Zakon o raspravljanju imovinskih

odnosa nastalih samovlasnim

zauzećem zemljišta u društvenoj
svojini
("Službeni glasnik SRS", br. 20/1977, 52/1987, 11/1990 i 50/1992.)

Glava prva
ZAJEDNIČKE ODREDBE

Član 1.
Po odredbama ovog zakona raspravljaju se imovinski odnosi nastali
samovlasnim zauzećem zemljišta u društvenoj svojini.

Član 2.
Samovlasnim zauzećem smatraju se svi slučajevi držanja zemljišta
društvene svojine bez pravnog osnova kao i slučajevi u kojima je
samovlasni držalac držao to zemljište na dan 28. avgusta 1945.
godine nezavisno od toga da li je docnije prestao biti držalac toga
zemljišta.
Samovlasnim zauzećem zemljišta u društvenoj svojini smatraju se i
samovlasna zauzeća zemljišta iz Zakona o proglašenju
opštenarodnom imovinom seoskih utrina, pašnjaka i šuma, imovine
zemljišnih, urbarijalnih i njima sličnih zajednica kao i krajiških
(graničarskih) imovnih opština ("Službeni glasnik NRS", br. 1/48 i
98/55).

Član 3.
Samovlasna zauzeća zemljišta u društvenoj svojini izvršena do 28.
avgusta 1945. godine, priznaju se u svojinu samovlasnim držaocima
- zemljoradnicima, ukoliko ovim zakonom nije drukčije određeno.
Ako je zauzeto zemljište prešlo posle 28. avgusta 1945. godine u
državinu drugog lica zemljoradnika pravo svojine po stavu 1. ovog
člana priznaće se tom drugom licu samo pod uslovom da je prenos
izvršen po nekom pravnom osnovu za sticanje svojine i da u državini
nije bilo prekida.

Član 4.
Ne mogu se priznati u svojinu po osnovu samovlasnog zauzeća:
1. šume i šumska zemljišta koja treba pošumiti u smislu propisa o
šumama,
2. zemljišta ugrožena erozijom ili bujicom na kojima su skupštine
opština propisale zakonom utvrđene protiverozivne mere odnosno
na kojima su izvedeni protiverozivni radovi bez učešća zauzimača ili
je izrađena ekonomsko-tehnička dokumentacija za izvođenje takvih
radova,
3. zemljišta na kojima su izvršeni ili treba da se izvrše melioracioni
radovi većeg obima prema odobrenim projektima ili investicionim
programima,
4. zemljišta u napuštenom rečnom koritu, na nastalom ostrvu i
priobalnom zemljištu na kojima se izvode ili treba da se izvode
vodoprivredni i melioracioni radovi prema odobrenim investicionim
programima ili projektima,
5. građevinska zemljišta,
6. zemljišta na smetnji komunikacijama i regulisanju rečnih tokova,
7. zemljišta u sredini zemljišnog kompleksa u društvenoj svojini
(enklave i poluenklave),
8. prevelika zemljišta.
Izuzetno od odredbe stava 1. tačka 1. ovog člana priznaće se u
svojinu samovlasnom zauzimaču:
a) šuma do jednog hektara površine koja se nalazi u neposrednoj
blizini okućnice zauzimača, a sastavni je deo šumskog kompleksa u
društvenoj svojini,
b) šuma ili šumsko zemljište do jednog hektara površine koje prema
prirodnim, ekonomskim ili fizičkim uslovima ne čini celinu sa drugom
šumom u društvenoj svojini, i
v) šuma do tri hektara površine, ako se nalazi u blizini okućnice
samovlasnog zauzimača i ako za njegovo domaćinstvo predstavlja
osnovni izvor prihoda, a ne nalazi se u kompleksu šume koja je od
znatnog ekonomskog interesa za zajednicu pod uslovom da se time
ne stavljaju nove enklave ili poluenklave i ako do stupanja na snagu
ovog zakona nadležni organ nije odobrio investicioni program ili
elaborat za sprovođenje zaštitnih mera na erozivnim područjima.
Ništavo je rešenje doneto u postupku raspravljanja imovinskih
odnosa nastalih samovlasnim zauzećem zemljišta u društvenoj
svojini, kojim se priznaje pravo svojine na poljoprivrednom zemljištu
i šumi u društvenoj svojini protivno odredbama st. 1. i 2. ovog
člana.
Rešenje iz stava 3. ovog člana može se oglasiti ništavnim i po
predlogu javnog pravobranioca.
Samovlasni držalac koji je na samovlasno zauzetom zemljištu do 26.
decembra 1958. godine podigao porodičnu stambenu zgradu, a ako
je u pitanju zemljoradnik i ekonomske zgrade i druge objekte za
potrebe zemljoradničkog domaćinstva, ima pravo da koristi zemljište
pod zgradom i zemljište koje služi za redovnu upotrebu zgrade i
objekata dok na tom zemljištu postoji zgrada - objekat pod uslovom
da urbanističkim planom odnosno drugim propisom skupštine
opštine na tom zemljištu nije isključeno postojanje takve zgrade -
objekta.

