Pambuka

Saos syukur marang Gusti Allah ingkang sampun paring rahmat lan
karunia marang kita supaya kita bisa ngrampungake makalah iki sing judhule
3M . Makalah iki ngandhut informasi masyarakat jawa lan budaya ing
jerone. Dikarepke makalah iki wis samesthine saget kanggo nyedhiyani lan
menehi informasi kanggo kita kabeh apa wae ing budaya masyarakat Jawa
supaya kita bisa ngerti keunikan ing budaya lan nggawe beda saka budaya -
budaya nyebar ing Indonesia.
Kita ngerteni makalah iki isih adoh saka sampurna, mulane, kritik lan
saran sing mbangun saka kabeh pihak tansah kita arepke lan enteni kangge
nambah kasempurnaan saka makalah iki. Akhiripun, kita maturnuwun sanget
karo kabeh sing wis melu ing persiapan makalah iki saka wiwitan nganti
rampung. Muga-muga Allah meridhai usaha kita. Amin
 (PURWAKA)
1.1 LATAR BELAKANG
Budaya iku simbol saka peradaban. Yen budaya luntur lan mboten
wonten ingkang dipedulike dening bangsa maneh, banjur peradaban bangsa
karek ngenteni wektu kanggo punah.
Ing kene, kita nyoba kanggo peduli babagan budaya saka kang kita asale,
yaiku Jawa. Sanajan watesan saka ilmu lan kawruh, kita nyoba kanggo
ngringkes macem-macem hubungane karo budaya Jawa .
1.2 MAKSUD DAN TUJUAN
Maksud lan tujuan digawe makalahiki saliyane kanggo patemon salah
siji saka tugas bahasa Jawa, uga yakuwi kanggo ngawula minangka bahan
presentasi supaya siswa - siswa liane saget ngerasake ilmu sing ing makalah
iki.
1.3 RUMUSAN MASALAH
Njlenthrehke adat jawa babagan METU, MANTU LAN MATI
 Adat Jawa
Kelahiran Bayi
2.1 Mendhem Ari-ari
Mendhem ari-ari iku salah sijining upacara kelairan sing umum
diselenggarakake malah uga ana ning dhaerah-dhaerah (suku-suku) liya.Ari-
ari iku perangan penghubung antara ibu lan bayi wektu bayi isih ning njero
rahim. Istilah liya kanggo ari-ari yaiku:aruman utawa embing embimg
Ing jawa ana kapercayaan sedulur papat, kakang kawah adhi ari-ari, ibu
bumi, bapa angkasa. wong jawa percaya yen ari-ari iku sejatine salah siji
sadulur papat utawa sadulur kembar si bayi mulane ari-ari kudu dirawat lan
dijaga umpamane enggon kanggo mendhem ari-ari iku diwenehi lampu (umume
sentir) kanggo penerangan, iki dadi simbol "pepadhang" kanggo bayi. Senthir
iki dinyalakake nganti 35 dina (selapan).
Tata carane ari-ari dikumbah nganti resik dilebokake ning kendhi utawa
bathok kelapa. Sadurunge ari-ari dilebokake, alas kendhi diwenehi godhong
senthe banjur kendhine ditutup nganggo lemper sing isih anyar lan dibungkus
kain mori. Kendhi banjur digendhong, dipayungi, digawa ning papan
penguburan. Papan penguburan kendhi kudu ning sisih tengen pintu utama
omah. Sing mendhem kendhi kudhu bapak kandung bayi.
2.2 Brokohan
Brokohan utawa barokahan iku salahsijining upacara adat Jawa kanggo
nyambut kelairan bayi. Upacara adat iki nduwe makna ungkapan syukur lan
sukacita amarga proses klairan iku slamet.
