ODGOVORI NA ZADATKE IZ TESTA IZ PREDMETA MAŠINSKI ELEMANTI

– DRUGI NIVO TAKSNOMETRIJSKE SLOŽENOSTI

Pripremili: Desimir Mojović, dipl.ing.maš, Milka Furtula, dipl. ing maš. i Nebojša Vuković, dipl.ing.maš

Oblasti

1. NERAZDVOJIVI SPOJEVI

2. RAZDVOJIVI SPOJEVI

3. ELASTIČNI ELEMENTI

4. ELEMENTI OBRTNOG KRETANJA

5. ELEMENTI ZA PRENOS SNAGE

6. SPOJNICE

7. LEŽAJI

1 od 16
Oblast NERAZDVOJIVI SPOJEVI

O1.N3.Z08. Proračun sučeonog zakovanog spoja za čeličnu konstrukciju. Zakovani spoj na slici
O1.N3.Z1.08 prenosi silu F = 400 kN. Debljina lima δ = 20 mm, debljina podmetača δ1=20 mm, širina
limova B = 280 mm, materijal limova Č0360, zakovica ČZ 340. Zakivanje je mašinsko.
Podaci za zadatak N2.Z1 dati su tabelarno:
ODGOVOR: Drapić, S, Zbirka zadataka iz Mašinskih elemenata I, Zavod za udžbenike i nastavna
sredstva Beograd, Beograd, 1992. – zadatak 2.2, strane 13 i 14.
NAPOMENA: Predviđena je pomoć u obliku skeniranih strana za zadatke iz zbirki.

2 od 16
O1.N3.Z09. Na slici O1.N3.Z09 prikazan je detalj zakovanog spoja oboda (1) i prstenova polova
elektromagnetne spojnice (2 i 3). Zakovice su od ČZ 340. Prečnik rupe za zakovice d1 = 3,2 mm. Broj
zakovica n =8. Stepen sigurnosti u odnosu na granicu tečenja materijala v = 2.
Koliko opterećenje mogu da prenesu zakovice, a da ne dođe do plastičnih deformacija?

ODGOVOR: Drapić, S, Zbirka zadataka iz Mašinskih elemenata I, Zavod za udžbenike i nastavna

sredstva Beograd, Beograd, 1992. – zadatak 2.4, strana 17.

O1.N3.Z10. Čelični limovi zavareni su pod uglom β =45° slika O1.N3.Z10. Širina limova je b = 200
mm. debljina limova i V-šava δ = 15 mm. Materijal limova Č0360.
Odrediti opterećenje koje zavareni spoj može da prenese ako je stepen sigurnosti prema granici kidanja
v = 3.
ODGOVOR: Drapić, S, Zbirka zadataka iz Mašinskih elemenata I, Zavod za udžbenike i nastavna
sredstva Beograd, Beograd, 1992. – zadatak 2.6, strana 18.

3 od 16
O1.N3.Z11. Provjeriti napon u zavarenom spoju prikazanom na slici O1.N3.Z11 ako je F = 20 kN; l
=300 mm, nosač INP 18 – JUS S.B3131 od Č0460 (moment inercije Ix = 8,52·106 mm4, otporni moment
Wx = 8,88·104 mm3). Opterećenje je mirno. Stepen sigurnosti prema zateznoj čvrstoći v = 3. Debljina
varova a =6 mm. Dužina vertikalnih varova lv =120 mm. Zavarivanje je fino.
ODGOVOR: Drapić, S, Zbirka zadataka iz Mašinskih elemenata I, Zavod za udžbenike i nastavna
sredstva Beograd, Beograd, 1992. – zadatak 2.9, strana 22.

4 od 16
Oblast RAZDVOJIVI SPOJEVI

O2.N3.Z14 Za vijak sa prstenastom glavom prikazan na slici O2.N3.Z14 i prema podacima u Sljedećoj
tablici odrediti nazivni prečnik vijka, provjeriti stepen sigurnosti jezgra i nacrtati njegov detaljan crtež.
ODGOVOR: Drapić, S, Zbirka zadataka iz Mašinskih elemenata I, Zavod za udžbenike i nastavna
sredstva Beograd, Beograd, 1992. – zadatak 3.1, strane 25 i 26.

