WPROWADZENIE DO

SOCJOLOGII
Wykłady 2011/2012

 Egzamin pisemny – test -> 50 % zalicza

 Giddens – podręcznik

05/10/2011

Socjologia – nauka o społeczeństwie; dążenie do zrozumienia społeczeństwa;

poszukiwanie pewnych prawd i zależności
August Comte wymyślił nazwę socjologia stwierdził, że należy zastosować
metody nauk ścisłych do nauk humanistycznych
Emil Durkheim – analizował samobójstwa i próbował powiązać te informacje ->
koncepcja teoretyczna: to co się dzieje z człowiekiem związane jest z jego środowiskiem
„Nie opisze się człowieka nie znając jego środowiska, cech środowiskowych”

Teoria anomii: stan społeczny, w którym załamują się formy społeczne, zaczynają
istnieć różne normy społeczne -> różne systemy wartości ! Durkheim tłumaczył nią
samobójstwa; jednostka jest odosobniona
Metody badań: ilościowe, jakościowe
 Dilthey – zaprzeczył badaniom ilościowym ludzi, zastosował badanie jakościowe.
C.W. Mills – przeciwnik metod jakościowych, ważna jest wyobraźnia socjologiczna,
wczucie się w inne osoby, ich sytuacje

12/10/2011
Sondaż – przykład metody ilościowej
F. Znaniecki – współczynnik humanistyczny; to jak widzimy rzeczywistość jest
ważniejsze od tego jak widzą ją inni. Tworzy pierwszy instytut socjologii (Poznań).
!Max Weber – tworzenie typów idealnych

CZŁOWIEK JAKO JEDNOSTKA SPOŁECZNA

Musimy umieć kontaktować się z innymi osobami. Bardzo ważna jest mimika. W
każdej grupie społecznej tworzy się hierarchia – zawsze znajdzie się ktoś kto dominuje.
(„porządek dziobania” – osoby wyższe w hierarchii mogą zaczepiać niższych, ale nie mogą
wyższych)
Ludzie są w stanie podzielić się na swoich i obcych, każda wyznacza swój teren na
którym czuje się bezpiecznie.

OBYCZAJE - są istotne aby odróżnić jedną grupę od drugiej.

Socjalizacja – normy, do których trzeba się dostosować w danym społeczeństwie

PIERWOTNA
Mają na nią wpływ wychowawcy, jest
bardzo ważna, poczucie
bezpieczeństwa i kontakt emocjonalny
pozwoli się doskonale rozwinąć
WTÓRNA
Oddalamy się od wychowawców,
sami wybieramy osoby, które mogą
nami kierować. Mniej emocji, więcej
nakazów i zakazów

Dziecko uczy się relacji, emocji,

norm, określonych zachowań

G.H. Mead – wprowadził pojęcie socjologii pierwotnej

Doświadczenie Asha – tylko 10% potrafi się oprzeć zdaniu grupy spotkanej od tak.

26/10/2011
E. Durkheim (XIX-XX) G.H. Mead (XIX-XX) Max Weber (XIX-XX) K. Marks (XIX)

E. Durkheim  socjologizm – sposób na wytłumaczenie ludzkich zachowań

  Społeczeństwo to organizm, aby dobrze działało muszą być WIĘZI między danymi
grupami -> więź organiczna
 Więź mechaniczna -> powtarzanie zachowań swoich przodków
 Więź organiczna -> musi spajać ludzi wykonujących różne funkcje; praca na rzecz
organizmu -> organicyzm
 Funkcjonalizm
 Człowiek przychodzi na świat jako egoista, dba tylko o swoje potrzeby
 System edukacyjny jeden ze sposobów kształtowania społeczności

K. Marks  kapitalizm
 Społeczeństwo podzielone na kapitalistów (tych, którzy mają; czerpią zyski, które
inwestują dalej) oraz wyzyskiwaczy (tych, którzy nie mają; muszą sprzedawać swoją
ziemię, żeby coś mieć)
 Brak więzi, konflikty -> szukanie ich
 Człowiek całkowicie zdeterminowany grupą społeczną, w której się urodził

