BDO-BENCHMARK ZIEKENHUIZEN 2018 MSB-SPECIAL

Cijfers niet transparant

‘Ondernemen in het hart
van de zorg?’

nieuwe
perspectieven
 3

nieuwe
inzichten
INHOUD nieuwe
perspectieven

3 
Voorwoord Het medisch specialistisch bedrijf (Msb) is een
relatief nieuw verschijnsel in de Nederlandse zorg.
‘Ondernemende
medisch specialisten
Inderhaast opgericht in 2014 diende het vooral

4 Special Msb -
Managementsamenvatting
om vrijgevestigde specialisten ervan te verzekeren
dat ze hun fiscale status als ondernemer niet zouden
kwijtraken.
kunnen hun rol pakken
door leiderschap te
tonen en zo een
6 Waar staat het Msb nu?
Een schets van het huidige landschap
Vier jaar na oprichting is er nog maar weinig bekend
over het functioneren van deze nieuwe bedrijven en
dat is een lacune. De mate waarin Msb’s erin slagen
aanzienlijke, soms
doorslaggevende, rol
om zich daadwerkelijk als bedrijven te manifesteren,
spelen in de vormgeving
1 1  Waar Msb’s toe in staat zijn
is namelijk doorslaggevend voor de vraag of de
Belastingdienst hen die zo felbegeerde ondernemers-
status zal laten behouden. De Belastingdienst heeft
van de zorg binnen het
haar definitieve oordeel daarover in de afgelopen ziekenhuis en in de regio’

14 Onderzoek BDO naar

ondernemerschap Msb’s
vier jaar nog niet gegeven, maar het moment
waarop ze dat wel zal doen, nadert.

Msb’s die kunnen aantonen daadwerkelijk

22 Toekomst Msb’s in het

veranderende zorglandschap
economische bedrijvigheid te hebben gegenereerd,
zullen hun status niet in gevaar zien komen. Maar
Msb’s die dat niet kunnen, leven momenteel op
fiscaal drijfzand.

26 Bijlagen Vandaar dat BDO het afgelopen jaar besloot een

onderzoek te wijden aan de Msb’s die ons land rijk is.
Wij hebben er 61 getraceerd, waarvan grofweg van
de helft openbare jaarrekeninginformatie beschikbaar
is. Het resultaat van het onderzoek ligt voor u en
stemt tot nadenken. Hoewel wij onder de indruk zijn
van de prestaties die sommige Msb’s hebben weten te
bereiken, laat de gemiddelde ondernemersactiviteit
te wensen over.

Wat dit betekent en welke maatregelen er volgens

BDO nodig zijn, leest u in deze publicatie.
Deze publicatie is zorgvuldig voorbereid en tot stand gekomen, maar is in algemene bewoordingen gesteld en bevat
alleen informatie van algemene aard. Deze publicatie bevat geen advies voor concrete situaties, zodat uitdrukkelijk
wordt afgeraden om zonder advies van een deskundige op basis van de informatie in deze publicatie te handelen,
na te laten of besluiten te nemen. Voor het verkrijgen van een advies dat is toegesneden op uw concrete situatie,
kunt u zich wenden tot BDO Accountants & Adviseurs of een van haar adviseurs. BDO Accountants & Adviseurs,
de met haar gelieerde partijen en haar adviseurs aanvaarden geen aansprakelijkheid voor schade die het gevolg is
Chris van den Haak
van handelen, nalaten of het nemen van besluiten op basis van de informatie in deze publicatie. Voorzitter branchegroep Zorg van BDO
www.linkedin.com/company/bdo-branchegroep-zorg Chris van den Haak
© BDO februari 2019
 BDO-BENCHMARK ZIEKENHUIZEN 2018 SPECIAL MSB –
4 MSB-SPECIAL MANAGEMENTSAMENVATTING
5

