1.
ΤΙ ΜΑΣ ΛΕΝΕ ΟΙ ΘΕΩΡΙΕΣ ΤΩΝ ΚΡΙΣΕΩΝ
Μέσο: . . . . . . . . . ΝΕΑ ΣΕΛΙΔΑ
Ημ. Έκδοσης: . . .16/02/2020 Ημ. Αποδελτίωσης: . . .16/02/2020
Σελίδα: . . . . . . . . 25
Innews AE - Αποδελτίωση Τύπου - http://www.innews.gr
Τι μας λένε οι θεωρίες
των κρίσεων
ΑΠ ΚΑΙ ΕΝΑΜΙΣΗ χρόνο η οικονομική
ύφεση που δοκίμασε την
Ε
ελληνική κοινωνία επί σχεδόν
δέκα συνεχή χρόνια αποτελεί
επίσημα παρελθόν. Αφήνοντας,
ωστόσο, τα μακροοικονομικά
μεγέθη στην άκρη και στρέφοντας το βλέμμα
στο ατομικό επίπεδο, εύκολα θα μπορούσε
να παρατηρήσει κανείς ότι τα σημάδια
αυτού που επρόκειτο να αποτελέσει μια από
τις μεγαλύτερες οικονομικές κρίσεις της σύγχρονης
Ιστορίας είναι ορατά ακόμα τόσο οικονομικά
όσο και στην υγεία, τον ψυχισμό
και τις διαπροσωπικές σχέσεις.
Η Θεωρία
Επιμένοντας να θέλουμε να αποφύγουμε τους
οικονομικούς ορισμούς των κρίσεων, όπου η
συνομιλία οικονομικών δεικτών και καθημερινής
εμπειρίας προσιδιάζει συχνά σε Πύργο
της Βαβέλ, ας προσπαθήσουμε να δούμε την
κρίση από μια ψυχολογική σκοπιά, δανειζόμενοι
στοιχεία από τις «Θεωρίες των Κρίσεων»,
όπως αυτές διατυπώθηκαν από τους G.
Caplan, L. Rapoport, HJ. Parad και Ν. Golan.
Σε ελεύθερη απόδοση, μπορούμε να πούμε
ότι ένα αναπάντεχο εκλυτικό γεγονός κινδύνου,
εσωτερικό ή εξωτερικό, διαταράσσει την
ομοιοστατική ισορροπία ενός συστήματος (ή
του ατόμου ως ελάχιστου δυνατού συστήματος)
με αποτέλεσμα να επέλθει άγχος και αναστάτωση.
Το σύστημα τότε επιστρατεύει ό,τι
μηχανισμούς επίλυσης προβλημάτων διαθέτει
προκειμένου να επανέλθει στην προηγούμενη
κατάσταση ηρεμίας. Αν αυτοί δεν επιτύχουν,
το στρες αυξάνεται, η διατάραξη δεν
αποκαθίσταται, η ένταση κορυφώνεται και
το σύστημα αποδιοργανώνεται. Οπου σύστημα,
μπορούμε να βάλουμε κράτος, κοινωνία,
άτομο. Με πιο ακραία ατομικούς όρους, το
σύστημα αντιδρά με τους «νευροφυσιολογι-
κούς» μηχανισμούς αντίδρασης στον κίνδυνο,
δηλαδή πανικός.
Το Αποτύπωμα
Σημαντικό μέρος της παγκόσμιας και εγχώριας
έρευνας έχει καταδείξει ότι η αλληλεξάρτηση
κοινωνικοοικονομικής κατάστασης
και ψυχικής υγείας του ατόμου αποτελεί
υπόθεση, αν όχι σίγουρη (μια και στη
στατιστική επιστήμη μιλάμε με πιθανότητες
και όχι με σχέσεις αιτιότητας), οπωσδήποτε
ασφαλή. Αυτό σημαίνει ότι όσο εκπίπτει η
πρώτη τόσο αποσταθεροποιείται η δεύτερη.
Με την έμφαση στους παράγοντες της τεράστιας
αύξησης της ανεργίας και της συντριπτικής
σε πολλές περιπτώσεις μείωσης
εισοδήματος που έφερε μαζί της η κρίση,
οδηγούμαστε προοδευτικά στη μεγιστοποίηση
της ανασφάλειας και τελικά στη ραγδαία
αύξηση του άγχους και κυρίως της κατάθλιψης
(ενδιαφέρον παρουσιάζει και η ύπαρξη
του όρου recession depression).
