3η ΟΣΣ

ΕΠΟ12/ΤΜΗΜΑ ΑΘΗ-1

Θέματα
1. Επισκόπηση προβλημάτων στην προηγούμενη (2η )
γραπτή εργασία
2. Βασικά ζητούμενα επόμενης (3ης ) γραπτής εργασίας-
λέξεις-κλειδιά
3. Επισκόπηση βασικών σημείων του διδακτικού υλικού
4. Απορίες-συζήτηση
 ΕΠΙΔΟΣΗ ΣΤΗΝ 2η ΓΕ à ΑΡΚΕΤΑ ΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΙΚΗ

20
Πλήθος εργασιών

15
13

10

4 5
5
3

<5,0 5,0-6,5 7,0-8,5 9,0-10 βαθμοί

2
Θέμα 3ης γραπτής εργασίας
Τα μεγάλα περιβαλλοντικά προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα ο πλανήτης (όπως
η κλιματική αλλαγή, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας, η διάβρωση-ερημοποίηση
εδαφών, η συρρίκνωση της βιοποικιλότητας, η αποψίλωση δασών, η εξάντληση των
φυσικών πόρων, η ατμοσφαιρική ρύπανση, κ.λπ., κ.λπ.) έχουν σημαντικές χωρικές
επιπτώσεις στην οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη. Τα προβλήματα αυτά δεν
προέρχονται από απλά φυσικά φαινόμενα, αλλά είναι αποτέλεσμα κοινωνικών
διεργασιών, δηλαδή παράγονται κοινωνικά. Η έννοια της βιώσιμης ή αειφόρου
ανάπτυξης (sustainable development) που εισήχθη στο δημόσιο λόγο το 1987 με την
έκθεση Brundtland (Our Common Future) επανατοποθετεί τις διαταραγμένες σχέσεις
ανθρώπου-φύσης (ή ανάπτυξης και περιβάλλοντος) σε μια νέα -ιδεατή- βάση,
εφόσον σύμφωνα με την εν λόγω έκθεση ως αειφόρος ορίζεται η ανάπτυξη που έχει
στόχο την εξυπηρέτηση των αναγκών του παρόντος, αξιοποιώντας τους διαθέσιμους
πόρους με τέτοιο τρόπο, ώστε να μην υποθηκεύεται η δυνατότητα ικανοποίησης των
αναγκών των μελλοντικών γενεών. Η έννοια της αειφορίας που εμπλούτισε την
οικολογική σκέψη, εμβολίασε γόνιμα τη διάδραση της Ανθρωπογεωγραφίας με την
Οικολογία, η οποία διαμόρφωσε το επιστημολογικό πλαίσιο της Οικογεωγραφίας.
Περιγράψτε τη διανοητική «πορεία» που οδήγησε στη σύζευξη της Γεωγραφίας με
την Οικολογία και είχε ως αποτέλεσμα τη γέννηση της Οικογεωγραφίας και της
έννοιας της αειφόρου ανάπτυξης. Εστιάστε ιδιαίτερα στην ανάλυση των εννοιών
αυτών, σε συνάρτηση με τη γενετική σχέση κοινωνίας-φύσης, χρησιμοποιώντας και
παραδείγματα συγκεκριμένων οικολογικών προβλημάτων από την προτεινόμενη
πρόσθετη βιβλιογραφία και από άλλες αξιόπιστες πηγές.
Στόχος εργασίας

Στόχος της εργασίας είναι να κατανοήσετε τον

κοινωνικό χαρακτήρα των µεγάλων περιβαλλοντικών
προβληµάτων και να εµβαθύνετε στο βιβλιογραφικό σας
υλικό εστιάζοντας στις κεντρικές έννοιες της
Οικογεωγραφίας, της σχέσης κοινωνίας-φύσης και
της αειφόρου ή βιώσιµης ανάπτυξης, καθώς και στις
δυνατότητες/περιορισµούς ανάληψης στρατηγικών
και δράσεων για την επίτευξή της.
Harvey, D. 2015. «16η αντίφαση: Η σχέση του κεφαλαίου µε τη φύση», στο: του
ίδιου, Δεκαεφτά αντιφάσεις και το τέλος του καπιταλισµού, µτφρ. Ελένη
Αστερίου. Αθήνα: Μεταίχµιο, σ. 397-424.
Καστοριάδης, Κ. 2001. «Οικολογία και πολιτική», στο: του ίδιου,
Ανθρωπολογία, πολιτική, φιλοσοφία. Πέντε διαλέξεις στη Βόρειο Ελλάδα.
Αθήνα: Ύψιλον, σ. 87-108.
Μοδινός, Μ. 1998. «Οικογεωγραφία: Η σύγκλιση των επιστηµών του χώρου
και του περιβάλλοντος», στο: Μοδινός, Μ., Ευθυµιόπουλος, Η. (επιµ.)
Οικολογία και Επιστήµες του Περιβάλλοντος. Αθήνα: Στοχαστής/ΔΙΠΕ, σ.
125-135.
Μοδινός, Μ. 2003. «Η αρχαιολογία της βιώσιµης ανάπτυξης», στο:
Ευθυµιόπουλος, Η., Μοδινός, Μ., (επιµ.) Οι δρόµοι της αειφορίας. Αθήνα:
Ελληνικά Γράµµατα/ΔΙΠΕ, σ. 19-40.
Τσουκαλάς, Κ. 1994. «Οικολογικά αδιέξοδα. Διαιρετές πολιτικές για ένα
αδιαίρετο πρόβληµα», στο: Ρόκος, Δ. (επιµ.) Επιστήµες και Περιβάλλον
στα Τέλη του Αιώνα: Προβλήµατα και Προοπτικές. Αθήνα: Εναλλακτικές
εκδόσεις/Οικολογική Σκέψη 9, σ. 54-62.
1
2
• Κλάδοι σε ύφεση: Βαριά βιομηχανία
– Χαλυβουργία
– Κλωστοϋφαντουργία
– Πετροχημικά προϊόντα Κεφαλαιουχικά αγαθά
– Ναυπηγική βιομηχανία
– Αυτοκινητοβιομηχανία
– Διάφορα διαρκή καταναλωτικά αγαθά Καταναλωτικά
αγαθά
Oι κλάδοι αυτοί στήριξαν τη μεταπολεμική ανάπτυξη της Δύσης