Special Msb 1 januari 2015 was een belangrijke dag in de medisch specialistische zorg.
Vanwege de invoering van de integrale bekostiging herstructureerden
vrijgevestigde medisch specialisten per die dag hun maatschappen. Daarbij
‘Ziekenhuizen werden
in het verleden opgezet
door genootschappen
Managementsamenvatting
konden ze kiezen tussen het loondienstmodel, het samenwerkingsmodel
(Msb) en het participatiemodel. Bij de meeste ziekenhuizen is gekozen
voor het samenwerkingsmodel, waarbij een medisch specialistisch bedrijf
van medici, die daar
(Msb) werd opgericht. Er is vrijwel niet gekozen voor het participatiemodel. niet alleen de medische,
De toenmalige minister Edith Schippers beschouwde het Msb als een
vluchtheuvel, een tussenstap op weg naar mede-eigenaarschap.
maar ook de zakelijke
eindverantwoordelijk-
Dit onderzoek van BDO onderschrijft Ook kan op die manier beter samen-
duidelijk het beeld van deze vlucht- gewerkt worden binnen de professio-
heid voor droegen’
heuvel. Ondernemerschap lijkt binnen nele governancestructuur die al in
de Msb’s gemiddeld genomen nog ziekenhuizen aanwezig is. Tevens biedt
onvoldoende uit de verf te komen het participatiemodel mogelijkheden
en de financiële substance van Msb’s om privaat kapitaal aan te trekken,
is beperkt. Hierdoor worden door hetgeen bijdraagt aan de financiering
medisch specialisten grote fiscale van noodzakelijke investeringen in
risico’s gelopen. In aanvulling daarop innovatie. Ook sluit het participatie-
blijkt dat bij Msb’s in veel gevallen model goed aan bij de behoeften
nog geen sprake is van transparantie van medisch specialisten tot het
in activiteiten en good governance. behoud van zelfbeschikkingsrecht,
Een voorbeeld daarvan is het niet invloed in de eigen medische praktijk
(dan wel niet tijdig) voldoen aan de en zeggenschap.
wettelijke deponeringsplicht van
de jaarrekening, dan wel het niet Een belangrijke kanttekening moet
(vrijwillig) volledig deponeren van wel worden gemaakt: de overheid
jaarrekeningcijfers. zal het participatiemodel moeten
gaan faciliteren door een vorm van
Het wordt dan ook tijd voor duidelijk- gereguleerde winstuitkering voor
heid. Het Msb moet zich in onze visie ziekenhuizen mogelijk te maken en
doorontwikkelen naar een model tevens duidelijkheid te geven over de
waarin de ondernemerskracht van de fiscale (ondernemers)status van
medisch specialist de ruimte krijgt die specialisten.
zij verdient, naar onze mening richting
het participatiemodel. De niet-onder- Een dergelijke vormgeving van het
nemende medisch specialist zal daar- medisch specialistisch ondernemer-
entegen waarschijnlijk prima aarden schap maakt het volgens ons mogelijk
in loondienst. om de Nederlandse zorg kwalitatief
beter te maken, de waarde voor de
Deze duidelijkheid voorziet beter in patiënt te verhogen en uiteindelijk
de gelijkgerichtheid die nodig is om ook nog besparingen te realiseren.
noodzakelijke veranderingen in het
zorglandschap aan te brengen.
 BDO-BENCHMARK ZIEKENHUIZEN 2018
6 MSB-SPECIAL
Waar staat het Msb nu?
Een schets van het
huidige landschap
Invoering van de integrale
bekostiging
Op 1 januari 2015 werd in de medisch
specialistische zorg de integrale bekos-
tiging ingevoerd. Sindsdien wordt de
door vrijgevestigde medisch specialisten
geleverde zorg niet meer door henzelf
– via het ziekenhuis weliswaar – bij de
zorgverzekeraar gedeclareerd, maar is
deze declaratie voor 100 procent de
verantwoordelijkheid van het ziekenhuis.
Dat keert vervolgens de honorarium-
component – waarvan de hoogte is
overeengekomen met het Msb – in
het van de zorgverzekeraar ontvangen
bedrag uit aan het medisch specialis-
tisch bedrijf.
Deze nieuwe werkwijze was vooral
bedoeld om de administratieve
structuur rond medische verrichtingen
te vereenvoudigen en zodoende tot
kostenbesparingen te komen. Daarbij
speelden nog enkele argumenten:
 Doelmatige inzet van
productiefactoren;
 Het wegnemen van belemmeringen
voor selectieve inkoop;
 Een gelijk speelveld creëren
voor instellingen voor medisch
specialisten in loondienst versus
vrije vestiging;
 Meer gelijkgerichtheid bewerk-
stelligen tussen de belangen van
het ziekenhuis en die van de
vrijgevestigd medisch specialist.
WAAR STAAT
HET MSB NU?
7
Impact invoering integrale
bekostiging
Voor de vrijgevestigde medisch specialist
had deze maatregel grote gevolgen.
Die verloor met de invoering van de
integrale bekostiging zijn zelfstandig
declaratierecht en zag daarmee in de
ogen van de Belastingdienst zijn fiscale
status van ondernemer onder druk
komen staan. Gevolg: maatschappen
moesten op zoek naar een nieuwe
juridische samenwerkingsvorm; het
Medisch specialistisch bedrijf (Msb)
was geboren.
Op de vorming van de Msb’s was veel
maatschappelijke kritiek. Het zou een
puur fiscale truc zijn om oneigenlijk
ondernemerschap mee te beschermen.
Dat, opgeteld bij het feit dat de vrij-
gevestigd medisch specialist doorgaans
beter verdient dan de medisch specialist
in loondienst, leidde her en der zelfs
tot een roep om afschaffing van hun
vrijgevestigde status. Rond diezelfde tijd
probeerde de overheid vrijgevestigde
medici te verleiden om hun onderne-
mersstatus op te geven en in loondienst
te gaan bij het ziekenhuis. Minister
Edith Schippers bood overstappers
100.000 euro ter compensatie van
misgelopen goodwill aan, maar slechts
enkele honderden artsen gingen op
dat aanbod in.
 BDO-BENCHMARK ZIEKENHUIZEN 2018
8 MSB-SPECIAL
‘Met name Ondernemerschap medisch
specialist is historisch verklaarbaar
transparante Msb's Medisch specialisten zien zichzelf
staan nog voor de dus nog altijd in meerderheid als
ondernemer. Hoewel de laatste jaren
uitdaging om een regelmatig te lezen is dat de jongere
solide fiscale status generatie steeds minder geïnteresseerd
zou zijn in ondernemerschap, is dat feit
te verkrijgen' in de laatste Benchmark Ziekenhuizen
van BDO (2018) nog niet terug te
vinden. In dat rapport blijkt dat in
2017 71% van de in Nederland actieve
medisch specialisten vrijgevestigd was,
tegen 69% het jaar daarvoor.
Historisch gezien is het ondernemer-
schap onder medici dan ook geen
anomalie, maar zeer verklaarbaar. Pas
in het naoorlogse Nederland, met de
groeiende institutionalisering van de
gezondheidszorg, werd loondienst een
logisch arbeidsmodel. Voor die tijd was
de zorg een zaak van particulier initiatief.
Ziekenhuizen werden opgezet door
genootschappen van medici, die daar
niet alleen de medische, maar ook de
zakelijke eindverantwoordelijkheid
voor droegen.
De medisch specialist komt dus uit
een wereld van ondernemerschap,
wat de huidige gehechtheid van de
beroepsgroep aan diens onderne-
mersstatus zou kunnen verklaren.
Verschillende soorten Msb’s
Per 1 januari 2015 was het medisch
specialistisch bedrijf voor bijna alle
specialistenmaatschappen in ons land
een feit. Maar omdat er geen regie was
over de vraag hoe dat bedrijf eruit
moest komen te zien, is de juridische
en fiscale vormgeving van het Msb
overgelaten aan marktkrachten. Grosso
modo resulteerde dat in drie modellen:
1. Het transparante model, waarbij
de Belastingdienst de partners in
het Msb apart behandelt als zelf-
standig ondernemers. In dit model
wordt door het Msb een samen-
werkingsovereenkomst gesloten
met de Raad van Bestuur van het
ziekenhuis.
2. Het niet-transparante model,
waarbij het Msb meestal fungeert
als een coöperatie die als geheel
belastingplichtig is, wordt inmiddels
door het merendeel van de Msb’s
omarmd. Ook in dit model wordt
een samenwerkingsovereenkomst
met het ziekenhuis afgesloten.
3. Het participatiemodel, waarbij
de medisch specialisten mede-
eigenaar worden van het zieken-
huis. Er is op verschillende plaatsen
voorgesorteerd op dit model, maar
zolang het verbod op winstdeling
blijft staan, blijft het daar
waarschijnlijk bij.
Focus op substance
Maar het gebrek aan regie wreekt zich
in de bestendiging van het Msb. Bijna
alle Msb’s die per 2015 actief waren,
kregen van de Belastingdienst voorlopig
groen licht tot eind 2017 en in de tussen-
tijd ging de Belastingdienst overal op
bezoek om na te gaan of werd voldaan
aan haar voorwaarden, die in het kort
hierop neerkomen: is binnen het Msb
in die mate sprake van ondernemerschap,
dat de fiscale ondernemersstatus van
de aangesloten medisch specialisten
voldoende is aangetoond?
Om dat ondernemerschap hard te
maken, wil de Belastingdienst met
name bij de transparante Msb's wat
zij noemt substance zien, wat zoveel
wil zeggen als ‘waarneembare activiteit
die duidt op zakelijke ontwikkeling’.
De Belastingdienst heeft in haar nadere
omschrijving van die substance een
zestal concrete punten benoemd:
 Wordt er geïnvesteerd; worden er
initiatieven ontplooid (i.c. samen-
werking in de regio; oprichting van
een zelfstandig behandelcentrum,
eHealth etc.)?
 Worden er werknemers - anders
dan de maten - aangenomen?
 Is er voldoende eigen vermogen?
 Is er sprake van professionalisering
van het management?
 Is er sprake van innovatieve
trajecten binnen het Msb?
 Heeft het Msb meer dan één
opdrachtgever?
WAAR STAAT
HET MSB NU?
9
Formeel belastingonderzoek
De periode van tijdelijke goedkeuring
is alweer ruim een jaar voorbij. De
Belastingdienst heeft haar rondje langs
de velden inmiddels gemaakt en daarbij
gemeld dat met name de transparante
Msb’s in de loop van 2019 allemaal een
formeel belastingonderzoek krijgen.
Mede naar aanleiding van deze bedrijfs-
bezoeken door de Belastingdienst zijn
in de tweede helft van 2018 meerdere
transparante Msb’s omgezet in een niet-
transparante versie. Echter: veel Msb’s
hebben nog geen solide fiscale status
en met name de transparante Msb’s
staan nog voor de nodige uitdagingen,
zoals de eis van de Belastingdienst
dat ze meerdere opdrachtgevers
moeten kunnen laten zien.
Eén ding staat vast: Msb’s die erin
geslaagd zijn om daadwerkelijk vorm
te geven aan de ondernemende rol die
de Belastingdienst van ze wenst te zien,
blijft een fiscale nabrander bespaard.
Msb’s die daar niet in geslaagd zijn,
verkeren wat dat betreft nog in het
ongewisse.
 BDO-BENCHMARK ZIEKENHUIZEN 2018 WAAR MSB’S TOE
10 MSB-SPECIAL IN STAAT ZIJN
11

