POZYTYWIZM

Ojciec Goriot – Honore de Balzac

– Paryz w czasach restauracji

– Paryz nie jako tlo, ale również jako osobny bohater powiesci
– kontrast między bogatymi, arystokratycznymi a ubogimi dzielnicami z tanimi pensjonatami
i zniszczonymi domami
– awans spoleczny jest trudny do uzyskania i potrzeba znakomitej znajomosci panujacych
zasad i regul paryskiego zycia
– miasto przedstawione jako machina do wyniszczania ludzi i doprowadzania ich do
degradacji moralnej
– jednym miejscem, które należy do ubogich dzielnic jest miejsce, w ktorym znajduje się
pensjonat pani Vauquer
– przy opisywaniu bogatszych dzielnic Balzac nie podkresla ich przepychu ani estetyki,
wspomina jedynie o blocie na ulicach, przez które Rastignac marzy o zakupie powozu
– bloto to może być symbolem niemoralnosci – wyrachowanie, materializm
Zaklamanie:
– pieniadze są wyznaczkiem wartosci czlowieka, niewazne w jaki sposob zarobione
– odkrywanie tajemnic miasta przez Vautrina – zbrodniarza – naiwnemu Rastignacowi
– obowiazujace malzenstwo w arystokracji → prawie kazda kobieta ma kochanka, co jest
akceptowanie przez ich malzonkow. Sami nie dochowuja wiernosci → wazne jest
polaczenie majatkow, a nie watek emocjonalny między dwiema osobami
Jan Joachim Goriot:
– były handlarz maka, mieszka w pensjonacie pani Vauquer
– często jest tematem zartow wspolmieszkancow pensjonatu
– przed rewolucja był czlowiekiem pracowitym i oszczednym → odkupil interes od dawnego
wlasciciela, który został ofiara rozruchow
– dzieki swojej zapobiegliwosci dostal poparcie odwaznych przedsiebiorcow i przedstawicieli
wladzy
– wykorzystujac czas nieurodzaju i zwiazane z nim podwyzszenie cen zboza zbudowal swoja
fortune
– mimo sukcesu opisywany jest jako zwykly, nieczuly emocjonalnie na kulture i sztuke
robotnik
– po smierci zony wszystkie swoje uczucia przelal na corki, Anastazje i Delfine → spelnial
kazde ich zachcianki, rozpieszczal je, nie mialy szacunku ani do pieniadza ani do ojca, w
wieku 15 lat mialy swoj wlasny powoz, dominowala u nich bezinteresownosc i egoizm
– problem rozpoczal się glownie, kiedy corki wyszly za maz → były zawstydzone zawodem
ojca przed paryska arystokracja, ograniczyly z nim kontakt a po wielu ich namowach Goriot
wycofal się z przemyslu i zamieszkal w tanim pensjonacie pani Vauquer
– po paru miesiacach poprosil o zmiane mieszkania na tansze, jego sytuacja finansowa zaczela
się pogarszac, był coraz bardziej zaniedbany
– corki odwiedzaly go jedynie w sprawie pieniedzy, jedyna bliska mu osoba był Rastignac →
został on również kochankiem jednej z jego corek, Delfiny de Nucingen i zyskal popracie
od Goriot na ich potajemny związek → wykupil dla nich mieszkanie, a sam chcial
zamieszkac w pokoiku na pietrze by mieć kontakt z corka
– nie zdolal zrealizowac swojego planu z powodu wstrzasu i choroby wywolanej przez
kolejne zadania finansowe
– postepowanie na wlasne zyczenie, zero postawionych granic dla corek, zagluszenie
racjonalnego myslenia przez nie, poswiecenie wlasnej godnosci i majatku
– pod koniec zycia przyznaje się do swoich bledow, przyznaje ze pozwolil na deptanie po
sobie z powodu braku wychowania
Spoleczenstwo:
– pragnienie awansu spolecznego przez mieszczanow
– wazny jest majatek jak i pochodzenie
– styl arystokracji cechuje się z pokazywaniem swojego bogactwa, drogiego ubioru czy
powozow – zlekcewazenie Rastignaca przez sluzbe, gdy przybyl na pieszo
– kobieta wraz z dniem slubu traci wszelkie mozliwosci na pieniadze, jest zalezna od swojego
meza, który zobowiazany jest do miesiecznego wyplacania okreslonej sumy swojej zonie
– mezatki są rozpieszczane, oczekuja spelniania wszystkich ich zachcianek
– potrafia się ponizyc dla pieniedzy, dawac pod zastaw swoja bizuterie lub porcelane →
pogon za pieniedzmi
– same nie mogac zarabiac, decyduja o fortunie swojego meza z powodu wyprawianych przez
nich balow
– Vautrin jako przestepca najbardziej krytykuje i nie wpasowywuje się w zaklamanie elity. W
przestepczosci wazna jest lojalnosc i szczerosc, natomiast osobom z wyzszych sfer
przypisuje się prowadzenie nielegalnych interesow (malzonek Delfiny), okradanie meza
przez Anastazje oraz sam ojciec Goriot, który wzbogacil się na nieurodzaju