Brokohan iku asal tembunge saka basa Arab yaiku "barokah" sing maknane
ngarepake berkah. Tangga teparo ya iku mliginé para ibu ing saubengé diaturi
rawuh malah kerep tanpa diaturi rawuh padha nyambangi kulawarga sing lairan
saperlu ngucapaké rasa mèlu bungah, biyasané kanthi nggawa bingkisan
arupa wedhak, sabun, kopi, gula lan sapanunggalané. Sing tumindak minangka
pangarsa adicara Brokohan iki ya iku Dhukun Bayi[1]. Sesajèn upacara sing
dibutuhaké ya iku:
Tumrap golongan bangsawan: dhawet, endhog mentah, jangan
menir, sega ambeng, sega karo lawuh, jeroan kebo, pecel karo lawuh ayam,
kembang setaman, klapa lanberas.
Golongan rakyat biyasa: sega ambengan sing dumadi saka sega jangan,
lawuh pèyèk, sambel gorèng, témpé, mihun, jangan menir lan pecel ayam.
Upacara nyenyuwun supaya bayi dadi bocah sing apik sing diwiwiti
kanthi mendhem ari-ari lan nyadiakaké sesajèn brokohan sing didum marang
para tangga

2.3 Sepasaran
Sepasaran iku salah sijining upacara adat jawa wektu umur bayi 5 dina.
Upacara adat iki umume diselenggaraake sederhana ning yen bebarengan karo
aweh jeneng bayi, upacara iki diselenggaraake radha meriah. Tembung
sepasaran dhewe asale sake tembung sepasar
Sepasaran umum diselenggaraake sore nganggo acara kenduren lan
ngundang sedulur uga tangga umah.suguhan sing disajiake umume wedang lan
jajanan pasar ning uga ana besek sing umum kanggo ditentengan mulih.

2.4 Puputan
Puputan nggih menika salah setunggalipun acara adat jawi kang sampun
wonten gegayutan kaliyan adat agama. Puputan saking tembung ”pupak puser”.
Dipunsebat pupak puser amargi bayi ingkang sampun pupak ari-
arinipun,sahengga wonten upile. Menawi dereng pupak piyambak menika sanes
pupak puser. Wonten ing sasampunipun pupak puser ing dinten kaping gangsal
saking babaripun bayi. Ingkang enggal piyambak wonten ing dinten kaping tiga.
Nindakaken puputan menika kangge panyuwunan keslametanipun bayi,
maringi asma lan liya-liyane ingkang dipunselarasaken kaliyan agami Islam
kadosta ngawontenaken tasyakuran utawi sukuran wonten ing dinten kaping
pitu jumbuh kaliyan tatanan kelairan Nabi Muhammad SAW..
Panggenan ingkang dipun ngawontenaken puputan wonten ing dalemipun
jabang bayi, nanging menawi wonten ing pundi mawon saged. Ngawontenaken
puputan nggih menika lingganipun sepasaran utawi lima dinten utawi
rangkeping dinten(manis, pahing, pon, wage, kliwon). Menawi ingkang sampun
kadhaupan kaliyan agami Islam, puputan dipunkawontenaken wonten ing dinten
kaping 7, nanging utawi mboten saged wonten ing dinten menika saged wonten
ing dinten kelipatan 7, jumbuh kaliyan ketentuan adat.
Tata cara nindakaken puputan dipunwiwiti kaliyan dinten babaran,
umpami babaran dinten senen,puputan dipunkawontenaken dinten senen
mbajeng. Menawi saderengipun dinten kaping pitu ngawontenaken walimahan
kangge nolak bala. Salajengipun dipunwaosaken kitab Al Parjanji lan sholawat
nabi. Sadangunipun waos kitab punika, bayinipun diubengaken nganthi kaping
pitu kanthi pangarep supados dados putra ingkang soleh/solehah ingkang
migunani kagem Negara,bangsa,lan agami. Salajengipun
dipunpethet(dipuncukur) ngangge gunting ingkang dipunkungkum ing toya
kaliyan godhong tawa(dadap srep). Tiyang ingkang gunting rambutipun bayi
jumlahipun wonten pitu(7 tiyang sepah/tokoh masyarakat secara gantosan).
