Dianismata Ask4math Ekdosi 1 PDF

ΒΟΗΘΗΜΑ
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΩΝ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗΣ
Β′ ΛΥΚΕΙΟΥ
ΣΤΑ ΔΙΑΝΥΣΜΑΤΑ
Επιμέλεια (με Αλφαβητική σειρά):
Βελλίκης Γιώργος
Καρατσιώλης Δημήτρης
Κασλής Κώστας
Λαλούμης Νίκος
Μπίτζας Παναγιώτης
Μποζατζίδης Βασίλης
Πέτσιου Χαρά
Ροκίδης Μιχάλης
Τζελαπτσής Θανάσης
Τσούμος Κώστας
Το μυαλό δεν είναι ένα δοχείο
που πρέπει να γεμίσει, αλλά μια φωτιά
που πρέπει ν’ ανάψει.
ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ
Έκδοση 1η
10 Οκτωβρίου 2016
Αναθεώρηση έκδοσης
Σεπτέμβριος 2017
Πίνακας περιεχομένων
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ................................................................................................ 7
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1Ο ΔΙΑΝΥΣΜΑΤΑ ........................................................................................ 9
1.1 H ΈΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΔΙΑΝΎΣΜΑΤΟΣ ....................................................................................................................9
Ορισμός διανύσματος ..................................................................................................................... 9
Ίσα διανύσματα ............................................................................................................................ 10
Αντίθετα διανύσματα ................................................................................................................... 11
Γωνία δύο διανυσμάτων ............................................................................................................... 12
1.2 ΠΡΌΣΘΕΣΗ ΚΑΙ ΑΦΑΊΡΕΣΗ ΔΙΑΝΥΣΜΆΤΩΝ ..................................................................................................13
1.2.1 Πρόσθεση Διανυσμάτων .............................................................................................................. 13
1.2.2 Ιδιότητες της Πρόσθεσης Διανυσμάτων ....................................................................................... 14
1.2.3 Αφαίρεση Διανυσμάτων ............................................................................................................... 15
1.2.4 Διάνυσμα Θέσεως......................................................................................................................... 15
Μεθοδολογία Νο 1 - Απόδειξη διανυσματικής ισότητας ......................................................................................... 16
Μεθοδολογία Νο 2 - Μετατροπή ισότητας μηκών σε διανυσματική ισότητα ......................................................... 18
Μεθοδολογία Νο 3 - Δύο σημεία ταυτίζονται ......................................................................................................... 19
Μεθοδολογία Νο 4 - Παραλληλόγραμμο- Τραπέζιο ............................................................................................... 20
1.2.5 Μέτρο Αθροίσματος Διανυσμάτων .............................................................................................. 21
Μεθοδολογία Νο 5 - Σχέσεις μέτρων ...................................................................................................................... 22
Μεθοδολογία Νο 6 - Γεωμετρικοί τόποι ................................................................................................................. 24
Ε ρ ω τ ή σ ε ι ς κ λ ε ι σ τ ο ύ τ ύ π ο υ ..................................................................................................... 27
Ασκήσεις ..................................................................................................................................................... 33
1.3 ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΌΣ ΑΡΙΘΜΟΎ ΜΕ ΔΙΆΝΥΣΜΑ ............................................................................................37
1.3.1 Ορισμός Πολλαπλασιασμού Αριθμού με Διάνυσμα .................................................................... 37
1.3.2 Ιδιότητες Πολλαπλασιασμού Αριθμού με Διάνυσμα ................................................................... 37
Μεθοδολογία Νο 7 - Σταθερό διάνυσμα ................................................................................................................. 38
Μεθοδολογία Νο 8 - Προσδιορισμός σημείου ....................................................................................................... 39
1.3.3 Γραμμικός Συνδυασμός Διανυσμάτων ......................................................................................... 40
Μεθοδολογία Νο 9 - Γραμμικός συνδυασμός διανυσμάτων .................................................................................. 41
1.3.4 Συνθήκη Παραλληλίας Διανυσμάτων ........................................................................................... 43
Μεθοδολογία Νο 10 - Παράλληλα διανύσματα ...................................................................................................... 44
Μεθοδολογία Νο 11 - Συνευθειακά σημεία ............................................................................................................ 46
1.3.5 Διανυσματική Ακτίνα Μέσου Τμήματος ....................................................................................... 47
Μεθοδολογία Νο 12 - Διάμεσοι τριγώνου.............................................................................................................. 48
Ασκήσεις ..................................................................................................................................................... 57
1.4 ΣΥΝΤΕΤΑΓΜΈΝΕΣ ΣΤΟ ΕΠΊΠΕΔΟ.................................................................................................................63
1.4.1 Άξονας ........................................................................................................................................... 63
1.4.2 Καρτεσιανό Επίπεδο ..................................................................................................................... 63
1.4.3 Συντεταγμένες Διανύσματος ........................................................................................................ 64
1.4.4 Ισότητα Διανυσμάτων ................................................................................................................... 65
Μεθοδολογία Νο 13 - Παραλληλία διανύσματος με άξονες .................................................................................. 66
Μεθοδολογία Νο 14 - Μηδενικό διάνυσμα-Ισότητα διανυσμάτων ....................................................................... 67
1.4.5 Συντεταγμένες γραμμικού συνδυασμού διανυσμάτων ............................................................... 68
1.4.6 Συντεταγμένες Μέσου Τμήματος ................................................................................................. 68
1.4.7 Συντεταγμένες Διανύσματος με Γνωστά Άκρα ............................................................................. 69
1.4.8 Μέτρο διανύσματος ..................................................................................................................... 70
1.4.9 Απόσταση Δύο Σημείων ................................................................................................................ 70
1.4.10 Συνθήκη Παραλληλίας Διανυσμάτων ...................................................................................... 71
1.4.11 Συντελεστής Διεύθυνσης Διανύσματος ................................................................................... 72
Μεθοδολογία Νο 15 - Παραλληλία διανυσμάτων .................................................................................................. 73
Μεθοδολογία Νο 16 - Ομόρροπα - Αντίρροπα διανύσματα ................................................................................... 75
Μεθοδολογία Νο 17 - Γωνία διανύσματος με τον άξονα x'x................................................................................... 76
Ασκήσεις ..................................................................................................................................................... 83
1.5 ΕΣΩΤΕΡΙΚΌ ΓΙΝΌΜΕΝΟ ΔΙΑΝΥΣΜΆΤΩΝ ......................................................................................................89
1.5.1 Ορισμός Εσωτερικού Γινομένου ................................................................................................... 89
1.5.2 Φυσική ερμηνεία του εσωτερικού γινομένου .............................................................................. 89
1.5.3 Αναλυτική Έκφραση Εσωτερικού Γινομένου ................................................................................ 90
Μεθοδολογία Νο 18 - Ομόρροπα-Αντίρροπα Διανύσματα..................................................................................... 93
Μεθοδολογία Νο 19 - Κάθετα διανύσματα ............................................................................................................ 95
1.5.4 Συνημίτονο Γωνίας Δύο Διανυσμάτων ......................................................................................... 96
Μεθοδολογία Νο 20 - Γραμμικός συνδυασμός διανυσμάτων ............................................................................... 97
Μεθοδολογία Νο 21 - Αποδεικτικές σχέσεις (ταυτότητες) μέτρων διανυσμάτων .................................................. 99
1.5.5 .......................................................................................................................................................... 100
Μεθοδολογία Νο 24 - Γεωμετρικοί τόποι ............................................................................................................. 101
Ε ρ ω τ ή σ ε ι ς κ λ ε ι σ τ ο ύ τ ύ π ο υ ................................................................................................... 105
Α σ κ ή σ ε ι ς ............................................................................................................................................. 109
1.6 ΛΥΜΈΝΑ ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΆ ΠΑΡΑΔΕΊΓΜΑΤΑ .................................................................................................115
1.7 ΕΠΑΝΑΛΗΠΤΙΚΈΣ ΑΣΚΉΣΕΙΣ ....................................................................................................................123
1.8 ΔΙΑΓΩΝΊΣΜΑΤΑ ..................................................................................................................................151
1.9 ΕΥΡΕΤΉΡΙΟ ΌΡΩΝ ................................................................................................................................169
Δ ι ανύσμ ατ α Β′ Λ υκε ίου Ε π ι μ έ λ ε ι α : Ask4Math
Κεφάλαιο 1ο Διανύσματα
1.1 H έννοια του διανύσματος
Ορισμός διανύσματος
Ορισμός: Διάνυσμα λέγεται ένα προσανατολισμένο

ευθύγραμμο τμήμα του οποίου τα άκρα θεωρούνται
διατεταγμένα. Το πρώτο άκρο λέγεται αρχή ή σημείο
εφαρμογής, ενώ το δεύτερο λέγεται πέρας του διανύσματος.

Το διάνυσμα με αρχή Α και πέρας Β συμβολίζεται με ΑΒ , ενώ μπορούμε να το
συμβολίσουμε και με ένα πεζό ελληνικό ή λατινικό γράμμα βάζοντας πάνω του
   
ένα βέλος π.χ. α , β , v , u .
Το διάνυσμα του οποίου η αρχή και το τέλος συμπίπτουν λέγεται μηδενικό και
 
συμβολίζεται 0 ή ΑΑ . Η εικόνα του είναι ένα σημείο του επιπέδου.

Ορισμός: Μέτρο ενός διανύσματος ΑΒ λέγεται το μήκος του ευθυγράμμου
τμήματος ΑΒ.
  
Συμβολίζεται | ΑΒ| και προφανώς είναι |ΑΒ|≥ 0 . Ισχύει |ΑΑ|= 0 .

Αν το μέτρο του ΑΒ είναι 1, τότε ονομάζεται μοναδιαίο διάνυσμα.
Ορισμός: Φορέας διανύσματος είναι η ευθεία πάνω

στην οποία βρίσκεται το διάνυσμα, π.χ. η ευθεία ε

είναι φορέας του ΑΒ .
Ορισμός: Παράλληλα ή συγγραμμικά

διανύσματα είναι τα διανύσματα που έχουν
τον ίδιο φορέα ή παράλληλους φορείς, π.χ.
 
ΑΒ //ΓΔ .
www.askisiologio.gr Σελίδα 9 από 172

Ε π ι μ έ λ ε ι α : Ask4Math Δ ι αν ύ σ μ ατ α Β ′ Λ υ κ ε ίο υ
Τα συγγραμμικά διανύσματα διακρίνονται σε ομόρροπα ή αντίρροπα.
Ορισμός: Δύο παράλληλα διανύσματα λέγονται ομόρροπα

(δηλαδή με ίδια φορά):
α) Όταν έχουν παράλληλους φορείς και βρίσκονται στο ίδιο
ημιεπίπεδο ως προς την ευθεία που ενώνει τις αρχές τους
 
π.χ. ΑΒ ↑↑ ΓΔ .
β) Όταν έχουν τον ίδιο φορέα και η μία από τις ημιευθείες
 
που ορίζουν περιέχεται στην άλλη, π.χ. ΕΖ ↑↑ ΗΘ .
Ορισμός: Δύο παράλληλα διανύσματα λέγονται

αντίρροπα (δηλαδή με αντίθετη φορά):
α) Όταν έχουν παράλληλους φορείς και βρίσκονται σε
διαφορετικά ημιεπίπεδα ως προς την ευθεία που ενώνει
 
τις αρχές τους π.χ. ΑΒ ↑↓ ΓΔ .
β) Όταν έχουν τον ίδιο φορέα και καμία από τις
ημιευθείες που ορίζουν δεν περιέχεται στην άλλη π.χ. τα
 
ΕΖ ↑↓ ΗΘ .
Ίσα διανύσματα
Ορισμός: Δύο μη μηδενικά διανύσματα λέγονται
ίσα όταν έχουν την ίδια κατεύθυνση (ομόρροπα)
και ίσα μέτρα.

     
π.χ. Αν ΓΔ ↑↑ ΕΖ και |ΓΔ|=|ΕΖ|, τότε ΓΔ = ΕΖ .
     
Αν ΓΔ ↑↑ ΚΛ και |ΓΔ|=|ΚΛ|, τότε ΓΔ = ΚΛ .
Παρατηρήσεις
 
• Η ισοδυναμία ΑΒ = ΓΔ ⇔ «τα ευθύγραμμα τμήματα ΑΔ, ΒΓ έχουν κοινό
μέσο» αποτελεί ένα κριτήριο ισότητας δύο διανυσμάτων.
Άμεση εφαρμογή αυτού του κριτηρίου αποτελούν οι ισοδυναμίες
     
ΑΒ = ΓΔ ⇔ ΑΓ = ΒΔ ⇔ ΔΒ = ΓΑ .
Σελίδα 10 από 172 www.askisiologio.gr

   

• Αν ΑΒΓΔ παραλληλόγραμμο, τότε ΑΒ = ΔΓ και ΑΔ = ΒΓ .
Προσοχή! Το αντίστροφο δεν ισχύει. Δηλαδή, αν
   
ΑΒ = ΔΓ ή ΑΔ = ΒΓ , τότε δεν είμαστε σίγουροι ότι
το ΑΒΓΔ είναι παραλληλόγραμμο, γιατί υπάρχει
περίπτωση τα σημεία Α, Β, Γ και Δ να είναι
συνευθειακά.
Αντίθετα διανύσματα
Ορισμός: Δύο μη μηδενικά διανύσματα λέγονται αντίθετα όταν έχουν αντίθετη

κατεύθυνση (αντίρροπα) και ίσα μέτρα.
   
Αν το u είναι αντίθετο του v , γράφουμε u = − v
 
( ή v = −u ).
   
π.χ. Αν ΓΔ ↑↓ ΕΖ και |ΓΔ|=|ΕΖ|, τότε
 
ΓΔ = −ΕΖ .
     
Αν ΓΔ ↑↓ ΚΛ και |ΓΔ|=|ΚΛ| , τότε ΓΔ = −ΚΛ .
 
Αν Μ είναι το μέσο του τμήματος ΑΒ, τότε ΑΜ = ΜΒ
 
και ΑΜ = −ΒΜ .
• Όταν αλλάζουμε τη θέση των άκρων σε ένα διάνυσμα, τότε παίρνουμε το
 
αντίθετο διάνυσμα, δηλαδή ΓΔ = −ΔΓ .
• Αν ισχύει η ισότητα μηκών ( ΑΜ ) = ( ΜΒ ) , τότε το Μ δεν είναι απαραίτητα
μέσο του ΑΒ. Από αυτή την ισότητα καταλαβαίνουμε ότι το Μ ισαπέχει
από τα Α και Β, οπότε είναι κάποιο σημείο της μεσοκαθέτου του τμήματος
ΑΒ.

Γωνία δύο διανυσμάτων
 
Ορισμός: Έστω δύο μη μηδενικά διανύσματα α και β . Με
 
αρχή ένα σημείο Ο παίρνουμε τα διανύσματα ΟΑ = α και
  ∧
ΟΒ = β . Η κυρτή γωνία ΑΟΒ , που ορίζουν οι ημιευθείες
 
ΟΑ και ΟΒ ονομάζεται γωνία των διανυσμάτων α και β .
  ∧     ∧ 
Τη συμβολίζουμε με  α,β  ή  β,α  ή γενικά με θ και παίρνει τιμές
   
   
0ο ≤ θ ≤ 180ο (ή 0 ≤ θ ≤ π ).
• Για να υπολογίσουμε τη γωνία δύο διανυσμάτων, θα πρέπει αυτά να έχουν
κοινή αρχή. Οπότε με παράλληλη μεταφορά του ενός από τα δύο, τα
διανύσματα αποκτούν κοινή αρχή.
• Τα ομόρροπα διανύσματα σχηματίζουν γωνία 0o .
• Τα αντίρροπα διανύσματα σχηματίζουν γωνία 180o .
• Αν θ = 90o , τα διανύσματα λέγονται κάθετα ή ορθογώνια.

• Το μηδενικό διάνυσμα 0 σχηματίζει οποιαδήποτε γωνία θ ( 0o ≤ θ ≤ 180o )
με κάθε άλλο διάνυσμα.

1.2 Πρόσθεση και Αφαίρεση Διανυσμάτων
1.2.1 Πρόσθεση Διανυσμάτων
 
Ορισμός: Έστω δύο διανύσματα α και β . Με αρχή ένα τυχαίο σημείο Ο
 
παίρνουμε διάνυσμα ΟΑ = α .
Στη συνέχεια, με αρχή το Α παίρνουμε ένα

 
διαδοχικό διάνυσμα ΑΜ = β .
  
Τότε το διάνυσμα ΟΜ είναι το άθροισμα ή η συνισταμένη των α και β ,
  
δηλαδή α + β = ΟΜ .
Ενναλακτικά, για να προσθέσουμε δύο διανύσματα

εφαρμόζουμε τον λεγόμενο κανόνα του
παραλληλογράμμου. Με αρχή ένα τυχαίο σημείο Ο
   
παίρνουμε διανύσματα ΟΑ = α και ΟΒ = β και
σχηματίζουμε το παραλληλόγραμμο ΟΑΜΒ με
πλευρές τις ΟΑ, ΟΒ.
 
Τότε το άθροισμα α + β ορίζεται από το διάνυσμα της περιεχόμενης διαγωνίου
   
ΟΜ . Δηλαδή α + β = ΟΜ .
• Για να προσθέσουμε δύο διανύσματα, τα κάνουμε διαδοχικά (δηλαδή το
πέρας του πρώτου να είναι η αρχή του δευτέρου). Τότε το διάνυσμα που
ορίζεται από την αρχή του πρώτου και από το πέρας του δευτέρου
  
διανύσματος είναι το άθροισμά τους. Δηλαδή ΟΑ + ΑΜ = ΟΜ . Με τον ίδιο
τρόπο προσθέτουμε και περισσότερα από δύο διανύσματα. Τα διανύσματα
γίνονται διαδοχικά με παράλληλη μεταφορά.
• Όταν έχουμε πρόσθεση διανυσμάτων που το πέρας του ενός είναι η αρχή
του άλλου, τότε το άθροισμα ισούται με το διάνυσμα που προκύπτει αν
  
διαγράψουμε τα ενδιάμεσα σημεία. Δηλαδή, ΑΒ + ΒΓ = ΑΓ .

• Ένα διάνυσμα ΑΒ μπορεί να γραφεί ως άθροισμα δύο διανυσμάτων με
    
άπειρους σε πλήθος τρόπους: ΑΒ = ΑΓ + ΓΒ = ΑΔ + ΔΒ = ... .

1.2.2 Ιδιότητες της Πρόσθεσης Διανυσμάτων
Για την πρόσθεση των διανυσμάτων ισχύουν οι γνωστές ιδιότητες της πρόσθεσης
  
πραγματικών αριθμών. Αν α,β, γ είναι τρία διανύσματα, τότε:
   
α) α + β = β + α (αντιμεταθετική)
     
β) (α + β)+ γ = α + (β + γ) (προσεταιριστική)
   
γ) α + 0 = 0 + α (ουδέτερο στοιχείο)
  
δ) α + (-α) = 0 (αντίθετο στοιχείο)
Απόδειξη
α) Από το διπλανό σχήμα έχουμε:
         
α + β = ΟΑ + ΑΜ = ΟΜ και β + α = ΟΒ + ΒΜ = ΟΜ .
   
Άρα α + β = β + α .
β) Από το διπλανό σχήμα έχουμε:

        
(α + β) + γ = (ΟΑ + ΑΒ)+ ΒΓ = ΟΒ + ΒΓ = ΟΓ και
        
α + (β + γ) = ΟΑ + (ΑΒ + ΒΓ) = ΟΑ + ΑΓ = ΟΓ .
     
Επομένως (α + β)+ γ = α + (β + γ) .
Οι ιδιότητες (γ) και (δ) είναι προφανείς.
• Η προσεταιριστική ιδιότητα μας δίνει τη δυνατότητα να προσθέσουμε ν
διαφορετικά διανύσματα. Αφού τα καταστήσουμε διαδοχικά, το άθροισμά
τους θα είναι το διάνυσμα με αρχή την αρχή του πρώτου και πέρας το
πέρας του τελευταίου.
• Κάθε διάνυσμα γράφεται σαν άθροισμα δύο ή περισσοτέρων π.χ.
      
ΑΒ = ΑΓ + ΓΒ και ΑΒ = ΑΔ + ΔΕ + ΕΒ .

1.2.3 Αφαίρεση Διανυσμάτων
 
Ορισμός: Η διαφορά α - β του διανύσματος
 
β από το διάνυσμα α ορίζεται ως το
 
άθροισμα των διανυσμάτων α και −β .
   
Δηλαδή α - β = α + (-β) .
 
Εναλλακτικά η διαφορά α - β είναι το διάνυσμα της
δεύτερης διαγωνίου του γνωστού
παραλληλογράμμου της πρόσθεσης διανυσμάτων.
1.2.4 Διάνυσμα Θέσεως
Έστω Ο ένα σταθερό σημείο του χώρου. Τότε για κάθε σημείο Μ του χώρου

ορίζουμε το διάνυσμα ΟΜ , το οποίο λέγεται διάνυσμα θέσεως του Μ (ή
διανυσματική ακτίνα του Μ). Το σημείο Ο που είναι η κοινή αρχή όλων των
διανυσματικών ακτίνων των σημείων του χώρου λέγεται σημείο αναφοράς στον
χώρο.
Αν Ο είναι ένα σημείο αναφοράς, τότε για


οποιοδήποτε διάνυσμα AB έχουμε
     
OA + AB = OB ⇒ ΑΒ = ΟΒ - ΟΑ .
Επομένως κάθε διάνυσμα στο χώρο είναι ίσο με τη διανυσματική ακτίνα του
πέρατος μείον τη διανυσματική ακτίνα της αρχής.
  
Δηλαδή: ΑΒ = ΟΒ - ΟΑ .
• Οποιοδήποτε διάνυσμα μπορεί με τον παραπάνω τύπο να γραφεί ως
διαφορά δύο άλλων διανυσμάτων τα οποία έχουν κοινή αρχή ένα
επιθυμητό σημείο π.χ. Ο.
• Αν διαβάσουμε τον παραπάνω τύπο ξεκινώντας από το δεύτερο μέλος προς
  
το πρώτο, δηλαδή ΟΒ - ΟΑ = ΑΒ , τότε αυτός μας δείχνει πως γίνεται η
αφαίρεση δύο διανυσμάτων τα οποία έχουν κοινή αρχή.


• Ένα διάνυσμα ΑΒ μπορεί να γραφεί ως διαφορά δύο διανυσμάτων με
    
κοινή αρχή με άπειρους σε πλήθος τρόπους: ΑΒ = ΓΒ − ΓΑ = ΔΒ − ΔΑ = ...
.
Μεθοδολογία Νο 1 - Απόδειξη διανυσματικής ισότητας

Για να αποδείξουμε μια διανυσματική ισότητα εργαζόμαστε με
κάποιον από τους παρακάτω τρόπους:
α) Μεταφέρουμε τα διανύσματα στο ένα μέλος, κάνουμε τις

πράξεις και καταλήγουμε σε μια σχέση που ισχύει και είναι
ισοδύναμη της αρχικής.
β) Με τη μέθοδο των διανυσματικών ακτίνων. Δηλαδή επιλέγουμε

ως σημείο αναφοράς ένα σημείο Ο και γράφουμε κάθε διάνυσμα
   
π . χ . ΑΒ σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ η σ χ έ σ η ΑΒ = ΟΒ − ΟΑ . Μ π ο ρ ο ύ μ ε ό μ ω ς ν α
επιλέξουμε και ως σημείο αναφοράς κάποιο από τα δοσμένα
σημεία της άσκησης.
Παράδειγμα Νο 1
Να αποδείξετε ότι για οποιαδήποτε σημεία Α, Β, Γ και Δ ισχύει
   
ΑΔ + ΒΓ = ΑΓ − ΔΒ .
Λύση
1ος τρόπος
              
ΑΔ + ΒΓ = ΑΓ − ΔΒ ⇔ ΑΔ + ΔΒ + ΒΓ − ΑΓ = 0 ⇔ ΑΒ + ΒΓ + ΓΑ = 0 ⇔ ΑΑ = 0
που ισχύει.
2ος τρόπος
α) (με σημείο αναφοράς οποιοδήποτε σταθερό σημείο Ο)
Έστω Ο ένα οποιοδήποτε σταθερό σημείο. Αναλύουμε κάθε διάνυσμα ως

διαφορά δύο διανυσμάτων που έχουν κοινή αρχή το Ο, οπότε έχουμε:
           
ΑΔ + ΒΓ = ΑΓ − ΔΒ ⇔ ΟΔ − ΟΑ + ΟΓ − ΟΒ = ΟΓ − ΟΑ − (ΟΒ − ΟΔ) ⇔
           
ΟΔ − ΟΑ + ΟΓ − ΟΒ = ΟΓ − ΟΑ − ΟΒ + ΟΔ ⇔ ΟΔ − ΟΒ = −ΟΒ + ΟΔ
β) (με σημείο αναφοράς κάποιο από τα δοσμένα σημεία της άσκησης)

Μπορούμε να εργαστούμε με τη μέθοδο των διανυσματικών ακτίνων, όπως και

προηγουμένως στο α) του 2ου τρόπου επίλυσης, αλλά να επιλέξουμε ως σημείο
αναφοράς κάποιο από τα δοσμένα σημεία της άσκησης π.χ. το Α. Οπότε:
           
ΑΔ + ΒΓ = ΑΓ − ΔΒ ⇔ ΑΔ − ΑΑ + ΑΓ − ΑΒ = ΑΓ − ΑΑ − (ΑΒ − ΑΔ) ⇔
             
ΑΔ − 0 + ΑΓ − ΑΒ = ΑΓ − 0 − ΑΒ + ΑΔ ⇔ ΑΔ + ΑΓ − ΑΒ = ΑΓ − ΑΒ + ΑΔ
Θεωρούμε τα σημεία Α, Β, Γ, Δ και Ε. Να αποδείξετε ότι
    
ΑΓ − ΔΕ = ΒΔ + ΕΓ − ΒΑ .
Λύση
1ος τρόπος
          
ΑΓ − ΔΕ = ΒΔ + ΕΓ − ΒΑ ⇔ ΑΓ − ΔΕ − ΒΔ − ΕΓ + ΒΑ = 0 ⇔
          
( )
ΑΓ − ΔΕ + ΕΓ − ΒΔ + ΒΑ = 0 ⇔ ΑΓ − ΔΓ + ΔΒ + ΒΑ = 0 ⇔
     
ΑΓ + ΓΔ + ΔΑ = 0 ⇔ ΑΑ = 0
2ος τρόπος
Επιλέγουμε ως σημείο αναφοράς το Α και έχουμε:

    
ΑΓ − ΔΕ = ΒΔ + ΕΓ − ΒΑ ⇔
         
ΑΓ − ΑΑ − ΑΕ + ΑΔ = ΑΔ − ΑΒ + ΑΓ − ΑΕ − ΑΑ + ΑΒ ⇔
         
ΑΓ − 0 − ΑΕ + ΑΔ = ΑΔ − ΑΒ + ΑΓ − ΑΕ − 0 + ΑΒ ⇔
        
ΑΓ − ΑΕ + ΑΔ − ΑΔ + ΑΒ − ΑΓ + ΑΕ − ΑΒ = 0 ⇔
 
0=0
Εφαρμόστε παρακάτω τη μεθοδολογία 1.
   

Θεωρούμε τα σημεία Α, Β, Γ και Δ. Να αποδείξετε ότι ΒΓ − ΒΔ = ΑΓ − ΑΔ .

Να αποδείξετε ότι για οποιαδήποτε σημεία Α, Β, Γ, Δ, Ε και Ζ ισχύει

     
ΑΔ − ΒΖ + ΓΖ = ΑΕ − ΒΕ + ΓΔ .
Μεθοδολογία Νο 2 - Μετατροπή ισότητας μηκών σε

διανυσματική ισότητα
Γενικά μία ισότητα μηκών δεν μετατρέπεται όπως είναι σε
διανυσματική ισότητα. Είναι αναγκαίο να γνωρίζουμε αν τα
διανύσματα είναι ομόρροπα ή αντίρροπα.
Κάθε ισότητα μηκών (μέτρων) γίνεται διανυσματική, όπως είναι,

αν τα διανύσματα είναι ομόρροπα, ενώ βάζουμε ένα πλην ( −) , αν
τα διανύσματα είναι αντίρροπα. Ισχύει και αντίστροφα.
 
α) Αν ΒΜ ↑↑ ΜΓ , να μετατρέψετε την ισότητα ( BM) = 2 ( MΓ ) σε
διανυσματική.
 
β) Αν ΒΜ ↑↓ ΜΓ , να μετατρέψετε την ισότητα ( BM) = 2 ( MΓ ) σε
Λύση
   
α) Αν ( BM) = 2 ( MΓ ) και ΒΜ ↑↑ ΜΓ , τότε ΒΜ = 2ΜΓ .
   
β) Αν ( BM) = 2 ( MΓ ) και ΒΜ ↑↓ ΜΓ , τότε ΒΜ = −2ΜΓ .
  3
Αν ΑΒ ↑↑ ΓΔ , να μετατρέψετε την ισότητα 2 ( ΑB ) = ( ΓΔ ) σε
2
  3
Αν ΑΒ ↑↓ ΓΔ , να μετατρέψετε την ισότητα 2 ( ΑB ) = ( ΓΔ ) σε
2

Μεθοδολογία Νο 3 - Δύο σημεία ταυτίζονται

Γ ι α ν α α π ο δ ε ί ξ ο υ μ ε ό τ ι δ ύ ο σ η μ ε ί α Κ κ α ι Λ τ α υ τ ί ζ ο ν τ α ι (Κ ≡ Λ) ,
  
α ρ κ ε ί ν α α π ο δ ε ί ξ ο υ μ ε ό τ ι ΚΛ = 0 , δ η λ α δ ή ό τ ι τ ο δ ι ά ν υ σ μ α ΚΛ
είναι μηδενικό.
      
Α ν ι σ χ ύ ε ι ΟΚ = ΟΛ , τ ό τ ε έ χ ο υ μ ε ΟΚ − ΟΛ = 0 ⇔ ΛΚ = 0 , ο π ό τ ε π ά λ ι
προκύπτει ότι τα Κ και Λ συμπίπτουν.
Δίνονται τα σημεία Α, Β, Γ, Δ και Ε του χώρου, για τα οποία ισχύει
   
ΑΓ − ΔΓ = ΕΔ − ΕΒ . Να αποδείξετε ότι τα σημεία Α και Β συμπίπτουν.
Λύση
1ος τρόπος
Έχουμε:
        
ΑΓ − ΔΓ = ΕΔ − ΕΒ ⇔ ΑΓ − ΔΓ − ΕΔ + ΕΒ = 0 ⇔
         
ΑΓ + ΓΔ + ΔΕ + ΕΒ = 0 ⇔ (ΑΓ + ΓΔ) + (ΔΕ + ΕΒ) = 0 ⇔
    
ΑΔ + ΔΒ = 0 ⇔ ΑΒ = 0
Άρα τα σημεία Α και Β συμπίπτουν.
2ος τρόπος
Θα χρησιμοποιήσουμε τη μέθοδο των διανυσματικών ακτινών. Έστω ότι Ο σημείο

αναφοράς, τότε:
   
ΑΓ − ΔΓ = ΕΔ − ΕΒ ⇔
       
(ΟΓ − ΟΑ) − (ΟΓ − ΟΔ) = (ΟΔ − ΟΕ) − (ΟΒ − ΟΕ) ⇔
       
ΟΓ − ΟΑ − ΟΓ + ΟΔ = ΟΔ − ΟΕ − ΟΒ + ΟΕ ⇔
      
− ΟΑ = −ΟΒ ⇔ ΑΟ + ΟΒ = 0 ⇔ ΑΒ = 0
Άρα τα σημεία Α και Β συμπίπτουν.
  

Αν ισχύει ΑΚ + ΛΒ = ΛΚ , να αποδείξετε ότι τα σημεία Α και Β ταυτίζονται.

   

Αν ισχύει ΑΜ + ΑΝ = ΒΜ + ΒΝ , να αποδείξετε ότι τα σημεία Α και Β
ταυτίζονται.
Μεθοδολογία Νο 4 - Παραλληλόγραμμο- Τραπέζιο

α) Παραλληλόγραμμο: Όταν δίνεται μια διανυσματική ισότητα,
στην οποία περιέχονται τέσσερα μη συνευθειακά σημεία Α, Β, Γ
και Δ και θέλουμε να δείξουμε ότι το τετράπλευρο ΑΒΓΔ είναι
παραλληλόγραμμο, τότε προσπαθούμε να αποδείξουμε ότι δύο
διανύσματα που ορίζονται από τις απέναντι πλευρές του ΑΒΓΔ
 
ε ί ν α ι ί σ α μ ε τ α ξ ύ τ ο υ ς . Δ η λ α δ ή , α ρ κ ε ί ν α δ ε ί ξ ο υ μ ε ό τ ι ΑΒ = ΔΓ ή
 
ΑΔ = ΒΓ .
Προσοχή! Δεν ξεχνάμε ότι ισχύει και ο κανόνας του

παραλληλογράμμου στην πρόσθεση διανυσμάτων, δηλαδή
     
ΑΒ + ΑΔ = ΑΓ . Ε π ι π λ έ ο ν ι σ χ ύ ε ι κ α ι ΑΒ − ΑΔ = ΔΒ α π ό τ η ν α φ α ί ρ ε σ η
διανυσμάτων.
Για να δείξουμε ότι το ΑΒΓΔ είναι κάποιο άλλο είδος παρ/μου

(ορθογώνιο, ρόμβος κτλ.), δείχνουμε επιπλέον κάποια ιδιότητά
του.
β) Τραπέζιο: Για να αποδείξουμε ότι το ΑΒΓΔ είναι τραπέζιο,

αρκεί να δείξουμε ότι δύο διανύσματα που ορίζονται από δύο
 
α π έ ν α ν τ ι π λ ε υ ρ έ ς ε ί ν α ι μ ε τ α ξ ύ τ ο υ ς π α ρ ά λ λ η λ α π . χ . ΑΒ//ΓΔ .
Αν Α, Β, Γ και Δ είναι μη συνευθειακά σημεία και ισχύει
  
ΑΒ + ΓΜ = ΔΜ, να αποδείξετε ότι το τετράπλευρο ΑΒΓΔ είναι
παραλληλόγραμμο.
Λύση
Στη δοσμένη διανυσματική ισότητα παίρνουμε σημείο αναφοράς το Α και
έχουμε:
       
ΑΒ + ΓΜ = ΔΜ ⇔ ΑΒ + ΑΜ − ΑΓ = ΑΜ − ΑΔ ⇔
       
ΑΒ − ΑΓ = −ΑΔ ⇔ ΑΓ − ΑΒ = ΑΔ ⇔ ΒΓ = ΑΔ
 
Επειδή ΒΓ = ΑΔ , άρα ( ΒΓ ) = // ( ΑΔ ) , επομένως το ΑΒΓΔ είναι

Δίνεται το τετράπλευρο ΑΒΓΔ και ένα σημείο Κ. Αν ισχύει

   
ΚΑ − ΚΒ = ΚΔ − ΚΓ να δείξετε ότι είναι παραλληλόγραμμο.
   