Waar Msb’s toe

in staat zijn
 BDO-BENCHMARK ZIEKENHUIZEN 2018 WAAR MSB’S TOE
12 MSB-SPECIAL IN STAAT ZIJN
13

‘Het ondernemerschap Gezien het voorgaande staat het medisch specialistisch bedrijf voor de Rivas: kwaliteit als medicijn Amphia: een nieuwe rol in de regio Breda
van Msb's komt nodige uitdagingen. Van oudsher functioneerde voor medisch specialisten In de regio Gorinchem zijn de vrijgevestigde medisch specialisten Op 1 januari 2015 richtten de medisch specialisten van het
de maatschap als een soort administratiekantoor. Een juridische rechts- in 2015 samen met hun collega’s in loondienst en de Raad van Bredase Amphia ziekenhuis hun medisch specialistisch bedrijf
gemiddeld genomen persoon waarin ze hun activiteiten onderbrengen, administratie voeren en Bestuur van de Rivas Zorggroep, plus de regionale huisartsen (HenZ) op. Twintig maatschappen en alle medisch specialisten in
samen sterk staan in onderhandelingen met hun broodheer: het ziekenhuis. en zorgverzekeraar VGZ, aan de slag gegaan met het programma dienstverband werden in één keer samengevoegd tot één
onvoldoende uit de ‘Kwaliteit als Medicijn’. Centrale gedachte: door de zorgkwaliteit te coöperatief Msb, onder voorzitterschap van longarts Remco
verf. Dit betekent Maar die definitie wordt door de Inspirerende voorbeelden, die laten verbeteren voorkomen we onnodige en vermijdbare zorg. Concreet Djamin.
overheid niet meer gezien als afdoen- zien dat ondernemende medisch werden 9 uitgangspunten geformuleerd die het programma in het
alleen niet dat er de om het ondernemerschap van de specialisten een onmisbare rol spelen dagelijks werk vorm moesten geven. Enkele daarvan waren: Er werd besloten een brede organisatie op te zetten, met een
geen ondernemende medisch specialist – en daarmee diens in de vormgeving van de zorg van de ‘kwaliteit belonen in plaats van productie’, ‘meer tijd nemen voor bestuur met portefeuilles als ‘Kwaliteit & veiligheid’; ‘Onderzoek
bijbehorende fiscale status – te toekomst. Want het zijn met name besluitvorming’ en ‘patiënt als partner in de besluitvorming’. & wetenschap’ en ICT. Er werd een fulltime directeur aangesteld,
vrijgevestigde medisch honoreren. Hoewel de Belastingdienst artsen die weten hoe digitalisering de alsmede een business controller en een parttime juriste. Daar-
specialisten zijn' nog altijd niet op duidelijke uitspraken zorg beter, maar ook persoonlijker, De partijen formuleerden samen een visie voor de periode naast kwam er een management bureau en kwam er budget om
is te betrappen, laten de huidige doelgerichter en effectiever kan maken. 2015-2020, waarin staat dat ze per dat jaar een continue verbeter- medici voor bestuur en management vrij te kunnen maken.
schermutselingen rond de fiscale Zij zijn degenen die nieuwe methoden cyclus op gang willen hebben gebracht, dat de cultuuromslag die
status van het Msb weinig te raden en technologieën naar de werkvloer dat met zich meebrengt dan een cultuurverandering is geworden De relatie met het ziekenhuis werd herijkt. Het Msb vroeg een
over: willen medisch specialisten in de brengen. en dat er in die periode een flink besparingspotentieel wordt plaats in het bestuur, wat twee jaar geleden leidde tot de creatie
toekomst die status kunnen vasthou- gerealiseerd. Niet onbelangrijk: VGZ stond vijf jaar lang garant van een nieuwe overlegtafel, waaraan zowel de RvB als het Msb
den, dan zullen ze hun Msb’s moeten Twee aansprekende voorbeelden van voor de continuïteit van de zorg. aanzit: het ‘Bestuurslab’. Die gegroeide verantwoordelijkheid van
ontwikkelen tot bedrijven die – anders Msb’s die de handschoen hebben op- het Msb leidde tot impulsen op het gebied van kwaliteit. Zo werd
dan administratiekantoren – daadwer- gepakt, lichten we hier uit. Het betreft Vaak stranden kwaliteitsinitiatieven doordat ze een veranderende de JCI-accreditatie gehaald, de hoogste norm die er is op het gebied
kelijk ondernemersactiviteit ontplooi- de coöperatie Medisch Specialistisch tijdsbesteding met zich meebrengen die intervenieert met de van kwaliteit en veiligheid, en schreven RvB en Msb gezamenlijk
en. En dat vraagt dat vrijgevestigde Bedrijf Matrix U.A. verbonden aan productiedoelen, wat negatieve financiële gevolgen heeft voor een nieuwe strategie voor het ziekenhuis, onder de titel ‘Samen
medisch specialisten zich via ‘hun’ het Beatrixziekenhuis in Gorinchem de medisch specialisten in vrij beroep. Partijen zijn daarom een gezonder’. Een visie waarin het ziekenhuis een grotere maat-
bedrijf actiever gaan bemoeien met de (onderdeel van Rivas) en de coöperatie financieel veilige omgeving voor vijf jaar overeengekomen met schappelijke rol voor zichzelf ziet, met name op het gebied van
toekomst van de zorg. Msb Amphia U.A., verbonden aan het zorgverzekeraar VGZ. Een lagere productie leidt in deze omgeving initiatieven om tot netwerkzorg te komen en werk te maken van
Amphia Ziekenhuis te Breda. Beide niet tot inkomstenderving en de noodzaak tot productie verdwijnt. preventie op regionaal niveau.
Ondernemende artsen medisch specialistische bedrijven Regelmatig worden het besparingspotentieel en de kwaliteits-
Dat dit heus mogelijk is, wordt onder- hebben sinds 2015 een ondernemende initiatieven geëvalueerd. In dat kader werkte het Msb mee aan een regionale anti-rook
tussen bewezen. Op enkele plaatsen in rol opgeëist in hun regio, die in beide campagne en heeft het in de nabijgelegen gemeente Oosterhout
het land hebben Msb’s zich geformeerd gevallen tot inspirerende resultaten April vorig jaar leidde dit programma tot landelijk nieuws, toen een traject opgezet om de tweedelijns zorg aldaar – die door
tot professionele organisaties die in heeft geleid. VGZ-bestuurslid en oud-minister van VWS Ab Klink op basis van toedoen van de nieuwbouw van het Amphia ziekenhuis is
samenwerking met ‘hun’ ziekenhuis de resultaten bij Rivas aankondigde dat de zorgkosten in Nederland verdwenen – opnieuw vorm te geven, in nauwe samenwerking
en andere partners in de regionale niet per se hoeven te blijven stijgen. Rivas had een omzetdaling in met de eerstelijn.
zorgketen aan de slag zijn gegaan om het Beatrixziekenhuis gerealiseerd van 4,3 procent en plande voor
domeinoverschrijdend vorm te geven het opvolgende jaar een verdubbeling van die daling. Er waren 18 Tot slot besloten de medici in het Msb gezamenlijk, op verzoek
aan kwalitatief optimale, maar ook procent minder herhaalbezoeken ten opzichte van drie jaar eerder, van het financierend bankenconsortium, twee miljoen te
doelmatige zorg. We zouden deze 19 procent minder opnamen en 14 procent minder ligdagen. investeren in diezelfde nieuwbouw van het Amphia. Een relatief
ondernemende Msb’s ook wel Msb 2.0 kleine participatie op de totale investering weliswaar, maar een
willen noemen, omdat ze hard bezig zijn Of Klink zijn claim gestand zal kunnen doen of niet, wat Rivas liet duidelijke illustratie van de nieuwe plaats die dit Msb in de zorg
vorm te geven aan medisch onder- zien was een eclatant succes. En in dat succes hebben de medisch in Breda en omgeving heeft ingenomen.
nemerschap. specialisten van de Coöperatie Medisch Specialistisch Bedrijf Matrix
U.A., die een leiderschapsrol op zich namen bij het formuleren en
realiseren van dit programma, een belangrijke rol gespeeld.
 BDO-BENCHMARK ZIEKENHUIZEN 2018 ONDERZOEK BDO NAAR
14 MSB-SPECIAL ONDERNEMERSCHAP MSB
15

