Obrada metala valjanjem

izvlĈenje Ţice
Tehnologija obrade II-RAZRED
STRUĈNIH ŠKOLA

PRIPREMIO:LAGUMDŢIJA HUSEIN
 ŠtA JE vALJANJE?
Valjanje je jedan od postupaka
obrade metala deformacijom to jeste
bez skidanja strugotine. Ovaj
postupak se sastoji u relativnom
pomjeranju pojeddinih djelića
materijala po dejstvom vanjskih sila
a da pri tom ne doĊe do pojave
pukotina ili loma.
 Uslov da doĐe do obrade
valjanja.
Da bi se materijal mogao obraĊivati
valjanjem potrebno ga je dovesti u
stanje plastiĉnog teĉenja što znaĉi
treba ga opteretiti iznad granice
elastiĉnosti. Što znaĉi dovesti ga u
plastiĉno stanje.
 FAKTORI PLASTIĈNOSTI
MATERIJALA
1. hemijski sastav materijala,
2. Temperatura na kojoj se vrši obrada materijala,
3. oblik i dimenzije popreĉnog presjeka materijala,
4. naĉin obrade,
5. pravilan izbor postupka obrade i
6. pravilno izvoĊenje obrade,
 Postupci obrade valjanjem.

Postoje tri osnovna postupka

valjanja:
uzduţno (aksijalno) valjanje,
popreĉno (radijalno) valjanje i
koso (spiralno) valjanje.
 Princip valjanja

Valjanje je postupak plastiĉne obrade materijala pri kojoj se

oblikovanje materijala ostvaruje Prolaskom materijala
izmeĊu dva ili više valjaka koji se obrću u suprotnim
smjerovima.
 Vrste valjanja

a) Uzduţno valjanje b) Koso valjanje c) Popreĉno valjanje

Princip valjanja
 Princip valjanja
Smanjenje popreĉnog presjeka materijala
vrši se postepeno, jer bi u suprotnom moglo
doći do pojave pukotina ili do kidanja
materijala. Povećanje plastiĉnosti postiţe se
zagrijavnjem materijala u odgovarajućim
pećima prije valjana na temperaturu koja
zavisi od vrste materijala kojeg obraĊujemo
valjanjem , a kreće se od 1050do 1300 °C.
 Valjaoniĉka postrojenja
Za dobijanje proizvoda valjanjem u valjaonicama
koriste se valjaonička postrojenja. Osnovni alati
valjaoniĉkog postrojenja su valjci za valjanje.oni
mogu biti razliĉiti po obliku i dimenzijama.
Prema obliku radne površine valjci mogu biti:
 valjci sa glatkom ranom površinom i
Valjci sa kalibriranom radnom površinom
 Vrste valjaka

Valjci sa glatkom ranom površinom

Valjci sa gravurom
Jedna strana obratka moţe imati gravuru –
ispupcenu ili upuštenu, dok je druga strana
obratka ravna, sa gravurom istom ili razlicitom.
 Vrste valjaka

Profilni valjci Kalibar valjci

Par valjaka - otvoreni kalibar gdje je Par valjaka - zatvoreni kalibar gdje Par valjaka
nije dopušteno istjecanje materijala - otvoteni kalibar gdje je nije dopušteno
dopušteno istjecanje materijala istjecanje materijala
 Valjaoniĉko postrojenje

