You are on page 1of 310

+91 99838 59098 9015746713

3,42,239 . . 10.41 औ

1 2000 ठ औ

2011 6,86,21,012 5.67


- 23० 3' 30० 12' ( 7० 9')
69० 30' 78०17' ( 8० 47')
342239 10.41
(1 , 2000 )

23 ० 30' -

- 826 . . ( )
( , )

869 . . ( , )
( , , )

- 7०9'

- 8०47'

5920 . .(1070 4850 )

औ ए
14/15 , 1947 3310
. .
1. - (1216 . .)

2. (547 . .)

3. (1070 . .)

4. (512 . .)

- (1070 . .)

- (512 . .)

1070 . .

1. - 210 . .

2. - 168 . .

3. - 464 . .

4. - 228 . .

9 ,
, , , ,

-
( )

1.

2.

(464 . .) (168 . .)

- 2( , )

- 25

- 23

- 21

2 ए - ( +
), ( + )

4 - -

 :- +

 :- +

 :- +

 :- +

23० 30' ठ - 1.
2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

:- 7 .
" "
" " औ 19 . "ए
ए ए "
" ए "

-
" " 1818-1821
( ) ठ -
" "

1800 . " " ए" "


" "

1. - , , , ,
2. - , , , , ,
3. - , ,
4. - , , ,
5. - , ,
6. - ,
7. - ,

1 -
2 -
3 - 1956
4 -
5 - 1722
6 -
7 -
8 -
9 - 5920
10 -
11 -
12 -
13 -
14 - ,
15 - -
16 -
17 -
18 ठ -
19 -
20 - - -
21 -
22 - ( )
23 -
24 - 17
25 1070 -
26 -
27 -
28 - 58
29 -
30 ए - ( )

(89 . )

(1262 . .)

7 7 ( , , , , , ,
)

( )

(877 . .)

( )

(1600 . .)

10 10 ( , , ,
, , , , , , )

(1022 . .)
6 6 ( , ठ, ठ, ,
, )

- , ,
, ,
1800 -
1829 ए ए ए
ए , ,

26 1950
1 1956 26
26 - -1 , 1956
27 - -15 , 1982,
28 - -10 , 1991,
29 - -10 ,1991,
30 - -10 , 1991,
31 - -12 , 1994,
32 - 19 , 1997,
33 - -26 ,2008,
1. - , ,
2. -
3. -
1 ,
2008 ठ /

(38401 . .)
( - , - )
-1. - 2. –

1. - , , , ,
2. - , , , , ,
3. - , , ,
4. - , , ,
5. - , , ,
6. - , , ,
7. - , , , , ,

-
-
-
-
-
-
-

-
-
-
-
-
-
-
- ( )
-
6 -
- ( - )
- ( )
1949 ,
1962 15
, 1987

1987 ठ
4 , 2005 7

1 1956 6
2 ( ) 5 ए 4
( , , , )4

4 , 2005 7 - ,6 - ,5
,4 2( )

1. ? - 30 |
2. ?- 1949 ( 15
1949 |)
3. ?-1 1956
4. ?-
5. औ ठ ए ? - 19 औ 3
ठ |
6.1527 ?- |
7. ?- |
8. ( - 1582) ?- |
9. ए ?-
|
10. ?- |
11. ?- |
12. ?- (
)|
13.
?- |
14. ?- |
15. ?- |
16. ?- |
17. ?- |
18. ए ?-
19. ए ?-
|
20. ?- |
21. ठ ?- |
22. ?- |
23. ए ए ?- |
24. ए ?- |
25.1567-1568 ए
ए?- , |
26. ए ?- |
27. - |
28. - |
29. - |
30. - |

-
" "" " " "
" - " 1983

/ /
- ,
- ' '

- , - , /

( ) ( )

5000 1000 2
( , )

- ए
1730
363
363

/ 12
12 1978 ए
ठ 1994
50,000 25,000

1991

/ :
" - " 30-40

-
1983 " " " "
-" - "

-
-

- ,

- 1981 "ए " ए


-
ए ' ' '
'

" " ए

- (2014 )

ए औ ए

1981
औ - -
" - "

, , ,
( )

 - ,
 -
 -

-
4

-" "

( ) ( )

1948

1. ?-
2. ?-
3. ?-
4. ?-
5. ?-
6. ?-
7. ?-
8. ?-
9. ?-
10. ?-
11. ?- ठ
12. ?-
13. ?-
14. ?-
15. ?-
16. ?-
17.ए ?-
18. ए ?-
19. ए ?-
20. ?-
21. औ ?-
22. ?- औ
23. औ ?-
24. ?-
25. ?–

,
ए औ

- , , ,

ए-

1. ए
2. ए
3.
4.
5. ए ए

औ 37 38

1. (0-20 .)
2. (20-40 .)
3. (40-60 .)
4. (60-80 .)
5. (80-100 .)

1.
- , , औ
- 0-20 .
2.
- , , , . , , ,
,
औ - 20-40 .
3.
- , , , , , ,
-
औ - 40-60 .
4.
- , , , , , . . , . .
औ - 60-80 .
5.
- . . , , , , , , . .
औ - 60-80 .

- ठ -
ठ -

-
औ 57 . 10 100 .

34 , 33
- (100 .)
- (10 .)
औ 29
- (40 ), (38 )
- (5 )
- (120-140 .)
(48 )

-
-
-
- ( )5 .
50 . 50 . -

50 .
( )
- -

-
-

( )
ठ ठ
- (27 )
- (3 )

( + )

-
-


165 .
1 . .
- -
. , , 4

1. AW
2. BSHW
3. BWHW
4. CWG

1.
2.
3.
4.
5.
6. ( , , )
7.
8.
9.
10.
ए -
1. :( )
2. :( )
3. :( )

1.

, - , -
2.

- - -
-

3.

-
ठ ए


" / ठ"
- ( ) ए

ए औ -

-
, ,

- , , ,

- , , ,
- , , ,

- -

- - /

- - /

- -

23 1/2 1610 ./
23 56 औ 4 ए

365 5 48 46

21 ए 23
-

21 23
23 1/20 23 1/20 -

( )-0 23 1/20

( )-0 23 1/20

( ) - 23 1/20 / 21

- 23 1/20 / 22

21

- 21

- 21

- 21

- 21

22
, ए
,

- 22
- 22

- 22

- 22


1. 2.

औ 1
( , )

- - ( )
-
- ( )
-
- ( )
ठ - ( )
ठ - -
ठ - (-46)
ठ -
ठ - ( )
- ( )
-
- ( )
-
-
- ( )
- ( )
-
-
-
-
-
- ( - )
-
- ( )औ ( )
-
-
-
-
- ( )
-
( )-
( )-
- ( )
ठ ए
-
-
-
- ठ
-
- औ
- औ
-
21
22 -
-

/

ठ -

ठ ए ए
- ठ

50 .
ए ए .

- , ए

- ए

- ए

-


- - ए

ए ए

- - ए ठ ª - -

- औ (1470 .) 3

- औ (1510 .) 4

ए - ए

-


-

1.
2.
3.
4. ठ

1.

ए ए

61 40

, , , , , , , , ,
12
4 -

1.
2. -
3.
4.

1
औ 25 . , , ए औ
-


18 ए
" " , ,

2 -
ए ए
, , ए

3
, ,
( ) , ,
, , ,
4

12 , , , , ,
, , , , ,
,

1. :- ( )
2. :- ( )
3. :- औ ( )

1. :- / ( )
2. :- -
3. :-
2.

( ) - -
- - -
- -
( ) ( ) 550 . .
80

, , , , , औ
औ 930

9.3 10

1.
2.
3. -


(1722 .)

:-

( )-1597 ., ( )-1442 ., -1431 ., - 1380 .,


( )-1224 .