Onderzoek BDO naar Helaas, voornoemde inspirerende voorbeelden zetten niet de toon onder de
Msb’s in ons land, zo vermoedden onze onderzoekers al toen ze besloten te

ondernemerschap Msb’s
proberen tot meer generieke kennis te komen over het functioneren van
de medisch specialistische bedrijven. Om zich een oordeel te kunnen vormen
over de vraag hoe het staat met het ondernemerschap binnen de Msb’s die
ons land rijk is, heeft BDO op een tweetal manieren onderzoek gedaan.

1. Wij hebben de door Msb’s gedeponeerde jaarverslagen over 2016 en 2017

onderzocht, voor zover deze beschikbaar waren bij de Kamer van Koop-
handel. Over het jaar 2016 zijn inmiddels 38 jaarverslagen gedeponeerd
en over het jaar 2017 28. Deze aantallen hebben betrekking op de 61 Msb's
die de onderzoekers hebben kunnen traceren. Het werkelijk aantal Msb's
in Nederland is hoger. Lang niet alle niet-transparante Msb’s hebben
gedeponeerd, hoewel dat voor coöperaties wettelijk verplicht is.

2. Daarnaast hebben de onderzoekers 19 Msb’s bereid gevonden om een

enquête in te vullen, bestaande uit meerkeuzevragen die met name gericht
zijn op het in kaart brengen van de omvang van de ondernemersactiviteiten.
Dit om te bepalen of er voldoende ondernemerschap in de Msb’s aanwezig is.

Die 19 respondenten zijn verdeeld over de (grosso modo) twee categorieën

Msb’s: niet-transparant (vrijwel altijd coöperatie) en transparant (de maat-
schap). Beide categorieën zijn hieronder naar grootte gerangschikt. De
grootste groep is die van 51-150 fte. Coöperaties vallen in meerderheid in
de categorie ‘150 fte of meer’.
31,58%

26,32%

15,79% 15,79%

5,26% 5,26%

50 fte of minder 51-150 fte 151 fte of meer

transparant - maatschap niet transparant - coöperatie

 BDO-BENCHMARK ZIEKENHUIZEN 2018 ONDERZOEK BDO NAAR
16 MSB-SPECIAL ONDERNEMERSCHAP MSB
17

Uitkomsten onderzoek deponering

jaarrekeningen door Msb’s

‘Uit het onderzoek Uit ons onderzoek naar de deponering van jaarrekeningen door Msb’s over 2016 Personeelskosten
blijkt dat lang niet en 2017 blijkt de volgende stand van zaken: Op de vraag hoe hoog de personeelskosten zijn ten opzichte van de omzet,
antwoordden de Msb’s als volgt:
alle Msb's hebben Coöperaties Maatschappen Totaal
Niet-transparant Transparant
gedeponeerd, hoewel AANTAL Msb's 43 18 61