Ubarampe kangge nyuguhaken tamu wonten beras kaliyan lauk pauk.
Menawi kangge acara puputan piyambak wonten kembang,godhong tawa,
bubur abang lan putih, toya, gunting.
1. Kembang
Kembang menika kangge mbuwang bau-bau ingkang mboten sedap kado
kringet.
2. Toya lan Godhong Tawa
Toya bening kangge kanthi penggalih ingkang bening,panyuwunan dhumateng
Gusti Allah Ta’ala. Menawi godhong tawa(godhong dadap srep) saking
tembung “tawa=tawar”,kangge nawar sedaya penyakit utawa dibebasaken
saking sedaya penyakit.
3. Gunting
Gunting menika kangge nyukur kremanipun bayi.
4. Bubur Abang
Bubur abang saking abangipun gula jawi nggih menika sarining bumi (asli)
tanpa zat-zat kimia kangge memanisan mugi-mugi putra kasebut diparingana
akal, wilujeng jasmani lan rohani.
5. Bubur Putih
Menawi bubur putih gadah tujuan ingjkang suci supados putra ingkang
anggadahi akhlakul karimah( akhlak terpuji).
6. Lenga Wangi
Lenga wangi kangge nyemprot para rawuh amargi Nabi Muhammad remen
kaliyan wewangian sahengga nuladha punapa ingkang dipunremeni utawi
tindak tandukipun kanjeng nabi Saw.

2.5 Aqeqah
Miturut etimologi, tembung Aqèqah punika asalipun saking basa arab,
ingkang anggadhahi pangertosan arti nugel utawi memotong Miturut istilah,
aqèqah inggih punika nyembelèh wedhus wonten ing dinten kapitu saking
dinten klairanipun bayi, minangka raos syukur dhumateng Gusti Allah SWT.
Ananging ugi wonten ingkang paring pangertosan menawi aqèqah punika nugel
rikma ingkang wonten ing mustakanipun bayi ingkang nembé lahir. Kanggé
bayi ingkang putra dipunsembelèhaken wedhus kalih, manawi bayi ingkang
putri dipunsembelèhaken wedhhus setunggal. Aqeqah biasane sekalian
pamberian jeneng bayi.
Wiwitan saking acara aqeqah, yaiku cukuran utawa parasan. Sing nyukur
rambute bayi pertama tama yaiku dening bapa lan ibu saka bayi, banjur dening
para pinituwa bayi. Aturan ing bagean iki, rambute bayi kudu dicukur nganti
entek, ben entuk rambut bayi kang bener bener resik. Soale rambute bayi kui
iseh gawan saka lair, kang isih kapapar banyu ketuban. Alesan sing liyo yaiku
supaya rambute bayi iso tukul apik, dadi rambutmu bayi kang dipun cukur ing
paling kaping 3. Nanging ing tradisi cukuran, sawetara wong wedi bayi rambute
nglereni nggunduli mung minangka saperlune, ora dingunduli, mung kanggo
simbolisme.
Sawise motong rambut, banjur motong kukune bayi. Ing acara iki, para
keluwarga maca dungo, kanggo keslametan lan kebecikan saka bayi lan
kulawarga. Biasane dilakoni yen ba’dha magrib, lan ditekani karo keluwarga,
sadulur, tetanggan, lan kyai.
Panganan sing wajib ana ing bancaan, yaiku sega putih lan gudangan,
dibagekke ing pincuk saka godhong gedhang. Miturut wong biyen, sayuran
digunakake kanggo nggawe gudangan, iku jumlahe ganjil, amarga ing
kapercayan, nomer ganjil kui marai kabecikan. Gudangan uga dilengkapi karo
endhog godhog, endhog nglambangaken asal mulane urip. Kajaba iku, sawetara
sayuran sing dianggep ngandhut makna tartamtu, kayata kacang buncis dawa,
umur bayi supaya dawa, lan bayem, babi bisa urip tentrem.