Το βιοψυκοκοινωνικό πρότυπο
Αγχος και κατάθλιψη στο μυαλό πολλών
ανθρώπων
σημαίνει αυτόματα αγχολυτικά και
αντικαταθλιπτικά. Μπορούμε να μιλήσουμε
για αύξηση ψυχοφαρμάκων πιθανά σχετιζόμενη
με την περίοδο της κρίσης; Τα λύματα
των κατοίκων της Αττικής και τα στοιχεία
της ΕΛΣΤΑΤ φαίνεται να ωθούν την απά¬
ντηση προς το «ναι». Μπορεί η φαρμακολογία
να δώσει κάποιες φορές την αμεσότερη
ή ακόμα και τη μόνη διαθέσιμη λύση στο
άγχος και τη θλίψη; Ναι. Είναι αυτό ως γεγονός
από μόνο του κακό; Φυσικά και όχι.
Είναι εξέχουσας σημασίας για το άτομο να
αντιμετωπίζονται όσο το δυνατόν πιο άμεσα
κάποιες φορές το άγχος και η θλίψη; Οπωσδήποτε.
Μπορεί να διαρκέσει αυτό για πάντα;
Σε καμία περίπτωση.
ΣΥΜΦΩΝΑ με το βιοψυχοκοινωνικό μοντέλο
(περισσότερο δημοφιλές στην Ψυχιατρική
και την Ψυχολογία και λιγότερο μέχρι στιγμής
στην Ιατρική), το άτομο προσεγγίζεται
ως σύνολο αλληλεπίδρασης βιολογικών - γενετικών,
ψυχολογικών και κοινωνικών συνιστωσών.
Με άλλα λόγια, η γενετική προδιάθεση
αποτελεί τη βάση εμφάνισης μιας
ψυχικής νόσου και το κοινωνικό περιβάλλον
μπορεί συχνά να αποτελέσει καθοριστικό παράγοντα
στην εμφάνιση αυτή. Αντίστοιχα, η
ψυχική υγεία μπορεί να επηρεάσει τη σωματική
και αντίστροφα. Τέλος, η πλαστικότητα
του εγκεφάλου, δηλαδή η δυνατότητά του να
δημιουργεί νέες συνοπτικές συνδέσεις μέσω
της μάθησης και της ψυχοθεραπείας, όπως
προκύπτει από τις νευροαπεικονιστικές μελέτες,
έρχεται πλέον να σφραγίσει την ιδέα
ότι η παρέμβαση στα θέματα που άπτονται
της ψυχικής υγείας πρέπει να γίνεται με έμφαση
τόσο στη βιολογία όσο και στο ίδιο το
ψυχικό όργανο του ατόμου και ιδανικά και
στο κοινωνικό του περιβάλλον.
Το μετα-αποτυπωμα
Η οικονομική κρίση φάνηκε σε πολλές περιπτώσεις
να υπερβαίνει τα ψυχικά αποθέματα
της κοινωνίας μας, ωθώντας τους περισσότερους
από εμάς σε αναγκαστική ευελιξία και
προκαλώντας την προσαρμοστικότητά μας
επανειλημμένα. Επανερχόμενοι στις θεωρίες
των κρίσεων, χωρίς την παραμικρή τάση
ρομαντικοποίησης μιας δυσφορικής και άδικης
συνθήκης και έχοντας πάντοτε κατά νου
ότι χωρίς την ενστάλαξη ελπίδας δεν είμαστε
τίποτα ούτε ως ψυχοθεραπευτές αλλά ούτε
και ως κοινωνικοπολιτικά όντα με το βλέμμα
στραμμένο προς την εξύψωση και την αλλαγή,
ας θυμόμαστε ότι οι κρίσεις, με τις νέες
συνθήκες που διαμορφώνουν, δημιουργούν
γόνιμο έδαφος για αμφισβήτηση, προκαλούν
για νέα δράση, κινητοποιούν εσωτερικές δυνάμεις.
Εμπεριέχουν το δυναμικό της εξέλιξης
και είναι στο χέρι μας να δημιουργήσουμε
δυνατό εσωτερικό κέντρο ελέγχου και να
προσπαθήσουμε να αξιοποιήσουμε το τεράστιο
αυτό δυναμικό.
* Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια στη Γνωσιακή
Ιυμπεριφορική Υπνοθεραπεία
Οι κρίσεις,
με τις νέες συνθήκες
που διαμορφώνουν,
δημιουργούν γόνιμο
έδαφος για αμφισβήτηση,
προκαλούν για νέα δράση