het deponeren van Jaarrekening 2017 is gedeponeerd 27 1 28*

5% of minder 26,1% 0%

6% – 10% 39,1% 4,4%

de jaarrekening voor waarvan incl. balans en resultatenrekening 7 1 8**
11% – 15% 8,7% 8,7%
coöperaties wettelijk Jaarrekening 2017 is niet gedeponeerd 16 17 33
16% of meer 4,4% 8,6%
verplicht is' Jaarrekening 2016 is gedeponeerd 37 1 38
Bron: combinatie van informatie uit jaarrekeningen en enquêteresultaten.
waarvan incl. balans en resultatenrekening 11 1 12
Conclusie: Bij ruim een kwart van de Msb’s omvatten de personeelskosten 11%
Jaarrekening 2016 is niet gedeponeerd 6 17 23
of meer ten opzichte van de omzet. Uit de BDO-benchmark 2018 komt naar voren
* Van deze 28 jaarrekeningen is in bijlage I een totale balans opgenomen. dat dit percentage bij algemene ziekenhuizen gemiddeld 47,8% is. De personeels-
** Van deze 8 jaarrekeningen is in bijlage II een totale balans opgenomen en in bijlage III een totale kosten bij Msb’s zijn dus zeer laag.
resultatenrekening.
Eigen vermogen
Wij concluderen hieruit dat lang niet alle Msb’s hebben gedeponeerd, hoewel het Uit de gedeponeerde jaarrekeningen over het jaar 2017 blijkt hoe hoog het
deponeren van de jaarrekening voor coöperaties wettelijk verplicht is. Slechts eigen vermogen is ten opzichte van het totaal vermogen:
8 Msb’s hebben de balans en de resultatenrekening gedeponeerd in 2017, het
overgrote deel van de gedeponeerde stukken bevat uitsluitend een balans, Niet-transparant Transparant
hetgeen voor de kleinere Msb’s ook is toegestaan.
5% of minder 14,3% 0%
Uit deze deelwaarneming van de jaarrekeningen van de Msb’s alsmede de 6% – 15% 35,7% 0%
enquête zijn de navolgende conclusies te trekken omtrent investeringen,
16% – 25% 17,9% 0%
personele kosten en het eigen vermogen:
26% of meer 28,5% 3,6%
Investeringen: materiële vaste activa versus totale activa
De investeringen vinden we op de balans hoofdzakelijk terug in de vorm Bron: gedeponeerde balansen 2017.
van materiële vaste activa. We berekenden deze als percentage van de
totale activa in het Msb. Conclusie: 14,3% van de Msb's heeft een eigen vermogen van 5% of minder.
5% eigen vermogen is in de ogen van de Belastingdienst onvoldoende. Echter,
Niet-transparant Transparant wat wel voldoende is, heeft men nooit bekend gemaakt. Het gemiddelde eigen
vermogen van de 28 Msb’s waarvan balansinformatie is gepubliceerd, bedraagt
5% of minder 88,1% 9,5%
ultimo 2017 19,7%. In 2016 bedroeg dit nog 17,1%.
6% – 10% 0% 2,4%

10% of meer 0% 0%

Bron: combinatie van informatie uit jaarrekeningen en enquêteresultaten.

Conclusie: nagenoeg alle Msb’s beschikken over 5% of minder materiële vaste

activa. Uit de gedeponeerde jaarrekeningen over 2017 blijkt een gemiddelde
van slechts 4%. De investeringen zijn nog minimaal.
 BDO-BENCHMARK ZIEKENHUIZEN 2018 ONDERZOEK BDO NAAR
18 MSB-SPECIAL ONDERNEMERSCHAP MSB
19

Highlights uitkomsten enquête naar

ondernemingsactiviteiten bij Msb’s

Uit de enquête die onder 19 Msb’s heeft plaatsgevonden, komen additionele Derde geldstroom
inzichten omtrent de Msb’s naar boven inzake de invulling van de bestuursfunctie Op de vraag hoe groot de derde geldstroom ten behoeve van zaken als research
en het aantal gesloten samenwerkingsovereenkomsten. en ontwikkeling is in verhouding tot de omzet, antwoordde men:

Niet-transparant Transparant
Invulling bestuursfunctie
Op de vraag hoe de bestuursfunctie van het Msb is ingevuld, antwoordden
2% of minder 31,6% 10,5%
de Msb’s als volgt:
3% - 5% 26,3% 10,5%
Niet-transparant Transparant
6% of meer 15,8% 5,3%

Beroepsmatig
0% 5,3%
Bron: enquêteresultaten.
Medisch specialisten 42,1% 15,8%
Conclusie: Bij bijna 80% van de Msb’s is de derde geldstroom 5% of minder van
Combinatie 31,5% 5,3%
de omzet.
Bron: enquêteresultaten.
Ledenvergoeding versus omzet
Conclusie: Bij bijna alle Msb’s maken medici deel uit van het bestuur. Bij 58% Op de vraag hoe de ledenvergoeding – de jaarlijkse betaling aan de
bestaat het bestuur uit enkel medisch specialisten. leden – zich verhoudt tot de omzet van het Msb, antwoordde men:

Aantal gesloten samenwerkingsovereenkomsten Niet-transparant Transparant

Op de vraag hoeveel samenwerkingsovereenkomsten het Msb heeft gesloten,
antwoordden de Msb’s als volgt:
70% of minder 0% 8,3%

71% - 80% 12,5% 0%

Niet-transparant Transparant
81% - 90% 50,0% 8,3%

1 42,1% 21,1% 91% of meer 16,7% 4,2%

2–3 21,1% 0%
Bron: combinatie van informatie uit jaarrekeningen en enquêteresultaten.
4 of meer 10,5% 5,2%