Αν α , β , γ και δ είναι αντίστοιχα τα διανύσματα θέσεως των σημείων Α,
Β, Γ και Δ ως προς σημείο αναφοράς Ο, τι συμπέρασμα βγάζετε για το
είδος του τετραπλεύρου ΑΒΓΔ στην κάθε μία από τις παρακάτω
περιπτώσεις;
   
i. α −β = δ − γ
   
ii. |α − γ|=|β - δ|
       
iii. α − β = δ − γ και |α − γ|=|β - δ| .
1.2.5 Μέτρο Αθροίσματος Διανυσμάτων
Στο διπλανό τρίγωνο ΟΑΒ και από την τριγωνική ανισότητα γνωρίζουμε ότι:
ΟΑ - ΑΒ ≤ ΟΒ ≤ ΟΑ + ΑΒ .
 
Επομένως, αν α , β είναι οποιαδήποτε μη μηδενικά
διανύσματα του επιπέδου, για τα μέτρα (μήκη) τους
ισχύει:
     
|α|-|β| ≤|α + β|≤|α|+|β| (1) .
• α) Από τη σχέση (1) προκύπτει ότι:
     
α ↑↑ β ⇔|α + β|=|α|+|β|
     
α ↑↓ β ⇔|α + β|= |α|-|β|
       
α  β ⇔ |α|-|β| <|α + β|<|α|+|β| (τριγωνική ανισότητα)
Δηλαδή η ισότητα από δεξιά στη σχέση (1) ισχύει όταν τα διανύσματα
είναι ομόρροπα, ενώ από αριστερά όταν είναι αντίρροπα. Αν τα
διανύσματα δεν είναι παράλληλα, τότε ισχύει η τριγωνική ανισότητα.

       
Αν |α|-|β| =|α + β|=|α|+|β|, τότε τουλάχιστον ένα από τα α , β είναι

το 0 .
 
• β) Αν στη σχέση (1) βάλουμε όπου β το −β , παίρνουμε
     
|α|-|β| ≤|α − β|≤|α|+|β|.
   
• γ) Ισχύει και |α|-|β|≤|α − β|.
Απόδειξη
 
Γνωρίζουμε ότι για κάθε κ ∈  ισχύει κ ≤|κ |, άρα για κ =|α|-|β| έχουμε
   
|α|-|β|≤||α|-|β|| και σύμφωνα με την προηγούμενη παρατήρηση
         
έχουμε |α|-|β| ≤ |α|-|β| ≤ |α − β|. Άρα |α|-|β|≤|α − β|.
     
• δ) Για τρία διανύσματα ισχύει |α + β + γ|≤|α|+|β|+|γ| .
Μεθοδολογία Νο 5 - Σχέσεις μέτρων

Χρησιμοποιώντας την ανισοτική σχέση των μέτρων
     
|α|-|β| ≤|α + β|≤|α|+|β| κ α ι τ ι ς σ χ έ σ ε ι ς π ο υ π ρ ο έ κ υ ψ α ν α π ό τ ι ς
προηγούμενες παρατηρήσεις, μπορούμε να αποδείξουμε
ανισοτικές σχέσεις μέτρων (μονές ή διπλές), οι οποίες ζητούνται
σε ασκήσεις.
Προσοχή! Αν χρησιμοποιήσουμε κάποια από τις σχέσεις των

προηγούμενων παρατηρήσεων, θα πρέπει πρώτα να την
αποδείξουμε.
   
Αν |α|= 3 και |β|= 4 , να αποδείξετε ότι 1 ≤|α − β|≤ 7 .
Λύση
Σύμφωνα με την παρατήρηση (β) (απαιτείται η απόδειξη) ισχύει:
     
|α|-|β| ≤|α − β|≤|α|+|β| .
     
Άρα |α − β|≤|α|+|β|⇔|α − β|≤ 3 + 4 = 7 και
       
|α − β|≥ |α|-|β| ⇔|α − β|≥|3 − 4|= 1 , οπότε 1 ≤|α − β|≤ 7 .

  
Αν |ΟΚ|= 2 και |ΟΛ|= 3 , να αποδείξετε ότι 1 ≤|ΚΛ|≤ 5 .
Λύση
     
Σύμφωνα με την παρατήρηση (β) ισχύει |α|-|β| ≤|α − β|≤|α|+|β| .
Οπότε έχουμε:
     
|ΚΛ|=|ΛΚ|=|ΟΚ - ΟΛ|≤|ΟΚ|+|ΟΛ|= 2 + 3 = 5 και
     
|ΚΛ|=|ΛΚ|=|ΟΚ - ΟΛ|≥||ΟΚ|-|ΟΛ||=|2 - 3|= 1 .

Άρα 1 ≤|ΚΛ|≤ 5 .
   
Αν |α|= 2 και |β|= 5 , να αποδείξετε ότι 3 ≤|α − β|≤ 7 .
  
Αν ΟΑ = 5 και ΟΒ = 3 , να αποδείξετε ότι 2 ≤|ΑΒ|≤ 8 .

Μεθοδολογία Νο 6 - Γεωμετρικοί τόποι

Όταν ζητάμε να βρούμε τον γεωμετρικό τόπο των σημείων Μ του
επιπέδου, τότε από τα δεδομένα της άσκησης προσπαθούμε να
καταλήξουμε σε μία σχέση της μορφής:
 
α ) ΜΑ / /ΒΓ , ό π ο υ Α , Β κ α ι Γ ε ί ν α ι σ τ α θ ε ρ ά σ η μ ε ί α . Τ ό τ ε ο
ζητούμενος γεωμετρικός τόπος των σημείων Μ είναι η ευθεία η
οποία διέρχεται από το σημείο Α και είναι παράλληλη προς την
ευθεία ΒΓ.

β) |ΜΑ|= κ , όπου Α είναι σταθερό σημείο και κ θετικός
πραγματικός αριθμός. Τότε ο ζητούμενος γεωμετρικός τόπος των
σημείων Μ είναι είναι κύκλος κέντρου Α και ακτίνας κ.
 
γ ) |ΜΑ|=|ΜΒ|, ό π ο υ Α κ α ι Β σ τ α θ ε ρ ά σ η μ ε ί α . Τ ό τ ε ο ζ η τ ο ύ μ ε ν ο ς
γεωμετρικός τόπος των σημείων Μ είναι η μεσοκάθετος του
ευθυγράμμου τμήματος ΑΒ.
Δίνεται τρίγωνο ΑΒΓ. Να βρείτε τον γεωμετρικό τόπο των σημείων Μ
για τα οποία ισχύει:
 
α) ΑΜ / /ΒΓ
 
β) ΒΜ / /ΒΓ .
Λύση
 
α) Η σχέση ΑΜ / /ΒΓ ισχύει μόνο όταν οι ευθείες ΑΜ και ΒΓ είναι παράλληλες.
Άρα ο ζητούμενος γεωμετρικός τόπος είναι η ευθεία ( ε ) , η οποία διέρχεται από
το Α και είναι παράλληλη προς τη ΒΓ.
 
β) Οι ευθείες ΒΜ και ΒΓ έχουν το Β κοινό σημείο και επειδή ισχύει ΒΜ / /ΒΓ ,
άρα οι ευθείες αυτές συμπίπτουν. Επομένως το Μ είναι σημείο της ευθείας ΒΓ,
δηλαδή ο ζητούμενος γεωμετρικός τόπος είναι η ευθεία ΒΓ.
Έστω Α ένα γνωστό σταθερό σημείο. Να βρείτε τον γεωμετρικό τόπο
των σημείων Μ για τα οποία ισχύει:

α) |ΑΜ|= 3


β) |ΜΑ|= α , α ∈  .
Λύση

α) Το |ΑΜ| είναι η απόσταση των σημείων Α και Μ. Άρα ζητάμε να βρούμε τον
γεωμετρικό τόπο των σημείων Μ που απέχουν από το σταθερό σημείο Α σταθερή
απόσταση ίση με 3. Το σύνολο αυτών των σημείων είναι ο κύκλος με κέντρο το
Α και ακτίνα ίση με 3.
β) Επειδή α ∈  , διακρίνουμε τρεις περιπτώσεις:
• Αν α > 0 , τότε η περίπτωση είναι παρόμοια με το ερώτημα (α), οπότε ο

ζητούμενος γεωμετρικός τόπος είναι ο κύκλος με κέντρο το Α και ακτίνα
ίση με α.
 
• Αν α = 0 , τότε έχουμε |ΜΑ|= 0 , δηλαδή ΜΑ = 0 . Άρα το σημείο Μ
ταυτίζεται με το σημείο Α.

• Αν α < 0 , τότε η σχέση |ΜΑ|= α είναι αδύνατη, γιατί γνωρίζουμε ότι

|ΜΑ|≥ 0 . Άρα ο ζητούμενος γεωμετρικός τόπος είναι το κενό σύνολο.
Αν Α και Β είναι δύο γνωστά σταθερά σημεία και ισχύει
   
|ΜΒ + ΒΑ|=|ΑΒ − ΑΜ|, να βρείτε τον γεωμετρικό τόπο των σημείων Μ.
Λύση
     
Ισχύει |ΜΒ + ΒΑ|=|ΑΒ − ΑΜ|⇔|ΜΑ|=|ΜΒ|, δηλαδή το σημείο Μ ισαπέχει από
τα άκρα του ευθυγράμμου τμήματος ΑΒ. Άρα ο ζητούμενος γεωμετρικός τόπος
του Μ είναι η μεσοκάθετος του ευθυγράμμου τμήματος ΑΒ.
Δίνεται τρίγωνο ΑΒΓ. Να βρείτε τον γεωμετρικό τόπο των σημείων Μ για τα
οποία ισχύει:
 
i. ΒΜ / / ΑΓ
 
ii. ΑΜ / / ΑΓ .
Έστω Α, Β γνωστά σταθερά σημεία. Να βρείτε τον γεωμετρικό τόπο των
 
σημείων Μ για τα οποία ισχύει |ΑΒ + ΒΜ|=1.

Αν Α και Β είναι δύο γνωστά σταθερά σημεία και ισχύει

   
|ΜΑ + ΑΒ|=|ΒΑ − ΒΜ|, να βρείτε τον γεωμετρικό τόπο των σημείων Μ.

Ερωτήσεις κλειστού τύπου

Ερωτήσεις Κατανόησης
1. Τι λέγεται διάνυσμα;
2. Ποιο διάνυσμα είναι το μηδενικό;
3. Τι λέγεται μέτρο ή μήκος διανύσματος;
4. Ποιο διάνυσμα λέγεται μοναδιαίο;
5. Τι λέγεται φορέας διανύσματος;
6. Ποια διανύσματα λέγονται παράλληλα ή συγγραμμικά;
7. Πότε δύο διανύσματα λέγονται ομόρροπα;
8. Πότε δύο διανύσματα λέγονται αντίρροπα;
9. Πότε δύο διανύσματα είναι ίσα;
10. Πότε δύο διανύσματα είναι αντίθετα;
11. Πως ορίζεται η γωνία δύο διανυσμάτων;
12. Ποια η σχέση δύο διανυσμάτων, αν η γωνία τους είναι 0° , 90° , 180 ο ;
13. Να περιγραφούν οι τρόποι με τους οποίους προσθέτουμε δύο διανύσματα.
14. Να περιγραφούν οι τρόποι με τους οποίους αφαιρούμε δύο διανύσματα.

15. Να γραφεί δοσμένο διάνυσμα ΚΛ ως διαφορά διανυσματικών ακτινών των
άκρων του, με σημείο αναφοράς Ο.
16. Ποια ανισοτική σχέση δίνει το μέτρο του αθροίσματος δύο διανυσμάτων;
Ασκήσεις συμπλήρωσης κενού
1. Δύο διανύσματα
λέγονται ομόρροπα όταν …………………………………… .
λέγονται αντίρροπα όταν …………………………………… .
είναι ίσα μεταξύ τους όταν ………………………………… .
είναι αντίθετα μεταξύ τους όταν ……………………… .
     
5. Έστω τα διανύσματα ΟΑ = α και ΟΒ = β . Ονομάζουμε γωνία των α , β
την…………………………………………. .
 
6. Αν θ η γωνία των α , β τότε:
 
α) θ = 0 , αν τα α και β είναι ……………………. .
 
β) θ = π , αν τα α και β είναι ………………….… .
 
γ) Αν α ⊥ β , τότε θ = ... .

7. Δίνεται τετράπλευρο ΑΒΓΔ. Να βρείτε τα διανύσματα:

   
α) ΑΒ + ΒΓ =… β) ΑΒ + ΔΑ =…
    

γ) ΑΒ + ΒΓ + ΓΔ =… δ) ΒΓ − ΔΓ =…
    

ε) ΑΓ − ΑΒ =… στ) ΒΓ + ΓΔ − ΒΑ
=…
8. Να συμπληρώσετε τα κενά με ένα γράμμα ώστε με βάση το διπλανό σχήμα

να αληθεύουν οι ισότητες:
     

α) ΒΑ + ΔΕ = Β... β) ΑΕ + ΑΒ = Α...
     
γ) ΓΔ + ΒΔ = Β... δ) ΖΒ + ΖΕ = Ζ...
  
ε) ΒΔ − ΖΕ = Β...
9. Να συμπληρώσετε τα κενά με ένα διάνυσμα ώστε, με βάση το σχήμα της

προηγούμενης άσκησης, να αληθεύουν οι ισότητες:
   
α) ΔΕ − ΔΑ = ... β) ΑΓ − ΑΒ = ...
     
γ) ΓΖ + ΒΔ − ΔΖ = ... δ) ΒΔ − ΑΔ − ΓΖ = ...
  
ε) ΓΒ + ΔΑ − ΓΑ = ...

10. Να βρείτε το διάνυσμα x σε κάθε μία από τις παρακάτω περιπτώσεις:
 
α) x = ...... β) x = ......

Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής

 
1. Αν ΑΒ = ΓΔ , τότε ισχύει:
     

α. ΑΓ = ΒΔ β. ΑΔ = ΒΔ γ. ΑΓ = ΔΒ
 
δ. ΑΔ = ΓΒ ε. τίποτα από τα προηγούμενα
     
2. Η σχέση |α|-|β| ≤|α + β| ισχύει μόνο αν τα α και β είναι:
α. παράλληλα β. ομόρροπα γ. αντίρροπα

δ. αντίθετα ε. οποιαδήποτε διανύσματα
3. Αν Κ είναι ένα σημείο του επιπέδου του παλληλογράμμου ΑΒΓΔ, τότε ισχύει:
            
α. ΚA + ΚB = ΚΓ + ΚΔ β. ΚA + ΚB + ΚΓ + ΚΔ = 0 γ. ΚA + ΚB = ΚΔ − ΚΓ
   
δ. ΚA − ΚΓ = ΚΒ − ΚΔ ε. Τίποτα από τα προηγούμενα
   
4. Αν α = −β , τότε τα διανύσματα α και β είναι:
α. κάθετα β. ομόρροπα γ. αντίρροπα

δ. αντίθετα ε. οποιαδήποτε διανύσματα
5. Αν Ο είναι το κέντρο του παλληλογράμμου ΑΒΓΔ, τότε ισχύει:
          
α. AΟ + ΟΓ = ΒΓ β. ΟA + ΟB + ΟΓ + ΟΔ = 0 γ. AΟ + ΟB = ΑΒ
  
δ. ΟA − ΟΓ = ΑΓ ε. Τίποτα από τα προηγούμενα

Ερωτήσεις αντιστοίχισης
1. Να αντιστοιχίσετε κάθε ένα από τα διανύσματα της Α στήλης με το ίσο του της
Β στήλης.
Στήλη (Α) Στήλη (Β)

     
α1 = ΒΓ − ΓΑ + ΑΒ β1 = 2ΒΓ
     

α2 = ΒΓ − ΔΓ − ΒΑ β2 = 0
      

α3 = ΓΔ − ΒΑ + ΔΑ − ΓΒ β3 = ΓΔ
      

α4 = ΑΓ − ΔΒ + ΒΑ − ΓΔ β4 = 2ΑΓ
      

α5 = ΑΓ + ΒΑ − ΔΓ + ΓΒ β5 = ΑΔ
   
2. Σε παραλληλόγραμμο ΑΒΓΔ είναι ΑΒ = α και ΑΔ = β . Να αντιστοιχίσετε κάθε
διάνυσμα της στήλης Α του παρακάτω πίνακα με το ίσο του της στήλης Β.

 
1. ΑΓ Α. -α
  
2. ΓΒ Β. α + β
  
3. ΓΔ Γ. β - α
  
Δ. α - β
4. ΒΔ

Ε. -β


 
α-β
Ζ.
2
Χαρακτηρισμός προτάσεων ως σωστές (Σ) ή λανθασμένες

(Λ)
   
1. Αν ΑΒ = ΓΔ , τότε ΒΑ = ΔΓ .
Σ Λ
   
2. Αν |ΑΒ|=|ΓΔ|, τότε ΑΒ = ΓΔ .
Σ Λ
3. Δύο αντίθετα διανύσματα έχουν το ίδιο μέτρο.

Σ Λ
4. Διανύσματα με μέτρο 1 λέγονται μοναδιαία.

Σ Λ
5. Δύο ομόρροπα διανύσματα είναι ίσα.

Σ Λ
6. Όταν δύο διανύσματα είναι ίσα, τότε είναι ομόρροπα.

Σ Λ
7. Αν η γωνία δύο διανυσμάτων είναι 0° , τότε είναι ομόρροπα.

Σ Λ
8. Το μηδενικό διάνυσμα είναι παράλληλο προς οποιοδήποτε

άλλο διάνυσμα.
Σ Λ
9. Αν δύο διανύσματα είναι συγγραμμικά, τότε είναι είτε ομόρροπα

είτε αντίρροπα.
Σ Λ
10. Κάθε διάνυσμα στο χώρο είναι ίσο με τη διανυσματική ακτίνα

της αρχής μείον τη διανυσματική ακτίνα του πέρατός του.
Σ Λ
  
11. Ισχύει ότι α + 0 = α .
Σ Λ
   
12. Ισχύει ότι α + β = −α − β .
Σ Λ
   
13. Ισχύει ότι |α + β|=|α| + |β|.
Σ Λ
     
14. Ισχύει ότι |α| −|β|≤|α + β| για οποιαδήποτε διανύσματα α και β .
Σ Λ
     
15. Αν |α + β|= |α| − |β| , τότε η γωνία των α και β είναι 180 ο .
Σ Λ

Ασκήσεις
Έννοια διανύσματος-Πρόσθεση και αφαίρεση διανυσμάτων
1
Να γράψετε με τη μορφή ενός διανύσματος τις παρακάτω παραστάσεις:
       
α) ΑΒ + ΒΓ β) ΑΒ + ΓΑ γ) ΑΒ − ΓΒ δ) ΑΒ − ΑΓ
          
ε) ΑΒ + ΒΓ + ΓΔ στ) ΑΒ + ΜΝ + ΒΜ ζ) ΒΓ + ΓΔ − ΒΑ ( η) ΑΒ + ΒΑ)
Απάντηση
   
α) AΓ β) ΓB γ) AΓ δ) ΓB
   
ε) AΔ στ) AΝ ζ) AΔ η) 0
2
Δίνεται ένα ευθύγραμμο τμήμα ΑΒ και το μέσο του Μ. Να γράψετε όλα τα
διανύσματα που έχουν ως άκρα δύο διαφορετικά σημεία από τα Α, Μ, Β

και τα οποία είναι με το ΑΜ :
α) ίσα β) αντίθετα γ) ομόρροπα
δ) αντίρροπα ε) παράλληλα
Απάντηση
    
α) ΜB β) ΜΑ,ΒΜ γ) AΜ, AB,ΜB
       
δ) ΜΑ,ΒΜ,ΒΑ ε) AB,ΜB,ΒΜ,ΜΑ,ΒΑ
3
Έστω τα σημεία Κ, Λ, Μ, Ν.
     
α) Να συγκρίνετε τα διανύσματα α = ΚΝ + ΛΜ και β = ΚΜ + ΛΝ .
   
β) Να βρείτε σημείο Α, ώστε να ισχύει ΜΝ + ΛΑ = ΛΝ − ΚΜ .
Απάντηση
α) Είναι ίσα.
β) Το Α ταυτίζεται με το Κ.
4
Για τα σημεία Α, Β, Γ, Δ να δείξετε ότι:
   
α) ΑΒ + ΔΓ = ΔΒ − ΓΑ
   
β) ΑΔ + ΒΓ = ΑΓ + ΒΔ .
Απάντηση
α) Γράφουμε τα διανύσματα με σημείο αναφοράς π.χ. το Α.
β) Όμοια.
5
Δίνεται τρίγωνο ΑΒΓ.
    
α) Αν ΒΔ = ΑΓ και ΑΕ = ΒΓ , να αποδείξετε ότι το Γ είναι το μέσο του ΔΕ .
β) Να βρείτε σημείο Μ στο επίπεδο του τριγώνου τέτοιο ώστε
   
ΑΒ + ΑΓ + ΑΜ = 0 .
Απάντηση
   

α) ΓΔ = ΓB + ΒΔ = ...... = ΕΓ
   
β) Αντικαταστούμε AB = ΒΔ και καταλήγουμε AΜ = ΔΑ .
6
Δίνεται τρίγωνο ΑΒΓ. Αν Μ είναι το μέσο της πλευράς ΒΓ και Δ, Ε δύο
   
σημεία στο επίπεδο του τριγώνου τέτοια ώστε ΑΒ + ΑΓ = ΑΔ + ΑΕ , να
δείξετε ότι:
α) το Μ είναι και μέσο του ΔΕ
β) για οποιοδήποτε σημείο Ν του επιπέδου του τριγώνου ισχύει
   
ΝΒ + ΝΓ = ΝΔ + ΝΕ .
Απάντηση
       
α) AB + AΓ = AΔ + AΕ ⇔ AB − AΔ = AΕ − AΓ ⇔ ...
β) Όμοια.
 
7
Αν τα διανύσματα ΑΒ και ΓΔ είναι ίσα, να αποδείξετε ότι τα τμήματα ΑΔ
και ΒΓ έχουν κοινό μέσο.
Απάντηση
ΑΒΓΔ = #
8
Αν τα τμήματα ΑΓ και ΒΔ έχουν το ίδιο μέσο, να αποδείξετε ότι τα
 
διανύσματα ΑΒ και ΔΓ είναι ίσα.
Απάντηση
ΑΒΓΔ = #
 
9
Θεωρούμε ένα παραλληλόγραμμο ΑΒΓΔ και τα διανύσματα ΒΜ = ΓΒ και
 
ΒΕ = ΔΜ . Να δείξετε ότι το Μ είναι το μέσο του ευθυγράμμου τμήματος
ΑΕ.
Απάντηση
  
ΒΑ + ΒΕ = 2ΒΜ
10
Έστω τα σημεία Α, Β, Γ, Δ ανά τρία μη-συνευθειακά. Αν ισχύει
   
ΟΑ + ΟΓ = ΟΒ + ΟΔ , να δείξετε ότι το ΑΒΓΔ είναι παραλληλόγραμμο.
Απάντηση
     
ΟΑ − ΟB = ΟΔ − ΟΓ ⇔ ΒΑ = ΓΔ
11 Δίνεται τρίγωνο ΑΒΓ και Ρ τυχαίο σημείο της πλευράς ΒΓ. Αν Μ είναι
   
σημείο τέτοιο, ώστε ΡΜ = ΑΡ + ΡΒ + ΡΓ , να δείξετε ότι το τετράπλευρο
ΑΒΜΓ είναι παραλληλόγραμμο.
Απάντηση

     

ΡΜ − ΡB = ΡΓ + AΡ ⇔ ΒΜ = AΓ
12
Δίνονται τρία σημεία Α, Β και Γ. Να βρείτε τα σημεία Μ, για τα οποία
ισχύει:
       
α) ΜΑ + ΜΒ − ΜΓ = ΓΒ β) ΜΑ − ΜΒ + ΜΓ = ΒΓ
       
γ) ΜΒ + ΜΓ − ΜΑ = ΒΓ δ) ΜΒ + ΜΓ − ΜΑ = 0
Απάντηση
α) Το Μ ταυτίζεται με το Α. β) Το Μ ταυτίζεται με το Α.
   
γ) AB = ΒΜ δ) AΓ = ΒΜ
13
Δίνονται τα σημεία Α, Β, Γ, Δ καθώς και τα Μ, Ν τέτοια, ώστε
       
ΑΜ = ΑΒ + ΑΔ − ΒΔ και ΑΝ = ΑΒ − ΑΔ + ΑΓ .
  
α) Να δείξετε ότι ΜΝ = ΔΑ + ΒΓ .
β) Αν το ΑΒΓΔ είναι παραλληλόγραμμο, τι συμπεραίνετε για τα σημεία Μ
και Ν;
Απάντηση
    
α) ΜΝ = ΜΑ + AΝ = ...... = ΔΑ + ΒΓ
β) Ταυτίζονται.
14
Δίνεται παραλληλόγραμμο ΑΒΓΔ. Να βρείτε σημείο Μ στο επίπεδο του
   
παραλληλογράμμου, για το οποίο ισχύει ΜΑ + ΜΒ + ΜΓ = ΜΔ .
Απάντηση
Το Μ ταυτίζεται με το Β.
Δίνεται τρίγωνο ΑΒΓ εγγεγραμμένο σε κύκλο ( O,R ) . Να αποδείξετε ότι
15   

|ΑΒ| + |ΒΓ| + |ΓΑ|< 6R .
Απάντηση
Έχουμε 6 ακτίνες είναι 3 διαμέτρους.
Έστω κύκλος κέντρου Ο και ακτίνας ρ = 2 . Για δύο σημεία του επιπέδου
16  3  5   

ισχύουν |ΟΑ|≤ και |ΟΒ|< . Θεωρούμε και το διάνυσμα ΟΜ = ΟΑ + ΟΒ
4 4
. Να δείξετε ότι το σημείο Μ είναι εσωτερικό του κύκλου.
Απάντηση
  
|OM|=|OA + OB|= ...... ≤ 2
 
 
17
α β
Αν |α ± β|≠ 0 , να αποδείξετε ότι   +   ≥ 1.
|α + β| |α − β|

Απάντηση
       
Γνωρίζουμε ότι |α + β|≤|α| + |β| και |α − β|≤|α| + |β|.
Αντιστρέφουμε κατά μέρη- πράξεις-πρόσθεση κατά μέρη.

18 (
Αν ισχύει |β|≤ 1 , να αποδείξετε ότι
  
)
1− |α| |α + β|≤ 1 .
Απάντηση
    
|α + β|≤|α|+|β|≤ 1+|α|
19
Δίνεται το σημείο Α. Να βρείτε τον γεωμετρικό τόπο των σημείων Μ του
επιπέδου για τα οποία ισχύει:

α) |ΑΜ|= 5

β) |ΑΜ|= λ , όπου λ ∈  .
Απάντηση
α) Κύκλος με κέντρο το Α και ακτίνα 5.
β) Αν λ < 0 δεν υπάρχει σημείο.
Αν λ = 0 το Μ ταυτίζεται με το Α.
Αν λ > 0 είναι κύκλος με κέντρο Α και ακτίνα λ.
20
Δίνεται τρίγωνο ΑΒΓ. Να βρείτε τον γεωμετρικό τόπο των σημείων Μ για τα
οποία ισχύει:
 
α) ΑΜ / /ΒΓ
 
β) ΒΜ / /ΒΓ .
Απάντηση
α) Η ευθεία που διέρχεται από το Α και είναι παράλληλη στη ΒΓ .
β) Η ευθεία ΒΓ .

1.3 Πολλαπλασιασμός Αριθμού με Διάνυσμα
1.3.1 Ορισμός Πολλαπλασιασμού Αριθμού με
Διάνυσμα

Έστω λ ένας πραγματικός αριθμός με λ ≠ 0 και α ένα μη μηδενικό διάνυσμα.
  
Ονομάζουμε γινόμενο του λ με το α και το συμβολίζουμε λ ⋅ α (ή λα ) ένα
διάνυσμα το οποίο:
 
• είναι ομόρροπο του α , αν λ > 0 και αντίρροπο του α , αν λ < 0

• έχει μέτρο |λ||α|.
  
Αν λ = 0 ή α = 0 , τότε το λ ⋅ α είναι το μηδενικό διάνυσμα.

Για παράδειγμα, εάν το διάνυσμα α του διπλανού
 
σχήματος έχει μέτρο 4, τότε το 3α είναι ομόρροπο στο α
 
και έχει μέτρο 12, ενώ το −3α είναι αντίρροπο του α και
έχει μέτρο και αυτό 12.
1.3.2 Ιδιότητες Πολλαπλασιασμού Αριθμού με
Διάνυσμα
   
α) λ(α + β) = λα + λβ
  
β) (λ + μ)α = λα + μα
 
γ) λ(μα) = (λμ)α
Ως συνέπεια του ορισμού του γινομένου αριθμού με διάνυσμα και των ιδιοτήτων
έχουμε:
   
i. λα = 0 ⇔ λ = 0 ή α = 0
  
ii. ( ) ( ) ( )
− λα = λ −α = − λα
   
iii. ( )
λ α − β = λα − λβ

  
iv. ( λ − μ ) α = λα − μα
   
v. Αν λα = λβ και λ ≠ 0 , τότε α = β (διαγραφή αριθμού)
  
vi. Αν λα = μα και α ≠ 0 , τότε λ = μ (διαγραφή
διανύσματος)
Μεθοδολογία Νο 7 - Σταθερό διάνυσμα

Για να δείξουμε ότι μια παράσταση διανυσμάτων αποτελεί
σταθερό διάνυσμα (ανεξάρτητο αγνώστου σημείου), αρκεί να
αποδείξουμε ότι ισούται με διανύσματα που αποτελούνται από
σταθερά σημεία, δηλαδή δεν υπάρχει το μεταβλητό σημείο
μέσα στην παράσταση.
Δίνονται τα σημεία Α, Β και Γ. Να αποδείξετε ότι για οποιοδήποτε
  
σημείο Μ το διάνυσμα 3ΜΑ − 5ΜΒ + 2ΜΓ είναι σταθερό.
Λύση
Με σημείο αναφοράς το Α έχουμε:
       
3ΜΑ − 5ΜΒ + 2ΜΓ = −3ΑΜ − 5(ΑΒ − ΑΜ) + 2(ΑΓ − ΑΜ) =
      
−3ΑΜ + 5ΑΜ − 2ΑΜ − 5ΑΒ + 2ΑΓ = 2ΑΓ + 5ΑΒ
που είναι σταθερό διάνυσμα.
Δίνονται τα σημεία Α, Β και Γ. Να αποδείξετε ότι για οποιοδήποτε σημείο

  
Μ το διάνυσμα 5ΜΑ − 8ΜΒ + 3ΜΓ είναι ανεξάρτητο του Μ.
Δίνονται τα σημεία Α, Β, Γ και Δ. Να αποδείξετε ότι για οποιοδήποτε
   
σημείο Μ το διάνυσμα 5ΜΑ + ΜΒ − 2ΜΓ − 4ΜΔ είναι σταθερό.

Μεθοδολογία Νο 8 - Προσδιορισμός σημείου

Όταν μας ζητείται να προσδιορίσουμε ένα σημείο το οποίο
βρίσκεται σε δοσμένη διανυσματική ισότητα, τότε στη δοσμένη
σχέση, παίρνουμε ως σημείο αναφοράς κάποιο από τα γνωστά
σημεία και κάνουμε πράξεις.
Προσπαθούμε να εκφράσουμε το διάνυσμα που ορίζεται από το

ζητούμενο σημείο και από το γνωστό σημείο, συναρτήσει
διανυσμάτων τα οποία δεν περιέχουν το άγνωστο σημείο.
Δίνεται τρίγωνο ΑΒΓ. Να προσδιορίσετε το σημείο Κ στο επίπεδο του
  
τριγώνου, για το οποίο ισχύει 4ΚΒ + ΚΓ = 0 .
Λύση
Παίρνουμε ως σημείο αναφοράς το Β και έχουμε:
        
( )
4ΚΒ + ΚΓ = 0 ⇔ 4 −ΒΚ + ΒΓ − ΒΚ = 0 ⇔ −5ΒΚ = −ΒΓ ⇔
 1 
ΒΚ = ΒΓ.
5
Δίνεται τρίγωνο ΑΒΓ. Να προσδιορίσετε το σημείο Μ, ώστε να ισχύει
   
ΑΒ + ΑΓ + ΑΜ = 0 .
Λύση
Η διανυσματική ισότητα έχει ήδη σημείο αναφοράς το Α, οπότε επιλύουμε ως
   
(
προς ΑΜ και έχουμε ΑΜ = − ΑΒ + ΑΓ . )
Δίνονται τα σημεία Α, Β, Γ και Δ. Να προσδιορίσετε το σημείο Μ, για το

   
οποίο ισχύει ΑΓ + ΒΜ = ΒΔ − ΓΔ .
Δίνεται τρίγωνο ΑΒΓ. Να προσδιορίσετε στο επίπεδο του τριγώνου το
   
σημείο Μ, για το οποίο ισχύει 2ΜΑ − ΜΒ + 3ΜΓ = 0 .

1.3.3 Γραμμικός Συνδυασμός Διανυσμάτων
Ορισμός: Γραμμικός συνδυασμός δύο

 
διανυσμάτων α και β λέγεται κάθε διάνυσμα
  
της μορφής v = κα + λβ , όπου κ, λ ∈  .
    
π.χ. το διάνυσμα v = -2α + 3β είναι γραμμικός συνδυασμός των α και β .
Ανάλογα ορίζεται και ο γραμμικός συνδυασμός τριών ή περισσοτέρων

    
• Για δύο μη συγγραμμικά διανύσματα α , β , αν έχουμε κα + λβ = 0 με
κ, λ ∈  , τότε κ = λ = 0 .
Απόδειξη

Έστω ότι κ ≠ 0 , οπότε λύνοντας ως προς α έχουμε:
 λ  
α = − β , δηλαδή α //β , που είναι άτοπο. Άρα κ = 0 . Όμοια προκύπτει
κ
ότι λ = 0 .

• Ένα διάνυσμα x γράφεται με μοναδικό τρόπο ως γραμμικός συνδυασμός
 
δυο μη συγγραμμικών διανυσμάτων α και β .
Απόδειξη

Έστω ότι το διάνυσμα x γράφεται με δύο τρόπους ως γραμμικός
 
συνδυασμός των δυο μη συγγραμμικών διανυσμάτων α και β .
     
Δηλαδή x = κ1 α + λ1β και x = κ 2 α + λ 2 β . Θα αποδείξουμε ότι κ1 = κ 2 και
λ1 = λ2 .
        
κ1 α + λ1β = κ 2 α + λ 2 β ⇔ κ1 α + λ1β − κ 2 α − λ 2 β = 0 ⇔
  
( κ1 − κ 2 ) α + ( λ1 − λ2 ) β = 0 ⇔ κ1 − λ1 = 0
και κ 2 − λ2 = 0 . Δηλαδή κ1 = κ 2 και λ1 = λ2 .
   
• Αν ισχύει κα + λβ = κ′α + λ′β , τότε κ = κ′ και λ = λ′ .