( ) - ( )-

,
, ( ) ए ( )

ठ 160 . औ


(870 .) औ
(795 .)

:- , , , , , , , ,

3 -

,
- 450 700 .
:- ( )- 1055 ., ( )-920 ., ( )-792 .,
( )-786 .

3.

औ - ठ
23.3 39
- , , , , , , , ,
,

1. -
2.
3.
1 -

औ ए औ
, , , , , , , ए

, ,
,
ए - ,

, औ

ए -

4. - ठ

9.6 11
, , , ठ
औ , , , ,
ठ औ 80 100 . .
औ ए
, ए
ठ औ " "( )

- ठ

 ठ - , , ,
 - . ,
ठ/ ठ :- ठ
ठ - - ठ
- ए

- ( ) ( )

-
- ठ

/ -

- -
(56 56 )
ठ- ठ
ठ - - ( ठ) - ठ ए ठ

/ - -
/
-
-
/ -
-
-
-
- ,
-
- ' '
- ,
- ( )

ठ - ए -


/ -
-
-
/ / - -
/ /

-
-
-
- , ,
-
-
-
- -
/ -
ठ - ( ठ- )
-
-
/ / - ( )
- ,
-
-
-
-
- ( )
- ( )
ठ / ठ - ( )
- ( ) ( )
- ( )
(
- )
-

ठ (1360 .) 1

ठ (1200 .) 2

ठ ठ 3

ठ 4

- -

- -

- -

- -

- -

- -

- -

- -
- -

- -

- -

- -

/ ( )


(1687-91)
- / औ

( )

(1662-76)
" " 25

-
" "

( )

14 ठ ए
' ( )' ' (
)' ए
" "
" " " /
" 1857 .
ए 40
1746 .

( )

1137 .

12

ए " " ए
" " ए -
" " , , ,

" "

12 . .

ए / / / /

ठ , , ठ
, , ,
10
?? ??
(
ए )

52 ए


1912

1998

( )

. ठ 1678 .
1889

1975

( )


" "
ए .ए .-15

( )
ए 12

1845 ए
ए ( )ए

( )
. ए

1159

,
, ,

,
" " ' '

8.7
( )

98
400
( )

( )

4 . .

" "

' '

( )

|
औ " "
1. ( , , , )


, , , -
4 , , औ

ए - -

- 966 . . 135 . 250 . .



औ -
औ ए

1. ( . .)
2. ( , .)
3. ( , .)
4. ( , .)

: , , , ,

( )
, (18 )

1965

:-

/ 30-35
' '
' '

( ) , ,

, , ,

/
(
)

: , , ठ : 480 . .
: , , , , , .

, , ,
480 . .
-

ए ए -

 ( ) ( )
 ( ) ( )

( )-

: , , , ठ ,

( )

:- ( )

:- 190 . .

:- ( )

190 . .
4000

( )

, , ,

( ) , ,

/ ,
-

:- , , ,
:- 380 . .
:- , ,
:- . .
ए ए
380 . . ठ
, ,
:

ठ ए

:- , / /
:- 495 . .
:- 330 . .
, , ठ
:- , , , , ,


, , ,
, औ

495 . . 330 . .
, ,
ठ , , , ए

( )
ए औ

-1

-2

.- -
ठ -
'^'
- 576 . .
- 171 . .
:- ( , ठ , , )
,
"
(U) "
औ औ
576 . . 171 .

( ) :-
( ) :-
-- -

ए ए -
 ( ) ( , )
 ( ) ( , )
:( , , , , , )

, , ,
- औ - -

,
, ,

- , ,
/

45
. . ,
416 . 371 . . , , , ,

ए 11.5
.
1915

औ ठ
, ,

: , , ,
: ( - )
. : 465 . .

-2 औ

" "( )

465 . .
5000

:
: 100 .
:

100 . . औ

5000
400 ए 5000

-
- 17 . .

- औ

( / )

( )
( ) औ

60

2/3

- ए

‘ ‘

1978
1. - 2000
2. - 2000 10000

3. - 10,000
1. एए ( )

66 एए

एए
ठ ए‘ ‘

2.

33

3.

0.6

4.


0.3

. ‘ ‘

1.

1952 -54
50-50

.
1960 8 . .
ए 2

. -

48 . .
1970

, 38 . .

- , , , ,

2.

, , ,
15.2

1946 ए 1962

518 9.1 औ 220


.

.

12 . . ए 64 . .

175 . .

, , ,

, , , ,

3.

, , 1 ,
औ ए
IGNP

ए 1953 , , , - , ,
ए ए -
1985

ए 86 ए

4. -
ए 1966 ए
45 55

2 ,2 ,2 1
1983

1. (IGNP)

/
2 1984
1948 ए
‘ ‘ IGNP
( )

86
ए ए ,
1952
, ,

31 1958
11 1961 , .

IGNP 204 . .(169 . .


+ 35 . . )

IGNP 445 .
IGNP 649 .
9060 . IGNP , ,
- 3075 .

1975 256 .
औ 5112 .

ए IGNP ZERO POINT

1972-73 256 . 1986 1


1987 . .( )

IGNP 30 70

- ठ (1966) 8.6 ए . ए.
ए . 7.59 ए . ए. ए . IGNP

IGNP ठ - , , , , , ,
ए ए
IGNP 7 ए -

.
.

, ,
1 ( )

2. - ,

3. ,

4.
5. . ,

, ,
6.

7. ,

(170 . + 30 .
8.
)

IGNP 9 ए

1. ( )
IGNP ए

2.
3.

4.
5.
6.
7.

8.
9.
IGNP 4 ए -
1.
2.

3. ( )

4.
IGNP , , , , , , , ,
18.36
IGNP ए
1. -
2.
3. - ए
‘ ‘
, ,औ

IGNP 3

.
-

2.

4 1920 , औ

5 1921

26 1927

, , , ,
, ,

129 . . (112 . . + 17 . . )
1280 . . , , ,

31 2000

3.

1906
1963 - 64 28
. .(16 + 12 )

4.

1966 ए 1985

( )
58 . .

5.

2002
21000

6.

1962 -
, ,

1968 1986
1997-98

7.
5 1989
- ,
ए 275 . . ए

,
( ), , ( ) 12
2002 ए

8.

1988-89
, , NABRD RIDF

9.

, , औ
ए 0.5 ए . ए. .( ए ) ए
(458 . . + 75 . . )
2008

10.


, ,

1.
13 1946 , 1956

ए औ
‘ ‘ ए औ

9 1977
4 2003

2.



3.

, , , ,

, ,
( )

4.

70
30
4.6 . .

5. ( )

1959 ए

6.

ए 34 . . ए

7.

( ) 1956

8.

( )
125 ठ , ( )ए ( )

-
- ( )
- 3000 1750
-
- 1952
- (1961-69) . . , . .
. . -
. . -
-

औ ( )
,

,
„ „

( )

-
- ( )
- 1900 1200
-
- 1953
- 1956 . . ( )
1961 . .( )
-
10 11 /
-
- ( )
-
- 1900 1200

- 1993 . . ( )

/
-

/ - 1957- 58 . .( )

- , -
-
- 2800
- ( )
/ - 1977 . .( )

, , , , ,
-
-
- 600 1
-
/ - 1935 - 36
- , ,

1. (600 322 )
-
( - , , )
-
2.
1
3.

4.
- 322 184

- 1837
-
-

5. -
36 36 28 - 28
16 ( - )
8 ( )
- -

-5 4000
- 4000 - 1000
- 1000

„ „
-

, -
( )

( )
-
-
-
-

, ,


( )

, ,

- -
2500 "
"

" "

1818 1821
( ) -

" " "


" 1829

( . . )
" "
" ª "
1837

(Coins)

2500

,
/

" "औ
" " " " " "

" "
( )

( ) /

( )

- 971 .

