Professional Documents
Culture Documents
Retorika 150709015507 Lva1 App6891 PDF
Retorika 150709015507 Lva1 App6891 PDF
Pagpapahayag
Istilo ng pagpapahayag.
Saklaw ng Retorika
WIKA
SINING
LIPUNAN
PILOSOPIYA
PANAHON AT SITWASYON
bahagi ng pananalita/panalita (Part of
speech), o kauriang panleksiko, ay isang
lingguwistikong kaurian ng
mga salita na pangkalahatang
binibigyang kahulugan sa pamamagitan
ng sintaktiko at morpolohikong asal ng
bahaging panleksikong tinutukoy.
May sampung bahagi ng pananalita.
Ang mga ito
ay pangngalan, panghalip, pandiwa,
pang-uri, pang-
abay, pantukoy, pangatnig, pang-
ukol, pang-
angkop at pandamdam.(Balarila ng
Wikang Pambansa (1939;1944) ni Lope K.
Santos)
1. Mga Nominal
a. Pangngalan (noun) - mga salitang nagsasaad ng
pangalan ng tao, hayop, bagay, pook, katangian, pangyayari,
atbp.
b. Panghalip (pronoun) - mga salitang panghahali sa
pangngalan
2. Pandiwa (verb) - mga salitang nagsasaad ng kilos o
nagbibigay-buhay sa isang lipon ng mga salita
3. Mga panuring (mga modifier)
a. Pang-uri (adjective) - mga salitang nagbibigay-turing o
naglalarawan sa pangngalan at panghalip
b. Pang-abay (adverb) - mga salitang nagbibigay-turing o
naglalarawan sa pandiwa, pang-uri at kapwa nito pang-abay
1. Mga Pang-ugnay (Connectives)
a. Pangatnig (conjunction) - mga salitang nag-uugnay ng
dalawang salita, parirala o sugnay
b. Pang-angkop (ligature) - mga katagang nag-uugnay sa
panuring at salitang tinuturingan
c. Pang-ukol (preposition) - mga salitang nag-uugnay sa isang
pangngalan sa iba pang salita
2. Mga Pananda (Markers)
a. Pantukoy (article/determiner) - mga salitang laging
nangunguna sa pangngalan o panghalip
b. Pangawing o Pangawil (linking o copulative) - salitang
nagkakawing ng paksa (o simuno) at panaguri
Pandamdam (interjection) mga salitang
nagsasaad ng matinding damdamin
PANG-UGNAY
ito ay mga salitang nagpapakita ng
relasyon ng dalawang yunit sa
pangungusap, maaaring salita, dalawang
parirala o ng dalawang sugnay.
PANG-UKOL (preposition)
ito ay kataga o salitang nag-uugnay sa
pangngalan o panghalip sa ibang salita sa
pangungusap.
sa para sa ayon
para kay tungkol sa na may
Halimbawa:
Ang kanyang nilutong tinola ay para sa
kanyang asawa at mga anak.
Mga Gamit ng Pang-ukol
Nagpapakita ng kinalalagyan o patutunguhan ng
isang bagay.
Halimbawa:
Ang pera ay nasa loob ng kuwarto ni Coby.
Upang ipakita ang dahilan o pagmamay-ari.
Halimbawa:
Ang bagong damit ay para kay Lita.
Ang layon ng pang-ukol ay maaaring pangngalan o
panghalip.
Halimbawa:
Ang kanyang talumpati ay para sa kababaihan.
PANGATNIG (Conjunction)
Ito ang tawag sa mga kataga o salitang
naguugnay sa dalawang salita, parirala o
sugnay na pinagsusunod-sunod sa
pangungusap:
at pati saka o ni maging subalit
ngunit kung bago upang sana
dahil sa sapagkat
Gamit ng Pangatnig
Dalawang salitang pinag-ugnay
Halimbawa:
Ang langis saka tubig ay hindi mapagsama.
Dalawang pariralang pinag-ugnay
Halimbawa:
Ang paglalaba ng damit at paglilinis ng
bahay ang kanyang hanapbuhay.
Uri ng Pangatnig
1. Panimbang -Ito ay nag-uugnay ng dalawang salita, parirala, o
sugnay.
at saka pati ngunit maging datapuwat subalit
Halimbawa:
Gusto niyang bumili ng damit, ngunit wala siyang pera.
