Ѩu`«∞Å#∞ L^ŒúiOK«∞@‰õΩ ã¨Ç¨Ï[=∞QÆ∞ Hõ~°∞}`À Ö’Hõ=Ú#
u~°∞QÆ∞K«∞O_»∞#∞. J`«x ^ŒÜ«∂ „Ѩ"åǨÏ=Ú# =Ú#∞QÆ∞"å~°Å∞ z~°HÍÅ=Ú
D Ѩ$näfi =∞O_»Å=Ú# uiy „áê~°|âú +ı =¨ Ú `˘Å∞QÆ∞#O`« q^ÕÇϨ HÔ =· ź=Ú#∞
ÉÁO^Œ∞#∞. JO`«@ „áê~°|Ì â’Hõ=Ú ã¨~Ú`«=ÚѨâ◊q∞OѨ ''PáÈflu
™êfi~å[º"£∞—— J<≥_ç "Õ^Œ=Ú K≥ѨC ã¨∞Y™ê„=∂[º=Ú#∞ JkèQÆq∞Oz,
P#O^Œ ã¨=Ú„^Œ∞_»~Ú Ü«ÚO_»∞#x ÉèÏ==Ú.
J=: „|ǑχÉè∂í `«∞_»Q∞Æ q^•fiOã¨∞#‰õΩ [## qHÍ~°=Ú =∞~°Å ~åQÆÅ^Œ#∞
ã¨Oâ◊Ü«∞=Ú#∞ ÉÏѨÙK«∞<åfl~°∞.
Ö’Hõ=Ú#QÆÅ K«O„^Œ∞#‰õΩ L^ŒÜ∂« ã¨=Î ∞Ü«∞=ÚÅ∞ HõÅ=Ù. =$kú HõÜ ∆ ∞« =ÚÅ∞
QÆÅ=Ù. W@∞¡ =$kú Hõ∆Ü«∞=ÚÅ∞ QÆÅ K«O„^Œ∞#‰õΩ HÍOuÜ«Ú#∞ ''`«ã¨ºÉèÏ™ê
ã¨~°fiq∞^ŒO qÉèÏu—— Ü«∞#∞ „â◊√uÜ«Ú Ñ¨~°„|Ǩχ=Ú #∞O_ç ã¨O„áêÑÎ̈=∞QÆ∞#x
„ѨHõ\˜OK«∞K«∞#flk. P Ѩ~°„|Ǩχ=∞#∞ K«O„^Œ∞#‰õΩ `Õ*’ q+¨Ü«∞=Ú#
Ѩ~å¿ÑHõ∆ÖË^Œ∞. ã¨Ç¨Ï[=∞QÆ∞ `«# HÍOuKÕ <≥šѨC_»∞ =$kú Hõ∆Ü«∞=ÚÅ∞#∞
L^ŒÜ«∂ã¨Î=∞Ü«∞=ÚÅ∞#∞ ÖËHõ "≥Å∞Q˘O^Œ∞K«∞O_»∞#∞. Ö’Hõ=Ú# Hõ#|_»∞
K«O„^Œ∞_»∞ J=∞$`« ~°∂ѨÙ_»xÜ«Ú, ^Õ=`«Å=∞$`åO^èŒã¨∞QÆ∞@KÕ ''PáêºÜ«∞ã¨fi
J¿ÑH©Ü ∆ ∞« ã¨fi—— Ü«∞#∞K«∞ P J=∞$`«=Ú#∞ P™êfikOK«∞K«∞O^Œ∞~°xÜ«Ú "Õ^=Œ Ú#
Hõ#|_»∞K«∞#flk. HÍ=Ù#<Õ K«O„^Œ∞#‰õΩ =$kú Hõ∆Ü«∞=ÚÅ∞ ã¨OÉèíqOK«∞#∞.
„Ѩ`«ºQÍ`«‡ Ü«∞#∞ K«O„^Œ∞_»∞ L^Œ~ÚOѨ_»∞. Jã¨Îq∞OѨ|_»∞. =$kúÉÁO^Œ_»∞.
Hõ∆Ü«∞=Ú#∞ ÉÁO^Œ_»∞. P`«‡Ü«∞#∞ K«O„^Œ∞_»∞ ã¨Ç¨Ï[=∞QÆ∞ ã¨∞MÏ=∞$`«=ÚKÕ
xO_çÜÚ« O_»∞#∞. W\˜ì ã¨∞MÏ=∞$`«=Ú ã¨ÇϨ [=∞QÆ∞@KÕ „|Ǩχ=∞#∞ K«O„^Œ∞_»∞
ZÅ¡ÑC¨ _»∂ J=∞$`«ÑÓ¨ ~°∞_‚ ∞» . Ö’Hõ=ÚÖ’x K«O„^Œ∞xH˜ XHõ HõàO◊ Hõ=Ú QÆÅ^Œ∞.
P`«‡K«O„^Œ∞#‰õΩ ^≥fi· `=« ∞#∞ HõàO◊ Hõ=ÚÖË^∞Œ . HÍ=Ù# P`«‡K«O„^Œ∞_»∞ x+¨¯à◊O‰õΩ_»∞.
D P`«‡K«O„^Œ∞_ç\˜ì "å_»x K≥ѨÊ#ÅqHÍ^Œ∞. W\˜ì P`«‡ K«O„^Œ∞_≥šѨC_»∂
ÉèÏã≤OK«∞K«∞O_»∞#∞. HÍ=Ù# „|ǨχÉèí∂`«∞#‰õΩ [##=∞~°}Ïk qHÍ~°=Ú
Öˇ#fl_»∞ ã¨OÉèíqOѨ*ÏÅ=x ÉèÏ==Ú.
„ã¨HõÛO^Œ =x`åk q+¨Ü«∞=ÚÅ#∞ÉèíqOѨ, PÜ«∂ã¨∞Y=ÚÅ∞ =∞#
J#∞Éè=í =Ú‰õΩ QÀK«~=° ÚÖˇÜ · Ú« #flq. D P#O^Œ=ÚÅxflÜÚ« „|Ǩ‡#O^Œ=∞#∞
J^≥·fi`«–2 158 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
79
ÉèíQÆ=næ`« qt+¨ì`«
– "åºMϺ`«:
HÍHõ~°¡ ~å=∞Hõ$+¨‚"Õ}˜
ÉèíQÆ=næ`« â◊$u, Ü«ÚH˜Î ™êfi#∞Éèí==Ú#∞ É’kèOK«∞K«∞#flk. H˘xfl â◊$u
„Ѩ=∂}=ÚÅ#∞ ã‘fiHiõ OK«∞K«∞ Ü«ÚH˜xÎ JOwHõiOK«=Ù. =∞iH˘xfl âßG=ÚÅ∞
â◊$u, Ü«Ú‰õΩÅÎ #∞ JOwHõiOK«∞K«∞ J#∞Éè=í =Ú#∞ JOwHõiOK«=Ù. â◊$u,Ü«ÚH˜Î
™êfi#∞Éèí==Ú`À qKåiOz# âßG"Õ∞ âßGO. H˘xfl âßG=ÚÅ∞ „Ѩ=$uÎx
=∂„`«"∞Õ É’kèOK«∞#∞. H˘xfl Hˆ =Å x=$uÎx =∂„`«O É’kèOK«∞#∞. âßG=∞#QÍ,
x=$uΖ„Ѩ=$`«∞ÅÎ #∞ É’kèOK«∞#k âßG=Ú. HÍ=Ù# ÉèQí =Æ næ`« âßG=Ú Ü«∞#|_≥#∞.
=∂#=Ù#‰õΩ =¸_»∞ ^À+¨=ÚÅ∞ QÆÅ=Ù. =∞Å=Ú, qˆH∆Ѩ=Ú, P=~°}.
D=¸_»∞^À+¨=ÚÅ∞ `˘ÅyOK«∞@‰õΩ =¸_»∞™ê^è#Œ Å∞ K≥Ñʨ |_ç#q. 1.=∞Å
^À+¨x"å~°} H˘~°‰Ωõ xëê¯=∞Hõ~å‡#∞ëìê#=Ú 2. qˆHÑ∆ ^¨ À+¨x"å~°}‰õΩ JO`«ó
Hõ~}° â◊√kúH˘~°HÔ · Láêã≤OK«∞@. 3. P=~°}^À+¨ x"å~°}‰õΩ P`å‡<å`«‡qKå~°}.
D „Hõ=∞=Ú#∞ ÉèQí =Æ næ`« É’kèOz#k. "Õ^=Œ Ú U q^è=Œ ÚQÆ HÍO_»„`«Ü∞« "≥∂
W>Ë¡ w`«Ü«Ú HÍO_»„`«Ü«∞=Ú. "≥Ú^Œ\˜ P~°∞ J^蕺ܫ∞=ÚÖÖ’ Hõ~°‡+¨@¯O
=∞^茺֒ QÆÅ P~°∞ J^蕺ܫ∞=ÚÖÖ’ ÉèíH˜Î+¨@¯=Ú (Láêã¨#) z=i P~°∞
J^蕺ܫ∞=ÚÖÖ’ *Ï˝#+¨@¯=Ú#∞ É’kèOK≥#∞. H˘xfl âßG=ÚÅ∞ ˆH=Å
Hõ ~ ° ‡ =Ú#∞ H˘xfl ˆ H =Å Láê㨠# #∞ =∞iH˘xfl ˆ H =Å*Ï˝ # =Ú#∞
„ѨuáêkOz#q. HÍ=Ù# Hõ~°‡âßG=Ú#∞ =∂„`«"Õ∞ P„â◊~ÚOz#KÀ
Láêã¨# q∞yeÜ«ÚO_»∞#∞. ˆH=Å*Ï˝# âßG=Ú#∞ P„â◊~ÚOz#"åiH˜
q∞QÆ`å Hõ~°‡, Láêã¨# âßG=ÚÅ∞ q∞yeÜ«ÚO_»∞#∞. W@∞¡QÍHõ D
=¸_»∞ XˆH „QÆO^äŒ=ÚÖ’ Ü«Ú#fl „QÆO^äŒO ÉèíQÆ=næ`«. Wk w`«Ö’ QÆÅ
qt+¨ì`«.
=∞#‰õΩ 1,180 LѨx+¨`«∞ÎÅ∞ QÆÅ=Ù. WO^Œ∞Ö’ 840 Hõ~°‡HÍO_»#∞,
232Láêã¨#HÍO_»#∞,108 *Ï˝#HÍO_»#∞É’kèOK«∞K«∞#flq.1,180 LѨx+¨^£
J^≥·fi`«ã≤kú 159
Å#∞ ѨiîOz "å\˜ J~°÷=Ú#∞ „QÆÇ≤ÏOK«∞@‰õΩ rq`«=Ú ã¨iáÈ^Œ∞. HÍ=Ù#
Pkâ◊OHõ~åKå~°∞ºÅ"å~°∞ 10LѨx+¨^Å£ ‰õΩ =∂„`«"∞Õ ÉèÏ+¨º=Ú#∞ ~°zOz<å~°∞.
ѨkO\˜Ö’ Hõ~‡° , Láêã¨#, *Ï˝#=Ú#∞ „Hõ=∞=ÚQÍ H˘xflO\˜Ö’ K≥Ñʨ |_ç#k.
H˘xflO\˜Ö’ <Õ~∞° QÍ *Ï˝#=Ú K≥Ñʨ |_ç#k. =∞Ǩ"åHõº=ÚÅ∞ D 10LѨx+¨^£
ÅÖ’<Õ QÆÅ=Ù. "Õ^•O`«=∞#QÍ 1. J=™÷ê„`«Ü«∞ qKå~°} 2. ^ÕǨτ`«Ü«∞
qKå~°} 3. ѨOK«HÀâ◊ qKå~°} 4. =∞Ǩ"åHõº qKå~°} 5. FOHÍ~°qKå~°}.
D J~ÚkO\˜Ö’ U XHõ¯ ^•xx, qKåiOz# q∞QÆ`å "å\˜x qKåiOz#@¡
QÆ∞#∞. L^•Ç¨Ï~°}: J=™÷ê„`«Ü∞« =Ú#∞ qKåiOz#KÀ ^ÕÇϨ „`«Ü∞« , ѨOK«HÀâ◊
qKå~°}KÕã#≤ @¡Q∞Æ K«∞#flk. Dq+¨Ü∞« =Ú#∞ "Õ^•O`«ÑO¨ K«^tŒ Ö’ q^•º~°}∞ºÅ
"å~°∞ K≥Ñ≤ÊÜ«Ú<åfl~°∞. P`«‡‰õΩÅHõ∆}=ÚÅ∞ =¸_»∞. 1.ã¨`«∞Î 2.z`«∞Î
3.P#O^Œ O . 㨠` « ∞ Î x~å÷ ~ ° } ‰õ Ω ^Õ Ç ¨ Ï „`« Ü « ∞ =Ú, z`« ∞ Î x~å÷ ~ ° } ‰õ Ω
J=™÷ê„`«Ü∞« =Ú, P#O^Œ x~å÷~} ° ‰õΩ ѨOK«HÀâ◊ qKå~°} ^≥eÜ«∞ѨiKå~°∞.
W>Ë¡ ã¨`∞« #Î ∞ qKåiOz# z`«∞#Î ∞ qKåiOz#@¡Q∞Æ #∞. z`«∞#Î ∞ qKåiOz#
ã¨`«∞Î#∞ qKåiOz#@¡QÆ∞#∞. DÔ~O_çO\˜ qKå~°}^•fi~å P#O^Œ=Ú#∞
qKåiOz#@¡Q∞Æ #∞. D=¸_»∞#∞ UHõãfi¨ ~∂° Ѩ"∞≥ ÿ L#flO^Œ∞# ã¨`Ü ü ∞« xÜ«Ú,
ã¨∞ÊùiOz#O^Œ∞# z`«ÎxÜ«Ú, D z`«∞ÎÜ«∞O^Œ∞ Ô~O_»=k ÖË#O^Œ∞#
P#O^Œ = ∞#|_≥ # ∞. JyflH˜ Zé∞Ѩ Ù , HÍÅ∞Û@ Ô ~ O_» ∞ #∞ Z@∞¡
q_»nÜ«∞*ÏÅ"≥∂ W>Ë¡ D ÅHõ∆}=ÚÅ∞ P`«‡‰õΩ ã¨fi~°∂Ѩ"≥∞ÿÜ«Ú#flq.D
q+¨Ü«∞=Ú#∞ w`«Ö’ ÉÏź, Ü«∞=fi#, "å~°÷Hõº=ÚÅÖ’ P`«‡=∂~°∞@ ÖË^Œx
K≥ѨC@KÕ`« ^ÕǨτ`«Ü«∞=Ú#∞ qKå~°} KÕã≤#@¡~Ú#k.
