Topik 3 Anatomi & Fisiologi Haiwan

3.5. Fungsi sistem saraf dalam pergerakan dan

sokongan dalam haiwan

ITeach – Biology Form 5

 Gerak Balas dan Koordinasi

Gerak Balas dan Koordinasi

• Semua organisma dapat mengesan perubahan di dalam persekitaran dan

bergerak balas terhadap perubahan dalam beberapa cara.
• Terdapat dua jenis ransangan:
Cahaya, bunyi, bau, rasa,
Rangsangan
Perubahan dalam persekitaran luar suhu, tekanan dan
luaran
sentuhan.

Rangsangan Aras gula dan tekanan

Perubahan dalam persekitaran dalam
dalaman osmosis darah.
• Gerak balas merupakan cara organisma bertindak balas terhadap rangsangan
yang dikesan.
• Kepekaan adalah keupayaan untuk bertindak balas terhadap rangsangan.
• Rangsangan dikesan oleh reseptor atau organ deria (mata, telinga, hidung,kulit).
• Organ yang bergerak balas terhadap rangsangan dikenali sebagai efektor (otot
dan kelenjar).
• Koordinasi adalah proses di mana rangsangan dikesan dan seterusnya
menghasilkan gerak balas yang bersesuaian.
• Koordinasi dilakukan oleh sistem saraf dan sistem endokrin.
 Gerak Balas dan Koordinasi

Laluan Informasi Yang Melibatkan Rangsangan Luar

Pusat Integrasi
(Otak)

Efektor
Reseptor pada telinga
(Otot pada kaki)

Gerak Balas
Rangsangan
(Bergerak menjauhi
(Bunyi dari hon kereta)
kereta yang datang)
 Gerak Balas dan Koordinasi

Laluan Informasi Yang Melibatkan Rangsangan Dalam

Pusat Integrasi
(Otak)

Efektor
Reseptor pada kulit (Kulit dan kelenjar
endokrin)

Gerak Balas
Rangsangan
(Meningkatkan
(Suhu badan tinggi)
kehilangan haba)
Peranan Sistem Saraf Manusia
Peranan Sistem Saraf Manusia

Peranan Sistem Saraf Manusia

• Menerima maklumat dari reseptor

• Memindahkan maklumat

• Mentafsirkan maklumat

• Menyediakan gerak balas yang bersesuaian

kepada efektor

• Mengawal dan mengkoordinasi fungsi badan

serta membantu mengekalkan homeostasis
Peranan Sistem Saraf Manusia

Sistem Saraf Pusat (SSP)

Organisasi Sistem Terdiri daripada otak dan

Saraf Manusia saraf tunjang

Sistem Saraf Periferi

Terdiri daripada saraf spina

dan saraf kranium

Saraf aferen Saraf eferen

membawa impuls membawa impuls
kepada SSP keluar dari SSP

Sistem saraf terbina daripada berjuta sel saraf dipanggil neuron.

 Peranan Sistem Saraf Manusia

Struktur Otak Manusia

Kawasan motor
Serebrum
Hipotalamus depan kaki belakang
lengan

Mata
Talamus Kepala
ucapan Muka hearing penglihatan

Serebelum
Rasa dan bau
Kelenjar pituitari

Fungsi utama kawasan serebrum korteks

 Peranan Sistem Saraf Manusia

Fungsi Serebrum

Serebrum mewakili bahagian otak yang

terbesar dan terdiri daripada dua
hemisfera serebrum.

Setiap hemisfera berlipat-lipat dan

beralur untuk menambahkan luas
permukaan serebrum.

Mentafsir maklumat daripada reseptor.

Mengawal pergerakan otot rangka

dalam semua aktiviti terkawal badan.
Merasa Pergerakan

Tapak kebijaksanaan dan proses mental

yang kompleks dilakukan di sini.
Mendengar
Peranan Sistem Saraf Manusia

Fungsi serebelum

Lobus yang besar dan kompleks terletak

di bahagian belakang otak.

Mempunyai dua hemisfera dan setiap

hemisfera mempunyai lipatan dan
beralur.

Menerima maklumat deria dari organ

keseimbangan di telinga dan dari otot
dan tendon.

Keseimbangan badan
Peranan Sistem Saraf Manusia

Fungsi Talamus

Terletak di antara otak dan

serebrum.

Bergantung kepada isyarat daripada

pelbagai bahagian sistem deria ke
otak.

Terlibat dengan perasaan gembira

dan sakit.
Peranan Sistem Saraf Manusia

Fungsi Hipotalamus

Terletak di bahagian bawah talamus.

Mengawal pusat pengecaman serta

analisis kelaparan, dahaga, kelesuan,
marah dan suhu badan.

Mengawal koordinasi sistem saraf dan

sistem endokrin.
 Bab 3 Koordinasi dan Gerak Balas

Peranan Sistem Saraf Manusia

Fungsi Kelenjar Pituitari

Kelenjar endokrin yang berada di

dalam hipotalamus otak.

Bertanggungjawab terhadap
perembesan kebanyakan hormon-
hormon penting dalam badan.

