ARALING PANLIPUNAN
MAKROEKONOMIKS
- Pag-aaral ng kabuuang dimensiyon ng
1`ekonomiya.
- Francois Quesnay – ekonomistnag French,
lider ng mga Physiocrats.
Ugnayan ng Sambahayan at Bahay-Kalakal
- Samabahayan – nagkokonsumo ng mga
produkto at serbisyo.
- Bahay-Kalakal – gumagawa ng produkto na
binbigay sa sambahayan.
- Produksiyon – tumutukoy ng paggawa ng
produkto sa bahay-kalakal.
- Distribusyon – pamamahagi ng produkto sa
pamilihan.
Pag-iimpok
- Gawain ng sambahayan na kailangan ng
ekonomiya.
- Pagtatabi ng ilang bahagi ng kita upang
gamitin sa hinaharap.
Economic Perfromance
- Matatanto ito kung lahat ng sector ng
ekonomiya ay lubusang ginagampanan ang
kani-kailang responsibilidad at gawain.
Gross National Product (GNP) o Gross National
Income (GNI)
- GNP/GNI – kabuuang pampamiihang
halaga ng mga produkto at serbisyo na
nagawa sa isang bansa o kita na
tinatanggap mula sa labas ng bansa sa loob
ng isang taon.
- Market Value – halaga ng produkto at
serbisyo sa pamilihan.
- Final Goods – mga produktong tapos na at
hindi na kailangang iproseso upang maging
yaring produkto.
- Intermediate Goods – mga produkto na
kailangang iproseso upang maging yaring
produkto.
Iba’t ibang uri ng GNP/GNI:
1. Nominal at Real GNP/GNI:
- Real – tumutukoy sa halaga ng kabuuang
produksiyon ng bansa na ang batayan ay
presyo ng past year.
- Nominal – kabuuang produksiyon ng bansa
na nababatay sa kasalukuyang presyo sa
pamilihan.
- Formula:
2. Potential at Actual GNP/GNI:
- Potential – kabuuang produksiyon ng bansa
na tinatantiya ayon sa kakayahan at
kapasidad ng mga salik: bilang ng
manggawa, oras ng pagtatrabaho ng mga
manggagawa, teknolohiya at makinarya.
- Actual – kabuuang produksiyon na nagawa
ng bansa matapos gamitin ang iba’t iang
salik: manggagawa, teknolohiya, at likas na
yaman.
Pagkukuwenta ng GNP/GNI:
1. Industrial Origin Approach o Value Added
Approach
- Pagsasama-sama ang halaga na iniambag
ng bawat sector.
- GDP – Gross Domestic Product
- NPIA – Net Primary Income from Abroad,
kita ng mga Overseas Filipino Worker o
OFW.
2. Final Expenditure Approach
- Gastusin ng Personal na Sektor – gastusin
ng mga empleyado, manggagawa, at
entreprenyur para sa kanilang
pangangailangan.
- Gastusin ng Gobyerno – pagpapasahod sa
lahat ng empleyado at opiyal ng
pamahalaan
- Gastusin ng Kompanya – gusali at
makinarya, lupain at bahay bilang earning
assets, at pagbili ng stocks.
- Gastusin sa Panlabas na Sektor – mga
binabayaran kapag nag-iimport (M) at nag-
eexport (X).
- Net Primary Income from Abroad (NPIA) -
kita ng mga Overseas Filipino Worker o
OFW.
- Statistical Discrepancy – mga labis o kulang
sa pagkukuwenta sa GNP/GNI.
Halimbawa:
3. Factor Income Approach
- Kita ng Gobyerno (KG) – buwis, interes sa
utang, stocks
- Kita ng mga empleyado at Manggagawa
(KEM) – sahod at benepisyo na nakukuha
ng mga empleyado.
- Kita ng Korporasyon o Kompanya (KK) –
kita mula sa nilikhang produkto o serbisyo.
- Capital Consumption Allowance (CCA) –
pondo para sa depresasyon.
- Indirect Business Taxes (IBT) – di-tuwirang
buwis na ipinapataw sa mga produkto at
serbisyo na nilikha.
Halimabawa:
Pambansang Kita
- National Income o NI
- Kailangang gawin ang pag-alam ng NI ng
basa upang mapag-aralan ang kalagayan
ng pamumuhay ng mga mamamayan.
- Kita – salapi na tinatanggap ng indibidwal
bilang kabayaran sa kanyang ginagawang
produkto a serbisyo.
- Per capita income (PCI) – ipinapalagay na
kita ng bawat mamamayan kung ang
kabuuang produksiyon o pambansang kita
ay pantay-pantay na hinati sa buong
populasyon.
Distribusiyon ng Kita
- Income decile – paghahati-hati ng lahat ng
kita ng pamilya mula sa pinakamahirap
hanggang sa pinakamayaman.
Lorenz Curve
- Grapikong paglalarawan ng pamamahagi
ng kita ng bansa.
- Max Otto Lorenz – binuo ang Lorenz Curve
noong 1905.
- Horizontal axis – porsiyento ng populasyon
o pamilyang tumatanggap ng kita.
- Vertical axis – porsiyento ng kitang
tinatanggap
- Perfect Equality Line (PEL) – pinakamainam
na pamamahagi kita dahil pantay na
ipinamamahagi ang kita ng bansa.
Consumption Function
- Nagpapakita ng relasyon ng pagkonsumo at
kita.
- Ang kita ay isang salik na
nakaiimpluwensiya sa pagkonsumo ng tao.
Kapag tumanggap ng malaking kita ang tao,
malaki rin ang gastos sa pagkonsumo, at
kabaligtaran.