Lalka – Boleslaw Prus

Stanislaw Wokulski
– 46 lat
– osobowosc pelna sprzecznosci, niejednolita
– reaguje niewspolmiernie z bodzcami: jest impulsywny, nadwrazliwy na opinie innych, mysli
zbyt emocjonalnie i jest impulsywny
– uzyskanie stanowiska u Hopfera, zdanie egzaminow do Szkoly Przygotowawczej i dostal się
na wyzszy stopien edukacji w Szkole Glownej
– przerwal studia, by brac udzial w walkach partyzanckich i z tego powodu został zeslany na
Syberie
– podczas pobytu w niewoli zainwestowal czas w badania naukowe
– wzial slub z wdowa Jana Mincla dziedziac jego majatek → zyl bez konkretnego celu az do
poznania w teatrze Izabeli Leckiej
– by zlamac bariere między nim a arystokracja postanowil zdobyc duzy majatek → wyruszyl
na wojne do Bulgarii, podczas ktorej zajmowal się dostawami wojskowymi
– dla niej znosil docinki arystokracji
– nagle zaczal brac udzial w spektaklach, wyscigach konnych
Cechy romantyczne Wokulskiego:
– watek walki o wolnosc: udzial w powstaniu styczniowym, w której wykorzystal swoja
mlodosc w walce o niepodleglosc, za swa miłość do ojczyzny trafia do niewoli
– romantyczna nieszczesliwa i nieodwzajemniona miłość: jest motorem jego dzialan a
przeszkoda są stosunki spoleczne, idealizacja Izabeli – uzaleznienie od niej, proba
samobojstwa przez nia
– depresyjne refleksje, sklonnosc do popadania w stany melancholijne, rozpamietywanie setki
razy tej samej sytuacji, wspomnienia kazdej gestykulacji czy slowa ukochanej
– niejasne zakonczenie zycia
Cechy pozytywistyczne Wokulskiego:
– realizm, racjonalizm, scjentyzm
– cechy pracy organicznej: otworzenie sklepu, zalozyl spolke do handlu ze Wschodem,
prowadzil interesy z Rosjaninem Suzinem
– cechy pracy u podstaw: udzielal się charytatywnie, wspomogl finansowi prostytutke
Marianne, Wiegielka oraz Wysockiemu
– popieral badania naukowe
– akceptowal hasla gloszace asymilacje Zydow, np. Szlangabaum czy Mincel
– determinacja w uzyskaniu wyksztalcenia, pokonywanie wlasnych slabosci
– proba uzaleznienia Izabeli od wlasnego majatku
– koniec powiesci niejednoznaczny, nie kieruje czytelnika w która strone udal się Wokulski:
czy romantycznie zginal w gruzach w Zaslawku czy pozytywistycznie udal się na
prowadzenie badan do Paryza
Obraz spoleczenstwa polskiego:
– Arystokracja: Tomasz i Izabela Lecka, Krzeszowcy, hrabina Karolowa (ciotka Izabeli),
Ochocki (naukowiec, marzyl o zbudowaniu latajacych maszyn)
– zamknieta elita, która uwaza się za rase lepsza
– pomagaja ludzi nie dla ich losu, lecz dla lepszego przedstawienia siebie
– brak im checi do polepszenia swiata, choc maja do tego predyspozycje (pieniadze)
– chciwosc i niegospodarnosc: utrata pieneidzy przez Leckiego przez podroze, mieszkanie i
zachcianki Izabeli
– osoby pozytywne w arystokracji: prezesowa Zaslawka (pomaga chlopom) oraz Ochocki
(dystansuje się od arystokracji)
– Mieszczanstwo:
– wielkie podzialy między pochodzeniem i majatkiem
– intelektualisci, Polacy, Zydzi, Niemcy, studenci, kupcy
– warstwa bez energii, niezdolna do przedsiebiorczosci → uznanie Wokulskiego za wariata,
gdy ten powiekszyl swoj majatek lub zaczal uczeszczac do szkoly
– mieszczanstwo nie wierzy we wlasne sily i nie ma ochoty pracowac (radca Wegrowicz,
który caly czas siedzi nad kuflem piwa)
– Zydzi: z jeden strony są to osoby przedsiebiorcze, majace swoje zalety ale i również chciwe
– stopniowo wypieraja Polakow z handlu (wykupienie wszystkich dobr i sklepow
Wokulskiego przez Szlangbauma)
– Lud:
– warstwa najubozsza, nie majaca absolutnie sil by się udzwignac, są wyzyskiwani przez inne
klasy
– przykladami są Wysoccy (woznik, uratowal Wokulskiemu życie gdy ten probowal poplenic
samobojstwo) oraz prostytutka Marianna (związek z Wegielkiem)
– Arystokracja zdemoralizowana, mieszczanstwo podzielone i bez energii, lud upadly
Struktura przestrzenna:
– bardzo dokladne przedstawienie miejsc
– naturalistyczne obrazowanie ubogiej dzielnicy Warszawy – Powisla, Zaslawka, Paryza
(przestrzenie otwarte)
– pokoj Ignacego Rzeckiego, sklepu Jana Mincla czy salonu arystokracji (przestrzenie
zamkniete)
– na Powislu znajdowaly się osoby z marginesu spolecznego (alkoholicy, przestepny) spiacy
zaraz obok smietnikow, para skladajaca się z tredowatej kobiety oraz mezczyzny, który nie
mial nosa → pokazanie bezradnosci i upadek ludu
– kontrastem są miejsca pobytu arystokracji, np. pola wyscigowe lub Zaslawek
– opis miejsca jest zwiazany z osoba, a opis przestrzenii z grupa osob asz
Lazienki:
– są miejscem rozwoju uczuc do Izabeli, ciagle marzy by ja tam spotkac
– są opisywane jako piekne miejsce, postrzegane subiektywanie przez Wokulskiego (kiedy był
szczesliwy uwazal je za piekne, gdy rozgoryczany zauwazal ich wady)
Filozofia:
– Praca bedaca lekiem na cale zlo – Wokulski wierzyl, ze dzieki pracy można wyjsc z
marginesu spolecznego
– Organicyzm – Wokulski uwazal, ze aby powstalo zdrowe spoleczenstwo potrzebna jest
wspolpraca między arystokracja a biedota
Izabela Lecka
– jest pozornie wyksztalcona dama, znajaca się na kulturze i stylu, wladajaca roznymi
jezykami
– swiat w ktorym się wychowywala wpoil jej, ze jest obiektem miłość kazdego mezczyzny,
który powinien spelniac kazda jej zachcianke
– jest niedojrzala i nie rozumie swiata (fragment o burzy), mysli ze wszystko jest stworzone
dla niej
– „praca to kara za grzechy”
– powierzchowna filantropia
Ignacy Rzecki:
– jeden z narratorow powiesci, wystepujacy podczas Pamietnikow Starego Subiekta
– sumienny pracownik i wymagajacy wiele od innych
– najwazniejsza dla niego rzecza w zyciu była praca – po przejeciu sklepu Wokulskiego przez
Szlangbauma stracil wszystkie sily
– należy do tego samego pokolenia co Wokulski, choc glowna roznica między nimi w
postrzeganiu swiata był stosunek do polityki. Rzecki był konserwatywnym idealista, a
Wokulski nalezal do osob bardziej unowoczesnionych politycznie

Plaszcz – Mikolaj Gogol - opowiadanie

– Akakiusz Kimaszkin
– styl sentencjonalny (uogolnienia) i konstatancje
– stanowisko w pracy i majatek mowil o wartosci czlowieka
– negatywny wpływ systemu robotniczego na czlowieka
– zniewolenie przez spoleczenstwo rosyjskie