- - , - 1170 .
- 1273 . (13 ) ( )

- 1428 . (15 . )
-

- (1612 .)

1.
2.
3.
4.

- 1676 .

- - - 1303 .
1303 .
( ) -1679 (17 )
औ . औ

( ) 15

-
-
-
-

-
ठ (TAX)

-
-

-

-
,

-
( )

/ -
( )

- - -

- - -

( ) -

/ -

-
- -

-
- -
-
- ( )
-
-

( )

/
-8 10 200 औ


-
1707 . औ

1734

16 17 1734
( ) 17

-
8 10

" "
( ) -
( )
( - ) 26

-
-
1.
730 .

2.

औ औ
" " 778 औ


औ ( )

औ औ ( )

" "

/
100

3.

4. (835-885 .)

851 .
( )

5.
, ,

6.
915 .

7.
1018 .

8.
1036 .

" ( )

47 . -2
7 12

1.
a.
1. . .
2. . .
3.
b.
(1. , 2. )
1.
2. ( )
3.
4.
2.
1.
2. ( )
3. . .
4.
/
- / / /

"
"
औ ( )
( )

औ (
)
-
- 728-753 .
-728-753 .
-
( )
,


18
753 .

13
( )

1260 " "


1302

(1302 -1303)
1302 . औ 1303
1540


-
1600
1316 .

" " "औ " "


"

14 ( )

1433 .

( )
1433-1468 . 84 32
1433
1444

1.
2.
3. ( )
4. ( )
5. ( )
6. ( )
7. ( )
" " " "
" "" "" " " "
" "" "
" "" " ( )
" "
" "" " "
1468 . ( )

( ) (1509 )
( (1509-1528) ( )(5 1509
) 30 1528 )

1509

( -1509-1528)
1509 . 1505
1517

1. ( ) 1518 2. ( )
1518 1526 .
1519

(21 1526)
գ բ

औ 1527
-
1527 ( ) , 17 1527 ( )
( )

- -
- 4000
- -
- -
- -
-
- ( )
-
-
-
( )
( ) 1528 .

/
80
( )
- 1525 (1528-
31) (1531-36) (1537-72)
(1537-72) (1572-97) (1597-60) (1620-28)
(1628-1652) (1652-1680)
1536 .

, औ

-
1540

1545

-1559 .

-1567-68


30

1572
- 1572-1597
- -9 1540
- -
- -
- -

1. - 1572
2. - 1573
3. - 1573
4. - 1573
18 1576

21 1576

գ բ գ բ


' ' "
"
" "

20
1582

-
-
-1597 .
- - ( )
-

(1597-1620)
15 1615 -

( ) 1615 .
1620
, ,

(1652-1680)

1680
( )
1734 ( )

- ( )
-
- 1207 .
( ), ( )

1137 . 1612 .
1170 .
1207 . औ
520
1527 .

1562 . औ

6 1562
( )
-

5000 ( )

(1589-1614)
-6 1550
-6 1614

7000 18 1576

- -
, ,
-
-
-

1562 .
1562-1614
1573
1585
1587

-1621-1666
, , औ
1621 .
11
1658 .

1664 . 1665 .
35 23
1666 . औ

-
- (713 )
-

-
-

-
औ 1727
- 1857
-

-
1. -1724
2. -1728 ( ) 2010
3.
4.
5. ( )
- , -

1743 .
( )

1743
1743
/

1750 .

1113 . ( )

15
1137 .

( ) (1153-1164 .)

( ) -
1153 1156
1200 .

( ) (
) - ( )

1166 .( . .1223) ( )
1178 -1192
- ,
-
-
-

1178 .

1182

(1184) ( )
1182 . ,

(1191)

(1192)


- औ

(1194 . )
(1282-1301)
- 19
-18
-17
( )
18 17
1301 .

(1301 .)

-
-
-
-
-7 1291 .

-" "

-
-

12 .

औ औ

1437 . -

1459 .
, - -

1532 .
4000 1532 . औ
52
औ 1542 .
1544 . / ( )
औ -"
"


1562 .

(1562-1581)

1562 .
,

1570 .
-
( )

औ 1581 .
1581 औ

-

1658 . औ

1678 . ( )
?? / ?? -

1707 . औ

( )- ( )
-
- ( )
1305
-
(629-643 .) 7
" "

1305 .

1308 .

1311 .

1308 .
" " (1311-12)
( )
1468 . ( ) ) -
1542
1465 .
1488 .

औ 1570 .

(1574-1612 .)

( ) "
"

- 20 1541 . , 1574 . 1572


. - 1573 .

1574 .
4000 5000
, , ,
47 1606 .
1589-94 .

" "
1612 .

1644 .
- - ( )V( )
17 25 . .
- -

19

- (1887-1943 )
56 , -

26 1927

1921 ( )

1943
- (1817)
562 19
1857 . . .- ( , . . . -
)
. . .-
1857 -
1857 ए

1857 -
31 1857
-
- ( )
10 1857

1857
1. -
2. -
3. -
4. -
5. -
6. -

1857
28 1857
1. - 28 1857 ( )
- 15

2. -3 1857 ( )
-
3. -4 1857 ( )
औ औ
औ ,

4. - 21 1857 ( )
औ - , ,
" "
( )-
, , ( -
)
-8 1857( )


- 18 1857( )
. . . औ

20 1858
( )
( )

(12 54 )

1860
- 15 1857

- ,

1857

1857 -2

-2 - -
1857

- (1897-1941 44 )
-
-
-
,
1.
2. -
3.
84 - ( )

1. 1897 1916 - -
2. 1916 1923 - -
3. 1923 1941 - - , , ,

-(1897 1916 )
1897
औ औ

1903
5 1906 औ
( )
1915

-(1916 1923 )
1917 ( )
1. 2.

1919
-

1922 . . . औ औ
1923 औ 6
-(1923 1941)
1941 . .
,
- औ

-(1921 1924 )
,
-
- (1921 )
1923 ( ) औ

1923

13 1923

1924 औ

-(1923 1943 )
- .
-2 1923

1943
" "

-(14 1925 )
1924

14 1925

-(1924)

- ( 1932 1933 - , )
- .

1933

-( )
-
-
1923

- (1931 1947 )

1931
1935

-
1934 ( )
-

1947

- ( )
1818 ( )

1883 ( )
( ) 1903 17
1913 औ -
औ 1500
17 2012 औ
(100 )

(10 ) -
1886 ( ) ( )
1921 ( )
( ) 2 1921 औ
औ 1200

1929 6

-
1. 2.
1924
1930 ( - )

1930 . औ

1944

1946 - ( )
1919 . 1923

-
-
( )
- 1910
1919 .
" " - 13

-
-

1938 .
-

20
1938

1. - 24 1938
-
-
-
( - ) , 1941
. .

31 , 1945
2.
1931
1936
1942

1942

3.
1931

4.
1934
19 , 1942

5.
4 , 1936 ( )

6.
1936 ,

7.
1938 . 1939

8.
18 , 1938 औ ,

9.
1938
-
10. ( 1934)
1939

11.
23 , 1939 ( )

12.
, 1939 ,

13.
1939

14.
, 1942 ( )

15. (1 , 1944)

1935 -

16.
, , 27 , 1945

17.
1945 .

18.
15 , 1945

19.
25 , 1946 ( ), ,

19 3 - ( ), ( )
( ) -
562
( )
7 8 7 14
( )
565 .

- -
- /
-
- ( )
-
-
-
- (15 , 1817 )
- ( , 1817 )
- ( , 1823 )
- (1901 )
- (1904 )

- (1910 )
- 1935
-
-
-
1942

( )
10

- , , ,
, , , ,

. .