Član 5.
Smatra se da zauzeće zemljišta predstavlja smetnju
komunikacijama ako je zemljište sastavni deo javnog puta (putno
zemljište) ili ako je u vreme donošenja rešenja odobrenim
projektom odnosno investicionim programom predviđeno za
izgradnju javnog puta, ili ako bi priznavanje svojine na tom
zemljištu bitno otežalo javni saobraćaj ili pristup poljima,
pašnjacima ili šumskim komunikacijama.
Zauzeće zemljišta predstavlja smetnju regulisanju rečnih tokova ako
je zauzeto zemljište u vreme donošenja rešenja obuhvaćeno
odobrenim projektom odnosno investicionim programom za
regulaciju rečnog toka.

Član 6.
Enklave odnosno poluenklave su zemljišta okružena zemljištem u
društvenoj svojini ili zemljišta koja - dublje zadiru u zemljište u
društvenoj svojini (jezičci).
Enklavama odnosno poluenklavama smatraju se i zemljišta koja se
graniče drugim samovlasnim zauzetim zemljištem, ali su zajedno sa
njim okružena zemljištem u društvenoj svojini ili dublje zadiru u to
zemljište. Neće se smatrati enklavom odnosno poluenklavom
zemljište ako je veće od pet hektara.

Član 7.
Prevelikim zemljištem smatra se ono zauzeto zemljište koje samo za
sebe ili zajedno sa sopstvenim zemljištem samovlasnog zauzimača
prelazi zakonom određeni maksimum obradivog zemljišta.
Zemljoradniku koji zajedno sa zauzetim zemljištem koje mu se
priznaje u svojinu ima zakonom određeni maksimum obradivog
zemljišta, može se priznati u svojinu još najviše dva hektara
samovlasno zauzetog neobradivog zemljišta po domaćinstvu.
Zemljoradniku koji zajedno sa zauzetim zemljištem koje mu se
priznaje u svojinu nema zakonom određeni maksimum obradivog
zemljišta, može se priznati u svojinu neobradivo zemljište pod
uslovom da zajedno sa obradivim ne prelazi površinu veću od dva
hektara od zakonom određenog maksimuma obradivog zemljišta po
domaćinstvu.
U slučajevima predviđenim ovim članom zemljoradnik ima pravo da
izabere koje će zemljište zadržati, pod uslovom da se tim bez
potrebe ne narušava jedinstvo zemljišnog kompleksa društvene
svojine.