• Λόγοι μείωσης μεταποιητικής απασχόλησης:

1. Κλείσιμο εργοστασίων: Mετατόπιση κεφαλαίων από τη βιομηχανία
σε άλλους πιο προσοδοφόρους τομείς όπως οι υπηρεσίες.
2. Τεχνικός εξορθολογισμός: Υποκατάσταση εργατικού δυναμικού από
μηχανολογικό εξοπλισμό νέας τεχνολογίας.
3. Παραγωγική αποκέντρωση: Kατάργηση γραμμών παραγωγής στα
παλιά κέντρα της φορντικής εκβιομηχάνισης και μετεγκατάστασή
τους σε περιφερειακές περιοχές φθηνότερου εργατικού δυναμικού
3

Detroit, ΗΠΑ: Η πάλαι ποτέ «πρωτεύουσα» της

παγκόσμιας αυτοκινητοβιομηχανίας
4
Doreen Massey:
– Δεν υπάρχουν χωρικά φαινόμενα καθ’ εαυτά, αλλά
κοινωνικά φαινόμενα που εκφράζονται στο χώρο και
διαμέσου του χώρου
– Ο χώρος «κατασκευάζεται» μέσω των κοινωνικών
φαινομένων που εκφράζονται σ’ αυτόν. Ο χώρος είναι
κοινωνική κατασκευή

Παράθεμα από Doreen Massey:

«[….]Tώρα φαίνεται τόσο προφανές ότι δεν υπάρχει και

δεν μπορεί να υπάρξει ένα ξεχωριστό πεδίο του
«χωρικού». Δεν υπάρχουν τέτοια πράγματα όπως
χωρικές διαδικασίες χωρίς κοινωνικό περιεχόμενο, τέτοια
πράγματα όπως καθαρά χωρικές αιτίες, νόμοι,
αλληλεπιδράσεις και συσχετίσεις. Αυτό που πραγματικά
αποτέλεσε αντικείμενο αναφοράς ήταν η χωρική μορφή
κοινωνικών αιτίων, νόμων, αλληλεπιδράσεων και
συσχετίσεων. Το «χωρικό» δεν υφίσταται ως ένα
ξεχωριστό πεδίο. Ο χώρος είναι κοινωνική κατασκευή
[….]»

Πηγή: Massey & Allen, eds., 1984: 3-4.

5 ΧΩΡΟ-ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΗ

Η Χ-Κ διαλεκτική αναζητά:

• Πώς η δυναμική της καπιταλιστικής ανάπτυξης διαμορφώνει

τις χωρικές δομές (πόλεις και περιφέρειες) σύμφωνα με τις
ανάγκες της συσσώρευσης κεφαλαίου, και παράλληλα

• Πώς οι χωρικές δομές δημιουργούν δυνατότητες και

περιορισμούς στη δυναμική της καπιταλιστικής ανάπτυξης

• Χώρος: όχι μια οντότητα πέρα και έξω από την κοινωνία, ούτε
παθητική αντανάκλασή της, αλλά ενεργό διάμεσο μέσω του
οποίου η κοινωνία παράγει & αναπαράγει τους υλικούς
όρους ύπαρξής της
6
Χωρο-κοινωνική διαλεκτική

Μηχανιστική (εξωτερική) αλληλεπί- Διαλεκτική αλληλεπίδραση κοινω-

δραση κοινωνίας και χώρου νίας και χώρου (χωρο-κοινωνική
διαλεκτική)

Κοινωνικές Χωρικές
σχέσεις δομές
7 New Harmony (Ινδιάνα 1825) –Robert
Owen
8
9
Το Φαλανστέριο του Κάρολου Φουριέ
9α ΟΙ ΟΡΑΜΑΤΙΣΤΕΣ ΑΝΑΜΟΡΦΩΤΕΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ
ΤΟ «ΟΡΑΜΑ» : Η ΙΔΑΝΙΚΗ ΠΟΛΗ
BAΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ: ΥΓΕΙΙΝΗ-ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ-ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ ΠΟΛΕΩΝ

Ebenezer Howard: Κηπούπολη (garden city)

15
9β

16
9γ
ΟΙ ΟΡΑΜΑΤΙΣΤΕΣ ΑΝΑΜΟΡΦΩΤΕΣ ΤΟΥ ΧΩΡΟΥ
ΤΟ «ΟΡΑΜΑ» : Η ΙΔΑΝΙΚΗ ΠΟΛΗ (συνέχεια)
• LE CORBUSIERàΜοντέρνα πολεοδομία
• Λειτουργική πόλη -zoning

17
9δ

18
10
11
12
13
14