Μεθοδολογία Νο 9 - Γραμμικός συνδυασμός

διανυσμάτων

α) Αν θέλουμε να εκφράσουμε ένα διάνυσμα x ως γραμμικό
 
συνδυασμό δύο μη συγγραμμικών διανυσμάτων α και β , τότε
  
εκφράζουμε το x ως γραμμικό συνδυασμό των α και β με δύο
τρόπους και επειδή η γραφή του ως γραμμικού συνδυασμού
είναι μοναδική, εξισώνουμε τους αντίστοιχους συντελεστές.
β) Αν δίνεται ότι ο γραμμικός συνδυασμός δύο μη


συγγραμμικών διανυσμάτων είναι ίσος με 0 , τότε εξισώνουμε
τους συντελεστές του γραμμικού συνδυασμού με 0.
Δίνεται τρίγωνο ΑΒΓ. Πάνω στις πλευρές ΑΓ και ΒΓ παίρνουμε τα
 2   1 
σημεία Δ και Ε αντίστοιχα έτσι ώστε ΓΔ = ΓΑ και ΒΕ = ΒΓ . Αν Μ
3 4

είναι το σημείο τομής των ΒΔ και ΑΕ, να εκφράσετε το ΓΜ ως
   
γραμμικό συνδυασμό των ΑΒ = γ και ΑΓ = β .
Λύση
Σύμφωνα με το σχήμα και τις δοσμένες σχέσεις έχουμε:
       

(
ΓΜ = ΓΑ + ΑΜ = −β + λΑΕ = −β + λ ΒΕ − ΒΑ = )
  1     λ   
4 
(4
) ( )
−β + λ  ΒΓ − ΒΑ  = −β + β − γ − λ − γ =
 λ λ   3λ  λ − 4 
 λ −  γ +  − 1 β = γ+ β.
 4 4  4 4
Επίσης έχουμε:

         
( ) (
ΓΜ = ΒΜ − ΒΓ = μΒΔ − ΑΓ − ΑΒ = μ ΒΑ + ΑΔ − ΑΓ + ΑΒ = )
 1   μ  
(1 − μ ) ΑΒ + μ ΑΓ = (1 − μ ) γ +  − 1 β.
3 3 
Επειδή η γραφή ως γραμμικού συνδυασμού είναι μοναδική, εξισώνουμε τους

αντίστοιχους συντελεστές και λύνουμε το σύστημα
 3λ
 4 = 1 − μ

λ − 4 = μ − 3
 4 3
2 1  1  5 
από όπου βρίσκουμε λ = και μ = . Άρα ΓΜ = γ − β .
3 2 2 6
 
Αν για τα μη συγγραμμικά διανύσματα α και β ισχύει
λ    
 − μ  α + ( λ + μ − 1) β = 0 , να βρείτε τα λ και μ.
3 
Λύση
  λ    
Αφού τα α και β δεν είναι συγγραμμικά και ισχύει  − μ  α + ( λ + μ − 1) β = 0 ,
3 
έχουμε:
λ 3
− μ = 0 και λ + μ − 1 = 0 . Λύνουμε το σύστημα και προκύπτει λ = και
3 4
1
μ= .
4
Δίνεται τρίγωνο ΑΒΓ. Πάνω στις πλευρές ΒΓ και ΑΒ παίρνουμε τα σημεία

 1   1 
Κ και Λ αντίστοιχα έτσι ώστε ΒΚ = ΒΓ και ΑΛ = ΑΒ . Αν Μ είναι το
3 4

σημείο τομής των ΑΚ και ΑΓ, να εκφράσετε το ΒΜ ως γραμμικό
   
συνδυασμό των ΑΓ = u και ΑB = v .

 
Αν για τα μη συγγραμμικά διανύσματα u και v ισχύει
  
( 3α + 2β) u +  α − β  v = 0 , να βρείτε τα α και β.
1
2 
1.3.4 Συνθήκη Παραλληλίας Διανυσμάτων
  
Θεώρημα: Δύο διανύσματα α και β με β ≠ 0 είναι παράλληλα, αν και μόνο αν
 
υπάρχει λ ∈  τέτοιο ώστε α = λβ .
Απόδειξη
     
Αν ισχύει α = λβ με β ≠ 0 , τότε τα διανύσματα α και β είναι παράλληλα.
Αντίστροφα

    |α|
Έστω ότι τα διανύσματα α και β είναι παράλληλα με β ≠ 0 . Θέτουμε κ =  ,
|β|
 
οπότε |α|= κ|β|. Συνεπώς:
   
• αν α ↑↑ β , τότε α = κβ
   
• αν α ↑↓ β , τότε α = −κβ
   
• αν α = 0 , τότε α = 0 ⋅ β .
 
Σε κάθε περίπτωση υπάρχει μοναδικό λ ώστε α = λβ .

Μεθοδολογία Νο 10 - Παράλληλα διανύσματα

 
α) Αν θέλουμε να αποδείξουμε ότι δύο διανύσματα α , β είναι
 
μ ε τ α ξ ύ τ ο υ ς π α ρ ά λ λ η λ α , α ρ κ ε ί ν α δ ε ί ξ ο υ μ ε ό τ ι α = λβ , λ ∈  .
β) Αν θέλουμε να βρούμε την τιμή κάποιου x ∈  , έτσι ώστε δύο

 
διανύσματα u και v , τα οποία γράφονται ως γραμμικός
 
συνδυασμός δύο άλλων διανυσμάτων α και β , να είναι μεταξύ
 
τους παράλληλα, τότε αντικαθιστούμε τα u και v στη σχέση
 
u = λv κ α ι ε ξ ι σ ώ ν ο υ μ ε τ ο υ ς α ν τ ί σ τ ο ι χ ο υ ς σ υ ν τ ε λ ε σ τ έ ς .
Δίνεται τρίγωνο ΑΒΓ και στο επίπεδό του ορίζουμε τα σημεία Δ και Ε
     
έτσι ώστε να ισχύουν οι σχέσεις ΑΔ = 5ΑΒ + 4ΑΓ και ΑΕ = 4ΑΒ + 5ΑΓ . Να
 
αποδείξετε ότι τα διανύσματα ΔΕ και ΒΓ είναι παράλληλα.
Λύση

Επιλέγουμε το διάνυσμα ΔΕ (επειδή είναι ένα από τα διανύσματα για τα οποία
θέλουμε να αποδείξουμε την παραλληλία) και το γράφουμε συναρτήσει των
 
δοσμένων διανυσμάτων ΑΔ και ΑΕ . Οπότε έχουμε:
      
( ) (
ΔΕ = ΑΕ − ΑΔ = 4ΑΒ + 5ΑΓ − 5ΑΒ + 4ΑΓ = )
      
4ΑΒ + 5ΑΓ − 5ΑΒ − 4ΑΓ = ΑΓ − ΑΒ = ΒΓ.
    
Άρα ΔΕ = ΒΓ , δηλαδή ισχύει ΔΕ = λΒΓ με λ = 1 . Επομένως τα διανύσματα ΔΕ

και ΒΓ είναι παράλληλα.
 
Δίνονται τα διανύσματα α και β . Να βρείτε το x ∈  , έτσι ώστε τα
     x 
διανύσματα u = xα − β και v = 3α − β να είναι μεταξύ τους
3
παράλληλα.
Λύση
   
Αν τα διανύσματα u και v είναι παράλληλα, τότε θα ισχύει u = λv . Οπότε:

     λχ  3λ = x

u = λv ⇔ xα − β = 3λα − β⇔  λx ⇔
3 −
 3 = − 1
 x
λ =
3  x
 λ =
 x ⇔ 3 ⇔ x = ±3.
 ⋅x 
x = 9
2
3
− = −1
 3
        
Αν u = 3α + 2β και v = α − β , να αποδείξετε ότι το διάνυσμα w = u + 2v

είναι παράλληλο με το α .
 
Δίνονται τα διανύσματα α και β . Να βρείτε το x ∈  , έτσι ώστε τα
     
διανύσματα u = 4xα + β και v = α + xβ να είναι μεταξύ τους παράλληλα.

Μεθοδολογία Νο 11 - Συνευθειακά σημεία

Για να δείξουμε ότι τρία σημεία Α, Β, Γ είναι συνευθειακά,
αρκεί να δείξουμε ότι δύο διανύσματα που σχηματίζονται από
αυτά είναι παράλληλα μεταξύ τους. Δηλαδή αρκεί π.χ. να
   
δ ε ί ξ ο υ μ ε ό τ ι ΑΒ = λ ⋅ ΑΓ , ο π ό τ ε ΑΒ / / ΑΓ . Τ ό τ ε ε π ε ι δ ή τ α
 
δ ι α ν ύ σ μ α τ α ΑΒ κ α ι ΑΓ έ χ ο υ ν έ ν α κ ο ι ν ό ά κ ρ ο , τ ο Α κ α ι
επιπλέον είναι και παράλληλα, απορρίπτεται η περίπτωση να
είναι σε διαφορετικούς φορείς. Οπότε ανήκουν στην ίδια
ευθεία, δηλαδή τα σημεία Α, Β και Γ είναι συνευθειακά.
Αν για τα σημεία Α, Β, Γ, Δ και Ε ισχύει η σχέση
     
3ΕΒ + 5ΑΒ + 7ΕΑ + 2ΑΔ − 10ΕΓ = 0 , να αποδείξετε ότι τα σημεία Β, Γ και
Δ είναι συνευθειακά.
Λύση
Με σημείο αναφοράς το Β, η δοσμένη σχέση γίνεται:
     
3ΕΒ + 5ΑΒ + 7ΕΑ + 2ΑΔ − 10ΕΓ = 0 ⇔
        
3ΕΒ + 5ΑΒ + 7(ΒΑ − ΒΕ) + 2(ΒΔ − ΒΑ) − 10(ΒΓ − ΒΕ) = 0 ⇔
       
3ΕΒ + 5ΑΒ − 7ΑΒ + 7ΕΒ + 2ΑΒ − 10ΒΓ − 10ΕΒ = 0 ⇔
   
2ΒΔ = 10ΒΓ ⇔ ΒΔ = 5ΒΓ.
 
Άρα ΒΔ / /ΒΓ , συνεπώς τα σημεία Β, Γ και Δ είναι συνευθειακά.
   
Αν για οποιαδήποτε σημεία Ο, Α, Β, Γ ισχύει 3ΟΑ − 2ΟΒ − ΟΓ = 0 , να
αποδείξετε ότι τα Α, Β, Γ είναι συνευθειακά.
Λύση
        
3ΟΑ − 2ΟΒ − ΟΓ = 0 ⇔ 2ΟΑ − 2ΟΒ + ΟΑ − ΟΓ = 0 ⇔
         
( ) ( )
2 ΟΑ − ΟΒ + ΟΑ − ΟΓ = 0 ⇔ 2ΒΑ + ΓΑ = 0 ⇔ ΑΓ = −2ΑΒ.
 
Άρα ΑΓ / / ΑΒ , συνεπώς τα σημεία Α, Β, Γ είναι συνευθειακά.

    

Αν ισχύει ΑΚ + 3ΒΚ − 2ΒΑ = ΒΛ + 3ΑΜ , να αποδείξετε ότι τα σημεία Κ, Λ,
Μ είναι συνευθειακά.
       
Δίνονται τα διανύσματα ΟΚ = α + β + γ , ΟΛ = 5α + 3β + 4γ και
   
ΟΜ = 13α + 7β + 10γ . Να αποδείξετε ότι τα σημεία Κ, Λ, Μ είναι
1.3.5 Διανυσματική Ακτίνα Μέσου Τμήματος
Η διανυσματική ακτίνα του μέσου ευθυγράμμου τμήματος ισούται με το

ημιάθροισμα των διανυσματικών ακτίνων των άκρων του τμήματος.
Δηλαδή, αν Ο είναι ένα σημείο αναφοράς και Μ είναι το μέσο του ΑΒ, θα ισχύει:
 
 ΟΑ + ΟΒ
ΟΜ = .
2
Απόδειξη
  
Έστω ένα διάνυσμα ΑΒ και Ο σημείο αναφοράς. Επειδή ΑΜ = ΜΒ , έχουμε:
 
        ΟΑ + ΟΒ
ΟΜ - ΟΑ = ΟΒ - ΟΜ ⇔ 2ΟΜ = ΟΑ + ΟΒ ⇔ ΟΜ = .
2

Μεθοδολογία Νο 12 - Διάμεσοι τριγώνου

Όταν σε τρίγωνο θέλουμε να αποδείξουμε μια διανυσματική
ισότητα που περιλαμβάνει διάμεσο, αντικαθιστούμε το
διάνυσμα της διαμέσου με το διανυσματικό ημιάθροισμα των
προσκείμενων πλευρών της.
Δηλαδή, αν ΑΜ είναι διάμεσος του τριγώνου ΑΒΓ, τότε

 
 ΑΒ + ΑΓ
ΑΜ = .
2
Αν ΑΔ, ΒΕ και ΓΖ είναι διάμεσοι τριγώνου ΑΒΓ, να αποδείξετε ότι
   
ΑΔ + ΒΕ + ΓΖ = 0 .
Λύση
  
ΑΔ + ΒΕ + ΓΖ =
1   1   1   1       1  
= (ΑΒ + ΑΓ) + (ΒΓ + ΒΑ) + (ΓΑ + ΓΒ) = (ΑΒ + ΒΑ + ΑΓ + ΓΑ + ΒΓ + ΓΒ) = ⋅ 0 = 0.
2 2 2 2 2
Δίνεται τετράπλευρο ΑΒΓΔ. Αν Μ και Ν είναι τα μέσα των διαγωνίων
ΑΓ και ΒΔ αντίστοιχα, να αποδείξετε ότι για οποιοδήποτε σημείο Ο
    
ισχύει ΑΒ + ΑΔ + ΓΒ + ΓΔ = 4ΜΝ .
Λύση
         
( ) ( )
ΑΒ + ΑΔ + ΓΒ + ΓΔ = ΑΒ + ΑΔ + ΓΒ + ΓΔ = 2ΑΝ + 2ΓΝ =
      
( ) ( )
2 ΑΝ + ΓΝ = −2 ⋅ ΝΑ + ΝΓ = −2 ⋅ 2ΝΜ = −4ΝΜ = 4ΜΝ.

Έστω παραλληλόγραμμο ΑΒΓΔ με Κ το μέσο της ΑΒ. Αν Λ είναι το μέσο

   
της ΔΚ, να εκφράσετε τα διανύσματα ΑΛ και ΓΛ συναρτήσει των ΑΒ = α
 
και ΑΔ = β .
Έστω Δ, Ε, Ζ τα μέσα των πλευρών ΒΓ, ΑΓ και ΑΒ αντίστοιχα, ενός
τριγώνου ΑΒΓ. Αν Μ είναι το μέσο του ΑΔ, να εκφράσετε τα διανύσματα
     
ΑΔ και ΑΜ συναρτήσει των ΑΒ = α και ΑΓ = β .



1. Τι ονομάζουμε γινόμενο αριθμού με διάνυσμα;

2. Τι ονομάζουμε γραμμικό συνδυασμό δύο διανυσμάτων;
 →
3. Ποια η συνθήκη παραλληλίας δύο διανυσμάτων α και β ;
→ →
4. Αν α = λ ⋅β , τι συμπεράσματα προκύπτουν αν λ > 0 , λ < 0 ή λ = 0
αντίστοιχα;
5. Πως ορίζεται η διανυσματική ακτίνα μέσου τμήματος AB ;
6. Στο παρακάτω σχήμα, είναι τα σημεία Α, Γ, Ε συνευθειακά; Να
δικαιολογήσετε την απάντησή σας.
Να συμπληρώσετε τα παρακάτω κενά:
 → → →
 →
1. α) λ ⋅  α+ β  = ……… β) ( λ + μ ) ⋅ α = ………. γ) λ  μ α  = ……….
   
     
2. α) λα = 0 ⇔ ……… ( ) ( ) (
β) − λα = λ −α = ……… γ) λ α − β = ……… )
    
3. α) Αν λα = λβ και λ ≠ 0 , τότε ……… β) Αν λα = μα και α ≠ 0 , τότε
………
  
4. Αν λ = 0 ή α = 0 , τότε ορίζουμε ως λ ⋅ α το ……… .
1 
5. Το γινόμενο ⋅ α το συμβολίζουμε και με ……… .
λ
 
6. Γραμμικός συνδυασμός δύο διανυσμάτων α και β ονομάζεται κάθε
διάνυσμα της μορφής ……… όπου κ, λ ∈  .
    
7. Αν α και β είναι δύο διανύσματα, με β ≠ 0 , τότε α / /β ⇔ ……… .


8. Αν Ο είναι ένα σημείο αναφοράς και Μ είναι το μέσο του ΑΒ , τότε

ΟΜ = ......... .
Ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής

 
1. Τα διανύσματα α και β είναι ομόρροπα και κ, λ ≠ 0,1, −1 . Αν ισχύει
  
κα + λβ = 0 , τότε τα κ, λ είναι:
α. θετικοί β. αρνητικοί γ. ετερόσημοι
δ. αντίστροφοι ε. τίποτα από τα προηγούμενα
 
2. Έστω τρίγωνο ΑΒΓ και ΒΜ διάμεσός του. Το άθροισμα ΒΑ + ΒΓ είναι ίσο
με:
    
α. 2ΑΓ β. ΓΑ γ. 2ΒΜ δ. 2ΜΒ ε. ΒΜ
   
3. Έστω τρίγωνο ΑΒΓ με Μ, Ν τα μέσα των πλευρών ΑΒ = α και ΑΓ = β

αντίστοιχα, τότε το ΜΝ είναι ίσο με:
      1   1  
(
α. 2 α − β ) (
β. 2 β − α) (
γ. 2 α + β)δ.
2
α −β( )
ε.
2
β−α ( )
4. Ποιο από τα παρακάτω διανύσματα είναι παράλληλο προς το διάνυσμα
 
2α − 4β ;
        1  
α. 2α + 4β β. 2β − α γ. 4α − 2β δ. α − 4β ε. α −β
2
1. Να αντιστοιχίσετε κάθε διάνυσμα της Α στήλης με το παράλληλό του στη

Β στήλη.


 1  1 
1. α Α. α+ β
6 3
 1  3 
1. 2β Β. α− β
4 4
1   
2. α +β Γ. −α
2
   2
3. α − 3β Δ. α − β
2
  1
4. 2α − β Ε. β
4
2. Δίνεται παραλληλόγραμμο ΑΒΓΔ και Ο το κέντρο του. Να αντιστοιχίσετε

κάθε διάνυσμα της στήλης Α του παρακάτω πίνακα με το ίσο του στη στήλη
Β.

 
1. 2ΑΟ Α. 2ΔΟ
  

2. −ΟΓ Β. ΑΒ + ΑΔ
1  
3. ΓΑ Γ. ΒΔ
2
  

Δ. ΓΒ + ΓΔ
4. 2ΟΔ

  Ε. ΟΑ
5. ΔΑ + ΔΓ


(Λ)
   
1. Αν α και β ομόρροπα, τότε α = κβ , κ < 0 .
Σ Λ
   
2. Αν α και β αντίρροπα, τότε α = λβ με λ < 0 .
Σ Λ
   
3. Αν λα = λβ , τότε α = β , λ ∈ R .
Σ Λ
 
4. Αν κα = κβ , και κ ≠ 0 , τότε τα διανύσματα δεν μπορούν
να είναι ίσα.
Σ Λ
   
5. Αν λα = μα και α ≠ 0 , τότε λ = μ .
Σ Λ
   
6. Αν κ ≠ 0 και α ≠ 0 , τότε |κα|= κ|α|.
Σ Λ
 
 ΟΑ − ΟΒ
7. Αν Μ μέσο του AB , τότε ΟΜ = .
2
Σ Λ

 α →
8. Το διάνυσμα α ο = −  είναι αντίρροπο του α .
|α|
Σ Λ
 1   1 
9. Αν ΑΒ =  α και ΑΓ =  β , τότε το τρίγωνο ΑΒΓ είναι
|α| |β|
ισοσκελές.
Σ Λ
      
10. Αν α + 2β = 0 και β ≠ 0 , τότε α ↑↓ β .
Σ Λ
ΑΒ + ΑΓ
11. Αν ΑΜ είναι η διάμεσος τριγώνου ΑΒΓ, τότε ΑΜ = .
2
Σ Λ
12. Αν Α, Β, Γ, Δ είναι τέσσερα διαφορετικά σημεία τέτοια ώστε

 
ΑΒ = 3ΓΔ , τότε τα σημεία Α, Β, Γ, Δ είναι πάντα συνευθειακά.
Σ Λ
  
13. Αν ισχύει κα + λβ = 0 , με κ, λ ∈  και κ, λ ≠ 0 , τότε
 
τα α , β έχουν την ίδια φορά.
Σ Λ
   
14. Αν α = −2β , τότε η γωνία των διανυσμάτων α , β είναι 0ο .
Σ Λ
  
15. Έστω το διάνυσμα α και λ < 0 . Τότε ισχύει |λα|= − λ|α|.
Σ Λ


Ασκήσεις
Πολλαπλασιασμός αριθμού με διάνυσμα
        
1
Δίνονται τα διανύσματα ΜΑ = 2α − 3β , ΜΒ = 5α + 3β , ΜΓ = 6α + 5β
→ 
όπου α , β μη-μηδενικά διανύσματα του επιπέδου. Να δείξετε ότι τα
σημεία Α, Β και Γ είναι συνευθειακά.
Απάντηση
 4   
ΑΓ = ΑΒ , άρα ΑΓ / / ΑΒ .
3
2
Δίνονται τα σημεία Α, Β, Κ, Λ και Μ, για τα οποία ισχύει:
     
2ΑΛ + 3ΒΛ + 2ΜΒ = ΑΚ + ΑΜ + ΒΚ . Να δείξετε ότι τα σημεία Κ, Λ και
Μ είναι συνευθειακά.
Απάντηση
 3   
ΚΛ = ΚΜ , άρα ΚΛ / /ΚΜ .
5
 1   2  1  8  8 
3 Να δείξετε ότι τα διανύσματα v = α − 2β + γ και w = α − β + γ
είναι παράλληλα.
4 3 3 3 9
Απάντηση
 4 
w= v
3
  
4
Αν τα διανύσματα α , β , γ είναι μη-συγγραμμικά ανά δύο και ισχύει
        
( ) ( ) ( )
α // β + γ και β // α + γ , να δείξετε ότι γ // α + β .
Απάντηση
     
α + β = −γ , άρα γ // α + β . ( )
5
Δίνονται τα σημεία Α, Β και Γ. Να δείξετε ότι για οποιοδήποτε σημείο
   
Μ του επιπέδου, το διάνυσμα v = κ ⋅ ΜΑ − ( κ + 3 ) ⋅ ΜΒ + 3 ⋅ ΜΓ είναι
σταθερό, για κάθε τιμή του κ ∈  .
Σημείο αναφοράς Α.
6 Δίνεται τρίγωνο ΑΒΓ και οι διάμεσοί του ΑΔ, ΒΕ, ΓΖ. Επιπλέον
   
υπάρχουν κ, λ,μ ∈ ∗ , ώστε κ ⋅ ΑΔ + μ ⋅ ΒΕ + λ ⋅ ΓΖ = 0 .

    

α) Να εκφράσετε τα διανύσματα ΑΔ , ΒΕ , ΓΖ ως προς τα ΑΒ και ΑΓ.
β) Να δείξετε ότι κ = λ = μ .
Απάντηση
   
 ΑΒ + ΑΓ   ΑΓ   ΑΒ
α) ΑΔ = , ΒΕ = ΒΑ + , ΓΖ = ΓΑ +
2 2 2
β) Αντικαθιστούμε στη δεδομένη σχέση
τα διανύσματα από το (α) ερώτημα.
7
Δίνεται τετράπλευρο ΑΒΓΔ. Να βρείτε τον γεωμετρικό τόπο των
σημείων Μ του επιπέδου, αν ισχύει
       
|ΜΑ + ΜΒ + 2ΜΓ + 4ΜΔ|=|ΜΑ + ΜΒ + 2ΜΓ − 4ΜΔ|.
  

Αν Ε, Ζ, Η τα μέσα των ΑΒ , ΕΓ , ΖΔ αντίστοιχα,

το Μ ανήκει σε κύκλο κέντρου Η και ακτίνας |ΔΖ|.
8
Δύο κάθετες χορδές ΑΒ και ΓΔ κύκλου κέντρου Ο τέμνονται στο Ρ. Να
δείξετε ότι:
    
α) 2ΟΡ = ΟΑ + ΟΒ + ΟΓ + ΟΔ
        
β) ΡΑ + ΡΒ + ΡΓ + ΡΔ = ΟΑ + ΟΒ + ΟΓ + ΟΔ + 4ΡΟ
γ) αν Κ, Λ τα μέσα των ΑΓ και ΒΔ αντίστοιχα, τότε το ΟΚΡΛ είναι
Απάντηση
α) Αν Μ, Ν είναι τα μέσα των ΑΒ, ΓΔ αντίστοιχα,
  
τότε ΟΜΡΝ ορθογώνιο παρ/μο, οπότε ΟΑ + ΟΒ = 2ΟΜ ,
  
ΟΓ + ΟΔ = 2ΟΝ και πρόσθεση κατά μέρη.
β) Σημείο αναφοράς Ο.
  
γ) Από το (α) ερώτημα προκύπτει ΟΡ = ΟΚ + ΟΛ ⇔ ΟΚΡΛ# .
 
9
Δίνεται ότι τα διανύσματα α και β δεν είναι παράλληλα. Να αποδείξετε
     
ότι το ίδιο ισχύει και για τα διανύσματα u = 5α + 3β , v = α − 2β .
Απάντηση
Με άτοπο.
10
Στο παραλληλόγραμμο ΑΒΓΔ παίρνουμε τα σημεία Ε και Ζ της
1
διαγωνίου ΑΓ έτσι ώστε ΑΕ = ΖΓ = ΑΓ .
4
     
α) Αν ΑΒ = α και ΒΓ = β , να εκφράσετε τα διανύσματα ΔΕ και ΔΖ
 
συναρτήσει των α και β .
β) Να αποδείξετε ότι το ΕΒΖΔ είναι παραλληλόγραμμο.
Απάντηση

 1   3  1 
α) ΔΕ = α , ΔΖ = α − β
4 4 4
  3 
 1
β) ΒΕ = ΖΔ = − α + β
4 4
11
Δίνεται ευθύγραμμο τμήμα ΑΒ και Μ εσωτερικό του σημείο, τέτοιο ώστε
1  1   
|ΑΜ|= |ΜΒ|. Αν Κ είναι τυχαίο σημείο του επιπέδου και α = ΚΑ ,
2 5
 
β = ΚΒ , να δείξετε ότι:
 2  
α) ΑΜ =
7
(
β−α )
 5  
β) ΒΜ =
7
(α −β )
 1  
γ) ΚΜ =
7
(5α + 2β .)
Απάντηση
  1  1  1  1  
α) ΑΜ ↑↑ ΜΒ άρα ΑΜ = ΜΒ ⇔ ΑΜ =
2 5 2 5
(
ΑΒ − ΑΜ ⇔ ... )
1  1 
β) Από τη σχέση − ΒΜ = ΑΜ και το ερώτημα (α).
5 2
  
γ) Προσθέτουμε κατά μέρη τις σχέσεις ΚΜ = ΚΑ + ΑΜ ,
  
ΚΜ = ΚΒ + ΒΜ και χρησιμοποιούμε τα ερωτήματα (α) και (β).
12 Δίνεται τρίγωνο ΑΒΓ και τα σημεία Δ, Ε και Ζ τέτοια, ώστε:

 1     1 
ΑΔ = ΑΒ, ΑΖ = ΖΓ και ΓΕ = ΒΓ .
4 2
 
α) Να εκφράσετε τα διανύσματα ΔΖ και ΔΕ ως γραμμικό συνδυασμό
 
των ΑΒ και ΑΓ .
β) Να δείξετε ότι τα σημεία Δ, Ε και Ζ είναι συνευθειακά.
γ) Αν Η το μέσο της ΖΕ, να δείξετε ότι το τετράπλευρο ΑΗΓΔ είναι
Απάντηση
 1  1   3  3 
α) ΔΖ = ΑΓ − ΑΒ , ΔΕ = ΑΓ − ΑΒ
2 4 2 4
   
β) ΔΕ = 3ΔΖ , άρα ΔΕ / / ΔΖ .
 
γ) ΑΔ = ΗΓ
      
13
Δίνονται τα μη μηδενικά διανύσματα α , β , γ με α ↑↑ β και β = −4γ .

α) Να προσδιορίσετε το διάνυσμα x για το οποίο ισχύει
              
|α|⋅x + |γ|⋅|α + β|⋅α + 4γ = −|β|⋅x + |β|⋅|α|⋅α+ |β|2 ⋅α − β .

 
β) Δίνεται ο ισχυρισμός «Το διάνυσμα x είναι αντίρροπο του γ ». Να
δικαιολογήσετε αν είναι σωστός ή λανθασμένος.
Απάντηση
  
α) x = 3|γ|⋅α
β) Σωστός
14
Έστω τετράπλευρο ΑΒΓΔ και Μ, Ν τα μέσα των πλευρών ΑΒ και ΓΔ
αντίστοιχα. Να αποδείξετε ότι:
  
α) ΑΔ + ΒΓ = 2ΜΝ
  
β) ΑΓ + ΒΔ = 2ΜΝ .
Απάντηση
       
α) ΜΝ = ΜΒ + ΒΓ + ΓΝ , ΜΝ = ΜΑ + ΑΔ + ΔΝ
και πρόσθεση κατά μέρη.
β) Από το (α) ερώτημα.
15
Δίνεται τρίγωνο ΑΒΓ και η διάμεσος του ΑΜ. Πάνω στα τμήματα ΑΒ,
 1 
ΑΜ, ΑΓ παίρνουμε τα σημεία Δ, Ε, Ζ αντίστοιχα ώστε ΑΔ = ΑΒ ,
2
 1   1 
ΑΕ = ΑΜ , ΑΖ = ΑΓ .
3 4
     
α) Αν ΑΒ = α και ΑΓ = β , να εκφράσετε συναρτήσει των α , β τα
 
διανύσματα ΔΕ και ΕΖ .
β) Να αποδείξετε ότι τα σημεία Δ, Ε και Ζ είναι συνευθειακά.
Απάντηση
 1  1   1  1 
α) ΔΕ = − α + β , ΔΖ = β − α .
3 6 4 2
 2   
β) Προκύπτει ΔΕ = ΔΖ , άρα ΔΕ / / ΔΖ .
3
16
Έστω τρίγωνο ΑΒΓ και τα σημεία Δ, Ε, Ζ για τα οποία ισχύουν οι σχέσεις
     
ΑΖ = λΖΒ , BΔ = λΔΓ , ΓΕ = λΕΑ , με λ ≠ −1. Να αποδείξετε ότι:
   
α) ΑΖ + ΒΔ + ΓΕ = 0
   
β) ΑΔ + ΒΕ + ΓΖ = 0
     
γ) Για κάθε σημείο Ο έχουμε ΟΑ + ΟΒ + ΟΓ = ΟΔ + ΟΕ + ΟΖ .
Απάντηση
      λ 
(
α) ΑΖ = λΖΒ ⇔ ΑΖ = λ ΑΒ − ΑΖ ⇔ ΑΖ = ) λ +1
ΑΒ ,
 
όμοια για τα ΒΔ , ΓΕ και πρόσθεση κατά μέρη.
         
( ) ( ) (
β) ΑΔ + ΒΕ + ΓΖ = ΑΖ + ΖΔ + ΒΔ + ΔΕ + ΓΕ + ΕΖ = ... = 0 )
     
ΟΑ + ΟΒ + ΟΓ = ΟΔ + ΟΕ + ΟΖ ⇔
γ)       
( ) ( ) ( )
ΟΔ − ΟΑ + ΟΕ − ΟΒ + ΟΖ − ΟΓ = 0 ⇔ ... ⇔ (β) ερώτημα.

       
17 α) Δίνονται τα διανύσματα ΟΑ = 7α + 15β − 14γ , ΟΒ = 3α + 7β − 4γ ,

   
ΟΓ = α + 3β + γ .
Να δείξετε ότι τα σημεία Α, Β, Γ είναι συνευθειακά.
β) Δίνονται τα σημεία Α, Β και Γ. Να αποδείξετε ότι για οποιοδήποτε
   
σημείο Μ το διάνυσμα x = 2016⋅ΜΑ − 2017⋅ΜΒ + ΜΓ είναι σταθερό.
γ) Δίνεται παραλληλόγραμμο ΑΒΓΔ και τυχαίο σημείο Ρ του επιπέδου
του. Να προσδιορίσετε τη θέση του σημείου Ρ ώστε να ισχύει
    
ΡΑ + ΡΒ + ΡΓ + ΡΔ = 0 .
Απάντηση
   
α) ΑΒ = 2ΒΓ άρα ΑΒ / /ΒΓ .
  
β) x = −2017ΑΒ + ΑΓ

 ΑΓ
γ) ΑΡ = , άρα το Ρ συμπίπτει με το κέντρο του παρ/μου.
2
18
Δίνεται τετράγωνο ΑΒΓΔ, πλευράς α. Να βρείτε τον γεωμετρικό τόπο
  
των σημείων Μ του επιπέδου ώστε να ισχύει |3ΜΑ − ΜΒ + ΜΓ|= α .
Απάντηση
 1 
Αν ΑΚ = ΑΔ , ο γεωμετρικός τόπος του Μ είναι
3
α
κύκλος κέντρου Κ και ακτίνας .
3
19
Δίνεται τετράπλευρο ΑΒΓΔ. Να βρείτε τον γεωμετρικό τόπο των σημείων
   
Μ του επιπέδου για τα οποία ισχύει |ΜΑ + ΜΒ|=|ΜΓ + ΜΔ|.
Απάντηση
Αν Κ, Λ είναι τα μέσα των ΑΒ και ΓΔ αντίστοιχα, τότε ο γεωμετρικός τόπος
είναι η μεσοκάθετος του ευθυγράμμου τμήματος ΚΛ.
20 Δίνεται τρίγωνο ΑΒΓ . Να βρείτε τον γεωμετρικό τόπο των σημείων Μ

  
του επιπέδου, για τα οποία ισχύει 2ΒΜ = λΑΓ − 2 ( λ + 1) ΑΒ , λ ∈  .
Απάντηση
 
Αν Δ το μέσο της ΑΓ, προκύπτει ΑΜ = λΒΔ . Άρα ο γεωμετρικός τόπος είναι
η ευθεία που είναι παράλληλη στη διάμεσο ΒΔ και διέρχεται από το Α.


1.4 Συντεταγμένες στο Επίπεδο
1.4.1 Άξονας
Ορισμός: Πάνω σε μία ευθεία x ′x επιλέγουμε δύο σημεία Ο και Ι, έτσι ώστε το
 
διάνυσμα ΟΙ = i να είναι μοναδιαίο και να βρίσκεται πάνω στην ημιευθεία Οχ.
 
Λέμε τότε ότι έχουμε έναν άξονα με αρχή το Ο και μοναδιαίο διάνυσμα ΟΙ = i
και τον συμβολίζουμε με x ′x .
Η ημιευθεία Ox λέγεται θετικός ημιάξονας, ενώ η Ox ′ αρνητικός.
• Για κάθε σημείο Μ του άξονα x ′x υπάρχει μοναδικό x ∈  , τέτοιο ώστε

 
OM = xi .
Ο αριθμός x λέγεται τετμημένη του σημείου Μ.
• Ισχύει και το αντίστροφο, δηλαδή σε κάθε x ∈  αντιστοιχεί ένα μοναδικό
 
σημείο Μ του άξονα x ′x με τετμημένη χ, τέτοιο ώστε OM = xi .
Το σημείο αυτό συμβολίζεται με Μ ( x ) .
1.4.2 Καρτεσιανό Επίπεδο
Ορισμός: Σε ένα επίπεδο παίρνουμε δύο

κάθετους άξονες x ′x και y ′y με κοινή

αρχή Ο και τα μοναδιαία διανύσματα i

και j αντίστοιχα. Τότε λέμε ότι έχουμε
ένα ορθοκανονικό σύστημα
συντεταγμένων στο επίπεδο ή ένα
καρτεσιανό επίπεδο και το
συμβολίζουμε Oxy .
Είναι oρθογώνιο γιατί οι άξονες x ′x και
y ′y είναι κάθετοι και κανονικό διότι τα
 
i και j είναι μοναδιαία.
Ο x ′x είναι ο άξονας των τετμημένων και ο y ′y είναι ο άξονας των

τεταγμένων.