Glava druga
POSEBNE ODREDBE

Član 8.
- brisan -

Član 9.
Pravo svojine na zauzeto zemljište priznaje se samovlasnom držaocu
i licima koja su članovi njegovog domaćinstva u vreme donošenja
rešenja po ovom zakonu, na jednake delove, ukoliko se oni drukčije
ne sporazumeju.
 Član 10.
Samovlasnom držaocu - zemljoradniku čije domaćinstvo usled
oduzimanja zemljišta po odredbama člana 4. ovog zakona ostane
bez zemlje ili bez dovoljno zemlje, skupština opštine na čijoj
teritoriji samovlasni držalac ima prebivalište dodeliće drugo
poljoprivredno obradivo zemljište u društvenoj svojini na besplatno
korišćenje, ako takvim zemljištem raspolaže, vodeći računa o broju
članova domaćinstva i njegovom opštem ekonomskom stanju, kao i
o tome da ekonomska vrednost dodeljenog zemljišta ne prelazi
ekonomsku vrednost oduzetog.
Ugovor o besplatnom korišćenju drugog poljoprivrednog zemljišta u
društvenoj svojini iz stava 1. ovog člana zaključuje ovlašćeno lice na
osnovu akta skupštine opštine. Ugovorom se utvrđuju uslovi pod
kojima se zemljište koristi, obaveze korisnika i vreme korišćenja.
Ako opština ne raspolaže zemljištem u društvenoj svojini koje bi se
moglo da dodeli na besplatno korišćenje samovlasnom zauzimaču,
opštinski organ uprave nadležan za imovinsko-pravne poslove može
odlučiti da se rešenje o oduzimanju samovlasno zauzetog zemljišta
izvrši tek kada držaocu bude dodeljeno drugo zemljište, osim u
slučaju kada na zemljištu koje se oduzima treba sprovesti određene
odobrene tehničke mere i radove.

Član 11.
Samovlasnom držaocu od koga se oduzima samovlasno zauzeto
zemljište ne pripada pravo na naknadu. Istome će se dozvoliti da
sakupi useve i sabere plodove sa tog zemljišta. Ako je samovlasni
držalac na samovlasno zauzetom zemljištu koje se oduzima podigao
vinograd, voćnjak ili rasadnik pre 28. avgusta 1945. godine, on ima
pravo na naknadu za te kulture, ako su u vreme vođenja postupka
održane kao trajni zasadi.
Ako je samovlasni držalac na samovlasno zauzetom zemljištu koje
se oduzima podigao vinograd, voćnjak ili rasadnik posle 28. avgusta
1945. godine, nema pravo na naknadu za te kulture već će mu se
rešenjem skupštine opštine ostaviti to zemljište na besplatno
korišćenje najduže tri godine od dana pravosnažnosti rešenja o
oduzimanju zemljišta. Ovo pod uslovom da je oduzeto zemljište bilo
osnovni izbor njegove egzistencije i članova njegovog domaćinstva.
Ako se na samovlasno zauzetom zemljištu nalaze zgrade i drugi
objekti, izuzev u slučaju iz člana 4. stav 5. ovog zakona, samovlasni
držalac dužan je da ih ukloni u roku koji odredi opštinski organ
uprave nadležan za imovinsko-pravne poslove, s tim što taj rok ne
može biti kraći od tri meseca ni duži od devet meseci od dana
pravosnažnosti rešenja. Ako postoji društveni interes da te zgrade i
uređaji ostanu na zemljištu koje se oduzima, skupština opštine može
odlučiti da zgrade i uređaji ostanu na zemljištu uz isplatu naknade
sopstveniku.
Naknadu iz st. 1. i 3. ovog člana plaća opština, odnosno preduzeće
ili druga organizacija kojoj zemljište bude dato na korišćenje, a
naknada se utvrđuje po Zakonu o eksproprijaciji.