'
'
- 1947
-
- . .

( ) 4
87
3

( )

( )

( )

- ( )
- ( )
- 30
'B'
-
17/18 , 1948 1 , 1956
, 8 ,7 14

- 17/18 , 1948
-4 +1
, , , + ( )
- . .
-
- ( )
-
-
- +

- . . ( )
- 25 1948
-9 +1
, , , , , , , , +
( )
-
- ( )
-
- ( )
- . .
- 18 , 1948
- + -10 +1
-
- ( )

-
-
.
- .
- 30 , 1949
- + + + + + - 14
+2
-
.
-
- ( )
-
-
5
1 -
2 -
3 -
4 -
5 -
-
- 15 , 1949
- +
-
-
-
-
-
- 26 , 1950
- + -
-
-
-
/ -
26 ,1950
26 , 1950 'B' ' '
- 1 , 1956
- + + + -

- -
1952 औ 1956
-

-
-

1758
1800 .

1805 . " "


-
" "
, , 1829 .
" "
" " औ

' ' '


'
औ ' '
/

-
( . .)

/

( ) , ' '

' '

- 68,548,437
- 17,048,085( 24.9 )
- 8,909,250(25.1 )
- 8,138,835(24.7 )
- 51,500,352( 75.1 )
- 26,641,747(74.9 )
- 24,858,605(75.3 )

66.26

36.87

36.74

33.07

30.68

5
6.69

8.67

10.36

11.10

11.56

- (6,626,178)
- (669,919)
- (34,71,847)
- (71,807)
- (31,54,331)
- (5,80,894)
- (93.6
)
- (60.3
)
(2001-2011)
- 12,041,249(21.3 )
- 6,130,986(20.8 )
- 5,910,263(21.8 )
-19
-29
5
32.5

31.8

27.7

26.5

26.2

5
10.0

11.7

11.9

15.4

16.1

2001-2011 - (32.5 )
2001-2011 - (10.00 )
2001-2011 - (34.5 )
2001-2011 - (6.1 )
2001-2011 - (50.5 )
2001-2011 - (9.8 )
- 200 .
- (595 .)
- (17 .)
5
595

503

476

438

398

5
17

78

92

147

161

( ) -928
- 914
- 933
- (994 /1000 )
- (846 /1000 )
5
994

990

987
983

980

5
846

852

861

880

887

( )- (1003 /1000 )
( )- (841 /1000 )
( )- (985 /1000 )
( )- (807 /1000 )
0-6 - 10,649,504( 15.5 )
- 2,234,621(13.1 )
- 1,192,577(13.4 )
- 1,042,044(12.8 )
- 8,414,883( 16.3 )
- 4,446,599(16.7 )
- 3,968,284(16.0 )
0-6
2001 2011 ()

18.85 15.5 (-)3.35

18.97 15.9 (-)3.07

18.72 15.2 (-)352


0-6 - (9,29,926)
0-6 - (1,30,463)
0-6 -888
-874
-892
0-6 - (934 /1000 )
0-6 - (837 /1000 )
0-6 5

934

933

924

928

922

0-6 5

837

848

852

854

857

- 12,221,593( 17.8 )
- 9,536,963(18.5 )
- 2,684,630(15.7 )
- 9,238,534( 13.5 )
- 8,693,123(16.9 )
- 545,411(3.2 )
- (10,03,302)
- (52,267)
(2001-2011) -
(41.2 )
(2001-2011) -
(13.7 )
- (15,25,289)
- (7,779)
(2001-2011) -
(60.4 )
(2001-2011) -
(-8.6 )

- 66.1 ( 79.7 61.4 )


-79.2 ( 87.9 76.2 )
-52.1 ( 70.7 45.8 )
- (76.6 )
- (54.9 )
5

76.6

75.5

74.1

71.9

70.7
5

54.9

55.3

56.0

56.3

56.5

(73.4 )
(49.0 )
(87.5 )
(70.6 )
(86.9 )
(69.5 )
5

86.9

86.3

86.1

85.1

84.1

69.5

69.5

70.0

70.7
70.9

(86.8 )
(64.6 )
(93.4 )
(81.3 )
(65.9 )
(38.5 )
5

65.9

64.0

610

59.7

58.2

38.5

39.7

39.7

40.6

42.4

32649 9.54 -
72 0.02 4448 1.30
3118 . 23.24

1894 1952
1988 33

1910 , 1935
1953
1953

38.16

53.36

8.48

1949-50

, , , ,
7 , , , ,

, , , , 27
, , , , , ,
, , , , 65
, , , ,

-
0.4 , , , , ,
- , औ

- , , ,
- , , , ,
- , , , , ,
- , ,
- , , ,
- , , ,
/ - , , ,
-

(OECF - overseas economic co. fund)


01.04.1992 10 ( , , , , , ,
, , , ) 31 2000

1978 10
75:25

1995-96 2002 15

1991 IGNP
2002

2003 85-86,
1996, 2001-02 (
) 2009

. . ( ) ,

, ( , , ),
( ), ( ), ( ), ( ) 1983

, ,
1983
,
20.03.2006

, , ,

1952 .

Arid Forest Research Institute


( )
07.02.2003
1981
13
1730 363

1604

, ,
1994-95

1957-58 1 1980
1973-74
Land of tiger
, , , , ,
औ , ,
, ,

1998 2004 6
india eco. dev. project

1981 1985

( )
औ , ,
. .
. . औ

2003

1955 , ,

- , , ,

1900 1955
1978-79
- 3
औ 2

, , , , ,
, , RTDC

औ . 4
1981
18 , , , , , ,
, ,

औ 1971

-
- , 1971
, , , ( )

( ., . , . )
-
“ ”

-3

- 26
,

, - , Human Anatomy park.

, - ,
,

, - ,

- , ,

, -

, - ,

- , , , ,

- , , ,

, - ,

, - , ,

,
,
,
, - ,
,
, -
- 33
-
-
-
-
-
-
-
-
- -
- -
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
- -
-
- -
- -
-
-
- .
-
-
- -
-
-
-
-7
,

- ( )

, -

, -

, -

-2
, -

-5
(1876) - , , औ

(1878) - , , ,

(1922) - ,

(1936) - , (1954)
-

Tiger man of india


Tiger and return of tiger

( ), ( )

- , , , ( )
, ( ), ( ) 1981

94 , 501 , 14

1887

9 1972 1972
1 , 1973

23 1951 - 1951

1973
28 ( , ),

42 , 1976

, , ,

- औ -

, औ

2013 -"
"-

?-

?-

- (1 1980)

- (1981)

- (1985)
/ - (1974)

/ - (1978)

2 -

2 / -

- ( ), ( )

- - ( )

- ( )

/ ?

- - ( )

-7 1955 - 860 -1 1960 - 392 - 1979 - 423


-8 1981 -3162

/ - 28.73

- - -

1974 1978
/

?-
-

-7 1955

7 1955 - ,

- 2.67

1972 - 1973

( ) -

- .

- (3162 )
-

औ -

/ -

-
-

( )-
- -

- -

- - - - - -

-
- (1876)

3 42 2 39 . . 10.41
11 औ 50
30
60 औ 10

, -

, -

- -
/
- , , , , , , ,
- , , , , , , ,
- ,

(57 ) / (43 )

, , , , ,

, , , ,

, , , ,

, ,( )

- औ 3.96 2/3
(65 )

1.

-

औ - , , ,
,औ
2.
. .

औ . .-6

3. ( / )
. .-96

4.

-126

5.

( ) " "

20 25 200

6.
-


7.

18
8.

Raj-171

/
9.
(Indian Origine)

(
40 ) (0.5 )

|
1. ( ) 1932

2. (1937 -1956 )

3. ( ) 1965

10.
( )

" "
170
11.
1508 .
1608 .