W^ŒO â◊s~°O H“<ÕÎÜ«∞ ˆH∆„`«q∞`«ºaè nèÜ«∞`Õ I
U`«^Àº"ÕuÎ `«O „áêǨïó ˆH∆„`«[˝ Wu `«kfi^Œó II
™ê~åOâ◊O: ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞ ã¨OѶ¨∂`«"≥∞ÿ „Ѩ`«ºHõ∆=ÚQÍ ^≥eÜ«∞|_»∞K«∞#fl\˜ì D
â◊s~°"∞Õ Hˆ „∆ `«=∞#|_»∞K«∞#flk. ~åQÆ^fiÕ ëêk ^À+¨=ÚÅ∞ QÆÅ"å_≥#· ѨÙ~°∞+¨µ_»∞
nx ^•fi~å H©∆Ü«∞O`Õ #tOK«∞K«∞<åfl_»∞. HÍ=Ù# D â◊s~°=Ú#‰õΩ ˆH∆„`«=∞x
¿Ñ~°∞. `«#‰õΩ `å<Õ H©∆}˜OzáÈ=ÙK«∞#flk HÍ=Ù# ˆH∆„`«O. QÀK«~°=∞QÆ∞ D â◊s~°
J^≥·fi`«–2 160 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
80
=Ú#∞ Z=_»∞ Zé∞OQÆ∞K«∞<åfl_À, J#QÍ ^ÕÇϨ O "≥Ú^ŒÅ∞H˘x |∞kúx ‰õÄ_®
`«#HõO>ˇ "ÕÔ~·#^•xQÍ Z=_»∞ Zé∞OQÆ∞K«∞<åfl_À J@∞¡ Zé∞OQÆ∞"å_Õ
ˆH∆„`«A˝_»∞. ˆH∆„`«=Ú# Hõ#fl#∞ ˆH∆„`«A˝_»∞ "Õé∞QÍ Hõ#|_»∞@ÖË^ÕÜ«∞#∞ â◊OHõ
~åQÍ! x["Õ∞ =∞#‰õΩ Ô~O_»∞ ÉÏ^èŒÅ∞Ü«Ú#flq. 1. P`«‡Ü«ÚO_ç HõxÑ≤OK«Hõ
XHõ ÉÏ^èŒ. [QÆ`«∞Î ÖËHõáÈ~Ú# HõxÑ≤OK«∞@ =∞~˘Hõ ÉÏ^èŒ. P`«‡‰õΩ
<å=∞~° ∂ Ѩ = ÚÅ∞ ÖË # O^Œ ∞ # ÖË ^ Œ # ∞H˘O\ψ ~ "≥ ∂ #x L#fl^Œ x
ÉèÏqOK«=∞<åfl~°∞. [QÆ`«∞Î <å=∞~°∂áêÅ`À HõxÑ≤OK«∞K«∞#flO^Œ∞#
L#fl^Œ#∞H˘O\ψ~"≥∂#xÖË^Œx ÉèÏqOK«=∞#flk âßG=Ú. J^≥@¡#QÍ,
Ö’HõOÖ’ ÖËH<õ Õ HõxÑ≤OK«∞#q H˘xfl, LO_ç HõxÑ≤OK«xq H˘xfl. HõxÑ≤OK«#O`«
=∂„`«OKÕ`« ÖË^Œ#QÆÅ=∂! "åÜ«Ú=Ù, PHÍâ◊O ã¨∞Y–^Œ∞óMÏ^Œ∞Å∞ – |∞kú,
g@xflO\˜x – QÆ∞Ô~ÎOiˆQ *Ï˝#O P`«‡ g\˜x ÖË^Œ#QÆÅ=∂? W>Ë¡ P`«‡
Ü«Ú#flk. ÖËHõ<Õ HõxÑ≤OK«∞#q ZO_»=∂=ÙÅ Ü«∞O^Œ∞ h~°∞, PHÍâ◊=Ú#‰õΩ
he~°OQÆ∞, ã¨fiѨflѨ^•~°÷=ÚÅ∞. Wq ÖËHõ<Õ HõxÑ≤OK«∞K«∞#flq. W>Ë¡ Jkèëªê#
*Ï˝#O ÖË#O^Œ∞# [QÆ`«∞Î ^ÀK«∞K«∞#fl^Õ HÍx Ü«∞^ä•~°÷OÖ’ ÖË^Œ∞. ˆH∆„`«=Ú#∞
Zé∞OQÆ∞#\˜ì ˆH∆„`«A˝_Õ ÖËHõáÈ~Ú# Ü≥∞_»Å Wk â◊s~°O, Wk Ѷ¨∞@=Ú, Wk
Ѩ~î°OÜ«∞#∞ ^Œ$âߺ#∞Éèí="Õ∞ ÖËHõáÈ=Åã≤=K«∞Û#∞. ˆH∆„`«A˝_»∞ ÖËx ѨHõ∆=Ú#
[QÆ`ÕÎ Hõ#|_»‰õΩO_» áÈ=ÅÜ«Ú#∞. ã¨∂~°∞º_çKÕ`«<Õ D ã¨=∞ã¨Î „ѨѨOK«=Ú
`≥eÜ«ÚK«∞#flk. W>Ë¡ Hˆ „∆ `«Ax˝ KÕ`<« Õ Hõ^•. =∞ǨÏ`«∞"Î Ú≥ ^ŒÅ∞ ã¨∂Å÷ Ѩ~º° O`«=Ú
QÆÅ ã¨=∞ã¨Î ^Œ$â◊º ã¨=¸Ç¨Ï=¸ ֒ѨÅ, "≥Å∞ѨŠ`«# „ѨHÍâ◊OKÕ "åºÑ≤OѨ|_ç
Wk Ü«∞O`«Ü«Ú „ѨHÍtOѨ|_»∞K«∞... Wk Ѷ¨ÖÏ#k, Wk Ѷ¨ÖÏ#k Jx
ã¨=∞ã¨=Î Ú#∞ `≥eã≤H˘#|_»∞K«∞#flk. Hˆ „∆ `«A_˝ Õ ÖˉΩõ #fl ֒Ѩe =∞ǨÏ^•^Œ∞Å∞,
"≥Å∞Ѩe Ѷ∞¨ \Ïk Ѩ^•~°=÷ ÚÅ∞, ã¨∞Y–^Œ∞óMÏk =$`«∞ÅÎ ∞, *Ï„QÆ^•k J=ã¨Å÷ ∞
g\˜ Ü≥ÚHõ¯ ã¨fi~°∂Ѩ q"ÕK«#QÍx J#∞Éèí=OQÍx ÖËHõáÈ=Åã≤Ü«ÚO_»∞#∞.
HÍ=Ù# =¸_»=ã¨÷ÅÖ’ Ü«ÚO_»∞@KÕ`« ã¨`«∞Î ã¨fi~°∂ѨÙ_»∞ =¸_»=ã¨÷ÅÖ’
xifiHÍ~°=ÚQÍ ™êH˜Q∆ Í Ü«Ú#flO^Œ∞# z`ü ã¨fi~∂° ѨÙ_»xÜ«Ú, =¸_»=ã¨Å÷ Ö’
P#O^Œ=ÚQÍ Ü«ÚO_»∞@KÕ P#O^Œ ã¨fi~°∂ѨÙ_»#|_≥#∞. ˆH∆„`«A˝_»∞ ÖË_»∞
Jx#KÀ `å<Õ ÖËHõáÈ=Åã≤ =K«∞Û#∞.
J^≥·fi`«ã≤kú 161
*Ï„QÆ`«, ã¨fiѨfl, ã¨∞+¨µÑ≤Î Ü«∞O^Œ∞ Jaè=∂#O QÆÅ"åÔ~·# qâ◊fi, `≥·[ã¨,
„áêA˝Å∞ qHÍ~°=ÚÅ∞ QÆÅ"å~°QÆ∞@KÕ`« giH˜ x`«º`«fiO ã¨OÉèíqOѨ^Œ∞.
XH˘¯Hõ ¯ xH˜ =¸_» = 㨠÷ Å *Ï˝ # O 㨠O Éè í q OѨ < Õ ~ ° ^ Œ ∞ . Z@¡ # QÍ
*Ï„QÆ`«Ü«Ú#flѨC_»∞ ã¨fiѨflO ÖË^Œ∞. ã¨fiѨflOÖ’ *Ï„QÆ`« ÖË^Œ∞. D Ô~O_»∞
ã¨∞+¨µÑ≤ÎÖ’ ÖË=Ù. HÍ=Ù# qâßfi^Œ∞ʼnõΩ x`«º`«fiO ã¨OÉèíqOѨ^Œ∞. Z=_»∞
*Ï„QÆ`«##∞ÉèíqOK≥<À, Z=_»∞ ã¨fiѨfl=Ú#∞ K«∂K≥<À, Z=_»∞ ã¨∞Y=ÚQÍ
x„kOK≥<À J#QÍ UHõHÍÅOÖ’ *Ï„QÆ`«, ã¨fiѨfl, ã¨∞+¨µÑ≤Î J#∞Éèí==ÚÅ∞
Z=xH˜ ^≥eÜ«ÚK«∞#fl"À "å_Õ P`«‡. =¸_»=ã¨Å÷ ∞ <åˆH ^≥eÜ«ÚK«∞#flq HÍ=Ù#
<Õ<Õ =¸_»=ã¨÷Å ™êH˜∆Ü≥ÿ∞# P`«‡#∞.
=¸_»=ã¨÷Å J#∞Éèí=O ^ÕxH˜ ^≥eÜ«ÚK«∞#fl^À J^Õ P`«‡ Jx#KÀ
J*Ï˝#∞Å∞ =∂‰õΩ#∞ ^≥eÜ«ÚK«∞#flq Ü«∞#∞K«∞<åfl~°∞. J@¡~Ú# *Ï˝xH˜
J*Ï˝xH˜ =º`åºã¨O Uq∞? =∂‰õΩ#∞ P`«‡*Ï˝#O Hõey#>Ë¡<å? Ü«∞x â◊OHõ
~åQÍ J@∞¡ QÍ^Œ∞ J*Ï˝x =¸_çO\˜ J#∞Éèí=O |∞kúH˜ Ü«∞#∞H˘#∞#∞.
*Ï˝xÜ≥∂ P`«‡‰õΩ Ü«∞#∞H˘#∞#∞. J*Ï˝xx W@∞¡ „ѨtflOK«=K«∞Û ã¨∞+¨µÑ≤ÎÖ’
h=Ù Ü«Ú<åfl=Ù? ã¨∞+¨µÑ≤Î J#∞Éèí=O h^Õ<å Ü«∞x# <Õ#∞ ÖË##∞#∞(|∞kú)
h=ÙÖˉõΩO_» Z@∞¡ K≥Ñ≤Êuq HÍ=Ù# P`«‡Ü≥ÚHõ¯ J#∞Éèí==Ú#∞ |∞kú `«#
Ü«∞O^Œ∞ P~ÀÑ≤OK«∞H˘x K≥ÑC¨ K«∞#flk. W#∞=Ú#‰õΩ K«Å^¡ #Œ =Ú, #Å¡^#Œ =Ú,
|~°∞=Ù, ã¨fiÉèÏ==Ú. W#∞=Ú Jyfl ™êx^茺OKÕ`« #Å¡^Œ#O, K«Å¡^Œ#O,
|~° ∞ =Ù#∞ áÈQ˘@∞ì H ˘x Jyfl=Öˇ K≥ Ö Ï=∞}˜ J~Ú#@∞¡ Q Í, |∞kú
[_»=∞~Ú#ѨÊ\˜H˜ P`«‡Ü≥ÚHõ¯ ã¨zÛ^• #O^Œ ÅHõ∆}=ÚÅ#∞ `«#Ü«∞O^Œ∞
P~ÀÑ≤OK«∞H˘x <Õ#∞ Hõ~°Î#∞, Éè’HõÎ#∞Ü«∞#∞ K«∞#flk. W>Ë¡ =¸_»=ã¨÷ÅÖ’
`å#∞ qHÍiQÍ Ü«ÚO@∂ Jx`«º"≥∞ÿ##∞ â◊√kú`«fi=Ú#∞ x`«º`«fi=Ú#∞
P~ÀÑ≤OK«∞H˘#∞K«∞#flk. D q^è=Œ ÚQÍ w`« ^ÕÇϨ „`«Ü∞« qKå~°}, J=™ê÷„`«Ü∞«
qKå~°} =∞iÜ«Ú Ñ¨OK«HÀâ◊ qKå~°}Ü«Ú KÕã≤#k.
WO„kÜ«∂}˜ Ѩ~å}ϺǨï i¢xÌ"Õ∞Éèíºó Ѩ~°O=∞#ó I
=∞#ã¨ã¨∞ΠѨ~å|∞^Õúó ~Àº|∞^Õú Ѩ~°`«ã¨∞Î ã¨ó II
J^≥·fi`«–2 162 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
81
J#fl=∞Ü«∞, „áê}=∞Ü«∞, =∞<À=∞Ü«∞, q*Ï˝#=∞Ü«∞, P#O^Œ=∞Ü«∞ Jx
J~Ú^Œ∞ HÀâ◊=ÚÅ∞ QÆÅ=Ù. ѨOK«HÀâ◊=ÚÅÖ’ =¸_»∞ â◊s~°=ÚÅ∞ QÆÅ=Ù.
ã¨÷∂Åâ◊s~°O J#fl=∞Ü«∞ HÀâ◊=Ú. áê}=∞Ü«∞ =∞<À=∞Ü«∞ q*Ï˝#=∞Ü«∞`À
=¸_»∞ HÀâ◊=ÚÅ∞ Hõeã≤ ã¨∂Hõ∆‡â◊s~° =∞#|_»∞#∞. P#O^Œ=∞Ü«∞ HÀâ◊=Ú
HÍ~°}â◊s~°=∞#|_»∞#∞. D=¸_»∞â◊s~°=ÚÅ#∞ qKåiOz# ѨOK«HÀâ◊=ÚÅ#∞
qKåiOz#@¡QÆ∞#∞. HÍ=Ù# D Ô~O_çO\˜x qKåiOz#KÀ =¸_»=ã¨÷Å∞
qKåiOz#@¡QÆ∞K«∞#flk. =¸_»=ã¨÷Å#∞ qKåiOz#KÀ ^ÕǨτ`«Ü«∞=Ú#∞,
ѨOK«HÀâ◊=ÚÅ#∞ qKåiOz#@¡QÆ∞#∞. HÍ=Ù# D =¸_»∞ „Ѩ„H˜Ü«∞Å#∞
"Õ^•O`«=∞O^Œ∞~°∞.
W>Ë¡ HÍ~°ºHÍ~°} „Ѩ„H˜Ü«∞ ´ J#QÍ FOHÍ~° qKå~°} =∞Ǩ"åHõº
qKå~°} J#QÍ J^蕺~ÀѨ JѨ"å^Œ „Ѩ„H˜Ü«∞Å∞. Jxfl âßG=ÚÅÖ’ QÆÅ
"Õ^•O`« „Ѩ„H˜Ü∞« ÅxflÜÚ« #∞ Ѩ~O° Ѩ~å ™ê^è#Œ =ÚÖˇ#· Hõ~À‡áêã¨#Å#∞ w`«Ö’
K≥Ñʨ |_ç#q. HÍ=Ù# w`« <˘Hõ¯ ^•xx P„â◊~ÚOz#KÀ =∞~˘Hõ „QÆO^ä=Œ Ú#∞
P„â◊~ÚOK«#=ã¨~°OÖË^Œ∞ *Ï˝#QÆ∞~°∞=Ù#∞ P„â◊~ÚOz#KÀ q∞QÆ`å
QÆ ∞ ~° ∞ =ÙÅ#∞ P„â◊ ~ ÚOK« # Hõ ¯ ~° ÖË # @∞¡ Q Í w`« # ∞ P„â◊ ~ ÚOz#KÀ
ã¨~°fiâßG=ÚÅ#∞ P„â◊~ÚOz#>Ë¡. HÍ=Ù# ÉèíQÆ=næ`«‰õΩ WO`«\˜ „áê^è•#º`«
=zÛ#k. HÍ=Ù#<Õ „Ѩ™ê÷#„`«Ü«∞=ÚÖ’ â◊OHõ~°∞Å∞ KÕiÛÜ«Ú<åfl~°∞.
w`« ™ê~°fi[hÜ«∞=Ú. J#QÍ w`« Z=i<À L^ÕÌtOz K≥Ñ≤Ê#kQÍ^Œ∞.
=∞iÜ«Ú w`« U L`«=Î ∞„âı}˜ ™ê^艌 Ωõ #HÀ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ ^è~Œ ‡° =ÚÅ#∞ É’kèOz#k
QÍ^Œ∞. L`«=Î ∞, =∞^躌 =∞, =∞O^•kèHÍ~°∞ÅO^ŒiH˜x J=ã¨~=° ÚÖˇ#· , PK«~}° ©
Ü«∞=ÚÖˇ#· "åHõº=ÚÅ#∞ w`«É’kèOz#k. HÍ=Ù# w`« ™ê~°fi[hÜ«∞=Ú, ã¨~fi°
[#Ç≤Ï`«=Ú#∞ QÀ~°∞ qâßÅÉèÏ= ã¨OѨ#fl=∞QÆ∞ =∞Ǩϟ`«=Î ∞„QÆO^äOŒ . ^ÕÇϨ =Ú
Hõ#fl#∞ WO„kÜ«∞=ÚÅ∞, WO„kÜ«∞=ÚÅ Hõ#fl#∞ =∞#ã¨∞û, =∞#ã¨∞û Hõ#fl#∞
|∞kú L`«¯$+¨ª`« QÆÅk. ^ÕǨÏ=Ú#∞ ^ÕǨÏO QÆ∞iÎOK«∞@ÖË^Œ∞ HÍ=Ù# [_»O.