Glava treća
 ORGANI I POSTUPAK

Član 12.
Postupak za raspravljanje imovinskih odnosa nastalih samovlasnim
zauzećem zemljišta u društvenoj svojini, u smislu ovog zakona, u
prvom stepenu sprovodi opštinski organ uprave nadležan za
imovinsko-pravne poslove (u daljem tekstu: organ uprave).
Prijavu za raspravljanje imovinskih odnosa nastalih samovlasnim
zauzećem zemljišta u društvenoj svojini dužne su da podnose
organizacije udruženog rada, osnovne zadružne organizacije i
samoupravne organizacije i zajednice - nosioci prava raspolaganja
na poljoprivrednom zemljištu, šumi i šumskom zemljištu koje je
samovlasno zauzeto (u daljem tekstu: društveno-pravna lica), a
mogu je podneti i samovlasni držaoci.
Prijavu za raspravljanje imovinskih odnosa nastalih samovlasnim
zauzećem zemljišta u društvenoj svojini mogu podneti i građani
kada saznaju za samovlasno zauzeće.
Organ uprave je dužan da pokrene postupak po službenoj dužnosti
kada sazna za postojanje samovlasnog zauzeća zemljišta u
društvenoj svojini, a drugi organi kada saznaju za samovlasno
zauzeće zemljište u društvenoj svojini obavestiće o tome organ
uprave.
Korisnici zemljišta u društvenoj svojini dužni su da obaveste organ
gonjenja i organ uprave o svakom samovlasnom zauzimanju i
držanju zemljišta u društvenoj svojini.
Prijava iz stava 2. ovog člana za raspravljanje imovinskih odnosa
nastalih samovlasnim zauzećem zemljišta u društvenoj svojini
sadrži:
1. podatke o mestu, kulturi i površini zauzetog zemljišta sa
katastarskom oznakom;
2. podatke o samovlasnom držaocu;
3. podatke o vremenu izvršenja samovlasnog zauzeća.
Društveno pravno lice koje ne podnese prijavu za raspravljanje
imovinskih odnosa nastalih samovlasnim zauzećem zemljišta u
društvenoj svojini kazniće se za prekršaj novčanom kaznom od 100
dinara do 1.000 dinara.
Za prekršaj iz stava 6. ovog člana kazniće se i odgovorno lice u
pravnom licu novčanom kaznom od 50 dinara do 500 dinara ako ne
podnese prijavu za raspravljanje imovinskih odnosa nastalih
samovlasnim zauzećem zemljišta u društvenoj svojini.

Član 13.
Organ uprave na raspravi saslušava stranke i izvodi dokaze i na
osnovu izvedenih dokaza utvrđuje da li se radi o samovlasnom
zauzeću, ko je samovlasni držalac i u kom je vremenu izvršeno
samovlasno zauzeće.
Ništavo je rešenje - zaključak o odbacivanju prijave stranke i
obustavi postupka u slučajevima kada je donet bez saslušavanja
stranaka na raspravi ili izvedenih dokaza kojima se utvrđuje da li se
radi o samovlasnom zauzeću društvenog zemljišta i šuma. Rešenje -
zaključak se može oglasiti ništavim i po predlogu javnog
pravobranioca.
U postupku raspravljanja imovinskih odnosa nastalih samovlasnim
zauzećem zemljišta u društvenoj svojini organ uprave će na licu
mesta putem geodetskog stručnjaka izvršiti premer samovlasno
zauzetog zemljišta, privremeno obeležiti granice i utvrditi sve
činjenice i okolnosti potrebne za donošenje meritorne odluke o tome
da li će se samovlasnom držaocu na samovlasno zauzetom zemljištu
priznati pravo svojine ili će se zemljište oduzeti.
U postupku raspravljanja imovinskih odnosa nastalih samovlasnim
zauzećem zemljišta u društvenoj svojini rešiće se i pitanje
službenosti na samovlasno zauzetom zemljištu.
Zapisniku o raspravi se prilaže skica izvršenog premeravanja i kopija
plana samovlasno zauzetog zemljišta u društvenoj svojini izrađena
na propisan način od strane geodetskog stručnjaka.

Član 14.
Po zaključenoj raspravi organ uprave donosi rešenje kojim se
samovlasnom držaocu priznaje pravo svojine na samovlasno zauzeto
zemljište, ili mu se ovo zemljište oduzima.
U rešenju se navode podaci o zemljištu koji su potrebni za upis
donetog rešenja u zemljišne knjige i katastar zemljišta a u
krajevima gde zemljišne knjige ne postoje i gde je katastar zemljišta
izrađen na osnovu popisa zemljišta, zemljište će se opisati u
merama i granicama.

Član 15.
Oduzimanje samovlasno zauzetog zemljišta vrši se kad rešenje
postane pravosnažno.
Ako je samovlasno zauzeto zemljište zasejano poljoprivrednim
kulturama odzimanje će se izvršiti pod uslovom iz stava 1. ovog
člana tek kada samovlasni držalac sakupi useve i obere plodove, a
najkasnije do 1. novembra u godini.
Organ nadležan za izvršenje narediće da se samovlasno zauzeto
zemljište oduzme pre pravosnažnosti rešenja ako samovlasni držalac
protivno izdatoj naredbi uništava objekte ili trajne kulture koji na
zemljištu postoje.