5 od 16
O2.N3.Z14 Poklopac i cilindar su spojeni vijcima. Pritisak u cilindru je P = 8 bara, prečnik cilindra d
= 500 mm. Vijci su od materijala 5.8. Sila pritezanja treba da obezbijedi pritisak između poklopca i
cilindra pp = 30 bara. Odrediti broj vijaka i prečnik vijka.
ODGOVOR: Drapić, S, Zbirka zadataka iz Mašinskih elemenata I, Zavod za udžbenike i nastavna
sredstva Beograd, Beograd, 1992. – zadatak 3.6, strana 31.

6 od 16
O2.N3.Z15 Za vratilo prečnika d = 60 mm izvršiti izbor i provjeru klina sa pluokruglim čelom i
priteznim vijcima za čvrstu vezu ako je obrtni moment M0 = 0,6 kNm, pogon sa umjerenim udarima
(ζu =1,25), a glavčina od SL 20.
ODGOVOR: Drapić, S, Zbirka zadataka iz Mašinskih elemenata I, Zavod za udžbenike i nastavna
sredstva Beograd, Beograd, 1992. – zadatak 3.12, strane 40 i 41.

7 od 16
O2.N3.Z16 Zupčanik i vratilo spojeni koničnom čivijom (slika O2.N3.Z16). Unutrašnji prečnik glavčine
zupčanika i prečnik vratila D = 40 mm. Vratilo i zupčanik izrađeni su od Č0545. Čivija je od Č0445 sa
dozvoljenim naponom smicanja τsd = 42 N/mm2 i dozvoljenim protiskm pd = 85 n/mm2. Nominalni
obrtni moment je M0 = 0,1 kNm. Faktor neravnomjernosti opterećenja ζu =1,25. Odrediti prečnik čivije
i provjeriti površinski pritisak između čivije i glavčine zupčanika ako je prečnik glavčine Dg = 80 mm.
ODGOVOR: Drapić, S, Zbirka zadataka iz Mašinskih elemenata I, Zavod za udžbenike i nastavna
sredstva Beograd, Beograd, 1992. – zadatak 3.13, strane 41 i 42.

O2.N3.Z17 Dvije poluge spojene su cilindričnom čivijom (slika O2.N3.Z17). Čivija prenosi opterećenje
F = 30 kN. Dimenzionisati spoj ako je čivija Č0645 (τsd = 42 N/mm2, pd = 50 N/mm2)
ODGOVOR: Drapić, S, Zbirka zadataka iz Mašinskih elemenata I, Zavod za udžbenike i nastavna
sredstva Beograd, Beograd, 1992. – zadatak 3.14, strana 42.

8 od 16
Oblast ELASTIČNI ELEMENTI

O3.N3.Z03 Proračunati gibanj automobila za date podatke: opterećenje gibnja pri praznom vozilu
2F1 = 300 N; opterećenje gibnja pri punom opterećenju 2F2 = 600 N, broj listova n = 5; širina listova
b0 = 50 mm, dužina gibnja 2l = 800 mm, materijal gibnja Č2130, stepen sigurnosti prema zateznoj
čvrstoći vM = 2,3.
ODGOVOR: Drapić, S, Zbirka zadataka iz Mašinskih elemenata I, Zavod za udžbenike i nastavna
sredstva Beograd, Beograd, 1992. – zadatak 4.1, strane 50 i 51.

O3.N3.Z04 Proračunati gibanj za vagonsku osovinu (slika O3.N3.Z04) ako su dati podaci: najveće radno
opterećenje 2F2 = 70 kN, rastojanje gibnja u opterećenom stanju 2l = 1200 mm, širina lista b = 120 mm,
broj listova n = 7; materijal listova Č2330, stepen sigurnosti prema granici kidanja v = 2.
ODGOVOR: Drapić, S, Zbirka zadataka iz Mašinskih elemenata I, Zavod za udžbenike i nastavna
sredstva Beograd, Beograd, 1992. – zadatak 4.2, strana 51.