( )
( )
12. ( 1984-85)
, , , , , , ,

1983

??

,
- ( )

( )

. . . .
, -2
-
1. ( )
2. ( )
3. ( )
CAZRI ( )
ª TITUTE ( ) 1959
,
औ 5 - ,
, , ,
- 1998

3 ( )

6 ( ) ( , , )

10

11
12

13

14

, ,

-
-

t
( )

( )

- ( )

-
-12410
- 15 1956

,
-
-26 1962 ( )
-12140

1.


2.

( )

( )

( ) ( )

( )

( )

( )

( )

( )

( ) ( )

( )

( )

( )

( ) ª . . .
( ) ROSE INDIA
( )
- , , ,
- , ,
- , ,

. . 1966 . .

1970 " "

11 2004
-

1.
2.
3.
4.
1.

( )
( )

2.
3.
-
4.

5.

" "
" "
, ,

- 5
19 15 15 2012
18 2007
1919

- 5.77
-
-
2012 169
2012 -
2012 –

216
133

129

90.79

37776

80.24

- 81

3.25

2.37

12
9 10
10
40

- (3 ), (2 )

1. - ( )
2. - ( )
3. -
4. -
5. -
6. - ( )
7. - ( )
8. - ( )
9. -
10. -

1. - ,
2. - ,
3. - ,
4. - , (1984 )
5. - ,
6. -
1. -
2. -
7. -
8. -
9. -
10. ( )
1. ,
2. ,
11. - , , ( ), ( )
12. - ( ), ( ), ( ), ( ),
( ),

19 80.24

(35 )

1. -
2. -
3. - -
4. - - ,
- ,

1. - - ( )
/
, ,
2. -

, ,
3. - -

-
4. - -

, ,
5. - -

, , ,
6. - , ,
7. - , , ( )
8. -
9. -

1. ( )-
,
2. -
, ,
3. -
, ,
- , ,

1. ( )- , ,

2. -
- , ,
3. - ,
- , , ,
4. -
- , , ,
5. -
- , ,
6. / -
- , ,
7. -
8. / - , ,
9. -

19 3.25

1. -
2. -
( )
- , , ,, ,
-

( )
70

-
-
, ,

- -5 1984

19
80.24

" "

-
,
- ,
- , , ,
" " -
-

„ „

( )
1. -( )
- 12600
2. -
- 21
3. - (RCDF)
- 1977
-
- ( )
औ - 18
( ) - 30
-4
, ( ), ( ), ( )

-
-
-
- 90
1957
1975

' ' ' '


- 15 2012,

7 2014

( ) - 15 2013
-
- 13 2010

-
-
औ ( )

( )

( )
2012 2007 143

" "

67(44 + 23 )
22

,
, , ,

,
, , , , , , , , ,
,
, , , , ,
-
-
, , ,

- , - , ,
- ,
- -
. -
- -
-
( )

औ ( )

( ) -

- - ,
- , , ,
- -
-
-
-

- ( )
- ,
-

, , ,
( )- , , , ,
- , ,
-

, ,

( )- , ,
- , -
-
- ,
- -

90

( )- , , , , ,
- ,
-
-
RSMDC -

- ,
- ( ),
- , , , , ,
- ,
( )- , , ,
- ,
- ,
- ,
- ,
-

,
,
,

( )- , , , ,
- , ,
, , , ,औ

( )- , ,
- ( ), , ,
- , ,
- ,
- ,

90

, , ,

( )- , ,
-
- , , ,

,
- ,
- ,
- ,
-

, औ

- , ,
,

, औ

- ,
, , ,
(1956)

- , ,
-
- , ,
( ) ( )

- , ,
- ,
- , ,
- -
( )


- ,
- , , -
- ,

- ( )
- , ( )
- ( ), ( )
- ( )
- , ,
( )
95

- , , , , ,
- , , ,
- , - ,
- ,
- - , ,
- - , ,
( )- ,
- - ,
-
-
-
( )-
-
-
-
-
- -
- ( )
-
-
-
-

90
, ,

( )

- , , , , ,
- , ,
-
- ,
- ,

, , ,

, औ
- ( )
-
- ,
-
- ,
- , ,

- , , , ,
- , , , , , -
- , ,

- ( + ) ( ) , , ,
,

SHELL INTERNATIONAL -
PHOENIX OVERSEAS -
ERROR OIL -
RELIANCE PERTOLIUM -

- , , , ,
- , , ,
- ,
-

1.5 . . 26 2004 -2
, , , , , , , , -

75 . .

4 2005

औ 2004

OICL औ
. . . .
. . . .औ . . .

( ) , , ,
, ,
- . . . . . . . ( ,
)
( ) ( ) .
. .
( ), ( ), ( ) . . .
( ) औ ( ) ( )

. . .

1. -
2. -
3. -
4. -
5. -
6. -
7. - ( )
8. ( ) -
( )
9. -
10 . - ( )
11 . -
12 . औ -
13 . औ -
14 . - , ,
15 . -
16 . - ( ), - ( )
17 . -
18 . -
19 . -
20 . -
21 . - , ,
22 . -
23 . - -
24 . - ( )
( )
25 . -
26 . - ( )
27 . - ( )
28 . -
29 . -
30. - ( )

1.
2.

1.
2.
3.
-
-
1.
2.
3.
- ( 700*2 - 1400 . .)
- (110*3 - 330 . .)
- ( )
- ( )

, , औ
- ( 250 . .2
125)

1. ( )
2. ( )
- 1000 . .

1. ( )
2. ( )
3. ( )
4.
- 500 . .

19 2011

( )
( )
( )
- ( )
(SEEZ) - , ,

18 2012
- 1. ,
, 1999
2. ,
3. ,
(RERA)
-2 , 2000
-

1.
2. औ
3.

19 2000 (RSEB)

1. ,
2. ,
3. ,
4. ,
5. ,
(RAPP)
- 1973
- ,
-
- 1350 . . 6
( )

- ,

-
- 1500 . . 6 250‟6 - 1500 . .
- 660-660 . . 7 8

-
- 1240 . . 7


औ (EPIP)
-

1. , - 1997
2. ,
3. ,

(SEZ)
1. , -
2. , -
3. , -
4. -1, -
5. -2, -
6. , -


1. -2
1. ,
2. ,
2. -4
1.
2.
3.
4.
3. ( )- ,
4. - , , ,
5. - ( ), ,
6. - - ,
7. -
8. - ( )
9. - ( )
10. -

(ICD)/
-

1. ,
2. ,
3. ,
4.
( )

- ( )
- ,

1. (HMT)

2. ,
. . .
3.
1. ,
2. ,
4. ,
5. -
- .
-
औ - 1. 2.
औ -
औ -
औ -
औ -
/ -
/ - ,

1. - ( )
2. -
3. -
4. -

/
1. - , ( . . .
)
2. - , ( )
3. - ,
4. - ,

1. - ,
, - 1932
2. - ,
3. - , ( )

1. - ( )
2. - ( )

. . - ,

- ( )

1. -
2. -

1. -
2. -
3. - ( )

- 1. , 2. , 3.
- 60
-
- 1. , 2.
- 1. , 2.
- 1. , 2.

1. - , - ,

2. . . - ,
3. . . - ,
- 1915

1. . . . - ,
2. . . - ,
3. - ,
4. -
5. - ,
6. - ,
7. -
8. - ,
9. - ,
10. - ,
-3
1. -
2. -
3.

1. ,
2. ,
3. ,

1. , ,
, 1889
2. -
3. -
4. -

औ (RIICO )
- 1969
-

1. औ
2. औ
3.
4. औ
5. , ,
- 323 औ

(RFC)
- 1955
-
- ,
RFC
1. -
2. -
3. -
4. -
5. -

(RAJSICO )
- 1961
-

1. ,
2. ,
3.