Conclusie: Bij ruim driekwart van de Msb’s is de ledenvergoeding 81% of

Bron: enquêteresultaten.
meer t.o.v. de omzet.
Conclusie: Een ruime meerderheid van de Msb’s heeft een samenwerkingsover-
eenkomst gesloten met één ziekenhuis.
 BDO-BENCHMARK ZIEKENHUIZEN 2018
20 MSB-SPECIAL
‘Het blijkt dat bij menig
Msb nog geen sprake
is van transparantie
in activiteiten en
good governance’
ONDERZOEK BDO NAAR
ONDERNEMERSCHAP MSB
21
Conclusies onderzoek BDO
Gegeven deze constateringen trekken wij als BDO de volgende conclusies:
 Uit de analyse van de gedeponeerde jaarrekeningen 2016 en de uitkomsten
van de enquête blijkt dat de organisatie- en ondernemingsdrang onder
medisch specialisten achter blijft bij de verwachtingen van 2014.
 De eerste resultaten over 2017 geven weinig reden tot optimisme.
Op basis van de beschikbare gegevens kunnen we over de stand van
zaken met betrekking tot 2017 onvoldoende conclusies trekken om
te kunnen spreken van een opgaande trend.
 Meerdere Msb’s voldoen niet (dan wel niet volledig en/of tijdig) aan hun
deponeringsplicht; dit is niet alleen een economisch delict, maar past ook
niet in een zorgwereld waar transparantie cruciaal is.
 Menig medisch specialistisch bedrijf is volgens het door de Belastingdienst
geschetste kader nog niet klaar voor de toekomst.
 BDO-BENCHMARK ZIEKENHUIZEN 2018
22 MSB-SPECIAL
Toekomst Msb’s BDO bevestigt het beeld van voor-
malig minister Edith Schippers – het
in het veranderende
huidige Msb is een vluchtheuvel
Medisch specialisten hebben hun maat-
schappen ten tijde van de invoering van
zorglandschap
de integrale bekostiging per 1 januari
2015 geherstructureerd, waarbij zij
konden kiezen tussen het loondienst-
model, het samenwerkingsmodel (Msb)
en het participatiemodel. In de meeste
ziekenhuizen is gekozen voor het
samenwerkingsmodel, waarbij een
Msb werd opgericht. Er is vrijwel niet
gekozen voor het participatiemodel.
Toenmalig minister Edith Schippers
beschouwde het Msb als een vlucht-
heuvel, een tussenstap op weg naar
mede-eigenaarschap. Haar analyse
indertijd komt overeen met onze
bevindingen. Hoewel wij voorbeelden
hebben gevonden van Msb’s die op
inspirerende wijze met hun onder-
nemerschap aan de slag zijn gegaan,
moeten wij constateren dat grosso
modo het ondernemerschap nog niet
helemaal uit de verf komt.
De rol van de medisch specialist
Er zijn volop medisch specialisten die
met plannen rondlopen ter verbetering
van de ziekenhuiszorg. Van vage ideeën
tot welomschreven plannen; met name
nu de digitalisering de zorg steeds meer
in zijn greep krijgt, doemen overal
nieuwe vergezichten op voor verbete-
ring in de wijze waarop de zorg naar
de patiënt wordt gebracht.
TOEKOMST MSB IN HET
VERANDERENDE ZORGLANDSCHAP
23
Het traditionele zorgsysteem heeft zijn
beste tijd gehad. De mondige patiënt,
‘Er zijn mooie best
practices van Msb’s,
cliënt, oudere en persoon-met-een-
beperking krijgt meer en meer zelf de maar gegeven zijn
regie. In plaats van ziekte genezen,
inherente structuur is
wordt zorg verlenen steeds meer het
bevorderen van gezondheid. Die nieuwe
realiteit voor zorgverleners zal leiden het Msb een tussen-
tot nieuwe businessmodellen. Business- station op weg naar
modellen waarin de vier krachten die de
toekomst van de zorg zullen bepalen, het participatiemodel’
samenkomen: preventie, innovatie,
digitalisering en ketenintegratie.
Want daar is men het ondertussen
wel over eens: betere zorg voor de
patiënt, georganiseerd in een nieuw
businessmodel, is over de lange termijn
niet duurder maar goedkoper. Value
based healthcare, Zinnige Zorg, Triple
Aim, het zijn allemaal uitingen van die-
zelfde zoektocht. En de middelen die
daarbij worden gebruikt zijn technologie,
monitoring van uitkomsten en (multi-
disciplinaire) samenwerking.
In onze visie speelt de medisch specialist
een actieve rol in die ontwikkelingen
en is ondernemerschap meer gewenst
dan ooit. Wij zijn ervan overtuigd dat
de medisch specialist van centraal
belang is bij de herinrichting van het
zorglandschap; de vraag is alleen hoe
dit vorm te geven met alle overige stake-
holders in het veld. Daarnaast is de
vraag of de huidige Msb-structuur
daarbij helpt. Goede invulling van deze
vraagstukken heeft als belangrijke
bijvangst dat het fiscale (ondernemers-)
vraagstuk van substance ook automa-
tisch is opgelost.
 BDO-BENCHMARK ZIEKENHUIZEN 2018
24 MSB-SPECIAL
‘Wat nodig is, is een
bij voorkeur met de
RvB van het plaatselijke
ziekenhuis gedeelde
strategie- en beleids-
ontwikkeling. Zonder
dat missen termen
als ‘substance’ en
‘ondernemerschap’ de
context die ze nodig
hebben om tot bloei
te kunnen komen’
TOEKOMST MSB IN HET
VERANDERENDE ZORGLANDSCHAP
25
Gewetensvragen Van Msb naar participatiemodel Nu de overheid nog ‘De overheid zal
De herinrichting van het zorglandschap neemt nu concrete vormen aan. De rol Uit bovenstaande vragen blijkt dat het Een belangrijke kanttekening moet het participatiemodel
van de medisch specialist is daarbij onontbeerlijk. Daarbij komen de volgende Msb zoals dat is vormgegeven, ervaren wel worden gemaakt: de overheid zal
gewetensvragen op over het keurslijf waar de Msb’s zich in bevinden: wordt als een keurslijf. Dit noopt tot het het participatiemodel moeten gaan moeten gaan facili-
maken van keuzes. Daarbij zal invulling faciliteren door een vorm van geregu-
1 Wat is de visie achter ons Msb? En hoe ziet de strategie eruit? moeten worden gegeven aan de gelijk- leerde winstuitkering voor ziekenhuizen
teren door een vorm
Wat voor rol wilt u als medisch specialist spelen in de stormachtige ont- gerichtheid, het effectief maken van het mogelijk te maken en tevens duidelijk- van gereguleerde
wikkelingen die de zorg doormaakt? Wat voor strategische portfoliokeuzes besluitvormingsmodel van de medisch heid moeten geven over de fiscale
denkt u in samenwerking met het ziekenhuis te moeten maken? Moet er specialisten en het operationaliseren (ondernemers)status van specialisten.
winstuitkering voor
sprake gaan zijn van groei of van krimp? Hoe bent u van zins om regionale van een duurzame strategische visie. ziekenhuizen mogelijk
samenwerking aan te gaan met ketenpartners? Is de opzet van een zelfstandig Dat is niet onmogelijk blijkt uit de voor- Deze vorm van echt medisch specia-
behandelcentrum een optie? Welke rol wilt u spelen in de steeds verdere beelden die we zien bij Amphia en Rivas. listisch ondernemerschap maakt het
te maken en tevens
uitrol van eHealth? Waarin denkt u te moeten investeren? Waarin juist niet? mogelijk om de Nederlandse zorg kwali- duidelijkheid moeten
Allemaal vragen waarop de meeste Msb’s momenteel nog geen antwoorden Echter, de uitkomsten van ons onder- tatief beter te maken, de waarde voor
hebben. Wat nodig is, is een bij voorkeur met de RvB van het plaatselijke zoek roepen de vraag op of het huidige de patiënt te verhogen en uiteindelijk geven over de fiscale
ziekenhuis gedeelde strategie- en beleidsontwikkeling. Zonder dat missen Msb de geëigende structuur is om tot ook nog besparingen te realiseren. (ondernemers)status
termen als ‘meer substance’ en ‘ondernemerschap’ de context die ze nodig zorginnovatie te komen. Gegeven de
hebben om tot stand/bloei te kunnen komen. Succes is dan een toevalstreffer. noodzaak tot snelle actie denken wij dat van specialisten’
langdurige verandertrajecten voor de
2 Is er sprake van meer gelijkgerichtheid? huidige Msb’s niet het antwoord zijn.
De bedoeling van de integrale bekostiging was meer gelijkgerichtheid tussen Andere manieren van samenwerken of
het ziekenhuis en de vrijgevestigde medisch specialisten die er werken. Het echt ondernemende medici die partici-
gevaar is echter dat Msb en ziekenhuis zich juist los van elkaar ontwikkelen, peren in het ziekenhuis, vormen in onze
waarbij ze steeds meer als kemphanen tegenover elkaar komen te staan. ogen de structuur van de toekomst, om
Daarom moeten beide partijen vanaf het begin van hun samenwerking actief in samenspraak met het ziekenhuis de
investeren in het gezamenlijk belang. regie te nemen in zorginnovatie en
nieuwe businessmodellen.
3 Wat is ons beslismodel?
In veel medische maatschappen hebben van oudsher alle maten evenveel Daarnaast biedt het participatiemodel
invloed op de besluitvorming. Natuurlijk was het dagelijks bestuur altijd mogelijkheden om privaat kapitaal
bepalend voor de agenda, maar elke maat had het recht om eigenhandig aan te trekken, hetgeen bijdraagt aan
een besluit tegen te houden. Dit simpele democratische beslismodel heeft de financiering van noodzakelijke
in het medisch specialistisch bedrijf dat zich als onderneming dient te investeringen in innovatie. Tevens
ontwikkelen, zijn beste tijd gehad. sluit het participatiemodel goed aan
bij de behoeften van specialisten tot
4 Is ons fundament geschikt om bedrijfsmatig werken mogelijk te maken? het behoud van zelfbeschikkingsrecht,
Alle, zo niet bijna alle maatschappen in ons land hebben in 2014 hun eigen invloed in de eigen medische praktijk
versie van een medisch specialistisch bedrijf opgezet. En al die versies zijn en zeggenschap.
vanwege tijdsdruk provisorisch tot stand gekomen, met veel knip- en plak-
werk en met primair maar één doel: het veiligstellen van de fiscale status van
de vrijgevestigde medisch specialist als ondernemer. Stel uzelf de volgende
vraag: is ons Msb in zijn huidige juridische vorm toekomstbestendig? Ook tegen
mogelijke beleidswijzigingen de komende jaren van de Belastingdienst?
 BDO-BENCHMARK ZIEKENHUIZEN 2018
26 MSB-SPECIAL BIJLAGEN 27