Zbrodnia i kara – Fiodor Dostojewski

– Rodion Raskolnikow
– powiesc realistyczna, typ psychologiczna, kryminalna, socjologiczna
– wielu narratorow przedstawiajacych rozne spojrzenie na swiat (monologi wewnetrzne,
dialogi)
– autor przedstawia swiat dokladnie, naturalistycznie go opisujac → realia zycia ludzi z
marginesu (Marmieladow – pijanstwo, Sonia – prostytucja)
– kreacja postaci zyjacych w konflikcie ze spoleczenstwem, oraz z samym soba
– cecha realizmu: opisy przestrzenii (zamknietych i otwartych)
– postac oraz przestrzen, w której istnieje są ze soba scisle powiazane (Roskolnikow – nedzny,
przygnebiajacy pokoj w ktorym mysli o popelnieniu zbrodni, następnie upchanie pieniedzy
w rozdartych tapetach pokoju) → mieszkanie rodziny Marmieladow (obszarpana kanapa,
male mieszkanie, wszystko porozrzucane, halas – bicie dzieci przez zone Marmieladowa,
Sonia nazwana jest przez nia „darmozjadem”, przez co zaczyna pracowac jako prostytutka a
Marmieladow kradnie ostatnie pieniadze zony na alkohol)
Petersburg:
– miasto ofiar niezdolnych przetrwac: pijacy, prostytutki; miasto pozerajace wybitne jednostki
– wizja piekla, czas akcji w Lipcu, kiedy jest goraco
– Pulcheria Aleksandrowna Roskolnikow (matka Rodiona) usprawiedliwia nedze i przerwanie
jego studiow jego okropnym otoczeniem
– Plac Sienny, szynkownie
– caly obraz Petersburga wplywa na psychike Roskolnikowa
Realizm:
– Szczegoly: opis postaci, przestrzeni otwartych, pomieszczen, podworza, ulice
– Lustrzane odbicie rzeczywistosci: XIX-wieczna stolicja Rosji nekana przez biede,
prostytucje i zbrodnie
– Przyczynowo-skutkowy ciag wydarzen
– Panorama spoleczna: pasozyty (Alona Iwanowna, lichwiarka), prostytutki (Sonia), osoby
chore i znerwicowane (Katarzyna Iwanowna Marmieladow), osoby zdrowe i wesole
(Razumichin), morderca przekonany o swojej niepowtarzalnosci i slusznosci wobec
dokonanej zbrodni (Rodion Raskolnikow)
Rodion Raskolnikow
– jako wrazliwy na nierownosci spoleczne czlowiek czuje się powolany do przywrocenia
szczesci i harmonii
– staje się ofiara swojej wlasnej zbrodni, mimo jako takiej postawy altruistycznej (chcial
przeznaczyc okradniete przez niego kosztownosci Iwanownej na innych) dochodzi do
wniosku, ze zlo nie można zwlaczyc zlem
– na koncu powiesci, podczas pobytu w celu dochodzi on dp wniosku, ze nadszedl czas na
odnowe moralnosci
– Sonia (Zofia Siemionowna Marmieladow) jest calkowitym przeciwienstwem do Rodiona:
wierzy w dobroc Boga, a nie w racjonalizm. Nie doszukuje się we wszystkim sensu, lecz po
prostu zyje wierzy i kocha. Pod jej wplywem Roskolnikow zaczyna swoja odnowe.
Pozostale postacie:
– Dunia, pracowala jako guwernantka u panstwa Swidrygajlow. Zostala nieslusznie oskarzona
o romans z gospodarzem i o rozbijanie rodziny, co zahartowalo jej ducha i podnosila na
duchu swoja matke, która była przerazona reputacja swojej corki. Byla gotowa wyjsc za
Luzyna, by finansowo pomoc swojemu bratu. Na koncu z milosci poslubila Razumichina.
– Razumichin – oddany i zyczliwy przyjaciel Raskolnikowa. Opiekowal się nim przez 4 dni
po popelnieniu przez Rodiona zabojstwa i stale bronil go przed komendantem Porfirym. Nie
szanowal obludy i cwaniactwa Luzyna, co powiedzial mu prosto w twarz. Byl dobrym
mezem. Pod koniec regularnie pisal listy do Raskolnikowa, postrzymujac go na duchu, gdy
ten odsiadywal swoj wyrok.

Maria Konopnicka – Wolny najmita

– skutki reformy uwlaszczeniowej, konczaca panszczyzne i dajaca „wieksza samodzielnosc

pracy”
– wiersz porusza problem nierownosci między mieszkancami miasta i wsi
– wykorzystywanie chlopstwa przez wlascicieli, powszechna bieda i cierpienie
– czas akcji: okolo 1864 rok
– rodzina najmity cierpi na glod, uprawiana przez niego ziemia nie przynosi plonow, przez co
nie mogla zaplacic za podatki. Skutkuje to bezdomnoscia i smiercia dzieci
– portret najmity, który z braku podstawowej wiedzy na temat rolnictwa, musi chodzic od
chaty do chaty poszukujac pracy w zamian za schronienie
– brak przygotowania chlopow do prowadzenia samodzielnej gospodarki po wprowadzeniu
reformy uwlaszczeniowej
– pozorna „wolnosc” okazala się testem, do którego nikt nie przygotowal chlopow

Maria Konopnicka – Rota

– tekst wymierzony przeciw polityce Ottona von Bismarcka (grozil, ze matki polskich dzieci
powinny im spiewac po nieiecku na dobranoc)
– skierowany do wszystkich Polakow, którzy chcieli wyzwolenia swojego panstwa spod
obcego panowania
– lud polski ma tylko jedno zadanie: bronic Ducha polskiego narodu
– do uzyskania niepodleglosci mieszkancy nie powinni emigrowac (nie rzucim ziemi) i
zniechecac się przez porazki
– przypomnienie okrucienstwa zadanego przez Niemcow
– zwroty zagrzewajace do walki (Nie będzie Niemiec plul nam w twarz, ni dzieci nam
germanil)
– kazda strofa zakonczona jest prośba do Boga (tak nam dopomoz Bog), co podkresla nie
tylko patriotyzm ale i religijnosc wiersza

Adam Asnyk – Daremne zale

– przedstawiony dialog między epoka romantyzmu, a epoka pozytywizmu, przeszloscia a

przyszloscia, romantycznym przekonaniem o sile indywidualizmu i pozytywistycznym
przekonaniem o pracy organicznej
– autor porusza problem wartosci nieuchronnych, takich jak starzenie się, zastepowanie
starych idei nowymi i przemijanie
– zalenie się na zmiany jest bezsensowne, gdyż nic we wszechswiecie nie da się zatrzymac na
zawsze
– odwiecznym prawem natury jest postep
– wazne jest, aby pozwolic na rozwój nowych idei i nie trwac w przeszlosci
– trzecia strofa nawiazuje do powstania styczniowego oraz rozpamietywania przez
romantykow przegranej → Asnyk apeluje do nich, by zaczac zajmowac się terazniejszoscia
a nie przeszloscia, by zwrocic uwage na szerzaca się w czasach pozytywizmu biede,
nierownosc spoleczna oraz choroby
– czas nie zatrzyma swojego biegu, nie pomoga zadne lamenty, swiat pojdzie swoja droga czy
tego chcemy czy nie

Adam Asnyk – Do mlodych

– poparcie dazenia do poglebiania wiedzy

– ostrzega przed mitami, legendami i urojeniami
– wazne jest, by czlowiek ponad iluzje swiata
– podczas kroczenia przed siebie, nie należy zapominac o przeszlosci i powinno czerpac się z
niej nauke → pozytywisci powinni przywolywac osiagniecia romantykow oraz oddawac im
część
– na koncu apeluje aby zakonczyc konflikt między tymi dwoma pokoleniami