2.6 Selapan
Selapanan dilanksanaake 35 dina sawise lair. Ing dina ke 35, ing dina
laire bayi bakal bali maneh. Contone, bayi-bayi lair ana Rebo Pon (sawijining
dina weton), banjur selapanan bakal tiba Rebo Pon maneh. Ing tanggalan Jawa,
kang jumlahipun 5 (Wage, Pahing, Pon, Kliwon, Legi) bakal ketemu ing dina
35 karo dina ing tanggalan Masehi sing cacahe 7 dina. Selapanan nduweni
makna kuwat banget kanggo uripe bayi. Ing weton bayi pantes ngrayakake
minangka ulang tahun. Nanging selapanan utamane kanggo wujud syukur
kelairan lan kesehatan bayi.
Wiwit acara selapanan sederek, tanggi lan kanca-kanca teka lan lunga
ngucapake lan menehi hadiah kanggo bayising lair. Rasa syukur lan bungah
dirasake karo sederek, tanggi lan kanca-kanca ing upacara selapanan.
2.7 Tedhak Siten
Tedhak siten iku salah satunggaling upacara adat jawa kagem bocah
umuripun 7 selapan utawa 245 dinten, nalika bocah iku wau nembe pisanan ajar
mlaku. Selapan yaiku kombinasi 7 dinten ing kalender internasional lan 5 dinten
ing kalender Jawa. Selapan iku pendhak 35 dinten pisan. Tedak siten asalipun
saking rong tembung, ingkang sepindhah inggih punika "tedhak” utawi idhak,
tegese mudhun lan “siten"saking tembung siti kang tegese bumi. Dadi Tedhak
siten ndueni arti ngidhakake sikil ing lemah/pertiwi. Tedhak Siten
ngambarake kasiapan bocah kanggo nglakokake kauripan ingkang bener ing
mangsa ngarep. Upacara tedhak siten inggih nduweni teges cedakke manungsa
kaliyan bumi. Awit nglakokake kauripan ingkang apik lan becik ing bumi
punika lan tetep ngruwat lan njaga bumi. Punika kangge ngelingaken menawi
bumi sampun maringaken kathah barang ingkang dipunbutuhaken kangge urip
manungsa. Ing budaya jawa ana kapitayan masyarakat ngenani bab tedhak siten
yaiku yen lemah iku ndueni makna ghoib lan dijaga Bathara Kala, kanggo
ngindari kadadeyan sing ora becik mula dianakake upacara tedhak siten.
Kaya dene upacara adat liyane tedhak siten ugi nggadahi piranti lan ubarampe,
yaiku :
1. Pengaron sing diisi kembang setaman
2. Kurungan, kanggo nggambarake yen donyane anak isih sithik utawa ciut
3. Werna-werna barang sing diselehake sajroning kurungan kang
nggambarake suwene urip lan kawajibane manungsa nggolek nafkah, kayata:
a) Pari sabengket
b) Kapuk sabengket
c) Piranti nulis
d) Bokor kang diisi beras kuning
e) Werna-werna jinis dhuwit
f) Perhiasan
4. Klasa sing isih anyar, kanggo lemek ning jeroning kurungan
5. Udik-udik utawi duit logam dipuncampur kembang
6. Tangga tebu "arjuna", yaiku tebu sing wernane ungu kang nggambarake
undhak-undhakane urip sing arep dilakoni anak
7. Jadah pitung werna, yaiku abang, putih, ireng, kuning, biru, ungu lan
jambon. Tegese kanggo ngemutake anak yen urip kudu waspada saka godaan
werna-werna
8. Bancakan, kayata sega gudhangan sing dibagekake marang para tamu sing
teka
Tata Caranipun upacara tedhak siten, yaiku :
Ingkang kapisan, bocah dituntun ibune mlaku maju lan ngidhak jadah 7
werna ingkang kagawe saking ketan. Werna wernane yaiku : abang, putih,
ireng, kuning, biru, ungu lan jambon. Jadah ditata saka warna sing padhang
nganti warna sing peteng. Punika perlambang , bocah saged ngliwati tantangan
ing uripipun. Lan urip iku ora gampang nanging kabéh alangan sing dirasakake
mengko mesthi bakal ana dalan kang padhang tumuju kamulyan lan kasantosan.