Αν προβάλλουμε τώρα ένα σημείο Μ πάνω στους άξονες x ′x και y ′y , θα βρούμε

σημεία M1 ( x ) και M2 ( y ) , οπότε συμπεραίνουμε ότι:
• Κάθε σημείο Μ του επιπέδου αντιστοιχίζεται σε ένα ζεύγος ( x , y )

πραγματικών αριθμών που λέγονται συντεταγμένες του Μ.
Το x λέγεται τετμημένη του Μ και το y λέγεται τεταγμένη του Μ.
• Και αντίστροφα, κάθε ζεύγος (x, y) πραγματικών αριθμών αντιστοιχίζεται

σε ένα σημείο Μ του επιπέδου. Συμβολίζουμε το σημείο Μ(x, y) ή ( x , y ) .
Παρατήρηση
Ένα σημείο του x ′x έχει συντεταγμένες (x, 0) , ενώ ένα σημείο του y ′y έχει
συντεταγμένες (0, y) .
1.4.3 Συντεταγμένες Διανύσματος

Έστω Oxy ένα σύστημα συντεταγμένων και α
ένα διάνυσμα. Με αρχή το Ο παίρνουμε το
 
ΟΑ = α . Αν Α1 και Α 2 είναι οι προβολές του Α
στους άξονες x ′x και y ′y αντίστοιχα, έχουμε
  
ΟΑ = ΟΑ1 + ΟΑ 2 (1) . Αν χ και y είναι οι
 
συντεταγμένες του Α, τότε ισχύει ότι ΟΑ1 = xi και
    
ΟΑ 2 = y j . Επομένως α = xi + y j ( 2) , δηλαδή το
  
α είναι γραμμικός συνδυασμός των i και j .
Απομένει να δείξουμε ότι τα χ και y είναι
μοναδικά.
  
Έστω x′ και y ′ τέτοια ώστε α = x′i + y′ j ( 3 ) . Από τις σχέσεις ( 2) και ( 3 ) έχουμε
     
xi + y j = x′i + y′ j ⇔ (x - x′)i = (y - y′)j . Αν υποθέσουμε ότι x ≠ x΄ ⇔ x - x΄ ≠ 0 , τότε
 y - y′     
θα ισχύει i = j . Δηλαδή i //j , που είναι άτοπο, διότι τα i και j δεν είναι
x - x′
παράλληλα. Άρα x = x′ και y = y ′ .
Σύμφωνα με τα παραπάνω:
Κάθε διάνυσμα στο επίπεδο γράφεται με μοναδικό τρόπο ως γραμμικός

 
συνδυασμός των μοναδιαίων διανυσμάτων i και j ως εξής:

  
α = xi + y j .

Το ζεύγος (x, y) είναι οι συντεταγμένες του διανύσματος α .
 
Το x είναι η τετμημένη του α και το y η τεταγμένη του α .
  
Τα διανύσματα xi και y j λέγονται συνιστώσες του α .
   
Π.χ. εάν α = -2i + 4 j , τότε α = (-2,4) .
1.4.4 Ισότητα Διανυσμάτων
Δύο διανύσματα είναι ίσα, αν και μόνον αν οι αντίστοιχες συντεταγμένες τους

 
είναι ίσες. Αν α = (x1, y1 ) και β = (x 2 , y 2 ) , ισχύει:
 
α = β ⇔ x1 = x 2 και y1 = y 2 .
• Οι συντεταγμένες ενός διανύσματος με αρχή το Ο είναι ίδιες με τις

συντεταγμένες του πέρατος του διανύσματος Α(x, y) ⇔ ΟΑ = (x, y) . Π.χ. εάν

Α = (3,5) , τότε ΟΑ = (3,5) .
 
• Αν α = 0 , τότε x = 0 και y = 0 .

• Ισχύει α //x'x ⇔ y = 0 .

• Ισχύει α //y'y ⇔ x = 0 .

Μεθοδολογία Νο 13 - Παραλληλία διανύσματος με

άξονες
Έ ν α δ ι ά ν υ σ μ α ε ί ν α ι π α ρ ά λ λ η λ ο σ τ ο ν ά ξ ο ν α x'x , α ν η τ ε τ α γ μ έ ν η

τ ο υ ε ί ν α ι μ η δ έ ν , δ η λ α δ ή α ν έ χ ε ι τ η μ ο ρ φ ή α = (κ,0)
Ένα διάνυσμα είναι παράλληλο στον άξονα y 'y , αν η τετμημένη


τ ο υ ε ί ν α ι μ η δ έ ν , δ η λ α δ ή α ν έ χ ε ι τ η μ ο ρ φ ή β = (0, ν)
 
Δίνεται το διάνυσμα α = (λ2 + λ - 2, λ2 -1) , με α ≠ 0 . Να βρείτε την τιμή του λ ∈ 
ώστε:

α) α //x'x

β) α //y'y
Λύση

α) Για να είναι α //x'x θα πρέπει η τεταγμένη του να είναι μηδέν, δηλαδή
λ 2 -1 = 0 ⇔ λ = -1 ή λ = 1 .

Όμως για λ = 1 μηδενίζεται και η τετμημένη και τότε το α είναι το μηδενικό
διάνυσμα, που είναι άτοπο.

Άρα α //x'x όταν λ = -1 .

β) Αντίστοιχα, για να είναι α //y'y θα πρέπει η τετμημένη του να είναι μηδέν,
δηλαδή λ 2 + λ - 2 = 0 ⇔ λ = -2 ή λ = 1 .

Όμως για λ = 1 μηδενίζεται και η τετμημένη και τότε το α είναι το μηδενικό
διάνυσμα, που είναι άτοπο.

Άρα α //y'y όταν λ = -2 .
 
Δίνεται το διάνυσμα α = (λ2 - 5λ + 6, λ 2 - 4) , με α ≠ 0 . Να βρείτε την τιμή
του λ ∈  ώστε:

α) α //x'x

β) α //y'y .
 
Δίνεται το διάνυσμα α = (λ2 - 2λ - 3, λ2 -1) , με α ≠ 0 . Να βρείτε την τιμή
του λ ∈  ώστε:


α) α //x'x

β) α //y'y .
Μεθοδολογία Νο 14 - Μηδενικό διάνυσμα-Ισότητα

 
Ό τ α ν ζ η τ ε ί τ α ι ( ή δ ί ν ε τ α ι ) ό τ ι δ ύ ο δ ι α ν ύ σ μ α τ α α = (κ, λ) κ α ι β = (μ, ν)
είναι ίσα, αρκεί να δείξουμε (ή να εκμεταλλευτούμε) ότι οι
α ν τ ί σ τ ο ι χ ε ς σ υ ν τ ε τ α γ μ έ ν ε ς τ ο υ ς ε ί ν α ι ί σ ε ς . Δ η λ α δ ή κ = μ κ α ι λ = ν.
Αντίστοιχα, αν ζητείται (ή δίνεται) ότι ένα διάνυσμα είναι το

μηδενικό διάνυσμα, αρκεί να δείξουμε (ή να εκμεταλλευτούμε)
ότι κάθε μία από τις συντεταγμένες του ισούται με μηδέν.

Να βρείτε την τιμή του λ ώστε τα διανύσματα α = (4 - λ2 , λ 2 - λ - 2) και

β = (0,4λ - 8) να είναι ίσα.
Λύση
 
Για να είναι α = β θα πρέπει να ισχύουν:
4 - λ 2 = 0 και λ 2 - λ - 2 = 4λ - 8 .
 
Οπότε για λ = 2 είναι α = β (κοινή λύση των δύο εξισώσεων).

Να βρείτε την τιμή του λ ώστε το α = (4 - 2λ, λ 2 - 5λ + 6) να είναι το
μηδενικό διάνυσμα.
Λύση

Για να είναι το α το μηδενικό διάνυσμα, θα πρέπει να ισχύουν:
4 - 2λ = 0 και λ 2 - 5λ + 6 = 0 .
 
Οπότε για λ = 2 είναι α = 0 (κοινή λύση των δύο εξισώσεων).


Να βρείτε την τιμή του λ ώστε τα διανύσματα α = (λ2 - 4, λ2 + 6) και

β = (0,5λ) να είναι ίσα.

Να βρείτε την τιμή του λ ώστε το α = (6 - 3λ, λ2 - λ - 2) να είναι το
μηδενικό διάνυσμα.
1.4.5 Συντεταγμένες γραμμικού συνδυασμού
 
Αν α = (x1, y1 ) και β = (x 2 , y 2 ) και λ ∈  , τότε:
 
α) α + β = (x1 + x 2 , y1 + y 2 )

β) λα = (λx1, λy1 ) .
Απόδειξη
       
α) α + β = (x1 i + y1 j) + (x 2 i + y 2 j) = (x1 + x 2 )i + (y1 + y 2 )j = (x1 + x 2 , y1 + y 2 ) .
    
β) λα = λ(x1 i + y1 j) = (λx1 )i + (λy1 )j = (λx1, λy1 ) .
 
Για τον γραμμικό συνδυασμό λα + μβ έχουμε:
λ(x1, y1 ) + μ(x 2 , y 2 ) = ( λx1 + μx 2 , λy1 + μy 2 ) .

 
Π.χ. Αν α = ( 2,3 ) και β = ( −3, 4 ) , τότε:
 
α +β = (2 - 3,3 + 4) = (-1,7)

4α = 4(2,3) = (4 ⋅ 2,4 ⋅ 3) = (8,12)
 
2α + 3β = 2(2,3)+ 3(-3,4) = (4,6) + (-9,12) = (-5,18) .
1.4.6 Συντεταγμένες Μέσου Τμήματος
Αν ΑΒ ευθύγραμμο τμήμα με άκρα Α(x1, y1 ) και Β(x 2 , y 2 ), τότε το

x1 + x 2 y + y2
μέσο Μ(x, y) του ΑΒ έχει συντεταγμένες: x = και y = 1 .
2 2
Απόδειξη
Έστω ( x, y ) οι συντεταγμένες του μέσου Μ του ΑΒ.

 
 ΟΑ + ΟΒ 
Επειδή ΟΜ = και ΟΜ = (x, y) , Α = (x1, y1 )
2

, ΟΒ = (x 2 , y 2 ) , έχουμε:
[(x1, y1 ) + (x 2 , y 2 )]  x1 + x 2 y1 + y 2 
(x, y) = = , .
2  2 2 
x1 + x 2 y + y2
Επομένως x= και y = 1 .
2 2
Π.χ. Αν Α (1,3) και Β ( -3,5 ) , τότε το μέσο Μ(x, y) έχει συντεταγμένες:
1- 3 3+5
x= = -1 και y = = 4.
2 2
1.4.7 Συντεταγμένες Διανύσματος με Γνωστά Άκρα

Αν AB διάνυσμα με άκρα τα σημεία Α(x1, y1 ) και Β(x 2 , y 2 ), τότε οι συντε-

ταγμένες ( x, y ) του AB δίνονται από τις σχέσεις: x = x 2 – x1 και y = y 2 – y1 .

Δηλαδή AB = (x 2 – x1, y 2 – y1 ) .
Απόδειξη
   
Έστω ΑΒ = (x, y) . Επειδή ΑΒ = ΟΒ - ΟΑ και
 
ΟΑ = (x1, y1 ) , ΟΒ = (x 2 , y 2 ) , έχουμε
(x, y) = (x 2 , y 2 ) - (x1, y1 ) = (x 2 - x1, y 2 - y1 ).

Επομένως AB = (x 2 – x1, y 2 – y1 ) .
Δηλαδή:

τετμημένη του AB = τετμημένη του πέρατος Β-
τετμημένη της αρχής Α


τεταγμένη του AB = τεταγμένη του πέρατος Β-τεταγμένη της αρχής Α.

Π.χ. Αν Α ( 4,6) και Β ( 6,9) , τότε ΑΒ = (6 - 4,9 - 6) = (2,3) .
1.4.8 Μέτρο διανύσματος
 
Το μέτρο ενός διανύσματος α = (x, y) δίνεται από τον τύπο |α|= x 2 + y 2 .
Απόδειξη

Έστω α = (x, y) ένα διάνυσμα του καρτεσιανού
επιπέδου και σημείο Α με διανυσματική ακτίνα
 
ΟΑ = α . Αν Α1 και Α 2 είναι οι προβολές του Α στους
άξονες x ′x και y ′y αντίστοιχα, επειδή το Α έχει
τετμημένη x και τεταγμένη y θα ισχύει ( ΟΑ1 ) =|x|
και ( ΟΑ 2 ) =|y|. Οπότε από το Πυθαγόρειο Θεώρημα
έχουμε:

|α|2 = (ΟΑ)2 = (ΟΑ1 )2 + (Α1Α)2 = (ΟΑ1 )2 + (ΟΑ 2 )2 =|x|2 +| y|2 = x 2 + y 2 .

Επομένως |α|= x 2 + y 2 .
 
Π.χ. αν α = (2,3) , τότε |α|= 22 + 32 = 4 + 9 = 13 .
  
Ισχύει η ισοδυναμία: α = 0 ⇔|α|= 0 .
1.4.9 Απόσταση Δύο Σημείων
Εάν γνωρίζουμε τις συντεταγμένες των άκρων ενός ευθυγράμμου τμήματος

Α(x1, y1 ) και Β(x 2 , y 2 ), τότε το μήκος του τμήματος ( ΑΒ ) δίνεται από τον τύπο:
(ΑΒ) = (x 2 - x1 )2 + (y 2 - y1 )2 .
Σύμφωνα με τον παραπάνω τύπο, εάν γνωρίζουμε τις συντεταγμένες των άκρων
ενός διανύσματος, μπορούμε να υπολογίσουμε το μέτρο του. Δηλαδή, εάν

Α(x1, y1 ) και Β (x 2 , y 2 ) , τότε |ΑΒ|= (x 2 - x1 )2 + (y 2 - y1 )2 .

Π.χ. εάν Α (1,-2) και Β ( -3,4 ) τότε:
(ΑΒ) = (-3 -1)2 + (4 - (-2))2 = (-4)2 + 62 = 16 + 36 = 52 = 2 13 .
Για την απόσταση ενός σημείου Μ(x, y) από τους άξονες x ′x και y ′y ισχύουν τα
εξής:
• Η απόσταση του Μ από τον x ′x ισούται με | y |.

• Η απόσταση του Μ από τον y ′y ισούται με | x|.
1.4.10 Συνθήκη Παραλληλίας Διανυσμάτων
  x1 y1
Ορισμός: Έστω α = (x1, y1 ) και β = (x 2 , y 2 ) , τότε η ορίζουσα = x1y 2 - x 2 y1
x2 y2
   
ονομάζεται ορίζουσα των διανυσμάτων α και β και συμβολίζεται με det α,β . ( )
   
Δύο διανύσματα α και β είναι παράλληλα αν και μόνο αν det α,β = 0 . ( )
  2 -3
Π.χ. Αν α = (2,-3) και β = (4,-6) , τότε = 2(-6) - 4(-3) = -12 +12 = 0 . Οπότε
4 -6
 
α / /β .
  2 -3
Αν α = (2,-3) και β = (1,3) , τότε = 2 ⋅ 3 -1(-3) = 6 + 3 = 9 ≠ 0 . Οπότε τα
1 3
 
διανύσματα α και β δεν είναι παράλληλα.
Σύμφωνα με την παραπάνω συνθήκη τρία σημεία Α, Β, Γ είναι συνευθειακά αν
 
(
και μόνο αν det ΑΒ,ΒΓ = 0 .)
 
Αντιθέτως τρία σημεία Α, Β και Γ είναι κορυφές τριγώνου, αν det ΑΒ,ΒΓ ≠ 0 . ( )

1.4.11 Συντελεστής Διεύθυνσης Διανύσματος

Ορισμός: Έστω α = (x, y) ένα διάνυσμα του καρτεσιανού
 
επιπέδου και σημείο Α με διανυσματική ακτίνα ΟΑ = α.
Η γωνία θ που διαγράφει ο ημιάξονας Οχ, αν στραφεί
γύρω από το Ο κατά την θετική φορά, μέχρι να
συμπέσει με την ημιευθεία ΟΑ ονομάζεται γωνία του

α με τον χ΄χ. Είναι φανερό ότι 0 ≤ θ < 0.
 y
Ορισμός: Έστω α = (x, y) και x ≠ 0 . Το πηλίκο
x

ονομάζεται συντελεστής διεύθυνσης του διανύσματος α και συμβολίζεται με λα
ή λ.
y
Γνωρίζουμε επίσης ότι το πηλίκο είναι ίσο με την εφθ . Οπότε λα = εφθ .
x

• Αν α //x′x , τότε λ = 0 .

• Αν α //y΄y , τότε δεν ορίζεται συντελεστής διεύθυνσης.
 
Τα διανύσματα α και β είναι παράλληλα, αν και μόνο αν οι κλίσεις τους λ1 και
 
λ2 είναι ίσες. Δηλαδή α //β ⇔ λ1 = λ 2 .
Απόδειξη
 
Έστω α = (x1, y1 ) και β = (x 2 , y 2 ) με x1 ≠ 0 και x 2 ≠ 0 και συντελεστές
διεύθυνσης λ1 και λ 2 αντίστοιχα.
Τότε έχουμε τις ισοδυναμίες:
  x y1 y1 y 2 y y
α / /β ⇔ 1 = 0 ⇔ x1y 2 - x 2 y1 = 0 ⇔ x1y 2 = x 2 y1 ⇔ = ⇔ 1= 2.
x2 y2 x1 x 2 x1 x 2

Μεθοδολογία Νο 15 - Παραλληλία διανυσμάτων

Όταν ζητείται να δείξουμε ότι δύο διανύσματα είναι παράλληλα
ή συγγραμμικά, αρχικά ελέγχουμε αν ορίζονται οι συντελεστές
διεύθυνσης. Οπότε:
α) Αν και για τα δύο διανύσματα δεν ορίζονται συντελεστές, είναι

π α ρ ά λ λ η λ α σ τ ο ν y'y , ο π ό τ ε ε ί ν α ι μ ε τ α ξ ύ τ ο υ ς π α ρ ά λ λ η λ α .
β) Αν δεν ορίζεται συντελεστής μόνο για το ένα διάνυσμα, τότε

αυτά δεν είναι παράλληλα.
γ) Αν ορίζονται συντελεστές και για τα δύο διανύσματα, τότε

μπορούμε να εξετάσουμε αν είναι παράλληλα με έναν από τους
παρακάτω τρόπους:
 
1) α = λβ
2) λ1 = λ 2 (όπου λ1 και λ2 οι συντελεστές διεύθυνσης των

διανυσμάτων)
 
( )
3 ) det α,β = 0 ( Η μ έ θ ο δ ο ς α υ τ ή μ π ο ρ ε ί ν α χ ρ η σ ι μ ο π ο ι η θ ε ί κ α ι
για διανύσματα στα οποία δεν ορίζονται συντελεστές
διεύθυνσης).

Να βρείτε τις τιμές του κ ώστε τα διανύσματα α = (2κ + 3,2κ 2 -1) και

β = (κ + 4,κ 2 + κ +1) να είναι παράλληλα.
Λύση
Αρχικά παρατηρούμε ότι δεν μπορεί να είναι παράλληλα στον y'y για την ίδια
 3 
τιμή του κ, αφού για το α θα πρέπει να είναι κ = - και για το β πρέπει να είναι
2
κ = -4. Οπότε για να είναι παράλληλα θα πρέπει να ορίζονται οι συντελεστές
διεύθυνσης. Τότε:
1ος τρόπος

  2κ 2 -1
Οι συντελεστές διεύθυνσης των α και β είναι αντίστοιχα λ1 = και
2κ + 3
κ 2 + κ -1
λ2 = . Άρα για να είναι παράλληλα θα πρέπει να ισχύει:
κ+4
2κ 2 -1 κ 2 + κ -1 2
λ1 = λ 2 ⇔ = ⇔ ........... ⇔ κ = - ή κ = 1 .
2κ + 3 κ+4 3
2ος τρόπος
Για να είναι παράλληλα θα πρέπει η ορίζουσα των συντεταγμένων τους να είναι

ίση με μηδέν. Δηλαδή:
  2κ + 3 2κ 2 -1 2
det(α,β) = 0 ⇔ 2
= 0 ⇔ .............. ⇔ κ = - ή κ = 1 .
κ + 4 κ + κ -1 3

Να βρείτε τις τιμές του λ ώστε τα διανύσματα α = (λ -1, λ2 -1) και

β = (λ, λ 2 - 3λ) να είναι παράλληλα.

Να βρείτε τις τιμές του κ ώστε τα διανύσματα α = (κ +1,0) και

β = (κ 2 -1,0) να είναι παράλληλα.

Μεθοδολογία Νο 16 - Ομόρροπα - Αντίρροπα

διανύσματα
Όταν γνωρίζουμε τις συντεταγμένες δύο παράλληλων
διανυσμάτων και ζητείται να εξετάσουμε αν είναι ομόρροπα ή
 
α ν τ ί ρ ρ ο π α , γ ρ ά φ ο υ μ ε τ ο έ ν α ω ς λ φ ο ρ έ ς τ ο ά λ λ ο , δ η λ α δ ή α = λβ
και τότε:
Αν λ ≥ 0 , τα διανύσματα είναι ομόρροπα.
Αν λ ≤ 0 , τα διανύσματα είναι αντίρροπα.
 
Δίνονται τα διανύσματα α = (-3,12) και β = ( 5,-4 5) . Να εξετάσετε αν
είναι παράλληλα και αν αυτό συμβαίνει, να βρείτε αν είναι ομόρροπα
ή αντίρροπα.
Λύση
Οι συντελεστές διεύθυνσης των δύο διανυσμάτων είναι λ α = λ β = -4 , άρα τα δύο
διανύσματα είναι παράλληλα.
   3 
Επιπλέον παρατηρούμε ότι α = 3(-1,4) και β = - 5(-1,4) , άρα είναι α = - β,
5
επομένως τα δύο διανύσματα είναι αντίρροπα.
  3 9
Δίνονται τα διανύσματα α = (-1,3) και β = ( ,- ) . Να εξετάσετε αν είναι
4 4
παράλληλα και αν αυτό συμβαίνει, να βρείτε αν είναι ομόρροπα ή
αντίρροπα.
 
Δίνονται τα διανύσματα α = ( 2,1) και β = (-6,-3 2) . Να εξετάσετε αν
είναι παράλληλα και αν αυτό συμβαίνει, να βρείτε αν είναι ομόρροπα ή
αντίρροπα.

Μεθοδολογία Νο 17 - Γωνία διανύσματος με τον άξονα

x'x
Όταν ζητείται να βρούμε τη γωνία θ που σχηματίζει ένα διάνυσμα

α μ ε τ ο ν x'x , ε κ μ ε τ α λ λ ε υ ό μ α σ τ ε τ ο γ ε γ ο ν ό ς ό τ ι ο σ υ ν τ ε λ ε σ τ ή ς
διεύθυνσης του διανύσματος ισούται με την εφαπτομένη της
γ ω ν ί α ς θ , δ η λ α δ ή λ = εφθ .

Να βρείτε τη γωνία που σχηματίζει το διάνυσμα α = (- 3,1) με τον
άξονα x'x .
Λύση
1 3
Ο συντελεστής διεύθυνσης του διανύσματος είναι λ = - =- .
3 3
3
Άρα έχουμε εφθ = - με 0 ≤ θ < 180ο . Άρα η γωνία θ που σχηματίζει το
3

διάνυσμα α με τον x'x , είναι 150 ο .

Να βρείτε τη γωνία που σχηματίζει το διάνυσμα α = (1,-1) με τον άξονα
x'x .

Να βρείτε τη γωνία που σχηματίζει το διάνυσμα α = (- 2,1) με τον άξονα
x'x .


  
1. Έστω ένα διάνυσμα α=xi+y j . Τι ονομάζονται συνιστώσες και τι

συντεταγμένες του διανύσματος α ;
2. Πότε δύο διανύσματα είναι ίσα όταν γνωρίζουμε τις συντεταγμένες τους;

3. Να γράψετε τη σχέση που δίνει το άθροισμα των διανυσμάτων α = ( x1, y1 )

και β = ( x 2 , y 2 ) .
4. Να γράψετε τη σχέση που δίνει το γινόμενο ενός αριθμού λ με το

διάνυσμα α = ( x1, y1 ) .
5. Ποιες σχέσεις δίνουν τις συντεταγμένες του μέσου ενός ευθύγραμμου
τμήματος ΑΒ, με A ( x1, y1 ) και B ( x 2 , y 2 ) ;

6. Ποιες σχέσεις δίνουν τις συντεταγμένες ενός διανύσματος ΑΒ αν
A ( x1, y1 ) και B ( x 2 , y 2 ) τα άκρα του;

7. Ποια σχέση δίνει το μέτρο διανύσματος α = ( x, y ) ;
8. Να γράψετε τη σχέση που δίνει την απόσταση δύο σημείων με γνωστές
συντεταγμένες.
9. Ποια η συνθήκη παραλληλίας διανυσμάτων, με χρήση ορίζουσας;

10. Ποιος είναι ο συντελεστής διεύθυνσης του διανύσματος α = ( x, y ) ;
11. Ποια η συνθήκη παραλληλίας διανυσμάτων, με χρήση συντελεστών
διεύθυνσης;
1. Να συμπληρώσετε τα παρακάτω κενά, ώστε να προκύψουν αληθείς

προτάσεις.
 
i. Αν i , j τα μοναδιαία διανύσματα των αξόνων xx ′ και yy ′ αντίστοιχα, τότε
 
κάθε διάνυσμα α γράφεται κατά μοναδικό τρόπο ως εξής: α = ……………… .
    
ii. Αν α=xi+y j , τα διανύσματα xi και y j λέγονται ………………… του

διανύσματος α και οι αριθμοί x , y λέγονται …………………… του

διανύσματος α .
iii. Αν A(x1, y1 ) και B(x 2 , y 2 ) σημεία του επιπέδου, τότε το μέσο Μ του ΑΒ
είναι M(... , ...) .


iv. Αν A(x1, y1 ) και B(x 2 , y 2 ) σημεία του επιπέδου, τότε το διάνυσμα ΑΒ έχει

Συντεταγμένες ΑΒ = (...,...) .
 
v. Αν α = ( x, y ) τυχαίο διάνυσμα του επιπέδου, τότε |α|= … .
 
vi. Δύο διανύσματα α , β είναι παράλληλα όταν :
α)……………….
β)……………….
γ)……………….
2. Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα:
Διάνυσμα μέτρο γωνία διανύσματος

διανύσματος με τον Οx

α = ( −1,1)

(
β = 1, − 3 )

(
γ = −3, 3 3 )

δ= ( )
3,1
  1 2
v =  , 
 2 2 
1. Δίνονται τα σημεία A (1,2) , Β(3, 0), Γ ( 4, −1) και Δ ( −5,7 ) . Σε καθένα από τα
διανύσματα της στήλης Α να αντιστοιχίσετε τις συντεταγμένες του στη στήλη Β.

ΣΤΗΛΗ Α ΣΤΗΛΗ Β

α. ΑΒ 1. (1, −1)
 2. ( −1,6)
β. ΒΓ
 3. ( −6,5 )
γ. ΔΓ
4. ( 2, −2)

δ. ΑΔ
5. ( 9, −8 )
2. Να αντιστοιχίσετε κάθε διάνυσμα της στήλης Α με το μέτρο που βρίσκεται στη

στήλη Β.
στήλη Α στήλη Β
διάνυσμα μέτρο
 
1. − 8i + j Α. 2
Β. ημθ + συνθ
 
2. xi + yj Γ. 3
Δ. x2 + y2
 
3. ( 2ημθ ) i - ( 2συνθ ) j
Ε. ημθ - συνθ
  Ζ. 2
4. ( x - y ) i + 2 xy j
Η. | x + y |
3. Να αντιστοιχίσετε κάθε διάνυσμα της στήλης Α με τον συντελεστή διεύθυνσης

που βρίσκεται στη στήλη Β.

στήλη Α στήλη Β
διάνυσμα συντελεστής διεύθυνσης

 
1. 2i + 2j Α. 2
 Β. 2
2. 2 i
Γ. 0
2  Δ. 4
3. j
2
Ε. δεν ορίζεται
  Ζ. 1
4. 2 i - 2j
Η. -1

(Λ)
1. Αν δύο διανύσματα είναι ίσα, τότε έχουν σίγουρα ίδιες

συντεταγμένες.
Σ Λ
   
2. Αν α = β = ( x, − y ) , τότε 3α + 2β = ( 5x, −5y ) .
Σ Λ
3. Αν το M ( x, y ) είναι μέσο του ΑΒ με A ( x1, y1 ) και B ( x 2 , y 2 ) ,

τότε 2x = x1 + x 2 και 2y = y1 + y 2 .
Σ Λ

4. Αν A ( x1, y1 ) και B ( x 2 , y 2 ) , τότε ΑΒ = (x1 − x 2 , y1 − y 2 ) .
Σ Λ
 
5. Αν α = ( x, y ) , τότε |α|= χ 2 + y 2 .
Σ Λ
 
6. Αν |α|= 0 , τότε οι συντεταγμένες του α είναι ( 0,0 ) .
Σ Λ
 
7. Αν α = ( − x, y ) , τότε |α|= −χ 2 + y 2 .
Σ Λ
 
8. Αν τα α και β είναι παράλληλα, τότε η ορίζουσα των

συντεταγμένων τους ισούται με 0.

Σ Λ
 
9. ( )
Τα σημεία Α, Β, Γ είναι συνευθειακά όταν det ΑΒ,ΒΓ ≠ 0 .
Σ Λ
 x
10. Η κλίση ενός διανύσματος α = ( x, y ) είναι ίση με τον λόγο .
y
Σ Λ
 
11. Αν τα α και β είναι συγγραμμικά και όχι κάθετα στον x ′x , τότε
οι λόγοι της τεταγμένης τους προς την τετμημένη τους είναι ίσοι.
Σ Λ
3 
12. Αν λα = , τότε α = ( 4,3 ) .
4
Σ Λ
 
13. Αν λ1 + λ 2 = 0 , τότε οι γωνίες που σχηματίζουν τα α και β
με τον άξονα x΄x είναι παραπληρωματικές.
Σ Λ
 
14. Το διάνυσμα α = ( 0,1) συμβολίζεται με i .
Σ Λ

15. Το α = ( ημθ,συνθ ) είναι πάντα διάφορο του μηδενός.
Σ Λ


Ασκήσεις
Συντεταγμένες στο επίπεδο
     
1
Δίνονται τα διανύσματα α = 2i, β = −3i + 5 j και γ = (1, 4 ) . Να βρείτε τα
διανύσματα:
        1 
α) v = −α + 2β − 4γ , β) w = 2α - v + β + γ .
2
Απάντηση

α) v = (−12, −6)
 27
β) w = ( ,13)
2

Δίνεται το διάνυσμα α = ( λ − 3λ + 2, λ − 7λ + 10 ) , λ ∈  . Να βρείτε τις
2
2 2
τιμές του λ ∈  , για τις οποίες ισχύει:

       
α) α = 0 , β) α ≠ 0 , γ) α //x ' x , δ) α //y ' y και α ≠ 0 .
Απάντηση
α) λ = 2 β) λ ≠ 2
γ) λ = 5 δ) λ = 1
Έστω σημείο A ( 3,-1) . Να βρείτε σημείο Β τέτοιο, ώστε:
3 3 
α) το Β να είναι το συμμετρικό του Α ως προς το σημείο M  ,- 2 
2 
β) τα σημεία Α και Β να είναι άκρα διαμέτρου κύκλου κέντρου
K ( )
2,- 2 .
Απάντηση
α) Β(0, −3)
β) Β(2 2 − 3, −2 2 − 1)
Να βρείτε τα κ, λ ∈  , ώστε τα σημεία A ( -κ +1,2) και B ( -λ + 2, λ ) να
4 είναι συμμετρικά:
α) ως προς το σημείο O ( 0,0 )
β) τον άξονα y ′y
γ) την ευθεία y = x .
Απάντηση
α) κ = 5, λ = −2 β) κ = 1, λ = 2
1
γ) κ = 1, λ = −
2

   
( ) ( ) ( )
Αν α = − 3,1 , β = −1, − 3 , γ = (1, − 1) και δ = 0, 5 , να βρείτε τις
5 γωνίες των διανυσμάτων με τον άξονα x ′x .
Απάντηση
∧ ∧ ∧ ∧
α = 150 , β = 60 , γ = 135  , δ = 90
 
6
Δίνονται τα διανύσματα α = ( x +1,2) και β = ( x,2x +1) .
 
α) Να δείξετε ότι για κάθε x ∈  τα διανύσματα α και β δεν είναι
συγγραμμικά.

β) Αν x = −3 , να βρείτε τη γωνία που σχηματίζει το διάνυσμα α με τον
άξονα x ′x .
 
γ) Αν x = −1 , να γράψετε το διάνυσμα γ = −3i ως γραμμικό συνδυασμό
 
των α και β .
  
δ) Αν x = −2 , να βρείτε διάνυσμα v αντίρροπο του α με |v|= 10 .
Απάντηση
 
α) det(α,β) ≠ 0 β) 135
 3   
γ) γ = α + 3β δ) v = ( 2, −2 2)
2
7
Οι τετμημένες των σημείων Α και Β είναι ρίζες της εξίσωσης
2x 2 − ( λ2 − λ − 2) x + 2016 = 0 .
Να προσδιορίσετε την τιμή του λ ∈  , ώστε το μέσο Μ του
5
ευθυγράμμου τμήματος ΑΒ να έχει τετμημένη ίση με .
2
Απάντηση
λ = 4 ή λ = −3
   
8
Οι συντελεστές διεύθυνσης των διανυσμάτων α και β με α, β// y ′y ,
είναι ρίζες της εξίσωσης x 2 - ( 2λ + 3) x + 4 = 0 . Να προσδιορίσετε την
 
τιμή του λ ∈  , ώστε τα διανύσματα α και β να είναι παράλληλα.
Απάντηση
1 7
λ= ή λ=−
2 2
  
9
Να γράψετε το διάνυσμα u = 5i + 4 j ως γραμμικό συνδυασμό των
     
διανυσμάτων α = i + 2 j και β = i − j .
Απάντηση

  
u = 3α + 2β
 
10
Δίνεται το διάνυσμα α = ( 0,3 ) + |α|⋅ (1, − 1) .

α) Να βρείτε το μέτρο και τις συντεταγμένες του διανύσματος α .