Boleslaw Prus – Antek

– Antek, Rozalia, Wojtek, kum Andrzej

– marzenie Antka o wiatraku → nierozgarniecie w gospodarstwie,
– choroba Rozalii → wsadzenie jej do pieca pod wplywem zabobonow i braku edukacji →
 nieprzyznanie sie do winy
– poslanie Antka do szkoly pod pretekstem nauczenia sie tam o wiatrakach, bicie Antka przez
nauczyciela, wykorzystywanie uczniow do obowiazkow domowych nauczyciela →
przyjscie nauczyciela do domu Antka skarzac sie na za male pieniadze, wydalenie Antka ze
szkoly
– wyslanie Antka do kuzni kowala w drugiej wsi → rozwijanie jego pasji w tworzeniu rzezb i
figur
– Kowal i soltys lubia wieczorem wyjsc do karczmy, by pic do samego rana
– przyjazd chlopa z koniem z prosba o wymienie podkowy → mistrza nie ma, wiec Antek sam
sie tym zajmuje z sukcesem → Kowal zaczyna byc zazdrosny i obawia sie o swoja pozycje
→ zagania Antka do innych prac, co mu sie nie podoba i ucieka do domu
– spotkanie Antka z wojtowa w kosciele, ta opiera sie przypadkowo na jego ramieniu i patrzy
prosto w oczy → rozpalenie uczuc u Antka, zalowanie, ze nie przylozyl sie do nauki
– udoskonala swoje figurki i sprzedaje je szynkarzowi Mordce, ktory handluje nimi dalej
– powodz w domu Antka – wyruszenie Antka „w swiat“ za namowami kuma Andrzeja –
wystrugany krzyz do wojtowej, jednak w ostatniej chwili zmienia zdanie i wojtowa nie
dowiaduje sie prawdy
– Antek jako indywidualista, ktorego nikt nie moze dostrzec i docenic jego talentu

Henryk Sienkiewicz – Janko Muzykant

– mala szansa na przezycie Janka i jego matki, nikt sie nie spodziewa, ze oboje przezyja
– Janek juz w wieku 10 lat byl slabym chlopcem, mimo to od 8 roku pasl juz bydlo i zbieral
grzyby
– matka bila go za lenistwo i ciagle mowienie o graniu
– wszedzie slyszal muzyke, kochal granie na skrzypcach
– zrobil sobie skrzypce z gonta i wlosienia konskiego, nie chcialy grac jak te z karczmy i
bywal bity za ciagle granie
– zakradniecie sie Janka pod dwor, zeby ukrasc lokajowi jego skrzypce → wiatr podpowiadal
mu zeby to zrobil, a ptak przeciwnie → Janko zostaje schwytany i zbity
– Sad i lawnicy nie chcieli sadzic 10letniego chlopca jako zlodzieja i postanowili ze wychlosci
go stojka Stach by dostac nauczke
– matka zabrala go do domu, przelezal dwa dni i trzeciego dnia umarl
– powrot panstwa z Wloch, ktorzy zachwycaja sie krajem i iloscia utalentowanych ludzi,
ktorych trzeba wspierac

Boleslaw Prus – Kamizelka

– szczesliwe zycie malzenstwa, mimo braku pieniedzy i przymusowego podejmowania sie

nowej pracy
– nagly krwotok meza w lipcu → zajmowanie sie mezem przez zone → przypadkowego
spotkanie doktora, ktory wydal ostateczna i negatywna diagnoze
– maz ciagle przesuwal sprzaczke w kamizelce, nie chcac martwic zony, a zona skracala pasek
by dac otuchy mezowi
– posuniecie sie do klamstwa, by przyniesc ulge i spokoj drugiej osobie

Maria Konopnicka – Mendel Gdanski

– Mendel Gdanski, 67letni Zyd prowadzi zaklad introligatorski i mieszka z 10letnim wnukiem
Jakubem
– wychowywal wnuka z poszanowaniem dla kultury i tradycji zydowskiej
– przesladowanie Zydow w Warszawie, poczatkowo ukazanej jako spokojne miasto a po
wybuchu zamieszek glowny bohater traci szacunek do tego miasta
– postawy antysemityzmu: zegarmistrz („przyjaciel“ od lat, ktory stara sie wmowic
Mendlowi ze jest lepszym od niego i posluguje sie typowo stereotypowymi stwierdzeniami)
– psychologia tlumu: jednostka ulega przeswiadczeniom tlumu, stwierdza, ze wiekszosc ma
zawsze racje
– Mendel urodzony w Warszawie na Starym Miescie

MŁODA POLSKA

Cechy:
• schylkowosc → przewartosciowane wartosci
• wplyw rozbiorow na rozwoj kultury
• rowniez jako: neoromantyzm, modernizm
• rozwoj techniki: telegraf i telefon, tani papier, skok demograficzny, odkrycie naukowe:
prawa Mendla, promienie Roentgena → przez to wszystko pozytywizm nie ostal
• dekadentyzm - postawa polegajaca na pogodzeniu sie ze zlym polozeniem czlowieka,
czlowiek skazany jest na porazke
◦ u jego podstaw lezal lek przed otaczajacym go swiatem, a glownie przed postepem
technicznym jako przyczyne zniszczenia wiezi miedzyludzkich. Obawiano sie rowniez
zaglady cywilizacji.
• „Sztuka dla sztuki“ – nie oczekiwano aprobaty odbiorcow, sztuka nie byla dla nich
tworzona
• niechec do cywilizacji, ale milosc do natury jako odskocznia
• Symbolizm – wieloznacznosc jako znak niedoskonalosci
• Schoppenhauer – poped rzadzi czlowiekiem
• Nietzsche - teoria nadczlowieka, wybitnej jednostki
• Hedonizm, nihilizm
• dramaty naturalistyczne z rozbudowana psychika bohaterow
• dusza jest azylem przed rzeczywistoscia
• synkretyzm – polaczenie ze soba roznych gatunkow literackich
• Jan Kasprowicz, Kazimierz Tetmajer, Stanislaw Witkiewicz (Witkacy), Lepold Staff

Jan Kasprowicz – Krzak dzikiej rozy w Ciemnych Smreczynach

– w pierwszym sonecie opisany jest krwawy pas rozy rosnacej na tle szarych skal, bojacego
sie nadchodzacej burzy. Akcja toczy sie w nocy.
– W drugim sonecie jest opisane wschodzace slonce. Pas rozy nie czuje sie bezpiecznie w
otaczajacej go przyrodzie.
– W trzecim sonecie nastepuje popoludnie, zaczynaja wychodzic kozice, swistaki i ptaki
– w czwartym opisany jest nadchodzacy wieczor i udajace sie na spoczynek zwierzeta. Pas
rozy czuje nadchodzacy niepokoj i katastrofe, czyli burze. Uczucie to jest potegowane przez
lezaca, sprochniala limbe (drzewo)
– roza jako symbol zywotnosci → strach czlowieka przed przeszkodami, niemoznosc
dostosowania sie do otoczenia, zlekniony dekadent
– limba jako symbol smierci → pokonanie czlowieka przez nieuniknione prawo natury
– rosa na rozy jako symbol odetchnienia
– sonet opisany w dwoch czesciach: pierwsza to czesc opisowa krajobrazu (dwa pierwsze
 sonety) a druga to czesc refleksyjna (dwa ostatnie o limbie i rozy)

Kazimierz Przerwa-Tetmajer – Koniec Wieku XIX

– portet pokolenia jest negatywny

– ludziom brakuje sil, wiary i przekonaniu o „wyjscia z sytuacji“
– argumenty odnosza sie do rozsadnego, wyksztalconego czlowieka, ktory przed podjeciem
walki powinien wiedziec o nierownosci walki (przyklad o mrowce lub skorpionie)
– pytania o sens:
– przeklenstwa (tylko dziki, kiedy sie skaleczy...)
– ironii
– wzgardy (tylko glupiec gardzi tym ciezarem...)
– rozpaczy (skorpion otoczony zarem)
– walki (mrowka rzucona na szyny)
– rezygnacji
– byt przyszly
– uzycie (alez w duszy jest zawsze cos na dnie, co wsrod uzycia pragnie, wsrod rozkoszy
zada)
– spotykacja sie z negacja, zycie nie ma zadnego sensu
– brak ostatecznej ochrony przed zlem