-“ ”
( ) - 1. - 2.
-
-
- 1. 2.
9 1
4 1898

(RTDC)
- 1978
-

1. , औ
2.
3.
4. ,

- - -
- - -
/
1. - - - -
2. - -
3. - - -
4. - - - -
5. - - - -
6. - - - -
7. - , ,
8. - -
9. - - -

. .
1. -
2. -
3. ( )
4. / /
5.
6. ,
7.
8.
9.
10. , ,
11.
12.
13.
14.
15.
16. - -
17.

1.
- . . 1130
( ) - , -

- , ,

( )
( ) " "

-
( )
-

-
- - , , ,
2.
- , ( )

,
" "
" "

" "
" "
- ( ), ( )
( )

" "
( )
( ) ( )
' '

" "

" "

3.
- 13 (1239 )

-
- , , /
/

" "

" "
-
4.
- ( ) ( )
- , ( )
- , ( )
-

:- ( ), -( ),
" "
( )
( )
-

( )

" "

" " " "


5.
- ( ) - ( - )

6.
- ( )
- 1. ( ) 2. ( )
-

( )-

" "

7.
- ( )

-
8.
- ( )
- ,
-
1567 .

औ -

9.
- / ( )
( )

-
10.

( )
-
-

, , , ,
11. -
,

12. /

( )

- - ( - )
13.

( )
14.
- ( )
( )

15.
-

16.
-

( )
17.
-
- ( )
- ( )

( )
18.
-
19.

20.
( )

/ -
-
-
- /
-

1 औ -

2 - ( )

3 -
-
4 / -
,
5 -

6 - ,/p>

,
8 -

9 -

10 -

11 -

12 -
36
13 - ( )

14 -
, -

15 -
, ,

16 -

17 -

18 -
19 -
20 -

1.
( )

2.
( )
3.

4.
( )
,

( )

5.
( )

( )
6.
( )
( )
-' ',

7.

13

1988 , -1987
8.
, ( )

9.
( )

/ /

10.
- ( )

11.
( ), ( ), / ( )

( )
12.
औ ( )

13.
( )

14.

( )

15.

1. -
2. -
3. - ( )
4. - ( )
5. - ( )
6. - ( )
7. - ( )
8. -
9. - ( )
10. -
11. - ( )
12. -
13. - ( )
14. - ( )
15. - ( )
16. - ( )
17. - ( )
18. - ( . )
19. - ( )
20. -( )
21. - ( )
22. -
23. -
24. - ( )
25. - ( )
26. - ( )
27. - ( )
28. / / - ( )
29. - ( )
30. -
31. - ( )
32. -
33. - ( )
34. - ( )
35. - ( )
36. -
37. - ( )
38. - ( )
39. - .( )
40. - ( )
41. -
42. - -
43. -
44. - ( )
45. / -
46. - ( )
47. -
48. - ( )
49. - ( )

1.
-
1432 . ( )
- ( )
36

- " "
,
" ( )"
-
-
1. ( ) 2. ( )
3. ( ) 4. ( )
5. ( )

2.
-
1544 . ( )

( )
- ,
( )
/ ( )
( )
52 , 52
52

1. 2. 3. 4. 5. 6.

-2 -

-

-
-
- ( )

- ,

3.
-
1451 . ( )

- , ,
-29

1. - -
2. - ( )
3. - ( )
4. - ( ), ( ) ,

5. ( ), ( )
6. - 1485 . ( )

/
4.
- - ( )
( )
( )
- ( )

5.
-
( )
-

-" " " "


-" "

6.
-
( )
-
( )
- ,

7.
1. /
2. /
3. / /
4. /
1. /
-
- ,
-
- ( - )
" "
1669 . औ
1672 .

-
-

7
1. - ( )
2. - ( )
3. - ( )
4. - ( )
5. -
6. - ( )
7. - ( - )
8. -
-
2. /
-
:- ( )
17 , " "

( )
-
- -
-
3. / /
-


,
, , ,

" " ( ) "


" " " ( ) " "

/ / औ
:-

4. /
-
-
-
-
:-

7.

1. 2. 3. 4.
1.

2.
:- ( )
-

8.
-
:- , , , , ,

( ) -
( ) -
9.

-
:- ( ) -

1. ( )- - - -
2. ( )-
3. ( ) -
4. ( )-
( )

10.
-
- ( )

11.
-
-

12.
-
-
-
:-
13.
- ( )
- ( )
- ( )
- 1. 2.

14.
-
- - ( )
( )
/

15.
-

( )
-
-
-
औ 7
-

- ( )
( )

- ,
1. ( )
2. ( )

( )
( )

16.
- ( )

17.
- ( )
-
-

- ( )
- ( )
- ( )

18.

19.
20.

21.

, , , ,

, , , , ,
, ,
-
,

, , , , , , , , , , ,

( ) - (15)

( ) - (30)

30 -

( ), , , , , , , , , , ,
, , , /
- - :: - -

- -
- -
- -
- -
- -
- -
- -
- -
- -
- -
- -
- -
- -
- - , , ,
,
,

, , ,
,
( )
/ ( )
, ,
/ ,
,
/ / / /
/ ( )

( )

/ /
/
( )
/ / /

/
( )/ ( )

/
/
/ /
( )
/
/

/
/ / /
/
14
/ /

/ / / /

:- ए ( )

/ - ( )

- ( )

- ( )
-

( )

/ - ए

:- ए

(1 )

- -

:-
:-

- ठ

ए - ठ ए

ए :- ए

:-

:-

( )

:-

/ ( )
/ / /

:-

/ / -

:-

( )
-

( )

/ ए - ए

, ( )

:-

- ए

:-

( ) ( )

-
-

( )

ए :- ए

:-

- ए

( )

-
-

/ -

ठ :- ए

( )

( )

:- 14

2008 15

:-

-
:- ( )

- ( - )

1.

" "

2. - - - ( )

( )

3. - - ( )

4. - - ( )

5. , -
/ / /
540 . . ( )

1. 2.

24 -

-
8 -
22 -
23 .
24 .
1.

, औ

2.

3.

4.
5.

1.
13

13 1699 ( )

2.

13

3.

1469 . ( )

4.

1. :-

25
2.

3.

1. 2.

1. /

2.

3.

40

16 24
( )
1.
( )

2.
( )

3.
( )

4.
( )

5.
( )

6.

( )

7.
( )

8.

9.

10.
( )

( )

11.
( )

12.
( )
13.
( )

( )
1. ( )
,
2. ( )

" "
3. / ( - )

" "
4. ( - )

" "
5. ( )

' '
6. ( - )

" "

7. ( )

-2

" "

8. ( - )

" "
9. ( )

10. ( - )

-2 ,
11. ( )

12. ( - )
( )( )

( )
13. ( - )

14. ( )

15. ( )
16. ( - )

17. ( - )

18. ( )

19. ( - )

20. ( - )

21. ( - )

22. ( - )

23. ( - )
( )
, , ,
24. ( - )

25. ( )
26. ( - )

27. ( - )

28. ( - - )

29. ( - )

30. ( )

31. ( )
( )
( )
32. ( )

" "
33. ( )

34. ( )

-1987 1988
35. ( - )
36. ( )

" "

37. ( )

38. ( )

39. - - -
40. - -
41. - -
42. - -
43. - -
44. -
45. - ( )
46. -
47. -
48. -
49. -
50. -
51. -
52. - /
53. -
54. -
55. - ( )

1.
1 6

2.