β) Να βρείτε τη γωνία που σχηματίζει το διάνυσμα α με τον άξονα x ′x
Απάντηση
 
α) |α|= 3 , α(3,0)
β)180 ή 0
Έστω Α ( λ,2λ - 3 ) , B ( λ +1,2λ -1) , Γ ( λ -1,2λ - 5 ) , λ ∈  , σημεία του
11 καρτεσιανού επιπέδου.
α) Να δείξετε ότι τα σημεία Α, Β και Γ είναι συνευθειακά.
β) Να βρείτε τις συντεταγμένες του συμμετρικού του Γ ως προς το μέσο
Μ του AB .
Απάντηση
α) det = 0
β) Γ '(λ + 2, 2λ + 1)
   
( )
12
Έστω τα διανύσματα α = ( x1, y1 ) και β = ( x 2 , y 2 ) με det α,β = 0 .
Να δείξετε ότι:
 
α) αν x1 ⋅ x 2 > 0 , τότε α ↑↑ β
 
β) αν x1 ⋅ x 2 < 0 , τότε α ↑↓ β .
Απάντηση
   
( )
det α,β = 0 ⇔ α = λβ , αντικατάσταση, πράξεις.
13 Δίνεται τρίγωνο ΑΒΓ με κορυφές A ( 5,1) , B ( 2, −2) , Γ (1,3) και σημεία

 1 
3
 1 
Δ, Ε τέτοια ώστε ΑΔ = ΑΒ και ΑΕ = ΑΓ . Να βρείτε τις συντεταγμένες
3
του σημείου τομής των ευθειών BE και ΓΔ .
Απάντηση
 13 3 
 , 
 4 4
    
14
Δίνονται τα διανύσματα α , β και γ , με 3α + 2β = ( −2,9 ) ,
   
(
α − 2β = (10, − 5 ) και γ = |γ| −1,3 . )
  
α) Να βρείτε τις συντεταγμένες των διανυσμάτων α , β και γ .

β) Να γράψετε το διάνυσμα γ ως γραμμικό συνδυασμό των
 
διανυσμάτων α και β .

γ) Να υπολογίσετε την τιμή του λ ∈  , ώστε το διάνυσμα δ = ( λ,6 − λ )
  
να είναι παράλληλο στο διάνυσμα v = α − β .
Απάντηση
  
α) α = (2,1),β = (−4,3), γ = (4,3)
 12  1 
β) γ = α + β γ) λ = 9
5 5
   
15
Δίνονται τα διανύσματα α , β τέτοια, ώστε 2α + β = ( 4,0 ) και
 
(
α + β = 3, 3 . )
 
( ) (
α) Να δείξετε ότι α = 1, − 3 και β = 2, 2 3 . )
 
β) Να βρείτε τις γωνίες των διανυσμάτων α και β με τον άξονα x ′x .
 
γ) Να βρείτε τη γωνία των διανυσμάτων α και β .
Απάντηση
α) Λύνουμε το σύστημα ∧ ∧
β) α = 120  ,β = 60 
των δοσμένων σχέσεων.
 ∧  
γ)  α,β  = 120
 
Δίνεται το ευθύγραμμο τμήμα ΑΒ με Α ( −1,2) και B ( −4,8 ) . Να βρείτε
16 τα σημεία Γ και Δ του τμήματος ΑΒ για τα οποία ισχύει

( ΑΓ ) = ( ΓΔ ) = ( ΔΒ) .
Απάντηση
Γ(−2, 4), Δ(−3,6)

Να βρείτε το εμβαδόν τετραγώνου ΑΒΓΔ στο οποίο είναι Β ( 3, −3 ) και
17 Δ ( 5,1) .
Απάντηση
Ε = 10
18
Τα μέσα των πλευρών ΑΒ, ΒΓ και ΓΑ τριγώνου ΑΒΓ είναι τα σημεία
Δ ( −1,3 ) , Ε ( 5,2) και Ζ ( 4,0 ) αντίστοιχα. Να βρείτε τις συντεταγμένες
των κορυφών Α, Β και Γ του τριγώνου.
Απάντηση
Α(−2,1),Β(0,5), Γ(10, −1)
Δίνεται τρίγωνο ΑΒΓ με Α ( −1,0 ) , Β ( 5,2) και Γ (1,2) . Αν για τα σημεία
19    

Δ, Ε ισχύει ΑΔ = −3ΔΓ και ΒΕ = −3ΕΓ , να αποδείξετε ότι:
α) το τετράπλευρο ΑΒΔΕ είναι τραπέζιο
 1  
β) ΑΔ = ΑΒ + ΑΕ .
2
Απάντηση
Δ(2,3) , Ε(−1,2) , ΑB / / ΕΔ
20
Οι τετμημένες των σημείων Α, Β είναι οι ρίζες της εξίσωσης
x 2 − ( λ2 − 5λ + 4 ) x − 7 = 0 και οι τεταγμένες τους είναι οι ρίζες της
εξίσωσης y 2 − ( λ2 − 3λ + 6 ) y − 5 = 0 . Να βρείτε την τιμή του λ για την

οποία το τμήμα ΑΒ έχει ως μέσο το σημείο Μ ( −1,2) .
Απάντηση
λ=2


1.5 Εσωτερικό Γινόμενο Διανυσμάτων
1.5.1 Ορισμός Εσωτερικού Γινομένου
 
Ονομάζουμε εσωτερικό γινόμενο δύο μη μηδενικών διανυσμάτων α , β
 
και το συμβολίζουμε α ⋅ β τον πραγματικό αριθμό που ισούται με
   
α ⋅ β =|α||β|συνθ
 
όπου θ η γωνία των α , β .
   
Αν α = 0 ή β = 0 , τότε α ⋅ β = 0 .
• Το εσωτερικό γινόμενο δύο διανυσμάτων είναι αριθμός και όχι διάνυσμα.
   ∧   π
Για παράδειγμα εάν |α|= 3 , |β|= 6 και  α,β  = , τότε
  3
    π 1
α ⋅ β =|α||β|συν = 3 ⋅ 6 ⋅ = 9 .
3 2
1.5.2 Φυσική ερμηνεία του εσωτερικού γινομένου
 
Το εσωτερικό γινόμενο F ⋅ ΟA παριστάνει το έργο

της δύναμης F που μετακινεί το σημείο
εφαρμογής Ο από τη θέση Ο μέχρι τη θέση Α.
Άμεσες συνέπειες του ορισμού είναι οι εξής:

   
α) α ⋅ β = β ⋅ α (αντιμεταθετική ιδιότητα)
   
β) Αν α ⊥ β , τότε α ⋅ β = 0 και αντιστρόφως
     
γ) Αν α ↑↑ β , τότε α ⋅ β =|α ||β| και αντιστρόφως
     
δ) Αν α ↑↓ β , τότε α ⋅ β = -|α ||β|< 0 και αντιστρόφως

• Εάν το εσωτερικό γινόμενο είναι θετικός αριθμός, τότε η γωνία των
διανυσμάτων είναι οξεία, ενώ εάν είναι αρνητικός τότε είναι αμβλεία.
  
Ορισμός: Τετράγωνο του α λέγεται το εσωτερικό γινόμενο α ⋅ α και το
 2
συμβολίζουμε με α .
Το τετράγωνο ενός διανύσματος ισούται με το τετράγωνο του μέτρου του. Δηλαδή

 2 
α =|α|2 .
Απόδειξη
 2       ∧     
α = α ⋅ α =|α|⋅|α|⋅συν  α,α  =|α|2 ⋅συν0 =|α|2 ⋅1 =|α|2 .
 
 
 3  4
Οι δυνάμεις α , α κτλ. δεν ορίζονται.
1.5.3 Αναλυτική Έκφραση Εσωτερικού Γινομένου
Το εσωτερικό γινόμενο δύο διανυσμάτων είναι ίσο με το άθροισμα των γινομένων

 
των ομώνυμων συντεταγμένων τους. Δηλαδή, αν α = (x1, y1 ) και β = (x 2 , y 2 ) , τότε:
 
α ⋅ β = x1x 2 + y1y 2 .
   
Π.χ. εάν α = (3,-2) και β = (4,5) , τότε α ⋅ β = 3 ⋅ 4 + (-2) ⋅ 5 = 12 -10 = 2 .
Ιδιότητες
     
α) (λα) ⋅ β = α ⋅ (λβ) = λ(α ⋅ β) λ ∈ 
      
β) α ⋅ (β + γ) = α ⋅ β + α ⋅ γ (επιμεριστική ιδιότητα)

 
γ) Αν ορίζονται οι συντελεστές διεύθυνσης λ1 και λ 2 για τα α , β , τότε
 
α ⊥ β ⇔ λ1 ⋅ λ 2 = -1 .
Απόδειξη
 
α) Έστω α = (x1, y1 ) και β = (x 2 , y 2 ) .
 
• (λα) ⋅ β = (λx1, λy1 ) ⋅ (x 2 , y 2 ) = (λx1 ) ⋅ x 2 + (λy1 ) ⋅ y 2 = λx1 ⋅ x 2 + λy1 ⋅ y 2 =
 
= λ(x1 ⋅ x 2 + y1 ⋅ y 2 ) = λα ⋅ β
 
• α ⋅ (λβ) = (x1, y1 ) ⋅ (λx 2 , λy 2 ) = x1 ⋅ (λx 2 ) + y1 ⋅ (λy 2 ) = λx1 ⋅ x 2 + λy1 ⋅ y 2 =
 
= λ(x1 ⋅ x 2 + y1 ⋅ y 2 ) = λα ⋅ β
     
Άρα (λα) ⋅ β = α ⋅ (λβ) = λ(α ⋅ β) .
  
β) Έστω α = (x1, y1 ) , β = (x 2 , y 2 ) και γ = (x 3 , y 3 ) .
  
Έχουμε α ⋅ (β + γ) = (x1, y1 ) ⋅ (x 2 + x 3 , y 2 + y 3 ) = x1 ⋅ (x 2 + x 3 ) + y1 ⋅ (y 2 + y 3 ) =
   
= x1 ⋅ x 2 + x1 ⋅ x 3 + y1 ⋅ y 2 + y1 ⋅ y 3 = (x1 ⋅ x 2 + y1 ⋅ y 2 )+ (x1 ⋅ x 3 + y1 ⋅ y 3 ) = α ⋅ β + α ⋅ γ .
   
γ) Έστω α = (x1, y1 ) και β = (x 2 , y 2 ) με x1, x 2 ≠ 0 . Επειδή τα α και β δεν είναι
παράλληλα στον y΄y, έχουμε:
   
α ⊥ β ⇔ α ⋅ β = 0 ⇔ x1 ⋅ x 2 + y1 ⋅ y 2 = 0 ⇔ y1 ⋅ y 2 = -x1 ⋅ x 2 ⇔
y1 y 2
⇔ ⋅ = -1 ⇔ λ1 ⋅ λ 2 = -1 .
x1 x 2
• Γενικά, για το εσωτερικό γινόμενο διανυσμάτων δεν ισχύει πάντα η
     
( )
προσεταιριστική ιδιότητα. Δηλαδή α ⋅ β ⋅ γ ≠ α ⋅ β + γ . ( )
    
• Δεν ισχύει και ο νόμος της διαγραφής. Δηλαδή, αν α ⋅ γ = β ⋅ γ με γ ≠ 0 ,
   
τότε δεν ισχύει α = β . Το αντίστροφο όμως ισχύει, δηλαδή αν α = β , τότε
    
α ⋅ γ = β ⋅ γ για κάθε γ .

   2  2  
( )
2
• Επίσης δεν ισχύει α ⋅ β= α ⋅ β με α,β ≠ 0 .
     
• (
Να έχουμε υπ’ όψη μας ότι α + β ⊥ ) ( )
α − β ⇔|α|=|β|.
Απόδειξη
Μπορούμε να το δικαιολογήσουμε γεωμετρικά ως εξής:
     
Αν τα α και β είναι οι πλευρές παραλληλογράμμου, τότε τα α + β , α − β
είναι οι διαγώνιες. Οπότε είναι γνωστό από τη γεωμετρία ότι αν σε
   
( ) ( )
παραλληλόγραμμο οι διαγώνιες είναι κάθετες α + β ⊥ α − β , τότε αυτό
 
είναι ρόμβος και έχει ίσες πλευρές |α|=|β|. Ισχύει και το αντίστροφο.
     
• Επίσης αν |α + β|=|α − β|⇔ α ⊥ β , γιατί το παραλληλόγραμμο με
 
πλευρές α και β είναι ορθογώνιο.

Μεθοδολογία Νο 18 - Ομόρροπα-Αντίρροπα Διανύσματα

Μπορούμε να αποδείξουμε ότι δυο διανύσματα είναι ομόρροπα
ή αντίρροπα, βασιζόμενοι στα παρακάτω:
        ∧    
Α ν α ⋅ β =|α|⋅|β|, τ ό τ ε α ↑↑ β ή α ν συν  α,β  = 1 , τ ό τ ε α ↑↑ β .
 
       ∧    
Α ν α ⋅ β = − |α| ⋅|β|, τ ό τ ε α ↑↓ β ή α ν συν  α,β  = −1 , τ ό τ ε α ↑↓ β .
 
 
Ή μπορούμε να δείξουμε ότι δύο διανύσματα α, β είναι
ομόρροπα ή αντίρροπα, όταν από δοσμένη ισότητα καταλήξουμε
 
σ ε σ χ έ σ η τ η ς μ ο ρ φ ή ς α = λβ .
Τότε:
 
α ν λ > 0 , ε ί ν α ι α ↑↑ β
 
α ν λ < 0 , ε ί ν α ι α ↑↓ β .
     
Αν για τα διανύσματα α , β , γ ισχύουν |α|=|β|= 1 , | γ|= 3 και
     
α + 2β − γ = 0 να δείξετε ότι α ↑↑ β .
Λύση
Στη διανυσματική ισότητα κρατάμε στο 1ο μέλος τα διανύσματα των οποίων
ζητάμε το εσωτερικό γινόμενο και βασιζόμενοι στο γεγονός ότι, ίσα διανύσματα
έχουν και ίσα μέτρα, λαμβάνουμε σχέση μέτρων των διανυσμάτων.
Στην συνέχεια, υψώνοντας στο τετράγωνο κατά μέλη βρίσκουμε το ζητούμενο
εσωτερικό γινόμενο.
         
Έτσι έχουμε α + 2β − γ = 0 ⇔ α + 2β = γ . Επομένως |α + 2β|=| γ|.
Άρα
     2  2   2 2
|α + 2β|2 =| γ|2 ⇔ (α + 2β)2 = γ ⇔ α + 4α ⋅ β + 4β = γ ⇔
          
|α|2 +4α ⋅ β + 4|β|2 =| γ|2 ⇔ 1 + 4α ⋅ β + 4 = 9 ⇔ 4α ⋅ β = 4 ⇔ α ⋅ β = 1.
   
Επίσης |α| ⋅|β|= 1 . Άρα α ↑↑ β .

 2     
Αν α = 5 ⋅ (2α - 5β) ⋅ β , να δείξετε ότι α ↑↑ β .
Λύση
Έχουμε
 2     2   2  2   2  
α = 5 ⋅ (2α − 5β) ⋅ β ⇒ α = 10α ⋅ β − 25β ⇒ α − 10α ⋅ β + 25β = 0 ⇔ (α − 5β)2 = 0
      
⇒ α − 5β = 0 ⇒ α = 5β ⇒ α ↑↑ β.
      
Αν ισχύει |β|= 2|α| και |α + β|=|α|, να δείξετε ότι α ↑↓ β .
     
(
Για τα μη μηδενικά διανύσματα α , β δίνεται ότι α + β ⊥ α − β ) ( ) και
    
( )
α ⊥ α + β . Να δείξετε ότι α ↑↓ β .

Μεθοδολογία Νο 19 - Κάθετα διανύσματα


Όταν δίνεται (ή ζητείται να δείξουμε) ότι δύο διανύσματα α και

β είναι κάθετα, τότε χρησιμοποιούμε κατάλληλα την ιδιότητα
   
α ⊥ β ⇔ α ⋅β = 0 .
   ∧   π
Αν |α|= 2 , |β|= 3 και  α,β  = , να υπολογίσετε το κ ∈  ώστε τα
  3
     
διανύσματα u = 3α − β και v = κα + 2β να είναι κάθετα.
Λύση
    1
Υπολογίζουμε αρχικά το α ⋅ β . Οπότε α ⋅ β = 2 ⋅ 3 ⋅ = 3 .
2
         2     2
u ⊥ v ⇔ u ⋅ v = 0 ⇔ (3α − β) ⋅ (κα + 2β) = 0 ⇔ 3κα + 6α ⋅ β − κα ⋅ β − 2β = 0
⇔ 3κ ⋅ 4 + 6 ⋅ 3 − 3κ − 2 ⋅ 9 = 0 ⇔ 9κ + 18 − 18 = 0 ⇔ κ = 0 .
  
Αν α = (2,3) , β = (x − 1,2) και γ = (x, x + 2) , να βρείτε τον πραγματικό
  
αριθμό χ ∈  ώστε α ⊥ β + γ .( )
Λύση
 
Αρχικά βρίσκουμε το διάνυσμα β + γ .
 
Έχουμε β + γ = (x − 1 + x,2 + x + 2) = (2x − 1, x + 4) .
  
( )
Επειδή α ⊥ β + γ , ισχύει ότι:
   2
α ⋅ (β + γ) = 0 ⇔ 2 ⋅ (2x − 1) + 3 ⋅ (x + 4) = 0 ⇔ 4x − 2 + 3x + 4 = 0 ⇔ 7x = −2 ⇔ x = −
7
   
Αν α = ( κ,3 ) και β = ( 2,2) , να βρείτε τον κ ∈  , ώστε να ισχύει α ⊥ β .
    1      
( )
Αν α + xβ  α + β  =|α + β|2 , x ≠ 0, 1 , να αποδείξετε ότι α ⊥ β .
 χ 
1.5.4 Συνημίτονο Γωνίας Δύο Διανυσμάτων
Αν γνωρίζουμε τα μέτρα και το εσωτερικό γινόμενο δύο διανυσμάτων, τότε

μπορούμε να υπολογίσουμε τη γωνία τους θ από τον τύπο:
 
α ⋅β
συνθ =   .
|α|⋅|β|
  x1x 2 + y1 y 2
Επίσης εάν α = (x1, y1 ) και β = (x 2 , y 2 ) , τότε συνθ = .
x + y12 × x 22 + y 22
2
1
• Ανάλογα την περίπτωση, μπορούμε από τους παραπάνω τύπους να
υπολογίσουμε τη γωνία δύο διανυσμάτων μέσω του συνημιτόνου της.

Μεθοδολογία Νο 20 - Γραμμικός συνδυασμός

 
Όταν τα διανύσματα u και v δίνονται ως γραμμικός συνδυασμός
 
δύο άλλων διανυσμάτων α και β τότε:
α)Εύρεση εσωτερικού γινομένου

 
Μπορούμε να βρούμε το εσωτερικό γινόμενο των u και v , αρκεί
 
να γνωρίζουμε τα μέτρα και τη γωνία των α και β.
β) Εύρεση μέτρου διανυσμάτων

  2
Δ ε δ ο μ έ ν ο υ ό τ ι ι σ χ ύ ε ι |u|2 = u , μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α υ π ο λ ο γ ί σ ο υ μ ε τ ο
 
μέτρο των u και v υπολογίζοντας πρώτα το τετράγωνο των μέτρων
τους
γ) Εύρεση γωνίας διανυσμάτων

 
 ∧   u⋅ v
Χ ρ η σ ι μ ο π ο ι ώ ν τ α ς τ ο ν τ ύ π ο συν  u, v  =   μπορούμε να
  |u| ⋅|v|
 
υπολογίσουμε τη γωνία των u και v.
         ∧   2π
Αν u = 2α + 4β και ν = α − β με |α|=|β|= 1 και  α,β  = , να βρείτε:
  3
 
α) το u ⋅ v ,
 
β) τα |u| και |v|,
 
γ) τη γωνία των u και v .
Λύση
 
Βρίσκουμε πρώτα το εσωτερικό γινόμενο των α και β .
    2π 1 1
Έχουμε α ⋅ β =|α||β|⋅συν( ) = 1 ⋅ 1 ⋅ (− ) = − .
3 2 2

       2     2  2   2
α)u ⋅ v = (2α + 4β) ⋅ (α − β) = 2α − 2α ⋅ β + 4α ⋅ β − 4β = 2α + 2α ⋅ β − 4β =
1
= 2 ⋅ 1 + 2 ⋅ (− ) − 4 ⋅ 1 = 2 − 1 − 4 = −3.
2
β) Έχουμε:
  2    2   2 1
|u|2 = u = (2α + 4β)2 = 4α + 16α ⋅ β + 16β = 4 ⋅ 1 + 16 ⋅ (− ) + 16 ⋅ 1 = 4 − 8 + 16 = 12.
2
   2
Οπότε |u|= 12 = 2 3 . Δεδομένου ότι ισχύει |u|2 = u , μπορούμε να
 
υπολογίσουμε το μέτρο των u και v , υπολογίζοντας πρώτα το τετράγωνο των
μέτρων τους.

Ομοίως την ίδια διαδικασία ακολουθούμε για το μέτρο του v .
 2   2   2 1
|v|2 = v = (α − β)2 = α − 2α ⋅ β + β = 1 − 2 ⋅ (− ) + ⋅1 = 1 − 1 + 1 = 1.
2

Άρα |v|= 1 .
   ∧  
γ) Για τη γωνία των διανυσμάτων u και ν υπολογίζουμε το συν  u,v  .
 
 
 ∧   u⋅ v −3 −3 ⋅ 2 3 −6 3 3
Έτσι έχουμε συν  u, v  =   = = = =− .
 |u|⋅|v| 2 3 ⋅ 1 (2 3) 12 2
2

 ∧   5π
Επομένως  u, v  = .
  6
         ∧   π
Αν u = α + β και v = α − β με |α|= 3 , |β|= 1 και  α,β  = , να βρείτε
  6
 
i. το u ⋅ v
 
ii. τα |u| και |v|
 
iii. τη γωνία των u και v .

Μεθοδολογία Νο 21 - Αποδεικτικές σχέσεις

(ταυτότητες) μέτρων διανυσμάτων
Όταν μας ζητείται να αποδείξουμε μια σχέση μέτρων
διανυσμάτων, συνήθως ξεκινάμε από τη ζητούμενη σχέση και
χρησιμοποιώντας διπλές συνεπαγωγές καταλήγουμε σε κάποια
προφανή σχέση.
Φυσικά, μπορούμε να ξεκινήσουμε από κάποιο από τα δύο μέλη

και να καταλήξουμε στο άλλο.
Επίσης, στις αποδεικτικές σχέσεις μέτρων διανυσμάτων, θα

 2 
π ρ έ π ε ι ν α θ υ μ ό μ α σ τ ε τ η γ ν ω σ τ ή ι δ ι ό τ η τ α α =|α|2 .
 
Να αποδείξετε τις παρακάτω σχέσεις για τα διανύσματα α και β .
     
α) 4α ⋅ β =|α + β|2 − |α − β|2
   
β) |α − β|≥ |α| − |β|
Λύση
 2  2
α) Χρησιμοποιώντας την ιδιότητα α =|α| έχουμε:
           
( ) ( )
2 2
4α ⋅ β =|α + β|2 − |α − β|2 ⇔ 4α ⋅ β = α + β − α −β ⇔
             
⇔ 4α ⋅ β =|α|2 +2α ⋅ β+ |β|2 − |α|2 +2α ⋅ β− |β|2 ⇔ 4α ⋅ β = 4α ⋅ β
Κάτι που προφανώς ισχύει, άρα αντίστοιχα ισχύει και η αρχική σχέση.
β) Αρχικά υψώνουμε τα δύο μέλη της ανίσωσης στο τετράγωνο (επιτρέπεται αφού
γνωρίζουμε πως τα δύο μέλη, ως μέτρα, είναι μη αρνητικά), οπότε έχουμε:
        2     2
( ) ( )
2
|α − β|≥ |α| − |β| ⇔|α − β|2 ≥ |α| − |β| ⇔ α − β ≥ |α| − |β| ⇔
           
⇔|α|2 −2α ⋅ β+ |β|2 ≥|α|2 −2|α|⋅|β| + |β|2 ⇔ α ⋅ β ≤|α| ⋅|β|⇔
       
⇔|α| ⋅|β|συν(α,β) ≤|α| ⋅|β|⇔ συν(α,β) ≤ 1 .
Κάτι που προφανώς ισχύει, άρα ισχύει και η αρχική σχέση.

Να αποδείξετε ότι:
     
i. |α − β|2 =|α|2 + |β|2 −2αβ
     
ii. 2αβ =|α + β|2 − |α|2 − |β|2
   
Να εξετάσετε πότε ισχύει η ισότητα |α + β|=|α|+|β|.

Μεθοδολογία Νο 24 - Γεωμετρικοί τόποι

Όταν ζητείται ο γεωμετρικός τόπος του σημείου Μ που
ικανοποιεί μια διανυσματική σχέση, κάνουμε πράξεις για να
καταλήξουμε σε απλούστερη σχέση από την οποία θα φαίνεται η
ιδιότητα του σημείου Μ.
Έστω Α και Β δύο σταθερά σημεία του επιπέδου και Μ ένα τυχαίο
σημείο του οποίου ζητείται ο γεωμετρικός τόπος. Αν μετά από
πράξεις καταλήξουμε σε σχέση η οποία περιέχει εσωτερικό
γινόμενο διανυσμάτων και είναι της μορφής:
 
α ) ΜΑ ⋅ ΜΒ = 0 , τ ό τ ε ο γ ε ω μ ε τ ρ ι κ ό ς τ ό π ο ς ε ί ν α ι κ ύ κ λ ο ς δ ι α μ έ τ ρ ο υ
ΑΒ.
 
β) ΜΑ ⋅ ΑΒ = 0 , τ ό τ ε ο γ ε ω μ ε τ ρ ι κ ό ς τ ό π ο ς ε ί ν α ι η κ ά θ ε τ η ε υ θ ε ί α
στην ΑΒ στο σημείο Α.
Δίνονται τα σταθερά σημεία Α, Β και έστω Ο το μέσο του τμήματος
ΑΒ. Να βρείτε τον γεωμετρικό τόπο των σημείων Μ του επιπέδου για
τα οποία ισχύει:
 
α) ΜΑ ⋅ ΜΒ = κ , κ ∈ 
 
β) ΑΜ ⋅ ΑΒ = λ , λ ∈  .
Λύση
α) Έχουμε:
         
( )( ) (
ΜΑ ⋅ ΜΒ = κ ⇔ ΜΟ + ΟΑ ⋅ ΜΟ + ΟΒ = κ ⇔ ΜΟ + ΟΑ ⋅ ΜΟ − ΟΑ = κ ⇔ )( )
 2  2  2  2  2  2
ΜΟ − ΟΑ = κ ⇔|ΜΟ | − |ΟΑ |= κ ⇔|ΜΟ |=|ΟΑ | +κ .
Οπότε:
 2
• Αν |ΟΑ | +κ < 0 , ο γεωμετρικός τόπος του σημείου Μ είναι το κενό
σύνολο.
 2
• Αν |ΟΑ | +κ = 0 , ο γεωμετρικός τόπος του σημείου Μ είναι το σημείο Ο.

 2
• Αν |ΟΑ | +κ > 0 , ο γεωμετρικός τόπος του σημείου Μ είναι κύκλος με
 2
κέντρο Ο και ακτίνα |ΟΑ |+κ .
β) Αν Γ είναι η προβολή του του Μ στην ΑΒ, έχουμε:
       |λ|

ΑΜ ⋅ ΑΒ = λ ⇔ ΑΓ ⋅ ΑΒ = λ. Οπότε |ΑΓ|⋅|ΑΒ|=|λ|⇔|ΑΓ|=  .
|ΑΒ|
Άρα ο γεωμετρικός τόπος του σημείου Μ είναι η κάθετη ευθεία στην ΑΒ στο
σημείο Γ, αφού το Γ απέχει σταθερή απόσταση από το Α.
Δίνονται τα σταθερά σημεία Α, Β και έστω Ο το μέσο του τμήματος
ΑΒ. Να βρείτε τον γεωμετρικό τόπο των σημείων Μ του επιπέδου για
τα οποία ισχύει:
 2  2
α) ΜΑ − ΜΒ = κ , κ∈
 2  2
β) ΜΑ + ΜΒ = λ , λ > 0 .
Λύση
α) Αν Δ είναι η προβολή του του Μ στην ΑΒ, έχουμε:

 2  2      

( )( )
ΜΑ − ΜΒ = κ ⇔ ΜΑ + ΜΒ ⋅ ΜΑ − ΜΒ = κ ⇔ 2ΜΟ ⋅ ΒΑ = κ ⇔
.
   
2ΑΒ ⋅ ΟΜ = κ ⇔ 2ΑΒ ⋅ ΟΔ = κ.
   |κ|
Άρα 2|ΑΒ|⋅|ΟΔ|=|κ|⇔|ΟΔ|=  , κ ∈  . Επομένως ο γεωμετρικός τόπος
|ΑΒ|
του σημείου Μ είναι η κάθετη ευθεία στην ΑΒ στο σημείο Δ.
β) Έχουμε:
 2  2
 2  2  2 ΑΒ  2 2λ − ΑΒ
ΜΑ + ΜΒ = λ ⇔ 2ΜΟ + = λ ⇔ ΜΟ = = μ . Οπότε:
2 4
• Αν μ < 0 , ο γεωμετρικός τόπος του σημείου Μ είναι το κενό σύνολο.

• Αν μ = 0 , ο γεωμετρικός τόπος του σημείου Μ είναι το σημείο Ο.
• Αν μ > 0 , ο γεωμετρικός τόπος του σημείου Μ είναι κύκλος με κέντρο Ο
και ακτίνα λ.
Έστω ευθύγραμμο τμήμα ΚΛ μήκους 8. Να βρείτε τον γεωμετρικό τόπο

των σημείων Μ του επιπέδου για τα οποία ισχύει:
 
α) ΜΚ ⋅ ΜΛ = 0
 
β) ΜΚ ⋅ ΜΛ = 9 .

Δίνεται διάνυσμα α ≠ 0 και το σταθερό σημείο Α. Να βρείτε τον γεωμετρικό
 
τόπο των σημείων Μ του επιπέδου για τα οποία ισχύει α ⋅ ΑΜ = λ , λ ∈  .



 
1.Να δώσετε τον ορισμό του εσωτερικού γινομένου δύο διανυσμάτων α και β .
2. Τι γνωρίζεται για το εσωτερικό γινόμενο δύο κάθετων διανυσμάτων;
3. Τι γνωρίζεται για το εσωτερικό γινόμενο δύο ομόρροπων διανυσμάτων;
4. Τι γνωρίζεται για το εσωτερικό γινόμενο δύο αντίρροπων διανυσμάτων;
5. Να δείξετε ότι το τετράγωνο ενός διανύσματος ισούται με το τετράγωνο του
μέτρου του.
6. Ποια είναι η αναλυτική έκφραση του εσωτερικού γινομένου δύο διανυσμάτων
 
α = ( x1, y1 ) και β = ( x 2 , y 2 ) ;
7. Με ποιους τρόπους βρίσκω το συνημίτονο της γωνίας δύο διανυσμάτων;
1. Να συμπληρώσετε τα παρακάτω κενά, ώστε να προκύψουν αληθείς

προτάσεις.
 
Έστω α , β τυχαία διανύσματα.
 
i. Αν α ⋅ β = 0 , τότε ……………….. .
   
ii. Αν α ⋅ β =|α| ⋅|β|, τότε …………… .
   
iii. Αν α ⋅ β = − |α| ⋅|β|, τότε ………….. .
 
Αν α = ( x1, y1 ) και β = ( x 2 , y 2 ) τυχαία διανύσματα τότε:
 
i. α ⋅ β = ………………….. .
 
ii. συνθ = …………………, όπου θ η γωνία των διανυσμάτων α , β .
2. Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα:

Διανύσματα μέτρο μέτρο εσωτερικό γινόμενο

   
|α| |β| α ⋅β
 
α β
( -1,4) ( 2, −3)
( 3,2) ( −1, 2 )
(1, 3 ) (1,1)
 1 6  3 1 
 ,   , 
 2 2   3 3 
1. Να αντιστοιχίσετε κάθε σχέση της στήλης Α με την ισοδύναμη της που

βρίσκεται στη στήλη Β.
Στήλη Α Στήλη Β
   ∧  
1. α ⋅ β = 0 Α.  α,β  αμβλεία
 
 
2. α ⋅ β > 0  ∧  
Β.  α,β  ορθή
   
3. α ⋅ β < 0  
Γ. α ↑↑ β
   
4. |α + β|=|α| + |β|  ∧  
Δ.  α,β  οξεία
     
5. |α − β|=|α| + |β|
 
Ε. α ↑↓ β


(Λ)
  
1. Το (α ⋅ β) ⋅ γ παριστάνει διάνυσμα.
Σ Λ
 
2. Το (λα) ⋅ β παριστάνει διάνυσμα.
Σ Λ
  
3. Η παράσταση α ⋅ (β + γ) είναι διάνυσμα.
Σ Λ
   
4. Αν α ⋅ β = −1 , τότε α ⊥ β .
Σ Λ
     
5. Αν α ↑↑ β , τότε α ⋅ β =|α||β| και αντιστρόφως.
Σ Λ
 2   2
6. Ισχύει α =|α|2 =|α |.
Σ Λ
   
7. Το εσωτερικό γινόμενο ισούται με α ⋅ β =|α||β|ημφ ,
όπου φ η γωνία των δύο διανυσμάτων.
Σ Λ
   
8. Αν α = ( x1, y1 ) και β = ( x 2 , y 2 ) , τότε α ⋅ β = x1x 2 - y1y 2 .
Σ Λ.
     
9. Ισχύει |α ⋅ β|=|α| ⋅|β| για οποιαδήποτε α , β .
Σ Λ.
  1 1  
10. Αν α = ( 3,5 ) και β =  , −  , τότε α ⊥ β .
3 5
Σ Λ.
     
11. Αν α ↑↑ β , τότε α ⋅ β-|α| ⋅|β|= 0 . .
Σ Λ.
   
12. Αν α ⋅ β > 0 , τότε η γωνία των διανυσμάτων α , β είναι οξεία.
Σ Λ.

 2 
  α ⋅β 
13. Αν α , β μη μηδενικά διανύσματα, τότε  2 = β .
|α|
Σ Λ.
     
14. Αν α ⋅ β = 0 , τότε α = 0 ή β = 0 .
Σ Λ.
  x1x 2 -y1 y 2
15. Αν α = ( x1, y1 ) και β = ( x 2 , y 2 ) , τότε συνθ= .
x12 +y12 ⋅ x 22 +y 22
Σ Λ.

Ασκήσεις
Εσωτερικό γινόμενο
   ∧   3π
1 Αν |α|= 2 , |β|= 2 και  α,β  =
    3 
  4
, να υπολογίσετε τις παραστάσεις:
 1   2     1  
α) α ⋅ β , β) 2α ⋅  −
 2 
β  , γ)  α + 2β  ,
2  
( )
δ) α − 3β ⋅  −α + β  .
3 
Απάντηση
    3 
α) α) α ⋅ β = −2 , β) 2α ⋅  − β  = 2 3 ,
 2 
 1   2     1  
γ) γ)  α + 2β  = 5 ,
2 
(

)
δ) α − 3β ⋅  −α + β  = −
3 
38
3
.
   