Stanislaw Wypianski – Wesele

– akcja rozgrywa sie Bronowicach Malych pod Krakowem w chacie Wlodzimierza Tetmajera
– bohaterowie realistyczni (autentyczni) i fantastyczni (Widmo, Stanczyk, Hetman, Zawisza
Czarny, Wernyhora, Chochol)
– podstawa bylo autentyczne wesele poety Lucjana Rydla i Jadwigi Mikolajczykowny ze wsi
– Akt pierwszy: realistyczno-obyczajowy
– dialogi ukazuja roznice miedzy inteligencja a chlopami
– postacie z tej samej klasy spolecznej odnosza sie do siebie z szacunkiem
– akt konczy sie zapowiedzia przybycia stworzen fantastycznych
– Akt drugi: dramat fantastyczny, psychologiczny i symboliczny
– kazdy fantastyczny gosc cos symbolizuje
– bohaterowie spotykaja ucielesnienie swoich marzen i pragnien, przezywaja wewnetrzne
rozterki
– Akt trzeci: muzyka weselna milknie, rozszerzenie scenerii o plac przed chata, akcja toczy
sie o swicie, dramat narodowy → przerwanie zabawy na rzecz organizacji powstania
– przyjazd Wernyhory z Archaniolem
– symbolizm przechodzi z postaci fantastycznych na przedmioty (zloty rog, sznur, czapka
z prawim piorem) i sceny (chocholi taniec)
– zakonczenie stanowi zbiorowy taniec do gry i spiewu Chochola
– zjawy, ktore ukazuja sie bohaterom sa ich wcieleniami marzen i pragnien (oprocz Isi i
Chochola)
– Marysia i Widmo – spotkanie dwoch kochankow. Widmo to duch bylego ukochanego
Marysi, ktory umarl przed ich slubem. Slub z nim mialo byc dla Marysii szansa na lepsze
zycie i opuszczenie wsi → po uplywie lat i wyjsciu za maz wciaz rozpamietuje swoje
marzenia
– Dziennikarz i Stanczyk – spotkanie ucznia z mistrzem. Stanczyk symbolizuej frakcje
polityczna do ktorej nalezy Dzeinnikarz – konserwatystow. Stanczyk jest obrazem sumienia
 Dziennikarza, ktory ma za zadanie „usypiania“ spoleczenstwa. Dziennikarz przezywa
wewnetrzne rozterki.
– Poeta i Rycerz (Zawisza Czarny) – prosba Poety o spotkanie z Rycerzem. Swa odwaga i
mestwem mial on zmotywowac spoleczenstwo do walki. Gdy jego marzenia sie spelnily,
Poeta wystraszyl sie Rycerza, ktoremu mial oddac swoja dusze.
– Pan Mlody i Hetman - Hetman symbolizuje zdrade i zarzuca to Panu Mlodemu, ktory
zhanbil stan szlachecki biorac sobie za zone Jadwige
– Dziad i Upior – Dzian bral udzial w rabacji galicyjskiej i wspomina to wydarzenie. Upior to
Jakub Szela to przywodca rabacji, ktory symbolizuje konflikt miedzy chlopami a panami.
– Gospodarz i Wernyhora – spotkanie z obustronnej intencji. Wernyhora szukal
odpowiedniego kandydata do poprowadzenia powstania, ktora glowna sila bedzie stanowic
polaczenie chlopstwa ze szlachta. Gospodarz wydawal mu sie idealny z powodu polaczenia
tych dwoch stanow (urodzil sie jako szlachcic – przez 10 lat mieszkal na wsi i poznal jej
mieszkancow)
Symbolizm:
– osoby dramatu :
– Chochol: symbol marazmu i uspienia narodu oraz nadzieja na przebudzenie (pod nim spi
roza, oznaka piekna zycia)
– Widmo: romantyczna milosc, ktora zostaje odrzucona. Dla Marysi jest ona symbolem
niespelnionych marzen
– Stanczyk: madrosc polityczna i zatroskanie o losy Polski (mina blazna na obrazie Jana
Matejki „Stanczyk“), symbol konserwatyzmu
– Rycerz: symbolizuje rycerskie idealy. Ideal mestwa i swietnosci Polski. Symbolizuje
przywodce, gotowego poprowadzic swoj kraj do zwyciestwa
– przedmioty:
– chata – symbolizuje cala Polsce. W niej spotyka sie caly przekroj spoleczenstwa
polskiego.
– Czapka z pawim piorem – symbolizuje materializm i proznosc, egoizmu i pogoni
chlopow do bogactwa (Jasiek, ktory schylajac sie po czapke nie zauwazyl jak zsuwa mu
sie zloty rog z szyi)
– zloty rog – symbolizuje szanse odzyskania niepodleglosci
– sznur – symbolizuje niewole, ktora nastapila po zaprzepaszczeniu szansy na powstanie
– sceny:
– chocholi taniec – symbolizuje stan, w ktory znajdowala sie Polska: uspienie, marazm
– zasluchanie – symbolizuje bezczynne czekanine na cud

Leopold Staff – Kowal

– idea na podstawie filozofii Nietzschego – teoria nadczlowieka, samoswiadomego

– nie wpasowal sie w kontekst pesymistycznych motywow, jak to sie zdarzalo u reszty poetow
tego czasu
– podmiot liryczny to osoba zdeterminowana, nie znoszaca swojej wlasnej slabosci. Wykuwa
swoje wlasne serce z cech swojego charakteru (drogocenne kruszce). Nastepnie zwraca sie
do serca i mowi, ze jesli zginie pod wplywem bicia mlotem, to rozkruszy go swoimi
wlasnymi rekoma. Podmiot liryczny jest konsekwentny i zdecydowany – albo serce bedzie
twarde i mezne, albo w ogole go nie bedzie. Nie istnieja zadne niuanse.
– Elementy mitologiczne – Kowal jako Hefajstos

Leopold Staff – Deszcz jesienny

– podmiotem lirycznym jest osoba patrzaca na spadajace krople deszczu. Widok ten
wywoluje u bohatera smutek, pesymizm
– pora roku – jesien, pora dnia – wieczor, kolorystyka – ciemna tonacja, efekty dzwiekowe –
nasladowanie spadajacych kropli deszczu
– dekadentyzm, symbolizm – mary powiewne, smierc zebraka i dzieci, szatan chodzacy po
ogrodzie – zostawia po sobie popiol i zlo

Boleslaw Lesmian – W malinowym chrusniaku

– milosne pierwsze doznanie ludzi na tle przyrody, ktora jest swiadkiem ich uniesienia
– ukazanie, ze swiat ludzi i natury jest ze soba scisle powiazany
– wspolzycie i wpsolgranie natury z czlowiekiem
– zaufanie pierwotnym instynktom
– erotyk o milosci szczerej i delikatnej
– stan podniecenia opisany przez polaczenie wrazen zmyslowych