Ingoti se (Slika 5.3.) zagrijavaju u dubinskoj peci (1) do temperature valjanja (oko
1250°C), odakle se dizalicom sa specijalnim klijestima (2) za hvatanje prenose na
valjeasti transporter (3).Transporter uvodi materijal izmedu valjaka valjaonickog stana (4),
valjci ga zahvataju i vrse valjanje. Valjeasti transporter smjesten sa druge strane valjaonickog
stana prihvata ingot, mijenja mu smjer kretanja i ponovo ga vraca izmedu valjaka kojima je u
meduvremenu promijenjen smjer obrtanja.Ova se operacija ponavlja vise puta, a nakon svakog
propustanja spusta se gomji valjak, dok se nc dobije odgovarajuci poprecni presjek
poluproizvoda.
Vrste valjaoniĉkih stanova
Valjaoniĉki stANOvI sA vIŠE Od trI vALJKA
 Valjaoniĉke pruge
Skup valjaoniĉkih stanova i pomoĉnih uredaja koji rade u jednoj
proizvodnoj jedinici nazivamo valjaoniĉkom prugom. Valjaoniĉka
pruga moţe imati jedan ili više valjaoniĉkih stanova.
Prema razmještaju valjaoniĉkih stanova razlikujemo:
- linijske ili otvorene pruge , pruge saĉinjene od više valjaoniĉkih
stanova poredanih u jednu liniju sa zajedniĉkom pogonskom
osovinom,
- stepenaste otvorene pruge, sastavljene iz dvije ili tri otvorene
pruge tako da svaka pruga ima svoju pogonsku osovinu,
- kontinuirane valjaoničke pruge, imaju više stanova (do 25) koji su
poredani jedan za drugim i
- polukontinuirane valjaoničke pruge, nastale kombinacijom
otvorene ili stepenasto otvorene i kontinuirane pruge.
Valjaoniĉke pruge (linije9
 Poluproizvodi valjaonica
Poluproizvodi ili polufabrikati valjaonica se dobijaju
valjanjem velikih ĉeliĉnih blokova--ingota, a namijenjeni
su za dalju preradu u vruĉem stanju kovanjem,
valjanjem,presovanjem i sliĉno. Valjani polufabrikati od
ugljenifinog i legiranog celika imaju zaobljene ivice i
mogu biti:kvadratnog i pravougaonog presjeka ,
te prema obliku i velicini poprecnog presjeka postoje:
• blumovi,
• slabovi,
• platine,
• kvadratne i
• pljosnate gredice
 Poluproizvodi valjaonica
 Blum ima kvadratni ili pravougaoni prcsjek sa stranicama
najmanje duţine 125 mm i odnosom debljine i širine 1:1 do
1:2.
 Slab je pravougaonog presjeka i minimalne debljine od 40
mm, dok mu je širina najmanje dva puta veća od debljine.
 Platina ima pravougaoni presjek najvece debljine 40 mm i
najmanje širine 150 mm, ali je širina najmanje ĉetiri puta veca
od debljine.
 Kvadratna gredica ima debljinu presjeka od 50 do 125 mm .
 Pljosnata gredica je pravougaonog presjeka debljine 30 do 40
mm i širine od 50 do 100 mm.
 Poluproizvodi valjaonica
Pored nabrojanih polufabrikata valjaonice proizvode i niz
proizvoda kao što su:
- šipkasti celik sa presjekom raznih oblika i dimenzija,
- fazonski ĉelik raznih dimenzija,
- nosaĉi raznih profila i dimenzija,
- betonski ĉelik,
- valjana ţica,
- valjani limovi raznih dimenzija,
- ţeljezniĉke šine sa priborom,
- savne i bešavne cijevi,
- valjani obruĉevi (bandaţe),
- valjani prstenovi itd.
Posebni postupci valjanja
Postupak hladnog valjanja navoja i ozubljenja
sastoji se u utiskivanju odgovarajućeg kalibrisanog alata u
materijal odgovarajućih dimenzija, a koji posjeduje
odgovarajuću plastiĉnost.

U odnosu na postupke izrade navoja rezanjem, postupci

valjanja navoja imaju odreĊene prednosti kao što su :
 veća proizvodnost izrade,
 bolje mehaniĉke karakteristike izratka,
 bolji kvalitet obraĊene površine, ušteda u materijalu,
 veća postojanost alata itd.
Ako poredimo navoje koji su dobijeni rezanjem (slika
5.11a) i valjanjem (slika 5.11b). Vidljivo je da se
vlakna kod obrade rezanjem presijecaju i samim tim
navoj je oslabljen. a pri valjanju navojna vlakna su
kontinualna i sabijena.
izrada navoja valjanjem izmeĐu dva valjka

Za izradu navoja valjanjem izmeĊu dva valjka, potrebna su dva kalibrirana valjka
(1)i (2) koji se obrću u istom smjeru. IzineĊu valjaka se nalazi obradak (3)oslonjen
na oslonac (4). Valjci se neprekidno obrću a jedan od njih se primiĉe obratku (boĉno
se pomjera), do dostizanja pune dubine profila navoja. Zatim se vrši kalibriranje a
onda se jedan valjak odmiĉe. Obradak se takode obrĉe ali u suprotnom smjeru od
obrtanja valjaka. Valjci imaju na obimu navoj istog profila i koraka kao navoj koji
se izraĊuje i usmjeren je suprotno navoju na obratku (na valjcima lijevi navoj, na
obratcima desni i obratno).
 izrada navoja valjanjem POMOĆU PLOĈASTIH ALATA