BIJLAGE I: TOTALE BALANS*

(28 Msb's die een balans over 2017 en 2016 hebben gedeponeerd)

(in euro's) 2017 2016 Mutatie % mutatie

absoluut 2017-2016

Bijlagen
ACTIVA
Vaste activa
Immateriële vaste activa 1.726.635 1.545.907 180.728 11,7%
Materiële vaste activa 826.242 934.501 -108.259 -11,6%
Financiële vaste activa 7.424.285 6.606.129 818.156 12,4%
9.977.162 9.086.537 890.625 9,8%

Vlottende activa
Voorraden 272.865 291.734 -18.869 -6,5%
Handelsdebiteuren 6.030.380 1.054.582 4.975.798 471,8%
Vorderingen 131.490.354 134.520.211 -3.029.857 -2,3%
Liquide middelen 69.030.912 71.760.610 -2.729.698 -3,8%
206.824.511 207.627.137 -802.626 -0,4%
TOTAAL ACTIVA 216.801.673 216.713.674 87.999 0,0%

PASSIVA
Eigen vermogen
Ledenkapitaal 20.824.672 16.883.867 3.940.805 23,3%
Algemene en overige reserves 21.846.864 20.205.712 1.641.152 8,1%
42.671.536 37.089.579 5.581.957 15,0%

Voorzieningen 4.130.949 2.125.391 2.005.558 94,4%

Langlopende schulden 624.703 816.990 -192.287 -23,5%

Kortlopende schulden 169.374.485 176.681.714 -7.307.229 -4,1%

TOTAAL PASSIVA 216.801.673 216.713.674 87.999 0,0%

* Deze totale balans in opgesteld op basis van informatie van 28 gepubliceerde jaarrekeningen.
Van de 33 overige in het onderzoek betrokken Msb's is geen openbare informatie beschikbaar.
 BDO-BENCHMARK ZIEKENHUIZEN 2018
28 MSB-SPECIAL BIJLAGEN 29

BIJLAGE II: TOTALE BALANS* BIJLAGE III: TOTALE RESULTATENREKENING*

(Acht Msb's die een balans en resultatenrekening (Acht Msb's die een balans en resultatenrekening
over 2017 en 2016 hebben gedeponeerd) over 2017 en 2016 hebben gedeponeerd)
(in euro's) 2017 2016 Mutatie % mutatie (in euro's) 2017 2016 Mutatie % mutatie
absoluut 2017-2016 absoluut 2017-2016
BRUTO BEDRIJFSRESULTAAT** 57.204.579 56.009.634 1.194.945 2,1%
ACTIVA
Vaste activa BEDRIJFSLASTEN
Immateriële vaste activa 1.565.592 1.278.361 287.231 22,5% Kosten uitbesteed werk 285.371 306.603 -21.232 -6,9%
Materiële vaste activa 797.993 902.817 -104.824 -11,6% Personeelskosten 37.500.290 31.515.684 5.984.606 19,0%
Financiële vaste activa 1.194.274 686.764 507.510 73,9% Afschrijvingen 739.174 461.892 277.282 60,0%
3.557.859 2.867.942 689.917 24,1% Overige bedrijfskosten 17.501.112 17.089.471 411.641 2,4%
Totaal 56.025.947 49.373.650 6.652.297 13,5%
Vlottende activa
Handelsdebiteuren 697.229 1.054.582 -357.353 -33,9% SALDO OPBRENGSTEN EN LASTEN 1.178.632 6.635.984 -5.457.352 -82,2%
Vorderingen 53.526.625 56.499.793 -2.973.168 -5,3%
Liquide middelen 28.640.117 27.912.090 728.027 2,6% Financiële baten en lasten -22.973 -19.226 -3.747 19,5%
82.863.971 85.466.465 -2.602.494 -3,0%
TOTAAL ACTIVA 86.421.830 88.334.407 -1.912.577 -2,2% RESULTATEN UIT GEWONE BEDRIJFSUITOEFENING 1.155.659 6.616.758 -5.461.099 -82,5%

PASSIVA Belastingen resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening -203.165 -1.549.879 1.346.714 -86,9%
Eigen vermogen**
Ledenkapitaal 13.909.521 12.961.519 948.002 7,3% Resultaat 952.494 5.066.879 -4.114.385 -81,2%
Algemene en overige reserves 6.832.346 7.294.196 -461.850 -6,3%
20.741.867 20.255.715 486.152 2,4%

Voorzieningen 2.034.168 1.066.661 967.507 90,7% * Deze totale resultatenrekening is opgesteld op basis van informatie van slechts acht gepubliceerde volledige jaarrekeningen. Van de 53 overige
in het onderzoek betrokken Msb's zijn niet zowel de balans als de resultatenrekening gepubliceerd. Voor vergelijkingsdoeleinden hebben door
BDO aanpassingen plaatsgevonden in de presentatie van de cijfers.
Langlopende schulden 127.370 275.657 -148.287 -53,8%
** Het bruto bedrijfsresultaat bestaat uit de opbrengsten die het Msb ontvangt van het ziekenhuis en eventuele overige opbrengsten minus de aan medisch
specialisten uitbetaalde ledenvergoeding. De omzet van de Msb's blijkt (veelal) niet uit de jaarrekeningen en datzelfde geldt voor de ledenvergoedingen.
Kortlopende schulden 63.518.425 66.736.374 -3.217.949 -4,8% Volgens de huidige wet- en regelgeving is het niet verplicht deze posten toe te lichten. Slechts een drietal Msb's heeft de omzet en de aan de medisch
specialisten betaalde ledenvergoedingen wel vermeld in de jaarrekening. Voor deze drie Msb's bedroegen de ledenvergoedingen in totaliteit € 147 mln,
dit bedrag is in de betreffende jaarrekeningen eveneens als omzet verantwoord. Vanuit ons onderzoek van de BDO Benchmark ziekenhuizen kan
TOTAAL PASSIVA 86.421.830 88.334.407 -1.912.577 -2,2% worden afgeleid dat de omzet van Msb's voor de gehele sector over 2017 ten minste € 2 miljard bedraagt. Slechts een fractie van dit bedrag is derhalve
terug te vinden in de gepubliceerde jaarrekeningen. Derhalve hebben wij bij de informatie ten aanzien van verhoudingen tussen personeelskosten,
ledenvergoedingen en derde geldstromen in relatie tot de omzet gebruik gemaakt van enquête resultaten.