^ÕÇϨ =Ú#∞ WO„kÜ«∂^Œ∞Å∞ QÆ∞iÎOK«∞K«∞#flO^Œ∞# K≥`· #« ºO QÆÅq. WqÜ«Ú#∞
ã¨fiÜ∞« =ÚQÍ QÆ∞iÎOK«Ö=Ë Ù. =∞#ã¨∞û ã¨ÇϨ HÍ~°O KÕ`« QÆ∞iÎOK«QÅÆ ∞QÆ∞K«∞#flO^Œ∞#
J^≥·fi`«ã≤kú 163
=∞#ã¨∞û K≥·`«#ºO QÆÅk Ü«∞QÆ∞K«∞#flk. =∞#ã¨∞û#‰õΩ ã¨fiÜ«∞O „ѨHÍâ◊OÖË^Œ∞.
|∞kúxâ◊Û~ÚOz#KÀ =º=Ǩ~°=Ú [~°∞QÆ∞K«∞#flk. HÍ=Ù# =∞#ã¨∞û [_»O.
|∞kúÜ«Ú ã¨fiÜ«∞O „ѨHÍâ◊OQÍ^Œ∞, P`«‡Ü≥ÚHõ¯ ã¨`åÎ KÕ`«<Õ =º=ǨÏiOѨ
QÆ Å ∞QÆ ∞ K« ∞ #flk. HÍ=Ù# |∞kú Ü « Ú [_» " Õ ∞ . aè # fl`« Ü « Ú |∞kú H ˜
ã≤kúOzÜÕ∞Ü«Ú#flk. ã¨∂Hõ∆‡=∞~Ú Ü«ÚO_»∞@, "åºÑ¨Hõ"≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞@,
HÍ~°}=ÚQÍ Ü«ÚO_»∞@, #_»∞ѨÙ#kQÍ Ü«ÚO_»∞@, „ѨHÍâ◊=ÚQÍ Ü«ÚO_»∞@
=Ú#flQÆ∞ ^èŒ~°‡=ÚÅKÕ`« Uk ã¨fiÜ«∞=ÚQÍ |∞kú "≥Ú^ŒÅ∞ ã¨∂÷Å^ÕǨÏ=Ú
=~°‰õΩ QÆÅ HÍ~°ºHÍ~°} ã¨OѶ¨∂`«=Ú#O`«\˜x "åºÑ≤Oz, `«# ™êxfl^茺
=∂„`«=Ú#<Õ #_»∞K«∞#@∞¡ KÕÜ«ÚK«∞ ^•x ^èŒ~°‡=ÚÅ#∞, Hõ~°‡Å#∞, ^•x
QÆ∞}=ÚÅ#∞, ^•x qHÍ~°=Ú ÅxflO\˜x Z\˜ì qHÍ~°=Ú#∂ á⁄O^ŒHõÜÕ∞
™êH∆Í`«∞QÎ Í K«∂K«∞K«∞, „ѨHÍtOѨ KÕÜÚ« K«∂ L#fl^À P P`«‡ÜÕ∞ |∞kúHOõ >ˇ#∞,
Jxfl\˜HõO>Ë QÆ∂_» x`«º"≥∞ÿ LO_»∞@ =Å##∞, ã¨~°fi*˝"≥∞ÿ LO_»∞@=Å##∞,
ã¨~°fi„ѨHÍâ◊"≥∞ÿ Ü«ÚO_»∞@ =Å##∞, ã¨~°fi™êH˜∆QÍ #∞O_»∞@=Å##∞,
q∞QÆ∞ÅL`«¯$+¨ì"≥∞ÿ#k. Dq^èŒ=ÚQÍ P`«‡HõO>ˇ#∞ Q˘Ñ¨Êk UkÜ«ÚÖË^Œ∞. W\˜ì
Ü«∂`«‡#∞ h ã¨fi~°∂Ѩ=ÚQÍ QÆ∞Ô~ÎO QÆ∞=Ú Ü«∞#∞@KÕ`« ÉèíQÆ=næ`« `«`«Îfi=∞ã≤
=∞Ǩ"åHõº=Ú#∞ É’kèOz#@¡~Ú#k.
^èŒ~°‡ˆH∆„`Õ ‰õΩ~°∞ˆH∆„`Õ ã¨=∞"Õ`å Ü«ÚÜ«Ú`«û=ó I
=∂=∞HÍó áê}"åâ‹ÛÂ= H˜=∞ ‰õΩ~°fi`« ã¨O[Ü«∞ II
J<Õ â’¡HõO`À „áê~°OÉèí=∞~Ú#k w`«. ^èŒ~°‡„Ѩ^è•#"≥∞ÿ#k ^èŒ~°‡ˆH∆„`«=Ú. J\˜ì
‰õΩ~°∞ˆH∆„`«=Ú# Ü«Ú^Œú=Ú KÕÜ«∞^ŒÅOz# <å Ѩل`«∞Å∞, áêO_»∞Ѩل`«∞Å∞
Ü«Ú^Œú=Ú KÕã≤~å? Jx ^èŒ$`«~å¢+¨µì_»∞, ã¨O[Ü«Ú_çx J_çÔQ#∞. WHõ¯_» â◊OHõ
Uq∞@O>Ë Ü«Ú^ŒúO KÕÜ«∞_®xH˜ =KåÛHõ Ü«Ú^Œú"Õ∞ [~°∞QÆ∞#∞ Hõ^•! Ü«Ú^ŒúO
KÕã≤~å Jx J_»∞QÆ∞@ Uq∞\˜? JO>Ë P ˆH∆„`«=∞Ç≤Ï=∞KÕ ^Œ∞~Àº^èŒ#∞_»∞
^èŒ~°‡Ñ¨~°∞_≥· "åi ~å[ºÉèÏQÆO "åiˆH WK≥Û<å? ÖËHõ ^èŒ~°‡=Ú QÆÅ"å_≥·#
^è~Œ ‡° ~å*Ë Ü«Ú^ŒOú #∞O_ç q~°q∞OK≥<å? Jx J_»∞QÆQÍ? Ü«Ú^Œ"ú ∞Õ MÏÜ«∞=∂
Ü«∞#x ã¨O[Ü«Ú_»∞ W@∞¡ K≥ѨCK«∞<åfl_»∞.
J^≥·fi`«–2 164 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
82
Ü«∞„`« ÜÕ∞ˆQâ◊fi~°ó Hõ$ë‚È Ü«∞„`« áê~÷À ^èŒ#∞~°ú~°ó I
`«„`« Nifi[Ü≥∂Éèí∂u „~°∞Ì"å hu~°‡u~°‡=∞ II
ZK«Û@ Ü≥∂wâ◊fi~°∞_≥·# Hõ$+¨µ‚_»∞, ^èŒ#∞~åúi JQÆ∞ J~°∞˚#∞_»∞ LO^Œ∞~À JK«Û@
Sâ◊fi~°º=Ú, q[Ü«∞=Ú, qÉèí∂u, hu HõÅ∞QÆ∞#∞.
Ü≥∂Qˆ â◊fi~°ó Hõ$ë‚È: â◊s~ˆ O„kÜ«∞=ÚÅ #∞O_ç P`«‡#∞ q_»nã≤ `«# ã¨fiã¨fi
~°∂áêxfl J#∞Éèí="≥Ú#~°∞ÛH˘#fl "å_Õ Ü≥∂wâ◊fi~°∞_≥·# Hõ$+¨µ‚_»∞.
áê~À÷^#Œè ∞~°~÷ ó° ! â◊s~ˆ O„kÜ«∞=ÚÅ #∞O_ç P`«‡#∞ "Õ~˘#iÛ `«# ã¨fiãfi¨ ~∂°
áêxfl J#∞Éèí="≥Ú#~°∞ÛH˘#∞ ÅHõ∆º=Ú#∞ ™ê^èŒ# KÕÜ«Ú ™ê^茉õΩ_Õ ^èŒ#∞~å÷i
JQÆ∞ J~°∞#˚ ∞_»∞. „â◊=}, =∞##, xkè^•è ºã¨#Å<Õ ™ê^è#Œ ^•fi~å ™êkèOK«|_»∞
âßâ◊fi`«=Ú, *Ï˝#=Ú, P#O^Œ=ÚÖË Sâ◊fi~º° =ÚÅ∞. Jâßâ◊fi`=« Ú, J*Ï˝#=Ú,
^Œ∞óY=Ú g\˜x `˘ÅyOK«∞H˘#∞>Ë q[Ü«∞=Ú. D [QÆ`ü JO`«Ü«¸ „|Ǩχ
"Õ∞#x J#∞ã¨O^è•#=Ú KÕÜÚ« >Ë qÉè∂í u. ã¨`,ü z`ü, P#O^•#∞Éè=í =ÚÅ#∞
á⁄Ok# ™ê^茉õΩ_»∞ x`«∞º_»QÆ∞#∞ W^Õ hu. D `«`åÎfixfl ÉèíQÆ=næ`« +¨_£eOQÆ
=ÚÅ`À É’kèOz#k. +¨_£ eOQÆ=ÚÅ∞ J#QÍ LѨ„Hõ"≥∂Ѩ ã¨OǨ~°=Ú,
JÉèϺã¨=Ú, JѨÓ~°fi=Ú, Ѷ¨Å=Ú, J~°÷"å^Œ=Ú, LѨѨuÎ.
1. LѨ„Hõ"≥∂Ѩã¨OǨ~°=Ú J#QÍ LѨ„Hõ=∞=Ú, LѨã¨OǨ~°=Ú.
J#QÍ „áê~°OÉèOí Ö’ Uk K≥Ñʨ |_ç#^À z=iÖ’#∞ ^•x<Õ K≥ÑC¨ @. ÉèQí =Æ næ`«
1J–1â’¡II ''^è~Œ ‡° Hˆ „∆ `Õ—— ^è~Œ å‡Å`À „áê~°OÉè"í ∞≥ ÿ ã¨HÅõ ^è~Œ å‡Å#∞ PK«iOK«=∞x
É’kèã¨∂Î... J#QÍ Hõ~°‡, ÉèíH˜Î, Láêã¨# J<Õ „Ѩ=$uÎ =∂~°æ=Ú#∞, „ÉÏǨχ},
Hõ∆„uÜ«∞, "≥·â◊º, â◊¥„^Œ J<Õ =~å‚„â◊=∞ ^èŒ~å‡Å#∞ „|ǨχK«~°º, QÆ$ǨÏã¨÷,
"å#„Ѩã¨÷, ã¨<åºã¨=ÚÅ<Õ P„â◊=∞ ^èŒ~å‡Å#∞ ^èŒ~°‡, J~°÷, HÍ=∞, "≥∂Hõ∆=∞<Õ
ѨÙ~°∞ëê~÷åÅ#∞ ^Õ¿ÇÏO„kÜ«∞, „áê}, =∞<À|∞^Œ∞Åú <Õ WO„kÜ«∞ ^è~Œ å‡Å`À ã¨Ç¨
ã¨HõÅ ^èŒ~å‡Å#∞ PK«iOK«=∞x É’kèOz z=~°‰õΩ 18J–66 â’Hõ¡OÖ’
ã¨~°fi^èŒ~å‡<£ Ѩi`«º[º =∂"Õ∞HõO â◊~°}O „=[ I
JǨÏO`åfi ã¨~°fi áê¿ÑÉè’º "≥∂Hõ∆ ~Úëêºq∞ =∂â◊√K«ó II
J^≥·fi`«ã≤kú 165
ã¨~°fi^èŒ~å‡Å#∞ Ѩi`«ºlOz, x~°∞æ}Ѩ~°„|Ǩχ"≥∞ÿ# #<Õfl â◊~°}∞ á⁄O^Œ∞=Ú,
Jq^•º, HÍ=∞, Hõ~‡° Å<Õ áêѨ=ÚÅ∞ #tOz "≥∂HõO∆ HõÅ∞QÆ∞#∞ Jx ÉèQí =Æ næ`«
É’kèOz#k. „áê~°OÉèíOÖ’ ã¨HõÅ ^èŒ~å‡Å#∞ PK«iOK«=Åã≤#^Õ#x É’kèOz
=∞~°Å `«ºlOK«=Åã≤O^Õ##∞@ Uq∞\˜? J<Õ â◊OHõ~åQÍ! =~°‚, P„â◊=∞
^èŒ~å‡ÅxflÜ«Ú, =∞Å, qˆH∆Ѩ, P=~°} ^ÀëêÅ`À ‰õÄ_çÜ«ÚO_»∞@ KÕ`« "å\˜
Hõ~°‡Ñ¶¨ÅOQÍ ã¨fi~åækÖ’HÍÅ∞ „áêÑ≤ÎOz<å ''H©∆}Ë Ñ¨Ù}˺ =∞~°Î ºÖ’HõO qâ◊Ou——
J#fl@∞¡ [#‡‰õΩ ~åHõ `«Ñʨ ^Œ∞. HÍ=Ù# g\˜#∞O_ç |Ü«∞@Ѩ_ç [#‡~åÇ≤Ï`«º=Ú#∞
á⁄O^Œ=∞x K≥ÃÑÊ#∞.
^≥·g ¿ÇϺëê QÆ∞}=∞~¸ =∞Ü«∞ =∂Ü«∂ ^Œ∞~°`«ºÜ«∂ I
=∂"Õ∞= ÜÕ∞ „ѨѨ^ŒºO<ÕÎ =∂Ü«∂ "Õ∞`åO `«~°xÎ`Õ II
ã¨*ÏfÜ«∞, q*ÏfÜ«∞, ã¨fiQÆ`« ÉË^Œè ~°ÇÏ≤ `«∞_»∞, PHÍâ◊=Ú=Öˇ x~°∞} æ ∞_»∞
Ѩ~„° |Ǩχ=Ú. J\˜ì x~°∞} æ Ѩ~„° |Ǩχ=Ú #O^Œ∞ PHÍâ◊=Ú#‰õΩ he~°OQÆ∞=Öˇ
„uQÆ∞}Ï`«‡Hõ"≥∞ÿ# =∂Ü«∞ P=iOzÜ«Ú#flk. J\˜ì =∂Ü«∞#∞ ^•@=Öˇ#O>Ë
LáêÜ«∞=Ú P`«‡*Ï˝#"Õ∞. J=∞$`«=Ú#∞ P„â◊~ÚOz# "åiˆH J=∞$`«`«fi=Ú
á⁄O^Œ∞@ J™ê^茺=∞~Ú`Õ q+¨=Ú#∞ „`åQÆ∞"åxH˜ J=∞$`«`«fi=Ú ™ê^茺=∂?
ã¨~fi° ãO¨ QÆ Ñ¨i`åºQÆ∞Å∞ Ãã`· =« Ú D =∂Ü«∞#∞ ^•@ÖˉΩõ <åfl~∞° . J#QÍ ã¨<åºã≤H˜
‰õÄ_® ^ÕÇ¨Ï "åã¨#, âßG"åã¨# J#∞ P=~°} ^À+¨=ÚÅ∞O_»∞@KÕ
ã¨~°fi^èŒ~å‡Å#∞ Ѩi`«ºlOz ##∞fl P„â◊~ÚOz#"åˆ~ D „uQÆ∞}Ï`«‡Hõ"≥∞ÿ#
=∂Ü«∞#∞ ^•@QÆÅ~°∞. Hõ#∞Hõ *Ï˝xH˜ x=$uÎ =∂~°æ"Õ∞ Hõ~°Î=º"≥∞ÿÜ«Ú#fl^Œx
ÉèíQÆ=næ`« LѨã¨OǨ~°=Ú KÕÜ«ÚK«∞ É’kèOK≥#∞.
2. JÉèϺã¨=Ú: ÉèíQÆ=næ`« ''^èŒ~°‡ˆH∆„`Õ——Ö’ '^Œ— J#∞ JHõ∆~°=Ú`À „áê~°O
Éèí"≥∞ÿ ''Ü«∞„`«Ü≥∂wâ◊fi~°——Ö’ ''=∞u~°‡=∞—— Jx =∞=∞ J#∞ JHõ∆~°O`À
ѨÓ~°Î~ÚOk. JO>Ë '^Œ=∞=Ú— Hõey Ü«ÚO_»∞=∞x ÉèíQÆ=næ`« É’kèOz#k.