M. Weber  sprzeciwiał się Marksowi

 Społeczeństwo dzieliło się według: majątku – podział klasowy, prestiżu – podział
stanowy (wykształcenie, zawód, styl życia) oraz władzy – partie
 Nie uważał, że społeczeństwo będzie się integrować
 Jak zmieniają się stosunki społeczne to zmienia się podział społeczeństwa
 Stały postęp (rozwój)

G.H. Mead  interakcjonizm

 W jego teoriach najważniejszy jest człowiek
 Co tworzy a co rozwala więzy międzyludzkie
 Patrzenie na społeczeństwo od strony relacji między nimi

02/11/2011
ROLE SPOŁECZNE
Rola to coś co wynika ze wzajemnych interakcji. (możemy je kupić, jeśli znamy
opakowanie)

Rola społeczna – oczekiwania społeczeństwa wobec danego człowieka

Nauki społeczne są wieloparadygmatyczne. Paradygmat – zespół pojęć na dane

zjawisko.
Interakcjonizm symboliczny – badanie reguł zawierania relacji.

E. Goffman – zajmował się badaniem społeczeństwa, podpatrywał ludzi i ich relacje.

 Rola społeczna wpływa na naszą tożsamość, na to jak się postrzegamy, na nasze
zachowania, osobowość. Bardzo często wiążą się z pozycją społeczną.
Grupa społeczna – ma różne rodzaje, np. grupa przyjaciół (mało liczna), grupa osób
pracujących w jednym zawodzie.

GRUPY SPOŁECZNE
Więź osobista Więź wtórna
Emocje, kontakty między
ludźmi, brak określonego celu  Grupy wtórne – studenci?
 Grupa pierwotna - rodzina

 Grupy fokusowe
 Grupy odniesienia – człowiek jest taki w jakiej grupie funkcjonuje. Pochodzenie ze wsi
jest najczęściej odrzucaną grupą.
 Grupy uczestnictwa a grupy odniesienia

09/11/2011
3 wymiary statusu społecznego

Społeczeństwo dzieli się na wyższe, średnie i niższe. Wyższe: prawnicy, lekarze.

Średnie: ludzie pracujący na swoje utrzymanie o niewielkich sumach, praca często fizyczna,
umysłowa, fizyczno-umysłowa. Niższe: rolnicy, robotnicy.
Tradycja była czynnikiem dzielącym najbogatszych.
Niższa grupa: o niepewnym majątku, sposób zdobycia pieniędzy nie był pochwalany.
Biedni, ale uczciwi mieli wysoką rangę w społeczeństwie.
 SPOŁECZEŃSTWO

Polskie społeczeństwo

Społeczeństwo merytokratyczne – za zasługi dostaje się nagrodę pieniężną, wszyscy

powinni mieć równy start.

16/11/2011
Klasy  kapitał – siła robocza: obie grupy są od siebie uzależnione
Struktura zróżnicowań  zróżnicowanie społeczeństwa pod względem finansowym,
prestiżu, władzy.

Grupy są łatwe do zidentyfikowania poprzez język. Jednak używają języka, który

zaliczany jest do klas wyższych (na jakiś oficjalnych spotkaniach, w domu używamy tego w
którym się wychowaliśmy).
Wygląd. W zależności od pochodzenia społecznego, różna jest postawa ciała oraz
waga.
Miejsce zamieszkania. Mężczyźni z miast byli wyżsi. Poziom wykształcenia wpływał na
rozwój.
Rodzina. Im większa rodzina, tym gorszy „poziom” majątkowy. W mieście
ograniczano się do 2-3 dzieci, na wsi zdarzało się 5-6.

M. Kohn – przeprowadził badania na temat stylów wychowawczych rodziców

zdyscyplinowane, czyste, posłuszne potrafiące rozśmieszyć, żeby było kimś!!!