ITeach – Biologi Tingkatan 5

 Bab 3 Koordinasi dan Gerak Balas
Peranan Sistem Saraf Manusia

Saraf Tunjang

• Saraf tunjang dikelilingi oleh bendalir serebro-spinal yang melindungi saraf

serta membekalkan gas dan nutrien kepada saraf tunjang.
• Ia mempunyai jirim putih di bahagian luar yang mengandungi neuron akson
bermeilin.
• Di bahagian dalam saraf tunjang terdapat jirim kelabu berbentuk H atau
berbentuk rama-rama dan mengandungi badan sel neuron.
• 31 saraf spina berasal daripada saraf tunjang.
• Setiap saraf spina mempunyai 2 akar iaitu akar dorsal dan ventral.
• Akar dorsal mengandungi akson neuron aferen manakala badan sel neuron
aferen terletak di antara ganglion akar dorsal.
• Akar ventral mengandungi akson neuron eferen.

Keratan rentas saraf Saraf tunjang dan

tunjang turus vertebra

ITeach – Biologi Tingkatan 5

 Peranan Sistem Saraf Manusia

Struktur dan Fungsi Neuron

Badan sel Dendrit

• Mengandungi nukleus,
sitoplasma dan organel lain.
• Bertindak sebagai pusat Nukleus
kawalan.
Neurilemma
• Membentuk membran  Dendron (memindahkan impuls
sel neuron. ke badan sel)
 Akson (Memindahkan impuls
Salut meilin keluar dari badan sel)
• Mengasingkan akson dan
mempercepatkan
penghantaran impuls. Nodus Ranvier
• Neurilemma yang mencerut,
membantu mempercepatkan
pemindahan impuls saraf.

Gentian otot
 Bab 3 Koordinasi dan Gerak Balas

Peranan Sistem Saraf Manusia

Jenis Neuron dan Fungsinya

Terdapat 3
jenis neuron

Neuron aferen Neuron eferen

Neuron berbilang
kutub

ITeach – Biologi Tingkatan 5

 Bab 3 Koordinasi dan Gerak Balas

Peranan Sistem Saraf Manusia

Jenis Gerak Balas Berkoordinasi

2 jenis tindakan yang dikawal oleh sistem saraf manusia

Tindakan Terkawal Dikawal oleh serebrum

Tindakan Luar Kawal Dikawal oleh medula oblongata

ITeach – Biologi Tingkatan 5

Peranan Sistem Saraf Manusia

Tindakan Terkawal

Dimulakan oleh pusat motor korteks serebrum

Laluan Pemindahan Maklumat Dalam Tindakan Terkawal

Kawasan
Saraf aferen deria
Rangsangan Reseptor
serebrum
korteks

Saraf eferen Pusat motor

Gerak balas Efektor serebrum
korteks
Peranan Sistem Saraf Manusia

Tindakan Luar Kawal

Otak tidak menyedari tindakan luar kawal.

Contoh tindakan luar kawal yang melibatkan otot rangka:

Refleks sentakan lutut

Menarik tangan daripada objek panas

Contoh tindakan luar kawal yang melibatkan otot licin:

Otot kardiak atau kelenjar

Paras glukosa darah

Pengawalaturan tekanan darah

Kadar penafasan
 Peranan Sistem Saraf Manusia

Tindakan Refleks

Gerak balas automatik terhadap ransangan luaran.

Berlaku dengan cepat.

Tanpa kawalan sedar.

Melibatkan pengecutan otot rangka dan saraf tunjang.

Laluan saraf yang melibatkan tindakan refleks dipanggil arka refleks.

Sentakan refleks lutut merupakan arka refleks dua neuron.

Tarikan tangan daripada objek panas merupakan arka refleks tiga

neuron.
Peranan Sistem Saraf Manusia

Laluan Pemindahan Maklumat dari Reseptor ke

Efektor

Neuron memindahkan maklumat dalam bentuk isyarat elektrik yang

dipanggil impuls saraf.

Hanya rangsangan yang kuat (melebihi paras ambang) mampu

menghasilkan impuls yang dapat memindahkan maklumat dari satu
bahagian neuron ke satu bahagian neuron lain.

Rajah Skematik Laluan Pemindahan Maklumat

 Bab 3 Koordinasi dan Gerak Balas
Peranan Sistem Saraf Manusia

Sinaps

Tapak dimana satu neuron berhubung dengan neuron lain.

Sinaps berlaku di antara bonggol sinaps pada hujung akson neuron prasinaps
dan dendrit neuron prasinaps.
Ruang kecil antara dua neuron dikenali sebagai celahan sinaps.
Apabila ransangan sampai kepada sinaps, hujung akson akan membebaskan
bahan kimia yang dipanggil neurotransmiter.
Contoh neurotransmiter adalah asetikolin, dofamin, noradrenalina.
Neurotransmiter meresap melalui celahan sinaps untuk menghasilkan impuls
dalam neuron yang bersempadan.
Selepas selesai menghantar maklumat, neurotransmiter akan diuraikan dengan
cepat oleh enzim dan menjadi tidak aktif.
Oleh sebab itu, impuls saraf bergerak dalam satu arah sahaja.

ITeach – Biologi Tingkatan 5