Boleslaw Lesmian – Mak

– boginiak → wierzenie ludowe

– zniewolenie bohaterki, sprawienie wstydu
– przedostal sie do jej ciala przez gardlo → opetanie
– smierc → mowa Boga lub boginiaka

Boleslaw Lesmian – Dusiolek

– Bajdala (opowiadajacy legendy i mity) wedruje po swiecie wraz ze swoja szkapa i wolem,
upal wywoluje u niego sennosc
– pojawia sie zjawa, Dusiolek i zaczyna go dusic (jak sama nazwa wskazuje)
– po wybudzeniu, Bajdala zaczyna miec pretensje do szkapy o to, ze go nie obronila
– nastepnie zwraca sie do Boga, pytajac dlaczego stworzyl takiego stwora → pytanie o zlo
panujace na swiecie

Wladyslaw Stanislaw Reymont – Chlopi

– epopeja chlopska: wielowatkowosc

– opowiada o waznych momentach narodu, sceny batalistyczne, schierarchizowana grupa
spoleczna → struktura jak panstwo
– wladza ustawodawcza: wojt, wykonawcza: Boryna, sadownicza: Boryna, ksiadz obok
hierarchi a Zyd pod hierarchia
– naturalizm i realizm
– bieda i nedza mieszkancow, wyzysk parobkow przez bogatszych gospodarzy
– Jagustynka, Agata, Szymek, Nastka czy Bylica – ich sytuacja w zaborze rosyjskim, ktorzy
nie mieli swojej ziemi i nie mieli szans na usamodzielnienie
– bohaterowie sa uzaleznienie od bogatych panow i wlascicieli forwarkow
– nieumiejetnosc pisania i czytania → potrafia jednak cieszyc sie z wykonywania pracy, z
niezmiennej powtarzalnosc por roku, natura obrzedow i ceremonii liturgicznych
– bohater zbiorowy (gromada)
– konflikt miedzy mieszkancami Lipiec z dworem, ktory zapoczatkowal decyzje o
wyrebie lasu – zrodla utrzymania bohaterow
 – budowa rosyjskiej szkoly w Lipcach → obudzenie sie swiadomosci narodowej, protest
przeciwko nauczaniu w jezyku zaborcy
– solidarnosc gromady mowi o sile ogolu
– nieuchronnosc przemijania → jedni bohaterowie umieja (Maciej i Agata), by zrobic
miejsce drugim (Mateusz lub Szymek)
– konflikt pokolen – Maciej a Antek Boryna → dlugotrwaly konflikt, by na koncu znow
sie pogodzic → wartosciowanie rodziny oraz brak mozliwosci odciecia sie od korzeni
– przemiana bohaterow → Hanka, kobieta zdradzana przez meza, placzliwa i bezbronna
zamienia sie w pewna siebie, sila gospodynie
– wplyw gromady na jednostke – potraktowanie Jagny przez spoleczenstwo w bestialski
sposob → pod przywodztwem organisciny mieszkancy namawiaja sie do dania nauczki
Jagnie. Wywoza dziewczyna ze wsi.
– Obyczaje:
– ozenek Macieja i Jagny → wysylanie swatow do rodziny malzonki
– zaslubiny → przygotowanie izby weselnej i wypicie kieliszka wodki przez
pierwszych gosci
– obciecie wlosow panny mlodej → zakonczenie pewnego etapu w zyciu
– muzykanci i druzbowie prowadzili gosci do domu Panny Mlodej
– nastepnie ci sami ida do pana mlodego, by przyprowadzic go do domu panny mlodej
– blogoslawienstwo rodzicow (od Dominikowej) przy uzyciu swietego obrazu i wody
swieconej
– Boze Narodzenie → przygotowanie do swiat (porzadki w kazdej chalpie, Boryna z
Pietrkiem pojechali po zakupy, a Jagna przygotowywala ciasto)
– dzielenie sie oplatkiem, nawet z krowami
– roznorakie potrawy na stole
– pasterka
– Wielkanoc → malowanie pisanek, uroczystosc poswiecenia ognia i wody
– wieczorne spotkania przy pracy → kiszenie kapusty, darcie pierza i przedzenie
welny
– Hanka:
– metamorfoza ze zwyklej zony Antka, w pewna siebie gospodynie
– wowczas byla placzliwa, nie dbala o siebie, nie miala wiele posagu przez co
zyskiwala maly szacunek przez Antka i Macieja
– poczatkiem jej metamorfozy jest moment, w ktorym Maciej wygania malzonkow z
domu a ci sa zmuszenia do zamieszkania z ojcem Hanki, Bylica
– musiala pracowac w domu sama, poniewaz Antek bedacy synem najbogatszego
gospodarza we wsi, nie mial zamiaru pracowac dla kogos → przejela obowiazki
glowy domu
– mimo zdrady Antka, wciaz go kocha i podziwia. Nie boi sie jego krzykow ani
humorow.
– Podkresla, ze jest zwiazana z ziemia
– Maciej widzac, ze Hanka staje sie samodzielna gospodynia i przykladna matka
oferuje jej pomoc i mimo mozliwego sprzeciwku Antka przyjmuja ja
– jako jedyna zajmuje sie Maciejem po bitwie o las i staje sie gospodynia w
Borynowej chacie
– pilnowala majatku, ktory pod nieobecnosc Antka Dominikowa i Kowal probwali
ukrasc

– Jagna
– corka Dominikowej
 – ma dziewietnascie lat
– niedopasowanie do otoczenia z powodu artystycznej, delikatnej i niezdecydowanej
duszy
– nietolerowana przez gromade, nieszczesliwa w Lipcach, dazy do niesprecyzowanego
celu
– wzrusza sie muzyka, opowiesciami Rocha → zmiennosc emocjonalna, sklonnosc do
hustawek nastroju, rozdraznienie → nie zastanawia sie nad wlasnym postepowaniem, w
stosunku do innych ludzi czesto ulega chwilom
– biernie przystaje na malzenstwo, slucha sie matki, jest obojetna w sprawie swojego losu
– zdradza Boryne z jego synem, nastepnie przeklada swoja fascynacje na Jasia
– rzucila Hance caly zapis ziemi, ktory przepisal jej Maciej zdobywajac sobie lekka
przychylnosc kobiety
– stala sie ofiara spolecznosci
– Antek Boryna
– syn Macieja, maz Hanki i kochanek swojej macochy Jagny
– butny charakter → nieposluszny wobec ojca, wypominal mu traktowanie godne parobka
– niechec, zal i nienawisc do Hanki
– uratowal zycie ojcu podczas walki o las
– po wyjsciu z wiezienia zerwal z Jagna i zostal prawdziwa glowa domu
– byl milczacym swiadkiem samosadu Jagny → symoblika zerwania z przeszloscia lub
poczatkiem przejawiania sie cech ojcowskiego charakteru
– Maciej Boryna
– temperamentny, miluje swoja ziemie i wyznaje zasady
– ma szescdziesiat lat
– w przeszlosci byl soltysem Lipiec
– choc nie byl juz dowodca wsi w sposob urzedowy, pozostawal przywodca nieoficjalnym
– nic nie moglo sie zdarzyc bez jego pozwolenia
– obejmuje pozycje lidera w walce o las
– nie jest wrazliwy na ludzka krzywde, ktora uwaza za nierozlaczna czesc zycia
– pragnal milosci drugiej osoby i tesknil za zmarla zona
– po tym jak dowiedzial sie, ze Jagna go zdradza zamienia sie z zazdrosnika w czlowieka
obojetnego
– patriarchalny wzor ojca rodziny → symbol trwalego zwiazku z ziemia
– Szymek – brat Jagny, syn Dominikowej. Zeniac sie z Natusia sprzeciwili sie matce i
wygonila go z domu.
– Kowal - ozeniony z Magda, corka Boryny.
– Jozka – najmlodsza corka Boryny, pomagala w polu.
– Pietrek – parobek, ktory zajal miejsce zmarlego Kuby. Leniwy, nie sluchal polecen Hanki.
– Nastka – siostra Mateusza,
– Weronka – siostra Hanki. Po smierci matki zabrala wszystkie jej ciuchy, przez co Hanka ja
znienawidzila. Pogodzily sie gdy Hanke rowniez dotknela bieda
– Witek – osierocony chlopiec, pracowal u Borynow