3.
( )

( )
4.
( )

( )

1. / -
2. -
3. -
4. -
5. -
6. -
7. -
8. - ( )
9. -
10. - ( )
11. -
12. -
13. / -
14. -
15. -
16. –

1.
2. -
3. -
4.
5.
6. -
7. - ( )
8. / -2 3
9.
10.
11. -
12. -
13. -
14. -
15. -
16. -
1.
2.
3.
4. /

, , , ,
- औ

( )( -
- - )

5. /
6. /
7.
8.
9. / ( )
10. ( )
11. /
12.
13. / - औ औ

14.
15. ( )
16. /
17.
18. ( )
19. /
20. - , " "
" " ""
"
21. / - ( )
" "

22.
23.
24. /
25. /

1. -
2. - , , , , .
3. -
4.
5. / -
6.
7.
8. - -
12
9. -
10. / / -
11.

1.
2.

3.
,
4.

5.

6.

7.
/
8.
/
9. ठ

10.

11.

12.

13.

14.
15.

16.

17.
( )
18.

1. -

1833 . 1834 .
2.
, -

/ -
1832 .
3.
- , " "

1847 .
4.
1856 .

5.
1961 .
6.

1961 .
7. / /
,

1.
1. 2. ( )3 4 5.
2. /
1 2 3 4 5 6 7 8
3.
1 / 2 3 4 5 6 7 8
4.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
11
5.
1 2
6.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
21 22 23 24
7 /
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
13
8
1 2 3 4 5 6 7 8 9 /
9
1 2 3 4 5 6 7 8 9
10
1 / 2 3 4 5 -

11
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
12 13 14 15 16

1.

1 2 3 4 5 6 7 - 8
9 10 11
2.

- , ,
3.
-
4.
-
5.

( )
6.
/ ,
7.
,
-
-
- -
-

1 2 3 4
-
8. /

9.

10.

11.

12. , ,
1.
- - /
" " " "

-
/
( , )

:-
:-
-
:- ( )
-
-

( )
( )
-
:- -
( ) :- ,
- ,

:-
( )

2.
( )
" "( ) " "
" "
( )

" "
" "
/

/ -
-
-
-
-
:-
-

( )-
( )
" "
/ / /

1. -( )
2. -

1.

2.

3. ( )

4.
-
5.

1.
, ,

2.

1.
2. /

/ ( - )
- -
3. - / , , , ,
4. -
5. - ,

3.

" "
" "
" "
-
-
-
-

- ,
( )
/
- -

.
-
.
.

, , , , ,

4.
( . . )

- , , ,औ
( , )- ,

-
-

. -
. -
. -

1. ( )
2. ( )

5.

' ' " "

( - )

" "
-

6.
, ( )

7.

<h3 < h3="" style="color: rgb(0, 0, 0); font-family: "Times New Roman"; font-size: medium; font-style: normal;
font-variant-ligatures: normal; font-variant-caps: normal; font-weight: normal; letter-spacing: normal; line-height:
normal; orphans: 2; text-align: left; text-indent: 0px; text-transform: none; white-space: normal; widows: 2; word-
spacing: 0px; -webkit-text-stroke-width: 0px; background-color: rgb(255, 255, 255);">

8.
1. - 2. -

/ -
-

-
/ / - /
- , "
"

-
- -

- -
- -
-

- , -

-
- " "
-
- ,
-

औ ,

, -

- /

, - -
/
-

-
/
-

- ,

1.
,
8
,
" "

1. /
1439-
40
(1437 .)

9 120
-

, , औ

2.
11
12 .
75 औ 7
, , , (
-

1.
1303 .
2.
1534 .

3.
1567 .
/ औ
- -
( )

औ औ

2. ( )

( ) ( )

( )
" " "
"
" - - " ,

( )

3. ( )
/
" "
औ ( )
( )

-
( )

4. ( )

/
" "

1. 2. 3. 4. - / - 5. 6. 32
7. 8.

5. ( )
, 1459
-

1. -
1857

2. -
3. -
4. -
5. -
6.
7. ( )
8. ए ( )

-" "
- , ,

- 1. 2. 3. 4. 5.

6. ( )

/
- ,
- 1155 .

99

2005
" "

1. -
2. -

3. - 1550 .
, ,
,

7. ( )

" "

1616 .

8. - ( )

1150 .

1. 2 3

1. 2. - - 3. - -
" औ
"
औ ' - - '

9. ( )
( )

10. ( )
1734

11. ( )

/
" "

:
1. 2.

( )
3. 4.

1. - 1423 . ( )
( )
'
'
2. - 1444 .
( ) ( )


" "

12 ( )
, (1148 .)
. 1505 .

"
"
" "
औ 36 . .
' '
- , औ
, ,

( )
' '

13 ( )
- , ,

1. -
2. -
3. 4.

14 ( )


1. - 1308 .

2. -
1565 .

15 ( )
-
- ,

1311 .


16 ( )
" "

17 ( )

" "

18 ( )

19 ( )
285 .
, " "

1. 1058 (1001 .)
2.13

3.1398 .
1527 .

4.
1805 .

" "
" - - "
52
6380

20 ( )
1733 .

, ( )
1805 .
1765 .

21 ( )

22 ( )

,
1567 .

1. 2. 3.
23 ( )
,

24 ( )
900 .

1. -
2. -

3. -
( )

25 ( )

" "
" "

26 ( )

27 ( )

- ,
28 ( )

29. -
30. - -
31. -
32. / -
33. - -
34. -
35. -
36. -
37. –

1.
-

( )
-
-
( )
-
-
( )
- ( )
-
( ) -
-

2.

- ( )

1.
- ( )
-

2. ( )

- -
- ( )

3.
- ( )
- .
4.
- ( )

5.
-
- -
6.
-

- /
7.
-

-
8.
-
-
9.
-

10.
-
- 1. 2. 3. . ( 2008 )
1983 .
1950 .
2002 , ( )

- , , ,
-
.
 .
.
. .
( )
.
.
14 ,
" "
" " 1994

" "

1.
1 ,2 3 ,4 5 6 7
8 9

2.
( )
1 2 / ,3 ,4 ,5 6
( )
1 ,2 3 4 ,5 6 7
( )
1 ,2
( )
1 2
( )
1
( )
1.

3. /
1 2 3 ,4 5
4.
1 2 3 4 5 6
7

1.
/ ( )

" "

2.
" "
( )
" "
- 1. ( ) 2.

3.
( )

4.

5.

6.
( )

7.

8.

9.
-

( ) - /
1.

' '

' '
2. /
-

/
/
3.
-

4.

5.
-
,
6.
( ) - ( )
1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

( ) - ( )
1.
`

2.
( )
1.

2.

( ) - ( औ )
1.

( ) - , )
2.
(
)

1.
- , , ,

2.

, /

( )
-
3.
( , , )
,
4.

5.
( )

1.

( )

1.
2.
3.
4.
5.
6.
- 1. 2. 3 4 ( -
)
2.

( )
13 (09
2 )

-
1. 2. 3.
3.

8-10 -
,

4.

5.

6.
7.
( ) -
( ) -
( ) - -
( ) -

( -
)

1.

2.
( )

" "

3.

4.
5.

6.

7.

8.

9.

10.

-
11.

" "
" "
" "
1. -
2. - -
3. -
4. -
5. -
6. -
7. -
8. -

1. -

-
- , ,
-

, - ( )
-
-
- -
-

2.
-
( )

( - )
- ए
( )
( )
- -
-

" "

3.
( )
( )
( )
( )

( )
( )
( )
( )
( )
( )

4. /

40 ( )

-
- ,
, औ
,
5.
-

- ( )

6.

7.

" "
" "
-
8.

9.
10.

( )
1952
11.
,
,
/ , ( )
12.

24
13.

1.
- - , , , , ,
2.
- , , ,
3.
- , ,
4.
, ,

( )
1.

1
2
,

9
4
,
27

6
12
7

.
8

1. 2. 3 4 - ( )

5. -

1.