Naglinis muna si Hannah, saka siya nagluto.
6. Kong
ginagamit bilang panghalip panaog na ko at ng.
Halimbawa:
Ang tangi kong hangad ngayong taon ay ang makapasa
sa L.E.T.
7. din/daw
ginagamit kung ang salitang sinusundan ay nagtatapos sa
katinig maliban sa w at y.
Halimbawa:
Magpapatingin daw siya sa doktor ngayon.
8. rin/raw
ginagamit kung ang salitang sinusundan ay nagtatapos sa
patinig at malapatinig na w at y.
Halimbawa:
Ikaw raw ay makakasama sa bakasyon patungong Baguio.
May handa raw tayo sa darating na kaarawan ni tatay.
9. Sina
ginagamit kapag ito ay sinusundan ng mga pangngalan na
tinutukoy sa pangungusap.
Halimbawa:
Naglilinis sina Gel at Lissette ng bahay.
10. Sila
ginagamit bilang panghalip na panao; katumbas ng they sa
Ingles.
Halimbawa:
Umalis na sila kanina pang umaga.
11. Pinto
ginagamit bilang bahagi ng daanan na isinasara at ibinubukas.
Halimbawa:
Isinasara niya ang pinto upang hindi makapasok
ang magnanakaw.
12. Pintuan
ginagamit bilang kinalalagyan ng pinto.
Halimbawa:
Hindi pa napipinturahan ang pinto sa pintuan.
13. Pahiran
Lagyan ng isang bagay sa pamamagitan ng pamunas o sa
pamamagitan ng kamay.
Halimbawa:
Pahiran mo ng langis ang natutuyo mong balat.
14. Pahirin
Alisin sa pamamagitan ng pamunas o sa pamamagitan ng
kamay.
15. Subukin
may bagay na nais patunayan “to try”.
Halimbawa:
Subukin mong gumamit ng Ariel sa paglalaba.
16. Subukan
May mga bagay na tinitingnan nang palihim.
Halimbawa:
Subukan mo kung ano ang ginagawa niya sa
aklatan.
1. Nasasalamin _____ sa mga kabataan
ang pagiging pag-asa ng bayan.
a. daw c. din
b. raw d. rin
2. Pinakiusapan ______ ng mayor ang
mga tao na huminahon.
a. din c. rin
b. raw d. daw
4. Humahagulhol ______ malakas ang
namatayan.
a. nang c. ng
b. daw d. raw
5. Nilamon siya ____ alon haang
namamangka.
a. nang c. ng
b. din d. daw
Idyoma
Ito ay may di-tuwiran o di-tahasang pagpapahayag na
may kahulugang patlinhaga.
Ito ay di-literal kung kaya nangangailangan ng
konotatibo at mallim na pagpapakahulugan.
Halimbawa:
putok sa buho - anak sa pagkadalaga
mababaw ang luha - madaling umiyak
naglulubid ng buhangin- nagsisinungaling
hilong talilong - litung-lito
pabalat-bunga - hindi totoo
Tayutay
Ito ay ang sinadyang paglayo sa
karaniwang paraan ng paggamit ng
mga salita sa layuning gawing
makulay, kaakit-akit at lalong mabisa
sa pagpapahayag.
2. Pagwawangis (metaphor)
Paggamit ng mga pahayag na nagpapahaiwatig ng pagkukumpara
ng dalawang bagay na magkaiba ng uri. Hindi na ito ginagamitan
ng mga pariralang tulad ng, kawangis ng, gaya ng, animo’y at iba
pa.
Halimbawa:
Ang kanyang buhay ay isang bukas na aklat.
3. Pagbibigay-katauhan (personification)
Pagsasalin ng mga katangian ng tao sa isang bagay. Naipahayag
ito sa pamamagitan ng paggamit ng pandiwa.
Halimbawa:
Sumasayaw ang mga alon sa karagatan.
4. Pagmamalabis (hyperbole)
Isang pahayag na eksaherado o labis sa katotohanan.
Halimbawa:
Nagliliyab ang mga mata ng galit na galit na lalaki.
5. Pagtawag (apostrophe)
Isang pagbulalas ng pagkausap sa isang tao (karaniwang patay o
wala sa isang tiyak na pook) o isang bagay o bahagi ng
kaligtasan na binibigyan ng katangiang pantao.