^Œ=∞=Ú J#QÍ WO„kÜ«∞ x„QÆǨÏ=Ú. ''JÉèϺ¿ã#`«∞ H“<ÕÎÜ«∞ "≥·~åˆQº}K«
QÆ∞ǨϺ`Õ—— JÉèϺ㨠"≥·~åQƺ=ÚÅ ^•fi~å<Õ WO„kÜ«∞=ÚÅ#∞ JiHõ@ì=K«∞Û#x
J^≥·fi`«–2 166 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
83
`≥eÑ≤Ok. „â◊√u, 㨇$u, Ü«Ú‰õΩÎÅKÕ`« ã¨=∞ã¨Î „ѨѨOK«=Ú#∞ q∞^䌺QÍ<Õ
^Œi≈OK«∞K«∞ J\˜ì q+¨Ü«∞=ÚÅ∞ Jã¨`«º=ÚÅ∞, `«∞K«Ûù=ÚÅ∞, |O^èŒHõ=ÚÅ#∞
ÉèÏ==Ú#∞ ÉÏQÆ∞QÍ JÉèíºã≤OK«∞@KÕ`«#∞, f„= "≥·~åQƺ=Ú KÕ`«#∞ =∞#ã¨∞û
x„QÆǨÏѨ_»∞#∞. D q^èŒOQÍ q+¨Ü«∞=$`«∞ÎÅ#∞ x~ÀkèOz f„= "≥∂ˆH∆K«Ûù`À
„|Ǩ‡HÍ~°=$`«∞ÎÖË ™ê^èŒ#=ÚÅ∞QÍ x`«ºx~°O`«~°=Ú JÉèϺã¨"≥·~åQƺ=ÚÅ`À
#∞O_»=Öˇ#x ÉèíQÆ=næ`« É’kèOz#k.
3. JѨÓ~°fi=Ú: "≥Ú^Œ\˜ P~°∞ J^蕺ܫ∞=ÚÅÖ’ '`«fiO— Ѩ^Œ=Ú#∞,
`«~∞° "å`« P~°∞ J^蕺=ÚÅÖ’ '`«`—ü Ѩ^=Œ Ú#∞ z=i P~°∞ J^蕺ܫ∞=ÚÅÖ’
'Jã≤— Ѩ^Œ=Ú#∞ É’kèOz '`«`«Îfi=∞ã≤— =∞Ǩ"åHõº qKå~°} KÕÃã#∞.
Jâ’Kåº##fi â’K«ã¨ÎfiO „Ѩ*Ï˝ "å^•Oâ◊Û ÉèÏ+¨¿ã I
QÆ`åã¨∂# QÆ`åã¨∂Oâ◊Û <å#∞ â’K«xΠѨ}˜¤`åó II
K«xáÈ~Ú# "åi QÆ∂iÛ, K«xáÈÉ’ÜÕ∞ "åi QÆ∂iÛQÍx ^Œ∞ódOѨ^QŒ ^Æ ∞Œ .
Z@¡#QÍ ''^Œ∞~°¡Éè’=∂#∞ëÈ ^ÕÇ≤Ï<åO Hõ∆}ÉèíOQÆ∞~°—— r=Ù#‰õΩ D =∞#∞+¨º
^ÕǨÏ=Ú ^Œ∞~°¡Éèí=∞~Ú##∞ Hõ∆}ÉèíOQÆ∞~°=∞xÜ«Ú #tOK«∞#^Õ#xÜ«Ú
É’kèOK«∞@KÕ`« ^Œ∞ódOѨ `«QÆx Ѩx. WHõ ÅH∆ͺ~°÷=∞QÆ∞ P`«‡ ''J*’ x`«ºó
âßâ◊fi`«ó—— P`«‡ ѨÙ@∞ìHõÖËxk. x`«º"≥∞ÿ#k. W\˜ì P`«‡ `«# ã¨fi~°∂Ѩ"Õ∞ J~Ú
L#fl^xŒ QÆ∞~°∂Ѩ^âÕ =◊ Ú ^•fi~å P`«‡™êH∆Í`å¯~°=Ú HõÅ∞QÆ∞@ÜÕ∞ JѨÓ~°fi=Ú.
„Ѩ`«ºHõ∆=ÚQÍ Hõ#|_»x „|Ǩ‡xq h"Õ Jx K≥|∞`«∂ ''*Ï˝h `åfi`≥·‡= "Õ∞=∞
`«"£∞—— *Ï˝xH˜, <å‰õΩ ÉË^èŒ=Ú ÖË^Œ∞. *Ï˝xx <Õ<Õ Jx `≥eÃÑ#∞.
4. Ѷ¨Å=Ú: r=„|ÃǷχHõº"Õ∞ Ѷ¨Å=Ú.
#ëìÈ"≥∂ǨÏó 㨇 $u~°¡ÉúÏ `«fi„`«Ê™ê^•#‡Ü«∂K«∞º`« I
ã≤÷`Àã≤‡ QÆ`« ã¨<ÕÌǨÏó Hõi¿+º =K«#O `«= II
h J#∞„QÆǨÏO =Å# <å "≥∂ǨÏ=ÚÅ∞ #tOz#q. <å‰õΩ QÆ`« ã¨O^ÕǨÏ
=ÚÅ∞ J#QÍ Hõ~°‡Å∞ "≥∂Hõ∆=Ú#‰õΩ ™ê^èŒ#=ÚÅ#∞ ã¨Oâ◊Ü«∞, qѨs`«
J^≥·fi`«ã≤kú 167
ÉèÏ==ÚÅ∞ `˘Åy#q. x`«º, â◊√^Œ,ú |∞^Œ,ú =ÚHõÎ ã¨fi~°∂Ѩ"∞Õ <Õ#∞ J#∞ 㨇$u
Hõey#k. ''Hõi¿+º =K«#O `«=—— h=Ù K≥Ñ≤Ê#>Ë¡ KÕ™êÎ#∞ Jx J~°∞˚#∞_»∞
ѨeÔH#∞. J#QÍ xëê¯=∞Hõ~å‡K«~°}=Ú ^•fi~å JѨ~ÀHõ∆*Ï˝#=Ú#‰õΩ
„Ѩܫ∞uflOz r=„|ÃǷχHõº=Ú#∞ á⁄O^≥^Œ#<≥#∞. WK«Û@ "≥∂ǨÏ=Ú #tOz
ã¨Oâ◊Ü«∞, qѨs`« ÉèÏ=#Å∞ `˘Åy# =ÚHõÎ ã¨fi~°∂Ѩ"Õ∞ <Õ#∞ J<Õ *Ï˝x
KÕÜ«∞=Åã≤#k U=ÚO_»∞#∞ Jx â◊OHõ~åQÍ...
„â◊√u q„Ѩu Ѩ<åfl`Õ Ü«∞^•™ê÷㨺u xâ◊ÛÖÏ I
ã¨=∂^ä• =K«ÖÏ |∞kúó ã¨Î^•Ü≥∂QÆ =∞"åѨû ºã≤ II
QÆ`« ã¨O^ÕǨÏ=ÚÅ∞ #tOK«QÍ ˆH=Å x~°∞æ} „|Ǩχ=Ú#O^Õ x`«ºx~°O
`«~°=Ú „Ѩ*Ï˝Ãã÷Â~°º=Ú`À xâ◊ÛÅ=Ú, xifiHÍ~°=ÚQÍ #∞O_Õ *Ï˝#"Õ∞ Ѷ¨Å=∞x
`≥eÃÑ#∞.
5. J~°÷"å^Œ=Ú: ''*Ï˝<Õ Ñ¨iã¨=∂ѨΠº`Õ—— ã¨fi~°∂Ѩ=Ú#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ=_»O
Hõ#fl WHõ Ô~O_»= Hõ~°Î=º"Õ∞kÜ«Ú ÖË^Œx `≥eÃÑ#∞. ã¨∞+¨µÑ≤Î=`ü r=Ù_»∞
„|Ǩχ"Õ∞ Jx `≥eÃÑ#∞. ã¨∞+¨µÑ≤ÎÖ’ xifiHÍ~°"≥∞ÿ, xâ◊ÛÅ"≥∞ÿ, P#O^Œ"≥∞ÿ
Ü«Ú#fl^^Õ À J^Õ „|Ǩχ=Ú. r=Ù_»∞ ã¨∞+¨µÑ≤ÖÎ ’ ã¨HÖõ OË „kÜ«∞=ÚÅ∞ Å~ÚOK«QÍ
xifiHÍ~°"≥∞ÿ, x~°∞æ}"≥∞ÿ Ü«Ú<åfl_»∞. r=„|Ǩχ=ÚʼnõΩ Láêkè ÉË^èŒ"Õ∞QÍx
K≥·`«#º~°∂¿Ñ}Ï W~°∞=Ù~°∂ XHõ¯>Ë. Ô~O_»∞ PHÍâßÅ∞ =ÙO_»#@∞¡QÍ Ô~O_»∞
K≥·`«<åºÅ∞ ÖË=Ù. L#flk XˆH XHõ K≥·`«#º ã¨fi~°∂Ѩ=Ú.
J\ì̃ K≥·`«#º ã¨fi~°∂ѨÙ_≥·# r=Ù_»∞ „|Ǩχ"Õ∞ Jx ÉèíQÆ=næ`« É’kèOz#k.
=∞`«¯~°‡ Hõ$#‡`«Ê~°"≥∂ =∞^ŒƒùHõÎ ã¨Væ =i˚`«ó I
xÔ~·fi~° ã¨û~°fi Éèí∂`Õ+¨µ Ü«∞ã¨û =∂"Õ∞u áê}¤= II
ã¨fiã¨fi~°∂áêxfl „â◊=}O, =∞##, QÆ∞~°∞É’^èŒ ^•fi~å `≥Å∞ã¨∞H˘#∞@ÜÕ∞
ÉèíQÆ=„fÊuHõ~°=∞QÆ∞ Hõ~°‡Å∞ KÕÜ«Ú@. ã¨`ü, z`ü, P#O^Œ"Õ∞ Ѩ~°=∂`«‡
ÅHõ∆}Ï Å#∞ Ѩ~°=∞QÆuQÍ #q∞‡ J\˜ì ÅHõ∆}ÏÅ#∞ `«# Ü«∞O^Õ QÆÅ"å_»∞
J^≥·fi`«–2 168 N Dâ◊fi~å#O^Œ ™êfiq∞
84
=∞`«Ê~°∞_»∞. ã¨fiã¨fi~°∂Ѩ=∞O^Õ ÉèíH˜Î HõÅ"å_»∞ =∞^Œƒù‰õΩÎ_»∞. D J<å`«‡
=ã¨∞Î#O`«\˜x „|ǨχOQÍ<Õ J#∞ã¨O^è•#=Ú#∞ q_çz#"å_Õ ã¨OQÆ=i˚`«∞_»∞.
ã¨~fi° „`å „|ǨχÉèÏ==ÚKÕ`« ^ÕxÜ«∞O^Œ∞#∞ "≥~· =° Ú ÖËx"å_»∞ xÔ~fi· ~∞° _»∞. J\˜"ì å_Õ
##∞fl KÕ~°QÆÅ_»x `≥eÃÑ#∞.
LѨÑu¨ Î J#QÍ Ü«ÚH˜:Î ã¨~∞° fiʼnõΩ J#∞Éè=í =ÚÖ’ Ü«Ú#fl Ü«Ú‰õΩÅÎ ^•fi~å
P`«‡`«`åÎfixfl `≥eÑ≤ r=Ù_»∞ âßâ◊fi`«∞_»∞ Jx K≥ÃÑÊ#∞.
W¢xÌÜ«∂}˜ Ѩ~åº}ϺǨï i¢xÌÜÕ∞Éèíºó Ѩ~°O =∞#ó I
=∞#ã¨ã¨∞ΠѨ~å|∞kú~Àº |∞^Õúó Ѩ~°`«ã¨∞Îã¨ó II
^ÕÇϨ =ÚHõ#fl WO„kÜ«∞=ÚÅ∞, WO„kÜ«∞=ÚÅHõ#fl =∞#ã¨∞û, =∞#ã¨∞ûHõ#fl
|∞kú, |∞kúHõ#fl P`«‡ Q˘Ñ¨Êk. HÍe# ~Ú#∞ѨQÆ∞O_»∞ Jyfl=Öˇ K≥ÖÏ=∞}˜
J~Ú#@∞¡ P`«‡Ü≥ÚHõ¯ ã¨∞+¨µÑ≤Î J#∞Éèí"åxfl |∞kú <å J#∞Éèí=O J#∞K«∞
<Õ#∞ Ǩ~ÚQÍ L<åfl#∞ J#∞K«∞#flk. ã¨∞+¨µÑ≤ÎÖ’ =∞<À|∞^Œ∞úÅ∞ ÖˉõΩ#fl#∞
P`«‡ ã¨`åÎ`À<Õ D =∞<À|∞^Œ∞úÅ∞ „ѨHÍtOK«∞K«∞#fl=x QÆ∞~°∞É’^èŒ ^•fi~å
Ü«Ú‰õΩÎÅ`À „QÆÇ≤ÏOz J\˜ì ã≤÷uÖ’ x`«ºx~°O`«~°=Ú „Ѩ*Ï˝Ãã÷Â~°º=Ú`À
#∞O_»∞=∞x ÉèíQÆ=næ`« É’kèOz#k.
2J–11â’¡. ''Jâ’Kåº##fi â’K«ãΨfiO—— J#∞ â’¡HOõ `À ÉèQí =Æ næ`« „áê~°O
aèOKå_»∞ ÉèQí "Æ å#∞_»∞.|∞∞+≤<åºã¨=ÚÖ’ ''Jâ’Kåº##fi â’K« ã¨fiÎ q∞u—— c[O
Jx K≥ѨC@ ^•fi~å r=Ùx =º^äŒ `˘ÅyOz `«# ã¨fiã¨fi~°∂áêxfl `≥eÜ«∞*Ëã¨∂Î
™êfi#∞Éèí"åxH˜ x~°∂Ѩ}QÍ ÉèíQÆ=næ`«#∞ â◊OHõ~°∞Å∞ xkè^•ºã¨# „QÆO^äŒ=∞x
L^…•\˜OKå~°∞.