Jan Kasprowicz – Sonety

Sonet I
– opis wsi polozonej na Kujawach
– opis chat → na pierwszy rzut oka sielankowy obraz, a pomiedzy wersami przedstawiony jest
gorzki obraz. Chaty sa otoczone odrapanymi plotami, na pastwiskach jest chude bydlo
– jedynym prawdziwie pieknym widokiem sa Kujawianki i ich stroje, odwracaja one wzrok
od biedy i smutku
– kontrast pieknosci i brzydoty wywoluja u podmiota lirycznego lzy, ktory zdaje sobie sprawe
z nieuchronnego upadku wsi. Jest on bardzo ze swoja ziemia zwiazany.
– Zwrotki refleksyjne
– czasy nieurodzaju, mimo tego porzadne ubieranie sie dziewek do pracy

Sonet XV

– losy wdowy ktora po smierci meza musi sprzedac gospodarstwo i dom, by moc sie dalej
utrzymac
– oplakuje los corek, ktore musialy podjac sie pracy u innych ludzi
– wyrusza na tulaczke, by zatrudnic sie do prac sezonowych
– kiedy podupada na zdrowi zostalo jej tylko zebranie
– rychla smiersc podmiotu lirycznego
– ustawa uwlaszczeniowa, anomalie pogodowe (susza)

Sonet XIX

– losy umierajacego chlopa, prawdopodobnie z powodu przepracowania

– brak altruizmu od szlachcicow → mimo swoje ciezkiej pracy, nie mial pieniedzy na lekarza
– ksiadz mu rowniez nie pomaga → laje (krzyczy), bo zle zrobili dzwoniac po niego, a nie po
lekarza

Sonet XXV

– chciwosc ksiezy, niewypelnianie swoich obowiazkow

– materializm
– wyzyskiwanie chlopa
– ignorowanie obowiazkow w swoim stanowisku (bezinteresownej pomocy)

Sonet XXIX

– pilnowanie chlopow przez ekonoma → lamanie praw wolnosci chlopa

– lepsze traktowanie zwierzat niz ludzi
– odstawienie chlopa do szpitala → bicie go batem

Sonet XXXIX

– losy chlopca, pochodzacego z biednej wiejskiej rodziny. Chcial sie uczyc

– przemierza zima zaspy w drodze do szkoly, odrabiajac prace domowe musi chuchac w
dlonie by nie zamarzly
– wysmiewany przez rowiesnikow
– gdy w koncu udal sie do stolicy, by moc poszerzac swoja wiedze, napisal list do rodzicow ,
w ktorym mozliwe ze obiecuje zakonczenie biedy rodziny. Zaraz potem bohater umiera na
gruzlice.

Boleslaw Lesmian – Wyruszyla dusza w droge

– dialog
– podmiotem lirycznym jest osoba wierzaca. Dusza paletajaca sie po swiecie. Nie chce
oderwac sie od swiata ani godzic z Bogiem → przyjac jego zaproszenine do nieba
– chce sie zemscic na nim za odebranie jej zycia
– przenikanie sie swiatow, bezposrednia rozmowa z Bogiem oraz pretensje do niego

Joseph Conrad – Jadro Ciemnosci

– powiesc, pozny wiek XIX, opowiadanie przy ujsciu Tamizy. Akcja opowiesci toczy sie w
Kongu Belgijskim i Brukseli
– pierwsza stacja: spotkanie ze schludnie ubranym ksiegowym. Spotkanie w gaju
umierajacych tubylcow.
– Stacja Centralna: zatopienie statku Marlowa przez jego zastepce (dziura w dnie), spotkanie z
dyrektorem stacji (czlowiek bez wyksztalcenia, zdolnosci, inteligencji; byl jednak
przyzwyczajony do afrykanskiego klimatu), kazdy pracownik Stacji mial obsesje na punkcie
kosci sloniowej, pozar w stacji (zatrzymano winnego czarnoskorego i wymierzono w niego
kare w postaci batow), znalezienie szkicu olejnego, ktorego autorem byl Kurtz
(zainteresowanie jego osoba), niechec agenta i dyrektora wobec Kurtza
– Przed stacja Kurtza: obozowisko, w ktorym Marlow znajduje ksiazke autorstwa pomocnika,
Kurtza, zakotwiczenie statku z powodu nadchodzacej nocy; przerazliwe krzyki w oddali,
zaatakowanie statku przez tubylcow (smierc czarnoskorego sterrnika, przejecie steru przez
Marlowa), Marlow myslal, ze nie spotka Kurtza, poniewaz musial zostac zaatakowany przez
tubylcow
– stacja Kurtza: spotkanie Marlowa z Rosjaninem (do niego nalezala kasiazka; „szyfr“ na
marginesach byl cyrylica“); wyjasnil mu ze tubylcy zaatakowali parowiec, poniewaz
obawiali sie, ze Kurtz zostanie im odebrany
Motyw ciemnosci:
– nawiazuje do nieznanego, symbolizuje przeciwienstwo postepu i oswiecenia, ktore
panowalo w XIX wieku
– znaczna czesc akcji toczy sie w ciemnych pomieszczeniach
– mrok symbolizuje nieznane, ktore jest zakryte a my sie go obawiamy
– ciemnosc symbolizuje zlo, ktore ogarnelo Kurtza. Gdy przebywal w dziczy sam, bez nikogo,
kto moglby go obserwowac, ogarnelo go poczucie zlowrogiej wladzy pochodzacej z jego
podswiadomosci. Nie podlegal zadnym prawom i zasadom cywilizacji.
– Mrok symbolizuje zgubienie Kurtza. Poczatkowo byl utalentowanym agentem spolki
handlowej, a po wyjezdzie do Afryki stal sie bezlitosnym wladca tubylcow. Nie mogac sie
zdecydowac kim pragnie pozostac, jego pierwotne instynkty wziely nad nim gore, przez co
zginal
– autor przedstawil niszczycielska sile kolonizacji: na pierwszy rzut oka miala ona miec za
zadanie przeprowadzic reformy cywilizacyjne dzikim ludom, jednak pod tym kamuflazem
chodzilo tylko o wyzysk czarnoskorych w procesie eksploatacji kosci sloniowej.
Wyniszczenie tubylcow poprzez zle warunki pracy, do ktorej byli zmuszani
– uznanie Kurtza za bostwo, glowy buntownikow na palach → Kurtz nie kierowal sie
szlachetnymi idealami
– znaczna odleglosc od Europy sprawila, ze zaczelo rosnac poczucie bezkarnosci
– tubylcy nie roznili sie niczym od dzikich zwierzat dla bialych ludzi
Marlow
– Charlie Marlow, doswiadczony marynarz, czesto utazsamiany z Josephem Conradem
– urodzony we wplywowej rodzinie, od dziecka marzyl o zwiedzeniu kontynentow
niedokonca odkrytych
– osoba obserwujaca, jednak zachowywal wszelkie sady dla siebie, nie byl optymista
– oddany swojej pracy, byla dla niego najwazniejsza wartoscia w zyciu, byl gawedziarzem
– przeciwnik kolonizacji
Kurtz
– najbardziej utalentowany agent towarzystwa handlowego
– dowodzil stacja polozona w sercu Afryki
– muzyk, malarz, pisarz, dziennikarz
– zawiera w sobie cechy, ktore doporwadzily bialego czlowieka do porazki w Afryce:
wyposazony sprzet i idee filantropijne ucieka do zabijania i okradania tubylcow z kosci
sloniowej