9 od 16
Oblast ELEMENTI OBRTNOG KRETANJA

O4.N3.Z03 Proračunati osovinu čija je šema opterećenja data na slici O4.N3.Z03, ako je F1 = 2 kN, F2
= 3 kN, l1 = l = l3 = 200 mm. Materijal osovine je Č0645. Osovina rotira.

ODGOVOR: Drapić, S, Zbirka zadataka iz Mašinskih elemenata I, Zavod za udžbenike i nastavna

sredstva Beograd, Beograd, 1992. – zadatak 5.1, strane 55 i 56.

10 od 16
11 od 16
O4.N3.Z04 Transmisiono vratilo (slika O4.N3.Z04) prenosi obrtni moment od elektromotora do radne
mašine. Na krajevima vratila nalaze se djelovi spojnica S1 i S2, čije težine kao relativno male možemo
zanemariti. Vratilo prenosi snagu P = 7,5 kW pri broju obrtaja n = 1000 min-1. Dužina vratila L = 1000
mm

ODGOVOR: Drapić, S, Zbirka zadataka iz Mašinskih elemenata I, Zavod za udžbenike i nastavna

sredstva Beograd, Beograd, 1992. – zadatak 5.5, strana 63.

12 od 16
Oblast SPOJNICE

O6.N3.Z01 Frikciona spojnica sa ravnim dodirnim površinama prenosi snagu od P = 12 kW pri

učestalosti obrtaja n = 150 min-1. Dimenzije spojnice (slika O6.N2.Z01) su D = 600 mm i D1 = 400 mm.
Odrediti aksijalnu silu potrebnu za uključenje spojnice ako je koeficijent trenja
μ = 0,25

ODGOVOR: Plavšić, N, Ristivojević, M, Mitarović, R, Rosić, B, Zbirka zadataka iz Mašinskih

elemenata II, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Beograd, Beograd, 1989. – zadatak 7.2, strane 48
i 49.

13 od 16
O6.N3.Z02 Spojnica sa elastičnim vijencem (slika O6.N2.Z02) prenosi snagu P = 4 kW pri učestalosti
i obrtanja vratila n = 1550 min-1 i faktoru neravnomernosti opterećenja KA = 1,15. Stepen sigurnosti
protiv proklizavanja vμ = 1,5, a koeficijent trenja vijenca po čeliku μ = 0,35. Dimenzije spojnice: Do =
65 mm,, Ds, = 86 mm, Du = 78 mm i D = 136 mm
a) Odrediti potrebnu silu pritezanja vijenca i prstena
b) Provjeriti površinski pritisak na dodirnoj površini ako je dozvoljeni površinski pritisak za vijenac
pdoz = 4 N/mm2.

ODGOVOR: Plavšić, N, Ristivojević, M, Mitarović, R, Rosić, B, Zbirka zadataka iz Mašinskih

elemenata II, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Beograd, Beograd, 1989. – zadatak 7.5, strana 53.

14 od 16
Oblast LEŽAJI

O7.N2.Z01 Izabrati odgovarajući ležaj iz grupe kugličnih jednorednih ležaja sa radijalnim dodirom za
vratilo prečnika d = 30 mm i sljedeće radne uslove: Fr = 15 kN, Fa = 13 kN, učestalost obrtanja 5 min-1

ODGOVOR: Plavšić, N, Ristivojević, M, Mitarović, R, Rosić, B, Zbirka zadataka iz Mašinskih

elemenata II, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Beograd, Beograd, 1989. – zadatak 9.1, strana 57.

15 od 16
O7.N2.Z02 Izračunati radni vijek ležaja 6206, koji se nalazi na vratilu reduktora i koji je opterećen
radijalnom silom Fr = 2,2 kN i aksijalnom silom Fa = 1,6 kN. Učestalost obrtanja vratila n = 225 min-1.
Radna temperatura je manja od 100°C.

ODGOVOR: Plavšić, N, Ristivojević, M, Mitarović, R, Rosić, B, Zbirka zadataka iz Mašinskih

elemenata II, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Beograd, Beograd, 1989. – zadatak 9.2, strana 58.

16 od 16