2
2
( )
Αν α = ( −1,3 ) , β = 2, − 2 και γ =  2, −  , να υπολογίσετε:
 3
          2
( )
α) α ⋅ γ ⋅ β , ( )(
β) α − β ⋅ 2β + γ , ) (
γ) α − β + 3γ . )
Απάντηση
( )
α) −4 − 6 2, 2 2 + 6 , β) −24 − 20 2 , γ) 12 + 2 2 .
3
 
3
Για τα μη-μηδενικά διανύσματα α και β , να δείξετε τις ισοδυναμίες:
           

(
α) |α|=|β|⇔ α + β ⊥ α − β ,
  
) (
 
)
β)|α + β|=|α − β|⇔ α ⊥ β ,
     
γ) |α + β|2 =|α|2 +|β|2 ⇔ α ⊥ β , δ) |α + β|2 = 2|α|2 +2|β|2 ⇔ α = β .
Απάντηση
         
( ) ( ) (
α) α + α ⊥ α − β ⇔ α + β ⋅ α − β = 0 ⇔ …|α|=|β|,
       
)( )
 
β) |α + β|=|α − β|⇔|α + β|2 =|α − β|2 ⇔ … ⇔ α ⊥ β ,
         2  2  
( )(
γ) |α + β|2 =|α|2 +|β|2 ⇔ α + β ⋅ α + β = α + β ⇔ … ⇔ α ⊥ β , )
     
(
δ) |α + β|2 = α + β ⋅ α + β = … . )( )
 1   ∧   π    
4 Αν |α|= , |β|= 2 2 ,  α,β  =


2
α) το |γ|,

   
 4
και α + β − γ = 0 , να υπολογίσετε:
β) την παράσταση α ⋅ γ + β ⋅ γ ,
  ∧  
γ) τη γωνία  α + β, γ  .
 
Απάντηση
41 
α) |γ|=
,
2
    41
β) α ⋅ γ + β ⋅ γ = … = ,
4
  ∧     ∧     
γ) συν  α + β, γ  = 1 ⇔  α + β, γ  = 0° ⇔ α + β ↑↑ γ .
   
( )
5
Να βρείτε τις γωνίες των διανυσμάτων:
   
α) α = (1,2) και β = ( −3, − 1) , (
β) α = 2 + 3,1 − 2 3 και β = ( 2,1) , )
    1    2 
γ) α = ( )
2, − 2 και β = ( )
2,1 , δ) α =  , − 1 και β =  , − 2  .
2   2 
Απάντηση
  ∧   50
α) συν  α,β  = − ,
  10
 ∧   1  ∧   π
β) συν  α,β  = ⇔  α,β  = ,
  2   6
 ∧    
γ) συν  α,β  = 0 ⇔ α ⊥ β ,
 
   
∧  
δ) συν  α,β  =1 ⇔ α ↑↑ β .
 
 
6
Αν τα διανύσματα α και β είναι κάθετα και έχουν ίσα μέτρα, να δείξετε
     
ότι τα διανύσματα v = 3α + 2β και u = 2α − 3β είναι επίσης κάθετα και
έχουν ίσα μέτρα.
Απάντηση
   
v ⋅u = … = 0 ⇔ v ⊥ u,
    
|v|2 = … = 13|α|2 = … =|u|2 ⇔|v|=|u|.
   
7
Δίνονται τα διανύσματα α και β τέτοια ώστε |α|=|β|= 1 και
 ∧   2π       


α,β 

=
3
. Να βρείτε διάνυσμα x αν x // α + β και(β ⊥ α) +x . ( )
Απάντηση
 1  
x=
2
α+β . ( )
 
8
∧ π
Δίνεται παραλληλόγραμμο ΑΒΓΔ, με | ΑΒ|= 3 , | ΑΔ|= 2 και Α = .
6
Να υπολογίσετε την οξεία γωνία των διαγωνίων του.
Απάντηση

1
συν θ = .
13
   3   ∧   π
9 Έστω τα διανύσματα α , β τέτοια ώστε |α|= , |β|= 1 και  α,β  = .

2
α) Να υπολογίσετε το κ ∈  , ώστε τα διανύσματα v = 2α + β και
  


 
 3
w = κα − 3β να είναι κάθετα.
   
β) Να υπολογίσετε τη γωνία των διανυσμάτων v και w = α − β .
Απάντηση
10
α) κ = ,
7
  ∧  5 7 19
β) συν  v, w  = .
  7 ⋅ 19

10
Δίνεται το διάνυσμα α = (1, − 2) . Να βρείτε διάνυσμα:
   3    
α) v ⊥ α , με |v|= = 2 5 , β) v //α , με α ⋅ v = −10 .
2
Απάντηση
 
α) v = ( 4,2) ή v = ( −4, −2) ,

β) v = ( −2, 4 ) .
        
11
Αν για τα διανύσματα α , β , γ ισχύουν α + 2β − γ = 0 και |β|= 2|α| ,
 
| γ|= 5|α|, να δείξετε ότι:
   
α) γ = 5α , β) β = 2α .
Απάντηση
     
α) Αποδεικνύουμε ότι γ ↑↑ α και επειδή | γ|= 5|α|, άρα γ = 5α .
β) Όμοια με το (α) ερώτημα.

    
12
|β| 
(
Δίνονται τα διανύσματα α = 3,1 − αβ και β =  3, ) 
 2
 . Να βρείτε:

 
α) το εσωτερικό γινόμενο α ⋅ β ,
 
β) τη γωνία των διανυσμάτων α και β .
Απάντηση
 
α) α ⋅ β = 2 ,
 ∧   π
β)  α,β  = .
  3
     
13
Για τα μη μηδενικά διανύσματα α , β ισχύει |α + β|+|α − β|= 6 .
 
α) Να αποδείξετε ότι −9 ≤ α ⋅ β ≤ 9 .
 2  2  
β) Αν επιπλέον ισχύει α + β = 9 , να αποδείξετε ότι α ⊥ β .
Απάντηση
        2
α)
|α + β|+|α − β|= 6 ⇔|α + β|2 = 6− |α − β| ⇔ ( )
     
..... ⇔ 3|α − β|= 9 − α ⋅ β ≥ 0 ⇔ α ⋅ β ≤ 9.
        2  
( )
β) 3|α − β|= 9 − α ⋅ β ⇔ 9|α − β|2 = 9 − α ⋅ β ⇔ ..... ⇔ α ⋅ β = 0.
     
14
Για τα διανύσματα α και β ισχύουν |α + β|= 19,|α|= 3 και |β|= 2 .
 
α) Να δείξετε ότι α ⋅ β = 3 .
 
β) Να υπολογίσετε τη γωνία των διανυσμάτων α και β .
  
γ) Να υπολογίσετε το μέτρο του διανύσματος v = α − β .
Απάντηση
     
α) |α + β|= 19 ⇔|α + β|2 = 19 ⇔ ..... ⇔ α ⋅ β = 3 ,
 ∧   π
β)  α,β  = ,
  3

γ) | v|= 7 .
      
( ) ( )
15
Δίνονται τα διανύσματα α = 2− |β|,4 , β = 2,4− |α| και v = α − β .
 
α) Να υπολογίσετε τα μέτρα των διανυσμάτων α και β .
  
β) Να υπολογίσετε τα v ⋅ β και |v|.
      
( )
γ) Να βρείτε διάνυσμα x , ώστε x + 2v //β και x + β ⊥ v . ( )
Απάντηση
   
α) |α|= 4 , |β|= 2 , β) v ⋅ β = −4 ,
  
γ) x = −2α − 9β .
   ∧   2π
16 Έστω τα μη-μηδενικά διανύσματα α και β , με  α,β  =

     
ρόμβος ΑΒΓΔ με ΑΓ = 3α + 3β και ΒΔ = α − β .
 
  3
και ο
α) Να δείξετε ότι |α|=|β|.

 
β) Να εκφράσετε τα διανύσματα ΑΔ και ΑΒ ως γραμμικό συνδυασμό
 
των διανυσμάτων α και β .
     
γ) Αν ΑΔ = 2α + β και ΑΒ = α + 2β , να βρείτε τις γωνίες του ρόμβου.
Απάντηση
       
( )( )
α) ΑΓ ⋅ ΒΔ = 0 ⇔ 3α + 3β ⋅ α − β = 0 ⇔ ..... ⇔|α|=|β|,
     
β) ΑΔ = 2α + β , ΑΒ = α + 2β ,
 ∧   π  ∧   2π
γ)  ΑΒ, ΑΔ  = ,  ΒΑ,ΒΓ  = .
  3   3

   
17
Έστω τα διανύσματα α και β τέτοια, ώστε |α|= 2, |β|= 1 και
 ∧   π      
 α,β  = . Έστω και τρίγωνο ΑΒΓ με ΑΒ = 2α + 4β, ΑΓ = 4α + 2β και
  3
Μ το μέσο της πλευράς ΒΓ.
 
 
β) Να βρείτε τα διανύσματα ΑΜ και ΒΓ .
 
γ) Να υπολογίσετε τα μέτρα των διανυσμάτων ΑΜ και ΑΓ .

δ) Να υπολογίσετε το συνημίτονο της γωνίας των διανυσμάτων ΑΜ και

ΑΓ .
Απάντηση
     ∧  
α) α ⋅ β =|α|⋅|β|⋅συν  α,β  = ..... = 1 ,
 
     
β) ΑΜ = 3α + 3β , ΒΓ = 2α − 2β ,
 
γ) | ΑΜ|= 63 , | ΑΓ |= 2 21 ,
 ∧   4 3
δ) συν  ΑΜ, ΑΓ  = .
  7
   
18 (
Έστω τα διανύσματα α και β τέτοια, ώστε |α|= 2 , |β|= 1 και
   
) (
α + β ⊥ 2α − 3β .
 
)
 
β) Να βρείτε τη γωνία των διανυσμάτων α και β .
   
γ) Να δείξετε ότι |α + β|=|2α − 3β|.
Απάντηση
         
( ) ( ) ( )( )
α) α + β ⊥ 2α − 3β ⇔ α + β ⋅ 2α − 3β = 0 ⇔ ..... ⇔ α ⋅ β = 1 ,
 ∧   π
β)  α,β  = ,
  4
   
γ) |α + β|=|2α − 3β|= 5 .
19
Δίνεται τρίγωνο ΑΒΓ. Να βρείτε τον γεωμετρικό τόπο των σημείων Μ του
   
επιπέδου για τα οποία ισχύει ΑΒ ⋅ ΑΜ + ΑΓ ⋅ ΑΜ = 0 .
Απάντηση
Η ευθεία που διέρχεται από το Α
και είναι κάθετη στη διάμεσο ΑΚ.
20
Δίνεται ευθύγραμμο τμήμα ΑΒ μήκους 24. Να βρείτε τον γεωμετρικό
τόπο των σημείων Μ του επιπέδου για τα οποία ισχύει:

 
α) ΜΑ ⋅ ΜΒ = 0
 
β) ΜΑ ⋅ ΜΒ = 25 .
Απάντηση
α) Κύκλος με κέντρο το μέσο του ΑΒ και ακτίνα
( ΑΒ ) = 12 ,
2
β) Κύκλος με κέντρο το μέσο του ΑΒ και ακτίνα 13.

1.6 Λυμένα επαναληπτικά παραδείγματα
Π α ρ ά δ ε ιγ μ α I
Δ ί ν ο ν τ α ι τ α σ η μ ε ί α Α (1,-1) , Β ( -2,3 ) και Γ ( −7,5 ) .
 
Α . Ν α β ρ ε ί τ ε τ α δ ι α ν ύ σ μ α τ α AB κ α ι AΓ .
 
Β . Ν α υ π ο λ ο γ ί σ ε τ ε τ ο ε σ ω τ ε ρ ι κ ό γ ι ν ό μ ε ν ο AB ⋅ AΓ , τ α μ έ τ ρ α κ α ι
το συνημίτονο της γωνίας των διανυσμάτων αυτών.
      
Γ . Α ν θ ε ω ρ ή σ ο υ μ ε α = AB κ α ι β = AΓ κ α ι τ α δ ι α ν ύ σ μ α τ α u = α - β
  
κ α ι w = κα + β , τ ό τ ε :
 
α) Να υπολογίσετε το συνημίτονο της γωνίας των α και u και να
δείξετε ότι η γωνία τους είναι αμβλεία.
 
β) Να βρείτε το κ ώστε να ισχύει β ⊥ w .
Λύση
 
Α. Οι συντεταγμένες των AB και AΓ είναι:
 
AB = ( −2 − 1,3 + 1) = ( −3,4) και AΓ = ( −7 − 1,5 + 1) = ( −8,6 ) .
 
Β. Έχουμε ότι AB ⋅ AΓ = −2 ⋅ (−8) + 4 ⋅ 6 = 16 + 24 = 40 , καθώς επίσης και τα μέτρα
 
| AB|= 9 + 16 = 5 και | ΑΓ |= 64 + 36 = 10 .
  40 4
Οπότε το συνημίτονο της γωνίας τους θα είναι συν(AB, AΓ) = = .
5 ⋅ 10 5
 
Γ. α) Για το συνημίτονο της γωνίας των α και u έχουμε:
  
 
 
α (
α −β )  2  
( ) α⋅u
συν α,u =   =   =
|α||u| |α||u|
α − α ⋅β
  .
|α||u|
  2    2 
Όμως είναι |u|2 = α − 2α ⋅ β + β = 25 − 2 ⋅ 40 + 100 = 45 ⇔|u|= 3 5 .
 
Άρα τελικά έχουμε συν α, u = ( )
25 - 40
=
-15
5 ⋅ 3 5 15 5
=-
5
5
.

Επομένως, αφού το συνημίτονο της γωνίας τους είναι αρνητικό, η γωνία θα είναι
αμβλεία.
 
β) Αφού δίνεται ότι β ⊥ w , θα έχουμε:
          2
( )
β ⊥ w ⇔ β ⋅ w = 0 ⇔ β κα + β = 0 ⇔ κα ⋅ β + β = 0 ⇔ 40κ + 100 = 0 ⇔
5
⇔κ=− .
2
Π α ρ ά δ ε ιγ μ α I I
     ∧   2π
Γ ι α τ α δ ι α ν ύ σ μ α τ α α κ α ι β δ ί ν ε τ α ι ό τ ι |α|=|β|= 1 κ α ι  α,β  =
  3 .
 
 
Α. Να υπολογίσετε το εσωτερικό γινόμενο α ⋅β .
     
Β . Α ν ε ί ν α ι u = κα + λβ κ α ι w = ( κ -1) α - λβ , τ ό τ ε ν α β ρ ε ί τ ε τ α κ κ α ι
   
λ αν γνωρίζετε ότι u ⊥ α και w ⊥ β .
1 2
Γ. Για κ = και λ = , να βρείτε:
5 5
 
α) τα μέτρα των διανυσμάτων u και w ,
β) τη γωνία των διανυσμάτων αυτών.
Λύση
  2π 1
Α. Έχουμε ότι α ⋅ β = 1 ⋅ 1 ⋅ συν =− .
3 2
 
Β. Αφού τα διανύσματα u και α είναι κάθετα, έχουμε:
      
( )
u ⊥ α ⇔ u ⋅ α = 0 ⇔ κα + λβ ⋅ β = 0 ⇔ ....... ⇔ 2κ − λ = 0 .
 
Επιπλέον, αφού τα διανύσματα w και β είναι κάθετα, έχουμε:
      
( )
w ⊥ β ⇔ w ⋅ β = 0 ⇔ (κ − 1)α − λβ ⋅ β = 0 ⇔ ....... ⇔ κ + 2λ = 1 .
1 2
Από τις δύο παραπάνω σχέσεις προκύπτει ότι κ = και λ = .
5 5

  
Γ. α) Αφού το διάνυσμα u δίνεται ως γραμμικός συνδυασμός των α και β , για
να βρούμε το μέτρο του, αρχικά θα πρέπει να υπολογίσουμε το τετράγωνο του
μέτρου. Δηλαδή:
 2   2
 2  1  2  2 α + 4α ⋅ β + 4β 1− 2 + 4 3
|u| =  α + β  = = = ,
5 5  25 25 25
 3
άρα |u|= .
5

Αντίστοιχα για το w έχουμε:
 2   2
 2  −4  2  2 16α + 16α ⋅ β + 4β 16 − 8 + 4 12
|w| =  α − β = = = ,
 5 5  25 25 25
 2 3
άρα |w|= .
5
β) Για να βρούμε τη γωνία των διανυσμάτων, αρχικά υπολογίζουμε το

συνημίτονο αυτής, οπότε έχουμε:
 1  2    −4  2  
   α + β  α − β
( )
συν u, w =  5 5  5
32 3
5  1
= ..... = − .
2
5 5
  ∧  2π
Άρα  u, w  = .
  3

Π α ρ ά δ ε ιγ μ α I I I
 
Δ ί ν ο ν τ α ι τ α δ ι α ν ύ σ μ α τ α α = (1,2) κ α ι β = (−1, 4) .
Α. Να βρείτε:
α) τα μέτρα των διανυσμάτων
β) το εσωτερικό τους γινόμενο
γ) τη γωνία τους.
     
Β . Α ν ε ί ν α ι w = λα − β κ α ι u = κα + β , ν α β ρ ε ί τ ε :
 
α) τις συντεταγμένες των w και u
   
β) τα κ, λ ώ σ τ ε ν α ε ί ν α ι α //w κ α ι β ⊥ u .

Γ . Ν α γ ρ ά ψ ε τ ε τ ο δ ι ά ν υ σ μ α γ = ( 2,6 ) ω ς γ ρ α μ μ ι κ ό σ υ ν δ υ α σ μ ό τ ω ν
 
α και β.
Λύση
 
Α. α) Έχουμε ότι |α|= 12 + 22 = 5 και |β|= (-1)2 + 42 = 17 .
 
β) Για το εσωτερικό γινόμενο έχουμε α ⋅ β = 1 ⋅ (−1) + 2 ⋅ 4 = 7 .
 ∧   ∧
γ) Αν θεωρήσουμε  α,β  = θ , έχουμε:
 
 
α ⋅β 7
συνθ =   = .
|α||β| 5 ⋅ 17
.
  
Β. α) Έχουμε ότι w = λα − β = λ (1,2) − ( −1,4 ) = ( λ,2λ ) − ( −1,4 ) = ( λ + 1,2λ − 4 )
  
και u = κα + β = κ(1,2) + (−1, 4) = (κ,2κ) + (−1, 4) = (κ − 1,2κ + 4) .
 
β) Αφού α //w θα είναι:
  2 2λ − 4
α //w ⇔ λ α = λ w ⇔ = , λ ≠ −1 ⇔ .... ⇔ 2 = −4 αδύνατο.
1 λ +1
 
Επομένως δεν υπάρχει λ ώστε α //w .
 
Αντίστοιχα αφού β ⊥ u θα είναι:

    17
β ⊥ u ⇔ β ⋅ u = 0 ⇔ −1(κ − 1) + 4(2κ + 4) = 0 ⇔ .... ⇔ κ = − .
7
  
Γ. Έστω γ = xα + yβ ο ζητούμενος γραμμικός συνδυασμός, οπότε αρκεί να
βρούμε τα x και y.
Έχουμε (2,6) = x(1,2) + y(−1,4) ⇔ (2,6) = (x,2x) + (− y,4y) ⇔ (2,6) = (x − y,2x + 4y)
,
οπότε θα πρέπει να ισχύει:
x−y=2  x−y=2  7 1
⇔  ⇔ x = ,y = .
2x + 4y = 6 x + 2y = 3  3 3
  7  1 
Άρα το διάνυσμα γ γράφεται γ = α + β .
3 3
Π α ρ ά δ ε ιγ μ α I V
     ∧   π
Δ ί ν ο ν τ α ι τ α δ ι α ν ύ σ μ α τ α α , β μ ε |α|= 1 , |β|= 3 ,  α,β  = .
  6
     
Α . Ν α β ρ ε ί τ ε τ ο κ ώ σ τ ε τ α δ ι α ν ύ σ μ α τ α u = α − 2β κ α ι v = κα + β
να είναι κάθετα.
  
Β . Α ν w = 2α + β , ν α β ρ ε ί τ ε :
 
i. τα μέτρα των διανυσμάτων u και w
 
ii. το εσωτερικό γινόμενο u ⋅ w .
Λύση
 
Α. Αρχικά βρίσκουμε το εσωτερικό γινόμενο των α , β .
    π 3 3
2
3
Έχουμε α ⋅ β =|α| ⋅|β| ⋅συν = 1 ⋅ 3 ⋅ = = .
6 2 2 2
 
Εφόσον u ⊥ v έχουμε:

       2     2
u ⋅ v = 0 ⇔ (α − 2β) ⋅ (κα + β) = 0 ⇔ κα + α ⋅ β − 2κα ⋅ β − 2β = 0 ⇔
 3 3  3 9
κ|α|2 + − 2κ − 2|β|2 = 0 ⇔ κ + − 3κ − 6 = 0 ⇔ κ = − .
2 2 2 4
 
Β. i. Για τα μέτρα των διανυσμάτων u και w βρίσκουμε τα τετράγωνα τους.
  2    2   2 3 2
Έχουμε |u|2 = u = (α − 2β)2 = α − 4α ⋅ β + 4β = 1 − 4 ⋅ + 4 ⋅ 3 = 1 − 2 + 12 = 11 .
2

Άρα |u|= 11 .
  2    2    2 3 2
Ομοίως |w|2 = w = (2α + β)2 = 4α + 4α ⋅ β + β = 4 + 4 ⋅ + 3 = 4 + 6 + 3 = 13 .
2

Άρα |w|= 13 .
       2   2 3 9 17
ii. u ⋅ w = (α − 2β) ⋅ (2α + β) = 2α − 3α ⋅ β − 2β = 2 − 3 ⋅ − 2 ⋅ 3 = 2 − 6 − = − .
2 2 2

Π α ρ ά δ ε ιγ μ α V
Στο καρτεσιανό σύστημα συντεταγμένων Oxy θεωρούμε τα
    
σ η μ ε ί α Α , Β κ α ι Γ γ ι α τ α ο π ο ί α ι σ χ ύ ο υ ν ΟΑ = 3 j , OB = −2i − 3 j κ α ι
  
ΒΓ = 10i + 2 j .
Α. Να βρείτε τις συντεταγμένες των σημείων Α, Β και Γ.
Β . Ν α β ρ ε ί τ ε π ο ι α σ η μ ε ί α τ ο υ ά ξ ο ν α y′y α π έ χ ο υ ν α π ό τ ο μ έ σ ο
Μ του ΒΓ απόσταση ίση με 5.
Γ. Να βρείτε τις συντεταγμένες του σημείου Δ, ώστε το

τετράπλευρο ΑΒΓΔ να είναι παραλληλόγραμμο.
  
Δ . Έ σ τ ω σ η μ ε ί ο Ε γ ι α τ ο ο π ο ί ο ι σ χ ύ ε ι 4ΒΕ = 3ΒΓ − ΑΒ .
i. Να βρείτε τις συντεταγμένες του Ε.
ii. Να αποδείξετε ότι τα σημεία Α, Γ και Ε είναι
Λύση
A. Οι συντεταγμένες των σημείων είναι Α ( 0,3 ) , Β ( −2, −3 ) . Για το Γ έχουμε:

ΒΓ = (10,2) ⇔ (χ + 2, y + 3) = (10,2) ⇔ .... ⇔ x = 8 , y = −1 . Άρα Γ ( 8, −1) .
−2 + 8 −3 − 1
Β. Το μέσο Μ του ΒΓ έχει συντεταγμένες χ = = 3 και y = = −2 .
2 2
Άρα Μ ( 3, −2 ) . Τα σημεία N του y′y έχουν μορφή ( 0, y ) . Επειδή η απόσταση
είναι 5 θα ισχύει
2
(MN) = 5 ⇔ (0 − 3)2 + (y + 2)2 = 5 ⇔ 9 + (y + 2)2 = 25 ⇔ ... ⇔ y = 2 ή y = −6 .
Άρα N ( 0,2 ) ή N′ ( 0, −6 ) .
Γ. Έστω Δ ( x, y ) . Εφόσον το ΑΒΓΔ είναι παρ/μο θα ισχύει:

 
ΑΒ = ΔΓ ⇔ (−2, −6) = (8 − χ, −1 − y) ⇔ ... ⇔ x = 10, y = −5 .
Άρα Δ (10, −5 ) .
Δ. i. Έστω Ε ( x, y ) . Έχουμε:
  
4ΒΕ = 3ΒΓ − ΑΒ ⇔ 4(χ + 2, y + 3) = 3(10,2) − (−2, −6) ⇔ ... ⇔ x = 6, y = 0 .

Οπότε Ε ( 6,0 ) .
 
ii. Για να είναι τα Α, Γ και Ε συνευθειακά πρέπει det(ΑΓ, ΑΕ) = 0 .
 
Βρίσκουμε τα ΑΓ = (8, −4) και ΑΕ = (6, −3) . Οπότε
  8 −4
det(ΑΓ, ΑΕ) = = ... = −24 + 24 = 0 .
6 −3

1.7 Επαναληπτικές ασκήσεις

Έννοια διανύσματος-Πρόσθεση-Αφαίρεση διανυσμάτων
   
1
Δίνεται τρίγωνο ΑΒΓ και τα διανύσματα ΓΔ = ΑΒ και ΒΕ = −ΑΓ .
Να αποδείξετε ότι το Β είναι μέσο του ΔΕ.
Απάντηση
 
Αρκεί να δείξουμε ότι ΒΔ = ΕΒ .
2
Έστω Α, Β, Γ, Δ σημεία μη συνευθειακά ανά τρία, για τα οποία
    
ισχύει ΑΓ − ΕΓ = ΑΕ + ΒΓ − ΑΔ . Να αποδείξετε ότι το τετράπλευρο
ΑΒΓΔ είναι παραλληλόγραμμο.
Απάντηση
 
Αρκεί να δείξουμε ότι ΑΔ = ΒΓ .
  
3
Δίνεται τετράπλευρο ΑΒΓΔ. Αν ισχύουν ΑΜ = ΑΒ + ΓΔ και
  
ΑΝ = ΑΔ + ΓΒ , να αποδείξετε ότι τα σημεία Μ και Ν ταυτίζονται.
Απάντηση
 
Αρκεί να δείξουμε ότι ΑΔ = ΒΓ .
4
Δίνεται τετράπλευρο ΑΒΓΔ.
α) Να βρείτε τον γεωμετρικό τόπο των σημείων Μ για τα οποία
   
ισχύει |ΜΑ − ΓΔ − ΒΑ + ΒΔ|= 2 .
β) Να βρείτε τον γεωμετρικό τόπο των σημείων Ν που ικανοποιούν
    
τη σχέση |ΝΔ − ΑΒ + ΔΒ| − |ΝΒ − ΓΒ|= 0 .
Απάντηση
α) Κύκλος με κέντρο Γ και ακτίνα 2.
β) Η μεσοκάθετος του ευθύγραμμου τμήματος ΑΓ.
5
Δίνεται ισοσκελές τρίγωνο ΑΒΓ με βάση ΒΓ τέτοιο ώστε
 ∧     ∧     ∧  
 ΑΒ, ΓΑ  = 80 ο
. Να βρείτε τις γωνίες  ΒΑ,ΒΓ  και  ΒΓ, ΓΑ  .
     
Απάντηση
  ∧   o   ∧   o
 ΒΑ,ΒΓ  = 40 και  ΒΓ, ΓΑ  = 140 .
   
   
6
Δίνονται τα διανύσματα α , β και γ για τα οποία ισχύουν |α|= 5 ,
      
| γ|= 4 , |β + γ|= 7 , |α + β|≤ 2 και β ↑↑ γ .

α) Να βρείτε το μέτρο του διανύσματος β .
 
β) Να αποδείξετε ότι τα διανύσματα α και β είναι αντίρροπα.

Απάντηση

α) |β|= 3
  ∧     ∧  
β) συν  α,β  = -1 , άρα  α,β  = π .
   
   
  
7
Δίνονται τα διανύσματα (μη μηδενικά) α , β και γ για τα οποία
  
    |α| |β| |γ|
ισχύουν α + β + γ = 0 και = = .
5 3 2
 
α) τα διανύσματα β και γ είναι ομόρροπα.
 
β) τα διανύσματα α και β είναι αντίρροπα.
Απάντηση
  ∧     ∧  
α) συν  α,β  = 1 , άρα  α,β  = 0ο .
   
   
 5
β) α = − β
3
 
8
Για οποιαδήποτε διανύσματα α και β να αποδείξετε ότι
   5 
|α + β|2 ≤ 5|α|2 + |β|2 .
4
Απάντηση
  2  2 5  2   1  
2
|α + β| ≤ 5|α| + |β| ⇔ ..... ⇔  2α − β  ≥ 0 που ισχύει.

4  2 
Δίνεται τρίγωνο ΑΒΓ και έστω Β′ και Γ ′ τα συμμετρικά των Β και
9 Γ αντίστοιχα ως προς κέντρο συμμετρίας την κορυφή Α.

   
α) Να αποδείξετε ότι ΒΓ = Γ ′Β′ και ΒΓ ′ = ΓΒ′ .
    
β) Για οποιοδήποτε σημείο Ο ισχύει ΟΓ + ΟΓ ′ + ΒΟ + Β′Ο = 0 .
Απάντηση
     
α) ΒΓ = ΒΑ + ΑΓ = ΑΒ′ + Γ ′Α = Γ ′Β′
       
( ) ( )
β) ΟΓ + ΟΓ ′ + ΒΟ + Β′Ο = 0 ⇔ ..... ⇔ 2ΟΑ − 2ΟΑ = 0 που ισχύει.
10
Δίνονται τα σημεία Α, Β, Γ, Δ καθώς και τα Μ, Ν τέτοια, ώστε
       
ΑΜ = ΑΒ + ΑΔ − ΒΔ και ΑΝ = ΑΒ − ΑΔ + ΑΓ .
  
α) Να δείξετε ότι ΜΝ = ΔΑ + ΒΓ .
β) Αν το ΑΒΓΔ είναι παραλληλόγραμμο, τι συμπεραίνετε για τα
σημεία Μ και Ν;
Απάντηση
    
α) ΜΝ = ΑΝ − ΑΜ = ..... = ΔΑ + ΒΓ
β) Τα σημεία Μ και Ν ταυτίζονται.
11
Δίνεται τρίγωνο ΑΒΓ. Αν Μ είναι το μέσο της πλευράς ΒΓ και Δ, Ε

δύο σημεία στο επίπεδο του τριγώνου τέτοια ώστε
   
ΑΒ + ΑΓ = ΑΔ + ΑΕ , να δείξετε ότι:
α) το Μ είναι και μέσο του ΔΕ
β) για οποιοδήποτε σημείο Ν του επιπέδου του τριγώνου ισχύει
   
ΝΒ + ΝΓ = ΝΔ + ΝΕ .
Απάντηση
     
α) ΑΒ + ΑΓ = 2ΑΜ ⇔ ΑΔ + ΑΕ = 2ΑΜ
       
β) ΝΒ + ΝΓ = ΝΑ + ΑΒ + ΝΑ + ΑΓ = ..... = ΝΔ + ΝΕ
12
Δίνονται τα σημεία Α, Β, Γ, Δ και Ε. Αν ισχύει η σχέση
   
ΑΒ + ΑΓ = ΑΔ + ΑΕ , να αποδείξετε ότι τα ευθύγραμμα τμήματα ΒΓ
και ΔΕ έχουν κοινό μέσο.
Απάντηση
 
Αν Μ, Ν μέσα των ΒΓ, ΔΕ αντίστοιχα, τότε ΑΜ = ΑΝ .
     
13
α) Αν ισχύουν ΑΒ = ΚΛ και ΑΓ = ΚΜ , να αποδείξετε ότι ΒΓ = ΛΜ.
   
β) Αν ισχύει ΔΜ − ΑΜ = ΜΒ + ΓΜ , να αποδείξετε ότι τα διανύσματα
 
ΑΒ και ΓΔ είναι αντίρροπα.
Απάντηση
     
α) ΒΓ = ΑΓ − ΑΒ = ΚΜ − ΚΛ = ΛΜ
     
β) ΔΜ − ΑΜ = ΜΒ + ΓΜ ⇔ ..... ⇔ ΑΒ = −ΓΔ
 
14
Έστω διανύσματα α, β και x > 0 . Να αποδείξετε ότι
    1 
|α + β|2 ≤ (1 + x ) |α|2 + 1 +  |β|2 .
 x
Απάντηση
   1   1  
2
 
|α + β|2 ≤ (1 + x ) |α|2 + 1 +  |β|2 ⇔ ..... ⇔  x |α| − |β| ≥ 0
 x  x 
 
15
Για δύο διανύσματα α και β να αποδείξετε ότι:
 
α) 1+ |α|2 ≤ 1+ |α|
   
β) 1+ |α|2 ≤ 1+ |β| + |α − β|.
Απάντηση
    2 
α) ( )
1+ |α|2 ≤ 1+ |α|⇔ 1+ |α|2 ≤ 1+ |α| ⇔ ... ⇔ 2|α|≥ 0
   
β) Λόγω του ερωτήματος (α), αρκεί να δείξουμε 1+ |α|≤ 1+ |β| + |α − β|.

Πολλαπλασιασμός αριθμού με διάνυσμα
16
Δίνεται στο επίπεδο ένα τρίγωνο ΑΒΓ. Να βρείτε και να σχεδιάσετε
τα σημεία Μ του επιπέδου τα οποία έχουν την ιδιότητα
  
3ΜΑ + ΜΓ = 2ΜΒ .
Απάντηση
 
ΜΝ = ΑΒ όπου Ν το μέσο του ευθύγραμμου τμήματος ΑΓ.
17
Θεωρούμε τα σημεία του επιπέδου Σ, Ρ, Α, Β, Γ για τα οποία ισχύει
   
η ισότητα 5ΡΣ + ΣΒ − 4ΓΣ = 5ΡΑ .
Να αποδείξετε ότι τα σημεία Α, Β, Γ είναι συνευθειακά.
Απάντηση
     
5ΡΣ + ΣΒ − 4ΓΣ = 5ΡΑ ⇔ ..... ⇔ ΑΒ = −4ΑΓ
18
Δίνεται τετράγωνο ΑΒΓΔ, πλευράς α. Να βρείτε τον γεωμετρικό τόπο
  
των σημείων Μ του επιπέδου ώστε να ισχύει |3ΜΑ − ΜΒ + ΜΓ|= α.
Απάντηση
 1 
Αν ΑΚ = ΑΔ , ο γεωμετρικός τόπος του Μ είναι
3
α
κύκλος κέντρου Κ και ακτίνας .
3
19
Θεωρούμε τρίγωνο ΑΒΓ, ένα μεταβλητό σημείο Μ και το διάνυσμα
   
u = 2ΜΑ + ΜΒ + ΜΓ . Αν ΑΔ είναι διάμεσος του τριγώνου ΑΒΓ και
Κ είναι το μέσο της ΑΔ, τότε:
 
α) Να εκφράσετε το διάνυσμα u ως συνάρτηση του ΜΚ .
 
β) Να αποδείξετε ότι αν |u|= 2|ΑΔ|, τότε το Μ κινείται σε κύκλο.
Απάντηση
 
α) u = 4ΜΚ
 1  1 
β) |ΜΚ|= |ΑΔ|, άρα κύκλος κέντρου Κ και R = |ΑΔ|.
2 2
20
Δίνεται τρίγωνο ΑΒΓ.
       
α) Αν ΑΔ = 3ΑΒ + 5ΑΓ και ΑΕ = ΑΒ + 7ΑΓ , να δείξετε ότι ΔΕ / / ΒΓ.

β) Έστω Μ το μέσο του ΒΓ . Με αρχή το Μ γράφουμε τα διανύσματα
   
ΜΔ = ΒΑ και ΜΕ = ΓΑ . Να αποδείξετε ότι το Α είναι το μέσο του

ΔΕ .
Απάντηση
   
α) ΔΕ = ΑΕ − ΑΔ = ..... = 2ΒΓ
    
β) ΑΔ = ΜΔ − ΜΑ = ..... = ΕΑ , δηλαδή το Α είναι το μέσο του ΔΕ .