Halimbawa:
Tukso, layuan mo ako.
6. Pagpapalit-tawag (metonymy)
Paggamit ng isang salitang panumbas o nagpapahiwatig ng
kahulugan ng di tinutukoy na salita; ang pagpapalit ng
katawagan sa bagay na tinutukoy.
Halimbawa:
Si Jessa ang tala ng kanilang nayon.
7. Pagpapalit-saklaw (synecdoche)
Pagbanggit ng bahagi bilang pagtukoy sa kabuuan; maaari
namang nag-iisang tao ang kumakaktawan sa ibang pangkat.
Halimbawa:
Isang kayumanggi ang pinangaralan sa larangan ng
boksing.
8. Paghihimig (onomatopoeia)
Paggamit ng tunog o himig ng salita ay nagagawang maihatid
ang kahulugan nito.
Halimbawa:
Kumabog sa matigas na lupa ang bumagsak na
kargamento mula sa trak.
9. Pagtatambis (oxymoron)
Paglalahad ng mga bagay na magkasalungat upang higit na
magkatingkad ang bisa ng pagpapahayag. Ito ay kadalasang
mahaba.
Halimbawa:
Ang buhay sa mundo ay tunay na nakakatawa:
may lungkot ay may ligaya, mmay dilim at may liwanag, may
tawa at may luha.
16. Pagdaramdam
Nagsasaad ng hindi pangkaraniwan damdamin.
Halimbawa:
Nakakaawa ang sinapit niya. Dahil sa pagtataksil
niya ay iniwan siya ng kanyang asawa.
17. Tambisan (Antithesis)
Paglalahad ng mga bagay na magkakasalungatan
upang higit na mapatingkad ang bisa ng
pagpapahayag.
Halimbawa:
Siya’y isang taon napanday ng panahon.
Naranasan niya ang maghirap at yumaman, nakilala,
at di-ppansin, lapitan ng mga kaibigan sa panahong
mayroon siya at itakwil sa kawalan niya. Kaya handa
naniyang harapin ang pakikibaka sa buhay.
18. Tanong Retorikal
Ito ay isang tanong na hindi naman talaga kakailanganin ng sagot
kundi ang layunin ay maikintal sa isipan ng nakikinig ang mensahe.
Halimbawa:
Natutulog ba ang Diyos?
20. Asonans
Pag-uulit ng mga tunog-katinig o magkatulad na titik o pantig
sa alinmang bahagi ng salita.
Halimbawa:
Ang aking alagang aso ay agad kong pinaliguan
pagdating ko sa amin.
(ang, aking, alagang, aso, agad, amin)
21. Anapora
Pag-uulit sa unang bahagi ng pahayag o ng isang
taludtod.
Halimbawa:
Ikaw ang aking pangarap.
Ikaw ang bigay ng Maykapal.
Ikaw ang lahat sa akin.
-LET
22. Epipora
Pag-uulit naman ito sa huling bahagi ng pahayag o ng isang taludtod.
Halimbawa:
Ang Konstitusyon ay para sa mamamayan.
Gawa ng mamamayan.
At mula sa mamamayan.
23. Anadiplosis
Kakaiba ito sapagkat ang pag-uulit ay sa una’t huli.
Halimbawa:
Ang mahal ko ay ikaw
Ikaw ay nagbibigay ng ilaw
Ilaw sa gabi ng dilim
Dilim man o liwanag, ikaw ay mahal parin.
24. Pagsususkdol (Climax)
Baitang-baitang na pagsasaad ng mga bagay o
pangyayari hanggang sa umabot sa pinakamahalaga.
Halimbawa:
Unang nararamdaman niya ang butil-butil
na pawis sa kanyang noo. Kasunod noon ang
panlalamig ng buo niyang katawan. Nagdilim ang
buong paligid at siya ay bumagsak.
Panitikan
Ito ay ang katipunan ng mga akdang nasusulat na
makilala sa pamamagitan ng malikhaing
pagpapahayag, aestetikong anyo, pandaigdigang
kaisipan at kawalang-maliw. (Webster, 1974)
Salamin ng buhay.
Anyo ng
Panitikan
Anyong Tuluyan
Anyo ng panitikan napatala o
karaniwang takbo ng
pangungusap at gumagamit ng
payak at direktang paglalahad
ng kaisipan.