Y
=∂=^ŒÌ ÅaèOK«∞ „QÆO=∂=^Œ
^äŒ=ÚÅ∞..."≥∂ǨÌÏ<£Åaè
Ѩa¡ˆH+¨O
<£û,K«
HÀ@QÆ
∞ ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç
„QÆO^äŒ=–ÚÅ∞ 533 101.A.P.India 1
1. „=`«Hõ^äŒÅ∞ – ѨÓ[Å∞ <åˆQO„^Œ ™êfiq∞ ѨÓ[ 9
N q<åÜ«∞Hõ „=`«O "≥Å ~°∂.5 ã¨∞„|Ǩχ}º x`«ºÑ¨Ó[ 9
N q¿Ñ¶∞flâ◊fi~°Ñ¨Ó*ϖѨÙ}ϺǨÏ"åK«#O 20 ~å=∞^Õ=Ùx Hõ^äŒ 9
N q¿Ñ¶∞flâ◊fi~°Ñ¨Ó[ (HÍ}˜áêHõˆH∆„`«=∂Ǩ`«‡ºO`À) 9 t=^Õ=Ùx Hõ^äŒ 9
ÅH©;QÆ}Ѩu ѨÓ*ÏHõÅÊO ... q+¨µ‚ѨÓ[ (q+¨µ‚ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞™È΄`«ã¨Ç≤Ï`«O) 9
=~°ÅH©; „=`«O 5 NHõ$+¨‚ ѨÓ[, QÀѨÓ[ 9
ˆH^•ˆ~â◊fi~° „=`«O 5 ÅH©;#~°ã≤OǨÏѨÓ[ 9
„u<å^èŒ „=`«O(HõÅ~ü) 5 ~åѶ¨∞"ÕO„^ŒÑ¨Ó[ 9
„u<å^茄=`«O(™ê^•) 3 qâ◊fiHõ~°‡Ñ¨Ó[ 9
H©∆~åaú „=`«O 5 â◊<≥·â◊Û~°Ñ¨Ó[ 9
=∞OQÆà◊ Q“s„=`«O 9 "ÕOHõ>Ëâ◊fi~°Ñ¨Ó[ 9
"≥·Éèí=ÅH©; „=`«O á¶È\’ Ü«∞O„`«O`À 15 „|ǨχOQÍi x`«ºÑ¨Ó[ 9
NÅH©; ‰õΩÉË~° „=`«O (á¶È\’ Ü«∞O„`«O`À) 15 ã¨∂~°º x`«ºÑ¨Ó[ 9
Hõ#Hõ=∞ǨÅH©; „=`«O (HÍ"Õ∞â◊fisáê@`À) 15 #=„QÆÇ¨Ï x`«ºÑ¨Ó[ 9
ã¨O`À+‘=∂`å „=`«O 15 ã¨HõÅ^Õ=`å JëÈì`«Î~° â◊`«<å=∂=mѨÓ[ 9
U_»∞ â◊x"å~åÅ „=`«O 15 ѨOKåÜ«∞`«# ѨÓ[ 45
ã¨`«º<å~åÜ«∞}„=`«O 15 ~°∞H˜‡}© HõÖϺ}O 15
N ã¨∞=~°ÛÖÏǨÏ#∞=∞nÌHõ∆ 15 J+¨ì<åQÆѨÓ[ 30
t=nHõ∆ 9 U ^Õ=ÙxH˜ UѨÙëêÊÅ`À ѨÓlOKåe? 30
=∂~°æt~° ÅH©;"å~åÅ„=`«O ... U ^Õ=ÙxH˜ U„Ѩ™ê^ŒO <≥·"Õ^ŒºO ÃÑ\Ïìe? 30
N "ÕOHõ>Ëâ◊fi~° (nHõ∆) QÀqO^Œ=∂Å ... U^Õ=ÙxH˜ Uq^èŒ=ÚQÍnáê~å^èŒ#K≥Ü«∂ºe? 30
HÍ`åºÜ«∞h „=`«O 15 U^Õ=ÙxH˜ Zxfl „Ѩ^ŒH˜∆}Å∞KÕÜ«∂e ? 30
™œÉèÏQƺ Q“s„=`«O 15 ã¨OHõ+¨ìǨÏ~°K«`«∞i÷ N=∞ǨQÆ}Ѩu „=`«O 20
u~°∞áêÊ"≥· (^èŒ#∞~å‡ã¨„=`«O) 30 ѨOK«=ÚY PO[<ÕÜ«∞x`«ºÑ¨Ó[ 15
„ã‘ÎÅ „=`«Hõ^äŒÅ∞ 25 ǨÏ#∞=∞^£ „=`«O 30
„ãÅΑ „=`«H^õ ÅŒä ∞ã¨∂Ö÷ ÏHõi∆ (<Õ^∞Œ #∂iQÆOQÍ^è~Œ ~° å=ÙQÍi)45 28 „=`«=ÚÅ∞ 99
„ã‘ÎÅáê@Å∞ (HÍ"Õ∞â◊fisáê@`À) 27 ѨÓ[Å∞ ZO^Œ∞‰õΩKÕÜ«∂e ? 30
ã¨~°fi^Õ=`å ѨÓ*Ïq^è•#O 15 HõÅâ◊ѨÓ[Å∞ (9XˆH™êi) 150
P~°∞„=`åÅ∞ 25 HõÅâ◊ѨÓ[Å∞ (q_çq_çQÍ) 150
^èŒ#fiO`«s „=`«HõÅÊO 9 L=∂=∞¿ÇÏâ◊fi~° „=`«O 30
~åǨïHÍÅOÖ’^Œ∞~åæ^ÕgѨÓ*Ï 9 2. ™È΄`åÅ∞–ã¨∞„ѨÉèÏ`«=ÚÅ∞ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞=ÚÅ∞
áê~°fif x`«ºÑ¨Ó[ 9 N Åe`å q+¨µ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞™È΄`åÅ∞ 31
`«∞Åã≤ x`«ºÑ¨Ó[, `«∞Åã‘LѨÜ≥∂QÍÅ∞ 9 ã¨~°fi^Õ=`å ™È΄`«=∞O[i 99
N K«„HõѨÓ[ 9 ã¨HõÅ^Õ=`å JëÈì`«Î~°â◊`«<å=∂=oó (63) 20
N K«„Hõ ~°Ç¨Ï㨺 q*Ï˝#"£∞ 30 q+¨µ‚ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞™È΄`«"£∞ („H“<£) 20
NK«„Hõ ѨÓ*Ïq^è•#O(ÃÑ^ŒÌk) 30 Åe`å ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞ ™È΄`«"£∞(„H“<£) 30
ÅH©; – Q“s x`«ºÑ¨Ó[ 9 Åe`å ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞=ÚÅ∞ 18
NÅe`å x`«ºÑ¨Ó[(Åe`åã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞™È΄`«O`À) 9 ÅH©; ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞=ÚÅ∞ 18
N QÍÜ«∞„f x`«ºÑ¨Ó[ 9 ^Œ∞~åæ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞=ÚÅ∞ 18
J#flѨÓ~°‚ x`«ºÑ¨Ó[ 9 PO[<ÕÜ«∞ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞=ÚÅ∞ 18
N ÉÏÖÏ„uѨÙ~°ã¨∞O^Œs x`«ºÑ¨Ó[ 9 t= ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞=ÚÅ∞ 18
N ã¨~°ã¨fif x`«ºÑ¨Ó[ 9 q+¨µ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞=ÚÅ∞ 18
=∞Ç≤Ïëêã¨∞~° =∞~°÷hѨÓ[ 9 QÆ}Ѩu ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞=ÚÅ∞ 18
~å[~å*Ëâ◊fis x`«ºÑ¨Ó[ 9 ã¨∞„|Ǩχ}º ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞=ÚÅ∞ 18
N ^Œ∞~åæx`«ºÑ¨Ó[ 9 QÍÜ«∞„u ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞=ÚÅ∞ 18
HÍÅÉèˇ·~°= x`«ºÑ¨Ó[ 9 Åe`åq+¨µ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞™È΄`åÅ∞ 18
t=ѨÓ[ 9 N~å=∂ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞=ÚÅ∞ 18
g~°Éèí„^Œ ѨÓ[ 9 ÅH©;#$ã≤OǨÏã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞=ÚÅ∞ 18
PO[<ÕÜ«∞ x`«ºÑ¨Ó[ 9 ã¨~°ã¨fiu ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞=ÚÅ∞ 18
D ^èŒ~°Å∞ xHõ~°=ÚHÍ^Œ∞, ZѨÊ\˜HõѨC_»∞ =∂~°∞K«∞O_»=K«∞Û#∞.
=∂=^ŒÌ ÅaèOK«∞ „QÆO^äŒ=ÚÅ∞..."≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç–533 101.A.P.India 2
ÅH©;QÆ}Ѩu ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞=ÚÅ∞ 18 ǨÏÜ«∞„w= ™È΄`«=∂Å 9
ã¨∂~°ºã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞=ÚÅ∞ Pk`«ºÇ¨Ï$^ŒÜ«∞O 18 ^ŒH˜∆}Ï=¸iÎ ™È΄`«=∂Å 9
N"ÕOHõ>Ëâ◊fi~°ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞=ÚÅ∞ 18 ѨOK«=ÚYPO[<ÕÜ«∞™È΄`«"£∞ 9
=∞}˜nfiѨ=~°‚# (ÃÑ^ŒÌk) 18 ^ŒO_»Hõ ~°`åflÅ∞ 9
ã¨O^•º=O^Œ#O 18 ^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ∞–ѨOKå~å=∂Å`À 9
=∞O„`«Ñ¨Ù+¨Ê"£∞ 18 Nã¨∂HõÎO ѨÙ~°∞+¨ ã¨∂HõÎO 9
ǨÏ#∞=∂<£ Kåb™ê 7 ѨOK« J^èŒ~°fi} j~°¬=ÚÅ∞ 9
(áêÔH\ò) =∞}˜nfiѨ=~°‚# 7 „áê~°÷<å â’¡Hõ=ÚÅ∞ 9
P~°∞ Kåb™êÅ∞ 9 QÆ}Ѩu ™È΄`«=∂Å 9
t"å~å^èŒ# (t=™È΄`åÅ∞) 7 N QÆ∞~°∞w`« 9
"ÕOHõ>Ëâ◊fi~° ã¨∞„ѨÉèÏ`«O (áêÔH\ò) 7 ã¨~°fi^Õ=`å Hõ=K«=ÚÅ∞ 9
P~°∞^ŒO_»HÍÅ∞ 5 ã¨~°fi^Õ=`å J+¨ìHõ=ÚÅ∞ 9
"ÕOHõ>Ëâ◊fi~° QÀqO^Œ<å=∞=ÚÅ∞ 5 Ç≤ÏO^Œ∂ ã¨O㨯 $uã¨O„Ѩ^•Ü«∂Å∞ 9
J+¨ìÅH©; ™È΄`«"£∞ Hõ#Hõ^è•~å™È΄`«"£∞ 7 q+¨µ‚ ™È΄`«=∂Å 9
^ÕgY_»æ =∂ÖÏ™È΄`«"£∞(=∞Ç≤Ïëêã¨∞~°=∞~°Ìh ™È΄`«O`À)7 ^Õg ™È΄`«=∂Å 9
#=∞t≈"åÜ«∞ ˆQÜ«∂=∞$`«O 5 t=™È΄`«=∂Å 9
ÉÏÖÏ„uѨÙ~° ã¨∞O^Œs ™È΄`«Hõ^ŒO|O 81 q+¨µ‚ ™È΄`«=ÚÅ∞ 9
ã¨∞O^Œ~°HÍO_» (áêÔH\ò) 9 Éèí~°Î $ÅǨÏi ã¨∞ÉèÏ+≤`åÅ∞ 9
ÉèíQÆ=næ`« =¸ÅO 18 #=q^èŒ ÉèíH˜Î=∂~åæÅ∞ 9
~å=∞~°H∆Í™È΄`«"£∞ 18 #=^Œ∞~°æÅ∞ 9
™È΄`« ~°`åfl=o 30 ^Œâ◊=∞Ǩq^ŒºÅ∞ 9
ѨÙ~å}ѨO_»Åe`å–q+¨µ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞™È΄`«"£∞ (q∞h) 8 u~°∞Ѩu "≥à◊^•O 9
ѨÙ~å}ѨO_» Åe`åã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞™È΄`«"£∞ (q∞h) 8 #=„QÆǨϙÈ΄`«=∂Å 30
ѨÙ~å}ѨO_» q+¨µ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞™È΄`«"£∞ 8 =∞Ǩ<åºã¨"£∞ 30
ѨÙ~å}ѨO_» Pk`«º ǨÏ$^ŒÜ«∞O 8 ã¨∞O^Œ~°HÍO_» QÍ<å=∞$`«O 30
=∞O„`«Ñ¨Ù+¨ÊO (q∞h) 8 ã¨O^蕺 =O^Œ#O (ÃÑ^ŒÌk) 30
t"å#O^ŒÅǨÏi–™œO^Œ~°ºÅǨÏi 30 ѨÙ~å}ѨO_» ~å^è•Hõ$+¨‚=¸iÎQÍi ã¨OHõÅ#O
‰õΩ[^À+¨O 9 Åe`åq+¨µ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞™È΄`«=ÚÅ∞ (Ç≤ÏOn) ,, 36
HÍÅã¨~°Ê ^À+¨O 9 Åe`åq+¨µ‚ ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞™È΄`«=ÚÅ∞ (WOw¡+¨µ) ,, 36
g∞ JѨCÅ∞ f~åÖÏ? 9 ã¨∂÷ÖÏHõ∆iÅe`åq+¨µ‚ã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞™È΄`«=ÚÅ∞(Ѩ„uHõÃã·*ò)81
^Œ$+≤ì^ÀëêÅ∞ x"å~°} 9 =¸HõѨOK«â◊f 81
ã¨~°fi^Õ=`å ^蕺#â’¡Hõ=ÚÅ∞ 9 ѨÙ~å}ѨO_»"åi ™œO^Œ~°ºÅǨÏi
ѨOK«ã¨∂HõÎ=ÚÅ∞ 9 (â’¡Hõ`å`«Ê~°ºã¨Ç≤Ï`« qѨÙÅ"åºYº`À) 108
ã¨O^蕺=O^Œ#O 9 QÀ=∂`«Ñ¨Ó*Ïq^è•#=Ú 7
N~å=∞^Œ∂`«Ot~°™ê#=∂q∞(`å`«Ê~°ºO`À) 9 P#O^Œã≤kú – N^Õg ™È΄`«=∂Å 108
~°∞„^Œ#=∞Hõ"£∞–K«=∞Hõ"£∞ 9 3. N ™ê~Ú ^Œ`«Î „QÆO^äŒ=ÚÅ∞
=∞#∞ºã¨∂HõΖ=∞O„`«áê~åÜ«∞}O 9 N ™ê~ÚÉÏÉÏ ã¨K«Ûùi„`« 99
QÍÜ«∞„f=∞O„`åÅ∞ 9 ã¨OѨÓ~°‚ N QÆ∞~°∞ K«i„`« 99
ѨOK«~°`«fl ™È΄`åÅ∞ 9 ÉÁ=∞‡Å QÆ∞~°∞K«i„`« ...
Hõ~å=ÅO| ™È΄`åÅ∞ 9 ÉÁ=∞‡Å ™ê~ÚK«i„`« ...
^Œâß=`å~° ™È΄`åÅ∞ 9 ÉÏÅÅÉÏÉÏ N ™ê~ÚK«i`«O 9
JëÈì`«Î~° â◊`«<å=∞™È΄`åÅ∞ 9 N ™ê~ÚP~å^èŒ#–+≤i¤"≥·Éèí=O 99
Éèí∞[OQÆ ™È΄`åÅ∞ 9 N™ê~¸ã¨xflkè^•fi~°HÍ=∂~ÚbÅÅ∞ ....
„áê`«ó㨇~°}ÏÅ∞ 9 N ™ê~ÚÉÏÉÏ rq`« K«i„`« („H“<£) 50
[Ѩ=∞O„`åÅ∞ 9 N QÆ∞~°∞K«i„`« („H“<£) 50
ã¨~°fi^Õ=`å ã¨∞„ѨÉèÏ`«=ÚÅ∞ 9 ^•ã¨QÆ}Hõ$`« N™ê~Ú K«i„`« 30
^•fi^Œâ◊ <å=∞™È΄`åÅ∞ 9 #=<å^èŒ K«i„`« 90
‰õΩ=∂~°™êfiq∞ ™È΄`«=∂Å 9 N ™ê~ÚK«i„`«(ɡ·O_»∞)„Ѩܫ∂}ѨÙáê~åÜ«∞}„QÆO^äŒO 50
ã¨∞^Œ~°≈# ™È΄`«=∂Å 9 N QÆ∞~°∞K«i„`« (ɡ·O_»∞) „Ѩܫ∂}ѨÙáê~åÜ«∞}„QÆO^äŒO50
D ^èŒ~°Å∞ xHõ~°=ÚHÍ^Œ∞, ZѨÊ\˜HõѨC_»∞ =∂~°∞K«∞O_»=K«∞Û#∞.