 
21
α) Να αποδείξετε ότι για δύο μη συγγραμμικά διανύσματα α , β
  
και κ, λ ∈  ισχύει η ισοδυναμία κα + λβ = 0 ⇔ κ = λ .
   
β) Να αποδείξετε ότι αν x1 α + y1β = x 2 α + y 2 β , τότε x1 = x 2 και
y1 = y 2 .
γ) Να βρείτε για ποιες τιμές του x ∈  τα διανύσματα
     
u = ( x − 1) α + β και v = ( 3x + 2 ) α − 2β είναι συγγραμμικά.
Απάντηση
 λ   
α) Έστω κ, λ ≠ 0 τότε α = − β … β) (χ1 − χ 2 )α + (y1 − y 2 )β = 0 ⇒ ...
κ
γ) x = 0
22
Δίνεται τρίγωνο ΑΒΓ και σημείο Δ για το οποίο ισχύει
  
ΒΔ = 3ΑΓ − 4ΑΒ .
 
α) Να αποδείξετε ότι ΑΔ ↑↑ ΒΓ .
  
β) Να βρείτε το x ∈  , ώστε να ισχύει x ⋅ ΑΓ = 3ΑΒ + ΓΔ .
Απάντηση
 
α) ΑΔ = 3ΒΓ
β) x = 2
23
Δίνεται τρίγωνο ΑΒΓ και τα σημεία Δ, Ε, Ζ ώστε να ισχύει
 2   4   
ΑΔ = ΑΒ , ΑΖ = ΑΓ και ΓΕ = ΒΓ .
3 5
  
α) Να εκφράσετε τα διανύσματα ΔΕ και ΔΖ συναρτήσει των ΑΒ

και ΑΓ .
β) Να εξετάσετε αν τα σημεία Δ, Ε και Ζ είναι συνευθειακά.
Απάντηση
  5   4  2 
α) ΔΕ = 2ΑΓ − ΑΒ , ΔΖ = ΑΓ − ΑΒ
3 5 3
     
β) 3ΔΕ = 6ΑΓ − 5ΑΒ,15ΔΖ = 12ΑΓ − 10ΑΒ = ...
  
24
Στο επίπεδο δίνονται τα μη μηδενικά διανύσματα α , β και γ , τα
οποία ανά δυο είναι μη συγγραμμικά.
     
Αν είναι γνωστό ότι α + β / / γ και β + γ / / α , να υπολογίσετε το
  
άθροισμα α + β + γ .
Απάντηση
  
α +β+ γ = 0
25
Έστω ΑΒΓ ισοσκελές τρίγωνο με βάση ΒΓ και τα μεταβλητά σημεία
   
Κ και Ν για τα οποία ΑK = λΑΒ και ΓΝ = λΓΑ με λ ∈  .
Να βρείτε που κινείται το μέσο Μ του τμήματος ΚΝ.
Απάντηση
Αν Ρ είναι το μέσο του ΑΓ, τότε το Μ κινείται σε ευθεία
που διέρχεται από το Ρ και είναι παράλληλη στη ΒΓ.
26
Δίνεται τρίγωνο ΑΒΓ και τα σημεία Δ, Ε, Ζ για τα οποία ισχύει
     
ΑΖ = λΖΒ , ΒΔ = λΔΓ , και ΓΕ = λΕΑ με λ ≠ -1 .
   
α) ΑΖ + ΒΔ + ΓΕ = 0 .
   
β) ΑΔ + ΒΕ + ΓΖ = 0 .
     
γ) Για κάθε σημείο Ο ισχύει ΟΑ + ΟΒ + ΟΓ = ΟΔ + ΟΕ + ΟΖ .
Απάντηση
 
α) Έχουμε Α, Ζ, Β συνευθειακά άρα ΑΖ = κΑΒ , ομοίως
          
ΒΔ = κΒΓ, ΓΕ = κΑΓ . Άρα ΑΖ + ΒΔ + ΓΕ = κ(ΑΒ + ΒΓ + ΓΑ) = 0 .
         
β) ΑΔ + ΒΕ + ΓΖ = ΑΒ + ΒΔ + ΒΓ + ΓΕ + ΓΑ + ΑΖ = ... = 0
     
γ) ΟΑ − ΟΔ + ΟΒ − ΟΕ + ΟΓ − ΟΖ = ...
27
Στον κύκλο κέντρου Ο του σχήματος οι χορδές ΑΒ και ΓΔ είναι
κάθετες και Κ, Λ είναι τα μέσα τους αντίστοιχα.
    
α) Να αποδείξετε ότι ΟΑ + ΟΒ + ΟΓ + ΟΔ = 2ΟΜ .
β) Αν επιπλέον γνωρίζετε ότι τα Ε και Ζ είναι μέσα των χορδών ΒΓ
και ΑΔ αντίστοιχα, να αποδείξετε ότι το ΟΕΜΖ είναι παρ/μο.
Απάντηση
  
α) ...2ΟΚ + 2ΟΛ = 2ΟΜ διότι ΟΚΜΛ ορθογώνιο.
 
β) Αρκεί ΟΖ = ΕΜ
28
Δίνεται τετράπλευρο ΑΒΓΔ και τα σημεία Κ και Λ των πλευρών του
ΑΒ και ΓΔ αντίστοιχα ώστε ΑΚ = 2ΚΒ και ΓΛ = 2ΛΔ . Έστω Ε το
μέσο του ΑΓ, Ζ το μέσο του ΒΔ και Σ το μέσο του ΚΛ. Έστω ακόμα
   
ότι α , β , γ και δ είναι τα διανύσματα θέσης των σημείων Α, Β, Γ,
Δ αντίστοιχα με σημείο αναφοράς τυχαίο σημείο Ο του χώρου.
α) Να εκφράσετε τις διανυσματικές ακτίνες των σημείων Κ, Λ, Ε, Ζ
   
και Σ ως συνάρτηση των διανυσμάτων α , β , γ και δ .
β) Να αποδείξετε ότι τα σημεία Ε, Σ και Ζ είναι συνευθειακά.
γ) Να αποδείξετε ότι ΕΣ = 2ΣΖ .
Απάντηση
           
 2β + α  2δ + γ  2β + α + 2δ + γ  α + γ  β + δ
α) ΟΚ = ,ΟΛ = ,ΟΣ = ,ΟΕ = ,ΟΖ =
3 3 3 2 2
 
β) Πρέπει ΕΣ //ΣΖ
γ) Από (β).

   
29
Δίνεται παραλληλόγραμμο ΑΒΓΔ με ΑΒ = α και ΑΔ = β . Στη
1
διαγώνιο ΑΓ παίρνουμε σημείο Ε ώστε ΑΕ = ΑΓ . Στην πλευρά
4
2
ΒΓ παίρνουμε σημείο Ζ ώστε ΒΖ = ΒΓ και στην προέκταση της
3
3
πλευράς ΔΓ σημείο Ρ ώστε ΓΡ = ΔΓ .
5
  
α) Να γράψετε τα διανύσματα ΑΕ , ΑΖ και ΑΡ ως γραμμικό
 
συνδυασμό των α και β .
 
β) Να γράψετε τα διανύσματα ΕΖ και ΕΡ ως γραμμικό συνδυασμό
 
των α και β .
γ) Να αποδείξετε ότι τα σημεία Ε, Ζ και Ρ είναι συνευθειακά.
Απάντηση
 1     2   8  
α) ΑΕ = (α + β), ΑΖ = α + β, ΑΡ = α + β
4 3 5
 3  5   27  3 
β) ΕΖ = α + β,ΕΡ = α+ β
4 12 20 4
 9 
γ) ΕΡ = ΕΖ
5
       
30
α) Αν ισχύουν β =|β|α και α =|α|β , να αποδείξετε ότι α = β .

β) Να βρείτε το διάνυσμα x , αν είναι γνωστό ότι
  1  
1
5
( )
χ - 3α =
2
( )
χ - 6β .
Απάντηση
     
α) α ↑↑ β και |α|=|β| άρα α = β .
  
β) χ = −2α + 10β
    
31
Αν για τα διανύσματα α , β και γ ισχύουν |α|= 4 , |γ|= 3 και
    
2α + β + 5γ = 0 , να αποδείξετε ότι 7 ≤ β ≤ 23 .
Απάντηση
  
β = −2α − 5γ ⇒ ...
32
Δίνεται ορθογώνιο ΑΒΓΔ.
α) Να βρείτε τον πραγματικό αριθμό x για τον οποίο ισχύει
   
x ⋅ ΔΑ − ΔΒ + x ⋅ ΔΓ = 0 .
   
β) Έστω τα διανύσματα v = ΜΑ − ΜΒ + ΜΓ και
   
u = 2ΜΔ − ΜΑ − ΜΓ .

i. Να βρείτε το πέρας του v .

ii. Να αποδείξετε ότι το u είναι σταθερό.

iii. Να βρείτε τον γεωμετρικό τόπο των σημείων Μ για τα οποία

 
ισχύει |u|=|v|.
Απάντηση
α) x = 1
    
β) i) v = ΜΔ ii) u = BΔ iii) Κύκλος με κέντρο το Δ και ακτίνα |ΒΔ|.
33
Δίνεται ένα τετράπλευρο ΑΒΓΔ. Να βρείτε τον γεωμετρικό τόπο των
σημείων Μ του επιπέδου για τα οποία ισχύει
   
|ΜΑ + ΜΒ|=|ΜΓ − ΜΔ|.
Απάντηση
1 
Κύκλος με κέντρο το Κ (μέσο του ΑΒ) και ακτίνα ρ = |ΔΓ |.
2
Συντεταγμένες στο επίπεδο
34
Να προσδιορίσετε τον πραγματικό αριθμό x, ώστε τα διανύσματα
 
α = ( 4, x ) και β = ( x,1) να είναι:
α) ομόρροπα
β) αντίρροπα.
Απάντηση
α) x = 2
β) x = −2
 
Δίνονται τα διανύσματα α = ( x, y ) και β = ( 5,12) .
35    
α) Να βρείτε τα μέτρα των διανυσμάτων α , β και α − β .
( x - 5) + ( y -12) ≥ 13 .
2 2
β) Να αποδείξετε ότι x2 + y2 +
γ) Πότε ισχύει η ισότητα στη σχέση του ερωτήματος (β);
Απάντηση
   
α) |α|= χ 2 + y 2 , |β|= 13 και |α − β|= (χ − 5)2 + (y − 12)2
     
β) χ 2 + y 2 + (χ − 5)2 + (y − 12)2 =|α| + |α − β|≥|α − (α − β)|= ....
  
(
γ) Το ( = ) ισχύει όταν α ↑↓ α − β . )
Δίνονται τα σημεία Α ( 2,0 ) , Β ( −1,2) και Γ ( −3, −3 ) . Να υπολογίσετε:
36 α) το μήκος των πλευρών του τριγώνου ΑΒΓ

β) το μήκος της διαμέσου από την κορυφή Α.

Απάντηση
α) (ΑΒ) = 13,(ΑΓ) = 34,(ΒΓ) = 29
89
β) Μ μέσο ΒΓ, οπότε (ΑΜ) = .
2
 
37
Δίνονται τα διανύσματα α και β για τα οποία ισχύουν οι σχέσεις
   
( ) (
α = 3, −2− |β| και β = 4− |α|, 3 . )
 
α) Να βρείτε τις συντεταγμένες των διανυσμάτων α και β .

β) Να βρείτε τη γωνία που σχηματίζει το διάνυσμα β με τον άξονα
χ ′χ .

γ) Αν γ = ( μ,2 − μ ) , να βρείτε τον πραγματικό αριθμό μ, ώστε να είναι
 
γ / /α .
Απάντηση
 
α) α = (3, −7),β = (−1, 3)
β) ω = 120ο
3
γ) μ = −
2

Έστω Οxy σύστημα συντεταγμένων και τα διανύσματα ΟΑ = ( −1,2) ,
38  
ΟΒ = ( −3,1) και ΟΓ = ( −2, −1) .
Να βρείτε σημείο Μ στον άξονα x ′x , ώστε η παράσταση
  
d ( x ) =|MA|2 + |MB - 2MΓ|2 να παίρνει ελάχιστη τιμή.
Απάντηση
Μ ( -1,0 )
 
Δίνονται τα διανύσματα α = ( 2, −1) και β = ( −1, −2) .
39  
α) Να βρείτε το μέτρο του διανύσματος v = 2α − 3β .

  
β) Να βρείτε τη γωνία που σχηματίζει το διάνυσμα u = 3α + β με τον
άξονα x ′x .
 
γ) Να βρείτε διάνυσμα γ που να είναι αντίρροπο του α και να έχει

μέτρο διπλάσιο του |α|.
Απάντηση

α) |v|= 65 β) ω = 315ο

γ) γ = (−8, 4)
Δίνονται τα σημεία A ( −4,6 ) , B ( 0,3 ) , Γ ( −4, −1) και Δ ( 5,3 ) .
40 α) Να βρείτε τις αποστάσεις ( ΑΒ ) και ( ΒΓ ) .

  

β) Να βρείτε τις συντεταγμένες των διανυσμάτων ΑΒ , ΒΓ , ΓΔ και

ΔΑ .
γ) Να βρείτε τους συντελεστές διεύθυνσης των παραπάνω
δ) Ποια από αυτά τα διανύσματα είναι παράλληλα και γιατί;
ε) Να βρείτε τα μέτρα των διανυσμάτων αυτών.
στ) Να αιτιολογήσετε γιατί το τετράπλευρο ΑΒΓΔ είναι ισοσκελές
τραπέζιο.
Απάντηση
 
ΑΒ = (4, −3),ΒΓ = (−4, −4),
β)  
α) (ΑΒ) = 5,(ΒΓ) = 4 2 ΓΔ = (−3, 4), ΔΑ = (3,3)
3 4  
γ) λ1 = − , λ 2 = 1, λ 3 = − , λ 4 = 1 δ) ΒΓ //ΔΑ
4 3
(ΑΒ) = 5,(ΒΓ) = 4 2,
ε) στ) Επειδή ΒΓ//ΔΑ και (ΑΒ)=(ΓΔ)
(ΓΔ) = 5,(ΔΑ) = 3 2
 
41
Δίνονται τα διανύσματα α = (1,2 ) και β = ( 2,3 ) .
  
α) Να βρείτε το μέτρο του διανύσματος γ = 5α − 3β .

β) Να βρείτε τη γωνία που σχηματίζει το γ με τον άξονα x ′x .
Απάντηση
3π 
α) |γ|= 2 β)
4
42
Σε ορθοκανονικό σύστημα συντεταγμένων Οxy δίνονται τα σημεία
Β ( 2,3 ) και Γ ( 4,5 ) .
α) Να βρείτε τις συντεταγμένες του μέσου Μ του τμήματος ΒΓ.

β) Να βρείτε τις συντεταγμένες του διανύσματος ΓΜ .
  
γ) Να βρείτε τις συντεταγμένες του διανύσματος α = 2ΟΓ + 3ΓΜ .
  
δ) Αν β = (10, κ + 12) , να βρείτε τον αριθμό κ ∈  ώστε τα α , β να
είναι συγγραμμικά.
Απάντηση

α) Μ(3,4) β) ΓΜ = (−1,1)

γ) α = (5,13) δ) κ = 14
43
Αν τα σημεία Α, Β, Γ έχουν διανύσματα θέσης ως προς το Ο τα
  
α = ( −1,3 ) , β = ( 3,5 ) και γ = ( −3,2 ) αντίστοιχα, τότε:
 
α) Να βρείτε τις συντεταγμένες των διανυσμάτων ΑΒ και ΑΓ .
β) Να δείξετε ότι τα Α, Β, Γ είναι συνευθειακά.
γ) Να βρείτε τη σχετική θέση των σημείων αυτών.
Απάντηση

   

α) ΑΒ = (4,2) , ΑΓ = (−6, −3) β) det(AB, ΑΓ) = 0
 2 
γ) ΑΒ = ΓΑ
3
Δίνεται τρίγωνο ΑΒΓ με Α ( 0,4 ) , Β ( −2,0 ) , Γ ( 5,0 ) και σημείο Κ της
44   
ΒΓ τέτοιο ώστε 3ΒΚ − 4ΚΓ = 0 .

α) Να εκφράσετε το διάνυσμα ΑΚ ως γραμμικό συνδυασμό των ΑΒ


και ΑΓ .

β) Να βρείτε τις συντεταγμένες του ΑΚ .
Απάντηση
 3  4 
α) ΑΚ = AB + ΑΓ
7 7
 13
β) ΑΚ = ( , −4)
7

45
Να βρείτε τις συντεταγμένες του διανύσματος u το οποίο έχει μέτρο
125 και είναι:

α) ομόρροπο με το α = ( 4,3 )

β) αντίρροπο με το β = ( 3, −4 ) .
Απάντηση

α) u = (100,75)

β) u = (−225,300)
46
 −3   μ −4
Δίνονται τα σημεία A 1,  , B ( 2, −1) και Γ  μ,  , όπου μ ∈ .
 2   2 
 
α) Να βρείτε τις συντεταγμένες των διανυσμάτων ΑΒ και ΒΓ .
β) Να αποδείξετε ότι, για κάθε μ ∈  τα σημεία Α, Β και Γ είναι
 
γ) Να βρείτε την τιμή του μ έτσι, ώστε ΒΓ = 2010ΑΒ .
 1 
δ) Για μ = 2012 να βρείτε το μέτρο του διανύσματος ΑΒ + ΒΓ .
2010
Απάντηση
 1  μ−2  
α) AB = (1, ),ΒΓ = (μ − 2, ) β) det(AB, ΑΓ) = 0 για κάθε μ ∈ .
2 2
γ) μ = 2012 δ) 5
 
Δίνονται τα διανύσματα α = ( 2λ − 5, λ + 1) και β = ( 4λ − 1, − 2λ ) ,
47 λ∈.
 
Να προσδιορίσετε την τιμή του λ, ώστε να ισχύει α ↑↑ β .
Απάντηση
1
λ=−
8
Δίνονται τα σημεία A ( −2,0 ) , B ( 4, −2) και Γ ( −6,2) .
48  
α) Να βρείτε τα διανύσματα ΑΒ , ΒΓ και ΓΑ .

β) Να βρείτε τα μέτρα των παραπάνω διανυσμάτων.

 
γ) Αν Μ ( x1, y1 ) είναι το μέσο του ΒΓ , να βρείτε το διάνυσμα ΑΜ .
  
δ) Αν u = (16, κ ) , να βρείτε το κ ώστε τα διανύσματα ΑΜ και u να
είναι παράλληλα.
Απάντηση
  
α) AB = (6, −2), ΒΓ = (−10, 4), ΓΑ = (4, −2)
  
β) |ΑΒ|= 2 10, |ΒΓ |= 2 29, |ΓΑ|= 2 5

γ) ΑΜ = (1,0)
δ) κ = 0
Δίνονται τα σημεία Α ( 2,9 ) , Β ( 3, 4 ) , Γ ( 5,7 ) και το διάνυσμα
49 
x = ( κ − 2, λ − 5 ) .
α) Να αποδείξετε ότι τα σημεία Α, Β, Γ είναι κορυφές τριγώνου.
β) Να βρείτε τους πραγματικούς αριθμούς κ, λ ώστε να ισχύει
  
x = ΒΓ − 2ΑΒ .
γ) Να βρείτε το μήκος της διαμέσου ΒΜ του τριγώνου ΑΒΓ.
Απάντηση
 
α) det(AB, ΑΓ) ≠ 0 β) κ = 2, λ = 18
 65
γ) |ΒΜ|= .
2
   
50
Για δύο διανύσματα α και β ισχύουν οι σχέσεις 3α + 2β = ( −2,9 )
 
και α − 2β = (10, −5 ) .
 
α) Να βρείτε τα διανύσματα α και β .

β) Να γράψετε το διάνυσμα γ = ( 4,7 ) ως γραμμικό συνδυασμό των
 
α και β .

γ) Να βρείτε το λ ∈  , ώστε το διάνυσμα δ = ( λ,2 − λ ) να είναι
 
παράλληλο στο διάνυσμα α − β .
Απάντηση
    
α) α = (2,1) , β = (4, −3) β) γ = −8α − 5β
6
γ) λ =
5

Δίνονται τα σημεία Α ( −2,1) και Β ( 7, 4 ) . Να βρείτε τα σημεία Μ, Ν
51 για τα οποία ισχύει:

 1 
α) ΑΜ = ΜΒ
2
 
β) ΑΝ = −4ΝΒ .
Απάντηση
Μ (1,2) και Ν (10,5 )
Εσωτερικό γινόμενο
 
52
Δύο διανύσματα α , β έχουν μέτρα 3 και 2 3 αντίστοιχα και η
5π
γωνία που σχηματίζουν είναι . Θεωρούμε και τα διανύσματα
6
     
u = α + β και v = α − β .
 
α) Να υπολογίσετε το εσωτερικό γινόμενο α ⋅ β .
 
β) Να βρείτε τα μέτρα των διανυσμάτων u και v .
 
γ) Να αποδείξετε ότι η γωνία των διανυσμάτων u και v είναι
αμβλεία.
Απάντηση
   
α) α ⋅ β = −9 β) |u|= 3 , |v|= 3 ⋅ 13
 ∧  
γ) συν  u, v  < 0
 
 
53
α) Αν για τα διανύσματα α και β ισχύει η ισότητα
 2     
( )
α = 3β ⋅ 2α − 3β , να αποδείξετε ότι α ↑↑ β .
  2   
β) Αν για τα διανύσματα γ και β ισχύει η ισότητα γ = −8β ⋅ γ + 2β
 
( )
, να αποδείξετε ότι γ ↑↓ β .
  
γ) Να βρείτε το μέτρο του διανύσματος α + β + γ .
Απάντηση
   
α) α = 3β β) γ = −4β
  
γ) |α + β + γ|= 0

      
54
Σε τρίγωνο ΑΒΓ είναι ΑΒ = 2α + β και ΑΓ = −3β , όπου |α|=|β|= 1
  ∧   2π
και  α,β  = .
  3
 
    2
(
α) Να υπολογίσετε την τιμή των παραστάσεων α ⋅ β , 4β + 2α και )
 
|α − β|.
β) Αν Μ το μέσο της πλευράς ΒΓ :
 
i. Να εκφράσετε τα διανύσματα ΑΜ και ΒΓ συναρτήσει των
 
α και β .
 
ii. Να βρείτε τη γωνία των ΑΜ και ΒΓ .
Απάντηση
  1    
α) α ⋅ β = − , (4β + 2α)2 = 12 , |α − β|= 3
2
      π
β) i) ΑΜ = α − β , ΒΓ = −2α − 4β ii)
3
   
( ) ( )
55
Δίνονται τα διανύσματα α = |β|-1,2 και β = 1,|α| −2 .
 
α) Να βρείτε το διάνυσμα α + β και στη συνέχεια το μέτρο του.
 
β) Να αποδείξετε ότι τα διανύσματα α και β είναι κάθετα.
 2  2
γ) Να αποδείξετε ότι α + β = 5 .
Απάντηση
       2  2  
α) α + β = (|β|,|α|) , |α + β|= α + β β) α ⋅ β = 0
 2  2
γ) α + β = ... = 5
 
56
α) Αν α , β είναι μη συγγραμμικά διανύσματα και κ, λ πραγματικοί
  
αριθμοί και επιπλέον ισχύει κα + λβ = 0 , να δείξετε ότι κ = λ = 0 .
β) Να υπολογίσετε τις γωνίες του τρίγωνου ΑΒΓ, αν ισχύει
    2  2  
( ) ( )
ΑΒ ⋅ ΑΓ ⋅ ΑΓ + ΑΓ − ΑΒ ⋅ ΑΒ = 0 .
Απάντηση
α) με άτοπο
β) ορθογώνιο και ισοσκελές με βάση το (α) ερώτημα.
 
57
α) Αν α και β είναι δύο διανύσματα του επιπέδου, να αποδείξετε
   
ότι |α ⋅ β|≤|α|⋅|β| (1).
β) Χρησιμοποιώντας τη σχέση (1) να βρείτε τη μέγιστη και την
ελάχιστη τιμή της παράστασης A = 6x - 8y αν x 2 + y 2 = 36 , καθώς
και τις τιμές των x, y για τις οποίες η παράσταση Α παίρνει τη
μέγιστη και την ελάχιστη τιμή της.
γ) Να αποδείξετε ότι για κάθε x ∈  ισχύει |4ημx - 3συνx|≤ 5 .
Απάντηση

α ) εφαρμογή βιβλίου – υψώνω στο τετράγωνο.

 
β) εφαρμογή του (α) ερωτήματος για τα x = (χ, y),α = (6,-8) .
γ) όμοια με το (β).
 
58
Δίνονται τα διανύσματα α = (1, −1) και β = (1,2) .
 
α) Να υπολογίσετε το εσωτερικό γινόμενο των α και β .
   
β) Αν είναι ΟΑ = α , ΟΒ = β , Ο η αρχή των αξόνων και ΑΓ ύψος του

τριγώνου ΟΑΒ, να βρείτε τις συντεταγμένες του διανύσματος ΑΓ .
Απάντηση
   6 3
α) α ⋅ β = −1 β) ΑΓ = (− , )
5 5
   
59
Για τα διανύσματα α , β ισχύουν οι σχέσεις 2α + 3β = ( 4, -2) και
 
α − 3β = ( −7,8 ) .
 
α) Να αποδείξετε ότι α = ( −1,2) και β = ( 2, −2) .
 
β) Να βρείτε τον πραγματικό αριθμό κ, ώστε τα διανύσματα κα + β
 
και 2α + 3β να είναι κάθετα.
Απάντηση
α) Λύνουμε το σύστημα με τα διανύσματα.
3
β) κ =
2
   
60
Έστω ότι για τα διανύσματα α , β ισχύει α ⋅ β = −2 .
      
( ) (
α) Να βρείτε διάνυσμα x τέτοιο ώστε x / / α − β και α ⊥ x − 2β . )
  ∧     
β) Αν  α,β  = 120ο και ΑΒ = β , να βρείτε το |β| και τον γεωμετρικό
 
 
 
τόπο των σημείων Μ για τα οποία ισχύει ΜΑ ⋅ ΜΒ = 1 .
Απάντηση
 4  4 
α) χ = − α − β
3 3

β) |β|= 4 , κύκλος με κέντρο το μέσο του ΑΒ και ακτίνα 10 .
Υπόδειξη: 1ο θεώρημα διαμέσων.
 
61
Δίνονται τα διανύσματα β = (1,3 ) , γ = ( −2, 4 ) .
 ∧ 
α) Να βρείτε τη γωνία  γ,β  ,
 
 
  
β) Να υπολογίσετε το μέτρο του διανύσματος δ = γ − 3β ,

γ) Να βρείτε τη γωνία που σχηματίζει το διάνυσμα δ με τον άξονα
x ′x .

Απάντηση
 ∧  
α)  γ,β  = 45ο β) |δ|= 5 2
 
 
∧
γ) φ = 45ο
       
62
Δίνονται τα διανύσματα α , β , u = α + 2 β και v = 5α - 4β για τα
    ∧    
οποία ισχύει |α|=|β|= 1 , 0ο <  α,β  < 90ο και u ⊥ v . Να
 
 
αποδείξετε ότι:
  1
α) α ⋅ β =
2
 ∧  
β)  α,β  = 60ο
 
 
   
γ) Τα διανύσματα u + v και 3α - β είναι παράλληλα.
Απάντηση
      1
α) Από u ⋅ v = 0 και με αντικατάσταση των u, v προκύπτει ότι α ⋅ β = .
2
β) Προκύπτει από τον τύπο του εσωτερικού γινομένου και το (α) ερώτημα.
             
γ) u + v = (α + 2β) + (5α − 4β) = 6α − 2β = 2 ⋅ (3α − β) . Άρα u + v //3α − β .
   ∧   π   
63 Δίνονται |α|= 2 , |β|= 2 ,  α,β  =

  
και w = 3β + 2α . Να βρείτε:


 4

και τα διανύσματα u = 2α − β
 
α) τα μέτρα των διανυσμάτων u και w
 
β) το εσωτερικό γινόμενο u ⋅ w
 
γ) το συνημίτονο της γωνίας των διανυσμάτων u και w
   
δ) το κ ώστε τα διανύσματα v = κα − β και w να είναι κάθετα.
Απάντηση
   
α) |u|= 2,|w|= 2 17 β) u ⋅ w = 4
  ∧   17 δ) κ =
5
γ) συν  u, v  =
  17 4
 
64
   ∧   π
Δίνονται |α|= 1 , |β|= 3 ,  α,β  = .
  6
 
     
α) να βρείτε το κ ώστε τα διανύσματα u = α − 2β και v = κα + β να
είναι κάθετα
  
β) αν w = 2α + β , να βρείτε:
 
i. τα μέτρα των διανυσμάτων u και w ,
 
ii. το εσωτερικό γινόμενο u ⋅ w .
Απάντηση
9
α) κ = −
4
    17
β) i) |u|= 7,|w|= 13 , ii) u ⋅ w = −
2
  
Δίνονται τα διανύσματα α = ( 2,5 ) , β = ( 3,7 ) και γ = (1,3 ) .
65 
(
 
α) Να εξετάσετε αν γ // 8α − 4β . )
    
( ) ( )
2
β) Να βρείτε το x ∈  ώστε α − β ⋅ γ ⊥ δ , όπου δ = x, x .
2
Απάντηση
     
α) 8α − 4β = (4,12) = 4 ⋅ γ ⇔ (8α − 4β)//γ
1
β) x = −
3
 
Δίνονται τα διανύσματα α = ( 2,3 ) και β = ( −3, −2 ) .
66  
α) Να βρείτε το συνημίτονο της γωνίας των α , β .
β) Να βρείτε τον συντελεστή διεύθυνσης του διανύσματος

  
v = 3α + 3β .

γ) Να βρείτε τη γωνία φ που σχηματίζει το − v με τον άξονα x ′x .
Απάντηση
  ∧   12
α) συν  α,β  = − β) λ = −1
  13
 
γ) 45ο
 
Δίνονται τα διανύσματα α = ( 2,5 ) και β = ( −3,7 ) .
67
  
α) Να βρείτε το μέτρο του διανύσματος γ = 2α − β .
 
β) Να βρείτε το συνημίτονο της γωνίας των διανυσμάτων α και β .

γ) Να γράψετε το διάνυσμα δ = (1,8 ) σαν γραμμικό συνδυασμό των
 
Απάντηση
   ∧   2
α) | γ|= 58 β) συν  α,β  =
  2
 
 31  11 
γ) δ = α+ β
29 29
 
Δίνονται τα διανύσματα α = ( 2x − 1, − x − 1) και β = ( − x + 2,2x + 5 ) .
68   
(
α) Να βρείτε τις τιμές του x για τις οποίες είναι α ⊥ α + β . )
β) Για τη μεγαλύτερη από τις τιμές του x που βρήκατε στο ερώτημα
    
(α), να βρείτε διάνυσμα γ ώστε γ / / α και γ ⋅ β = 78 .
Απάντηση
α) x = 5 ή x = −1

β) γ = ( 2, −10 )
 
Έστω τα διανύσματα α = ( 3,1) , β = ( 2, −6 ) .
69  
α) Να αποδείξετε ότι α ⊥ β .
 
α ⋅x = 2
β) Να βρείτε διάνυσμα τέτοιο ώστε    .
β ⋅ x = 3
Απάντηση
 
α) Δείχνουμε ότι α ⋅ β = 0 .
  3 1 
β) x =  , − 
4 4
    ∧   2π 
70 α) Αν |α|= 2 , |β|= 3 και  α,β  =
  
(


)

 3
  
(
το οποίο είναι x // α − β και α ⊥ β + x .
, να βρείτε διάνυσμα x για
)
 
β) Δίνονται τα διανύσματα α = ( −1,2) και β = ( 4, −3 ) . Να βρείτε
    
διάνυσμα x ώστε να ισχύουν συγχρόνως α ⋅ x = 3 και x / /β .

  
γ) Θεωρούμε τα διανύσματα α = (1,1) , β = ( 2,5 ) και γ = ( 4,7 ) .
i. Να αποδείξετε ότι ανά δύο δεν είναι παράλληλα.

  
ii. Να γράψετε το γ ως γραμμικό συνδυασμό των α και β .
Απάντηση
 3  
α) x =
7
(
α −β )
  6 9 
β) x =  − , 
 5 10 
        
( ) ( ) ( )
γ) i) det α,β ≠ 0,det α, γ ≠ 0,det β, γ ≠ 0 ii) γ = 2 ⋅ α + β
   
71
Δίνονται τα διανύσματα α και β για τα οποία ισχύει |α|= 1 , |β|= 4
 ∧   π
και  α,β  = .
  3
 
 
α) Να βρείτε το εσωτερικό γινόμενο α ⋅ β .
  
β) Δίνεται το διάνυσμα γ = α − β . Να βρείτε το μέτρο του

διανύσματος γ .
 
γ) Να βρείτε το εσωτερικό γινόμενο γ ⋅ α .
 ∧ 
δ) Να βρείτε το συνημίτονο της γωνίας  γ,β  .
 
 
Απάντηση
 
α) α ⋅ β = 2
β) |γ|= 13
   ∧  7 13
γ) γ ⋅ α = −1 δ) συν  γ,β  = −
  26
 
72
Για οποιαδήποτε διανύσματα α , β του επιπέδου να αποδείξετε ότι:
 2  2    
( ) + (det (α,β))
2 2
α) α β = α ⋅ β
     
( )
β) α ⊥ β ⇔|det α,β |=|α|⋅|β|.
Απάντηση
 
α) Αν α = ( x1, y1 ) και β = ( x 2 , y 2 ) , αρκεί να αποδείξουμε ότι
(x 1
2
+ y12 )( x 22 + y 22 ) = ( x1x 2 + y1y 2 ) + ( x1y 2 − x 2 y1 ) .
2 2

β) Χρησιμοποιούμε το ερώτημα (α).

     
73
Δίνονται τα διανύσματα α , β και γ ώστε |α|=|β|= 5 και |γ|= 7
  
με 2α + 3β = 5γ .
 
α) Να υπολογίσετε τη γωνία των διανυσμάτων α , β .
  
β) Αν τα α , β , γ έχουν κοινή αρχή, να αποδείξετε ότι τα πέρατά
τους είναι συνευθειακά.
Απάντηση
  ∧   2π
α)  α,β  =
  3
 
β) Αποδεικνύουμε ότι δύο διανύσματα που ορίζονται
  
από τα πέρατα των α , β , γ είναι μεταξύ τους παράλληλα.
     
74
α) Δίνονται τα διανύσματα α και β με |α - 2β|= 8 και |α + 2β|= 2
    π
και η γωνία των διανυσμάτων α - 2β και α + 2β είναι ίση με . Να
3
 
βρείτε τα μέτρα των διανυσμάτων α και β .
      
β) Αν για τα διανύσματα α και β ισχύουν |α|=|β|= 1 , w = 3α + 2β
    
, v = −7α + 8β , να βρείτε τη γωνία των διανυσμάτων α και β αν
 
είναι γνωστό ότι w ⊥ v .
      
γ) Αν |α|= 1 , |β|= 2 και |γ|= 2 , με α − 2β + 4γ = 0 , να βρείτε την
    
τιμή της παράστασης Α = 4αβ − 16βγ + 8γα .
Απάντηση
  ∧   π
13 β)  α,β
α) |α|= 21 , |β|=   =
2   3
γ) Α = −177
      
75
Σε τρίγωνο ΑΒΓ είναι ΑΒ = 2α + β και ΑΓ = −3β όπου |α|=|β|= 1
  ∧   2π
και  α,β  = .
  3
 
    2
(
α) Να υπολογίσετε τις παραστάσεις α ⋅ β και 4β + 2α . )

β) Αν Μ το μέσο της πλευράς ΒΓ να εκφράσετε τα διανύσματα ΑΜ
  
και ΒΓ ως γραμμικό συνδυασμό των διανυσμάτων α και β .
 