Ingkang kaping pindho, bocah dituntun munggah taangga ingkang
kagawe saking wit tebu “arjuna” lajeng mudhun maneh. Tebu saking ukara
“antebing kalbu” inggih tegesipun yaiku tekad ati ingkang mantep. Tebu
“arjuna” nglambangaken supados bocah saged lelakon kaya Arjuna, ingkang
nduweni watak satria lan nduweni tanggung jawab. Lelakonipun apik lan
seneng tetulung , mbela kabeneran , lan bakti kaliyan Negara.
Ketiga yaiku bocah dituntun kangge mlaku ing pasir. Bocah punika
nyeker-nyeker pasir, ingkang nduweni tegese nggolek pangan. Karepe bocah
saged nyukupi kaperluanne dhewe menawi sampun gedhe.
Ingkang kaping sekawan, bocah dipunlebetaken dhateng kurungan
ingkang digawe apik lan dilambari klasa, ing njerone wonten akeh bandha-
bandha kaya pari sabengket, kapuk sabengket, Piranti nulis, bokor kang diisi
beras kuning, werna-werna jinis dhuwit, lan sk jinising perhiasan. Kurungan
nglambangaken donya , dadi dikarepke bocah kuwi mlebu donya lan ing njero
uripe saged kacukupan awit saking pakaryane ingkang sampun dipilih saking
cilik.
Ingkang kaping lima, bapak lan simbah bocah nyebar udik-udik utawi
duit logam dipuncampur kembang. Karepe supaya si bocah nalika dewasa saged
dadi bocah ingkang dermawan lan seneng tetulung. Amarga seneng menehi lan
seneng tetulung, dheweke gampang nggolek rejeki.
 Ingkang kaping enem yaiku bocah wau diadusi ngangge banyu setaman
ingkang sampun dicampur kembang-kembang (melathi, mawar, kenanga lan
kanthil)
Kapitu, ing pungkasan upacara, bocah didandani ngangem klambi resik
lan apik. Karepe supaya si bocah nduweni dalan urip ingkang apik lan saged
agawe seneng kaluwargane. Punika karepe ing uripipun, bocah punika saged
arum jenenge lan saged ngarumaken jeneng kaluwargane.
Dene ancase tedhak siten, atur puji sukur marang gusti Allah, dene wis
paring kekuatan sarta keslametan nganti bisa ngidak bumi lan saged urip
mandiri. Lan bibar punika , para tamu saged ndhahar panganan ingkang wonten.
3.1 Kesimpulan
Suku Jawa ing wilayah Jawa iku sawijining suku sing wis
macem-macem budaya, saka adat saben dinten, seni, ritual, lan liya-
liyane.
Kabeh iku mbuktikake yen suku Jawa punika akeh sing sugih
ing budaya lokal. Lan kekayaan budaya sing diduweni masyarakat
Jawa kuwi ndadekake bedo karo budaya - budaya sing ana ing
Indonesia

3.2 Kritik dan Saran

 Panutup
Supaya kita bisa njlentrehake materi sing dadi pokok bahasan ing
makalah iki, mesthi isih akeh kekurangan lan kelemahane, amarga keterbatasan
pengetahuan lan kurange rujukan utawa referensi sing ing bab iki.
Kita kathah pangarep-arep menehi kritik mbangun lan saran menyang
penulis demi kasempurnaan makalah iki. Mugi mugi makalah iki nduweni
manfaat kanggo kita kabeh sing maca makalah iki.