Stefan Zeromski – Ludzie bezdomni

– narrator: pierwszosobowy (pamietnik Podborskiej), wszechwiedzacy, trzecioosobowy

– os kompozycyjna: dzieje Judyma i watki podoboczne (wyprawa Judymowej, ucieczka
Natalii z Karbowskim, pamietnik Podborskiej)
– hasla epoki: edakdentyzm (Korzecki), naturalizm (opisy), realizm, symbolizm, hedonizm
(Karbowski)
– brak punktu przyczynowo-skutkowego, historia jest rozmieszczona na roznych
„wysepkach“: Paryz, Warszawa, Cisy, Sosnowiec
Spoleczenstwo:
– biedni mieszkancy na ulicy Cieplej i Krochmalnej w Warszawie (smierdzacy rynsztok,
starsza babcia chora umyslowo bez opieki medycznej)
– realia pracy w Warszawskich fabrykach (kobiety-maszyny, zadymione pomieszczenia),
stalownia (miejsce pracy Wiktora, wysoka temperatura, praca czesto konczyla sie smiercia,
na miejscu zabitego zawsze pojawialy sie setki innych)
– naturalistyczne opisy biedoty i nedzy
– Cisy: bogacze (zarzadcy kurortu)– zniszczone baraki mieszkancow
– dr Weglichowski i Chobrzanski – znieczulica moralna wzgledem chorych ludzi
– projekty Judyma, w ktorych mial zamiar polepszyc zycie biedoty zostawaly odrzucane
– Zaglebie: dyrektorzy – pracownicy kopalni
– brak przestrzegania podstawowych zasad bezpieczenstwa i higieny
– kontrastem jest mieszkanie dyrektora kopalnii, Kalinowicza.
– Tomasz Judym jako jako reprezentanta nizin spolecznych (zostal tam urodzony) oraz
czlonka inteligencji
Symbolizm:
– Wenus z Milo – symbol radosci i urody zycia
– obraz „Rybak“ - autorstwa malarza Puvis de Chavannes'a. Symbol krzywdy i
niesprawiedliwosci
– ukazanie tych dwoch symboli w jedym rozdziale mialo pokazac wrazliwosc bohatera na
piekno i harmonie jak i nedze na swiecie
– kwiat tuberozy – symbol bezsensownego piekna, ktore obrazuje postawe i zycie
Karbowskiego
– krzyk pawia – symbol smierci i nieszczescia. Judym slyszy wrzask ptaka przy odwiedzinach
pani Daszkowskiej. Jest pewien, ze nie zdola jej juz uzdrowic i staje w obliczu nadchidzacej
smierci kobiety.
– Rozdarta sosna – symbol cierpiacej duszy bohatera i losow Judyma i Joasi
Bezdomnosc:
– dom jako symbol szczescia, stabillizacji. W ksiazce mimo wszystko ukazane jest jako zrodlo
nieszczescia (dom Czernisza, Kalinowcza)
– bezdomnosc doslowna: ludzie zyjacy w niegodziwych warunkach, w walacych sie
budynkach (Wiktor Judym),
– glowny bohater nie ma swojego miejsca zamieszkania, po powrocie z Paryza mieszka w
pokoju hotelowym. W dziecinstwie blagal ciotke o przyjecie go z powrotem.
– Joasia Podborska miala podobna sytuacje. Bedac guwernantka, mieszkala w domach swych
wychowankow. Ze smierscia rodzicow utracila prawa do dworku w Glogach → z tego
powodu zawsze chciala miec dom pelny milosci i bezpieczenstwa
– calkowita bezdomnosc: zebracy, uliczni nedzarze
Filozofia:
– Schopenhauer – Judym nie wierzyl w szczescie i ludzkie dobro, poczucie bezsensu zycia,
podziwianie posagu w muzeum – poglad Shopenhauera, ze sztuka jest jedyna stala
wartoscia
– Nietzsche – Korzecki i Karbowski. Korzecki, jako utracjusz, wiedzial co jest dla niego
dobre a co zle. Karbowski symbolizuje kult zycia. Nietzsche stworzyl poglad, w ktorej glosi
ze czlowiek nie jest jednostka slaba.
– Marksizm – stosunki gospodarcze reguluja zycie spoleczne. Konflikt Wiktora Judyma z
dyrektorem kopalni
Tomasz Judym
– Pochodzenie spoleczne Judyma (ojciec alkohol, matka chora, pobyt u ciotki)
– Poglady i plany wygloszone w domu dr. Czernisza
– „Kilka slow w sprawie higieny“ - poglady i propozycje naprawy sprawy higieny
warszawskiej biedoty. Do obowiazkow lekarza nalezy szerzenie higieny w kregach,
gdzie ludzie nie maja o niej pojecia.
– Stanowisko zebranych lekarzy wobec pogladow Judyma
– negacje pomyslu, nazwanie go „idealista i marzycielem“
– zarzucenie mu, ze zajmuje sie sprawami ludzi, nienalezacych do kregow lekarzy (Zydow
i parobkow)
– zarzucenie mu zrobienia krzywdy, mowiac ze lekarze sa tylko dla bogatych
– Epizod cisowski i walka o sprawiedliwosc
– Pobyt w Zaglebiu i podjecie decyzji o calkowitym oddaniu sie pomocy biedocielllllll,