γ) Να βρείτε τη γωνία των διανυσμάτων ΑΜ και ΒΓ .

Απάντηση
    2      
1
( )
α) α ⋅ β = − , 4β + 2α = 12 β) ΑΜ = α − β , ΒΓ = −2α − 4β
2
    π
∧
γ)  ΑΜ,ΒΓ  =
  3
 
   
76
Έστω α , β δύο διανύσματα για τα οποία ισχύει |α|=|β|= 1 και
 ∧   π
 α,β  = .
  3

α) Να βρείτε το διάνυσμα w σαν γραμμικό συνδυασμό των
    
διανυσμάτων α και β , αν γνωρίζετε ότι το w / / α + β και ( )
  
(w −β ⊥ α.)
     
β) Αν u = α + xβ , x ∈  και v = 2α + β , τότε:
 
i. Να βρείτε για ποιες τιμές του x, ισχύει u ⊥ v .
ii. Να βρείτε ως συνάρτηση του x, το εμβαδό Ε του τετραγώνου
 
που σχηματίζεται με μήκος πλευράς ίσο με |u + v| και να
27
δείξετε ότι για κάθε x ∈  ισχύει E ≥ .
4
Απάντηση
 1  1 
α) w = α + β
3 3
5 27 27
⇔ ..... ⇔ ( 2x + 5 ) ≥ 0 ισχύει.
2
β) i) x = − , ii) E ≥ ⇔ x 2 + 5x + 13 ≥
4 4 4
 
77
Δίνεται τρίγωνο ΑΒΓ στο οποίο είναι |ΑΒ|= 4 , |ΑΓ|= 6 και η
  π
γωνία των διανυσμάτων ΑΒ και ΑΓ είναι . Αν Μ το μέσο της
3
πλευράς ΒΓ τότε:

α) να υπολογίσετε το μέτρο του διανύσματος ΑΜ

β) να υπολογίσετε το συνημίτονο της γωνίας των διανυσμάτων ΑΜ,

ΑΒ .
Απάντηση

α) |ΑΜ|= 4  ∧   7 19
β) συν  ΑΜ, ΑΒ  =
  38
 

   
78
Δίνονται τα διανύσματα α και β με, |α|= 2 , |β|= 2 2 και
  ∧   ο
 α,β  = 45 .
 
  
α) Να βρείτε το μέτρο του διανύσματος u = α − β .
 
β) Να βρείτε τη γωνία των διανυσμάτων α και u.
   
γ) Να βρείτε το λ ώστε τα διανύσματα α και v = λα − β να είναι
κάθετα.
Απάντηση
    
α) |u|= 2 β) Επειδή α ⋅ u = 0 ⇔ α ⊥ u
γ) λ = 1
 
79
Αν α = (−4,0) και β = (8, 4) να βρείτε:
     
α) τις συντεταγμένες των διανυσμάτων u = α − β και v = 2α + β
 
β) τα μέτρα των διανυσμάτων u και v
 
γ) το συνημίτονο της γωνίας των διανυσμάτων u και v .
Απάντηση
   
α) u = (−12, −4) , v = (0, 4) β) |u|= 4 10 , |v|= 4
 ∧   10
γ) συν  u, v  = −
  10
 
80 Δίνεται ορθογώνιο τρίγωνο ΑΒΓ  Α = 90  και ο περιγεγραμμένος

∧
 
κύκλος C του τριγώνου. Μια ευθεία διέρχεται από την κορυφή Γ
του τριγώνου και τέμνει το ύψος ΑΔ του τριγώνου στο Μ και τον
 2  
κύκλο στο Ν. Να δείξετε ότι ΑΓ = ΓΜ ⋅ ΓΝ .
Απάντηση
  
Αρκεί να δείξουμε ότι |ΑΓ |2 =|ΓΜ| ⋅|ΓΝ|.
Λαμβάνουμε υπόψη ότι ΝΜΔΒ είναι εγγράψιμο
και ΑΔ ύψος ορθογωνίου τριγώνου.
  
81
Δίνονται τα διανύσματα α , β και γ για τα οποία ισχύουν
      
|α|=|β|=|γ|= 1 και α + β + γ = 0 .
     
α) Να δείξετε ότι |α - β|=|β - γ|=|γ - α|.
   
β) Να δείξετε ότι |α - β|2 ≤ 4 και α ⋅ β ≥ −1 .
Απάντηση

     
α) Προκύπτει |α - β|=|β - γ|=|γ - α|= 3 .
β) Προκύπτει από το ερώτημα (α).
82 Δίνεται τρίγωνο ΑΒΓ και η διάμεσός του ΑΔ. Αν ισχύει

(
  
)
  
( )
ΑΒ ⋅ ΑΓ ΑΓ = ΑΔ ⋅ ΒΓ ⋅ ΑΒ , να δείξετε ότι το τρίγωνο είναι
ορθογώνιο και ισοσκελές.
Απάντηση
   
Προκύπτει ΑΒ ⋅ ΑΓ = 0 και ΑΔ ⋅ ΒΓ = 0 .
83
Δίνονται τα σταθερά σημεία Α, Β, Γ του επιπέδου, για τα οποία
 
ισχύει 2ΓΑ = ΓΒ .
 1 
α) Να αποδείξετε ότι ΑΓ = ΑΒ .
3
β) Αν Μ είναι τυχαίο σημείο του ίδιου επιπέδου, να αποδείξετε ότι

 2  2  2  2
2ΜΑ + ΜΒ − 3ΜΓ = 6ΓΑ .
Απάντηση
α) Σημείο αναφοράς Α.
     
β) Αντικαθιστούμε ΜΑ = ΜΓ + ΓΑ και ΜΒ = ΜΓ + ΓΒ .
   
84
Δίνονται τα διανύσματα α και β του επιπέδου με |α|= 1 , |β|= 1
  
και το διάνυσμα u = xα + β .

α) Να βρείτε το x ∈  ώστε το |u| να είναι ελάχιστο.
β) Για την τιμή του x που έχετε βρει στο (α) ερώτημα, να δείξετε ότι
 
το u είναι κάθετο στο α .
Απάντηση
 
α) x = -α ⋅ β .
 
β) Προκύπτει α ⋅ γ = 0 .
 
85
α) Να αποδείξετε ότι για οποιαδήποτε διανύσματα α , β ισχύει
   
|α ⋅ β|≤|α|⋅|β|. Πότε ισχύει η ισότητα;
β) Αν είναι x 2 + y 2 = 25 , να βρείτε το μέγιστο και το ελάχιστο της

παράστασης A = 5x − 12y .
Απάντηση
     ∧  
α) Για α,β ≠ 0 , η ισότητα ισχύει αν  α,β  = 0 ή π.
 
 
β) −65 ≤ Α ≤ 65 .

 
( )
86
Δίνονται τα σημεία Κ ( 2,0 ) και Λ 1, 3 και έστω ότι ΚΛ = α .

α) Να δείξετε ότι |α|= 2 .
  ∧   π  
β) Αν επιπλέον ισχύει |β|= 3 και  α,β  = , να δείξετε ότι α ⋅ β = 3.
  3
 
     
γ) Αν ΑΒ = 2α − β και ΑΓ = 4α + 3β οι πλευρές του τριγώνου ΑΒΓ,

να εκφράσετε τη διάμεσο ΑΜ ως γραμμικό συνδυασμό των
 
   
δ) Αν ΑΜ = 3α + β , να υπολογίσετε το μήκος της διαμέσου ΑΜ .
Απάντηση
        ∧  
α) |α|=|ΚΛ|= 2 β) α ⋅ β =|α| ⋅|β| ⋅συν  α,β  = ..... = 3
 
 
   
γ) ΑΜ = 3α + β δ) |ΑΜ|= 63
   
87
Δίνονται τα κάθετα διανύσματα α και β με |α|= 2 , |β|= 2 . Να
  
βρείτε συναρτήσει των α και β το μοναδιαίο διάνυσμα u το οποίο
 
ανήκει στο ίδιο επίπεδο με τα α και β και διχοτομεί τη γωνία των
 
α, β.
Απάντηση
 1  2
u= α+ β
2 4
    
( )( )
88
Αν |α|= 3 και για κάθε κ, λ ∈  ισχύει κα + λβ 3λα − 4κβ = 0,
να αποδείξετε ότι:
 
α) α ⊥ β ,

β) να βρείτε το |β|.
Απάντηση
   
α) Προκύπτει α ⋅ β = 0 , οπότε α ⊥ β .
 3
β) |β|= .
2
   
89
Δίνονται τα διανύσματα α , β και γ για τα οποία ισχύουν |α|= 1 ,
   ∧   π   ∧   5π
|β|= 3, |γ|= 2 , καθώς επίσης και  α,β  = ,  β, γ  = .
  2   6
   

   
Να δείξετε ότι α + β + γ = 0 .
Απάντηση
   
Αρκεί να δείξουμε ότι |α + β + γ|= 0 .
     
90
Αν για τα διανύσματα α , β και γ ισχύουν |α|=|β|=|γ|= 1 και
  ∧   π  ∧  π
 α,β  = ,  β, γ  = , να λύσετε ως προς x την εξίσωση
  3   4
     
|α − β + γ|=|α + xβ + γ|.
Απάντηση
x=− 2
   
91
Δίνεται κυρτό τετράπλευρο ΑΒΓΔ με ΑΓ + 2ΒΔ − 3ΑΔ = 0 .
α) Να δείξετε ότι το ΑΒΓΔ είναι τραπέζιο.

   
β) Να αποδείξετε ότι ΒΔ ⋅ ΒΓ = 0 ⇔|ΑΔ|=|ΑΒ|.
Απάντηση
 
α) Προκύπτει ΔΓ = 2ΑΒ , άρα ΔΓ / / ΑΒ .
β) Σημείο αναφοράς Α.
92
Έστω τρίγωνο ΑΒΓ και Δ ένα σημείο της πλευράς ΒΓ για το οποίο
 
ισχύει ΒΔ = λΒΓ , λ∈. Να αποδείξετε ότι
  2  2  2
ΑΔ = λΑΓ + (1 − λ ) ΑΒ + λ ( λ − 1) ΒΓ .
Απάντηση
Στη δοσμένη σχέση βάζουμε σημείο αναφοράς Α
και υψώνουμε στο τετράγωνο.
  
Υψώνουμε στο τετράγωνο και τη ΒΓ = ΑΓ − ΑΒ .
93
Έστω ισόπλευρο τρίγωνο ΑΒΓ το οποίο είναι εγγεγραμμένο σε
κύκλο ( O,R ) . Αν Μ είναι ένα σημείο του τόξου ΒΓ, να αποδείξετε
ότι:
 2  2  2
α) MA + MB + MΓ = 6R 2
 2  
β) MA + 2MB ⋅ MΓ = 3R 2 .
Απάντηση
α) Σημείο αναφοράς Ο.
β) Σημείο αναφοράς Ο.
   
94
Δίνονται τα διανύσματα α , β με α ⋅ β ≠ 0 . Να βρείτε τα διανύσματα
        
x και y ώστε να ισχύουν x / / α , y ⊥ β και α = x + y .
Απάντηση
   
x = α, y = 0
95 Δίνεται τρίγωνο ΑΒΓ . Να βρείτε τον γεωμετρικό τόπο των σημείων

   
Μ του επιπέδου, για τα οποία ισχύει ΒΓ ⋅ ΜΑ + ΓΑ ⋅ ΜΒ = 0 .
Απάντηση
Η κάθετος στην ΑΒ από το Γ.
 
96
Δίνεται τρίγωνο ΑΒΓ και σημείο Δ της ΑΓ, τέτοιο ώστε ΑΔ = 2ΔΓ .
 
 ΒΑ + 2ΒΓ
α) Να δείξετε ότι ΒΔ = .
3
β) Να βρείτε τον γεωμετρικό τόπο των σημείων Μ του επιπέδου, για

   
τα οποία ισχύει ΒΜ ⋅ ΒΑ + 2ΒΜ ⋅ ΒΓ = 0 .
Απάντηση

α) Γράφουμε με δύο τρόπους το ΒΔ ως άθροισμα
διανυσμάτων και προσθέτουμε κατά μέρη.
β) Η κάθετη ευθεία στη ΒΔ στο Β.
97
Δίνονται δύο σταθερά σημεία Α και Β. Να βρείτε τον γεωμετρικό
 2  2
τόπο των σημείων Μ του επιπέδου, αν ισχύει ΜΑ + ΜΒ = 2λ ,
όπου λ γνωστός θετικός αριθμός.
Απάντηση
  
Αν Ο το μέσο του ΑΒ, υψώνουμε στο τετράγωνο τη ΜΑ + ΜΒ = 2ΜΟ
 2  2
και με πράξεις καταλήγουμε ΜΟ = λ − ΟΑ . Οπότε διακρίνουμε τις
 2  2  2
περιπτώσεις λ − ΟΑ > 0 , λ − ΟΑ = 0 και λ − ΟΑ < 0 .
98
Δίνεται ισόπλευρο τρίγωνο ΑΒΓ και έστω σημείο Μ του επιπέδου
 2  2  2
του για το οποίο ισχύει ΜΑ = ΜΒ + ΜΓ . Να προσδιορίσετε τον
γεωμετρικό τόπο του Μ.
Απάντηση
Αν Δ είναι το συμμετρικό του Α ως προς τη ΒΓ,
ο γεωμετρικός τόπος του Μ είναι κύκλος

κέντρου Δ και ακτίνας |ΔΒ|.
99
Δίνεται ορθογώνιο τρίγωνο ΑΒΓ με υποτείνουσα ΒΓ. Να βρείτε τον
γεωμετρικό τόπο των σημείων Μ του επιπέδου, αν ισχύει
     
2ΜΒ ⋅ ΜΓ = ΜΑ ⋅ ΜΒ + ΜΑ ⋅ ΜΓ .
Απάντηση
Η κάθετη ευθεία στην ΑΝ στο Α, όπου Ν το μέσο της ΒΓ.
100
Δίνεται ορθογώνιο τρίγωνο ΑΒΓ με υποτείνουσα ΒΓ. Να βρείτε τον
γεωμετρικό τόπο των σημείων Μ του επιπέδου, αν ισχύει
 2  2  2
2ΜΑ = ΜΒ + ΜΓ .
Απάντηση

Η κάθετος στην ΑΝ στο Ν, όπου Ν το μέσο της ΒΓ.


1.8 Διαγωνίσματα


1ο ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ Β΄ΛΥΚΕΙΟΥ
ΘΕΤΙΚΟΥ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ: ΔΙΑΝΥΣΜΑΤΑ
ΘΕΜΑ Α
   
Α.1 Αν α , β είναι δύο διανύσματα με β ≠ 0 , τότε να αποδείξετε την ισοδυναμία:
   
α //β ⇔ α = λβ , λ ∈  .
Μονάδες 15
A.2 Να χαρακτηρίσετε με Σ τις σωστές και με Λ τις λανθασμένες προτάσεις:

   
α) α =β ⇔|α|=|β|.
  
β) α = 0 ⇔|α|= 0 .
  1 
γ) Αν α ≠ 0 τότε το διάνυσμα  α είναι μοναδιαίο.
|α|

δ) ( )
det i, j = 1 .
     
ε) ( ) ( )
α β γ = αβ γ .
Μονάδες 10
ΘΕΜΑ Β
Δίνονται τα σημεία Α(-2,0), Β(4,-2) και Γ(-6,2) .

  
Β.1 Να βρείτε τα διανύσματα ΑB , ΒΓ και ΓΑ .
Μονάδες 5
Β.2 Να βρείτε τα μέτρα των παραπάνω διανυσμάτων.

Μονάδες 5
 
Β.3 Αν Μ(x1, y1 ) είναι το μέσο του ΒΓ , να βρείτε το διάνυσμα ΑM .
Μονάδες 7
  
Β.4 Αν u = (16, κ) , να βρείτε το κ ώστε τα διανύσματα ΑM και u να είναι
παράλληλα.
Μονάδες 8
ΘΕΜΑ Γ
   
Δίνονται τα διανύσματα α , β για τα οποία ισχύουν |α|= 2, |β|= 1 και
 ∧   π
 α,β  = .
  4
  
Γ.1 Να βρείτε το μέτρο του v = α - 3β .
Μονάδες 7
      
Γ.2 Να βρείτε το διάνυσμα x , αν (2α + x)//β και (β + x) ⊥ α .
Μονάδες 8
  
Γ.3 Να βρείτε το |α + x| και να το συγκρίνετε με το |v|.
Μονάδες 10
ΘΕΜΑ Δ
    
Δίνονται τα διανύσματα α , β για τα οποία ισχύουν α = 1,7 - α ⋅ β ( ) και
  3  
β= |β|,1 .
 10 

Δ.1 Να αποδείξετε ότι |β|= 10 .
Μονάδες 7
 
Δ.2 Να αποδείξετε ότι α ⋅ β = 5 .
Μονάδες 8

 
Δ.3 Να υπολογίσετε τη γωνία των διανυσμάτων α , β .
Μονάδες 5
 
Δ.4 Αν κα - 2β = ( λ - 2016,12) , βρείτε τους πραγματικούς αριθμούς κ, λ.
Μονάδες 5
ΚΑΛΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ!


ΘΕΜΑ Α
Α.1 Να γράψετε τον ορισμό πολλαπλασιασμού ενός μη μηδενικού πραγματικού


αριθμού λ με το μη μηδενικό διάνυσμα α .
Μονάδες 6
 
A.2 Έστω τα μη μηδενικά διανύσματα α = (x1 , y1 ) , β = (x 2 , y 2 ) μη παράλληλα
στον άξονα y'y και λ1 , λ 2 οι συντελεστές διευθύνσεως των διανυσμάτων
 
αντίστοιχα. Να αποδέιξετε ότι α ⊥ β ⇔ λ1 ⋅ λ 2 = -1 .
Μονάδες 9

α) Τα ίσα διανύσματα έχουν σε κάθε περίπτωση και ίσα μέτρα.
   
β) α + β = β+ α .
   
γ) Αν α ≠ 0 και α //x'x , τότε α = (0, y) , y ∈  .
   
δ) Αν λα = λβ , λ ∈  , τότε α = β .
   
ε) α //β ⇔ det(α,β) = 1 .
Μονάδες 10
ΘΕΜΑ Β
 
Δίνονται τα διανύσματα α = (-4,0) και β = (8, 4) . Να βρείτε:
     
B.1 Τις συντεταγμένες των διανυσμάτων u = α - β και v = 2α + β .

Μονάδες 7
 
Β.2 Τα μέτρα των διανυσμάτων u και v .
Μονάδες 8
 
B.3 Το συνημίτονο της γωνίας των διανυσμάτων u και v .
Μονάδες 10
ΘΕΜΑ Γ

Δίνονται τα σημεία Α(2,9) , Β(3,4) , Γ(6,7) και το διάνυσμα x = (λ - 3, κ + 2) .
 
Γ.1 Να βρείτε τις συντεταγμένες των διανυσμάτων ΑΒ , ΑΓ .
Μονάδες 5
Γ.2 Να αποδείξετε ότι τα σημεία Α, Β, Γ είναι κορυφές τριγώνου.
Μονάδες 6
Γ.3 Να βρείτε τις συντεταγμένες του μέσου Μ της ΑΓ και μετά το μήκος της
διαμέσου ΒΜ .
Μονάδες 6
  
Γ.4 Να βρείτε τα κ, λ ώστε να ισχύει x = 3ΑΓ - 2ΑΒ .
Μονάδες 8
ΘΕΜΑ Δ
 
Δ.1 Αν α = ( 2λ 2 - λ + 3, λ 2 -1) και β = ( λ 2 + 2λ +1, λ +1) , να βρείτε το λ ∈  ώστε
 
α =β.
Μονάδες 5
Δ.2 Για την τιμή του λ που βρήκατε στο (α) ερώτημα, να βρείτε σημείο Μ, που
ανήκει στον άξονα x ' x , ώστε να ισαπέχει από τα σημεία A(λ -1, λ) και
Β(λ +1, λ - 6).
Μονάδες 6

Δ.3 Να βρείτε τη γωνία Μ του τριγώνου MAB του ερωτήματος Δ.2.
Μονάδες 7
Δ.4 Στο τρίγωνο MAB να δείξετε ότι το ύψος ΜΚ είναι ίσο με 10 .
Μονάδες 7


ΘΕΜΑ Α

Α.1 Τι ονομάζουμε μέτρο ή μήκος ενός διανύσματος ΑΒ ;
Μονάδες 6
   
A.2 Έστω τα διανύσματα α , β , γ του καρτεσιανού επιπέδου με α = (x1, y1 ),
        
( )
β = (x 2 , y 2 ) και γ = (x 3 , y 3 ) , να αποδείξετε ότι α β + γ = αβ + αγ .
Μονάδες 9

   
α) ( )
Αν det α,β είναι η ορίζουσα των διανυσμάτων α και β , τότε ισχύει
   
( )
α ⋅ β = 0 ⇔ det α,β = -1 .
   
β) α ⋅ β = β⋅ α .
   
γ) Αν α ≠ 0 και α //x'x , τότε α = (x,0) , x ∈  .
   ∧  
δ) Αν α ↑↑ β ⇔  α,β  = π .
 
 
ε) Αν α = (x1 , y1 ) , β = (x 2 , y 2 ) είναι δύο διανύσματα, τότε ισχύει
 
α ⋅ β = x1 y 1 + x 2 y 2 .
Μονάδες 10
ΘΕΜΑ Β
 
Δίνονται τα διανύσματα α = (2,3) , β = (-3,-2) .
 
B.1 Να βρείτε το συνημίτονο της γωνίας των α , β .
Μονάδες 7
  
Β.2 Να βρείτε τον συντελεστή διεύθυνσης του διανύσματος v = 3α + 3β .
Μονάδες 8

B.3 Να βρείτε τη γωνία φ που σχηματίζει το -v με τον άξονα x'x .
Μονάδες 10
ΘΕΜΑ Γ
    
Δίνονται τα διανύσματα α = (1,-1) , β ( 2,-3 ) , γ = i + 3 j .

Γ.1 Να βρείτε τη γωνία που σχηματίζει το διάνυσμα α με τον άξονα x ' x .
Μονάδες 5
 
Γ.2 Να γράψετε το διάνυσμα γ ως γραμμικό συνδυασμό των διανυσμάτων α

και β .
Μονάδες 6
  
Γ.3 Έστω ένα τρίγωνο ΑΒΓ με ΑΒ =|α|, ΒΓ =|β|, ΑΓ =| γ|.
Να χαρακτηρίσετε το είδος του τριγώνου ΑΒΓ ως προς τις γωνίες του.
Μονάδες 7
    
Γ.4 Αν u = κα + β , κ ∈  , να βρείτε το κ ώστε τα διανύσματα α και u να είναι
κάθετα.
Μονάδες 7
ΘΕΜΑ Δ
Δίνονται τα σημεία Α ( x - y, y ) και Β ( 2x + y, 2y ) όπου x , y ∈  .


Δ.1 Να βρείτε, ως συνάρτηση των x, y, τις συντεταγμένες του διανύσματος AB .
Μονάδες 4

Δ.2 Αν γνωρίζετε ότι το διάνυσμα AB σχηματίζει με τον άξονα x ' x γωνία 45o

και επιπλέον ότι | ΑΒ|= 2 , να βρείτε τα x , y ∈  .
Μονάδες 8
Δ.3 Αν x = - 2 και y = 2 , να αποδείξετε ότι το τρίγωνο OAB είναι ισοσκελές

με βάση την AB , όπου Ο η αρχή των αξόνων.
Μονάδες 5
Δ4. Να βρείτε τις συντεταγμένες του συμμετρικού του σημείου Ο ως προς την
AB .
Μονάδες 8


ΘΕΜΑ Α
A.1 Εστω A ( x A , y A ) και B ( x B , y B ) δύο σημεία του καρτεσιανού επιπέδου και

M ( x M , y M ) το μέσο του τμήματος ΑΒ.
x A + xB y + yB
Να αποδείξετε ότι x M = και y M = A .
2 2
Μονάδες 15
Α.2 Να χαρακτηρίσετε με Σ τις σωστές και με Λ τις λανθασμένες προτάσεις:

       
α) Αν α , β είναι δυο διανύσματα, με β ≠ 0 , τότε α / /β ⇔ α = λβ , λ ∈ 
.
ΑΒ + ΑΓ
β) Αν ΑΜ είναι η διάμεσος τριγώνου ΑΒΓ, τότε ΑΜ = .
2
 1   1 
γ) Αν ΑΒ =  ⋅ α και ΑΓ =  ⋅ β , τότε το τρίγωνο ΑΒΓ είναι
|α| |α|
ισοσκελές.
3 
δ) Αν λα = , τότε α = ( 4,3 ) .
4
     
ε) Αν ισχύει α ⋅ β = 0 , τότε α = 0 ή β = 0 .
Μονάδες 10

ΘΕΜΑ Β
Δίνεται κυρτό τετράπλευρο ΑΒΓΔ και έστω Μ και Ν τα μέσα των πλευρών ΑΒ
και ΓΔ αντίστοιχα.
    
Β.1 Να αποδείξετε ότι ΔΑ + ΓΒ = ΝΑ + ΝΒ = 2ΝΜ .
Μονάδες 12
  
Β.2 Να βρείτε τον πραγματικό αριθμό λ έτσι ώστε ( λ 3 +1) ΝΜ = ΝΑ + ΝΒ .
Μονάδες 13
ΘΕΜΑ Γ
   ∧   2π
Δίνονται τα μοναδιαία διανύσματα α , β με  α,β  = και τα διανύσματα
  3
     
u = α − β και v = 2α + 4β . Να βρείτε:
 
Γ.1 το εσωτερικό γινόμενο u ⋅ v .
(10 μονάδες)

Γ.2 το μέτρο του διανύσματος v .
(8 μονάδες)
  
Γ.3 την τιμή του λ ∈  ώστε τα διανύσματα α και α + λβ να είναι κάθετα.
(7 μονάδες)
ΘΕΜΑ Δ
    
(
Δίνονται τα διανύσματα α , β για τα οποία ισχύουν α = 1,8 − α ⋅ β ,)
  1  
β =  2, |β| .
 5 
  
Δ.1 Να αποδείξετε ότι |β|= 5 και α ⋅ β = 5 .
Μονάδες 10
  ∧  
Δ.2 Να υπολογίσετε τη γωνία  α,β  .
 
Μονάδες 7

   
Δ.3 Αν γ = ( 4,-3 ) , να γράψετε το γ ως γραμμικό συνδυασμό των α , β .
Μονάδες 8


1.9 Ευρετήριο όρων
Άθροισμα διανυσμάτων ............................................... 13 Μηδενικό διάνυσμα ..................................................... 67

Αναλυτική Έκφραση Εσωτερικού Γινομένου ................ 90 Μοναδιαίο διάνυσμα ..................................................... 9
Αντίθετα διανύσματα ................................................... 11 Ομόρροπα - Αντίρροπα διανύσματα ............................ 75
Αντίρροπα διανύσματα ................................................ 10 Ομόρροπα διανύσματα ................................................ 10
Άξονας τεταγμένων ...................................................... 63 Ορθοκανονικό σύστημα συντεταγμένων ..................... 63
Άξονας τετμημένων ...................................................... 63 Ορίζουσα των διανυσμάτων ......................................... 71
Απόσταση Δύο Σημείων................................................ 70 Παράλληλα διανύσματα ............................................... 44
Αρχή διανύσματος .......................................................... 9 Παράλληλα ή συγγραμικά διανύσματα .......................... 9
Αφαίρεση Διανυσμάτων ............................................... 15 Παραλληλία διανυσμάτων ........................................... 73
Γραμμικός συνδυασμός διανυσμάτων ................... 64, 97 Πέρας διανύσματος ........................................................ 9
Γραμμικός Συνδυασμός Διανυσμάτων ......................... 40 Πολλαπλασιασμός Αριθμού με Διάνυσμα.................... 37
Γωνία δυο διανυσμάτων............................................... 12 Σημείο εφαρμογής διανύσματος .................................... 9
Διάμεσοι τριγώνου ....................................................... 48 Σταθερό διάνυσμα ........................................................ 38
Διάνυσμα ........................................................................ 9 Συνευθειακά σημεία ..................................................... 46
Διάνυσμα Θέσεως διανύσματος .................................. 15 Συνημίτονο Γωνίας Δύο Διανυσμάτων ......................... 96
Διανυσματική ακτίνα .................................................... 15 Συνθήκη Παραλληλίας Διανυσμάτων ..................... 43, 71
Διανυσματική Ακτίνα Μέσου Τμήματος ....................... 47 Συνισταμένη διανυσμάτων ........................................... 13
Εσωτερικό Γινόμενο Διανυσμάτων ............................... 89 Συνιστώσες διανύσματος ............................................. 65
Ιδιότητες Πολλαπλασιασμού Αριθμού με Διάνυσμα ... 37 Συντελεστής Διεύθυνσης Διανύσματος ........................ 72
Ίσα διανύσματα ............................................................ 10 Συντεταγμένες Διανύσματος ........................................ 64
Ισότητα διανυσμάτων................................................... 67 Συντεταγμένες Μέσου Τμήματος ................................. 68
Ισότητα Διανυσμάτων .................................................. 65 Συντεταγμένες σημείου ................................................ 64
Κάθετα διανύσματα...................................................... 95 Τεταγμένη σημείου....................................................... 64
Κανόνας του παραλληλογράμμου ................................ 13 Τετμημένη σημείου ................................................ 63, 64
Κανονικό σύστημα συντεταγμένων .............................. 63 Τριγωνική ανισότητα .................................................... 21
Καρτεσιανό επίπεδο ..................................................... 63 Φορέας διανύσματος ..................................................... 9
Μέτρο διανύσματος ................................................. 9, 70 Φυσική ερμηνεία του εσωτερικού γινομένου .............. 89


ΟΜΑΔΑ (με Αλφαβητική σειρά):
Ανδριοπούλου Τασιάννα Βασσάλου Γιάννα

Βελλίκης Γιώργος Ελευθεριάδης Μάριος
Καρατσιώλης Δημήτρης Κασλής Κώστας
Κοντός Μπάμπης Λαλούμης Νίκος
Μπέκας Χρήστος Μπίτζας Παναγιώτης
Μποζατζίδης Βασίλης Παπαδημητρίου Γιάννης
Πέτσιου Χαρά Ροκίδης Μιχάλης
Στάμου Γιάννης Τζελαπτσής Θανάσης
Τσαβαρής Γιώργος Τσιφάκης Χρήστος
Τσορτανίδης Δημήτρης Τσούμος Κώστας

Dianismata Ask4math Ekdosi 1 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Dianismata Ask4math Ekdosi 1 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΒΟΗΘΗΜΑ

Ορισμός: Διάνυσμα λέγεται ένα προσανατολισμένο

Ορισμός: Φορέας διανύσματος είναι η ευθεία πάνω

Ορισμός: Παράλληλα ή συγγραμμικά

www.askisiologio.gr Σελίδα 9 από 172

Τα συγγραμμικά διανύσματα διακρίνονται σε ομόρροπα ή αντίρροπα.

Ορισμός: Δύο παράλληλα διανύσματα λέγονται ομόρροπα

Ορισμός: Δύο παράλληλα διανύσματα λέγονται

Ορισμός: Δύο μη μηδενικά διανύσματα λέγονται

ίσα όταν έχουν την ίδια κατεύθυνση (ομόρροπα)

και ίσα μέτρα.

Σελίδα 10 από 172 www.askisiologio.gr

   

Ορισμός: Δύο μη μηδενικά διανύσματα λέγονται αντίθετα όταν έχουν αντίθετη

www.askisiologio.gr Σελίδα 11 από 172

Γωνία δύο διανυσμάτων

Σελίδα 12 από 172 www.askisiologio.gr

1.2 Πρόσθεση και Αφαίρεση Διανυσμάτων

1.2.1 Πρόσθεση Διανυσμάτων

Στη συνέχεια, με αρχή το Α παίρνουμε ένα

Ενναλακτικά, για να προσθέσουμε δύο διανύσματα

www.askisiologio.gr Σελίδα 13 από 172

1.2.2 Ιδιότητες της Πρόσθεσης Διανυσμάτων

β) Από το διπλανό σχήμα έχουμε:

Σελίδα 14 από 172 www.askisiologio.gr

1.2.3 Αφαίρεση Διανυσμάτων

1.2.4 Διάνυσμα Θέσεως

Αν Ο είναι ένα σημείο αναφοράς, τότε για

www.askisiologio.gr Σελίδα 15 από 172

Μεθοδολογία Νο 1 - Απόδειξη διανυσματικής ισότητας

α) Μεταφέρουμε τα διανύσματα στο ένα μέλος, κάνουμε τις

β) Με τη μέθοδο των διανυσματικών ακτίνων. Δηλαδή επιλέγουμε

α) (με σημείο αναφοράς οποιοδήποτε σταθερό σημείο Ο)

Έστω Ο ένα οποιοδήποτε σταθερό σημείο. Αναλύουμε κάθε διάνυσμα ως

β) (με σημείο αναφοράς κάποιο από τα δοσμένα σημεία της άσκησης)

Σελίδα 16 από 172 www.askisiologio.gr

Μπορούμε να εργαστούμε με τη μέθοδο των διανυσματικών ακτίνων, όπως και

Επιλέγουμε ως σημείο αναφοράς το Α και έχουμε:

Εφαρμόστε παρακάτω τη μεθοδολογία 1.

   

www.askisiologio.gr Σελίδα 17 από 172

Να αποδείξετε ότι για οποιαδήποτε σημεία Α, Β, Γ, Δ, Ε και Ζ ισχύει

Μεθοδολογία Νο 2 - Μετατροπή ισότητας μηκών σε

Κάθε ισότητα μηκών (μέτρων) γίνεται διανυσματική, όπως είναι,

Εφαρμόστε παρακάτω τη μεθοδολογία 2.

Σελίδα 18 από 172 www.askisiologio.gr

Μεθοδολογία Νο 3 - Δύο σημεία ταυτίζονται

Άρα τα σημεία Α και Β συμπίπτουν.

Θα χρησιμοποιήσουμε τη μέθοδο των διανυσματικών ακτινών. Έστω ότι Ο σημείο

Άρα τα σημεία Α και Β συμπίπτουν.

Εφαρμόστε παρακάτω τη μεθοδολογία 3.

  

www.askisiologio.gr Σελίδα 19 από 172

   

Μεθοδολογία Νο 4 - Παραλληλόγραμμο- Τραπέζιο

Προσοχή! Δεν ξεχνάμε ότι ισχύει και ο κανόνας του

Για να δείξουμε ότι το ΑΒΓΔ είναι κάποιο άλλο είδος παρ/μου

β) Τραπέζιο: Για να αποδείξουμε ότι το ΑΒΓΔ είναι τραπέζιο,

Σελίδα 20 από 172 www.askisiologio.gr

Εφαρμόστε παρακάτω τη μεθοδολογία 4.

Δίνεται το τετράπλευρο ΑΒΓΔ και ένα σημείο Κ. Αν ισχύει

1.2.5 Μέτρο Αθροίσματος Διανυσμάτων

www.askisiologio.gr Σελίδα 21 από 172