=∂=^ŒÌ ÅaèOK«∞ „QÆO^äŒ=ÚÅ∞..."≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç–533 101.A.P.India 3
ã¨`«º^Œ`«Î„=`«O ^Œ`å΄`ÕÜ«∞ 4. *’ºuëêÅ∞
ѨÓ*ÏHõÅÊO,ã¨Ç¨Ï„ã¨O`À 15 'â◊√Éèíã¨=∞Ü«∞— QÆO@ŠѨOKåOQÆO 30
J#Ѷ¨∂^Õg „=`«O 15 ã¨<å`«# "≥·kHõ „ÉÏǨχ} ѨOKåOQÆO
N ™ê~Úã¨K«Ûi„`« QÍ<å=∞$`«O 15 (=OyѨÙ~°Ñ¨Ù"åi Ѩ„uHõÃã·*òѨOKåOQÆO) 69
N QÆ∞~°∞K«i„`« QÍ<å=∞$`«O 45 'HÍÅK«„HõO— QÆO@ÅѨOKåOQÆO (Q͈~æÜ«∞) 50
Éèí‰õΩÎÅ „Ѩâ◊flʼnõΩ ÉÏÉÏ ["å|∞Å∞ 25 z„`åÅQÆ∞~°∞=¸iÎQÆ∞áêÎѨOKåOQÆ=Ú 50
=∞#ã¨∞Ö’x„Ѩâ◊fl‰õΩN™ê~ÚÉÏÉÏ["å|∞Å∞ 25 „QÆǨÏÉèí∂q∞ ѨOKåOQÆ=Ú (Q͈~æÜ«∞) 116
JHõ∆~°„Hõ=∞=ÚÖ’ N™ê~Úã¨∂‰õΩÎÅ∞ 25 NK«„Hõ ѨOKåOQÆ=Ú(~åR`˘e=∞Ç≤Ïà◊ѨOKåOQÆHõ~°Î) 30
N™ê~Ú JëÈì`«Î~°â◊`«<å=∂=m=∂Ǩ`«‡ºO 25 "ÕOHõ„\Ï=∂ HÀ ã≤^•úO`«∞Å
N ™ê~ÚѨÓ*ÏHõÅÊO (ã¨Ç¨Ï„ã¨O`À) 15 ˆ~ÅOy`«Oy~åÅ"åi QÆO@ÅѨOKåOQÆ=Ú 30
N ™ê~ÚÉèí[#=∂Å 15 `«Oy~åÅ ÃÑ^ŒÌѨOKåOQÆO 39
N ™ê~Ú Éèí[<£û 15 HÍÅK«„HõO *’ºu+¨ HͺÅO_»~ü 20
N ™ê~ÚÉèíH˜Î w`åÅ∞ 15 „QÆǨÏ|ÅO HͺÅO_»~ü(Nx"åã¨Q͈~æÜ«∞–ÉèíH˜Î\ ˜q)20
ti_çǨ~°`«∞Å∞ (ÉèÏ=O`À) 15 â◊√ÉèíÅQÆflO (`«Oy~åÅ) HͺÅO_»~ü 20
„ѨuQÆ∞~°∞"å~°O™ê~Úx`«ºÑ¨Ó[ 8 â◊√Éèí=∞ã¨∞Î (Ñ≤_»Ñ¨iÎ) HͺÅO_»~ü 20
''N™ê~Ú——HÀ\˜ 15 ™ê^• HͺÅO_»~ü 5
''N™ê~Ú~å"£∞——HÀ\˜ 12 áêÔH\ò HͺÅO_»~ü 10
^•fi~°HÍ=∂~Ú ÉèíH˜Îw`åÅ∞ 9 `å[HõhÅHõOsîÜ«∞"£∞ 100
N ™ê~ÚÉÏÉÏ ÉèíH˜Î=∂Å 9 40 ~ÀAÖ’¡ *’ºu+¨O<Õ~°∞ÛH˘#O_ç 207
NÅH©; ™ê~ÚÉèíH˜Î=∂Å 9 40 ~ÀAÖ’¡ ™ê=Ú„kHõO<Õ~°∞ÛH˘#O_ç 150
ˆH~°à◊ *’ºu+¨ ~°Ç¨Ï™êºÅ∞ 150
N ^•fi~°HÍ=∂~ÚÉèíH˜Î=∂Å 9 *’ºu+¨ „|Ǩχ ~°Ç¨Ï™êºÅ∞ 150
N ts¤ÉèíH˜Î=∂Å 9 =∂#¨™êQÆi *Ï`«HõѨ^Œ÷u 150
N ™ê~ÚÉÏÉÏ ÉèíH˜Î=∂Å 9 =~åǨÏq∞Ç≤Ï~° *Ï`«HõѨ^Œ÷u 150
N ™ê~Ú<å^äŒ ™È΄`«=∞O[i 9 =^èŒ∂=~° q"åǨÏ"≥∞ÿ„u^•fi^Œâ◊‰õÄ@=ÚÅ∞ 81
N ™ê~Ú"Õ~Ú<å=∂Å∞ 4 ã≤OѨÙÖò Ô~q∞_ôãπ ....
N ™ê~Ú ã¨Ç¨Ï„㨠<å=∂=o 9 Ǩϟ~å™ê~° .....
N ™ê~Ú Kåb™ê–ã¨∞„ѨÉèÏ`«O 9 â◊OÉèí∞ Ǩϟ~°„ѨHÍtHõ .....
N ™ê~Ú<å^èŒ Kåb™ê 9 ѨÓ~°fi Ѩ~åâ◊i 100
N ™ê~Ú Ç¨~°`«∞Å∞ (áêÔH\ò) 9 Ѩ~åâ◊~° *’ºu+¨q*Ï˝# ã¨~°fiã¨fiO 200
N ™ê~Ú x`«ºÑ¨Ó[ (áêÔH\ò) 9 1940–60=~°‰õΩ áê`«Ñ¨OKåOQÆ=ÚÅ∞ 225
N ^Œ`å΄`ÕÜ«∞ x`«ºÑ¨Ó[ F 9 „Ѩâ◊fl ã≤O^èŒ∞ 90
N ™ê~Ú ã¨∂‰õΩÎÅ∞ 9 #Hõ∆„`« qâı+¨ Ѷ¨e`åÅ∞ 36
N ™ê~Ú ã¨Î=#=∞O[i 9 ã¨~åfi~°÷ Ѷ¨ÅK«O„kHõ 90
N™ê~Ú #Hõ∆„`«=∂eHõ 9 ã¨∂~°ºã≤^•úO`« ѨOKåOQÆQÆ}˜`«OKÕÜ«∞_»OZÖÏ?150
Ç≤ÏOn N ™ê~Ú Ç¨~°`«∞Å∞ 10 ^Œ$H˜û^•úO`« ѨOKåOQÆQÆ}˜`«O KÕÜ«∞_»OZÖÏ?150
Éèí‰õΩÎÅ ã¨O^ÕǨʼnõΩÉÏÉÏ ã¨=∂^è•<åÅ∞ 45 PÜ«Ú~åÌÜ«∞ x~°‚Ü«∞O 36
â◊x ã≤OQÆ}ÏѨÓ~ü ˆH∆„`«=∂Ǩ`«‡ºO 45 ѨOK«„áêp# *’ºuëêÅ∞ 36
N +≤s¤™ê~Ú bÖÏ=∞$`«O (VG) 25 *Ï`«Hõ QÆ}˜`« „Ѩ"ÕtHõ 30
WOw¡+¨µ N ™ê~ÚǨ~°`«∞Å∞ 10 Éèí$QÆ∞ ã¨∂„`åÅ∞ 36
+≤i_ç ^Œ~°≈#O–N™ê~Ú "≥·Éèí=O 90 *’ºu+¨=∞~°‡É’kèx 45
™ê~ÚѨÓ*Ïqkè 30 *’ºu+¨ „Ѩâ’fl`«Î~°=∂Å 45
™ê~Ú=∞Ç≤Ï=∞ .... =ÚǨ˙~°ÎO x~°‚~ÚOK«_»OZÖÏ? 45
™ê~Úã¨`«º„=`«O 15 *Ï`«Hõ =∞Hõ~°O^ŒO 30
™ê~Ú J#∞„QÆǨÏ"£∞ 116 *’ºu+¨ ã¨~°ã¨fiu 30
#=QÆ∞~°∞"å~åÅ „=`«HõÅÊ=Ú 12 g∞[##HÍÅ qâıëêÅ∞ 30
N^Œ`«ÎbÖÏ=∞$`«=Ú 72 =ÚǨ˙~°Î q*Ï˝# ÉèÏ㨯~°O 30
ǨÏ$^ŒÜ«∞OÖ’ ™ê~Ú 12 *’ºu+¨ ã¨fiÜ«∞OÉ’kèx 30
N+≤i_ô™ê~Ú bÖÏ=∞$`«O(Nã¨K«Ûùi„`«) 81 â◊√Éèí=ÚǨ˙~°Î t~À=∞}˜ 30
D ^èŒ~°Å∞ xHõ~°=ÚHÍ^Œ∞, ZѨÊ\˜HõѨC_»∞ =∂~°∞K«∞O_»=K«∞Û#∞.
=∂=^ŒÌ ÅaèOK«∞ „QÆO^äŒ=ÚÅ∞..."≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç–533 101.A.P.India 4
#Hõ∆„`« Ѷ¨Å=∞O[i 30 *Ï`«Hõ ~°Ç¨Ï™êºÅ∞ 250
ѨOKåOQÆO K«∂¿ã q^è•#O 30 *Ï`«Hõ=∂~åÎO_»O (H˘O_»Ñ¨e¡) 250
ã¨~åfi~°÷ *’ºu+¨O 30 *’ºu+¨q^•º„ѨHÍtHõ (H˘O_»Ñ¨e¡) 250
„áê^äŒq∞Hõ *’ºu+¨O 30 QÆ∞~°∞â◊√„Hõ „ѨÉèÏ==Ú K«O„^ŒHõàÏ<å_ô 90
#=~°`«fl=ÚÅ∞ â◊√ÉèíÜ≥∂QÆ=ÚÅ∞ 30 â◊x„QÆǨÏÔ~q∞_ôãπ 90
*’ºu+¨ÉèÏ=Ѷ¨ÅK«O„kHõ–1 ... *Ï`«Hõã¨∞^è•™ê~°=Ú–*Ï`«Hõ"≥∂Hõ∆„Ѩ^•~Úx 90
â◊√Éèíâ◊‰õΩ<åÅ∞ 20 <å_ô*’ºu+¨O 45
ǨÏã¨Îˆ~MÏѶ¨e`åÅ∞ 30 q"åǨÏ*’ºu+¨=∞O[i 45
ã¨OYºÖ’¡ Éèíq+¨º`ü 30 Q͈~æÜ«∞O g∞ „QÆǨÏ|ÅO Ô~q∞_ôãπ ....
=ÚǨ˙~°Î nÑ≤Hõ 81 g∞ ѨÙ\˜ì#`Õnx|\˜ì g∞ rq`«~°Ç¨Ï™êºÅ∞
ѨÙ@∞ì=∞K«ÛÅ∞ Ѷ¨e`åÅ∞ 20 (#∂º=∞~åÅr Öˇ·Ñ¶πÔQ·_£) 81
HõÅÅ∞ Ѷ¨e`åÅ∞ 20 #Hõ∆„`«áêi*Ï`«O (QÀ~°ã¨g~°Éèí„^•Kå~°º) 45
x`«ºrq`«OÖ’ J^Œ$+¨ì ã¨OYºÅ∞ 9 ÅQÆfláêi*Ï`«O (QÀ~°ã¨g~°Éèí„^•Kå~°º) 45
x`«ºrq`«OÖ’ #Hõ∆„`åÅ∞ 9 Q“`«=∞ã¨OÇ≤Ï`« 45
*Ï`«Hõ K«„HõO "ÕÜ«∞_»O ZÖÏ? 30 Ǩϟ~°~°`«fl=∂Å 45
=∂#™êQÆi(„áêp#*’ºu+¨„QÆO^äŒO) a.q.~å=∞<£ QÍi „QÆO^äŒ=ÚÅ∞
–ѨÙKåÛNx"åã¨~å=Ù 250 *’ºu+¨ q^•º~°OÉèíO 50
*’ºu+¨âßG z\ϯÅ∞ 90 „QÆǨÏÉèÏ= |Å=ÚÅ∞ 50
QÆ∞áêÎ â◊`åaú ѨOKåOQÆO(1940–2050) 900 HÍÅK«„Hõ^Œâ◊ 50
„Ѩâ◊flK«O_Õâ◊fi~°"£∞ 45 J#∞Éèí= „Ѩâßfl*’ºu+¨O 50
*Ï`«HÍÅOHÍ~°O 36 *’ºu+¨âßGOÖ’ "å`å=~°} Éèí∂HõOáêÅ∞ 50
*’ºu+¨ "≥·^Œº ~°`åfl=o 36 ѨÙ~ÀQÍq∞ *Ï`«HõO 50
^•fi^Œâ◊ÉèÏ= Ѷ¨ÅK«O„kHõ 250 ÉèÏ"å~°ú~°`åflHõ~°O 75
*Ï`«HõK«„HõO g∞ˆ~ "Õã¨∞HÀ=K«∞Û 30 ÉèÏ~°fÜ«∞*’ºu+¨ ã¨~°fiã¨fiO 75
*’ºu+¨ â◊`«Ü≥∂QÆ~°`åfl=o J+¨ìHõ=~°æ Ѩ^Œúuó 75
(#∂~°∞Ü≥∂QÍÅѶ¨e`åÅ∞) 90 *’ºu+¨âßGOÖ’ ã¨O^ÕǨÅ∞,ã¨=∂^è•<åÅ∞ 75
JOQÆ™ê=Ú„kHõO 30 „Ѩâ◊fl`«O„`« 75
ǨÏã¨Î ™ê=Ú„kHõO 40 =ÚǨ˙~°ÎO 75
=^èŒ∂=~° QÆ∞} ã¨"Õ∞‡à◊#O .... qt+¨ì *Ï`«Hõ=ÚÅ∞ 125
ÖÏÖò H˜`åÉò 81 ÉèÏ~°fÜ«∞Ѷ¨e`«*’ºu+¨O 125
*Ï`«Hõ~å[=Ú 36 300 =ÚYº"≥∞ÿ# Ü≥∂QÆ=ÚÅ∞ 125
â◊‰õΩ#âßGO 36 *Ï`«HõOѨijeOK«_»OZÖÏ ? 250
P^èŒ∞xHõ„Ѩâ◊flâßGO 100 ~åRѨu J"å~°∞¤„QÆÇ‘Ï`«, =∞Ǩ=∞Ǩϟáê^蕺ܫ∞, "åK«ã¨Êu
Ѩ~åâ◊~°*’ºu+¨ „Ѩâ◊fl*’ºu+¨O 150 N =∞^èŒ∞~°Hõ$+¨‚=¸iÎQÍi „QÆO^äŒ=ÚÅ∞
J+¨ìHõ=~°∞æ 45 |$ǨÏ`üѨ~åâ◊~°Ç¨ÏŸ~åâßG=Ú–1 ~°∂.200
|$ǨÏ`ü*Ï`«HõO(„áêp#„ѨuH˜Ñ¨Ù#~°∞‡„^Œ}) 200 |$ǨÏ`üѨ~åâ◊~°Ç¨ÏŸ~åâßG=Ú–2 200
ÅQÆfl~°`åflHõ~°O 36 |$ǨÏ`üѨ~åâ◊~°Ç¨ÏŸ~åâßG=Ú–3 200
+¨@ÊOKåtHõ 120 |$ǨÏ`üѨ~åâ◊~°Ç¨ÏŸ~åâßG=Ú–4 200
40 ~ÀAÖ’¡ ã¨OMϺâßGO 150 ÉèÏ"å~°÷~°`åflHõ~°=Ú 75
40 ~ÀAÖ’¡ #Hõ∆„`« (<å_ô) Ѷ¨e`«=ÚÅ∞ 207 =ÚǨ˙~°Î zO`å=∞}˜ 150
ÔH.Ñ≤.*’ºu+¨O (ѨiK«Ü«∞O) 45 ã¨fiѨfl âßG=Ú 30
=ÚǨ˙~°ÎzO`å=∞}˜ 81 â◊`«Ü≥∂QÆ=∞O[i 75
ã¨∂~°ºK«O„^Œ „QÆǨÏ}=ÚÅ∞ 45 „=`«x~°‚Ü«∞HõÅÊ=e¡ 250
„Ѩã≤^Œú=º‰õΩÎÅ *Ï`«HÍÅ∞ ("Õˆ~H˘O_»Ñ¨Ê) 150 "åã¨∞ÎâßGq"ÕHõ=Ú–1 150
J^Œ$+¨ìÔ~"≥∞_ôãπ 99 "åã¨∞ÎâßGq"ÕHõ=Ú–2 150
=ÚÅ∞QÆ∞"åi~åtѶ¨e`åÅ∞(12~åâ◊√Å∞"åiH˜) 36 "åã¨∞ÎâßGq"ÕHõ=Ú–3 150
=ÚÅ∞QÆ∞"åi~åtѶ¨e`åÅ∞ q_çq_çQÍXH˘¯Hõ¯\˜ 10 "åã¨∞ÎâßGq"ÕHõ=Ú–4 150
„QÆǨÏã¨OKå~° Ѷ¨Åx~°‚Ü«∞nÑ≤Hõ 36 J#∞Éèí=ã¨∞ÅÉèí"åã¨∞Î – 1 75
*’ºu+¨ Ô~q∞_ôãπ 300 J#∞Éèí=ã¨∞ÅÉèí"åã¨∞Î – 2 125
D ^èŒ~°Å∞ xHõ~°=ÚHÍ^Œ∞, ZѨÊ\˜HõѨC_»∞ =∂~°∞K«∞O_»=K«∞Û#∞.