Uri ng Anyong Tuluyan
NOBELA
-mahabang salaysay na nahahti sa
kabanata.
MAIKLING KUWENTO
-maikling katha na nagsasalaysay ng
pang-araw-araw na buhay na may iilang tauhan
lang, pangyayari, at may isang kakintalan.
DULA
- sinasadula at tinatangahal sa tanghalan.
ALAMAT
- nagsasalaysay sa pinagmulan ng isang
bagay.
PARABULA
- katha mula sa Bibliya
PABULA
- kuwentong may aral at hayop ang
pangunahing tauhan.
TALAMBUHAY
- akda ng kasaysayan ng buhay ng isang tao.
SANAYSAY
- akdang tumatalakay sa isang paksa at
naglalayong maglahad ng opinyon o pananaw.
TALUMPATI
binibigkas sa harap ng madla.
BALITA
naglalahad sa mga pang-araw-araw na mga
pangyayari sa lipunan, pamahalaan, industriya at iba
pang paksang nagaganap sa buong bansa.
ANEKDOTA
kuwento na ang pangyayari ay hango sa
tunay na karanasan, nakawiwili, at kapupulutan ng
aral.
EDITORYAL
isang sanaysay na naglalahad ng kuru-
kuro o opinyon ng isang editor.
KASAYSAYAN
ito’y tala o mga nakasulat tungkol sa
mga pangyayari ng nakaraan.
ULAT
nasusulat bunga ng isinagawang
pananaliksik, pagsusuri, pag-aaral, at iba pa.
MITOLOHIYA
kuwento hinggil sa pinagmulan ng
sansinukuban, Diyos, Diyosa, at iba pang
mga mahiwagang nilikha.
Anyong Patula
Anyo ng panitikan na
pataludtod, may sukat at
tugma o malayang taludturan
at gumagamit ng masining at
matalinhagang.
Uri ng Anyong Patula
TULANG LIRIKO
-tulang naglalahad ng mga masidhing
damdamin, imahinasyon at karanasan ng tao at
kadalasang inaawit.
TULANG PASALAYSAY
-nagsasalaysay ng mga pangyayari sa
paraang pataludtod.
TULANG PADULA
tulang sinadyang isulat upang
itanghal sa entablado.
TULANG PATNIGAN
tula sa pagtatalo, pangangatuwiran,
at tagisan ng talino.
Uri ng Tulang Liriko
PASTORAL
DALIT
PASYON
ODA
ELEHIYA
SONETO
KANTA
PANUBONG
- mahabang tula ng nagpaparangal o
paghahandog sa isang taong nagdaraos ng
kaarawan o kapistahan
Uri ng Tulang Pasalaysay
EPIKO
- mahabang tula tungkol sa pakikipagsapalaran at
kabayanihan ng isang taong may pambihirang
katangian.
AWIT
- tulang romansa kung saan nakaharap sa mga
pakikipagsapalaran ng mga tauhan at hango sa tunay
na buhay. Halimbawa: Florante at Laura
KORIDO
- tulang romansa kung saan ang mga tauhan ay
may kakayahang supernatural.
Halimbawa:
Ibong Adarna
Uri ng Tulang Padula
ZARZUELA
- dulang musikal na karaniwang binubuo ng
tatlong akto tungkol sa pag-ibig, kasakiman at
poot.
MORO-MORO
- nagpapakita ng hidwaan at labanan ng Kristyano
at di-Kristyano
TIBAG
- ang paghahanap nina Reyna Elena at Constatino
sa krus na pinagpakuan ni Hesus.
PANUNULUYAN
- nagpapakita ng pagahahanap ng matutuluyan
nina Maria at Jose para doon isilang ang sanggol
na si Jesus.
SENAKULO
- pagtatanghal tungkol sa paghihirap at
kamatayan ni Hesus.
Uri ng Tulang Patnigan
DUPLO
- paligsahan sa pangangatuwiran na kadalasang
masaksihan sa paglalamay sa patay.
BALAGTASAN
- tagisan ng talino sa pamamagitan ng katwiran sa
pamamaraang patula
KARAGATAN
- dula tungkol sa isang prinsesa na sadyang
humulog sa isang singsing sa dagat. Kung
sinuman ang lalaking makakakuha ng singsing
ay pakakasalan niya.