- Iba pang salik: laki ng pamilya, edad,
hanapuhay, panlasa, impluwensiya ng
barkada, panahon, atbp.
- Personal income – kabuuang kita na
tinatanggap ng tao.
- Disposable personal income – kita na
handing gastusin matapos tanggalin ang
mga babayaran tulad ng buwis.
Average Propensity Income (APC)
- Relasyon ng pagtaas ng pagkonsumo ng
tao sa bawat pagtaas ng kabuuang kita.
Dito, malalaman kung gaano kalaki o kaliit
an ilalaan na pagkonsumo ng bawat
sambahayn sa bawat kita na tatanggapin.
Marginal Propensity to Consume (MPC)
- Naglalarawan ng agbabago ng pagkonsumo
sa bawat pagbabago ng kita.
Average Propensity to Save (APS)
- Relasyon ng pagtaas ng pag-iimpok sa
pagtaas ng kita.
Marginal Prosperity to Save (MPS)
- Nagpapaliwanag ng bawat pagbabago ng
pag-iimpok sa bawat pagbabago ng kita.
 Ang consumption at savings function ang
nagpapaliwanag kung paano ang kabuuang
kita ay hinahati sa pagkonsumo at pag-
iimpok at sa bawat pagbabago ng gawi ng
anumang sektor, sambahayan, bahay-
kalakal, at pamahalaan sa pagkonsumo ay
nasasalamin sa pagbabago ng pag-iimpok.
Implasyon
- Patuloy na pagtaas ng pangkalahatang
presyo sa pamilihan.
- Economic indicator upang maipakita ang
kalagayan ng ekonomiya.
Mga Uri ng Implasyon:
1. Demand Pull
- Nagaganap kung mas mataas ang demand
ng mga produkto at serbisyo kaysa sa
supply na nasa pamilihan.
- Ayon kay Milton Friedman, isang
ekonomista na tumanggap ng Nobel Prize,
ang pagkakaroon ng labis na dami ng salapi
na nasa sirkulasyon na tinatawag na money
supply ang isang dahilang kung bakit
nagagawa ng bawat sektor na pataasin ang
kanilang demand.
2. Cost Push
- Pinagbabatayan ng pagtatakda ng presyo
ng bilihin ay ang gastos sa produksiyon.
- Ang pagtaas ng gastusin ng produksiyon
ang sanhi ng pagtaas ng presyo ng mga
bilihin.
3. Structural Inflation
- Ang pamahalaan ay may mga patakaran na
sinusunod sa pagpapatakbo at
pagsasaayos ng ekonomiya
Solusyon sa Implasyon:
- Tangkilikin ang mga local na poduktoat
maging matalino sa pagbili.
- Pagsasasyos ng Banko Sentral ng ilipinas
(BSP) ang money supply ng bansa.
Publikong Sektor
- Binubuo ng mga institusiyon tulad ng mga
ahensiya, sangay, at kagawaran na
nagpapatupad ng mga gawain ng
pamahalaan. Ang mga ito ay aktibong
nakikilahok sa mga gawaing pang-
ekonomiya upang mapatupad ang mga
layunin ng pamahalaan – ang pagkakaloob
ng pampublikong produkto.
Patakarang Piskal 15. Department of Science and Technology
- Paggastos ng pamahalaan at (DOST)
pangongolekta ng buwis na 16. Department of Social Welfare and
nakaiimpluwensiya sa gawaing pang- Development (DSWD)
ekonomiya ng bansa. 17. Department of Tourism (DOT)
- Hakbangin, pamamaraan at pagdedesisyon 18. Department of Trade and Industry (DTI)
ng pamahalaan upang maisagawa at 19. Department of Transportation (DOTr)
maipatupad ang isang gawaing pang- 20. Department of Information and
ekonomiya. Communications Technology (DICT
- Layunin nito na maisayos at maging 21. Philippine Statistics Authority (PSA)
epektibo ang pamahalaan sa pagpapatupad 22. Philippine National Police (PNP)
ng mga gawain at tungkulin nito. 23. Land Transportation Office (LTO)
Pampublikong Pananalapi
- Public finance
- Pagdedesiyon ng pamahalaan ukol sa mga
gastusin at paglikom ng pondo at
pagpapalaki ng kita ng pamahalaan
- Priority Development Assitance Fund
(PDAF) o Pork Barrel
- Mga sangkot sa Pork Barrel: Janet Lim
Napoles, Juan Ponce Enrile, Bong Revilla,
Jinggoy Estrada.
Mga Tungkulin ng Pamahalaan:
1. Magkaloob ng Serbisyong Panlipunan
- Libreng check-up at tuli
- Discount sa mga PWD at Senior Citizen
- Libreng tuition sa mga estudyante
2. Magkaloob ng Publikong Produkto
- Highways at kalsada
- Tulay
- Mga parke
3. Magkaroon ng matatag na ekonomiya
- Mataas na GNP/GNI rate
- Mataas na halaga ng piso
- Komunikasyon sa ibang bansa
Mga Kagawaran:
1. Department of Agrarian Reform (DAR)
2. Department of Agriculture (DA)
3. Department of Budget and Management
(DBM)
4. Department of Education (DepEd)
5. Department of Energy (DOE)
6. Department of Environment and Natural
Resources (DENR)
7. Department of Finance (DOF)
8. Department of Foreign Affairs (DFA)
9. Department of Health (DOH)
10. Department of the Interior and Local
Government (DILG)
11. Department of Justice (DOJ)
12. Department of Labor and Employment
(DOLE)
13. Department of National Defense (DND)
14. Department of Public Works and Highways
(DPWH)