=∂=^ŒÌ ÅaèOK«∞ „QÆO^äŒ=ÚÅ∞..."≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç–533 101.A.P.India 5
5. "åã¨∞ÎÅ∞ ã¨~°fi^Õ=`å =∞O„`«Hõ=K«=ÚÅ∞ 45
40 ~ÀAÖ’¡ ''"åã¨∞Îq^Œº—— <Õ~°∞ÛH˘#O_ç 180 =∞O„`åHõ∆~åÅ~°Ç¨Ï㨺O(c*ÏHõ∆~°xѶ¨∞O@∞=Ù) 45
"åã¨∞ÎâßG ~°Ç¨Ï㨺=ÚÅ∞ (ɡ·O_»∞) 108 ã¨~°fi^Õ=`å =∞O„`«~°`åfl=o 45
"åã¨∞Î#∞|\˜ì g∞ WÅ∞¡ 30 ^Œ`å΄`ÕÜ«∞ =¸eHÍ`«O„`«"£∞ 45
g∞~°∂ g∞ "åã¨∞Î 30 ã¨^•Kå~° nÑ≤Hõ 45
QÆ$ǨÏ"åã¨∞Î z\ϯÅ∞ 30 QÍÜ«∞„f `«O„`«"£∞ 108
"åã¨∞ΠѨÓ[ 30 QÆ∞ѨΠ™ê^èŒ# `«O„`«O 45
"åã¨∞Î ã¨∂„`«=ÚÅ∞ 30 Ü«∞O„`«ã≤kú 333
"åã¨∞ÎâßG ~°Ç¨Ï™êºÅ∞ 30 =∞O„`«â◊H˜Î 45
"åã¨∞Î ã¨∂‰õΩÎÅ∞ 10 ^Œ`å΄`ÕÜ«∞ `«O„`«q^Œº 45
QÆ$ǨÏ"åã¨∞Î =~°∞æÅ∞ 90 =∞O„`«âßGO („QÆO^äŒ=Ú) 250
_ÀÅ#q^Œº LѨÜ≥∂QÍÅ∞ (_ÒlOQ∑) 36 `åO„uHõ ѨOKåOQÆO 45
qâ◊fiHõ~°‡"åã¨∞Î âßGs`åº g∞ WO\˜ áê¡#∞Å∞ 45 ǨÏ=# `«O„`«O 250
qâ◊fiHõ~°‡ "åã¨∞Î âßGs`åº g∞ WO_»¡ PÜ«∞=ÚÅ∞81 ѨOK«^Œâ◊ =∞ǨY_»æ `«O„`«O 90
qâ◊fiHõ~°‡ "åã¨∞Î âßGO(z„`åÅ) .... =∞Ǩâ◊H˜Î =∞O„`« `«O„`« ~°Ç¨Ï™êºÅ∞ 150
„áêp# "åã¨∞ÎâßG=ÚÅ∞ 36 „Ѩ`«ºOy~åHõ$`åº`«O„`«O 360
P^èŒ∞xHõ QÆ$ǨÏ"åã¨∞Î 81 ëÈ_»â◊x`«º`«O„`«O 250
â◊√Éèí"åã¨∞Î 207 â߈HÎÜ«∞`«O„`«O 250
â◊√Éèí"åã¨∞Î ã¨ÅǨÅ∞ 36 Ü≥∂yh–"å=∞ˆHâ◊fi~°`«O„`«O 45
"åã¨∞ÎÜ«∞O„`« ~°`åfl=o 90 ~°∞„^ŒÜ«∂=∞à◊`«O„`«O 250
"åã¨∞ÎâßGO 45 „ѨѨOK«™ê~°`«O„`«O 45
ǨÏ∫ãπ áê¡#∞¡ 30 |^ŒxHõ `«O„`«"£∞ 45
QÆ$ǨÏ"åã¨∞Ιê~°O 30 LzÛù+¨ì QÆ}Ѩu `«O„`«"£∞ 45
QÆ$ǨÏ"åã¨∞Î K«O„kHõ 30 ~°∞„^•ëêª^蕺ܫ∞ó 90
QÆ$ǨÏ"åã¨∞Î ^Œ~°Ê}O 30 Ѩ~°â◊√~å=∞`«O„`«"£∞ 108
*’ºu+¨ – QÆ$ǨÏ"åã¨∞Î K«O„kHõ .... ÅH©;„Ѩ`«ºOy~å `«O„`«"£∞ 250
"åã¨∞Î~°`åflHõ~°O (H˘O_»Ñ¨e¡) ... QÆO^èŒ~°fi `«O„`«"£∞ 45
"åã¨∞Î t~À=∞}˜ ,, ... Ç≤Ï~°}ºâ◊¥eh `«O„`«"£∞ 250
NHõ$+¨‚"åã¨∞Î ,, .... =∂Ü«∂„Ѩ`«ºOy~å `«O„`«"£∞ 250
ѨOK«"åã¨∞Î áêi*Ï`«O ,, 90 N qâ◊fi~°∂Ѩ „Ѩ`«ºOy~å `«O„`«"£∞ 250
"åã¨∞Î_çO_ç=∞"£∞ ,, 45 HÍ=∞^èÕ#∞=Ù `«O„`«O 360
"åã¨∞Î^Œ∞Okaè ,, 90 â◊¥eh^Œ∞~åæ`«O„`«O 360
qâ◊fiHõ~°‡"åã¨∞ÎâßG=Ú ,, ... ™œO^Œ~°ºÅǨÏi (=∞O„`«Ü«∞O„`«~°`åfl=o) 45
Hõ$+¨‚"åã¨∞ÎâßG=Ú 45 =∞Ǩ=∞O„`«âßGã¨O„QÆǨÏó 150
â◊ź"åã¨∞Î,[Å"åã¨∞(Î ^ŒO`«∂iѨO_»s<å^ä£) 81 Ü«∞O„`« =∞O„`« `«O„`« 45
=∞Ü«∞"åã¨∞Î (QÀ~°ã¨g~°Éèí„^•Kå~°º) 120 â◊¥eh^Œ∞~åæ`«O„`«O (z#flk) 100
6. =∞O„`«âß„™êÎÅ∞ 7. „QÆO^ä•Å∞ – P~å^èŒ#Å∞
N ÅH©; `«O„`«"£∞ 360 ÉèíQÆ=næ`« â’¡Hõ `å`«Ê~°º ã¨Ç≤Ï`«O 45
N QÆ∞~°∞ `«O„`«O 108 QÆ}Ëâ◊ P~å^èŒ# 1 90
ã¨~°Ê (<åQÆ)`«O„`«O 250 QÆ}Ëâ’áêã¨# 2 90
=∞O„`«=∞Ǩϟ^Œkè („ã‘Î^Õ=`åóHõÅÊ"£∞) 360 #=„QÆǨ~å^èŒ# 144
=∞O„`«=∞Ǩϟ^Œkè (ѨÙ~°∞+¨^Õ=`åóHõÅÊ"£∞) 360 #=„QÆǨÏ"≥·Éèí=O 90
N ^Œ∞~°æ `«O„`«"£∞ 200 #=„QÆÇ¨Ï Ô~"≥∞_ôãπ 90
=∞O„`«ã≤kú 90 #=„QÆÇ¨Ï "Õ^ŒO 90
=∞O„`«™ê^èŒ# 45 â◊x„QÆǨ~å^èŒ# 90
`«O„`«*ÏÅO 45 Pk`åº~å^èŒ# 90
Ü«∞H˜∆}© `«O„`«O 45 ã¨∞„|Ǩ‡}Ϻ~å^èŒ# 90
áêâ◊√Ѩ`« `«O„`«O 90 N t= P~å^èŒ# 90
=∞O„`å#∞ëêª# K«O„kHõ 45 ÅH©; P~å^èŒ# 90
D ^èŒ~°Å∞ xHõ~°=ÚHÍ^Œ∞, ZѨÊ\˜HõѨC_»∞ =∂~°∞K«∞O_»=K«∞Û#∞.
=∂=^ŒÌ ÅaèOK«∞ „QÆO^äŒ=ÚÅ∞..."≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç–533 101.A.P.India 6
ǨÏ#∞=∞^•~å^èŒ# 90 K«`«∞ˆ~fi^Œ=ÚÅ∞ 108
Åe`å~å^èŒ# 90 ã¨Ç¨Ï„ã¨eOQÍ~°Û# 120
N K«„HÍ~å^èŒ# ... |$ǨÏ`ü t= ™È΄`« ~°`åflHõ~°=Ú 200
QÍÜ«∞„f P~å^èŒ# 90 |$ǨÏ`ü ^Õg ™È΄`«~°`åflHõ~°=Ú 200
g~°Éèí„^•~å^èŒ# 90 |$ǨÏ`ü q+¨µ‚ ™È΄`«~°`åflHõ~°=Ú 200
HÍÅã¨~°Ê Ü≥∂QÆO 90 ˆH^•~°<å^è£ |^Œs<å^è£ Ü«∂„`åÔQ·_»∞ 36
x`«º rq`«=ÚÖ’ ~°∞„^•Hõ∆Å∞ 90 ѨOK«=∞"Õ^ŒO =∞ǨÉèÏ~°`«O 81
x`«º rq`«=ÚÖ’ #=~°`åflÅ∞ 90 ^Õ=Ùà◊√§ _®\ò HÍ"£∞ 81
ã¨∞O^Œ~°HÍO_» =K«#O 90 `åà◊Ѩ„`« ã¨=∂Ǩ~° QÀѨÙ~°O 144
"Õ^Œã¨∂HõÎ=ÚÅ∞ 90 N ǨÏÜ«∞„w= P~å^èŒ# 90
Jëêì^Œâ◊ѨÙ~å}=ÚÅ∞ ... NÅH©;#~°ã≤OÇ¨Ï P~å^èŒ# 90
"Õ=∞# Ѩ^Œº™ê~å=∞$`«O 90 ^≥·"å~å^èŒ# 90
ѨO_»QÆÅ∞ Ѩ~°fik<åÅ∞ 90 (ã¨∂i) "åb‡H˜ ~å=∂Ü«∞}O 90
‰õΩ[„QÆǨ~å^èŒ# 90 QÆ}ѨuÉèÏ+¨ºO 90
Éèˇ·~°"å~å^èŒ# 90 ^ŒH˜∆}Ï=$`« â◊OY=ÚÅ∞ 45
ã¨∂H˜Î~°`åflÅ∞ 90 108 k=º^ÕâßÅ q+¨µ‚ˆH∆„`«^Œ~°≈x 30
=∞#∞^èŒ~°‡ âßGO (=K«#OÖ’...) 144 ^èŒ~°‡ã≤O^èŒ∞=Ù(ˆHãπɡ·O_çOQ∑) 240
ѨÙ~å}ѨO_» ~å=∂Ü«∞}O 90 w`å~å^èŒ# 90
ѨÙ~å}ѨO_» ÉèÏ~°`«O 90 Ü«∞Aˆ~fi^Œ LѨ#Ü«∞#q"åǨτѨÜ≥∂QÆ=∞O[i 90
ѨÙ~å}ѨO_» ÉèÏQÆ=`«O 90 N t=w`« 108
N ÅH©;ã¨xflkè 90 ÉèÏ~°fÜ«∞ â‹·=ˆH∆„`«Ü«∂„`å^Œi≈x 100
ã¨~°fi^Õ=`å ã¨fi~°∂ѨÙ_»∞ "Õ≥OHõ>Ëâ◊fi~°∞_»∞ 90 zÅ∞‰õÄi ÉÏÖÏrK«i„`« 30
ǨÏ#∞=∞K«Ûùi„`« 90 #=Ü≥∂QÆ∞Å∞ 90
ѨOK«=ÚY ǨÏ#∞=∞`ü "≥·Éèí=O 45 PO„^茄Ѩ^ÕâòÖ’x^Œi≈OK«=Åã≤# „Ѩ=ÚY^Œ~åæÅ∞ 90
N ^Õg ã¨Ñ¨Îâ◊u 90 ã¨HõÅ^Õ=`å JëÈì`«Î~°â◊`«<å=∂=o(ÃÑ^ŒÌk)
=∂#=^èŒ~å‡Å∞ ..... –(108 JëÈì`«Î~°â◊`«<å=∂=à◊√Å`À) 90
QÆ~°∞_»Ñ¨Ù~å}O 36 ÉèíQÆ=`üã¨∞Îu 90
=∂Ѷ¨∞ѨÙ~å}O 30 ã¨∂~Àºáêã¨# 30
t=ѨÙ~å}O 30 8. "≥·^Œº „QÆO^ä•Å∞
"≥·âßYѨÙ~å}O 30 PǨ~°O P~ÀQƺO 30
ã¨∂÷ÖÏHõ∆i =∂Ѷ¨∞ѨÙ~å}O 45 =¸eHÍ"≥·^Œº z\ϯÅ∞ 30
ã¨∂÷ÖÏHõ∆i t=ѨÙ~å}O 45 PÜ«Úˆ~fi^Œ "≥·^Œº z\ϯÅ∞ 20
ã¨∂÷ÖÏHõ∆i "≥·âßYѨÙ~å}O 45 PÜ«Úˆ~fi^Œ "≥·^ŒºO 30
HÍsÎHõ ѨÙ~å}O 25 QÆ$ǨÏ"≥·^Œº ~°Ç¨Ï™êºÅ∞ 30
ã¨~°fiHÍ~°ºã≤kúH˜ ~å=∂Ü«∞}áê~åÜ«∞} 45 PÜ«Úˆ~fi^Œ "≥·^ŒºzO`å=∞}˜ – Ãã\ò ...
=∞Ǩ=∞$`«∞ºO[Ü«∞J=∞$`«áêâ◊√Ѩ`«"£∞ 150 QÆ$ǨÏ"≥·^Œº™ê~°O 30
ÃÑ^ŒÌÉÏÅtHõ∆ 36 Ǩϟq∞Ü≥∂"≥·^ŒºO (^•fi^Œâ◊Å=}zH˜`«û) 45
QÍÜ«∞„f =∞Ç≤Ï=∞ 30 „ѨHõ$u"≥·^ŒºO 30
=∞`«ûº Ü«∞O„`« =∞Ç≤Ï=∞ 45 PǨ~°O–"≥·^ŒºO 81
ѨÙ~å}<å=∞ K«O„kHõ ...... ã¨OѨÓ~°‚ PÜ«Úˆ~fi^Œ–z\ϯ "≥·^ŒºO 81
"Õ^Œ=∞O„`« ã¨OÇ≤Ï`« 108 PÜ«Úˆ~fi^Œ"£∞ 30
=$Hõ∆^Õ=`«Å∞ 36 J#∞áê#`«~°Oy}˜ ....
ǨÏ#∞=∞kfi[Ü«∞O 30 PÜ«Úˆ~fi^Œ =¸eHÍ"≥·^ŒºnÑ≤Hõ 90
ǨÏ#∞=∞^≥· fiÉèí="£∞ 30 ^Œ∞OѨ‰õÄ~°Å∞, P‰õΩ‰õÄ~°Å∞, HÍÜ«∞QÆ∂~°Å∞
Ü«∂A+¨ ™ê‡~°Î ã¨O™ê¯~° K«O„kHõ 150 "åHõ_»O – LѨÜ≥∂QÍÅ∞ 90
ã¨<å`«#"≥·kHõ „ÉÏǨχ}™ê‡~åÎQÆ=∞HõÅÊ"£∞ 150 P‰õΩ‰õÄ~°Å∞ ...
#=„QÆÇ¨Ï ^Œ~°≈#"£∞ 90 =#=¸eHÍ"≥·^ŒºO 300
x`«ºrq`«OÖ’ #=„QÆǨÅ∞ 90 UHõ=¸eHÍ"≥·^ŒºO 90
™êÅ„QÍ=∞=ÚÅ∞ 90 JëêìOQÆ Ç¨Ï$^ŒÜ«∞O(4ÉèÏQÍÅ∞) 1200
D ^èŒ~°Å∞ xHõ~°=ÚHÍ^Œ∞, ZѨÊ\˜HõѨC_»∞ =∂~°∞K«∞O_»=K«∞Û#∞.