Aklat ng mga Araw
- batayan ng pananampalataya ng mga
Intsik
Aklat ng mga Patay
- naglalarawan ng mga kulto ni Osiris at
tumatalakay sa mitolohiyang Ehipto.
Awit ni Rolando
- isinasalaysay dito ang gintong panahon
ng Kristyanismo sa Pransya.
Bibliya
- ang pinakabatayan ng pananampalatayang
Kristyano.
Canterbury Tales
- naglalarawan ng pananampalataya at pag-
uugali ng mga Ingles noong unang
panahon.
Divina Comedia
nagpapahayag ng pananampalataya at
pag-uugali ng mga Italyano noong
unang panahon.
Mahabharata
pinakamahabang epiko ng buong daigdig
na naglalarawan sa kasaysayan ng
pananampalataya sa India.
Uncle Tom’s Cabin
nagbukas ng mga mata ng amerikano sa
kaapihan ng mga lahing itim at naging
simula ng paglaganap ng demokrasya sa
buong daigdig.
Panitikan Bago Dumating ang mga
Kastila
Alibata o Baybayin ang tawag sa unag sistema ng
pagsulat ng mga sinaunang Pilipino.
Epiko ng Muslim
BIDASARI
BANTUGAN
INDARAPATRA at SULAYMAN
Epiko ng Tagalog
KUMINTANG
Epiko ng Tagalog
KUMINTANG
Epiko ng Bikolano
IBALON at ASLON
Epiko ng Ilokano
BIAG NI LAM-ANG
Panitikan sa Panahon ng mga
Kastila
Akdang Panrelihiyon at Pangkagandahang
Asal:
1. Doctrina Cristiana -unang aklat na nailimbag sa
Pilipinas
2. Nuestra Señora Del Rosario – ikalawang aklat
na nailimbag sa Pilipinas
3. Urbana at Feliza - isinulat ni Padre Modesto
de Castro. Kagandhang–asal at wastong
pag-uugali.
Anyo ng Dula sa Panahon ng Kastila
1. Karagatan
2. Duplo
3. Juego de Prenda
4. Moro-moro
5. Zarzuela
Mga Tulang Romansa
1. Awit
2. Korido
Panitikan sa Panahon ng
Propaganda at Himagsikan
Tatsulok ng Kilusang Propaganda:
1. JOSE P. RIZAL
Dakilang Manunulat
Iilang akda:
Sa Aking Mga Kabata
Noli Me Tangere
El Filibusterismo
Mi Ultimo Adios
2. MARCELO H. DEL PILAR
Dakilang Political Analyst
Iilang akda:
Caiingat Cayo
Dasalan at Tocsohan
Sagot sa Espanya sa Hibik ng Pilipinas
2. GRACIANO LOPEZ JAENA
Dakilang Mananalumpati
Iilang akda:
Fray Botod
El Bandolerismo sa Pilipinas
Anak ng Prayle
Manunulat Panahon ng Himagsikan:
1. ANDRES BONIFACIO
“Ama ng Demokrasyang Pilipino”
Iilang akda:
Huling Paalam
Katapusang Hibik ng Pilipinas
Pag-ibig sa Tinubuang Lupa
2. EMILIO JACINTO
“Utak ng Katipunan”
Iilang akda:
Kartilya ng Katipunan
A La Patria
Liwanag at Dilim
3. APOLINARIO MABINI
“Utak ng Himagsikan”
Iilang akda:
Ang Himagsikang Pilipino
El Liberal
El Verdadero Decalogo
Mga Kilalang Manunulat
JOSE CORAZON DE JESUS
“Makata ng Pag-ibig” at “ Hari ng Balagtasan”
Iilang Akda:
Isang Punungkahoy
Maggagawa
Bayan Ko
ALEJANDRO ABADILLA
Akda:
Ako ang Daigdig
LOPE K. SANTOS
“Ama ng Balarila”
Iilang Akda:
Banaag at Sikat
Pangginggera
AMADO HERNANDEZ
“Makata ng Manggagawa”
Akda:
Isang Dipang Langit
Bayang Malaya
Ibong Mandaragit
Luha ng Buwaya
Ildefonso Santos
Iilang Akda:
Ang Guryon
Gabi
Tatlong Inakay
Sa Tabi ng Dagat
DEOGRACIAS ROSARIO
“Ama ng Maikling Kuwento sa Pilipinas”
Akda:
Dahil sa Pag-ibig
Walang Panginoon
Ang Geisha
Dalawang Larawan
Bulaklak ng Inyong Panahon
SEVERINO REYES
“Ama ng Zarzuelang Tagalog”
Iilang Akda:
Walang Sugat
Mga Bihag ni Kupido
Huling Pati
Halik ng Isang Patay
Kalupi
Mga Kilalang Manunulat
LIWAYWAY ARCEO
Iilang Akda:
Uhaw ang Tigang na Lupa
Canal dela Reina
Ang Mag-anak na Cruz
JULIAN BALMACEDA
Iilang Akda:
Sino Ba Kayo?