Član 16.
Skupština opštine na čijoj se teritoriji nalazi poljoprivredno zemljište
koje je u postupku po ovom zakonu oduzeto od samovlasnog
držaoca donosi odluku o davanju tog zemljišta na korišćenje
organizaciji udruženog rada ili drugom korisniku najkasnije u roku
od šest meseci od dana izvršenja rešenja o oduzimanju.

Član 17.
Rešenje o priznanju prava svojine na samovlasno zauzeto zemljište
dostavlja se javnom pravobraniocu opštine, organizaciji udruženog
rada koja je učestvovala u postupku i samovlasnom držaocu.
Javnom pravobraniocu opštine, organizaciji udruženog rada koja je
učestvovala u postuku i samovlasnom držaocu, dostavlja se i
rešenje o oduzimanju samovlasno zauzetog zemljišta, odnosno akt o
odbacivanju prijave i obustavi postupka.
 Član 18.
Pravosnažno rešenje doneto u postupku raspravljanja po ovom
zakonu dostavlja se opštinskom organu uprave nadležnom za
geodetske poslove radi upisa u katastar zemljišta i opštinskom sudu
radi upisa u zemljišnu knjigu.

Član 19.
Samovlasni držalac kome se rešenjem priznaje pravo svojine na
samovlasno zauzetom zemljištu i samovlasni držalac kome se
samovlasno zauzeto zemljište oduzima, zbog toga što je samovlasno
zauzeće izvršeno posle 28. avgusta 1945. godine, snose troškove
upravnog postupka.
Organizacija udruženog rada u oblasti poljoprivrede odnosno
šumarstva snosi troškove donošenja i izvršenja rešenja o
raspravljanju imovinskih odnosa nastalih samovlasnim zauzećem
zemljišta u društvenoj svojini za površine zemljišta i šume koje su u
postupku po ovom zakonu oduzete od samovlasnog držaoca i
rešenjem skupštine opštine dodeljene toj organizaciji, ukoliko je
zahtev za raspravljanje imovinskih odnosa podnet od strane te
organizacije i ukoliko te troškove u smislu odredbe stava 1. ovog
člana ne snosi samovlasni držalac.

Član 20.
Na osnovu pravosnažnih rešenja donetih u postupku po ovom
zakonu izvršiće se obeležavanje granica zemljišta u društvenoj
svojini o trošku korisnika zemljišta.

Glava četvrta
PRELAZNE I ZAVRŠNE ODREDBE

Član 21.
- brisan -

Član 22.
Svi podnesci i rešenja doneta po ovom zakonu oslobođeni su
plaćanja takse u upravnom postupku.

Član 23.
Postupak raspravljanja imovinskih odnosa nastalih samovlasnim
zauzećem zemljišta u društvenoj svojini, koji je započet pre
stupanja na snagu ovog zakona dovršiće se po odredbama ovog
zakona.

Član 24.
Odredbe čl. 2, 3, 4, 5, 6, 7, 11. i 13. stav 2. ovog zakona,
primenjuju se na osnovu člana 300. Ustava Socijalističke Republike
Srbije na celoj teritoriji Socijalističke Republike Srbije, a ostale
odredbe ovog zakona se u smislu člana 301. Ustava Socijalističke
Republike Srbije primenjuju na teritoriji Socijalističke Republike
Srbije van socijalističkih autonomnih pokrajina i na teritoriji
Socijalističke Autonomne Pokrajine Vojvodine.

Član 25.
Stupanjem na snagu ovog zakona prestaje da važi Zakon o
raspravljanju imovinskih odnosa nastalih samovlasnim zauzećem
zemljišta u društvenoj svojini ("Službeni glasnik NRS", br. 5/60 i
13/63 i "Službeni glasnik SRS" br. 18/67, 31/68, 50/70, 51/71 i
53/72).

Član 26.
Ovaj zakon stupa na snagu osmog dana od dana objavljivanja u
"Službenom glasniku Socijalističke Republike Srbije".