Klasa wyższa – wolność, poczucie odpowiedzialności; średnia - ?; niższa:

bezpieczeństwo, równość

Ruchliwość społeczna – przemieszczanie się w strukturze społecznej (po szczeblach

drabiny społecznej).
Ruchliwość społeczna badana jest w ramach jednego pokolenia. Patrzymy co się
dzieje z osobą od momentu zaczęcia pierwszej pracy (np. zmiany pracy). Bardzo możliwe, że
(moje) pokolenie będzie co 3-5 lat zmieniać pracę. Zmiana statusu w drabinie względem
rodziny -> zmiana pozycji społecznej poprzez uzyskanie wykształcenia.
 Zmiana miejsca zamieszkania. Mobilność związana jest z awansem: przeprowadzka ze
wsi do miasta. Obecnie jest równowaga między miasto-wieś i wieś-miasto.
int umysł robotnicy

100.0 Społeczeństwo stabilne , jeśli będą 0.0 to

znaczy że nikt nie został na poziomie rodziny
100.0

100.0

Około 40% pozostaje w miejscu rodziców, 50-60% zmienia status społeczny.

Ruchliwość kobiet a mężczyzn. Przeważnie za mężczyznami szły kobiety. Mężczyźni
awansowali krok po kroku, a kobiety dołączały. W Polsce kobiety podobno bardzo szybko
potrafią awansować.
Kobiety są lepiej wykształcone. Dawniej mężczyźni kończyli zawodówkę i to im
wystarczało. Kobiety albo kończyły naukę na podstawówce albo szły do liceów ( zawodówek
dla kobiet było bardzo mało). Obecnie jest podobnie. Więcej kobiet wybiera naukę na
wyższych uczelniach.
Niestety nie przekłada się to na płacę. Kobiety przeważnie zarabiają mniej od
mężczyzn (mimo tego samego wykształcenia).

Drogi awansu społecznego:

1. Edukacja
2. Mariaż
3. Pieniądze: sposób na ich zdobycie
4. Władza
Konsekwencje przemieszczeń w strukturze.

30/11/2011
Polska: różne zmiany gospodarcze

1989 – koniec PRLu (45-89), początek III RP – kapitalizm

1. Zmiany społeczne: wzrost bezrobocia -> restrukturyzacja
2. Wzrost małych przedsiębiorstw/firm (ok.8%)
a. Mężczyźni – robotnicy; kobiety – praca umysłowa
b. Ruchliwość wewnątrzpokoleniowa: częste zmiany pracy
c. Od 2002 duży napływ ludzi z wyższym wykształceniem na rynek pracy;
niektóre zawody były aż przesycone. Obecnie ok.15% wyżej.

Kultura wiejska jest nadal ważna w mentalności człowieka (korzenie chłopskie).

 PRACA
 Zarobkowa -> fundament organizacji społeczeństwa nowoczesnego (XIX/XX)
 Ograniczenie pracy i zmiana jej charakteru
 Oddzielenie miejsca pracy i miejsca zamieszkania
 Kobiety a praca zawodowa: kobiety częściej nie pracowały, to mężczyzna zarabiał „na
chleb”
 Nie tylko zarobki, również różnego rodzaju świadczenia, urlopy, kontakt ze światem
zewnętrznym -> spotkania z różnymi ludźmi
 Miejsca pracy przestały być stabilne -> stała zmiana miejsc pracy =
przekwalifikowanie się, zdobywanie nowych doświadczeń
 KOBIETY NA RYNKU PRACY
o Uzawodowienie kobiet: robią kariery, jednak w niektórych zawodach są z tym
duże problemy
o Mają niższą płacę od mężczyzn
o Większość kobiet nie chce przyjąć awansu, mimo że mają taką możliwość
o Brak opieki państwa – utrudnia awanse
o Słabo wykształcone częściej wypadają z rynku

BEZROBOCIE
 Trudno określić kto jest osobą bezrobotną (ludzie zarejestrowani w urzędzie,
poszukujący pracy) -> rolnicy posiadający powyżej 5ha nie mogą się zarejestrować
jako bezrobotni
 Dużo osób zarejestrowanych jako bezrobotni ma pracę -> na czarno
 Bezrobotny (wg Genewy) – osoba, która przez ostatni tydzień nie podjęła pracy
zarobkowej