Dahil sa Anak
Ang Palabas ni Suwan
FRANCISCO RODRIGO
Iilang Akda:
Sa Pula, Sa Puti
NARCISO REYES
Iilang Akda:
Lupang Tinubuan
N.V.M. GONZALES
Iilang Akda:
Lunsod, Nayon at Dagat-dagatan
Mga Kilalang Manunulat
GENONEVA EDROZA MATUTE
Iilang Akda:
Ako’y Isang Tinig
Kuwento ni Mabuti
TEODORO AGONCILLO
Iilang Akda:
Maikling Kuwentong Tagalog
ELPIDIO KAPULONG
Iilang Akda:
Planeta, Buwan, at Mga Bituin
AMADO HERNANDEZ
Iilang Akda:
Luha ng Buwaya
LIWAYWAY ARCEO
Iilang Akda:
Nagbabagang Paraiso
DOMINADOR MIRASOL
Iilang Akda:
Mga Halik sa Alikabok
LUALHATI BAUTISTA
Iilang Akda:
Bata, Bata, Paano ka Ginawa?
Gapo
Sakada
Dekada ‘70
Bulaklak ng City Jail
EMILIO AGUINALDO
- Rosalia Magdalo,Magdalo
VIRGILIO ALMARIO
- Rio Alma
CECILIO APOSTOL
- Catulo, Calipso, Calypso
FRANCISCO BALTAZAR
- Balagtas
ANDRES BONIFACIO
- Agapito Bagumbayan, Maypagasa,
Magdiwang
FELIPE CALDERON
-Simoun, Elias
JOSE CORAZON DE JESUS
- Huseng Batute, Pusong Hapis,
Luksang Paroparo
JOSE DELA CRUZ
-Huseng Sisiw
EPIFANIO DELOS SANTOS
- G. Solon
NESTOR VICENTE MADALI GONZALES
- N.V.M. Gonzales
SEVERINO REYES
- Lola Basyang
MARCELO H. DEL PILAR
- Plaridel, Dolores Manapat,
Piping Dilat, Siling Labuyo, Kupang,
Haitalaga, Patos, M. Dati. Carmelo, D.A.
Murgas, L.O. Crame, D.M. Calero,
Hilario,
FERNANDO MA. GUERRERO
-Fluvio Gil, Florisel
AMADO HERNANDEZ
- Amante Ernani, Herninia de la Rivia,
Julio Abril
EMILIO JACINTO
- Dimas-ilaw, Pingkian
NICK JOAQUIN
- Quijano de Manila
GRACIANO LOPEZ JAENA
- Bolivar, Diego Laura
ANTONIO LUNA
- Taga-ilog
JUAN LUNA
- J.B. , Buan
APOLINARIO MABINI
- Bini, Paralitico, Katabay
JOSE MARIA PANGANIBAN
- Jomapa, J.M.P.
JOSE PALMA
- Ana-haw, Esteban Estebanes,
Gan Hantik
PASCUAL H. POBLETE
- Anak-Bayan
MARIANO PONCE
- Nanding, Tikbalang, Kalipulako
JOSE GARCIA VILLA
-Doveglion
LOPE K. SANTOS
- Anak-Bayan, Doktor Lukas,
Lakandalita
Dr. PIO VALENZUELA
- Madlang-Away
Dr. JOSE PROTACIO RIZAL MERCADO y
ALONZO REALONDA
- Jose Rizal, Dimas-alang, Laong-Laan,
Agno, Calambeño