-
, , ,

2.

3.
4. /

5.

6. /

7.

8.

9.
,
10. / /

11.

1. 2. 3. 4. 5 6.

/
1. ( )
1.
2. -
2.
, ,
,
( )

3.

4.
( )
5.

6.

7.

,
8.

, ,
9. /

10.

11. /

1.
2.

-
3.

4.

5.

6.

-
7.

8.
.
.
. /
Trick
,
1. -
2. -
3. -
4. -
5. -
, औ
1. -
2. -
3. -
4. -
5. -
6. -
7. -
8. -

1. -
2. -
3. -
4. -
5. -
6. -

1. -
2. -
3. -
4. -
5. -
6. -

1. - , .
2. :- ,
3. :- . , . ,
4. :- . ( ), ( )
5. - ,
6. :-
7. :- .

. . /
1
2 (12 )
( )
3 (13 )

4 ( )
5
6
7
8
9 /
10
(
11
)
12 ( )
13 , ( )
14 ( )
, ,
15 ( ) )

16
17
1. - 2. 3. 4. 5.

1916 . " "

1. :- , , , , ,
2. :- , , ,
3. :- , , , ,
4. :- , ,

-
/ -
-
-
-
-

-
/ -
/ -
:-
-

/ -
-
-
-
-

/
-
-
-
:-
-
-

1.

" "
" "
-

" " ,


1260-61 .
1423 .

- , ( - ) ,

- 1. - 2. -
-
, , ,

,
1671-72
,

- , , ,
- ,

.
- , , / ,

, , ( )
- ( )
-
-
" "

2.

(52 )
,
- , ,
- - ,
- , , , , ,
, , , ,
- :-" -
", - ", - "

, -
1747 1764 .
-
" "
" - " 1973 . 20
" - " " "

,
, ,
- ( - )
-
- औ
" " ' "

, ,
,
,
, -
,
( )
, औ
-
,

, " "

" "
" " ' '

3.

,
,

-
,

- 1. ( - ) 2. ( - )

- 1. ( - ) 2.
- , , ,
-

- , , , ,
- , ,

4.

,
, , /

, ,

1768 .

- , , , , ( )
- ,
- ,
- , . , , 1993
-
- 1857 (1866)
- - ,
- 24 1957 (1956)

1. - 2. - 3. / - 4. -
5. - 6. -

- ( )

" "

- ( )

" "
/

-
, " "
-
' ' , " "

-
" "

- ( )
" "
( )
25
1974 ' '

-
, " "

" "

"Man of nature and living objects"

" "
. .

1. 2. 3.

/

( )

, , ,

, , ,
1.

2.
-
3.

4.
,
5.
,

6.

7.

8.

9.

10.

11.
,
12.

13. औ
14.

15.
-
16.

17.
-
18.
,
19.

20.
औ ,

21.

22.
,
23.
,

24. औ

25.
26.
,
27.

28.

29.

30.

31.
,
32. ( , - )

33.
,

34. -
- - ,
35.
-
36.

1.
10 11
- ( )-
( )
( )
( )
( )
( ) " "
2.

6 36
1 ( )2 (
)
3.
-
( )" "

1 2
4.

5.
( )

1. ,
1. औ -
2. -

3. -

4. - ,

5. - ,

2.
1. - , ( )
2. - ( )

3.
1. - ,
2. -

4.
1. - , , ,
2. , -
5. / - / -
1. -
- -
2. - ,
-
3. -

4. -

5. - - ( )
6. - , - - ( )
7. - ( )
8. - ( )
9. -

10. -
11. - ( )
12.
1. -
2. -
3. -
4. -
13.
, , , , , ,
14. - ( )

15. - ( )
6.
1. - , ( )
- , , , , , , ,
2. -

7. /
1. -
- ( )

-
2. -
3. -
4. -

8.
1. - , ,
2. - , ,
3. -
4. - ,
5. - ( )
6. - ( )
7. - ( ), ( )
8. - ( ), ( )
9. - , , ( ), ( ), ( )

9.
1. - ( )
2. -
3. -

-
4. ( )- ( ), ( ), ( ),
( )
-
-

10.
1. , - ,
2. -

11.
1. - ,
- -
2. - ( )

12.
- ( ), ( ),
-
-
- ( )
, , , - ( )
13.
1. - , .
2. ( )-
, ,

14.
, ,

15.
( )
( )

1.
( )

2.

3.

4.
( )

5.

6.

7.
8.

9.

10. 08
( )

11. 32
32-32
( ) 32
( ) 32
12. 80

13. 84

14. 16

15.

16.

17.
18.
( )
19.
( )
20. 06
( )
21.

1.
- 18 , 1727 ,
-" "" "" (Island of Glory)
1.
953
1799 .

:- , , ,
2.
( )

3.

4.
( )
5.
( )
6. ( - )
1592 .
( )
7. ( )
" "
8.
( )

2.
- 12 1459
-" "" "
1.
2.
3.
4.

5.

6.

7.
( )

8.
(1929-1940)

3.

-" "" "


-" "

4.
- 1356 .
-" "
1.

2.

5.
-" "" "
1.

6.

-" "" " "औ "" "


1.

2.
3.
4. /
1140 .

7.
-

-" "
1.

( )

8.
-" "
1.

2.

9.
:- 1559 .
-" "" "" "" "
1.
1746 .
2.
1620 . 1651
.

3.

10.
- 1425 .

-
1.
2.

11.
-
- , ,
1.

12.
- ( ) 1113 .
- , ,
1.
1908 .

13.
" "
-" "" "' " "" "
1.
14.
- 1770 .
- , ,
1. ( )

15.
- ,
1.
??

2.

16.
10 1991
-
1.
( )

17.
1451 1488
-
1.

18.
-
1.


,
2.

1. -
2. -
3. -
4. -
5. -
6. -
7. -
8. -
9. -
10. -
11. -
12. - (9 )
13. - ( 1986 )
14. -
15. -
16. -
17. - ( )
18. - ( )
19. - ( )
20. - - ( )
21. ?? -
22. औ - ( )
23. - ( )
24. -

1. -
2. - ,
3. -
4. - ,
5. -
6. -
7. 84 -
8. -
9. 32 -
10. - ( )
11. - ,
12. -
13. -
14. (8 )- ( )
15. - ( , )
16. -
17. ( ) -

1. -
- 1993 .
2. -
-1978 .
3. -
-1963 .
4. -
1950 .
5. -
-1878 .

6. -
- 1986 .

7. -
1957
8. -
1958 .
9.
1921 .
10.
11. -
2000 .
12. / -
-2002
13. -
-
- 1952 .
14. / -
-
- 1897 .
15.
-
" "
16. :- ( )
:- 1960 .
-

, औ 1000 .
- 16
16
17
6 72

. . 835
18

(1907-1908)
Linguistic survey of india

- , , ,
- ,
- ,
- ,
1914-1916 . .

, , . , , , , .

(1871)

1. ( )
2.
3.
4.
5. , , , ,
, , , -

1.
2.
3.
4. , , , - ,

1.

1. -
2. -
3. -
4. -
5. -
2. . .
1914 . 1919 .

. .
. .
3.

1. -
2. -
3. -
4. -
4.

. . . . .

,
8

, , , , , ,

, ,

- , , , , , , , , ,
औ 12
13

, ,

, , , -
,

18 -
, , ( ), , , , ,

, -

, , औ
,
1875 .
, (
), ( )
, - ,

, , , ,
,
.

,
, , ,
( )
, ,

-
,

, ,

, ,
( , )

( )
For join our facebook and whatsapp groups Contact these no.

LOKESH SWAMI – 9015746713


SUNIL BAIRASAR- 9983859098
MANOJ NALIYA – 9462065738

You might also like