Rodzaje bezrobocia
1. Frykcyjne, cykliczne (związane z rozwojem gospodarczym); strukturalne (gospodarka
zmienia swoją strukturę)
2. Długoterminowe -> utrata kwalifikacji, krótkoterminowe
3. Jawne (zarejestrowane), utajone (charakterystyczne dla rolnictwa)
4. Podzatrudnienie (zatrudnienie poniżej kwalifikacji) – w Polsce studia wyższe nie
zapewniają odpowiednich kwalifikacji; powszechne we własnym świecie
5. „dobrowolne” – człowiek nie szuka pracy, nie jest zarejestrowany

07/12/2011
BIEDA
Miary biedy:
 Bieda ustawowa: należą się świadczenia z budżetu żeby mogły żyć
 Bieda względna: zależy od przeciętnego dochodu -> 60% całego dochodu
  Minimum socjalne: ma zagwarantować przeżycie i być w życiu kulturalnym (wyliczone
jest ile czego można); wyższe od powyższych dóbr
 Wskaźnik HPI: obejmują wiele czynników określających biedę

Struktura biedy
Najbiedniejszą grupą w Polsce są dzieci, dlaczego???? Wielodzietność rodzin ubogich,
a zamożni ludzie do 3 (najczęściej 2).
Bieda we wczesnym okresie rozwoju ogranicza nas, mamy mniejsze zdolności od
innych (mózg nie rozwinął się tak jak powinien). Polityka społeczna przydziela datki na dzieci
o 50% mniejsze niż na dorosłego, a czasem przydałoby się więcej. Cięcia planowane w
budżecie, planowane są na politykę społeczną, socjalną, a przypuszcza się że bieda wzrośnie.
„Biedni sami sobie są winni” G. Murray -> Człowiek jest odpowiedzialny za to co się z
nim dzieje. Uzależnienie od pomocy społecznej jest bardzo silne, dlatego należy pomóc
ludziom w znalezieniu pracy w początkowym etapie, które nie jest silne.
Bieda nowa powstała w wyniku restrukturyzacji, często ofiarami byli ludzie zamożni,
którzy tracili grunt pod nogami, tracili pracę i nie mogli znaleźć nowej.
Kobiety są drugie w kolejności biedne.
Bieda się utrwala. Młode pokolenie wchodzi w tryb dorosłych – bieda, tylko
niektórym (w rodzinach wielodzietnych) udaje się wydobyć z „nędzy”. Zdarza się, że w takich
rodzinach bardzo często przydarzają się ciąże w młodym wieku i dzieci też zostająw nędzy.

Wałbrzych, Mazury, Podlasie – rejony biedy, największe bezrobocie.

11/12/2011
W Polsce tworzą się coraz większe przepaści w społeczeństwie.
Bardzo ciężko jest wyjść z biedy – biedni nadal nimi będą.

PRZESTĘPCZOŚĆ
Przestępstwo to naruszanie prawa. Dzielą się na wykrywalne i niewykrywalne, są
również przestępstwa niezgłoszone (np. niezapisane, niezanotowane przez policjantów).
Przestępstwa internetowe – najnowsze, najczęściej popełniane przez osoby nieletnie,
które np. wchodzą do gangu lub przez osoby świetnie zaznajomione z Internetem (ale nie
informatycy)

Skąd biorą się przestępstwa?