* Deze totale balans is opgesteld op basis van informatie van slechts acht gepubliceerde volledige jaarrekeningen.
Van de 53 overige in het onderzoek betrokken Msb's zijn niet zowel de balans als de resultatenrekening gepubliceerd.

** De mutatie van het totale eigen vermogen bedraagt € 486.152. Dit wijkt af met het totale resultaat volgens de resultatenrekening ad € 952.494
vanwege in totaal per saldo € 466.342 aan rechtstreekse vermogensmutaties. Dit betreft het saldo van betalingen en/of ontvangsten van
medisch specialisten die niet via het resultaat worden verwerkt.
 BDO-BENCHMARK ZIEKENHUIZEN 2018
30 MSB-SPECIAL

BRANCHEGROEP ZORG

Hoe houd ik mijn zorginstelling in deze uitdagende tijden financieel Voor meer informatie naar aanleiding van dit onderzoeksrapport of over de
gezond? De moderne zorg is een veeleisend vak: instellingen moeten branchegroep Zorg van BDO kunt u contact opnemen met:
niet alleen kwalitatief hoogstaande zorg leveren, maar ook kostenefficiënt
en veilig werken. De overheid snijdt in budgetten, de concurrentie groeit BDO ACCOUNTANCY & BEDRIJFSADVIES
en de consument wordt met de dag kritischer. Hoe behoudt u in deze P.J.L.M. (Peter) Trouw AA
uitdagende tijden als zorginstelling uw bestaansrecht? Professioneel advies Tel: 06 25 06 59 65
kan u helpen om de juiste koers te kiezen. E-mail: peter.trouw@bdo.nl

Bij BDO geloven we dat zorginstellingen hun maatschappelijke relevantie M. (Mike) van Pinxteren
met slimme bedrijfsmatige keuzes juist nu kunnen vergroten. Dat is ook Tel: 06 22 98 60 74
het doel dat de specialisten van onze branchegroep Zorg steeds voor ogen E-mail: mike.van.pinxteren@bdo.nl
hebben. Samen met collega’s in andere branches van de publieke sector
vertalen we actuele ontwikkelingen en inzichten naar gerichte adviezen en BDO BELASTINGADVIES
praktische ondersteuning voor uw organisatie. drs. T. (Twan) Jacob
Tel: 06 20 54 71 95
Meer informatie E-mail: twan.jacob@bdo.nl
Branchegroep Zorg van BDO
E-mail: publiekesector@bdo.nl mr. drs. N.T. (Nika) Stegeman-Kruijt
Internet: www.bdo.nl/zorg Tel: 06 13 09 50 11
www.linkedin.com/company/bdo-branchegroep-zorg E-mail: nika.stegeman@bdo.nl

BDO AUDIT & ASSURANCE

drs. C.F. (Chris) van den Haak RA
Tel: 06 52 47 68 82
E-mail: chris.van.den.haak@bdo.nl

drs. K. (Katelijn) Troe RA

Tel: 06 83 94 59 57
E-mail: katelijn.troe@bdo.nl

BDO ADVISORY
drs. V. (Vincent) Eversdijk RA
Tel: 06 52 61 51 65
E-mail: vincent.eversdijk@bdo.nl

drs. F.J. (Frank) van der Lee RA

Tel: 06 11 00 31 17
E-mail: frank.van.der.lee@bdo.nl
nieuwe
perspectieven
In de nieuwe economie doen kansen zich sneller voor dan ooit. Nieuwe spelregels geven een boost
aan zakelijk werken. En een nieuwe generatie staat klaar om het anders te doen. Beter, slimmer,
innovatiever. Wie succesvol wil ondernemen, moet zelf ook vernieuwen. Open staan voor verandering.
En met open vizier kijken naar de mogelijkheden die voor ons liggen.

Nieuwe perspectieven, dát is wat BDO u wil bieden. En kan bieden, dankzij onze unieke combinatie van
lokale marktkennis en een internationaal netwerk. Persoonlijke dienstverlening en een professionele
aanpak. BDO helpt u graag om vanuit een andere invalshoek naar uw business te kijken. Zodat u de
juiste beslissingen neemt om uw organisatie sterker, wendbaarder en succesvoller te maken. Of u nu
een mkb-bedrijf, familiebedrijf, publieke organisatie of internationale onderneming bent.

BDO kijkt graag met u vooruit. Samen komen we tot nieuwe inzichten en nieuwe kansen in uw markt.
Samen creëren we nieuwe perspectieven. Deze publicatie is zorgvuldig voorbereid
en tot stand gekomen, maar is in
algemene bewoordingen gesteld en bevat
alleen informatie van algemene aard.
Deze publicatie bevat geen advies voor
concrete situaties, zodat uitdrukkelijk
wordt afgeraden om zonder advies van
een deskundige op basis van de
informatie in deze publicatie te handelen,
na te laten of besluiten te nemen. Voor
het verkrijgen van een advies dat is
toegesneden op uw concrete situatie,
kunt u zich wenden tot BDO Accountants
& Adviseurs of een van haar adviseurs.
BDO Accountants & Adviseurs, de met
haar gelieerde partijen en haar adviseurs
aanvaarden geen aansprakelijkheid voor
schade die het gevolg is van handelen,
nalaten of het nemen van besluiten op
basis van de informatie in deze publicatie.

BDO is een op naam van Stichting BDO

te Amsterdam geregistreerd merk.

In deze publicatie wordt BDO gebruikt ter

aanduiding van de organisatie die onder de
merknaam ‘BDO’ actief is op het gebied
van de professionele dienstverlening
(accountancy, belastingadvies en advisory).

BDO Accountants & Adviseurs is een op

naam van BDO Holding B.V. te Eindhoven
geregistreerde handelsnaam en wordt
gebruikt ter aanduiding van een aantal
met elkaar in een groep verbonden rechts-
personen, die ieder afzonderlijk onder de
merknaam ‘BDO’ actief zijn op een bepaald
terrein van de professionele dienstverlening
(accountancy, belastingadvies en advisory).

BDO Holding B.V. is lid van BDO Inter-

national Ltd, een rechtspersoon naar Engels
recht met beperkte aansprakelijkheid, en
maakt deel uit van het wereldwijde netwerk
van juridisch zelfstandige organisaties die
onder de naam ‘BDO’ optreden.

BDO is de merknaam die wordt gebruikt

ter aanduiding van het BDO-netwerk en

bdo.nl/zorg van elk van de BDO Member Firms.

02/2019 – PS1908