IzmeĊu nepokretne ploĉe (a) i pokretne (b) valja se stablo vijka (c). Na
površinama obje ploĉe urezani su pravolinijski ţljebovi, sa profilom i nagibom (u
odnosu na pravac kretanja) navoja koji se izraduje valjanjem. Pri tome se obradak
obrće i u njegovo stablo se utiskuje profil navoja.
Nepomiĉna ploĉa na ulaznom dijelu ima nagib radi olakšavanja poĉetka utiskivanja
navoja, u sredini je ravna a na kraju opet ima nagib radi izlaska obradka iz zahvata sa
alatima. Utiskivanje navoja se izvrši u toku jednog hoda pokretnog alata, tako što se u
toku druge polovine hoda vrši zavrsno valjanje navoja na konaĉnu mjeru.
Valjanje zupĉanika sa jednim alatom

Na slici je prikazan šematski postupak izrade zupĉanika sa jednim

alatom.
Pri tom postupku alat (1) i obradak (2) se obrću u suprotnim
smjerovima, a alat sci radijalno pomjera do dostizanja pune dubine
zuba.TakoĊe postoje mašine za izradu zupĉanika valjanjem sa dva ili
sa tri alata, pri ĉemu u nekim sluĉajevima postoji moguĉnost i
aksijalnog (uzduţnog) pomjeranja
obratka.
 Izvlaĉenje ţice
Za proizvodnju zice kao ulazni materijal koristi se toplo-valjani polufabrikati,
kruznog presjeka precnika 6-9 mm. Dalja prerada, tj. izvlacenje zice na manje
precnike vrsi se u hlad-nom stanju. Prije izvlacenja, zica se mora ocistiti od
oksidnog sloja i drugih necistoca.

Priprema za izvlacenje se sastoji iz vise faza pa zahtijeva posebnu opremu i prostor

pogona.Postupak izvlacenja zice sastoji se u tome da se, pomocu bubnja za
namotavanje,zica provlaci kroz odredeni broj vucniii prstcnova sa sve manjim
otvorom, pri cemu se povecava duzina zice, a smanjuje poprecni presjek (
 MAŠINA zA JEdNOstruKO
izvlaĈenje Ţice
c b a

Na bubanj (a) postavljen kotur žice, čiji se jedan kraj odmotava, provlači
kroz kalibrirano jezgro postavljeno na ploči (b) i prihvata specijalnim
kliještima na bubnju (c). Bubanj (c) dobija pogon preko remenice (f) i para
konicnih zupčanika (d) i (e). Tako se žica postepeno izvlači pri čemu dolazi
do povečanja dužine i smanjenja poprečnog presjeka.
 MAŠINA zA vIŠEstruKO izvlaĈenje
Ţice

bubanj za
namotavanje ţice

matrica

Pogonska
osovina

Ţica se preko uvodnog kotura provlaĉi kroz prvu matricu mašine, namotava oko
zateznog bubnja, a zatim preko vodeće viljuške i okretnog kotura uvodi u matricu
naredne mašine za izvlaĉenje i taj proces se dalje nastavlja. Ovaj postupak je brţi a samim tim i
ekonomiĉniji od prethodnog. Broj matrica za izvlaĉenje vrlo tanke ţice se kreće i do 30. Zbog
toga se ovim postupkom hladnog izvlaĉenja moţe dobiti ţica debljine od 0,03 mm.
 Pitanja za obnavljanje i utvrdivanje:

1. Šta podrazumijevamo pod obradom plastiĉnom deformacijom?

2. Navesti neke od postupaka materijala plastiĉnom deformacijom.
3. Objasniti princip valjanja.
4. Navesti i objasniti vrste valjaka.
5. Navesti vrste valjaoniĉkih stanova.
6. Objasniti poluproizvode valjaonica.
7. Koje su prednosti izrade navoja valjanjem u odnosu na navoje
dobijene rezanjem?
8. Objasniti postupak izrade navoja profilisanim valjcima.
9. Objasniti postupak izvlaĉenja ţice.
10. Objasniti mašine za izvlaĉenje ţice jednostrukog tipa.
HVALA ZA PAŢNJU