Bezrobocie -> bieda -> przestępczość
1. Ludzie biedni kradną, aby było ich stać na rzeczy potrzebne
2. Teoria anomii -> konkurencyjne systemy wartości -> utrzymanie się na jednym
poziomie. Trzeba określić grupę odniesienia, aby oceniać przestępcę.
 Częściej na drogę przestępczości wkracza „biały” bezrobotny niż „czarny” bezrobotny.
Spowodowane jest to tym, że „czarny” podejmie się „śmieciowej” pracy.
W zaniedbanych biednych dzielnicach częściej dochodzi do przestępczości. W biednych
dzielnicach, gdzie życie jest „ustatkowane” są więzi między sąsiadami – brak przestępczości.
Okradane są inne dzielnice.
„Syndrom wybitych okien” – wprowadzanie się do domów bardzo tanich, gdzie obok
budowane są budynki, więc jest głośno. Wybite okna, śmierdzące klatki, zaśmiecone
wszystko – tak chowają się przestępcy.
Największa przestępczość jest w zamożnych miejscowościach (najwyższa w Warszawie)
ponieważ jest co kraść. => okazja czyni złodzieja – nie ma nas w domu (wychodzimy do pracy
na cały dzień czy wyjeżdżamy na święta) tym lepsza okazja dla złodziei.

Przestępczość w Polsce. Lata 90 – największy wzrost = załamanie gospodarki –

bezrobocie. Sytuacja degradacji społecznej. Początek mafii pruszkowskiej :P
2000-2002 fatalny okres, od 2004 – spadek przestępczości rozwojowej (np. kradzieże
samochodów). Mężczyźni częściej popełniają przestępstwa, natomiast jakiś mały odsetek
kobiet też jest obecny – dobre są w manipulowaniu, wyłudzaniu.
W wielu rejonach, dzieci padają ofiarami (np. przy szkołach są zabierane pieniądze). Mają
poczucie zagrożenia – przeważnie kończąc gimnazjum. Osoby starsze, niedołężne też mają
poczucie zagrożenia. Wpływa na to telewizja, informacja o różnych takich sytuacjach. Osoby
wykształcone – bardziej izolowane, mają więcej do stracenia, większą wiedzą; mieszkają w
dużych miastach, więc mają poczucie zagrożenia (większe).

W Polsce, ludzie posiadają niskie zaufanie do innych osób (ok. 10%), w Europie 30%,
natomiast w Afryce aż 60%.
Kapitał społeczny – umiejętność współdziałania ludzi przy obustronnym zaufaniu.
Wysoki wskaźnik zaufania – lepszy rozwój kraju, tworzą się większe przedsiębiorstwa.
W kulturze amerykańskiej wytworzył się etos zaufania, pomimo różnorodności
kulturowej. Potrafią zarządzać społecznością sami z siebie – jak władza nie funkcjonuje
dobrze to piszą protesty.

Robert Patmau – zbadał na ile istnieje jeszcze kapitał w Ameryce. Amerykanie nadal się
zdolni do współdziałania, tylko zmieniły się formy tego.

04/01/2012
WŁADZA
Jest legitymizowana (uprawomocniona).
Władzą legalną posługuje się państwo, administracje państwowe. W każdej instytucji
ktoś pełni władzę, np. rektor na uczelni.
Typologia władzy wg Webera
 WŁADZA CHARYZMATYCZNA - Władza obejmowana ze względu na niezwykłe cechy
osobowości - ma silną osobowość, umie oddziaływać na innych; osoba taka posiada
swoich „wyznawców”
 WŁADZA TRADYCYJNA – oparta na tradycji, wskazuje osoby, które obejmują władzę
np. syn odziedzicza władzę po ojcu. Są osoby, które poddają się władzy, będą bronić
swojego władcy. Panujący posiada bliskie osoby, które pomagają mu panować.
 WŁADZA RACJONALNA /BIUROKRATYCZNA/ - społeczeństwa współczesne przestają
opierać się na tradycji, więc sami wybieramy sobie władzę. Osoba panująca musi
przestrzegać prawa, ale ma kontrolę nad systemem prawnym. Pomocnicy to
urzędnicy dobierani pod względem możliwości do pełnienia danej funkcji.
o Podział pracy jest określony tak aby jedna rzecz nie była zrobiona dwa razy
o Pracę na danym stanowisku określają odpowiednie kompetencje

 J. J. Rousseau – są układy władzy ze społeczeństwem, pomiędzy nimi powinno być

porozumienie. Rewolucja francuska miała na celu wprowadzenie takiej władzy.
 Funkcjonaliści – społeczeństwo to organizm posiadający siłę przywódczą, jak jej nie ma
to się rozpada. Musi istnieć aby dobrze się żyło. Władza stopniowana.
 Marksiści – dominują Ci co mają największe zyski.