=∂=^ŒÌ ÅaèOK«∞ „QÆO^äŒ=ÚÅ∞..."≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç–533 101.A.P.India 7
~°Ç¨Ï㨺ã≤^ŒúÜ≥∂QÆ"≥·^Œº™ê~°"£∞ 90 ѨO_»∞QÆÅ∞–ѨÙ}ºˆH∆„`åÅ∞ ÉèíH˜Îw`åÅ∞ 30
„áê^äŒq∞Hõ Ǩϟq∞Ü≥∂"≥·^ŒºO 90 Q˘aƒà◊§áê@Å∞,ÖÏeáê@Å∞,HÀÖÏ@áê@Å∞ 30
Xɡã≤\ ˜ 90 QÍ#q^•ºÉ’kèx 90
ÃÇÏÖòÎÔQ·_£ 90 J#fl=∞Ü«∞º ã¨OH©~°Î#Å∞ 90
PÜ«Úˆ~fi^ŒO–r=#"Õ^ŒO 90 ÃÑo§áê@Å∞–„ã‘ÎÅáê@Å∞ 30
Ѷ¨Ù_£^ä≥~°Ñ≤ 90 ÉèíHÍÎ#O^Œ Éèí[#H©~°Î#Å∞(FÖò¤ã≤hÃãìÂÖò) 30
<åºK«∞~°Öò^ä≥~°Ñ≤ 90 ã¨~°fi^Õ=`åÉèíH˜Î=∞}˜=∂Å 30
ã¨OѨÓ~°‚P~ÀQͺxH˜ 20xII 90 |`«∞Hõ=∞‡ LÜ«∂ºÅ áê@Å∞(*Ï#Ѩ^Œw`åÅ∞) 30
H©à◊§<˘Ñ¨CÅ∞ g∞ ã¨=∞ã¨ºÖˇ·`Õ... 90 11. Ç≤Ï\òû ™êOQ∑û
Ü≥∂QÍ=∞O„`« 90 Ѷ¨∞O@™êÅ ÉèíQÆ=næ`« 15
Ü≥∂QÍ ã¨O_Õ @∞ =∞O_Õ 90 Ѷ¨∞O@™êÅ ã¨∞=∞^èŒ∞~°w`åÅ∞ 90
ÃÇÏ~°ƒÖò "≥∞_çã≤<£–ÃÇÏÖòÎ@∞_Õ 90 Ñ≤. ã¨∞jÅ ã¨∞=∞^èŒ∞~°w`åÅ∞ 90
ÃÇÏÖòÎÃѶ·Öò 108 Zãπ.Ñ≤. ÉÏÅ∞ ã¨∞=∞^èŒ∞~°w`åÅ∞ 90
9. JÜ«∞ºÑ¨Ê – Éèí"åh ~°HÍÅ∞ Zãπ.*Ï#H˜ ã¨∞=∞^èŒ∞~°w`åÅ∞ 90
N JÜ«∞ºÑ¨Ê bÖÏ=∞$`«O 25 "Õ@∂i ã¨∞O^Œ~°~å=∞=¸iÎÇ≤Ï\òû 90
N JÜ«∞ºÑ¨Ê P~å^èŒ# 45 ã≤i"≥<≥flÅ ã‘`å~å=∞âß„ã≤Î Ç≤Ï\òû ....
N JÜ«∞ºÑ¨Ê Ü«∂„`å qt+¨ì`« 45 ã≤hÉèíH˜Îw`åÅ∞ 90
N JÜ«∞ºÑ¨Ê Éèí[#áê@Å∞ 45 12. „ã‘ÎʼnõΩ LѨܫÚHõΠѨÙã¨ÎHõ=ÚÅ∞
N JÜ«∞ºÑ¨Ê ѨÓ*ÏHõÅÊO 15 NHÍO`å=∞}˜ =O@Å∞ ("≥*ò) 45
N JÜ«∞ºÑ¨Ê ÉèíH˜Î w`åÅ∞ 15 âßHÍǨ~° =O@Å∞ 20
N JÜ«∞ºÑ¨Ê nHõ∆ F 9 =∂O™êǨ~°=O@Å∞ 20
N JÜ«∞ºÑ¨Ê Éèí[#=∂Å F 9 z\˜ìz\ϯÅ∞ 20
N JÜ«∞ºÑ¨Ê x`«ºÑ¨Ó[ P 9 JO^•xH˜ z\ϯÅ∞ 20
N JÜ«∞ºÑ¨Ê x`«ºxÜ«∞=∂=o P 6 Ñ≤Å¡Å ¿Ñ~°∞¡ (ÃÑ^ŒÌk) 20
N Éèí"åh bÖÏ=∞$`«O(^Œ∞~åæÉèí"åhnHõ∆) 25 Ñ≤Å¡Å ¿Ñ~°∞¡ (z#flk) 9
^ÕgbÖÏ=∞$`«O 81 ÖË>ˇãπì ZO„ÉÏ~Ú_»s âßsÉ’~°¤~üû 30
N ^Õg ѨÓ*ÏHõÅÊO 15 ÖË>ˇãπì ZO„ÉÏ~Ú_»s _ç*ˇ·<£û 30
^Õg ÉèíH˜Îw`åÅ∞ 15 z<åfl~°∞ʼnõΩ z~°∞uà◊√§ 20
*ˇ· Éèí"åhnHõ∆ F 9 Ѩã¨O^≥·# á¶êãπìѶ¨Ù_£ =O@Å∞ 20
Éèí"åhnHõ∆ P 6 ѨÖÏ"£Å∞, „ÃѶ·_£ Ô~·ãπÅ∞, "≥Ô~·\ ©Ô~·ãπÅ∞ 20
^Õg ÉèíH˜Î=∂Å 9 "ÕѨÙà◊√§–WQÆ∞~°∞¡ 20
N JÜ«∞ºÑ¨Ê Éèí[<å=o 99 NHÍO`å=∞}˜ =O@Å∞ (<å<£"≥*ò) 45
JÜ«∞ºÑ¨ÊѨÓ*Ïqkè (*Ëã¨∞^•ã¨∞™êOQ∑û`À) 15 WOw¡+¨µÖ’P_»Ñ≤Å¡Å¿Ñ~°∞¡ 36
10. Éèí[#Å∞ – H©~°Î#Å∞ WOw¡+¨µÖ’ =∞QÆÑ≤Å¡Å¿Ñ~°∞¡ 36
J#fl=∞Ü«∞º H©~°Î#Å∞ (aQ∑) 15 „ÉËH±á¶êãπì =O@Å∞ 20
J#fl=∞Ü«∞º H©~°Î#Å∞ (z#flq) 9 ѨO_»∞QÆÅÖ’ KÕã¨∞H˘<Õ Ñ≤O_ç=O@Å∞ 20
N~å=∞^•ã¨∞ H©~°Î#Å∞ (aQ∑) 15 "≥∞ÿ„HÀ"À"≥<£ =O@Å∞ 81
N~å=∞^•ã¨∞ H©~°Î#Å∞(z#flq) 9 ã¨~°fi^Õ=`åÉèíH˜Î=∂Å 30
`åºQÆÜ«∞º H©~°Î#Å∞ 9 Ñ≤Å¡Å¿Ñ~°∞¡ (ÉÏ|∞) 30
ã¨~°fi^Õ=`å =∞OQÆà◊Ǩ~°`«∞Å∞ 20 Ñ≤Å¡Å¿Ñ~°∞¡ (áêѨ) 30
=ã¨∞O^èŒ~° =∞OQÆà◊ Ǩ~°`«∞Å∞ 20 "≥∂„_»<£ "≥∞ǨÏOk (QÀiO\ωõΩ _ç*ˇ·<£û) 30
ã¨~°fi^Õ=`å Éèí[#Å∞ 30 qq^èŒ ~°HÍÅ∞
*Ï#Ѩ^Œw`åÅ∞ 20 ZO^Œ~À=∞Ǩ#∞ÉèÏ=ÙÅ∞ 150
z\˜ì á⁄\˜ì áê@Å∞ 9 Ü≥∂QÍã¨<åÅ∞ 30
*ÏfÜ«∞ w`åÅ∞ 9 ã¨∂~°º#=∞™ê¯~°=ÚÅ∞ 30
t=ÉèíH˜Î =∂Å 9 á⁄_»∞ѨÙHõ^äŒÅ∞ (ÃÑ^ŒÌk) 20
q+¨µ‚ ÉèíH˜Î=∂Å 9 á⁄_»∞Ѩ٠Hõ^äŒÅ∞ (z#flq) 5
^Õâ◊ÉèíH˜Î w`åÅ∞ 30 HÍÅ*Ï˝# `«`åÎfiÅ∞ 20
™œÉèÏQƺ ^Õ=`å =∞OQÆà◊Ǩ~°`«∞Å∞ 30 Ç≤ÏOn–`≥Å∞QÆ∞–ã¨fiÉ’kèx 15
D ^èŒ~°Å∞ xHõ~°=ÚHÍ^Œ∞, ZѨÊ\˜HõѨC_»∞ =∂~°∞K«∞O_»=K«∞Û#∞.
=∂=^ŒÌ ÅaèOK«∞ „QÆO^äŒ=ÚÅ∞..."≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û, HÀ@QÆ∞=∞‡O,~å[=∞O„_ç–533 101.A.P.India 8
WOw¡+¨µ–`≥Å∞QÆ∞–ã¨fiÉ’kèx 15 HÍà◊ǨÏã≤Î ^ÕgÉèÏQÆ=`«O 90
[#~°Öò <åÖˇ_£˚ 15 ‰õΩÖÏ~°‚= `«O„`«"£∞ 150
#∂~°∞ ZHͯÅ∞ 7 PKå~°º ã≤^Œú <åQÍ~°∞˚#`«O„`«O(Xi[#Öò) 250
1–100 >Ë|∞Öò |∞H± 7 Ü≥∂QÍã¨<åÅ∞ (VG/TNL) 30
N~å=∞HÀ\˜ 25 ~å=∞~åÜ«∞ "åã¨∞ÎâßGO (=Ú„^ŒQÆ_» ~å=∂~å=Ù)90
Nt=HÀ\˜ 25 ZO.Zãπ.P~ü.ǨÏ#∞=∂<£Kåb™ê 9
"Õ∞lH± 20 ZO.Zãπ.P~ü.ã¨∞O^Œ~°HÍO_» 70
JOÔHÅ`À QÍ~°_ô 20 J+¨ì=ÚY QÆO_»ÉèË~°∞O_»`«O„`«O 75
„¿Ñ=∞Hõ^äŒÅ∞ 20 „|ǨχOQÍirq`«K«i„`« ([=OQÆ∞Å) 75
Ü«Ú=`«~°OQÍÅ∞ (Ü«Ú=`«~°OHÀã¨O) 20 `«iQ˘O_»"O≥ QÆ=∂O|qiz`«–N"ÕOHõ\ÏK«Å=∂Ǩ`«‡ºO150
„¿Ñ=∂ h‰õΩ *’Ǩ~°∞¡ (Å"£_çHõ∆#s) 20 N Pkâ◊OHõ~åKå~°º k=ºK«i`å=∞$`«O 36
ǨÏ$^ŒÜ«∞ã¨ÊO^Œ# (Hõq`«Å∞) 20 w`åO[e (~°gO„^Œ<å^ä£~îåQÆ∂~ü) 45
"å`«ûºÜ«∞# HÍ=∞ã¨∂„`åÅ∞ 30 HÍj~å"Õ∞â◊fi~° =∞lb Hõ^äŒÅ∞ 75
Z.Ñ≤.@∂iãπì ÔQ·_»∞ 30 NÅe`åã¨Ç¨Ï„ã¨<å=∞=Ú(ÉèÏ㨯~°ÉèÏ+¨ºO) 500
WO„^Œ*ÏÅ ~°Ç¨Ï™êºÅ∞ 25 N^ÕgÉèÏQÆ=`«O ɡ·O_»∞ 261
=∞¿ÇÏO„^Œ*ÏÅ ~°Ç¨Ï™êºÅ∞ 25 Nt=ѨÙ~å}O ɡ·O_»∞ 260
q[Ü«∞O g∞^Õ 30 „ѨHõ$uã≤^•úO`«=ÚÅ∞–"Õ^Œq*Ï˝#=Ú
Hõeã≤ rq^•ÌO 30 –Ѷ¨e`«*Ï`«Hõ ã¨∂„`«=ÚÅ∞ 595
<å^Œ„|Ǩϟ‡áêã¨# (^蕺#O{ã¨Ow`«O"Õ∞Å∞ HõÅ~ÚHõ) 90 qâ◊fiHõ~°‡ „ѨHÍâ◊=Ú 106
â◊s~°ÉèÏ+¨ (ÉÏ_ô ÖÏOˆQfi*ò) 90 „áêp#"åã¨∞Îâß„™êÎÅ∞–P^èŒ∞xHõ"åã¨∞ÎѨijÅ#250
„H˜Ü«∂Ü≥∂QÆO 30 QÆ∞ѨÎ"åã¨∞Î "åã¨∞Îq*Ï˝#*’ºu 150
P#O^ŒOQÍ rq^•ÌO 81 <å~°^Œ ã¨OÇ≤Ï`« 150
ǨÏiâ◊ÛO„^Œ <å@HõO 45 ~åǨïˆH`«∞=ÙÅ∞ ã¨=∞ã¨Î „ѨÉèÏ==ÚÅ∞ 100
=∂ºlH±ÔQ·_£–„\˜‰õΩ¯Å∞,`«=∂ëêÅ∞–HõѨ\ ˜„ѨѨOK«O 90 JOQÍ~°‰õΩ_»∞ (‰õΩA_»∞) 45
K«^Œ~°OQÆO 90 ѨÙ~ÀÇ≤Ï`« ^Œ~°≈x (QÀ~°ã¨g~°Éèí„^•Kå~°º) 150
"å`åûÜ«∞#HÍ=∞ã¨∂„`åÅ∞ 90 qâ◊fiHõ~°‡"åã¨∞Îq^•º~°Ç¨Ï㨺=ÚÅ∞ ,, 225
ѨOK«™êÜ«∞HõO 90 "åã¨∞Î q*Ï˝# K«O„kHõ ,,100
~°u~°Ç¨Ï™êºÅ∞ 90 =∞Ǩ^Œâß áêi*Ï`«O ,,100
J#OQÆ~°OQÆO (HõOÉèíOáê\˜ ã¨fiÜ«∞O„ѨHÍ+π) 90 25ã¨OII ѨOKåOQÆO (2000–2025) ,,250
â◊$OQÍ~°ˆHo (HõOÉèíOáê\˜ ã¨fiÜ«∞O„ѨHÍ+π) 90 Latitude - Longitude (English) ,, 50
=∂~°¬ÖòP~üì û (Hõ~å>Ë,‰õΩOQ∑Ѷ¨Ó<Õ~°∞ÛHÀO_ç) 90 *Ï`«Hõ <å~åÜ«∞}©Ü«∞O("å„_Õ=Ù"åiq) ~°∂.150
=∞O„`«âßG=∞Ǩϟ^Œkè 90 "åã¨∞Î <å~åÜ«∞}©Ü«∞O ,, 120
Jã¨`À=∞Ü«∞ ã¨^Œæ=∞Ü«∞ 36 Ü≥∂QÍ=mYO_»O ,, 120
QÍÜ«∞„fq*Ï˝<£ 90 =ÚǨ˙~°Î ã≤O^èŒ∞=Ù ,, 150
zO`å=∞}˜ (<å@HõO) 50 [Ü«∞ÉèÏ~°u (ѨÙ~å}ѨO_»Nx"åãπ) 21
áêO_»= L^ÀºQÆO (<å@HõO) 45 [Ü«∞¿ÇÏ...[Ü«∞¿ÇÏ... ,, 27
ÉÏÅ<åQÆ=∞‡ (<å@HõO) 50 [Ü«∞`«∞...[Ü«∞`«∞... ,, 27
HÍà◊ǨÏã≤Î „ã‘ÎÅ „=`«Hõ^äŒÅ∞ 30 ™ê~Ú... ,, 45
HÍà◊ǨÏã≤Î ~å=∂O[<ÕÜ«∞ Ü«Ú^ŒúO(|kÔ~_ç¤) 45 N=∂eHõ ,, 20
HÍà◊ǨÏã≤Î QÀqO^Œ <å=∂Å ÉèíQÆ=næ`« 25 P~°u™ê~ÚÉÏÉÏ ,, 25
HÍà◊ǨÏã≤Î QÆ$ǨÏ"åã¨∞Î zO`å=∞}˜ 90 JOQÍ~°‰õΩ_»∞ 45
HÍà◊ǨÏã≤Î QÆ$ǨÏ"åã¨∞Î =∞~å‡Å∞ (ɡ·O_»∞) 45 â◊√„‰õΩ_»∞ 45
HÍà◊ǨÏã≤Î t=ѨÙ~å}O 90 ~åǨïˆH`«∞=ÙÅ ã¨=∞ã¨Î „ѨÉèÏ"åÅ∞ 100
`«=∞‰õΩ U |∞H±û HÍ=Åã≤#, =∞xÜ«∂~°¤~üx, _ç._ç.QÍx „H˜Ok J„_»ãπ‰õΩ ѨOѨQÆÅ~°∞.
á¶È<£ : 2462565 (0883)
"≥∂ǨÏ<£ Ѩa¡ˆH+¨<£û,
ã¨Ç¨Ï„™êkèHõ `≥Å∞QÆ∞ „Ѷ‘ W–„QÆO^äŒ=ÚÅÔH· gH˜∆OK«O_ç.... J[O`å Ǩϟ@Öò Z^Œ∞@,
WWW.MOHANPUBLICATIONS.COM HÀ@QÆ∞=∞‡O, ~å[=∞O„_ç.
D ^èŒ~°Å∞ xHõ~°=ÚHÍ^Œ∞, ZѨÊ\˜HõѨC_»∞ =∂~°∞K«∞O_»=K«∞Û#∞.