Oligarchizacja – władzę przejmuje pewna grupa ludzi, osoba dowodząca zmienia się

System totalitarny w Polsce – Stalin -> lata 50.

 Jedna partia kierowana przez władców
 Nie można było wypowiadać się przeciwko Związkowi
System demokratyczny próbuje ograniczyć władzę, aby nie popaść w anarchię.

11/01/2012
GLOBALIZACJA
 Wzrost współzależności społeczeństw, państw i regionów świata w miarę zacieśniania
się stosunków gospodarczych na świecie /Giddens/
 Deterytorializacja i ponad terytorialne relacje państw

Wymiary globalizacji
1. EKONOMICZNY
a. Fale globalizacji
i. Belle epoque (1870-1914)
ii. współcześnie
b. Główni aktorzy
i. Korporacje transnarodowe
ii. Ponadnarodowe organizacje (BŚ, MFW, ŚOH)
 iii. mafia
c. Wskaźniki
i. Handel i produkcja światowa
ii. Integracja rynków finansowych
iii. Migracja siły roboczej
d. Zagrożenia
i. Niestabilność
ii. Zagrożenia ekologiczne
iii. Wzrost nierówności
2. POLITYCZNY
a. Czy koniec państwa narodowego?
b. Regionalizacja
c. Niestabilność
d. Terroryzm
3. SPOŁECZNO-KULTUROWY

SPOŁECZEŃSTWO TRADYCYJNE – NOWOCZESNE-PONOWOCZESNE

Społeczeństwo
Społeczeństwo tradycyjne Społeczeństwo nowoczesne
ponowoczesne
Wspólnota Społeczeństwo Społeczeństwo kapitalistyczne XIX-
Społeczeństwo XX-XXI
plemienna feudalne XX
Zbieractwo Rolnictwo
Przemysł
ekonomia

Myślistwo hodowla
Własność
Własność prywatna
dziedziczna
Podział pracy
Postęp techniczny
Rynek lokalny Rynek narodowy
Miejska: otwarta na zmiany,
Wiejska: trwała, izolacja, sacrum, masowość, anonimowość,
zintegrowana sekularyzacja, wyodrębnienie czasu
kultura

wolnego od pracy, rodziny od pracy

Czas (święty, mityczny) i
Czas linearny
przestrzeń, wymiar sakralny
Kultura Umasowienie kultury
„stanowa” Kultura narodowa
Stanowiona na mocy tradycji Stanowiona na mocy konstytucji
Państwo
władza

Państwo narodowe
monarchiczne
Prawo
Równość wobec prawa
„stanowe”
18/01/2012
Test 14-20 pytań (może być otwarte jakieś)
 Pytania mogą być wielokrotnego wyboru, mają różną punktację
 Pytanie tabelka (przeważnie ruchliwość pokoleniowa)

 Główne zagadnienia rozdziałów, jeśli coś szczegółowego to powinno być na wykładzie

o Model Weberowskiej biurokracji
o Różnice między Marksem i Weberem!!!!!!!!!!!!!!!!!!
o Czym jest typ idealny
o Kwestie egzystencjalne
o Statystyki, podział polskiego społeczeństwa
o Weber, Durkheim
o Zmiany stratyfikacyjne, ruchliwość
o Sondaże -> rozdział 20

Rozdział 1 „na pamięć”

Rozdział 2 typy społeczne
Rozdział 3 globalizacja, ekonomiczny, nieekonomiczny wpływ globalizacji
Durkhaim i Merton
Ubóstwo – typy
Rozdział 12 biurokracja Webera, funkcje biurokracji
Społeczeństwo ryzyka (kogoś tam)